You are on page 1of 1001

DEDICATORIA A S.M. LA REINA DA.

SOFA
SEORA: Las historias de Espaa -que guardan tanto los bondades
como las desdichas de la nacin- han escrito con letras de oro
para las memorias venideras slo dos nombres seeros de todas sus
reinas: el de Isabel de Castilla y el vuestro, Sofa de Grecia. El
de Isabel porque bajo su cetro se fundieron los reinos peninsulares en la unificacin poltica que reclamaban entonces los tiempos; despus porque tiene resonancias de mares ignotos y de
vacilantes carabelas atravesando los dorados fulgores del horizonte ultramarino, tras los cuales, desde el principio de las edades, desconocidos pueblos habran de ofrecer a Europa por vez
primera la candidez de sus costumbres y el esplendor novedoso de
sus civilizaciones. El de Su Majestad, Seora, por una razn bien
sencilla: su vinculacin personal y directa con la innovada
democracia espaola en la que viven ya las nuevas generaciones y
a la que han dado realce y consolidacin la discrecin de Su
Majestad, su elegancia digna, su alto nivel de cultura manifestado en cuantas tribunas del saber humano ha sido solicitada su
prestigiosa asistencia y la presencia noble, grave, proporcionada
y siempre grata de su persona en los actos solemnes de la nacin
o en las humildes plazas de los pueblos.
SEORA, el modesto autor de esta libro, de habrsele dado por
el destino la facultad de elegir el momento y hora de nacer, bien
que sabe el placer que hubiera experimentado por abrir los ojos a
la luz de la vida en algunos de los insignes tractos de la
historia nacional -pletricos del resplandor de las artes y de las
letras- en los que, a pesar de ser los hombres ms vasallos
entonces que libres y ms dueos de otros que de s mismos, slo
encontraban la manumisin (igual que en los tiempos que corren)
transitando el camino de la sabidura.
Pero no ha sido dejada a la libre disposicin de los humanos la
eleccin ni del principio ni del final de su existencia, de forma
que, colocado en el punto de partida y estando ya en el tramo
donde la ancianidad hace despuntar la blancura de las canas, hoy,
con mayor desencanto que esperanza, ha levantado la vista del
espectculo general que presenta su patria, y de ella slo el
nombre democracia, destelleante sobre las Instituciones pblicas
y privadas como as mismo de los gobiernos y de las gentes, no
bastara para aligerarle del peso del desnimo si el nombre de Su
Majestad no hubiera brillado desde la primeros instantes con luces
prometedoras junto al de una nostlgica denominacin, casi hueca
todava al menos hasta tanto las costumbres no se configuren y
acomoden de acuerdo con su cabal, autntico y glorioso contenido.

As, pues, Seora, en razn de vuestras notorias prendas personales, de vuestro decoro y nobleza, de vuestra sabidura, del
respeto y aprecio que os tienen todos los espaoles, y porque
sois, en fin, una slida garanta del porvenir esplndido de la
joven democracia espaola, este libro (os trae los ecos dulces del
sabio idioma de vuestra patria helnica) tena la obligacin de
ser el primero en llegar a vuestras reales manos y de rendrseos
a los pies en seal de ofrecimiento.
Con toda la leal, sincera y respetuosa admiracin de su autor

INTRODUCCIN
Curioseando por libreras de viejo encontr un rarsimo y
curioso ejemplar de diccionario de vocablos griegos en versin
latina y castellana. Conceb la idea de trabajar sobre l,
dndole la vuelta, es decir, estableciendo un orden inverso:
primero el vocablo castellano, a continuacin el griego y
despus el latino. Tal idea no
haba surgido de una manera
espontnea, pues ya desde mis tiempos de estudiante experiment
un incontenible deseo de traducir al latn y al griego las
frases que se me ocurrieran con objeto de aprender las dos
lenguas clsicas. Era este deseo como la manifestacin de una
exigencia pedaggica, puesto que (segn opino) un buen
aprendizaje de cualquier idioma, tanto para hablarlo como para
escribirlo, debiera basarse en un ejercicio doble de traduccin:
una versin del, y una versin al.
La costumbre generalmente establecida ( al menos en latn y
griego)no iba por ese camino ni entonces ni ahora, porque no se
tena ni se tiene al alcance, o no est divulgado debidamente,
un diccionario espaol-griego.
Ignoro si esta obra que ofrezco ha venido a llenar el vaco
que, al menos por mi parte, he observado. Si as fuera, no cabe
duda que me sentira un poco halagado. En caso contrario me
servira para pensar que tambin he contribuido al cultivo de
las lenguas clsicas, aunque de forma modesta.
A pesar de que a simple vista, tal como he descrito al
principio, la ejecucin del trabajo parecera que no debiera de
haber supuesto un gran esfuerzo, sin embargo la edicin que he
manejado se remonta al ao l859 y es conocido el recato y pudor,
sobre todo en hombres consagrados al estado sacerdotal ( como
los autores de la obra que me ha servido de gua) con que se
trataban todava ciertos aspectos de la vida sexual. No es de
extraar, pues, que la expresin tener prurito de torpeza (traduccin de "F"JLD4T") produzca cierta perplejidad cuando se
trata de entenderla de inmediato. Se ha de llegar, al cabo de
entretenidas consultas y reflexiones, a la conclusin de que la
traduccin correcta hubiera sido priapismo (como hace constar
M.A. Bailly). Trminos de parecidas connotaciones y aquellos
otros de significados polivalentes (por ejemplo: curioso fisgoneador? limpio? diligente?); e igualmente la transcripcin de
un vocablo de cualquier categora gramatical (vg. el verbo
correr) y el reagrupamiento de todos sus sinnimos, posteriormente sus modismos, sus frases adverbiales y la abundancia
de expresiones con valor de adjetivos (como por ejemplo: el que
corre mucho, que llega corriendo, etc.) se anan para hacer
onerosa la tarea. Los verbos se ha reunido dentro, generalmente,
de un conjunto de sinnimos, sin especificar los consabidos
matices con que este tipo de vocablos se individualizan del

significado general. As, por ejemplo, germinar incluye dicho


concepto adems de crecer, apuntar, salir de..; a veces el
prefijo
preposicional
no
aade
ninguna
particularidad
significativa, como ocurre con 6$8"FJ<T por citar un caso; sin
embargo, en otros la utilizacin del prefijo establece una
oposicin
de
conceptos;
as
podra
afirmarse
de
las
preposiciones griegas <, 6"J, *4 en composicin con $"<T.
Lo dicho puede tambin aplicarse a los sutantivos y adjetivos.
No debo dejar en el silencio el hecho poco usual de haber
sido esta obra una labor exclusivamente individual, sin ms
asesoramiento que el requerido para el uso del ordenador, y cmo
la adaptacin de un mdulo de idioma griego (desgraciadamente no
clsico) a este instrumento de la Informtica ha representado a
todo lo largo del trabajo un tenso y agotador trabajo de atencin mental para los alternativos y constantes cambios de
grafas griegas y latinas.
He afirmado anteriormente que este diccionario significa una
humilde aportacin al estudio del griego e insisto en que, si no
es novedoso, presenta en cierto modo una singularidad, cual
podra ser la aparicin de un diccionario simultneo de tres
idiomas: espaol, griego y latno, instrumento excepcional para
que el estudioso de las lenguas clsicas se sienta aligerado un
tanto en el aprendizaje de las lenguas clsicas.
Por otra parte, multitud de palabras abren campos insospechados de conocimientos de la vida social, religiosa, ldica y
profesional de los antiguos griegos. Cuando se encuentra uno con
el vocablo "J D<,LJ0D"" y su correspondiente versin latina
urinatorum exercitia (prcticas y ejercicios de los buzos); o
"@ ,D0<@*6"4" (paz y justicia), sntesis felicsima para
designar realmente la funcin del parlamentario poltico; o "J
8@4F20@<", praemium quod ultimo datur (el premio que se da al
ltimo en una carrera deportiva); o "8LJ0D@H" (genitivo de
libertador), vocablo que inmediatamente, sin ms averiguaciones, se relaciona con el apellido Lutero; finalmente, leyendo la
expresin libertos lacnicos (*,FB@F4@<"J"4), a travs de la
cual parcenos encontrarnos con unos hijos de esclavos pocos
propicios a la conversacin, cuando en realidad de trata de
mencionar a los ilotas espartanos que compraban su libertad a
condicin de servir de marineros; es presumible aceptar que se
tiene delante un diccionario no muy convencional. La eleccin de
una palabra, por ejemplo juego, nio, vino y de cuantas puedan
tener con ella alguna relacin (gimnasia, prensa, lagar, bacante, atleta, etc.) proporciona no escasos datos y circunstancias
que ayudan a reconstruir una pgina de historia de aspectos
desconocidos generalmente y de indudable inters.
Necesita y (se har) ser corregido, perfeccionado, reorganizado mejor y completarse, sobre todo en el campo de los
sinnimos recogidos, con la distincin semntica de sus variados
matices. Si la carrera de mi vida llega a su fin sin habrseme

ofrecido el tiempo adecuado para enmendar al menos alguna de las


imperfecciones enumeradas, espero que alguien con mejor
cualidades e igual entusiasmo asuma con felices resultados la
realizacin de esta empresa.
Crdoba, Marzo del l997

NOTANDA
Los caracteres de lengua griega empleados en la confeccin de
este diccionario son originales del programa informtico
WordPerfect; carecen, pues, de los signos ortogrficos caractersticos para la escritura de las vocales, no permitiendo la
correcta ortografa prosdica de las palabras esdrjulas cuya
letra inicial sea vocal con la doble sealizacin del espritu
y de la tilde ortogrfica; tampoco admiten la tilde ni el acento
circunflejo las vocales largas. El autor ruega al usuario de
este diccionario que tenga en cuenta estas limitaciones
implcitas en el material informtico utilizado, las que habr
de suplir con los conocimientos bsicos de la lengua griega.
En la Introduccin que precede el autor ha expresado con
honradez y sinceridad que este obra es el resultado de un
trabajo exclusivamente personal, convertido en una realidad
tangible y fsica como consecuencia de su tenacidad, constancia
y de una diaria superacin de los obstculos que a cada paso le
han presentado los medios mecnicos de los que se ha valido.

BIBLIOGRAFA
! tudes Grecques et Latines (Grammaire historique):
L.Laurand et A.Lauras
! Dicionarium Ambrosii Calepini (Ed.1586)
! Diccionario Latino-Espaol: Agustn Blnquez Fraile
! Diccionario Espaol-Latino: Agustn Blnquez Fraile
! Diccionnaire Grec-Franais: M.A.Bailly
! Diccionario Griego-Latino-Espaol: P.P.Escolapios
(Ed.1859)
! Diccionario Crtico-Etimilgico: J.Corominas-J.A.Pascual
! Diccionario Latino-Castellano,Castellano-Latino: Miguel

!
!
!
!
!
!
!
!

Snchez y Snchez
Diccionario Griego-Espaol: Pabn-Echauri
Diccionario Francs-Espaol: Rafael Reyes
Diccionario de la Mitologa Clsica: A. Editorial (N792)
Gramtica de la Lengua Griega: P.P.Jesutas del Colegio
de N S de Veruela (Ed.1910)
Gramtica Griega: Petisco
Diccionario De la Real Academia de la Lengua
Diccionario Espaol: Mara Moliner
Los Mitos Griegos: Robert Graves

PRLOGO
SEERO MAGISTERIO

En mi pequea biografa intelectual hay una fecha marcada con


piedra blanca y que posteriormente se me ha venido revelando como
un hito decisivo de mi particular visin del mundo e incluso de mi
propio desarrollo moral.
Apenas cumplidos mis trece aos -y hace ya cuatro dcadas de
ello!- el autor de este Diccionario Espaol-Griego-Latn, por
afortunado designio de los dioses, entr en mi nebulosa adolescencia desnortada para, como profesor particular, abrirme pedaggicamente los secretos de la lengua latina y, con posterioridad, los
de la griega.
Aquel arduo y extraordinario bachillerato de los cincuenta y
sesenta, que sentara las bases de mis actuales saberes y cuyos
conocimientos an me alimentan, bajo el magisterio exigente y
sistemtico de Francisco Lpez Pozo, se revel para m como fuente
de iniciaciones luminosas.
Lo que primero hizo aquel remoto y siempre permanente maestro
fue, con su propia pasin y su rigor didctico, apasionarme por la
cultura latina; dos aos despus, y bajo un an mayor deslumbramiento, por la lengua y la cultura de los griegos, esa hermosa y
radiante primavera de la humanidad que no pueda dejar indiferente
a nadie que con cierta dosis de lucidez sostenga una pluma en la
mano.
Luego, al aventurarme por mis manuales de Literatura o al
adentrarme en la vida de ciertos grandes escritores apasionados
por la Antigedad y por la tradicin clsica, al sorprender el
asombro del joven Keats ante la traduccin inglesa del Homero de
Chapman, o ante su gloriosa revelacin de la belleza griega
personificada en los mrmoles de Elgin; o bien al descubrir las
apasionantes vigilias estudiosas de Du Bellay y Ronsard en el Colegio de Coqueret de aquel Pars renacentista, bajo el docto
magisterio de Dorat -pasin que les llevara a turnarse en el estudio hasta las dos o las tres de la maana en aquellos fros
inviernos de Lutecia, a fin de aprovechar el asiento recalentado
por el amigo, traduciendo a Pndaro o a Anacren-, y gracias a esa
apasionada iniciacin en el legado clsico que me brindara aquel
maestro, a m en modo alguno llegaban ni a extraarme tales
exaltaciones por las letras de la Antigedad, sino a verlas como
muy superiores pero tambin muy afines sentires a los mos.
Y no es que estemos tratando de brillantes pero lejanos

prestigios del pasado, pues no es cierto que hoy da las lenguas


griega y latina sean lenguas que hayan dejado de latir. Repitmoslo, por si an muchos no se han dado cuenta: ni el griego ni
el latn son lenguas muertas. Son lenguas que hoy hablamos
cotidianamente, sin darnos cuenta de ello, como el Monsieur Jourdan, de Molire, hablaba en prosa sin saberlo, tan anquilosados y
mezquinos han llegado hoy en da a ser nuestros saberes, en esta
hora de tutelada cultura tecnolgica.
S, an hoy seguimos hablando y reiterando las viejas lenguas
de Esquilo y de Platn, de Virgilio y de Sneca, a la vez que
creando ciencia y belleza porque esas lenguas primordiales nos lo
permiten, y generosamente permiten que podamos dar nombre a los
nuevos descubrimientos y adelantos de nuestra absorbente cultura
tecnocientfica con aquellos viejos, fecundos y siempre frescos
trminos que intilmente nos obstinamos en ignorar.
Todos los pasados y actuales procesos de composicin de nuevas
palabras en cualquier lengua occidental vienen de esa radiante pureza juvenil, de esa pletrica primavera de la humanidad y la inteligencia que fue Gracia y su cultura. Y los latinos bien pronto
que se dieron cuenta de ello.
Y si de las ciencias aplicadas de hoy retrocedemos a la gran
tradicin literaria europea, esa presencia de las lenguas clsicas
y de sus procedimientos es sencillamente medular.
No slo Juan de Mena y Gngora enriquecen la lengua de Castilla
con sus aportaciones, sus cultismos, hibrbatos y construcciones
clsicas, recibiendo por ello no escasas reprobaciones y desdenes,
como todos sabemos.
El rgido Nicolas Boileau reprochar tambin a Pierre de
Ronsard, que enriquece e ilustra la lengua francesa hasta extremos excelsos, en su Renacimiento, "pretender escfibir griego y
latn en francs". Y a fe, a Dios gracias, que no le faltaba del
todo razn, Vase, a ttulo de ejemplo, este mero alejandrino de
su "Himno del Verano", extenso poema en el que podemos leer versos
como ste:
Pre alme, nourricier, donne-bl, donne-vin
(Almo Padre nutricio, fructfero y vinfero),
y en el que Ronsard intenta la recreacin, en lengua gala, de
trminos compuestos a la manera helnica, y que nosotros en
nuestra versin hemos intentado adaptar de igual modo al
castellano.
O este compuesto, tambin tpicamente helnico, referido a Dionisos, el nacido del muslo de Zeus, en su "Himno a Baco":
J'ay perdu, Cuisse-n, mon vagabond courage,

y que podra traducirse por Femorgena o Muslignito; naturalmente


si se sabe un poco de latn o algo de griego, porque probablemente
no venga en ningn programa de ordenador.
Y como en todas partes cuecen habas, algo semejante ocurri con
el gran John Milton, quien tuvo que sufrir hasta siglos despus,
las reticencias crticas de Ezra Pound y T.S.Eliot, quienes le
censuraron de "utilizar la sintaxis como si fuera la latina, as
como de emplear una lengua con transposiciones y construcciones
alejadas de las normas inglesas", al tiempo que Eliot le
reprochaba tambin el "haber infludo de mala manera sobre la
poesa inglesa, alejndola del lenguaje usual, e imponindole una
jerga momificada y cristalizada."
Para perfilar del todo tales acusaciones, recordemos que
Milton, y sobre una lengua de estirpe anglosajona, que no romance,
opera un enriquecimiento sintctico, temtico, verbal y musical,
anlogo, o quiz superior, al que obra Gngora sobre la espaola,
ya que se trata de una lengua de partida totalmente al margen de
las lenguas romnicas, que, a su vez, queda ferazmente latinizada
o helenizada por el genio de Milton.
Pero se saben hoy las grandes potencialidades expresivas de
estas lenguas clsicas?, lenguas madres, lenguas constitutivamente
fecundantes y conformadoras, lenguas particularmente instructoras
y docentes, gracias a las que vivimos, y que nos han venido
configurando tal como realmente somos desde hace ms de
veitincinco siglos, por ese profundo sentido pedaggico o
iluminador de ambas culturas.
Y recordemos al respecto de la fertilidad de lo clsico con Ramn Prez de Ayala, en su Viaje entretenido al pas del ocio, que
no es otro que la Grecia antigua, que "todas las palabras ataederas a la enseanza en general: escuela, pedagoga, magisterio,
educacin, instruccin, cursos, estudios, etc., etc., son de
origen griego o latino. Y as, los occidentales, incluso germanos
y anglosajones, cuando quiera que nos referimos a cosas de la
enseanza estamos hablando en griego y latn", aunque no tengamos
conciencia de ello. Y ahora menos que nunca.
Pero lo que no todos saben, o acaso lo hayan olvidado, es que
"escuela", en griego FP@80, tambin significa ocio. Como nos
recuerda el ilustre humanista asturiano, "los latinos adoptaron
ese mismo vocablo, en idntico sentido". Y haciendo referencia al
ttulo de su bello periplo espiritual por la Grecia clsica,
"decir, pues, vamos al pas del ocio, es sinnimo de vamos a la
escuela. Y as como para que Y el trabajo sea feraz, como el de la
tierra, de donde procede toda vida, hacen falta etapas de reposo,
no de otra suerte el hombre para el trabajo til necesita, de

tiempo en tiempo, volver al ocio, aprendizaje y disciplina de la


escuela, manadero de las ideas madres". Y no hay mejor escuela que
aquella primigenia griega fundadora y aquella lengua nica que
supo darle nombre, sobre aquel suelo primordial de Grecia.
A la luz de todo lo hasta aqu expuesto, podra venir, acaso,
"humanismo", de "humus", del suelo frtil de la tierra que nos
alimenta y de la que el mismo Anteo recobraba su fuerza?
De todos modos profundizar en el valor y el sentido de las
palabras, al tiempo que en las races de nuestra propia lengua
espaola, vstago y heredera, por fortuna, de las dos clsicas
mediterrneas, es hacerlo tambin en las propias races del conocimiento y de la vida: un extraordinario aprendizaje, pues esa
lengua, la griega, se explica no slo a s misma sino que explica
toda la vida de un pueblo y su cultura, iluminando o completando
la historia propiamente dicha.
Pero hoy da, el griego y el latn prcticamente han
desaparecido de nuestro sistema docente; qu suerte de enseanza
ser sta a la postre?
Y desde este lamentable estadio de postracin acadmica,
nuestra nostalgia, en los prepotentes y soberbios prticos
tecnocrticos del segundo milenio, vuela a aquel jubiloso alborear
de la humanidad, en el que la "paideia" se constitua en una serie
de principios educacin intelectual, moral, cvica, esttica,
alternados con el tonificante ejercicio del cuerpo, dentro de un
desarrollo integral de la persona, con la finalidad de forjar un
ser armnico y vigoroso de espritu y de cuerpo sobre la base de
la virtud o de la justicia. Cuando el verbo ensear se conjugaba
como *@6T, es decir: no adoctrinar, sino suministrar las normas
para poder forjarse una *>", es decir, una opinin propia, a la
luz de la de los maestros. Suma leccin de libertad y de humanismo
y de verdadera conformacin integral humana a un tiempo.
As, no de otra manera, no desde Babilonia, Asiria o Israel, se
pudo empezar a fundar realmente el mundo. Y sobre estos cimientos
nos movemos. Y en esa lengua milagrosa comenz ese mundo a ser
nombrado, y nosotros lo nombramos todava en sus mejores y ms
altas realizaciones.
Como tantos que debieran saberlo desconocen, los griegos -un
pueblo tan pequeo y asentado sobre un muy accidentado y escueto
territorio, y por un raro milagro antropolgico, el milagro
griego-, elaboraron una lengua y un vocabulario de suma
complejidad y riqueza -pobres por su tierra, ricos por su lengua
y por su inteligencia-, a la vez que un casi inagotable y flexible
mtodo de acuar nuevos vocablos para expresar nuevas ideas a

partir de las viejas.


Los helenos tenan una palabra para todo -abstracto o concretoque integrara su mundo tanto fsico como espiritual. Y gracias a
esa riqueza y flexibilidad de su lengua -expresin de la excelsa
inteligencia de un pueblo- pudieron crear una literatura, una
ciencia y una filosofa de tan indeclinable permanencia y
generadoras de tantas nuevas conquistas y horizontes del espritu
humano. Y esa lengua extraordinaria - que hoy da nos obstinamos
brbaramente en ignorar tanto en nuestros planes de estudios como
en el conjunto de nuestra vida intelectual- es lo subyace al fondo
de ese portentoso milagro griego, como su fundamento motriz
originario, constituyendo una inagotable riqueza de cuyas rentas
an vivimos.
"En efecto -como bien se encarga de divulgar el polgrafo
cientfico Isaac Asinov-, an decimos comnmente "los griegos
tienen una palabra para eso", lo cual significa sencillamente que,
cualquier nueva idea que se nos ocurra, siempre podremos hallar
una palabra o frase en la lengua griega para expresarla".
Pues, como todos sabemos, el vocabulario cientfico moderno ha
tomado muchsimas voces del griego para expresar trminos y
nociones que ningn heleno de la Antigedad oy jams, aunque
otras las anticiparan genialmente. Y hay algo evidente para
cualquier mediano conocedor de algunas lenguas: comparadas con la
complejidad, riqueza, precisin, propiedad, flexibilidad y
concisin de la lengua griega -la lengua de la filosofa y la
belleza-, otras lenguas nos parecen habitualmente primarias, marginales, defectuosas y torpes. Pues bien, de esa riqueza y
precisin da buena muestra, comparativamente, este extraordinario
y pertinente Diccionario que hoy tenemos en las manos. Veamos,
pues, de esa lengua a modo de ejemplo algunas de esas caractersticas y propiedades, de las que este libro nos ofrece un casi
infinito muestrario:
La lengua griega era riqusiamente variada, como demuestra con
sus vocablos destinados a expresar gestos, conductas y actividades
humanas que en el resto de los idiomas que hoy se hablan necesitan
de un circunloquio, incluso si los comparamos con la misma lengua
latina.
Vg.- @NDL.T (supercillia attollo) requiere del espaol este
rodeo: "levantar el sobrecejo en seal de orgullo".
Con el verbo ,B4F6BJT los griegos solan encargar algo al moribundo para que lo cumpliera en la otra vida. El latn exige una
larga frase: "moriens ad mandatum aliquid obtestari."

Prometer sin nimo de dar se expresaba con el verbo *TF,T (una


variante de **T4; en latn: daturus sum nec unquam do".
El hablar repitiendo palabras, *4JJ@8@(T, se traduce en latn
por "in dicendo vocem revoco".
A su vez, el presente Diccionario -no mero libro de consulta
sino de lectura, y apasionante en ocasiones- nos habla mucho y muy
bien de todos los matices de la vida de este pueblo, para cada uno
de los cuales, naturalmente, haba una palabra que lo designara.
As, a travs de este libro podemos recrear un complejo mundo de
usos y costumbres, de gran refinamiento, y expresin de la
admirable civilizacin de los atenienses, que apenas si recogen
los manuales de la historia. Por ejemplo: FP4<.@"4 quiere decir
que "uso mondadientes para la higiene de la boca despus de cada
comida." ("Dentiscalpium" sera en latn el equivalente al trmino
espaol "mondadientes").
Otras veces nos sorprende la intensa capacidad o potencialidad
potica de ciertos vocablos, cuyo slo enunciado supone un poema
entero. As P,84*@<.T significaba: "pido de puerta en puerta
cantndote para que regresen las golondrinas", extraordinariamente
potico a nuestro juicio, y contrapuesto al cristiano "una limosnita por el amor de Dios": anuncio festivo de la primavera, para
los griegos; teologa barata para el ulcerado cristiano.
De cunto hoy podra servirnos esta ilustre lengua generosa, si
realmente la conociramos, para el enriquecimiento del espaol
mediante la introduccin de prestigiosos y eufnicos neologismos
como hicieran los Gngoras en su tiempo, y un ms en esta hora en
que nuestro idioma languidece, anquilosado y empobrecido, bajo la
deplorable chatarra expresiva que invade hoy las televisiones, las
radios, las mesas redondas vecinales y hasta los mismos
parlamentos. en los que slo se oyen muletillas y frases hechas
como "reto", "a nivel de", etc., etc. As, por ejemplo, y
permitindonos un pequeo y nuevo juego lingstico: un falarismo
insufrible podra valer para alternarlo con una tirana insufrible
(Falaris aterr a su pueblo con su famoso toro de bronce). Sodalilicio alternara con amistoso; oftlmico se aplicara al que tiene
los ojos saltones, pues tal es lo que significa en griego; episitear vendra a expresar la idea de que se trabaja casi por el
sustento; un eritema sera un colorete para embellecer las
mejillas de la mujer; eleuteropaida podra utilizarse para resaltar la educacin de los hijos en la libertad. Antiguos y a la vez
nuevos trminos que en una primera impresin podra hasta
chocarnos, pero que una vez conocido su verdadero sentido seran
ms prestigiosos y sonoros que tantos anglicismos sin ton ni son,
tan gratutos y ajenos al verdadero espritu de nuestra lengua.

Y de todos modos, qu fuente de iluminacin y de riqueza para


cualquier fillogo! Y cunta belleza en el prodigioso acervo lingstico que nos ofrece hoy este Diccionario, este rico y deslumbrante "tesoro griego", infinitamente superior al que Schlieman
rescatara de entre las ruinas de los muros de Troya. Y qu hermosa
manera de ahondar en el ennoblecimiento de la persona, puesto que
para los griegos la bondad, la justicia y la belleza eran trminos
casi sinnimos; de ah la plenitud esttica y moral de su
civilizacin. Y qu ejemplo para esta poca que tan encarnizadamente los niega, poca presidida por esa "impura fealdad que
habase ya constitudo como reina del mundo", segn el poeta
Leconte de L'isle, uno de los ms eximios traductores de Homero,
ya a finales del siglo pasado. ("L'impure laideur est la reine du
monde", como denunci este sabio parnasiano, heredero del silln
de Vctor Hugo en la Academia).
Y otro poeta francs, poeta en prosa (Francia siempre
continuadora del legado clsico, y eso se nota en su cultura), Albert Camus, ilustrado desde su Argelia mediterrnea por el mismo
sol de Grecia, vendra tambin a lamentarse de la mezquina
sordidez esttica de estos tiempos, enfrentndolos a la armoniosa
plenitud helnica:
"Nuestra razn ha hecho el vaco a nuestro alrededor, de suerte
que venimos a resolver nuestro imperio en un desierto. Qu lugar
hay, pues, en nuestro espritu para aquel equilibrio superior en
el que la Naturaleza balanceaba la historia, la belleza, el bien,
y en el que intervendra la msica de los nmeros hasta en la
tragedia de la sangre? Ahora volvemos nuestras espaldas a la
Naturaleza; nos avergonzamos de la belleza. Nuestras miserables
tragedias exhalan olor a oficina y la sangre que chorrea tiene
color de tinta grasienta". Y prosigue Camus en "El destierro de
Helena". de El verano:
"Hemos desterrado a la belleza. Los griegos en cambio tomaron
las armas por ella. Primera diferencia, pero que viene de lejos
El pensamiento griego se afirm siempre en la idea de lmite.
Nunca abus de nada, ni de lo sagrado ni de la razn, porque
nunca neg nada, ni lo sagrado ni la razn. El pensamiento
griego lo admiti todo, equilibrando las sombras con la luz.
Por el contrario, nuestra Europa, lanzada a la conquista de la
totalidad, es hija de la desmesura. Ella niega la belleza, as
como niega todo lo que no la exalte. Y, aunque de modo diferen
te, no la exalta ya sino una cosa: el imperio futuro de la
razn"
Pero a pesar de esta poca de hierro y de chatarra que hoy
parece abrumarnos, siempre hubo y hay, incluso en esta misma
ciudad de Crdoba en la que, y sin intencin alguna de lucro, y
por su autor, se edita este Diccionario, siempre hubo espritus

sutiles y sensibles, de mediterrnea y clsica lucidez y sabidura


As el poeta Ricardo Molina -entusiasta humanista-, desde la
conciencia y el rechazo de la srdida postracin intelectual y
moral de la Crdoba de la postguerra, desde la miseria tica y
cultural de unos tiempos de penitencia, si no realmente encadenados, eleva su alada visin lrica a la aoranza sabia y a la
evocacin de un tiempo y una cultura superiores y ms nobles y ms
libres, con la misma nostalgia, clsica y romntica a la vez, de
un Hrderlin o un Keats. E incluso se recrea y demora complacidamente con la potencia expresiva y la prestigiosa fontica evocadora de los magnos topnimos helenos, con esa capacidad potica que
entraa la lengua griega y su rico mbito de asiociaciones:
No, yo deb nacer en las islas de mrmol
cuyas playas doradas baa el Mediterrneo,
en la sombrosa Lesbos o en la brbara Zante,
en la asitica Chipre, en la dorada Hiblea
o tal vez en Atenas cuya jnica frente
coronaban las musas con oscuras violetas.
Y Edgar Allan Poe, entre otros, en su poema A Helena, nos haba
hablado con desarraigada nostalgia de "aquella gloria que fue Grecia y de aquella grandeza que fue Roma", y que en este vasto
Diccionario se dan hoy, en espaol, las manos. Pues s, es verdad;
no se trata de una mera ilusin romntica: "Todos somos griegos"
como reconoce Shelley, aunque "griegos en el exilio", como apostillara Borges.
Y ahora ms en el exilio que nunca, cuando de la educacin y
formacin de los jvenes se les arranca esta maravillosa
herramienta del pensamiento y esta infinita fuente de placer y
sabidura, para convertirnos a todos en gregarios ejrcitos tecnificados, obedientes como autmatas sin discernimiento ni seso, a
la dictadura empobrecedora y ramplona de tantos artilugios uniformadores, enemigos del pensamiento y la belleza.
Por ello, y en estos tiempos, una obra as, un Diccionario como
ste puede ser un tesoro, un hermoso depsito de reflexiones y
consultas, una iluminacin de nuestro azacaneado mundo de hoy a
la luz de las palabras y de los conceptos de otra poca ejemplar
y ms noble, y de la que an vivimos, o vive la mejor parte de nosotros.
No soy ningn especialista en la materia, tan slo un
entusiasta aficionado a las humanidades y a los imprescriptibles
valores de la tradicin clsica, como se habr podido traslucir de
estas pginas preliminares, pero me atrevera a aseverar que nos
hallamos ante una obra nica y ante un extraordinario esfuerzo

intelectual poco frecuente en estos tiempos de pensamiento dbil


y enteco, ante una labor exclusivamente individual, que no de
equipo -de gran calado y sistemtico rigor-, fruto tanto de una
apasionada vocacin como de una acrisolada formacin en las dos
grandes lenguas clsicas y en la nuestra espaola.
CARLOS CLEMENTSON
Universidad de Crdoba

VERBOS IRREGULARES
que aparecen en este diccionario

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

'!.T,"".@<: FT
!""4,0<; F@"4; F0<
'!F6T,FT; "F" (F"),"F0<,20<
!(88T: 0("88@<; ("8T,("8@"4; 0(08",0(820<; 0("86",0("8"4
'!(""4; 0(0<; (F@"4; 0("F0< @ 0(F20<
'!((88T: 0((,88@<; ((,8T,((,820F@"4; 0((,48",0((820<,
0((,86",0((,8"; ((86,4<.- ((,8J@<
!(,DT, 0(,4D@<; (,DT; 0(,4D",0(,4D@<,0(D20<; 0(,D6" @ (0(,D6",
0(,D"4 @ "(0(,D"4.- (,DJ@<
!D<L4 @ D<T: (<L< @ (<L@< @ 0(<L<; >T,,(0F@"4; ,">",(0<;
!(@D,T: 0(D,L< (BT)
!(PT: (>T,0(>"
!(T: 0(@<; >T,,P20F@"4; 0>",0(@< @ 0("(@<,0P20<,0("(0<;
0P",(0P", B (0@P", 0("4.- 6J@<
'!*T: *0FT,*T; `0*@<,*@<; `0*06" (agradar)
!*T: *0F" @ **0F"; *06" @ **06"
!*T,FT,06" (saciar)
!*T (,*T): 0*@<,0*0<;; FT,F@"4,F20F@"4; ; 0F",0F20<;
06",0F"4.- FJ@<
!,*T ( *T): ,FT,,F@"4
!,DT: 0,4D@< @ ,4D@<; ,DT, DFT; 0,4D" @ ,4D",0,D@< @ ,D@<,
0D20< @ D20<; 0,D6",0,D"4
!>T: ,>0FT; 0>0F" @ >0F",0,>020< @ ,>020<
`!.T @ .@"4 (Venerar.-slo el presente y el imperfecto)
!04; 0<,00<;,4H (-,<J@H); 0"4,0,<@H
!4*@"4: "*0F@"4; 0*F20<; 0*,F"4.- "*,FJ@<
!2T: 02@<
!2,D.T: 2D4.@<,2,D>T,2D4F" @ 2D4>"
!4<T,4<FT @ 4<0FT,0<,F",0<,6",0<20<
!488T,0@88@<
`4DT (4DT),"D0FT,`0D@L<,,8@<,`8, (imperat.),8T,`8@44,8,<,`8T<
(-@LF",@<),`0D06",`0D0"4,`0D20<,"D,20F@"4; "D0F@"4 (fut.v.med.).DJ@<
!DT,DT,0D@<,0D",DT (subj.),D"4,D"H (-"F","<),0D6",0D"4,0D20<,D20F@"4 (D@"4 fut. voz m.),0D0< @ 0D0<.- DJ@<
!4F2<@"4,"F20F@"4,0F20<,0F20"4.- "F20J@<
!FFT,">T,0>",0P20<
!F2T,F2@<
!4FP<T,"FPL<T,0FPL<",0FPL6" @ 0FPL(6",0FPL"4 @ 0FPL"4,0FP<20<,"FPL<@"4 (fut.voz m.),"FPL<20F@"4.- "FPL<J@<
!4J4@"4,"J4F@"4,0J4"F0<,0J""4,0J420<.- "J4"J@<
!T,0@< @ @<
!6@"4,6F@"4,06@0< (-06@,-,J@),06,F0<,6,F"4 (imperat.voz
m.),6F"F2"4,06,F"4,06F20<,6,F20F@"4.- 6,FJ@<
!6@T,06@L@<,6@F@"4,06@LF",06@" (606@" @ 06@L6"),0,606,4<,06@LF"4,06@F20<,6@LF20F@"4.- 6@LFJ@<
!8"<T,8@"4: 80F@"4,08T0< (08T,08J@..)08020< @ 8020<,880
"4
!8"B.T,8"B>T,08B">",08B"("4
!8*"<T,8*"<T @ 8*0FT,,08*0F"
!8D(T,08,(@<
!8,,<T @ 8@"4 @ 8,@"4: 8,<@<
!8,NT,8,RT,08,4N@<,08,4R",08,4N",2084N@<,08,"4 @ 8084"4,

108,N20<,8,4N20F@"4.- 8,4BJ@<
! !8>T,8,>0FT,108>0F",08>0"4,108,>020<,8,>0F@"4,1 8,>0<.- 8>0J@<
! !8,T,108,LF" @ 08,L" @ 8,L0<,8,"F2"4,8,L,<@H
! !8T,8FT,08@L< (,4H,,4),108,F",808,6",808,F"4,108F20<,8,F20F@"4.- 8,FJ@<
! !802T,80FT,108"F",0806"
! !82T,8FT @ 820FT,282,J@ @082,J@ (fue sanado)
! `!8.T: 84F20F@"4,`084F"4 (salar)
! `!8F6T @ 8F6@"4: 8TF@"4,2`08T< @ 8T< (-TH,T); subj.: 8T,TH,T
(8T); opt.:8@0<,8T<"4,8@H (-@F",@<),08T6" @ 8T6"
! !84J"<T @ 84J,T: 84J0FT,2084J@<,084J0< @ 84J0<,84J@<@H
! !88FFT,-JJT:088"P",088"("4,1088P20<,2088(0<.- 88"6J@<
! `!88@"4,8@"4,1`080<,`8"F2"4,2080<,8F2"4
! !8F6T @ 8FFT: 8>T @ 8>@"4,108L>"
! !8N<T @ 8N"<T: 8N0FT,208N@<,8N@44
! !"2"<T,"20FT
! `"DJ<T,"J0FT @ "DJ0F@"4,2`0"DJ@< @ `0$D@J@<,`0DJ06","DJ<,F2"4,1 "DD020<"4,`0"DJF2"4.- "DJ@<
! !$8F6T @ $84F6<T:0$84F6@<,$8TFT,10$8TF",0$8T<;0$8T6";0
$8T"4 (media,pasiva); 10$8T20<; $8T20F@"4
! !,$T,,RT,0,4R",0,4N",0,4"4; 10,N20<; ,R@"4;10,4R0<.- ,4BJ@<
! !D*T,DFT,1 0,DF" @ ,DF"0D20< @ D20<
! !BPT y BFPT: N>T,B,P@<,20B4FP@<,BFP,4<; 20BFP0<;
B4FPF2"4
! !B8"6F6T y B8"6T: B8"60FT,20B8"6@< @ B86@<,B86,4<
! !B<T,B<,T @ B<L"4: B<,FT,1 B<20<,B<<20< @ B<F20<
! !<T: L<T,10L<",L<20F@"4,10<20<,L<@"4 (fut.media),10L<
0<.- L<J@<
! !NBT (BT)
! !N4$"<T ($"<T)
! !N4<<L4,N4<<L"4,N4FT,N4F@"4;0N,F",0N4,F0<,0N4F
20<;0N,F"4 @ N4,"4.- N4,FJ@<
! !<"(4<TF6T @ <"(4(<TF6T ((4(<TF6T)
! !<"<@"4,0<"4<0< @ <0<0<,<"4F0F@"4,0<0<0<
! !<"NDT (NDT)
! `<*<T,`0<*"<@<,0<*"<@<; *0FT; 2`*@<,`"*@<,*,<,*,F2"4;,*" @
0*"; "*TH (-L",H)
! !<PT: <,P@<,<,4FP0< @ <,4P0<; <>T,<FP0FT,<>@"4 0 <"FP0F@"4,<"FP,20F@"4; 2 <FP@<,<,FP0< @ 0<,FP0<,<,FP20<;0<FP0"4.- <,6J@<
! !<2FJ04: <J4FJ0FT,<J4FJ0F@"4; 1 <JFJ0F",2 <JFJ0<; <JFJ06";
<J,FJ06TH,L",H
! !<04,<,"4: <0FT,<,20F@"4; <06",2 <0<; <,6",<,"4
! !<BJ""4: <"BJ0F@"4; 2 <,BJ0<,<,BJ0< (BJ""4)
! !<FJ04,<FJ""4 (4FJ04):<"FJ0FT,<"FJ0F@"4,<"FJ"20F@"4; 1 <F
J0F",<,FJ0F0<,<,FJ20<,<FJ0<
! !<FPT (<PT): <FP"<@<
! !<@(<L4 (<@(T): <T(<L@<
! <@(T: <T(@< @0<@4(@<; <@>T; 1 <T>" @ 0<@4>",<,TP20<,0<@P20<
@ 0<@(0<, <@>"4; <TP",2 <,T(",0<T(",<,T("4 @ 0<@4("4
! !<JPT,<JP@"4: <2>T,<J>@"4; 2 <J,FP@< (PT)
! !<J4620"4: <J,6"200< (620"4)
! !<J46"2.T: <J46"2FT,<J,6"24F" (`4.<T)
! !<J46"2FJ04: <J46"J"FJ0FT; 1 <J46"JFJ0F",2 <J46"JFJ0< (`4FJ04)
! !<J48(T: <J48>T,<J,DT; <J8,>",2 <J,B@<,<J,DD020<; <J,D06",<J,D0"4.- <J4DD0J@< (8(T)

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!<J4,2FJ04 (`4FJ04): <J4,J"FJ0FT,; 1 <J4,JFJ0F",2 <J4,JFJ0<


!<J4,JDP@"4: <J4,J,8,F@"4; 2 <J4,J082@< (DP@"4)
!<J4DDBT: <J4DDRT
!<T @ <JT: <FT,<LF20F@"4; 1 0<LF",0<LF0<,,0<F20< @ 0<20<;
0<L6",0<LF"4.- <LJ@<
!B"(@D,T: B"(@D,FT; 1 B"(D,LF",2 B,B@<,B,4B0<,BD20<.- B"(@D,LJ,<,B@DD0J@< ((@D,T)
!B(T: B>T; 2 B0("(@< @ B0(@<, B0P20<,B"P20<"4;B0P",B0("4(>"4
6J"4; B"(, imperat.: fuera de aqu!
!B"LDT @ "B"LDF6T: B0"@<=DT<,"H,"; B@D"H("F","<),B@LD"<@H
!B,88T @ B,488T: B,480FT; B,8" @ B,80F",B,48020<; B,80"4
!B,44: B,44 (fut.),B0,4< (imperf.) (,4)
!B,44 (,) B0<,BF@"4
!BPT: B,P@<; B@FP,20F@"4; 2 BFP@<,B,FP0<, B,FP20< (PT)
!B@$"<T ($"<T)
!B@(4<TF6T ((4<TF6T)
!B@*T: B@*0FT (*T)
!B@*T (*T) B@*,0FT; B@*,, B@*,0F,4 (impersonal) ser inferior
!B@*4FJ04 (`4FJ04): B@*4"FJ0FT
!B@*6T: B@*46T< (@LF",@<); 2 B*46@<,"B@*46,<
!B@.T: B@.0FT,B@.0F@"4 @ "B@$4TF@"4; B.0F" @ B,$T<
!B.T (@.T): B@.0FT; B@*T*" (con valor de presente)
!B@6"24FJ<T,B@6"2FJ04 (FJ04): B@6"2FJ"<@<; B@6"J"FJ0FT; 1 B@6"
JFJ0F",2 B@6"JFJ0<; B@6"2FJ"6" @ B@6"2FJ06"; B@6"2,FJ""4
!B88L4 (88L4): B@8T,B@8FT,B@8@"4;; 1 BT8,F",BT80<; BT8,6" @ B@8T8,6",BT8",B8T8"
!B@<"T: B<"F" @ B,<"FF", B,<"FF0<, B,<F20< (<"T)
!B@DDT: B@DD,FT @ B@DD,F@"4 (`DT)
`!BJT: `0BJ@<;`RT,N20F@"4; 1 `0R",`0R0<,0N20<; 0"4 (0R"4,0BJ"4)
BJ@<
AD"DF6T: DD4F6@<; 1 0DF" @ DF",2 0D"D@< @ D"D@<,"D20<, D20<"4
DD,F2"4 @ DF"F2"4; 20D"D" @ D"D", D0D,"4,D0D,<@H;0D0D0D,4<,D0D,4< @ DD,4<,,4H,,4; D0DTH,D"TH (L",H)
!D("<T: D("<T
!D*T: 0D*@<; DFT; 1 0DF"
!DF6T: DFT,DF@"4,D,F20F@"4; 1 0D,F",0D,F0<,1 0DF20<; 0D,6" ( DF6,4 @4 = con mucho gusto),0D,F"4.- D,FJ@<
!D4FJT: D4FJ0FT; 1 0DFJ0F",0DFJ06" (l pl.0DFJ"0<); D4FJ<"4
!D<@"4 (-@"4): 0D<@0< (@,,JT); D<0F@"4; 10D<0F0< @ 0D<020<; 0D<0"4.- D<0J@<
!D@T: DFT; 1 0D@F",0D20<; D0D@6",D0D@"4.- @J@<
`!DB.T: `0DB".@<; DB">T,DB"(0F@"4; 1 `0DB"F" @ `0DB">",`0DBF20<,
2 `0DB(0<.- DB"6J@<
!DT @ DJT: DFT,DLF20F@"4; DF20<
!DPT: 0DP@<; D>T,DP20F@"4; 1 0D>",0D>0<,10DP20<; 0D("4 (>"4,
6J"4).- D6J@<
!J4J88T: J4J"8T; 1 0JJ08"
!J$T (slo presente)
!L*T: 0*T< ("H,"); "*0FT; 1 0*0F",0*0F"F6@<; 0*06"
!L><T @ ">T: 0>"<@< @ 0>@<; ">0FT,">020F@"4; 1 0>0F",1 0>020<
@ 0P20<; 0>06",0>0"4
!T: "@<
!T: FT; 0F"
!N"4DT ("DT): N"4D0FT @ N"4DFT, N"4D,20F@"4,2 N,8T; 1 N0DF20<
2 ,8@<, N,480<; N0D06",N0D,"4
N86T: N8>T; 1 N,86LF"; N,86" (86T)
!N04: N0FT,N0F@"4; 1 N06",N060<,2 N0<,1 N20<; N,6",N,"4
!N46<T,N46<@"4 (6<@"4)

! !NFJ04: B@FJ0FT,B@FJ0F@"4,B@FJ20F@"4; 1 BFJ0F",1 BFJ0<; NFJ06", NFJ"6"


! !NFFT: 0NL@< @ 0NLF@<; N>T; 1 0NLF",0NF20<; 0NL6",0NLF"4.NLFJ@<
! !P2@"4: 0P20<; P20F@"4,P2F@"4,P2,F20F@"4; 1 0P2F20<
! !P<L"4: 6"P0FT, 6"P0F@"4; 106P0F" @ 6P0F",206"P0< @ 6"P0<
6P0"4 @ 6P0"4 @ 0P<F"4

#
!
!
!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!
!
!
!
!

#"*.T: $"*F@"4 @ $"*4@"4; 1 $*4F"; $,$*46"


#.T: $>T
#"2<T: $"2L<T; 1 $2L<"; $,$2L(6"
#"<T:$"4<@<; $0F@"4; 2$0< (0H,0); subj.: $T,$0H,$0; opt.:$"0<;
$0<"4; $H,$F",$<; $$06" ($$"0<,$$"J,,$,$F4), $,$06TH @ $,$TH
$,$TF"(-TJ@H)
#88T: $"88@<; $"88T,$"8@"4,$8020F@"4; 2 $"8@<,1 $8020< 2 $80<
$$806", $$80"4; $,$806,4<.- $80J@<
#BJT: $RT,$"N20F@"4 @ $"N0F@"4; $"R",2$"N@<,1 $N20<,2 $N0<;
$$"N",$$""4 (R"4,BJ"4).- $"BJ@<
#"D<T: $"DL<T,$"DL<20F@"4; 1$D0F",1 $"D<20<; $,$D06",$,$D0"4
#"FJ.T: $"FJFT,$"FJ"P20F@"4; 1 $FJ"F",1 $"FJP20<; $,$FJ"6",$,$FJ"("4.- $"FJ"6J@<
#*88T: $*"8T; 1 $*08"
#*,8FFT: $*,8>T,$*,8>@"4,$*,8LP20F@4"; 1 $*,8L>0<
#0FFT,$0JJT: $0>T
#4$T: $4$FT,$4$F@"4; 1 $$"F",$4$"F0< 1 $4$F20<,$4$T<,$$TH,
$$TH @ $$"H; $4$@"4 (pres,pasivo)
$4$DTF6T: $DTFT @ $DTF@"4,$DT20F@"4,$,$DTF@"4; 2$DT< (TH,T), $DT20<; $$DT6",$$DT"4
#4T: $4TFT,$4TF@"4; $4T< (TH,T); aor.part.$4@H; $,$T6"
#8BJT: $8"$0F@"4,$8"N20F@"4; 1 $8N20<,2 $8$0<; $$8""4 (R"4,
BJ"4).- $8"BJ@<
#8"FJ<T: $8"FJ0FT; 1 $8FJ0F",2$8"FJ@<,2 $8"FJ020<; $,$8FJ06" @
$8FJ06"
#8BT: $8,B@<; $8RT @ $8R@4"4,$8,N20F@"4; 1 $8,R".- $8,BJ@<
$8FTT,$8JJT: $8FT
#8T,F6T: $8T>T, @8@"4; 2 @8@<,@8,<,@8T< (@LF",@<); $8T6",,@806"
#@T: $T< ("H,"); $@0F@"4 @ $@0FT,$@020F@"4; 1 $0F",$TF",1 $@020<; $,$06".$,$0"4; $,$@06,4<
#F6T: $@F60FT; 1 $F60F",$@F6020<; $,$F606"
#@8@"4: $@L80<; $@L80F@"4; 1 $@L8020< `0$@L8020<; $,$@L80"4,2 $$@L8".- $@L8,J@<
#DFFT,$DJJT,$D.T: $D"F20F@"4; $D"F",1 $DF20<; $$D"F"4
#DPT: $D"P@< @ $DP@<
#DT: $D,@<
#DPT: $D>T,$D"P0F@"4,$D,P20F@"4; 1 $D,>",2 $D"P@<,1 $D,P20<,
2 $DP0<; 1 $$D,P",1$$D@P",$$D,("4 (>"4,6J"4): $DP,4 @ $DP,4J"4
(impers.)= llueve
#D.T: $D>T
#D2T: $DFT,$D4F",$$D42"
#D6T: $D>T,$DL>",$DLP20<
#DPT: $DLP@"4; $D>T,$DLP0F@"4; 1 $DLP0F0<,$DLP020<; $$DLP"
$T: $F20<; $$LF"4

'
! ',(T<T; ((T<" (con valor de presente); (,(T<TH (L",H).- (,(T<0J@<
! ',8T: (8T< ("H,"); (,8F@"4,(,8"F20F@"4; (8"F"; (,(8"6",(,(8"F"4; (,(,86,4<.- (,8"FJ@<
! 'T; (,@<; (,T
! ',T: ((,LF"4 @ ((,L"4
! '02T: (020FT; (020F"; (,(0206",2 ((02"
! '0DF6T: (0DF@"4; (0D"F",(0DF"4,(0D<"4,(0DF"H, @ (0D"H,"F","<; (,(0D"6"
! '0DT ((0DF6T): (0DT<,"H,0
! '(<@"4 @ (<@"4: (4<0<; (<TF@"4,(<TFT,(<TF20F@"4; 2,(<T< (TF,T,
T,<,TJ,,TF"<),(<T24 ((<TJT),(<T ((<TH,(<T),(<@0,(<TF"4,(<@H ((<@F",
(<<),1 (<TF20<; (<T6",(<TF"4; (<T6,4<; (<TF<@H (por 6<T6J"H
con valor activo).- (<TFJ@<
! '8P@"4: (84P0<
! '8NT @ (8NT: (8RT,(8LN20F@"4,2 (8LN0F@"4; 1 (8LR",1 (8N20<,2
(8N0<; ((8L"4 (R"4,BJ"4).- (8LBJ@<
! '<BJT: (<BRT,(<"20F@"4; 1 <"R",1 (<N20<; (<BJ"4 (slo 3
pers.).- (<"BJ@<
! '<BJT: (<RT; (<"R",1 (<N20<,2 (<N0<
! '@T: (@0F@"4; 2 (@@<,1 (0F"; (@02,H(,F",<)
! 'DNT: (DRT,(D"N20F@"4; 1 (D"R",1 (DN20<,(DN0<,(D"N0J4 ((D"N0J@)
((D"N" ((,(DN06"),((D""4 (R"4,BJ"4).- (D"BJ@<
! 'D0(@DT: (D0(@D0FT,(D0(@D"
! 'D.T: (D>T,(D>@"4;1 (DL>"; ((DLP"

)
)".T: *">T; 1 *">",1 *"P20< @ *"F20<; *,*("4 (>"4,6J"4)
)"<L4 @ *"4<T: *"FT,*"4F"
)"@"4: *F@"4,*"F20F@"4; *"F0<; **"F"4
)"T (6"T): *"0F@"4,; *"0<,2 *0<; **"",**0",**"F"4; *,*0,4<
)6<T: *0>@"4,*"P20F@"4,2 *"60F@"4; 2 *"6@<,1 *0P20<,2 *P0<; **0P",**0P"4 (>"4,6J"4); *0*P,4<.- *06J@<
! )".T,*"<T,*<L4,*"T: *"FT,*"F@"4; 1 *"F",1 *"F20<,
*020<,2 *0<; **06",**0"4,*,*"F"4; *<""4 (pres.voz m.)
! )BJT: *RT,*"R"
! )"D2<T: *"D20F@"4; 2*"D2@< @ *D"2@<,1 *D20< @ *D20<, *D"2,H;
*,*D206"
! )"J@"4: *F@"4,*"F0<,**"F"4
! ), (unipers.): subj.: *0; opt.:*@4; inf. *,<; part. *@<; imperf.
*,4; fut. *,0F,4; opt.*,0F@4; inf.*,0F,4<; part. *,0F@<; aor.*0F,;
subj. *,0F0; opt.*,0F"4; inf. *,0F"4; part.*,0F"<.- I *@<: el deber;
,F *@<: a propsito
! ),*T (en prosa en vez del presente se usa el perfecto **@46" @ **4";
*,*T (subj.),*,*4<"4 (inf.),*,*4TH (part.); *,F@"4; 1*,4F"; imperat
**424 (**4,); el prural del pres.de ind.:**4,<,**4J, (*,*",<,*,*"
J,); en el plusq.:**4,<,**4J,,**4F"<
! ),6<L4: *6<L< @ *6<L@<; *,>T,*,4P20F@"4; 1*,4>",1 *,P20<;
**,4P",**,4("4 (>"4,6J"4)
! )T: *,T,*,@"4; 1 *,4",1 *,40<,*020<; **06",*,*0"4
! )@"4: *,0F@"4, *,020F@"4; 1 *,020<; *,*0"4
! )D6@"4: *D>@"4; *DP20<,2 *D"6@<,,*D60<; 2 **@D6"
!
!
!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

)DT: *RT
)P@"4: *>@"4; 1 *,>0<, 1 *P20<; **,("4 (>"4,6J"4).- *,6J@<
)T: *,20F@"4; *0F",*20<; **06",**,"4.- *,J@< (atar)
)T: *,0FT; *0F",*,*06" (Ver *,, *@"4).- Tener necesidad
)0T: *0TFT,*,*0T"
)4"$88T ($88T)
)4"((88T: *4"((,8T; 1 *40((,48"; *40((,86" (((88T)
)4"((<@"4: *4"(,<0F@"4 (((<@"4)
)4"(4(<TF6T ((4(<TF6T): *4"(<TF@"4; 1 *4(<T<; *4(<T6"
)4(T ((T): *4>T,*0P"
*4",*@"4,*4,*@"4 (,*T): *4,F@"4
)4"4JT: *40JT< @ *40JT< ("H,"); *4"J0FT; 1 *40J0F",*40J0F",*4"J0F";
*4"4J0F"4,*4"4J0F"H("F","<),1 *40J020< @ *40J020<; *4"4J02,H (,F",,<)
*,*40J06",*,*40J0"4; *,*40J06,4<,*,*40J00<.- *4"4J0J@<
)4"6@<T: *4"6<@L<; *4"6@<0FT; 1 *4"6<0F" @ *406T<0F"; *,*4"6<06",
*406<06",*,*4"6<0"4.- *4"6@<0J@<
)4"8(T (8(T): *48,>"
*4"<@(T (@(<L4): 1 *4"<T>" @ *40<@4>", *40<@4P20<
)4"DDT (`DT): *4"D,F@"4; 1 *4,DD0<; *L,DD06"
)4"J204 (J204): *4"20FT; 1 *4206"; *4"J2,46"
)4"NDT (NDT): *4@FT; 1 *40<,(6",1 *40<,(6@<,1 *40<P20<; *4,<0<@P"
)4"N404 (N04): *4"N0FT; *4"N06"
)4*F6T: *4*>T @ *4*"F60FT; 1 **">" @ *4*F60F",1 *4*P20<,2 *0<;
*,**"P"@ *,*06",*,**"("4 (>"4,6J"4) @ *,*0"4.- *4*"6J@<
)4*DF6T: *DF@"4; 1 *D"F",2*D"<,*D24 (imperat.),*DT (H,,T,<,J,
TF4),*D"0< @ *DT0< (opt.),*D<"4 (inf.),*DH (*DF",*D<) part.; **D"6"
)*T4: *TFT,*@20F@"4; 1 *T6",2 *T< (*@,<,*@J,, *@F"<),*H
(imperat.),*T (subj.),*@0< (opt.),*@<"4 (inf.) 2 *F6@<,1 *20<;
**T6",**@"4
),44 (atravesar): *,44 @ *4,F@"4
),44 (ser): *40<; *4F@"4; *4,<"4; *4T<
),DT: *4,DT,*4,D"
)4,$88T ($88T)
)4BT (BT)
).T @ *4.T: *4.0FT
)4FJ04 (FJ04) *4"J0FT,*4"J"20F@"4,*4"FJ0F@"4; 1 *4FJ0F", *4,FJ20<,2 *4FJ0<; *4FJ06", *4FJ""4
)6T: *>T; *4>",2 *46@<, *46,<
)4FJ.T: *4FJFT @ *4FJ>T; 1 *FJ"F"; *,*FJ"P" @ *,*FJ"6"
)4RT: *RT< (0H,0); *R0F"
)T 4 *04: *4@<,**4"
)4T6T: *4T>T @ *4T>@"4,*4TP20F@"4; *4T>",*4TP20<; *,*TP",*,*T("4,
*4T6J@<
)@6T; *>T @ *@60FT; *@>" @ *60F",*@6020<,*P20<; *,*606",**@("4,*,*60"4
)@>".T: *4>FT,*@>F20<; *,*>"6",*,*>""4
)@LBT: *@LB0FT; *@B0F",2 *@LB@<; **@LB"
)DFF@"4: *D>@"4; *D">0<,*DP20<; **D"("4.- *D"6J@<
)DT ; *DT< ("H,"); *DFT,*D"F20F@"4; *D"F",*DF20<; **D"6",**D"F"4.- *D"FJ@<
)DBJT: *DRT; *DLR",2 *DLB@<,*DLN20<,*DN0<; **DLN",**DL"4,
*DLBJ@<
)DLN.T: *DLN">T; *DLNP20<; **DLN", *,*ND"("4
)<""4: *L<0<; *L<0F@"4; *L<020< @ *L<F20<,*L<"F0<; *,*<0"4
*L<02,H
)<T,*4, *T; *L<@<; *FT,*F@"4; *L<",2 *L<; **L6",**LF"4
)LF6@8"<T: *LF6@8"<T

+
! T: ,"@<; FT,"20F@"4 @ "F20F@"4; ,"F",,20< @ ,F20<; ,"6"
"J@<
! +(((<@"4,((<@"4 (((<@"4): <,(,<0<,<,(,<0< (hacer nacer);
((,<<0"4
! +<(LT: ((L0FT;0((0F" @ <,(0F",0((L020<; ((06" @ ((,(06",((,(0"4.- ((L0J@<
! (,DT: (,DT,(,D@"4,(,D20F@"4; (,4D",0(,D20<,0(D0<;(,D6",
(0(,D6",(0(@D",(D0(@D" @ (D0(@D2",(0(,D"4,(0D"4; (0(D6,4< @
(D0(D,4<.- (0DJ@<
! +(6"2FJ04 (`FJ04): (6"J"FJ0FT,(6"JFJ0F"
! +(6"8T: <,68,@<; (6"8FT,(68020F@"4; <,6860F",<,68020<; (66806" (6"8T)
! +(6"J"DDBJT: (6"JDD"BJ@<; (6"J"DRT (`DBJT)
! +(6"8BJT: (6"8RT; <,68LR"; (6,68L"4
! +(6,D<<L4,(6,D"<<T @ (6,DT: (6,DFT @ (6DFT (6,D<<L4)
! +(68<T: (684<T; <684<" (68<T)
! +(6LDT: <6LD@<; (6LD0FT @ (6DFT; <6LDF"
! +(D,(@DT: (D0(@D0FT; (D0(D06"
! +(P,4D.T: (P,4DFT; (6,PD,46"
! +(PT: (P,FT; <P,L" @ <P,",<,P,0<; (6P06"
! +*T: *@"4 @ *@"4; 0*F20<,2 N"(@<; *0*@6",*0*@"4 @ *0*,F"4 (F2T)
! `+.T @ `.@"4: ,.@<; *@"4; ,F",`,F",,F0<,,F0<,FF0<
! +28T: 2FT; ,24F",,2F20<; ,246",,24F"4.- 24FJ@<
! +2T: ,T2",T2",,T2TH (L",H); ,T2,4<
! +4*T @ ,*04: ,*0FT; ,*06",,*",,*06<4"; ,*,4<,0*,4<; ,*,0<
(opt.)
! +4*T: ,F@"4; ,*@< @ *@<,*,< @ *,,4<,,F0< @B ,F0<,,*0<;
@*"; @*,4<; ,*TH (L",H)
! +46.T: ,6".@<,06".@<; ,6FT; 46"F",06"F"; ,6"F"4,06"F"4
! +46T: 4>T; 4>"; @46" @ ,6".- ,6J@<
! +48T @ ,88T: ,80FT; ,80F",80<,80<"4;,8"4; 80< @ "800<
! ^+44: 0,4<;(el presente se usa por futuro),,F@"4; 2 @<;0"; 24,
JT (imperat.),@4; ,<"4 @ <"4; T< (@LF",@<).- J0J@< @ J@<
! `+4D(<L4 @ ,D(T: ,D(<L< @ ,D(<@<; ,D>T; ,D>",,DP20<; ,DP",,D("4
! +4DT: DT,,D0F@"4,D0F@"4; ,D,F0< @ 0D0<,20D0<. ( Con el significado de decir: DT,D0F@"4; DD020<, `D02,H (,F",,<), ,D06",,D0"4.- `D0J@<
! +F"<"$"<T: ,F"<"$0F@"4; ,F"<$0< ($"<T)
! +FJDPT: ,F*D"@"4 (JDPT)
! +6$"<T: 2 >$0< ($"<T)
! +6$88T: >$"8@< ($88T)
! +6$TF6T: 6$@F60FT ($TF6T)
! +6*DT: 6*,DT ()DT)
! 62,D"<T: 62,D"<T; >D"<",>,D<"H ("F","<); 6J,2D"(6"
! +62T: 62,F@"4 (2T)
! +66"T: 6"FT (6"T)
! +6"D"<T: 6"D"<T; 6,D"(6"
! +6,2F6T: 6,2FT
! +6BD2T: 6BDFT; >B"D2@< @ >BD"2@< (BD2T)
! +6DT: 6D,F@"4 (`DT)
! ,6D4.T: 6D4.TFT; >,DD4.T20<; >,DD.T6"; 6D42T.0J4 (imperat.)
! +8"<T: 8FT,8FFT,8T,8"20F@"4; 08"F",0820< @ 08F20<; 08""4,
808""4.- 8"J@<

! +8,"DT: 8,"DT; 080D"; 8"D6"


! +8(PT: 8,(P@<; 8(>T,8,(P20F@"4; 08(P20<,8,(P2,H; 08,("4 @
808,("4.- 8,(PJ@<
! +8,T: 08@L<; 8,0FT; 80F",8,02,0<; 08,06"
! `+86T: ,8>6@<; `8FT @ 86FT,86LF20F@"4; ,8>",,86LF",,86F20<;
,8P",,86LF"4.- 86J@<,86LFJ@<
! +88,BT: <8,4B@<
! +8BT,8B@"4 @ 8B@"4; 08B0<,,8B0<; @8B": T8B,4< (usado por
el imperfecto)
! +"<@"4: "<@"4; <06" ("<@"4)
! +(<L4,L<<T; >T; <4>"; 4P" ((<L4)
! +B"T: B"40FT (B"T)
! +B0(<L4: B0>T
! BD2T: BD0FT; <BD0F",<,BD0F20<; BBD06",BBD0F"4
! +<"DT: <"DT; <0D6"
! +<BJT: <RT; <0R"; <0N",<0"4 (BJT)
! +<*"J@"4: <*F@"4; <,*"F0<; <**"F"4
! +<*4T: <,*"@<,<*4F6@<
! +<2DTF6T: <2@D@"4; <2@D@<,<2@D@< (2DTF6T)
! <4BJT: <RT, <4R",<<4FB@< B <B"B@<,<0<4B@<
! +<FPT (FP<T @ FPT)
! `+<<<L4: `FT,`FFT,`F@"4; ,F",`F",`FF",,F0<,F0<; ,"4,
F"4
! <F688T (F688T)
! +>"4DT: >"4D0FT,>0D06" ("DT)
! +>"DT; >"DT; >0D",>0D@<; >0D6" ("DT)
! >"8,NT: >"8,RT (8,NT)
! +>"T: >"0FT; >00F"; >006",>00"4
! +>"$8F6T: >"$8TFT ($8F6T)
! +>"<"J88T: >"<"J,8T; >"<J,48" (J88T)
! +>"B"JT: >"B"J0FT,>"B"J0F",>0BJ06"
! >"DF6@"4: >"DF@"4
! >"DJT: >0DJ0F"
! +>,44 (,4)
! +B"<"B"@"4: B"<"B"F@"4; B"<,B"LF0<; B"<"BJ"L"4
! +B,(T: B,>T,0B,4>" (0B,P20<); 0B,4("4.- B,46J@<
! B4DDBJT: BDD"N"
! +BFPT @ BPT: B4FP0FT,N>T; B,FP@<
! `+BT: ,B@<; RT; FB@<,FB<; FBT<(@LF",<) (FBT,FB,T)
! +BT (decir): DT,`D,20F@"4; ,B@<,DD020<; ,D06",,D0"4.- `D0J@<
! +DT: D"F20F@"4,DF@"4; 0DF20<; media,pres.: D""4; DF@"4,
0D0<; 0D"F0<.- D"FJ@<
! +D*T: D>T; @D("; TD(,4<
! +D,*T: D,FT; 0D,4F",0D,F20<; 0D,46" @ D0D,46"; 0D,4F"4 @ D0D,4F"4.- D,4FJ@<
! +D,6T: D,>T @ D>T; 0D,4>" @ 0D,>",0D46@<; 0D4("4,D0D4("4
! +D,BT: D,4N20F@"4; 0D4B@<; D0D4B",0D,4"4,,D,D4"4
! +DFFT,DJJT: DFT,0D,F",0D,6"
! D,(T @ D,(@"4: D,>@"4; DL(@<; D,LP"
! +D.T: DFT,D>T;0DF"; 0D46" @ D0D46".- D4FJ@<
! +D@"4,D@"4: D0F@"4; 0D0<,DF2"4
! `+DBT: ,DB@<; ,DBLF" @ ,DR"
! +DDT: DD0FT,0DD0F"
! +DL2D"<T,DL2"<T: DL20FT,D20<"
! +D6T: 0DL>",0D6"6@<,DL6"6,<
! +DT: ,DLF",DLF" @ DLF"; ,DL"4,DL"4
! +DP@"4: 8,F@"4,08L2@< @ 082@<,82,<,82T<; 08L2",808L2",,808@LJTH(L",H); 82, (imperat.)

! +F2T: 0F24@<; *@"4 @ N(@"4; N"(@<,0*F20<; *0*@6"; *0*",


**0F"4; *0*6,4<.- *,FJ@<
! +L2<T: ,2L<T,,2L<",,2LD6"
! +L8"$@"4=@"4: ,8"$0F@"4; L8"$020<,08"$020<; ,8$0"4
! `+LDF6T: ,D4F6@<;,D0FT,,D,20F@"4; ,D@<.,D020< @ ,D0<,,D0F0<;
,D06",,D0"4; ,D06,4<
! +P@"4: ,P0<,0P0<; ,>0<,0>0<; ,("4 @ ,("4.- ,6J@<
! +P2"DT: P2"DT;0P20D"
! +PT: ,P@<; >T FP0FT,FP,20F@"4; FP@<,FP20<; FP06",FP0"4;
FP06,4<.- FP,J@<
! `+RT: R0FT,`R0F"

! -T,-T: .@<; .0FT,.0F@"4 @ $4TF@"4; .0F" @ $4T< (TH,T); $4T<"4;


.06" @ $,$T6",$,$T"4; $4@H (@F",<)
! -,(<L4: .,(<L< @ .,(<L@<; .,FT,.,LP20F@"4; .,L>",.(0<,>P20<
.,LP",.,L("4.- .,L6J@<
! -T<<T: .T<<L<; .TFT; .TF",.TF20<; .T6",.TF"4.- .TFJ@<

/
! `/(@"4=@"4: `0(,F@"4; `0(0F0<; `0(0"4.- `0(0J@<
! `/*T: `0FT,`0F20F@"4; `0F",`0F20<;`06"

2
!
!
!
!
!
!
!
!

288T: 2"8T,2"880FT @ 2"80F@"4; 2"8@<; J2"86",2 J2"8" @ J208"


2BJT: 2RT,J"N20F@"4; 2"R",1 JN20<,2 2N0<; J2""4.- 2"BJ@<
2,<T: 2,<T; 1 2,4<",2 2,<@<
28(T: 28FT; 28P20<; J,2,8("4
28T: ,2,8@< @ 02,8@<; 2,80FT; 280F"; J,2806".- 2,80J@<
2DT: 2DFT; 1 2,DF",2 2D0<; JD2,D"4
2T,2,T @ 2,T: 2,@<; 2,F@"4 @ 2,FT
24((<T: 2>T,2>@"4,24P20F@"4 @ 24(0F@"4; 2>4(@<,2 2(0<; J,2("4.- 246J@<
! 2<0F6T: 2"<@"4; 22"<@<; J2<06",2 J2<""; J,2<06,4<; inf.J,2<<"4;
part.J,2<,TH @ J,2<,TH (J,2<,TF",J,2<,H)
! 2DTF6T: 2@D@"4,2@D@"4; 2 2@D@<; 2@D,<

3
! 3"<T; "<T,"<20F@"4; 0<", <20<
! 388T: 4"8T,408",08"4
! 3@"4: T0<; F@"4 @ 0F@"4,"20F@"4; "F0<,20<; 4""4."J@<
! 3PT: >T @ P0FT; P0F","P@<; "P"
! `36<@"4: `>@"4; 2 60<;`("4; `(0<
! `38F6@"4: 8F@"4,8"F20F@"4; 8"F0<,8F20<; `8"F"4.- 8"FJ@<
! 388T: 8F" @ ,8",80<,8,H;8,8"4 (,8T)
! `3,DT @ ,D@"4: F20<
! `3BJ""4: BJ0F@"4; BJ0<,BJ0<,BJ0<"4; BJH (BJ<J@H,BJF",BJ<)
! 3FP<T @ FPT; FP0FT,FP,20F@"4; FP@<

5
! 5.T: 66"F"4 @ 6*"*"4
! 5"2"DT: 6"2"DT,6"6"20F@"4; 620D",62D",6"2D"4,6"2D20<; 6,62"D6",6,62"D"4.- 6"2"DJ@<
! 5"2F.@"4: 6"2,.0<; 6"2,*@"4
! 5"2,*T: 6"2,*@<,6"20*@< @ 62,L*@<; 6"2,L*0FT; 6"2,*0F"
! 520"4: 6"200<; 6"20F2"4; 6"20,<@H
! 5"2.T: 6"2.@< @ 624.@<; 6"24.0FT @ 6"2FT @ 6"24T; 624F",6"2F20<;
6,6246", 6".06"; 6,624F"4.- 6"24FJ@<
! 5"204: 6"20FT; 6"206",6"20<; 6"2,"4 (`04)
! 5"24FJ<T: 6"2FJ"<@<; 6"J"FJ0FT, 6"JFJ0F"
! 5"T,6T: 6"FT; 60",6"20<,60<; 66"L6",66"L"4.- 6"LFJ@<
! 5"8T: 6"80FT,6"8T,6"8@"4,68020F@"4; 68,F",68,F",68020<; 66806",
6680"4
! 5<T: 6"@"4; 6"@<,6",<,6"0<; 6606",6,60TH B 6,606TH
! 5BJT: 6RT,6"N20F@"4; 6N20<; 66"N",66""4.- 6"BJ@<
! 5,"4: 6,0<; 6,F@"4; 6,,<@H
! 5,DT: 6,DT @ 6DFT, 6,D20F@"4,6"D0F@"4; 6,4D", 6D20<,6D0<; 66"D6",66"D"4
! 5,8,T: 6,8,FT; 6,8,F20<; 6,68,L6",6,68,LF"4.- 6,8,LFJ@<
! 588T: 68FT;6,8F"
! 5,D<<L4: 6,DFT @ 6DFT @ 6,DT; 6D"F",6,D"F0<,6D"F0<, 6D20<,
6,DF20<; 6,6D"6" @ 66D"6",66D""4 @ 66D"F"4.- 6,D"FJ@<
! 5,D*"<T: 6,D*"<T @ 6,D*0FT @ 6,D*0F@"4; 6D*"<" 6D*0F",6,D*<20<
@
6,D*020<; 6,6D*06",6,6D*"(6" @ 6,6D*"6"
! 5,2T: 6,FT; 6,LF",6LF@<; 66,L2"
! 50*T: 60*0FT @ 6,6"*0FT; 66"*@<,60*0F0<,60*0F20<; 660*"
! 54P<T @ 6P04: 64P0F@"4; 6P0F",64P0F0<,64P@< @ 6P0<,64P,H
! 54PDT,6PD04: 6DP0<; PD0FT, PD0F"; 6PD06", 6PD0"4
! 5T: 64@< @ 6@<; 64T< (@F",@<)
! 58.T, 68"((<T: 68(>T; 68"(>",68">",68"(@<; 668"((",6680(";
6,680(TH (-@J@H) @ 6,680(T<
! 58"T: 68"F@"4 @ 68"LF@"4 @ 68"40FT @ 68"0FT; 68"LF",68"F20<:
668"L"4 @ 668"LF"4.- 68"LFJ@<
! 580.T,68,T: 68,FT; 68,4F",68,F20<; 668,46",668,4F"4 @ 668,4"4
68,4FJ@<
! 58BJT: 68RT,68"B0F@"4,68,N20F@"4; 68,R",68N20<,68B0<,68"B0<"4,
68"B,H; 668@B",668,"4 @ 668""4.- 68,BJ@<
! 58<T: 684<T,684<0F@"4,68420F@"4,684<20F@"4; 684<",68<20<, 68<0<,6820<; 66846",6684"4.- 684J@<,648<J@<
! 58T: 68L@<
! 5<T,6<02T: 6T< ("H,")6<0FT; 6<0F",6<0F20<,6<0F2"4
! 5@8.T: 6@8FT @ 6@8T"4
! 5@DFFT: 6@DFT @ 6@D>T; 6,6DLF"4,6,6@DL2<@H
! 5D.T: 6D>T,6,6D>@"4; 6D"(@<; 66D"("
! 5D"<T: 6D"<T,6D"<@"4; 6D"<",6D<20<; 66D"F"4
! 5D,T,6D,"<<T,6D""4,6D@"4,6D,@"4,6D,<<L4: 6D,FT,6D,T,
6D,"20F@"4; 6D"F",6D,20<; 6D""4,6,6D"F"4.- 6D,"FJ@<
! 5D.T: 6,6D>@"4; 6D4(@<; 66D4("
! 5D<T: 6D4<T,6D4<@"4,6D420F@"4; 6D4<",6D4<0<,6D20<; 66D4"4.6D4J@<
! 5DBJT: 6DRT; 6DL$@<,6DLN20<,6D$0<,6DL$,H,; 66DL"4.- 6DLBJ@<
! 5J@"4: 6J0F@"4,6J020F@"4; 6J0F0<,6J020<; 66J0"4 @ 6J0"4
! 5J,<T: 6J,<T @ 6J"<T,6J"<20F@"4; 6J,4<", 6"J"<@<,6J<"4 @ 6J,<
@ 6J,<"4, 6JH, 6J20< @ 6J<20<; 6J"6", 6J""4
! 5DLBT: 6JLB0FT; 6JLB@<

!
!
!
!

5L*"<T: 6L*"<T;
5L"<T: 6L"<T;
5L<T: 6L<0F@"4
5LDT: 6D@L< @
6,6D06"

6*0<",6L*020<
6,66"(6"
@ 6FT @ 6FT; 6LFF" @ 6FF",6F"4,6L6,F2"4
6LD@<; 6LD0FT @ 6DFT; 6D0F" @ 6LDF",2 6LD@<;

7
! 7"(P<T; 80>@"4 @ 8>@"4; 8"P@<; ,80P",88@(P",,80("4
! 7.@"4: 8>@"4
! 7"$<T,80R@"4 @ 8R@"4 @ 8"R@"4 @ 8"R,"; 8"$@< @ 88"$@<,
80N20<,8N20<, 880N" @ ,80N" @ 8,8$06"; ,80"4 @ 880F"4 @
88"F"4.- 80FJ@<
! 7"<2<T: 80FT @ 8FT,80F@"4 @ 8,F,"4; 802", 8"2@<,8"2,<,8"20<,
8"F00< @ 80F20<; 8802",880F"4 @ 88"F"4.- 80FJ@<
! 7"BFFT,-JJT @ 8"B.T: 8"B>T,8"B"P20F@"4; 8B">",8"BP20<; 8,8B"("4
! 7F6T: 8"F6@< @ 806@L<; 8"60FT @ 8"60F@"4; 860F",8"6@<,8"6,<;
88"6" @ 8806"
! 7(T: 8>T,8,P20F@"4; 8P20<,8P0<; 88@(",88,("4,,8,("4.- 8,6J@<
! 748"@"4: 848"40< @ 848"40<; 8,80"4
! 7FF@"4,8J@"4; 8F@"4; 84F0<,84J0<

9
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
@

9"@<@"4: "<0F@"4 @ "<@"4; <0<,0<0<; 0<" @ ,<0"4


9"<2<T: "20F@"4, "2,"4; "2@<; ,206",,20"4.- "20J@<
9"D"<T: "D"<T,"<"<20F@"4; D"<","D<20<; ,D"(6",,D""4
9DBJT: DRT; "DR","DBJ@< @ "B@< @ B"DB@<; "DB",,"DBTH
9FFT: >T; ">",P20<; "P","("4
9P@"4 @ "P@"4: "P0F@"4 @ "PF@"4 @ "PFF@"4 @ "P@"4; "P,F0< @ "PF20<; ,P0"4 @ "P,F"4.- "P,J@<,"P,FJ@<,"P0J@<
9,("DT: ,("DT,D0("
9,2BT: ,2R@"4; 2,FB@<, ,J"FBT< (@F",<)
9,2FJ04: ,J"FJ0FT; ,JFJ0F" (`FJ04)
9,2F6T; ,2FT,,2LF20F@"4; 2LF",,F20<
9,DT: @D@<; @D"; "D"4 @ ,"D"4,,"D<@H @ ,@D0<@H

,"D<@H
! 98,4 @ 8,J"4 (impsers.): ,80F,4,,8F0J"4; 80F,,,8,20<"4; 08,,
,08,6,; ,,806,4 @ ,804; ,8,4<; part.neutro: 8@<, ,80F@<,,0806H @ ,08H.- ,80J@<
! 988T: 0,8@8<; ,880FT; 880F" @ 0880F".- ,880J@<
! 98T: ,80FT; 80F",,08,6"
! 9,<,"<T: ,<,"<T; ,<0<"; @<"
! 9<T: ,<T; ,4<",,<20<; ,<06",@<",,<0"4.- ,<,J@<
! 9,J"DDT: ,J"DD,FT @ ,J"DD,F@"4
! 9,JPT: ,2>T; J,FP@<; ,JFP06"
! 90*@"4: 0F@"4; 0F0<
! 906@"4: 06T0<; ,60F@"4; "6@<,"6T< (@F",<); 06",,06TH
(L",H)
! 9(<L4: >T @ 4(0F@"4;4>",P20<, 0<; 4("4.- 46J@<
! 94<0F6T: <0FT @ <0F@"4,<0F20F@"4; <0F",<0F0<,<0F20<; <0"4 (imperat.: <0F@).- <0FJ@<
! 94<2T: 4<L20FT, ,4<06"
! 9<@"4: <0F@"4; <0F0<,<0F20<,<0F20J4; <0"4.- <0FJ@<
! 9@8T: @8@"4; @8@<,@8,<; $8T6"

! 9L6@"4: L60F@"4; L60F0<,L6@<; L6"

;
! ;"T: <"4@<; <F@"4; <"F" @ <FF",<"F0< <"FF0<,<"F0<,<"FF0<, <F20<; <<"F"4
! ;FFT: <>T,<">",<<"("4 @ <<"F"4
! ;T2T,<T: <,T @ <,0FT,<,020F@"4; <4"4,<,020< @ <,20<; <,<06",<,<0"4.- <,,J@<
! ;@"4: <,F@"4,<,4F0<
! ;T: <,@< @ ,<<,@<; <,F@"4; <,LF".- <,LFJ@<
! ;FF@"4: <,F@"4,<,4F0<
! ;FFT: <>T,<0P20F@"4; <L>",<P20<,<(0<; <<LP",<,<("4
! ;LFJ.T: <LFJFT @ <LFJ>T

=
! ="<T: >"<T,>0<",>0<"4,>0<"H,><20<<; >"D6",>"F"4.- >"FJ@<
! =T: >FT,>,F",FF20<; >,F"4.- >,FJ@<

?
! ?*D@"4: *LD@"4,T*LD0< @ T*D*20<,T*LD"4.- *LDJ@<
! ?.T: .0FT @ .FT; T*" @ *T*"; T.06"
! ?(T,@(<T,@(<L4: TD<@<,TD(<L<; @>T,@P20F@"4 @ @(0F@"4;
,T>" @ T>", T2P20<, T(0<; ,TP" @ TP",T(",,T("4
! ?4*T,@*T: T*@L< @ @*"<T<; @*0FT, T*06",T*06TH
! ?46J,DT: @6J,DT @ @6J,D0FT; T6J,4D" @ T6J,D0F"
! ?4@"4,@"4: T0< @ T0< @ T0<; @0F@"4; T020<,TF0<,@20<"4; T0"4.- @0J@<
! ?4P@"4; @P0F@"4; TP020<; @PT6" @ TP06",TP0"4
! ?84F2<T,84F2"<T: 84F20FT; T8F20F", T84F2@<; T8F206"
! ?88L4: T88L@<,T880<; 8FT,8T,8F@"4 @ 8@"4; T8,F",T80<;
T8,6",8T8,6",T8@8"
! ?<L4: T<L<,T<@<; FT,@"4,@20F@"4; T@F",TF20<,
T20<; T@6",T@6",T@F"4.- @J@<
! ?D(<L4: @D>T,T@D>"
! ?<04,<<04,<<""4: <4<<0<; <0FT,<0F@"4; T<0F",T<0F0<,
T<0< @ T<00<,T<020<; T<0"4
! ?<@"4: <F@"4,<FF@"4; T<<0<,<@F0<T<F20<
! ?BJ@"4: R@"4,TN20<;TBJ",BTB",T"4
! `?DT: `TDT<,TD@< ("H,"); R@"4,N20F@"4; ,*@<,*,<,*T< (@F",<),
TN20<,TD20<; TD"6",@BTB" @ @*",TD""4T"4,TN2"4.- BJ@<
! ?D(<L4,D,(<T,D(T: D>T,D,P20F@"4; TD,>",TDP20<; TD,P",
DTD,P",TD,("4,DTD,("4
! ?D<L4: TD<L<,D<@<; DFT,D@"4; TD0<,D2"4,D02"4; DTD",
D,<@H,D,<@H
! ?FF@"4 (BJ@"4)
! ?FND"<@"4,FND@"4,FND@"4: FND0F@"4; TFND0F0<,TFND0<,
TFND0<,TFND<20<.- FND"<J@<
! ?N,8T: N,80FT; TN,80F",TN,8@<,N,8@<,TN,848020<; N,806",TN80
6",TN,8,"4,TN80"4
! ?N88T: N,8T, TN,48"
! ?N8T,N8,T,N84F6<T,N8F6T: N80FT,TN80F",TN806"

! A".T: B">@"4,B"42@"4,B"4P20F@"4; B"4>",B"4F",B"P20<; BB"4P",


BB"4("4 @ BB"4F"4.- B"46J@<
! A"T: B"40FT @ B"FT,B"4F20F@"4; B"4F",B"F20<; BB"46",BB"4F"4.B"FJ@<
! A"8"T: B"8"FT,B8"4F",B80F"; B,B8"46",B,B8"4F"4.- B"84FJ@<
! A"848.@"4: B8(>@"4,B,84<,B8(P20<; B"84<"(P2,H
! A88T: B"8T,B"8@"4; B08",B820<; BB"86",BB"8"4
! A@"4: B"F0<,BB""4
! AFFT,BJJT: BFT,BF20F@"4; B"F",BF20<; B,B"F"4.- B"FJ@<
! AFPT: B,F@"4; B"2@<,B"2T< (@F",<); B,B206",BB@<2",B,B20"4.B"20J@<
! A,2T: B,FT; B,4F",B42@<,B,F20<; BB,46",BB@42",BB,4F"4.B,4FJ@<
! A,4<T: B,4<0FT,B,4<FT,; B,<0F",B,<0<
! A,DT: B,DT,B"D0F@"4; B,4D",BD0<; BB"D6",BB"D",BB"D"4
! A,8.T: B,8FT,B8"F",B,8"F20<,B8F20<,B820<,B800<; B,B8"6",
BB80"4
! A8T,B8@"4: ,B8@<,B80<
! ABJT,BFFT: BRT,B,R",BN20<; BB,"4
! AD2T: BDFT; B,DF",B"D2@< @ BD"2@<,BD"2,<; BB@D2"
! A,J<<L4: B,J<<L<,B,J<<L@<; B,JFT,B,J"F20F@"4; BJ"F",B,JF20<;
BBJ"6",B,BJ"F"4 @ BBJ""4.- B,J"FJ@<
! AJ""4,BJ@"4: B,J0F@"4,BJ0F@"4; B,J0< @ BJ0<,BJ0<,BJF2"4,
BJF2"4,BJ0<"4,BJH ("F",<); B,J,<@H @ BJ,<@H
! AN<T: B,NF@"4; B,N<@<,B,DN<,<,BDN<T< (@LF",@<); BN""4 @ BN"F"4
! A0(<T,B0(<L4,B0FFT,B0JJT: B0(<L< @ B0(<L@<; B0>T,B"(0F@"4 @ B"P20F@"4; B0>",B"(@<,B0P20<,B"(0<,B0(0<; BB0(".- B06J@<
! AB8044,BB804: BB80<; B80FT,B80F20F@"4; B80F",B80F20< @ B80<; BB806",BB80F"4.- B80FJ@<
! ADB04 @ BBD04: BBD0<; BD0FT,BD0F20F@"4; BD0F",BD0F20<; BBD06",BBD0F"4.- BD0FJ@<
! A4<F6T,B4<FFT,B4<T: B4<FT,B4<F20<,BB<L"4
! A<T: BTFT,B@"4,B4@"4,B@20F@"4; B4@<,B20<,B4,<; BBT6",BB@"4
B@J@<
! A4BF6T: BFT,B4F"
! A4BDF6T: B,DFT,B,DT,BD"20F@"4,B,NDF@"4; BD"F",BD20<; BBD"6",
BBD""4.- BD"J@<
! A<BJT; B,F@"4,B,F",B,F@< @ B,J@<; BBJT6"
! A8.T: B8(>T,B8(>@"4; B8"(>",B8(P20<; BB8"(P"
! A8T: B8,FT,B8,F@"4 @ B8,LF@"4; B8,LF",B8,F20<; BB8,L6", BB8,LF"4
! A802<T: B802L<T,B802L<",B802<20<; B,B802L(6",B,B802L"4
! A802T: B80FT,B80F20<,BB802"
! A80FFT,B80JJT: B80>T; B80P20<,B80(0<B8(0<; BB80("4.- B806J@<
! A8TT,B8T4: B8TFT,B8TF",B8T< (TH,T); BB8T6"
! A<T: B<,FT,B<,F@"4 @ B<,LF@"4,B<,L20F@"4; B<,LF",B<,LF20<; BB<,L6",BB<,LF"4,BB<L"4
! A<(T: B<>T,B<>@"4 @ B<4F@"4,B<4(0F@"4; B<4>",B<(0<,B<,>"4;
BB<4P",BB<4("4
! A@2T: B@20FT,B@2FT,B@2F@"4,B@2,F20F@"4; B20F",B@2F20<; B,B206",
B,B20"4
! A@4688T: B@4648T,B@464820F@"4; B@648",B@46820<,B@4680<; B,B@6486",B,B@648"4.- B@4648J@<
! ADT: B@D@< @ BD@<,B@D,<
! ADFFT,BDJJT: BD>T,BD"(20F@"4 @ BD"(0F@"4; BD">",BDP20<,BD(0<;
BBD"P",BBD"(",BBD"("4.- BD"6J@<
! AD"<T: BD"<T
! AD""4: BD40<; BD4,<@H

!
!
!
!
!
!
!

AJ"T: BJ"FT; BJ"4F",BJ"F20<; BJ"4F<@H


AJ"DT: BJ"DT,BJ"D",BJ"D@<
AJD<L"4,BJDT,BJ"DT: BJ"D<0<, BJ"D0F@"4
AJ0FFT: BJ0>T; BJ0>"; BBJ0P"
AJFFT: BJ>T;BJL>",BJP20<; BJLP",BJL("4.- BJL6J@<
AJTFFT: BJ"6@<; BBJ06",BJ>0P" @ BBJTP"
AL<2<@"4: B,F@"4,BL20<,BBLF"4

C
! `C"<T: D"<T,`D"<20F@"4; DD<20<;`,DD"(6",,D"F"4.- `D"<J@<
! `CBJT: `D"RT,D"N20F@"4 @ `D"N0F@"4; DD"R",DDN20<,DDN0<;DD"N"
DD"("4.- D"BJ@<
! `C"FFT: `D>T,DD">",DD"P",DD"("4
! `C(PT @ `D(6T: `D(>T,DD,(P"
! `C.T: `D>T,D>T; DD,>",D,>" @ D>",`D>"4 @ D>"4,DDP20<,`D,P2,H; DD,P",@D(",DD@("
! `CT: D,FT,D,F@"4 @ DL0F@"4; DD,LF",DD0<; DD,L6" @ DDL06"
Fluir
! `CT: ,D0F@"4; DD020<,DD20<,,D020<,,D20<; ,D06",,D0"4 (decir)
! `C0(<T,`D0(<L4: DD0(<L<,DD0(<L@<; `D0>T,`D0P20F@"4 @ `D"(0F@"4;
DD0>",DD(0<,DD0P20<;DDT(",DD0("4
! `C4(T: `D4(0FT,DD(0F",DD4("
! `CBJT: `D4RT,D4N20F@"4 @ D4(0F@"4; DD4R",DD4N@<,DD4N20<,DD(0<;
DD4N"DD4"4.- `D4BJ@<
! `CT<<T,`DT<<T,`DTT: `DTFT,DTF20F@"4; DDTF",DDTF20<;,DT6",DDT"4
DDTF"4.- `DTFJ@<

E
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

E"<T: F"<T,F0<" @ F"<",FF"(6"


E"DT: F"DT; F0D",FD20<; FF0D" @ FF"D"
E"8B.T: F"8B(>T @ F"8BFT; F8B4(>" @ F8B4F"; F,F8B4F"4
E$,<<L4,F$,<<T: F$FT; F$,F",F$0<,F$0<"4,F$,F20<; F$,6" @ F$06"
F$,F"4.- F$,FJ@<
E,T: F,FT; F,L" @ F,",F20<; FFL"4; FF0<
E0"<T: F0"<T,F0"<@"4; F00<" @ F0"<"; F,F0"(6",F,F0"F"4
E0BT: FLRT; F0R",F02N0<,FB0<; FF0N",FF0B"
E.,4<: F>T @ FFT,FF4("
E6"DT; F6"DT
E6BJT: F6RT,F6"N20F@"4 @ F6"N0F@"4; 6"R",,F6N0<,F6"N20<; F6"N"
F6""4; F6"<@H.- F6"BJ@<
E6,*.T,F6,*T,F6,*<L4,F6,*"<<T: F6,*FT @ F6,*T; F6*"F",F6,*F20<:
F6*"6",F6*"F"4.- F6,*"FJ@<
E688T: F6,8T,F680F@"4; TF608",F680<; F6806"; F680<"4
ET,FT: FT< ("H,"); F0FT @ FFT; F0F",F0P20<
E0PT: F0>T,F0P20F@"4; F0>",F0P20<; F0("4.- F06J@<
E@"4: F@T0< (F,T)
EB,DT: FB,DT,FB"DT,FB"D0F@"4; FB,4D",FB"D@<,FBD0<; FB"D6",FB"D"4.- FB"DJ@<
EB<*T: FB,FT,FB,4F20F@"4;FB,4F",FB,F20<; FB,46",FB,4F"4,FB,46TH.- FB,4FJ@<
EJ.T: FJ>T; ,FJ">",FJ(0<,FJP20<; FJ"("4
EJ,$T: FJ,RT,FJ,4R",FJ4$@<,FJ$0"4
EJ,PT: FJ,>T,FJ4P@<
EJ88T: FJ,8T @ FJ,8T,FJ"8T,FJ,8@"4,FJ"80F@"4; FJ,48",FJ,480<,

FJ80<; FJ"86",FJ@8",FJ"8"4
! EJD(T: FJD>T;FJ,D>",FJD20<;FJ,DP",FJ@D(",FJ,D("4.- FJ,D6J@<
! EJ,DT: FJ,DFT @ FJ,D0FT,FJ,D0F@"4 @ FJ,D020F@"4; FJD,F" @ FJD0F",
FJ,D020<,FJ,DF"4,FJ,N0<"4,FJ,N,H; FJ,D,6" @ FJ,D06", FJD0"4
! EJ,@"4 @ FJ,"4: pres.ind.: FJ,J"4,FJ,<J"4; pret.imperf.: FJ,J@
! EJ0D.T: FJ0D>T,FJ0DP20<; FJ0D4("4
! EJ.T: FJ>T,FJ4P20F@"4; FJP20<; FJ4("4
! EJ@D<<L4,J@D,<<T: FJ@DFT,FJ@D,F20F@"4; FJD,F",FJ@DF20<; FJD,6"
FJD,F"4.- FJ@D,FJ@<
! EJ@P.@"4: FJ@PF@"4,FJ@P"F0<,FJP"F"4
! EJDNT: FJDRT,FJD"N0F@"4; FJD,R",FJD"N@<,FJD,N20< @ FJD"N20<,FJDB0<; FJD@N",FJD""4.- FJD,BJ@<
! EJDT<<L4,FJDT<<T: FJDT<<L< @ FJDT<<L@<; FJDTFT; FJDTF"; FJDT6",
FJDT"4
! EJL(T,FJ(T: FJL(0FT,FJL(0F@"4,FJL(020F@"4; FJL>",FJL(@<,FJL(020<
FJL("4
! ELDT: FLDT,FLD20F@"4 @ FLD0F@"4; FLD",FD20< @ FD0<; FFLD6".FLDJ@<
! EN.T,FNJJT: FN>T,FN"P20F@"4 @ FN"(0F@"4; FN">",FN"(@<,FNP20<,
FN(0<; FN"("4.- FN"6J@<
! EN88T; FN"8T,FN"820F@"4; FN08",FN80<; FN"86",FN"8"4
! ET.T: FT,F6@<; F2TFT @ F"TFT; FTF" @ FT"F",FT20< @ F"T20<; FFT6",
FFT"4,FFTF"4.- FTFJ@<,FTJ,@<

I
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

I<L4,J"<T (J,<T): J"<FT; JJ<LF" @ J<LF",J"<F20<; J,J<LF"4


I((T: J(>T,J,(P20F@"4; J,(>",J,(P20<; JJ,(P",JJ,("4
I,2<06T: J,2<0>T,J,2<0>@"4 (2<0F6T)
I,<T: J,<T; J,4<",J20<; JJ"6",JJ@<",JJ""4.- J"J@<
I,6"DT: J,6"DT; J60D",J,60D0<.- J,6"DJ@<
I,6J"<T: J,6J"<T,J,J"<@"4; J6J0<" @ J6J"<",J,6J0<"H
I,8T: J,8FT,,J,8,F20F@"4; J8,F",J,8F20<; J,J8,6",J,J8,F"4.I,8,FJ@<
I88T: J,8T @ J8FT,J"820F@"4; J,48" @ J,8F",J820<; JJ"86",JJ"8"4.- J"8J@<
I<T: J,T,J020F@"4; J"@< @ J,@<,J020<,J0<: JJ06",JJ@"
J,J0"4.- J0J@<
IDBT: JDRT,J,DN20F@"4; J,DR",J"DB@<,JDB0<; JJ,DN"
I,PT: J,>T; J,L>" @ J,>",JLP@< @ J,6J@<,JL60< @ J,JL60<,
JP20<; JJ,LP",JJL("4.- J,L6J@<
I06T: J0>T; J0>",J"6@<,J0P20<,J60<; JJ0P",JJ0("4,J,J06TH.J,6J@<
I6JT: J>T,J>@"4 @ J,6@"4; J,>",J,6@<,JP20<; JJ,P",JJ@6",
JJ,("4 @ JJ@("4.- J,6J@<
I<<L4,J4<<T,J<T: JFT,J4F20F@"4; J4F",JF20<; JJ46",JJ4F"4.J4FJ@<
I4JDT,JJD04,J4JD"<T (JDT): J,JD"<T; JD0F" JJD0<" (JJD0<"),
J@D@<; JJD06",JJD0"4
I4JDTF6T: JDTFT,JDT20F@"4; JDTF",JDT20<; JJDT6",JJDT"4.- JDTJ@<
I8T,J"8T,J804: J80FT,J80F@"4; J8"F" @ J8"F", J80<, J80<"4;
JJ806",J,J8<"4 @ J,J8,<"4,J,J806TH @ J,J80TH
I0(T: J0>T ( J<T)
IDT: JD,T,JJD@N" (JDT)
IDBT: JDRT,JD,N20F@"4; JD,>" @ JDR",JD"B@<; JJD"N",JJD@B";
JJD""4.- JD,BJ@<
IDNT: 2DRT,2D,N2@"4,JD"B0F@"4; 2D,RF",JD"N@<,2DN20<,JDB0<;
JJD@N",J2D""4.- 2D,BJ@<

! IDPT: 2D>T,2D>@"4,*D"@"4; 2DD,R",*D"@<; *,*D06",**D@",


*,*D0"4.- *D"0J@<
! IDT(T: JDT>@"4; JD"(@<,JD(0<; JJDTP",JJDT("4.- JDT6J@<
! IL(P<T: J,>@"4,J,LJ>@"4; JP0F",JLP@<,JLP20<; J,JP06" @ JJ,LP" @ JJLP",J JL("4.- J,L6J@<
! INT: 2RT,2LR",JN0<; JJLN",J2L"4 @ J2L"4
! IT2.T @ JT2F*T: JT2FT @ JT2F@"4

K
! `3(4"<T: (4"<T,("<"
! `KN"<T: N"<T; `N"<" @ N<",ND20<; `N"D6",LN"F"4.- N"FJ@<

M
! M"<T: N"<T,N"<0F@"4,N"<@"4; N"<"N"<@<,N<20<,N<0< @ N"<0<;
BN"(6",BN0<",BN""4 @ BN"F"4,B,N"F<@H
! M,*@"4: N,F@"4; B,4F0<,B4*0<; BN,4F"4.- N,4FJ@<
! MD$T: BN@D$"
! MDT: @FT,@F@"4<,P20F@"4 @ @F20F@"4; <,(6",<,(6@<,<,(6,<,
0<P20<; <0<@P",0<,0"4 @ <0<,("4.- @FJ@<
! M,(T: N,>T,N,>@"4,N,L>@"4,NL(T; NL(@<; BN,L(" @ BNL(",BNL("4
N,L6J@<
! M04: N0FT; N0F",N0<; B,N"F<@H.- N"J@<
! M2<T,N2T,N204: N2FT,N20FT,N20F@"4; N2"F",N2">",N20<,N20<"4,
N2H (F",<) N2"6"
! M2((@"4: N2(>@"4; N2,(>0<; N2,("4,N2@((".- N2,(6J@<
! M2,DT; N2,DT @ N2DFT,N2"D0F@"4 @ N2"D20F@"4; N2,4D",N2"D@<,N2D0< @ N2"D20<; N2"D"4.- N2"DJ@<
! M2T: N2FT,N246",N24"4
! MD.T: NDFT; ND"F",ND"*@<,BND"*@< @ BND"*@<,NDF20<; BND"6",
BND"*",BND"F"4 @ BND"*"4.- ND"FJ@<
! MDFFT,NDJJT: ND>T; ND">",NDP20<, ND*0<; BND"("4.- ND"6J@<
! MDT: NLDT,B,NDF@"4; NLD",ND20<,ND0; BNLD6",,BNLD"4.- NLDJ@<
! MT: NFT; NLF",NL<,NF"H,F","<); BNL6",BNL"; N<"4,NH (NF",
NF"<,N<J@H)
! MT(<L4,NT(<T,NT(<T,NT(T,NT.T: NT>T @ NTFT; NTP20< @ NTF20<; BNT("4
BNTF"4

O
! O.T: PFT,6,6"*0FT,PF@"4,PFF@"4,6,6"*0F@"4; P"*@<,6>"*@<,P"*,4<
P"F0<,6,6"*0<,6,6"*,<; 6P"<*",6P0<"
! O"<T: P"<T @ P"<@"4; P0<",P"<@<; 6P0<"
! O"DT: P"4D0FT,P"4D0F@"4,6,P"D0F@"4 @ 6,P"D0FT; P"D0F",PD0< @ P0D0<,6,P"D0<; 6DP"D6",6,PD0"4 @ 6P"D"4
! O"<*<T (P.T)
! OT,P,T,P,T: P,FT @ PFT; P," @ ,P,L", PLF", P20<; 6PL6",6PL"4.- PLJ@<
! OD"<T,PDT: PD"<T; PD"<",PD<20<; 6PD"F"4.- PD"<J@<
! OD"4FT: PD"4F0FT; PD"4F@<
! ODT: PD0FT,6PD06"
! OD0 (impers.): PD0< @ PD0<; PD0F,4; PD0<"4; PD,T< (part.neutro: J
PDT<: deuda faltal,la muerte)
! OD0.T @ PD0.T: PD0FT
! OLJ8T,PLJ8.T: PJ8TF"
! OT<<L4,PT<T: PT<<L<PT<<L@< @ ,P@L<; PTFT; PTF",PTF20<; 6PTF"4

PTFJ@<

Q
!
!
!
!
!
!

Q"288T: R"2"8T,R"208"
Q"DT: R"DT,R0D"
Q88T: R"8T; ,R08",R"820<,R80<; R"86", R"8"4.- R"8J@<
Q"T: R"FT; R"LF",R"F20<; R"LF"4
QT: R0FT; R0F",R0F20<)R0"4,R0F"4
Q(T: R>T,RLP20F@"4 @ RL(0F@"4; RL>",RP20<,R(0<; RL"4

S
! S*<T,T*4<T: T*4<@<; T*4<T @ T*4<0FT; T*<0F" @ T*4<",T*4<020<
! S2T: T2@L<,T2@L<; T20FT,T2TFT,TF20F@"4,T20F@"4; TF",TF",
TF20<,T20F0< @ TF0<; TF"4 @ ,TF"4.- TFJ@<
! S<@"4: T<@0< @ T<@0<; T<0F@"4,T<,20F@"4; T<0F0< @ T<0F0<,T<020<,T<020<; T<0"4.- T<0J@<
! 2N,8T: TN8@L<; TN,80FT,TN,8020F@"4; TN80F",TN,8020<; TN80"4;
TN,800<

NOTA: Generalmente se ha seguido en el enunciado el siguiente


orden (salvo carencia o desuso de tiempos): pret.imp,futuro,
aoristo, pret.perf., plusq. y adjetivo verbal (el correspondiente
al latino -ndus)

co el valor de las cosas:


res venales facio parvi

ABARCAMIENTO: ,, complexus quo quid intra sinum continemus

A: (ac.,gen.,dat. hacia); ,
, (dat.ac.) ad,in
ADONDE; quo,ubi

ABARCAR: complector> Lo que


abarcamos: ,,
id omne quod amplectimur

ABAD; , , ; ,, praefectus monacalis,


coenobiarcha

ABARCAS de cuero: ,,
perones

ABAJO: , , ,
infra> ms abajo:
inferior; desde abajo
inferne; hacia abajo , ,
deorsum,subtus

ABASTECIDO: ,, cui nihil


deest
ABATANAR, arte de..,,
fullonica ars

ABANDERADO: , ,
, signifer

ABATIDO (desanimado):,,, non animosus, gravis animo> No abatido: ,, non


dejectus

ABANDONADO: ,,; ,
, viduus, derelictus; abandonado
a s mismo: ,, quedar
abandonado: relinquor.Abandonada: ,-,, orbata

ABATIMIENTO: ,,
; ,,; ,,,, animi dejectio,projectio,
demissio; animi anxietas,abjectio>
Abatimiento delcuerpo por el trabajo:
,,;
,,
laxatio corporis a labore

ABANDONAR: , , , , ,
derelinquo, relinquo, destituo, depaupero> Abandonar el primero:

prior
desero.Abandonar juntamente: ,
,e,
relinquo simul> Dejar, estar, ser
abandonado: ,,
viduum reddo, negligor, relinquor>
Abandonar su puesto , desero stationem.- El que
abandona a su padre ,
qui deserit patrem> Dejar solo,
aislado, exludo: derelinquo
ABANDONO: ,,
tio

ABATIR: , decutio
Andar con semblante abatido: ,
demisso vultu incedo,pror
sus humilem facio>
Quedar abatido:
, -,- deprimor>
Que
tiene fuerza de abatir: ,, dejiciendi vim habens
ABDICACION: , ,
,; ,, abdicatio
ABDICAR: , , abdico> Abdicar en el hijo:
abdico filium

derelic-

ABDOMEN: ,,; , ,,, abdomen

ABANICO:`,,
flabellum.Abanico para espantar moscas: ,, flabellum
ABARATAR la venta apreciando

ABEJA: ,, ; ,;
, ,; ,,; ,

en po-

la especie de las abejas: ,, ad apum naturam accedens.Enjambre de.. , ,


, apum.- Pacido por abejas:
,, ab apibus depastus> Nutridor de abejas: ,, apum nutritor.-Planta muy
apreciada por las... ,

,;
,-,,.Abeja
zumbona: ,,;,,
;,, apis maxime obstrepera>Abejas viejas vetulae apes> Comida de abeja:
,, erithace,cibus apum.Masa para formar los panales:
,, gruten ad formandos
favos.- Nutricin de abejas: ,, apum nutrimentum.- De
, apiaria herba>Protector de
,, apum servitor> Que
posa en los capullos de todas las
flores: apis summis
capitibus omnium florum insidens>
Rey de las: ,, rex apum.Poner las abejas en las colmenas
apes alvearibus condo

in medio fissus> Por todas


partes: ,, circumquaque pertusus> Profundamente: ,,, hians in inmensum
ABISMO: ,,; ,, ;
,,; ,, fossa
profunda, imus gurges, barathrum,
vorago> Digno de ser precipitado en
un abismo: ,,
dignus
qui mittatur praeceps in barathrum

ABERTURA:
,,,;
,,; `, ,,,,; ,,; `,,;
,,,;
,, hiatus,apertio, apertura.- Que tiene una abertura grande: ,, vastus hiatus.- Que
produce aberturas en la tierra: ,, hiatus producens.- Que
tiene cuatro aberturas: , quatuor meatus habens>Que
tiene grande abertura: ,
magnam scissuram habens> Proporcionar una abertura: aperturam praebeo> Apertura de la tierra:,, hiatus terrae

ABISPA, celdillas de.. , vesparum cellae


ABJURACION: ,, abjuratio
ABJURADO: ,, abjuratus
ABJURAR: , abjuro
ABJURATIVO: ,, abjurativus
ABLANDAMIENTO:
,,
,, emollitio, actio faciendi dulce,deliniendi alicuius
blandis dictis

ABETO: ,, abies> Abeto viejo: ,, abies vetusta>


De abeto: ,, abiegnus>
Lo blanco que nace en el abeto,
corazn del.. ,, lussum

ABLANDAR: , ,-,
,(-),
,, , , , , , ,, , ,,,,-,
, ,-, ,
, , ()>Ablandarse: ,-, , mitesco, submollesco.-Ablandar juntamente: ,-, simul emollio.- Ablandar por abajo: -

ABIERTAMENTE: , , aperte
ABIERTO: , , ,
; ,, apertus> A manera de tubo: ,, in fistulae modum excavatus> No misterioso,claro:,, non arcanus
Expandido: ,, expansus.Abierto por la mitad: ,

charlatn: ,,; ,,; ,,;,


, causidicus, rabula> Causdico
(con matiz denigratorio): ,,, causidicus>El que
hace informacin de la causa: ,,, qui litem aut casum
inquirit> Honorarios del abogado:
,, patrocinii merces>
Ser abogado advocatus sum.Intervenir como abogado
praecator intervenio> Abogar por:
causam ago pro> Abogar
juntamente: in
judicio defendo

,- subtus emollio> Ablandar


por la coccin: coctine mollio> Ablandar previamente: , -,- praemollio> Macerar antes: praemacero>
Que ablanda: ,,; ,,; ,, emolliens,habens
vim emolliendi> Que
puede ablandarse: ,, qui
potest emolliri
ABLUCION: , ,,;
,,; ,, ;
,,; ,;,
,; ,,; ,
; ,, actio abluendi, ablutio, baptisma, cumlavandi
actio

ABOLICION: ,,

abolitio

ABOLIR: ,
(-,), , ,
(-,-,-,-,-
), ,,-; ,, aboleo

ABOGADO: ,,;
,; ,,; ,,
; , ,, actor
litis,causarum patronus,intercessor,
patronus,advocatus> Abogado del diablo,que contradice ,,
habens vim contradicendi> Abogado
ABOMINABLE: , ,
, ,,; , , ; , ,;
abominandus,abominabilis>
Hombres abominables: ,,
;

execrandi
ob
impobitatem,valde despuendus> Abom.
en gran manera: ,, graviter abominandus> Exsecrable: ,,; ,, exsecrabilis> Cosa abominable: ,
,
ab ominandum.- Que tiene
escrpulo de cometer una accin
abominable: ,, cui nulla
religio turpe quid patrare

ABORDAR: , ,-,
,-,, (), (,),,, , (),, navibus
applico,navem
ad
stationem
appello,pervenio ad portum promoveo
remis,appello> Abordar
al mismo
tiempo:
,
una
simul instationem apello> Abordar
despus de otro: post
alium applico
ABORRECER: , , ,-,
,
,
,, , , ,,, odio persequor, aversor abhorreo, invideo, execror>
Aborrecer sobremanera
praeter modum odi.- Aborrecer al
mismo tiempo: ,
simul odi.- Aborrecer de muerte
in odio prorsus habeo.- Que
aborrece pblicamene: ,
,@
qui
aperte
odit>
Que
aborrece:
,,
qui
odio
prosequitur

ABOMINACION: ,,; ,,, abominatio


ABOMINAR: , , ,,
abominor,exsecror, adversor
ABONAR las tierras: ,
, stercore saturo,
agro fimo spargo

tus faciendi> Parto abortivo: ,, abortivus partus

ABORRECIBLE: , , invisus
Hacer aborrecible al mismo tiempo:
, simul in
invidiam adduco, in invidiam criminando adduco

ABOVEDADO: , ,,
, ,,; ,
; ,,, structus in
formam absidis, concameratus, cameratus, contignatus>Obra abovedada:
,, opus fornicatum

ABORRECIDO:
,,;
,,; ,,; ,,; ,, invisus< Aborrecido de todos ,, omnibus invisus> Muy aborrecido:,, prorsus invisus> Ab.por el pueblo: ,, populo invisus> Ser aborrecido: , ,
(-,-) invisus sum

ABOVEDAR: camero> Accin de abovedar: ,,


concameratio
ABRASADO: ,,; ,
, ambustus
ABRASADOR: ,,; ,
,; ,, valde urens,com
bustor

ABORTAR: ,,
, (), , ,, abortiri facio, abortivum pario,abortum facio, abortum pario.Abortivo, que hace abortar ,,;,,; ,,;,,; ,, abortum faciens,
abortivus> Medicina para abortar:

,, pharmacum faciens
abortum

ABRASAMIENTO: ,, exustio
ABRASAR: , ,, (-,-),

(-,),
, , (,)> Abrasarse: , ,
, ardeo,auxuror
incendor
ABRAZAR: , ,, , ,, , ,
, ,-, , ,
,
, ,-

ABORTO: ,,;,
,;,,;,,;
,,; , ,;
,,;,,
abortus> Actode abortar: ,
,;,, ipsa actio abor
,
,
amplector Abrazar lo todo: circumplector> Abrazar con
gusto: libenter amplector>
Estrechar entre los brazos: arcte complector> Abrazar en
el regazo: , ,
in gremio foveo, una
complector>
Abrazando alrededor:
circumplectendo> Lo que se
abraza: ,, illud quod
amplectimur Que se ha de abrazar: complectendum est>
Querer abrazar con amor natural:
() naturali caritate
complector

ABRAZO: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
;
,,,
;
,, amplexus, comprehensio, circumplexus, circumflexio
ABREVADERO: ,,; ,
,; ,,; ,
, canalis ex quo pecudes potabant
ubi animalia aquantur
ABREVADOR: ,,

adaquator

ABREVAR: duco aquatum> Accin

de llevar el ganado a abrevar:


,,; ,, adaquatio

ABROGAR: , , ,, () abrogo,plesbicito absolvi> Abrogar una ley: , legem abrogo, contrariam legem
fero

ABREVIACION: ,, correptio
ABREVIAR: , brevem
reddo,decurto.- Que tiene facilidad
de abreviar: , vim habens breviandi (Ver COMPENDIAR)

ABROJO: ,, tribulus

ABRIGADO: , ,,, ,, apricus

ABRUMAR: supra vires onero

ABRIGARSE: apricor> Accin


de abrigarse: `,, apricatio

ABSCISION: ,, absicissio

ABSCESO ,, abscessus

ABSOLUCION: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, absolutio.- Como
resultado
de
una
votacin:
,, absolutio suffragio.- De una pena,de un castigo:
,, remissio

ABRIGO
de
vestir:
,,
chlamys>
El estar al abrigo: ,, apricatio> Que apetece de
abrigo:
,,
gaudens
tegmine

ABSOLUTAMENTE: ,,,
,,-,,
, , ,
, , , ,
, prorsus,omnino,absolute,in totum

ABRIL: ,, aprilis
ABRIR: ,, (,
,,), ,,-,-,-;
, (,,
,) ,-,
- (-), (), , ,()
, , ,
,,-, , , (-), aperio, findo, hisco, pando, adaperio>
Abrir con tenaza: fortice
discindo.-Abrir del todo: ()adaperio.- Abrir a escondidas
, clam aperio.- Abrir
juntamente:
una aperio.Abrir sin sentir: sensim
aperio.- Abrir un poco:
subaperio.- Abrirse haciendo rudo:
, aperior

ABSOLUTO: ,, absolutus
ABSOLVER: , ,
(-,), absolvo>
De modo que no puede ser absuelto:
ita ut difficulter absolvi queat.- Que absuelve: ,
, solutor.- Absolver por votacin:
(,-)
suffragio absolvo
ABSORBENTE:,, bibulus
ABSORBER: , , (-),,,,,,-,

(, ), , , , haurio, sorbeo, exsor-

ABROGACION: ,, ex
auctoritatio, abrogatio
beo, absorbeo,educo ex aliquo profundo loco
ABSORCION:

absorptio
ABSTEMIO,A: ,,; ,
, abstemius,a

`, ,,

; ,; ,
;,, tener ab avia
nutritus

ABSTENERSE: , ,
, (,, ), abstineo.- Abstenerse de hablar o votar: retineo
assensum> Es necesario abstenerse:
abstinendum

ABUELO: ,; ,;, avus> Abuelo materno: ,;,;


;,
avus
maternus,
avus ex matre,paternus avus.- Tatarabuelo:,, tritavus> Per
teneciente a los abuelos, heredados
de
los:
,,
avitus>
Perteneciente al abuelo: ,
ad avum pertinens

ABSTINENCIA: ,,; ,
, abstinentia> De comida
, inedia
ABSTRACCION: ,, abstrac
tio.- Por abstraccin:
per abstractionem

ABULTAR con las palabras:


gloriosis dictis inflo

ABSTRACTO: ,,;,, abstractus

ABUNDANCIA: ,,; ,
,;,,; ,,;
, ,,; ,,; ,,; ,
,;
,,;
,,
ubertas,copia,abundantia> Abundancia
de cosas: ,, copia rerum>
Gran abundancia:,, ingens
copia> Mayor abundancia: ,, copia rerum maior.-El que
tiene gran abundancia de cosas:
,, qui affluentem
rerum copiam habet.-Con abundancia:
, , , (-) abunde,copiose.- Que
fluye
con
abundancia:,
a,,; ,, copiose fluens

ABSTRAER: , , ,
, , ,,
abstraho> Se ha de abstraer
abstraendum> El que puede
abstraerse:
,,
qui
abstrahi potest
ABSTRADO: ,, abstractus
ABSUELTO: ,, absolutus
ABSURDAMENTE: absurde
ABSURDO: ,,; , ,
; ,,;,,;
,,; ,,; ,,,,, absurdus
Cosa absurda: ,, absurdum> Algo absurdo:,, sub
absurdus> Cosas absurdas ,, absurda.- Decir absurdos: , absurda
loquor

ABUNDANTE: , ,,,;`,,; ,
,; ,,,; ,
,; ,,; ,,;
, , , ; , ,,; ,,;
,,; ,,; ,,,,
abundans.-Abundante de todo: ,, omnium rerum ferax>Mucho:
,,; ,, multus

ABUBILLA:, upupa
ABUELA: ,; ,; ,
; ,; ,; ,;
, ,; , avia.Abuela materna: ,, avia materna> Tatarabuela:
, tritavia> Educado, mimado por la abuela: ,,

ABUNDANTEMENTE:;`;`,
,
,
,-,
, , abunde, co
piose, abundose, effusim cumulate.-

Ms que abundantemente, abundantsimamente: ,


plusquam abunde exsuperanter

opibus abundo.- Todo lo


que abunda: ,, omne
quod abundat

ABUNDAR: (), , , , , , , abundo, exubero.- Abundar de todo:


omnibus abundo.-Abundar en riquezas:
ABUSAR: , ,, , , abutor, saepe utor.Abusar para ganar ms
abutor ad quaestum

ABURRIRSE, que se aburre enseguida:


,, fastidiosus

ABUSIVO: ,, abusivus

El ejrcito: ,
-, castra pono,
castra metor,statione habeo> Acampar cerca de los reales: ,- prope castra metor.Frente a los reales: ex adverso castra loco.- El que
vive en tiendas: ,, sub
pellibus degens

ABUSO: ,,,
abusus

ACANALADO: ,, canaliculatus

ABUTARDA: ,,
(avutarda)

ACANTO:,,; ,
acanthus

ABUSIVAMENTE: abusive

avis tarda

ABYECCION: ,, abjectio

ACARACOLADO ,, inflexus
ACARDENALADO: , ,,
sanguine suffusus
ACARICIAR: , ,, , , ,
, , , , , blandior, emulceo
allicio> Con halagos: demulceo blandiendo> Acariciar con las
manos: manu demulceo> Aca
riciar con la lengua:
blandior lingua>Acariciar con otros
simul palpo

ABYECTO: ,, ,, abjectus> Ser abyecto abjecti sum animi


AC,all: huc,illuc
ACABADO:,,; ,,
perfectus
ACABAR: ,-, ,, , ,
perficio, conficio, absolvo.-Acabar
una trama,un discurso,etc.
finio.- El que acaba o consuma: ,, consummator.- Acabar en
punto: in punctum desino

ACARREAR con otro: , comporto, una adveho> Trigo


frumentum adveho
ACARREO: , , invectio>
Accin de llevar en carros: ,, advectio.- ..frutos:
,> De vveres: ,, com
meatuum advectio

ACAECER: , evenio,accido.- Acaecer al mismo tiempo


, , , simul evenio
ACAMPADA: ,, castrorum
mutatio

ACASIA (falsa acasia): ,


, falsa cassia

ACAMPAR: tabernaculum pono

ACASO:

)si

acaso...?

num,

nunquid?
an...utrum?,
forte,an> )Acaso no..? ,',
' , nonne? utrum?.- Al
fin?
tandem? ; anne?
, ne quando,si forte.- No?
; nunquid> Si acaso: si
forte.- Acaso, casualidad: ,,;
,,
casus,fortuitus eventus

ACCEPTO,acogido con placer: ,, acceptus


ACCESIBLE ,,;,,
;,,; ,,;
,,, ,,; ,
,;,,; , , -,,; ,,;,,; ,
,; ,, pervius,facile ad eundus,aditu facilis,assequibilis,accesibilis, qui adiri facile potest

ACAUDALADO ,, pecuniosus,dives(,,; ,
, pecuniosus, equos nutriens)>
Ser acaudalado: pecuniosus sum

ACCESO: ,,,; , , ; ,,; ,,; ,,; ,


;,, aditus,accessio, ac-

ACCEDER: , , acquiesco,annuo,indulgentem me
praebeo
cessus.- A quien o adonde no se
puede acceder fcilmente: ,
ad vel quo non patet ingressus>De
fcil acceso: ,, accessu facilis> Posibilidad de acercarse a alguien: ,, accessus

,, acernus;qui fert olestros


ACECHADOR: ,,; ,,;
,, speculator
ACECHAR: , , insidior.- El que acecha: ,,;,, insidiator

ACCESORIO: ,,; ,
,,; ,,; accessorius,addititius.-De una manera accesoria: praeter destinatum
opus

ACECHO,el que est de..: ,


insidiator> Estar en acecho: , delitesco,insidior

ACCIDENTAL: ,, adventitius
ACCIDENTALMENTE:
accidens

ACEDAR,acedarse: ,
, acesco

per

ACEDERA (yerba) ,,; ,,.- Acedera acutica: ,, aquaticum laphatum

ACCION: `,,; ,,
; ,,; ,,;,, actio,actum

ACFALO, sin cabeza, sin jefe, sin


autor: ,, capite carens,
auctor nullus

ACCIONAR, el que maniobra con arte:


, ,, manibus
sapiens

ACEITE:,, oleum> De oliolivas: , , ,


( ')> Aceite verde: ,,, ex crudis adduc (ut
olivis) expressus> Vasija para aceite: ,, olearium> Aceite
de cedro: ,, cedrinum oleum> Aceite de nardo: -

ACEBO,especie de..,,,
aceris genus
ACEBUCHE: ,,; ,
,, olestaster, oliva selvatica.- De acebuche, que produce
acebuches: ,,; -

ACEITUNA ,;,,
oliva,olea.- Aceitunas negras: ,, oleae nigrae.-Hueso de
aceituna: ,; ,,
os olivarum, ossiculus intra oleam
Prensa para exprimir: ,,
tudicula.- Coger la aceituna: oleas colligo.- El que coge
las aceitunas: ,, olearum collector.- Que come aceitunas
silvestres: ,,
qui
oleastrum comedit> Que gusta de
aceitunas: ,,
gaudens
oleis> Aceituna que se sazona:,, oliva conditanea

,, oleum ex baecare> Aceite


de torvisco:,,
cnidio
grano oleum.- Hez del aceite: ,, olei faex.- Aceite mezclado con agua para libacin :
, oleum aqua permixtum> De rosas desledo en vinagre:
,,
oleum rosaceum
aceto dilutum.- Aceite grueso,espeso
,,
pingue> Abundante en
aceite: ,,
abundans
oleo> Poco de aceite: ,,
parum olei.- Que lleva l mismo su
alcuza de aceite (pobre): ,, scurra, parasitus,pauper,
egenus.- Molino de aceite: ,, trapetum.- Santo leo:
,, sacrum oleum> Llevar,
derramar poco aceite: parum olei fero,fundo> Manchar con
aceite: oleo tingo

ACELERACION: ,, acceleratio
ACELERADAMENTE: ,, celeriter
ACELERADO: ,,; ,, celer,properatus

ACEITERA: ,,; ,,;


,,; ,,; ,,; ,, vas olearium> Pequea aceitera: ,,
parva lecythus

ACELERAMIENTO: ,, festinatio
ACELERAR:, , ,,
,
,
, , , ,

ACEITOSO: , ,,;
,, oleaginus

ACELGA: , , ,,
beta

cum acuto accentu, acutum tonum


habens.- Que tiene acento recto:
,, rectum accentum habens.- Tener acento en la antepenltima slaba: in antepenltima sylaba accentum habeo>
Tener acento en la penltima: in penltima circumflexum
habeo

ACEMILA, conducir acmilas: jumentum dorsuarium ago

ACEPILLADO: ,,, ,
, dolatus,dolando politus

ACEMILERO: ,,
mulio

ACEPILLAR: , ,
dolo,dedolo.- ..la madera:`
runcino.- Acto de acepillar: ,,; ,, runcina,dolatio> Cepillar alrededor:
circumdolo.- Fcil de..:
,, dolatilis

,, accelero,
festino.-Acelerar juntamente con:
, simul, una
accelero> Acelerar ms:
occius accelero.- El que acelera:
,, accelerator

agaso,

ACENTO: ,,; , ,
accentus.- Circumflejo:

circumflexus accentus.Colocacin del acento circumflejo:


,,
circumflexio> Con
acento agudo: , ,,

ACEPTAR, no aceptado en sacrificio:

, , , , accedo> Acercarse: , appropinquo

,, non litatus> Se ha
de aceptar: accipiendum
est
ACEPTO,recibido con agrado: ,
; ,,; ,,
acceptus,gratus

ACERO: ,,

ACHATADO: ,,

ACERBIDAD: ,, acerbitas>
Con
acerbidad:

acerbe

leviter

ACHICORIA ,,; ,,
chicorium> Hortaliza semejante a
la achicoria: ,,; ,, olus chicorio similis

de

ACERCAR: , , , (-),,
, , , , admoveo,appropinquo
ACERCARSE , -, ,
(-), ,, , ,
, ,, , , , , , , , , ,
admoveo,accedo,appropinquo,apel-lo,advenio.- Acercarse
a: ,
accedo.Con mpetu: cum impetu
accedo> Acercarse hacia: , , ,,,-,-, appropinquo,accedo ad> Acercarse nadando: adnato> Acercarse ms:
, , pro
pius accedo>El que se acerca: ,,,; ,, ();
,,
adiens,accedens.- Que
se acerca ms: ,, prope accedens> Otros sinnimos: ,, , , acclamo> Aclamar con
otros, seguir a alguien con alegre
aclamacin: ,
fausta acclamatione
cum aliis prosequor.- Aclamar con
alegra: laetus acclamo
ACLARACIN: ,,
catio

latus

ACHATAR un poco:
simum efficio

ACERBO: ,,; ,,
acerbus
ACERCA (prep.):

chalybs

ACIDO: ,, acidus> Ponerse


cido: subacidus sum> Volver cido: accidum reddo
ACIDULAR, poner cida alguna
acidum efficio
ACIMO: ,,

cosa

azyma

ACLAMACIN: ,,; ,,; , , ;,, inclamatio, acclamatio


(Viva!(Viva! Viva!> Exclamacin marinera: ` nautica acclamatio> Por aclamacin:
eadem omnium voce> Responder con
aclamaciones: acclamationibus respondere
ACLAMADO por el pueblo: ,
populi sermone celebratus,acclamatus
ACLAMAR: , , ,
, , ,ACLARAR: , , ,
, illuceso,clarum facio> Que aclara o explica:,, manifestans,explanator
ACOCEAMIENTO:
,,
tratio

expli-

10

,,;
calcis ictus,calci-

petum facio in,ingruo,irruo> Acometer a:


impetum facio> Al
enemigo dirigiendo hacia l las
naves: admotis navibus
in hostem impetum facio> Agredir alternativamente: vicissim
aggredior.- A quien se acomete con
dificultad:,, in quem
non facile est impetum facere> Acometer con flechas sagitta
peto>Con los talones: calce peto.- Con violencia:
vi irrumpo> El primero al enemigo:
eductis copiis prius in
hostem eo> Acometer el primero: , -; ,, , ,
prius in pugnam descendo,prius vim infero,prior impetum
facio,prior irruo in> Fcil de acometer: ,, facilis
expugnatu.- Fcil de ser acometido:
,,
aggresu facilis>
Acomete hiriendo: ,- feriendo irruo>Hostilmente: hostiliter irrumpo> Las naves:

navigo adversus.- Mandar


acometer:
,-
jubeo
irrupmere in>Ocultamente: latenter invado> Por el costado:
a latere ingruo> Por
todas partes: circumquaque irruo> Que acomete: ,,
qui aggreditur> Que no
puede ser acometido: ,
,
qui non invadi potest> Con
los cuernos: cornibus invado> Acometer juntamente: ,
, ,
simul impetum facio,simul
irruo> Con catapulta:

catapultis oppugno.- Acometer con


guerra:
bello oppugno>
Volando: ,-, , , volando irruo> Que no debe acometerse:
,,, non audendus

ACOCEAR: , calcibus amoveo,impeto


ACOGEDOR: ,,; ,,
,, qui suscipit,exceptrix
ACOGER: , , excipio.- Acogerse: , , confugio,aufugio.- Acoger benignamente:
,-,

benigne
accipio.- Que se acoge con gusto:
,, acceptus> Agradable para recibiro acoger ,, benigne accipiens.- Que
acoge al fugitivo ,, qui
fugienti perfugium praebet.- A quien
puede uno acogerse: -,,
ad
quem
confugias>
Accin
de
acogerse:
,,
ipse
subeundi actio
ACOGIDA: ,,; ,
; ,, exceptio> Sin discriminacin de nadie: ,,;
,, promiscua receptio.- Acogida afable: ,
,
benigna excipio> El que da
acogida: ,,
exceptor>
Donde se puede encontrar acogida:
,, id ubi perfugium
invenisse posse.- A quien se da
acogida: ,, ad quem
datur perfugium
ACOLITO:

,,

acolytus

ACOMETER: ,`, ,, , , , , , ,
-, , , (-), ,-, , , , , , , , , , , , , ,,
, , , ,
, , , , , , -, - impetu facio, cum impetu feror, irruo, aggredior, injicio> Acometer con impetu:
,, im-

ACOMETIDA: , , ,;
,,; ,,; ,, incursus.- ..de tropas:

11

, , conatus>

,,,;
,,
incursus militaris, debellatio, irruendi actio.- Conato de acometida:
miento de acometida: ,,;
,, motus bellicus,incursus in hostem> Que sostiene la
acometida: ,, qui virum in se ruentem sustinet

ACOMPAAR: , , ,
,
,
, , ,
, , , , ,, comitor, assequor,
assector>De nuevo: reduco> Llorando: ()
lacrymis prosequor>Por cortesa, por
obsequio: comitor honoris
causa> Acompaar juntamente: una deduco vel prosequor>
Acompaar por obsequio a los que se
van: abeuntes honoris
causa prosequor> Acompaar a la vez:
una comitor> Acompaarse: sodalitatem
ineo> Que acompaa voluntariamente:
,, qui ultro sequitur>Acompaar un instrumento accino

ACOMETIMIENTO ,,; ,,; ,,


incursio,
aggressio, invasio
ACOMODADAMENTE

Movi-

commode

ACOMODADO,apto: ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, accommodatus,concinnus>


No acomodado: ,, non
accommodatus ad> Acomodado til ,, commodum
ACOMODADOR, en los juegos pblicos:
,, designator qui tenebat virgam

ACONGOJADO ,,; ,
,; ,,; ,,
;
,,;
,,
anxius,aeger animo> Que no sirve
para aconsejar: ,, qui
parvum valet consilium> Propio para
aconsejar:
,,
adhortatorius> Que aconseja mal:
,, male suadens>Que obra
mal aconsejado ,, qui
parum
consilium
agit>
Sabio
en:,, consilio potens

ACOMODAMIENTO, con la debilidad de


otro:
,,
demissio
modantis se ad alterius infirmitatem
,,;,, optatio,conventio
ACOMODAR: ,,,,
,; , , ,
, , ,,-,,;-,
, ,- adapto, accommodo> Acomodarse al tiempo:
tempori servio> Acomodar
para s (apropiarse): mihi
vindico>Otros sinnimos: ,
, ,-, > Acomodar, cuadrar
quadro

ACONTECER: (), , evenio> Acontece: , , accidit, succedit, usuvenit> Acontecer


adems: , insuper incido, contingo> Acontecer al
mismo tiempo: simul contingo> Que acontece a los cincuenta
das: ,, quinquagessimo die eveniens

ACOMPAAMIENTO: ,, comitatus,consectatio
ACOMPAANTE: ,,; ,, assecla,deductor.-Criada
que acompaa: ,, pedissequa

ACONTECIMIENTO:
,,;
,, eventus> Acontecimientos
humanos:
,,
casus humani

12

Acorde (sust.): ,, concentus> Formar un acorde con diversas voces: ex diversis vocibus unum efficio concentum

ACORDAR, se debe acordar, convenir:


confitendum est> Acordarse: (,), ,
, memor sum, reminiscor,recordor,memini> Que se acuer
da de muchas cosas: ,
, multarum rerum memor

ACORTAR: ,
decurto

concido,

ACOSAR: , urgeo
impello

ACORDE: ',,; ,,
, , ,,;
,,;
,,
consonus,concinus,concors,concordans
ACOSTAR,hacer acostar: cubare
facio.- Dejarse acostar:
facio decumbere.- Acostar juntos:
,,- in cubili
colloco> Acostarse con ,
, concubo,
una cubo> Ir a acostarse:
cubo> Desear acostarse: jacere
cupio> Acostarse: ,
,, , decumbo,incubo, accubo.-El
acto de acostarse en tierra: ,, humi cubatio.-El que
va a acostarse: ,, qui it
cubitum.- Acto de estar acostado:
,,
accubitus>Acostado:
,, reclinatus> A propsito
para:
,,
ad
cubandum aptus> Donde todos se
acuestan,dormitorio comn:
,
ubi omnes pariter cubant,
communis> En un lecho de rosas:

in toro ex herbis
stratis cubo.- Acostarse fuera:
foris,cubo,secubo> Acostarse sin lecho: ,, cubatio sine tecto (acostarse a la
intemperie)> Uno junto a otro:
juxta dormio

ACOSTADO: ,,,
lectu positus

in

consuesco, suesco.- Acostumbrarse:


insuefacio.- Acostumbrarse
antes:
ante assuefacio>
Debe acostumbrarse: assuefaciendum est> La accin de acostumbrar
juntamente:
,,
consuefactio
ACRE: ,,
ACRECENTAMIENTO:
accrementum

acer

,,

ACRECENTAR:

augeo

ACRECER: , ,
, ,, accresco
ACREEDOR ,, creditor> Sujeto al acreedor: ,,
addictus creditori
ACRIMINAR:,,, causam attribuo,
accuso,accrimino>Acu
ar adems:o, a,-
insuper criminor,crimini praeterea
do.-Falsamente:
criminibus falsis insector>Acriminar
ms: (-) insuper
incriminor> Acusar al mismo tiempo:
simul criminor

ACOSTUMBRADO: ,,; ,,; ,,; ,


,;
,,,
,,
assuefactus,consuetus

ACRIMONIA: ,,; ,
,; ,, acrimonia.Con acrimonia:
, ,
, , acerbe,aspere,
acriter

ACOSTUMBRAR: (),
(,),,, (,), , ,
,
consuefacio,

13

ACRSTICO:,, acrostichia> Las letras que forman un acrs


tico: ,,; ,, primae versuum litterae
continuata serie sensum efficientes

per multa cura rem agens

ACTO,en el acto:
facto

in ipso

ACTOR: ,,; , ,
auctor,actor.- Ejecutor,que hace algo o trabaja en algo: `,,;
`,, actor> Actor de tercer orden (teatro): ,
histrio tertii ordinis> Hacer el
segundo papel de actor: secundas partes ago.- Actor
principal: ,,; , ,
auctor praecipuus,
princeps,antesignanus> Que desempea
segundos papeles: ,
histrio secundas partes agens

ACTIVAR,se ha de activar:
urgendum
ACTIVIDAD: ,,;
,; ,,; ,,
; ,, activitas
ACTIVO: ,,; `,,
; ,,; ,,;, ,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,, ,, impiger, strenuus, activus,solers,generosus.- Pronto en la ejecucin:
,, promptus in agendo.- Eficaz: ,,; ,, efficax.- Hombre activo:
,, homo impiger.- Que
hace las cosas con mucho cuidado:
ACUARTELARSE,en invierno: ante tempus in hiberna concedo

ACTUAL: adhuc existens;


,, de quo nunc agitur
ACUARIO,signo del Zodaco:
,,; ,, aquarius
ACUERDO: ,,; ,
, id quod inter partes disserentes convenit;constitutum id quod
fit ex composito> Consensuado, de
comn acuerdo: ,
sapienter,consentienter.- Establecer
de comn acuerdo communi
consensu constituo.- Estar de acuerdo:
una loquor> Obrar de
acuerdo: ex composito ago>
Que est de acuerdo, que piensa
igual: ,, socius consilii> Que pacta un acuerdo:
, consentiens.- Que concuerda:
,, consentiens.-Acuerdo
verbal: `,, pactum

ACUATICA, que vive en el agua:


,, aquatica,in aquis degens.- Aves acuticas: aves
in aquis degentes
ACUATICO: ,,; ,
,,; ,,; ,,;
,,;
,, aquaticus
ACUCHILLAR, pasar a cuchillo: ,- occido, interficio
ACUDIR,corriendo: ()
,, accurro

ACULL: ,

huc,illuc

ACUMLUACION: ,,; ,,; ,, accumulatio

ACUEDUCTO: ,,; ,,
; ,,; , ,
; ,,; ,,;
,,; ,, aquaeductus.- Acueducto largo: ,, aquae ductus longior

ACUMULAR: , ,
, , ,
,,,, , ,, ,

14

accumulo,glomero> Por todas partes: circum undique


accumulo> Sobre: insuper accumulo

ACUSADOR: ,,; ,,; ,,;,,; ,,; ,,,-,, accusator,delator,sycophanta> Dinero que


depositaban acusador y reo: ,,
pecunia quam actor et
reus disceptaturi reponebant

ACUADO, mal acuado: ,,


perperam cusus.-Acuado poco ha:
,, recens malleo ductus
ACUAR: cudere> Falsamente
adulterina nota impressa
cudo.- Moneda: , argentum conflo,aes cudo

ACUSAR. (); , , ,,
, , , , ,;
,
, , , , , , , , (,), (, ,
incuso,accuso.- Acusar a su vez:
recriminor> Acusar al acusador:
accusantem
accuso.- Calumniosamente:
criminor.- Acusar con queja:
criminor> Falfalsamente: criminibus falsis
insector.- Digno de ser acusado:
,,
accusandus.- Fcil de
ser
acusado:
,,
facilis accusatu.- Acusar sobre:
insuper accuso

ACUOSO: ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,;
,,;,,
aquosus> Poco acuoso: ,,

parum aquosus> Hacer acuoso:


aquosum reddo
ACUSACION ,,; ,,
0,,;,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,
; ,; ,,;
,; ,,; ,
,,, ;
,;, accusatio, criminatio> Acusacin precedente: ,, praecedens accusatio>
Acusacin principal: ,,
offensio> Acusacin falsa: ,, falsa accusatio

ACUSATORIO: , ,
, accusativus
ACSTICO; ,,
tum pertinens

ACUSADO, ser acusado: , ADAGIO: ,, proverbium

,,

ad audi-

medida: ad numeros aptos redigo> Adaptar antes:


ante adapto

ADAPTACIN: ,, aptatio
ADAPTADO:

accusor

ADARGA: ,, pelta> Pequea:


,,
parvula
pelta.Perteneciente a la adarga: , , ad peltastam pertinens

aptatus

ADAPTAR:, (,,
,), , , , , -, ,)
, , -, ,
-; , , ,
, , , ,
apto, coaptor,
compingo,adapto,accommodo.-..a justa

ADECUADO: ,,
tus

adaequa-

ADELANTADO: , progressus>
Muy adelantado: ,, qui
longius ante est

15

tro:
ADELANTAR: , ,,
(),,, (,), festino,progressum facio> No poder adelantar:
progredi non posse> El
paso: promoveo gradum

insum

ADEREZAR: ,-, , , ,
sterno,instruo,adorno
ADEREZO:
,,;
,, torques,ornatio.- De la
joven: ,,, puellaris
cultu.- Caja de aderezos,de afeites
,, capsula mundi muliebris> El que usa de aderezos: ,, qui fuco et mangonio utitur.- Que tiene aderezo de bronce:
,, aereas phaleras
habens> Aderezos: ,,
torques

ADELANTARSE: , ,,
,
,
, , ,

praeverto, progredior,
praetergredior>..a caballo: equito ante.- Corriendo: ultra currendo progredior.- Que
se adelanta asu estacin, prematuro:
, , statam tempestatem
praeveniens> Que se adelanta: ,, progrediens

ADHERENCIA: ,,
nascentia

ADELANTE, en adelante: ,
,,,,,,,;
de
coetero,posthac,in posterum, deinceps.- De aqu en adelante:
ad hoc deinceps tempore.Hacia adelante con mpetu: antrorsum cum impetu.- Ms
adelante: ulterius.-Para
adelante: in posterum> Para
que en adelante no: ne posthac> Delante: ,> Desde
entonces inde

ADHERENTE: ,,

circum-

adhaerens

ADHERIDO: ,, adhaerescens.- Estar adherido: ,


, , ,, adhaereo, adhaeresco> Estar firmemente adherido:
inhaereo
ADHERIRSE: (),, , ,,
,
,
adhaeresco> Que se adhiere fcil y tenazmente ,, tenaciter adhaerens> Estar apegado con exceso:
nimis adhaereo

ADELGAZAR: , ,
, ,, , ,
emacio, extenuo, gracilem reddo.- ... como cola de ratn:

velut cauda muris decresco.- Que va adelgazando insensiblemente: ,, in acutum sensim desinens> Adelgazarse: gracilesco

ADHESION: ,, adhaesio
ADICION: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, ; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,
superinductio,additamentum,additio

ADEMS:, etiam,insuper>
Adems de que: praeterquam
quod> ..de otras cosas: praeter alia

ADITAMENTO: ,,; , ,; , ,;

ADENTRO: , intro> Ms adentro: interius> Estar aden,,


superinjectus,additamentum

ADIVINA:,,; ,

16

ADIVINO: ,, animo futura prospiciens.- Otros sinnimos:


,,; ,,; ,,; ,,; ,,; , ,; , , ; , ,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,-,,
,; ,, cognitor, hariolus, vates, sortilegus, divinus,
vates fatidicus.- Mediante habas:
, ,
qui fabis eligit,
sortilegus> Adivina: ,, ,
vates> Clebre: ,,,
Ventrlocuo: , ,
ventriloquus, hariolus> Adivino excelente: ,, optimus
vates.- Falso adivino: ,
, falsus vates> Jefe, presidente de los: ,,, antistes vatum, mulier antistita> Median
te la observacin de los cuervos:
,, vates ex corvis
auguria ducens.- Mediante los cantos
,,
musicus
augur>
Adivino nocturno: ,,
nocturnus vates> Por los ensueos:
,, somniorum conjector.- Por el canto de las aves:
,,
vates per cantus
avium.-Por quien se rige el ejrcito
,, exercitus moderator vates> Que pronostica por la
inspeccin de las vrtebras: ,, ex inspectione vertebrarum in corpore vaticinans.- Que
usa de criba para adivinar: ,, vates qui cribro utitur ad vaticinandum.- Observador de
prodigios: ,, prodigiorum observator.- Adivino veraz:
,, veridicus vates

divina,vaticinatrix

ADIVINACION: ,,;
,; , , ,; ,,
divinatio.- Dado a la
adivinacin: ,, deditus divinationi.- ..de lo ya sucedido: ,, divinatio rerum
factarum.- ...del futuro: ,
,
divinatio rerum futurarum...falsa:
,,
falsa
divinatio> Hecha por lo que se ve en
casa: ,, divinatio ex
iis quae domi spectantur> Por el
fuego: ,, ex igne divinatio.- Por medio de prodigios:
, ,
ex prodigiis
divinatio> Por varas: ,
, divinatio per virgas> Ciencia
de
la
adivinacin:

divinatio
ADIVINADOR,adivino: ,,;
,, sortilegus,vaticinator
Adivino de sueos: ,,
somniorum interpretatione futura
praedicens.- Adivinadora de sueos:
,, vates foemina somniorum
ADIVINAR: ,-,
, ,, vaticinor.- Arte de adivinar
por la hora del nacimiento: ,, ars divinandi ex inspectione horae natalis.- Arte de adivinar: ,,
ars divinandi>
Adivinar con acierto:
bene conjecto> El que adivina mirando las manos: ,,,,
qui, quae ex manuum inspectione
vaticinatur.-Hbil en vaticinar:
,, solers in conjiciendo> Los que adivinan por el fuego:,,; ,,
ignispices,qui ex igne divinant.Que adivina por las entraas: ,, qui inspectis extis
futura conjicit.- Que adivina por
los sueos:,,, somnionrum interpretatione futura praedicens> Adivinar temerariamente:
temere divino

ADJETIVO: ,,; ,, adjectivus


ADJUDICACIN: ,, adjudicatio.- Provisional de una cosa
en litigio: ,, vindiciae
ADJUDICAR , ,-

17

nistrado: ,, difficilis ad dispensandum

adjudico,tribuo

ADMINISTRACIN: ,,,; ,,; ,,; ,,; ,


, administratio,quaestura.- Adm.
pblica: ,, rerum publicarum administratio

ADMINISTRADOR: ,,; ,,; ,,; ,,;,,; ,, minister,administratix,


procurator,curator,administrator
ADMINISTRAR:
specto

ADMINISTRADO,que no puede ser admi, , ,,


,
,
,
, , ,
,
,-
administro,ministro> Bien las cosas
de casa: res domesticas accurate administro> Administrar
antes: ante dispenso.Juntamente: simul administro.- Administrar la cosa pblica: ,- administro rem publicam> Administrar legtimamente legitime administro> Administrar mal: perperam administro

, , -

ADMIRADO: que debe ser


,, admirandus

admirado:

ADMIRADOR: ,,;
admirator.- De s mismo: ,, sui ipsius admirator
ADMIRAR: (,),
, , , , , ; -, , , ,
,-, (),
, admiror,obstupefacio,specto> Levantar admiracin alternativamente: vicissim
admirationem injicio> Con sorpresa:
(,), stupeo>
En gran manera:
supra
modum admiror> Muchsimo:
- supra modum admiror> Propenso a..: ,
pronus ad
mirandum

ADMINISTRATIVO: , ,
habens vim dispensandi
ADMIRABLE: ,,; ,,
; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,; ,,; ,,
; ,, mirandus, mirabilis> Muy admirable ,,
valde admirandus> Digno de ser mirado con admiracin: ,,
, cum admiratione spectandus>
Hacer cosas admirables:
admirabilia efficio.- Cosa digna de
admiracin: mirandum

ADMIRARSE: , ,
,
obstupefacio,stupeo> Con asombro: stupefactus admiror.- Mucho: ,
,
,-
admodum obstupefacio> Sobremanera:
supra modumadmiror> Facilidad de:,, admirabilitas> Que se queda admirado:
,, stupens> Que admira: ,, admirator> Lo que
debe admirar:,, admirandus

ADMIRABLEMENTE: ,
admirabiliter
ADMIRACION ,,;,,
,,; , ,;
,,;
,,;
,,; ,,; ,, admiratio> Digno de ,, admiratione dignus.- Mirar
con: ,
cum admiratione

ADMISIBLE,tener por..: admittendum judico


ADMISION: ,,; ,

18

,; ,,; ,,;
,,; ,, admissio,incursio.- Discurso de admisin:

admitionis
oratio

se debe admitir: ,,
admittendus> Se ha de admitir excepcionalmente: admittendum est cum exceptione
ADMONICIN: ,,; ,
,; ,,; ,
, admonitio

ADMITIDO: ,,
admissus>
En virtud de
convenio o tratado:
,, sub foedere receptus.- Admitido en los rollos,en las
listas (de ciudadana): ,
, adscriptitius

ADMONITORIO: ,, admonitorius
ADNOMINACIN,fig.gram. paranomasia)
,,;
,,
adnominatio

ADMITIR: (,), , , ;, , ,,,, , ,, excipio,admitto>


Dentro

intro admitto> En casa:


domum introduco> En el nmero: in numerum admittor> Que
,
adolescentiae proximus.Que ha llegado a la..: ,,
, qui adolescentiam attigit.- Que
ha pasado de la edad de la adolescencia,que ya no es joven: ,
,, ex adolescentia deja exiit

ADOBES: ,,
fiunt e glebis

lateres

qui

ADOLESCENCIA: ,, adolescentia.- Prximo a la..: ,

ADORABLE: ,,; ,, adorandus


ADORACIN: ,,; ,,; ,,; ,, adoratio> Digno de adoracin: ,, adorandus

ADOLESCENTE: ,,; ,, adolescens

ADORADO: ,,

ADONDE: `,`, quo.-

quem in locum?> Adondequiera que:


,`' quocumque

adoratus

ADORADOR: ,,

adorator

ADORAR: , , ,
, adoro,veneror> A
Dios: deum adoro> Que le
gusta adorar: ,, habens
affectum adorandi

ADOPCIN:
,,;
,,; ,,; ,
,; ,, adoptio,adoptatio> Dar en adopcin: do
ad adoptandum: ,, adoptatus

ADORMECER:, , ,
,
,
,
,
,-,
,
,,, sopio>
Con la virtud de..: ,,

qui vim habens sopiendi> Que


adormece: ,,;
,; ,, sopitor,soporem,inducens> Que adormece toda
cosa: , qui omnes adormiri facit

ADOPTAR: , adopto.- Adoptar un hijo: , , filium adopto


ADOPTARSE,que debe..: ,,
adoptandus
ADOPTIVO: ,,,
adoptivus.- Hijo adoptivo: ,,, adoptatus filius

19

Con variedad: ,,; ,,


variegatus> De oro:
,,; ,
, ex auro variegatus> Decentemente: ,, decenter ornatus> Con cintas resplandecientes,
con diadema de brillantes: ,,, splendidis vitiis ornatus.- Muy adornado: ,
,; ,, multum ornatus>
No
adornado:,,
inornatus> Ricamente adornado: ,, divite ornatu gaudens
Estar adornado: ,
adornor,decoror.- Otros sinnimos:
,,; conditus,exornatum

ADORMECERSE: , sopior,sopore aliqiuod tentor


ADORMECIDO: ,,
tus

sopora-

ADORMECIMIENTO: ,,; ,,
sopor.- Con pesadez:
,,
sopor cum gravidine.Causar grave adormecimiento:
gravem soporem affero
ADORMIDERA: ,, papaver.Cabeza de la..: , ,,
caput papaveris.- Flor de..,
,
flos papaveris.-Fruto de
la..: ,, fructus papaveris>
Hoja de la..: ,,,; ,,
papaveris
folium.Ceres,inventora de la..:,,
Ceres,papaveris
inventrix>
De
adormidera(adj.): , , papavereus.- Jugo de la..: ,
, succus papaveris.- Adormidera
negra: ,, papaver nigrum

ADORNAR: ,, ,
-,-; (-),,
(), , , , , ,
,
,
,

(),
,
,
, , ,
, ,-, , , , ,
, ,, , , ,, , , ,
, ,
,
orno.- Adornar a la vez: ,
,

simul exorno.- Adornar adems: -

ADORNADAMENTE: ornate
ADORNADO,bien adornado: ,
, bene ornatus.- Con orla: ,, ornatus veste fimbriata.- Con puntos rojos o de color de
fuego: ,, ignei coloris punctis distinctus et varius. insuper adorno> Adornar antes: ante exorno> Con
cintas
vitiis exorno> Con
esmero:
studiose exorno>
Con exceso:
coriosius
adorno> Con figuras
figuris exorno> Con variedad: ,, , variego,varie distingo
Con varios colores: variego> De diversos modos: ,
, artificiose vario> El que adorna o engalana: ,,; ,, ornator,
comptor> Que sabe adornar: ,,
ornandi arte praeditus>

Preparar para eladorno:


compono ad ornatum.- Adornar al
mismo tiempo simul orno.Adornar con elegancia: ,
eleganter orno> Ms y ms:
magis ac magis orno> Por
dentro: intus orno> Ser
adornado del todo: prorsus exorno
ADORNARSE:
,,
, polio, exorno
me.-Por vanidad: exorno me> Con afeites: pigmentis faciem exorno> Con exceso:

superbio> Cuidadoso en
adornarse: ,, ornan-

20

cuerpo: ,,
ornatus
corporis> Aderezo: , ,
ornatus

dae formae studiosus.- Que se adorna


magnficamente: ,, qui
magnifice sese adornat> Para tener un hermoso aspecto: ad speciem pulchram me compono> Accin de adornarse: ,
, ornatio

ADQUIRIDO:,,;
,
,; ,,; ,,;
,,; ,,;
(postea acquisitus, adquirido despus)

ADORNO ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; , , ; ,, adornatio,ornamentum> Adorno afectado
rebuscado:
,,
ornatus
affectatus.- Con siete clase de
adornos: ,, septem modis instructus.- Cuanto sirve para
adornar o hermosear: ,,
id quo aliquid exornatur> Cuidadosa
al adorno: ,, ornatus
studiosa.- De diversos colores: ,,; ,, ornatus versicolor.- De escaso valor:
, , ; , ,
,,; ,,; ,
bullae> De la cabeza: ,
, ornamentum capitis> De mujer:
, muliebris ornatus> De
piel o metal para la cabeza: ,,
pellis aut lamina qua
pro corona utebatur.- Adorno femenil
, ,
mundus muliebris>
Florido: ,, florida
exornatio.- Apto para el adorno:
,, ornatui aptus>
Maestro de adornos y peinados:
,, qui artem comendi
profitetur.- Instrumentos para adorno y afeite: ,, ins
trumentum sive medicamentum quo crines ornantur.- Ms esmerado: ,
, ornatus accusatior.- Emplear
demasiado adorno: nimium ornatum adhibeo> Mujeril: ,
;
0,,;
,,
ornatus muliebris> Para corona de
edificios: ,, aedium
ambitus>
Pequeo:
,,
parvum ornamentum> Ornamento del
ADUCIR adduco

ADQUIRIR: (-,-); , ; , ,
,
,
;
, (, ,
); , , ,

(,);
,
,
,
,

acquiro>
An
ms:
, , ,
,

insuper acquiro.- Diestro en adquirir: ,, adquirendi peritus.- Fcil de adquirir: ,


, facile parabilis.- Adquirir al
mismo tiempo: , , , simul,una acquiro.- Lo que cada uno
adquiere para s: ,,,
id quod quis ipse sibi arcessit.Ms de lo suficiente:

plus quam satis acquiro.- Modo de


adquirir: ,, ratio
acquirendi.-Que puede adquirirse con
el estudio o la prctica: ,
, qui meditando vel exercitatione
potest acquiri
ADQUISIBLE: ,,

parabilis

ADQUISICIN: , ,; ,,; ,,; , ,; , , ;


,,; ,,;
,, acquisitio>De lo
que an faltaba: ,,
adquisitio eius quod adhuc deerat

;
,,;
,,;
,; ,,;
, assentatio,adulatio,aurium delinimentum, floccorum collectio.-

ADULACIN: ,,; ,
,; ,,; ,,

21

Dolosa: ,,
adulatio
dolosa> El que con un discurso serio
encubre una vil adulacin: ,,
qui severa orationem
vilem tegit assentionem.- Que no se
deja arrastrar por la: ,
; -,, qui adulatione non
capitur.Usar
de
adulaciones:
dolosa adulatione utor

ADULTERACIN:, ,
, adulteratio
ADULTERADO: ,,,;
,,;
,,
,, adulteratus> Lo que
est adulterado: ,,t;
,,; ,
adulteratus,adulteratum,fucatus

ADULADOR: `,,; ,
,; ,,; ,
; ,,; ,,; ,,; , ,; ,,; , adulator,delinitor> Para poder comer: ,,
adulari edendi causa.Aduladores viles: ,, antecanes> Del pueblo: ,,
populi adulator.- Del rico por
glotonera: ,, conviviorum gratia divitis adulator> Pa
labras aduladoras: `,,
adalutoria verba.-Que gusta de aduladores: , ,, qui
gaudet assentatoribbus> Aduladora:
,,; , , quae
aures permulcet,adulatrix

ADULTERAR: ,,
, adultero, cauponor.- Como los taberneros adultero caupone more.- El
metal,las monedas: , adultero metallum, pecuniam
Secretamente: clam adultero
ADULTERINO: , ,
, ,,; ,
, adulterinus
ADULTERIO ,,; ,
adulterium.- Cometer..: ,
adulterium
committo,
moechor.- Cometer adulterio el marido: aliam (praeter meam)
foeminam ineo.- Cometer adulterio la
mujer:
alium praeter
maritum admitto.-Multa que paga el
adltero cogido en..: ,,
quae persolvit is qui in adulterio est comprehensus

ADULAR: `, `, , ,, ,
, , , , , , ,
,
,
,

adulor,assentor> Adular
antes:
ante adulor.Astuto en adular: ,,
solers in adulando.- El que no adula:,,
non blandiens>
Para comer:
ventris
causa assentor.- Adulador sobremanera: supra modum assentor.- Hablar con lisonja: assentatorie dico> Atraer
con lisonjas: , blanditiis capto

ADLTERO ,,;
,; ,,; ,,
; ,, communem lectum
habens,foris cubans, adulter,moechus
Castigar ignominiosamente al: ` deprehensum adulterum excrucio ad ignominiam.- Castigo,pena de
los
adlteros: `, ,
poena ex adulteris sumpta.- Ser
adltero:
,
,
,
,

foris
cubo,secubo, moechor,adulter sum

ADULATORIO ,,; ,,; ,, adulatorius


assentatorius

ADULTO: ,,; ,,
adultus.- Edad adulta:,,
aetas matura.- Los que son adultos: , qui iam sunt adulti.- Poco adulto,poco crecido: -

ADULTERA: ,; ,
,, adultera, moecha

22

,,

nondum satis adultus

ADUNAR:

ADVENIMIENTO: ,,;,-,, adventus

in unum cogo

ADVENTICIO:,, adventicius

ADVENEDIZO:,,
, , ,,
;
,,;
,,;
,,, advena,adventitius
ADVERBIAL ,, adverbialis
ADVERBIALMENTE:
verbialiter
ADVERBIO
bium

,,

, , ,, affabilitas> Con afabilidad: humanissime

ad-

AFABLE: ,,; ,
, ,
,,; , ,, affabilis,amabilis,comis
El que se muestra afable: ,
,
affabilem se praebens.- Muy
afable: ,,, suavissimus
Poco afable: ,,
qui
sui conveniendi copiam aegre facit.Afable,de fcil acceso: ,,
; ,, facilem accessum habens> Ser afable: , benevolus sum,comis

adver-

ADVERSARIO: , ,
,; ,,; ,
,; , , ;
, adversarius,innitor> En la lucha,mulo: ,, adversarius in lucta, aemulus> Objeccin
del adversario ,, oratio
adversarii
ADVERSIDAD: ,,; ,,; ,; ,
,; ,, adversitas,
aerumna,adversus casus>

AFABLEMENTE: humaniter
AFAMADO ,, diffamatus
AFAN,lleno de afanes: ,
negotiosus

ADVERSO: ,,; ,
, reflans, adversus
ADVERTENCIA; ,,; ,,; ,, animadversio,monitio>Con advertencia scienter

laboriosus

AFANOSAMENTE:

laboriose

AFEADO: ,,

foedatus

AFEAR: `, , -,
-, , -, , , foedo> Mucho
foedo valde

ADVERTIDO: ,, (lo que


se ha advertido,animadversio)
ADVERTIR: , , , animadverto> Fcil
de advertir: ,, facilis animadversu

AFECCIN: ,, affectio
AFECTADO: ,, nitidulus> Estar afectado sobremanera:
, pratermodum,vehementer afficior.- Estar ligeramente afectado: leviter afficior> Muy afectado: ,,;
,, vehementer, supramodum affectus

ADYACENTE,estar adyacente: adjaceo


AREO: ,,, ,
,, arius
AFABILIDAD

AFANADO ,,

,-

23

Medriocridad en los afectos: ,, medriocritas affectuum.Que tiene afectos vehementes: ,, qui vehementes affectus habet> Sentir los mismos afectos: , similes affectus concipio

AFECTARSE fcilmente: facile


afficior> Que se afecta fcilmente:
,, qui faciliter afficitur.- Facilidad de afectarse: ,,;-,, natura quae facile affici potest
AFECTO: ,,; ,,;
,,; ,,; ,
, affectus.- Con afecto desordenado: cum immodico affectu.- Con afecto,con buen afecto:
,
cum
affectu,
studiose.- Con grande y vehemente
afecto:
cum magno et
vehementi affectu.- Conformidad de
afectos: ,, consensus in
affectibus.El
primer
afecto:
,, primarius affectus
, novaculam non expertus.- Ser
afeitado,afeitar: novacula
rador,rado> Afeitar hasta el cutis:
tondeo ad cutem> Desear,necesitar afeitarse: tondere cupio,opus tondendi habeo

AFEITADO: ,,; ,,
tonsus,detonsus.- Hasta el cutis:
,,; ,,
ad
cutem rasus et tonsus.- Tres veces:
,, ter tonsus

AFEITE: ,,; ,
,; ,,; ,,;
,, ; ,,; ,
,; ,,; ,; ,,
fucus,pigmentum,faciei
fucus.- Accin de darse afeites:
,, coloris asciti inductio.- Caja de afeites para las
mujeres:`,, capsa pigmentorum
muliebrum> Caja de
afeites:
,, capsula mundi muliebris> Color fingido: ,
fucus,impostura> Colorete: ,, fucus,pigmenta> Del
rostro: ,, pictura vultus.- Deleitarse con afeites y pomadas: delector unguentis>
El que usa de afeites:,,
qui fuco et mangonio utitur> Estuche
para afeites, aderezos: ,,
loculus ubi servantur
annuli sive gemmae.- Gustar de afeites: delector pigmentis
Mujeril: , radix pictoria.- Para hermosear el rostro:
,,fucus> Rostro con:-

AFEMINADAMENTE: , molliter> Moverse:


delicior> Vivir: more foeminarum vivo

AFEITAR: , rado,tondeo.Querer
afeitarse:

tonsoris manum posco.- No experto en


navaja de..: ,,; ,

,, facies fucata> Usar de


afeites: , fuco illino
AFEMINACIN: ,, effoeminatio

AFEMINADO ,,,;
,,;
`-,,;
,,; ,,; ,,; ,-,
(); ,,; ,,; ,,,;,, ; ,,;
,;,,;
,,;
,, efoeminatus,malthinus> Actidud afeminada: ,
,
delicatus gestus.- Adorno
afeminado y excesivo:,,;
,,
ornatus luxuriosior>
Con adorno afeminado y excesivo:
,,, ornatus nimis luxuriose.- Ambguo sexualmente:
,,,;,
,;,, qui masculi
et foeminei sexus est,semi- vir, vir
efoeminatus.- De andares afeminados:
,, qui gressibus efoe-

24

AFICIONADO: ,, studiosus.- Aficionado a: ,,


studiosus

minatis ambulat.- De nimo:


, qui est foemineus animus> Hacerse algo afeminado:
aliquantum delicior.- Llevar una vida afeminada: , in deliciis vivo.- Ser de aspecto afeminado: mollis sum.-De aspecto
afeminado: ,, aspectu
efoeminatus.- Vivir una vida afeminada,
afeminadamente

efoeminate vivere.-Que lleva mitra


mujeril:
,,
muliebri
mitra redimitus> Otros sinnimos:
,; ,,,
; ,-,-, effoeminatus
AFEMINAMIENTO:
foeminamiento

AFICIONARSE,demasiado: immodice afficior


AFILADO: ,,
acutus.- Como
navaja de afeitar: ,,
acutus ut novacula,rasilis> No afilado: ,, non exacutus
AFILAR: exacuo> Piedra de
afilar:
,,;
,,;
,,; ,,; ,,
cos
AFN: `, , ,,; ,,; ,,;, afinis.- Unido por afinidad: ,,; ,,
,, affinitate conjunctus

,, ef-

AFEMINAR: , ,, , , effoemino,frango deliciis.Afeminarse: , , effoeminor

AFIRMACIN: , ,,, affirmatio

AFIANZAR: , , ,
firmo,fulcio,roboro

AFIRMADO: ,,
tus

AFICIN,inclinacin: ,,
-,.,,, studium

AFIRMANTE: ,, affirmans

AFIRMAR: , , , , ,-,
, , , ,-, , , , , ,
, , , ,-,
,

munio,firmo,confirmo,obfirmo.- Capaz
de afirmar,asegurar: ,,
qui hahabet vim firmandi> Con
juramento, con tesn:
jurejurando firmo,obfirmo.- Sostener
apoyar para dar base slida: confirmo
AFIRMATIVAMENTE:
ve
AFIRMATIVO:
mativus

affirma-

AFLICCIN:,,;,,,
; `,,; ,,
;
,,;
,,;
,, moeror, anxietas mentis
conflictatio, afflictio> Que sufre
con valor la afliccin: ,
, fortiter moerorem ferens> Ser
partcipe de las afliciones de otro:
sum partipeps afflictionum
AFLIGIDO: ,,; ,,
; ,, dolens, moerens,afflictus.- Con males: ,,
malis afflictus.- En el nimo:
,, gravi dolore oppressus
Por un dao reciente: ,
() recenti damno affectus.Ser afligido de males:

affirmati-

,, affir-

25

conflictor malis
AFORISMO: ,,
sententia brevis

AFLIGIR: ,,
,
,
,
affligo.- Afligir antes:
ante affligo.- Con exceso: insuper afligo> Que aflige el
nimo: ,, dolorem animum
ferens> Ser afligido: affligor.-Afligirse ms: prior
affligor

AFORTUNADAMENTE:
fortunate

AFRENTA: `,,; `,
;
,,;
,,;
,,;,,; ,,;,,; ,,; ,,; ,,;
,, contumelia,ignominiosa damnatio,probrum, convicium>
Amarga:,, acerbum dedecus.- Decir afrenta desde seguro:

convicior> Marcar por


afrenta: insignio in
contumeliam.- Padecer afrenta: ,
contumeliam
patior

AFLOJAR: , (,
), , , ,
, , , , ,, ,,
, remitto, relaxo,laxo>Un poco aliquantum
relaxo
AFLOJARSE,que puede..: ,,
qui laxari potest
AFLUENCIA: ,,; ,
,
affluentia,congregatio> Con
afluencia:`,`,`,
`, ,` affluenter> De cosas: ,, copia
rerum> De gente: ,, concursus
`,,

AFRENTADO,no afrentado: ,
, contumeliis carens
AFRENTAR: ,, ,
, , ,,
, , , ,
,, , contumelia vel injuria afficio> Afrentar adems: insuper contumelia afficio> De palabra: , convicio jacio in> El
que afrenta , ;
,,; , ,
probro afficiens convitiator

affluens

AFLUIR: , affluo>
De todas partes: affluo
AFONA: ,,

vocis privatio

AFNICO: ,, vocis exspers

AFRENTOSA
liosa

AFORADOR: ,, qui triticum in foro emptoribus metitur


AFRENTOSAMENTE: , contumelose> Tratar:
contumeliose habeo

AFRENTOSO:
probrosus

AFORTUNADO: ,,; ,
,; ,,; ,
;,,; ,, fortunatus,qui sors bona obtigit

AFLOJAMIENTO: ,,; ,,; ,, remissio,relaxatio

AFLUENTE

aphorismus

,,

contume-

populi Africae

AFRICANO, de la Libia: ,,
afer,poenus e Lybia.- Africana:,, libyssa

,,,

AFRODISACO: ,, las-

AFRICA,pueblos de..: ,,

26

civus

,, corporis jactatio

AFUERA: , , extra
foras> Por la parte de afuera: extresnsecus

AGITADO: `,,; ,,
agitatus,vibratus.- Agitado de un
torbellino: ,, ; ,, vorticoso impetu actus> Alrededor con mpetu:`,
, cum impetu circumactus> Con
gran
movimiento
,,
multo motu agitato.- Con mucha
fuerza: ,, ter vibratus> De media parte: `,
dimidia parte agitatus.- De nuevo
,, iterum vibratus.De mente agitada,inquieta: ,,
mente alienatus> Estar
agitado: ferveo> Muy agitado:
,, multum agitatus> Por
los hados: ,, fatis
agitatus.- Que marcha con paso
agitado ,, qui concitato
gradu incedit> Que se mueve en
rpido
torbellino
,,
celeri vortice circumactus> Suavemente: ,, leviter jactatus

AFUSIN,bao de chorro total o parcial: ,, affusio


AGALLA: ,,

galla

AGARRADERO: ,,; ,,;


,, ansa,capulum
AGARRADO: , ,,;
,, tenax.- Ser agarrado:
tenax sum
AGARRAR: , prehendo>
Accin de...: ,, injectio
AGASAJO: ,, munus quo
quis alicui gratificatur
AGATA: ,,; ,,
quaedam gemma,onychites
AGENTE de ventas:
rarius

,, pa-

AGITADOR: ,,

agitator

AGITAR: , , ,
, , ;-, , , ,
, , , , ,-,, , ,,,, , ,
,-,,,
,
agito, vibro,
concutio>
Agitarse:
,
agitor> Agitar por bajo:

subsulto> A la vez:
simul agito.- A manera de
torno ` instar rhombi circumago> Alrededor: circumago
in gyrum> Como peonza:` instar rhombi versor> Agitar, conducir:
agito> En crculo:` in
gyrum ago> En el aire: dissipo> En remolino: verticoso impetu agito.- Estar agitado
con un movimiento de flujo y reflujo
vicissim refluo> Juntamentealrededor: simul

AGIL: ,,; `,,;


,,; ,,;,,; , ,; ,
.; ,,; ,
,; ,, ; ,,,
; ,, agilis, facilis mobilis> Agil,rpido: ,.; ,, celer,festinus
AGILIDAD,portarse con..:
vivaciorem me praebeo.- Que tiene
agilidad en sus miembros:
, qui agili membra habet
AGITACIN:`,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, agitatio,concutio> Con agitacin: incitate.- Leve: ,
,; ,, levis agitatio> Sacudimiento del cuerpo: `-

27

circumago.- Estar furioso como picado por un tabano: , oestro agito> Que agita o puede
agitar:,,
habens vim
concutiendi,concutiens.- Fcil de
dor:
,

circumvector> Ser agitado juntamente: una feror> Ser agitado por el mar: agitor.Ser agitado por espritu divino:

divino spiritu agor>


Estar agitado por preocupaciones:
curis agitor> Agitar con una
esptula: spathula agito>
Juntamente con: ,
una concutio> Violentamente: ,- vehementer concutio

agitar:,, vibratilis> Fuertemente: agito vehementer>


Juntamente alrededor
simul circumago> Ser agitado alrede-

AGLOMERACIN: ,,; ,,; ,,; ,,


densitas,coacervatio,coagmentatio,congeries

AGOSTO: ,,; ,, mensis


augustus

AGONIZAR: , , animam ago


AGORAR,predecir supersticiosamente:
auguror
AGORERO:
,,;
,
,;
,
,,
praesagus,augur, avium peritus>Cien
cia de los:,,,,,
auguralis disciplina> Mal agorero:
,, malus vates

AGOTAMIENTO: ,,; ,,; ,, exhaustio

AGLOMERADO:, , alius
super alium.

AGOTAR: `,`,`, ,
, , , ,
, ,-, ,
,, (), ,
, , , , , ,,
, , , ,
haurio, exhaurio, absumo>
Con gastos excesivos:
nimio sumptu exhaurio.- El tesoro
thesaurum exaurio> Poco
a poco: stillatim exhaurio> Secretamente clam exhaurio

AGLOMERAR: , -, ,
,,,, ,
, glomero,congrego,exstruo
AGLORIARSE,accin de vanagloriarse:
,,; ,, glo
riatio
AGLUTINAR:

conglutino

AGNOCASTO, sazgatillo: ,,
vitex.- Semajante alagno casto: ,, vitici similis

AGRACIADO,no agraciado: ,,
invenustus

AGOBIADO, estar agobiado: sum


onustus
AGOBIAR:
anxius sum

AGRADA:

moleste fero,

placet

AGRADABLE: `,,,;,,; ,,; ,,;


,,;
,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,
gratus, jucundus,
placens, placidus> Al nimo: ,, animo gratus> Con voz o

AGONA,estar en..: animam


traho> Penosa: ,, longa et aegra morte animam agentis
singultatio> Que tiene larga y penosa agona: ,,
longa
morte anima agens

28

supra modum, admodum placeo>


Gustar de agradar: studeo placere> Hablar para agradar:
ad gratiam loquor.Hacer que otro agrade: facio
ut aliquis placeat> Incapaz de
,, ineptus in concilianda
gratia>
Procurar,buscar
agradar:
ad pulchram
speciem me exorno> Que a todos agrada: ,, omnibus conveniens
Querer agradar: , , , placere studeo

sonido
agradable
`,,
gratus sonitus, grata vox.- Hablar
cosas agradables `
suavia
loquor.- Que mezcla loagradable con
lo
til:
,,
qui
miscet utile dulci
AGRADABLEMENTE:

grate

AGRADAR: (), (,
), (,,), , , (dat.),
, placeo, delecto
A todos: communiter placeo
Al nimo de otro: alicuius
animo placeo> Deseo de agradar:
,, placendi studium>
En gran manera: , AGRADECIDO: ,, (-);
,,; ,, memor beneficii,cui curae est,gratiam
referens

AGRADECER: (-,), gratiam refero

AGREGADO:

,,

ascitus

AGREGAR,al montn:
lum aggrego

AGRADECIMIENTO, con agradecimiento:


animo grato> Dado o hecho en agradecimiento: ,
, datus, factus ad agendas gratias

in cumu-

AGRESION: , ,
;
,
,,
aggressio
AGRESOR: ,,;
, aggressor

AGRADO,con agrado: jucunde> Tratar con agrado:


urbane ago

AGRESTE:,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,a, agrestis>Hacer a uno agreste: agrestem reddo

AGRANDAR: , , , , ,
magnum facio,gravo,ingravo,aggravo,
degravo,onero (poner peso)

AGRIAMENTE: ,

acerbe

AGRAVAR: , ,
gravo, aggravo, degravo,
onero (poner peso)

AGRIARSE:
co,acesco

AGRAZ: hecho de agraces:


,, ex acervis uvis confectus>
Jugo de agraz: ,, acervae
uvae succus>
Que lleva agraces:
,, acerbitate sua uvas
immaturas referens

AGRICULTOR:
, ,; -,
,; , ; ,
; ,,, agricola, qui versatur in agris> Pobre:
,, qui terrae fame laborat

AGREDIR: ,- aggredior

AGRICULTURA:,,; ,
,,; ,,;,,; agricultura>Abandono de la..: ,, neglectus agriculturae> Amante de

AGREGACIN: ,,
contextus.- Formar por combinacin o
agregacin: conflo

29

crudes-

la..: ,, amator agriculturae.- Amar la agricultura:


agri curam amo> Perteneciente,relativo a la..:
,; ,,; , ,, ad agriculturam spectans,pertinens

finitores
AGRUPARSE:

AGUA: `,; `,; `,


,; ,,; ,,;
,, aqua,humor> Abundancia
de
aguas:
,,,
copia aquarum> Abundante en agua:; ,, irriguus,aquis abundans> Agua
mezclada con aceite: ,,
aqua oleo mixta> Amante del agua:
,, amans aquae> Arte de
detectar las aguas: ,,
ars prodendi aquas> Bajo las aguas:

profunde.- Bebedor de agua


caliente: ,,
calidae
potor> Bsqueda de agua: ,, aquae investigatio> Concurrencia de aguas: ,; ,,;,- confluxus>
Conduccin, derivacin de aguas:
,, aquarum derivatio> Conducir las aguas por canales: aquas derivo per canales> Conductor de aguas: ,, aquae
ductor.- Convertir en agua: -

AGRIDULCE: ,,; ,, suave amarum, dulcis cum acerbitate quadam


AGRIMENSOR: ,,
sor

agrimen-

AGRIO: ,,; ,,
subarcerbus> Algo agrio: `,,
subacidus.- Como la uva sin madurar: ,, acerbus ut uva
immatura.- Estar agrio sum
acerbus.- Que come cosas agrias:
, , ,
qui
acribus vescitur.- Ser algo agrio:
subacidus sum> Un poco agrio:
,, subarcerbus
AGRONOMA: ,,
urbani administratio

convenio

agri sub-

AGRNOMO: , agrorum de, in aquam converto> Criado


en
el
agua:
,,, in aqua nutritus> Cubrir de agua: superstagno> Acuoso ,, aqueus>
De negras y sombras aguas: ,, nigras aquas habens> De
poca agua:,, raras aquas
habens> De rosas:`,,
rosarum liquor> Derramar aqua hacia: (-) affusa aqua
rigo.- Detector de aguas:
, qui latentes aquas ostendit.Direccin de las aguas: ,,
aquatio.-Distribucin de las aguas
,, aquarum derivatio.- El
que descubre el agua: ,, aquae investigator> El que
huye
del
agua:
,,
fugiens aquam>
El que
saca agua
del pozo: , ,
qui
funem versat in haurienda aqua (que
mueve la cuerda para..)> El que saca

agua o la lleva: ,, qui


aquam haurit vel circumfert> Escasez de..: ,,; ,
, penuria defectus aquae> Examinar las aguas
aquas
inspicio> Falto de agua: ,
,
inaquosus.- Fermentada con
miel: , ,,
hydromelon> Agua fra: `frigida aqua> Hacer rudo las
aguas:

strepitum
edo,fervesco>Instrumento para nivelar las...: ,, instrumentum ad librandas
aquas>
Llenar de: humore
madeo> Lleno de agua: ,,
irriguus aquis.- Llevar agua: , aquam gero.-Llevar
una vasija,un cntaro para agua:
hydriam fero.-Lugar en
que se juntan aguas: ,,
locus in quem aquae confluunt.Metido en el agua: ,,

30

,, aquis demersus> Para lavarse las manos: ,,


ipsa aqua manibus abluendis.-Parecido al agua: ,
,; ,, aquae similis.-Poca agua: ,,; ,, parva aqua.- Puesto junto
al agua:
, ,,
juxta aquas positus.- Que corre por
lugares ocultos: `
furtim aqua effluens> Que est debajo del agua:`,,
aquarum
speculator.- Que necesita de poca
agua: , ,
qui parum
aquae sufficit.- Que recibe agua:
, ,, aquam excipiens.- Que rene las aguas en un
punto: ,, (-,,)
in unum aquas conjungens>Que se goza
en el agua: ,,, aqua
gaudens> Que suministra agua caliente: ,,; ,
calidam aquam praebens> Que tiene
color
de
agua:
,,
aqueum colorem habens>
Que tiene
viso, apariencia de agua: ,, aquae speciem habens> Que
vive en el agua: ,,
(-),,,
in aquis
vivens, in aquis nutritus.- Reunin
de aguas: ,, confluvium
Sacar agua de un pozo: , ,
-; loreo fune haurio>
Agua salada: ,, aqua salsa> Salir del agua:
emergo>Sonido del agua: ,,
sonitus aquae> Agua sucia despus
de haberse lavado: ,,
sordida aqua qua lavimus> Agua viva, corriente:,, latex> Otros
sinnimos: ,,; , (in
dec.) aqua,humor

AGUACERO: ,, pluvia.- Que


derrama aguaceros: ,,
(-) pluviam effundens

,; ,,; ,,
; ,,;,,; ,,; ,,;,,;,,;,,; ,,;,
,; ,,,; ,,; ,,; ,, acutus> Algo
agudo:`,,
subacutus.-Muy
agudo: ,,; ,-

,,; ,,; ,, summopere acutus,peracutus,valde acutus.- Por ambas partes:


, ,
utrimque acutus.Que tiende a agudo: ,,
in acutum tendens> Agudo (sentencioso): ,,; ,
,
acutus, sententiosus> Una
cosa aguda: ,, id quod

AGUACHADO, muy aguachado: ,, supra modum aquosus


AGUACHIRLE: ,,

villum

AGUADOR,conductor de agua:
, , ,,
aquaeductor,haustor,qui aquam gestat.- Cantinela de los aguadores:
cantinela haustorum
AGUAMANIL: , ,
,,;
,,;
, ,, pelvis in qua
manus facta coena abluebant, vas vel
aqua in qua manus abluuntur> De oro:
,, aureus aqualis
AGUAMIEL:
, ,
,, aqua mellita,melicratum
AGUARDAR: (-), ,
, , ,
(-, ), ,
exspecto
AGUDAMENTE: , , , ,
argute,acute
AGUDEZA: , , ,;
,;,,;,,
vafrities,mucro,acies> Con agudeza: scite> De vista
,,,;-,, acu
men visus
AGUDO: ,,; ,

31

,,
confixus

acie instructum est


AGERO: `,,; ,
; ,,; ,,;, ,; ,,;,,; ,,; ,
, omen,vaticinium.- Buen agero:
,,; ,,;
,,; , ,; ,,; ,,;
,, bonum omen,fausti ominis, admodum boni ominis.- De mal
agero: ,, , ; ,,;,,,;
,,; ,,;,,; ,, sinistra alite, qui est mali ominis,inauspicatus,male ominatus> Palabra de
mal agero: ,, oratio
mali ominis

aculeatus, stimulis

AGUIJONEAR: ,
aculeum, stimulum infigo
AGUILA:
, , ,,
aquila> Especie de guila: ,
,; ,,; ,,;
,, (aquila vulturi similis), species aquilae.- Aguila marina: ,,, aquila
marina.- Muy grande: ,,
pergrandis aquila> Nocturna: ,,
nocturna aquila> Aguila
vieja: ,, adunca aquila
AGUILUCHO:
aquilae

, ,

pullus

AGUJA: `,,; `,,;


,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,, acus.- Pequea: ,,
acicula.- De forma o
figura de..: ,,
acus
formam referens> Que vende agujas:
,,,
qui, quae acus
vendit>Pez aguja:`,, piscis genus

AGUIJN: ,,; ,
,; ,,; ,
aculeus,spiculum> Armado de nueve aguijones: ,,; ,, novem aculeis instructus> De bueyes ,,
stimulus boum> De perro:
, caninus aculeus> Lo que tiene
aguijn o punta:,, acu
leatus.- Herido de aguijn: ,,;
,,
pungendo laesus.- Para bueyes: ,,;
,,
bobus
pungendis stimulus>Que hiere con:
,,;
,,
stimulus feriens> Herir con:
spiculo
confixo.Armar
con
agujn:
spiculo armo>
Armado de aguijn: ,,
spiculis ar-matus, confixus.- Que
tiene el aguijn en la parte posterior: ,,
in posteriore parte
aculeum habens> Que tiene largo..:
,,
longum aculeum
habens

AGUJEREADO:,,,;
,,; ,,; ,, ; ,,; perforatus,foraminibus instructus

AGUIJONADA: ,, stimuli inflixio

AGUJEREAR: , , -
, (),,-
,
,,
,
, perforo> A golpes:
perforo> Agujereado por abajo:
,, subtus perforatus.Agujerear por abajo: ,
subtus perforo> Por todas
partes:
,

perforo> Que agujerea la piel o los


escudos: `, , pellem,
clypeos perforans> Agujerear simult
neamente: una perforo

AGUIJONEADO: ,,,; ,,; ,,;

AGUJEREAMIENTO:
,
,, perforatio

32

; ,,;,,; ,,; ,,; ,

AGUJERO: ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,
foramen,terebra.- El que tiene
muchos agujeros: , ,
multa habens foramina.- Que se entra por los agujeros u hoyos de la
tierra: ,,, qui lustrat subit> Que tiene cinco agujeros:
,,
quinque
formaina habens> Que tiene muchos
agujeros: , ,,
,, multa foramina habens

,,

AHOGAR: , (-,-),
, , , strangulo, fauces constringo>
Acto de ahogar: ,,
strangulatio.- Oprimir de tal manera
que se acaba ahogando: undaqueque ita stringo ut suffocet>
Piedra atada al cuello de los que
eran condenados a ser ahogados:
superjectus lapis
illigatus cervici nocentium demensorum>Que ahoga: ,, strangulationem afferens

AGUZADO: ,, exacutus.- Al
fuego: ,,; ,,
exacutus.- En forma de espiga:
,,
inspicatus> Por una
parte sola: , , alteram tantum partem aciem habens

AHONDAR: perfodio> En forma de cueva: instar antri


excavo

AGUZANIEVES: ,; ,;,,; ,
,, motacilla,atricapilla

AHORA: , , ,

nunc.- Desde ahora: ,,


,
iam nunc.-Desde
ahora y..: et ex hoc tempore>
Aqu ahora: nunc
huc,nunc illuc.- Hasta ahora: ,
, , ' (por ) adhuc

AGUZAR: (-,-); , , , ,, , ,
, , ,
, , , ,
acuo,in acutum extenuo,acutum
reddo.- A modo de lanza: in
modum lanceae exacuo> Aguzado recientemente: ,,; ,,; ,,;-,,
,; ,,,; ,, recens exacutus, recenter
acutus> Ms: insuper exacuo> Por completo: prorsus acuo.- Aguzar antes:
ante exacuo> Un poco: sub
acuo
AH:

suffocatio

AHORCAR: (-,-), ,
, , ,
, fauces elido,
strangulo>Acto de ahorcar:
, suspendium
AHORCARSE,lazo para..: ,,
laqueus, suspendium
AHUMADO: ,,; ,
,; ,, infumatus
AHUMAR:

, ,`, heu!hei!

fumigo

AHUYENTAR: , (,
-),, , , (,), abigo,converto,fugo,in fugam verto.- El
que ahuyenta a pedradas: ,
, qui lapides incutit> Los enemigos: converto hostes in

AHECHADURA, desperdicios de trigo:


,, paleae
AHOGADO: ,, suffocatus
AHOGAMIENTO: ,,; -

33

fugam.- Que ahuyenta: ,,;


, qui fugat,qui vertit

,,; ,,; ,, supra modum airatus

AIRADAMENTE: , iracunde

AIRARSE: , , , , , , ,,, irascor,subirascor>Adems: insuper irascor> Agriamente: acriter irascor>


Juntamente: una irascor

AIRADO: ,,; ,,
; , ,,; ,
, iratus> Con animo airado: , , animo
infenso,irato.- Con nimo muy airado:
incenso vale animo.Estar
airado
0,

excandesco ira, iratus sum.- Mirar


con jos airados: ,
torve aspicio.- Muy airado: Convertir en aire:
in
spiritum verto.- Extraer el aire:
vacue facio quasi educto are> Levantar el aire:
ventilo> Lleno de aire: ,
, spiritu plenus> Corrupcin del
aire: ,,
aris vitium>
De aire viciado: ,, malum
arem habens.- Que agita el aire:
,, arem agitans.- Que anda por los aires:,, per aria gradiens.Vagar por los aires:
aethera vagor

AIRE: ,; ,, ar >
Soplo, espritu , ,,;
,, flatus,spiritus> Agitar,
sacudir en el aire: ventilo>
allium.- Cabeza de ajo: ,;
,,;,; ,
allii, alliorum caput> Comer ajos:
alliis caput> Hacer picadillo de ajos:
intritum
facio.- Parecerse al ajo:
allium refero.- Especie de ajo:
,, moly.- Lugar plantado de
ajos: ,,
locus aliis
consitus.- Manojo,ristra de ajos:
, ,,
alliorum
manipula,alliorum capita alligata.Que tiene forma de ajo,parecerse al
ajo:,, allii speciem
habens.- Silvestre: ,,
silvestre allium.- Suerte de ajo
silvestre: ,, silvestre allium.- Tallo u hoja del
ajo: ,, allii folium o
caulis.- Vendedor de ajos: ,, alliorum venditor> Yerba que huele a ajos: ,,
herba quae allii odorem habet

AISLADO, separado de toda compaa


,, ab omni sejungus
consortio.- Vivir aislado:
in seccessu dego
AJEDREA (planta): ,,; ,,; ,, cunila,tymbra,satureia.- Que usa la ajedrea
en la comida: ,,
thymbra in coenam utens

AJONJOL: ,,; ,,;


,,; ,, sesamum,sesama.- Compuesto de ajonjol:
,, ex sesamo confectus
Preparado de ajonjol: ,
, e sesamo confectus (vg.
torta).-Semejante al ajonjol: ,, sesamo similis

AJENJO: ,,;,,
absinthium.- Ajenjo marino ,
, , absinthium marinum
AJENO: .,; ,
-,, alienus.- Ajeno a:
,, absurde> Estar ajeno:
,
,,
alienus sum,abhorreo
AJO:

,,;

AJUAR,pequeo ajuar: ,,
minuta et vilis supellex

,,

AJUSTADAMENTE:

34

fibulatim

AJUSTADO:
,,

alas: pennae mihi defluunt> Dar alas: alas addo.- Desplegar las alas: alas explico et quatio.Empezar a batir las alas:
alas quatere incipio.- Engendrar
alas: ,-
alas gigno.Perder las alas: , pennas amitto> Extender las
alas: alas expando> Tomar
alas: alis erigor ad fiduciam>Batidero de alas: ,
alarum plausus> Con alas veloces:
,,
celeribus pennis
incitatus.-Con alas: ,,
pennatus> De alas azuladas: ,, caeruleas pennas habens.- De alas ligeras: ,
,; ,, celer pennis.- De alas membranosas ,, cui membranaceae pennae
sunt.- De aves con plumas: ,
,, ala avium cum pennis ei
insertis.- De blancas alas: ,,
albas alas habens> De
cuatro alas: ,, quadripennis> De grandes alas: ,, magnis alis praeditus

,,; concinnus,adhaerescens

AJUSTAR: , , ,
,
,
,;,, , , , ,
apto, adaequo, adapto
compingo,accommodo,concinno> Acomodar antes:
ante adapto>
Arreglar porsus partes:
articulis distinguo.- Exactamente:
coaequo> Compaginar: apte compingo.- Una obra:
faciendum opus conduco> Las
cuentas: pono rationem
Que no se ajusta bien: ,
, non compositus
ALA: ,,; ,,
,,
ala.- Abrir las alas:
,
expando alas> Agitar
las alas: alas jactitor
Azotarlos costados con las las:

alis latera verbero>


Batir las alas: alas expansas concutio.- Batir las alas
intilmente: alas incassum jactito.- Carsele a
uno las
De negras alas: ,,;
,,,
igras
alas
habens> De pequeas las:
,,
parvas alas habens.- De
seis alas: ,, sex alas
habens> De un edificio: ,
, ala.- De dos alas: ,
; ,,, bipennis> Formacin del ejrcito en ala: , ,, explicatio aciei
Ala militar: ,,;
,-,
ala militaris> Que
tiene alas de oro: ,,
aureas alas habens.- Que da alas:
,, qui alas addit.-Que
abre las alas: ,,
expandens alas.- Que lleva alas pintadas con varias manchas: ,, maculis distinctas alas
gerens> Que lleva alas:
, ,,
aliger> Que
tiene alas anchas: ,,;

,,, cui alae sunt


extentae.- Que tiene alas o velas de
lino: ,,
lineas alas
habens.- Que tiene alas purpreas:
,,
purpureas alas
habens.- Que tiene alas rojas,blancas
o
veloces:
,,
flavas,albas vel celeres alas habens
Que tiene alas semejantes: ,, similes pennas habens.- Que
tiene
alas:
,,;
,,; ,,; ,, pennatus,alatus> Que tiene cada ala de una sola membrana o
pieza: ,, cuius alae
non sunt separatis pennis distinctae
Que tiene cuatro alas: ,

quaternas pennas habens.- Que


tiene forma de ala: ,,
alae spe ciem referens.- Que
tiene largas alas: ,,
longas alas habens.- Que tiene las
alas parecidas: ,, si-

35


aspergere gratiam
alicui> Alabar primero,antes: ant laudo> Alabar,celebrar
con otro: una collaudo.Digno de ser alabado: ,
,,,; ,,; ,, laudandus,praedicandus.- El que alaba en
verso:
,;
,,
laudator. El que alaba: ,
laudator> Fcil de alabar: ,, ad laudandum propensus> Alabar en gran manera: , valde laudo.Alabar mucho: ,
supra modum laudo.- Que debe
ser alabado: laudandun
est.Ser
alabado
junto
con:
una laudor.- Alabar por
aadidura:

ultra
collaudo

miles alas habens.- Que tiene las


alas
partidas:
,,
fissas alas habens.- Que tiene malas
alas: ,, male pennatus.- Que tiene membranas por alas:
, , cui membranae sunt
por alis.-Que tiene muchas alas:
,, multas pennas habens> Que tiene solamente un
ala: ,, unicam pinnam
habens>
ALABADO: ,,; ,
,; ,, laudatus,
Digno de ser alabado: ,,
insuper praedicandus> Muy alabado: , , ,,,
valde,multum
laudatus.- Ser muy alabado: supra modum efferor
ALABANZA: ,,; ,
;,,;,,; ,
;
,,;
,,;
,,,; ,,;
,, laus> Celebrar con
alabanzas: celebro> Colmar,
cubrir
de..:
,

laudibus cumulo,perfundo> Con alabanza: cum laude.- De s


propio: ,, sui ipsius praedicatio.- Partcipe de la
misma alabanza: ,, ejusdem laudibus particeps> Por alabanzas: laudandi causa> Pblica: ,, encomium in
publico conventu

ALABARDERO: , ,
satelles,qui hastam gestam,spiculator.- Jefe de los..: ,, satellitum princeps
ALABASTRO: ,,; ,, alabastrum
ALACENA,para la batera de cocina:
,, aeraria cella
ALADO: , , ,,; , ,,
; ,,
aliger, alatus.Hacer alado: alatum facio

ALABAR:, , , ,-,-,; ,, , , ,,, , ,


,
laudo,acclamo.Llenar de alabanzas a alguno: lamo (adj.) ,, populeus

ALAMO blanco: ,,; ,, populus alba.- Negro: ,,; ,,; ,


,; ,, populus nigra>De
tio
ALARGAR: , , , , , ,
, , , , ,,,
(,, ),

porrigo,intendo,produco,
in longum duco.- Alargar a un lado:
produco> Lo que se

ALARDE, que no muestra..: ,, non sui ostentator


ALARGADO: ,,; ,
,; ,,; ,
extensus,protensus
ALARGAMIENTO ,, elonga-

36

alarga:,, id quod prorrigitur vel extenditur.- Alargar


ms all: insuper intendo>Que puede alargar ,
, habens vim laxandi.- Alargar
dems al mismo tiempo:
una insuper intendo

persea

ALBERGUE: ,,; ,,
diversorium,tugurium> Pequeo: ,, tuguriolum> Alojamiento para huspedes: ,, -,-,, hospitium

ALBA,aurora: `,, ;,,


; ,,; ,, aurora,diluculum,lux prima.- El principio del alba: ,, summum diluculum

ALBNDIGA: , ,,
offula.- El que hace albondiguillas
,, qui ex pane aliisve
frusta et bolos conficit
ALBOROTADOR: ,,;
, turbator.- Amigo de excitar
movimientos: ,, qui motus studet ciere

ALBAHACA: ,,
ocimum>
Compuesto de albahaca: ,,
ex ocimo confectus.- Parecido
a la albahaca:,,; ,, ocimo similis

ALBOROTAR: , ,
, , , ,
, obstrepo, tumultuor, perturbo> Alborotarse:
tumultuor.- Alborotar mucho: ,
magnum strepitum
edo.- Las masas: ad seditionem concito

ALBAAL: ,,
canalis per
quod excrementa effluunt
ALBAIL: ,,; ,
, tector,albarius opifex,caementarius.- Pen de albail: ,
, coementi bujulus

ALBOROTO: ,,; ,,
confusio.- Levantar gran alboroto:
praeter modum tumultuor> Oprimir con alborotos seditione opprimo> Por cosas
vanas e intiles: ,,
clamor de rebus vanis et inanibus.Promover un alboroto: ,-
tumultum excito

ALBAILERA, obra de albaalera


blanqueada: ,,
quod
calce inductum est
ALBARDA: ,,; ,
,
clitellae.- De bestia de
carga: ,,
onus jumenti
sarcinarii
ALBARICOQUE: ,, persi-

ALBUFERA: ,,; ,, locus prope maris qui


ipsum mare suo ingreditur ostio

ca mala
ALBAYALDE: ,,; ,
,; ,, cerussa> Preparado al fuego: ,, usta
cerussa.- Semejante al..: ,, cerussae similis

ALCACHOFA: ,,

cactus

ALCAHUETERA: ,, lenocinium.- Oficio de alcahueta: ,, lenocinium

ALBEDRO,libre albedro: ,
, liberum arbitrium

ALCAIDE: , ,,, victorum custos, carceris praefectus

ALBITAR,veterinario: ,,
equarius medicus

ALCALDE

ALBRCHIGO: ,,,

37

del barrio:

-,, curiae praeses> Pedneo: ,, magistratus peALCANCE,dar alcance: insequor

darius

ALCANFOR: ,,

ALDABN:
, , ; ,
,; ,, malleolus foribus pulsandis, marculus ferreus

ALDABILLA ,, dolon

caphura

ALCANZADO: ,, persequendo captus

ALDEA ,, ,,
, , , ; ,
,, ,
,; ,,;,,
pagus.Jefe de la aldea: , , loci praeses.- Vecino de
la: ,,; ,, paganus,pagana.- Relativo a la aldea:
,,;,, ad pagum
pertinens,paganus

ALCANZAR: , ,-
(,), ,
,-, ,
, , ,
(-), , , ,,, , , ,
(,),
,
(,,,`,
, ( con participio de
presente o pretrito equivale al latino sum o al verbo estar,vg.: estbamos paseando), naciscor, assequor,
attingo.- Obtener con empeo: ambitiose obtineo> Juntamente: una consequor.Alcanzar los deseos expresados: voti compos fio> No alcanzar (-,-) non
assequor

ALDEANO,A: ,,; ,,; ,,;


, rusticus,a; pagi incola; parvi
oppiduli civis> A modo de los aldeanos:
rusticorum morum.Multitud de aldeanos:
, civium in oppidulis degentium
multitudo
ALDEHUELA: , , pagulus
ALEGACIN: ,,; ,,; , , ; ,,; ,, allegatio,prolatio

ALCAPARRA: ,,; ,,;,,


capparis,serpentum uva

ALEGAR: , allego.- Ms en defensa:


in defensionem insuper affero

ALCZAR: ,,; ,,;


,, arx,propugnaculum
ALCIN (ave): , , :
halcyone

ALEGORA: ,, alegoria>
Hablar por alegora: per
allegoriam loquor

ALCOBA: ,,; ,,
cubile> Alcoba pequea: ,
,, cubiculum

ALEGRICO: ,, allegoricus
ALEGRAR: , , ,
, , , , , , ,,
(,),
,
,
,
,
oblecto,exhilaro,
laetitiam affero,gaudio afficio,delecto.- Al triste: ex tris-

ALCORNOQUE: ,,; ,
, suber,phellodrys
ALCURNIA: ,-,, nobilitas>De muy buena alcurnia ,, admodum generosus

38

ajeno:
alterius malis
gaudeo.- El que se alegra de los
males ajenos ,, qui
gaudet alienis malis> Interiormente:
animo laetari> Mucho: ,, prorsus,summopere gaudeo,laetor> Mutuamente:
vicissim gaudeo>
Que se alegra mucho: ,,
valde
gaudens>
Secretamente:
latenter gaudeo

ti jucundum facio.-Alegrar haciendo


el bien: exhilaro beneficiis
Juntamente: una exhilaro.Que alegra el nimo: ,,
() laetitiam mentem afferens>
Alegrarse: , , ,
, , , , , , ,, (,),
, () ,
, laetor, gaudeo,
gratificor,exsulto> Alegrarse con:
, collaetor,
congaudeo> Contra alguno:

exhilaror adversus> Del mal


ALEGRE: ,, faceta (fem.)
`,,; ,,;,,; ,,; , , ,,
,;
,,;
,,;
,,; ,,; ,,:,,,;
,,; ,, laetus,hilaris,laetabundus,gavisus,jucundus,facetus> De animo alegre:

(-,,)
alacris
animi.- Espritu alegre:
, excelsus et sublimis spiritus
Estar alegre,con frente serena: exporreta fronte sum> Hacerse alegre: alacer fio
Manifestarse alegre:
ostento laetam faciem> Muy alegre:
,,;,,,,,; ,,; ,,; ,,; , ,; ,, admodum laetus; valde,omnino hilaris.Que manfiesta rostro alegre: ,
,,;
,,;
,,; , , laetitiam prodens vultu;hilarem vultum
habens> Ser alegre:` jucundus sum.- Vivir alegre:
jucunde vivo.- Vivo,alegre ,
,, facetus

,,; ,,; ,,; ,, ,


,; ,,; ,,;
,,;,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,, laetitia
gau-dium,hilaritas.- Bailar,saltar
de alegra: , ,
,, ,, exulto, laetitia
salire,gestio.- Baar de alegra:

laetitia circumfundo.Causar alegra: (-), laetitia afficio> Con alegra:


alacriter> Alegra de nimo: ,, animi delectatio.De los males ajenos: ,,
gaudiumex alienis malis.- Alegra
del rostro: ,,
laeta
vultus gratia.- Desmedida,excesiva:
,,; ,, immodica laetitia, exultatio> Que causa alegra: ,, laetitiae
dator.- Que causa mucha alegra:
,,
multum laetitiam
afferens.- Que nos causa alegra:
, , ob quem laetamur>
Saltos de ale gra: ,,
exultatio laetantis
ALEJADO,muy alejado: ,,
progressus longissime

ALEGREMENTE: , ,, , alacriter
laete,hilariter,laetabunde
ALEGRA:

,,;

ALEJAMIENTO: ,,; ,
,,; ,; ,,; ,,; -

,,;

39

, , discessus, repudio,
dimotio

ad fiduciam erigo.- Mandar estar de


buen nimo ,
bono animo esse jubeo.- Que alienta:
,, qui erigit.- Dar nimo: , animum addo

ALEJANDRO,falso Alejandro: ,,>Partidario de Alejandro


,, amans Alexandri>
Alejandro Peleo , Pellaeus

ALERO: , ,, suggrundium.- Construccin de los: , , suggrundatio>Del tejado:


,
;
,,
prominentia tecti> Fortalecimiento
de los.. ,,;-
,, suggrundatio.- Fortificar
fortalecer los aleros:
suggrundia fulcio.- Que est bajo
los aleros del tejado: ,,
qui est sub suggrundiis

ALEJAR: , (-,-), , , , , ,, , () arceo,propulso,dipesco,amando,abigo,di


sturbo
ALEJARSE,que se aleja:
discedens

,,

ALIENADO: ,,
alienatus

ALETA,de pez:
alula

mente

ALETARGADO:
,,;
,,; ,, veternosus,veterno oppressus

ALENTAR: ,,, , alas addere, animum reddo,perflo,allicio,in


spem erigo> Dando voces:
inclamo ad excitandu> Levantar la
confianza: ,
ALFARERA: ,,;
,; figuli officina,ars figlina, fingendi o fictorum
ars.- Apto para el arte de..: ,, ad fingendi artem aptus
Ejercer la..:
figulinam
factito

ALFANJE, cimitarra:
framea

,,

`,,

o alfombra: ,,

stratus

ALFNCIGO: ,,

pistacia

ALFORJA: ,,; ,
,,; ,,; , ,,;,,; ,,; ,,; ,,,; , , ;
-,, sacculus,pera> Que slo
tiene una alforja: ,,
unicam peram habens.- De figura de
alforja: , ,; -; ,,;
,,
sacci
formam ferens

ALFARERO: ,; ,
;
,,;
,,
figulus,qui e luto fingit,qui olla
conficit.- Arte de..: ,,
ars figuli.- Oficio de..: ,, ars figularis> Perteneciente al alfarero ,, ad
figulum pertinens: Rueda de: ,, rota figuli.- Tener el
oficio
de..:
figulinam
exerceo
ALFEREZ:

, ,,

ALGA:
,
,,
alga.Cubierto de algas: ,,
alga obductus> Lleno de algas ,, algosus> Que abunda
en algas: , , ,
algosus.- Que se alimenta de algas:
, ,, qui alga vescitur

signifer

ALFOMBRA: `,,; ,
,,,; ,, stragulum,stratum.- Cubierto con tapete

ALGARROBA,

40

granillo de..: ,

todia.- Alhaja de oro: ,,;


,, vas aureum,suppelex
Fabricante de alhajas: ,
aurifex

, ervi granulum> Hecho de algarroba: ,, ex ervo confectus.- Vainas de..: ,


siliquae.- Semejante a la algarroba: ,, similis granulo ervi.- Semejante a la harina de
algarroba: ,, instar
ervinae farinae.- Semejante a la arveja: ,,; ,
ervo similis> Vaina de algarroba:
, , siliqua> Planta de la
algarroba: ,, ervum

ALHAJAR, juntamente: una instruo


ALHEO, rbol semejante al alheo:
,, arbol ligustro similis
ALIADO de guerra: ,,
,, socius belli

ALGO: ,, aliquantus>
(neutro de ,) aliquid> Algunas cosas: , aliqua,quaedam

ALIANZA: ,,,
; ,, foedus> Contraer
alianza: , (,
), , ,
ineo foedus.- Jurar en
las alianzas:
juro in
sanciendis foederibus.- Llevar la
alianza o la paz sancionada con
libaciones: foedus affero o pacem libando sancitam> Romper la alianza: , foedus frango,transgredior.Alianza de guerra: ,,
societasin bello> El que falta a la
fe de la alianza: ,,
foederis fidem infringens.- El que
rompe la alianza: ,,
feodifragus.Guarda
de
las
alianzas o prendas de las alianzas:
,, qui foederum tabulas vel
pignora custodit> Juramento de:
,, jusjurandum foederis.Militar: , , -

ALGUACIL: ,,; ,
, ; ,, satelles,apparitor,apparitor praesidum
ALGUNO,alguien: , ; ,,
;
,
;
,,
aliquis,unus,quidam> Algunos ,
,; ,, aliqui,nonnulli
ALHACENA
pequea:
repositoriolum

,,

ALHAJA: ,,; ,,
vas aureum,supellex.-Acechar las
alhajas para aprovechar un descuido:
vasa observo imminens negligentiae custos.- Guardar alhajas
o muebles: vasa custodio>
De
plata:
,,
vasa
argentea> Alhajas domsticas: domestica vasa> Custodia de alhajas y muebles: ,
, vasorum utensiliorumque cus conjugatio,societas belli>Portador de la alianza sancionada con
libaciones: ,, foederis sanciti allator.- Sacrificios
con se sancionaban las alianzas:
,, sacra quibus sancionabantur foedera.- Sancionada con
juramento: ,, foedus juramentum sancitum> Violacin de la
alianza: ,, foederis violatio

ALICIENTE,seductor,atractivo: , ,; ,,
, , illecebrosus,incitamentum,blandus
ALIENACIN: ,,
abalienatio,alienatio mentis
ALIENTO: ,,; ,,;
,; ,,; ,,,; ,,; ,,; ,,

41

pascens,nutriens, quae omnes pascit


El que alimenta bien: ,,
qui bene nutrit.- El que alimenta,
que alimenta: ,,,;
,,,; ,,; ,,; ,,; ,
,, alens,almus,nutritor,altor,
altrix> Que alimenta a muchos: ,,; , ,, qui,quae multos pascit.- Que se alimenta dificlmente:
,, qui difficulter alitur.- Que puede alimentarse: , , alibilis> Recin alimentado o formado: ,, nuper
nutritus o compactus.- Todo lo que
alimenta (ganado): ,,
pecua,altilia

halitus,exhalatio,spiritus,afflatus
flatus.-Echar el aliento (-,)(halo), (exspiro)
(afflo), (exhalo).- Tomar
el
aliento:

animum
recipio
ALIGAR:

()

alligo

ALIGERAR: , , levius aliquid facio,alacrem facio, levius reddo


ALIMENTACIN: ,, nutritio
Mala: ,, mala nutritio
Perteneciente a la alimentacin de
animales de tierra firme: ,, qui in sicco ali solet
ALIMENTADO,con delicadeza: ,,
delcate nutritus> Mal
alimentado:
,,
male
nutriens> No alimentado: ,
, impastus.- Que se alimenta
en lo profundo: ,, in
profundo nutritus vel nutriens

ALIMENTARSE: () depasco>
Alimentarse de: alo me
ex> Alimentarse mal: male nutrior.- Pobremente:
misere alor.- Que se alimenta de
animales salvajes: ,,
qui feris vescitur

ALIMENTAR:,,, (-),,
, , ,
(), , i, , (,,), , ,, (,
sub.aor.21 ) alo,nutrio.- A
bocaditos: bucella pasco> Con
comida desmenuzada: cibo minutis cibis.- Con ternura: , more pueri alo.- A escondidas:

clam et occulte nutrio>


Gustar de alimentar o dar de comer:

amo nutrire.-Alimentar
junto con: simul alo.Alimentar ms: , insuper alo>Alimentar y educar con otros: juxta nutrio et educo> Ser alimentado con
dinero pblico en el Pritaneo: victus mihi in Prytaneo
publice suppeditatur> Ser alimentado:
,

apud
aliquem victito, nutrior.- El que
alimenta a todos: ,,,;
,,
omnes

ALIMENTICIO: ,,;,
,; ,,; ,,;
,, alimentum praebens,
alendi vim habens
ALIMENTO: ,,; ,
,; ,,; ,,;
,(frumentum), , ,
; ,,; ,,
alimentum, cibus, nutrimentum,
almus> Alimentos: `,,; ,
,; `,`,; `,, commeatus,alimenta.- Tomar alimento:
, cibum sumo.Tomar los alimentos con hasto:
fastidiose cibos sumo>
Tomar poco alimento: parum alimentisumo.- Usar de alimentos
contaminados, impuros:
pollutis cibis utor.- Uso de alimentos impuros,contaminados:
, pollutio ex esu ciborum impurarum.- Uso de alimentos prohibidos
(por ejempo: carne de cerdo): -

42

una laevigo.- Un poco:


aliquantum laevigo.- Acto
de alisar:,, runcina

,, mos judaica.- Que sirvi


de alimento
en la antigedad:
, , qui fuit olim pro
cibo>
Que
suministra
alimento:
, , victum suppeditans.Que suministra poco..: ,
,
parum cibi ad nutriendum
praebens.-Que vive con poco alimento
,, tenui cibo vivens.Quien no se robustece con alimento:
,,
alimentis sumptis
non augescens.- Abundancia de..:
,, alimenti abundantia
Apto para suministrar alimento:
,, aptus ad victum
suppeditandum.- Cualquier alimento:
, , alimonia.- El que come
alimentos impuros,contaminados (judos, musulmanes..): ,,
qui se polluit edendo cibos impuros.-El que compra el alimento
necesario para vivir: ,,
qui emit ad victum necessaria.- El
que prescribe la ley de alimentos
,,, qui annonae legem
praescribit> El que toma mucho alimento: ,, multum alimenti sumens.- Falta de alimento:
,, inedia.-Falta de todo
alimento: ,, omnis cibi
carentia.- Gasto de alimentos: ,
,
sumptus ad vitam sustentandam> Lo suficiente para vivir: , , victus, res ad vitam
necessariam>
Necesario
para
el
alimento:
,,
ad victum
necessarium>Que no toma alimento:
,, parum alimenti sumens.-Que prepara exquisitamente los
alimentos:
,,
cibos
exquisite parans
ALINEAR:
servo

unum

ALISTADO en: ,, adscriptus inter...


ALISTAMIENTO: ,,

numerus

ALISTAR: , , , , , ,
,
,
deligo,ascribo, annumero, censeo, accenseo, adnumero>
Alistar adems: in ordinem adscribo.- Alistados en la
misma compaa: ,, in
eamdem cohortem adscripti
ALISTARSE:
men do

simul no-

ALIVIAR: , , , , ,, , , levo
allevo, sublevo> Sostener la carga:
deonero> Sostener la carga
al mismo tiempo:
onus
sustineo>
Ayudar
junto
con:
,, una simul sublevo.- Aliviar
un poco:
aliquantum
sublevo
ALIVIO: , ,
,,; ,,; ,,
ellevatio,levamentum,
levamen,refectio
ALJABA:,,,; ,
,; ,,,; ,
,; ,,; ,,;
,
,,;
,, pheretra> Lugar donde se guardan las aljabas : ,, saggitarum theca.- Armado
con rica aljaba: ,,
pulchre pheretratus.- Aljaba pequea: ,, parva pheretra
Que lleva aljaba: ,,
qui pheretram gestat

ordinem

ALISADO: ,,; ,,
corno expolitus,laevigatus
ALISAR: , , , , , , , complano, laevigo,tero,glabro,polio.- El cabello:
pilum expolio> La madera:
laevigo.- Simultneamente:

ALJIBE:`,,; ,,

43

cistena.- Cavar un aljibe:


fodio in cisternam.- Sacado del
aljibe:,,
ex cisterna
haustus

ultra,ulterius,supra.- Que est ms


all: ,, qui est ultra.De la parte de all:
ex
ulteriori parte

ALJOFANA: ,, pelvis in
qua manus facta coena abluebant

ALLANADO: ,,; ,
, solo aequalis, complanatus

ALL:, ,
illuc.Ms all: , ,`, , ,-, ,
,
,,
, , ,,-,; , ,
, , ,-,, , ,-
,
,
,
, , , , , , ,- pandum efficio,complano,
aequo,planum reddo.- Allanar las
dificultades para entender algo:

explano.- Allanar todo:


prorsus complano> Con cilindro: cylindro complano
La tierra: ,, : complano.- Allanar juntamente: una complano

ALLANAMIENTO: ,,;,, explanatio,complanatio


ALLANAR: , , -

terram reliquit.- El que pasa,recoge


las almas: ,,
animarum
transmittens,receptor.Elevacin de alma ,,
anima elatio> Evocacin de las
almas: ,,, evocatio manium, eductio animi ex inferis
Evocador de las almas: ,
,, animarum deductor,
qui animas ex inferis evocat.Grandeza de alma: , ,
,, amini magnitudo
Lugar donde son consultadas las almas: , ,,

locus ubi animae consuluntur,


evocabantur.- Mansin de las almas:
,, animarum statio.Pasar el alma de un cuerpo a otro:
animum ex uno corpore in
aliud traduco.- Trasmisgracin de
un alma de un cuerpo a otro: ,, animae ex uno corpore
in aliud transmigratio> Alma pequea: , ,, animula.- Perturbador de almas (Baco):
, , animarum diremptor.- Que deleita alma:
, mentem delectans> Que extrava el alma:,, animum
vagum efficiens> Que pertenece al
alma: ,, ad mentem pertinens> Que trae la ruina a las almas:
,, animae perniciem
afferens> Sin alma: ,,
animae expers> Util para el alma:
,, animam juvans> Utilidad para el alma: ,,
animae utilitas

ALL,all: ,; ,; , , , ,
,, (),,
, ibi,illic,illuc.- Y
all:
> All mismo:

ibidem> De all: , ,, ; , ,
, , , illinc.- Y
de all: et illinc
ALMA: ,,; ,, mens,
nima> Acto de pesar las almas en
la balanza de Jpiter: ,
, animarum lancibus impositarum
ponderatio.- Amador de las almas:
,,
amans animarum.Arrancar el alma: anima mihi traditur> Con toda el alma:
toto animo.- Conductor de
almas: ,, animarum ductor> De grande alma: ,,;
,, magno animo praeditus,animosus> El alma que dej la
tierra: anima quae

ALMCIGA: ,,

44

mastiche

almez:
factum

ALMDENA, mazo de hierro: ,,


marrha

,,

ALMIDN:,,
ALMEJA: ,,

loto

amylum

mytulus
ALMILLA,de hombre: ,,
tunica virilis> De mujer: , ,, tunicula muliebris

ALMENA:,,; ,,
; ,,; ,,;
,,;
,,;
,,; , , ,
pinna vel pinnae murorum> Guarnecido
de almenas: ,, pinnatus

ALMIRANTE: ,;
,; ,,,
qui
classi praeest,praefectus classis>
Nave del almirante: ,,
navis qua vehitur universae classi
praefectus

ALMENDRA: ,; ,,;
,, nucleus,amygdalum>

nuces,amigdalae> Cosa de
almendra: , , amygdalina>
Almendras dulces: , amigdalae dulces

ALMIREZ: , ,,
; ,, pistillum, id in
quo aliquid teritur.- Machacado con
almirez: ,,
pistillo
tusus.- Mano de almirez: ,,
;
,,;
,,;
, , pistillum vel pis-

ALMENDRO: ,,; ,
amygdalus,amygdala
ALMEZ,abundar en almez(loto):
loto abundo.- Corona hecha de
tillum mortarii> Parecido a la mano
del: ,, pistilli formam referens
ALMIZCLE:
muscus

sertum

, ,

ALMORADUZ: ,,

amaracus

ALMORZAR: (), prandeo

moschus,

ALMUERZO: ,,; ,
, prandium,jentaculum

ALMOHADA: ,
,,; ,,;
,.; ,,;
,; ,, cervical, pulvinar
culcitra.- Almodadilla: ,
, pulvinus> Almohadilla de los
ganapanes: ,,; ,,
pulvinus
quem
bajuli
oneribus suppo-nunt.- Fabricante de
almohadas: , , culcitrarum fabricator

ALNADO,A: ,,; ,,
provignus,provigna
ALOCADAMENTE: ,
inconsulto, inconsulte
ALOCUCIN: ,,;
,; , , allocutio
LOE,leo amargo: ,,,
lignum alos, alo

ALMOHAZA,instrumento a modo de almohaza que en los baos serva para


limpiar la piel: ,, strigil

ALOJAMIENTO: , ,
, diversatio,contubernium> Alojamiento comn,con otros: ,
,; ,,; ,
, contubernium> Distribuidor de
alojamientos: , , ;
,, mansionum praebi-

ALMONEDA: ,, auctio> Comprar en almoneda: , in auctione mercor

45

tor,qui mansiones praebet> Tener


alojamiento:

stativa
habeo

ALQUILER: ,,;
,; ,, locatio>Precio
del alquiler: ,,;
,,; , ,,
pretium pensionis,conductionis

ALOJARSE: (-,) diversor


ALN: ,,

ALREDEDOR:, , , (acus.) circiter, circum,


in orbem.- Accin de colocar alrededor: ,, circumpositio.- Accin de llevar alrededor:
,,;
,,
circumductio> El acto de andar alrededor: ,-,,; , circuitio> El que lleva
alrededor: ,, circumactor> Paseo alrededor: ,
, circuitio.-Los cortesanos,los
que estn alrededor del rey:
qui circa regem versantur> Puesto alrededor: ,
circumpositus.- Andar alrededor:
, , , , , , (-), ,
-,
,

circumeo, circumago, oberro, obeo>


Estar alrededor: circumsto> Ir alrededor: circumeo> Llevar alrededor: ,
, circumago.- Llevado
alrededor: ,,
in orbem
circumductus.- Que est alrededor
,,;

circumpositus, circumstans>Que ha de
ser quitado todo alrededor: -

gradus

ALONDRA: ,,; ,,;,,,


alauda
ALPARGATA: ,,
calcei

genus

ALPES,situado junto a los:,


, juxta Alpes situs
ALQUEQUENJE (planta):
tibia vesicaria

ALQUILADO: ,,; , ,, locatus,conductus mercede.- En mucho: ,, multa mercede conductus,


locatus
ALQUILADOR: ,,

conductor

ALQUILAR: ,,(-), eloco,conduco> Alquilado por poco: ,, exigua mercede conductus>


Alquilado:
,,
mercede
conductus,locatus> El que es alquilado: ,, qui mercede
locatur

,,; ,, parva ara,


arula> Ereccin de un altar: ,, arae exstructio> Relativo
al altar: , pertinens ad
altaria, ad aras> Prximo al altar:
, qui est circa aram.Puesto delante: ,, ante
altare positus.- Las que sirven al
altar ,, ab aris famulae

undique tollendum
ALTAMENTE:`,

alte

ALTANERA: ,,; ,, exsultatio, altiloquentia


Hablar con: inflate dico.Obrar con: ferocio
ALTANERO: ,,
sus

glorio-

ALTERACIN: , ,,
; ,, alteratio,immnutatio.- De un escrito: ,
, scripturae inversio

ALTAR: ,,; ,,; , ,, altare, acerra.- Altar pequeo: ,

46

ALTERADO:
commotus

,,

Con
altivez:
,
arrogater,superbe.- Andar con altivez:
, ,
superbe incedo, resupinato corpore
incedo.- Obrar con altivez:
ferocio> Portarse con altivez: superbe me ostento

mente

ALTERAR,el orden: , ordinem transmuto,turbo


ALTERCADO: ,,; ,
,; ,, disceptatio,contentio.-Por cosas vanas,intiles: ,, clamor de rebus vanis et inanibus

ALTIVO:
,,; ,
,,; ,,; ,,; ,,,;,, sublimis,elatus,elatus
animi, elatam cervicem habens

ALTERCAR: , ,
, , altercor,contendo,certo

ALTO: ,,; ,
-,-,,; ,,,; ,,,;
,,, ,,,; ,,; , ,,; ,,
; ,,, altus.- Altsimo: ,,;
, ,
,; ,,; ,
, altissimus,pergrandis.- Igual
a un coloso: ,,
qui
colossum aequat> Ms alto: ,,; , ,,
altior,superior.- A lo alto:
in altum, in sublime.- De lo alto:
,-; , ,
desuper,ex alto.-En lo alto:
, , , , `
alte,superne,in summitate,in sublimi.- En lo ms alto: ,,
; in summa parte, in
summo loco> Lo ms alto: ,
; ,, summitas,summus
Lugar alto, adonde no alcanza la
vista: ,, locus editior>
Cado de lo alto: ,, ex
alto delapsus> Que anda o camina
por lo alto: ,,; ,, supergrediens,in alto grediens.Que se dirige a lo alto:
,, in altum tendens.-Que
se ve en lo alto: ,,;
,, alte apparens> Sus-

ALTERNADAMENTE , alius post


alium
ALTERNADO: ,, mutuus
alternus
ALTERNAR: , , alterno,submuto> Que alterna:
,, alternans
ALTERNATIVA: ,, immutatio
ALTERNATIVAMENTE: , , , ,
,
,
,-;
, , , vicissim, alternis
vicibus> Responder alternativamente: vicissim respondeo
ALTERNATIVO:
alternativus

ALTERNO: ,,; ,
,; ,, alternus
ALTSIMO: `,,

altissimus

ALTISONANTE (lenguaje):
, magniloquentia
ALTITUD:

,,

altitudo

ALTIVEZ: ,, arrogantia
penso en lo alto:,, alte suspensus.- Que anda porlo alto:

,, qui peralta graditur


Tender a lo alto: in altum

47

,, alumnus

tendo ex
ALTRAMUZ: ,,

ALUVIN: ,,; ,
, alluvio,coluvies> Formar terrenos de aluvin: terram aggesto,limo obduco

lupinus

ALTURA `,,`,; ,
; ,; ,; ,, altitudo.- ,,
; ,,; ,,; ,
,
tumulus.- ,,
statura.- Cumbre: ,,
summitas> ,,; ,
proceritas> Lugar alto: ,
,
locus altus.- Lo ms alto:
, -,;
,,
summitas.-Situado en una altura:
,, altum solum habens.Que anda por las alturas: ,
, alte incedens.- Capaz de superar,pasar las alturas: ,
,, qui altitudines transire potest>Igual en altura: ,,
par altitudine> Andar, marchar por
las alturas: per summum
evado,per cacumina ambulo
ALUBIA: ,,

ALVEO:,,,;,,; ,,; , ,,; ,,,; ,,; ,,,; ,,; ,,; ,


; ,, alveus
ALVOLO, huesos de los dientes ,,; , ,,
; ,, dentium alveoli,
alveolus
ALZAR,que alza o levanta: ,
sublator.- Alzar en alto: , una in altum tollo.Juntamente: simul allevo
AMA: , ,,; ,, domina,domus domina,
hera> De cra,de leche: ,,;
, ,; ,,; ,,
; , ,; ,,
nutrix,altrix

phaseolus

ALUCINAMIENTO: ,,; ,, hallucinatio


ALUCINAR: ,,-
-;
hallucinor,illudo
praestigiis

AMABLE: ,,; ,,
, ,,; ,
,,; ,-,
,; , ,,;
,,; , , ,
; ,, ,
; ,, ; ,,
,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,,; ,,
amabilis,amandus> Muy amable: ,,; ,,,
multum, valde amabilis>Digno de
que se ame: ,, dignus qui ametur> Cosas amables: ,
amabilia.- Deseado con afecto:
,, appetitus> No amable
,, inamabilis

ALUMBRADO, oscuro,no alumbrado: ,, expers ignis


ALUMBRAR: lumine illustro
Alumbrar con tea: praeluceo.- Yendo delante: , praeluceo,lucem praefero,facem
accensam praefero> Que alumbra poco:
,,
exiguum lucem
habens
ALUMBRE: ,, alumen> De
alumbre: ,, aluminosus
ALUMNO: ,,; ,
; ,, alumnus (todo lo que se alimenta); ,,
qui instituitur.- ,,; -

48

AMABLEMENTE:

amatus.- Digno de ser amado: ,, admodum amandus

amabiliter

AMADO: , ,,,
; ,,; ,, dilectus,amatus,qui amatur.- No amado:
,, non amatus> Muy amado: ,,; , ,,;
,,;
,, dilectissimus,admodum amatus, charissimus.- Digno de
ser amado: ,, multis
AMALGAMAR: colliquefacta jungo.- Que no se amalgama:
,, qui non facile coalescit

AMADOR,amante: ,,;
,; ,,; ,,

amator.- Amadora: ,,
amatrix
AMALGAMA: ,, accretio
eorum quae coalescunt in idem corpus
AMANTE: ,,; ,
,, amator> Ms amante:
,,
magis amans.- Muy
amante: ,,; ,
, amantissimus,valde amans

AMANECER, el amanecer: , ,
, (acus.) diluculum> Amanecer el da: , ,,
,
,
,
, , ,-
, , illucesco,
subluceo,diluculum esse> Al amanecer: , ,,, ,
; ; ,, diluculo, summo mane, antelucanus, sub auroram,matutinus> Antes de amanecer:
,,
ante diluculum.Cosa que se hace antes del amanecer:
,, antelucanus

AMANUENSE: ,, scriptor
AMAR: ( )diligo (por amistad); ,,
, , (), , , amo, diligo> A la
vez,mutuamente: , simul vicissim amo> Apasionadamente:
,,

vehementer amo,cupio> Con desenfreno: furiose amo.- Amar


con: simul amo> Corresponder al que ama: amantem
redamo.- Entraablemente:
intime amo> Mucho: , , valde amo, diligo
Poco: minus habeo> Naturalmente: naturaliter amo.- Capaz
de amar: , ,,
vim habens diligendi,amandi> Digno
de ser amado: ,,;
,, dignus qui ametur,
amplectendus.- El que ama claramente:
,, qui aperte
amat.- El que ama perdidamente: ,, peditus amat.- El que
es amado lascivamente: ,,
amans libidinose> Propenso a amar:
,, ad amandum propensum> Que no ama: ,,
ab amoris sensu alienus> Se debe
amar: amandum> Amar sobre
manera:
supra modum amo>
Los que se aman mutuamente: ,, amantes invicem

AMANSADO: ,,; ,,
mansuetus
AMANSAMIENTO:`,,;`,,; ,, mitigatio,cicuratio,mansuefactio
AMANSAR: `,`,, , , mansuefacio.- Amansar al mismo
tiempo: simul mansuefacio.-Difcil de: ,
, difficilis ad cicurandum.- El
acto de amansar: ,,
mansuefactio> Que tiene poder de
amansar: ,,; ,, habens vim mansuefaciendi,qui mansuefacit> Amansarse:
mitis fio> Amansarse simul
tneamente: ,- una
mansuefacio

49

AMARGURA: ,,; ,,; ,,; ,


amaritudo> Causar amargura: ,
amaritudinem facio.Con amargura: amare

AMARANTO,yerba: ,, circaea
AMARGAMENTE:
AMARGAR:

acerbe

acerbo

AMARILLEAR: , , ,
palleo

AMARGO: , ,;,,
; , , ;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,, acerbus,amarus.- Amargo agriamente: , ,; ,, acriter amarus.-Algo amargo: ,
,,, subamarus,subacerbus> Hacer amargo:
amarum reddo> Hacer muy amargo: peramarum efficio.- Ponerse
amargo: amaresco> Muy amargo: , ,
,,;
,,
valde,summopere,admodum amarus
AMARRAS, del navo: ,,;
,, funes nauti,rudentes

AMARILLENTO: ,,,; ,,,,, luridus,luteus> Ser de color amarillento: sum colore in luteum vergente
AMARILLO: ,,; ,,
luteus> Amarillo oscururo: ,
, fulvus> Algo amarillo: ,, subluteus
AMARRA: ,,
culum

retina-

AMBICIN: ,,; ,
, ambitio.- Libre de ambicin:
,, ambitionis expers
Con demasiada ambicin: per quam ambitiose> Sin ambicin:
,,
alienus
ab
ambitione animus

AMASADO: ,, subactus
AMASADOR: , ,,
qui massam subigit
AMASAR: ,, ,
(-,-), , subigo> Bollos:
massam subigo> Que
amasa: ,; ,, qui
massam pinsit.- Artesa para amasar:
,, vas in quo farina subigitur

AMBICIONAR: , ,
ambio; ambio
honores.- Ambicionar las magistratu
ras: studiosus magistratuum gerendorum
AMBICIOSO: , ,,,; ,, ambitiosus.- Muy ambicioso de honores
,, supra modum honorum cupidus.- No ambicioso: ,, non ambitiosus

AMATORIO: , ,,
amatorius> En sentido amatorio: amatorie
AMAZONA,segur de las: ,,
amazonum securis

AMBIDEXTRO: , , ,,;
,; ,,, ambiguus,
ambidexter,utraque manu utens

AMBAGES,hablar con rodeos,ambages


,, quae per ambages
verba fundit

AMBIGEDAD: ,,; ,o, ambiguitas> Hablar con


ambigedad,con doble sentido: -

AMBAR,especie de..: ,,
auri electri species

50

sermone ambiguo utor (Ver ANFIBOLOGA)

hui!
AMENAZADOR,A:
,,

AMBGUO: , ,,
,,;
,,
ambiguus> De lenguaje ambguo: ,,, ancipiti sermone
utens> Ser ambguo: in
ancipiti sum

AMENAZANTE: ,,;,, minax,minabundus


AMENAZAR: , , ,
,-, ,,
, (-, ,
,),,
, ,, , -,-, -; ,
, ,, , immineo,
minitor,minor,interminor,intento
minas> Desde arriba: ,
-; desuper minitor> Fuertemente: (-
)graviter minor.- Que amenaza al
mar: , imminens mari

MBITO: , ,,,; ,, ambitus>


En
cierto
mbito:

ambitu et circuito quodam


AMBOS: ,, uterque>A dos
los dos a la vez: simul ambo
Ambos a la vez: ,,
uterque simul
AMBROSA: ,,(-,) ambrosia, cibus deorum
AMEDRENTARSE:

,
,;
minax,minatrix

expavesco

AMENCIA: ,, amentia

AMEDRENTAR: , , terrefacio> Ser amedrentado:


perterrefacio

AMENO: ,, amoenus> Lugares amenos: ,, loca


amoena>
Ser o estar ameno como la
primavera: veris amoenitatem refero

AMENAZA: ,,; ,,
;
,,;
,,;
,, minatio, minae> Aadir
amenazas
contra:

praeterea infremo.- Amenaza iracunda: ,, comminatio


iracunda.- Exclamacinde amenaza:
AMIGO:,,, (que da
hospitalidad),,;,
,;`,,; ,,;
,,; ,, amicus.- Los
amigos:, amici.- (Oh,amigo!
heus tu!; O,amice!> Amiguito,
muy amigo,ms amigo: ,,,
; ,,; ,,;
,,; ,, amiculus,amicissimus,amicitior> Buen amigo: ,, qui bonus amicus est.- Caro amigo: ,,
(carus,pretiosus,curis dignus)> Conciliador de amigos: ,,
qui amicos conciliat.- Amigo de los
malvados ,, improborum amicus.- Amigo de todos: -

AMIGABLEMENTE: amice.- Muy


amigablemente comiter
AMGDALAS: ,, tonsillae
, omnibus amicis.- El que ama
a los amigos: , , qui
amicos amat> El que gusta de nuevos
amigos: ,, qui
novis amicis gaudet> El que hace
amigos: ,, amicos efficiens> El que odia a los amigos
,, abhorrens ab amicis>
El que goza en recibir a los amigos:
,, qui gaudet excipiendis amicis> Infiel con los amigos:,, qui sodales non
colit> Muy amigo: ,,
supra modum amicus> Amigo obsequioso: ,,, ; ,, officiosus amicus.- Que
tiene buenos amigos: ,,

51

qui bonis amicis utitur>


Sin
amigos:,, amicis carens>
Amiga: ,,; ,, amica,meretrix.- Deseo de servir a los
amigos: , studium serviendis amicis>Escasez de amigos:
, , ,
amicorum
paucitas,penuria> Multitud de amigos
,, multos amicos habens> Hacer amigos: , ,
, amicos facio,
concilio> Contar en el nmero de
amigos: adjungo in familiaritatem.- Socorrer a los amigos:
amicis subvenio

AMNESIA: ,, praeteritorum
oblivio
AMO: ,,, herus,a> El hijo,la hija del amo: ,,;
,, herilis filius,herilis filia.-Perteneciente al amo:
, ,, ad dominum pertinens,herilis> Sufrir con
gusto al amo: libenter fero dominum
AMONESTACIN: ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,, admonitio, admonitum

AMISTAD: ,,; ,,
,,; ,,; ,,
; ,,; , ,
; ,,; ,,
amicitia.- Amistad con buenos: ,, cum bonis amicitia.Conciliador de amistad: ,
, conciliator amicitiae> Conciliacin de amistad: ,,
amicitiae conciliatio.- Conveniente
a la amistad: ,, amicitiae conveniens.- Fiesta en honor
de Jpiter, protector de la amistad:
,,
festum in honorem
Jovis sodalitii.- Amistad mutua:
,, mutua amicitia>Amistad
particular,privada:
,,
privata amicitia> Propio de la amistad: ,, ad amicitiam
pertinens.-Amistad pblica o privada: ,, publica o privata
amicitia> Que excita la amistad: ,, amcitiam alliciens>Sospechosa: ,, suspecta
amicitia> Romper la amistad: amicitiam dirimo> Tener amis
tad: sodalitatem ineo
Tener relacin de amistad:
in
consuetudinem
sum>
Trabar
amistad
amicitiam ineo

AMONESTAR: ,
(-), , , , , , , , admoneo,commonefacio,dico admonendo,moneo> Que amonesta: ,,; ,,
; ,, monitor> Presentar a la vista para amonestar: subjicio ad commonendum
AMONTONADO: , ,,
; ,,; ,
congestus,acervatus, in tumulum aggestus
AMONTONADOR: ,,
tor

stipa-

AMONTONAR: , , , , , , , , ,, , ,-, , , , ,
,
,
,,
, ,,, ,, ,-,
, ,
, aggero, coacervo,

AMISTOSAMENTE: amice
cumulo, compilo.-Amontonar al lado:
, , juxta aggero> Amontonar alrededor:
,,-
circum-

agero> Como Tntalo: accumulomore Tantali> Encima:


insuper congero> Ms y
ms: insuper accumulo

52

, ,, amoris insania.- Madre del amor: ,


amoris nutrix.- Maestro de amor:
,, amandi magister.-Amor mutuo: , amor
mutuus> Objeto de amor: ,

id quod amatur.- Incentivo de


amor: , ,; ,
, id cuius ope amor excitatur, philtrum> Perdido de amor:
,, amore perditus.- Que
da origen al amor: ,,
amorem pariens.-Que excita el amor:
,, amorem alliciens> Rival en el amor: ,, rivalis.-Sin amor,sin afecto: ,, naturalis amoris expers>
Atormentar con el amor:
amore excrutio.- Ayudar a alguno en
el amor: in amorem aliquem
juvo.- Corresponder al amor:
redamo.- Enloquecer de amor:

amore insanio> Estar


aprisionado por el amor:
detineor amore> Incitar al amor con
halagos: (lit. tirar manzanas) ad amorem illecebris invito>
Pagar amor con amor: redamo.- Ser rival en el amor:
sum rivalis> Amorcillo: ,
parvus amor

Por todas partes: circumquaque in acervo aggero, circum


accumulo.- En haces omanojos: in fascem contorqueo> Tierra
,-,-,

terram aggero> Amontonado: ,,


coacervatus.- El que amontona:
,,; ,,
structor; habens vim conglobandi>
Formado de tierra amontonada:
, humo aggesta exstructus> Acto
de amontonar tierra: ,,
aggeris eductio
AMOR: , ,; , ,;
,,; , ,; ,
,; , , ; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
amor,dilectio.-Amor para con el
amo: ,, amor in dominum> Amores locos: ,

insani amores> Atractivo del


amor:,, amoris illecebra>Con mucho amor:
amantissime.- Con amor desordenado:
admodum ardenter>Con amor:
, amanter> Con amor natural: naturali caritate.- Concorde en el amor:
, concors in amore> Amor de correspondecia: ,, amor
quoquis amantem diligit> Amor desordenado: ,, amor perditus> Deseoso de amor: ,
,;,,, cupidus amoris.- Digno de amor ,,
; ,, amandus,diligendus,dignus amore.- El que paga amor
con amor:
,,
amantem
redamans.- Falto de amor:
, amoris expers> Amor arrebatado,delirante: ,, amor furiosus.- Inclinado al amor: ,, propensus ad amandum> Indigno de..: ,, nullo
amore dignus.- Infeliz en el amor:
,,, infelix in amore.Irreductible al..: ,,
qui conciliari non potest ad amorem
Juego de amor: ,,
amoris ludus> Locura de amor: -

AMORATADO: ,,; ,, sublividus> Estar amoratado: sublividus sum>


Ponerse amoratado: livore suffundi
AMORTAJADOR: ,
, mortuos exornat
AMORTAJAR: , compono mortuum, vestibus sepulchralibus obsolvo
AMORTIGUAR: , ,
, extinguo
AMOTINADO,gritera de..: ,,;
tumultuarius clamor
AMOTINAR:
cito

53

seditionem con-

lum, perfugium, adjumentum


AMPARAR:
, , patrocinor, propugno> Que
ampara: ,, ,;
,, qui suscipt,acceptrix
exceptrix

AMPLIFICACIN: ,,; ,, amplificatio


AMPLIFICAR: , (,
), , ,
,-, amplifico

AMPARO:`,,; ,
; ,, propugnacuAMPLIO: ,,; ,
,; , , amplus
AMPLITUD: ,,

terarum ordo transpositus,anagramma


ANALES: , , annales> Escritor de: ,,
, annalium scriptor

laxitas

AMPOLLA: ,,; ,,;


,,; ,, ; , , eminentia, folliculus,
pustula

ANLISIS:

,, analisis

ANALISTA: ,,
commentariorum scriptor

AMPUTACIN: ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,, amputatio, decurtatio

ANALTICO: ,, resolutorius
ANALOGA: ,,

analogia

AMPUTAR: , , (-), , , amputo, excido

ANLOGO: ,,; ,, admisibilis

AMULETO: ,,; ,,; ,,; ,, amuletum> Amuleto de los


judos: ,,; ,, amuleta> Hecho en figura de luna: ,, amuletum

ANARQUA: ,,
lus est magistratus
ANRQUICO: ,,
pio o principe carens

ubi nulprinci-

ANATEMA: ,, anathema, exitio aeterno destinatus


ANATEMATIZAR:

cror, duris devoveo

AMURALLAR: ,
murum duco, locum ad muniendum includo muris

ANATOMIA
dissectio

ANACORETA: ,,; ,, anachoreta, qui remotam a


mundo vitam agit

exe-

,,; -,,

ANATMICO: ,, ad dissectionem pertinens

ANADE: ,, anas> Ave semejante al: ,, avis anati similis.-Pequeo: ,,


anaticula.- Perteneciente al: ,, ad anates pertinens> Cazador d: ,,
anates
occidens

ANCA: , , ; ,
, conxendix; illud quod est
sub clunibus
ANCHO: ,,; ,
, , ,
(-,),,; ,, ; ,,; ,,,; , , (); ,

ANAGRAMA: , , lit-

54

,; ,,; ,
;
,, amplus, spatiosus, latus.- Algo ancho: ,, aliquantum latus.- Igual en
ancho a:,, aeque latus.Muy ancho:,,
late magnus.- Ms ancho: ,
amplior> Ancho y delgado: ,, latus et tenuis.- A lo
largo
y
a
lo
ancho:

extente>
A manera de hojas: ,,
latus in modum folii>
Vivir a sus anchas: luxurior

laxitas.-Espacio de mucha anchura:


,, latum spatium
ANCIANA: ,,; ,,; ,, anus
antiqua,annosa
ANCIANIDAD: ,,; ,
,;
,,;,,
senectus,senium>Honor y regalo que
se hace a un anciano:,,
honos et donum quod debetur ei
qui maximus est natura
ANCIANO: ,,;,
;,,;
,,;
,,;,,;
,,;,,;
,, ; ,,
; , ; ,

ANCHOA:
,,; ,,
,, apua, maena
ANCHURA: ,, ; ,
,;,,; ,,
laxitudo,amplitudo,
;
,;
,,
senex.vetustus,longaevus.- Cosa de
ancianos:,,
senilis
Que cuida de alimentar a los ancianos: ,, senum nutritor.- Cuidado de los ancianos:
o,, senilis educatio
Residencia para el cuidado de los:
,,
locus senibus
curandis.- Cuidado de alimentar a
los: ,, senum alendorum cura.- Relativo al cuidado de
los:,, ad senum alendorum senum curam pertinens.- Que
cuida de los: , qui alicuius in senectute curam gerit.Lugar donde se alimenta a los
ancianos:,, locus ubi
senes aluntur.- Cuidado de alimentar
a los: ,,
nutriendi
senes cura et officium.- Que da de
comer a los:,
, senex nutriens.- Anciano decrpito: ,,
capularis
senex.- Ms anciano:
, , , se- nior.Muy anciano: ,,
(nonagenario),,,;,,; ,, (gen.
-)
,,
admodum,praeter
senex.- Relativo a los ancianos:
,, ad senes pertinens

Educador de : ,, qui
senes instituit.- Honrado por el
pueblo por su edad: ,,
senex ob aetatem a populo honoratus.- Igual de anciano: ,, aeque senex> Maes- tro
de: -,,
senum
magister.Alimentar
a
los:
t
in senectute alo.Cuidar de: in senectute
alo.- Educar a un:
senem instituo.- Hacerse anciano:
, senex fio.-Ser
honrado
como
anciano:

hononor ut senior
ANCLA: ,,; , ,
;,,;
,,;
,,;
,,
anchora.- Ancora mayor: ,,
maior anchora.- Accin de echar el:
`, ,
quies in portu>
Asegurado con: ,,
anchora
firmatus.Levar
anclas:

solvere navem.- Asegurar


con: anchora firmo
ANCLAR: navem in anchoris stare facio.- Estar anclado:
(-) in statione sto.-Echar
el ancla: , an
choram conjicio

55

lente incedo> Oblcuamente:,


(andar con rodeos)
oblique incido.- Poco a poco:
sensim procedo.- Por
bajo: subgredior
Por
todas
partes:

obambulo> Velozmente: celeriter gradior> Que anda a largos


pasos: ,, longis pedibus incedens.- Acostumbrado a
andar: ,, pedibus solitus iter facere> Difcil de andar: ,,
calcari difficilis> Fcil de andar o para
andar: ,, qui facile
calcari potest> Que anda lentamente: ,, lente pertransiens.-Que anda oblcuamente,con
rodeos: ,,; ,
, incidens oblique.- Que anda por
medio: ,, qui mediam
viam ingreditur.- Que anda solo:
,, qui solus vagatur> Que
anda suavemente: - ,,
leniter incedens.- Que anda
velozmente: ,, velociter gradiens> Que puede andar:
,,;
,,
quiambulare potest> Veloz al andar:
., celer in gradiendo>
Acto de andar de una parte a otra:
, , errabunda cir-

ANCUSA,falsa ancusa (hierba): ,, falsa anchusa


ANDADO.muy andado,trillado: ,, pulsando tritus
ANDANTE: ,,

viator

ANDAR: ,, -
,,, incedo,vado,gradior.A cuatro pies:
quaternis pedibus gradior.A
rastras: ()
serpo.- A tientas: palpo.Adelante: progredior Alrdedor:`, ,
circumeo,obambulo.- De puntillas:

summis pedibus incedo.Apresuradamente:

citato
gradu feror.- Con ligereza: ,
- tolutim incedo.- Con los
pies desnudos:
pedibus
nudis incedo> Con silencio: clam ambulo.- Dar la vuelta al
andar: ,- re-flecto
inter eundum> De un lado para otro en algn lugar:
in loco aliquo circumeo> En malos
pasos, con rameras:
scortor> En malos tratos la mujer
alium praeter maritum
admitto.- Juntamente:
una ambulo.-Lentamente:
cumcursatio> Acto de andar,andadura: ,, ambulatio

vestido con paos rasgados y andrajosos: ` laceris detritisque pannis obsitus sum.- LLevar
vestidos rotos y andrajosos: ` laceras vestes fero

ANDARIEGO: ,, qui
pedes habet indefessos

ANDARN: ,,
pedes habet indefessos

ANDROCEO: ,, pars domus


viris destinata

qui

ANDRGINO: ,,
bigui sexus, androgynus

ANDRAJO: ,,; ,,
; , , scruta> Llevar andrajos: pannosas vestes fero

am-

ANEJO: ,, annexus>
tar anejo: adhaereo

ANDRAJOSO:`,,; ,,; `, `
, pannosus.- pannosus, laceras
pannosasque vestes indutus.- Estar

ANMONA: ,,

anemone

ANESTESIA: ,,
hebetatio

56

Es-

sesuum

ANFIBIO: ,,
et in aqua degens

ANGUILA:,,;,,
anguilla> Nutridor de anguilas: , ,
, anguilarum nutritor> Piscina de: ,, piscina anguilarum> De anguilas: ,

anguillaris.- Pequea anguila:

,-,,
parva angui
lla

in terra

AMFIBOLOGA,hablar con anfibologa


con ambiguedad: ,
versute ago,variego
ANFICTIN,asamblea de los anfictiones: ,,; ,, concilium amphictionum.- Perteneciente a la reunin de los: ,
;,, ad conventum amphictionum in Thermopylis pertinens
ANFITEATRO:
phitheatrum

,,

ANGULAR: ,,
; ,,;
, angularis.- Lugar angular:
,,; , ,
locus angularis

am-

NGULO: ,,; , ,;
angulus.- Pequeo: , ,
parvus angulus.- De las paredes:
,, parietum angulus.En forma de ngulo: in
anguli formam.- Que consta de diez
ngulos: ,, decem angulos habens.- Que tiene cinco ngulos: , , quinque
angulos habens.Que tiene muchos
ngulos: , -,,
multis angulis constans.- Que tiene tres ngulos: ,, qui
trres angulos habet.- Que tiene un
ngulo agudo: ,, acutum angulum habens> Que todo consta
de ngulos: ,,
totus
angulis constans> Terminar, cortar
en
ngulo:

(-),
in angulum desino

ANFITRIN: ,;
,
epulo, convitator, parochus
NFORA:
,,;
urna,amphora

,,

ANGEL:
,,
angelus.Igual a los ngeles: ,,
par angelis
ANGLICO: ,,; ,
, angelicus
ANGINA: , , , ,, angina.- Enfermo
de anginas: ,,
anginam laborans
ANGOSTAMENTE:

contracte

ANGULOSO: ,, in angulos secta folia

ANGOSTO:
,,; ,
, ,; ,, angus tus,in modum isthmi angustus>
Algo angosto: ,, subangustus

ANGUSTIA: ,,,;,,; , ,
, ,,; ,
angor, angustia,animi aegritudo

ANGOSTURA, lugar angosto: ,


,, lacus angustus
ANGUSTIADO: ,,;
,; ,, anxius, aeger
animo.- Estar angustiado: ,
, , angor,anxius sum

, ,

ango

ANGUSTIACLAVIA,banda de caballero
romano: ,, angusti
clavium
ANGUSTIOSO: ,,; ,,; , , anxius,

ANGUSTIAR: (-,-),,-

57

sollicitus
ANHELANTE: ,,
anhelans

erectus> Por un soplo de vida:, , vitae animatus

valde

ANIMADOR: ,,

ANHELAR: ,, , ,- anhelo
ANHELOSO: ,,
ritum aegre ducit

hortator

ANIMAL: , ,, animal.animans.Animalillo
verde:
, , animaculum viride
Pequeo:,,, parvum
animal, animaculum> Del animal: ,,
animalis.- Animal venenoso:
,,;
,,
animal nocens> Animalillo:
,; ,, animaculum.- A
modo de animal:
animantium
ritu.- Adornado con pinturas de
animales: ,,,; ,, depictis animalibus distinctus, depinctus nimalibus> Convenienter
a
los:
,,
pecudibus conveniens> Cuya cola es
de largos pelos: ,, animalia quae pilosas habent caudas.De un modo animal y terreno:
animali modo> Lugar donde estn los
anima les: ,,
locus
ubi stant animalia.- Cuidado en la
nutricin de los: ,,
nutriendorum animalium cura.- Que
cuida
de los :
,,;
,, pecuarius> Organizacin
de
los:
,,
apparatus animantium.- Que cra
animales: ,-,, gignens animalia.- Que gusta de los:
,,
studiosus animantium.- Que tiene forma de: ,, animalis formam habens>
Vivir como animales: pecudum more vivo.- Parir un animal:

animal pario.- Alimentar


animales: animalia nutrio> Soltar su voz respectiva los:
sonum edo

qui spi-

ANIDAR: , -,; , ,, nidulor


nidifico,nidum facio
ANILLO: ,,; , ,
; , , ; ,, ,
,, ; ,,; ,
, , , ; ,
,; ,,, annulus,annuli.- Anillo para sellar:
,,; , ,
annulus signatorius.- El grabado de
los
anillos:
,,
annulorum caelatura.- Anillo del
escudo:
,,;
,,
annulus clypei.- Grabador de anillos
,-,, annulorum caelator.- Caja o estuche para
guardar los: ,, annulorum theca> El que rebaja los
anillos: ,, qui annulos elaborat> Formado de: ,, annularius.- Con anillos
,,
annulatus.- La parte
del anillo en que est engastada la
piedra: ,,; ,, pars annuli ubi gemma
sedet> Pequeo: ,, annulus> Que tiene forma de anillo:
,, annuli forma, referens.- Que lleva anillo de oro:
, , ; ,
,, aureum genstans annulum
aureis annulis ornatas manus habens
Que lleva anillos o brazaletes: ,,,
qui,quae
armillas vel annulos gestat

ANIMAR: ,-,
, , ,
animatum reddo, hortor, audaciorem
facio, addo robur, fiduciam addo>
Dar vida, vivificar: vivifico> Animar a: incito in>
El que anima: ,,; ,, hortator, addens animo

ANIMACIN: ,; ,,
animatio
ANIMADO: , , ,;
,, animatus, bona spe-

58

impetum.- Que puede animar: ,, habens vim incitandi>


Animarse , , spe erigor, recreor, animam
sumo
,; ,, animus.- Poco
nimo: ,, parvus animus.- Animo adverso: ,
, infesus animus.Aspereza
de nimo: ,,
acerbitas animi.De nimo firme:
,,; ,, firmus animo.- De nimo inconstante:
,, varius animi.- De
nimo de hierro: , ,
, , ferreus natura,
ferreum animum habens>
De nimo
entero: ,, integer animo.- De nimo esforzado: ,,; ,,(-,
-) animo fortis,praeditus>
De
nimo
feroz:
,,
animo ferox> De nimo grave: ,, gravis animo> De nimo rgido: , (-)
rigidus animo.- De nimo semejante: ,, (-)
similis animi.- De nimo suave: `, ,,
placido,
miti animo praeditus> De duro nimo: ,,
firmus animi> De fuerte animo: ,
fortis animo>
De grande y esclarecido..:
, ,
magni et excelsi animi> Dotado de
igual nimo: ,, pari
animo praeditus.- El que es de alto
nimo: ,(-,,)
qui
est altae mentis.- Falto de nimo:
,, qui dificit animo>
Fortaleza de nimo: ,,
robur animi> Presencia de nimo:
, , animi praesentia.Que destuye el nimo: ,; ,,
animum
destruens> Que devora el: ,, animum vorans.- Que corroe
el: ,, animum mordens
Que es de nimo recto: ,,
qui erecto est animo.- Que hace
decaer el nimo: ,,
animum labefactans.- Que tiene pre-

ANIMO:, (slo nom.ac. y dat)


,,; , ,; ,

sencia de nimo: , , qui


est animo praesenti.- Roedor del
nimo ,,
mordens animum.-Sin
nimo,flojo:,,
animo carens> Aplicar el nimo:

:
adhibere animum.- Caer de nimo:
, ,
concido animo,animo deficio,animum adjicio> Conviene tener
buen nimo: bono animo esse oportet> Estar de buen nimo: , ,
bono animo sum.- Recobrar el
nimo: animum recolligo
Ser de nimo dbil:
malli animo sum.- Ser de buen nimo:

alacri animo sum.Tener


nimo
esforzado:

forti animo sum.-Tener buen nimo:


, bono animo sum.Tener presencia de nimo:
praesenti animo sum.- Tomar nimo:
,
animum
sumo.Consumir
el
nimo:

enimum exedo.- Con nimo fuerte:

patienter> Con nimo muy


airado: valde irato animo
Con nimo , animo
animose.-Con presencia de nimo:
confidenter
ANIMOSIDAD, tener animosidad: ,- hostiliter animatus sum
ANIMOSO: ,,;
,; ,,; ,
, ,
, , ; ,,
, ,; ,,
,,; ,, animo
sus,elatus animo,audax,fidens.- Muy
animoso: , , admodum animosus.- Que tiene nimo ,, animosus
ANIQUILAR:
digo

59

ad nihilum re-

ANODINO, insignificante, ineficaz:


,, parvi momenti

ANIVERSARIO: ,,; ,,
anniversarius.Del
principio de una obra: ,
encaenia

ANOMALA: ,, ; ,,; ,, inaequalitas

ANO: ,,; , , ; , ,,,; , ,


; ,,; , , ; ,,; ,, podex
corporis pars per qua excrementa
exeunt> Tumor en el ano: , ,, marisca

ANMALO: ,,

inaequale
-

ANONADAR: , ,
exinanio

ANNIDE, bonagra (yerba): ,


, ononis

ANOCHECER: , ,
prima
nox,initium vesperae> Al punto que
anochezca: statim
nocte
, , ,
annotatio.- Anotaciones de los libros: ,, caerulae
illitae libris ad notandas quaestiones.- Anotacin en el mrgen:
,, annotatio in margi
ne.- Anotar en el libro de apuntes
annotationes facio, innotarum librum refero

ANOTACIN:

,; -

ANTAGONISTA: ,, qui
cum aliquo certat
ANTAN: ,,
quitatem redolens

anti-

ANTE, antes: , , antea,ante.- Antes que:


priusquam

ANOTAR: , , , ,
adnoto.- Al margen:
adnoto
ad marginem.- Con signo falso: adulterino signo noto
Con una marca,con una seal: expungo

ANEAYER:
,
,

, ,
nudus
tertius,ante hesternum diem, triduo
ante
ANTECMARA: ,,
biculi,thalami vestibulum

cu-

ANTECEDENTE: ,, antecedens

ANSIA,demasiada ansia en el comer:


,, nimia edacitas.Can ansia: avide

ANTELACIN: ,,
latio

ANSIAR: ,,
- (-, ), ,
, , inhio,affecto.- Desear con ansia: ,
inhio

prae-

ANTEMANO: ex antecedente ( de antemano).- Tomar de


antermano: ,, anteverto
ANTEMURAL:
, ,, antemurale

ANSIEDAD: ,,;,,
,,; ,,; ,
,; ,,,; ,,; , , anxietas,
cura, afflitio.- Pensar con ansiedad: anxie agito

ANTENA: , ,
,
antenna.- De barco (plu.)
, funes.- Cuerda de la antena: ,, funis antenarum

60

tes bien: , , ,; at, autem,potius.- Antes


de: antea.- Antes de
ahora: antea.- Antes de
esto: , antea.Ms antes: antiquius
Mucho antes: valde ante.- No
mucho antes: , non
multum ante> En otro tiempo,antes:
quondam> Poco antes, poco ha:
, paulo ante> Antes
que: , antequam priusquam
Este concepto se expresa con el
prefijo adverbial y tambin
- en composicin precediendo a la
palabra significando antelacin de
tiempo o preferencia

Extremidad de la..: .,
antennae extremitas.- Palo mayor de
la nave:,, velum maius
navis
ANTEOJO:
,,
oculis obtenditur

id quod

ANTEPASADO: ,; ,:
,, maiores,veteres> De
los antepasados: a maioribus.-Digno de los: ,,
dignus maioribus
ANTEPENLTIMA: ,,

antepenultima ( slaba)
ANTEPONER:

praepono

ANTESALA:
aulam

ANTERIOR:
,,; , ,; ,,, ,,
anterior,prior.- En el
tiempo:
,, prior tempore>
Por la parte anterior: in anteriorem partem

,,

locus ante

ANTIBAQUIO, pie mtrico: ,,


pes metricus antibacchius dictus
ANTICIPACIN: , ,, anticipatio.- Usando de
anticipacin:
praeveniendo

ANTES: , (gen.), ,
, ,-,-;
, , ,
prius, antea,ante> AnANTICIPADO:
,, prodromus.- Cualquier cosa anticipada
,, id quod ante capitur

ANTICUARIO: ,,;,,
antiquitatis peritus, antiquarius

ANTICIPAR: , , praevenio,praecipio,anticipo
Que anticipa, que adelanta: ,, habens vim ante capiendi.- Anticiparse: ,-,
,-, praevenio,praeverto.- El que se anticipaque llega primero: ,,
praeveniens> Llegar el primero:
,- praevenio

ANTDOTO: ,,;,,; ,,; ,,


antidotum.- Contra las
mordeduras venenosas: ;
medicamenta
quae venenatos morsus depellunt, antidotus adversus venenum
ANTFONA: ,,

antiphona

ANTFRASIS
(gram.)
denominacin
contrraria: ,,
contraria locutio

ANTICUADO: ,, qui excessit aetatem justam,exoletus.-En


sus costumbres: ,,
vetustus moribus

ANTIGUA, a la antigua:
antiquitus> ,, antiqua

ANTICUAR: , ,
antiquo

ANTIGUALLA: ,,

61

mo-

ANTIGEDAD:
,
,
,,,,;
,,;
,,
vetustas,antiquitas.- Amante de la
antigedad: , , studiosus antiquitatis.- Antigedades
,,; ,, res olim
factae.- Escribir
antigedades: res veteres scribo

, , ,; ,
,, senior, prior,
antiquissimus,pervetustus>Que huele
a
antiguo:
,,
antiquitatem
redolens>
Y
desde
tiempos antiguos: iam inde a priscis temporibus.- Seguir las
costumbres antiguas: prisco more.- Hacerse antiguo: antiquor, obsolesco.- Imitar a
los antiguos:
antiquos
imitari

ANTIGUAMENTE: , . , ,
antique,antiquitus,ab initio, iam
olim

ANTLOPE, especie de rumiante: ,, ruminatoris genus

res antiqui

ANTIMONIO: ,, stibium
Usar del antimonio para efeites:
stibio utor> Antino- mia:
,, legum inter se
repugnantia

ANTIGUO: ,,; ,,
,,;,,;
,,; , ,; ,
; ,,; ,
,; , ,,; ,,; ,,;
,,; ,,; , ,,; ,
,; , ,, ,,;, ,;
, avitus,vetus,antiquus,vetulus,vetustus.El
ms
antiguo:
,,; , ,
, ,,
maximus natu, longe primus, antiquissi
mus.-Digno de los tiempos antiguos
,, dignus veterum
temporum.- Hechos antiguos: , res olim factae.- Historia
de cosas antiguas: ,,
de rebus antiquis sermo> Imitacin de los antiguos: ,
priscorum imitatio.- Los antiguos: , antiqui.- Ms
muy antiguo: , ANTOJERAS: ,,
illud
quod equorum oculis circumponuntur
ANTOJO: ,

ANTIPATA: , , antipatia,mutuus horror


ANTIPTICO: ,, abhorrens.- Ser antiptico:
abhorreri
ANTPODA: ,, adversavestigia fingens antipodes ( el que
fija las huellas por la parte opuesta)> El pas de los : ,
terra pedibus nostris opposita
ANTIQUAR:

ANTTESIS: ,, oppositio,antitesis.- Perodo combinado


de anttesis: ,, periodus decussata
ANTORCHA: ,,; ,, ;
, ,,; ,, ;
,,; ,,;
,; ,, fax,funale, facula,lampas.- Brillante:
,
, fax fulgens.- Juego o concurso de las: , ,
certamnen in quo lampades
currendo gestabant.- Pequea: ,
, parva lampas.- Portador de
antorcha: ,, lampa-

libido

ANTOLOGA: ,,
gium

antiquare

florile

ANTONOMASIA: ,, pronominatio, nominis pro nomine positio

62

ANUNCIAR:
.
,
, , , , , , annuntio, nuntio.- Antes, de
antemano: , , praenuntio, ante nuntio>Anunciar con: una nuntio.- En
pblico: palam nuntio>
Mucho antes:
longe
ante denuntio.- Por todas partes_
circumquaque annuntio.Que anuncia una buena noticia:
,,
qui fausta nuntiat>
Anunciar una buena noticia:
()
laeta
et
fausta
annuntio

des ferens.- Que lleva una


antorcha brillante: ,,
facem fulgidum ferens.- Correr con
lmparas o antorchas:

cum lampidus curro (certamnis genus).- LLevar lmparas o antorchas


lampades gesto
ANTRO:,,; ,,
antrum
ANTROPOFAGIA:
carne vescor

humana

ANTROPFAGO:
,,
humana carne vescens
ANUAL: ,,; ,,
,,; ,,
,,,; ,
, annuus
ANUALMENTE:

annuatim

ANUBLAR:

obnubilo

ANUBLARSE;

ANZUELO: ,,;
,; , ,, hamus,uncinus.- Armado de muchos anzuelos:
,,
multis hamis
instructum

obmubilo

ANUDADO: ,,
ANUDAR:
,
innecto ex, vincio

ANUNCIO:,,;
, ,,, ,,
,, denuntiatio, nuntium, nuntiatio> Pblico: ,
,, publicum programma

nudatus

AADIDO: , ,,;
,,
superinductus,
accesoriu> ,,
superadditum

ANUENCIA:,, nutus> Indicio de anuencia: ,,


nutus ad affirmandum.- Manifestar la anuencia con un movimiento
de la cabeza: , , nuo

AADIDURA: ,,;
, , ,,
; ,, incrementum> Con aadidura: cum additamento.Aadidura en un peso o medida: ,, mantissa

ANULACIN: ,,.; ,, obrogatio


ANULAR: , ,
, (), , , abrogo.irritum facio, aboleo,sperno
ANUNCIACIN:
nuntiatio

AADIENDO: ,
injiciendo,superinjectim
AADIR: , , , , ,, , ,, , addo,adjicio, adjungo adnecto> Aadir a la medida: in mensura
addo> A lo contrario: , insuper construo> A lo dicho:
, , ,

,, an-

ANUNCIADOR: ,,; ,.
renuntiativus,annuntiator

63

aos: per quatuor annos


Por nueve aos: ,
per novem annos.- Por todo el ao
per totum annum.- Que dura
todo el ao: ,,; , ,,
totunm annum
durans, perdurans.- Que es del ao
anterior:
,,
qui est
anni superioris>
Que tiene pocos
aos: ,,, qui est paucorum annorum.- Sacrificios de nuevo
ao: , ,, calendae januarii.- Todos los aos:
, quotannis> Tres
aos ha:
nunc annus
tertius.- De un ao: ,
,,; ,, annuus,
annicula.- Que tiene ms de dos
aos: ,,
qui biennium
excessit.- Que es de tres aos:
,,; ,,;,,; ,, trimus,triennis, trium annorum> De
cuatro aos: ,,; ,,; ,,,quadrimus> De cinco aos: ,
,; ,, quinquenalis
De seis aos: ,,; ,
,; ,, sexennis natus,sexennis nata.- De siete aos:
,,; ,,; ,, septennis.- Que tiene
ocho aos: ,,;
, qui,quae est octo annorum.Que tiene nueve aos:
,,
; ,,; ,,;
,, qui, quae est novem
annorum, novennis.-De doce aos:
,,
duodecim
annos
habens.- De trece aos: ,,
tredecim annorum.- De
diecisiete aos: ,
, septendecim annorum> De dieciocho
aos:
,,
octodecim annorum.- De treinta aos:
,,; ,
, triginta annorum.- De ochenta
aos: ,,; -
octoginta annorum.- De noventa
aos: , ,, nonaginta annorum> Durar un
ao: annum perduro> Pasar el

dictis addo, insuperdico.- A lo


escrito:
,
,
insuper inscribo, ad
ea quae scripta sunt addo, iam
scriptis adjicio> Al nmero:

adnumero.An
ms:

insuper
injicio>
Aadir
todava,adems:
,
superinduco> Juntamente: ,- addo insuper> Que se debe aadir: ,, addendus> Ser aadido:

adjicior.-Aadir sobre:
,- superimpono
Lo que se aade adems: ,
,,,; ,, id quod praeterea adhibetur,
addititius, additamentum.Propenso a aadir: ,, ad
adjiciendum pronus.- Aadir a lo
que se ha de dar:
insuper adjicio quod dem
AEJO: ,,

anilis

AIL,planta de cuyo
,, glastum

jugo

sale:

AO: , , `, `,
, ; ,,; , ,,
, .; ,,; , , annus.- Cosa de un ao:
,,
anniculus> Cuarenta
aos:
,
,
quadraginta annorum.- De este ao:
,,
hornus> En este ao:

hoc anno.-De muchos aos:


,,; ,,
,
annosus,a multis iam annis
natu.Del
mismo
ao:

eiusdem anni.- Espacio de nueve


aos: ,, novennium.Espacio
de
ocho
aos:,
,
octorum annurum spatium.Espacio de tres aos: ,
treteris.- Lo que es de este ao:
,
hornus.Medio ao:
`,,
dimidium anni.Multitud
de
aos:
,,
multitudo annorum.- Pasados diez
aos seguidos:
ipsis
decem annis exactis.Por cuatro

64

AORTA: ,, arteria magna

ao:
annum alicubi ago>
Pasar todo el ao: totum
annum transire> Tener tres aos:
trimus sum

APACENTAR:
( ,),,
, (),,
,, ,, (,),,,
,,,,
pasco,pascor> Bueyes: ,
boves pasco.-Con
abundancia: abunde pasco

AOSO:
, ,,;
,,,; ,, annosus
AUBLO,
rubigo

de los granos: ,,

Con ajos: alliis pasco.En


las
cercanas:
, circumpascor.- Apacentar
bestias: jumenta pasco>
Se
ha
de
apacentar:

pascendum est.- Apto para apacentar


a muchos ,,
multis
pascendis aptus> Cuidado de apacentar: ,,
cura jumenta
pascendi> Apacentar ovejas: oves pasco.- Perito en apacentar
animales terrestres: ,,
peritus pascendorum animalium
terrestrium.- Que apacienta indistintamente a muchos: ,,
pascens promiscue.- Que sabe apa
centar las ovejas: , ,
habens artem ovium pascendarum.Que se apacienta de noche: ,,
qui
noctu
pascitur>
Apacentarse:
depasco.De verde: viridibus herbis pascor> A escondidas:
clam vel subter depascor

APACIGUADOR:
mo pacifico

,,

ani-

APACIGUAR: sedo
APAGAR: , -, ,-; , , ,
extinguo
APAGARSE:
sino

APALEAR:

ardere de-

crutio

APARADOR:,,;
, abacus,abaculus
APARATO
(mquina): ,,;
, ,, ,, machina,molimen
APARECER:
,
,(,,
),, , , appareo, prodeo> Al mismo tiempo: una orior
Hacer aparecer: , facio apparere> Juntamente: simul appareo
Querer aparecer: apparere volo> Que aparece de lejos: ,,
eminus apparens.-Que
aparece en medio: ,,
in medio apparens.- Que aparece por
primera vez: ,, primum apparens.- Que aparece solo:
,,
qui solusapparet>
Que aparece tarde: ,,
sero apparens.- Que aparece: ,, qui apparet Que no apa-

APACIBLE: ,,; ,
,,; ,,; ,
, placidus, mitis, mansuetus>
De apacible condicin:
,
(,,) mansuetus animo.- De
genio apacible: ,,
, qui est blandi mansueti ingenii.- De genio agradable y complaciente: ,,
juncundus
De benigno consejo: ,
mollis consilii
APACIGUADO: ,,; ,, sedatus

65

; ,,; ,, (,) ,, simulatio apparientia species,specimen> De


solo apariencia ,,
meram speciem habens

rece en toda claridad: ,


, non toto lumine effugens
APAREJADOR, preparador: , apparator
APAREJAR
apparo.instruo

APARINE, planta: ,,,


,, aparine

();
Juntamente: una

APARENTAR:
,
,
-, ,-; ,
formam,speciem fero; fingo, simulo
Que aparenta: ,,
simulator

APARTADO:
,,
ablatus>
Ms apartado: ,, remotior.- El ms apartado:
, extimus> Letrina: ,
secessus> De la vista ,,
extra conspectum positus

APARENTE: ,,; ,, apparens,habens vim simulandi

APARTAMIENTO, , ,,; ,, deflexio,propulsio, declinatio, secessio

APARICIN:
apparitio

,,;

,,

APARTAR: , ,, , , , , -
(-), , (-,-)
, , ,

APARIENCIA: ,,; ,,; , ,; ,


,; ,,; ,,
,
,
(,
), ,
, ,
,,
-,
,,(-
), ,, ,
, , , , , , , , ,, , , , ,-
, , ( ),
,, , ,
, , (), , (,), , , ,, , , , amoveo, arceo, propulso,abduco,obsisto,averto.- Apartarantes:
ante
arceo.- Con golpes:
emoveo
concutiendo Con palanca:
vectibus emoveo.- Con ruegos: ,- a me precibus amoveo.-Del puerto o del camino recto:
simul averto e portu vel
a
recta
via.Desde
ariba:
insuper amolior.Que debe ser apartado:

abducendum,retrahendum.- Que puede


apartar: ,, habens vim
expellendi.- Ser juntamente apartado: una abducor
APARTARSE: , , discedo,abhorreo.- Apartarse con: simul discedo> Del asunto: digredior a proposito> Hacia otro lado:
aversor,deflecto.- Poco a poco y en
silencio: sensim et clam
deflecto> Juntamente: paululum discedo.- Que apenas puede
apartarse: ,, qui no
n facile potest everti
APRTATE, (interj.):
aufer! apage!

absit!

APARTE: singulatim.- Aparte de: ,- seorsim ab.Poner aparte: seorsum


pono
APASIONADAMENTE: ,
cum vehementi,immodico affectu

66

-,,

APASIONADO: ,,
afectu
commotus.- Muy : ,, vehementer affectus
APATA: , ,,
dia,indolentia
APTICO: ,,
carens

APELLIDAR: , ,
, appello,
nuncupo,cognomino

desi-

APELLIDO: , ,; ,,; , , cognominatio, cognomen,appellatio

affectione

APEDREADO:
,
,
, , ; ,,
lapidatus,lapidibus percussus

APENARSE:
APENAS: ,

APEDREADOR: , , lapidator

APESTAR:
ficio

APELACIN: , , ,,, appelatio,provocatio


appela-

APELLIDADO: , ,
,, appetitus.- Apetecido por
muchos: ,, multis votis
expetitus

contagione

APIADARSE:

in-

misereor

APIASTRO, hierba: , ,
apiastrum

optabilis
APICULTOR: ,,
curat

APETITO:,,,;
,,, ,, (appetitus animi) appetitus, cupiditas>
Tener apetito: escam appeto
APETITOSO: r,,
tiam ciborum faciens

apertio

APETECER: , , , , , ,-,
, , -, , , ,
, , , ,
, , , ,
appeto,cupio> Con ansia: impatienter appeto> Que apetece: ,,
appetens.- Que no se
debe..: ,, non expetendus> Quien todo lo apetece: ,,
omnia concupiscens>
Apetecido: ,,, -

lapidatio

APETECIBLE: ,,

vix

APERTURA: ,,

APEDREAR:

,
, , ,, , ,
lapidibus peto,obruo,lapido.- Digno
de ser apedreado: ,,
: ,,; ,,
dignus qui obruatur.- Que apedrea:
,, lapidans

APELATIVO: ,,
tivus

doleo

APNDICE: ,,; ,
,; ,,;
,,; , , ,, appendix

APEDREAMIENTO:
,,; ,, lapidatio

APEDREO: ,,

cognominatus

APIABLE:
bilis

qui apes

,, stipa-

APIADAMENTE: , , , confertim

appetenAPIADO, reunido: ,,;


,,; ,,; -

67

,,

APLANAR: , , pandum efficio, complano,planum reddo

stipatus,confertus

APIAMIENTO:
satio

,,

den-

APLAUDIR: ,-, ,
,
,,
() , , , acclamatione faveo, approbo, applaudo,
complodo.- Con estrpito: ,
plausu comprobo.- Con las manos:
complodo> Dando palmadas: complodo> Juntamente: simul applaudo

APIAR: , , ,
stipo,constipo,coarcto> Apiarse: , constipo
APIO, silvestre: ,,
montanum apium
APIRINE, planta (amor de hortelano)
,, aparine
APISONADO:

,,

calcatus

APISONAR la tierra:
aequo

APLAUSO: ,,; ,
, plausus,plaudendi actio> Con
los pies: ,, pedum
complosio> Engaoso: ,,
plausus dolosus> Estrepitoso: ,, plausus cum tumultu.En el teatro: ,
favor
theatralis> Que excita mucho aplauso: ,, multum plausum
excitans

solum

APLACAMIENTO: ,,; ,,; ,,; ,, placatio


APLACAR: , , ,
(, ),
,, -,, , , ,-, ,
, ,-, ,
, , ,
, sedo,placo.- A los
dioses: per expurgatio
nem lito.- Ocultamente:
clam mitigo.- Difcil de aplacar:
, , sedatu difficilis.- Fcil de: ,,
facile placabilis

APLAZAMIENTO:
tractio

APLICACIN: , ,
APLICADO,adherido:
admotus

admotio

,,

APLICARSE: , incumbo.- A alguna cosa: vocare rei alicui>Aplicarse a: , incumbo> Con cuidado y constancia: sedulo
incumbo> Conjuntamente: ,
simul incumbo

latus

APLANADORA,instrumento de hierro
para allanar el suelo: , ,, ventilabrum ferreum ad
complanandum solum

debilis, infelix animi> Ser apocado: ,


animo sum
abjecto

AMPLIFICACIN: ,,, ambitus orationis, periodus (gram.)


APOCADO:

pro-

APLICAR: (-,,), ,
, , , ,
admoveo,adjungo,applico> Aplicar a:
(-,) applico ad

APLACARSE, deponer la furia: tumorem depono


APLANADO: ,,

,,

, ,

68

APOCALIPSIS:
velatio

,,

APOCOPADO: ,,
exsecctus (cortado)
APCOPE:

,,

APODERAMIENTO:
occupatio

co:
,,
a pythio
Apolline effectus o responsus.Sacrificio de nueve das en honor
de: ,, novendiale sacrum in honorem Apollinis

re-

debilis

APOLOGTICO:
fensor

abscissio

,,

APOPLEJA: ,, apoplexia.- Atacado de : ,,


qui laborat apoplexia> Parlisis consiguiente a la apopleja:
,, paralysis
APOPLJICO: ,,
tinens ad apoplexiam

per-

APOPLTICO
(apopljico): ,,
apoplecticus (idem concussus
golpeado)
APORTAR: apporto

cui idem

APOSENTO: ,, cubile> Pequeo: ,, cubiculum

APFISIS, eminencia del hueso del


muslo: ,,
apophisis
circa coxae caput
APOLILLADO:,,
corruptus

de-

APLOGO: ,,; ,,
apologus,fabula moralis

APODERARSE: , -,
(-), , -, , (, ,
,`,,,
(con
participio pres.o pret. equivale a
sum o a estar: estbamos paseando), potior,occupo, mihi vindico.De lo ajeno: invado> Que
se apodera de lo ajeno:
,;
,,
alienum
invadens> Accin de apoderarse de
improviso: ,,
captatio
APODO: ,,
nomen est impositum

,,

APSITO:
tum

a tineis

,, appossi-

APOSTADO, estar apostado:


insidior

APOLO:`,,; , ,;
,, (obliquus);
,
, Apollo.- (Oh,Apolo! : Apollo!.- Cantar himnos a :
paeana cano> Cantar juntamente himnos a: simul
peana cano.- Canto del himno de Apolo: ,, paeanis cantus>
Fiesta de Apolo: ,, festum
Apollinis.- Fiesta en Atenas en
honor de Apolo: ,
festum quoddam Athenis.- Fiestas dedicadas a apolo y
Diana: , ,
sacra
Apollini et Dianae dicata.- Templo
de Apolo en Jonia: ,,
panionium.- Himno en honor de :
,, pean,himnum in laudem
Apollinis> Respuesta de Apolo pti-

APOSTAR:

paciscor

APOSTARSE, estar apostado: insideo


APOSTASA: ,, defectio
APOSTATA:
,,
defector

,,;qui secessionem facit,

APOSTATAR:

absisto

APOSTEMA: ,, absecessus,suppuratio.- Que padece apostemas: , , qui apostemate laborat


APSTOL: ,,

69

apostolus

Enviado
lejos,enviado
de
,, a deo missus>
so apstol:,,
sus apostolus

Dios:
Falfal-

APOSTLICO: ,,
tolicus

APOSTROFAR: ,,
appellatio.- compello

APOSTOLADO: ,,
apostolatus
APSTROFE: ,,; ,, apostrophe
APOTEGMA:
thegma

,,

APOTESIS: , ,
sis,deificatio

, ,,; , , ,
; , ,,; ,,; ,, firma
mentum,id quod quis innititur,fulcimentum,fulcrum,fulcimen, columen
fultura

po-

apotheo-

APRECIADO: ,,, ,,; ,


,
preciosus,probatus, qui habetur in pretio, pretium habens>
Que debe valorarse,apreciarse en un
estter (moneda): ,,
stateris pretio aestimatus o aestimandus

APOYADO: ,, (-):
pedibus subnixus (apoyado en los
pies)
APOYNDOSE:

apos-

incumbendo

APOYAR: (-), , , , ;
, ,
fulcio,
connitor.- Poner debajo para apoyar:
suppono ad fulciendum

APRECIADOR: ,,; ,, aestimador


APRECIAR:`,`,
(`, `, `),
, , , , , habeo in pretio, aestimo.- Apreciar en poco: ,
,
,

nihil facio, despicio.- Estimar en


mucho:
magnipendo.Ms delo justo:
aequo
plurisaestimo.- Mucho lo que vale
poco:, res
parvas magno aestimo.- Muy poco:
parvi facio

APOYARSE:
,
,
, -,-; ,
,
,
,
, ,

, , innitor
nitor,incumbo>
Antes:

ante incumbo.- Apoyndose en los


pies: innitendo pedibus> El
acto de apoyarse:

,,
incumbendi actio> En el codo: innitor cubito.- Posicin de
apoyarse en el codo: ,
,
cubitus innitentis habitus.La
accin
de
apoyarse
cerca:
,,
acclinatio> Que
se apoya en la fuerza de sus
miembros: ,
qui, quae
membrorum robore nititur> Apoyarse
juntamente: simul incumbo

APRECIO, captar el aprecio: demulceo> Digno de aprecio: ,, aestimandus


APREHENSIN:
tio

,, cap-

APREMIAR: , , , , , , urgeo,premo, insto> Apremiar ms: insuper urgeo> Ser apremiado: urgeor

APOYO: ,,; ,
,;,,;
,
, , ,, , ,-

70

prima rudimenta disco> Ms: ,, addisco,praetera addisco> Se ha de


aprender: , discendum est.- Acto de aprender: ,,
discendi actio.- Deseo
de aprender: ,-,,;
,, studium discendi.Deseoso de aprender: ,,
cupidus discendi.- Difcil de:
,, difficilis ad discendum.- El que aprende buenas cosas
,, qui bona et commoda discit.- El que aprende lo recto: ,, qui recta didicit> El que ha aprendido hace poco:

APRENDER: , (, ,), , (, ,, , ), , (,
, ),,
disco.- Aprender antes:
(), ,
ante disco> Con perfeccin:
perdisco.- Cosas
distintas de las anteriores: relicto priore alius disco> Desear aprender: , discere cupio> Empezar tarde
a aprender: sero discere
incipio.Juntamente:

condisco.- Los rudimentos


,, qui nuper didicit.- El
que aprender por primera vez o el
que aprendi primero:,,
qui primus o tum primum didicit.Que ha empezado tarde a aprender:
,, sero doctus.- Que
aprende los rudimentos: ,, qui prima rudimenta docetur> Pronto en aprender,que aprende pronto,que sali enseado pronto:
,,; ,,;,,
celer in prehendendo,
celeriter discens vel doctus.- Que
aprende con dificultad,lento: ,,
lentus in
discendo>
Que aprendi desde nio: ,, qui a puero didicit> Que
aprendi mucho:
,,;
,, qui multa didicit.Que aprendi poco: ,,
qui pauca didicit.-Con deseo de
aprender:
cum discendi
cupiditate

incitate,celeriter admodum> Hecho


apresuradamente,a la ligera: ,, perfunctorie factus
APRESURADO: ,,,;
,, celerigradus.- Hecho
apresurado: ,, ex
tempore factus
APRESURAMIENTO:
, ,
tinatio

APRESURAR: , , , , festino, accelero.- El paso: , - gressus glomero> Juntamente: simul propero


APRESURARSE: , , , , ,
, , ,
properofestino.- Con afn: studiose propero

APRENDIZAJE, tardo: ,,
sera eruditio
APRENSAR,
ligeramente:
aliquantum premo

,,;
acceleratio,fes-

APRETABLE: ,,
pabilis

sti-

APRETADAMENTE: ,
confertim,simul

APRESTO, de vestidos y armas: , , apparatus vestium et armorum

APRETADO:, ,
, , ,,
, , ,
, ,; ,, densus, coactus,adpressus, adscrictus,

APRESURADAMENTE: , , ( ) cursim,

71

constipatus.- Muy..: ,
multum densatum

tringens>
pressura

APRETAMIENTO: ,,;
, ,; ,, compressio,adstrictio,constrictio

APRETARSE, que no puede apretarse:


, ,, qui nequit constringi

APRETAR: , , (, , ),,, ,, ,,
,
,
,
, (, ),
, , , ,
,,,
constringo,stringo,denso substringo
apprimo,premo,constipo,urgeo.Fuertemente:
,

perstringo.-Con
hebillas
,
fibulis adstringo> Juntamente: constringo.-Por todas
partes: , circumquaque addenso, stringo.- Por debajo
substringo> Al mismo tiem
po: ,- una adstringo.- Que aprieta: ,,;
,, qui cogit et inspissat,adstrictor> Lo que aprieta el
cuello: ,, collum consAPROBADO: ,,
approbatus

APRETURA:

Accin

de..:

,,

,,

pressura

APRISA,hacer andar aprisa:


citato cursu ire cogo
APRISCO:

,,

con-

caula

APRISIONAR: ,-, (,-),


captivum
abduco, in carcerem conjicio, constrictum teneo
APROBACIN: , ,
, , , ;
,, approbatio, comprobatio.- De muchos: ,
plurium comprobatio.Indigno
de
aprobacin:
,,
probandus> Seal de aprobacin: ,, nutus ad significandum

APROPIACIN: ,,; ,, abstractio, exemptio


vindicatio

APROBAR: ,, (-,,),

(,,
, , ),, , ,,
,
,,
, , approbo.comprobo,laudo>Altamente:
admodum approbo.Con su voto: suffragio
meo comprobo.- Dar a entender que se
aprueba
significo
me
comprobare.- Juntamente:
simulannuo> Por lo bajo:
murmure approbo> Que aprueba mutuamente: ,, qui una fert
suffragium.- Que aprueba: ,, comprobator.- Ser aprobado
por todos: inter multos
convenit.- Que comprueba:
, comprobans

APROPIADO: ,,;
,,; ,,
modus,accommodatus

accom-

APROPIARSE: (-,
), , ,
, , ,
, , ,
, , ,

proprium facio, vindico


mihi, assumo, meum facio, allicio.De una cosa:
acquiro.El que se apropia lo ajeno o lo que
es comn: ,, qui aliena
vel communia sua facit> Lo que se
devenga o apropia: o,, id quod vindicatur
APROVECHAMIENTO, con aprovechamien-

72

to:

APUNTALAR: ,
nitor, fulcio

cum profectu

APROVECHAR: , , () , ,
, prosum> Juntamente:
una prosum.- Que
aprovecha a otros: ,,
qui aliis prodest> Que aprovecha
todo: ,,
totus aptus
APROXIMACIN:
pinquatio

APUNTAR:
blanco:
collineo

collineo.- Al
collimo,

APUNTE,
tomar apuntes:
notis excipio
APURAR:
`, `,`,, , exhaurio> Que
apur la copa de vino: ,
, calice haustus> Apurar con:
simul absorbeo

,, appro-

APROXIMAR:
, , ,
admoveo> Hacer aproximar appropinquare facio
APROXIMARSE: ,
accedo.- Que se aproxima: ,
() insequens,accedens
APTAMENTE:
apte

ob-

AQUEJAR con dolor: dolore conficio


AQUEL, aquella,aquello: ,, ,, ille.- Y aquel ,, et ille

,,-

AQUERONTE,ro:,,
ron

APTITUD: ,,;,, habilitas,aptitudo

Ache-

AQU,ah,all,ac,all: , , , , ,
, , hic,ibi ,illic
istic,huc.illuc,eo> De aqu,de all
desde aqu, desde all: ,
,
,,
, hinc,illinc, exhinc> Desde aqu mismo,desde ahora:
, ex hoc ipso loco vel
tempore> Hasta aqu , -

APTO: , , ,,,,,: ,,; ,,; , , ,; ,, ,, aptus,accommodus


No apto: ,, ineptus.Ser apto: aptus sum> Lo apto, lo apropiado: ,,
aptum
hactenus.- He aqu, ven aqu:
, en,ecce.- Por aqu,por
esta parte: , hac,ea parte.Solamente por aqu:
hic
tantum.-Y all: huc et
illuc> Que es de aqu,que vive aqu:
,, qui hinc est,qui hic
degit

ARA: ,,; ,,; ,, ara>


Inmediato al ara
,, qui apud aram est
RABE: ,,

arabs

ARABLE: que puede ararse: ,


,; ,,
arabilis

AQUITARSE: ,
, -,,acquies
co,quiesco

ARADA: ,,;
,,
aratio> Accin de arar: ,
; ,, aratio

AQUILN: ,; Boreas
Viento boreal: , ,,
aquilo

ARADO: ,, ,
,,; ,,; -

73

,, aratrum,vomer.- Dos,tres,
cuatro veces arado: , , ,, bis,ter (valde),quater aratus versus, versatus.Cama del arado:,, buris
Mango de arado: ,, ea
stivae
pars
cui
manum
arator
immitit> Reja de : ,,
; `,`,,; ,,;
,, vomer> Fcil de ser arado: ,, facilis ad arandum> Llevar el arado:
aratrum fero

sulcorum
effector,arator> El que
ara tarde: ,,
qui sero
arat> El que ar el primero: ,, qui primusaravit> Fcil de
ser arado: ,, facilis ad arandum
ARBITRAJE:

ARBITRARIEDAD:
considerantia

,, in-

ARBITRARIO: , , sub voluntatem cadens

ARAA: ,,; ,,;


,,
aranea,araneus.-Imitar
a la araa: aranei speciem refero.- Parecido a la..:
, , araneae speciem
habens.- Perteneciente a la: ,,; - ad araneam per
tinens.- Propio de la: ,
, araneus.- Tela de..: ,
,; , , araneae tela

ARAAZO: ,,
fit unguibus

mediatio

ARBITRARIAMENTE:
,
inconsulto

ARADOR, el que ara: , ,


arator

ARAAR:

,,

ARBITRIO ,,; ,, arbitrium.- El que obra


a
su
arbitrio:
,,
proprio sensu omnia statuens.- El
que vive a su arbitrio: ,
qui est sui arbitrii.- Obrar a
su arbitrio: arbitratu meo ago
RBITRO: ,,; `,
,; ,,; ,
,; ,,;
,; ,,, ,,
, ,; ,,; ,,; ,,;
,: ,,; ,,
sequester,arbiter,aestimator,inter
ventor, arbiter conditionum, proxeneta

unguibus dilanio
laceratio quae

ARAR: , , ,
, , (-)
, . ,
, , ,
aro, terram scindo.- A su tiempo:

tempore consueto terram


aratro verso.- Alrededor:
circum aro.- Remover la tierra>

subtus removeo terram>


Tiempo de: ,, tempus arandi> Trabajo diario de arar impuesto al siervo: ,, quatuor jugera,labor diurnus aratori
propositus> El que que ara la tierra: , ,; ,
; , ,; ,,;
,,
qui
terram
scindit,
,,
stips> Costra de los:
, , arborum impetigo.- De

RBOL:
,;
,,;
,,;arbor.Cierto
rbol:
,,
philyca;
,,
quaedam arbor.- Al que se le cae el
fruto: ,, arbor cui fructus decidit> Viejo,aoso: ,
arbor annosa.- Arboles de
mucho ramaje: arbores quae pingui turgescunt.- Arboles
silvestres: ,-, ar
bores agrestes> El tronco del: hojas
espinosas o puntiagudas:
,,
arbor foliis spinosis.-

74

Abundante en rboles: ,,

arboribus comatus.- Espesura de


rboles,lugar plantado de: ,
,; `,, ,, locus densis arboribus consitus.Llena de rboles: silvosa>
Lleno de rboles: ,,;
,,; ,,; , ,, consitus
arboribus,
frequens
arboribus>
Plantado de: , , ;
,, arboribus consitus
Poblado de rboles: ,,,;
,,
frequens,abundans,consitus arboribus
Feraz en rboles: ,,
ferax arborum.- La corteza ms fina
de los: ,, tenuissimus
arborum cortex> Lnea de rboles:
,,, plantarum series> Lo interior del: ,,
medulla arboris.- Que asemeja a
un rbol: ,, arborem
adaequans >Que carece de rboles:
,, carens silva.- Que da
tarde su fruto: ,, arbor
quae fructus tarde perficit> Que
extiende mucho sus races: ,, expandens radices arbor.Que tiene muchos rboles: ,,;
-
qui
multas
arbores habet.- Quemadura del arbol
(enfermedad): , ,,

uredo.- Siempre verde: ,


, arbor semper virens.- Tierra
llena de: ,, terra arboribus densa.- Tronchado por los
vientos: ,, a ventis rupta arbor.- Venas de los rboles: ,, venarum cursus in arboribus.- Cortar: , excindo arbores
Hacerse rbol,ir creciendo hasta
formarse: ,

arboresco,paulatim in arborem transeo> Esconderse entre los


rboles: inter rbores me
abscondo> Estar verde por los rboles: arboribus vireo

ARBREO: ,,;
, arboreus
ARBOTANTE: , , structura lapidea fulciens utrimque editiora aedificia
ARBUSTO: `,,;
,; ,,
frutices,frutex
arbuscula.- Espinoso: ,,
frutex spinosus.- Lugar lleno de arbustos: , , locus arbustis densus>
Pequeo: ,,,; ,, parvus frutex
ARCA: ,,; -,-
, ; ,,; ,,;
, ,; ,, ; ,
; ,,; , ,;
,,; ,, arca,mactra> Del dinero,del tesoro:
, promptuarium> Del pan: ,
, mactra.- El que hace arcas:
,, qui arcas conficit
Para las provisiones: ,,
capsa
ARCNGEL:
gelus

,,

archan-

ARCANO: , ,,;
, ,; ,, arcanus,arcana res
ARCHIVERO: `,
,; ,, scriptorum
et actorum publicorum custos,chartularius,custos tabularum publicarum
ARCHIVO:
,,;
, , ; ,, lo
cus ubi acta
publica asservantur,
tabularium, tabularum repositorium
publicum
ARCILLA:
arcilla
ARCILLOSO:
,,

ARBOLADO,
espeso:
.,
densis arboribus frequens

75

,,

, ,; subarcillaceus, arci-

utitur.Que doma con el arco al


enemigo: ,, qui arcu domat>
Que lleva arco de bronce: ,, aereum arcum
habens> Que pone tenso el
arco:
, , qui arcum tendit
Que tiene arco de oro: ,
, aureum arcum habens.- Que
tiene arco: ,, arci-

llaceus
ARCO: ,, arcus.- Pequeo
de poco valor: ,, parvus
et vilis arcus.- Saetas y arco:
,, sagittae cum arcu.- Armado de..: ,,;
, , arcu instructus,
arcitenens.Diestro en el manejo
del: ,, qui arcu bene
tenens> Que tiene hermoso arco:,, pulchrum arcum habens
Cuya cuerda tiene remates de oro:
,,
arcus aureis cor
nibus adductis.- Atadura en el arco
(de disparar flechas): ,,
vinculum in arcu.-Nervio del arco:
,; -,, nervus arcus (del
instrumento de msica)> Parte superior del: ,, summitas arcus.- Armar el arco:
in
arcum contraho> Encorvar el arco,ponerlo tirante:
arcum
intendo in> Arco Iris: ,,
arcus coelestis,Iris

ARDIENTEMENTE:
ter

arden-

ARDILLA: ,, sciurus
ARDOR: , ,;
,; ,,; ,
; ,, ; ,,
; ,, ; ,,
; ,,; ,,;
,,; , ,; ,,; ,,; ,
.; ,,; ,,
,,; , ,
calor,
aestus,ardor.- De nimo: ,
ardor animi.- Con mucha ardor
admodum ardenter

ARDER: , ,
ignesco,flagro,ardeo> Empezar a arder: subardeo,leviter ardeo.Mucho:
ignesco vehementer> Cosa que arde fcilmente:
,, cremabilis
ARDID: ,,

traus

ARDIENTE: ,; ,
,; ,,; ,,;
, ,; ,,;
, ,; ,,
,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,; ,(-,,), ,,
,; ,, ardens,aestuosus,fervidus,igneus> Deseoso, ardiente de copular, que suele copular: ,, cupidus vehemen
ter copulandi, qui coire solet.Medio ardiente:`,, semiardens> Muy ardiente: ,,
; ,, admodum ardens

ARDOROSAMENTE:

ardenter

ARDOROSO: ,,;
ardens,aestuosus

,,

ARDUAMENTE:

ardue

ARDUO: , ,,
,,;,,;
, , ,,;
,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,,;
,,;
,,
arduus,altus
AREA: ,,

area

ARENA: ,,; ,,;


,,; ,,;
,; ,,
arena sabulum.Convertido en: ,, in arenam conversus.- De oro: ,

arena aurea.- Hoyo hecho en la

76

arenga:
habeo

arena: ,,
in arenam
defossio.-Menuda, arenilla:
, arenula.- Que gusta de revolcase en la: ,, in arenam
gaudens volutari.-Que lleva arenas
de oro: ,, aureas arenas habens.- Que se oculta en la
arena: ,,
arenis se
occultans.- Que tiene fondo de
arena: `,, subtus arenam
habens> Sin arena: ,
,
arenis carens.- La arena,la
palestra de los luchadores: ,, palaestra> Lugar donde se
revuelcan los animales: ,
pulvereum volutabrum

ARENGAR: , , , concionor> Al pueblo: `, orationem ad populum habeo,ad populum


concionor.- El que arenga en la
reunin o en la junta: ,, concionator.- Que arenga
al pueblo: ,,; ,, concionator> Que arenga en pblico: , ,
concionator
ARENOSO: ,,,
, ,,; ,,; , ,
,; , ,, ,
,; ,,; ,,,

ARENGA: ,,; ,,
,, contio> Arenga al pueblo: ,, contio> Foro,
plaza de las arengas al pueblo:
,,
contio,forum.-Tener una
arenosus,sabulosus> Tierra arenosa:
,, terra arenosa

, , ,
, ( ,`,), ,-, arguo> Acusando: criminose arguo> Que arguye: ,, redargutorius

AREOPAGITA,
juez
del
Arepago:
, ,,, areopagita
AREPAGO: ,,
atheniensis

curia

ARGUMENTACIN, forma de argumentacin


dialctica:
,,
argumentationis dialecticae forma>
Que consta de dos partes: ,
, syllogismus utrimque constringens

ARGNTEO: ,,;
, argenteus
ARGIVO: `,`

contionem

argivus
ARGUMENTAR, fuerte en: ,, acer in argumentando

ARGOLLA: ,,, collare


Poner una argolla: collari
includo> El que lleva una argolla
,, qui gestat collare>
Preso por una argolla: ,,
collare inclusus

ARGUMENTO:,,;,
; ,, ; ,,
,,;
,,;
,,; ,,;
; ,,; , , argumentum> Fuente de
argumento: ,,
argumentum,
fons> Argumentos capciosos:
,
captiosae argumentationes>
Argumento con un solo personaje:
,, poeta qui sub una tantum persona argumentum explicat.Probar con: ,- pro-

ARGUCIA:
,,;
,,; ,,
argutia,argutiae
ARGIDOR: ,, redargutorius
ARGIR: , ,-

77

bo argumentis

arietum pugna

ARIDEZ: ,,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, aquae inopia, ariditas,
exsiccatio

ARISTA:,,;,
,;
,,;
,,;
,, arista
ARISTOCRACIA: , , optimatum imperium> Vivir en un rgimen aristocrtico: sub optimatum
regimine vivo

RIDO: ,,,; ,,; ,,; , ,


; ,,; ,,;
,,; ,,; , ,,; ,,
,,; ,,; , , ,,; ,
,,,; , ;
, ,, aridus>Hablando de plantas: ,, siticulosa.- Algo rido: ,,, aliquantum aridus,subaridus> Hacer rido,secar:
arefacio.- Lugar rido ,,
locus aridus> Muy rido:
,,,, ,
,
aridissimus,peraridus,valde
aridus.- No regado: ,,, non rigatus, aqua carens

ARISTOCRTICAMENTE:
aristocratico more

ARISTOCRTICO: ,,
ad aristocratiam pertinens
ARISTTELES (escuela de):
,, schola, secta Aristotelis
ARITMTICA: ,, (
numarandi ars>Cifra arimmtica que
significa 90: nota arithmetica
quae
significat
nonaginta
(pristina littera alphabetici graeci,inter et posita aequans Q
latinam et koph hebracam
ARITMTICO: ,,
meros pertinens

ARIETE, mquina blica: ,


-,, arietaria machina> Batir con: ariete quatio.Choque con arietes: ,,
,,;`,, machina bellica.- Armas militares:
,,
bellica instrumenta>
Armas pequeas: ,, parva arma.- Arrojadiza: ,,
,, missile.- Las armas:
`,,
arma ipsa.- Ardor
loco por las armas: , ,
armorum insanus ardor.- Arte de
hacer armas:,, armorum conficiendorum ars.- Depsito de armas: ,,
armamentarium.- Estrpito de las armas
,,
strepitorum armorum
Fabricacin de armas: ,,
armorum fabricatio.- Preparativos de toda clase de armas: ,, omnium armorum apparatus

ad nu-

ARMA: ,,; ,,,

Capaz de tomar las armas: ,, habens vim aut rationem


armis utendi.- Confiado en sus armas: ,,
praevalidus
Cubierto de armas de bronce: ,, aereis armis
tectus>
El que lleva las armas: ,
, armiger.- Fabricante de armas:
,,;
,,
armorum opifex, faber.-Feliz en las
armas: ,, felix in armis>
Que gusta de las armas: ,
, ,; ,,
quem arma juvant,armis gaudens.- Que
lleva hierro o armas: ,
,qui ferrum
vel arma gestat.Quetiene armas de oro: ,
, arma aurea habens.- Que usa

78

armado: ,, omni ex parte armatus.- Con puntas: ,


armatus cuspidibus> De bronce
-,,; ,,
aere armatus> Pesadamente armado:
,,
armatus> Estatua de
mujer armada: , statuae
foeminarum armatae.- Ir armado de
hierro: ferrum fero>
Marchar pesadamente armado:
graviter armatus incedo

armas de bronce: ,,
,.;,, aerea
arma
habens.Uso
de
armas:
, , ensium gestatio.Sin armas: ,,; ,
, qui caret aere.- Con las armas: `
cum armis> Coger
las armas:
arma lego.Despojar de : armis spolio
Distribuir: arma distribuo.- Equipar con: ,
(,)
armis
instruo>
Estar equipado de armas:
armis ronor> Fabricar armas: arma fabricor> Llevar armas:
,, arma gero> Ser provisto de armas:
simul armis instruor
Tener mana por las armas:
armorum studio insanio

ARMADOR:
mus

,,

navis do-

ARMADURA: `,`,,;
, ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
arma
tura.- Completa: , ,, universitas armorum, universa armatura> De la pierna:,
, caliga> Cubierto de: ,, armis munitus> Militar: ,,; ,,
armatura

ARMADA: ,,; ,,

classis.- De diez mil o muchas


naves: ,-,,
decies
millenis,permultis navibus instructus.- Defendido por la: ,
, classe instructus.- Mando de
la armada: ,, praefectura classis.- Que tiene una gran
armada:
,,
magnam
classem habens.- Contribucin para
una
armada:
,,
sumptus quae fit in trierarchiam.Mandar la armada: ,
classi praeesum, classis sum
praefectus

ARMAMENTO, de la nave: ,,
armamenta navis
ARMAR: , , , , ,
,
, armo,instruo
armis.- Adems: in
super armo.- Bajar corriendo armado: armatus decurro.Ir armado:
ense armatus
incedo> Pertrechar de armas:
armo,armis instruo.- Ser armado
juntamente: simul armor> Ser armado: ,
armor

ARMADO: , , , ;
,,;, ,; ,,; ,, armatus> A
la ligera: ,,;,,
leviter armatus> Amigo
de ir armado:
,,,
amator ocrearum> Bien armado: ,,;
,-,,
pulchre,bene armatus> Completamente
Para guardar los vasos: ,
locus calicibus reponendis

ARMARIO:

,,

ARMERA: ,,;
,, armamentarium

armarium>

ARMERO: , , gladio
rum faber> De lanzas: ,,

ARMARSE: , - susccingo
Contra: armor in

79

; ,,
aromaticus,
aromata redolens.- Que exhala olor
aromtico: (-,
)unguenta spirans et redolens

hastarum repositorium

ARMONA: `,,; ,
; ,,; , , ;
,,; ,,; ,,; ,, concinnitas,
concentus (msica acordada)>Estar en
armonacon otro:
consono.Sabio
en armona:
`,,
numerorum
peritus.-En armona:
concorditer
ARMNICO: ,,
de harmonicus

ARPA: ,,; ,,
,,
magadis, sambuca.El que, la que canta o toca el arpa:
,,;
,,;
-,, qui,quae sambuca
ARPA: ,, harpyia.- Arpa
semivirgen: ,, semivirgo

val-

ARPN: ,,; ,
harpago.- Para pescar: ,, fuscina qua pisces configuntur

ARMONIOSO:
,,; , , , ,
,; ,,; ,
aptus, concinnus,bene sonans> Relativo a la armona: ,, ad
harmoniam pertinens> Enteramente armonioso: ,, omnino concinnus> Poco armonioso ,, parum conccinus

ARQUEADO: ,,
tus in modum absidis

struc-

ARQUEAR, accin de arquear,abovedar


,, concameratio

ARMONIZAR:`, , concinno

ARQUELOGO: , ,;,, scrutator antiqui


tatis,de rebus antiquis peritus

ARMUELLE,falso armuelle: ,, falsa atriplex>


,, aureum olus

ARQUETIPO: ,,
pus

ARNERO: ,,; ,,
,; ,, vannus
Que lleva arnero: ,,
vannum ferens

archety-

ARQUILLA: ,,; ,
loculus,arcula
ARQUITECTO: ,,; ,,; , ,,; ,,; ,,; ,,;,,; ,,;,, faber aedium, architectus,molitor

ARO,juguete de los nios: ,,


; ,; ,, trochus
AROMA: , ;
,;
,, aroma> Especie de aroma: ,,; , ,, adoramenti genus,suffimenti genus.- Compuesto de: ,,; ,,
aromati
tes; ex aromatibus confectus> Mezclar aromas:
aromata facio
Quemar aromas: odores incendo

ARQUITECTNICO: ,,
ad architectum pertinens
ARQUITECTURA:
,,;
,
,, ars
fabricandi. architectura.- Obra de
arquitectura: , ,, opus, structura,aedium
structura

AROMTICO: , ,

80

ARRACIMAR:

ARRABAL: , ,,
suburbium
ARRACADA:

,,

racemor

ARRAIGADO, bien arraigado: ,


,,
bene radicatus.Hondamente: ,, alte

inauris

car: ,,; ,,;


,, vulsio,avulsio.- El que
arranca: ,, exstirpator
Lo arrancado: ,, quod
avulsum
est.Medio
arrancado:
,, semi-avulsus.- Que
no se puede arrancar: ,, difficilis ad avellendum.-Recin arrancado: ,,
, recens avulsus

radicatus.- Muy arraigado: ,, validis radicibus firmatus> Naturalmente:


,
, per se radicatus> Estar arraigado, establecido: radicatus,stabilitus sum
ARRAIGAR: ` () radico
Arraigarse: radices ago>
ARRANCADO: ,, discerptus.- Que puede arrancarse:,, vulsus,vulsibilis> Lo arrancado: , ,; ,
, id quod eversum est

ARRANQUE:
patio

,,

exstir-

ARRAS: ,,; ,,; ,,; ,


, ,; , , ,
munus nuptiale,munus quod primo die
nuptae dabatur,arrha

ARRANCADURA: ,,; ,, vulsura


ARRANCAMIENTO:
,,
,, avulsio

ARRASAR: ad terram prosterno

ARRANCAR: , ,
,-, , ,, ,, , ,, , , ,
,
, , ,
evello,detraho,subduco,exentero,divello,stringo,vellico> Con tenazas
forcipibus abscindo> Arrancar con: convello>
Daando: evello lacerando> De cuajo, de raz: ,
,
,
,
una cum stipite et radice
evello,radicibus
evello,exstirpo,
eradico> Del lado: a latere
abstraho> Juntamente ,
una evello> Por abajo:
subtus evello> Por fuerza: ,,
distraho,
diello> Por todas partes:
circumquaque vello> Sobre: insuper convello> Acto de arran-

ARRASTRADERA, palo desde donde se


arrastra la nave hasta el mar , , cauda qua navis trahitur
ARRASTRADO:,,,
tractus
ARRASTRAR: `,`, ,, , , (-
), ,
,
,
traho, repo.- Abajo juntamente: , una
deorsum traho.- Acercarse arrastrando: , accedo
serpendo> Andar arrastrando: volvendo trahor> Hacia arriba: sursum traho> Juntamente con cuerdas: una funem
traho.- Por todas partes ,,-,- () distraho.- Ser arrastrado con violencia: una violenter traho.El que arrastra o serpea: ,

81

cin
de
arrastrar:
,,
tractio.- La accin de serpear: ,, reptatio

, reptator> El que marcha arrastrando el cuerpo: ,, qui


trahendo corpus progreditur.El
que se arrastra,reptil: ,
,
reptilis> Fcil de llevar
arastras:,, tractu facilis> Que arrastra: `,; `,, tractor>
Que arrastra,
atrae: ,, attractivus> Que
lo arrastra todo: ,,
omnia trahens> Que tiene la
propiedad de arrastrar: ,
, tractorius> Todo lo que se
arrastra: .,
omne quod
trahitur.- Arrastrando con violencia
(adv.) tractim> Instrumento
para arrastrar: `,, instrumentum ad trahendum aliquid> La acARREAR, al asno:
asinum
agito

ARRASTRARSE:
,-, -

irrepo.- Serpear:
serpo.- Alrededor:
circumquaque adrepo.- Que se arrastra
por tierra,humilde:
,
humi repens
ARRASTRAS, el que anda a rastras:
,, tractim ambulans
ARRAYANAL: ,, myrtetum, locus myrtis consitus

immodico affectu extra


mentem dejicior> Hacia otra parte:
in aliam partem abripio> Simultneamente: una
abripio.- Por fuerza: `,
` trahendo capio> Ser arrebatado: capior> Que todo lo
arrebata: ,, omnia rapiens

ARREBATADAMENTE: , , raptim, rapaciter


ARREBATADO: , , ; ,, (,,
; ,)
abreptus,abductus,praeceps.-Fuera de s
,,
extra se mentem
abreptus.- Furioso por el espritu
ptico: ,, a Pythio
correptus> Por fuerza:
,
,, ereptus

ARRECIRSE, de fro:
frigore abstringor
ARREGLADO:
,,

ARREBATAR: , ,
,-,-; , , , , , ,
,
, corripio, rapio,apprenhendo,abripio,praeripio>
A escondidas: surripio>
Arrebatar hacia arriba:
sursum rapio.- Antes:

ante rapio,praeripio.Juntamnete: una rapio


Con la fuerza de la palabra: dicendi vi rapio.- Con las
uas: ungulis rapio> Con
violencia: violenter rapio
Con: , simul arripio> Dejarse arrebatar excesivamente

,,; praestitutus,concinnus

ARREGLAR:`,(-), ,,
, , ,

concinno,instruo,ex
composito ago, moderor,compono> Antes: praemoderor> Bien:
concinne dispono> Con justa
proporcin:
congruenti
proportione construo> Preceder arre
glando: praemoderor.-El
que arregla o dispone: ,
, qui una concinnat vel componit
Fcil de: ,, facilis
confectu
ARREGLO: ,,;
,
,; ,,; ,
; ,,, ,, appa-

82

poenitentia immutatus

ratus,moderatio,compositio,concinna
dispositio> Concordia: ,
, compositio.- Con un arreglo y
orden
parecido: ,,
simili cultu et apparatu utens

ARRENDADO: ,, locatus
mercede

ARREPENTIRSE: , , ,,
, , poenitentia ducor, omnino resipisco, resipisco.- Se arrepiente
poenitet.- De la primera resolucin: capticonsilii me poenitet.- De lo hecho
post factum sapio, resipisco

ARRENDADOR: ,,; ,
,
redemptor

ARRIATE, para flores: ,,


arola floribus

ARRENDAR: ,-; , , eloco,com


modo

ARRIBA: , sursum,
supra,superiusr,retro.(Este concepto
se expresa con el prefijo precediendo a la palabra .vg. ).- Accin de echar hacia
arriba:
, ,; ,, resupinatio.- De arriba
,,,-; ,
,
desuper
e coelo,superne,eminus> Hacia arriba: ,
in arduum.Echarse hacia arriba: supi-

ARREMETER: , , irruo,impetum facio,aggredior.- Con: simul irruo

ARREOS,
ornatus

de un caballo: ,,

ARREPENTIMIENTO: , , ,,; ,
,; ,,;
,; ,,
reprehensio,poenitentia> Cuando haya: cum poeniteat> Transformado por : ,, ex
no.- Ir arriba y abajo:
`
sursum et deorsum eo>
Poner ms
arriba: insuper impono.- Ms arriba: `,
supra,superius

,, agaso,mulio,qui asinos agit.- De burros: ;


, ,,; ,,
asini agitator, qui asinos agit,asinarius> Ser arriero:
asinos ago

ARRIBAR: (- -)
, ,,, apello,ad portum pervenio,ad litus applico> A la orilla:
, ad litus appello.- El acto de : ,,
apppulsus

ARRIESGADO:
rius

ARRIMAR: , , , , ,
,
, , , , , , ,, , , , , , , , ,, ,- admoveo,appelor, applico> Dando vueltas,rodando: , advolvo> Se hade arrimar:
admovendum est

ARRIBO ,, ,
; , , appulsus, appulsio
ARRIENDO: ,
ab certam mercedem

,, temera-

locatio

ARRIERO: ,
,
, ,; , ,

83

Tener mucha..:
superbe
insolesco.- Insolencia del vencedor:
`,, victoris petulans super
bia> Con arrogancia:
,
superbe,arroganter

ARRIMARSE: ,
adhereo, adheresco
ARROBADO:
alienatus

,,

mente

ARROGANTER: ,,; ,
,; , ; , ;
, ,; , , ,
, .; , ,
; , , ; ,,;
, ,; ,,;
.,;
,,,;
, ,, ,,; ,,; -
,;
,,,;
,, superbus, arrogans, violentus, superciliosus>Dicho o hecho
arrogante:,,
dictum
vel factum arrogans> Mostrarse arrogante:
arroganter me
praebeo.-Ser
arrogante:

insolenter efferor> Tener pensamientos arrogantes: arroganter sentio

ARRODILLADO,
a los pies de otro:
, , supplex ad genua
alicuius provolutus
ARRODILLAR: procumbere facio (hacer arrodilla)> Que se arrodilla: ,, genu flectens.- Arrodillarse: ,, advolvor genibus,
ad genua procido, genua inflecto.El acto de: ,,
genuum
flexus
ARROGANCIA:,,;
,
,; ,,; ,
; ,,; , ,;
, ,; ,,;
, , ,
,; ,,
arrogantia
protervia,ferocitas> Arrogancia infundada: ,, fumosa arrogantia> Impertinencia del hombre que
fastidia con su: ,,
vitium homninis arrogantis fastidientis.- Andar con: ,
,- arroganter me
fero> Conducirse con:
arroganter me fero.- Hablar
con arrogancia de s mismo:
jactanter glorior.-Hablar con: magnifice loquor.-Obrar con:
, , ,-,-,- petulanter,insolenter ago.- Portarse con:
subarroganter me fero
(,), (,,
), , , , , ,
,
,
,,

(,), , ,
, ,,
-, , ,,
,
,
,
,
,
(-, ), -

ARROGARSE: ,- mihi
arrogo
ARROJADO: ,, `,,,;
,,; ,, ,; , ,, ejectus, temerarius,praeceps, qui se in pericula praecipitat.- Arrojado fuera:
,. foris ejectus> Estar
arrojado sobre: super jaceo
ARROJAR: `,`,`, `, (,; ,
,,,
,
projicio,ejaculor,
propello,dejicio,abjicio,jacio,conjicio.- A la otra parte: ulterius emitto> A la vez: una conjicio.- A otra parte:
, - aliam in partem
jacio.- Adems hacia arriba: insuper sursum jacio> Alrededor: insuper circum

84

petu: simul cum impetu


ingruo.Antes:

ante irruo.- Sobre: (-


) irruo

jicio>
Con desprecio:
respuo> Con rudo: cum
tumultu
expello.Arrojar
con:
una expello.- Contra,dentro,juntamente:
simul
injicio.-De casa: domo expello.- De la otra parte:
trajicio>Delante: ,, projicio,praeinjicio,ante jacio.- Con desprecio:
despuo> El primero: ,
prior emitto.Arrojar, atacar con injurias: ,- exturbo,probris incesso>
Hacer fuerza para arrojar:
vim infero ad dejiciendum> Hacia
abajo: demitto> La piedra: bolidem dimitto.- Ms
lejos: ultra mitto.- Ms
insuper injicio.- Por
delante: ,
propello
Sobre:
,
,
dejicio super, superinjicio,projicio.- Simultneamente:
una jacio> Acto de arrojar:,, projectio> Arrojado de lugar remoto: ,
emissus et e remoto loco jactus.Arrojado en lnea recta: ,
, recta projectus.-Digno de ser
arrojado con desprecio: ,
, despuendus> El acto de arrojar a uno de un puesto
superior:
,, pulsio ad detruendum
e loco superiore.- El acto de arrojar abajo: ,, dejectio
El que arroja lejos: , ,,; ,, longe
jaculans> El que arroja: ,, emissor> Accin de arrojar
lejos: , , longinqua
jaculatio.- Lo que se arroja o
desecha: , , rejectamentum.- Lugar desde donde se
arroja:
,,
unde
quid
emittitur.- Que debe ser arrojado:
,, ejiciendus>Que puede arrojar:,, habens vim
projiciendi
ARROJARSE a la vez con

grande

ARROJO: ,,;,, ;
,, temeritas
ARROLLADO ,, circumplicatus.- Muchas veces,muy: ,, , ,, ter volutatus
ARROLLAR:
convolvo.- Al
mismo tiempo: convolvo>
En espiral: in spiram contraho.- Arrollndose en espiral:
in modum spirae convolutim.- Accin de arrollar:
,, circumvolutio
ARROYO: `, `, `,
, ; `.-; `, ,;
,-,; ,, rivus,
fluentum.- Pequeo: ,,
; ,, rivulus,canaliculus,
parvum fluentum.- Que corredel mismo
arroyo: ,,
qui ex
eodem rivo defluit> Que tiene muchos arroyos: ,,, multa
fluenta habens.- Derivar un arroyo:
rivum duco> Guiar, derivar los arroyos para repartir las
aguas: rivos duco, deduco,
loco moveo
ARROZ:
oriza

, ,; ,,

ARRUGA:`,,;`,,`
,,;, , ruga>
Arrugas de la frente: ,,

tria seu ruga frontis.- De la


cara: ,, , ruga
LLeno de arrugas ,,; ,,;`, , ;
,, rugosu> Plegado,doblado en arrugas: `,, in
rugas complicatus.- Formacin de :
`,, corrugatio> Contraer arrugas: ` in rugas

m-

85

rugas deleo>

contraho.- Llenarse de..: `,` corrugor> Quitar las:


,,
sine rugis

Sin arrugas:

mentarium
ARTE: ,,; , ,
; ,,; ,,
ars
Destreza: ,, ars>
Arte mecnica: ,, opificium> Modo de hacer algo: ,
, ars,ratio qua aliquid efficitur.- Obra de arte: ,
, opificium.- Obra hecha segn arte,siguiendo unas reglas:
,, quod arte effectum
est.- Odio a las
bellas artes:
,
,,

odium
bonarum artium.- Tratado de un arte:
,,
sermo de arte.Malas artes: ,,; ,,
mala ars> Aficin a
un arte intil:
,,
vanae artis
studium> Amor a las
artes: ,, amor artium.Apasionado por el: , ,
, -,,
studiosus
artium,mousarum furore correptus>
Apasionamiento por las artes: ,, musarum furor> De gran
arte
,,
artificio
praestans.- El que ejerce algn arte
mecnico: ,, qui manu
aliquam artem exercet> El que escri
be de arte: ,, qui de
arte scribit.- El que habla segn
reglas,segn arte:
,,
qui ex artis praeceptis loquitur.El que trata sobre arte
,
qui de arte loquitur vel
tractat.- Entregado a vanas artes:
,,
vanis
artibus
deditus.- Hbil en muchas artes:
,, multas artes habens
Hecho con arte: ,,; ,,;
,,

artificiosus,multa arte effectus.Hecho con mucha arte, habilidad:


,, admodum artificiosus> Instru do en un arte: ,, artis peritus> Perteneciente a las artes: ,, ad
artes pertinens.- Que nada adelanta
en las artes:

ARRUGADO: `,,; `,
,; `,,; , ,
; ,,; ,,
,,(retorridus,arrugado por
el calor) rugosus,in rugas contractus> Ponerse arrugado: `,
` corrugor
ARRUGAMIENTO: `,,; `,,;`,,; `, , rugatio, curvitas,
corrugamentum.- De la piel: `,
,; `,,

contractio cutis
in rugas
ARRUGAR: `,` rugo,
corrugo.La frente:
frontem corrugo.- Arrugar
:`
`, corrugo, rugas
contraho
ARRUINADO,medio arruinado: `
,, semirutus
ARRUINAR:
,-,`,
()
, , profligo, everto>
Entrar a esc
ndidas: ad
inferendam perniciem irrepo> Hasta
los cimientos: funditus
everto> Juntamente: ,
simul everto> Su
casa:

rem familiarem

perdo> Arruinarse ,, , (,,), , , dejicior,divitias amitto, ruo
ARRULLAR: ,-
jucunda cantillatione sopio> La trtola: , strido
ARRULLO:
,,
cantillationes
ARSENAL:,,; ,
,; ,, locus
ubi naves compinguntur,navalia, ar-

86

de arte sermonem habeo,scribo.- Estar apasionado por las:

musarum insano studio


teneor.- Formaren el arte:
ad musas fingo> Hacer con arte:
arte conficio.- Instruir en
el arte: orno> Ser aficionado a las: studiosus sum
artis vel artioum.- Usar de arte:

arte utor.Usar de
malas artes: , malis artibus utor

, in artium studium nihil proficiens.-Trabajado con arte: ,,; ,,; ,,


eleganter fabricatus,
arte laboratus.- Entregado a malas
artes: ,, malis artibus deditus> Con arte: ,
, ,
callide, artificiose> Educar
en el arte: ad musas erudio
Ejercer un arte con perfeccin
solerter effingo> Ejercer
un arte: artem exerceo.Escribir o hablar sobre arte: ARTEJO: ,,; , ,
artus,articulus

to o tributo que pagaban los: ,, tributum quod ab opificibus exigebatur

ARTEMISA, planta: , ,
artemisia

ARTESN:
,,,
vis lignea

ARTERIA: ,,; ,
, arteria> Aspera arteria: ,, aspera arteria> Diseccin
de la:
,, arteriae
disentio> Lleno de arterias: ,, arteriosus> Perteneciente a la ,, ad arteriam
pertinens.-Tumor en las:
, , , ,,
arteriarum tumor

pel-

ARTESONADO:
,,; ,,; ,,; ,,; ,,
lacunar
laqueatus,camera fastigiata
ARTICULACIN: ,,; ,,; , , artus,articulus, ossium commissura.- Articulacin sea ,, junctura
Articulaciones: ulcus
depascens artus> Que tiene muchas
articulaciones: , ,
multa internodia habens.- Quien
puede arreglar
la articulacin o
unin de los miembros: ,
, articulandi vim habens.- Unido
por
medio
de
articulaciones:
,, per artculos compac
tus

ARTESA de amasar: , ,;
,,; ,,; ,
, mactra, pressorium.- De lavar
,,
balneatorius alveus.Sentado junto a la artesa: ,,
mactrae assidens
ARTESANO
, ,; ,,; , , ;
,,; , ,
; ,,;
,; ,,; ,,
; ,, conditor, opifex
artifex mechanicus, manuum suarum
dominus,artifex.Buen artesano:
,, inclytus artifex
Fiesta de artesanos: ,
festum opificum.- Obra de arte
sano: ,, opus fabrile
Oficial de artesano: , ,
qui sub alio opus exercet> Impues-

ARTICULADO:
culatus

,,

arti-

ARTICULAR: (-,-) articulo.- (Adj.) ,, articularis


ARTCULO (gram.) ,
,

articulus
ARTFICE: ,,; ,,; ,,; -

87

callide.- Sin artificio: sine artificio.- Usar de artificios engaosos: comminiscor

,, opifex,artifex> Buen artfice: ,, inclytus


artifex.- Delicado: ,,
,
subtilis artifex.- Excelente:
,, optimus artifex
Perteneciente al artfice,fabril:
,, ad fabrilem pertinens .- Independiente:
, qui per se operatur
ARTIFICIAL: ,,
tus

ARTIFICIOSAMENTE:
ciose,affabre

ARTIFICIOSO: ,,; ,,; , ,;


,,; ,, artificiosus

ementi-

ARTIMN, vela grande de las galeras


,, artemon

ARTIFICIO: ,,; ,,; , ,;,,; , ,; , ,; , , commentum,artificium,opificium.- Hecho con


,,
artificiose
structus.- Que usa de varios artificios: , , qui variis machinis utitur> Con ingenioso artificio: solerti artificio.- Con artificio: trabajos
artsticos:

eleganter fabricor
ARTRITIS:
,,
articularis

ARTISTA: ,,;
,; , ,; ,,
opifex,artifex.- Artistas:
, professores cuiuslibet artis liberalis
ARTSTICO: ,,; ,, eleganter factus> Hacer
bens.- Que tiene dos asas:
duas ansas habens

ASADO: , ,; ,,; , ,; ,
,; ,, quod prunis torretur,assatus> Sobre
carbones,en
parrilla: ,, supra carbones coctus> Comer un asado: ex igne raptum edo

morbus

ARTURO, constelacin: ,
Arkturus
ARSPICE:
,,; ,,; ,,,; ,,; , qui
victimas inspicit,qui odores incendit,qui thura adolet,sacrorum inspector,haruspex> Ejercer de: haruspicis munere fungor> Funcin de los arspices de inspeccionar las entraas de las vctimas:
,, sacrorum inspectio

ASADOR: ,, veru> Pequeo asador: ,,


veruculum.- Con cinco puntas o dientes
,, veru cum
quinquecuspidibus> Para bueyes:
magna verua.- Los pies
del asador: , , ; ,,
verum fulcra.- Los
que llevaban asadores en honor de
Baco: qui oboelius in
Bacchi honorem gestabant

ARUSPICIO, ciencia
de los arspices ,, haruspitium
ARVEJO: ,,, pisum
ASA: ,,;,,;
,; ,, ansa, capulum,
Que tiene asas: , ,
ansatus.- Que tiene cuatro asas:
,, quatuor ansas ha-

ESPAOL-GRIEGO-LATN

artifi-

ASAETEAR, arte de..: , ,


(), ,,; ,
ars sagittandi,sagittatio.- El
que goza con..: ,,
sagittis gaudens

88

ASAR: , , ,
, , , asso.- Que
puede asarse: ,, qui
assari potest.- Util para asar ,, habens vim assandi> Se
ha de asar: assandum> Medio asado: `,, semiassatus> El acto de asar o tostar algo:
,,;, , assatio> Accin de asar algo demasiado: ,, nimia assatio

ASALARIADO: , ,
, ,, ; , ,,; ,, mercenarius> Asalariada
,, mercenaria
ASALARIAR:
duco

mercede

con-

ASALTO:
,,
insultus.una ciudad tomndose hombres y
bienes: , urbs capta cum hominibus

ASCENDER: (,),
,
ascendo.Ascender sobre: , super ascendo

ASAMBLEA:,,; ,
,; ,, coetus, conventus,collegium.- De todo el pueblo: ,, conventus universalis.-General concilium,conventus.- Legislativa ,,, locus
legibus instituendis> Lugar en Atenas donde se tena la
asamblea:
,,;
,,
comitium.- Miembro de la samblea
delpueblo:,, membrum
conventus populi.- Perteneiciente a
la asamblea del pueblo: ,, pertinens ad comitium.Que frecuenta la asamblea del pueblo: ,, qui frequentat

.-Convocar
asambleas:
contionem advoco> Tener
una asamblea de noche:

nocte loquor
,,; ,,;
,;-,,; ,,
insidiae.-Apto para asechanzas:
,, ad insidias aptus.- El que pone..: , ,
; ,,; ,
; ,; , ,
insidiator> Que pone asechanzas
de noche: ,, qui noctu
insidiatur.- Armar asechanzas con
la armada: ,- insidior
cum navibus> Estar en asechanzas:
vias insideo> Estar oculto en: in insidiis lateo>
Poner antes asechanzas:
prior insidias struo> Poner ase-

ASCENDIENTE:
teres

, majores,ve-

ASCENSIN: ,
sio

ascen-

ASCENSO: , ,
ascensus
ASCTICO: ,, qui
cet se in rebus divinis

exer-

ASCUA,hecho ascua : ,,
,, ignitus
ASECHANZA: ,,; , ,,; ,,; chanzas: , , , ,,,
insidior, struo insidias>
Poner asechanzas anticipadamente:
ante insidior> Poner
asechanzas al mismo tiempo: una insidior> Autor de asechanzas ,, ipse auctor insidiarum> Falsas: ,
, simulatae insidiae> Asechanzas:
,,; ,, insidiae
ASECHAR:
dior

89

, -

insi-

tus,assensus> Completo: ,
, plena assentio

ASEDIAR ,
, , assideo,obsideo

ASBNTIR: , -, ;
, , ,

, , ,
, , , ,
,
,
, ,,
, , , ,
,
,
, , , , , ,,, , , assentior.- En parte:
partim
assentior>
Por
seas:

nuto.Que
asiente:
,,
adstipulator> Se ha de asentir
assentiendum est

ASEDIO: , , , ; , ,; , ,;
, , obsidio, obsessio
oppugnatio>Cosa de asedio: ,, obsidionalis
ASEGURADO fortalecido con planchas
de metal o madera: , ,, bene tabulatus
ASEGURAR: , , , , -,
, ,
,
,-,,
(vindico),
(fidem facio),
firmo,corroboro,assevero,tutum reddo.- An ms con sello: sigillo meo insuper
munio> Fortificando: muniendo tutum facio> Lo que se ha asegurado con juramento: `,,
quod jurejurando firmatum est> Ms:
fulcio> Afirmar: firmo

ASENTISTA: ,
, redemptor

ASEO, negligencia en el:, ,, cura negligens


cultus corporis,incuria
ASEQUIBLE: , , ,
quo asequi possumus,quod potest facile parari

ASEMEJADO: ,, assimilatus
ASEMEJAR: , , , , ,,,
, ,, , , assimilo, similem reddo

ASERRADO,lo.: ,,
serra sectum est
ASESINADO:
occissus

ASEMEJARSE: , ,
, , assimilor,similis sum

,,

quod

fraude

ASESINAR: , (violentia manibus occido), (),, (


, ),, hominem occido,interficio, occido,interimo>Juntamente con otro:
una cum
alio occido>
Recin asesinado: ,,
recens interfectus

ASENSO: , ,,
, , ,
assensus
ASENTIMIENTO: , ,
,; ,,
; , ,
assensio, nuASESINATO: , , caedes

,,; , ,; ,,; , , inter


fector,ensifer,sicarius.- Asesino de
otro por su propia mano: o,

ASESINO: , ,,
,; , ,; -

90

, qui sua ipsa manu necem infert


alicui

ASIDUIDAD: ,,; ,,; , ,


,; , ,
assiduitas
Poner asiduidad: assideo

ASESOR: ,,; ,
,; , ,, assesor> Dignidad de:

,
,

assenssio> Ser asesor:
assideo> Ser asesor del general: imperatoris exercitus sum
assesor

ASDUO: , ,,;,,; ,, assiduus.- En el trabajo:


,; ,, assiduus in
opere,in
labore.Ser
asduo:
, assiduus sum

ASESTAR con certeza:


certo ictu vulnus infero

ASIENTO: ,, ,
,; `,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,
sedes,sedile,
sella> Asiento bajo: ,,;
,,; ,,
scabellum, scamnum.- De tres pies: ,, tripes.- El primer asiento:
,,
prima
sedes.Elevado: ,, sedes prominens> Primer asiento en la junta,
asamblea: ,, prima sedes in consessu.- Principal en la
mesa: ,, primus accubitus.- Que tiene el asiento principal: ,, qui primam sedem tenens> Que tiene muchos asien
tos: ,,; ,
,
multas sedes habens> Sin
asiento fijo:
vagabunde

ASEVERACIN: ,, asseveratio.- Con aseveracin: asseveranter


ASEVERAR:
,
assevero

ASFALTAR

bitumine illino

ASFALTO:
(betn)

,,

ASFIXIAR ,
gulo,suffoco

bitumen

stran-

AS: , , , ,
sic> As como : , ,, ut, sicut, veluti>
As es: utique> As pues:
, , , igitur.- As
que: , , ();
ergo,igitur.- Ciertamente:
ita profecto.- Como: ,,, , , sicut.- De este modo:
, sic,ita,hoc modo.- Es as
que: ,
atqui.- Es:
utique> De esta manera: sic.Y as: , itaque

ASIGNAR , ,
, assigno> Ser asignado: assignor
ASILO: , ,
, , (refugium); ,,; ,, recep
torium, asylum.- De ancianos: ,, locus ubi senum cura habetur> Para alimentar mendigos:
,, locus ubi mendici
aluntur> Para mendigos
,, locus ubi recipiuntur vel aluntur mendici> Presidente
del: ,,, asyli praeses
Dios tutelar en cuyas aras buscaban
asilo: `,,, deus tute-

ASIDO, tener asido: , prehensum teneo


ASDUAMENTE ,
,,
, , ,
assidue,assiduo,continenter,indesinenter

91

laris ad cuius aras confugiebantur.Templo o cualquier otro lugar inviolable, asilo,refugio: ,,;
,, asylum.- Institucin
de derecho que se atribuye a Rmulo:
, ,, asylum> El que
da asilo: ,, exceptor

ASIMIENTO ,

ASIMILAR,asemejar:
similo

ta los asnos: ,, qui


asinos pascit.- Grande: ,
magnus asinus.- Lneas negras en
el cuello o pie de los: lineae nigrae in asinorum collo et pedibus> Perteneciente al asno de carga: ,, clitellarius.- Que conduce un: ,
,, qui asinum agit.- Que
pertenece a los asnos silvestres:
,, ad onagros pertinens
Que tiene pezua de asno: ,
, asininam ungulam habens.- Que
tiene pies de: ,, asininos pedes habens.- Cabalgar en asno: asino vehor

captio

ASIMILACIN ,, assimilatio (fig.ret.); , ,, assimilatio

as-

ASIR: apprehendo> Juntamente


una corripio.- Tener asido
por lo bajo: subtus teneo
Tener asido por todas partes: ,- undaquaque comprehensum
est
ASISTIR: ,-,-,,,
,
, , , , adsum,assisto.Juntamente: , , una adsum

ASOCIACIN: ,,; ,,; ,, collegium


societas,coitio.- Que carece de,que
no pertenece a: ,, qui
est sine tribu> Miembro de una asociacin ciudadana: ,, (
,,) socius sodiladitatis civium (ver CIUDADANO)

ASMA: ,,, spirandi


difficultas.- De las bestias: ,
, morbus jumentorum.- Padecer
asma: , asthmate sibilante laboro
ASMTICO: ,,; ,,; ,, difficulter aspirans,cui frequens est res
piratio,respirans aegre.- Ser asmtico: ,- difficultate spirandi laboro

ASOCIADO,no asociado: ,,
non congregatus
ASOCIAR: ,,, congrego, socium
me do, adscisco,adjungo me> Juntamente. , una
adscisco.- Por sorteo:
sorte allego.- Apto para asociar:
,, aptus ad conso
ciandum,.- Asociado con un pacto:
,, foedere juntus.Asociarse: adscisco

ASNAL: ,,; , ,
asininus
ASNO: , ,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,, qui rudit,asinus.- Silvestre
,, onager.- Viejo: ,, asinus detritus et vetus.Asnillo: ,, asellus.- Comido por los asnos monteses: ., ab onagris depastus.Cosa de: ,,; ,,
asinarius,asininus.- El que apacien

ASOLACIN con el fuego: ,


, vastatio quae fit injecto igne> Destruccin: ,, vastatio

92

ASOLAR: , , ,
, , , ,
, , (-,
,), , ( , ),
(, , ),
vasto,devasto,desolo,depopulor

ante obstupefacio

ASOMBRO: ,,;
,;
,,;
,,
pavor,admiratio,stupor.- Objeto de,
cosas de asombro,de maravilla:
,
,
res mira> Que causa asombro: ,,
stiporem injiciens> Ver con asombro: video

ASOMBRADO: ,, multum
stupefactus> Quedar asombrado: obstupesco

ASPA, puesto en forma de: ,,


decussatus.- En figura de:
decasssatim> El acto de poner en figura de: ,, decussatio

ASOMBRAR: attonitum red


do.- Que asombra: ,,
stuporem inferens.- Asombrarse: , , obstupefacio,obstupesco.- El primero:
; ,,; ,
, aspectus, facies,visus,adspectus.- Bello ,, pulchra facies.- Blanco de aspecto:
,,
albus aspectu> Buen
aspecto: ,, bonus aspectus> De aspecto duro: ,, qui dura est facie.-De
aspecto terrible: , ,
visu terribilis.- De bello, hermoso
aspecto: ,,; ,
-,,; ,,; ,,
pulcher,formosus aspectu> De diverso aspecto: ,, alterum diversumque habitum gerens.De grato aspecto: ,,
qui miti est aspectu> De mal aspecto: ,, invenustus> De
tres aspectos: ,, triformis.- Horrible: , ,
aspectu horrendus.- Que tiene muchos
aspectos:
,,
multiplicem aspectum habens.- Que
tiene tres aspectos: ,,
qui triplicem aspectum habens, triformis> Aspecto y semblante brillante: ,,, pinguem et nitidam faciem habens

ASPECTO: , , ,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,
ASPEREZA: ,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,, asperitas,
cruditas.- De carcter: ,
ingenii asperitas.- De condicin:
,,; ,, sae
vitia.- De costumbres: ,,
asperitas morum.- Qe habita en
en asperezas o sitios escabrosos:
,, degens in salebris
SPERO: ,,; `,
,; ,,;
,,,
,,; ,,
;
,,

,; ,,; ,,
; , , ,,;
,; ,,;
,; ,,; ,
,,,; ,
; ,,; ,,
,,,,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,, asper,scaber,hispidus.- A
los dientes: ,, ()
asper
dentibus.Algo
spero,ligeramente spero: -

ASPERAMENTE: , ,, , , ,
aspere.- Tratar speramente
aspere tracto

93

lum> Con aspiracin: aspirate

,,; ,, subasper,
leviter asper.-De voz: ,
,, asperam vocem habens,asper voce,sermone.- Espritu
spero: , asper spiritus
Aspero,que tiene largas prominencias
,,;
,,
asper,lomgas prominentias habens.Hacer spero: , aspero
Hacerse spero:
scaber
fio.- Poner spero: ,
aspero.- Ponerse spero: , scaber fio

ASPIRAR: (,),, (-), spiro,aspi


ro,spiritum duco> Que aspira suavemente: ,,; ,
,, suaviter aspirans.- Aspirar suavemente: leviter aspiro
ASQUEAR,que se asquea ensequida:
,, fastidiosus
ASQUEROSO: `,,; ,,; ,,;
,, sordidus,coenosus,foedus,
stercorosus.- Pintor de cosas asque
rosas: `,, sordidarum
rerum pictor.- Ser asqueroso: `
- squaleo

ASPERSIN: `,`,,
`,,; ,,,
,,, aspersio,
affusio.- De agua: ,,
aspersio aquae
ASPERSORIO:
aspergillum

,,
ASTENIA: ,,; ,
; ,, languor,adversa valetudo

SPID: ,, aspis, genus


serpentis.- Mordido por
, morsus ab aspide.- Gnero de
spid que causa la muerte: ,
aspidis genus.- Que escupe veneno
,, aspis quaedam

ASTNICO: ,,
narius

ASTERISCO: ,,
asteriscus

ASPIRACIN: ,, spiracuASTEROIDE ,, stellae


similis

stellula

,, strigosus,adstringendi,retinendi,cohibendi vim habens

STIL,lo que consta de siete astiles


,, septem hastilibus
constans

ASTRO:,,; ,, ;
,, astrum,sidus> Conjuncin de los astros: , ,
astrorum conjunctio.- De muchos astros: ,, multos astros
habens.- Iluminado por los astros:
,, astris illustratus
Influencia de los astros,influencia
maligna: ,,; ,,
sideratio,malus astrorum effectus> Instrumento para conocer la posicin de los astros: ,, instrumentum astronomicum ad cognoscendum siderum ortus
et occasus> Observador de los: ,, stellarum contemplator.- Que recibe influencia maligna
de los astros: , -

ASTILLA: ,,; ,, scobs,illud quod concussu elisum est


ASTILLERO: ,; ,,;
,, navalia,navale ubi
naves construuntur
ASTRAL: ,,
pertinens

valetudi-

ad astra

ASTRINGENTE: ,,; ,
,; ,,,,,,-

94

motus astrorum observo> Relativo a las conjunciones astronmicas


,, eamdem coeli partem
idem signum percurrrens.- Conjuncin
astronmica: ,, conjunc
tio lunae cum sole

,, percussus sidere> Salida de los: ,,


ortus
siderum.- Situacin de los: ,
, status coeli positusque siderum.- Venerador de los: ,
, astrorum cultor.-Vista de los
astros en conjuncin: ,,
conspectus astrorum simul apparentium.- Describir el movimiento
de los: siderum motus describo.- Ser afectado por la influencia maligna de los:
,
sideror,sidere percutio

ASTRONMICO: ,,
astronomiam pertinens

ASTRNOMO: ,,; ,, stellarum contemplator,


astronomus
ASTUCIA:
,,;
,,

; 0,,; ,,;
,,; ,,
,,;,,
,,; ,,;
,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,, versutia
solertia,astutia,calliditas, vafrities,vaframentum> Con astucia:, fraudulenter,callide> En el hablar: ,,
versutia in dicendo.- Habilidad
militar (,, calliditas militaris,stratagema> Que tiene astucia de zorra: ,
, () vulpina mente praeditus.- Mucha astucia: ,,
summa astutia> Reprensible: ,, calliditas minime laudanda> Obrar con: , utor astutia, ago astute

ASTROLOGA:
,, astrologorum scientia> Parte de la astrologa que estudia las elevaciones de
los astros: ,, astrologiae pars astrorum elevationes
speculans.- Adivinacin por el nacimiento de las personas: ,
,
divinatio ex hominum nativitate.- Astrologa embaucadora: ,, astrologia praestigiatrix
ASTROLGICO: ,,
astrologiam pertinens

ad

ad

ASTRLOGO: ,, astrologus.- Que adivina el futuro por la


posicin de los astros:
, ex astrorum situ futura praedicens.- Que adivina el futuro del
hombre por el da de su nacimiento:
,,; ,,
astrologus, que ex nativitate hominis futura praedicit

ASTUTO: ,,,;
,,; ,, versi
pellis (que muda de piel);
,; ,,; ,,
; ,,,; ,

ASTRONOMA: ,, astrorum scientia> Dedicarse a la:

circa astra versor.- Observar


el movimiento de los astros: ,; ,,; ,
,;
,,;
,
,; ,,; ,,
; ,,,; ,,
,,; , ,;
, , ,
,; ,,; ,
,; ,,,; ,,; ,,; -

,,; , ,;
,,; ,,
,,; ,,
,,; ,,; ,
, veterator,callidus, versutus,
astutus,dolosus,argutus,subtili
consilio utens,vafer.- Hombre astuto
y malicioso: ,, simiavulpes>
Hombre
astuto:
,

95

Con otro: ,, colligatus


cum altero.- Juntamente: ,
simul alligatus.- Junto a: ,,, ligatus juxta> Por bajo: ,, subligatus> Estar atado: alligor.- Tener atado: irretitum habeo

,; ,,; ,;
,,; ,,; ,, versutus,homo astutus.-Muy
astuto: ,,; ,
; ,,,-,,
versutissimus,valde astutus.- Ms
astuto: ,, () versutior.- Para engaar: ,,
ad decipiendum callidus

ATADURA: ,,; ,,;


,,; ,,; ,
, ligamen, vinculum, ligatio.Acto de atar: ,, illigatio> Doble atadura: ,
ligamen duplex

ASUNCIN,subida o transporte al cielo: ,, assumptio


ASUNTO:
,;
,,
negotium.- Asunto de reflexin:
., res in consideratio
ne proposita.- El todo del asunto:
,,
summa rei.- Aplicarse
al mismo asunto con prontitud de
nimo: alacri animo
in eamdem causam incumbo

ATALAYA: ,,; ,
; ,,; ,,;,,; ,, specula.- El
que est en la: ,, stans
in specula> Punto desde donde se hace seal de noche: ,,
specula unde facibus accensis signum
dabatur.- Mirar desde la: e specula circumspicio.- Para
dar seales con fuego: ,
, specula unde accensis facibus significatur

ASUSTADIZO: ,,,
qui facile terretur,facile trepidans
ASUSTARSE: , , ,
pavito,expavesco,tremo
ATACAR,con mpetu:
cum
impetu adorior> Con quejas y reprensiones:
questibus et
reprehensionibus impeto.- Con voces
desvergonzadas: procaciclamore insector.- El flanco: cornu circumvenio.- Acometer:
,- aggredior

ATAQUE: ,, impetus.- De
uno de los flancos: ,,
alterius curnu circumventio
ATAR: , , ,
, , ,
(,,), ,
, , ,
,, ,(,-), , , ,
-, , , ,
, , , ,,
, , ,
vincio,alligo,illigo,ligo,innecto,
religo,copulo>Alrededor:,
, , , , , .- Apretadamente: ,
- arctius alligo> Atar a: alligo.- Con cintas o cordones: lineo vinculo alligo
Con cuerdas: , ,

funibus,funiculis illigare.-

ATADO:
,,;
,,;
,,;
,,
implicitus,ligatus,alligatus,vinctus
> Alredor: ,, circumligatus.- Aquel que tiene las pies y
las
manos
atados:
,,
pedibus et manibus colligatus.- Con
cadenasde hierro: ,,
,,
ferreis ligais
vinculis,ferro ligatus> Con cordn,
concuerda de lino: ,, lineo vincula astrictus
Con nueve lazos: ,,
novem vinculis connexus.- Con oro:
,,
aureo alligatus.-

96

Con otro: una vincio> Fuertemente: revincio> Juntamente con lazos o grillos: si insuper alligo.- Por
bajo: subligo.- Ser atado:
religor> Tener atado: vinctum teneo.- Volver a
atar: , religo> Apropaido para: ,, aptus
ad ligandum.- Atado con agnocasto o
sanzgatillo (especie de miembres
que crecen a orillas de los ros):
,, vitice illigatus> Atado con fuertes ligaduras:
, firmis vinculis illigatus.Atado por detrs: ,,
a tergo revincuts.- Capaz de atar
con: , , habens vim
colligandi.- El que ata con grillos:
,, ligator> Volver a atar
religo

mul pedicibus adstringo.- Los pies:


pedes ligo.- Ms: ,
percello,exterrefacio,perterrefacio
Antes: ante exterrefacio
Atemorizarse: ,
expavesco
ATEMPERADO con: ,,;
,, contemperatus,temperatus
ATEMPERAR:`,,-, -, tempero
Con: ,- contempero
ATENAS: , ,; ,
Athenae.- Fiesta en Atenas: ,
, festum Athenis
ARTENCIN: ,,;
,; ,,; ,,
attentio,animi intentio.- Atencin
con:
intento> Con mucha
atencin y cuidado:
maxima cum attentione et cura.- En
atencin: quod spectat ad.Conciliarse la: audientem mihi facio.- Llamar la atencin
a otra parte:
in alias
curas avoco.- Mirar con: intentis oculis considero.- Que
excita la atencin: ,,
attentum faciens

ATARAZANAS: , navium aedes.- De un puerto: ,, crepido in portu


ATARDECER,al atardecer:
extremo vespere
ATASCAR: ,-

obturo

ATAD: ,,; ,,
,, capulum, loculus,sandapila.- Constructor de: ,
; ,, qui sandapilas
compingit.- Donde se hacen atades:
, , locus ubi sandapilae compinguntur.- Encerrar cadveres en nichos o atad:
cadavera loculo includo
ATAVO: ,,

ATENDER: , ; adhibere mentem,attendo.- Al mismo tiempo: ,


simul attendo.Que atiende a una
sola cosa: ,, in unam
rem intentus.Se ha de atender:
attendendum est

concinnitas

ATENIENSE, al modo ateniense,tico:


more attico.- Seguir,imitar a los atenienses: partem atheniensium sequor.- Amante de
los: ,,
amans atheniensium.- Apasionado por el dialecto ateniense: ,, atici
sermonis studiosus

ATEMORIZADO:,,,
; ,, , metu perculsus,exterritus,terrefactus> Aterrorizada: ,, exterrita
ATEMORIZAR: , ,,-, , ,, ,- terreo,timore

97

,: non distractus> Ser muy atento y diligente: magnam curam gero

ATENTAMENTE: , attente
ATENTAR descaradamente: ,
impudenter attento

ATENUACIN:
nuatio

ATENTO: ,,; ,,
,,; ,, ,, attentus.- Con los oidos prestos: ,, aures
praebens.- Atento a: ,,
,, intentus> Mirada atenta: ,, accurata speculatio.- No distrado: ,
ATERRADO,A: ,,;
,; ,,; , ,
; ,,; , ,
perterritus,trepidus,metu perculsus
territus,pavidus.- Aterrada:
,; ,, pavida> Quedar aterrado:
crudido
animo ex pavore

,,

atte-

ATENUAR: , ,
, , , extenuo,attenuo,diminuo
ATEO:,,; ,,
qui negat deum
rrefacio
ATESORAR: , ,
congero pro thesauro,refero in thesaurum,thesauros exstruo
Que reserva, atesora dinero: ,, qui thesauros congerit>
Que tiene prudencia de atesorar,guar
dar lo necesario: ,,
qui habet prudentiam recondendi
quae opus sunt

ATERRADOR: ,,; ,
, terrorificus,terrorem afferens

ATESTADO,lleno: ,,
,,; ,,; ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,, refertus,confertus, coacervatus,expletus

ATERRAR: ,-, ,, , -, , , ,
,,
,
,-, ,
, , ,-,
,-, , , ,
, , ,
,-, ,
deterreo,terreo,perterrefacio,terrefacio,exterrefacio.- Aterrarse: ,- terreo.- Accin de
aterrar: ,, actio terrefaciendi.- Aterrado por un sueo:
,, somnio perculsus et exterritus.- Aterrar con sombra y espectros: larvis
et spectris territo.- Que aterra
como las sombras: ,,
larvarum more perterritus

ATESTAR: , , , ,-, , ,
,-, ,-
refercio,confertim impleo,infercio
ATESTIGUAR ,,, -, ,
testor,obtestor.- Lo
contrario: contrarium
testor> En contra: ,
testor contra.- De s
mismo:
testificor de me
ipsum.- Cosas falsas:
falsa testor.- Antes: ,
- ante testor

ATERRONADO, en forma de terrn: ,, glabae similis


ATERRORIZAR:
,
(-,-), terreo, te-

ATIBORRAR:

98

constipare

, , optime decertans.Lucha de atletas: ,,


athletarum luctatio> Pan de los atletas:,, panis quo utebantur athletae> Prtico,lonja donde se ejercitaban los atletas:
,,; ,, xistus,lo
cus in quo exercebantur athletae>
Relativo al atleta: ,,
adathletam pertinens

TICO: ,, atticus> Apasionado por el dialecto tico: ,, attici sermonis studio


sus
ATINAR: i recta caput causae peto (ir derecho al punto principal)
ATIRANTAR los cables flojos: rudentes laxos intendo
ATIZAR:

ATLTICO, juego alttico especial


compuesto de cinco: ,,
athletici certaminis genus

excito

ATLANTE: ,,
ATLAS: ,,
bra collis

Atlante

ATLETISMO,darse a ejercicios de:


athleticis exercitationibus operam do

exrema verte-

ATMSFERA,estado nebuloso de: ,, coeli conditio mixtam


habens nebuulis serenitatem

ATLETA: ,,; ,,
,,; ,, certator,athleta,luctator.- Que combate
con los puos: ,, qui pugno
certat.- Que combate en el pan
cratio ,, athleta
qui pancratio certat.- Excelente:
TOMO: ,, individuus

ATOLONDRADO: ,, attonitus
, , qui pravis et
tortuosis somniis terretur.- Que
atormenta a los hombres: ,
,, excrucians viros.- Que se
atormenta a s mismo: ,
seipsum puniens.- Atormentarse
por cosas frvolas y despreciables
torqueo de rebus frivo
lis et nugatoriis> Vanamente: vano affectu me crucio

ATNITO: ,,,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,
-,,; ,,,; ,
,; ,, attonitus,obstupefactus,expavefactus,stupidus.- De
jar atnito: , ,
, attonitum reddo,
exterrefacio.obstupefacio.- Quedar
atnito: ,-, , obstupesco,stupeo,expavesco

ATRABILIARIO,melanclico: ,, atra bile laborans


ATRABILIS,melancola: ,,
atra bilis

ATORMENTAR: , , , , , ( ,

, ),,

, , , ,
crucio,excrutio,distorqueo,
torqueo,intorqueo> En la rudeda: rota districtum torqueo> Fuertemente:
acerbo vexo.Ser atormentado: , -,
, crucior.- El que
es atormentado con sueos espantosos

ATRACAR:
latrocinor

obsero;

ATRACARSE,de comida: , insuoer cibos ingero,ingurgito


me
ATRACCIN: ,,;
,; ,, attractio

99

ATRACTIVO: ,,; ,
,
,
; ,,; ,, illecebrae,illicium
oblectamentum> (Adj.) ,,,;,, illaecebrosus,illex.- Usar de atractivos:
blanditiis utor

post> Hacia atrs: , retro,retrorsum.- Y hacia atrs:


retro,retrorsum

ATRAER: ,-, , , , , ,
, , attraho,allicio.- Con: simul
attraho.- Con encantos: excanto> Hacia afuera: , elicio,apello.- Ms o primero:
ante,prior attraho.- Atraer
al mismo tiempo: attraho
simul.- Atraerse a su parecer:
ad meam sententiam pertraho.- Fcil de: ,, tractilis.- Que atrae gente a su alrededor: ,, corona circunstantium cinctus> Que atrae:,, attractivus.- Que tiene
fuerza de atraer: ,,
vim habens attraendi o extrahendi.Que tiene virtud de atraer: ,
,
attraendi vim habens.- Todo
atrado: ,, totus attractus> Atrado: ,,; ,,
attractus,qui trahitur.Por el hierro: ,,
ferro attractus

ATREVERSE: , , , , , audeo
A ir en contra de alguno: audacter contra venio.- Demasia
do:
nimium audeo.- El
primero: prior audeo> No
atreverse: , non
audeo.- Que es necesario atreverse:
,, audendus> Quien a todo
se atreve: ,,;, ,, omnia audens

ATRAVESAR: transeo per>


Pasar de una parte a otra:
traicio alicunde

ATREVIDAMENTE: , , , ,
audacter,temerarie,insolenter
ATREVIDO: ,,;
,; ,,; ,,
,, audax, impudens.- Como un lobo: ,,
luporum modo audax> De mano atrevida: ,,,
promptus manu.- Muy atrevido: ,
, supra modum audax> Hacer atrevido: audacem reddo> Ser
atrevido: audeo> Resuelto: ,, confidens

ATRS:
,
,
,
retro, retrorsum> De la
partede
atrs:
,-
ATREVIMIENTO:
,;-,,
; ,,; ,
; ,,; ,, audacia,impudentia.- De manos: ,,
audacia manuum.- Que
gusta de atrevidas audacias: ,, qui amat facinora projectae audaciae.- Hablar con: audacter loquor.- Ostentar
atrevimiento juvenil: juvenilem audaciam ostento> Tener atrevimiento: , audeo
ATRIBUIR:

(,,,) , , ,
, attribuo,tribuo
acceptum refero.- Se ha de atribuir:
annectendum esto> Atribudo: ,, attributus
Atribuir, imputar: auctorem esse dico.- Atribuirse: adscisco
ATRIBUTO (gram.filos.) ,
,; ,,;
, ad paedicatum pertinens,praedicatum

, ,-

100

ATRINCHERAMIENTO:
loricatio

,,
thynnorum caopturae idoneus.- Semejante al: ,,
thynno similis.- Observar los: thynnos observo

, ,

ATRINCHERAR: , , circumvallo,lorico

ATUNERO: ,,

ATRIO: ,,; ,,;


,,; , ,
,; ,,; ,
,;
,,;
,
,,; ,,; ,, atrium,aulae vestibulum,
anterior domus o templi pars> Perteneciente al: ,, atriensis
ATROCIDAD: ,,
tas

ATURDIDO: ,,; ,,; ,,


,,; ,,
; ,,, vesanus,atonitus.- Muy: ,, admodum obstupefactus
ATURDIMIENTO: ,,

atroci-

ATRONADO ,.
ATRONAR,los odoc:
aures

thynnarius

stupor

ATURDIR: ,,
,,,
obturbo,strepitu percello,attonitum
reddo,obstrepo> Los oidos con el mu-

vesanus
obtundo

cho hablar:
quacitate

obtundo lo-

AUDACIA: ,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,, audacia
Con audacia: ,
audacter,fidenti animo.- De gran audacia: ,, magnam audaciam habens.- De manos: ,, audacia manuum.- Facilidad
para emprender algo con audacia`,,
facilitas
ad
quidlibet audendum.- Ir delante con
audacia,dar ejemplo de: praeeo cum audacia,exemplum audendi praebeo> Prodigiosa: ,, prodigiosa improbitas>Que
acomete con: ,, qui,
quae audacter irruentem hostem sustinet> Que se arroja a los peligros: `,, projecta
in periculum audacia.- Usar de: audacia utor

ATROPELLADAMENTE: `,`
abrupte
ATROPELLAMIENTO:`, ,
impetus omnia praerumpens
ATROPELLAR: ,
calcibus impeto,conculco
ATROZ: ,,; ,
,; ,, atrox
ATN: ,,
thymnus.- Atn
pequeo: ,,; ,,
,, parvus thymnus> Hebra ,; ,; ,
, pelamis,thymna.- Pescador de
atunes: ,, thynnorum
piscator.- Observacin de los: ,, thynnorum observatio
El que observa los: ,,
thynnorum obsrvator.- Sacrificio
de atn: ,, sacrificium
ex thymnis> Fiestas en que se sacrificaban atunes: ,, sacrum in quo thynnus immolabatur.Idneo para la pesca del: ,; ,,; ,
,; ,,; ,,

AUDAZ: ,,; ,,; ,,; ,


,,; ,,; ,,; ,,; -

101

; ,,; ,,
; ,, augur; qui aves
observat, qui ex avibus statuit
quid sit agendum> Ciencia de los augures: ,,
auguralis
disciplina

,,; , -,,;
,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,,; ,
; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, audax> De corazn:
, ,
audaci cordi
praeditus> De lengua: ,
, ,, audax
lingua,qui audaci ore est> De manos:
,,,
manu promptus>
En la pelea: ,,; -
,,
audax pugnae.- En las
empresas: ,, audacior in periculosis rebus suscipiendis.- en sus resoluciones:,,; ,,;,,, consulendo audax> Maquinador audaz: ,,
audax maquinator> Muy audaz: ,,; ,, multum,magnopere audax.- Que se atreve
a grandes cosas: ,,
fortium facinorum patrator.- Ser
audaz: audax sum> Hacer audaz
,
,

audacem facio> Hacerse audaz: ,


audax fio,audacem
facio
AUDAZMENTE:
,
audacter
AUDIBLE: ,,
cadens

AUGURAL: ,,; ,, auguralis


AUGURAR: , ,
, , auguror,ominor.- Felicidades:

bene ominor.- Ms:


insuper auguror.- Por las entraas:

per exta auguror.- Por


medio del agua: ,,,
qui,quae per aquam praedicit.-Perito
en: ,, augurandi peritus
AUGURIO: ,,; ,,; ,,; ,, augurium> De mal: ,, mali augurii> Mal augurio: ,, infaustum omen
AUGUSTA,esposa del emperador: ,, augusta
AUGUSTAMENTE: auguste,realiter
AUGUSTO,emperador romano: ,
Augustus.- Augustsimo: ,, augustsimus.- ,,
; ,,; ,,;,,; ,, augustus

sub auditum

ULICO: ,,

AUDIENCIA,sala de: ,
locus ubi magistratus dant responsa
AUDITOR, oyente: ,,
ditor

AULLAR:
, , ,
, , ,
, ululo,gannio,ululatus
edo> Que alla: ,,
clamosus

au-

AUDITORIO: ,,; ,, praesentia,auditorium


AUGE,ir

en

auge:

aulicus

AULLIDO: ,,;,,;
,,; ,,; ,,; ,, fremitus,
ululatus,rugitus.- Con aullidos:
cum ululatu.- Del lobo: -

cresco

AUGUR: ,,,; ,,

102

,,

, -, , ,
, , , ,
, ,- augeo,
insuper do, acresco,emendo.- Adems
insuper augeo.- De paso:
, obiter augeo
Hacer mayor: majus facio
Juntamente:
una insu-

lupium ululatus

AUMENTADO: ,, auctus.- En
mil: ,, millies
auctus
AUMENTAR: , (,)
, , ,
; , ,
, , , ,
per adaugeo.- Ms: ,
insuper augeo.- Poco
ha aumentado: ,, nuper
auctus> Que aumenta el nmero: ,, numerum augens.- Mucho:
, supra modum
augeo.- Aumentarse: , , ,, crassesco,augeor.-Que se aumenta ms:
,, insupwer intumescens

, auram popularem
captare,conciliare
UREO: ,,,; ,, aureus> Medio ureo (moneda) `,, semi-aureus
AURICULAR: ,, auricularis
AURIGA: `,,; `,,; `,,; ,
, auriga,agitator.- Oficio de
`,, aurigatio> Ser auriga: `, `
aurigari

AUMENTATIVO: ,,; ,, habens vim augendi.Partcula aumentativa en la significacin de los compuestos: ri-

AURORA: ,,, (acus.)


,,; ,,; ,,; ,; ,, aurora,
diluculum.- De nveos y blancos
pies: ,, niveos seu candidos pedes habens.- Que es llevada
por un solo caballo: ,,
quae unnico equo vehitur.- En la
aurora: in aurora

AUMENTO: ,,; ,;
,,; ,,; ,
,; ,,;,
; ,,; ,,;
,,; ,, quod
insuper datur, augmentum, accretio,
incrementum,accessio> Partcula potica de aumento usada como prefijo:
- La palabra a la que debe
proceder ha de empezar por consonante para evitar la crasis.

AUSCULTACIN: ,,
cultatio

AN , , adhuc.An no: , , ,
nondum.- Ni an: nedum
AUNAR:

aus-

AUSENCIA: ,,; ,,
absentia
AUSENTARSE: (-,); , , ,
(,,
(imper.), (, );
abeo,absum .-Todo un da
totum diem absum

consentio

AUNQUE: , , ,
, , ,- (partcula encltica) etsi,quamvis,quamquam
etiamsi,licet,tametsi

AUSENTE: ,, absens.- De
casa: ,,; ,,
absens a doma,a patria.- Por doce
das: ,,
per duode-

AURA: , ,,; ,,
aura.- Suave: , aurae levis> Buscar el aura popular: -

103

cim dies absens. abest

Est

ASPICE: ,,

,,; ,,; ,, austerus, superciliosus.algo austero: ,, subausterus

ausente:

auspex

AUSPICIO: ,,; ,,; ,,; ,


, ; ,, auspicium
Lugar,templo donde se hacan los:
,,; ,
templum,locus capiendis auspciis.- Volver a hacer los auspicios
consultando las aves:
aves iterum consulo

AUSTRAL: ,, australis.Viento: ,, auster

AUSTERAMENTE: austere

AUTRQUICO:
ciens

AUSTERIDAD: ,,; ,,; ,, auste


ritas

AUTNTICAMENTE authentice

AUSTRO,situado ms all del austro,


lejos: ,, super,ultra
austrum positus
AUTARQUA: ,,; ,
, sufficientia propia

AUTNTICO: ,,

AUSTERO: ,,; ,
ticus

sufficio

AUTONOMA,libertad para darse sus


propias leyes: ,, libertas suis vivendi legibus, autonomia

AUTOBOMBO, el que se da autobombo:


,, qui sua voce ipse se
praedicat

AUTNOMO: ,,
qui sui
juris est liber; liber suis vivendi
legibus.- Gobernarse por s mismo,
por sus propias leyes:
meo jure vivo

AUTODIDACTA: ,,; ,,; ,, a se


ipse doctus,edoctus.- Instruyndose
a s mismo suopte ingenio

AUTOPSIA: ,, propriis oculis actio se videndi,proprius aspectus

qui se

AUTOPUBLICIDAD,el que da noticia de


sus propias acciones
,
, nuntius ipse rei a se gestae

AUTGRAFO,adj. ,, manu propria scriptus.- Sust. , ,, propria manu


scriptum
AUTMATA: ,,

se

authen-

AUTOMATISMO, constructor de mquinas


que se mueven por automatismo: ,, machinarum quae moveri per se videntur,opifex

AUTOALABARSE, el que se autoalaba:


,, qui sua voce ipse se
praedicat

AUTFAGO: .,
ipsum devorat

suffi-

movens>
,, faciens aliquid sponte.- ,, ipse
per se currens

AUTILLO,, ,; ,,
animal enemigo del autillo: ,
, animal ululae inimicus
AUTOABASTECERSE:

,,

AUTOR: ,,; ,,;


,,;
,,
auctor.auctor quilibet.- De libros:
,, librorum scriptor.- De s mismo: ,,

ipsum

104

domini more impero.- Tener autoridad


,
auctoritate
valeo, potestatem habeo> Usurpar
autoridad,arrogarse: auctoritatem usurpo.- Lugar donde se
renen las: ,, magistratuum curia.- Autoridad o destino
dado segn la renta que se posee:,, dominationis species
AUTORITARIAMENTE y absolutamente:

eorum more qui suo


jure imperant

ipse sui causa.- Escritor en general


prosista, historiador: ,
,,
auctor.- Unico de
odo: ,,
totus auctor
alicuius rei.-Ser autor junto con
otros: una cum aliis auctor sum.- Ser autor , ,
, auctor sum
AUTORIDAD: ,, auctoritas,dignitas.- Axioma,principio de
valor en s mismo: , ,
axioma.- Autoridades: ,
potestates, magistratus.- Crdito:
,, auctoritas.- Con autoridad:
cum auctoritate.Digna de fe: ,, auctoritate fide digna.- Dotado de: ,, qui valet auctorita
te.- Inviolable,sacrosanta: ,, sacrosanctus magistratus
Poder: ,,; ,,
dominatio,auctoritas.-,;
,,; ,,

auctoritas.- Que ejerce la autoridad paternal: , ,


auctoritatem paternam exercens.Asumir la autoridad:
mihi potestatem assumo.- Ejercer la
autoridad: , magistratum
gero.- Dar autoridad: potestatem do.- Mandar con:
), , , ,, , , ,
, , ,,,,
, auxilior> Ade
ms: insuper auxilior>
Llevar el auxilio con otro: onus una sustineo.- Concurrir
para auxiliar: convenio
ad ferendum auxilium.- Correr a auxiliar: , curro ad
auxilium.- Llevar socorros: suppetias ferre.- Estar al lado de uno: a latere sto
Juntamente: una auxilior
Acercarse en auxilio:
accedo in auxilium.- Auxiliar espontneo: ,, auxiliaris
Concurrencia para auxiliar:

AUTOSERVICIO: ,, sui
ipsius famulitium
AUXILIADOR: ,,; ,
,; ,,; ,
; ,,; ,,
,,; , ,;
,,;,

,; ,,; ,,
,,; ,, ,,;
,,,
auxiliator,auxiliatrix.- Prefecto de
los auxiliadores: a,
auxiliatorum praefectus> Auxiliadora
,,;
,,
auxiliatrix
AUXILIAR: , , (-

,, concursus ad auxilium ferendum.- El que auxilia:


, opem ferens.- El que corre
a auxiliar: ,, ad auxilium currens.- Que auxilia juntamente: ,, qui simul auxiliatur> Se ha de auxiliar:
auxiliandum
AUXILIO ,,;,,
; ,,; ,,; `, , ; ,,; ,
,; ,,; ,,; ,,; , ,; ,,; ,,;
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,, auxilium,adjumentum.- Va,
medio de hacer alguna cosa: ,,

105

, , cupidus sum pwecunaie,deditus sum pecuniae,avarus

via,auxilium ad aliquid faciendum


Auxilio falso,aparentado: falsa,ementita auxilii latio>
Llamado en auxilio: ,,
in necessitate rogatus.- Entrar
a llevar auxilio: ingredior ad ferendum auxilium.- Partir
a llevar auxilio: ad opem
ferendum alicunde proficiscor> Pedir auxilio: imploro opem
Prestar auxilio: , auxilio juvo,suppetias fero
Privar de auxilio: privo auxiliis

AVARO:`,,; ,,
; ,,; ,,
; ,,; ,
,; ,,;
,; ,,;
,; ,,; ,,;
,
,,;
, , ; ,,;
,,; ,,
(hamum devorans), avidus,avarus,
cupidus lucri> Ser avaro:
cupiditate divitiarum teneor.- Que
escatima las cosas: ,,
avarus.- Tan avaro que divide un
higo: ,, ita avarus
ut ficum dividit

AVANCE: ,,; ,
saltus
AVANZADA: ,,

excubiae

AVANZAR: ,-,-, (-), , ,


progredior,procedo,succedo,subeo>
Ocultamente: progredior
Hacer avanzar a golpe de ltigo:

virga incitare.Avanzando: progrediendo>


AVARAMENTE:

AVE:
,,;
,,;
,; ,,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,, avis.- Un ave
cualquiera,cierta ave: , ,;
, ,; ,, ; ,
, avis quaedam.- Acu
tica: ,,; ,,
; , ,, avis aquatilis,aquatica.- Abundante en aves:
, , abundans avibus>
Amigo de las: ,,, studiosus avium.- Aves: ,,
volucres.- Comido de: ,
avibus comestus.- Con cola roja:
,, avis a rubra cauda
Cra de: ,,; ,, avium nutritio,generatio> Amor a las: ,,
amor avium.- Tetrao (aves desconocida) , tetrao> Ave pare-

avare

AVARICIA:`,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, avaritia> Ausencia de: ,, avaritia
carentia.- Con avaricia:`, avare> Libre de: ,, alienus ab avaritia> Estar posedo de: auri insano amore teneor.- Ambicin de
empleos y magistraturas: ,
, studium magistratuum gerendorum
AVARIENTO: ,, qui avidus
appetit.- Ser avariento: cida aun reptil: `,`,
, avis.- De la naturaleza de
las: ,, avium naturam
habens.-De mar o laguna: ,
,, avis.- De paso,incendiaria: ,, avis pere-

grina,incendiaria.- El que caza o


vende aves ,, qui aves
captat vel vendit.- El que mantiene
aves:,,
qui aves
nutrit.- El tiene mana en la
crianza de las: ,, qui
aves insano amore deperit.- El que

106

vende
aves:
,,
avicularum institor.- Especie de ave
nocturna: ,, avis nocturnae species> Lugar donde se venden
aves: ,,
locus ubi
aves venduntur.- Mana de tener o
criar aves: ,,
avium
insanus amor> Nacido de un ave:
,, ex ave generatus.Nadadora: ,,;,
natabilis,urinatrix avis> Nocturna: ,, ulula>Observacin
de las: ,,; ,,
observatio avium.Pequea: ,,; ,,; ,,; ,,,avicula> Perteneciente a la observacin de las: ,, ad avium observationem pertinens.- Relativo a las:
, , ,,;
,,; ,, ad aves
pertinens.- Pintada de diversos
colores: ,, avis variegata.- Que canta mal: ,,

stridula avis> Que cra aves:


,, aves alens.- Que
devora aves o gallinas: ,
, aves,gallinas devorans.- Que
observa las aves: ,,
qui aves observat.-Que se ocupa de
las: ,, qui circum aves
versatur.Semejante
a
las
aves,ligero: ,,
avibus
similis,levis> Voz suave de:
, exilis vox avium> Voz dbil
de las: ,,
exilis vox
avium.- Vendedor de , ,
asserum venditor> Transformarse
en:
in avem muto.- Tener
mana por la crianza de las aves:

avibus alendis insane


studeo.- Observar las: ,
aves observo, inspicio
Criar aves: aves alo
AVELLANAS: ,,
nae nuces

AVERGONZAR:
, ,
pudore afficio,perfundo
Avergonzarse mucho:
me valde pudet
AVENIRSE,fcil de..: ,,
facilis ad cedendum
AVENTADOR: `,,; `,
,; ,,; ,
, flabellum
AVENTAJADO: ,, praestans.-(comp.) ,,; ,-,,; ,,
,,, praestantior,potentior.- Muy: ,,,; ,,; ,,; ,, ;
,,; ,,:
,,; ,, ;
,, (qui sortem divinitus adeptus est) omnium praestantis
simus,eximius,praestantissimus
AVENTAJAR: , , ,
, (),,
,
,
,
, , ,
, praesto,praecello,antecello.- A los dems: prae caeteris emineo.- Que
aventaja a otros:
,,
aliis praestans
AVENTAR: , , , ventilo,vestilando disjicio.- Con criba: ventilo
vanno.- Con el bieldo: , ventilabro purgo
AVENTURA: ,,
AVENTURARSE:

periculum
periclitor

AVERGONZADO: ,,; ,, pudibundus, qui est vultu


demisso ex pudore.- Muy triste y
avergonzado: ,, admodum vultu trisrtis et pudibundus

avella-

AVENA: ,,
avena.- Molino
para la avena: ,,
mola qua frangebatur alica

107

AVENGONZAR: (,), , ,
pudefacio> Avergonzarse:
,,,simul pudefio> No avergonzarse:
, erusbesco>
Un poco: aliquantum
me pudet.- Fcil de: ,,
qui facile pudore afficitur.- El
que se avergenza: ,,
qui erubescit

, vereor,rubeo,erusbesco,pudore afficior> Hacer avergonzarse: injuecto pudore


reprimo.- Juntamente:
struthocamelus
VIDO: ,,

AVINAGRAR: , ,
,
acesco,acorem refero.- Que
se avinagra o repunta:
acescens.- Propio para avinagrar
,,
habens
vim
acuendi

AVERIGUACIN: ,,; ,
; ,, inquisitio.- Por la
observacin de las entraas de las
vctimas: ,, inquisitio
ex extispicina

AVISADOR:

, ,

monitor

AVISAR: , ,,
,
,
,
admoneo,moneo, commonefacio,commoneo.- Con fuego: ,
-
ignem verto ad dandum
signum.- Con un silbido:
sibilo ante edito admoneo.- De ante
mano: praenuntio.- Por
la noche (el centinela):
nuntio nocte.- Secretamente:
clam nuntio.- La que avisa:
,, monitrix

AVERIGUADO: ,,; ,, compertus


AVERIGUADOR: ,,
sitor

avidus

inqui-

AVERIGUAR: ,

(,), , ,, perquiro
dijudico,inquiro,indago.- Adems:
insuper sciscitor.Con curiosidad: curiose
exploro.- Con diligencia:
diligenter inquiro.Juntamente: una inquiro.Por el tacto: tacto exploro.- Tener averiguado: ,
- exploratum habeo.- Que averigua muchas cosas: ,,
qui multa sciscitatur

AVISO: ,,; ,,;


,,; ,,; ,,; ,,; ,, consilium,nuntium,nuntius,admonitio.- Pblico: ,
,, publicum programma.Que sirve de: ,, admonitorius.- Sin previo aviso: sine paevia denuntiatione

AVERNO: , () avernus
(avibus carens)

AVISPA: , ,,; ,
vespa.- Semejante a la: ,
,; ,, vesperarum
speciem habens, vespae similis.Falsa: ,,
ementitta
vespa.- Celdillas de las: ,,

cellae vesparum.- Lugar donde


las avispas se reproducen: ,, locus ubi vespae foetificant

AVERSIN: ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,


, aversio,aversatio,simultas.-Con
aversin: animo alieno.Sentir aversin: aversor
AVESTRUZ: , , ,,
struthio,

108

AVISPERO: ,,; ,
,; ,, vesparium,locus
ubi stant vespae
AVIVAR,el fuego: excito
ignem sopitum.- El fuego soplando:
flatu ascendo
AXIOMA,proposicin fidedigna:
, sententia fide digna,enuntiatum,axioma
(Ay! ,; ,; `; ; Hei!
He! Ohe! Eheu!.- (Ay!(Ay de m!
, Heu! Heu mihi!.- (Ay!
(Ay! ,; ,; , ; ; ,
Heu!Heu!; Heu!; Io!; Heu!; Heu,hei!
(Ay,malo!(Malo! ; (Vae! Heu!
Ayax,hijo de Telamn:
Ajax,Telamonis filius
AYER: , ; , heri.De ayer: `,,; ,,;
,, hesternus
AYES,que causa ayes: ,,
qui suspiria affert
AYO: ,, () auctor.,, paedagogus
AYUDA: ,,; ,,; , ,
,, favor,adjutor,adju
mentum.- De cmara: ,
; ,,; ,,
vestium custos,cubicularius,vestiarius.- Ayuda (lavativa): ,
; ,, injectio,per
clysterem infusio.- Ponerse una
ayuda:
per clysterem infundo> Sin
ayuda,que se sirve a s mismo: ,, qui sibi ministrat

minister
AYUDAR: , , , , , (,), , ,
, , , ,-
(-,-), , ,
, , , , , ,-,
,, , ,,, , , , , juvo,adjuvo.- A alguno en su trabajo:
aliquem in re
aliqua comparanda juvare.- A alguno:
cum alio adjuvo
A hacer: ,- adjuvo in
peficiendo.- A la vez:
vicissim juvo.- A otro en su

AYUDADOR,A: ,,; ,, adjutor; ,,


adjutrix
AYUDANTE: , -,,
qui su alio opus exercert, adjutor>
En el trabajo: ,, ad-

109

AYUNO,adj.: ,,; ,
,; ,, jejunus.- Que no
ha comido: ,, jujunus,qui non gustavit.- Sust.: ,,; ,, jejunium

cargo: alterius curam adjuvo.- A otro: subservio.- Ayudar a: simul


operam suppedito.- Los ruegos de
alguno:
alicuius preces
adjuvo.- Ms: insuper ad
juvo.- Mutuamente: una
adjuvo.- Ayudar simultneamente
simul administro.- Se ha
de ayudar: adjuvandum
est.- Ser ayudado: ,,
juvor.- Auxiliar:, ()
juvor.- Digno de ser
ayudado: ,, adjuvandus
El que ayuda voluntariamente:
,, voluntariam operam praebens.- El que ayuda: ,
; ,, adjutor> Ayudar en el trabajo: laborem adjuvo.- Que a todos ayuda: ,, omnes adjuvans.- Que
ayuda: ,,; ,,
,, auxiliator,adjutor.Que ayuda a rodear: ,
, adjuvans circumquaque in ducen
do.- Que puede ser ayudado: ,, cui facile succurri potest> Que se ayudan mutuamente: ,
simul operantes.- Accin
de ayudar: ,, actio
adjuvandi

AYUNTAMIENTO, reunin, junta: ,, coitus


AYUNTAR: , adjungo
AZADA,de dos dientes: ,,
ligo bifidus
AZADN: ,..; ,,
,,; ,,; ,-,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,, rutrum,sarculum ligo,bidens.- Pequeo: ,,
parvus ligo
AZAFATE,canastillo: ,,
,, quasillum
AZAFRN: ,,; ,,
crocus.- De color de: ,,
,, croco similis,croceo colore.- Que viste tela de color
azafrn: ,,, croceam vestem indutus.- De color de
azafrn: ,, croceo colore tinctus> Parecido al:
, crco sim,ilis> Teir de: ,
croco imbuo, corceo
colore inficior.- Teido de: ,,; ,,; ,,; ,, croceo colore tinctus

AYUNAR: , ,

a cibis abstineo,jejuno.Antes: ante jejuno.- La


que ayuna: ,, jejuna
AYUNAS,en ayunas:,,;
,,
jejunus> Enteramente en
ayunas: ,, prorsus jejunus.- En ayunas: jejune
,,

AZAFRANADO: ,,;
salit) trepidus

croceus

AZAR: ,,; ,
, id quod sponte fit,fortuitus
eventus

AZORAMIENTO: ,,;,,;
,,
trepidatio,
tremor

AZORADO: ,,; ,,
; ,,; ,,
(cui prae metu cor trepidat et

AZORARSE:
trepido

110

AZOTADO: ,, verberatus.- Con cuerdas de lino: ,,;, lineis vinculis percussus

AZUELA: , ,,
,,; ,,;
,,; , , ,,
; ,, dolabra, securis
asciola,dolabella

AZOTAMIENTO,con varas: ,,
verberatio quae fit virga

AZUFRE: ,, , ,,
sulphur.- Perfumar con: sulphure vaporo.- Purificar con: sulphure circum expio> Purificacin con azufre: ,
, lustratio

AZOTAR: , ,
(,,), ,
-, , ,
, , , ,
, , ,,
(), ,verbero,fragello.fragris caedo,vehementer fragello,flagro.- Con correas: ,
, loro verbero> Con
cuerdas: ,
flagris
caedo> Con varas: ,`,
, virgis,fustibus
virgulis caedo.- Despedazar a azotes
flagris lacero> El primero: ante o prior verbero.Ser azotado: , vapulo.Digno de ser azotado: ,
, verberibus caedendus.- El que
azota: ,, flagellator>
Que debe ser azotado: ,,
verberandus> El acto de: ,,;,, flagellamentum, verberatio> Dar una azotaina: `u concava et lata manu
nates ferio

AZUL: ,,; ,,
glaucus.- Sobremanera: ,
,
ultra modum caeruleus.- De
color azul: ,,; ,, (-); ,,
qui glaucum colorem habet,caelu
reo colore.- De aspecto azul: ,,
caerulea aspectu.- Acto
de pintar de azul: ,,
caerulei inductio coloris
AZULADO: ,,; ,
,;
,,;
,
,, caeruleus,caeruleo co
lore splendens.- Que tira a color
azulado: ,, cyani colo
rem referens.- Semejante al azul celeste: ,, colore caeruleo similis.- Ser azulado: ,
- caeruleo sum colore

AZOTE: `,,; ,
,; , ; ,,;
,,,;
,,;
,;
,,
ferula,flagellum.- Hecho con correas
,, flagellum.- Necesitar
de azotes: verberibus in
digeo.- Flagelacin a la que eran
sometidos los jvenes espartanos:
,,
flagellatio cui
juvenes spartani subjiciebantur

AZULAR,dar de azul: caeruleum


colorem induco
AZUZAMIENTO de perros: ,,
canum incitatio
AZUZAR
a los perros con silbidos:

sibilando canes instigo.A los perros para cazar:


canes ago ad venandum.- Los perros:
,

canes incito

AZCAR: ,,; ,,
saccharum

111

,, Iacchuc,Bacchs,Lyaeus,
Sabazios.- Baco,perturbador de la
mente: ,, animae diremptor.- Templo de Baco:
, aedes Bacchi.- Perteneciente
a Baco: ,, ad Dionysium pertienens.- Compaeras de Baco
, Bacchi sociae.- El que
celebra las fiestas de Baco:
,,; ,,
orgiorum
celebratur.- Fiesta de Baco: ,
festum in honorem Bacchi;,
festum Athenis in honorem Bacchi
Juego de Baco Leneo:
Lenaei ludi.- Juego usado en las
fiestas de Baco: ,, ludi
genus.- Lugares dedicados a Baco:
,,
loca Baccho sacra.Ofrendas en honor de: , thysi,liba.- Que gusta de las fiestas
de Baco: ,, studiosus
evationis.- Baco,que preside la
prensa de la uva: ,
, Bacchus leanus praeses prelorum.- Sacerdote de: ,,
-,, sacerdos Bacchi.- Sacer
dotisa de: ,; ,,
foemina sacerdos Bacchi

B
BA: ,

(voz inarticulada) bba

BABA: ,,

virosus humor

BACANAL: ,,;,,

,,; ,, debacchatio,bacchanalia.- Celebrar bacanales: , , ,


orgia celebro,bacchor.- Aullidos ba
canales: Celebracin de: ,
, orgiarum oeractio.- Participar
de los: thyrsum gesto.El que celebra bacanales: ,
,; ,, qui,quae orgia
celebrat.- El que se abandona a un
transporte orgistico con un tirso
en la mano: ,, thyrso
furens (thyrsus: hastula frondibus
vestita).- Heridos en el bacanal con
el tirso: ,, thyrso
percussi.- Participacin en la bacanal: ,, thyrsorum gestatio.- Participante en la bacanal:
,, qui orgia celebrat
Perteneciente a los que celebran bacanales: ,, pertinens
ad eos qui orgia celebrant.- Pompa
de los bacanales: ,,
bacchanalia pompa

BCULO: ,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,,,; ,,; ,,; , ,, baculus.-Encorva
do ,, incurvus> Pastoral
,, baculum

BANCANTE ,,; ,
; ,,; ,, baccha, baccha furore percita.- Bacantes sacerdotisas de Baco:
,, bacchae,maenades.Voz de las bacantes: vox bac
chantium.- Clamar a modo de:
clamo bacchantium more.- Imitar a
las bacantes:
bacchantes
imitor
BACHILLER:
loquax

,,

BADANILLA,que usaban los flautistas


,, corium quod labris
circumligabant tibicines
BAGAJE: ,, sarcina.- Con
ducir bagajes: vasa et
utensilia bajulo.- Recoger el bagaje
colligo vasa

inepte

BACN,silleta,sillico: ,
vas ad excipiendum ventris onus

BAGAJERO: ,,

BACO: ,,; ,-,


,; ,; , ,
; , ,,; ,,;

BAGATELA: ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,
,,nugae,merces expers valo

91

lixa

ris.- Decir bagatelas a cada paso:

passim
nugor.- Escribir
bagatelas: nugas scri
bo.- Hacer o decir bagatelas:
nugor.- Ocuparse de:
simul nugor.- Escritor de:
,, nugarum scriptor.- Ha
blador de: ,, nugiloquus.- El acto de escribir bagatelas:
,,
nugarum
scriptio
, , , tri
pudio,salto.- Al son de la mscica:
subsalto choro canenti.Alrededor: circum sal
to.- Con armas: pyrricham
salto.- Con otro: una cum
alio salto.- Delante:
praesilio.- Inmodestamente:
salto immodeste.- Juntamente:
una tripudio.- Bailar ridculamnete: ridicule sal
to.- Lascivamente: ,
indecore,lascive salto.- Arte de bai
lar: ,, saltandi ars.Diestro en: ,,;
,, habens artem saltandi.- El
que baila con armas: ,,
pyrichae saltator.- El que recibe
a los que bailan: ,,
qui saltantes in choro recipit.- Lugar donde se baila: ,,
locus ubi chiori ducuntur.- Que
baila con otro: ,, is
qui simul chorus excercet.- Que
baila con petulancia y lascivia:
,, qui petulanter et
lascive saltat.- Que baila en pareja
,, una saltans

(BAH!

Vah!

BAHA: ,,; ,,
,,; ,,
statio navium
BAILAR:
,
,
,
, (marchar a comps:
ad numeros incedo) , ,
Baile afeminado: ,, mollis
saltatio.- Amante del baile: ,,
amans saltationis.Arreglado al canto: ,,
saltatio ad cantum.- Cargo de direc
tor del baile: ,, choragi munus.- Cierto baile: ,
,; ,,;`,
,; ,, saltatio quae
dam.- Con canastillos: ,
saltatio cum calathis.- Con los
pies desnudos: ,, ge
nus saltationis.- De esclavos:
, saltatio servilis.- Delante
de otro: ,, praesul
tatio.- Corega (director del baile)
,, choragus.- Escuela de
baile: ,, scho
la ubi docentur a magistro saltatores.- Especie de baile: ,,
saltatio genus.- Gastos de los bailes: ,, suppediattio sump
tuum chorearum.- Lascivo:
,, lasciva saltatio.- Una cla
se de baile: ,,
saltatio
quaedam.- Lo que se da para los
gastos del baile: ,,
quod suppeditatur in sumptum chori.Lugar donde se hacen los ensayos de
los bailes: ,,,
locus excertitando choro.- Lugar
donde se prepara lo necesario para
los bailes: , ,,
locus ad instruendas choreas.Maestro de baile: ,
, saltandi praeceptor.- Movimien
to de las manos y de los pies
bailando: ,, pitylis
ma,micatio manuum et pedum in saltan
do.- Perteneciente a las canciones
de los bailes: ,,
pertinens ad carmina saltatoria.-

BAILARN: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,
saltator; qui in
choro pulsar terram.- Bailarina: ,,;-,,; ,,; ,, saltra
trix
BAILE: ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,
tripudium,saltatio,chorea,saltus

92

Perteneciente a los bailes:


,; ,, ad choreas perti
nens.- Presidente del baile:
,,
duc chori.- Propio del
baile o de los bailarines:
,, conveniens saltationi vel
saltatoribus.- Que costea los bailes
,, is qui suppeditat sump
tus in ludoc )corega).- Que promueve
el baile con armas: ,
habens vim excitandae pyrrichae
saltationis.- Baile ridculo:
,; ,, ridicula
saltatio.- Saln de baile: ,
, locus ubi aguntur choreae.Canciones para las danzas:
,,
subsaltationes, carmina
saltatoria.- Tener parte en el
baile: ad chorum acedo.Dar juntamente un baile:
choream una instituo.Dirigir el baile: , sum dux chori,choreas duco
de bajar alguna cosa: ,,
demissio per funem
BAJEL: ,,

BAJADA: ,,; ,
,; ,,; ,
; ,, descensus
BAJAR: ,
, , ,
, , , des
cendo,desilio.- Antes:
ante
descendo.Con
cuerdas:

, demitto funibus.- De
lo alto: demitto.- Hacer bajar: ,
descen
dere facio, una deprimo.- Juntamente
k, simul demitto
Ms: superdescendo.Poco a poco: subdescen
do.- El que baja (propiamente
guerrero que baja de su carro para
combatir a pie): ,,;
,, descensor.- Accin
,,; ,,; ,
; ,,; ,,; ,, statera,trutina,pondus
libra.- Contrapeso en la balanza
para el equilibrio: ,,
sacoma,id quod in libra ponitur ad
faciendum aequipondium.- El que pesa
en la: ,, librepens.Pesar en la: in trutina
appendo.- Poner en la: ,
, pondero> Platillo de la ,, catillus

navigium

BAJEZA:
,,
humilitas,status ad terram pastrati
De condicin: ,,;
,, innobilitas
BAJO: ,,; ,,
brevia,syrtes
BAJO,humilde: ,,; ,
, humilis.- Abyecto: ,
abjectus.- Preposicin: sub

BALAR: , ,
, balo.- Que bala:
,, balator.- Que bala mu
cho: ,, multum balans

En la parte ms baja:
in
ima parte.- Estar en lo bajo: subsideo.- Ir por bajo,avan
zar,penetrar debajo: ,
,- succedo

BALAUSTRADA:
teus

,,

BALBUCEAR: ,
butio

BALADRONADA, echar baladronadas:


, , bla
tero,magna jactare,abrupta loquor

plu-

bal-

BALBUCIENTE: ,, blaesus.Medio balbunciente: `,,


balbutiens.- Ser balbuciente:
balbus sum

BALANZA:
,,;
,,;
,,; ,,,;

93

BALBUCIR:

balbutio

BAMBALEARSE,que se bambalea:
,, lubrico pede incedens

BALDN oprobio: ,,;


,,; ,,; , probrum
BALDE,en balde frustra

BANCARROTA: , ,,
aeris alieni rescissio.- Hacer banca
rrota: , debitum
rescindo.- Enriquecidos con bacarro
ta: , qui fraudatis cre
ditoribus alienas pecunias possident
El que hace bancarrota: ,
creditorum fraudator

BALEARES,islas: ,-,
Insulae Baleares
BALIDO: ,,; ,,;
,, balatus.- De las cabras: ,, balatus caprae.- De
las ovejas: () balartum
ovium et caprarum

BANCO: (asiento) ,, seam


num.- Asiento largo: ,,
fori subsellia.- De arena a flor de
agua: ,, agger aranae.- Pe
queo , (slo dat.ac.sing.
acus.pl.: , , ) sca
bellum.- Bancos,bajos: ,,
brevia,syrtes

BALLENA: ,,; ,,;


,, balaena.- Lugar donde
se pesca la: ,, locus ubi
cete capiuntur
BALSA: ,,

restagnatio

BANDA pectoral: , ,
, fasciola pectoralis

BALSMICO y lo que tiene olor a bl


samo: ,, balsami odorem habens

BANDEJA redonda: ,,

patina

BANDERA: , ,,;
,, vexillum.- Naval:
navis insigne.- Andar
a caballo delante de las banderas:

ante signa equito.- El


que lleva la bandera: ,
, qui vexillum gestat

BLSAMO: ,, balsamum.Arbol del blsamo: ,


lignum balsami.- Jugo del:
,,
balsami succus.- Ramito
cortado del rbol del blsamo: ,, surculus qui e balsa
mo caeditur
BANDO,pasar al otro bando:
transfugio

BANQUETA: ,,; ,
,; ,, subsellium
BANQUETE: ,,; ,
,; ,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,
epulum, convivium, symposium
epulatio.- Banquete fnebre: ,,; ,, epulum
funebre.- General,pblico: ,
,; ,, epulum ad quod
imnes conveniunt.- Idneo para el
banquete: ,,; ,
,
ad epulationem idoneus.- En
que sirven toda clase de viandas:
,, omni ciborum appara

BANDURRIA: ,,; ,
, pandura.- Que toca la bandurria: ,,; ,
, panduram pulsans.- Taedora
de bandurria: ,, quae
panduram
pulsat.Tocar
la
bandurria: panduram pul
so
BANQUERO: ,,;
,-,, nummularius.-Perte
neciente al banquero, alcambista:
,, ad mensarium,num
mularium pertinens.- Ser banquero:

94

tu instructus.- Banquete libre: ,, lascivium convivium.-Literario: ,, verbis


magis quam epulis instructa coena
(banquete,comida ms abundante en pa
labras que en manjares).- La ropa
para un convite o banquete: ,, convivalis stola.- Que
le gusta con locura ir de banquete
en banquete o a los banquetes:
,, qui insano coenarum
convivalium amore ducitur.- Lugar
del banquete: ,, locus
convivii.- Perteneciente al banquete
,, ad convivia perti
nens.- Director o presidente:
,,; ,, con
viviorum magister.- Presidencia del
banquete: ,, convi
vii praefectura.- Banquete popular:
,,; ,,;
,, populare epulum,publicum
Solemne: ,,, epulum
Sala del: ,, convivii
locus.- Costeado por uno solo:
,, epulum.- Durante todo el
banquete: per universum
epulum.- Presidente del banquete:
,,
praefectus epulorum
Acudir al banquete sin invitacin:
ad coenam non rogatus
accedo.- Andar en banquetes:

epulor.- Dar un banquete:


convivio excipio.- Celebrar banquetes en compaa:
una convivium celebro.- Celebrar
banquetes fnebres: epu
lum funebre celebro.- Celebrar banquete de boda: ()
celebrare nuptiale convivium.- Celebrar un banquete:
epulor.Comer en banquete: epulor.Contribuir para un banquete:
collectam sive symbolam contri
buo.Dar
banquetes:
,
, (-),
,,;-,,;
,, balneatrix

epulor,convivor.- Ser presidente de un banquete:


convivii magister sum
BANQUETEAR: , ,
, , , ,
epulor,comessor,opsono,convi
vor.- Festivamente: festive
epulor.- Juntamente: ,
una comessor,epulor
BANQUILLO, para el lecho: ,
, scabellum per quod in lectum
ascenditur
BAADO: ,,;
, perfussus,irrigus.- De agua:
, aqua perfussus.- En
agua ,,; ,, aqua
dilutus.- Por todos lados:
,, circumfluus
BAAR: ` (`,`),`, , , ,
, , , ,
, , perfundo,
lavo,alluo.Alrededor:

circumluo.- Antes: ,
ante proluo.- Ligeramente:
suffundo.- Baado por todas partes: ,, circum
fluuc.- Baando alrededor: circumfluendo.- Baar con agua
caliente: foveo calida.Que est baado alrededor: ,, qui circa alluitur.- Ser
baado: ,- perfundor
El acto de baar por todas partes:
,, circumluvio.- Ba
arse, echar el agua para:
aquam lavantibus effundo.- En agua
fra:
frigida aqua
lavor
BAERA,mujer al cuidado del bao:
infundens.- Siervo del baero:
BAO (para lavarse): ,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,,;
,; ,,; ,,

BAERO: ,,; ,
,; ,, balneator.Que echa el agua a los que se lavan:
,, aquam lavantibus

95

BRATRO: ,,; ,, ba
rathrum,carcer suterraneus

,,
balneum,solium,alveus balnearius,vas balbnearium,lava
crum.- Baos calientes: ,,
,. callida balnea,lavacra
Bao caliente: ,, cali
dum balneum.- Cuarto de bao:
,, baptisterium.- El que
ayuda a baar, a inmergir en el
bao: ,, immersor.- El
que lleva el agua para el bao: ,, aquam balneo portans
Estufa para calentar los baos o el
lugar de ellos: ,,
hypocaustum.- Apto para el bao:
,, aptus ad lavandum.Bao fro: ,, frigidum
balneum.- Gustar de baos:
delector balneis.- Habitacin de bao pequea: ,
,,; ,,;
, balneum.- Que lleva al bao los
tiles de limpieza: ,
Que tiene forma de bao: ,
, habens formam balnei

BARATURA de las cosas: ,,


vilitas rerum venalium
BARBA: ,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,
barba,mentum.- A quien ha nacido la
barba hace poco: ,, cui
barba paulo ante enata est.costumbre de llevar barba:
,, barbae gestatio.- Barbilla
lo que sobresale bajo los labios en
la mejilla superior: ,,
id quod infra labra in maxilla
inferiore
eminet.Con
barbas:
,, intonsus.- Con bar
ba rala: -,,;
,,
qui est rara barba.Criar barba:
barbam
alo.- Echar mano a la barba para suplicar: mento subjicio
manum.- El que odia la barba:
,,
osor barbae.- El que
tiene barba aguda: ,,
cui acutum est mentum.- Embarbecer:
lanugine vestior.- Empezar a echar..: barbam em
ttere incipio.- Empezar la barba a
crecer: ,, succrescere barbam incipit,
pubesco; barbam emittere incipio.Gastar barba: barbam gesto
La barba de la cabra: ,,
spirillum.- La primera barba:
,,
prima barba.- Puestas
las manos bajo las barbas:
subjectis mento vel maxillae manibus
Barba que empieza a nacer: ,
iincipiens barba.- Que lleva bar
ba puntiaguda: ,,
cuius barba cuneum repraesentat.Que lleva barba: ,,
barbam gerens.- Que tiene barba de
bronce: ,, aeream
barbam habens.- Que tiene barba de
chivo: ,, hircinam
barbam habens.- Que tiene barba
larga:
,,,
,,
longum mentum
habens.- Que tiene la barba espesa:

BAO SECO: ,, siccum


balneum.- Usar del bao seco:
sicco balneo utor
BAPTISTERIO: ,,
terium
BQUICO: ,,

baptis

bachiccus

BARAJA (excusa barajas: cesta de


mimbre con tapa): ,,; ,
, fiscella e vimine plexa in mo
dum arculae
BARATILLERO: `,, scruta
rius,rerum minutarum venditor
BARATILLO: ,, locus
ubi scruta venduntur.- Prendero,persona que vende en el rastro,en el ba
ratillo: ,,;
, varirarum mercium venditor,
venditrix
BARATO: ,, vilis pretio.Comprar barato: vilissimo pretio emo

96

,, qui barbam habens


densam.- Que tiene pequea barba:
,,; ,,
qui parvum mentum habens.- Sin barba
,-,, barbatus.- Bien
barbado: ,, bene barbatus.- Semibarbardo: `,,
semibarbatus

,,;,,; ,
, impubes,intonsus
BARBADO: , , ,, cymba,navis,navicula
qua trajicitur.- El que trae las bar
cas ro arriba a la sirga: ,
, helciarius, qui naves subducit
Hecha pronto: ,, navis subito facta

BRBARAMENTE: ,
barbare

BARCO: ,, navigium.- Pe
queo: ,, navigium
minus.- Grandes barcos (de ro):
magna navigia.- Que tie
ne treinta barcos remeros:
,, triginta transtra habens
Salida
de
barcos:
,,
eruptio navium e portu.- Arrastre de
la nave ro arriba a la sirga: ,,
navium ductio.- El que
arrastra las naves ro arriba a la
sirga: ,,
helciarius.Arrastrar el barco ro arriba a la
sirga: navem subduco.- Emplearse en las maniobras de los: intendo funibus nauticis.- Tener el barco en el puerto:
navem in statione habeo

BARBARIE ,, barbaries
BARBARISMO: ,, barbarismus.- Usar barbarismos: barbaro sermone utor
BRBARO: ,;
,; ,,; ,
: minime graecus;rudis,non
graecus,barbarus,barbari.- Muy brba
ro: ,,
ter (valde)
barbarus
BARBECHAR: .
cio,vervefactum facio

novale fa

BARBECHO: ,,; ,,;


,,; ,,; ,
novalis ager,novalis,renovata terra,novale.- Hacer barbecho:
vervactum facio.- Que ara un
barbecho: ,, qui nova
le caedit

BARTONO: ,, gravitosus
BARQUERO: ,,; ,
; ,, portitor.- Lo que
pertenece al: ,,
pertinens ad portitorem

BARBERA: , ,,
; ,,; ,
, tonstrina.- Perteneciente a
la: , ,, tonsorius

BARQUICHUELO. ,,; ,,; ,,;


, scapha,actuarium,navigiolum
BARQUILLA: ,,, navicella

BARBERO: ,,; ,
.; ,,; ,
,; ,, tonsor
BARBO (pez): ,,

BARRA: ,,

repagulum

BARRANCO: ,; ,,
coenosus anfractus.- Formar barran
cos y cavidades en la tierra:
, salabrosum et caver
nosum efficio.- Hecho por las aguas:
,; ,, sulcus ab
aquis

mullus

BARBUDO: ,,; ,,; ,,,; ,, intonsus,barbatus.- Muy


,,, valde barbatus
BARCA: ,,; ,,;

97

, , , ,
terebro,pertundo.- Barrenado:
,, perforatus.- Que
tiene fuerza de barrenar:
, habens vim terebrandi

BARREDURA: `,,; ,
,; ,,; ,,
; ,, purgamentum,sordes; id quod verrendo collectum est
Barreduras: ,, quisquiliae

BARRENDERO: ,,

BARRENA: ,,; ,,
,,; ,,;
,, subula,terebru,terebra.Pequea: ,, terebella

skoparius

BARREO: ,,; ,,
,,; ,,; ,, pelvis.- Pequeo: ,,; ,,; ,
,;-,,; -,, parva
pelvis.- De madera: ., pel

BARRENAR:
,-,
,-,- (-
), , ,,
vvis lignea

vicatim.-Dividir en barrios
o calles:` in vicos partior
Que tiene mil barrios: ,

mille vicos habens> Barrio de


una ciudad ,, vicus

BARRER: , , , , ,
, verro,everro,ejicio,scopis expurgo.- Barrer con:
converro.- Hacia adelan
te: verro ante.- Por todas
partes: cirmcumquaque verro.- Recoger barriendo: verro
Accin de barrer: ,, actio
ipsa verrendi

BARRO: ,,; ,,
,, limus,massa luti.- Calza
do apropiado para el: ,,;
,,
calceus idoneus ad
lutum calcandum.- Cosa de barro: ,, testaceus.- De barro
cocido: ,,; ,
testaceus,similis testae.- De ba
rro: ,,; ,,
; ,,,;
,, testaceus,fictilis.- Hecho
de barro o lodo: ,,; , ,,,; ,, luteus,figulinus.- Lle
nar de: , luto oppleo
Lleno de: ,, limosus.Obra de barro: ,, figulinum opus.- Que tiene semejanza con
el barro cocido: ,,;
,, testae similitudi
nem referens.- Sin barro: ,
luto carens

BARRETA: ,,; ,
,; ,, obex
BARRIDO,inmundicias del: ,
, sordes undaquaque verrendo
collectae.- No narrido: ,
,, scopis non mundatus
BARRIL: ,,
cadus,dolium.Pequeo: ,; ,,
parvus cadus
BARRIO: `,,;,, vicus
Bajo: ,, vilis pagulus
Prximo a la ciudad: ,,
; ,, suburbium.- Pre
fecto de barrio: ,, vici
praefectus.- Divisin de barrios o
calles: `,, vicorum sec
tio in strigas.- De un mismo barrio:
,, contubernalis.- Bar
rio pequeo: ,,
viculus
Vecina
de
barrio:
,,
vicana.- Vecino de barrio: ,
, vicanus.- Perteneciente al :

BASCAS,mareo: ,, nausea,
taedium.-Tener bascas: ,
(tener el mal del mar,mareo)
nauseo
BASE:
`,,;
,,,;
`,,;`,,; ,,; ,,; ,,

98

mano y suficientes:
dito

; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,


, basis,fundamentum.- Apoyado
en cuatro bases: ,,
quatuor fundamenta habens
BASLICA: ,,

BASTARDAMENTE:

sufficienter

BASTARDO: ,,,
, ,; ,
nothus,spurius.- Hijo de bastar
do: ,, nothus genitus
Enemigo de los: ,, qui
odit nothos.- Bienes pertenecientes
a los: ,, ,,
ad
nothos pertinens bona

basilica

BASILISCO: ,,

suppe-

regulus

(BASTA! , , ,
sufficit!, satis est!

BASTARSE:

BASTANTE: , , , ,
,
,
sufficienter,satis,affa
tim.- (Adj.): ,, sufficiens.- Ms de lo bastante: plusquam satis est

sufficio

BASTIMENTO
militar:
annona militaris

,,

BASTN: `,,; ,,;


,,; ,,;
,,; ,,;
, , ,,;
,,; , ,,
scipio,bacillus,baculus.- Para la
marcha: ,, scipio ad pro

BASTAR: , (slo fut.y


aor. , ), ,
, (-,),, ,
sufficio,satis habeo, satis sum.Ser bastante,tener provisiones a la
ficiscendum.- Encorvado: ,,
baculus inflexus.- Esfuerzo de apo
yarse en el: ,, nixus incumbentis in baculum.- Que
lleva bastn de oro:,
, auream virgam ahbens.- Semejan
te al bastn o clava: `,
, clavae similis.- Apoyarse en
el: baculo innitor.- Herir
con bastn: ` baculo caedo
Que anda apoyado en un bastn,lento
,, tardus,qui baculo in
nitens incedit> Garrote ,,
fustis> De tilo: ,, baculus e tilia

calle: ,,
trivia deletae

sordes

in

BASURERO: ,; ,

stercora legentes,sterquiliarius
BATALLA: ,,; ,,
,,; ,,;
,, pugna,proelium.- Campal:
,, pugna aperta.- Con
lanzas: ,, pugna quae
fit hastis.- Encarnizada: ,, pugna accensa et ardens.- Apto para la batalla naval: ,
, navali proelio aptus.- Fuera
de batalla: ,, extra
certamen positus.- Gran batalla:
,, immanis pugna.Inclito
en
las:
,,
proeliis inclytus.- Naval:
,
navale proelium.- Puesto en
orden de batalla: com
posito agmine.- Que excita el
tumulto en la: ,,
tumultum bellicum excitans.- Repentina y en pelotn: ,,

BASURA: ,,; ,,;


,,; ,, sordes,
fimus,stercus.- Amontonada: ,
.,; ,, cumulus,
congeries.- La que recoge basuras o
raeduras: ,, quae quis
quilias colligit.- Los que recogen
basuras: , stercora legentes.- Que mana basura: ,
,
scatens fimo.- Sacada a la

99

fullinicinam artem exerceo.- Taller


del: ,, officina fullo
nis

pugna subita et tumultuaria.- Trabar


batalla:
,
,,-, pugnam con
sero,committo.- Provocar la: capesso pugnam.- Trabar batalla naval_ navale proe
lium committo.- Estar preparado para
una batalla naval: ad
navale
proelium
paratus
esse.Entrar en batalla: pugnam
consero.- Cambiar el orden de batalla: ,- ordinem aciei
immuto
BATALLAR: ,
llo,decerto

BATN: ,,

BATIR: , , ,
, , , excutio,quatio,conquasso
BATISTERIO: ,,
tisterium
BATO (medida): ,,

debe

bap

batus

BATRACIO: ,, rana.- Per


teneciente a las ranas ,
, ad ranas pertinens

BATALLN: ,,; ,,
turma in ordinem descripta,cohors ex
manipulis pluribus composita.- De 32
hombres: ,,
turma 32
militum
BATN, de batn: ,,
llonicus

spolium

BAUTISMO: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, baptismus,
lavacrum.- Que reengendra con el:
,,; baptismate regenerans.- Reengendrar por el:
,, per baptisma
regenero.- Regeneracin bautismal:
,, regeneratio per bap
tisma

fo-

BATANAR: constipo.- El acto


de batanar o prensar la lana:
,,, constipatio
lanae

BAUTIZADO: ,,; ,, (engendrado por Dios)


baptizatus

BATANERO: ,,; ,,
,,; ,,;
,; ,,; ,
; ,,
fullo.- Carda de
bataneros: ,, cardus
fallonum.- Perteneciente al: ,,
ad fullinicinam artem
pertinens.- Ser batanero:
baptismate regenerat,baptista

BAUTIZAR: , baptizo,
baptismate illumino.- El que bautiza
,,; ,, qui
,,
lienosus.- Padecer del
bazo , liene laboro

BAYO, de color bayo: ,,


preditus colore inter cinereum et ru
fum medium

BEBEDERO: ,,; ,
aquarium

BAZO; ,,; ,,
splen,lien.- Vena del bazo:
,, lienaria vena.- Que pade
ce del bazo: ,, lienosus.- Atacado algn tanto del bozo:
,, lienis immcomodis
paululum vexatus.- Que consume el
bazo: ,, lienem
consumens.- Enfermo del bazo:

BEBEDOR: ,,; ,
,; ,.; ,,,;
bibax,potor,haustor,ebriosus.De
agua
caliente:
,,
calidae potor.- De agua,abstemio:
,, aquae potor,abstemius.-De buen vino: ,,
temulentus,meri bibax.- De buen
vino,puro:,, meri bibax

100

en comn,participando todos en el
gasto: bibere vel laetari cum omnium sumptibus.- Accin
de beber agua fra: ,,
frigidae aquae potatio.- Acto de be
ber mucho,sin respirar ,
potandi genus.- Acto de beber:
,, potus.- Amante de beber:
,, qui gaudet uvis.Apto para beber: ,,
, potum aptus.- Demasiada ansia
de
beber:
,,
nimia
avididitas bibendi.- El acto de be
ber ,,; ,,
potio.- El principado de beber: ,, principatus bibendi.El que bebe agua fra: ,
,
frigidae aquae potator.- El
que bebe con otros: ,,
compotator.- El que vive sin ein
beber: ,, qui sine potu
vivit.- Escondite para beber:
,, latibulum ubi clam potatur.- La que bebe con otros:
,, compotatrix.- Largo
en beber: ,,;
, multus in bibendo,multa in
bibendo.- Lo que se da a beber primero: ,, id quod
prius bibendum praebetur.- Accin de
beber
primero:
,,
praebibitio.- Parco en el beber:
,, parcus in bibendo.- Que
bebe poco a poco,a sorbos:
,,; ,, qui
brevi tractu vel parum bibit.- Que
bebe
con
otro:
,,;
,,
compotator,-trix.Que gusta de beber: ,
, gaudens nimia compotatione.Que no se puede beber: ,,

non potabilis.- Que se debe


beber juntamente: simul
ebibendum.- Que se debe beber:
,, bibendus.- Que slo
bebe agua,abstemio: ,,
aquae potor.- Algo bebido: ,
, aliquantum vinolentus

De vino,,;
,
vinolentus.- Gran bebedor:
,,; ,,;
,,; ,,; ,,
bibax,vini amans,multae
potationi indulgens,avidus bibendi,
bibacissimus.- Bebedora: ,
, bibax.- Gran bebedora:
, petrix.- De agua,abstemia:
,,,
aquae
potrix,abstemia
BEBER: , , (
,),,, (,

,bibo,poto.- A menudo:
potito,subbibo.- Agua fra:

frigidam aquam poto.Agua: , ,


aqu
m,bibo.- Antes: prae
bibo.- An ms: superbibo.Beberlo todo: .- Con ansia:
, (-) ebibo
Con otros: , simul
ebibo.- Coronado: una
coronatus poto.- Dar antes de beber:

ante bibendum praebeo.Dar


de
beber:
,

(),, (), ,
, potum praebeo,
potum do.- De un largo trago:
uno haustu ebibo.- Demasiado: abunde poto.- En
demasa y dar de beber: cya
nis ludo,bibendum praebeo.- Hasta
las heces: perpoto.- Imitar
a los escitas: scytas
imitor (bibendo).- Juntamente:

simul ebibo.- Lamiendo:


, lambendo bibo.- Moderadamente: moderatus sum
bibendo.- Mucho: multum
bibo.- Saborendose: pitissando wxhaurio.- Ser parco en el be
ber: parcus sum bibendo
Tener aficin a beber: avi
dus sum potandi.- Un poco ms, en
exceso: plusculum bibo,largius bibo.- Vino puro: ,
, merum bibo.Vino: poto.- Y alegrarse
BEBIBA: ,,; ,,
,,; ,,; ,

,; ,,; ,,
potio,potus.- Aficin a la bebida:

101

,, studium bibendi.-Con
miel: ,,;-,,
ex melle potus.- Dado a la bebida:
,,, gau
dens nimia compotatione,indugens po
tui.- Mucha bebida: ,,
multus potus.- De mezcla: ,
, miscelanea potio.- De vinagre y miel: ,, potio
ex aceto et melle.- Del da ante
rior: ,, pridiana potio
Excesiva: ,, immodica
potatio.- Fermentada (cidra,cerveza)
,, sicera,cerevisia.Larga bebida: ,, larga po
tio.- Moderada: ,, mo
dica potatio.- Primera bebida: ,, prima potio.- Que prepara las bebidas: ,
,, potionum confector.- Darse a la bebida: , do in potu,largioribus poculis
indulgeo.- Que se da mucho a la
bebida: ,, multae potationi indulgens

BLICO,aparato blico: ,,
apparatus bellicus.- Blico:
,,,; -,, bellicus
BELICOSAMENTE:

BELICOSO:,,;`,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,
, , ,
; ,,;,
,-,,;
,,; , ,
,-,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,
; ,,;
,; ,,; ,
; ,, bellicosus,pug
nax.- Hombre belicoso:
vir belicosus.- Ser belicoso:
bellicosus sum
BELIGERANTE,negociacin entre belige
rantes: ,, negotiatio
inter bellum gerentes

BECAFIGO (ave): , ,
, fecedula

BELLACO: ,; ,,;
,,; ,, ver
sipellis,vafer,versutus

BECERRA: ,,; ,,
; ,, juvenca,bucula.- Be
cerro:,,,;
,,; ,,;
vitulus juvenculus.- Becerra,be
cerrilla,becerrillo: ,;
,,,; ,, vitu
lus,vitula,parvus vitulus, parva vitula.- Becerrillo: ,,
vitulus.- Que sustenta los becerros
,, vitulos nutriens
Cosa de becerro: ,, vitulinuc.- A manera: in morem vituli.- Becerro marino: ,
, phoca.- Fundir un becerro
(como imagen para su adoracin):
vitulum conflo
BEFAR:

bellicose

BELLAMENTE: ornate.- Muy


bellamente: , ad
modum pulchre
BELLAQUERA ,, ver
sutia.- Usar de: versutiis
utor
BELLEZA: ,,; ,,
,,; ,,;
,, species,venustas,pulchritu
do.- Brillante de..: ,,
pulchro splendore lucens.- De be
lleza de cuerpo y alma:
corporis et animi dotibus ornatus.Indiferente a la, al bien: ,, indifferentia in pulchritudinem.- Sin belleza: ,,
deformis

deludo

BELEO: ,, hyoscyamus,
faba suilla.- Compuesto de beleo:
,, ex hyoscyamo con
fectus

102

glands ilicis.- De olor:


, unguentaria glans.- Desnuda:
,, denudata glands.- Lleno
de bellotas: ,, glandi
bus plenus.- Lo que se parece a la:
,, glandem referens.Que come..: ,, qui
glandes edit.- Alimento a base de be

BELLISIMAMENTE: , pul
cherrime
BELLO: ,,,,
lepidus,formosus.- Muy bello:
,,; ,, perpulcher
BELLOTA: ,,; ,,
glands.- De encina: ,,
llotas: ,, glandium
cibus.- Que produce..: ,
, glandifer.- Hecho con..:
,, glande confectus.- Sacu
dir las..: glandes excutio
Que sacude las: ,, qui
glandes excutit.- Que tiene forma de
,, glandis formam habens
BELONA: ,,

, ,
parem gratiam refero,acepta be
neficia beneficiis rependo,vices
rependo.- Correspondencia a los:
,,;-,;
,, gratiae relatio
BENFICO: ,. ,
; , ,,;
,; ,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,, liberalis,benefi
cus

Enyo,Bellona

BENDECIR: , bendi
co, benedico.- Bendecido:
, benedictus.- Desear un bien a
alguien: ,- vota facio
BENDICIN: ,,
BENEFACTOR: ,,

BENEMRITO: ,, benemeri
tus.- Los benemritos: ,
homines de rege bene meriti

benedictio

BENVOLAMENTE: , benevole
BENEVOLENCIA: ,,;
,,; ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,, benevolentia.- Con benevolencia: bene
vole

adjutor

BENEFICENCIA: ,,;
,,; ,, beneficen
tia.- Amor a la beneficenxia: ,, amor beneficiendi
BENEFICIAR,convertir en propia utili
lidad: in meum commodum
verto.- Hacer bien: bene
ficio

BENVOLO: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, (,
), ,,; ,
,; ,,; ,,; ,,, benevo
lus.- Hacer benvolo: , benevolum afficio,facio.Ser benvolo: , ,
benevolus sum.- Ser muy:
maxime benevolus sum

BENEFICENCIA,prendas de: ,,
pignora beneficentiae
BENEFICIO:,,; ,
; ,,;
,; ,,; ,,
beneficium,gratia.- Anteriores beneficios: ,,;
, ante collata beneficia.- Hacer beneficios: beneficio afficio,recte ago.- Pagar los be
neficios,devolver un bien por otro:

BENIGNAMENTE: , ,
, benigne

103

BENIGNIDAD: ,,;
,,; ,,;
, benignitas

BERILO,piedra preciosa: ,
; ,,; ,,,
beryllus

BENIGNO: ,,; ,,;


,,; ,,;
,,; , ,,
benignus,mansuetus.- Muy:
,, perbenignus.- Ser benigno
benignus sum

BERNEJO: ,,

BERMELLN: ,,; ,,
minium,rubrica.- De bermelln:
,, miniatus.- De color de:
,,,; ,
, minio tinctus.- Pintado de:
,,; ,, im
buts rubrica,minio tinctus.- El que
extrae el: ,, qui minium effodit.- Lugar de donde se
extrae el: ,, locus ubi
minium effoditur.- Teir de:
minio inficio

BENJU: ,, laserpitium.Raz del: ,, laserpitii


radix
BERGANTN: ,,; ,
; ,, paro,liburnum.celox,navis minor.- Espa:
, navis promissa ad explorandum o in custodiam
,

BERZA:
,,;
,,
brassica.- Comida de berza:
ago asinum.- Apacentar bestias: jumenta pasco

brassicae decotum

BESAR: , , ,
, , osculor,de
osculor.- Besar tiernamente:
suavior
BESO: ,,

BETEL,planta con hojas sabor a menta


,, malobathrum
BETONIA
cestrum

basium

BESTEZUELA: ,,

subrufus

(planta):

,,

BETN:,,; ,,;
,, bitumen,maltha.- Oler
a betn: bitumen redoleo
Untar betn alrededor: ,
circum illino pice,bitumine
illino

bestiola

BESTIA: ,,; ,,
; ,, bellua,bestia,jumentum,pecus.- A modo de bestias:
ferino more.- Cosa de bestia: ,, belluinus.- Enfer
medad de las bestias de carga:
,,; ,,; ,
, malis (-idis).- De carga: ,,; ,, asinus,
jumentum subjuge.- Lleno de bestias:
,, belluis refertus.Obedientes al freno: ,,
hebenis oboedienta jumenta.- Que
alimenta a bestias salvajes,que apacienta: ,, belluas nutriens,feras pascens.- Que se alimen
ta de bestias salvajes: ,
, qui feris vescitur.- Convertirse en bestia,hacerse brutal:
in ferinam naturam verto.Hacer de bestia de carga:

BEZUDO(de labios grandes y carnosos:


,, (,) labeo
BIBLIOTECA: ,,; ,, bibliotheca
BICFALO: ,,,
biceps
BICOLOR: ,,,, bicolor
BICORNE: , , , , bicornis
BIELDO: ,,;
,: ,,,

104

benefacio> Los bienes pblicos:


bona publica

; ,,; ,,;
,,; , ,,;
,, ventilabrum.- Con biel
do: cum ventilabro.- Que usa
del bieldo (Ceres): ,,
utens ventilabro
(BIEN! !

BIENAL: ,,

biennis

BIENAVENTURANZA: ,,
beatitudo

Euge!

BIENES,abundancia de: , ,
,
bonorum affluentia.- De los
bienes: bonorum.- Inmuebles:
quae in solo consistunt.- Muebles: ,, bona
mobilia.- Parafernales: ,
ea qua supra justam dotem sponsa
affert marito.- Pblicos:
bona quae in legum praesidio sunt.- Races: immobilia bona

BIEN,amor al bien: ,,
amor bonorum.- Bienes comunes,rique
za pblica: , ,, bona
communia.- Perteneciente al comn: ,,; ,
, ad rem communem referens.- El
bien absoluto: ,, bonum summum.- Los primeros y principa
les bienes: ,, praepo
sita et praecipua bona.- Por amor al
bien,a los buenos:
cum
amore in bonos.- Consumidor del bien
pblico: ,, qui bona
publica devorat.- Bien pblico:
,, proventus publicus.Que ama el bien o a las gentes de
bien: ,, amans bonorum
Se ha de hacer bien:
beneficiendum est.- Bien: ,
bene,apte,utiliter.- Muy bien:
, , ,
, pulchre,admodum
bene,optime.- Hacer el bien:
BIGA o carro de dos caballos: ,,; ,, biga

BIENHECHOR: ,; ,
, benefactor
BIENIO: ,,; ,,
biennium
BIFRONTE: ,,

bifrons

BIFURCACIN,de caminos:,,
bivium

BILIS: ,,; ,,; ,


, bilis.- Convertir en bilis:
in vilem verto.- Revolverse
la bilis:
bile mihi jecur
turgescit.- Que evacua la bilis:
,, bilem evacuans.Que produce bilis: ,,
bilem efficiens.- Que tiene agua y
bilis mezcladas: ,,
aquam et bilem immixtam habens.- Que
tiene roja la bilis: ,,
qui flavam bilem habens.- Sin bi
lis: ,, bilem abigens
Sbita manifestacin de bilis: ,, subitus bilis fervor.Teido de hiel o bilis: ,
,, felle,bili tinctus
Vmito de bilis: ,,;-
bilis vomitio

BGAMO o dgamo: ,, qui


justae uxori alteram superinducit
BIGOTE: ,,; ,,;
,-,, mystax,pili
circa
labia,barba
sub
naribus
nascens
BILINGE: , ,
,, bilinguis
BILIOSO: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,, bilio
sus,felleus.- Ser muy bilioso: supra modum biliosus sum

105

BILLETE,escrito breve: ,
, ,- epistolium.- Papel para escribir unas
lneas: ,,; ,,
schedula
BIMENSUAL: ,,

sexus est; mollis et effoeminatus


BISIESTO: ,,

BISOJO: ,,; ,,
strabo

bimestris

BISTUR: ,,; ,
, scalprum chirurgicum, scalpellus.- Abrir con lanceta o bistur:
scalpro aperio

BINARIO: ,, ad binarium
numerum pertinens
BINAZN: ,,

repastinatio

BIOGRAFIAR:
scribo

vitam alicuius

bissextus

BIZCO (ver,adems,BISOJO): `,
,; ,,; ,,;
,,, strabus.- Ser bizco:
distortos oculos habeo

BPEDO: , ,,;
,,; ,,, bipes

BIZCOCHO: ,, offa.- Pequeo:


,, offula

BIRREME: ,,; ,,
,, biremis

BIZNIETO: ,,

BIRUTA: ,,; ,,;


,, assula

pronepos

BIZQUEAR: , , ,
-,- distoritis oculis aspicio

BISABUELO,A: ,,;
,
,,;
,;

,, proavus,tertius pater,
abavus.- Propio del: ,,

proavitus.- Bisabuela,madre de
la abuela o abuelo: ,,;
,, proavia,aviae o avi
mater

BLANCO:
,,,;
,,; ,,; ,, (blanca: ,,;
,,;,,;
,,,;
,,;,,;
,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,;
,,;
,,
albus.- Nveo: ,,;
,, niveus,candidus.- Blanco de
aspecto: ,, albus aspectu.- Blanquecino: ,,,; ,,;
, albus.-Como la nieve:

BISAGRA: ,, ginglymus
De figura de: ,,
giglymi figuram habens.- Encaje de
los huesos,articulacin: ,
, ossium compages ferrea.- Estar
unido por bisagras: gim
glymo jungi
BISEXUAL: ,,; ,
,, qui masculi et foeminei
,,; ,,
candidus
instar nivis o nive qua conspersus
est.- De blanco regazo:
,
albiulna.- De color blanco:
,, albus colore.- De
cuerpo
blanco:
,,,
albo corpore decorus.- De un blanco
marfileo: ,, ebur
no candore.-Cndido: ,,

;- , candidus.- Entera
mente blanco: ,,
omnino
albus.- Jaspeado de blanco: ,, albis notis distinctus
Manchado de blanco: ,,
albis notis distinctus.- Medio
blanco: `,, semi-albus
Mezclado con blanco: ,
,,, albo inter

106

mixtus,permixtus.- Muy blanco:


,; , ,,
nitidus,admodum albus.- Parecer blan
co: niteo.- Pintar de
blanco:
albo colore
pingo.- Poner algo blanco: subalbidum facio.- Dar en el
blanco: ,
scopum attingere, collino.- Diestro
en dar en el blanco: ,,
habens artem scopi assequendi.Dirigir el blanco: colli
neo.- El que da derecho en el blanco
,, tecta scopum attin
gens.- Apartarse del blanco: aberro a scopo.- La accin de
apuntar al blanco: ,,
collineatio.- Llegar al blanco: (-,) attingo scopum.Mirar al blanco: ,-
ad scopum tendo,intueor
No dar en el blanco: ,
frustra facio,aberro a scopo.- Para
dar al blanco (adv.): in
scopum asequaris.- Que se mira como
a blanco: ,, qui velut
scopus spectatur.- Que tiende al
blanco: ,, qui tendit
ad scopum.- Tirar derecho al blanco:
recta jaculor ad scopum
Tirar ms all del blanco: ultra scopum jaculor.- Tiro al
blanco o al contrario: ,,

petitio scopi vel adversarii.Tiro hacia el blanco: ,,


illud quod in scopum intendit.-

BLANDURA: ,,; ,
, mollitudo, lenitas.-Con blan
dura: , blande,molli
ter.- Hablar con blandura: `
suaviter loquor
BLANQUEAR: , ,
,
,
,
,
, albesco,dealbo,gyp
so illino, calcem induco.- Con albayalde: cerussa illino vel
dealbo.- Con cal:
calce
oblino.- Con la espuma: albesco spuma.- La parte de arriba:
in summa parte dealbo
Que blanquea algo: ,,
subalbicans.- Que blanquea: ,
,; ,, albicans
BLAQUECINO: ,,
,; ,, ex pallido
albicans,albicans,albescens
BLANQUEO: ,, dealbatio
De la pared: ,, parietis
loricatio
BLASFEMAR:

impie loquor

BLASFEMIA ,,

blasphemia

BLASFEMO: ,, blasphemuc
BLASN,blasones de una familia: ,, insigne familiae
BLEDO,planta comestible: ,,
blitum

BLANCURA: ,,; ,
,; ,, dealbatio

BLOQUEADO, estar bloqueado:


obsideor

BLANDAMENTE: ,
blande.- Blandsimamente:
lenissime

BLOQUEAR la ciudad: ;
expugno,castris posi
tis circumsideo

BLANDO:`,,; `,`,,; ,,; ,


,; ,,; ,,;
.,;
,,;
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
, blandus,mollis.- Poco duro:
,, minime durus

BLOQUEO: ,,; ,
,; ,, oppugnatio
circumsessio.- Mquina de bloqueo,de
asedio: , machina expunatrix
BOBEAR:,

107

desipio,nogor

BOBERA,decir:

BOBO: ,,,;
,, sine causa ridens, stul

nugor

tus

cuya boca no cumple su funcin: ,,


cuius
os
munus
non
implet.- De boca profunda: ,, profundum os habens.- Ce
cien o de muchas bocas:
,
centum ora vel ostia multa
habens.- De gran boca o abertura:
,, magni hiatus.- Abertura de la boca: ,, hiatus
Boquita: ,, bucella.- Con
boca abierta: ore hiante.Boca de agua: ,, lo
cus tuborum unde aquae funduntur.De ancha boca,abertura o entrada:
,,
lato ore hians.- A
quien huele mal la boca: ,
,
cui os foetet.- Abrir la boca
en demasa: inhio.- Abrir
la boca: ,
hio.- Abrir una boca: os facio.- Abrirse la boca,bostezar:
hiscere.- Cerrar la
boca: os claudo.- Contraer,
estrechar la boca: os contraho vel constringo.- Entreabrir la
boca: infra vel aliquantum
hio.- Estar boca arriba: resupinus sum.- Hablar abriendo mucho
la boca: ,
ore
diducto et latiori loquor.- Introducir en la boca:
in os
ingero.- Ligar o tapar la boca:

os obturo,obligo.- Ser de
boca ancha: (,) ore
sum
hiante.Tapar
la
boca:
, os obtura
re.- Tener la boca grande y abierta:
() ore sum paulu
lum
hianti et aperto.- Vicio de
abrir mucho la boca para hablar:
,, vitium illius qui
oris nimis diducto loquitur.- Enjua
gar la boca: os colluo

BOCA: ,;,,;
,; ,, os.- Boca,ori
ficio: ,, orificium.- Se
mejante
en
la:
,,
similisore.- Que tiene una sola boca
,, unum tantum os habens.- Que tiene tres bocas: ,, tria ora habens.- Que tiene siete bocas o puertas:
, septem ora vel ostia habens.Que tiene muchas bocas o puertas:
,, multa ostia habens.Que rodea la boca: ,,
os ambiens.- Que tiene boca de bronce: ,, aereum os habens.- Que tiene boca de oro:
,, aureum os habens.- Que
tiene boca,abertura ancha: ,, latum os habens sive ostium.- Que tiene la boca armada de
cuchillos,de pinzas (cangrejo de
mar): ,, forfices
in ore habens.- Que tiene mala boca:
,, ore vitio laborans
Boca pequea: ,, osculum
Que abre la boca,necio: ,
, hians,hiscens.- Que es de boca
ancha: ,, qui est
lati ore.- Que est en la boca:
,,, qui in ore est
Que hace rudo con la boca abierta:
,, qui ore dilatato sonum
edit.- Que infla la boca:
, inflans buccam.- Que llena la
boca: ,, implens maxillas.- Lo que se lleva a la boca,
alimento: ,, cibus.De la boca: ,, ad os
pertinens.- De pequea boca: ,, parvi oris.- Enfermedad
de la boca: ,,,
,, oris vitium vel morbus.- De boca dura: ,,
duri oris.- De boca estrecha: , ,, angusti
oris.- De boca grande: ,,
magni et vasti oris.- Sin boca o

BOCADO,trozo de alimento: ,
,; ,,; ,, ;
(bucella:
bocadito);,,
(lo que se mete en la boca,vg.
comiendo)
buccea,frustum,ofella.Cortado en bocados: , ,

108

,
comminutum in bucceas.Cortar en bocados: denti
bus abscindo.- De figura de bocado
(de caballo): ,,
cami
formam habens.- De los caballos:
, ,,;

,,;`,,; ,
,; ,,
fraena equorum,
lorum,camus quo os obturatur,camus
Para un solo animal de tiro:
,, unicum equi fraenum.Que tiene un solo bocado o freno:
,,, unicum fraenum
habens

BOCETO: ,,; ,, praeformatio,inchoata delineatio

BOCINA:
,
,
; ,

,;
,

,
,
;
,

buccina.- Tocar la..:



buccino.- El que toca la bocina o el
cuerno:
,


,
,;

,-
,
buccinator

,

contrajo bodas antes:


,
,

qui,quae prior nunptias contraxit.Que descompone las bodas:
,

,
qui solvit nuptias.- Que ha he
cho una buena boda:
,
,

felix in nuptiis.- Que maldice su bo
da:
,
,
incusans nuptias.- Que tiene cuidado de las bodas y del tlamo:
,
,

quae nuptiarum et thalami curam
habet.- Sacrificios precedidos a las
bodas:
praemissa
,
,

nuptiic sacra.- Bodas promiscuas:

,
,
promiscuae nuptiae
Arreglar bodas:
,
,

,
nuptias concilio.Celebrar bodas:
nuptias ce
lebro.- Celebrar el convite de bodas

celebrare nuptiale con


vivium.- Preparar bodas:

nuptias paro

BOCHE,juego infantil:
puerilis a foramine

lusus

BOCHORNO,calor: .,; ,
,,; ,,; ,, aestus, aestivus calor
BOCHORNOSO,caluroso:

,
,
aestuosus

BODA:
;

,;


nuptiae esponsales,perteneciente a
las bodas:
,
,
sponsalis,
ad nuptias pertinens.- A quien
agradan las bodas:

,
,
cui gratae sunt nuptiae.- Banquete
de:
,
,
;

convivium.Bodas que se deben pretender:

,
captandae nuptiae.Bodas
tardas:

,
,

,
,
serae nuptiae.- Con
vite de bodas:
,

,
,;


convivium.- Corona nupcial:
,
, thyrsus.- El que aborrece las
bodas:
,
,
abhorrens
a nuptiis.- El que prepara bodas,ca
samentero:
,
,
nuptias
ornans.- Feliz en las bodas:

,
felix in nuptiis.- Hecho

antes de las bodas:
,
,

ante nuptias factus.- Lo que


precede a las bodas:
,
,

quae praecedunt nuptias.- Mala


boda:
,
malae nuptiae
Prenda de boda: ,
,
nuptiarum pignus.- Preparacin para bodas:
,
,
nuptiarum appa
ratus.- Profanacin de las bodas:

,
,
nuptiarum pollutio
Que consuma la boda:
,

,
qui perficit nuptias.- Que

BODEGA:

,
,;

cister ,;

,
,

na,cella vinaria
BOETES,constelacin:

custos Ursae,Arto
,
,

philax
BOFETADA: `

,
;

,
,
alapa,cola
,
;
,

phuc.- Herido de una bofetada:`

,
,
alapa percussus.- Juego de
la bofetada (infantil):
,
, ludus puerilis.- Dar bofetada:

,

alapam infligo,
impingo.- Jugar a la bofetada:

109

,
,;

,

,
;
,
,
;
,
,
marsupium
crumena.- Robar la bolsa:

crumenam furari.- Ladrn de


bolsas:
,
,
fur zonarum.- De cuero: ,

,
,

;
,
theca ex corio,cru ,

mena pellicea.- De pobre:

,
perae genus.- Pequea:
,

crumenula.- Plaza de la bolsa:
,
,
locus ubi nego
tiationes exercentur

ludo ludum

BOJ:
,
buxus.- Abundante
,

en boj: ,
,
buxo abundans
De boj: ,
,
buxeus.- Pare
cido al boj:
,
,
;

,
,
buxeus,buxo similis
BOJEDAL:
,

buxetum

BOLA:
,
pilula.- Bolita:
,

,
,
;
,
,
pilu
la,globulus.- Hacer una bola:

,

in rotundi
tatem conglobo

BOLSILLO:
,
,
,
;
,

,
,


,;

,
,
marsupium,crumena.Pequeo:
,
,
cramenula

BOLLO:
,
, ma
,
;
,
za,scriblita.- Hecho de bollo:

,
e maza factus.- Que llora
,
por el bolla:
,
,
ob mazam
flens

BOMBA,para agua
,
,

BONANZA:
,
,
maris tranquillitas

BOLSA:
,

,
,;


,
,
,
;
,
;
,
,
,

,
;

;

,
,
,;

,
;
BONDAD:

,
,
;
,
bonitas.- Obra hecha con bondad:

,
.
,
;-
,
;

,
,
bonitas

BONASO,buey silvestre:
,
,

monops
variegatus.- A aguja: `

;
,
,
acu pictus.- Arte del
bordado:

ars
phrygionum et plumariorum.- Con
variedad:
,

,

varie acu pictus.- De oro:

,
,
auro distinctus.- Ri
camente bordado alrededor:
,
,
admodum variegatus

BONETE:
,
,
capitis tegu
mentum.- De piel:
,
,

pileus ex pelle
BONITO:

,
,
BOQUERN (pez):

,
,

,

puchellus

BORDADOR:

,
,;

,
,;

,;`
,
, qui acu vestes pingit
acupictor,phrygio

,
;
hiatula

BOQUIRROTO:

,
,

loquitur inconsiderate

sipho

qui
BORDAR:

,

,

,

attexo,punctis dis
tinguo.- Con aguja: `

acu
pingo.- Arte de bordar vestidos:

,
,
ars variegandi vestes
Que posee el arte de:
,
,
qui habet artem variandi et pin
gendi acu

BORBOLLN,dar borbollones:

bullio
BORCEGU:

,
,
,
;

cothurnus
BORDADO:
,
;

,
,

; ,
,

,
;
,;

,
;
,
punc
,
,
tis distinctus,intextus,acu pictus,

BORDE:

,
,
,
;
,

labrum,fimbria.- Inferior de las ves
tiduras:
,
,
fimbriae.-

110

,
;
,
,,
; ,

,
;
,
,

,
;

;
,

,
,
;

,

,

,
,
;

,
;

,
:
,

;
,

,
,

,

,
,
temulentus,vino plenus,
ebrius,crapulae obnoxius.vinolentus,
ebriosus.- Que no bebe con ritmo y
mesura:

qui non
,
,

bibit ad rhytmum et mensuram.- Medio


borracho:
`

semi ,
,

ebrius.- Que se tambalea por el vino
,
,
ex vino titubans
Borracha:
,
,
;
,

,
,
;
,
;
,

;
,
;
,
,

vinosa,temulenta,ebriosa

Cercar con un borde


,

labro circumdo.- De bordes agudos:

,
,
acutis labris.- Que
llega hasta los labios o bordes:

,
,
ad labra usque per
tingens.- Sin bordes:
,
,

labris carens
BORDO,a bordo:
in navibus.Entrar a bordo:
navem cons
cendo.- Recibir a bordo:

naulo vehemdum suscipio
BOREAL: ,
,
borealis,
boreae flatibus adversa
BOREAS:
,;

Boreas

BORRA:

,
,
; ,
,

tomentum, floccus e panno detractus
Semejante a la borra,blando y apto
para almohadas: ,
,

similis tomento

BORRAR:

,
,

,

,

,

,

,


,

,

,

,
deleo,oblitte
ro.- Que no se borra fcilmente:

qui non facile


,
,

deletur.- Acto de borrar:

,
oblitteratio.- Fcil de borrar
se:
,
,
,
;

,
facile delebilis,delebilis

BORRACHERA:

,
,
,
;

,
,

,
;
,
;
,

vini intemperaantia,vinolentia.- Des
pertar despus de un sueo de borra
chera:
,
,
expergefactio
post ebrietatem.- Dormir la:


,

,

crapulam edormio.- Volver


a estar sereno despus de la:

ex ebrietatem mentem recipio

BORRASCA:
,
,
,
; `
,
;

,
,
,
;
,
;
,
,;
,;
,
,
,

;
,
,
procella.- Borrascas

,
,
,
;
,
nim
bi.- Horroroso por una negra borras

BORRACHO: ,

,;
,

,
,
;

,
;


ca:
,,
atra proce
,

lla horrens.- Que levanta grave


borrasca:
gra
,-

ves procellas excitans.- Sin borras
cas:

,
,
carens hieme.Ser agitado por la:
procellis
agitor

BORRN
,
,

BOSCOSO,lleno de arbustos:
,

,
densus,frequens virgultis
BSFORO:
,
,

agnus adultus

BORRICO:

,
,,

Bosphorus

BOSQUE:
,
,
,
;
,
;
,
;

,
,


,
;

,
,
,
,
;
,
;

;
,
saltus,nemus,lucus. ,

Lugar lleno de bosques y elevado:


`

,
,
locus silvosus,subli
mis.- Abundante en bosques:
,
,
silvosus.- Lleno de bos-

BORRASCOSO:
,

,

,
;

,
,
;

,
,
;

,
,;

,
,
fluc
tuosus
BORREGO:

,
,

litura,deletio

asinus

111

ques: ,
,
saltuosus.Consagrado al culto:
,
,

nemus,locus deo vel heroi consecratus.- Perteneciente al bosque:
,
,,
nemorosus,ad nemus
pertinens.- Ninfas de los:

napaeae.- Que tiene bosques bellos:

,
,
pulchros habens saltus.- Sagrado:

,
,
lucus
sacer

traho deorsum,deduco in ,mare


BOTAS:
,
,
;
,
,

calceamenti genus,perones
BOTE:

,
,
navis parva.Caja,cofre,bote:
, capsa
,
Botecito,cajita:
,
,
pyxis
Bote,salto: ,
,
; ,

,
saltatio
BOTELLA:
,
,
;
,

,
,

;
,
; @
,
,

;
,
,

,

,;

,
;
,
,
vinarium,
lagena.- Que contiene tres botellas:

,
,
tres lagenas continens

BOSQUEJADO ligeramente: ,
,

leviter delineatrus
BOSQUEJAR:

,
designo efficiendum,primis lineis deisgno,prima
delineamenta duco

BOTICA: ,
,

medicamentaria

BOSQUEJO:
,
,
;

,;
,
,
,
;

,
,

,
;
,
;
,
,
inchoata delineatio,delinea
tio,prima delineatio picturae,prae
formatio,adumbratio.- En bosquejo:


forma leviter delineata

officina

BOTICARIO: ,
pharma ,

copola
BOTN:

,
,

;
,
,
,
,
;
,
;
,
;

,
,
;
,
praeda,captura
El primer botn:
,
,

prima praeda.- La mejor y principal
parte de la presa o botn:
,
,
eximia praedae pars.Que proviene del botn de los prisio
neros:
praedativus. ,
,
Que vende el botn de los prisioneros: ,
qui praedam
,

vendit en el "

(mer ,"

cado para este tipo de ventas).- Su


bastar en el mercado el botn de
guerra:
auctionem prae
dae facio

BOSTEZAR:

,

,

,
,

,-



,

,

oscito,
dehisco,deduci.- Que bosteza frecuen
temente,holgazn: ,
,
oscitator.- Que no bosteza:

,
,

non
pandiculans.Boste

zar algo,entreabrir la boca:

infra vel aliquantum hio


BOTA: ,
,
ocrea.- Mi
litar:
,
,
tibiale.- Calzado con bota militar:
,

,
cnemide armatus.- Para vino:

,
,
uter vini,vas vina
rium

BOTINES: ,
,

tegumenta

tibiarum in-

BOTN,que tiene botn o punta de


oro:
,
,
aureum umbonem seu umbilicum habens.- Salir del
botn de la flor:
e calycu

BOTNICO: `

,
,
qui radi
ces resecat,herbarum intelligens
BOTAR las naves:
,

lo erumpo

tio,fornix,camera fastigiata.- A mo
do de..:
,
,
structus
in modum absidis.- Arco de..:
,

,
fornix

BVEDA:

,
,
,
;
,
;
,
,
,

;

,;

,
locus testudinatus,concamera

112

, fremitus,rugitus. ,
Con bramido:
cum fremitu.-

BOVINO:
,

,
,
;
,

,
;
,
;
,
,
,

,

;
,
quod pertinet ad

,
boves,bovinus,bubulus

BRANQUIAS:
,
,

quibus pisces spirant

BOYERO:
,
,
,;

,;

,
,;

,

,
.

,;

,
,;

bubulcus
,;
,
,

qui boves agit.- Boyera:


,

boum agitatrix.- Bootes


,
(constelacin): ,
Bootes
,

Pica de boyero:

,
,,

percussor bobus.- Ser boyero:

boves ago

BRAQUICFALO,corto de cabeza:

,
,
capite brevis
BRASERO:
,
,


,
;
,

,
;
,
,
;


vasad prunas ferendas,igniarium,foculus
BRAVUCN,swer bravucn en el hablar:

praeceps sum in loquendo

BOZAL:
,;
,

,
,;


,;
,
,
;
,

,
instrumentum ad manducationem
impediendam,camus,fiscella.- De las
bestias de carga:
,
fis
,

cella jumentorum.- Poner el bozal:

camum impono.- Imposicin del


bozal: ,
,
cami impositio

BRAZA:
,

,
;
,
,
;

,
,
,
,
;
,
;

,
; ,
ulna.- De cien
,

brazas:

,
,
centum ulnarum.- De cuatro brazas:

,
,
quatuor ulnarum.De una braza de longitud:

,
;


,
,
ulnam magni
tudinem adaequans.- Espacio de una
braza:
,
,
ulna.- Que
tiene treces brazas:
,-
tredecim


,
,

ulnarum.- Que tiene treinta brazas
de extensin:
,
,

triginta ulnarum mensuram aequans.De cinco brazas:
,
,

quinque ulnarum.- De cuarenta brazas

,
,
quadraginta
ulnarum.- Que tiene cincuenta brazas

,
,
quinquaginta
ulnas habens

BOZO:
,
,
pubes.- La

,
primera barba: ,
,
lanugo.- Echar bozo:
,

,
;

,
pubesco
BRAGAS:
bracca

branchiae

,
,
;
,
,

BRAMAR:`

,`
(
),

,

,

,

,

,-
,

,

,

,

tumultuando clamo,bramo,fremo
Alrededor:
,-

circum
fremo.- Bramar de enojo:

fremo.- Como un len:

,

,

,

leonis vocibus utor.- Que brama
fuertemente:

,
,;

,
,
graviter fremens.- Que
brama
mucho:

,
,

grandifemus

BRAZADAS:
,

,
,

;

ulna,ulnae
BRAZALETE:

,
,
,
;-

,;

,
,

,;

,
,;

,
;

,
,
;
,
,
;

,
,
,
;
,
armilla,bracchio dependens; brachiale
dextralia.- Que lleva anillos o brazaletes:
,

,
,

qui,quae armillas vel annuloc


gestat

BRAMIDO:

,;
,
,

;
,
,;
,

.
,;
,
,
,
;
,

BRAZO:
,

,
;
,
,
;

113

hermosos brazos:
,
,

pulchra bracchia habens.-De hermosos
brazos:
,
,

,
;

,
pulchros lacertos habens.Fcil de ser llevado en los brazos:

,
,
bracchium.- Antebrazo:

,
,
ulna.- Colgado del
brazo:
ex lacertis
,
,
dependens.- Curvatura del brazo:

,
, curvatura bracchii.- De
blancos brazos:
,
,
can
dida habens bracchia.- De blancos y

,
,
quem facile complec
ti sumus.- Hueco del brazo opuesto
al codo: ,
,
cavitas bra
cchi circa cubitum.- Msculos interiores del brazo:
,
,

interiores lacertorum tori.- Que an
es llevado en brazos:

,
,
qui adhuc in ulnis
gestatur.- Que protege su brazo con
cuero: ,

qui
,,

coriaceum bracchium habet.- Que


suele llevarse en brazos:

,
qui sub ulnis gestari solet
Que tiene los brazos abiertos:

,
,
aperta bracchia habens
Que tiene los brazos cortos:
,
,
qui est brevibus lacertis
En brazos:

,
in ulnis
Extender los brazos:

ulnas
extendo.- Llevar en brazos:

in ulnis gesto
BREVA:
,
,

BRIDA: ,,; `,,


; `,,; ,,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,, lorum,habena,
lorum circa mentum equorum,fraena.Exterior: ,, lorum exterius.- Que tiene bridas adornadas de
diversas maneras: ,,
variegatas habenas habens.- Que
tiene bridas de oro: ,
aurea lora habens
BRILLANTE: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
, ,,; ,,
,,; ,,; ,
,,;
,,;
,
,, splendens,nitens,ful
gens,rutila (fem.), micans fulgor,
candens.- Algo brillante:
, sublucidus.- Como el oro:
,, aureo fulgore nitens.Con fuego: ,, igne effulgens.- De aspecto brillante:
,,
rutila
aspectu.Enteramente brillante: ,
, omnino fulgens.- Muy brillante: ,,; ,
; ,,; ,,
; ,, totus fulgens,
admodum splendidus, supra modum apparens.- Por el calor: ,
rutilus.- Por reflejo: ,
, fulgens adversa luce.- Por su
plata: ,, argento
splendens.- Hacer brillante: splendidum reddo.- Poner brillan
te: splendidum reddo.- Poner
terso y brillante: tersum
et nitidum reddo

grossus

BREVE:
,;

,
,
;

,
brevis.- Comp.y sup.:@

,
En breve:


.
summatim.- Que ha de ser breve:

,
brevi futurus
,
BREVEDAD: ,,; ,
, brevitas.- Prefijo de composicin: BREVEMENTE: , ,
, , ,
, breviter
BREVSIMAMENTE:
sime

brevi-

BRIBN: ,,,; ,
, verbero.- Dioses de los bribones: ,, dii callidorum hominum

114

BRILLANTEMENTE:

sol.- Delante: , , praeluceo.- Empezar a brillar:

illucesco.- Brillar por


dentro: intus splendeo.Hacer brillar: splendere fa
cio.- Levemente: leviter
splendesco.- Ms que:
praefulgeo.- Mucho: ,
valde,supra modum splen
deo.- Por reflejo: adverso
lumine fulgeo.- Por todas partes:
circumquaque niteo.- Por
todos lados: ,- totus
luceo.- Que brilla con hermosa llama
,,, pulchra flamma
coruscans.- Que brilla con un brillo
nuevo: ,-,, recens fulgore splendens.- Que brilla

splendide

BRILLANTEZ: ,,; ,,; ,, nitor,col


lustratio.- Con brillantez: ,
nitide,splendide
BRILLAR: , , , , , ,
(-),, , ,
, , , , , ,
, , splendeo,ful
geo,affulgeo,illustro,niteo,rutilo,
emico.- Algo: subtus niteo
Alrededor: , ,
circumfulgeo.- Como el
oro: radio ut aurum fulgeo.- Como el sol:` fulgeo ut
en el cielo: , in
coelo resplendens.- Que brilla por
la noche: ,, qui noctu lucet.- Brillar al mismo tiempo:
simul effulgeo

BRINDAR: , propinando offero,inter pocula concionor


Brindar con: , compoto
una bibo.- Ofrecido para brindar:
,, datus ad propinan
dum.- Que brinda: ,, is
qui propinat

BRILLO: ,,; ,,; ,,; ,,


,,; ,,;
,,; ,,;
affulgentia,fulgor,splendor,nitor.Artificioso: ,, nitor fucatus.- De negro brillo: ,
, nigro splendore praeditus.- Di
fuso: ,, circumfusus
fulgor.- Que aparece de lejos:
,, eminus emissus splendor
Que sirve para dar brillo y pulimen
to: ,,
id quo aliquid

nitidum efficitur.- Que tiene el


brillo del oro: ,,
auri fulgorem habens.- Util para dar
brillo: ,, id quod ap
tum est ad nitorem ferendum.- Despedir brillo: splendeo

BRINDIS: ,, prooinatio.Despus de la comida: ,,


propinatio post coenam.- Hecho o dicho entre los brindis: ,
, inter pocula factus vel dictus
Que hace un brindis: ,
inter pocula concionans
BRO: ,, robur.- Bros:
,,
spiritus feroces.Tomar bros: una corro
boror.- Con todo bro: ,
omni impetu
BRISA,de brisa agradable: `,
, suave spirans
BROCHE: ,,; ,, fi
bula,nodus.- Cerrar con broche: ,-
fibula astringo.Unir con broche: fibula sunecto.- Lo que est sujeto con
broche: ,,
id quod
fibula subnexum est

BRINCAR: salire.- Accin


de: ,, lascivia
BRINCO,de un lugar a otro: ,, saltus.- Que anda a brincos: ,, qui subsultium
incedit

BROMA: ,,; ,

115

ex aere.- De buen bronce: ,


, bonum aes habens.- A manera
de bronce: instar aeris.Construdo en bronce: ,,
ex aere aptatus.- Adornar con:
adorno aere.- Cubrir con:
aere obduco.- Formar el
bronce: ex aere torno.Hacer de bronce: aereum reddo.- Parecerse al: aeri similis sum.- Ser hecho de:
ex aere fingor.-Pedazo de:
,
segmentum aeris.- Que penetra el: ,, aes pene
trans.- Que suena a: ,
aeristrepus.- Que tiene color de
,, aeris colorem habens .- Que tiene semejanza de: ,, aeris speciem habens
Todo lo que es hecho de bronce: ,, illud omne quod est ex
aere confectum.- Vendedor de: ,, aeris venditor.- Trabajar el bronce: ex aere
fingo.- Trabajar en bronce o cobre:
circa aes opus facio.Trabajar en bronce o hierro:
ex aere o ferro fabricor

ludificatio,derisio.- Hacer,dar
bromas groseras (como hacan los
ociosos en el puente en las fiestas
de Eleuxis) dirideo ponte
BROMEAR:

cavillor

BROMISTA: ,,; ,
, nugator,dirisor
BRONCE: ,, aes.- Mezcla de
bronce y estao: ,,
mixtura aeris et stanni.- Objeto de
bronce: ,,,;
,, vas aereum.- Obra de bron
ce: ,, illud omne
quod aere confectum est.- Hecho de
bronce: ,,;
,,; ex aere confectum
ex aere fabricatus, ex aere cusum.Diestro en trabajar el bronce:
,, aeris cudendi doctus.- Fabricacin de: ,,
aeris fabricatio.- De bronce de
Corinto,hecho por artistas de Corin
to: ,, corinthiaco
aere vel a corinthio opice factus.De bronce: , , ,,; ,,; ,, ex aere ductus,aeratus
De bronce (adv.): ,
BRONCEADO: ,, aeratus

BROTAR: , , ,
fluo,scaturio.- Algo: , subpullulo.- Alrededor: circumgermino
Volver a germinar: ,-
repullulo.- No germinar,no brotar:
(-,), , non germino.- Antes de tiempo:
ante tempus germino.Brotar con: una germino.- De nuevo: ,- insuper germino.- Difcilmente:
aegre germino.- Germinar: ,,
-, germino.- Empezar
a germinar antes de tiempo:
ante tempus germinare incipio
Brotar entre: ,- erumpo
inter.- Verdear: , ,
, ,
vireo
Brotar tarde: sero ger-

BRONCNEO: ,, aeratus
BRONCISTA: ,, aerarius
faber.- Ejercer el arte de:
aerariam artem tracto.- Hbil en el
arte de: ,, aerariae
artis peritus.- Perteneciente a los:
,, ad aerarios fabros
pertinens.- Relativo al:
, ad aerarium fabrum pertinens.Taller de: ,,;
,, ferraria officina.- Trabajo del: ,,
aeris
tractatio
BRONQUIOS: ,,
arteriae cartilagines
BROQUEL: ,,

asperae

scutum brevius

BROTADURA: ,, germinatio

116

BRUTAL,hacerse brutal,irascible,convertirse en bestia:


in
belluam verto,in ferinam naturam
verto

mino.- Que brota antes de tiempo:


,,; -,,
mature o ante tempus germinans.- Que
brota difcilmente: ,,
aegre germinans.- Que brota tarde:
,,; ,,
sero germinans.- Que brota tres
veces: ,, ter pullulans
Que hace brotar anticipadamente:
,, praegerminator.- Que
vuelve a brotar: ,,,; ,,
regerminans.- Surgir,levantarse,
brotar de pronto: , ,
exorior.- Brotar el agua de
tierra: scaturio

BRYONIA,vida blanca: ,,
vitis alba
BUBAS,tumores blandos que se presen
tan en las ingles como consecuencia
de un mal venreo: ,, tumor circa inquina
BUCEAR: , uri
nor.- Mujer que bucea: ,
urinatrix
BUCFALO,caballo de Alejandro: ,-,, Alexandri equus

BROTE: ,, quod germinando enascitur.- Echar nuevos


brotes: incrementum
germinis accipio

BUCHE: ,, gurgulio.De las aves: ,,; ,, receptaculum cibi in


avium gutture,ventriculus avium

BRUJA: ,,, larva.-Vie


ja: ,,, strix

BUCLE: ,,; ,
, parvus cirrus comae,cincinnus

BRUIDO: ,,; ,,; ,,; ,


cornu expolitus, laevigatus. (adj.fem.pico: laevis
petra) laevis.- Rayendo: ,
radendo expolitus

BUCLICO,arte buclico: ,
ars bucolica.- Cantar versos buclicos,pastoriles: ,-
pastorile carmen cano.- Cantor de
versos buclicos: ,,
, pastorilis carminis mo
dulator.- Canto de versos buclicos:
,, pastorilis carmi
nis modulatio.- Buclico:
, pastorlais

BRUIDOR,bruidora: ,,;
,, laevigartor (?), lae
vigatrix
BRUIR: , , ,
, , ,
laevigo,rado.- Antes: ante
laevigo

BUENO: ,,,, ;bueno: ,, amans et


studiosus boni.- Amor de lo hermoso
y de lo bueno: ,, studium honestatis.- No inflamado con
maldad alguna:
,,
non temeratus ullo flagitio.- El que
odia a los buenos o es odiado de
los
buenos: ,, qui odit
bonos vel ab ipsis in odio habetur.Lo bueno absoluto: ,,;
,, bonum summum,bonum.Lo que es bueno por s mismo: -

, ,,; ,,;
,,; ,, (),,
; ,,; ,, (,
,; ,,); ,,
; ,, bonus,melior,optimus.- Medio bueno:`
,,

semi-bonus.- Enteramente bueno:


, omnino bonus Muy bueno:
,,; ,, opti
mus.(Bueno!
(interj.):

Atat!.- Accin buena: ,,


pulchrum facinus.- Amante de lo

117

,
per
se
bonus.Estar
bueno,gozar de buena salud ,
,
valeo.- Ser bueno:
beneficus sum.- Muy bueno:
,, optimus

BUFANDA: ,,
cingit
BUFETE:
scrinium

BUEY: , ( ; dat.pl.); ,, bos,vacca.- Buey


salvaje: ,,; ,
,,; ., urus,bison, bubalus.- Cabeza de buey:
,, caput bovis.- Sacri
ficio,destruccin de bueyes: ,,; ,, boum caedes,boum mactatio.- Sacrificar bueyes: boves macto.- Conver
tirse en:
in bovem muto.Hecho de piel cruda de buey:`,,-,-,-,,
ex cruda bovis pelle confectus.- Len
gua de buey: ,,;-,
, lingua bubula.- Que desuella
bueyes: ,, boves excorians.- Sacrificio de: ,,
immolatio boum.- Sacrificar:
, boves macto,immolo
El que sacrifica bueyes: ,
, qui bobes mactat.- Relativo al
sacrificio de: ,,
, ad boum mactatio pertinens.Matar bueyes: boves macto
Piel cruda de:`,, cruda
pellis bobis.- Por valor de doce bue
yes(moneda): ,, duode
cim boum pretio aestimatur.- Que
vale
cien
bueyes
(moneda):
,,
valens
centum
boves.- Que vale nueve bueyes:
,, pretium novem boum
valens.- Valorable en diez bueyes:
,,
decem
novem
boum
aestimabilis.- Que roba bueyes:
,, qui boves furatur.Sacrificio de diez bueyes:
, sacrificium decem boum.- Sacrificio de: ,,
boum
mactationes.- Pesado a manera de:
, gravis instar bovis.- Ta
sado en veinte bueyes: ,
, ,,;-,,
(moneda) quatuor boum vel nummorum pretio aestimatus

quod os

,,,

BUFN (Ver MIMO): ,,; ,


,,; ,,; ,-,-,,;
,,; ,,; ,,
mimus,scurra,homo cavillator.- Ha
blar como un bufn: scurriliter loquor.- Hacer el bufn:
comice ago.- Propio de:
,, scurrilis.- Bufn
chocarrero: ,,
nugarum consarcinator
BUFONADA: ,,;
, scurrile dictum vel factum,
sales
BUFONERA: ,,; ,, scurrile dictum.scurrilitas
BUFONIZAR:

comice ago

BUHO: , ,,; ,
,; ,,; ,,;
,, scops,corvus nocturnus,bubo,ulula,otus
BUHONERO,oficio de: ,,
cauponatio.- Buhonero: ,,
caupo.- Ser buhonero: cau
ponariam exerceo.- Que es propio de
buhoneros: ,, as caupones pertinens
BUITRE: ,,; ,,;
,, vultur.- R4elativo al:
,, vulturinus,ad vulturem pertinens.- Nido de: ,,
vulturinus nidus
BULA,distintivo en forma de bolita
de oro que llevaban al cuello los
jvenes romanos: ,, bulla
BULBO: ,,

118

bulbus.- Yerba:

,,
nenatus

colchicum,bulbus ve

BULBOSO: ,,

bulbosus

BULIMIA: ,,; ,
, canina fames.- Hambre insaciable: , ,, inex
plebilis appetitus cemedendi
BULLIR: , , ,
, , , , , , , sca
teo.bullio,aestuo,ferveo.Bullir
hirviendo: , ebullio
BUQUE,de guerra: ,,
gium bellicum

navi

BURBUJA: ,,; ,,
; ,, bulla.- Convertir
en: in bullas converto.Emitir..: bullas emitto
En el agua: ,, bulla in
aqua nascens.- Que salen con rudo:
, bullae cum
strepitu erumpentes.- Semejante a
la: ,, bullae similis
Semejante a las: ,,
bullae similis
BURDEL: ,,,
,,; ,,
; ,,; ,,;
.
lupanar,ganea popina,locus
ubi mulieres perductae agunt.- Tener
un lupanar:
habeo
lupanar
BURIL: ,,; ,,
; ,, scapellum,coelum
lapidicae.- Incisin con el buril o
cincel: ,, crena scalpellum
BURILAR:

scalpo

BURLA: , ;
,;,,; ,
,; ,,; ,
; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,;
,,;

,,; ,,;
,,; .,;
,,; ,,;
,,; ,,;

119

,; ,,; ,,;
,,: ,,; ,,; ,,;
,; ,, nugae,irrisio
subsannatio,ludibrio,ludificatio,de
risio,cavillatio,risio,objurgatio.Hacer o decir por burla: nugor
Interjec.de burla: ! (Hui!(Hu!
Con dichos picantes: ,,
,
,
,
, illudo,irrideo,
ludificor,praeludo,colludo.- Ser bur
lado: , decipior
irrideor.- Burlndose: deridendo

irrisio cum dicteriis mordacibus.Por burla: irrisorie


BURLADOR: ,,; ,
, qui insolenter illudit,derisor
BURLAR: , ,
,- (-,),
,,
dum

propensus ad cavillan

BURLN:,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,
,;
,,;
,,;
,,; ,,; ,, irrisor,dirisor,scurra,
qui insolenter illudit,illusor,ludificator,cavillator,lusor

BURLARSE: ,-, , , , ,
, ( ali
cui illudere), ,
, , , , , ,
, , , ,
,
,
,
,
,-, , , ,-, , , , , , , ,
, , , , , irrideo,cavillor
sannis excipio, derideo,illudo,subsanno,convicior.- Adems: insuper illudo.- Con demasiado
descaro: admodum per
lasciviam illudo.- Con dicterios:
irrideo dicteriis.- Con
disimulo: per dissi
mulationem deludo.- Con guios:
irrideo oculis.- Con insolencia: insolenter illu
do.- Desde seguro (acometer con
bromas groseras como hacan los
ociosos en las fiestas de Eleuxis):
derideo e ponte.- En presencia de alguno: praeludo
Graciosamente: sal
se irrideo.- Por juego:
per delicias illudo.- Ser aficionado
a burlarse: teneor studio
irridenti.- Torciendo los labios:
labiis distortis
illudo.- Inclinado a burlarse: -

Burro: ,,,; ,,
,, asinus
BUSCA,bsqueda: ,, quaes
tio
BUSCAR: , , , ,
, , , , ,
, (; ,)
, , , ,
, , quaero.Con diligencia: , re
quiro,studiose quaero.- Mutuamente:
mutuo quaero.- Difcil de
buscar: ,,
quaesitu
difficilis.- Digno de ser buscado:
,, quaerendus
BUSTO: ,,

bustum

BUZO: ,,; ,,;


,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, urina
tor.- ,, saltator,qui
se in caput dejicit; urinator.- Profesin de: ,, urinato
rum exercitia

120

lis

C,CH

CABALLO ,u, equus,equa> Salva


je: ,u,; u,,,
equus silvestris> Retozn: ,
, celes> Pequeo: ,u,
parvus equus> Joven: ,u
; ,u, equulus> De carga:
,u,; ,u, caballus,equus clitellarius> De tiro:
,,u, equus
tractorius> Duro de boca: ,u
; ,, oris duri equus>
Abundante en caballos: ,,
abundans equis> Accin de andar a
caballo alrededor: ,,
actio cirumequitandi> Accin de ir a
caballo delante: ,u
,, praecursio> Adelantarse a
caballo a los otros: equitando praetercurro> Adelantarse a
otros caballos: ,
equo provehor ante alios> Agitacin,
movimiento de los caballos: ,, equorum equitatio> Alimentar a caballos: equos alo
Amante de los: ,,; ,, equorum amator> Andar a
caballo al lado de: a
latere equito> Andar a caballo
alrededor: circumequito>
Andar a caballo en las cercanas:
adequito> Andar a caballo
,, equito> Andar al trote un caballo: citato gradu feror> Arma
para defender los costados de los
caballos: u,, tegendis equorum lateribus arma> Arrogancia del: u,, equi ferocia
Carnosidad que sale en la frente de
los caballos jvenes: ,,
carnucula in equini pulli fronte
nascens> Compra de caballos:
, equorum emptio> Comprador de:
,u, equorum emptor> Comprar
caballos: equum emo> Consumir los caudales comprando caballos:
u in equis alendis con
sumere facultates> Contener al caballo: equum freno sisto>
Contener o retener a un caballo por
las crines: jubam arrep-

CABALGADOR ,, equitator
CABALGAR ,,
equitare> Diestro en: u,,
equitandi peritus> Divertirse cabalgando: equitando exspatior>
Fcil de ser cabalgado: ,
equitabilis> Ir a caballo:
equitare> Que cabalga juntamente: u,, una equitans
CABALLA (pez) ,,; ,u, scombrus
CABALLERA ,,; ,
equitatus> A propsito para la ca
ballera: ,, equitabilis> Avance de la: ,,
praecursatio equitum> Bueno para la:
,, facilis ad equitandum
Comandancia de la caballera: ,, praefectura equitum> Comandante de la: ,u, equi
tum dux> Correra de la caballera:
u,, praecursio> Cuerpo de
caballera:
u,,
caterva
equestris> Diestro en: ,
, equestris peritus> Escuadrn de
caballera: ` ` equitum turma
Jefe de la: ,u, hipparchus
dux equitum> Mandar la caballera:
praesum equitatui> Orden de
la caballera: ,, census
equestris> Perteneciente al jefe de
la: ,, ad hipparchum
pertinens> Poco apto para la: ,, parum equitatui idoneus>
Que altera el ejrcito de caballera
,,
perturbans
exercitum equestrem> Vencer con la:
equitatum vinco
CABALLERO,jinete ,,;,-,u,; ,u,; ,, eques> Bueno para la caballera: ,, equitabi-

115

caballos: u,,; u,
u,, trijugis> Defecto en los
ojos del caballo: ,,
vitium in equi oculis> Diestro en
manejar caballos: ,,,
equorum peritus> Domador de: a,u, equorum domitor> El que
tiene mana por los caballos: ,, equorum insano amore fla

tam retrahens cohibeo> Corredor de:


,,u, equos agitans> Correr a caballo alrededor:
circumequitando percurro>
Criar caballos para carros de dos
tiros:

quadrijugos
equos nutrio> Criar caballos para
yugo: jugales equos nutrio> Caballo de media edad: u
,, qui secunda vice dentes
indices jacit> Carro de cuatro caballos: ,,;
quadrijugus currus> De tres yugos o
grans> El que corre junto a un
caballo: ,, juxta equum
currens> El que corre los caballos:
,u, agitator equorum> El
que monta a caballo: ,,
equi conscensor> El que va a caballo
,u, qui equo insidet> Enseanza de caballos: ,,;
u,, equorum institutio> Espolear los caballos: equo
impello> Expedicin a caballo: ,, equitatio> Gastos en la
alimentacin de caballos:
, equorum nutritio,sumptus in
equos alendos factus> Hbil en manejar los caballos: ,, equi
tandi peritus> Hacerse caballo: equuus sum vel fio> Instrumen
to para limpiar los caballos: ,, instrumentum quoddam crinibus equi cohibendi> Ir a caballo:
, perequito> Gast ar en mantener caballos: equis alendis absumo> La que
espolea,doma,corre con el caballo:
,, stimulatrix equorum>
Levantado de pies: ,,
arrectis pedibus ferociens> Llevado
por caballos blancos: u,
qui albis equis vehitur> Lugar
para apacentar caballos:
u, locus pascendis equis> Lugar
para correr los caballos:
, locus ubi decurrunt equi> Mane
jado por uno solo en los juegos: equus desultorius qui
solus agitur> Mana por los caballos
,, equorum insanus amor
Marca de caballos viejos y cansados:
u,u,,u

signum inustum equis aetate et la


bore detritis> Marcado con la letra
sigma: u,u, equus qui impre
ssus gerit @> Marcado con la letra
coph: ` equus notatus
> Marchar a caballo delante
de otros: nate equito> Mi
tad hombre,motad caballo:
,; ,, equi formam
cum humana mixtam habens> Notable
por los caballos: u,,
inclytus equis> Ornamento de los caballos que se acostumbra a poner en
los bocados: ,u, ornamentum equorum maxillis apponi solitum>
Padecer asma los caballos.
malide laborare> Pasar el caballo
cerca o por delante:
praeterago> Pastor de caballos que
cuida tambin de darles forraje:
,, equorum pastor>Pas
tor de caballos: ,u,
equorum pastor> Cochero:,ou
equorum agitator> Que alimenta caballos: ,, qui equos
alit> Que apacienta caballos: ,, equos pascens> Que cra
buenos caballos: ,, bonos
equos producens> Que educa y mantie
ne caballos: ,-,u,
equos nutriens (hombre rico)> Que
conduce los caballos ,,
equorum agitator> Que gusta de caballos: ,,; ,u
qui delectatur equis> Que hace rudo con los caballos: ,,
equis perstrepens> Que no tiene
caballo: ,, equo carens>
Que pelea a caballo: ,u,
ex equo pugnans> Que prueba caba-

116

fraenum detrecto> Regir el caballo: currenti equo sum


a latere> Resoplido de los caballos:
,, fremitus quem equi ex
naribus cum flatu emittunt> Caballo
retozn: ,, celes> Montar
en caballo retozn: ,-
celete equo vehor> Retumbar por el
rudo de los caballos:
reboare equorum strepitu> Guerrero
de a caballo: u,, galeatus eques> Rico en pastos para
los caballos: ,, locuples equis pascendis> Sacudir las
crines el caballo: jubam
excutio> Semejante al caballo: ,, ex equo similis> Sentado en
un caballo: ,, insidens equo> Sitio desde donde partan
las careras de caballos: ,
, carceres unde mittuntur equi>
Tener cuidado de los:
equorum curam habeo> Tener mana por
los caballos: equorum in-

llos: ,u, qui equi periculum facit> Que se deleita en tener


caballos: ,u, equis gaudens> Que se espanta con las voces y
rudos: u equus qui
clamore aut strepitu terretur> Que
se levanta y acocea: `
equus erectus et calcibus petens>
Que sirve para atar a los caballos:
,u, qui equum ligat> Que
tiene caballos blancos: ,
candidos equos habens> Que tiene
caballos veloces: ,, ce
leres equos habens> Que tiene cuatro
caballos: ,, habens qua
tuor equos copulatos,quadrijugus>
Que tiene forma de: ,,
equinam formam habens> Que tiene her
mosos caballos: ,, qui
pulchros habet equos> Que tiene mana por los caballos: ,,
equorum insano amore flagrans> Que
tiene tres caballos uncidos: ,, tres pullos illigatos tenens> Quieto en la cuadra:
` equus qui in stabulo stat> Re
chazar el freno el caballo: sano studio teneor> Tirado por
cuatro caballos: ,-,
quatuor equis raptus> Tiro de dos
caballos: u,, bigae> Tratante de caballos: ,,u, equorum venditor> Unido con
otros tres: ,u, cum tribus aliis alligatus> Vencedor en la
carrera de caballos: ,u
qui vincit equis> Amante apasionado de los caballos: ,,
equorum amans> Concerniente a los
caballos: `,, ad equos per
tinens

; ,,,; ,, caesaries,coma,juba> De blanca cabellera: u,, candidam comam


habens> De cabellera azul,de cabelle
ra negra: u,u, cui nigrantes,ceruleae jubae> De espesa ca
bellera: u,u,; u
, densam comam habens> De gran
cabellera: u,u,u,
latam comam habens> De hermosa cabellera: ,,,; ,-,,;
,,
pulchram comam habens> De larga cabe
llera: ,,; u,
,; ,,, comatus> Que tiene melena: ,
, jubatus> Dejarse,mcriar cabellera: , comam nutrio
Que agita la cabellera al correr:
,u, jubam inter currendum agitans> Que tiene la cabellera
recta: ,u,, cui coma
stat erecta> Que tiene cabellera:
,u, crinitus> Que tiene de
masiada cabellera: ,,
plus satis comatus> Que tiene es-

CABALLERA ,, equitatus> Su
perioridad de la caballera en el
combate: ,, equitatus
praestantia in pugna
CABAA ,,,,;
,u, casa,tugurium
CABECERA ,u,;
,, cervical,pulvinar
CABELLERA ,,; u,u

117

qui candido capillo est> De cabellos desaliados y largos: ,


,, qui est promissi capillis
De cabellos hermosos: ,,
, bene comatus> De cabellos muy ri
zados: u,, densis cin
cinnis comam innexam habens> De cabe
llos rojos: u,; u
,, rufis capillus praesditus>
De hermosos cabellos: ,
capillis pulcher> De cabello cabe
llo: ,,, qui promissum habet capillum (tambin de
cabello claro)> De largos cabellos:
,, prolixos capillos
habens> De cabello rojo: ,
,u,, flavicomus> El de
cabellos espeso o desgreado: ,, qui est densa coma vel
disjecta> El que tiene cabellos erizados,en punta: u,, acu
tos capillos habens> Enredar los cabellos: u crines innecto> Impresin que pone los cabellos
erizados: ,, affectio
qua quis erectos crines habet> Que
ata el cabello con cinta: u,
u, vitta crines religans> Que
cra largos cabellos:
comantes> Que no tiene cabellos:
,, qui capillos non habet> Que tiene cabello largo: ,u, alte comatus> Que tiene
cabellos raros: ,, raros
habens capillos> Que tiene cabellos
suaves: ,, teneros
capillos habens> Que tiene el cabello cortado: ,u, qui co-

pesa cabellera: u,u, den


sam comam habens> Que tiene gran cabellera: ,, admodum co
matus> Cabellera rizada: ,u,
,, coma plexilis,coma in cirros contorta> Sacrificio en que los
jvenes que iban a dejar la cabellera libaban vino a Hrcules y eran
admitidos entre los efebos: ,, sacrum> Tener cabellera
verde viridem comam habeo
CABELLO ,,; ,,,;
,,; ,,;,,; ,u, cap
llus,coma> Artificial> ,,
Ensortijado: ,,; ,
, coma intorta> Peinado: ,
, coma pexa> Postizo: ,
, coma ascititia> Rizado: u,,,; ,, crinis
plexus et intortus> A modo de cabellos: capillorum modo>
Alisar el cabello: pilum
expolio> Cabello anterior:
u, anterior coma> Atar,ceir el
cabello con algo de adorno:
redimio> Cada del cabello:
,, defluvium capillorum> Compo
nerse el cabello: como> Cubrir
los cabellos: pilis obduco>
De cabello delicado: ,,, delicatam habens comam> De
cabello muy rojo: ,, cui
coma igneo ardet colore> De cabello
rojo:
,,u,
habens nigram comam> De cabello
rubio: u,,; u
u,, fulvam habens comam> De
cabellos rubios: u,,,
mam detonsam habet> Que tiene el cabello erizado: ,, erec
tos crines habens> Que tiene el
cabello liso: ,,,
qui rectos capillos habet> Que tiene
el cabello muy adornado: ,,
bene vel pulchre comatus> Que
tiene el cabello negro o muy rojo:
,, nigros capillos habens> Que tiene el cabello rojo:
,-,,
nigros
capillos
habens> Que tiene el cabello de varios colores: ,-,

varios habens capillos> Que tiene


hermoso cabello: ,, habens pulchram comam> Que tiene hermo
sos cabellos y bucles:
, pulchras comas et pulchros cin
cinnos habens> Que tiene largo cabello: ,, comans,comatus>
Que tiene los cabellos desaliados:
,-,, squallidos ca
pillos habens> Que tiene los cabellos enredados,rizados:
, crines implicitos,calamistratos habens> Que tiene los cabellos

118

,, caput> Adorno de la cabeza:


,u,; ,, capitis ornamentum> Agitar la cabeza:
, caput jacto> Alzar la
cabeza: oculos et caput attollo> Bajar la cabeza para mirar:
obliquato capite prospicio>
Bajar la cabeza: u,, inclino caput,vultum dejicio> Con la cabeza abajo:
in caput> De cabeza abajo:
in caput> Cortar cabezas:
cervicem abscindo> Corto de cabe
za: u,, capite brevis
De blanca cabeza: u, qui
albo capite est> De cabeza aguda:
u,,;
,,
cuius
caput acutum> De cabeza algo larga,
parecida a la cebolla: ,
, oblongum bulbo simile saput ha
bens> De cabeza de oro: u
, aureum caput habens> De cabeza
doblada,torcida:
`,,
cuius incurvum est caput> De cabeza
larga: ,, extentum ca
put habens> De cabeza roja: u,, cuius rufum est caput> De
cien cabezas: , (gen.-
,
slo genitivo),,, qui centum capita habet> De
cincuenta cabezas:
,, qui habet quinquaginta capita> De dos cabezas o cuernos: ,,; ,,,,,,,
biceps,bifidis,bicornis> De du
ra cabeza: ,, praeduri capitis> De gran cabeza: ,u, capito (cabezn)> De muchas
cabezas: u,,,
multiceps> De tres cabezas: ,,,, triceps> Dolor de: `,, dolor dimidiam capitis partem invadens
Dolor inveterado de cabeza:
, inveteratus capitis dolor>
Echarse de cabeza,saltar de cabeza:
u in caput me conjicio> El que
tiene la cabeza erguida:

erizados: ,-,, erectos crines habens> Que tiene los cabellos largos: ,-,
qui promissos capillos habet> Que
tiene los cabellos raros: ,,
raros habens capillos> Que tiene
muchos
cabellos:
,,
multos capillos habens> Que tiene
pocos
cabellos:
,,
raros capillos habens> Que tiene rojos cabellos: ,u, flavos
habens capillos> Que tiene suaves ca
bellos: ,-,, molles capillos habens> Que tiene suel
tos los cabellos: u,,
solutos habens capillos> Que tiene
un cabello esplndido: ,
, splendidam comam habens> Tener
largo cabello: prolixa
coma utor> Tener los cabellos brillantes como el oro: u aureo splendore rutilantes comas habeo
Tener los cabellos rectos: crines erectos habeo> Vistoso
por sus cabellos de oro: u
u,u, aureis crinibus cons
picuus> De cabellos de oro: u
,u, auri-comus
CABELLUDO ,,; ; ,, capillatus,bene comatus> Por naturaleza: ,, per se ipse comatus
CABER ,,,, capio> Que cabe en un congio: ,
,; ,, congium capiens
CABESTRO u,,; ,,u,; ,,; ,,
,u, capistrum> Poner el
cabestro: ,- capistrum
injicio
CABEZA ,,; ,,;
,u,;
,;
,,
(indecl.), slo en la expresin se praecipitans> ,u,; ,,; ,u
; ,,,,; ,
,; ,,; ,u,
,,; ,,,;
,,; ,, erectum

caput habens> El que tiene la cabeza

119

tiene cortada la cabeza: ,


, qui caput amputatum est> El
que corta la cabeza: ,,
qui caput abscindit> El que hiere la
cabeza: ,, qui caput fe
rit> Herido en la cabeza: ,
, in capite percussus> Que tiene
diez mil cabezas (es decir,muchas):
u,, decies millena capita habens> Que tiene gran cabeza:
,, capito> Que tie
ne la cabeza como en punta: ,, cuius caput prominet> Que
tiene la cabeza inclinada hacia
delante: ,, prono capite> Que tiene la cabeza muy dura:
,, qui est lapidei seu
praeduri capitis> Que tiene la
cabeza pesada: u,, gra
ve caput habens> Que tiene la cebeza
roja: ,, cui flavum
est caput> Que tiene larga la cabeza
,, cuius longum est
caput> Que tiene muchas cabezas: u,, multa capita habens>
Que tiene pepuea cabeza: ,, exiguum caput habens> Que
tiene seca la: ,, qui
sicco est capite> Que tiene tres
cabezas: ,, triceps>
Que tiene una sola cabeza: ,, unicum caput habens> Tener
inflamacin de cabeza por el excesivo calor: inflammatione capi
te laboro> Tener dolor de cabeza:
capirte doleo> Tener la cabe
za inclinada: u obstipo
sum capite> Tocado de la cabeza:
,,, mente perditus

hmeda: ,, qui est


humido capite> Inclinacin de la
cabeza hacia el pecho: ,,
incurvatio> Inclinar la cabeza hacia adelante: inclinato capite propendeo> Inflamacin de la
cabeza por el mucho calor:
, ex nimio aestu capitis inflammatio> Cortar la cabeza:
obscido caput> Tener pesadez de cabeza: , capitis
gravidine la boro> Pesadez de cabeza
,, gravedo capitis> Que
ocasiona pesadez de cabeza: ,, gravidinis capitis inferens> Tener vrtigos o atronamiento
de cabeza: vertigine laboro
Herir en la cabeza: caput
ferio> Tener dolor de cabeza: capite doleo> Fractura de cabeza: ,u, fractura capitis
La cabeza inclinada: inclinato capite> La mitad de la cabeza:
,,; ,,;`,u, sinciput> Mover la cabe
za para eviar algo: caput movere ad aliquid votandum> Parte de
la cabeza cubierta de pelo:
, pars capitis capillis tecta>
Pequea,cabecita: ,, capitulum> Perteneciente a la cabeza:
,,; ,, ad caput pertinens> Pesadez de cabeza:
,, gravedo> Poner precio a
la cabeza de alguno: caput alicuius pecunia licitare> Puesto junto a la cabeza:
,, ad caput positus>
Que envuelve la cabeza: ,
, qui est cicum caput> Que repre
senta la cabeza: ,, ca
put repraesentans> Que tiene alta la
cabeza o cumbre: ,,
altum caput habens> Que tiene cabeza
de pjaro o avestruz: u
, habens struthocameli caput>
Que tiene cabeza elevada: u
, fustigiatum caput habens> Que
tiene cabeza: ,, caput
habens> Que tiene cien cabezas: ,,; ,
(slo nom.y gen.) centiceps> Que

CABEZADA ,,,;
u, capistrum
CABIZBAJO ,, admodum
demisso cultus tristis et pudibundus
CABLE `u,,; ,u,; ,,; ,, funis> Atado
con un cable: ,, rudentibus intentus> De navo: ,;,; ,u,; ,,
,,u,u,; -

120

,u,; , funes nauticus


El que enrolla los cables en la nave
u,,; ,u, qui nauticos funes in spiram complicat> Extremo del cable:
,u, extrema rudens>
rudentes

CABRA ,,; ,,;


,,; ,, capra> Cabra u
oveja: ovis vel capra> Apacen
tar cabras: , capras
pascere> Cabras estriles:
, steriles caprae>Cabrito
u, caper> Establo de cabras:
, caprile> Hedor de las cabras:
,, foetor caprarum> Inac-

CABO que manda cinco hombres: ,-,u, quincurio> Segundo cabo: ,u, imperatoris vicarius
cesible a las: , capris
invius> La barba de la cabra:
u,u, spirillum> Macho de:
,, caper> Cabra monts:
,,,, caprae
montanae> Pastor de: ,u, qui capras pascit> Piel de:
,,; ,,; ,,
pellis caprae> Que slata como las
cabras,pie de cabra : ,
u, capellarum initor,caprinis pedi
bus incedens> Que tiene cuewrnos de
cabra: ,, capricornus>
Silvestre: ,u,; ,,
capra silvestris

,, haedinus
CABRN ,, caper
CABRUNO ,,, caprinus
CACAREAR () cucurire>
que cacarea de maana: u,
u,, mane cucurriens
CACERA (ir de) , venor>
Salir mal la cacera: u mala
venatione utor
CACHORRO uu,,;u
u,u,; u,u,; u
,u,@ ,,; ,
,u, catulus> Perteneciente
a los cachorros: u,, ad
catulos pertinens> De fiera: ,
, ferarum catuli> Cra de
cachorros: u,, catulorum
educatio> Alimentar cachorros: u alo catulos> Parir cachorros:
u catulos pario

CABRAHIGAR caprifico
CABRAHIGO ,,, caprificus
CABRERO
,u,
caprarius>
(Oh,cabrero!: ! ( ) O,
caprarie!
CABRESTANTE
,u,
machinae quo ancora levatur

genus

CACOFONA ,, sonus asper


Cacofnico: ,, qui malam vocem habens

CABRO (macho) ,u; ,


, hircus> Macho cabro pequeo:
,u,
hirculus> De macho
cabro: ,,; ,,
hircinus

CADA uno ,, quis


que> Cada uno por s: ,
per se quisque> Cada cual: ,, unusquisque

CABRITILLO ,; ,u,;
haedulus,haedi tenelli> Cabritilla:
,u,, haedus,capella

CADVER u,,; ,,
,,; ,,; ,
,;
,,;
u,
,;
,,u,
cadaver> Depsito de cadveres:
,u, mortuorum recep-

CABRITO ,u,; ,u,


,u, haedus tenullus,parvus
haedus,haedus> Del cabrito:

121

taculum> Montn de cadveres: ,


, cadaverum acervus> Que devora
los cadveres: ,, qui
mortuos devorat> Secado: ,
cadaver exsiccatum

CADUCO `u,,; `u,,,


; ,,, caduco
CAEDIZO ,, cadivus

CADERA ,, lateris cavitas


laxior et exossis

CAER ,,,
,,,u-,,-,,,-,,,,
,,,
u,,,,
,,,- excido,
cado,ruwo,incido,collabor> Caer en:
prolabor> En algo:
incido> En tierra: , humi prosternor, ad terram pre
cido> En torno de: cir
cumdecido> En: u (dat.; con
participio de pres.o pret. equivale
al latino sum o a nuestro estar: vg.
u estbamos
paseando)> Acostumbrado a caer:
u,, cedere solitus>
Antes: ,,-

, nte incido> Caer


de
golpe:

graviter
incluso> Caer en: incido>
Saer sobre: irruo> Cado
hacia atrs: ,, qui
retro decidit> Con estrpito: convicior> Con fuerza sobrre alguno: vehementer irruo in>
Con mpetu sobre: ,,
,,,u cum impe
tu ruo> Con rudo: ,-
cum strepitu delabor> Con vehemencia
sobre alguno: vehementer
incido in aliquem> Con: u si
mul incido> De alto: , decido> De cabeza: u,u in caput revolvor> De lo alto
sobre: desuper incido in>
Debajo: succumbo> Dejar
caer de uno y otro lado: ,
- a latere utrimque demitto>
Dejar caer hacia adelante: ante dimitto> El primero: ,,u, prius,ante labor> El que cae:
,, qui incidit> Fcil
para caer: ,, procli

vis ad lapsum> Hacer caer: ,u


labefacio,cadere facio> Hacia
adelante: procido> Juntamente de oculto sobre: u
simul latenter incido> Juntramente sobre: u irrumpo> Junta
mente: u una incido> Lo que
cae al fondo por su peso: u
, in profundum prae pondere
dilabens> Lo que est expuesto a
caer: ,, prociduus> Ms
all: ulterius excido>
Propenso a caerse: ,,
facilis ad lapsum> Que cae abajo,que
se precipita: ,,;,, qui deorsum fertur> Que
antes de tiempo: ,u,,
praedeciduus> Que cae bajo: ,, succidens> Que cae de cabe
za: ,, praeceps> Que
cae hacia atrs: ,,, retro ruens> Que cae o
se inclina hacia el mismo punto:
u,, in idem vergens> Que
por encima: ,, super incidens> Que cae pronto: u,, celeriter decidens> Que

CADAVRICO ,,
rosus

cadave-

CADENA u,,; ,,;


,,; ,,; ,,; ,,; ,,
,, catena,vinculum> Las
cadenas: catenae> Atado con
cadenas de bronce: ,,
aereis vinculis alligatus> Que arras
tra cadena: ,,; ,, catenam trahens
CADENILLA de adorno ,,
u, catenula

122

cae de alto abajo: ,,


defluens> Caer resbalndose: labendo incido> Caer sobre:
,u,u,,,,,,
,,,,
incido in> Sobre el enemigo:
in hostem infestus eo> Sonar al caer: u caden
do sono> Sonido de lo que cae: ,u, sonitus fragor> Caer violen
tamente sobre: ,- violen
ter irruo

CAJA,u,;u,u
u,; ,u,;-,-,
u,;
,,;
,,;
,u,; ,,; ,,
,,; ,,; ,,
; ,,; ,u,; ,u,u,; u,,;
,,; ,,; u,,
crumena,capsa,theca,pyxis> Caja fuer
te: u,u,,; u,,; ,u,;
,u, scrinium in nummi
deponuntur,arccula argento reponendo
loculi,locus in quo res praeciosae
reconduntur

CAERSE concido
CAGAR caco

CAJN ,, capsa

CADA ,,;,
,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,
,;,u,; ,,
;
,,,;
,,,
,; ,,; ,,
; ,, sublapsio,lapsus
casus,prolapsio,incisio> A consecuen
cia de atravesar otro el pie: ,, lapsus ex supplantatione> Falsa cada: u,,
falsus lapsus> Levantarse de la
cada: resurgo e lapsu

CAL ,,; ,,; ,u, calx> Trabado con cal: ,, calce illitus
CALABAZA
,,,;
,,; ,u,; ,
, cucurbita,cucurbitae> Calabaza
caprina: u,, cucurbita
caprina> Silvestre: ,, cucurbita sgrestis
CALABRIA,imitar a los de Calabria
clabros imitor
CALAMAR u,, loligo
CALAMENTO,yerba medicinal ,
, calamintha

CADO
,,;
,,
casus> Desde lo alto: ,,
lapsus ex alto> Todo objeto cado:
,, omne quod cecidit
,,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,u,;
u,; ,; ,,; ,
; ,,; ,u,; ,,; ,,;
u,; u,,; ,,
u,,; ,, calamitas,luctus,clades,damnum> Que pone
fin a la calamidad: ,,
calamitatem finem afferens> Que sufre grandes calamidades: u-

CALAMIDAD ,,;,,

,, graves calamitates ferens>


Sentir,llorar la calamidad: u
calamitatem deploro
CALAMINA ,u,;,
chalcitis
CALAMITOSO u,,; ,,; u,,; u,,
;
,,;
,,;
u,u,,; ,,; ,,

123

,; u,, aerumnosus,calamitosus> Extremadamente calamitoso


u,,; ,, omnino calamitosus
CALAMN (ave) u,,
phirio

CALDERO
`,,u,;
u,,; u,,
,, lebes,haustrum
CALDO ,u,; ,,;
u,, jusculum> De cocido:
,, potio,jusculum> Diestro
en preparar caldos: ,,
condiendi juris peritus> Hecho de
pronto: ,u, jusculum ex
tempore factum> Mezclado con harina:
,, jusculum farina mixtum>
Pequea cantidad de caldo: u,u
succulus> Sacar caldo en pan ahue
cado a modo de cuchara: u
pane in cochlear excavato jusculum
haurio

por-

CALANDRIA ,,,; u,
, ulula
CALAVERA ,u, calvaria
CALCAAL ,, calcar> Venas en
el:
,,
vena
in
calcaneo
CALCE ,, canthus

CALDOSO ,,,
tus

CALCULADOR ,,; ,,; ,,; ,


, computator,calculator

CALEFACCIN
calefactio

CALCULAR ,,,, supputo,nu


mero,computo,cogito> Antes:
ante computo

jurulen-

,,,

CALENDARIO `,-,u,
calendarium
CALENDAS de Enero
calendae januarii

CLCULO ,,
,,,
supputatio,
aestimatio,enumeratio> Perito en los
clculos:
,,
peritus
computationum> Precedente:
,, praenumeratio

,,

CALENTADO u,, igni exca


lefactus> Con demasiado fuego: u,, nimio igne calefactus
CALENTADOR
,,u,
igniarium> Recipiente para llevar
las brasas u,, vas ad
prunas ferendas

CALCEDONIA,imitar a los de Calcedonia,ser muy parco: , chalcidenses imitor> Piedra


calcedonia: lapis Cal
cedonius

CALENTAR ,,,
,,u,,,,,,,,,u,
u, (calentar a fuego
lento),,,,,
,,,,
calefacio,foveo> Antes: ante calefacio> Calentado para
abrigar: u,, excalefactus
ad fovendum> Calentar con: u,
u
confoveo,cocalefacio>
Juntamente: u simul in-

CALDEO ,, chaldeus>Seguir
la costumbre de los caldeos: chaldeorum mores sequor,chladeis
faveo
CALDERA
,;
u,,;
,,;-,u,;
,-,,; ,
lebetes,cacabi,caldarium
CALDERERA u,, ars aeraria vel ferraria

124

flammo> Lo que se emplea para calen


tar: u,, id quo utitur ad fovendum> Lo que tiene fuerza
de calentar: ,,; ,, calefaciendi vim habens> Propio para calentar o recalen
tar: u,, habens vim
concalefaciendi> Que puede calentar
o calentarse: ,, qui
calefacere,fieri potest> Un poco:
, subcalefacio

CLIGA ,, caliga
CALIGINOSO u,,; u,,; ,,; ,,
; ,, caliginosus
CALIGRAFA ,, scribendi elegantia
CALGRAFO ,, qui scribit eleganter
CALOPE ,, Calliope

CALENTARSE ,,
uror,calefacio,frigus depello>
Al sol: sub sole se calefa
cere> Empezar a calentarse:
intervefacio> sobremanera: supra modum calafio

CALIPSO u, (-) Calipso


CLIZ ,u,,
,u,; ,,; ,
calix> Clices de la flores antes
de abrir: ,, calyces flo
rum> Cliz de la flor: ,
,,, calix> Semejante a un cliz de la flor: ,
, calyculo similis

CALENTURA ,, febris,febri
catio (estado de fiebre)> Tener calentura: u,-,u,u,,,
febri labor,contabesco> Calentura
contnua: ,u,;,,
febris continua> Disminucin de la
calentura: u,, febris remi
ssio> Fro de la calentura: ,, horror febrilis> Que padece calewntura contnua: ,
, epialo laborans> Remisin de
calentura: ,, remissio morbi> Sin calentura:
,, non febricitans> Tener calofros de fiebre: horrore febris corripior

CALLADAMENTE `,,, ta
cite
CALLADO ,,;`,,
;`,,; ,;
,,; ,,;
,, tacitus> Ms callado:
,, taciturnior

CLIDO ,,; ,,
; ,,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,, calidus> Muy
clido: ,,,;
,, valde calidus

CALLAR
`,,,
,,,,,,,, taceo,obticeo,conticesco> Obligar a callar: , tacere cogo> Mandar callar: tacere jubeo> Imposibilidad de
callar: ,, tacendi impot entia> Callar lo que se sabe:
reticeo> Callando: ,
tacite

CALIENTE ,,: ,
,,; ,, calidus> Algo caliente: ,,;
,, tepens,calidus> Bien ca
liente: ,-,, be
ne calescens> Estar caliente: , tepeo

CALLE `,, vicus> Ancha:


,; lata via> Cruce de
calles:
,,
compitum>
Dividir en barrios o calles: `
in vicos partior> Divisin de
barrios o calles: `,, vi
corum sectio in strigas> Pavimentada

CLIDAMENTE calide

125

,, in callum induratus> que


tiene forma de callo: ,,
calli formam habens

con grandes piedras: ,,


saxis molaribus strata via
CALLO ,,; ,;
,,; ,,,;
,,; ,,; ,
, callus> Encallecerse: in cirrhum induro> En las manos: ,,, vesicula manibus enascens ex tritu> Encurecer un
callo: in callum cogo> Formacin de callo: ,, concretio in callum> Hecho callo: CALMA ,, sedatio

CALLOSO ,,; ,
,; ,,; ,,
callosus> Accin de poner calloso
,, actio callosum facio>
Poner calloso: , in cirrhum induro

CALUMNIADOR ,,;
,,; ,
,,,
,,; ,,; ,, sycophanta,calumniator>
Perteneciente a los calumniadores:
,,
ad
sycophantas
pertinens> Calumniadora: ,
,, calumniatrix> Calum
niadores: calumniatores

CALMANTE ,,;
,; ,,; ,
; ,, fomentum,habens vim
sedandi,retiendi,cohibendi
CALMAR ,- sedo> Difcil
de calmar: ,, difficilis ad sedandum> Que tiene la
virtud de calmar: ,, se
dandi vim habens

CALUMNIAR ,,,,,,-
,,,,
calumnior> Antes: , ante calumnior> Inclinado a calumniar: ,
ad calumniandum propensus> Juntamente: simul mentior
adversus> Que vive de calumniar: ,, qui victus est ex calum
niosa delatione

CALMOSO ,, serenus
CALOR ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,, calor>
Canicular: ,, canicularis aestus> Ardiente:,
aestus> Del esto: ,,
aestivus calor> Del sol: ,,;
,, calor,tepor a sole> Moderado: ,, tepor> Amante del calor: ,, amans
caloris> Que tiene o da poco calor:
,, parum caloris habens o faciens> Quedarse escu
lido de calor: ,
aestu squalleo> Soficado por el dema
siado calor: ,, nimio
aestu suffocatus

CALUMNIOSAMENTE , criminose,calumniose
CALUMNIOSO ,,
; ,, calumniosus
CALUROSO ,,; ,,
aestuosus> Muy calurososo: ,
, aestuosus> Dias calurosos,esti
vales: ,, calidi dies

CALOSTRO ,,;
,; ,, calostrum

CALVA (adj.fem.) ,, glabra

CALUMNIA ,,; ,,
,,; ,,;
,, calumnia,contumelia

CALVICIE ,,; ,,
,,; ,,

126

calceamentum,calceus> Ateniense:
,, calceamentum attici genus,hirsutum,utilem per hiemem> Espe
cie de sandalia: ,,; ,, calceamenti genus> Cierta
clase de calzado: ,,;
,,; ,,;
, calcei genus> Especie de calzado rstico: , calceamenti rustici genus> Brillante por el
calzado de oro: ,,
aureis calceis nitens> Con un solo
zapato: ,, altero tan
tum calceo indutus> Correa del calza
do: `,,; ,, co
rrigia calceamenti> Costoso:
, calcei sumptuosi> Cuerdas con
se cose el calzado: ` lora
quibus consuuntur calcei> De atenien
ses y egipcios: ,,, cal
ceamenti atheniensis,aegyptius> De
Frigia: ,,; ,,
calceamenta phrygia> De mujer: ,,,; ,,

,,; ,,
, glabrities,depilatio, calvitium> Enfermedad que provoca la
calvicie: ,, ophiasis,mor
bus capitis
CALVO ,,; ,,; ,,,; ,,; ,,; ,
; ,,,,,;
,, calvus> Antes de tiempo:
,, calvus ante aetatem
Estar calvo,quedar calvo: ,
calvum facio,glaber sum> Hacia
las sienes: ,-,,
qui nudis temporibus est> Medio
calvo: `,, semi-calvus> Poner calvo: ,
glabrum facio> Por detrs: ,, occipite calvo> Por la
frente: ,, recalvaster> Por
la parte anterior de la cabeza: ,, calvus
CALZADO ,,; ,,
,,;,,
calceamentum muliebre> De rsticos: ,, rusticum calceamentum> Delicado: ,, molle calceamentum> Fcil de ponerse:
` calcei> Ordinario: ,, calcei genus rudei> Precioso de mujer: , calcei mu
liebris preciosus> Que tiene hermoso
calzado: ,, pulchros
calceos habens> Roto: ,-
, calceamentum multifidum> Calza
do (adj.) ,, calceatus

,, subventrale indumentum,subligaculum
CAMA ,,; ,,; ,,; ,,;,
; ,,; ,,;
,; ,, cubile,stratam
lectus> Apto para la cama: ,
, a toros exstruendos aptus> Baja: ,,; ,,
lectus humilis> Blandura de cama:
,, mollities lectorum>
Camas de paja: ,,
strata ex festucis> Capaz de siete
camas: ,, septem lectorum capax> Capaz de trece camas o
lechos: ,, tredecim lectorum capax> Colocar en la
cama: in toro colloco>
Con las mantas muy espesas:
,, alte et mollier stratus> De
animales: ,, substramen> Desde la cama: e lec
to> Donde hay multitud de camas:
,, multos lectos haben
El lugar donde est la cama:

CALZAR calceo> Acto de calzar


,, calceatio> Que solo
tiene un pie calzado: ,,
alterum tantum pedem calceatum
CALZARSE , calceor
CALZN ,, lumbare
CALZONCILLOS ,,; ,
,, ,, (femorum te
gumenta,femoralia),,,;
,,; ,,; -

127

,, camara> Que tiene forma


abovedada: ,, camarae
speciem habens> Real: ,,;
,, tabernaculum regium

,, locus ubi thalamus est> En


el suelo: ,, cubile humi jacens> Estar en cama:
in lecto cubo> Estar mucho tiempo en
cama: intra thalamum maneo> Hacer la cama: , lectum sterno> Hacer una
cama de hojas: torum si
ve stramentum ex foliis confici> El
que est en la cama: ,,
recubans> Que ha cado en cama: ,, lecto decumbens> Construccin de lechos o camas: ,, lectorum compactio> Fbrica
de: ,, locus in quo
lecti compinguntur> Pie de cama:
,,; ,, lec
ti pes> Fabricante de: ,
lectorum fabricator> La que est
en la cama: ,,,
quae stat et quiescit in lecto> Lo
que se pone parta cama de los animales: ,, substramen>
Pequea: ,, lectulus>
Preparar la cama: insterno> Que est la cama: ,,
; ,, qui est in eodem
lecto> Que est o duerme en la cama:
,, qui in cubili est aut
dormit> Que est sobre la cama:
,, in stratu positus>
Que tiene cama comn: ,
, communem lectum habens> Tablas
para cama: , ligna
thalamo apta
CAMALEN ,,
leon

CAMARADA `,,;`,,
,;,,,; ,
;
,,;
,,;
,,;
,,;
,,;,, con
tubernalis> Que no tiene compaeros:
,, sodalibus carens> De
milicia: ,, commilito
El que est dentro de las mismas paredes: ,, eodem septo,
iisdem parietibus inclusus> Que usa
de la misma tienda (de campaa):
,, contubernalis,eodem
tabernaculo utens> Que vive en un
mismo barrio: ,, contubernalis> Ser camarada en la guerra:
sum commilito> Ser camarada: ,, sodalis sum
CAMARERO (criado encargado del arre
glo del dormitorio) ,,;
,, cubicularius> Ayu
da de cmara: ,, cubicularius
CAMARN (pez) ,, cammarus
CAMAROTE ,, pars navis inferior
CAMBIADO,que debe ser cambiado ,, mutabilis

chamae-

CMARA,habitacin de techo abovedado


CAMBIANTE ,,, mutabilis

cambia a estado contrario inesperada


mente: ,, qui incidit>
Facilidad para cambiarse: ,
, facilitas ad vertendum> La
manera de vivir: vivendi morem immuto> Que se cambia o
o permuta: ,, qui commutatur

CAMBIAR ,,
,,,,
-,,,
,,,
commuto,muto> No cambiar:
non muto> De todo:
prorsus alium efficio> El escrito:
muto scriptum> En otro orden: ,, ordinis immu
tatio> Capaz de: ,,
habens vim immutandi> El que pasa o

CAMBIO ,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,;

128

vado,eo,gradior> Caminar a:
confero me ad> A caballo: ,, equo iter facio> A
pie: pedibus iter facio> A
propsito para: ,, ad iter
conficiendum
idoneum>
Adelante:
progredior> Apto para:
,, aptus ad incessum> Con
dificultad:

aegre
iter
facio> Con otro: iter facio
cum aliquo> Con paso acelerado
citato gradu feror> De
noche:
,-,
noctu iter facio> Delante: ,
, procedo,ante iter
ingredior> Desear caminar:
irter facere cupio> El que camina
con rectitud: ,, recto
itinere progrediens> El que se pone
en camino voluntariamente:
,, qui sponte sua iter aggreditur> En compaa:
alium iter conficio> Errante: errabundus iter facio> Por
alto camino: ,, per
altam viam iter faciens> Por arriba:
superegredior> Que camina
a pie: ,,, pedibus
procedens> Que camina con celeridad:
,,
celeriter
incedens> Que camina de noche: ,, noctu iter faciens> Que
camina muy de maana: ,
,, qui mane summo iter faciens>
Que camina por malos pasos: ,, obliquens incedens> Que
camina,que marcha: ,, qui
incedit

,,; ,, commutatio,permutatio> Cambios: ,


, conversiones> De gobierno: ,, gubernationis mutatio
De moneda: ,, argenti per
mutatio> De parecer: ,,
,, mutatio consilii> De
sentido contrario: ,
, permutatio in adverso> En orden
inverso: ,,; ,,
permutatio ordinis> Mesa de cambio
,, mensa argentaria
CAMBISTA ,,
,; ,-,,; ,,; ,,, mensarius,nummularius,argen
tarius> Perteneciente a los cambistas: ,, ad nummularios pertinens> Ser cambista: mensarius sum
CAMEDRIS (planta) ,,;
,, chamaedris
CAMELIA ,, humilis olea
CAMELLO ,,; ,,
droma,camelus> Joroba del: `,,
tuber in cameli dorso> Conduccin
de: ,, camelorum agitatio> Conductor de: ,,
,, camelorum agitator
CAMILLA ,,,,; ,,; ,, lectulus,grabatus> Llevar
en camilla: in gestatorio
fero
CAMINANTE ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,,,; ,, viator,qui incedit> Dirigir
a un caminante: mostro
viam> Perteneciente a los: ,, ad viatores pertinens

CAMINO ,,;,,;
`,`,,; ,,
,,; ,,; ,,
,,; ,,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,, via,iter,profectio
Que abre camino o paso: `,, perrumpens viam> Abri camino,mostrar el camino: ,
viam patefacio> Camino an-

CAMINAR ,,,
,,,-,,
,,,

progredior,iter facio,
cho: lata via> Andar

junto

129

al

camino:

juxta

ces> Tomar el camino: viam


carpo> La que est junto al camino:
,, quae juxta viam est
La que pasa por el camino:
, quae transit per viam> Camino
largo: ,, longum iter>
Lo que no va por camino recto, sino
por rodeos: ., qui non
recto itinere fit,sed per flexus>Lo
que tiene siete caminos: ,
, habens septem vias> Camino
medio: ,, via media>
Mostrar el camino: , monstro viam> Muchos caminos:
,, multa itinera> Camino
para
caballera:
`,,
equestre iter> Polvo del camino: ,, pulvis ex itinere> Ponerse en camino,tomar el camino:
iter capesso> Por aquel camino
illa via> Por camino de
tierra: terrestri itinere
Por cualquier camino: ` quacum
que via> Por un camino fcil: facili via> Preparacin de los
caminos: ,,;,
,
viarum munitio> Apto para mostrar el camino:,, aptus
ad aditum praemuniendum> Cuida
do de componer los caminos:
, vias sternendi cura et officium
Que arregla y prepara los caminos:
,, qui viam munit et
sternit> Empedrado de los caminos:
,, viarum stratura>
Guarda de los caminos: ,,;
,,; ,,; ,, viarum custos> Preparar
el camino: viam praestruo> Camino prspero: ,,
prosperum iter> Puesto en el camino:
,,, in via positus (que se encuentra en el camino
una casa,una ciudad..)> Puesto junto
al camino: ,, prope viam
positus> Camino que ha de andar uno
solo: ,, iter ab uno
tantum calcandum> Que hace el mismo
camino: ,, qui simul iter
facit> Que mira al camino:
,, qui viam respicit> Que
muestra el camino: ,,

viam ambulo> Apartarse del camino


viniendo de lejos: peregrae veniens diverto> Apartarse
del camino: a via deflecto> Apto para ensear el camino:
,,
ad
viam
mostrandam
aptus> Aspero: ,, aspera
via> Camino recto: ;
,, recta,directa via> Ca
minos militares y reales:
militares et regiae viae> Compaero de camino: ,
,,,
comes
itineris,peregrinationis socius> Con
currencia de: ,,,;
,,, ,, mixtio
viarum> Camino conocido: ,
trita via> De mucho trnsito: ,, iter tritum> De amplios
caminos: ,,; ,
, habens latas vias> De dos cami
nos: ,, duas vias habens
Dudar en el camino a seguir: in viae electione dubitare> El
que ensea el camino: ,,
dux itineris> El que est junto al
camino: ,, qui situs est
juxta via> El que hace el camino a
pie: ,, qui pedibus iter facit> El que no va por el mismo cami
no: ,, qui non eamdem
viam calcat> El que pasa por el cami
no: ,, qui per viam tran
sit> El que repite el camino o vuelve a andarlo: ,, qui
iter repetit vel e contrario iter
facit> El que va por camino recto:
,, qui rectum cursum
persit> Ensear el camino: ,,,
iter
monstro,dirigo> Estar apostado en el
camino: vias insideo> Camino estrecho: ; ,,; ` angusta
via> Gua de camino: ,,;
,,; ,,;
,, dux itineris> Camino intransitable: ,, iter invium> Ir por camino recto: , recto itinere progredior> Diosas de los caminos: deae itinerum monstratri-

130

it er praemonstrat> Que se aparta


del camino: (solamente
acus.pl.fem. ) aberrans a
via> Camino que se divide en dos:,, bivium> Que tiene anchos
caminos: ,, latas vias
habens> Que toma tarde el camino:
,, sero viam carpens>
Que va de camino con: ,
qui una peregrinatus> Que vuelve
al punto de partida: ,,
iter reciprocum> Camino recto: ,,,; ,,
recta via> Camino recto,sin tropiezo
,,, trita via> Volver
al camino: in viam reduco>
CAMISA ,,; ,,;
,, subucula> Camisa sin
mangas: ,, colobium

,,, via trita,rec


ta> REducir a buen camino: ad
mentem reduco> Salir fuera del camino: , deflecto a via
Seguir el camino derecho:
recto cursu feror> Separar del recto
camino: a recto cursu dimo
veo> Separarse del camino:
diverto> Situado junto al camino:
,, juxta viam positus> Tomar el camino del medio:
medium iter teneo> Torcer el camino:
diverto> Trillado: ,

CAMPANUDO,usar palabras campanudas o


sublimes grandibus ver
bis utor
CAMPAA,que vive en tienda de campa
a ,, sub pellibus degens> Habitar en tienda de campaa:
in tabernaculo habito

CAMISN de dormir,vestidos de cama,


pijama cubicularis ves
tis
CAMOMILA (planta)
chamaemelum

CAMPESINO ,; ,
; ,,; ,,; ,,,; ,,;
,,; ,, qui
rura suo labore exercet,pagi incola,
rusticanus,agrestis,rusticus,agrico
la> Con pocas tierras: ,
parvas glebas habens> Multitud de
campesinos: ,, rustica
na multitudo> Que vive en los campos
,, qui in campis pasci
tur> Perteneciente a los campesinos:
,, ad rusticos pertinens
Campesino que trilla: ,,
qui in area frumentum terit> Trabaja
dor del campo: ,, qui
rura labore exercet> Campesina:
,, villica

,,

CAMPAMENTO ,,; ,
,; ,,; ,,
castra,metatio castrorum> Acostumbrado a hacerse en el campamento:
,, in castris fieri solitus> Capitn de campamento:
,, castrorum praefectus>
Colocacin del campamento: ,,; ,, castrensis
dispositio> Colocar el campamento,
los reales: castra po
no> Establecimiento del campamento,
campamento: ,,; ,, castra metatio,cast ra> Levantar el campamento (militar) , castra moveo> Levantar el campamento
contra: castra moveo
adversus

CAMPESTRE ,,; ,
,,; ,,; ,,; ,,,,, campestris>

CAMPANILLA: ,, tintinabulum> Que hace rudo de campanillas o


cascabel: ,, tinti
nabulis sonans> Que lleva campanillas o cascabel: ,,
tintinacula gestans

CAMPILLO ,, agellus
CAMPO ,,; ,,; ,,; ,,,; ,,
,,; ,,; ,,

131

tos> Guardas rurales: ,,


qui terram custodiunt> Heredad:
,, ager> Labrado: ,
,; ,,; ,,
arvumager aratus> Parte del campo medida a cordel: ,,
pars agri fune dimensa> Campo pequeo: ,,, agellus> De pequea labranza: ,, tenuis aratio,agellus> Per
noctar en el campo: in agro
pernocto> Perteneciente a los campos
de labor: ,, arvalis>
Que anda por el campo: ,
per agrum incedens> Que habita
cerca de los campos: ,,
juxta in agris stabulans> Que huye
del campo a la ciudad: ,
qui ex agro in urbem fugit> Que
permanece en el campo de batalla,be
licoso: ,, in acie perseverans> Que se ara: ,,
ager qui aratur> Que se labra: ,, ager> Que tiene peque-

ager,campus> Abrigado: ,,
campus apricus> Accin de pernoctar en el campo: ,, pernoctatio in agris> Administracin
del campo: ,, agri subur
bani administratio> Al campo:
in campum> Arrancado del campo:
e plano solo> Campo asolado
,, desolatus ager>
Casa de campo: ,, villa,
domus in agro> Corretear,vaguear por
los campos: per agros
perambulo> Cultivar el campo: agrum exerceo> Campo de sembrado: ,, ager qui seritur>
Campo de trigo: ,, ager
frumentarius> Divisin de los campos
,, agrorum divisio> El que
mueve estrpito en el campo con las
armas: ,, qui armis
strepitum in agro ciet> El que pasa
la vida en el campo: ,
, in agro stabulans> El que mora
en el campo: ,, in agro
commorans> Guarda de campo sagrado:
,, agri consecrati cusos campos: ,, parvas
glebas habens> Que trae la ruina a
los campos: ,, perniciem afferens arvis> Que vive en el
campo: ,, in agro degens
Que vive en los campos,campesino:
,, qui in agris pascitur
Renovacin de campos: ,,
novatio agrorum> Renovado,noval: ,; ,, ager renovatus>
Rodeado de: ,, circum
campestris> Sin cultivo,inculto:
,, incultus> Situado en
campo raso: ,,
, planitie subjacens> Socio en
cultivar los campos: ,,
socius in agro colendo> Tiempo de
renovar los campos: ,, tempus agros renovandi> Vecino al campo
,, vicinus agro>Vivir
en el campo: in aagris dego

canas habens tempora> Que tiene


canas: ,,,
canus
CANAL ,,; ,,;
,,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; -,,;
,, canalis> Pequeo: ,,; ,, canaliculus> Subterrneo: ,,;
,,; ,,,, canalis sub
terraneus
CANASTA ,, fiscella
CANASTILLA ,,; ,, fiscella
CANASTILLO ,,; ,
,; ,,,,,,; ,,;
,,; ,, calathus,canistrum,quasillus> De figu-

CANA ,, canities> Que


tiene pocas canas: ,,
cui rari sunt cani> que tiene canas en las sienes: ,,

132

ra de canastillo: ,,
calathi figuram habens> De mimbre:
,, canistrum e vimine> Pe
queo: ,, parvus calathus
Que lleva canastillos: ,,, canistrifera

fantil (cancin de la golondrina):


,, cantilena puerorum> Obscena: ,, obscoena
cantio> Usada en los molinos: cantilena molaris
CANDELABRO ,,; ,,; ,,; ,
,;
,,
candelabrum>
Parte del candelabro del tabernculo
a modo de esfera: ,,
candelabri pars in
modum spherae
facta

CANASTO ,,; ,,
cophinus,canistrum> Pequeo:
-,; ,,; ,
parvus calathus> Canastillos que
servan para llevar los frutos con
que se rociaban las vctimas de los
sacrificios: ,,; , canistra unde fruges salsae
fundebantur

CANDELERO ,,,;
,, candelabrum> De madera:
,, e ligno candelabrum

CNCAMO,resina de un rbol de la que


se saca el incienso) ,,
cancamum

CANDENTE ,, candens> Ponerse candente,- candefacio

CNCER ,,;,
cancer,ulcus> Signo celeste: ,
,; ,,, cancer

CANDIDATO ,,; ,,; ,, candidatus

CANCHA deportiva ,,
locus ubi certatur

CANDIDATURA ,, designatio>
Contraria: ,, contraria designatio

CONCILIACIN de los nimos ,, conciliatio animorum

CNDIDO ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,, candidus> Cndida: ,, candi
da

CANCIN ,,; ,,;


,, cantus,cantio> Acompaada de flauta: ,, can
tus ad tibiam> Amante de las canciones: ,, amans hymno
rum> Breve,cancioncilla: ,
, cantiuncula> De pastores: ,, pastoralis cantinela>
Dulce: ,, psalmus> In,,; ,, candor

CANDIL ,, lychnus
CANDOR ,,,; ,, carabus,astacus,cancer mari
nus> Pequeo: ,, parvus
carabus> Especie de cangrejo: ,,, cancri genus> Pare
cerse al congrejo por los movimientos: cancro assimilo> Semejante al cangrejo: ,,
cancro similis> Tenazas de los cangrejos: ,, forfex cancroum

CANECILLO ,, humerulus
CANELA ,, cassia> Especie de
canela: cassinae genus> Arbol
de la canela: ,, cassia
lignea
CANES marinos (peces) ,,
caniculae

CANICIE ,,; ,,
canities> Desarrollar la canicie:
canitiem induco> Producir

CANGREJO ,,,; -

133

canicie: canitiem induco

sso> Estar cansado: fessus sum

CANCULA ,,;
,; ,,; ,, cani
cula

CANSARSE , defatigor,de
ficio> Del trabajo: labore
deficio

CANILLA ,,; ,, fis


tula,tibia> Que tiene podridas las
canillas: ,, cui putridae sunt tibiae

CANTADO,acorde con muchas voces


,, consonus,qui simul a
multis canitur> Con lira: ,
fidibus cantatus> Suavemente: ,, qui modulate canitur>
Tristemente: ,, flebite cantatus

CANINO ,,; ,
,; ,,; ,,, caninus

CANTANTE ,,, cantor> Reunin


de cantantes: ,, coetus
canentium

CANO ,-,,;
,; ,,; ,,;
,, canus> Semicano:
,,,,;
,-,, semicanus> Algo
cano: ,, subcanus> Volver cano: canum facio

CANTAR `,,`,`,,,,,,
,,,,,
,,,,
,,,,,
,-,-,
,, cano,canto,psallo>
A lavez o despus: simul o post cano> A menudo:
cantito> Acmopaar al que canta con
un instrumento de msica: ,
psallo> Al son de la lira: fidibus cano> Alrededor: cano circum> Que gusta de cantar
cantar con otros: ,,
qui amat cum aliis canere> Cantar
antes: ,,,
praecino> Apto para can
tar delante: ,, ad praecinendum aptus> Apto para cantar:
,, ad psallendum aptus> Can
tar bajito: , ta
cita voce cantillo> Cantado por voz
de mujer: ,, foeminarum voce decantatus> Cantar a, o
contra alguno: decanto in> Como la perdiz: ,, cacabo> Como los cuclillos o los gallos: coccyzo> Con dulzura: pulchre et
suaviter cano> Con himnos:
decanto> Con lira: barbito
cano> Con otro: admodu-

CANON ,,; ,,
regula scriptoria> Admitido en el sa
grado cano: ,, in sacrum canonem receptus
CANNICO ,, secundum canones electus
CANONIZACIN ,, relatio
inter deos
CANORO ,,; ,
, canorus
CANSADO ,,; ,
,; ,, defessus> Algo cansado: ,, aliquantu
lum lassus> De duros trabajos: ,, multis laboribus confec
tus>
Hasta
sudar:
,,
lassus ad sodorem usque
CONSAGRAR,estar consagrado y dedicado adems: insuper con
sacratus et addictus sum
CANSANCIO ,,,;
, aerumna,lassitudo
CANSAR , lessum reddo,la
lor> Con otros en coro:

134

simul

adsono>

Con

heces: ,, comicus qui in


scena canebat faece perunctus>Cantar
versos o himnos: , celebro,hymnum cano> Cantar en coro:
alternis versibus respondeo

suavidad: suavi voce cano>


Con voz lamentable: querula voce cantillo> Concertadamente:
accino> El que canta acorde:
,, qui concinit> Cantar,
ponderar trgicamente:
tragice decnato> El que canta alternadamente: ,, ex adver
so canens> El que vive de cantar por
plazas y calles: `,, qui
vitam degit cantans> Cantar en coro:
alternis versibus respon
deo> Cantar en verso: `, carminibus decanto> Junto a:
accino> Las cosas sagradas:
sacra cano> Lo que se canta primero: ,, id quod
praecinitur> Para dormir a los nios
, pueros sopio cantilando> Por lo bajo: succino>
Que canta acorde: ,, qui
musicis instrumentis accinit> Que
canta con dulzura: ,,, suavem cantum fundens>
Que canta con otro: ,,
cum alio canens> Que canta con varie
dad: ,,; ,
vario carmine canens> Que canta
con voz delicada y suave: ,
, delicata voce canens> Que canta delante: ,, praecinens> Que canta en voz baja:
,,, qui exili voce cantillat>
Que canta mucho: ,,
multum canens> Que canta por agudo,
tiple: ,, acutum canens
Que canta suavemente con la lira:
`,,;`,, suavi
ter lyram canens> Que canta suavemen
te: ,, suaviter canens
Que canta versos: ,, qui
versus canit> Cantar alrededor:
circum canere (pasiva: quedar
aturdido por rudo alrededor de uno)
Cantar solo en la escena:
solus in scena canto> Cantar suavemente:, suaviter ore
modulor> Cantar tristemente:
tibia flebili cano> Cantar untado
de heces de vino ( en las comedias
que se representaban durante la
vendimia): faece perunctus
cano> Actor que cantaba untado de

CNTARA ,,; ,,;


,,; ,,; ,,,; ,
; ,, amphora,hydria
CANTRIDA ,, scarabeus>
Insecto de la especie de las cantri
das: ,, insectum e can
tharidum genere
CNTARO ,,-,;
,; ,, (urna ansata),,,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,, hydria,dolium,olla
quaedam,amphora> Pequeo: ,,
; ,, parva hydria
CICATRIZ ,, cicatrix
CANTERA ,, lapicidina> Per
teneciente a la: ,, ad
lapicidinam pertinens
CANTERO ,,; ,,;
,, lapicida
CNTICO
,,;
,,
canticum> Suave: `,, suave canticum
CANTIDAD ,,; ,,
; ,, quantitas
CANTILENA ,,;,,
;
,,;
,,;
,,;
,,
cantilena>
Frigia: phrygia cantilena
CANTINERO ,,
,, lixa
CANTO ,,;
,,;

,; ,,;
(vocalis cantus) cantus> A coro:
,, responsio> Acomodar
al canto: musicis numeris

135

Armona del canto: ,, con


centus> Aspero: `,, can
tus insuavis> Atraer con el canto:
carminibus demulceo> Canto
de la lira: ,, fidium cantus> Canto de solo: ,, can
tus solitarius> Composicin de versos lricos: ,, modulatio carminum lyricorum> Diestro en
el canto: ,, canendi peritus> Disonante: ,, can-

adorno> Acompaado de la lra o


ctara: ,, ad citharam,
lyram apta modulatio> Acompaado de
la lira: ,, cantus eius
qui alii psallenti vel ipse sibi
accinit> Acompaar en el canto: , accino> Alternante:
,, cantus e adverso> Amante
del canto: ,,; ,
amans cantus> Apto para el campo:
,, aptus modulationi>
tus absonus> Disputar sobre el canto
,,-,-
cantu
contendo> El que ama el canto: ,, qui amat cantum> El que
dirige el canto: ,, qui
canenti modum praescribit> Excelente: ,, egregius cantus
Fnebre: ,, carmen funebre,epicedio> Hacer oir el canto:
sonu emitto> Introduccin al canto: ,, praeludium cantus> Maestro de canto y
baile: ,,;
, qui tradebat artem canendi et
saltandichori magister> Prolongar el
canto: extendo cantum> Que
daa con su voz o su canto: ,, qui laedit voce vel cantu>
Que imita el gruido del puerco: ,, cantus suis grunnitum
referens> Que produce canto suave:
`,, suaviter canens> Que
se goza con el canto: ,,
gaudens hymnis> Unsono: ,
, concentus> Variacin en el canto: ,, cantus mutatio
(cambio de tono o inrervalo de descanso)> Canto rodado (piedra): ,, lapillus

CAA ,,; ,,; ,,; ,; ,,;


,, canna,arundo,calamus> Cor
te de caas: ,, calamo
rum sectio> De caa: ,,
arundineus> De pescar: ,,
; ,,, arundo piscatoria> El que toca con una caa o mane
ra de flauta: ,,; ,, qui calamo in tibiam
formato canit> Hecho de caa: ,, e canna confectus> Cercado
de caas: ,, calamis
circumdatus> Que lleva la caa: ,,,
arundinem gestans> Que tiene hojas de caa
,, arundinea folia
habens> Vello o pelusa de las caas:
,, arundinum lanugo>
Semejante a las caas: ,,
arundini similis> Lleno de caas:
,; ,, arundi
nosus> Que produce caas: ,, arundinifer> Que est lleno
del verdor de las caas: ,, arundinibus virens> Caa pequea: ,,; ,, calamulus,parva arundo> Que
lleva hermosas caas:,
, pulchjras arundines ferens> Que
tiene pocas caas: ,,
paucos calamos habens

CANTOR ,,; ,,
,,; ,,; ,,; , ,,;
,, cantor,modulator> Can
tor suave: ,, suavis cantor> Cantor y cantora joven:
,, recens poeta> Hbil: `,
,;`,, perite canens> Canto
ra: ,, cantatrix

CAAFSTOLA
fistularis

cassia

CAAHEJA ,, ferula> Jugo


de la caaheja: ,, succus
ferulae> Lleno de caahejas:
,, ferulis repletus> Pa-

CANTURREAR cantito

136

recido a la: ,, ferulae similis> Que lleva caahejas:


,, feruliger

Accin de llevar capa vieja,gastada:


,, pallii detriti ges
tatio> Capas groseras y cortas: ,, parvae,viles lacernae> Con
feccin de capas finas y manteletas:
,,, laenarum,vestium tenuiorum confectio>
Capa corta: ,, laenula>
Capa fina: ,, laena tenuior et mollior> Gastada,rada:
,, pallium detritum> Lo
que se lleva en vez de capa:
,, quo pro laena gestatur>
Pequea,gastada: ,, palliolum detritum> Que lleva capa
gastada: ,, pallium
detritum gesto> Usar capa gastada:
pallium detritum gesto>
Vestir la capa: laena induo

CAMO ,, cannabis> De
caamo: ,, cannabeus> He
cho de camo: ,, ex
cannabe factus
CAAVERAL ,,; ,
,; ,, arundinetum
CAO
,,;
,,
scamnum> Con nueve caos: ,, novem fistulas aquis fundendis habens
CAOS ,, chaos> Meter
caos: in chaos verto

en

CAPA ,, ; ,,;
,,; ,,,; ,
,; ,, pallium,
paena,penula> A manera de capa rada: instar pallii detriti
CAPACIDAD ,, capacitas>
Que tiene capacidad para contener
diez mil hombres: ,,
decem milia hominum continens> Tener
capacidad: valeo

CAPACETE ,, galea

CAPADO ,, eviratus

CAPILLA ,; ,,;
,, sacellum,fana

CAPACHO ,, sportula
CAPCIOSAMENTE captiose
CAPCIOSO ,,,,, captiosus

CAPAR,cercenar,cortar,arrancar , evello

CAPILLO ,,,
laenula

CAPARROSA ,,; ,
,; ,, chalcanthum

CAPIROTAZO,dar un capirotazo digito verbero nares

CAPTAZ ,,; ,,; ,, exactor


operum

CAPITAL ,,; ,
capitalis

CAPAZ ,,,
,,,: ,,
; ,, capax> De muchas cosas: ,, multorum capax> De todo: ,,
omnium capax> Muy capaz: ,
, late capax> Ser capaz: ,
,,,, capax
sum

CAPITALISTA ,,
ves

di-

CAPTN,jefe `,,;`,,; ,,; ,-,,; ,, dux,


praefectus militum,praetor,imperator
De centinelas: ,,
, speculatorum praefectus> De
guerra: ,, dux belli> De

137

CAPTULO ,-,, capitulum

CARA ,,; ,, vul


tus> A cara descubierta,abiertamente
sin mscara: ,, coram agens> De cara ancha: ,,
; ,, latam faciem
habens> De cara color de rosa: `,,; `,,; ,, roseam habens faciem> De
cara
pequea:
,,
parvum faciem habens> De dos caras:
,,, duas facies habens> El que dice u obra cara
a cara: ,-,, qui in
praesentia aliquid dicit vel facit>
Que tiene hermosa cara: ,
, pulchram faciem habens> Que
tiene la cara negra: ,,
,,; ,,,
qui,quae nigro et formidabili est
aspectu>

CAPN ,, capo

CARABELA ,, lembus

CAPOTE ,, stragulum> Militar de los persas: ,, penula militaris apud persas

CARACOL ,,; ,
,, cochlea,limax

navo: ,,; ,
,,; ,, navarchus>
Dignidad de capitn de guerra: ,, munus polemarchi> Regirse por las rdenes del capitn:
ducis imperio regor> Ser
capitn o jefe: sum
antesignanus
CAPITANA,jefatura
ducatus

`,,

CAPITEL ,,; ,
,; ,,; ,,, caput columnae,capitulum
Parte superior del capitel:
, capitellis suprema pars

CARCTER ,,;,,;
@,;,,;,,;,, indoles,ingenium,character>
Conocer el carcter de alguno por el
rostro: ingenium alicuius ex facie cognosco> De carcter
dulce: ,, miti animo
praeditus> Depravado: ,,
ingenium pravum> Firme de carcter:
,, intensus> Mal carcter

CAPTURA ,,; ,,;


(nom.ac.sing.pl.),,,
; ,, captura,praeda
CAPTURABLE ,, captu facilis
CAPTURADO `,`,, captus
CAPULLO ,, rosa clausa
,, mala indoles> Perteneciente al carcter: ,,
pertinens ad characterem> Semejan
te al carcter: ,,
ingenium

para encender de nuevo: ,


, carbones relicti ad suscitan
dum ignem> Encender carbones: carbones accendo> Montn de
carbn: ,, carbonum congeries> Reducir a carbn: in carbones redigo> Vasija en
que se apagan los carbones: ,
, vas in quo prunae extinguuntur

CARACTERIZAR nota distin


guo> Capaz o apto para caracterizar:
,, habens viam sua
nota aliquid imprimendi

CARBONERO ,,; ,, carbonarius,circa favillas


versans

CARTULA ,, persona> Que


hace cartulas: ,,
qui personas fabricatur

CARBUNCLO ,,; ,

CARBN ,, carbo> Dejado

138

CARDA ,,; ,,
carduus fullonis> Cardado:
, comptus

carbunculus,gemma carbunculus
CARCAJ ,,, pheretra
CARCAJADA ,,,
cachinnatio,cachinnus> Dar carcajadas,soltar la carcajada: ,,, in cachinnos effundor

CARDADOR ,,; ,,
; ,, lanas carpens,carmi
nator

CARCAJEAR cachinnum tollo

CARDAMOMO o malagueta (planta aromtica) ,, cardamomun

CARDADURA ,, carminatio

CARCAAL ,,; ,,
calcaneum

CARDAR ,,,
,-,-,,
-,,,,,,,,,,
,, carmino,como,car
mino,tondeo,carpo> Juntamente: una carmino> Peine de:
,, ad carminandum pecten>
Actividad de cardar y rastrillar los
paos: ,, politio pannorum
Que puede o sabe cardar lana: ,, qui habet vim sive artem
carminandae lanae> Cardado: ,
, quod carminatum est

CRCEL ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,;,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,
carcer> De esclavos:
,, , carcer servo
rum> El llavero de la crcel:
,,;
,,
custos et princeps carceris> Meter
en la crcel: , in carce
re conjicio> Prefecto de la crcel:
,, carceris praefectus
Subterrnea: ,,; ,
,, carcer subterraneum

CARDENAL (hematoma) ,,;


,,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, sugillatio>
Bajo el ojo: ,, sugillatio sub oculo orta ex ictu> Lleno de
cardenales ya de antes: ,
,, iam olim vibicum plenus> Se
al de contusin: ,; ,, livor ab ictu

CARCELERO ,,;
,, carcerarius
CARCINOMA ,, carcinoma
CARCOMA `,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, teredo,caries,teredo> Gusano de madera: ,, teredo

CRDENO ,,,; ,, lividus> Muy crdeno: ,, admodum lividus> Color


crdeno: ,,; ,,
livor> Lo que se pone crdeno por
golpe o contusin: ,,
illud quo ex sugillatione livescit,
livor

CARCOMER ,-,-; , exedo,corrodo,obrodo


CARCOMIDO ,,,
abesus,exesus> Estar carcomido:
a teredine infestor

CARDACO ,, cardiacus

CARDO ,,; ,, carduus> Semejante al cardo:


, carduo similis> Silvestre:

,, scolymus
CARECER ,,,,

139

ri ferendo> Que lleva cargas: ,, qui onera bajulat> Que


lleva infinitas cargas:
,,, infinita onera
ferens> Que lleva carga: ,
, leve onus ferens> Quitar parte
de la carga: , ex onere aliquid subduco>
Sacudimiento de la carga:
, excussio oneris> Ser aliviado
de la carga: exoneror
Servir de carga o cuidado:
(impers.) oneri vel curae est>Sufrir
una carga,un peso: pondere
premor> Transportadora de cargas:
,, onerum vectrix> Transportar cargas: ,
bajulo> Transporte de carga: ,, onera gestatio

,, careo> De
algo antes: ante indigeo>
De todo: omnibusd indigeo>
De vveres: frumento,anno
na careo
CARENCIA ,,; ,,
aliqua re carere
CAREAR confero
CARESTA de vveres
annonae caritas

,,

CARETA ,,; ,,,


,,;
,,;
,, persona,larva
CAREY ,,,
qua operitur t estudo

testa

CARGADO ,,,, onustus> Estar cargado:


, onustus sum> Ms de lo
justo: ,, plus aequo
oneratus

CARGA ,,; ,,;


,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,,;
,; ,, onus,sarcina,gravitas> Pequea: ,, parvum
onus> De cosas pequeas y sin ningn
valor: `,,;`,, sar
cina ex rebus diversis nullius pretii> El acto de llevar carga: ,, portatio> El que lleva su
propia carga sin servidores:
,, una cum ipso onere> Gemir
bajo la carga: ,,
sub onere gemo> Imposicin de cargas
,, onerum impositio> La
accin de llevar cargas: ,
, onera vectio> Levantar la carga
junto con otro: una onus
extollo> Llevar cargas:
,,,
,,,
(ago asinum,hacer de mulos) sarcinas
veho,onera fero> Lo que sirve de
carga: ,, sarcinarius>
Mquina de levantar cargas: ,
, machina tollendis oneribus> No
acostumbrado a llevar carga: ,
, oneribus ferendis non assuetus
Oprimir con la carga: onere derpimo> Palo para llevar las
cargas: ,, lignum one

CARGAMENTO ,, onus
CARGAR ,,,
,,,,,
,, degravo,
onero> Con mpetu: irruo>
El que carga o llena: ,,
qui onerat> Hostilmente contra alguno: hostiliter incurro> Por
todas partes: undaqueque
gravo>Sobre,acometer: irruo
CARGARSE a la espalda
dorso impono ferendum

CARGO ,,; ,,
,; ,, functio,munus,
magistratus> Apto para desempear
algunos cargos: ,, ap
tus ad obeunda munera> Asignacin,
distribucin de: ,, as
signatio officiorum> Desear cargos
pblicos: una magistra
tus ambio> Desempeo de cargos: ,,;,, fun
ctio munerum> Distribuir los cargos,
asignar: asigno> El que com-

140

destino dado segn la renta que se


posee: ,, dominationis
species> Pretender un cargo pblico:
mabio magistratum> Ser de
grave cargo: gravi pondere sum> Tener un puesto o cargo
inferior: inferiorem sedem

pra cargos,empleos pblicos:


, qui officia emit> Enriquecido
con los empleos pblicos: ,, quem magistratus opulentum
effecere> Excusarse con juramento de
un cargo pblico: ,-
ejuro> Exento de: ,,
immunis a muneribus> Incapaz de car
gos pblicos: ,, cui aditus ad honores non patet> Cargo o
habeo

CARNE
,,;
,,;
,,; ,,; ,
, caro> Abultado de carnes:
,,
carnosus>
Apretada:
,, qui est densae car
nis> Asada: ,, caro assa>
Comida de carne: ,,;,,; ,,;,
pulmentum,carnius essus> Carne
con sal: ,,;-,, caro sale condita> Crecimiento de carnes: ,, carnium con
cretio> De carne dura: ,
, duram carnem habens> De carne:
,,; ,, carneus> De vctimas (sacrificadsas a
la divinidad): ,, caro e immolatione> Deseo de comer car
ne: ,, aviditas carnis
edendae> Distribucin de:
,; ,, carnium distributio> Distribuir las carnes
carnes distribuo> Dador de carnes,despensero: ,,;
,, qui carnes distribuit>
Escondido bajo la carne: ,
-,, sub carnes latens> Esponjosa: ,, fungosam
habens carnem> Fofa en una lcera,
fistulosa: ,, caro fungosa
in ulcere fistuloso> Mercado para
carne: ,, macellum> Pedacito de carne asada: ,,
frustulum assae carnis> Pedazo de
carne: ,, frustrum carnis> Peso para la carne: ,
, statera appendendis carnibus>
Pinza para coger las carnes: ,,; ,, forceps> Que come carne: ,,
qui carnes edit> Que recibe o
conserva la carne: ,-

CARIBDIS,torbellino del mar


Charybdis
CARICIA ,,;
,; ,; ,,
oblectamentum,lenocinium> Caricias
de mujer:,, muliebris
blanditiae> Caricias,halagos disimulados: ,, blanditiae latentes
CARIDAD ,, caritas
CARIES (corrupcin de los huesos),, caries
CARIO ,, amor,dilectio> Locucin cariosa "ojitos mos": ,, ocellus
CARIOSAMENTE blande
CARIOSO ,,; ,
blandus> Denominacin cariosa
(Pepito,Manolito..): ,
; ,, sublanda appellatio
CARIREDONDO
,,
ratunda facie
CARLANCA ,,; ,,; ,,,; ,, collare canis
CARMINAR , carpo
CARNAL ,,, carnalis
impurus
CARNALMENTE carnaliter

141

,,-,; ,
-,, ad recipiendas carnes
factus> Que se alimenta con carne:
,, animalium carne victi
tans> Que tiene carne blanda: ,, humidam carnem habens>
Que tiene carne de suave gusto: `
,, carnem gustu suavem habens> Que tiene carne hmeda: ,, humidam carnem habens>
Que tiene carne seca: ,,
siccam carnem habens> Que tiene
carne suave o tierna: ,
, mollem et treneram carnme
habens> Que tiene carnes delicadas:
,, mollem carnem habens> Que tiene la virtud de criar
carne: ,, habens vim
carnes creandi> Que tiene mucha carne: ,, latam carnem
habens> Que tiene poca carne,delgado
,, parum carnis habens> Sin carne: ,Llenar de carne: ,-
carne impleo> Poner carnes crudas en
el ara: crudum impono arae
Rascar alrededor de las carnes:
circum carnes scarifico

,, carne nudatus,defectus>
Tierno de carnes: ,,
carne mollis> Vasija para carnes:
,,, vas carnarium>
Vendedor de carnes saladas: ,, carnium sale conditarum
venditor> Que adora la carne,sensual
,, qui carnem adorat>
Alimentarse de carne: car
nibus victito> Arrancar la carne:
excarnifico> Comer carnes:
,,
carne
vescor>
Cortar la carne en pedacitos: in minutas partes seco> Dividir
la carne en pedazos: carnes in frustra seco> Vender las carnes: carnes vendo> Hacer
carne: carnme facio> Hacerse carne u hombre:
caro,homo fio> Llenar de carne por
debajo: carne supter repleo

CARNERO ,,; ,,;


,, (gen.,; acus.:
,; ,,; aries>
De tres aos: ,, aries
triennis> Pequeo: ,, par
vus aries> Que come carnero: ,, arietum vorator> Que lleva
un carnero (Mercurio): ,,
arietem gestans> Que tiene cara de
carnero: ,, qui arie
tina est facie

CARNOSIDAD ,,; ,,,, caruncula> Que sale en la frente de los potros: ,, carnuncula in
equini pulli fronte nascens

lanius>Del carnicero: ,
, ad carnium venditorem pertinens
CARNVORO ,,
carnivorus

CARNOSO ,,,,,; ,,,; ,,


, carnosus> Muy carnoso:
,, admodum carnosus

CARNESTOLENDAS ,, interdic
tus carnis essus

CARO ,, carus> Carsimo:


,, charissimus

CARNICERA ,,
; ,,; ,,
macellum,internecio> Hacer gran carnicera: circum occido>
Mesa en la carnicera para cortar
las carnes: ,,, men
sa supra quam carnes concidunt

CARN,barquero del Infierno ,


Charon,orci portitor> Crudo o
cruel Caronte: ,, crudus et crudelis Charon> Obolo para
Caronte: ,, obolus Charonti
solutus> Perteneciente a Caronte:
,, ad Charontem pertinens

CARNICERO,,; ,

CARTIDA(venas) ,

142

, cursus aequatus> Lnea para el


arranque de las carreras: ,
, carceres cursorum> Pregonero
que avisa las carreras: ,
, nuntius praecursorius> Premio
que se le da al ltimo en la carrera
,,,
praemium
quod ultimo datur> Punto,seal o barrera para la salida en una carrera:
,, locus unde ii qui cursu certant emittuntur> Que se extien
de a una yugada: ,,
cursus qui jugeri spatium adaequat>
Que se hace al lado de otro:
,, cursus quo alicui a latere
currimus> Quien se ocupa del lugar
desde donde se parte en una carrera:
,, qui carceres servat
tuetur> Sitio de forma circular para
juegos de carreras: ,,
locus figurae circularis> Ultimo en
la carrera: ,, ultimus in
cursu> Carrera rpida: ,, velox percusio> Vencedor de
carreras de atletismo:
, qui cursu pedum vincit> Vencedor de carreras de caballos:
,, qui vincit equis> Volver
al punto de partida de la carrera:
ad carceres reflexo
cursu redire

duo rami arteriae magnae


CARPINTERA ,, officina
fabri> Obra de carpintera o de cual
quier otro oficio: ,, opus
fabrile
CARPINTERO ,,,,,,,, faber lignarius>
Tener oficio de: artem fabrilem exerceo
CARQUESIA ,, carquesia
CARRASPERA ,, gutturis asperitas
CARRERA
,,,;
,,; ,,,;
,, cursus,curriculum> Carre
ra veloz: ,,,
cursus velox> A carrera tendida:
effusa fuga> A la carrera,de
prisa: cursim> Compaero en la carrera: ,,
comes in currendo> Concluir la carrera: cursum conficio> De
caballos:
,,
cursus
equestris> De perros: ,,
canum cursus> Doble carrera (depor
tiva): ,, cursus duplicatus> Entrada de la carrera en el
recinto de la competicin: ,
, aditus curruum et athletarum>
Igualado en la carrera: ,
CARRETERO ,,; ,,,; ,,
,, plaustrarius,rotarum
seu curruum agitator

CARRETERA
,,;

, publica et vehicularis via

, currus partes mediae> Con


ducir el carro: ,
currum ago> Conductor de
un carro de dos caballos: ,
, bigarius> Construir carros: currum compingo> Cubierta
de un carro: ,, pars currus supereminens> De combate: ,,; ,, plaustrum> De
cuatro caballos: ,,; ,,,;
quadrijugus currus> De transporte:
,,;
,,
vehiculum> De tres caballos: ,,; ,,, trijugis> De
dos caballos: ,,; -

CARRIL ,,, qua


currus agitari potest
CARRO ,,;,,;
,,;`,,,; `,,
; ,,; ,,; ,
, currus,rheda,plaustrum> Pequeo:
,,;
,,
curriculum> Arrojar del carro: excutio curru> Carreta:
, vehiculum> Carroza:`,
, currus> Centro del carro: -

143

,, biga> Arrastrar el carro:


currum traho> Construccin de: ,, curriculorum confectio> Dirigir el carro:
rotas agito> Fabricante de:
,,; ,, qui
currum fabricatur> Fabricar carros: currus fabricor>
Carro falcado:
currus falcatus> Gobernar,conducir
el carro: currum agito>
Trillar con el carro:
curru tero> Ir juntamente en carro:
una curru vehor> La parte
del carro donde se pone la carga:
,, ea pars currus cui
onera imponuntur (entalamadura)>
Lanza del carro: `,, temo
currus> Llevado en carro de cuatro
caballos: ,, quadrigis vectus> Llevado en carro de oro:
,, aureo curru vectus
Llevar en carro: apporto
Madero para detener los carros: ,, fulcrum seu lignum curribus sustinendis> Que rompe la
calce del carro: ,-,
, frangens canthum currus> Que
tiene muchos carros: ,,
multos currus habens> Que tira
del carro: ,,
, qui trahit currum> Recubierto
de mimbres,caas,juncos: ,
, currus ex storea> Relativo al
carro: ,,; ,,
ad currum pertinens> Sentado en
un carro: ,, insidens
currui> Ser llevado en carro de dos
mulas o caballos: bigis
vehor> Timn de carro: ,
temo currus> Velocsimo:
velocissimus currus> Zarzo en
el carro: ,, crates in curru

en carroza: ,, qui sedet in curru> Que tiene buena carroza: ,, qui bonum habens
currum
CARRUAJE con seis caballos
,, currus ex sex equis junc
tus> Construccin de carruajes: ,, bigarum,sellarum fabri
catio> Direccin del: ,,
,, aurigatio> Dirigir el
carruaje,el carro: ,
currum agito> Llevado en carruaje: ,, curru vectus> Poner las cargas en los carruajes: onera vehiculis impono
CARTA ,,,; ,,; ,,; ,
,; ,, epistola> Portador de cartas: ,
,, epistolas ferens>Composicn de una carta: ,,
concinnatio
CARTEL ,, tabula vulgo
proposita
CARTALIGINOSO ,,
cartilaginosus
CASA ,,; ,,;
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,
; ,, domus> A la casa:
, , ad,in domum
Administrar lo necesario para la casa: , dispenso>
Destruir la casa: domum prorsus everto> Casa alquilada:
,, aedes conductitiae>
Aislada: ,, domus ab
omnibus sejucta> Amo de casa:
,,, aedium praefectus
rex convivii> Arreglar la casa y el
nido: domum et nidum con-

CARROZA ,, curriculum>
Real: ,, regium vehiculum>
Aficionado a las carrozas: ,, studiosus curruum> Que va
cinno> Casa real: ,,;
,, regia domus> Con toda
la casa o familia: ,,
cum tota domu o familia> Conmemora-

cin del aniversario de la consagracin de una casa o domicilio: , feriae ob loci habitationem>
Cosas de la casa: ,, res

144

,, qui domi est> El que tiene buena casa: ,, bonam


domum habens> El seor de la casa:
,, domus possesor>
En casa de: ,, (dat.gen.)
apud; apud ipsum> Guardar
la casa,velar a la puerta:
excubo,domum custodio>
Hacer a alguien de la casa:
familiarem reddo> Hacerse una casa:
inaedifico> Introduccin
de alguien en la casa: ,
introductio in aedes> Inbtroducir
en la casa a alguien: in
aedibus colloco> Lugar que cerca una
casa: ,, locus domum
ambiens> Parte superior de la casa:
,, superior domus pars> Parte trasera de la casa:
, postica pars domus> Casa pequea: ,,,
,,,; ,,;
,, domumcula> Permanencia
constante en casa: ,,
constans permansio apud> Que guarda
la casa: ,, conservans
domus> Que lleva consigo la casa,tes
tceo: ,, tectum o tes
tam pro domo ferens> Que pierde la
casa: ,, perdens domum
Que tiene casas altas: ,
, altas aedes habens> Que vive
en la parte superior de la casa:

,,, in superiore aedium parte degens> Quedarse de guardia en la casa: ad custodiendam domum maneo> Prefecto de la
casa real: ,, aulae praefectus> Ser seor de la casa,gobernar la casa: domus sum
dominus,domum administro> Sin casa,
sin techo: ,,;,,
;,,, qui domum non habet> Trabajar en la casa:
domi ago

domesticae> Casa de campo vecina a


la ciudad: ,, domuas sub
urbana> Casa de campo: ,,
villa> De casa,desde casa: domu> En casa: , domi> Perteneciente a la administracin de la casa: ,,
ad privatam administrationem pertinens> Ms idneo para gobernar la
casa: ,, ad pri
vatam administrationem magis idoneus
Administracin de las cosas de la
casa: ,, rei domesticae
dispensatio> Perteneciente al que
gobierna la casa: ,, ad
dispensatorem rei familiaris pertinens> El que gobierna la casa,despensero: ,, rei domesticae dispensator> Lugar cerca de la
casa: ,, locus circa do
mus> Criado en casa: ,,
domi nutritus,verna> Guardar la
casa: , domum cus
todio> Estarse en casa: , domi me contineo> Criado,cria
da para guardar la casa: ,
,; ,, nacilla domus
custos> Permanencia en casa: ,,; ,, assiduitas domestica> Acostumbrado a estar
en casa: ,, domi manere
solitus> Sueldo que se da al que
guarda la casa: ,, prae
mium quod debetur ei qui domum custodit> Guarda de la casa: ,
,; ,,; ,, do
mus custos> Casa de cuatro pisos>
domus quatuor tabalatis constans> De dos pisos o plantas: ,, domus duplici tec
to instructa> De la parte ms alta
de la casa: ex summa
aedium parte> Casa de madera: ,
,; ,,,; ,
, domus lignea> Casa del pueblo,
comn: domus communis>
Que destruye casas: ,,
domos evertens> El lugar ms retira
do y oculto de la casa: ,
penetrale> El que da la instruccio
nes para el gobierno de la casa:
,, negotia,res domesticas
regulans> El que est en casa: -

CASADERO ,,, nu
bilis
CASADO ,,; ,
, uxoratus> Casados con dos hermanas: ,, qui duas
uxores duxerunt> Con mal agero:

145

,,,,;
,, qui nuper uxorem duxit
Casada: ,,; ,,
uxor> Casada con un hombre noble:
,,
generosum
conjugem
habens> Casadsa infelizmente: ,, infeliciter nupta> Recin casada: ,,;

,, infaustis nuptiis junctus> Casado dos veces: ,


, qui secundas nuptias contraxit
En primeras nupcias: ,,
tum primum copulatus> Infelizmente
,, infeliciter nuptus> No
casado: ,, innuptus> Casado o casada una sola vez:
,, qui,quae nuptias uni
cas contraxit> Recin casado: ,; ,,,; ,
;
,,;
,,
quae recens nupsit> Joven recin casada que abandona al marido: ,, puella recenter nupta
quae maritum deserit

nuptias mulieris ambio> Desear casarse: ,, nuptias ambio> El que aborrece


casarse: ,, abhorrens a
ducenda uxore>El que se casa joven:
,,; ,, qui,
quae juvenili aetate uxorem duxit>
El que se casar pronto:
-,, jamjam ducturus uxorem> El que se cas: ,,
qui duxit uxorem> El que,la que se
casa tarde: ,,, qui,quae
sero uxorem duxit> En segundas nupcias: uxorem alteram superinduco> Enemigo de: ,-,, a ducenda
uxore alienus>
Casarse la mujer o ser dada en
matrimonio: nuptui collocor> La que se cas con muchos
varones: ,, ea quae
multis viris nupsit> La que se cas
falsamente:,, quae
falso nupsit> La que se ha casado en
primeras nupcias: ,,
quae nunc primum marito nupsit> Los
que se casan en primeras nupcias:
,, qui primum uxorem ducunt> Casarse por el dinero:
lucri grati uxorem duco>
Pretender casarse: nuptias
ambio> Que apetece casarse: ,
, qui ambit nuptias> Que no puede
casarse: ,,, illocabilis
Que se casar pronto: ,,
qui,quae brevi nuptias contrahet>
Que se cas por primera vez: ,,; ,, quae
primum nupsit> Que se ha casado
infelizmente: ,, infeli
cibus nuptiis junctus> Que se ha
casado tres veces: ,,
qui ter uxorem duxit vel quae ter
nupsit> Que slo se cas una vez:

CASAMENTERA ,,; ,,; , pronuba,


nupt iarum conciliatrix
CASAMENTERO ,, nuptias
concilians> Ser casamentero:
, ambio nuptias pro
alio
CASAMIENTO ,,; ,
, desposatio> Dar en casamiento: ,, nuptum
do> Enemigo de casarse: ,
-,,
abhorrens
nuptiis>
Ilegtimo o incestuoso: de nuptiis contra fas contractae
Ser dado en casamiento:
nuptui collocor> Solicitacin de
casamiento para otro: ,,
actio ambiendi nuptias pro alio>
Solicitar casamiento:
ambio nuptias pro alio
CASAR ,-,,
connubio jungo> Casar a la hija:
nuptum do> Que se ha casado
muchas veces: ,, qui
multas sponsas,quae multos sponsos
habuit
CASARSE
,,,
coo,uxorem duco,despondeo> Con persona de clase inferior: in
humiliora innubo> Conviene casarse:
, oportet jungi matrimonio> Desear casarse (el hombre)

146

,, qui unis tantum nuptiis junctus est> Querer casarse


furtivamente: furtivas
nuptias quaero> Tener ganas de nupturio

gumentum,putamen,testa> Fruta de cs
cara suave: ,,, malum,
pomum
CASCARN ,,,
, ovi putamen

CASCAAVELLANAS (pjaro)
, avis quae super nuces vel amygdalas graditur,eas frangit

CASCO ,,; ,,
galea> Armado de casco con tres penachos: ,,, triplici
galea armatus> Defendido con casco
de bronce: ,, aurea
galea munitus> Fabricante de cascos:
,, galearum opifex> Armar con casco: galea armo>
Que lleva casco de bronce: ,, auream galeam habens

CASCABEL ,, tintinabulum>
Que lleva cascabel: ,,
tintinabula gestans
CASCADA ,,,;
,, cataracta
CASCAR ,,
conquasso,quasso

CASCOTE ,, rudera
CASERO ,,,; ,

CSCARA ,,; ,,,; ,,; ,,, fructus inte,; ,, domus custos>


Sueldo del casero: ,,
praemium domus custodiendae> Que
le gusta estar en casa: ,
qui domi est

CASPA ,,;
,
,,;
,,
sordes capitis,albugo,strigmentum,po
rrigo
CASTAMENTE , caste

CASI `,`,`,`,, ,,,,-,,,,


,,',,
,,,, prope,propemodum,circiter,ferme,fere,quasi

CASTAAS ,, castaneae
CASTAETA ,, crepitaculum
CASTAETAZO ,, concrepatio digitorum inter se composorum

CASIA ,, cassia

CASTAETEAR los
dentes quatio

CASILLA ,, domncula
CASO ,,, casus> No
hacer caso: , praetermitto,despicio> No se ha de hacer
caso: negligendum est> Caso
(gramatical): ,, casus> Perteneciente a los casos gramaticales: ,, ad casus
pertinens> Que tiene muchos casos
(gram.): ,, multos habens casus> Nombre que solo tiene un
caso: ,, unicum casum
habens

dientes

CASTAETEO de los dientes ,


,; ,, stupor dentium
CASTAO ,, castanea
CASTAUELA ,,,
crotalum> Pequeas castauelas:
,, parvum crepitaculum>
Tocar las castaetas: , crembalum pulso> El que toca
las castauelas: ,,

147

crembali pulsator

verbero> Ser castigado: ,, mulctor,punior> Ansioso


de castigar: ,, poenae
avidus> Castigar antes: an
te punio> Dejar castigado con azotes
horriblemente: verberibus foede mulcatum relinquo> El primero: prior punio> El que
castiga: ,, objurgator
Juntamente: una punio> Que
castiga con crueldad: ,
crudelis puniens supplicio> Que
castiga tarde: ,, se
ro puniens> Que tiene poder para cas
tigar: ,, vim habens
puniendi

CASTIDAD ,,; ,,
,, puritas,castitas> Que
comete sacrilegio contra la castidad
,, apud se admittens
coelibatus socius
CASTIGADO ,,
punitus> Con muchas penas:
,, multis poenis affectus>
De nuevo: ,, vicissim
punitus> Gravsimamente castigado:
,, gravissimis plagis
percussus> Muy castigado y afligido:
,, multum punitus et
aflictus> No castigado: ,
, qui poenas non sumit> Repetidas veces: ,,,; ,, assiduis plagis affectus> Tarde: ,, sero
punitus

CASTIGO ,,,; ,,; ,,


,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,,; ,,; ,
,;
,,;
,,
damnatio,poena,vindicta,ultio> Cruel
en el castigo: ,, acer
in poenis> Digno de castigo pblico:
,,,, pu
blice perdendus> Digno de castigo:
,-,,,
puniendus> Digno de muy grave casti
go: ,, ter perdendus>
Dispuesto a exigir el castigo:
,, habens animum exi-

CASTIGADOR ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, punitor,ultor


castigator
CASTIGAR ,,,,,,,,
,,,,,
,,,,
,,,,,,-
rependo,mulcto,punio,castigo,
gendi poenam> Castigo divino o del
demonio: ,, poena
divina> El que a s mismo se da
castigo: ,, ipse sibi
poena> Entregado al castigo:
,, in poenam immissus> Nacido
para castigo y dao de los dems:
,, ad id natus ut alios
laedat> Olvidado de exigir el castigo,que no castiga: ,,
oblitus exigendae poenae,non puniens
Perdonar el castigo: re
mitto poenam> Que exige el castigo:
,, poenam exigens> Que
sufre el castigo del pecado: ,, qui peccati dat poena>
Reclamacin para la imposicin de un
castigo: ,, postulatio
ad poenam> Reclamar a alguien para

imponerle un castigo,tortura..: exposco quaestionem> Sin castigo


,,, qui non punitur> Tasar uno su propia pena o
castigo: litem mihi aestimo>
Venido del cielo: ,;
,-, coelitus missum flagellum
CASTILLO ,, praesidium
CASTO ,,; ,, castus
purus> Enteramente casto: ,
, omnino castus> Ser casto: ,,, sum castus,secubo
CASTOR (animal) ,, castor

148

Castor y Plux: ',,,-,, Castor et Pollux>


Himno en honor de `
Castoris hymnus

CATACRESIS ,, catachre
sis

CASTRACIN ,,; ,,; ,, castratio,eviratio

CATALEPSIS ,, catalepsis

CATADOR ,, praegustator

CATALOGADOR,que ordena numrica o


alfabticamente ,, qui
delectus facit

CASTRADO ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;,,; ,,; ,
,;
,,;
,,;
,,, eunuchus,spado
eviratus

CATALOGAR computo,nume
ro
CATLOGO ,,; ,,
catalogus,enumeatio

CASTRADOR ,, castrator

CATAPLASMA ,,,, malagma

CASTRAR ,, castro,testes excido,eviro

CATAPULCIA menor (yerba) ,


, lathyris

CASTRENSE ,,;
, castrensis

CATAPULTA ,,,
Catapulta> Acometer con
catapultis oppugno

CASUAL ,,; ,,
; ,; ,,; ,, fortuitus,obvius,adventitius

CATAPULTARIO ,, catapultarius

CASUALIDAD ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,;


,; ,,; ,
; ,,; ,,
casus,fortuitus eventus> Por casualidad: , forte,fortasse

CATAR , degusto,exploro> Vaso para catar: ,


, poculum vino gustando> Accin
de catar: ,, degustatio>
Antes:
,
praegusto> Diestro en catar: ,, gustandi facultatem habens

CASUALMENTE
,,

, casu,ultro,fortuito> Lo
que se nos pone u ofrece casualmente: ,, quicquid se
nobis fortuito offert o obviam est

CATARATA (de los ojos) ,


;,,;,, ,, albugo> Salto grande de
de agua: ,,,
;-,, cataracta

CATACLISMO ,,;
,, diluvium
CATARRO ,,; ,,
pituita> Que no tiene catarro:
,, pituitae expers> Que
proviene de catarro:
, catarrho proveniens> Expuesto a
catarros: ,, cata-

rrho obnoxius> Tener catarro: catarrho vexor


CATSTROFE ,, catastrophe

149

CATECISMO ,, catechismus

causa> Por cuya causa,por lo que:


unde,ex qua causa

CATECMENO ,, catechu
menus,que prima rudimenta docet

CAUSANTE ,, auctor quilibet

CTEDRA ,, cathedra

CAUSAR ,, effi
cio,produco,creo

CATEQUISTA ,, catechista

CASTICO ,,; ,,
causticus

CATERVA ,, caterva

CAUTAMENTE , caute considerate

CATTER ,, fistula chirurgica

CAUTELA ,, cautio> Con


cautela: , cau
te

CATLICO ,, generalis,ca
tholicus
CATPTRICA ,, catoptrica

CAUTERIO ,, cauterium>
Quemar con cauterio: cautere inuro

CATORCE ,,; ,,; quatordecim

CAUTERIZADO ,, cauteriatus
CAUTIVAR
,-,
in servitutem redigo

CAUDILLO ,, dux
CAUSA ,, causa> A causa de:
,, (gen.), (gen.ac.),
gen.dat.ac.) propter,per> Por
causa de: (gen.da.ac.),
(ac.),` (gen.geralmente antepuesto),,,,, (gen.generalmente pospues
ta),(gen.),(ac.), (ac.)
propter Por medio de: per> Defender la causa: causam defendo> El que introduce la causa
ante el magistrado: ,,
qui actionem rei dare potest> Embrollar las causas judiciales: causas consarcinare> Especiosa:
,,, speciosa causa
Interna: , causa
interna> Perteneciente a la defensa
de la causa,al que defiende: ,, pertinens ad causae defen
sionem vel defensorem> Segunda causa
,, secunda causa> Ser
causa: auctor sum> Tratar
causas (judiciales): causa
dico> Por causa de esto,por esto:
, huius gratia,huius rei

CAUTIVERIO ,, captivitas
CAUTIVIDAD ,,; ,,;
,,;
,, captivitas> Compaero de
cautiverio: ,, captivitatis socius
CAUTIVO `,`,,; ,,; ,, captus,cap
tivus> Cautiva: ,,
,; ,, (captivus
captiva), captiva> Con otro: ,, simul captivus> De
guerra: ,,,; ,,
captivus> Ser llevado cautivo por
los forrajeadores: captivus abducor ab iis qui pabulatum
egressi sunt
CAUTO ,,; ,,
; ,, cautus
CAVA ,,; ,,;
,,; ,,,;
,,; ,,; -

150

fundidad: ,, alte defossus> No cavado: ,


,,,, non fossus> Por abajo: ,,

,,; ,,; ,
, fossio> Accin de cavar: ,, effosio
CAVADO ,,; ,,
,, defossus> A mucha prosubter defossus

in cavernis degens
CAVERNOSO ,,; ,
,,; ,, cavernosus

CAVADOR: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,, ,,; ,
, fossor> Excavador de fosos: ,, vallorum effosor

CAVIDAD ,,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,
, cavitas,inane spatium> De las
vasijas: ,, vasorum fundi> Que tiene muchas cavidades:
,, multicavus

CAVAR ,,
-,,,,,,,,
,-,,,,
,,,,,-,,-, subfodio,fodio> Cavar alrededor: ,- circumfodio> An
tes: praefodio>Cavado poco
ha: ,, nuper effosus>
Fcil de cavar: ,, fossu
facilis> Cavar junto a: ,
-,
juxta
defodio>
Juntos: simul fodio> La tie
rra: terram fodire> Que
cava por debajo: ,, suf
fodiens> Que se ha de cavar:
, fodiendus> Accin de cavar:
,,;
,,;
,,
fossio

CAYADO de pastor ,,; ,, pedum pastorale


CAZA,,;,,; ,,; ,,,
,,; ,,; ,,;
,,; ,, venatio,praeda> Amante de la caza: ,, studiosus venationis>
Cogido en la caza: ,, venando captus> Compaero de caza:
,,; ,,; ,,; ,, venationis socius> De aves: ,
,; ,,, aucupium> De
la
caza:
,,,
venaticus> Caza desgraciada: ,, infelix venatio> Desgraciado en la caza: ,, infelix in venatione> Feliz en la caza:
,,, felix in venan
do> Caza prspera: ,, pros
pera venatio> Que caza con perros en
compaa: ,,, qui simul canes educit ad venandum> Ser
aficionado a la caza: studiosus sum venandi> Ser feliz en la
caza: in captura felix sum>
Trampa para la caza: ,,
tendicula

CAVERNA ,,,; ,,
; ,,; ,,;
,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,, caverna,late
bra> Hecha royendo: ,, caverna> Que entra en las cavernas:
,,; ,,;
qui cavernas subit> Que gusta de
hablar en cavernas: ,
, gaudens speluncis> Que habita en
cavernas: `,,; ,, qui in cavernis habitat
CAVERNCOLA ,,(adj.fem.)

151

,, qui cervos jaculo


figit> De liebres: ,
,, leporum venator> De palomas
,, columbarum occisor>
Nocturno: ,, nocturnus
venator> Cazadores: ,
,, venatores

CAZADOR ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
; ,,; ,,; ,,; ,,,
,; ,,; ,,; ,,;
, venator> Cazadora:,,
; ,, venatrix> De aves
con liga: ,, viscatrix> Diana cazadora: ,,
praedatrix Minerva> Cazador con cebo
,, inescator> Con perros: ,, qui canes ad ve
nandum ducit> De aves: ,,
; ,,; ,
,,;
,,
auceps,avium venator> De ciervos:
di ars> Cazar aves con liga:
visco aves capio> Cazar aves:
,-,-,
aucupor>
Azuzar a los perros para cazar:
canes ago ad venandum> Coger con
lazo: laqueis capio>
Con cebo: inesco> Con red:
reti capio> Diestro en
cazar: ,, venandi peritus> Difcil de cazar (sentido figurado: difcil de captar con la inteligencia) ,, difficillis intellectu> El que caza aves con
liga: ,, qui visco aves
captat> En compaa: una
venor> Fcil de cazar: ,,
; ,, capi facilis> Cazar fieras: feras venor> Ha
de cazarse: venandum est>
Juntamente: simul venor>
Lazo para cazar: ,, laqueus quo aves capiuntur> Propio
para cazar de noche: ,
, aptus noctu venandi> Que caza o
pesca de noche: ,,
qui nostu venatur> Trampa para cazar
,, pedica> Que puede cazarse: ,, qui venatu capi potest

CAZAR ,,,,
,,, feras percutior,venor,inesco> Aficin
a cazar: ,-,, venandi studium> Aficionado a cazar:
,, studiosus venandi>
Apto para cazar: ,, vim
aucupandi habens> Arte de cazar aves
,, aucupii ars> Arte
de cazar: venan

CAZUELA ,,; ,,;


,,; ,,;
, patella,testa,ollula
CEBADA ,,; ,,,;
,,,; ,, hodeum
far> Alimentar con: hordeo
saginor> De cebada: ,,;
,,; ,, hordaceus> El que come cebada:
, qui hordeo vescitur> Comida de
cebada: ,, hordei comes
tio> Abundante en cebada:
, hordei ferax> Cuidado de la
conservacin de la cebada:
,, cura hordei servandi> El
que recoge la cebada,que recoge las
primicias: ,, qui hordeum colligit,primitiis collendis
praefectus> Especie de cebada menuda: ,, hordei species exi
lis> Frtil en: ,,
multum hordei ferens> Grano de ceba
da: ,, hordei granuculum> Harina de cebada: ,
farina hordacea> Instrumento para
tostar la cebada: ,,
frixorium hordei> Tostador de: ,, qui horreum torret> Tostadora de: ,,; ,
, quae horreum frigit et torret>
Tostar cebada: hordeum fri-

CAZO ,, patella

152

CECILIA (serpiente) ,
, caecilia

go> Parecido a la: ,,


similitudinem hordei gerens> Que
tiene mucha cebada: ,,
multum hordei habens> Cebada tostada
,,, hordeum tostum

CEDAZO ,, cribrum> Pasar


por cedazo: transmitto per
collum

CEBADO ,,,,
;
,,;
,,
saginatus,altilis

CEDER ,,,,
,,,,
,,,,,- vires remitto,cedo,inclino> Acostumbrado a
ceder: ,,; ,
, cedre solitus> Al mismo tiempo:
simul cedo> El paso en
honor de alguno: loco
decedo alicui> El puesto:
do locum> Lo cedido a otro: ,, quod quis alii cedit>
Mutuamente:
invicem
cedo> Ceder,no hacer resitencia:
cedo,non resisto> Que cede
fcilmente: ,, qui facile cedit> Que no sabe ceder: ,, cedere nesciens> Se ha de
ceder: cedendum

CEBAR ,,,
,,,,
,,,,
frigibus sagino,sagino,pinguefacio> Accin de cebar: ,
,; ,, saginatio
CEBO ,,; ,,
,,; ,, illectamentum,cibus
CEBOLLA ,,,;
,,; ,,, cepa,bulbus,bulbulus> Albarrana:
,; ,, scilla vel squil
la> En forma de cebolla: ,
, bulbi species> Especie de cebolla: ,,; ,,, cepae genus> Parecido a
la cebolla: ,, ad squil
lae naturam accedens

CEDRO ,,; ,,,,;


,, thya,cedrus> De madera de
,, thyinus> Aceite de cedro
,, cedrinum oleum> Un-

CEBN ,, porcus saginatus


tar con aceite de: cedrino
oleo injungo> Teido con aceite de:
,, cedrino oleo perfusus>
Fabricado de cedro: ,, e
cedro fabricatus> Cosa de cedro: ,,; ,, cedrinus> Fruto de cedro: ,,
cedri fructus> Lugar lleno de cedros
,, locus cedris refertus>

CFALO (pez) ,, cephalus


CFIRO ,, Zefirus,Favonius
Del cfiro: ,, zefirus>
Que gusta del cfiro: ,
amans zephiri
CEFISO (lago) ,, Cephisis

CDULA ,,,; ,, schedula

CEGAMIENTO ,, excaecatio

CEFALALGIA,cefalea ,,, inveteratus capitis dolor>


Tener cefalalgia: capite
doleo>Que da cefalalgia:
,; ,, capitis dolorem excitans

CEGAR ,,,,,, excaeco


Empezar a cegar: caecutio
CEGATO ,,, caecutiens

153

,,; ,,;
,-,,
,, admodum celebratus> Ser muy
celebrado:

admodum
celebror

CEGUEDAD,ceguera ,,; ,,; ,,; ,,,, caecitas,excaecatio> Como la del topo:


,, caecitas qualis talpae
Noctuna (nyctalopa): ,,
; ,, nocturna caecitudo

CELEBRAR `,,`,`,,,,,,,,,,,,,-,,,
,,,,,
celebro> Cantando: , cantu celebro> Celebrar junta:
conventum celebro> Con
himnos: hymnis celebro> Con
voces alegres: laetis vocibus celebro> Digno de ser celebrado
con insignes alabanzas: ,
, eximia laude celebrandus> En
verso: carminibus celebro>
Funciones sagradas: sacra pera
go> La que celebra: ,,
celebratrix> Que celebra juntamente:
,, qui simul celebrat
Sacrificios: rem divinam
facio> Se ha de celebrar:
celebrandum est> Ser celebrado: , in bona existima
tione sum> Una fiesta o juegos con:
una festum ludosque ce
lebro> Digno de celebrarse con alegra: ,, laetitia dignus>
Celebrar,divulgar: celebro

CEJA
,,;
,,;
,,; ,,; ,,
; ,, cilia,supercilium>
De cejas negras:,
, nigra supercilia habens> El
espacio entre las cejas: ,
, spatium inter supercilia>
Extremidades de las cejas: ,,
ciliorum extrema> Que tiene cejas o
sobrecejo velloso y espeso:
, qui hirta et densa supercilia
habet> Arrugar las cejas: supercilia contraho> Sin cejas:
,,
sperciliorum
nuditas
CEJIJUNTO
,,
supercilia habens

conjuncta

CELADA ,,; ,,
,, galea
CELDA
,,;
,,;
,, cellula> Pequea: ,,,
celllula>
Celdillas de las abispas: ,
vesperum cellae> De abeja:
,-,,; ,,
cella apum> Fabricar celdas de
cera: cellas ceras struo
Celdilla: ,, cllula

CLEBRE `,,,
,; ,,,; ,
,,; ,,
,,,;
,; ,,; , (las
clebres), ,,
,,,;
,,,,,,,
clebris,clarus> Celebrrimo:

CELEBRADO ,,; ,
,; ,,, celebratus> Con himmos: ,,
hymnis pulchre celebratus> Muy celebrado: ,,,;
,,,
celeberrimus,admodum celeber> Por
muchos vaticinios: ,,
multis vaticiniis clarus

CELEBRIDAD ,,; ,,
,,; ,,; ,
,; ,,; ,
celebritas,gloria> Sin celebridad:
,,; ,,; -

154

,, zelus> Estar en celo (los


animales,especialmente las perras):
,, catulio,impatienter appeto> Celos: ,,
; ,, zelotypia> Celo en
los animales: ,, animalium
libido

,, incelebris> Superar en
celebridad y gloria:
gloria et existimatione supero
CELEMN ,, modius,medimnus
CELERIDAD ,,;; ,;
,,; ,,; ,,; ,, celeritas>
Con celeridad:,,,
,,,` celeriter> Con
ms celeridad:, celerius
Moverse con: celeriter curro

CELOSO ,, zelotypus> Ser


celoso: zelo ducor
CEMENTERIO ,,
,; ,, coementerium
CEMENTO ,, caementum

CELESTE ,,,;
,, coelestis> Hijo del
cielo: ,, coelestis,
coeli filius

CENA ,,,; ,,
coena> Pequea: ,,
-,, caenula> Util para la
cena:
,,
ad
coenam
utilis

CELESTIAL ,,
,,, coelestis

CENCULO ,,; ,
, caenaculum

CELESTINA,alcahueta ,,
,,,;
,
, lena

CENAGOSO ,,; ,,
; ,,,,
;
,,;
,,
limosus,coenosus,lutosus,uliginosus

CELACA,enfermo de; diarrea blanquecina ,, caeliacus

CENAR
,,,
, () coeno> Cenar antes: ante coeno> Comer
juntamente: concoeno,simul vescor> Hora de cenar:
, hora coenae

CELIBATO ,,; ,
,,, caelibatus
CLIBE ,,,; ,
,,,; ,
,; ,,;
,,; ,,,;
,,,; ,,; ,-,, coelebs> Va
sija funeraria o estatua de una joven doncella que se colocaba en la
tumba de un clibe llevando en una
vasija el agua de los esponsales:
hydria vel virginis statua aquam sponsalium aferen
tis juxta sepulcrum coelibis colloca
ta

CENCERRO ,, tintinabulum
CENICIENTO ,,;
,; ,,; ,,;
,,; ,, cinereus,
cineraceus> Ser ceniciento:
cineritius sum
CENIZA
,,;
,,;
,,; ,,; ,,
cinis> Cenicilla: ,, cine
rula> Accin de reducir a ceniza:
,, in cinerem redactio>
Cocer en la ceniza: sub cine
re coquo> Convertir en ceniza: in cinerem verto> Cubrir con

CELCOLA ,, coelicola
CELIDONIA (planta o piedra) ,, hirundinaria
CELO ,,; ,,; -

155

ceniza caliente: ferventi cinere obruo> Cubrir con ceniza: cinere obruo> De ceniza:
,; ,,; ,
cinereus> De color de ceniza:
,, cinereo colore> De las
vctimas quemadas: ,,
Ser de color de ceniza: ad
cineris colorem accedo> Tener color
de ceniza: cinereum colorem refero

cinis victimarum igne consumptarum


El que duerme y yace en ceniza: ,, qui in cinere dormit et
jacet> Lleno de: ,, ci
nere oppletus> Reducir a cenizas:
, in cinerem redigo>

CENOBIO ,, coenobium

CENTINELA ,,; ,,
,, custor,excubitor,pervigil> Avisar el centinela por la noche: nuntio nocte> Aviso
dado por el centinela de noche:
,, nuntius a custode
allatus> Centinelas de noche: ,,; ,, excubiae> Centinelas de da: `,, diurnus speculator> De la
ciudad: ,, civitatis custodes> Centinela de noche:
,,, excubitor
Cuerpo de guardia,guarnicin de centinelas: ,, statio> El
primer centinela: ,,
primus excubitor> Estar de centinela
,- ad custodiam excubo
Guardado con centinelas nocturnos:
,-,, noctur
nis excubiis custoditus> Hacer de
centinela por el da: `
diurnam custodiam ago>
Hacer la centinela de noche: ,, ago cus
todiam nocturnam> Hacer la centinela
excubias ago> Inspector de
centinelas: ,, qui vigi
lias recognoscit> Jefe de los centinelas de noche: ,, vigilum praefectus> Centinelas para
hacer de noche seales con luces:
,, custodiam ad signum
per faces dandus> Vivir con centinelas: int er custodias ago

CENOTAFIO ,,
phium

,,; ,, centenarius
CENTSIMO ,, centessimus

cenota-

CENSO ,,; ,,;


,,; ,, census
Formar el censo (escribir en las
tablillas pblicas): recenseo,in tabulis reffero
CENSOR ,; ,
,; ,;
; ,, censor,objurgator
cargo de censor: ,, censo
ris munus
CENSURA ,, improbatio
CENSURAR ,- improbo> Con espritu spero: spiritu aspero noto> Acosar,perseguir
con la censura: latro con
tra (fig. ladrar contra)
CENTURICO ,, centauricus
CENTAURO ,, centaurus>
Signo celeste: ,, centau
rus,signum coeleste> Batalla de centauros: ,, centaurorum pugna> Lleno de centauros: ,, centauris plenus
De centauro: ,, centaureus

CENTRO ,, centrum

CENTELLA ,,; ,,,; ,,; ,


, scintilla,contortum fulmen

CNTUPLO ,,, cen


tuplus> Que da el cntuplo: ,, centuplum reddens> Ser

CENTENARIO ,; -

156

,,,,,,-,,,,-,,,
-,, ,,,, cingo> Alrededor: , simul circumcingo> Ceido por
medio del cuerpo: ,,
qui medio ventre cinctus est> Con
cordn: indagine cingo>
Juntamente: ,- una cingo> Por bajo: ,-,
succingo> Por todas partes:
undaqueque cingo> Ceir
se: succingo

cntuplo: centuplus sum


CENTURIA ,,;
, centuria> Juntar por centurias
concenturio> Distribucin
por centurias: ,, in
centur ias distributio
CENTURIN ,-,,;,-,, centurio,praefectus legionis> Ser centurin: sum centurio
CEIDOR ,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,,
,, zona,cingulum

CEO ,, (ac.-),,

CEIR ,,-,
supercilium> Mirando con ceo:
torve intuendo> Poner
ceo: supercilia admodum adduco

graba o pinta en cera: ,


, qui ceris pingit> Fabricar cel
das de cera: cellas cereas
struo> Unido con cera: ,,
; ,, cera illigatus,
cera compactus> Formar figuras de
cera: ceris fingo> Hecho
de cera: ,, cera formatus> Que hace imgenes con cera:
,, qui ex cera fingit>
Artfice en cera: ,,
fingendi ex cera artifex> Que produce cera:,, alens ceram
Laboreo,formacin de la cera: ,, cerae opificium> Grabar
en cera: ceris pingo> Fi
gura de cera: ,, cerea
pictura> Lleno de cera: ,,
cera refertus> Parecido a la cera
,, cerosus> Suciedad de la
cera: ,, purgamentum cerae> Untar con cera los libros:
cera illino libric

CEPA ,, vitis> Abundante


en cepas: ,, vitibus
consitus> Cuadros que forman las
cepas: ,,, vitium
antes> Cava de cepas: ,,
scrobs
CEPEA (planta semejante a la verdolaga) ,, cepaea
CEPILLAR la madera ,
laevigo,titione percutio
CEPILLO ,,,, radu
la
CEPO ,,; ,,
cippus,ligneae compedes> De madera:
,-,, solea lignea>
Cepo (mojn y columna funeraria):
,, cippus vel columna,
terminus vel limes> Erigir un cepo:
erigo cippum

CERATO,emplasto de cera y aceite con


que untaban su cuerpo los atletas:
,, ceratum

CERA ,,, cera> Blanda:


,,, cewra emollis> Cubrir con cera: ,, cera obduco> De cera: ,,
; ,, cereus> El que

CERBERO ,, Cerberus
CERCA ,,,,,,,,-
,,,,
prope,propius,circiter> Cerca de:

157

,,,,
,,,,,,-,-,
,,,,
(ac.),` circiter,juxta,
e proximo,comminus,eminus,non longe>
Algo ms cerca: propiuscule
Estar cerca de: ,,, juxta adsum
circumjaceo> Ms cerca: ,,,, propius> Muy cerca: ,
proxime> Poner cerca: appono> Puesto cerca de:
,, appositus> Tener
cerca: juxta habeo> Uno
cerca de otro: , una
stando> Cerca,vallado de madera:
,, repagulum> CErca de piedra: `,, septum,maceria> Cer
ca fortificada: ,,
sepimentum munimento circumdatum>Va
llado,cerca: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,,
;,, sepes,septum,vallum
Cerca puesta delante: ,
praetentum septum> Cerca que atra
viesa: ,, septum trans
sum teneo> A la vez: una
obsideo> Alrededor:
obsepio> Por todas partes: ,, circum undique obsisto> Con cuerdas:
funibus obsepio> Con
ruedo o ribete: , fimbria circumdo> Con terraplenes: terra egesta circumvallo> Con un
labio o borde: labro circumdo> Con zarzas: dumis sepio> El acto de cercar: ,, circumseptio> Lo que
sirve para cercar: ,
, illud quod qui circumsepitur
Muy til para cercar: ,,
ad sepiendum valde utilis> Por delan
te: ,- ante sepio

versum
CERCADO ,,;,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,; ,,
; ,, maceria,septum,sepes> Cercado (part,adj.):,
,; ,, septus> Cercado
por todas partes: ,,, circumquaque obseptus
CERCANO ,,; ,,
; ,,,; ,,
,, finitimus,propinquus
subjectus> El ms cercano:
,, propior> Ms cercano
,,; ,,; ,,;
,,
propinquior,propior> Muy cercano:
,,, proximus
CERCAR ,,,
,,,,,,,,
obsepio,assideo,circumsideo
includo,sepio,circumvenio,cingo,circumdo> Cercar juntamente:

una,simul
circumdo>
Tener cercado por todas partes:
ex omni parte comprehen-

CERCO ,,; ,,;


,,,; ,, cir
cus
CERCO piteco (mono con cola) ,, cercopithecus
CERDA ,,; ,
-, seta> Hecho con cerdas de
caballo: ,, ex setis
equinis confectus> Que tiene cerdas
horrorosas,erizadas: ,,
horrentes setas habens
CERDEA ,, Sardinia
CERDO `,,,; ,,;
,,; ,,, sus,porcus qui grunnit> Apacentamiento de
cerdos: ,, suum pastura>

CERCENAR abscindo

158

ceremonias: ,, quod fit


ante rerum sacrarum tractationem
Mandatos de Dios sobre las: ,, mandta dei de externis
caeremoniis> Presidente de las ceremonias religiosas: ,,
ceremoniarum princeps> Que instituye
ceremonias o ritos sagrados: ,, sacrorum institutor> Ser
admitido a las ceremonias sagradas:
admittor ad spectandas ceri
monias

Apacentar cerdos: sues parco


De cerdo: ,,; ,,;
,,,; ,, sui
llus,porcinus> Estircol de cerdo,ex
cremento de: ,,; `
` suis excrementum> Fosa para
sacrificar cerdos: ,, fossa
mactandis suibus> Hoya para quemar
las cerdas de los cerdos: ,
, fossa ustulandis suum setis>
Inmolacin de cerdos: ,,
suum immolatio> La que mata cerdos:
,, suum interfectrix>
Matanza de cerdos: ,
,, suum,porcorum caedes> Que
ahoga cerdos: ,, sues
strangulans> Que cra cerdos:
,, qui sues nutrit> Que mata
cerdos: ,, suum interfec
tor> Que se ocupa de cerdos:
, qui circa sues versatur

CREO ,, cereus
CERERO ,, cerarius
CERES ',,; , (,-),; ,,
; ,, (protectora de los
molinos),,, (Ceres,domina vitae),,,
Frumentaria Ceres>
Casa
consagrada
a
Ceres:,
sacrum
Cereris> Fiestas en honor de Ceres:
,, festa in Cereris
honorem> Dadora de las mieses:
,, manipulorum largitrix>
Mes consagrado a Ceres:
mensis sic appellatus quia Cereri
sacer> Perteneciente a Ceres:
,,;
,,
cerealis

CEREAL ,,; ,
, cerealis> Fiesta de Ceres: ,, cerealia festa> Infestarse los cereales con aublo(hongo)
, rubigine infesto
CEREBELO ,,; ,
, cerebellum
CEREBRO ,,, cere
brum> Cavidad del cerebro: ,,
cavitas cerebri> Las prominencias
del: ,, naticulae cerebri
Membrana que rodea el cerebro: ,, membrana cerebrum ambiens

CEREZA ,,, cerasa


CEREZO ,, cerasus> Cerezo
enano: ,, pumila cere
sus

CEREMONIA ,,,; ,,; ,, caeremonia


Instituir ceremonias,ritos sagrados:
ritus sacros instituo> Lo
que se hace antes de las princiaples
CEROGRAFA ,, cera pictura

CERNCALO ,, tinnunculus
clausus> Estar cerrado: claudor> Tener cerrado:
teneo inclusum

CERGRAFO ,, qui ceris


pingit

CERRADURA`,,;
,
,; ,, claustrum,claus
trum cui inseritus pessulus,foramen
per quod immititur clavis

CERRADO ,,; ,,,; ,, in


terclusus,occlusus,obseratus> Bien
cerrado:
,,
bene

CERRAJA (yerba cerraja) ,,

159

sonchus
CERRAMIENTO ,, obseratio
CERRAR ,,-,,,,,
,,,,,,
,,,,
,-,,,
claudo,occludo> Accin de
cerrar: ,,,
; ,,; ,
compressio,clausio,obseratio> Alre
dedor: circumcludo> Con
cuas: obstruo cuneo> Con
mpetu: , cum
impetu claudo> Con tapa:
operculo claudo> El paso: ,-,,,- obstruo>
En crculo: in circulum
concludo> En derredor y conjuntamente: una circumdo,in orbem
includo> Las puertas con cerrojo,con
pestillos: , objecto repagulo fores occludo,vecte
fores occludo> Medio cerrado: `,, semi-clausus> Cerrar plegando: plicando claudo> Por
todas partes: occludo
CERRO ,,; ,, co
llis,tumulus in acutum tendens> Lleno de cerros:,, clivosus
CERROJO `,,; ,,
,,,; ,
; ,,; ,,
,,,,
; ,,; ,,; ,,; ,, sera,obex,pes
sulus,claustrum,vectis

certamen: ,; ,,
certaminis moderator> Premio del
certamen: ,, praemium>
Presidir los certmenes pblicos:
ludis praesum
CERTIFICADO ,-,
schedula certificantis
CERTIFICAR , ple
nam fidem facio
CERLEO ,,; ,,
; ,, coeruleus
CERVATILLO ,,;
; ,, hinnulus> De
cervatillo: ,,,-,
hinnuleus> Que gusta de cervatillos:
,, hinnulis gaudens>
Que suele usar piel de cervato: ,, hinnulea pelle uti soli
tus> Que mata cervatillos: ,, hinnulos occidens> Que pare cervatillos: ,, hin
nulos pariens> Que tiene piel de cer
vato por vestido: ,,
cui hinnulea pellis pro veste est
CERVEZA ,,; ,,;
,,, (-,) ,
; ,,; cerevisia,zithus> Especie de cerveza:
, (indecl.) curmi
CERVIZ ,,; ,,,
,,; ,, cervix> Ac
cin de doblar o bajar la cerviz:
,, cervicis inflexio>
Acto de levantar la cerviz:
,, elatio cervicis> Cortar la
cervi: , cervi
cem amputo> De cerviz erguida: ,,, cervicem elatam habens> De dura cerviz: ,,
durae cervicis> De horrorosa cerviz:
,,,
horrentem
cervicem habens> De suave cerviz:
,, dulcem cervicem
habens> Perteneciente a la cerviz:
,, ad cervicem pertinens> En las bestias: ,, cer
vix in jumentis> Levantar la cerviz:

CERTAMEN `,,;,
,; ,,; ,
,,;,, certamen,
pugna> Decretar el premio del certamen: praemium certaminis cer
no> Direccin del certamen: ,
, moderatio certaminis> El que
preside los certmenes pblicos:
,, ludorum praeses> Honor
adquirido en los certmenes: ,
,,,,, honor> Juez del

160

cervicem erigo> Oneroso a la: ,, onerosus cer


vici> Que tiene la cerviz contrada
cervice in humeros rejecta> Rehusar
la sujeccin,romper la cerviz: cervicem frango,detrecto frae
num> Sobre la cerviz: ,
supra cervicem> Tener dura cer
viz: duram cervicem teneo

hacia los hombros: ,,

CESACIN ,,; ,
; ,,; ,,
,,; ,, cessatio

CESTILLO ,,; ,,; ,,,,; ,, calathis


cus,corbula,quasillus

CESAR ,,,
,,,,,,,,,
,,, desino,
cesso> A la vez: una desino> A ratos: ,- interquiesco> Hacer cesar: facio
cessare> Que no cesa: ,,
irrequietus> Se ha de cesar:
cessandum est> Sin cesar: indesinenter> Muchos Csares
o emperadores: ,, mul
ti Caesares

CESTO ,,; ,
,,; ,,;
, corbis,qualus,cartallus,cophinus> De higos o dtiles: c,,
vasis genus condendis ficubus> De
mimbres: ,, qualus

tar para las raciones: ,,


vas vimineum militare> Que lleva canastillos>
,,,
canistrifera
CESTERO ,,; ,
vietor (que tenza mimbres)

CESURA colocada despus del segundo


pie ,, semiquinaria
caesura
CETCEO ,,; ,,
,,; `,,;
,; ,, caetaceus

CESACIN ,, cessatio

CETRERA ,, aucupium
CESE

,,, cessatio

CETRINO ,,; ,,
luridus

CESIN `,,,,, cessio

CETRO`,,;`,,;
,,,, scep
trum> El que lleva cetro: ,, sceptrifer> El que tiene
solo el cetro: ,, qui
solum regnum habet> El que usa
cetro: ,, sceptrifer>
Que tiene dos cetros: ,,
feminum habens sceptrum

CESTA ,,; ,,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,,;,


; ,,;,,;
,; ,,; ,,;
,, corbis,cista,textum,ca
nistrum> Cestilla para tortas: ,, cistella ferendis mazis
Cubierta con piel: `,, cista pelle contecta> De mimbres:
,,,;,,;`,
,; ,,; ,,
,, cophinus,vas vimineum>
Del pan: ,, ,,
vas panarium> Cesta de mimbre mili-

CHALN ,,,
mango
CHALUPA ,,; ,,;
,,; ,,; ,
, navigiolum,scapha,lembus,phaselus,celox,navis minor> Semejante a
una chalupa: ,, lembo

161

,,; ,
,, blaterator,nugator,jocator,ludibunds,blatero

similis
CHAMPIN ,, fungus
CHAMUSCADO ,, adustus

CHANZA ,; ,
,; ,,; ,,
nugae,ludibrium,jocus> Aficin a las
chanzas: ,, amor jo
corum> Amante de chanzas: ,,; ,,;
,; ,, amans lu
dorum vel jocorum> Decir chanzas:
, nugas effutio
nugor> El que se deleita con chanzas

CHANCEARSE ,,
,,,-,,,-,, illudo,cavillor,nugor,jocor
Chancearse con: jocor
tecum
CHANCERO ,,,;
,,; ,,
,; ,,; ,,;
,, qui jocis delectatur> Que dice chanzas:
, nugatorius> En chanza: joculariter> Chanzas: `,
nugae

,,; ,,; ,,; ,,


,,; ,,; ,,; ,,
,,;; ,,,; ,,; ,
,, garrulus,garritor,va
niloquus,qui vana et futilia dicit,
blatero,calcularius,praestigiator>
Prolijo charlatn:,
prolixus nugator> Charlatana:
,,; ,,; ,
, garrula> Perteneciente al charlatn: ,, circulatorius> De profesin charlatn,que
vive de su lengua:,,
qui lengua ventrem alit

CHAPA ,,; ,,
,, bractea,lamina> Chapas
de hierro clavadas ,, ferra
menta axi infixa
CHAQUETE,jugador de chaquete ,, lusor alearum
CHAQUETILLA,jubn ,,,
thoracem habens lineum
CHARLA ,, sermo> Breve en la
charla: ,, bervis in
sermone> Brevedad en la charla:
,, brevitas sermonis> Vana:
,, inanis garrulitas

CHARLATANERA ,,
,,,
; ,,,,
; ,, vaniloquentia,praes
tigium,garrulitas

CHARLAR ,,,,,,,,,, blatero,garrio> Ms:


insuper garrio> Que
charla mucho y con gracia: ,
, qui multum et grate loquitur
CHARLATN ,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,,; ,,;,
,;
,,;
,,;
,,; ,,;

CHARLATANISMO ,, garrulitas
CHASCAR los dedos comprissis digitis sibilare
CHASQUIDO ,, crepitus
CHATO ,,,,;`
,,; , nasum simum
habens> Algo chato: ,,
aliquantum simus
CHENICE medida antigua algo superior

162

CHIPRE ,, Cyprus> Nacido,na


cida en Chipre (Venus): ,
,; ,, Natus in insula Cypro; Venus>

al litro `,, demidiam


choenicem capiens
CHICORIA ,, chicorium>
Amarga ,, intybum silves
tre

CHIPRIOTA ,, cyprius

CHILLAR babulo> Como gorrin:


in passeris modum strido>
Los nios: vagio

CHISMOSO ,, seditiosus
CHISPA ,,; ,,
; ,,; ,,
(chispas) scintilla,igniculus> Semejante a la chispa:
,, scintillae similis

CHILLIDO ,,; ,,
, fletus,ululatus> Con chillidos:
,, stridule
CHIMENEA ,,;,,;,,; ,,;-,-,, caminus,fumarium> Can
de la chimenea: ,, tubulus fumarii

CHISPORROTEAR ,,
sonans> scintillo

igne

CHISTE ,,; ,,
,,,,
facetus sermo,scomma,facetiae> Amigo
de chistes picantes: delecxtor scommatis> Decir chistes:
, nugas effutio> Que se deleita con chistes: ,, qui facetiis gaudet

CHINA (piedrecita) ,,,;


,; ,,; ,
,, calculus,assula,lapillus
CHINCHE ,, cimex
CHISTOSO,alegre ,
,,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,,; ,
,,; ,,
; ,, amans nugas fundi
tare,lepidus,nugator,facetus,jocosus
Chistosa: ,, faceta> Muy:
,, valde dicax> Ser
chistoso: facetus sum> Usar
de lenguaje chistoso: faceto
sermone utor

CHOCARRERA ,,
tas

scurrili-

CHOCARRERO ,,
nugarum consarcinator
CHOCHEAR como los viejos ,
(decir tonteras como una
hechicera o como una sibila) more se
num deliro> , decipere prae senio> Que chochea por
la edad: ,, longa desi
piens aetate

CHIVO ,,; ,, haedus,hircus> Que mata los chivos:


,, qui horculos occidit

CHOCHEZ (chocheces,vejeces) ,
,,
vitium
quod
affert
aetas

CHOCAR ,-,,,,,,
,, impingo,confligo,collido,congredior> El primero: prior impingo> Junta
mente: collido> La que cho
ca: ,, quae conflictatur> Chocndose: collisim

CHOCHO ,, delirus> Por


los aos: ,, aetate
decipiens
CHOCLOS (zuecos de madera) ,
, lignei calcei

163

CIBELES ',,;`,,;
,, Cybele,Rhea> Hacer sacri
ficios a Cibeles,recoger limosnas:
matris deorum sacra perago,
magnae matri stipem cogo> Los sacerdotes de Cibeles: dactyli>
Sacrificios de: ,, sacra
Cybeles> Templo de Cibeles:
, Cybeles templum

CHOQUE ,,; ,,
,,,
,,,,;
,, concursus,collisio
offensio,conflictus> Hacer rudo con
el choque: e collisione sonum edo> Militar: ,, congressio ad proelium> Naval: ,
, navium conflictus> Recibir el
choque: sustinere irruentem

CICATRIZ `,,; ,,
; ,, cicatrix,inscriptio cor
poris ex vulneribus> Oculto bajo la
cicatriz: `,, sub cicatri
cem latens>Que puede formar cicatriz
,, vim faciendi cicatricem habens

CHORIZO ,,; ,,
botulus,forcimen
CHOZA ,,,;
,;
,,;
,,;
,,; ,,; ,, tugurium,casa> De pastores:
,, casae pastores> Habitante de una choza: ,,
tugurii habitator> Las chozas de los
criados en el campo: ,
,, tuguria swervorum in agris
Hacer chozas: tuguria
condo> Subterrnea: , tuguria
subterranea

CICATRIZACIN ,,
, cicatricis obductio
CICATRIZADO ,, cicatricem eductus> Antes de bien curado
,, qui curdo adhuc vulne
re fuit ad cicatricem perductus
CICATRIZAR ,,,
, cicatricem contra
ho> Eficaz para cicatrizar:
,, efficax ad cicatricem obducendum> Que difcilmente cicatriza:
,,, difficulter cicatricem contrahens

CHUPAR ,,,
, labio contraho,la
bra compressa protendo,exsugo> Con
rudo: sugo cum sonitu> El
acto de chupar: ,, ex
suctio

CCLADAS,Las Ccladas (islas) Cyclades

CHUZO ,,; ,,
jaculum,tragula
CIATO,medida para ridos ,,
cyathus

CCLOPE ,, cyclops

CICUTA ,,, cicuta

; ,,; ,,;
,; ,,,;,,
; ,,;,
; ,,; ,,
;,,; ,,; ,
,,; ,, caecus> Dejar
ciego: excaeco> El que lleva
al ciego: caecum ferens> Hacer ciego: caecum efficio> Hacer el
ciego: caecum fingo>
Quedarse ciego: ,
caecutio

CDARA (corona de los reyes persas)


,, pileus regius
CIDRA pomum citrium
CIDRO ,, citra
CIEGAS,que se acerca a ciegas ,,, caweco pede accedens
CIEGO
,,;,,,;
,,; ,,,

164

delapsus

CIELO ,,; ,,;


,,; ,,; ,,
(aeris serenum,cielo despejado),
,,; ,, coelum> Ba
jado del cielo: ,, e
coelo delapsus> Caminar por el cielo
per coelum gradior> Color de cielo: ,, coeruleus color> Contemplar el cielo:
, coelum in
tueor> Contemplador del cielo: ,, coeli contemplator>
Desde el cielo: e coelo>
En el cielo: in coelo> Des
pejado: ,, nulla nube obtectus> Eje del cielo: ,,
cardo mundi> El medio del cielo: ,,; ,,
medium coelum> El que anda por el
cielo: ,,, qui per
coelum graditur> Engendrado del cie
lo: ,,,
e coelo satus,genitus> Estar en medio del cielo: sum in medio coeli> Habitante del cielo: ,,; , coelicola,
superi> Hacia el cielo: in
coelum> Instrudo en las cosas del
cielo: ,, coelestium
r erum peritus> Lo ms alto del
cielo: ,, sublimior pars
coeli> Mansin feliz: ,,;
,, sedes beata> Mostrado
desde el cielo: ,, e
coelo ostensus> Nacido en el cielo
,,,
in
alto
natus> Que corre por el cielo: ,, per coelum currens>
Que est junto al cielo,tocando al
cielo: ,, qui est sub
coelo,coelestis> Que habita en el
cielo: ,, coelum habitans> Que piensa en el cielo: ,, qui mentem in coelestibus habet> Que sube al cielo,que
anda por el cielo: ,,
coelum scandens,per coelum gradiens
Que vaga por los cielos: ,, per coelum vel sub coelo
errabs> Sobre los cielos: ,, ultra coelos positus> Venido del cielo: ,, ceelo

CIEMPIS
,,,
scolopendra
CIEN ' 'centum> Cien mil:
, , centum millia
CINAGA ,, restagnatio
Formarse una cinaga: stagno
CIENCIA
,,;,,;
,,,; ,,
disciplina,scientia>Mucha ciencia
,-,, multa scientia
Tabla que contiene los principales
preceptos de la ciencia: ,
, tabula affixa columnae vel
muro
CIENO,,;,,;
,,; ,,;,
,; ,, coenum,limus> Accin de cubrir con cieno,fango:
,, dejectio in coenum>
Convertirse en cieno: lu
tesco> Cubrir de cieno: oblimo>
Lleno de: ,,; ,
, limosus> Puesto bajo el cieno
,-,, sub coe
no positus> Que huele a cieno: ,, coenosus> Que parece
cieno: ,, qui coeni
speciem refert> Sacado de los pozos:
,, lutum e puteis egestum
Semejante al cielo o lleno de: ,, coeno simlis o plenus
CIEMPIS ,, porcellio
CIENTFICO ,, ad disciplinas pertinens
CIENTO en rama( yerba) ,
, millefolium
CIERTAMENTE
,,
,
, , ,,,,
,.,,,,,,,,,,,' ,,

165

',,,,,,,,
,,,,,, (partcula correlativa a ) sane,quidem
certo,igitur,certe,nempe,profecto,
firmiter> Ciertsimamente:
certissime,verissime

CILICIA imitar a los de Cilicia,ser


de malasd costumbres: cilices imitor
CILICIO ,, cilicium (ves
tido de pieles speras)

CIERTO ,,; ,,,,, apertus,cer


tus,securus> Enteramente cierto:
,, omnino certus> Muy
cierto: ,, indubitatus,certissimus> Estar cierto:
scio> Es cierto: certum
est> No por cierto: non certe

CILNDRICO ,,; ,, cylindricus,teres instar


cylindri
CILINDRO ,, cylindrus>
Semejante al cilindro: ,
,;
,,
cylindro
similis

CIERVO ,,,; ,,, cervus> Cabeza de ciervo:


,,, cervi caput>
Carne de ciervo: ,, caro
cervi> Caza de ciervo: ,
vervorum venatio> Cazador de ciervos: ,, qui cervos jaculo figit> Cierta especie de ciervos: cervorum genus> Ciervo cerrado: ,, cervus qui
perfecta habet cornua> Cuernos ramo
sos de los: , rami cervinoruum cornuum> El que corre los ciervos: ,, cervos agitans> Piel de ciervo: ,,
nebris,hinnuli aut cervi pellis> Red
para cazar ciervos: ,,
tendicula qua cervi capiuntur

CIMA,,;,,;
,; ,,; ,,
,,,;,,;

,, cacumen,fastigium,summitas
De los montes: ,,,: ,,; ,; ,,
cacumen montis> Que tiene muchas cimas: ,,, cacuminosus
CIMENTADOR ,, coementarius
CIMENTAR ,-,
coagmento,fundamentum jacio> El acto
de cimentar: ,, substructio
CIMIENTO ,, caementum>
De pez y betn: ,, ex
pisce et bitudine caementum> Desde
los cimientos: ,,,, funditus,e fundo> Echar los cimientos:
,,
fundamenta subjicio,praestruo> Que
estriba en cimientos de bronce: ,,;
,,
qui
aereis fundamentis insistit> Que tie
ne hondos cimientos: ,
, altum fundamentum habens

CIGARRA ,,; ,,
; ,,;,
; ,, cicada> Madre de las:
,, cicadum mater
Cantar como una cigarra:
strido ut cicada>Cantar las cigarras
stridere de cicadis> Semejan
te a las cigarras: ,,
cicadae similis
CIGEA ,, ciconia> Cra
de cigea,cigoino: ,-
,, pullus ciconiae> Cigea
de monte: ,, montana
ciconia> Perteneciente a la cigea:
,, ciconiae pertinens>
Semejante a la cigea: ,
, ciconiae similis

CIMITARRA `,,; ,, gladius,ensis falcatus


CINOMOMO ,,; ,,
cassia,cinnamomum> Arbol del: ,, cinnamomi lignum>

166

Falso: ,, falsum
cinnamomum> Jugo del cinamomo: ,, cinnamomi succus

tum coelando variegatus> Obra de cin


cel: ,,; ,,;
,, coelatura,coelaturae

CINCEL ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,, scalprum.scalper,
crena,coelum> De lapidario:
,; ,,;
, scalprum lapicidae> Muy adorna
da a cincel: ,, mulCINCELADURA ,,,
scalptus,caelatura

CINCELADO ,,,, caelatus


CINCELADOR ,,; ,
, sculptor,caelator

CINOSURA (Osa Menor) ,,


cynosura
CINTA ,,; ,,
; ,,; ,,
fascia,vitta,fasciola> Atado con cin
ta: ,, fascia subligatus> Ceir con una cinta:
fascia cingo> Cintas para adornarse
la cabeza: ,,,
vitta> Para sujetar el pelo: ,, vitta> Que lleva unas her
mosas cintas en la cabeza: ,, pulchras vittas habens> Que penden de las coronas:
,, lemniscuc,fasciola e coronis dependens> Que tiene hermosa
cinta: ,, pulchram
vittam habens (para sujetar el pelo)

CINCELAR ,,,
,,,,
caelo,sculpo,reseco> Arte de cincelar: , ars tornandi>
El que cincela copas: ,
u, pocularum caelator> Pertenecien
te al arte de cincelar: ,
, ad artem tornandi pertinens>
Propio para cincelar: ,,
ad tornationem pertinens> Todo lo
que sirve para cincelar: ,,,, id omne quo utitur ad
caelandum
CINCO E' e'; ,,,,
quinque>Cinco mil: ,, quinque millia> Nmero cinco: ,, qui
narius numerus

CINTO,cinturn ,,; ,,
; ,,;,,;
,; ,,; ,,; ,,,; ,
,,; ,,; ,,
; ,,, zona,cinc
torium,cingulum,balteus> De brillante cinturn: ,, niten
tem zonam habens> que cie la tnica
con: ,, fascia tunica
cingens> Que tiene un solo cinturn:
,,
una zonam habens>
Vendedora de fajas y cinturones:
, quae fasciolas vendit

CINCUENTA ' 'quinquagin


ta> Cincuenta mil: N, , quinquaginta millia> Tiempo de cincuenta aos:
,, quinquaginta annorum tempus
CINEGTICO ,, venatorius
CNGULO ,,; ,,
zonarius,cingulum
CNICO ,, cynicus> Imitar a
los cnicos: cynicum ago

CIPRS
,,
cypressus>
Enano: ,, pumila
cypressus> De ciprs: ,
cypressinus

CINISMO ,, cynismus> Pro


fesar el cinismo: cynicam sec
tam profiteor

CPRICO (pez) ,, cyprinus

167

CIRCULARMENTE circulatim>
Movido,impulsado circuclarmente: ,, motus circulatim

CRCO ,,; ,,
,, circus
CIRCUIR , circumeo
Juntamente: , una circumeo

CRCULO ,,;,,; ,,; ,,,;


,; ,,; ,
,,,; ,,;
,,;
,, circinatio,orbiculus,circuitus> Cuerda de crculo: ,
, arcus chorda,incirculo>Disponer
en crculo: in circulum dispo
no> Pequeo: ,,
; ,, orbbiculus> En
crculo: in orbem> Que se
mete en un cculo inmutable: ,, constanti motu in orbem
se volvens> Que tiene cuatro crculos o ruedas: ,, quatuor circulos vel rotas habens> Sector de crculo (geom.): ,,
resecta pars circuli

CIRCUTO ,.,
,,; ,,; ,,; ,, circuitus
CIRCULACIN ,, circum
ductio
CIRCULAR circulo
CIRCULAR (adj.) ,,
,: ,,
,; ,,; ,
circularis,orbicularis> En forma
circular: in orbicularem
formam
CIRCUNCIDAR ,,,,,, circumcido> El que cir
cuncida:,, is qui circumcidat> Circuncidar mal: perperam circumcido

CIRCUNSCRIPCIN ,,;
,,; ,, circumscriptio
CIRCUNSCRITO ,,; ,, circumscriptus> En sus
lmites:
,,,
suis
finibus terminatus

CIRCUNCISIN ,,
; ,,, circumcisio> Amante de la circuncisin: ,, amans circumcisionis

CIRCUNSPECCIN ,,
,, circumspectio> Con
circunspeccin: ,
circunspecte

CIRCUNDAR , circumdo

CIRCUNSPECTO ,,,,; ,, circumspectus

CIRCUNFERENCIA ,,; ,,;


,,;
,,; ,,;
,, circumferentia,ambitus,orbis

CIRCUNSTANCIA ,, circumstantia> Perteneciente a las circunstancias: ,, pertinens ad cincumstantias> Circunstan


cias: ,, circumstantiae

CIRCUNLOQUIO ,,
, circumlocutio
CIRCUNSCRIBIR ,,
circumscribo> Limitar,reducir a ciertos lmites:
circumscribo

CIRCUNVALACIN ,,;
,,,;-
,, circumvallatio

168

cisne: ,, cygneus> De
plumas de cisne: ,,
cygneas pennas habens> Que tiene ros
tro,forma de: ,, cyg
ni faciem aut formam habens

CIRCUNVALAR ,-,
,, circumvallo> Juntamente: ,-
simul circumsepio

CISTERNA ,,; ,
; ,,; ,,, cisterna> Sacado de la:
,, ex cisterna haustus

CIRIO encendido ,, cereus


accensus
CIRUELA ,,, pru
num> De Damasco: ,, pru
na damascena

CISURA ,, sectio

CIRUELO ,,; ,,
,;-,, prunus> Lugar plantado de: ,, prunetum>
Silvestre: ,, cornus

CITACIN ,,,
accersitio,missio ad aliquem vocandum
CITAR ,-,,
,,,
cito,accerso> A juicio:
,, in jus voco> A un
autor: cito auctorem> Ac
cin por falsa citacin judicial
,-,, actio in
apparitorem qui falso renuntiavit>
El que declara falsamente haber
cita- do a otro a juicio:,,, accersitor,apparitor

CIRUJA ,,,
chirurgia> Ejercer la: me
dica manu moveo> Instrumento de:
,,; ,, instrumen
tum chirurgicum
CIRUJANO ,,; ,,, chirurgus> Manoseamiento de cirujano: ,,
chirurgica tractatio> Perteneciente al cirujano: ,,
chirurgicus

CTARA ,,; ,,,; ,, cithara> Aficionado a tocar la ctara: ,, qui amart cithara ludere
Clavculas de la ctara: ,

CISMA ,, schisma
CISMTICO ,, schismaticus
CISNE ,,, cygnus> De
, epitonium chordarum> De ctara
de
oro:
,
(ac.-)
auream citharam habens> El que toca
con variedad la ctara: ,-,, qui vario citharae so
no canitur> Docto en la ctara:
,, doctus pulsare citharam> Hbil en tocar la ctara:
,, peritus canendi ad
citharam> Inexperto en tocar la:
,,, imperitus citharae> Pulsacin de la: ,, citharae pulsatio> Sonido
de
la:
,,,
sonus citahrae pulsatae>Perteneciente a la ,, ad citharam pertinens> Arte de tocar la: -

,, ars pulsandi citharam


Cantar al son de la,tocar la ctara:
ad citharam cano,citharam
pulso> Tocar la ctara: ,
citharam pulso> Sonido de
la ctara frecuente y suave:
,,; ,, citharae strepitus creber,mollis et afoe
minatus cantus
CITAREDO ,, qui citharam moderatur
CITARISTA ,,,,,; ,,
citharoedus> Mujer citarista: ,, quae citharam pulsat>

169

Perteneciente al citaredo: ,,, ad citharoedum


pertinens> Hacer de citarista:
citharoedum facio

ditionibus civitatis laborat> Estado


de la ciudad: ,, status civitatis> Fundador de la:
,,
conditor
civitatis>
Fundar una ciudad: urbem con
do> Gobernador de la ciudad:
,, urbis praefectus> Grato a
la ciudad: ` (slo nom.) gra
tus civitati> Guarda de ciudad:
,-,,, servans urbem>
Guarda y presidenrte de la ciudad:
,, urbis custos et praeses> Hacer la ciudad concurrida:
frequentem urbem facio>
Inmediato a la ciudad: ,,
suburbanus> Jefe de la ciudad:
,,
imperans
civitatis>
Lugar con muchas ciudades: ,, habens cwentum civitates>
Lugar inmediato a la ciudad: ,, suburbanus locus> Lugar
que tiene apariencia de ciudad: ,, locus oppidi speciem solam habens> Ocupar la ciudad
con guarnicin: praesidio urbem teneo> Parte de la ciudad
ms prxima a las puertas: ,
, pars urbis quae in ipso aditu
occurrit> Perturbar la ciudad: civitatem sollicito> Perturbacin de la ciudad: ,,
civitatis sollicitatio> Por la
ciudad: per urbem> Prefecto de la ciudad: ,, urbis praefectus> Prncipe de la ciudad:
,,;
,,
princeps urbis> Protector de la ciudad: ,,
, urbis conservator> Que asalta
y arruina a las ciudades: ,
, expugnatrix urbium> Que contie
ne muchas ciudades: ,,,
multas urbes continens> Que engran
dece las ciudades:,,
(-,) qui reddit urbes maximas>
Que guarda la ciudad: ,,
, conservans urbem> Que mora en la
ciudad: ,, in urbem ma-

CTERA (ciudad de Chipre) ,,


Cythera
CITEREA (Venus) ,, Cytherea
CITISO (planta) ,, cytisus
CIUDAD ,,; ,,,
,,; ,,;
,,; ,,;
, urbs,oppidum,civitas> Martima: ,, maritimum oppidum> Paterna: ,, pater
na civitas> Santa: ,,
sancta civitas> Administrador de la
ciudad: ,,; ,, civitatis administrator>
Alta: ,, urbs sublimis>
Amante de la ciudad: ,-,, amans patriae vel civitatis> Ciudades vecinas: ,
civitates vicinae> Ciudad libre:
,, civitas quae suis
ipse regitur legibus> Comn a todas
las ciudades: ,, omnibus
urbibus communis> Construccin de
una ciudad: ,, urbis exstructio> Correr por la ciudad:
per urbem cursito> Custodio de
la ciudad: ,,, custos urbis> Defensor,defensora de la:
,,; ,, urbis
praeses,tutatrix> Devastadora de ciu
dades: ,-,, vastratrix urbium> El que con su sabi
du
ra conserva las ciudades:
, qui sua sapientia civitates
servat> El que defiende la ciudad:
,,; `,-,
,, qui,quae urbem tuetur> El
que pasa la vida en la ciudad: ,,,
in
urbem
degens>
Estado de la ciudad en conmocin:
,, status rerum ubi senens> Que no est avecindado en la
ciudad: ,, qui in urbe

sedes propias non habet> Que odia a


la ciudad o es odiado de ella: -

170

civium societas> Benemrito,que ha


hecho un servicio a su ciudad o a su
patria y al que se le da el ttulo
honorfico de protector: ,
protector> Clasificacin de los:
,, distributio civium in
classes> Crdito de un buen ciudada
no: ,, status civis integra existimatione gaudens> Detructor
de los ciudadanos,pernicioso a:
,, civium perditor,civibus perniciosus> Dispersar a los ciu
dadanos: cives dispergo>
Dispersin de los ciudadanos: ,, civium dissociatio> El
mejor ciudadano del pueblo: populi princeps> Habitante de
ciudad: ,, urbis incola>
Hecho
ciudadano:
,,
quem cives suae civitatis jure donant civemque faciunt> Mal ciudadano: ,, qui est extra tri
bum ( que no pertenece a tribu alguna,es decir,sin lazos de parentesco
o de compaeros) Miembro de una
fatra: ,, socius sodaliditatis civium> Que perturba a los
ciudadanos:
,,
qui
cives sollicitat>Ciudadano soberbio
,, superbia inflatus
civis

,,, qui in odio habet civi


tatem vel habetur a civitate> Que se
toma con los habitantes en que se
pierden hombres y bienes:
urbs capta cum civibus> Que
tiene cuatro ciuidades: ,
, tres urbes habens> Que tiene
tres ciudades: ,, tres
urbes habens> R ecorrer las ciudades
urbes obeo> R esidir habi
tualmente en la ciudad: ,
- in urbe versor> Reunir en una
ciudad: in civitate conflo
Ser prefecto de la ciudad: praefectus urbis sum> Ser prncipe de la ciudad: urbi
princeps sum> Sitiar la ciudad: expugno> Situado alrededor
de: ,, circum urbem
situs> Vecino a la ciudad: ,,; ,, suburbanus> Vivir en la ciudad: in urbe vivo
CIUDADANA ,,,
civitas> Agraciado recientemente
con la cuidadana: ,,
nuper civitate donatus> Dar el derecho de ciudadana: inter cives adscribo> Dotado de la ciu
dadana: ,, civitatis
donatus> Excluir del nmero de los
ciudadanos escribiendo en el nombre
sobre una hoja(de olivo en Atenas):
civitatem amittere

CIUDADELA ,, munitio
CIVIL ,,,; ,, civilis
CIVILMENTE , civi
liter

CIUDADANO ,,,
,; ,; ,, civis> Ciudadana: ,,
,; ,, civis foemina> Ciu
dadano de 21 orden: ,, ci
vis secundus census> De nueva ciudad
,, novae urbis civis>
Del mundo: ,, mundi
civis> Admitido en el nmero de los
ciudadanos: ,, libertinus,recens inter populares adscritus> Amante de los ciudadanos: ,, studiosus civium> Asociacin de los ciudadanos,unidos por
la comunidad de los sacrifios y
ofrendas religiosas,formando una divisin poltica en Atenas: ,

CIZAA ,,; ,,;


,, lolium,zizanium> Hacerse ci
zaa: in lolium vertor
CIZAOSO ,,; ,,
loliacens
CLAMAR ,,,,,
,,,,
,,,,
,,,
clamo,occlamo> A la vez: una
clamo> Altamente: alte clamo> Alto a un tiempo: si-

171

,,; chlamys> Confeccin de clmides: ,,;


,, chlamydum confectio> El que hace clmides: ,, qui cchamydes conficit>
Llevar clmide: chlamydem fero> Pequea: ,,
parva chlamys> Perteneciente a los
que hacen clmides: ,

mul altum inclamo> Ms fuerte: , occlamo> Que clama


con voz de bronce: ,,
aerea voce clamans> Que clama mucho:
,, vehementer clamans> Que
clama:
,,
clamosus>
Sobremanera: supra modum in
clamo
CLMIDE ,,; ,,;
, ad eos pertinens qui clamydes
conficiunt> Que lleva clmice:
,, clamydem ferens> Quien
trabaja en hacer clmides:
,, qui in clamydibus conficien
dis elaborat> Vestir clmide: clamyde induo

,,,,
,, clare,perspicue,pa
lam,aperte,,sincere,ex confesso,explicate,manifeste> A las claras:
,, palam
Muy a las claras: manifestissime
CLARIDAD ,,,,
perspicuitas,prospectus>
Con claridad: ,,
manifeste,perspicue,clare> Que
huye de la claridad: ,, te
nebrio

CLAMOR ,,; ,,;


,,,;
,,;
,,,,; ,
,; ,,; ,,;
,; ,,; ,,
,,; ,,;
,; ,,,; ,
clamor> Clamor lastimero:,
;,, vox miserabilis> Abi
garrado de clamores:
,
,

clamorum promiscuus> Clamoreo de la
pelea:
,
,

,
clamor,vox

CLARIFICAR juntamente una


percolo
CLARN ,, lituus> Tocar
el clarn: , clango>
Sonido del clarn: ,, clangor> Tocando el clarn: cum
clangore
CLARO ,,,; ,,
; ,,,; ,,
; ,,,,
; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,,,,; ,,
(-,-),,
, apertus,clarus,perspicuus,non
confusus,non arcanus,manifestus> Ms
claro: ,, clarior> Muy
claro: ,,; ,
,; ,,, valde
clarus> Claro: perspicuus

CLAMOREO ,, clamor
CLAMOROSO ,,; ,
; ,,,; ,, clamosus> Que grita:
,, clamosus
CLANDESTINO ,,
;
,,;
,,;
,, clandestinus
CLARABOYA ,, fenestra per
quam luz transit
CLARAMENTE ,,,
,,,
,,,,,,,,
,,,
,-,,,
,,,,

CLASE,grupo ,,; ,,;


,, classis> De toda clase ,, omnis generis
CLSICO ,, classicus,

172

solidam instructionem habens> Estu


dio de los clsicos: ,
, studium delectorum scriptorum>
Trozos escogidos de autores clsicos
,, optimi loci delecti e sriptoribus> Escritores clsicos: optimiscrip
tores

CLAUSTRO ,,,
claustrum
CLUSULA adicional ,,
clausula addititia
CLAVA `,`,,; ,,,; ,,;
,, clava> Palo,bastn:
,, clava> Extremo de la cla
va,bastn o palo: ,, clavae caput> Hecho en forma de clava:
,, clavatus> Terminado a
manera de clava: ,,
in clavae modus fastigiatus (termina
do en punta)> Que lleva clava o
palo: ,, qui clavam,
fustem portat> Redondo y largo como
clava: ,, instar clavae
teres et oblongus> Semejante a la
clava: `,, clavae si-

CLASIFICACIN ,, distributio in classes> De los ciudadanos:


,, civium distribitio
in classes
CLASIFICAR in ordines dis
pono
CLAUDICACIN ,,;
,; ,,; ,,
claudicatio
CLAUDICAR ,,
claudico
milis

llus
CLAVO `,,,, cla
vus,cuneus> Asegurado con clavos de
bronce: ,, aereis
clavis compactus> Clavos molares:
,, clavi molares> De madera: ,,,, cla
vus ligneus> El que une con clavos:
,, coagmentator> Fijar
con clavos: clavis affigo>
Fijo con clavos de oro: ,
,, aureis clavis confixus>
Que atraviesa con clavos:
, qui clavis defigit> Que tiene
muchos clavos: ,, multos clavos habens> Traspasar con cla
vos: ` clavis transfigo> Unido
con clavos: ,,;`,,; ,, coagmentatus clavis> Unir con clavos: compingo clavis

CLAVADO ,`,,; ,, infixus> En un palo:


,, palo affixus> Lo que
se ha clavado: ,, id
quod affixum est
CLAVAR `,,,
,,,,
,,-,
,-,,
-,,- affigo,clavis compingo> Al lado de: ,-,- juxta defigo> Clava
do hasta la mitad: ,,
ad mediam usque partem defixus> En
una estaca: ,,
, palum infigo
CLAVAZN ,,; ,
, compages
CLAVCULA ,, clavis> La
parte de la clavcula junto al
cuello:
,,
clavium
pars jugulo adjuncta> De la lira,ctara: ,, verticilli lyrae
vel citharae

CLEMENCIA ,,,
clementia> Con clemencia:
, clementer
CLEMENTE ,,;,,
,,; ,,
,,;
,,

CLAVIJA ,,, paxi-

173

clemens> No clemente: ,,
inclemens

CLINOPODIO (yerba) ,,
clinopodium

CLEPSIDRA ,, clepsydra>
Cuello de la: ,, collum
clepsydrae

CLO (musa) ,,, Clio

CLRIGO ,, clericus

CLSTER ,, clyster> Pequeo: ,, parvus clyster

CLERO ,, clerus> Miembro


del mismo clero: ,,
ejusdem cleri socius

CLOACA ,,; ,,;


,,; ,,; ,,
cloaca

CLESTOMATA,coleccin de escritos
selectos de buenos autores ,, collectio ex optimorum
scriptorum scriptis

COACCIN ,,; ,
,; ,, coactio

CLIENTE ,,
,;
,;-,,
cliens> La cliente: ,,
cliens> Perteneciente a clientes:
,, ad clientes pertinens
Turba de clientes: , turba clientum

COADJUTOR ,, adjutor

COACTIVO ,, coactivus

COADUNAR coaduno
COAGULACIN ,,,;
,, concretio,coagmentum
COAGULADO ,,;
,,; ,,; ,,, coagulatus,concretus

CLIENTELA ,, clientela
CLIMA ,, clima> Que goza
de buen clima: ,, coelo
temperato gaudens

COAGULAR ,,,
condenso,conglacio,coagulo>
Lo que impide coagular: ,,
id quod non sinit coagulari> Que
tiene fuerza de congelar: ,

CLIMATRICO,gradual ,,
climacterius

, (que arroja el escudo) ignavus,timidus,imbellis,socors> Entera


mente cobarde: ,, omnino timidus

habens vim coagulandi


COALICIN ,, coalitio>
Formar una coalicin como los creten
ses: conspiro more creten
sium

COBARDA ,,,; ,,; ,, ignavia

COARTACIN ,,,,; ,,, coarctatio

COBERTIZO ,, tectura
COBERTURA ,, actio cooperiendi

COARTAR ,,,
,,,-
coarcto

COBRADOR ,,;
,,; ,, exactor,co
lligendis pecuniis praepositus

COBARDE,,;,
; ,,; ,,;
,,,,; ,,; ,,;
,,,; `,

COBRE ,, cuprum> Arte de


fundicin del cobre: ,,

174

,-,, teneritudo eorum


quae facile coquuntur> Lo que tiene
la virtud de cocer: ,
,, habens vim coquendi> Cocer ms de lo necesario:
,- plusquam satis coquo>
Medio cocido: `,, semicoquus> No cocido: ,,
incoctus> Propio para cocer: ,, habens vim coquendi> Que
cuece en ollas: ,, qui
in ollis coquit> Que sirve para
cocer: ,, factus ad coquendum> Tardanza en cocerse: ,, tarditas coctinis> Tardar
en cocer: tarde coquo

; ,, ars aeraria> De cobre macizo: ,,,


ex aere solido> Hecho de cobre a
martillo: ,, ex aere
ducto factus>Mezclado con cobre,adul
terado: ,,; ,, aer mixtus> Muy precioso:
,, clacolibanum
COBRO ,, exactio
COCCIN
,,,,
coctio> Mala coccin en la comida:
,, mala ciborum coctio>
Que ayuda a la coccin: ,
, coctionem adjuvat
COCEADOR ,,,
calcitro

COCERSE,capaz de cocerse ,
coctilis> Debe cocerse:
coquendum est> Que no puede cocerse:
,, coctu difficilis> Que
puede cocerse: ,, coctilis

COCEAR , calcitro
COCER ,,,,
,,,,,,,,, coquo> A la vez: simul decoquo> Adems o juntamente:
,- insuper,una decoquo> Antes: ante coquo> Cocido en horno: ,,
, in clibano coctus> Cocido sobre
carbones: ,, supra carbones coctus> Con agua: coquo>
Con otras cosas: , cum aliis
additis coquo> Del todo con: simul et prorsus excoquo> Cocer bien: bene decoquo> El
que cuece las tortas o bollos: ,, qui mazam coquit> El que
vende cosas cocidas: ,,
qui cocta vendit> Cocer en el horno:
camino excoquo> Fcil de
cocer: ,,; ,,;
,,, coctilis> Juntamente: ,-,, simul concoquo> La blandura de
lo que fciolmente se cuece: ,,,,;
,, auriga,rotarum seu cu
rruum agitator,equorum agitator> Ser
cochero: ,, administer
aurigae> Oficio de: `,,

COCHE ,,; ,,;


,; ,, curriculum rheda,currus,vehiculum> De camino: `,,;`,, rheda> De cua
tro caballos: currus
quadrijugus> De dos caballos:
, biga> Donde se guarda el
correaje de un coche: ,,
locus in curru concavus> Ir en coche
invehor curru> Llevar en
coche: curru vehere> Coche o carro de cuatro caballos:
,, quadrijugus
COCHERA ,, cella rhedaria
COCHERO `,,;`,,
;`,,;,
;`,,; ,,,,,;
,,; ,,;

aurigatio> Ser cochero: `,`,` habenas verto>


Servir al cochero: subser
vio

175

lo que se guisa en la cocina:


,, nidorem persequens> Segn reglas de cocina: arte coquinaria

COCHINILLA ,,; ,
blatta
COCHINO ,, porcellus> De
leche:
,,
porcellus
lacteus

COCINAR artem coquinariam


exerceo> Preparar la comida: prnadium apparo

COCIDO ,,; ,,
,,; ,,; ,
,,; ,, coctus,de
coctus>Caldo de cocido: ,
jus ex decocto> Cocido al fuego:
,,, igni coctus
Cocido dos veces: ,,
, recoctus> Enteramente: ,, circumquaque elixus> Medio
cocido:`,, semi-coctus>
Mucho y por largo tiempo: ,
, multum diuque coctus> No cocido: ,, non coctus> Por
todos lados: ,, omni ex
parte coctus

COCINERA ,;,
coqua
COCINERO ,,,
,; ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,;
,,,; ,
,,; ,, coquus,condimentarius> Cocinerillo:
,, coquulus> De un navo
,, coquus navis> El que
prepara la comida: ,,
prandium parans> Jefe de los cocineros: ,, praefectus co
quorum

COCIMIENTO ,,; ,
,, decoctum> De hierbas: ,, decoctio herbarum

COCITO,ro de lgrimas ,,
Cocytus

COCINA ,,
,,,,
culina> Arte de la cocina:
,, coquendi ars> Tratado del
arte de la cocina: ,, ser
mo de arte culinaria> De cocina: ,, culinarius> Ejercer el
arte de la cocina: artem
coquinariam exerceo> El que trata o
escribe de cocina: ,, qui
de opsoniis dicit vel scribit>
Experto en arte culinaria:
,, arte culinaria expertus> Mesa de cocina donde se cor
tan las carnes: ,, men
sa culinaria> Olor de cocina:
,,; ,, nidor>
Llenar de olor de cocina: ,
, nidore inficio> Lle
no de olor de cocina:,,; ,,nidore plenus>
Que huele a cocina: ,,
,, nidorosus>Pertenecien
te a la cocina: ,, culinarius> Que va tras los olores de

COCO,el coco de los nios ,,


terriculamentum puerorum
COCODRILO ,, crocodilus> Terrestre ,,,
crocodilus terrestris
CDICE ,, codex> Antiguo
,, exemplar primigenium
CODICIA ,, cupiditas
nimia pecuniarum> Vehemente: ,
, vehemes cupiditas
CODICILO ,, codicilus
CODICIOSO ,, avidus>
Muy codicioso: ,,
avidissimus
CODO ,,;,,;,,; ,,,;
,; ,,;,
; ,, cubitus> Apoyar los

176

cubiti maius> Parte protuberante de


un codo:,, cubiti pars
acuta et protuberans> Prximo al codo: ,, juxta lacertos
positus> Que tiene hermosos codos:
,,, candidos habens
cubitos> Largo de un codo: ,

codos: , incumbo
cubito> Apoyarse en el codo: , cubito innitor> Colo
cado cerca del codo: ,,
() cibitus appositus> Dar con el
codo: cubito impello> Hueso
mayor del codo: ,, os
, aequalis cubito> Medida de un
codo: ,,; ,, cubi
ti mensura> Medio codo:`,
, semi-cubitalis> Que es de trece
codos: ,, qui est
tredecim cubitorum> Que es de un
codo: ,, qui unius cubiti
est> Que pasa de dos codos: ,, duos cubitos excedens> Que
tiene un codo de alto: ,
, mensuram cubiti habens> De cin
co codos: ,, quinque
cubitorum> De cuatro codos: ,, quatuor cubitorum> De dieciocho codos: ,,
octodecim cubitorum> De igual nmero
de codos: ,, totidem cubitis constans> De nueve codos: ,, novem cubitorum> De
ocho
codos:
,,
octo
cubitorum> De treinta codos:
,, triginta cubitorum> De
tres codos: ,,
,, tricubitalis> Espacio
de un codo: ,, cubitale
Igual a un codo: ,,
mensuram cubiti adaequan

,, qui coturnices vendit>


Especie de codorniz: ,,
coturnicis genus
COETNEO `,,;`,
`,,; ,,;
,,,; ,,,; ,,; ,,,
coaetaneus,par aetate> Del mismo
tiempo y edad: ,, qui
eodem tempore existit,ejusdem temporis et aevi> Ser coetneo:
aequali tempore vivo
COETERNO ,,, coaeternus
COEXISTENCIA ,, coxis
tentia
COFRE
(,,,;
,, theca,scrinium in
quo nummi deponuntur
COGER ,,,,,,,
,,,
,,-,
,,,,,,, lego,carpo,aprehendo,capio> A uno por medio
luchando: ,- com
plector medium in certamine> Accin
de coger con las manos,con el pico:
,, acceptio> Accin de coger antes de tiempo: ,,
captio praevia> Accin de coger:
,,,; ,
prehensio> Coger adems: ,-
insuper
apprehendo>
Alargar la mano para coger algo:
porrecta manu capio> Alrededor: , circum carpo> Antes: , an
te colligo,praecipio>Arrebatadamente
celeriter arripio> Cogido

CODORNIZ ,,, coturnux> Ejercitarse en el juego de las


codornices (abatir codornices,juego
de los jvenes ociosos):
ludum exerceo coturnicum caedendarum
El que se divierte con el juego de
las codornices: ,, qui
excercet se ludo coturnicum cae
dendarum> Juego de las codornices:
,, ludus in quo coturnices collocabantur in orbem et
earum feriebantur capita> Loco amor
por las codornices: ,,
coturnicum insanus amor> Lugar donde
se mantienen las codornices: ,, locus ubi coturnices
aluntur> Que vende codornices: -

177

facto> La accin de coger:


, assumptio> Para comer: carpo> Que coge con la mano: ,, manu decerpens> Que
cogi:
,,
()
qui
apprehendit> Que no puede ser cogido
,, qui difficile depr ehendi potest> Que no se coge
fcilmente:
,,
qui
difficulter capitur> Que puede ser
cogido: ,, qui capi potest>
Que se deja coger fcilmente: ,, qui definiri potest>
Recin cogido: ,,
recens collectus> Ser cogido adems: ,,-
insuper capio> Ser cogido antes:
prius capior> Tener cogido
por todas partes: circumplector> Volver a coger:

con la mano: ,, qui sua


manu agit> Cogido despus: postea colligendo> Cogido
poco ha: ,,; ,,
nuper captus> Cogido por todos
lados: ,, comprehensus> Con la mano: ,-
,-, decerpo> Cortando: , con
cido> Difcil de coger: ,
, difficilis captu> Coger en el
hurto: deprehendo in furto> F
cil de coger: ,, facilis
captu> Expuesto a ser cogido: ,, praedae obnoxius> Fcil de
coger por la fuerza: ,,
facile manu superandus> Fcil de
cogerse: ,,,, captu facilis> In fraganti> deprehendo in ipso
recupero> Conseguir,cazar: , venor,consequor,capio
Que puede cogerse prontamente:
,, qui cito capi potest>Muy
cogido:
,,
ter,valde
captus> Cogido en el acto: ,
, qui ipse visus et deprehensus
est> No cogido: ,, non
deprehensus

COHIBIR ,,,
cohibeo
COHOMBRO ,,,;
,,; ,,; ,
; ,, cucumis> Simiente de
cohombro: ,, semen cucumeris> Especie de cohombro:
, species cucumeris> Lugar sembra
do de cohombros: ,, cu
cumerarium> Pequeo cohombro: ,, parvus cucumis> Perteneciente al cohombro: ,,
cucumerarius

COGULLA ,, cuculla
COHABITAR ,,,;
,,; , cohabitatio
COHABITAR ,,
commoror,cohabito

COHONESTAR cohonesto
COHORTE ,,; ,,
,,,, cohors> Lacedemonia: ,, cohors> Media
cohorte: `,, dimidia cohors> Cinco cohortes: ,
quinque cohortes> (Ver COMPAA)

COHEREDERO ,, cohae
res> Ser coheredero:
cohaereo
COHERENCIA ,,; ,
,,; ,,; ,,
cohaerentia

COINCIDENCIA ,,
,; ,,; ,
coincidentia

COHESIN ,,; ,
,, cohaesio,cohaerentia

COINCIDIR coincido> Que no


coincide: ,, qui non
coincidit

COHIBICIN ,,
, cohibitio,retentio

178

actio claudum reddendi> De ambos


pies: , (-) utro
que pede cladus> De un pie: ,,; ,, uno pede
claudus> Dejar cojo: claudum reddo> Estar cojo: claudus sum> Poner cojo: ,
claudum reddo

COITO ,,; ,,
; ,,; ,
; ,,; ,,
coitus> Paga del coito: ,
, merces concubitus
COJEAR ,,,
, claudico> Ligeramente:
leviter claudico> Mucho:
admodum claudico> Que hace
cojear: ,, claudicationem afferens> Accin de cojear: ,,; ,,;
,; ,,; ,,
claudicatio

COJUGADA (ave) ,,;


,,,, galerita
COL ,,, brassica,
crambe> Col pequea: ,,
cauliculus> Silvestre: ,
lapsana> Simiente de col: ,
, semen brassicae

COJERA ,,; ,,
claudicatio

COLA ,,; ,,;


,; ,,; ,,;
,; ,,, (omne quod
trahitur cauda),cauda,penis> Que se
encuentra en la cola: ,,
in cauda locatur> A quien le han cor
tado la cola: ,, cui
cauda mutilata est> Animales de cola
peluda: ,, animalia quae
pilosas caudas habent> Con cola:
,,,;,, caudatus
Perteneciente a la cola: ,,

COJN ,,; ,,
,, subsellium> Fabrican
te de cojines: ,, culcitrarum fabricator
COJO ,,; ,,
,,,; ,,;
,,; ,,; ,
,,; ,,,; ,
; ,, claudus> Algo cojo:
,, aliquantum claudus>
Accin de dejar cojo: ,,
ad caudam pertinens> Cortar la
cola: cuadam amputo> De
cola peluda: ,, cui
villosa est cauda> De cola negra:
,, nigram caudam habens>
El que tiene cola: ,,
,, caudatus> MOver la
cola en seal de alegra: cauda agito laetus> Mutilacin de la
cola: ,, caudae mutilatio
Que est bajo la cola: ,,
qui est sub cauda> Que halaga con
la cola: ,, cauda blandiens> Que tiene ancha cola: ,, latam caudam habens> Que
tiene cola de serpiente: ,, serpentis caudam habens>
Que tiene cola ms corta: ,
, qui caudam habet diminutam>
Que tiene la cola tierna: ,

,; ,, teneram caudam habens> Que tiene larga cola:


,, longam caudam habens
Ser de cola ms corta: sum
cauda breviore> Sin cola: ,,, cauda mutilus,cau
da truncatus> Cola de pegar,goma:
,,,; ,, gluten>
Cola de carne: ,, carnis gluten> De piel de toro: ,, taurinum glutinum> El que
cuece la cola: ,, qui glu
ten coquit> Para las maderas: ,, glutinum sociandis lignis
COLABORACIN ,, societas
operis
COLABORADOR ,,; -

179

,,; ,, administer,adjutor,adjutor> En la obra:


,, qui socius et adjutor est in condendo> Ser colaborador
,-,, una opera impendo

llectio
COLECCIONADOR,coleccionista
,, colector

COLECTA ,, collectio> De dinero: ,, collectio pecuniarum

COLADERA ,,; ,
, colum

COLECTIVAMENTE collectim

COLADO ,, per saccum transmissus

COLECTIVO ,,; ,, complectens,collectivus

COLADOR ,,; ,,;


,, colum,cribrum> Lo que
destila por el colador: ,
, quod per collum destilat> Pa
sar por el colador: defaeco
Que pasa por el colador: ,
qui per colum transit

COLEGA ,,, collega> Ser colega en el ejercicio de


un cargo pblico: socius sum in obeundo publico munere>
En el sacerdocio: ,,
collega sacerdotii
COLEGIAL ,,;
, collegiatus,contubernalis

COLADURA,accin de colar,filtrar
,,,,;,, percolatio

COLEGIO,asociacin ,,;
,, collegium

COLAR ,,,,
,,,,,-,,
percolo>
Colar antes: colando ante
expurgo

COLEGIR ,,
, colligo,mente ver
so> Capaz de colegir: ,,
; ,, hebens vim colligendi> Por las seales: e
signis colligo> Que colige mal:
,, male coligens

COLCHA `,,; ,,
; ,, stramentum,lodix
COLCHN ,,; ,, cul
citra> Fabricante de: ,
, stragulae vestis custos

COLEPTERO ,,;
, insectum cum alis crustacei
CLERA ,,; ,,;
, cholera> Encenderse en clera:
bile inflammo> Muy encendido
en clera: ,, ira valde
accensus> Semejante a la clera: ,, cholerae similis> Tener clera: cholera versor

COLCOS(pueblos de Asia) ,,
colchi
COLECCIN ,,; ,,,;,,;
,,; ,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,, co
COLRICO ,,,;
,, cholerae obnoxius> Con
nimo colrico: admo- dum
irato animo

,, suspensus,pensilis
Colgado sobre: ,, suspensus super> Cualquier cosa colgada
,,
quidquid
pendet>
Estar colgado de arriba: , suspensus sum

COLGADO ,,,;-

180

; ,,; ,,,,; ,, collis> Andar


por collados: ,
colles calco> Collado hermoso:
,, pulcher collis> De siete
collados:,, septicollis
Que tiene muchos collados:
, multos habens colles> Que tiene tres collados: ,,
tres colles habens

COLGAR ,,,,,,-,-
,,-,-,
,,,
, suspendo,appendo>
Al lado: ,,
juxta appendo> Alrededor:
appendo> Debajo: supter ap
pendo> Encima: desuper
appendo>Estar colgado:
suspendor> Instrumento para: ,
, oscillum> Juntamente: insuper appendo> Que cuelga:
,,; ,,
,, pensilis,pendens> Lazo para colgar: ,,
laqueus suspendio aptus> Lo que se
lleva colgando ,, quo
suspensum gestatur> Traer colgado:
,- appensum traho

COLLAR,`,,;`,
,; ,,,;
,,; ,,;
,; ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,
,; ,-,,; ,, (monile in pectus descendens) monile, ornamentum collis,
torquis> Pequeo collar: ,
, parvus monile>Collar, carlanca:
,,; ,,; ,, ,,; ,,; ,,; ,, collare> Poner un collar: collari includo> El que
lleva un collar:,,;
,, qui torquem gestat>
Preso por un collar: ,,
collari inclusus> Collares de adorno
,, monilia

CLICO ,,,;
,,,; ,, colicus,ileus,tormen intestinorum> Padecer clicos: tentor vertigini> Perteneciente al clico: ,, ad coli dolorem pertinens>
Que padece de clicos: ,,
coli dolore laborans
COLINA ,, collis> Terreno
cubierto de colinas: ,,
terra in frequentes tumulos assurgen

COLLERA,collar de caballo ,
, collare equi

COLINDANTE ,,;
,; ,`,,,
; ,, conterminus> Ser
colindante: , sum fini
timus

COLMADAMENTE ,
cumulatim,cumulate
COLMADO , cumulatus

COLIRIO ,,
, collyrium> Hmedo: ,, humidum collyrium> Seco:
,, aridum collyrium

COLMAR ,- compleo
COLMENA ,,;
,,; ,,
,, alveare apum> El que
castra las colmenas: ,,
qui favos apum eximit

COLISIN ,`,,;
,,;`,,,;
,,; ,,;
,, collisio,conflictatio

COLMENAR ,,; ,,;


,, alveare

COLLADO ,,;`,,;
,,; ,,; ,,

COLMENERO ,,; -

181

,,, apiarius

male locatus

COLOCACIN ,,
collocatio

COLOCAR `,`,`,,,,,,,-,,,,

COLOCADO junto a ,, appositus> Mal colocado: ,,


,,,,,,,,
,,,,-
,,, coloco,
appono> A la vez: simul co
lloco> Abajo: statuo sub>
Antes: ,- ante colloco>
Cerca: juxta statuo> Con
firmeza: firmiter colloco
Debajo con orden: ,- subordino> En el ltimo puesto:
inter infimos locum tribuo> En
frente: colloco> En lo al
to: in sublimi colloco>
En otra parte: ,, alia in sede colloco> Estar colo
cado junto: simul positus
sum> Frente a frente: e
regione colloco> Juntamente cerca de
s: cum aliis juxta me
colloco> Juntamente con otros: una cum aliis colloco>
Juntamente: una colloco>
Junto a: ,,-
juxta colloco> Por orden:
,,- apte,ordine dispo
no> Se debe colocar: , collocandum> Separadamente:
,- seorsim colloco> Ser
colocado entre: repositus sum in> Ser colocado: col
locor

nia: coloniam deduco> Conductor de colonia: ,, coloniae deductor> Distribuir por suerte
las tierras conquistadas:
sorte terras distribuo> Enviar a
fundar una nueva colonia:
coloniam novam mitto> Establecimiento de una colonia: ,,
,, coloniae deductio> Fun
dador de una colonia: ,,
conditor> Jefe de una colonia: ,, dux eorum qui in coloniam mittuntur
COLONIZACIN ,, societas in urbem condendam
COLONIZADOR ,, coloniae
deductor
COLONIZAR
transfero

incolas

COLONO ,,; ,,
; ,,,; ,
; ,, qui terrae portiones obtinent,colonus> Conduccin de
colonos: ,,; ,, deductio colonorum> Estable
cerse como colono: ejectis
aliis habito> Habitar como colono:
ejectis aliis habito> Nuevo
colono: ,, novus co
lonus

COLOFN ,, coronis (fin)

COLOQUIO ,,; ,
,; ,,; ,,
,,,,,
; ,,, colloquium,confabulatio> De cuatro personas: ,, quatuor personarum colloquium> Ftil:
,; ,, futilis sermo

COLOFONA (resina) ,, re
sina
CLON (intestino grueso) ,,
colon
COLONIA ,,, colonia> Accin de fundar una colonia:
,,;
,,
coloniae conditio> Conducir una colo

COLOR ,,; ,,; ,,; ,, color> Acto

182

de dar color: ,,
,, coloratio> Adornado de
colores: ,, coloribus
ornatus> Adornado de varios colores,
bordado: ,, variis coloribus ornatus,acu pictus> Aadir nue
vos colores: ,-
insuper coloro> Composicin de colores: ,, colorum confectio> Con su color natural,propio:
,,, suo colore> Dar
color: ,,-
,-,-,
,-,,,,,,,,,,,, coloro,tingo> Dar otro color:
alio colore inficio> De
color de cielo: ,,
coeli colorem habens> De color espeso: ,-,, densum
bicolor> Color fingido,afeite:
,; ,, fucus> Lo que
tiene buen color: ,,
amoeno colore praeditus> Mal color: ,, malus color> Mudar de,ponerse colorado:
colorem muto> Pegar el color a una
cosa por el contacto con otra: -

colorem habens> De color florido:


,, qui colore est florido> De color triste: ,,
cuius color est gravis> De color
vario: ,,
; ,, (-,) vario
colorem habens> De diverso color:
,,, diversicolor> De
muchos
colores:
,,
multicolor> De suave color:`
, color suavis> De tres colores:
,,; , tricolor> De un solo color: ,
, uno colore pictus> Del mismo
color: ,,,
, (,,) concolor> Doble
color: ,, geminus color> De
dos colores: ,,,

COLORACIN ,,,
coloratio
COLOREADO ,,; ,,
tinctus,medicatus,varius maculosus
COLOREAR ,,,
-,-,- coloro> Juntamente: una coloro> No
coloreado: ,,,
nulla tinctura imbutus

colorem ex contactu allino> Comunicacin del color por con


tacto: ,, concoloratio> Perder el color> pallo>
Que da color o tie: ,,
colorator> Que muda de color: ,, mutans colorem> Que tiene
siempre un mismo color: ,, semper eundem colorem
habens> Que tiene un color semejante
a las vides secas: ,,
arefactis vitibus similem colorem
habens> Que tiene un solo color:
,, (-,) unicum colorem habens> Semejanza de color: ,, coloris similitudo> Ser
de mal color: malo sum colore>Todo de un mismo color:
, unum et integrum colorem in
toto corpore habens> Variedad de colores: ,, colorum varietas

COLORETE para las mejillas ,


,;
,;
,,
fucus,radix pictoria
COLOSO ,, coloso> Igual
de alto que un coloso: ,
qui colosum aequat
COLUMNA ,,,; ,,;
,, columna> Cepo,mojn:
,, cippus> Columna funeraria: ,,; ,,
; ,,; ,, cippus
Apoyado en bellas columnas: ,
, pulchris fultus columnis> Basa
de la cloumna: ,, colum
nae basis> Estras de las columnas:
,, columnarum canaliculus
inter strias> Colocado en una colum-

183

na: ,, in columna locatus


Compuesto de columnas: ,,
e columnis compositus> De cuatro
columnas: ,, quatuor
columnarum> Erigir un cepo o columna
erigo cippum> Friso del capitel de las columnas: ,
, scaporum contractura> Lugar
cercado de columnas: ,,
locus columnis septus> Pequea colum
na: ,,; ,,
,, columella> Que consta
de columnas bien distribudas: ,,
qui
habet
columnas
eleganter justis ordinibus distinctas> Que erige una columna: ,, qui columnas exstruit> Que
se apoya en tres columnas o pies:
,, qui tribus cruribus
nititur> Que tiene muchas columnas:
,, multas columnas habens> Que tiene muchas y slidas columnas: ,, densis columnis frequens> Que tiene ocho columnas: ,, octo colum
nas habens> Que tiene pies o columnas de oro: ,, ()
aureis fulcris insistens> Que vive
en una columna: ,, in columna stans,degens> Semejante a una
columna:
,,
columnae
similis> Columna vertebral: ,
, spina dorsi> Extremidad de la
praefectus turmae equitum> De una
legin:
,,
legionis
praefectus

columna vertebral: ,,
ultima pars spinae> Afeccin de la
columna vertebral encorvada:
, affectus spinae dorsi incurvae
COLUMPIO ,, oscillum
COLURO,dos crculos de la esfera , coluri
COMA ,,
Estar en coma:
sopore opprimor>
,, virga

somnus profundus>
veternoso
Signo ortogrfico:
inflexa

COMADRE,partera ,, obstetrix
COMADREJA ,,,, mustela> Silvestre: ,, mustela silvestris> Hecho de comadreja:
,, mustela confectus> Se
mejante a la: ,, mustalae similis
COMADRONA ,,;
,, obstretrix,quae umbiliculum reseccat
COMANDANCIA ,, conductio
COMANDANTE de escuadrones ,
te: praemium certaminis cerno> Desear con ansia el combate:
bellarere gestio> Designar al vencedor del combate: `
virga designo> Desigual para
el combate: ,, imbellis,
iners,impar ad certandum> Direccin
del combate: ,, moderatio
certaminis> Ejercitado en todo comba
te: ,, omne certamen
expertus> Ensayarse para el combate:
praeludo ad futurum
certamen> Feliz en el combate: ,, felix in certando> Juez de
un combate: `,,;
,,;,, judex vic
tori praemium decernens> Nocturno:
,, nocturnum proelium>
Primero en el combate: ,,
antesignanus> Que combate con igual

COMARCA ,,; ,,
confinium ,regio> Ser habitante de
la comarca: circumhabito
COMARCANO ,,;
, accola,finitimus> Regin comar
cana: ,, circumjacens re
gio
COMBATE ,,; ,
,; ,,; ,, pugna,congressus,certamen> Apto para el
combate: ,, par ad pugnandum> Dar un combate naval cerca
de: insuper navibus decerto> Decretar el premio del comba-

184

ventaja: ,, ex aequo
pugnans> Que esquiva el combate: ,, fugiens hastae cuspidem
id est bellum> Que tiene un combate
interior: ,; ,
intus pugnans> Singular:
, singulare certamen

COMBINAR tempero> Con mezcla:


mixtione tempero> Poco
ha combinado: ,, nuper
temperatus> Se debe combinar: componendum est
COMBUSTIBLE de todas clases para fomentar el fuego ,,,, fomenta> Accin de
echar combustible al fuego:
, fotus,actio fovendi

COMBATIENTE ,,, ,
; ,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,, bellator,pugnator,pugnax,certator> Invencible:
,, vehemens pugnator

COMBUSTIN ,,; ,
; ,, exustio,ambustio,
inflammatio

COMATIR ,,,
,,-,,,,,
,,,
repugno,certo,dimico,contendo,praeli
or> Ansioso de combatir: ,, certandi cupidus> Combatir
de noche: , noctu proelior> El que combate a pie:
,, qui pedestrem pugnam
committit pedes> El que combate:
,, certator> En contra:
contra molior> Entre
los primeros: inter primos proelior> Por quien se ha combatido o disputado mucho: ,
, multis pugnis quaesitus> Combatir por: gero pro> Que
combate en las primeras filas: ,, antesignanus> Venir a las
manos en combate jusato: recto certamine configo> Ungir
las manos para comabatir en el depor
te: manus ungo

CONDOLERSE condolesco
COMEDIA ,,, comoedia> Cantar el prlogo en la comedia: prologum dico> Composicin,publicacin de comedias: ,, comoediarum editio vel
compositio> Editor,compositor de comedias: ,,, editor,compositor comoediarum
COMEDIANTE
,,,
histrio,comoedus> A manera de comediantes: histrionum more
Relativo a los comediantes: ,, ad histriones pertinens>
Ser comediante: ,
histrio sum
COMEDIDO ,,
,; ,, modestus,modum
servansA Ser comedido: parce utor

COMBINACIN ,, compositio> Sin combinacin: indiscreminatim

COMEDIMIENTO ,, modestia
COMEDIGRAFO ,, comoediarum scriptor

COMBINADO ,, conflatus
COMEDOR ,-,,; ,,,,,,
coenacuculum,triclinium> Comedor,que come:
,,, comestor,vorator

,,,,
,,; ,, conviva,
socius victu,convictor,comensalis,
socius mensae
COMENTADOR ,,
legit commentaria

COMENSAL ,,-

185

qui

COMENTARIO ,,; ,
; ,,; ,, commentarius> Ilustrar con
comentarios: scholiis illus
tro> Que ilustra con comentarios:
,, scholiastes> Sobre un
escritor: , comentarius in scriptorem
COMENZAR ,,, incipio,auspicor> De
nuevo: iterum ineo> Comenzado a la previa seal de la trompeta:
,, ad praevium tubae
signum incoeptus
COMER ,,,,
,@,,,
,,,
,,,,
,,,,,,,,,,,,
,,,,,,,
,,,,,,,,,,, epulor,comedo,man
duco,vesco,mando,edo,prandeo> A hurtadillas: furtim comedo>
A la vez: simul comedo>
Adems,comer con pan: , praeterea comedo,cum pane
edo> Antes o el primero: ,,,,
, ante comedo> Apretando
con labios: fastidiose man
do> An ms: ,
insuper comedo> Bastante:
affatim comedo> Carne humana: carne humana vescor> Comer des
pus de haber comido: post
aliud edo> Comer ms: comedo
insuper> Comerlo todo alrededor:
cicrumquaque adedo> Con algu
no: ,,-,
,,,,, vescor cum,si
mul comedo> Con ansia: ,
,,,,, deglutio,avide comedo> Con exceso

186

supra modum coeno> Con


intemperancia: , intem
perantia comedo> Concluir comiendo:
edendo absumo> Comer agotndolo todo: , comen
do consumo> Comer cosas calientes:
calida comedo> Comer cosas secas: arida epulor>
Cualquier cosa con o sin pan: ,- praeter panem aliquo
opsonio utor> Dar de comer: , cibum do> Dar dinero a
otros para comer: in cibum
aliis pecuniam praebeo> Comer de
gorra: parasitus sum>
Comer en banquete: epulo> En
casa ajena: cibum apud ali
quem sumo> En convite: convivor> En lugar de otro:
subcoeno> Gustar de dar de comer:
amo nutrire> Invitar a
comer: facio discumbere> Co
mer la vianda: opsonium comedo> Comer ms de lo que conviene:
plusquam oportet comedo>
Comer ms: insuper comedo> Mucho: multum comedo>
Parsimoniosamente:

intemperanter edo> Poco: ,


leviter coeno> Recoscarse
para comer: discumbo,recumbo> Comer solo: solus cibum capio> Tener alguna gana de comer: aliquantum esurio> Co
mer viandas exquisitas:
obsonia comedo> Vorazmente: , voraciter edo> Accin de
comer: ,,,,
; ,,; ,,
; ,, epulatio,comes
tio> Alimento del que se come aparte: ,, nutritio separa
ti ab aliis> Bueno para comer:
,,; ,, esculentus>
Lo que se come con pan: ,
, opsonium> Cosa de comer:
,,; ,,;,, edulia> Duro de boca,duro
de comer: ,, oris durioris> El que come a costa de otro:
,, qui cibum sumit apud
aliquem> El que come al anochecer:

,, qui vesperi coenat>


El que come antes: ,,
praegustator> El que come con el
sudor de su frente:,,
, ventrem manu vel labore suo implet> El que come esplndidamente:
semel in die cibum capit> El que
come solo: ,, qui solus
vescitur> El que come: ,,
qui edit> El que ha comido: ,, qui coenam finit> El que
busca de comer hablando:
, () qui lingua ventrem alit
El tiempo de comer: ,,
tempus prandii> Lo comido: ,
, id quod mansum est> Lo que se
come con o sin pan: ,
; ,, id quod praeter panem comeditur> Lo que se come
con pan: ,, quicquid cum
pane comeditur> Lo que se come:
,, id quod comeditur>
Nacido para comer: ,,
natus in cibum> Que come acompaado:
,,,-,,,; ,
, simul epulans,qui cum alio
edit> Que come con parsimonia:
,, qui parce comedit>
Que come de lo suyo: ,,, qui suo cibo vescitur>
Que come en la misma mesa:
, ex eodem penu victans> Que co
me manjares particulares:
, qui peculiares cibos sumit>
Que come mucho: ,, multum edens> Que come solo: ,, qui unus mensae accumbit>
Que come: ,,, qui
mandit> Que empieza a comer: ,, qui comedere incipit> Que
es moderado en el comer: ,
, modico cibo utens> Que no es
bueno para comer: ,, non
valde edulis> Que no ha comido:
,, incoenatus> Que pone
toda su felicidad en comer:
,,, qui felicitatem suam in
ventre ponit> Que puede comerse:
,,,, qui comedi
potest> Que puede comerse ya: ,, edulis> Quien come junto

,, laute coenans> El que


come terneras: ,, qui
basculas comedit> El que come una
sola vez al da:,,qui

a: ,, qui juxta mandit


Sin haber comido: ,,
incoenatus> Viandas exquisitas:
obsonia comedo> Comerlo todo
exedo
COMERCIAL ,,,
mercatorius
COMERCIANTE ,,;
,; ,,; ,
,,;
,,
vector,mercator,negociator,nummulari
us> De ultramarinos: ,,
caupo> Que es propio de comerciantes
,, ad cauponem pertinens
Ser comerciante de ultramarinos: cauponariam exerceo
COMERCIAR ,
,,,,
foeneror,mercaturam facio,quaestum
facio,argentum in lucrum capio> Comerciar con alguno: commercium cum aliquo habeo
COMERCIO ,,; ,
,,;,,;,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,;
,, commercium> Aficionado al
comercio: ,, cupidus negotiationis> De ultramarinos,
abacera: ,, caupona>
Ejercer el comercio,tener comercio o
trato: ,-,,,, commercium habeo cum> Factor de comercio: ,, institor> Ganancia del co
mercio: ,, lucrum ex
mercatura> Ir a alguna parte con
gnero de comercio:
aliquo me confero importaturus merces> Plaza de comercio: ,,
emporium forum nundinarium> Presi

187

COMETER , committo>
Una falta o un crimen juntamente con
simul facinus seu frau
dem molior

dente de comercio: ,,;


,, praeses negotiationis
Que puede ser objeto de comercio:
,, mercandus> Relativo
al comercio: ,, ad
commercium pertinens> Socio de comer
cio: ,, socius negotia
tionis

COMEZN ,,; ,,
,,; ,,; ,,;
,,;
,,
prurigo,pruritus> Excitar la comezn
,,,,
pruritum moveo> Que excita comezn:
,, pruritum excitans>
El que tiene prurito: ,,
pruriens> Tener comezn:
prurio

COMESTIBLE ,,; ,
,; ,,; ,
,,, edulis,commeatus> Abundante en comestibles: ,, abundans opsoniis> Inspec
tor que controla los precios de los
comestibles: ,, pretia op
soniorum conquisitor

COMICIO ,, comitium> Comicios: ,, comitia

COMETA cometa
edulium> Comida,pasto: ,,
cibus,pastus> A escote: ,,
collatitia coena> Abundancia de comi
da o pasto: ,, cibi,pastus copia> Accin de dar comida: ,,;
,,
actio
praebendi cibum> Acostumbrado a poca
comida: ,, tenui victui assuetus> Arte de cocer y condi
mentar la comida: ,, ars
coquendi et condiendi cibos> Comida
buena: ,, bona opsonia> Ce
na:
,,;
,,
coena,cibus> Cerca de la medianoche:
,, coena circa noctem> Cocida:,,
cibus coctus> Comida de todas
cosas: ,, omnium rerum
esus> Comida en que entra sal: , opsonia sale condita> Comprada
ocultamente: ,, opso
nium clam comptum> Comprar comida
ocultamente: opsonia clam
como> Comida con otro: ,
-,, concoenatio> Consumirlo todo en comida: in
coenas omnia consumo> Conversacin,
charla sobre comida: ,,
sermo de gula> Cortar la comida en
trozos: , cibos in
frustra concido> Dar una comida o
cena: coenam praebeo> Comi
da de carne: ,,

CMICO ,-,;-
,,: ,,,
mimus.comicus> Accin cmica: ,
, actio scenica> Accin de cmico
,,;-,,; ,
actio histrionis> Actor cmico:
,, actor> Cesto de los
cmicos donde guardaban sus trajes:
,, vasis genus recondendae
histrionum supellectilia> De tercer
orden,de poca categora: ,, histrio tertii ordinis> Dicho o hecho cmico: ,,
dictum,factum comicum> Que remeda a
los magos: ,, histrio exprimens magorum miracula
COMIDA ,,,,;
,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,; ,,;
,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,;,
;
,,;
,,
cibus,coena,nutritio,cibarium,esca,

188

traordinario en la comida: ,, praeter coenam positus>


Falta de viandas,de comida: ,
, opsoniorum penuria> Gastar mucho en comidas: coenando
absumo> Hacer comidas exquisitas:
, cibis delicatis et
suavioribus utor> Hacer grandes gas
tos en la comida: in
coenas nimios cumptus facio> Hacer
una segunda comida: secun
dam dapem facere> Hacer una sola comida: semel in die cibum
capio> Hasto de la comida: ,, ciborum fastidium> Que sien
te hasto de la comida: ,
qui fastidiose vescitur> Lavarse
despus de la comida: abstergo> Lo que basta para la comida:
,, id quos sufficit in
cibum> Loco por las buenas comidas:
,, qui insano coenarum convivalium amore ducitur> Lugar
de las primicias de la comida sagra
da: ,, locus ubi reponebantur sacri cibi primitiae> Ms
abudante en palabras que en manjares
,, verbis magis quam
epulis instructa coena> Ms delicada
,, cibus quilibet deli
catus> Media racin de comida: `-

,,, carnium esus>


Crudeza,indgestin de la comida:
,, cruditas ciborum> De perros: ,, canum cibus>
Delicada: ,, deliciae in
cibis> Delicado para las comidas,que
apetece comidas delicadas: ,,,,
delici cibi appetens> Derecho de per
cibir la comida: ,, jus
cibum capiendi> Parte de la medicina
que regula la ingestin de comida:
,, pars medicinae de
victus regione agit> El hacer una
sola comida al da: ,,
cum quis semel in die,o solus cibum
capit> El que da comida:
, praebens prandium> El que
distribuye la comida: ,,
qui cibum distribuit> El que se
emplea en hacer y distribuir la comi
da: ,, qui in cibis
dividendis o coquendis laborat> Repartidos de la comida: ,,
coquus> El que come por salario:
,, qui pro cibo operam locat> El que usa de comida dura y
spera: ,, qui duro
et aspero victu utitur> Escasez de
comida: ,, prandii tenuitas> Comida espartana:
,, coena spartana> Ex dimidius cibus> Moderacin
en la comida: ,, victus
tenuitas>Comida moderada:
, tenuis victus> Mucho uso de
comidas: ,, multum ciborum usus> Muy bien condimentada: ,, exquisitiore arte conditi cibi> Ordinaria,
comn: ,, vulgaris esus>
Participante de la misma comida:
,, eiusdem coenae particeps> Partir la comida en pedacitos:
,, cibos in frustra
concido> Perteneciente a la comida,
a la cena: ,, ad coenam pertinens> Esplndido en la:
,, lautus in epulando>
Tiempo de la comida: ,,
,, coenae tempus> Plato
de comida: ,, opsonium
Poca comida: ,, parvus

victus> Repleto de comida:


, cibo repletus> Poner mano en
la comida antes que otro:
ante alios manum cibis injicio> Portador de la comida: ,,
coenae portator> Preparacin exquisi
ta de comidas: ,,, exquisitior ciborum appara
tus> Preparar juntamente la comida:
una in cibum praeparo>
Preparar la comida: , opsonia condio> Preparar las ban
quetas para la comida:
lectos ad coenam orno> Preparar o
dar comida a otros: paro
coenam aliis> Prepararse a s mismo
la comida: coenam mihi
paro> El que prepara la comida o da
de
comer:
,,
qui
parat,praebet coenam> Preparativos
de la comida: ,, appa-

189

ratus ciborum> Presentacin de la


comida: ,, coenae portatio> Primera parte de la comida:
,, coenae pras prima>
Que apetece la comida: ,,
appetens cibi> Comida que cada
cual dispone en su casa: ,
, coena quam domi quisque parat>
Que consume toda la comida: ,, totam coenam absumens> Que
habla sobre comida: ,,
de coenis loquens> Que impide la
comida:
,,
coenam
impediens> Que llega despus de la
comida: ,, adveniens
post dapem> Que se apresura por
llegar a la comida (irnicamente):
,, qui currit ad coe
nam> Que se hace o trata despus de
la comida: ,, post
coenam factus aut fieri solitus> Comida que se pone delante: ,
, cibus> Que usa de la misma
comida,socio de mesa,comensal: ,,;
,,
eodem
victu utentes> Sencillez en la comi
da:
,,
simplicitas
victus> Servir la comida:
coenam appono> Tasa de comida:,, diaeta> Tomar la comida: sumo cibum> Tomar comidas
calientes: ,- calidis cibis utor> Uso de comidas prohi
bidas: ,, vetito cibo
usus

COMILN ,,,
,,,,,; ,;
, edax,helluo,epulator,comedo>
Viejo comiln: ,, senex
helluo
COMILONA ,,; ,, co
messatio>Gustosa: `,, sua
vis comessatio> Andar en cominlonas:
,-, comessor,comessatum eo> Asistir a comilonas:
una comessor> Darse a comi
lonas: vaco comessatio
nibus> Ir a comilonas: com
messatum venio> Fiestas en que se
entregaban a comilonas: ,; ,; ,
, festa in quibus epulis et
potui indulgebantur> Ir a comilonas:
commessatum venio> Lo que
se suele hacer en las comilonas: ,, in comessatione fieri
solitus> Malgastar en comilonas: abligurio> Que anda en comilo
nas: ,, comessator> Que
excita a comilonas: ,,
excitans comessationem> Que frecuenta
comilonas:
,,
multas comessationes frequentans> So
cio en las comilonas: ,,
comessationis socius
COMINO ,, cumimum> De comino: , cuminaceus

COMIDO ,, exesus> Bien


comido: ,, bene pastus>
Medio comido: `,, semesus> Comido por todos: ,,
ab omnibus depastus> Recin comido: ,, recens edesus

COMISIN,delegacin ,, le
gatio> Desempear una comisin en
compaa de otro: una le
gationem obeo> Ir de comsin:
mittor ad
COMISIONAR ,,-

COMIENZO ,, initium>Delcomien
zo al fin cursim
, praeficio

CONMEMORAR in memoriam
revoc,commemoro

COMISURA de los labios ,,


; ,, labiorum commisu
ra

CONSIDERAR (inf.aor. de ) considero

COMITIVA ,, comitatus

CMO ,,,,`,
,`, ,,,,

190

,,,,,
cum,prout,sicut,tanquam,quum,
ut,quemadmodum,ceu> Cmo? ,`,
`,, quomodo?> A cmo? A
cunto? , quanti pretii,
quanti?> A la manera de: ,
, ut,veluti> Como quiera:
utcumque> Como si:,,,,,,
utpote,tanquam> Como,as como:
ceu,tanquam> De qu modo? qui?
qua? quo?> Como que: ` utpote
cum> As como sicut velut

COMPAERISMO ,,; ,
, sodialium
COMPAERO,,;`,,,
,,,; ,,;
,; ,,; ,`,,; ,,,,,; ,,; ,,+
,,,,
,,; ,,
,,, sodalis,comes,socius> Compaera: ,;
,, socia> A modo de los
que aman a sus compaeros: eorum more qui sodales amant>
Compaero alegre: ju
cundi sodales> Amor a los compaeros
,, amor sodalium> Compaero en la pelea: ,,
socius certaminis> Compaeros que
disfrutan del mismo hogar:
, ad eundem focum degentes,sodales> De armas en la pelea: ,
,,,;,
,, commilito,ejusdem cohortis
socius, pugnae socius> De bodas:
, socius nuptiarum> De cami
no: ,,; ,-
,, viae comes> De esclavitud:
,,, in servitute comes> De la misma colonia:
, ejusdem coloniae socius> De
mesa y casa: ,, convitor
contubernalis> De mesa: ,
; ,,,; ,, una manesa accumbens> De
muerte: ,, pariter mortuus> De navegacin: ,,
;
,,
navigationis
socius> En la comida: ,,
qui,qua simul prandit> Hacerse
compaero: , sodalis
fio> Que ama a sus compaeros: ,, qui amat sodales> Que
carece de iguales y de compaeros:
,,, qui caret aequalibus et sociis> Que tiene muchos
compaeros: ,, multos
Ser compaero en la guerra,en la pelea: in bello sum socius>
Ser compaero de mesa: una

CMODAMENTE ,,
apte ad utendum,commode>
Ms cmodo: commodius
COMODIDAD ,, commodum
CMODO ,,; ,
;
,,;
,,
commodum
COMPACTAMENTE compacte
COMPACTO ,,; , (-),,,,;
,,; ,,;
,,; ,,,
compactus,concretus,validus
COMPADECER,-SE ,,
,,,
,,-,,,,
misereor> Que no se compade
ce: ,, immisericors>
Que no se debe:,, non
miserandus> Compadecerse de otro:
doleo vicem alterius>
Juntamente: simul misereor> Mucho: perdoleo
COMPADECIDO,digno de ser compadecido
,, dignus moerore
COMPAGINAR ,-,-
,,,
,-,- compingo
Recin compaginado: ,,
recens compactus

191

cibum capio> Ser compaero en el peligro> socius sum periculi> Tomar por compaero: sodalem adscisco

COMPAA ,,; ,
,,
sodalitas,societas>
Compaa,escuadrn: ,,

,,;
,,;

,; ,,
turma,cohors>
Distribuir por compaas:
-, in cohortes distribuo
Agregar a la compaa militar: turmae adjungo> De 25 hombres: ,, cohors> De cuarenta hombres: ,, cohors> De
preferencia:
,,
ordo
primipilarium> De refuerzo:
, subsidiaria cohors> Distribucin por compaas: ,
, in cohorrtes distributio> Por
compaas: ,,,
per cohortes,turmatim> Primera compaa: ,, ordo
primipilarium> Mando de una compaa
,, cohortis praefectura
Descontentadizo con la compaa de
los dems: ,, morosus
in convictu> Ir en compaa: , simul eo> Compaa para comer y beber: ,
, sodalitas> Que forma compaa
con otros tres: ,, qui
cum aliis tribus ejusdem societatis
solet convenire> Que vive en compaa:
,,
convictor>
Recibir en la compaa:
coopto sodalitatem> Vivir en compaa: , una vivo>
Mala compaa: ,, malum consortium

COMPARADO ,, comparatus
COMPARAR ,,,,,
,,,,
,,,,,,,
,,,.,, comparo> Colocar junto para comparar: juxta colloco> Con diligencia: diligenter comparo> Mirar objetos juntos para compararlos: juxta posita ins
picio> Que puede compararse: ,, qui potest conferri
COMPARATIVAMENTE comparate
COMPARATIVO ,,
, comparativus
COMPARECENCIA,obligacin de comparecencia en juicio (que no se acata)
,, desertum vadimonium> En juicio:
COMPARECER , adeo>
Hacer comparecer: sisto>
Que comparece con otro en el da
sealado:
,,
qui
simul sistit se ad praestitutum
diem> Que no compareci en el da
sealado:,, qui deseruit
praestitutam ipse diem

COMPARABLE ,, compara
bilis

COMPARSAS ,, sodales qui


simul choros exercent

COMPARACIN ,,
; ,,-,,,
,,; ,,
,,; ,, comparatio,collatio>De unas cosas con otras
,, rerum inter se compa
ratio> Por comparacin: ,
, per comparationem

COMPARTIR
,
communico,computo
COMPS
,,; ,,
circinus> Trazar con comps: circino
COMPASIN ,,; ,
,; ,,; ,

192

;,,; ,,;
,,; ,,;
,,,; ,,
miseratio,misericordia> Apto para ma
nifestar la compasin: ,,
aptus ad significandam miserationem>
Dar compasin: taedio afficior>
Digno de compasin: ,,;
,,; ,, mi
serandus> Excitar a compasin:
misericordiam commoveo> Moverse
a compasin: misericor
dia moveor> Que mueve a compasin:
,, habens vim ciendam miserationis> Splica para excitar la compasin: ,,;
,, oratio flebilis ad
COMPELER ,,
, compello,absumo> Juntamente: compello

excitandam commiserationem>Tener com


pasin: commisereor
COMPASIVAMENTE ,
ranter

mise-

COMPASIVO ,, misericors> Lenguaje compasivo: ,, oratio flebilis> No compasi


vo: ,, qui non compatitur> Usar un lenguaje compasivo:
flebili oratione utor
COMPATRIOTA ,,;
,,; ,, ejusdem
gentis,vestras
cio
COMPETICIN ,, certamen>
Neptuno,dios de las competiciones:
Neptunus certaminum> Que se ha de premiar con una
corona: certamen
corona donandum

COMPENDIADO ,, compendia
rius
COMPENDIAR circumscribo
COMPENDIO ,,; ,,
,, synopsis,epitome,compendium> Decir en compendio:
compendiose dico

COMPETIDOR ,, concertator> De tercer orden,de poca categora: ,, certator ter


tii ordinis> Ser competidor: , competitor sum

COMPENDIOSAMENTE ,,,,
compendiose,strictim,mature

COMPETIR ,,-, competo,aemu


lor> Con otro: cum aliquo
contendo> Capaz de competir: ,, par certando

COMPENDIOSO (ver COMPENDIADO) ,,; , celerem habens finem,compendiarius

COMPILAR compilo

COMPENSACIN ,,; ,,,,, compensatio,repensio

COMPLACER ,,,
, morem gero,complaceo,acquiesco,gratificor

COMPENSADO ,, repensus

COMPLACERSE a s mismo
mihi placeo
COMPLACIENTE ,,; ,
,; ,, placens,obsequiosus> Ser complaciente: obsequor

COMPENSAR ,,
, rependo,
compenso
COMPETENCIA ,,, contentio> Obrar en competencia: certatim fa-

COMPLEMENTO ,,;
,,;,,

193

,,;
,,
implementum,complementum

,,, volutatio,implicatio,complicatio

COMPLETAMENTE ,
omnibus numeris,funditus

COMPLICADO ,, complicatus
COMPLICAR ,,,-, complico,circumvolvo

COMPLETAR ,,,,,,-,,,
compleo> Ser completado:
compleor> Accin de completar: ,, repletio> Pro
pio para completar: ,,
habens vim complendi> El que completa: ,, perfector

CMPLICE ,,; ,
;,,,
qui
simul causa est,conscius,ejusdem cul
pae particips>Ser cmplice y partici
pante de una cosa:,
una auctor sum et particeps
Ser cmplice: sum conscius
Cmplice en la culpa: ,,
obnoxius crimini

COMPLETO ,,; ,
,; ,,,
plenus,completus> No completo: ,, non completus

COMPLOT ,, conspiratio
COMPONER ,,,
,,,,,,
,,,,,,
compono,instruo,resuo> Apto para com
poner: ,, habens vim com

COMPLEXIN ,,;
,; ,, complexio> Buena complexin: ,, bona et
firma habitudo> De buena complexin
de cuerpo: ,, optima cor
poris
COMPLICACIN `,,; ponendi> Componer con exactitud>
simul compono> Poner en
orden: compono> Que compone de suyo: ,, qui
suo ingenio componit> Componer una
cosa de muchas: e
multis unum efficio

,, modestia
COMPRA ,,;,,; ,,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
,, emptio,meptum> Anticipada:
,, praeemptio> Molesto
en las compras: ,, qui
difficilem se praebet in emendo> Per
teneciente a la compra: ,
, ad emptionem pertinens> Ser fas
tidioso en las compras: morosus sum in emendo

COMPONERSE,adornarse,arreglarse
, exorno me
COMPOSICIN ,,;
,,; ,,,; ,,,, compositio,structio,scriptio,depositio>
Carta,libro: ,, concinnatio

COMPRADO ,,;,,
comparatus,emptus> Con dinero:
,, aere emptus> Con
oro: ,, auro emptus> Lo
comprado: ,, emptum

COMPOSITOR ,,; ,,; ,, compositor

COMPRADOR ,,, emp


tor,obsonator> De grandes cosas:
,,
magnarum
rerum

COMPOSTURA,con compostura: composite> ,,; -

194

,,,,
,,,
, animo concipio,
comprehendo,intellectu assequor,mente complector> Comprender,abarcar:
comprehendo> Capaz de: ,,,
, habens vim complectendi> Difcil de: ,, diffilis ad
intelligendum> Comprender el sentido de una cosa: , sensum alicuius rei capio,orationis sensum capio> Facilidad de
comprender: ,,,
celeritas arripiendi> Que puede comprender: ,, qui potest comprenhendi vel comprehendere>
Que puede ser comprendido:
, qui comprehendi potest> Que se
comprende o concibe: ,,
qui concipitur vel concipi potest

mercator
COMPRAR ,,,
,,,
,,,,
,,,, emo,comparo,coemo> Amigo de comprar: ,, emax> Anticipadamente: praemo>Comprar
barato: , vilem
annonam facio,parvo emo> Con ddivas
largitione emo> Com
prar con: como> Deseoso de
comprar,que compra mucho: ,, emax> Diestro en comprar:,, solers in emendo> El que compra anticipadamente:
,, praeemptor> Juntamente: como> Lo que se ha
comprado:,,
id
quod
emptum est> Comprar o vender a bajo
precio: vili pretio emo
vel vendo> Objeto comprado:,,
merx> Comprar otros objetos con el
valor de los vendidos:
alias merces e vendiarum pretio emo>
Comprar para revender:
,- emo a caupone quod
iterum vendam> Por dinero o por
cambio de otra cosa: ali
quid permutando emao> Que compra
para volver a vender: ,,
qui vendit ut revendat> Que se
debe comprar:,,; emendus est,emendum> Recin com
prado: ,, recens emptus
Tener ganas de comprar:, empturio> Volver a comprar:
, redimo

COMPRENSIBLE ,, qui compre


hendi animo potest
COMPRENSIN ,,
,,,,,,,; ,,
comprehensio,cognitio> De la mente:
,, mentis conceptus> De
pronta compresin: ,,
qui est celeri mente
COMPRENSIVO ,,
vim comprehendi

habens

COMPRESIN ,,,
,,;,,
obstrictio,compressio

COMPRENDER ,,,
COMPRIMIDO ,, expressus>
Estar comprimido: comprimor
COMPRIMIR ,,,
,,,,
,,,,,
, comprimo.coar
cto,adstringo,constringo> Juntamente
constringo> Un poco: aliquantum premo> Alr ededor para
sofocar: undaqueque ita
stringo ut soffocem> Accin de

195

comprimir: ,,; ,,
compressio> Que comprime: ,
,, habens vim comprimendi
COMPRIMIRSE comprimor
COMPROBACIN ,,,
comprobatio,probatio> Admitir la com
probacin,lo comprobado: com
probatum admitto

COMPROBADO
comprobatus

,,,
CONSOLAR consolor

COMPROBAR ,,
,, com
probo

CONTEMPLACIN,la que se entrega a la


contemplavin ,, quae de
vovet se contemplationi

COMPROMETER , compromi
tto de re,fidem facio> La palabra
de alguien fidem exigo

COMN ,,,
,; ,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,;,,
` (ubique obvium) communis,
vularis> Comn a muchos: ,
, multis communis> A todos los
hombres:
,,,
omnibus communis> Hacer comn: ,,
commune
reddo> En comn: in commune> Por lo comn: , plerumque
Ser comn,de todos: sum
communis

COMPROMETERSE se fidei obligare


COMPROMETIDO (estar) obnoxius sum
COMPUERTA ,,;
,, porta> Especie de
compuerta: , porta
contaracta
COMPUESTO ,,; ,
; ,,; ,,
,,;
,,;
,, compositus> De muchas
partes: ,,; ,
, mixtus e multis partibus,id
omne quod est ex pluribus partibus
compositum est> Mal compuesto: ,, male compositus> Poco
ha compuesto: ,, recens
compactus> Que no puede ser compuesto: ,, qui non potest
componi
COMPULSIN
compulsio

COMUNICABLE ,, (participa
ri potens (a quien se le participa)
COMUNICACIN ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,,; ,, communio
communicatio,commercium
COMUNICAR ,,,,,, commune reddo,communi
co> Con otro ,
communico cum> Algo con
otro: aliquid communico
cum aliquo> Dar parte:
refero> Participar,repartir: communico

,,,

COMPUNCIN ,, compunctio
COMPUNGIR insuper comngo

COMUNICATIVO ,, communicandi vim habens

COMPUTAR ,,
,,,,
,,
computo

COMUNIDAD ,, communitas
Amante de la: ,, amans
communitatis
COMUNIN ,, communmio> Acce
so a la eucarista: ,, ac
cessus ad sacram eucharistiam

CMPUTO ,,,
; ,,,,, computatio,recensio,supputatio

196

cediendo: concedendo

COMNMENTE ,, communi
ter

CONCENTRAR , glomero,con
duco

CON (dat.) ,,; (gen.) ,


; (acus.) cum> Con tal que:
, dummodo,dumtaxat

CONCEPCIN ,, conceptio

CONATO ,,;
,; ,, conatus

CONCEPTO,pensamiento,reflexin ,,,,,,; ,, conceptus animi,conceptus> Formar concepto


prius existimo> Por
todos conceptos: ab omni
ratione> Alto concepto de s mismo:
,,; ,, nimia de
se exisatimatio

CONCATRENACIN (fig.ret.) ,
, concatenatio
CONCAUSA ,,
causa est

qui

simul

CONCAVIDAD ,,; ,,
cavitas> De la mano o del pie: ,,, palmula manus vel pe
dis> Lleno de concavidades: ,, cavernosus

CONCESIN
,,,
,, concessio
CONCHA ,,; ,,;
,,; ,, con
cha,testa fuglina>Pequea:
, concula> Coger conchas: conchas lego> Concha ndica:
,, concha indica> De la
prpura: ,, flos vel animal
purpureum> De la tortuga carey: ,,,, testa qua
operitur testudo> De los testceos: ,, velamen> De
mar: ,, nerita> Especie de
conchas: , concharum genus> Marina usada para votar: , conchae marinae> Concha marina: ,, testudo marina>
Concha que contiene perlas: ,
concha quae uniones continet

CNCAVO,,;,,;
,,; ,, cavus,concavus> Igualmente cncavo:
, aequus concavus> Todo lo cncavo: ,, cava omnia> Parte de la nave: ,, concavum
CONCEBIDO ,, conceptus
CONCEBIR ,,,
concipio> Antes en el pensamiento: ante animo con
ceptum habeo> Capaz de concebir:
,,,; ,
, habens vim concipiendi> Concebido a escondidas: ,,
clauculum conceptus> De antemano:
praeconcipio> Fcil de
concebir (mujer): ,,
habens vim concipiendi> Que se concibe o comprende: ,, qui
concepitur vel qui concipi animo potest> Se ha de concebir:
concipiendum est

CONCIENCIA ,,
, consciencia eorum quibus afficimur> Obligacin de: ,
, religio> Roedor de conciencia:
,, animum mordens> Tener conciencia,ser sabedor: , conscius mihi sum

CONCEDER ,,,
,,,,,,,,
concedo,annuo,committo> Por se
as: annuo> Se ha de conceder: concedendum est> Con

CONCIERTO ,,; ,,;


,,; ,, concentus
CONCILIACIN ,,
; ,, conciliatio

197

concilio,congruo,amicos facio>
Quew puede conciliar: ,
;
,,,
habens vim conciliandi

CONCILIADOR,medianero en las disputas ,,; ,


; ,,;,,
,,; ,,,; ,,;
,,, conciliator,sequester,aptus ad pacem reconciliandam

CONCILIO ,,,;
,, concilium> Convocatoria
para un snodo o concilio: ,
, indictio

CONCILIAR ,,
,,,,
,,,
,,,cise,strictim

CONCISAMENTE , con
Antes: ante perficio> Con
anticipacin: ,- citius
perficio> Con argumentos: argumentis concludo> Con arte,
con maa: artificiose con
ficio> Con otro: simul
conficio> Con toda diligencia: diligenter efficio> Del todo:
perago> Felizmente:
felicier conficio> Juntamente:
, simul ad rectum fe
licemque finem perduco> Conclur pri
mero: , prius
conficio> Una obra delicada:
subtile opus conficio> Fuerza
eficaz para concluir: ,
, vix efficax ad perficiendum> Lo
que no se puede concluir:
,,, difficilis ad
conficiendum> No concluido del todo:
,, nondum ex omni par
te absolutus> Poco ha concludo:
,, paulo ante confectus>
Sin concluir: ,, imperfectus
CONCLUSIN ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,,; ,,
,,, consummatio,conclusio,perfectio,absolutio>
De la obra: ,,; ,, ad finem perductio

CONCISIN ,,;,,
concisio,concisura> Hablar con sutileza y concisin anguste et tenuiter loquor
CONCISO ,,; ,
, brevis,concisus> Lenguaje conciso: ,, concisus
CONCITAR ,,,
, concito
CONCIUDADANO ,,; ,, concivis
CNCLAVE ,,: ,,
conclave
CONCLUDO ,,,,; ,, absolutus,conclusus,omnino af finem perduc
tus> Enteramente concludo: ,, omnibus numeris absolutus>
No del todo concludo: ,,
omnino non confectus
CONCLUIR ,,,,,,
,,
,-,,,,,-,,,,,,,,,
,,,,
,,,,
, absolvo,conficio
termino,concludo,finio,perficio> A
la vez: simul absolvo>

CONCORDAR ,,
, concors sum
CONCORDE,`,,
,,,,;
,,,; ,

198

concors> Estar unnime y concorde


unanimis sum et concors

CONCBITO ,,
,; ,, concubitus

CONCORDEMENTE @concorditer

CONCULCACIN ,,; ,, conculcatio

CONCORDIA ,,; ,
; ,,,; ,,,,; ,,
; ,, concordia> Estar
unido por los vnculos de la:
concordiae vinculo jungor> Inclinado
a la concordia: ,,
pronus ad concordia

CONCULCAR ,, conculco
CONCUPISCENCIA ,,:
,,; `,, libido
concupiscentia> Atraer a la pellico
CONCURRENCIA ,,; ,
, frequentia> De hombres: ,, hominum conventus> De
pueblo: ,, ubi magna
est populi frequentia>Gran concurren
cia de gente: ,,; .
,,, magna frequentia> Sitio de mucha concurreencia:
,, locus in quem confluunt inn umeri

CONCRETO ,,,;
,, concretus
CONCUBINA ,; ,
concubina
CONCUBINATO ,, cuncubitus
CONCUBINO y concubina ,
,, concubinus,concubina
CONCURRENTE,crculo de concurrentes
,, circunstantium corona

CONDECORAR insignio
CONDENA ,, condemnatio

CONCURRIDO (muy) ,,,; ,, macimo hominum conventu celebratus


CONCURRIR ,,,,,
,,,
concurro.convenio> A una misma junta: in eumdem coetum convenio> En un punto: in
unum convenio> Juntamente a: simul concurrere in> Que con
curre con otro: ,, qui
siuml est causa

CONDENACIN ,,
,,,,
,, damnatio,condemnatio>
Por voto con mano alzada: ,, condemnatio
CONDENADO ,,-
,, damnatus> Precipicio por
donde se arrojaba a los condeandos:
,, barathrum> Precipitar
a los condenados por el :
in barathrum conjicio
CONDENAR ,,,
,,,,,, condemno,damno> A suplicio: ad poenam abigo> Antes: , ante condemno>
Por unanimidad: una
damno> Por voto con mano alzada: condemno> Que se conde-

CONCURSAR contendo,aleam
dare> En una carrera concu
rro
CONCURSO
,,,;
,, concursus
CONDECORADO ,, insignni
tus

199

na a s mismo: ,,
suopte judicio condemnatus> Ser condenado a las minas:_ ad
metalla damno> Ser condenado adems:
,- praeterea condemnor
Ser condenado:,,
, damnor

CONDESCENDER ,,
,, cedo,obsecundo,indulgeo,acquiesco> Concescender con: simul annuo>
Condescendiendo: demittendo se ex sua dignitate
CONDESCENDIENTE ,,,
amabilis,facilis ad credendum>
Con la splicas,exorable: ,
exorabilis> Con todos: ,
omnibus gratiosus

CONDENSACIN ,, concretio aquae gelu strictae


CONDENSADO ,,;
,,; ,,; ,, condensus,constipatus
Estar condensado: densum sum
Alrededor:
,,
circum
concretus> A manera de grumos: ,, in grumi speciem collec
tus

CONDICIN ,, conditio>
Fijar condiciones o plazos: conventum statuo> Igual condicin: ,, par conditio>
Mejor condicin: ,,
melior conditio> Que es de mejor
condicin: ,,; ,, qui meliore conditione
est> Ser de mejor condicin:
meliore sum conditione

CONDENSAR ,,,,,,
,,,,
,,,,,,,
,,,,
condenso,adstringo,constipo> Que tiene fuerza de condensar:
,, habens vim densandi

CONDICIONAL ,, conditio
nalis
CONDICIONALMENTE conditio
naliter

CONDENSARSE ,-,-
,-,-
concresco>
Con fro: frigore concresco

CONDIMENTAR ,,,
,,, condio> La comida: ,, cibos condio> Diestro en condimentar manjares: ,,
doctus in condendis cibis

CONDESCENDENCIA ,,;
,, obsequium> Con otro:
,, demissio ad infirmitatem alterius

ser condiscpulo: , una cum alio discipulus esse cu


pio

CONDIMENTO ,,;,
,;`,,,,
; ,,; ,,
condimentum,condimenta> Con apio
y perejil: ,, apio conditus> De la comida: ,,, cibi condimentum> Delicado
,, delicatum condimentum

CONDOLERSE ,,,,,,
,,,
condoleo> Con otro: ,- condoleo> Condolerse
cuanto basta: condoleo
cuantum satis est

CONDISCDPULO ,,,; ,,,,, condiscipulus> Ser con


discpulo: ,, eodem magistro utor> Desear

CONDOLIENTE
tiens

200

,,

compa-

CONDONAR
condono

,-,

CONDUCTOR ,,;`,
,`,,; ,,; ,,; ,,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, ductor,conductor> Buen conductor: ,,
bonus ductor> De caballos,de un carro: ,,; ,,;
,, agitator,agitatrix

CONDUCCIN ,,;,
,,; ,,; ,,,, conductio,ductus
vectio,exportatio,praeitio> De agua:
,,;
,,
aquaeductio> De caballos o de carros
,, agitatio> En derredor:
,, circumductio> Violenta: ,,, obductio,tractio vioenta

CONEJERA ,, cuniculus> Ha
cer conejeras,minar: suffodio caniculatim

CONDUCIR,`,,,,,,
,,,,
ago,duco,veho,affero> Accin de conducir un carro,los caballos:`,, aurigatio> Acto de conducir de la mano: ,, manuductio> Adentro: adduco>
De alto abajo: deduco> De la
mano: manu duco> El que
conduce de la mano: ,,
qui manu ducit> El que es conducido
afuera: ,, qui extra
defertur> Hasta su punto culminante:
in summum duco> Por la ciudad: circumduco per viam
Por otros canales los lquidos: per alios canales duco> Que
conduce velozmente: ,,
celeriter vehens> Un coche:
rota duco

CONEJO ,,; ,,,, caniculus


CONEXIN ,,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,,; ,,
connexio,complexus,compactio,complexio> Sin conexin: connexim
CONEXO ,, connexus
CONFABULACIN ,,;,,; ,, confabulatio,collusio> Trato de una cosa
entre dos o ms personas: ,
, confabulatio> Cosa hecha por
confabulacin: ,,
res per collusionem acta> Usar
confabulacin: colludo

CONDUCIRSE , conduco

CONFABULAR (hablar con otro) confabulor> Hablar entre dos o


varias personas para perjudicar a
alguien) ,- confabulo

CONDUCTA ,, modus> De buena


conducta: ,, se recte gerens> Especial: ,, peculiaris modus> Que tiene buena conducta: ,, bene se habens

CONFECCIN ,,; ,
, confectio,concinnatio

CONDUCTO ,,; ,
; ,,; ,,;
,; ,, canalis,meatus,fo
vea> Pasar de un conducto a otro:
e canali in alterum duduco

CONFEDERACIN ,, societas
belli> De alianza: ,,
foederis societas

,, foederatus,foedere junc
tus> Militarmente: ,,

CONFEDERADO ,,,
; ,,; ,,;

201

belli socius

do> Poner la confianza en:


causae fiduciam in hoc colloco

CONFERENCIA ,,; ,, confabulatio


CONFERENCIAR

CONFIAR ,,-
,,,
,,,, confido,fido> En la fidelidad
de alguno: , fidei alicuius committo> En la
palabra: fidem facio> Que no
se confa ni obedece a persona alguna: ,, qui neminem nisi
se ipsum audit neque oboedit> Confiar y confiarse: confido

confero

CONFERIR ,,,
confero
CONFESAR ,,,,,
confiteor,fateor> Confensar antes:
ante confiteor> Confesar
adems: insuper fateor>
Volntariamente: ipse
ultro profiteor> Con franqueza: profiteor

CONFIARSE con alguno: communico cum

CONFESAR,cierto y que debe confesar


se clarum et confitendum

CONFIGURACIN ,, delineatio

CONFESIN ,,
,, confessio> Por propia
confesin: e confesso
(Fig.retrica): ,, con
fessio

CONFIGURAR , configuro

CONFESOR de
confessor

la

fe

CONFN ,,; ,
,; ,, confinium> Estar
situado en los confines: in
extremis finibus positus sum> Ser
confn: confinis sum> Situado fuera de los confines: ,, extra fines positus

,,

CONFIADAMENTE , con
fidenter

CONFINADO ,, e terminis
expulsus

CONFIAD ,,; ,,; ,,;,


; ,,;,,
,,;,, confidens
fidens> Demasiado confiado: ,, nimium confidens> Muy: ,,; ,, mul
tum fidens

CONFINAMIENTO ,, exterminatio
CONFINANTE `,,;
,; ,,,; ,
,; ,,,
confinis,conterminus> Estar confinan
te: confinis sum> Regin con
finante: ,, circum jacens regio> Ser confinante: ,
conterminus sum

CONFIANZA ,,; ,,;


,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,, fiducia
confidentia> Con confianza: ,,
con
fidenter> Dotado de gran confianza:
,, magna fiducia praeditus> Inspirar confianza: ,
, fiduciam ad-

CONFINAR , xtermino,
confinio
CONFIRMACIN ,,,,,

202

per injicio> Con juramento: firmo jurejurando> Con testimonio: testimonio confirmo> Juntamente: ,
,,,-
una confirmo> Ms y ms: insuper confirmo

,, confirmatio
CONFIRMAR `,`,`,`
,,,,
,,,,,,,-,-,,,,,,
,
confirmo,fulcio>
Adems: ,,
-, robur insuCONFITE ,, opus dulcia
rium

CONFISCAR bonis mulcto

,,,- con
formo,simul conformo> Conformar,con
tentar a alguien: alterius
voluntati me committo

CONFITERO ,,; ,,;


,,,
lacticiniorum confector,placentae si
ve mellite panis sector (cortador de
pan enmelado o torta)

CONFORMARSE malorum patientem me praebeo> Conformarse con


lo convenido,pactado: ad
pactionem descendo> En lo que uno se
conforma: ,, in quo quis
acquiescit

CONFITURA,, (placentae ge
nus,especie de torta de harina),
, ,,; ,
, res conditae,opus dulciarium
bellarium> Una especie de confitura:
,, edulium
CONFLAGRACIN ,,
flagratio

COFORME ,,; ,
; ,,
consentaneus>
Es conforme: consentaneum
est>Estar conforme , (-,..) concors sum

con-

CONFORMEMENTE cohaerenter

CONFLICTO
,,,;
,,; ,,; ,,,,, conflictus,comparatio

CONFORMIDAD de nimos ,,
De ideas: ,, consensio>Dar
conformidad,consentimiento:
acquiesco

CONFLUENCIA ,,; ,, conmfluxus> De ros: ,, concursus confluentium amnium

CONFORTAMIENTO ,, confirmatio virium


CONFRONTACIN ,,, comparatio,contentio

CONFLUIR , confluo
Con mpetu: ,- cum impetu
confluo

CONFUNDIDO ,, confusus

CONFORMACIN ,,; ,,; ,, formatio,conformatio

CONFUNDIR `,,,
,,,,,,,,,,,,,-,-,, (in caos verto) confundo>
Armar confusin,alboroto:
confundo> Juntamente: confundo> Que tiene virtud de confundir

CONFORMADO o,, (dat.) ae


qualis formae> Mal conformado: ,, qui justam membrorum formam non habet
CONFORMAR,dar la misma forma -

203

,, confusus> Cosa confusa:


,, confusum> Hablar con
palabras confusas: ,-
obscure significo> Lenguaje
confuso: ,, ambiguus os
habens

,, habens vim confunden


di> Ser confundido: confundor
CONFUNDIRSE , confundor
CONFUSAMENTE (),
,,,,,
,,,,
confuse,permixtim,fuse,convolutim> Sin orden:
permixtim

CONGELACIN ,,, con


gelatio
CONGELADO ,,; ,,
glacie concretus
CONGELAR ,-,-,
congelo>Primero: ,-
,- prius congelo> Que tiene
fuerza para congelar: ,
,, penitus gelu astringor

CONFUSIN ,,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,


,;
,,;
,,;
,,,
,, confusio> De muchos:
,, colluvies plurimorum

CONGNITO ,,; ,
,,,; ,,

CONFUSO ,,congenitus,insitus> Ser congnito:


innascor

,, congregatio

CONGELARSE frigore concresco

CONGREGADO,reunido ,, si
mul congregatus> De nuevo:
,, rursus congregatus

CONGIO ,,,,; ,
congius> Capaz de tres congios:
,,; ,,
trium congiorum capax> Medio congio:
`,, semi-congius> Que contiene medio congio: ,,
dimidium congium continens> Vaso pequeo en figura de congio: ,
, parvulum vas congilae

CONGREGAR ,,,
,,,,
,,,,
,,,,,,,,,, congrego> Antes: ante congrego
CONGRESO ,,
,,; ,,; ,,
; ,, congressus

CONGLOMERAR conglomero
CONGLUTINADO
concretus

(-)

CONGRIO ,, congrus

CONGOJA ,, angor

CONGRUENTE ,,,,,; ,,
congruens

CONGRACIARSE gratificor

CONMGRUENTEMENTE
ter

CONGRATULAR gratulor
CONGRATULARSE congratulor

congruen

CNICAMENTE turbinatim

CONGREGACIN ,,; ,,; ,,;

CNICO ,,; ,,

204

,, difficilis conjectu> Que


puede conjeturarse: ,,
qui per conjecturas facile cognos
ci potest> Que sirve para conjeturar
, habens vim conjicien
di> Se ha de conjeturar: ,
conjiciendum est> Temerariamente: temere conjicio
Que no puede ,, nulla
conjectura assequendus> Por conjeturas: conjecturaliter

,, turbinatus,conicus
CONJETURA ,,; ,
,,,; ,
,; ,,,; ,, conjectura,conjectatio>
Por conjeturas: conjecturaliter> Recta conjetura: ,
, recta conjectura> Sagaz: ,, quod acute conjicitur
CONJETURAL ,, conjecturalis

CONJUGACIN gramatical ,,
conjugatio> Que es de la segunda con
jugacin: ,, qui est
secundae conjugationis

CONJETURAR ,,,,,,,
,,,,,,,
in loco suppono,conjicio,conjecto,
suspicor> Capaz de conjeturar:
,, habens vim conjiciendi>
De antemano: ante conjicio
El que hace una conjetura: ,
, conjector> Fcil de:
, conjectu facilis> Util para:
,, habens vim conjiciendi> Hbil en conjeturar: ,, solers in conjiciendo>
Modo de conjeturar: ,,
ratio connectendi> Por los signos:
ex certis signis conjecturam facio> Que conjetura: ,
, qui conjecturas colligit> Que
nos se conjetura fcilmente: CONJURADO ,,; ,
, conjuratus

CNJUNCIN ,,; ,
,,; ,,; ,,; ,, connexio,
conjuctio> Repeticin de conjunciones: conjuctionum multiplicatio> Gramatical: ,
, conjunctio
CONJUNTIVO ,, aptus copulandum
CONJUNTO ,,; ,
, summa,coagmentatio
CONJURACIN ,,;
,,,,;
,, conjuratio

CONMINACIN ,, comminatio>
Aadida a lo dicho: ,,
addita comminatio

CONJURAR ,,-,
conjuro

CONMISERACIN
,,
,; ,, commiseratio> Tener conmiseracin:
commisereor

CONMEMORACIN ,,, commemoratio,commonefactio


CONMEMORAR ,, commemoro

CONMOCIN ,,,,, commotio,emolio

CONMILITN ,,,; ,,, commilito> Amigo de


sus compaeros de guerra, conmili
tones: ,, amans commilitonum

CONMOVER ,,,
,,,,
,,,
,,,,

205

,,,,
,,-,,, concutio.commoveo,turbo
concito> Juntamente: una
commoveo>
Que
puede
conmover:
,, habens vim incitandi> Fcil de conmoverse: ,, commotu facilis> Que se
afectas gravemente: ,,
qui vehementer afficitur

Dificultad de: ,, difficultas cognoscendi> Fcil de ser conocido: ,, cognitu fa


cilis> Juntamente: ,
cognosco simul> Muy bien:
,,
maxime
cognosco>
Perfectamente:
probe novi> Que conoce juntamente:
, qui simul cognoscit> Ser
conocido: cognoscor

CONMOVIDO ,, concitatus

CONOCIDO ,,; ,,
,,; ,,,
; ,, notus,cognitus> Anti
cipadamente: ,, praecognitus> Bien conocido,noble:
,,, bene notus> Digno
de ser conocido ,, cognoscedus>Familiar,amigo ,
notus> Conocido juntamente:
,, simul cognitus> Muy conoci
do: ,,,;
,,; ,, valde
notus

CONMUTACIN ,,; ,,;


,,
commutatio
CONMUTAR commuto
CONMUTATIVO ,, commutativus
CONNATURAL
insitus

,,,

CONNIVENCIA ,,
, collusio

CONOCIMIENTO ,,; ,,; ,,,; ,,,; ,


,,,,
cognitio,notitia,conscientia>Por
signos: ,, cognitio> Que
hace
difcil
su
conocimiento:
,, diffcilem faciens
sui cognitionem> De nuestras afeccio
nes: ,, conscientia
eorum quibus afficimur> El que da
conocimiento de sus propias acciones
,, nuntius ipse rei a
se gestae> Tener conocimiento nti
mo: sum conscius

CONO ,,; ,
, conus> En forma de cono: ,, in configuram
CONOCEDOR ,,;,
,,, cognitor
CONOCER ,,
-,-,,,,
,, nosco,scio,
cognosco> A fondo: pernosco>A la vez: simul cognos
co> Anteriormente: ,,-,
,,, praenos
co> Dar a conocer: notum facio> Deseo de conocer: ,,
studium cognoscendi> Diestro en cono
cer: ,, peritus,idoneus
ad cognoscendum> Difcil de conocer:
,, cognitu defficilis
,,,,;
,, consecratio

CONQUISTAR una debello


CONSAGRACIN ,,; ,,,,,; ,,,; ,,; ,,
consecratus,sanctus> No consagrado: ,, non immolatus

CONSAGRADO ,,; ,,
; ,,; ,,

CONSAGRANTE ,, consecrator

206

para consejero: ,, qui


consilio pollet> Excelente: ,, optima consulens

CONSAGRAR ,,,
,,,,,,,
,,,,
,,,,
,,,,
,,
consecro>
Consagrar a Dios: ,,
deo consecro> A la vez: , una consecro> El
que inicia o consagra: ,,
iniciator

CONSEJO ,,; ,,;


,,; ,,; ,
,; ,,; ,,,,;
,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,
,; ,,; ,
; ,,; ,,; ,,,,; ,,; ,
,; ,,;
,; ,, consilium,adhor
tamentum> Astuto: ,,
callidum consilium> Buen consejo:
,, bonum consilium> Mal
consejo: ,,,, pravitas consilii>Con
consejo: consulte> Conse
jos llenos de muchos cuidados:
, multarum curarum
plena consilia> Cuyos consjos son
siempre buenos: ,,,
cuius est consilium incorruptum> Dar
consejo: ,,
consilium do>De alto,gran
consejo:,, alti et pro
fundi consilii>De dudoso consejo:
,,, duplicis consilii
De mucho consejo: ,,
multi consilii>El que da buen conse
jo: ,, qui rectum con
silium praebet>El que da consejo:
,, hortatorius> Falta
de: ,,;,, inopia
consilii> Falto de: ,
,,inops consilii> Fir
me en el consejo: ,,
firmus consilii>Fraudulento: ,, fraudulentum consilium>
Llevado de mal consejo: ,
; ., malo consilio
actus> Consejo perverso: ,,
pravum consilium> Necesitar de con
sejo: inops sum consilii>
Notable por sus consejos: ,,; ,,;-,
,, consilio inclytus> Pobre de

CONSANGUINEIDAD ,,,; ,, consanguini


tas
CONSANGUNEO ,,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,,; ,,; ; ,,
,; ,,; ,,
consanguineus
CONSECUCIN ,, consecutio
CONSECUENCIA ,
,,; ,,;
, complexio,sequela,consequentia
CONSEGUIR ,,,,,,,,,,,, consequor> A la vez: una consequor> Conseguir
segunda vez: consequor> El
que consigui: , consecutus> El que ha conseguido: ,,
assecutus> No conseguir: nmon consequor
CONSEJERO ,,;
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,; ,,

consiliarius,suasor,consilator>
Buen consejero: ,-,,
qui profundum habet consilium> Bueno

207

mal
consejo:

pravum
consilium sequor> Consejo tardo:
,, serum consilium>
Usar un consejo privado:
privato consilio utor

consejo:,, consilii inops


Presidir el consejo: curae praeesum> Que deleita con sus
consejoc: `,, consilii
delectans> Que se ha de tratar en
consejo: ,, agitan
dus in consilio> Que toma consejo
antes de obrar: ,,, qui
ante consulit quam agit> Seguir un
CONSENTIDOR ,,,
adstipulator,annuens

CONSENSO ,, consensus> De
ideas: ,, consensus
- una conservo> Propio para conservar: ,, habens vim
conservandi

CONSENTIMIENTO ,,
,,,
,,; ,,
,; ,, consensio,con
sensus> De unnime consemiento: , unanimi sententia

CONSERVARSE salvus fio


CONSIDERABLE ,, admodum gravis
CONSIDERACIN ,
,,; ,,;
,, consideratio> Digno de
consideracin (considerandum),,, diligenter con
siderandus> Consideracin diligente: ,, diligens con
sideratio> Lo que se ha considerado:
,, id quod excogitatum est> Se debe tener mucha conside
racin: diligenter considerandum
CONSIDERAR ,,,,,
,,,
,,,,,,,
,,,
,,,,
subcontemplor,prospicio,consi
dero,circumspicio,pervideo,reputo>
Considerar y deliberar juntamente:
una expendo et delibero> Atentamente: diligenter considero> De paso:
obiter considero> Fcil de considerar: ,, facilis ad con
siderandum> Meditar: --
considero> Primero
prius considero> Se debe considerar:
,, considerandum est> Separadamente o de paso: sorsim u obiter con
sidero> Considerar juntamente: , una con-

CONSENTIR ,,,
,,,,
,,,
, sententiarum consentio> Lo que ambas partes convienen o consienten: -,,
id quod inter se disserentes convenit> Que consiente: ,,
consentiens> Se debe consentir: consentiendum est
CONSERVA,poner
condita servo

en

conserva

CONSERVACIN ,,
,,,; ,,
; ,,; ,, con
servatio
CONSERVADOR `,,;,
,; ,, servator> De
la vida: ,, vitae servator> Conservadora: `,,
, servatrix
CONSERVAR ,,,
,,,,,
,,,
resevo,conservo,servo> Sucesivamente
vicissim servo> Capaz de
conservar: ,,,
habens vim conservandi> El conserva
los hombres: ,, servans homines> Junto con: ,

208

sidero

,, consolatio,solamen

CONSIERVO ,,,
conservus,conserva

CONSOLADOR ,,; ,,; ,,


,; ,, consolator,
consolatorius

CONSIGNAR , con
sino> Por escrito o en monumentos p
blicos: monumetis mando

CONSOLAR ,,,, consolor


Con palabras: alloquendo
consolor> Lo que tiene fuerza de con
solar: ,, consolandi vim
habens> Mutuamente:
invicem consolor> Propio para consolar: ,,,
consolatorius

CONSIGUIENTEMENTE ,,
consequenter
CONSISTENCIA ,, consistentia
CONSISTENTE ,,
sistens

con-

CONSOLIDACIN ,,,
solidatio,consolidatio

CONSOLABLE ,, consolabilis
CONSOLACIN ,,;
CONSOLIDADO ,,;
, consolidatus> No consolidado
,, non consolidatus>
Bien
consolidado:
,,;
,, optime constitutus

,,; ,, conspiratio,coitio> Tramada:


facta conspiratione> Amante de conspiraciones: ,, coitionum studiosus> Juramento de conspiracin: ,, jusjurandum de conspiratione datum> Nueva se
gunda conspiracin: ,,
conspiratio denuo facta

CONSOLIDAR ,-,
firmo
CONSONANTE,de dos consonantes ,, qui duarum est consonantium

CONSPIRAR ,,
,,,, conspiro,factionis sum auctor>
Con otros: una consilia
ineo in> Que conspira: ,,
conspirans

CONSORCIO ,,; ,,
,,,,
; ,, consortium

CONSTANCIA ,,; ,,; ,,,,; ,,; ,,; ,,; ,, constantia> Trabajar con:
, graviter laboro

CONSORTE ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,;
,,;
,,; ,,; ,,,,
,; ,,,; ,
,,,; ,
,; ,, consors,conjux
uxor,ejusdem lecti particeps,lecticonsors> Consorte de una sola persona: ,, unius uxoris vir

CONSTANTE ,,,,,,;
,,,;
,; ,,,
; ,, constans,stabilis,non versatilis,firmus> De nimo
constante: audacter> En
la guerra: ,, cons-

CONSPIRACIN ,
,,,,
; ,,,;

209

miento: ,, nova constitu


tio> Poltica: ,, syntagma> De un estado: ,,
,, civile institutum,
constitutio

tans in bello> Con constancia: constanter> Poco constante:


,, parum sibi constans>
Ser constante: ,,
constanter sto

CONSTITUDO ,,; ,
, constitutus> Anteriormente:
,, ante constitutus>
Bien constitudo: ,,
bene constitutus> Estar constitudo
sobre: supra sum constitu
tus> Estar mal constitudo: male constitutus sum> Recin
constitudo:
,,;
,, recens constitutus

CONSTANTEMENTE ,,
,,, immuta
biliter,constanter
CONSTELACIN ,, constelatio> Llamada Oso: ,, sidus Ursus
CONSTERNACIN ,,
; ,,; ,, cons
ternatio mentis,consternatio

CONSTITUIR ,,,,, constituo> Que puede constituir


,, habens vim constituendi

CONSTERNADO ,, exterritus> Estar,quedar consternado: , percellor,metu cons


terno
CONSTITUCIN ,,,
,,; ,,
,,
constitutio,id
quod
constitutum est>Accin de constituir
magistrados,danzas..,,
constitutio> Buena constitucin: ,, recta constitutio> De
mala constitucin corporal: ,, qui est corpore male constituto> Fsica: ,, constitu
tio> Nueva constitucin o estableci,,,,;
,,, constructio,
structura,compositio,exstructio> Que
tiene construccin semejante: ,, similem habens constructionem

CONSTREIDO ,, constrictus
CONSTREIR ,-,
complugo,constringo> Que constrie:
,,; ,, adstrictorius
CONSTRUCCIN ,,,

CONSTRUIR ,,,
,,,,,,, struo>
Alrededor: circumstruo
Apto para construir:
, struendi vim habens> Con tierra
,,, terra egesta exstruo> Construir bien: bene
aedifico> De antemano:
praestruo> De piedra:
lapidibus construo> Fcil de: ,, confectu facilis>Muebles
e instrumentos: vasa et
instrumenta fabricor> Construir ade
ms: insuper exstruo
Construir en la medida conveniente:
congruenti proportione
construo

CONSTRUCTOR ,,
; ,, exstructor,aedificator,fabricator
CONSTRUDO ,,,
exstructus> Bien construdo:
,,;,, bene struc
tus> Recientemente: ,,
recens exstructus> Con piedras her
mosas: ,- pulchris bonisque lapidibus structus> Con solidez: ,, bene compactus

210

Proponer para consultar:


propono ad deliberandum> Que se ha
de consultar: ,,
consulendus

CONSUELDA (yerba) ,, con


solida major
CONSUELO ,,; ,,; ,,;
,,; ,,,; ,,;
, consolatio,solatium> Que da con
suelo: ,, consolatio
nem afferens

CONSULTOR ,; ,
,; ,, (aplicado a Jpier) consultator,consultor
CONSUMACIN ,,;
,, consummatio
CONSUMAR ,,
consummo> Juntamente: ad
consummationem perduco> Que consuma:
,, consummator

CNSUL `,, consul> Perteneciente al cnsul: ,, ad


consulem pertinens> Segunda vez cn
sul: ,, iterum consul>
Ser cnsul: sum consul> Encargado de los asuntos de los extran
jeros
compatriotas:
,,
protector

CONSUMIDO ,,;,,
tabidus> Por el fuego: ,,,,;,
igne consumptus> No consumido:
,, non consummatus

CONSULADO ,, consulatus>
Colega en el consulado: ,
collega in consulatu> Ejercer juntamente el consulado: simul consulatum gero

CONSUMIDOR ,,; ,,
consumptor
CONSUMIR ,,,
,,,
,,,,
,,,
,,,,
,,,,,,,
,,,
, consumo,absumo,exedo> Con
sumir antes: ,,, ante consumo
Comiendo: ,, depascor> Con lujo: ,
luxurior> Con otro: una
consumo> Dems: ,
insuper consumo> Destrozando,

CONSULAR ,, consularis
CONSULTA ,,;
,; ,,; ,,
,,;
,,
consultatio,consessus> Tiempo de con
sulta: ,, tempus consultationis
CONSULTADO ,, consultus
CONSULTAR ,,,
,,,,
, consulto,consulo>
El que consulta tarde: ,
, qui sero consultat> Juntamente
, una consulto>
arruinando: peredo> Hacer
que se consuma: prorsus
marcescere facio> Insensiblemente:
,-, sensim et
clam obsumo> Juntamente gastando:
simul atterendo conficio>
Que consume con fuego: ,
igneo ardoree consumens> Que
consume la vida: ,, at-

terens vitam> Que consume pudriendo:


,, tabe absumens> Sorbiendo: sorbendo deglutio
Todo: circumquaque depascor> Consumir y consumirse: ,, consumo,deficio
CONSUMIRSE ,-,-
, ,,,

211

, polluo,contamino,inqui
no

, tabesco,me consumo,
colliquefacio,tabe consumor,contabes
co> De trabajos,de fatigas: aerumnis conficior

CONTAR ,,,
,-,,
,,,

narro,memoro>
Referir:
enarro> Adems:
, praeterea narro> Antes: ,
praenarro,ante memoro> Contado por
el mismo que lo hizo: ,
, ab ipso auctore narratus> De
antemano: praenarro> De
paso: obiter narro> De
be contarse: reuntiandum.dicendum> El que cuenta sus propias acciones: ,.
quae a se gesta sunt commemorans>
Incidentalmente: obiter
narro> Indigno de contarse:
, non dicendus> Contar ms: insuper narro> Segunda vez:
iterum narro> CONTAR,numerar: ,,,
,,,
,, numero,computo,recenseo> Contar a la vez: simul recenseo> Ajustar cuentas:
rationes reffero> Con
exactitud: recte supputo>
Contar entre: annumero inter> De cinco en cinco: per
quinos numero> Nominalmente: nominatim recenseo> Contar con
los cinco dedos: numero> Perito en contar: ,, pertus supputandi>Por medio de piedras
calculis computo> Que cuenta
de cinco en cinco: ,, per
quinos
numerans>
Sumariamente:
summatim recenseo>

CONSUMO ,,; ,
, cousumptio
CONSUNCIN ,,;
,; ,, liquefactio,tabes
CONSUSTANCIACIN
consubstantatio

,,

CONSUSTANCIAL , ,
, conmsubstantialis
CONSUSTANCIALIDAD ,,
consubstantialitas
CONTABILIDAD ,, ratio> Li
bro de contabilidad: ,,
rationum liber
CONTACTO ,,; ,,; ,,,; ,,
,,, contactus> Mutuo: ,, mutuus contactus> Unirse con mutuo contacto:
contactu mutuo jungo
CONTADOR ,, computator
CONTAGIAR contagione inficio
CONTAGIO
,,;
,,;
,,;,,;,,;
,,
labes,lues,contagium>
Gran contagio: ,, magna
lues
CONTAMINACIN ,,; ,,; ,, contaminatio

CONTARSE,narrarse (fcil de..) ,, facilis narratu

CONTAMINADO ,,; ,
,; ,, contaminatus,
scelestu

CONTEMPLACIN ,,; ,,,,,;


,, contemplatio

CONTAMINADOR ,, contaminator
CONTAMINAR ,,
,,,,-

CONTEMPLADOR ,, spectator>
Curioso contemplador: ,

212

de contemplar: spectandum
est>Antes: ante contemplor
Difcil de: ,, difficilis ad contemplandum

curiosus contemplator
CONTEMPLAR ,,-
,,,-,
,, circumspicio,subcontemplor,contemplor> Se ha
CONTEMPLATIVO ,,; ,, qui exercet se in divinis
rebus
CONTEMPORANEIDAD
contemporaneitas

actio> Antes: ,-
ante corceo> Apto para contener:
,,; ,,;
,; ,,, vim
habens continendi> Con fuerza para
contener: ,, qui habet
vim continendi> Dentro de los lmites: simul suis limitibus
definio> Difcil de: ,
, in coercendi difficilis> El
primero: prior compesco
Juntamente: , simul coerceo> Por todas partes: circumquaque arceo> Que puede
ser contenido: ,, qui capi
potest> Ser contenido: con
tineor

,,

CONTEMPORNEO `,,;`,
,,; ,,; ,
,, coaetaneus> Ser contemporneo: , contemporaneus sum
CONTENCIN,refrenamiento ,,
cohibitio
CONTENCIOSO ,,
,; ,,, co
mitialis,contentiosus> Muy: ,,,; ,, valde
contentiosus

CONTENERSE ,, contineo me
CONTENIDO ,, () con
tentus> El contenido de una cosa:
,, res capta

CONTENDER ,,
,,,,
,-,,, insuper contendo
insuper certo,contendo>En frecuentes
juicios: crebro judicio
contendo> Juntamente con mucho empe
o: simul magno studio

CONTENTAR,hacer feliz , beatum efficio> (Ver COMPLACER)


CONTENTARSE , conten
tus sum,acquiesco
CONTENTO ,, contentus
Con su suerte: ,, sorte
sua contentus> Contento con lo que
tiene: ,, qui sua satis
habet> Estar contento: ,
,, contentus sum

CONTENER ,`,`,,,,,
,,,
,,,,
,,,,,,
,-,,,-,-,,,,,,,,,
,,,,,,,,
,, contineo,cohibeo,inhibeo,detineo,corceo,compesco,interpello> Accin de contener o
caber: ,, ipsa capiendi

CONTERA de la lanza ,, hastae cuspis quam terrae infigimus


CONTESTACIN
,,,
nthifona,responsio,renuntiatio
CONTESTAR respondeo
CONTEXTO ,,; ,

213

,; ,, contextus,
contextus verborum> De un escrito:
,, contextus

,, certaminum studiosus
CONTGUO ,,; ,,
;
,,;
,,
contiguus,vicinus,subjectus

CONTIENDA ,,;,,
; , ; ,,
,,; ,,; ,
,; ,,; ,, con
tentio,conflictus,rixa> Civil:
,, concertatio civilis> Entendido en toda clase de contiendas:
,, omniu certaminum peritus> Por amor a las contiendas:
contentiose> Amante de las
contiendas: ,,,; ,,, amans contentionum>
Amar las contiendas: amo
contentiones> Amigo de contiendas:
,; ,,,;
,,; ,,
continuatio,assiduitas,ordo,religatio

CONTINENCIA ,,
continentia> En la comida: ,, continentia in victu
CONTINENTE ,,, terra
continens> En el continente:
in continenti> Hacia el continente:
in continentem
CONTINUACIN ,,;,
, ex adverso,contra; ,(gen.),,,
(ac.) in,advesum,contra> Estar en
contra: contra sto

CONTINUADAMENTE ,, continenter

CONTRABANDO ,, mercium
interdictarum commercium> Ejercer el
contrabando: fraudulenter contra rem sive jura puvlicanorum ago

CONTNUAMENTE ,,,
-,-,,
,,,,,
continenter,assidue,
crebro

CONTRABANDISTA ,,, mercium interdictarum advehor

CONTINUAR , ,
continuo

CONTRACCIN ,,; ,,; ,,; ,


,,,, contractio,coarctatio> De dos cosas en una
sola:
,,
contractio
duarum in unum> Por contraccin:
contracto> Sin contraccin: , sine con
tractione

CONTINUIDAD ,, continuitas
CONTNUO ,,;,
; ,,,,; , (slo nom.ac.pl.fem.:
),,, assiduus,con
tinuus> De continuo: crebro>
Ser contnuo: ,
CONTORNAR contorqueo

CONTRADECIR ,,
,,,
,,,, contradico,inficio> Con locuacidad: loquacite obtundo> Decir lo contrario:
contrarium dico> Refutar
adversor

CONTORNO ,,; ,
,; ,,,;
,, ambitus,circuitus
CONTRA,,-,,,,,
-,,,,

CONTRADICCIN ,,

214

contractus> Contrado o que pue


de contraerse: ,, contractus vel qui contrahi potest

,,; ,, con
tradictio> En el discurso,en la pala
bra: ,, sermo non sibi con
veniens> Refutacin: ,
contradictio

CONTRAMURALLA
,,
agger muros praemuniens

CONTRADICTORIO ,,; ,, contradictorius

CONTRAMURO ,,
intersepiens

CONTRAER ,,,,,,,-,
,,,
contraho> Capaz de contraer
,, habens vim contrahendi> En espiral: in spira
contraho> En uno: contraho
in unum> Propio para contraer:
,, habens vim contrahendi

murus

CONTRAPESAR libro
CONTRAPESO ,, libramentum
CONTRAPOSICIN ,, oppo
sitio
CONTRAPUESTO
rius

CONTRAERSE ,- contraho

,,

contra-

CONTRARIAR
,,
adversor> Que contrara:
,, adversans

CONTRAHACER la figura ,,- formam exorno,affingo


CONTRADAMENTE contrac
te

CONTRARIEDAD ,
, contrarietas> Contrariedades:
,, res adversae

CONTRADO ,,; ,
,; ,,;
,,,; ,
,; ,,; ,,;
,,,,
,, adversus,contrarius>
Enemigo: ,,,; ,,; ,, adversarius,contrarius> Ser contrario:
,,-, infestus sum> Ser en compaa
de otro contrario de alguno:
sim,ul con alio infensus sum
alicui> A la parte contraria:

in diversam,alteram partem>
Al contrario: ,,
,,, e contrario> Hacer lo contrario: ,
- facio contra> Lo contrario: contraria> Oculto: ,, occulte contrarius> Propender a lo contrario: ex
adverso propendeo

CONTRARIO ,,CONTRASEA ,,; ,


, tessera> De dinero:
, tessera nummaria> De la milicia: ,,, tessera
casrtensis> Para el teatro:
, tessera theatralis> Que no
lleva,que no tiene contrasea: ,, qui nihil symboli affert
Sin llevar la contrasea:
sine symbolo
CONTRASTAR,confrontar , obsisto,confero
CONTRATA ,,; ,
, contractus> Por contrata y
comercio: per commercium atque contractus> Que contra
ta o hace compaa: ,,
qui paciscitur> Hacer contratas con
el pueblo: ago cum populo et quaestum ab eo facio

CONTRARRESTRAR contra valeo

215

CONTRATAR
facio

,-

,,; ,, tributum a
singulis pendendum

quaestum

CONTRIBUIR , simul operam suppedito,confero> A los


gastos de otro: ,-
- ad sumptus faciendos meis opi
bus alium adjuvo> A los gastos:
una sumptus administro> Con
dinero: pecuniam confero> Con
un tanto: confero symbolam>
El que contribuye con poco dinero
para el convite: ,,
qui parvam symbolam confert in convivium> Juntamente al sustento: una confero ad nutriendum
Juntamente con su trabajo: una operam confero> Que paga o
contribuye: ,, qui tribu
tum confert

CONTRATADO ,, locatitius de quo conventum est


CONTRATISTA ,, redemptor
CONTRATO ,,; ,, contractus> Escribano que
escribe los contratos: ,, tabularius qui pacta conven
ta scribit> Lo relativo a los contratos: ,,; ,, ad pacta conventa spectans>
CONTRAVALACIN ,, sepi
mentum
CONTRAVALAR , vallo

CONTRIBUYENTE ,,; ,, consummator> La contribuyente,mujer del: ,


, municeps

CONTRIBUCIN ,,; ,,; ,,;


,; ,, vectigal,colla
tio> Pagar contribucin: ,
tributa pendo> Arriendo de
las contribuciones: ,
,, vectigalium redemptura>
Controlador de las: ,,
; ,, tributorum collec
tor> Oficial de las: ,,
tributi scriba> Recaudacin de las
,, tributi collectio>
Contribucin
corta:
,,
parva symbola> Encargado de hacer el
reparto de las contribuciones: ,, qui censum in litteras
reffert> Exigir contribuciones: tributa exigo> Hecho o juntado por contribucin de muchos:
,, collatitius> Individual:
CONTROVERTIDO ,,
controversus> Muy controvertido:
,,,; ,,
controversus

CONTRISTAR juntamente una


contristor
CONTRISTARSE ,,
contristor
CONTROVERSIA ,,;
,,; ,,
,,
controversia>
Sin
controversia: sine con
troversia
CONTROVERTIBLE ,, de quo
disputatur

,, contumacia
CONTUMAZ ,,; ,,,; ,,
; ,,; ,,;
,,,,;
,,;
,,;
,,; ,,; ,,; ,, contumax,qui non est imperii patiens> Hacer contumaz: contumacem

CONTROVERTIR , controversor> Que debe controvertirse: ,, in deceptationem revocandus


CONTUMACIA ,,; -

216

reddo

,, conventionalis,positivus

CONTUMELIA ,,; ,,; ,,; ,,


,,; ,,;
,,,,;
,,; ,
,; ,, contumelia
CONTUMELIOSO ,,
,,; ,,;
,, contumeliosus

CONVENIDO ,, locatitius de quo conventum est


CONVENIENCIA ,,;
,; ,,,,
convenientia
CONVENIENTE ,,,,,; ,
; ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,,,; ,, decorus,
conveniens,justus,consentaneus,congruus> A todos: ,, omnibus congruens> Contra lo conveniente
o lcito: ,, secus
quam decet> Es conveniente:
convenit>Juzgar conveniente:
aequum censeo> LO que es conveniente
,, quod pertinet ad>
Ms conveniente: plus
qua oportet> No conveniente: ,, non apte> Ser convenien
te: , decorus,conveniens sum

CORTURBACIN ,, corturba
tio
CONTURBAR ,,-
,,,,

conturbo>
Conturbar
con:
,- simul conturbo>
Levemente: ,- leviter
conturbo
CONTUSIN ,,
,,;
,,;
,,; ,,; ,,; ,,, con
tusio,sugillatio> Medicamento para
curar las contusiones: ad vibices> Seales de contusin: ,, ex sugillatione
livida

CONVENIENTEMENTE
,,
,,,-,
,-,,,
, congruenter,congrue,convenienter

CONTUSO ,, contusus
CONVALECER ,,
,-,- convalesco> Jun
tamente: simul invalesco

CONVENIO ,,; ,
,; ,,; ,
, pactio,foedus,reconciliatio>Mal
convenio: ,, malum foe
dus> Sin convenio: sine
pactione

CONVALECIENTE ,, valetudinarius
CONVALESCENCIA ,,
, virium refectio

CONVENIR ,,,
,,,-,,,,,,
,,,
,,,, convenio,consentio,paciscor,congruo> Cuando convenga: ; cum oporteat,deceat> Est convenido: pactum est,convenit> Mutuamente: vicissim consentio> No con-

CONVENCER ,,,
,,, convin
co,corripio> Ser convencido:
convincor
CONVENCIN ,,,
,, conventio,compositum
CONVENCIONAL

,,-

217

sentir: , non convenio> No conviene: non decet> Que ajusta o conviene con: ,, conveniens> Que conviene: ,, decens> Conviene
,,,,
expedit,decet,oportet> Hacefalta:
oportet,opus est> Segn conviene: ,
convenienter> Como conviene:
, ut decet

conversor,confabulor
communico> El que conversa con: ,, confabulator
CONVERSIN ,,,
,,; ,,
,,,
,,,; ,,; ,,; ,,
,; ,,; ,, conversio,poenitentia

CONVENTO ,, coenobium

CONVERTIDO ,, conversus

CONVERSACIN ,,; ,,;


,,;
,
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,,;
,,,;
,,, confabulatio,
colloquium,sermo,conversatio,sermocinatio> Apto para la conversacin:
,, aptus ad sermoci
nationem> Breve en la conversacin,
en la charla: ,, brevis in sermone> Contumeliosa:
, sermo contumeliosus> Cortar la
conversacin: succedo ser
moni> De bagatelas: ,,
nugiloquium> Ftil,balad:
,,; ,, tenuis et
inanis sermo> Insulsa o intempestiva: ,,,
sermo ineptus,frigidus> Interrumpir
la conversacin: sermonem
interpello> Mentirosa: ,
mendax sermo> Muy larga:
,,-,, multiloquium> Necia:
,, stultiloquium> Noctur
na: ,, nocturnus sermo
Redundante: ,, supervacuus sermo> Sobre cosas insignificantes: ,, de rebus
minutis sermo

CONVERTIR ,,,-,- converto> Que


se ha de convertir: conver
tendum
CONVEXO
convexus

,,,

CONVIDADO ,,; ,,; ,,,


mensae assecla,conviva> Reunin de
,,, coetus convivantium> A la misma mesa: ,,
una exceptus convivio> El que
avisa a los: ,, qui
ad coenam convivas vocat> Recibir
los convidados,entrar los convidados
una excipio convivio
CONVIDAR ,,,,,, con
vivor, convivio excipio> A beber:
poculo provoco> De nuevo:
rursus convivio accipio
El que convida en nombre de otro:
,, accersitor> El que con
vida: ,,; ,
,;,, epulo,convitator,exceptor
CONVITE ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,, vonvivium,
epulum,compotatio> Andar en convites
epulo> Dar un convite:
,,, epulum praebeo,convivio> Ce-

CONVERSADOR ,,; ,,, confabulator> Poco


conversador ,, paucilo
quus
CONVERSAR ,,
,,,,

218

nndose con flores: convivia


floribus redimitus agito> Compaero
de convite a escote: ,,
socius convivii in quo symbolam quis
que confert> Desde el convite: ex convivio> Convite del yerno
,, dona o convivia generi
El principal del convite:
,

,
convivii princeps> El dispone o

prepara el convite: ,,
qui convivium instruit> Convite en
que se dan slo majares secos: -

lebrar convite en compaa:


una convivum celebro> Pertenecien
te al convite: ,,, ad convivia pertinens> El
que preside o dirige un convite:
,,;
,,
,, conviviorum magister>
Presidir un convite: con
vivii magister sum> Presidencia del
convite: ,, convivii
praefectura> Sala,lugar del convite
,,; ,
,
con
vivii locus>Celebrar un convite ador
,, epulum in quo sicci tantum ponuntur cibi> Entre amigos:
,, sodalitium> Frequentar
convites: convivia agito>
La ropa del convite: ,,
convivalis stola> Convite pblico:
,, convivium publicum>
Que contribuye con poco dinero para
el convite: ,, qui
parvam symbolam confert in convivium
Suntuoso: ,, lautum convivium

,, convulsiones efficiens
CONVULSIVO ,, convulsivus
CONYUGAL ,,; ,,;
,, jugalis,conjugalis
CNYUGE `,,,;-
,,; ,,,; ,,; ,,,;
,, conjux; conjuges>Mutuo amor de los cnyuges:
,, mutuus amor conjugum

CONVIVIR versor inter homines

COOPERAR ,
in re conficienda operam praebeo

CONVOCADO ,, convocatus
CONVOCAR ,,
, convoc,congrego> A junta
contionem advoco> El que
convoca,llama a algo:,
vocator> Que tiene fuerza de llamar,convocar: ,, evocan
di vim habens

COORDINADO ,, concin
nus
COPA ,,;`,,;
,,,;,,
,,; ,,; ,,; ,,(-),
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,,; ,,
calix,poculumcupa,crater,phiala,patera,cyathus> Que apur la copa: ,, calice haustus> De
libacin: ,, patera> Espe
cie de copa:,, poculi ge
nus> Con asas: ,, carchesium> De figura de tonel: ,, poculum instar dolii> De
plata: ,, phiala argentea> En la coge una hemina: ,

CONVOCATORIA ,, convocatio> Para un snodo o concilio:


,, indictio> Llamar a una
convocatoria de junta: ad
contionem voco> Que tiene fuerza de
conocar:,, evocandi vim
habens
CONVOY ,, commeatus
CONVULSIN
,,,;
,,; ,, convulsio>Leve:,, levis con
vulsio>Que produce convulsiones:

219

, poculum capiens heminam> Grande


,, crater magnus> Lo que
se puede recoger en una copa,es decir,algo pequeo: ,,
in poculum fluens> Pequea: ,,,; ,
,,; ,,; ,,, caliculus,cyathus,craterculus> Copa de los rboles: ,, frondes arborum

, transcribo,exprimo> La figura de algo: ,,-,


ad
formam
effingo
COPIOSAMENTE (), copiose
COPIOSO ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,, copiosus

COPARTCIPE ,, consors

COPISTA
,,,
scriba,scriptor

COPERO ,,; ,,; ,,; ,


, pincerna,pocillator> Oficio de
copero: ,,,
pincernae officium

CPULA ,,; ,,;


,,; ,, copula,co
pulatio

COPIA ,,; ,
, exemplar,transcriptio; ,, ad exemplar effictus> Copia reciente sacada de los modelos:
,, opus recens et ex
ipsis exemplaribus editum

COPULADO ,,; ,,
copulatus
COPULAR copulo> Deseoso,ardiente de copular: ,, cu

COPIAR ,,,
pidus copulandi vehementer,qui coire
solet

coraza que cae sobre el pecho: ,, subjecta pectori pars


thoraci> Armar con: ,
thorace munio> Accin de armarse con
,,; ,, loricatio> Armado de coraza: ,
,; ,, loricatus> Que
lleva coraza: ,, loricam ferens

COPULATIVO ,,
,, copulativus,aptus ad
copulandum
COQUETERA ,, lenocinium
CORACERO ,, kataphrac
tus,armis munitus

CORAZN ,,; ,,
,; ,,; ,,
;, (slo nom.ac.dat. sing),
, (nom.ac.dat.sing) cor,pectus>
(Como asiento de la sensibilidad):
,, cor> Clavado en el corazn: ,, qui in corde haeret> Con todo el corazn,de
corazn: , ex corde,
toto corde> De mal corazn: ,, subvecors> Dirigido al mis
mo corazn: ,, in ipsum cor directus> Dotado de corazn,
audaz: ,, audaci cor
de praeditus> En la regin del corazn: ,, in cordis la

CORACINO (pez der mar) ,,


,, coracinus
CORAL ,,, corallium
CORAZA ,,; ,,
,,; ,, lorica,
thorax> Armado de bella coraza:,, thorace pulchre armatus>
De hierro: ,, thorax> Lo
que se pone como vestido sobre la
coraza: ,, id quod
thoraci superinduitur> Parte de la

220

tere> Herir el corazn: ,


, vulnero,cor ferio>
Hombre de mal corazn:
, cordis perversus homo> Agitar
en el corazn: in corde agito> Perteneciente al corazn: ,, ad cor pertinens> Que est
bajo el corazn: ,, qui
est sub corde> Que parte el corazn:
,,,
cor
scindens> Que tiene el corazn duro
como la piedra: ,, qui
esrt saxeo corde> Que tiene gran
corazn: ,, qui est
elato corde> Sin corazn,inhumano,
despiadado: ,, qui est
gravis pectoris> Tener dolor de
coran:
,
dolore
cordis afficior> El que padece del
corazn: ,, qui dolore
cordis afficitur> Dolor de corazn:
,, dolor cordis> Que
lleva dolor de corazn:
, cum dolore cordis conjunctus>
Conocedor o penetrador de coraznes:
,, cordium cognitor
aut scrutor>Arrancar el corazn:
cor revello> Defensa del co
razn
(trax):
,,
cordis tutamen> Palpitacin del cora
zn: ,, cordis palpitatio> Sentir dolor de corazn:
,- cordis dolorem sentio

CORCHO ,,, suber> De


corcho: ,,; ,,
suberinus,corticeus
CORCOVA ,,; ,,
; ,, incurvitas,gibba
CORCOVADO ,,, curvus> Por
la edad: `,, cur
vus
CORDEL ,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,,; ,,;
,, funis> Cordelillo:
,,; ,, funicu
lus> Tirado a cordel: ,,
ad amussim directus> De hojas de pal
ma: , funis e palmae
virgulis> De junco: ,,
funiculus e junco plexus> De pozo:
,, funis haustorius> La
accin de tirar a cordel: ,
, ad amussim directio
CORDELERO ,, qui funes
conficit
CORDERO ,,; ( ),,,; ,,; ,,; ,, agnus> Corderillo: , ,,; ,
(agni vel haedi tenelli) agniculus> Que tiene el cordero debajo de
s para amamantarlo: ,,
sub se agnum habens ovis> Cordera bi

CORAZONCILLO (planta) ,,
hypericum
CORBATA ,, redimiculum
dental: ,, bidens agna> El
que come cordero: ,,
qui agnum comedit> Corderos o cabritos de un ao: agni o haedi
anniculi> Perteneciente al cordero:
,, agninus> Piel de cordero: ,; ,, pellis
agni> Que devora a un cordero: ,, qui agnum devorat> Que
mama: ,, agnus lactens>
Que tiene muchos corderos: ,
,; ,, multos habens agnos

CORDN ,,; ,,
,,;,,,;
,,; ,,;
,, funiculus,indago
CORDURA ,,,,; ,, (nox,la noche,tiempo de pensar con cordura),
mentis sanitas,sapientia> Con cordura: prudenter> Cuya cordura es tarda: ,, qui
sero sapit> De nimo: ,
, sanitas animi> Ensear a obrar
con cordura: doceo sapere

221

,, cornicen

COREO (pie mtrico) ,,;


,, choreus
COREGA
,;
choragus,dux chori

CORNISA ,,; ,
, corona, coronatio

,,
CORNUDO ,,; ,
,; ,,; ,
; ,, cornutus

CORICEO ,,,;,,; ,,; ,


coriaceus

CONPETA ,,;
, cornupeta

CORIAMBRO (pie mtrico) ,


, choriambrum> Que consta de coriambros: ,, choriambicis constans

COREOGRAFA ,, chore
graphia
CORO ,,; ,, cho
rus> Coro desconcertado:
Syrbenae chorus (coro de Sirbena
Arreglo del coro: ,,
chori constitutio> Canto del coro:
,, chori cantus> Dirigir
el coro: chorum instituo>
El que dirige el coro: ,
, qui chorum moderatur> Entrada
del coro: ,,, ingressus
chori> Media parte del coro: `,, dimidia pars chori> Perteneciente al coro: ,, ad
chorum pertinens> Que ocupa el
centro del coro: ,, me
dius in choro> Que se cantaba por el
coro en el ingreso a la escena:
qui canebatur a chor in
parodo quasi in transitu> Sin coro:
,, sine choro> Triple
coro: ,, triplex chorus>
Unido en el coro a otro: ,
, in choro alteri junctus>
Viento de noroeste:,, corus
vel caurus> Medida: ,, corus

CORIBANTE ,, corybas,sa
cerdos Rheae vel Vestae; ,
curetes
CORIFEO ,, coriphaeus
CORIMBO ,,; ,,
corymbum
CORISTA,primer corista,primera voz
,,, in summo choro stans
CORIZA ,, gravedo> Padecer
de coriza: gravidine laboro
CORMA ,, pedica, ad pedes
hominum vel animalium vinciendos
CORNADA ,, cornu ictus
CORNEAR ,, cornibus fero> Echar fuera a cornadas:
desjicio cornibus
CORNAMENTA (Ver CUERNO)
CORNEJA
,,;
,,
cornix> Que tiene la edad de cinco
cornejas: ,, quinque
cornicum aetatem aequans

COROGRAFA ,, chorografa
COROGRFICO ,, chorographicus

CRNEO ,,; ,,
; ,, crneo

CORGRAFO ,, chorographus

CORNETA,instrumento
,,
buccina> Corneta,que toca el cuerno:
COROIDES (con forma de cuero) ,, membrana oculorum

COROLA ,,; ,

222

,,;
,,;
,, venditor,venditrix coronarum

,; ,, corolla
COROLARIO ,,;
, corollarium

CORONACIN ,, corona
mentum

CORONA ,,,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;,
; ,, corona> Pequea:
,,;
,,
corolla> Accin de llevar la corona:
,, coronae gestatio>
Perteneciente a la corona: ,,; ,, (particularmente del crneo) coronarius,coro
nalis> Ambicionar las coronas:
ambio coronas: Ansioso de co
ronas o premios: ,,
amans coronarum> Apto para tejer
coronas: ,, aptus ad
coronas texendas> Corona austral:
,, corona australis>
Bien tejida: ,, contexta corona> Ceir con corona: corona redimo> Competicin
que se premia con una corona: certamen corona donandum> De los reyes de Persia:
,,,, tiara,cydaris
Donde se disputa, en lo que se dispu
ta una corona: ,, in quo
de corona certatur> En forma de
corona: in coronae formam
La que hace coronas: ,,, coronaria> Llevar corona: ,,
coronam fero> Que lleva
corona: ,, coronam
gestans> Privar de la corona: coronam detraho> Que lleva corona
de oro: ,
, auream coronam ferens> Que
prepara coronas: ,,
qui coronas apparat> Que sabe tejer
coronas,apto para tejer: ,, habens artem coronas texendi,aptus ad coronas texendas> Que te
je coronas: ,
,,,
qui
coronas
plectit> Que tiene corona blanca:
,, albam coronam habens> Vendedor,vendedora de:

CORONADO ,,,;
,,; ,, coronatus> No coronado: ,
,,,; ,,
non coronatus> Coronado recientemente: ,, nuper coronatus>
Bien coronado,con una bella corona
(vg. de flores) ,,, pulchre coronatus> Con
guirnaldas: ,, sertis
undequaque redimitus> Con hojas de
pino ,,,
pinis redimitus
CORONAMIENTO,cumbre o cima de una
cosa,dignidad ,, fasti
gium
CORONAR ,,,
,,,,,, corono> Con cintas: taenia redimio> Por delante: ante
corono> Ser coronado:,
coronor
CORONEL ,,
praefectus

mille

viris

CORONILLA,la parte media de la cabeza ,, media pars capi


tis> Yerba: ,, securidaca
CORPORACIN ,, coetus
iisdem legibus vivens,corpus
CORPORAL ,, corporalis,corporeus> Revestir de forma corporal:
corporea natura induo
CORPORALMENTE corporaliter
CORPREO ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,, corporeus

223

CORPORALIDAD,calidad de corporal,cosa corporal: ,, cor


poreum

CORPULENTO ,,,,,,
,,; ,,,; ,, corpulentus,magno corpore> Hace corpulento: corpulentum reddo> Ser
corpulento: corpulentus
sum
CORRAL ,, consep
tum

CORPS,guardia de.. ,,
custos principis
CORPULENCIA ,,,
,, copulentia,corporei
tas
CORREA ,,,; ,,,,,; ;
,,; ,,;
,; ,, lorum,habena,
bovis corium,corrigia,scutica,flagellum> Del calzado: corrigia calceamenti> Del escudo o de la
espada: ,, lorum clypei
aut ensis> Del yugo: ,,; ,, collare> Ju
gar con correas: cottabo
ludo> Juego de correas: ,
,;,, lusus cottabi

cursor> Calzado de los corredores:


,, calceamentum cursoris> Corredor de caballos: ,, equorum agitator> De gneros: ,,;-,,
pararius> En competiciones deportivas: ,, diauli cursor

CORREAJE ,, loramentum> Lu
gar donde se guarda el correaje de
un coche: ,, locus in curru concavus

CORREGIDO, no corregido
, non castigatus

CORREDIZO que se desata fcilmente


,, solvendi vim habens
CORREGIBLE ,, corrigendus

CORREGIR ,,,,,,, corrigo> A los


nios: castigo> Accin de
corregir antes,precaucin oratoria:
,,
praecedens
correctio (fig.ret.)> Apto para corregir: ,, aptus ad
corrigendum> Capaz de corregir:
,, qui habet vim emendandi
De antemano: ,- praecastigo> El que ha de ser corregido:
,,
corrigendus>
Lo
equivocado: corrigo erra
tum> Que sirve para corregir: ,, habens vim emendandi

CORREAZO,dar correazos verbe


ro
CORRECCIN ,,; ,,; ,,; ,,,; ,,; ,, correctio,emendatio,castigatio
CORRECCIONAL
carcer

,,

CORRECTOR ,,; ,; ,,; ,


,; ,,; ,,
,,
corrector,qui
ad
rectum restituit

CORRELATIVO ,, conveniens

CORRECTO ,, correctus,
emendatus,politus

CORREO `,,,
; ,,; ,,
,,; ,
,,,
,, tabellarius> Co-

CORREDOR ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,

224

curro> Alrededor: ,
circumcurro> Andar corrien
do de una parte a otra: cursito> Apto para correr:,,
,, aptus ad currendum> Ce
leridad en el correr: ,,
celeritas in currendo> Como los
perros: incitato cursu fe
ror> Con armas: , decurro in armis> Con celeridad: celeriter decurro> Con mpetu:
cum impetu decurro> Con
ligereza: velocitate pedum
praeditus sum> Con viento dfavorable
secundo et afflante ven
to curro> Correr a una: , concurro> Correr adentro:
intro curro> Correr bien,mucho
,, qui bene currit> Dao
so al que corre: ,,
perniciosus currenti> De carrera tor

rreoc de los reyes persas: ,


regum persarum taballarii> Posta:
,, cursor,nuntius> Ser correo de a pie: ` cursor a
pedibus sum> Tener el oficio de:
` cursor,tabellarius sum
CORREOSO ,, loro similis
CORRER ,,,,,,,,,,,,,,, curro> A caballo: equo decurro> A la par:
,,,
, simul,juxta curro,concu
rro> A lo largo de: praeter
curro> A travs: transcurro>
Correr a: accurro> Accin
de correr en crculo: ,,
,, circumactio in orbem>
Al mismo punto: eodem in
tuosa: ,,, oblique
currens> De un lado a otro: discurro> El acto de correr:
,,;-,,
discursio>
Delante:
,,,
,, prius curro,prae
curro> Detrs: , per
sequor,post insequor> Echarse o lanzarse fuera corriendo: si
mul excurro> El que corre en crculo
,, in gyrum currens>
Correr en crculo: in orbem
curro> En comn: communi
ter decurro> En contra:
adversor> En derredor en contra:
circumconcurso adversus
En una carrera: concurro
Correr frecuentemente: cursito> Fuera de la lnea: cons
titutum cursum egredior> Ganar a correr: curreendo supero>
Hacia abajo hasta el fin:
decurro> Hacia abajo: ,
decurro,infra curro> Correr ligero: , celeriter curro> Lugar para correr:
,, locus ubi curritur> Ms
adelante: , una praetercurro> Mucho: -

supercurro> Por fuera:


excurro> Por los montes:
per montes curro> Que corre a otro
lado: ,, transcursor>
Que corre a una con otro: ,
, qui una currit> Que corre bien
,,
bene
currens>
Que
corre con estrpito y rudo: ,,, cum strepitu currens> Que corre con velocidad: ,, qui velociter
currit> Que corre con viento prspero: ,, secundo vento
currens> Que corre de nuevo:
,, recurrens> Que corre duran
te el da: `,, diurnus cursor> Que corre en lnea recta: ,, qui recta via
currit> Que corre lejos y por mucho
tiempo: ,, qui longe
et diu currit> Que corre muy lejos:
,, longissime currens> Que corre o se mueve por s
mismo sin impulso ajeno: ,
, ipse per se currens> Que corre
por todas partes: ,,, circumquaque currens>
Que
corre
velozmente:,

225

,, gratiae relatio> Correspondencia,reciprocidad,relacin


entre personas o cosas: ,
,; ,, alter alteri relatio

,,; ,, velociter currens> Que excita a correr:


,, (-) ad cursum
excitans> Que vuelve a correr:
,,; ,, recurrens> Se ha de correr alrededor:
circum currendum> Seguir corriendo: incurro>
Volver a correr: ,
, recurro> Corriendo:
; cursim> CORRER,
fluir los lquidos:`,,
,,,
fluo>Fluir a la vez: simul defluo>Correr fluyendo:
, influo,defleuo> Hacia abajo , defluo> Hacia adentro: simul influo> Lo que corre alrededor:
,,
circumfluus>
Muy
profundo,mucho: profunde
fluo>Pasar corriendo: prae
terfluo> Por debajo: subter
labor> Fluir por: effluo per>
Que corre o mana abundatemente:
,, copiose fluens> Que
corre por todas partes:
, in duas partes fluens

CORRESPONDER refero gratia> Corresponder al que ama: amantem redamo> Como corresponde: ut dignum est> Que
corresponde mutuamente ,
alter alteri respondens>No ser
debidamente correspondido:
, debitam gratiam non
accipio
CORRETEAR ultro citroque
cursito (de aqu para all)
CORRIDA ,, cler cursus>
De corrida: cursim
CORRIDO
,,
vafer>
Hombre corrido: ,, homo
tritus
CORRIENTE`,,; `,
;`,;`,,;`,`
,,;`,,;
,,;
`,,;`,,; ,
,; ,,;,,;effluxio,fluentum,profluvium> A manera
de corriente: ` instars fluen
ti> Arrebatado por la corriente: ,, aflumine abreptus

CORRERA ,,, excursio,incursus> Militar: ,


,; ,, decursio militaris> Molestar con correras:
excursionibus infesto
CORRESPONDENCIA por favores De agua que va por lugares ocultos:
` furtim effluens
aqua> De ancha corriente:
, latum fluentum habens> De hermosa corriente: ,,, pulchrifluus> De hermosa
feliz corriente: ,,; ,,; ,,,
, facilem cursum habens,pulchri
fluus> De honda corriente: ,, profunde fluens> Decrecer
la corriente y formar lodo:
decresco et limo induco> Como una co
rriente: in morem aquae
difluentis> El fluir de las aguas:
,, fluxus aquarum una

corriente en otra: (dat.)


confluo in> Estrepitosa: ,
, fluxum cum strepitum> Pequea:
,, parvum fluentum> Que
fluye hacia abajo: ,,
fluens decrescens> Que lleva hermosa corriente: ,, pulchris undis fluens> Tranquila,fcil:
,, aquae decursus suavis
CORRILLO ,,; ,,
corona hominum> Andar formando corri
llos: circulatorem ago>
Andar hablando en corrillos:
confabulo,garrio> El que an

226

corrumpo,liquefacio,tabesco,vitio> A una doncella: vitium


affero virgini> Algn tanto: aliquantulum corrumpo> Antes:
,,- ante corrumpo> Con tormentos:
tormentis distraho> Corrompido hace
poco: ,, nuper corruptus> Ddiva que corrompe: ,
munus> Adems: insuper corrumpo> Juntamente: simul corrumpo> Corromper o co
rromperse por todas partes:
ex omni circum parte putrefacio> Po
co ha corrompido: ,,
, nuper vitiatus> Propio para co
rromper: ,, corrumpendi
vim habens> Que corrompe la vida:
,, vitam corrumpens> Que
corrompe las almas: ,
, animas corrumpens> Que corrom
pe pudriendo: ,, macerans> Ser corrompido antes: ante corrumpor> Corromperse: ,,,,
,,
subputrefacio,corrumpor,contabesco>
Por todas partes: circumquaque corrumpor

da hablando en corrillos: ,
; ,, confabulator,circulator> Que acostumbra a andar en
corrillos:
,,
qui
circuire solet> Que forma corrillos
para ganarse la vida: ,,
qui in circulis victum quaerit
CORRIMIENTO,desplazamiento ,,; ,, lapsus
CORRO (ver CORRILLO)
CORROBORACIN `,,,,; ,, corroboratio
CORROBORAR `,`,`,`
,.,
,,,
,,,,,,-,
corroboro> Adems:
,,-,
insuper corroboro> Que corrobora: `,, qui corroborat
CORROBORATIVO `,, habens
vim roborandi> Lo que es corroborati
vo: `,, id quod habet
vim roborandi

CORROMPIDO`,,: ,
,;
,,;
,,;
,,; ,,,; ,,,
; ,, exoletus,putridine vitiatus,saniosus,fucatus,corrup
tus> Algo corrompido: ,,
subputris> No corrompido (hablan
do de jvenes): ,, exoletus

CORROER ,,,
,, corrodo,exedo
CORRODO por los aos ,,
id quod exesum est venustate> No
corrodo por los gusanos:
,, a tenedinibus con corrosus
CORROMPER `,,,-,,,
,,,,
,,,,,
,,,,,,,,,,
,,,-,
,,,,
,,,,;
,,,;
,
,; ,,; ,
,,; ,,,

CORROSIN ,, corrosio>
Alrededor ,, erosio in
circuitu
CORROSIVO ,, corrosivus
CORRUPCIN ,,;,
tabes,contabefactio,sphacellus,marce
do,corruptio> De cuerpo: ,
, tabefacio> De magistrados:

227

; ,,,,;
,,,,
,,;,, sec
tus,incisus,praeruptus,exsectus,debi
lis,abruptus,concisus> Alrededor:
,, circumcisus> Bien
cortado: ,, bene sectus>
Circularmente: ,, scissus in gyrum> En muchos trozos:
,, in multas partes sectus>
Poco cortado: ,, brevi
ter recissus> Poco ha cortado: ,, nuper dissectus serra>
Tarde: ,, sero amputatus

,, magistratus corruptio> De vida: ,, vitae


pernicies> Del aire: ,,
aris vitium> Estado de corrupcin,
estado corrompido de la ciudad:
,,
corruptus
civitatis
status> Exento de corrupcin:
,, corruptionis expers> Experimentar corrupcin: cariem sentio> Lleno de corrupcin:
,,, saniosus> Que
causa la corrupcin: ,,
putridinem faciens
CORRUPTELA ,,; ,
, corruptela

CORTADURA `,,; ,,,,,,,,,,


; ,,; ,,
,,; ,,;
,, scissio,scissura,conci
ssio,resegmina> Cortaduras: ,
, insecta> Que tiene cortaduras
pequeas:
,,
tenues
incissuras habens

CORRUPTIBLE ,, corruptibilis
CORRUPTIVO `,, corruptorius
CORRUPTO (hombre corrupto,perdido)
,, homo corruptissimus
CORRUPTOR `,,;
,; ,,; ,
,; ,,; ,
;-,,;,,;,,; ,,; ,,; ,, perduc
tor,corruptor> De lenguaje,como los
habitantes de Solos: , qui
Solis in urbe Ciliciae habitabant
vitiose loquentes

CORTANTE ,, habens vim


scindendi
CORTAR`,`,,
,,,,
,,,,
,,,,
,,,,,
,,,,
,,,,,,,,,
,,, seco,concido
amputo,diffindo,caedo,trunco,abscindo,incido> A golpe de hacha: securi dolo et complano> Algn
miembro: detrunco> Alrededor:
,, circumcido> Antes de tiempo:
,,,
,
praescindo>
Con
cuchillo: divido cultro> Con
el mismo tallo: cum ipso
caule
revello>
Con
escapel:
scapello reseco> Con hacha securi ferio> Con hierro: ferro incido> Con

CORSARIO ,; ,,
praedo
CONSERVAR intacto incolumen
servo (Ver GUARDAR)
CORTA de rboles ,, arbo
rum sectio> A modo de lo que corta:
eorum more quae scindunt> Arte
de cortar los rboles: ,
seccandi materaie ars
CORTADA por debajo
subtus excisa

,,

CORTADO ,,,;
,; ,,;-,,,

228

sierra: serra concido> El


cuello: , jugulum di
secco> El paso: intercludo>
En miembros: in membra concido> En partes menudas:
,,,,, in parva seco> En partes: ,,
,, disseco in frustra> Estando an fresco:
summas partes praecido> Lo
largo: longum amputo> Mal
alrededor: perperam circumdo> Miembro a miembro:
membratim incido> Piedra: lapides incido> Por abajo: ,
, succido> Por la
parte superior: praecido>
Por medio: medium seco> Por
partes: membratim concido> Por primera vez:
primum seco> Tener necesidad de ser
cortado: sectione egero> Cortar las manos: manus abs
cindo> Cortando incidendo>
Cortando en trozos: inciden
do,caesim> Cortante: ,,
habens vim scindendi> Que corta:
,,; ,,;
, sector>Accin de cortar:
,,; ,, decurtatio> Apto para cortar:
, aptus ad incidendum> Cortado
con
la mano: ,, manu
excisus>Cortado con la piedra: ,, a lapide excisus> Corta
do en lnea recta: ,, in
rec-tum scissus> Cortado en partes
largas: ,, in longas
partes amputans> Cortado en primave
ra: ,, vere decertus>
Cortado por la parte superior: , praecisus> Difcil de:
,, difficilis caesus> El
acto de cortar antes:,,
actio praescindendi> El que corta
fraudulentamente alrededor: ,, qui perperam et dolose
circumcidit> El que corta rectamente
,, recte secans> Fcil
de cortar,bien cortado: ,,

crudum adhuc seco> Juntamente: una concido> La


carne como los carniceros:
lariorum more carnes concido> La
parte
superior:

summum
cacumen praecido> Las partes extremas del cuerpo (brazos,piernas) en
un cadver: extremas partes corporis trunco> Las puntas:
; ,,, sectilis,
bene sectus> La que corta: ,
, sectrix> Lo que corta antes:
,, id quod praescinditur> LO que corta en pedazos: ,, id quod in frusta circumcisum est> Medio cortado:`,-,,;`,, semisectus> Mesa de cortar: ,
, mensa> Poca ha cortado: ,, nuper incisus> Que corta
afiladamente: ,, acute
sectans>Que cortan los rboles:, qui arbores secant> Que se
corta por primera vez: ,
qui primum caeditur> Que se quita
cortando alrededor: ,,
qui circum recidendo eximitur> Que
tiene facilidad de cortar: ,
habens vim secandi> Recin cortado: ,,; ,,,,, nuper amputatus> Rectamente cortado:
,, recte sectus> Se ha
de cortar alrededor:
circum recidendum est> Todo cortado:
,, totus concisus> Que
puede cortarse: ,, scissilis
CORTE ,,; ,,,,,,;
,, segmentum,abscissio
incisura,scissura> Parte cortada:
,, pars resecta
CORTE real ,, aula regia
CORTEDAD,tener cortedad
erubesco
CORTEJANTE ,,;

229

,, assectator

Conducirse como cortesana:


meretricem ago

CORTEJAR , deduco vel prosequor> A alguno para


captarse su favor: ambio

CORTESANO ,, palatinus,
aulicus

CORTEJO ,,; ,
, assectatio,deductio> El que for
ma parte de un cortejo: ,
, assecla> Lo que suele hacerse
en los cortejos: ,, quod
fieri solet cum honoris causa
deducitur

CORTSMENTE , urbane
CORTEZA ,,,; ,
,; ,,; ,,
,,,; ,,
,,; ,, cortex>
Abundante en corteza: ,
,; ,, corticibus abundans> Blandura de corteza: ,, tenuitas corticis> Cubierto
de
corteza:
,,
,; ,,; ,,
contectuss cortice> De spera cor
teza: ,, aspero cortice> De corteza gruesa: ,
, crassum corticem habens> De
corteza suave: ,, ae-

CORTS ,,;,,;,,;,,;,, officiosus,comis,urba


nus> Manifestarse cortes y obsequioso: obsequiosum me praebeo
CORTESANA ,,
tas

comi-

CORTESANA ,, meretrix>
vi cortice abductus> De corteza rugo
sa: `,, rugosam corticem habens> De corteza lisa:
,, qui molli cortice tegitur> De corteza: ,,
corticeus> De dura corteza o piel:
,, duram pellem vel
corticem habens> De una sola corteza
,, unico cortice contectus> Detraccin de corteza: ,,; ,, corti
cis detractio> Envuelto en varias
cortezas: ,, multis cor
ticibus involutus> Hecho de corteza:
,, corticeus> Hinchazn de
la corteza de los rboles: ,,
corticis turgicitas> La corteza
ms fina de los rboles: ,
tenuissimus arborum cortex> Pequea corteza: ,, parvus
cortex> Que rodea al fruto: ,, frutus integumentum> Que
rompe la corteza o la tiene rota:
`,, corticem rumpens
vel habeens ruptum> De corteza suave: ,,,
tenuem corticem habens> Que tiene la
corteza spera y velluda:
, densum et hirsutum corticem

habens> Que tiene la corteza blanda:


,,
molli
cortice
praeditus> Que tiene la corteza fina
y ligera: ,, tenuem
corticem habens> Que tiene la corte
za rota: ,, corticem
disruptum habens> Que tiene la misma
corteza: ,, eumdem corticem habens> Que tiene mucha corteza: ,,, latum corticem habens> Que tiene una
sola corteza: ,, simpli
ci tunica tectus> Sin corteza:,, cortice carens> Tiempo en
que se hinchan las cortezas de los
rboles: ,, tempus quo intumescunt arborum cortices> Arrancar
la corteza: corticem detraho>
Perder hacer caer la corteza:
corticem emitto,inflo> Quitar
la corteza: ,, decortico
CORTINA
,,,;
,, cortina
CORTO ,,; ,, exiguus,curtus> Cosa pequea,lo pequeo
parvum,exiguum

230

CONTORNO ,, imaginis linea

COSELETE ,, thorax

CORVA ,,; ,, flexura> Corva de la rodilla: ,,, poples,coxa


CORVATURA ,, inflexus
Con una sola corvatura: ,
, unicum inflexum habet

COSER
,`,`,
,,,,,,,
,.,
consuo,adsuo,necto> sarcio> Con cuer
das: consuo nervis> Con:
consuo>Que cose con cuerdas: ,, qui nervis
consuit> Que cose: `,,
sutor> Accin de coser: `,,
satura> Apto para coser: ,, aptus ad suturam

CORVEJN ,, suffrago
CONVERSACIN ,,; ,,
sermo> Corta: ,, pauciloquium> Ftil: ,, orationis futilitas> Paseando:
,, colloquium deambulando> Ser
nimio y redundante en la coversa
cin: nimius sum et redundans in sermone

COSIDO `,`,,
,, sutus> Bien cosido: ,, bene consutus> Con hilo:
,, filo sutus> Muy:
,,,;-,
, multum sutus

CORVO ,,; ,,;


,, curvus

COSMTICA (),, ars


comendi> Que profesa el arte de la
cosmtica,maestro de peinados y afei
tes: ,, qui artem comen
di profitetur> Instrumentos y afeites para uso cosmtico: ,
,, instrumentum si
ve medicamentum quo crines ornantur

COSA `,, res> Cosa ma:


( ) res mea> )Qu cosa?
,? quid?> Muchas ms cosas:
plura
COSCORRN ,, concrepatio digitorum inter ser complosorum

COSMTICO,negro para las cejas


; ,, stibium> Usar cos
mticos: stibio utor

CONSECHA ,, messis> Mala


cosecha de frutos: ,,
infelix fructuum editio
CSMICO ,, csmicus

Capitn de guardias de costas: ,-,, qui praeest


excubitoribus> Habitantes de la cos
ta: ,, qui maritimam incolunt oram

COSMOGONA ,, scientia
de mundi origine
COSMOLOGA ,, sermo de
mundo

COSTADO ,,; ,,
latus> De costado: ex obliquo>
De largos costados: ,,
extenta lateraa habens> Del costa
do: a latere> El que tiene
dolor de costado: ,,
pleuriticus,qui lateris morbo laborat> Herir en los costados:
latera percutio> Que est en
medio de los costados: ,
,, in medio latere po

COSMOLGICO ,, pertinens ad sermones de mundo


COSMOPOLITA ,, mundi
civis
COSQUILLAS ,, titillatio
Hacer cosquillas:,
, affrico,titillo
COSTA ,,,

ora maritima

231

,,; ,, (ritus)
,; ,,,;
,; ,,; ,,
; ,, (ritus) mos,consuetudo>Accin de formar las costumbres
el carcter:,, effectuum
expressio> Costumbre admitida:
,, mos receptus> Adoptar
otras
costumbres:
,,- alios mores sumo>
Bondad de costumbres: ,,
morum probitas> Corrector de costumbres: ,, morum emen
datores> Costumbres antiguas:
,, mores antiqui> Crtica
(trapacera,engao,impostura): ,, mos creticus> De buenas
costumbres: ,,,;
,, qui probis est moribus>
De costumbre anual: ,,
quotannis fieri solitus> De iguales
costumbres: ,,, moribus similis> De malas costumbres:
,,,,
immorigeratus> Ser de malas costumbres: cilices imitor> De
perversas costumbres: ,,
qui est moribus perversis> De sua
ves costumbres: ,, facilis
moribus> Derecho de la costumbre:
,, consuetum jus> Descri
bir las costumbres: ` mores
exprimo> Descripcin de las costumbres o caracteres: ,, mo
res descriptio> Costumbre diaria:
,, quotidiana cosuetudo> El que conserva las costumbres antiguas: ,, qui
est antiquis moribus> Ensear buenas
costumbres: bonis moribus
imbuo>
Falta
de
costumbre:
,, desuetudo> Falta de costumbres: ,, insolentia>
Formar las costumbres: morem formo vel fingo> Hacer por costumbre: , ex more fa-

situs> Que tiene costados de bronce:


,, aerea latera habens> Sobrepuesto en los costados:
,, lateribus adjunctus
COSTAL (Ver SACO)
COSTEAR ,, circumveho,praeternavigo> Que
puede costearse: ,, qui
circumnavigari potest> Que ha de ser
costeado: ,, praternavigandus
COSTILLA , latiores costae>
Endebles y blandas: ` costae teniores mollioresque> De dura costilla: ,, duro tergore>
Costillas medias: ,,
mediae costae> A manera de costilla:
costae instar> Del navo
,,
lignum
substratum
carrinae
COSTAR,valer sumo
COSTO (planta aromtica) ,,
costus
COSTO,precio ,, sumptus
COSTOSO ,, in quo
multae impensae fiunt,sumptuosus
COSTRA ,,; ,,;
,,
pustula,custra>
Costra a manera de burbuja:
, pustula in modum bullae> En
las manos, en los pies: ,,
pustula in manibus vel pedibus>
Formar costras: irumpo in
custras>Lleno de costras:
, pustulossus> Droga que produce
costras: ,, medicamen
tum custras inducens
COSTUMBRE `,,; ,,;
,,;,,;
cio> Maestros de costumbres: ,, morum magistri> Mala
costumbre: ,, prava consuetudo> Novedad de costumbres,comidas,etc. ,, admissio pe-

regrini moris> Nueva costumbre: ,, mos novus> Pasarse a


otro modo de vivir,a otras costumbres: habitum mutare facio> Probidad de costumbres: -

232

,, morum probitas> Que arregla,forma las costumbres o caracteres:,, mores instituens


Que tiene buenas costumbres: ,,
qui probos et elegantes
mores habet> Segn costumbre: ,, ( ) de more>
Semejante en costumbres: ,,
; ,,, mori
bus similis> Semejanza de costumbres
,, morum similitudo>
Suavidad de costumbres por la buena
educacin: ,, suavitas morum ex optima doctrina> Tener
costumbres extrajeras: peregrinis studeo> Tener malas costumbres: , malis sum moribus> Perversidad de costumbres: ,, pravitas mo
rum> Tolerar las costumbres de otro:
mores alicuius tolero> Va
riar la costumbre,la manera de vivir
vivendi morem immuto> Pa
cificar y defender las costumbres,te
ner ese cargo: moribus et
tuendae pacis praeesum

las seu heminas habens


COTILLEAR,chismorrear ,, garrio
COTIZAR contribuo
COTO,lugar de caza ,, ve
tita pascua
COTURNO ,,;
cothurnus

,,

COVACHA ,, parva spelun


ca
COYUNTURA ,, eventus>
Articulacin de los huesos: ,
,;,,,;,,
commissura,junctura membrorum
COZ ,, ictus calcis> A
coces:

calce,calcitrando>
Dar coces: ,,
,,- calcitro>
CRNEO ,, cranium> Fractu
ra del crneo en dos partes: ,, fractura calvae in duas
partes> Fractura del crneo: ,, fractura crane> Hendidura del crneo: ,,
cranei fissura> Membrana que rodea
el crneo: ,, membrana
quae total calvariam co plectitur

COSTUMBRISTA `,`,
qui scribendo aut pingendo mores
hominum exprimit
COSTURA`,,,;`,,;`
,,;,, sutura,com
missura
COSTURERA `,, consarcinatrix

CRPULA ,, crapula>Expues
to a la crpula: ,,
crapulae obnoxius

COTA (Ver CORAZA)


COTEJAR , confero
Cotejado: ,, collatus>
Util para cotejar: ,,
habens vim conferendi

CRASITUD ,,; ,,;


,,; ,, pinguedo,crassities
CRASO ,,; ,,
,,; ,,; ,, crassus> Ms craso: , crasior> Que tiene la vir
tud de poner craso o espeso:
,, habens vim incrassandi,sagi
nandi

COTERRNEO (Ver PAISANO)


COTIDIANO ,,;
,,;
,,
quotidianus
CTILA,cuarta parte de una ctila
,, cotylae pars quarta>
Que contiene cuarenta cotilas o hemi
nas: ,, quatuor coty

CRTER ,,
crater> Los
crteres del Etna: vora-

233

gines montis Aetnae

opificium

CRATERA ,, vas

CREADO ,, creatus

CREACIN ,, creatio> Del


mundo: ,,, mun
CREADOR
,,;
,,;
,,; ,,;
,, effictor,creator> Crea
dora: ,, creatrix> Del
mundo: ,,;
, mundi ipifex,conditor> Primer
creador:
,,
primus
fictor

do: ,, crescens> En
tallo: ,, caulesco>
Hacer crecer con anticipacin: ante augeo> Ir creciendo:
succresco> Juntamente:
una adolesco> Ms de lo
natural: supra vel ultra
naturam excresco> Mucho: ,
supra modum augeo> No crecer por igual: non aequaliter cresco> Poco a poco:
succresco> Poco crecido:
,, nondum satis adultus>
Adems: insuper adnascor> Que apenas crece: ,
qui difficulter crescit> Que crece a lo ancho: ,, late
crescens> Que crece en lozana: ,, pulchre crescens> Que cre
ce fcilmente: ,, qui facile crescit> Que crece mucho: ,,, multum crescens
Que ha crecido poco ha: ,,
qui nuper excrevit> Crecer un poco: , succresco
CRECIMIENTO ,,; ,,
,, incrementum> Falta de
,, alimenti defectus

CREAR ,, creo>
Hacer crear juntamente: simul condo> El mundo: mundum condo
CREATIVIDAD
trix

,, vis crea-

CREATRIZ,causa productora de la natu


raleza ,, quae rerum
naturam produxit,effectrix causa
CREATURA,criatura ,,
tura

crea

CRECER,,,,,,,,
,,,,,,,
,-,,,,,,,,,, cresco,adolesco> A lo
alto,hacia arriba: in
rectum assurgo> A modo de espigas:
succresco in spicarum
more> Algo en alguna cosa: ,
accresco> Apto para crecer:
,, idoneus ad alendum> Co
menzar a crecer: ,,,- succresco>
Como los jvenes: more juvenum excresco> El nio: , adolesco> El que crece felizmen
te: ,,, feliciter
crescens> El que crece,aumenta o recibe incremento: ,, augens,qui augetur> El que va crecien-

CREDIBILIDAD ,, credibi
litas> Juzgar indigno de credibilidad: fide indignum
judico
CRDITO ,, fides> Dar
crdito concredo> Sin dar
crdito: derogata fide
CREDULIDAD ,, credulitas
CRDULO ,,;
, credulus,facile credulus
CREENCIA ,, fides> Falsa
creencia en tres dioses: ,,
ternus deitatis numerus

234

CREPIDA,especie de calzado ,
,; ,, crepidae

CREER ,,
, credo> Antes:
ante credo> Creer fcilmente: facile credo> Ha de creerse:
credendum> Creyndose:
cum crederetur> Creyente:
,, credens

CREPITAR ob ignem resono> Que crepita al fuego: ,, ab igne resonans


CREPUSCULAR ,, crepuscularis

CREBLE ,,,;
,, credibilis> Por s mismo:
,, per se credibilis

CREPSCULO ,,; ,
;
,,;
,,;
,, diluculum

CREMACIN,hoguera para la cremacin


de cadveres: rogus

CRESTA de las aves ,,


crista>Del gallo:,, cris-

CREMATSTICA,economa poltica ,, scientia oeconomae


ta gallinacei> El que tiene cresta
erguida: ,,, erectam
cristam habens> Que tiene dos crestas: ,, duplicem cristam
habens> Que tiene cresta roja:
,, rubram cristam habens>
Que tiene crestas altas: ,
,, altas cristas habens>
Con cresta: ,, cristatus>
De cresta blanca: ,,
altam cristam habens

; ,,;-
,; ,; ,;
,,; , famulus,servus,minister> Los criados,la
servidumbre: ,, ministerium> Condicin,estado de criado:
,, famulitium> Cosa de
criado ,, famularis> HIjo
de un criado: ex
verna natus> Criado juntamente con
otro:
,,
simul
nu
tritus> Propio de criados: ,, famularis> Que no tienen
criados y se sirven a s mismos: , ipsi sibi famulantes>
Salario del criado: ,, mer
ces> CRIADA:,,;,,
,,; ,,; ,
,;,,,,;
,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
, ancilla,famula> Criada joven:
,, ancillula> Nacida
en la casa: ,, ancilla domi
nata>Que acompaa: ,,;
,, pedissequa> Que ayuda a
la seora a subir al coche:
,, serva dominabus inserviens
Criado o criada al cuidado del dormi
torio,que ayudan al arreglo de los
dueos: ,,; ,,
cubicularius

CRETA , Creta> Desde Creta:


ex Creta> Imitar a los de
Creta (ser impostor,trapacero,truhn
cretisso> Tierra blanca: , cimolia terra
CRETENSE ,,; ,,
homo,foemina cretenssis
CRTICO,pie
creticus

mtrico

,,

CRA ,, subdoles> De
aves,que tiene cras ,,
habens pullos> Hacer cra:
foetifico
CRIADILLAS de tierra (especie de seta: tubera
CRIADO ,; ,,,;
,; ,;
,; ,,,,; ,,,; ,

235

hace cribas: ,, criba


rius> Hecho a manera de criba:
,, in cribri modum confec
tus> Piel para cribas: ,
, pellis idonea ad cribra conficienda> Limpiado con crba:
,, cribro purgatus> Lle
var una crba o arnero:
vannum gesto> Parecido a la criba:
,,, vanno si
milis> Separacin que se hace con la
criba: ,,, cribatio> A quien se lleva la criba sagra
da,Dionysos): ,, cui vannus latus est> Coronado con una criba: ,, vanno coronatus> El que lleva la criba sagrada
en las fiestas de Dionysos: ,, vanni gestator> LLevar una
criba por corona: ,-
vanno ornatus incedo

CRIADOR de la naturaleza ,
, qui rerum naturam produxit> De
todo: ,, omnium opifex>
Que alimenta y da vida: ,,
almus
CRIAR,educar ,,
-,,,,
nutrio,enutrio> A manera de nodri
za: ,, more
nutricis tracto> Criado y educado
juntamente: ,, simul nu
tritus et educatus> Delicadamente:
delicate nutrio> El que cra
o educa: ,, nutritor,educator>Ser criado con delicade
za: , adolesco delicate
El que se cra solo: ,,
qui solus pascitur> Criarse o ser
criado en compaa: simul
alo vel alor
CRIATURA ,,; ,,
; ,, creatura,foetura

CRIBAR ,,,
,,,,
cribro,vanno>Accin de cribar el gra
no: ,,; ,,
purgatio frumenti vanno

CRIBA ,,; ,,;


,,; ,,; ,,
; ,,,; ,
,;
,;
,,
vannus,cribrum> A modo de criba:
in modum cribri> De mineros:
,, incerniculum> El que
Amante de crmenes y disputas:
,, amans criminum et jurgiorum> Incitar al crimen:
peccadum sollicito> Crimen judo:
,, crimen judaicum si
quis vetito vescitur> Manchado con
crmenes: ,, consceletus> Ponderar el crimen:
crimen amplifico dicendo> Que se imputa a alguno con columnia: ,, crimen calumniose alicui impactum

CRIMEN ,,,
,; ,,;,,
; ,, scelus,crimen
jubatus> De mucho crin: ,
, crinitus> Guarnecido de una
espesa crin de caballo: ,
(masc,y fem.) densus instar equi>
Hecho con cerdas de caballo: ,,; ,, (adj.mas
ex equina juba confectus> Hecho de
pelos o crines: ,, cilicinus,confectus ex pilis seu crinibus> Que tiene crinees blancas en la
frente: ,, in fronte albos
crines habens
CRIPTA ,, crypta

CRIMINAL ,,,; ,,; ,, criminalis


CRIMINOSO ,, crimino
sus

CRISIS,fase decisiva de una enferme


dad ,, phasis definitiva
morbi

CRIN ,,, crinis,juba>


Con crines: ,,,

CRISA (ciudad) ,, Chrysa>


Hija de Crisa: ,, Chry-

236

sei
CRISTIANO ,,; ,, christianus> Convite de
los cristianos: ,, convivia christianorum> Favorecer a los
cristianos: christianis
faveo> Que ensea la doctrina cristiana: ,, qui christianae doctrinae initiat> Ser cristiano: christianus sum

CRISLIDA ,-,,;
,, papilio
CRISANTEMO ,,
, chryssanthemum
CRISMA ,, oleum
CRISOL ,,; ,,;
,,; ,,, vas,
instrumentum fusorium liquandis meta
llis

CRISTO ,, Christus> Falso


Cristo:
,,
falsus
Christus> Amante de Cristo:
,, amans Christi> El que odia
a Cristo: ,, qui odit
Christum> Enemigo de Cristo: ,, Christi hostis> Fiesta
del nacimiento de Cristo: ,
,;-,, dies solemnis ob
natalem Christi> que da a conocer a
Cristo y su doctrina:
, is qui Christo ejusque mysteriis initiat> Que lleva a Cristo:
,, Christum ferens>
Que trafica con Cristo y su divina
palabra:
,,
qui
Christum eiusque verbum quaestui
habet

CRISLITO,piedra preciosa
, chrysolitum
CRISOPO,piedra preciosa dorada
,, gemma
CRISOPRASO,piedra preciosa:
,, chrysoprasus
CRISTAL`,`,,,; ,
,; ,, crystallus>
Reducir a cristal o hielo: in crystallum cogo> Semejante al
cristal: ,, crystallo similis
CRISTALINO ,, crystal
linus

CRITERIO ,, vis judican


di> Que es de un solo criterio:
,, qui est unius sententiae

CRISTALIZADO,helado ,,
crystalllum frigore astrigens,astrictus

CRITICAR ,,- detraho,mordeo> Que gusta de criticar:


,, qui studiose carpit

CRISTIANISMO ,, professio religionis christianae> El


que comercia con el cristianismo:
,,
qui
Christum
quaestui habet

CRTICO ,, criticus,aptus
ad dijudicandum> Da crtico: ,, decretorius dies

CRISTIANIZAR christianum
reddo
CROAR coaxo

CRONISTA ,, chronicorum scriptor

CROMTICA,parte del arte musical


,, musicae pars

CRONOGRAFA ,, temporum descriptio

CROMTICO ,, chromaticus,pertinens ad musicam

CRONOLOGA ,, scientia
ad factorum historicorum ordinem
indagandum

CRNICA cronica

237

CRONOLGICO
,,
chronologiam pertinens

; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,,; ,,
crudelis,saevus,truclentus,immanis,inmitis,dirus> De nimo,de corazn cruel,duro: ,,;
,, immitens animum habens

ad

CROQUIS ,,; ,
, prima delineatio picturae
CRTALO,instrumento msico (castaue
las) ,, musicum instrumentum
CROTN y ricino (rbol de Egipto)
,, cici

CRUELDAD ,,; ,,
; ,, crudelitas> Bestial: ,, belluina crude
litas> Con crueldad: crudeliter
Tratar con crueldad: severe
ago

CRUCE de calles ,, compita


CRUCIFICADO,digno de ser crucificado
,, dignus qui cruci
affigatur

CRUELMENTE ,, crudeliter

CRUCIFICAR ,,
,,- crufifigo> El que
crucifica: ,, qui cruci
affigit

CRUENTO ,,
,; ,,; ,,
; ,,,; ,
; ,, cruentus

CRUCIFICADO,crucifijo ,
, crucifixus

CRUJIDO `,,;`,
,;`,,;`,,
stridor

CRUCIFIXIN ,, crucifixio

CRUJIR `,,,, , strepo,crepito> Dar un


crujido: , crepitum edo> Que cruje: ,,
frendens

CRUDEZA ,, cruditas
CRUDO ,,,,,,; ,,
;,, crudus,non coctus> Algo crudo: ,, crudiusculus>
Devorador de cosas crudas:
,;,,,;,,
;,, qui cruda edit> El
acto de devorar cosas crudas:,, crudorum voratio> Estar cru
do: crudus sum> Que se alimeta de cosas crudas:,,, crudivorus> Que es cortado crudo:,, qui crudus decerpitur> Se debe cortar crudo
crudum secandum est

CRUSTCEO ,,; ,
,; ,, crustaceus,ani
malia testis tecta
CRUZ ,, crux> A manera de
cruz: in crucis modum> Que
tiene forma de cruz: ,,
crucis formam gerens> Semejante a
una cruz: ,, crucis
formam habens> Suplicio: ,
cruciatus> Que lleva el signo de
la cruz: ,, signum
crucis ferens> Que lleva una cruz:
,, crucem ferens

CRUEL,,; ,
;,;,,;,,;,,,;
,,; ,,

CRUZAR
,
per,traicio aliunde

238

transeo

,,; ,, equo
CUADRA ,,; ,,;
,, caula> De caballos
rum stabulum> En el patio interior
de la casa: ,, stabulum
intra domum

,, quadrupes> A manera de cua


drpedos: ,
instar quadrupedum> El que anda o
vive como los cuadrpedos: ,, quadruporum more vivens
sive gradiens

CUADRADO ,, ,
quadratus> Objeto de forma cuadrada: ,,;,
quadrum> De aspecto cuadrado:
,, quadrata facies> Dividido en cuadrados: ,, per quadratum sectus> Reducir a cuadrado: quadro

CRDRUPLE ,,
, quadruplex
CUADRUPLICACIN ,,
quadraplicatio

CUADRAGSIMA(parte)
pars quadragesima

CUADRUPLICADAMENTE ,, quadrapluciter

CUADRAGSIMO ,, qua
dregesimus

CUADRUPLICAR
plico

CRADRANGULAR ,, quadrangularis> Presentar una forma cua


drangular: quadratu aspec
tu intueor

CUDRUPLO ,,; ,,;


,;
,,; , qua
druplex

CUADRANTE ,,; ,, quadrans

CUAJALECHEyerba ,, galium

quadru-

CUAJADA ,, lac conccretum

CUADRAR,acomodar ,,
, quadro

CUAJAR lac coagulo> Acto de


cuajar la leche: ,, lactis coagulatio> Lo que impide que se
cuaje: ,, non sinit coagulari> Medio cuajado: `,
semi-concretus> Cuajarse: in grumos concresco

CUADRATURA ,, quadra
tio
CUADRINGULO ,, quadrangulum
CUADRIENIO ,, quadriennium

CUAJO (yerba) ,,; ,


, galium> Para la leche: ,
,; ,,; ,,;
,, cogalum

CUADRIGA ,, quadrigae
CUADRIMESTRE ,, quadrimestris

CUAL ,,; ,,
,,; ,, qualis?>
De los dos: ,,,
uter?> Cul (fem.): , qualis?
Lo cual ciertamente: quae quidem> Por lo cual: ,,
quamobrem,quapropter,propterea

CUADRO ,,; ,,
quadrum> Vendedor de cuadros (pintura) ,, tabularum ven
ditor> Cuadro militar: ,
acies cuius frons hospes urget
CUADRPEDO ,,,;

239

;` ; ,`, ; `,`,`
` ;` ; `,, qui
cumque,quivis,qualiscumque> Cualquie
ra que,lo que:
,
quaecum
que,quae,aliqua,quaedam> A cualquiera: cuilibet> Cualquier cosa: ` quodcumque> Un cualquie
ra: , quilibet

CUALIDAD ,, qualitas> Do
tado de cierta cualidad:
certa quadam qualitate praeditus> Do
tar de cierta cualidad: certa
qualitate afficio> sin cualidad,sin
propiedad: ,, cualitatis
expers
CUALQUIERA ,
,; ,, utervis
uterlibet,quivis> Cualquiera que:
(fem.), ;
; ; ';
; , (fem.)
(neutro); ; ,,,,,,,,
quando?>
Hasta cundo: ,,`
usquequo,quousque?

CUN ,,,, quam


CUNDO (),,`,`; `'; ,,,
ginta> De cuarenta aos: ,, quadraginta annorum> Es
pacio de cuarenta aos: ,, quadraginta annorum spatium> Cuarenta mil: ,
, (,,) quadraginta millia> Cuarenta y ocho: quadraginta octo> Cuarenta y tres: ,,;-, quadraginta tres

CUANTO `,,;`,; `
,` ,` ,` ,
, (quantuscumque)> `,
,;,, quantus> Cuanto
(neutro): `,`',`,
quantum> Cuanto antes: `
; ` ,;
quam primum>Cun grande:,'
`, quantum> Por cuanto:
( ) eo quod> Cun gran
de ,,> Cuantas veces: `

, quoties> Cuanto menos:


nedum> En cuanto que:`
quantum,quatenus> Cuntos? '
(quotnam?) ,,; ,,
,,; ,,; ,
, quotus? quantus?> En cunto?
quanti?> En cuanto a: ,
,'`,` quatenus,in quan
tum,quoad>Por cuanto:, ` propterea quod> Cuanto pueda ser:
quam maxime ratione fieri potest> Cuanto quiera
que
sea:
,
quantusque demum,quantuslibet> Cuanto quiera que: ,, ;
,; ,
(fem.) quantuslibet,quantuscumque,quotusque> Cuanto ms:`
quam maxime

CUARESMA ,,
carnis esus

interdictus

CUARTANA quartana febris> Padecer cuartanas: quartana febre laboro> que


padece de cuartanas: ,,
fegri quartana laborans
CUARTARIO (medida) ,, quar
tarius
CUARTEL ,, locus ubi
milites conveniunt> De invierno:
,, hibernaculum> De un mis
mo cuartel: ,, contubernalis> General: ,, statio
militaris> Perteneciente al mismo
cuartel: ,, ad tribules pertinens> Cuarteles reales:
,, exercitus sedes>
Estar alojado o de cuartel:
stativa habeo
CUARTETO msico qua
ternarius

CUARENTA (' ') quadra

240

CUBA ,,; ,,; ,


,; ,,; ,,
; ,, vas vinarium,cupa,cadus> Del lagar: ,,;
,, vas quod torculari subjacet

CUARTILLO o parte de la pierna de


los animales ,, suffrago
CUARTO ,,; ,,
quartus> Cuarta parte:
, quarta pars
CUATERNARIO (nmero) ,,
,, quaternarius numerus

CBICO ,, cubicus> Cortado


en forma cbica: ,, id quod
est concisum in formam cubicam>
De figura cbica: ,,
cubae speciem referens

CUATRERO (robo de los cuatreros)


,, abactio> Ser cuatrero de
vacas: abigo> Ladrn cuatre
ro: ,, abactor

CUBICULARIO,criado o esclavo a las


rdenes de los grandes seores,encar
gado principalmente de la limpieza y
cuidado de los dromitorios ,,; ,, cubicularius

CUATRIENIO ,,;
,,; ,, quadriennium
CUATRO ,, (' ')
quatuor> Cuatro mil: ,, (,,) quatuor millia

CUBIERTA ,,,;
,,;
,,;
,,; ,,
(involucrum),,,
,, (operculum),,
,; ,,;,, (velamen),,,;

CUATROCIENTOS ,, ('
,')quadringenti,ae,a> Cuatrocientos
mil (, ,)
quartercentum millia

Todo lo que cubre: ,,;


,,; , oper
culum quodvis

,,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
(tectum,tegmen),, (tunica
,,; ,,
,,; ,,,,, (operimentum,cooperimen
tum),,, (tegumenta)>
Cubierta del lado: ,,
laterale tegumentum> De un objeto:
,, tegumen> De la
nave:
,,
superius
tabularum navis> Accin de poner la
cubierta: ,, applicatio
operculi> Cobertura de cuero para
proteger los barcos de guerra,las
segadores: ,,; ,
umbraculum coriaceum> Cubierta
pequea:
,,
parvum
tegmen> Que gusta de cubierta o abri
go: ,, gaudens tegmine
Que tiene cubierta de oro:
,, aureum operculum habens>
Sin cubierta: ,
,; ,, sine operculo>

CUBIERTAMENTE operte
CUBIERTO ,,,,; ,,; ,,; ,,; ,,,,
,, opertus,tectus> Bien cubier
to: ,, bene tectus> Con
lminas de metal: ,,
aeeratus> Con un montn de tierra:
,, humo aggesta tectus> Decentemente: ,, de
center velatus> No cubierto:
,, non opertus> Por todas par
tes: ,, circumquaque
tectus> Cubierto para la mesa,bandeja: ,, ferculum
CUBILETE ,, fritillus
CUBITAL ,, cubitalis

241

ego> Con cuero o piel: pelle sive coro intego> Con hojas metlicas: incrusto> Con
lminas de metal: aere,fe
rro obduco> Con piedras:
lapidibus obstruo> Con tapa: ,- circum tego operculo>
Con tierra: ,,
,-,,-
agesta terra obruo> Con velo por delante: velo objecto tego>
Con vestidos orlados: orno
fimbriata veste> Cubierto de un abri
go natural: ,, ipse se
contegens> Cubrirse,defenderse con
tablas: , tabulis
tegor,munio> Cubrir el animal a la
hembra: admissarium admitto>
Cubrir,vestir hasta abajo: subtus amicio.induo> Juntamente:
, una cooperio> Accin de cubrir: ,
,; ,, actio ipsa coo
periendi> Cubrir la cama: insterno> Lo que se enrolla para
cubrir: ,, quod circumplicatum ad operiendum> Lo que se
extiende para cubrir: ,
, quod praetenditur ad tegendum> Cubrir en forma de bveda: concamero> Por delante: ,- obvelo> Por todas
partes: ,-;
circumquaque tego> Todo objeto para
cubrir: ,, velamen
Extender sobre: ,-
supersterno

CUBETA ,,; ,
,; ,,
haustrum>
Para sacar agua del pozo: ,,
,, urna ansata,vas aquae
hauriendae,situla
CUBO (geom.) ,, cubus> Formar o figurar un cubo: ad cubicam figuram fingo
CUBRIR
,,,,,,,,,,
,,,,
,,,,,,,
,-,,,,,-,,,,,
,,,,,,,,,,,,,,,
,,,,,,
subtus tego,cooperio,obvelo,obduco
Cubrir,vestir: ,,, amicio> A un tiempo:
una contego> Cubriendo alrededor: circum integen
do> Acto de cubrir: ,,
contectio> Vestir,cubrir alrededor:
, circumvestio
Cubrir alrededor: circum
tego> Cubrir antes: an
te operio> Apto para cubrir: ,,
aptus
ad
operiendum>
Cubrir con capa: laena t
; ,, cochlear> Menear
con la cuchara: ,
cochleari agito> Cuchara de atletas
(esptula): ,,; ,
,, rudicula

CUCHARA ,,; ,,
garrio,adsusurro
CUCHILLA de zapatero ,, culter sutorius
CUCHILLO `,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,, culter> Del
sacrificio,para degollar:,
; ,, cutellus ad jugulandis victimis> Para carne: ,

CUCHARN ,,; ,,
,,; ,,; ,,;
,,
tudicula>
Menear con el cucharn: tudicula agito
CUCHICHEAR

,,,

242

aprieta el cuello,pesado al cuello:


,,, collo onerosus> Que corta el cuello: ,,, jugulum incidens> Que est alrededor del cuello:
,, qui est circa co
llum> Que fluye del cuello cortado:
,, e resecto jugulo
fluens> Que se pone bajo el cuello:
,, qui est sub cervice
Que se rodea al cuello:
, qui cervici circumponitur> Que
tiene cuello flexible: ,
, flexibilem cervicem habens>
Que tiene cuello muy largo: ,,, cui praelongum est col
lum> Que tiene el cuello tornasolado
,,
varium
habens
collum> Que tiene gran cuello:
,, longum collum habens>
Retorcer el cuello: collum
obtorqueo>Ser de alto cuello:
alta et erecta sum cervice> Sobre el
cuello: supra cervicem

, culter ad scindendas carnes>


Para desollar: ,, culter
ad detrahendam pellem> Cortar con cu
chillo: divido cultro
CUCLILLO ,, cocciyx seu cu
culus
CUELLICORTO ,,
est brevis colli

qui

CUELLO,,; ,,;,,; ,,; ,,;


,,,: ,,
collum> Adorno del cuello: ,,; ,,;,, colli ornatum> Atado por
medio del cuello: ,,,
media cervice alligatus> Colgado del
cuello y que baja al pecho: ,,, ex collo suspensus et in pectus descendens> Cortar el cuello: , jugulum disseco> Curva del cuello: ,, totius cervicis flexus> De cuello delgado: ,, qui exile collum habet> De
cuello
grueso:
,,
crassum collum habens> De cuello negro: ,, nigrum collum
habens> De cuello verde y amarillo:
, viridem,luteam cervicem habens> De largo cuello: ,,, extentum ha
bens collum> Cuello de un vestido:
,, apertura vestimenti
qua collum inseritur> Delgado y
largo: ,, qui est collo
tenui et praelongo>La parte inferior
del cuello: ,-,,
extremi colli pars> Lo que se ata o
se pone alrededor del cuello:
,,, id quod circum
collum alligatur,amuletum> Parte inferior del cuello: ,,
pars colli infra cervicem> Puesto
alrededor del cuello: ,
, collo circumpositus> Puesto en
el cuello,que rodea el cuello: ,, juxta cervicem positum>
Puesto junto al cuello: ,
, juxta cervicem positus> Que

CUENCA del ojo ,, hirguum


CUENTA ,,; ,,;
,, ratio> Llevar cuen
ta: ,,,,,
,,
rationem
habeo> Cuenta bien ajustada:
,, ratio bene subducta> Dar
cuenta: renuntio> Diestro
en las cuentas o clculos: ,, peritus computationum> Cuen
ta exacta: ,,, recta ratio> Libro de cuentas: ,
, rationum codex> Llevar cuenta
de: rationem habeo> Lo
que se lleva en cuenta,gastado:
,, quod impensum imputa
tur> Obligado a dar cuentas: ,, obnoxius reddendae rationi
Pedir cuentas: rationem
reposco> Redonda,suma ntegra: ,, rotunda ratio> Sujeto a
dar cuentas: ,, rationi reddendae obnoxius
CUENTO ,,; ,,
;
,,;
,,

243

Contar,decir cuentos: ,Acto de estirar las cuerdas: ,, chordarum intentio> Como


los que hacen cuerdas:
illorum more qui nervos seu chordas
conficiunt> Con nueve cuerdas:
,, novis chordis constans>
Con pocas cuerdas: ,,
paucitas fidium> Confeccin de cuerdas: ,, nervorum confec
tio> Consonancia de las cuerdas:
,, fidium consonantia> De
cuerdas
sonoras:
,,
chordas habens sonoras> De cuerdas
tirantes: ,, fidibus
intentus>De siete cuerdas ,,, septem chordis>
De tres cuerdas:,, tri
plici chorda intentus>De un instru
mentum de msica: ,;
,; ,, chorda in arcu>De
una sola cuerda: ,,
unicam chordam habens> La sexta
cuerda,prxima a la penltima:
,, paranete> Que tiene cinco
cuerdas: ,, quinque
chordas habens> Que tiene cuatro
cuerdas:
,,
quatuor
chordas habens> Ultima cuerda de un
instrumento musical: ,,,
ima chorda> Vendedor de cuerdas:
,, chordarum venditor

figmentum,commemtum,oratio fabuilosa
, fabulas narro,fa
bulor> De viejas: ,, ani
lis confabulatio
CUERDA `,,;`,,
,,; ,;--,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, funis,tractus>
A modo de cuerda tirante: in modum funis extensi> Andar
por la cuerda: per funem
ambulo> Cuerdecilla: ,,
funiculus> Cuerda de junco: ,
, funis e junco> De lino: ,,; ,,,
funiculus,lineum vinculum>De navo
,; ,,,
rudens>De una vela de navo:
, inferior funis in nave> Cuerda endeble: ,, funiculus te
nuis> Estirado de cuerdas: ,, funibus extensus> Gruesa:
,,,,
funus
crassus> Hecha de un nervio> ,
, funis e nervis tortus> Llevado
con cuerdas: ,, nervo
tractus> Cuerda para atraer o arrastrar: `,, funis tractorius
Para sacar agua: ,, fu
nis haustorius> Que anda por la cuer
da: ,, funambulus> Que
hace cuerdas de junco: ,
, qui funes e junco nectit> Que
lleva cuerda: ,, qui
funem gestat> Que tuerce los juncos
para hacer cuerdas: ,
qui junctos conficiendis funibus
torquet> Ser llevado en cuerdas:
nervis,fidiculis agor>
Tirante por medio de cuerdas: ,, nervis intensus> Tirante
,, funambuli tensus funis> Que vende cuerdas de juncos>
,, restium e junco tex
torum venditor> Hacer cuerdas: nervos conficio
CUERDA

(de

instrumento

CUERDAMENTE cordate
CUERDO ,,; ,,
; ,,, prudens,integer
mentis> Estar cuerdo: ,, recta sapio> Ser
cuerdo: , mentis sum
compos
CUERNO ,;-,; ,,
; ,,; ,, cornu>
Acometer con los cuernos: ,
,,, corni
bus peto> Erguir los cuernos: cornua erigo> Herir con los
cuernos: ,,
cornu ferio> Levantar los cuernos: cornua effero,
exulto>Pelear con los cuernos:

musical):

244

,-, cornibus confligo> Que se apoya en los cuernos


para subir (pico de Pan):
, qui cornibus innititur ad scan
dendum> Armado de grandes cuernos:
,, permagnis cornibus
instructus> Cosa con cuernos o de
cuerno: ,, corneus> Cuerno
de caza: ,, lituus> De
ciervo: ,, cervinus> De
cuernos
agudos:
,,;
,,, acuta cornua habens> De cuernos amenazantes: ,,, cornibus menantibus
De cuernos blancos: ,
nos hacia arriba: ,,
cornua erecta hebens> El que toca el
cuerno: ,, cornicen> He
cho de cuerno: ,, cornu
factus> Que acomete con los cuernos:
,,; ,,;
,,, cornupeta>
Que graba en cuerno: ,
, qui cornua sculpit> Que trabaja en cuerno: ,, qui
opus ex cornibus conficit> Llevar
cuernos: cornua gero> Que
lleva cuernos: ,,
corniger> Pelea con los cuernos:
,,, pugna quae
fit cornibus> Que carece de cuernos:
,,,; ,,
cornibus carens> Que hace resonar el
cuerno: ,, e cornu
resonans> Que lleva cuernos: ,, corniger> Atado por los
cuernos:
,,
cornibus
iiligatus> Que se divierte con los
cuernos: ,,, cornibus lasciviens> Que sobresale por
sus cuernos: ,; ,, altis cornibus eminens> Que
tiene anchos cuernos:
, (-) qui lata cornua habet>
Que tiene cuatro cuernos:
quatuor cornua habens> Que tiene
cuernos altos: ,,@ alta
cornua habens> Que tiene cuernos de
buey: ,,; ,,
boubilis cornibus praeditus> Que
tiene cuernos de macho cabro: ,, hirci cornua habens>

qui albis est cornibus> De cuernos


de oro,dorados: ,,;
, aurea vel deaurata
cornua habens> De dos cabezas o
cuernos: ,,; ,,,,,
biceps,bifidus,bocornis> De dos cuer
nos: ,,,,
; , bicornis> De pesados cuernos: ,, gravia
cornua habens> El que tiene los cuer

Que tiene cuernos de topro: ,,, taurina cornua habens>


Que tiene cuernos negros:
, nigra cornua habens> Que tiene
hermosos cuernos: ,
, pulchra cornua habens> Que
tiene los cuernos rectos,que levanta
los cuernos: ,,, qui
erecta cornua habet,cornua erigens>
Que tiene muchos cuernos: ,
, multua cornua habens> Ramos
que forman los cuernos de los ciervos: , rami cervinorum cornuum
CUERO `,.,: ,,
; ,,; ,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,-,,;
,,; ,,
, corium> Cuero delicado: ,, corium sutile> Cortaduras de cuero: ,,;
,, coriorum praesegmina>
Cortar cueros: ` coria rese
co> Cubierto de cuero muy duro:
,, qui lapideo seu praeduro corio obtectus est> Cubierto de
cuero: ,,; ,
, follicularis> Cubrir con cuero: ,, corio obtego> De cuero,coriceo: ,
,; ,,, ,
,; ,,; ,
,,; ,,,;
,, coriaceus> De la cerviz de los beuyes: ,, co-

245

po: corpus esse facio> De


cuerpo duro: ,, durum habens corpus> De cuerpo firme,
slido: ,, solidi cor
poris> De cuerpo tierno:
, qui tenellum corpus habens> De
cuerpo viejo:,,, seni
li corpore> De mucho cuerpo: ,, corpulentus> De tres cuerpos: ,,, tricorpus> Dejando marcadas las facciones o lineamientos del cuerpo: impresso corporis vestigio> Demasiados cuidados de su cuerpo: , qui cuticulam nimiam
curant> Descuido del cuerpo: ,, neglectus corporis> Echar
ms cuerpo: corpulentior
facio> Extremidad del cuerpo:
,; ,, ima pars corporis> Ejercitar el cuerpo:
corpus exerceo> Entregado con exceso
al cuidado del cuerpo: ,
, nimium studiosus corporis> Estado recto del cuerpo: ,
, rectus corporis status> Estando con el cuerpo levantado: , stando erecto cor-

rium durius in cervicibus et dorsus


boum> De suelas: ,, corium quo suitur> Desechos de cuero:
,, praesegmina coriurum>
Disecar,cortar los cueros: ` coria disseco> Emvolvtura,saco,
vaina para guardar algo (la espada):
,, vagina> Hacer obra de
cuero: opus ex corio facio>
Perteneciente al cuero:
, ad coriurum concinnationem pertinens> Preparar los cueros:
coria concinno> Que corta cueros:
`,, coria secans> Vesti
do de cuero: ,, vestis
coriacea
CUERPO `,,; ,,
,,; ,,; ,
,; ,,, corpus>
Amor demasiado del cuerpo: ,, amor nimius corporis> Compuesto de pequeas partculas: ,, substantia e particulis composita> Cuerpo acabado por la
ancianidad: ,, corpus senec
tute confectus> Cuidado excesivo del
cuerpo: ,, nimia cura
corporis> Cuidar del cuerpo: deditus sum corpori> Dar cuerpore> Formar un cuerpo:
corpus formo> Formar un solo cuerpo:
idem corpus cogor> La
accin de dar cuerpo o solidez: ,, corporatio seu corpulentia> Lquido del cuerpo: ,
humor> Participante del mismo
cuerpo: ,, ejusdem corpo
ris particeps> Que pertenece al
cuerpo entero: ,, qui
est integro corpore> Que tiene el
cuerpo,la piel resplandecientes,hermosos:
,,
nitido
corpore praeditus> Que tiene muchos
cuerpos: ,, multa cor
pora habens>Tomar cuerpo:,
, adolesco> Tomar otro
cuerpo: corpus aliud
sumo

,; ,, corvinus> Semejante al cuervo: ,,


corvo similis> El que pronostica por
los cuervos: ,, vates ex corvis auguria ducens
CUESTA,camino que va subiendo ,,;
,,;
,,;
,, clivus> Cuestecilla:
,, clivulus> Ir formando
cuestas (un terreno): in clivos erigor> Lleno de cuestas:
,; ,, clivosus> L

que est cuesta arriba: ,


, quod est acclive> Que tiene
cuestas
escarpadas:
,,
clivosus
CUESTIN
,,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,
, quaestio

CUERVO ,,; ,,
corvus> Pequeo: ,, corvulus> De cuervo,corvino: ,

246

quea: ,, parva spelunca> Piedra para cerrar la entrada de


la cueva: ,, saxum claudens
speluncam> Que se esconde en una cue
va: ,, qui latet in
specu> Que vive en cuevas: ,
, qui in antris est vel degit

CUESTIONABLE ,,; ,, de quo lis est,de quo disputatur


CUESTIONAR disputo> lo que es
difcil de cuestionar: ,
de quo non facile contendas

CUVANO ,, cophinus

CUESTOR,proveedor de la hacienda pblica ,, ( )


quaestor,augendae rei studiosus>Cues
tores que repartan las carnes de
los
sacrificios:
,,
quaestores qui carnes sacrificiorum
distribuebant

CUIDADO ,,;,,;,,;,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,;-,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,,,,; ,,
cura> Tener cuidado: ,,
curo> Emplear todo cuidado y
atencin: serio ago> Estar
con cuidado: curo> Estar
consumido por muchos cuidados:, curis nimiis confectus sum
Hacer algo con todo cuidado: data opera facio> Librarse de
cuidados: ,
curis defungor,curas depono> Obrar
con mucho cuidado y diligencia:
studiose facio> Poner cuidado
en: ,
operam et
studium pono in> Poner mucho cuidado
supra modum studeo>Tomar
cuidado: curam gero> Ser-

CUEVA ,,; ,,;


,,,; ,,
,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, ,,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,, specus,sirus,antrum,adytum
spelunca> A manera de cueva: ,, instar pecus> Ahondar la
cueva: incavare in foveam
Cueva de animales: ,,;
,, ferarum cubile> De rocas:
specus rupius> En que
hay una concavidad que comunica con
el mar: ,, specus ubi
recessus est cavus et vorago ponti>
Esconderse en cuevas: ,
in specubus lateo> Escondida en cuevas: ,, quae in specubus
latet> Escondite de fieras: ,
speluncae> Hecho a modo de cueva:
,,,
in
modum
speluncae factus> Lleno de cuevas:
,, cavernis plenus> Pevir de cuidado:,,
(impers.),, curae
est> Tener cuidado: ,,, curam gero,
satago> Cuidado,diligencia:
,,; ,,;,
,, sedulitas> Con cuidado:,,, ,,,,,,-

,,,, curiose,diligen
t er,accurate,studiose> Con ms cuidado: ,,
curiosius> De quien
se tiene cuidado: ,
, accuratus> Digno de cuidado:
,,;
,,
cura
dignus> Hecho con mucho cuidado: ,,,;

247

,,,,
-,,,,,,,,
,,,, curo,satago,curam gero
studeo> No cuidar: non
curo> Juntamente: una
curo> Ha de cuidarse: curae
habendum est> Que mira y cuida por
otro: ,, qui pro alio
consulit> Que cuida juntamente: ,, qui una curat> El que
cuida: ,,,; ,, curator> De lo que debe
cuidarse: ,, id omne
quod
curae
habendum
est>
De
antemano: ante curam
habeo> Con ansiedad: ,, sollicite curo> Apto
para cuidar: ,, aptus
ad curandum> Debe cuidarse: curnadum est

,, multa cura effectus>


Indigno de cuidado alguno: ,, nulla cura dignus> Cuidado
intil: ,, inane studium> Que se entrega a cuidados intiles: ,, inanibus re
bus studens> Lo que causa cuidado:
,, quod curae est> Lo que
dio cuidado: ,, quod
curae
fuit>
Molestos
cuidados:
,, molestae curae> Objeto de cuidado: ,, id quod
curae haberi debet> Que da o causa
enojosos cuidados: ,,; ,, so
llicitudines pariens> Que hace olvidar los cuidados: ,,
curas oblivione tegens> Que quita
los cuidados: ,, disolvens curas> Que sirve de cuidado
a los mortales: ,,
qui curae est mortalibus> Que tiene
cuidado: ,,; ,
,,; ,, cui
curae est> Que tiene diligente cuidado: ,, qui curam habet
diligenter> Se ha de hacer con mucho
cuidado: studiose agendo
Se ha de poner cuidado:
attendendum est

CULANTRO ,,,
, coriandrum (yerba)
CULEBRA ,, anguis> Pequea:
,,
anguiculus>
Macho:
,, coluber,venenatus ser
pens> De culebra: ,, anguinus> Perteneciente a la culebra:
,, ad angues pertinens

CUIDADOR ,,; ,
curator> Cuidadora: ,
; ,, curatrix

CULINARIO ,, culinarius

CUIDADOSAMENTE ,
,, studiose,accurate,cogitabunde> Hecho cuidadosamen
te: ,, factus nimis
accurate

CULMINANTE (Ver ELEVADO)


CULMINAR (Ver ELEVAR)
CULO ,,; , clunes
(las posaderas)> De escaso culo:
, qui exilibus sunt clunibus

CUIDADOSO ,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,, pervigil,sedulus
sollicitus,anxius,curiosus,studiosus
Muy cuidadoso: ,, val
de accuratus> Estar cuidadoso: , sollicitus sum,curo

CULPA ,,; ,,; ,,; ,, culpa,noxa>


Absolutamente sin culpa: ,
, prorsus inculpatus> Exento de
culpa: ,, noxae expers>
Participante o autor de la misma cul
pa: ,, ejusdem culpae
particeps vel auctor

CUIDAR ,,,,
,,,,,,,-

248

,,; ,,; ,
culpandus> noxius,sons> Enteramen

CULPABLE ,,,
,,; ,te culpable: ,, totus in
culpa> Lo que se tiene por culpable en otro: ,, id omne
quod vitio alicui vertitur

;,,; ,,; ,, (concinni),,,;


,,; ,,;
,; ,,;,,;
,,; ,; ,,
,,; ,,; ,

CULPABLEMENTE , criminose,culpabiliter

,; ,,;,,;
`,,; ,, cacumen
summitas montis,fastigium,vertex> El
que sube a las cumbres de los montes
,, qui locos excelsos
scandit> Que tiene alta cumbre:
,, sublime cacumen habens

CULPADO ,,; ,,
noxius,culpatus> No culpado: ,, inculpatus
CULPAR dictis adjicere
CULPARSE mutuamente vicissim criminor

CUMPLIDAMENTE , plene,
acervatim

CULTIVADO ,,;`,,;
,,,;
,, cultus,sativus> Bien
cultivado: ,, excultus

CUMPLIMIENTO ,,;
, effectus,modus rei agendae>
Salir fiador del cumplimiento:
eventum praesto

CULTIVAR ,,
colo,excolo

CUMPLIR ,, exsequor,conficio> Hacer algo por cumpplir: , defunctorie


aliquid ago> Que puede cumplir lo
que promete: ,, sponsor
fide dignus> Su deber con exactitud:
diligenter utor> Un compromiso,una promesa: respondeo

CULTIVO ,, cultura> De
las plantas: ,, plantarum
cultura
CULTO ,,,;
, cultus> Cercar una porcin de
terreno para el culto: portionem agri ab aliis separati consecro> Perteneciente al culto de un
nmen:
,,
ad
cultum
numinis pertinens> Que profesa el
mismo culto: ,, eumdem
cultum habens cum alio

CMULO ,,; ,,
; ,, cumulus> Montn:
,, congeries
CUNA ,,; ,
; ,, cunaculum,cunae> El
que preside las cunas (Baco): ,, praeeses cunarum

CULTURA ,, doctrina> De
vasta cultura: ,,
multa dactrina> Sin cultura:
,, impolitus> Que ama la cul
tura,la lectura: ,,
amans lectionem

CUNDIR diffundo>Propagarse
la voz percrebresco
CUA ,, cuneus> Pequea:
,,; ,, cueolus>
Militar:
,,
acies cuneata> Introduccin de una
cua: ,, adactio cunei>

CULTURAL,apropiado para la cultura


,,,
aptus
ad
congnoscendum
CUMBRE `,,; ,,

249

Formado en figura de cua: ,,, in cuneum o


rostrum formatus,cuneiformis

CURA ,,; ,,
; ,,; ,, sanatio> Del enfermo: ,,
aegroti curatio> Diosa que preside
las curas: ',, dea sanationis

CUADO ,,; ,,;


,,; ,
, frater uxoris> Cuada: ,,;
,,,;
,,; ,,-, glos,fra
tris uxor,fatria

CURABLE,,; ,
,,,,; ,, sanabilis,medicabilis

CUOTA ,, contributio
CUPIDO,imagen pequea de Cupido ,, Cupidinis imaguncula
,,; ,,;
,; ,,
,; ,,,
, curatio,sanatio> De enfermos:
,, aegrotorum curatio>
Que se resiste a la curacin: ,,; ,, sanationi resistens

CURACIN ,,,;

CURADO ,, sanatus

CURIA ,,; ,,
,,; ,,;
,; ,, curia> De la
misma curia o tribu: ,,
,, eiusdem curiae vel tri
bus> Jefe de la curia: ,
-,,; ,, curio,
curiae praeeses> Ser partcipe en la
curia o tribu: ,
curiae vel tribus sum particeps

Que cura los dolores: ,,


doloribus medens> Que cura los miembros del cuerpo ,, membris sanitatem afferens> Que puede
curar muchas cosas: ,,
multa mederi valens> Que sirve para
curar: ,, vim habens
curandi> Curarse: sanitate restituo

CURADOR ,, curator
CORADURA ,, cura
CURALOTODO ,,; ,
,; ,, omnia sanans
CURAR ,,
,,,,,,, curo,sano,
medeor> Al enfermo: ,, aegrotantem curo> Curar al sol,hacer pasas: ad
solem coquo> Apto para curar: ,, habens vim mendicandi>
Difcil de curar: ,,; ,, difficilis sanatu> Fcil de curar: ,,,
,, facilis ad sanandum>
Sanar con cataplasma:,
cataplasmate curo>Lo que se ha de cu
rar: ,, id quod ad sa
nandum proponitur> Oficios y remedios para curar al enfermo:
, officia et remedia quibus aegrotus curatur> Que cura enfermos:
,, qui aegrotos curat>

CURIAL ,,; ,,
curialis
CURIN ,, curio,dux curiae
CURIOSAMENTE curiose
CURIOSIDAD ,,
,,; ,,
curiositas,studium sciscitandi> Con
curiosidad curiose
CURIOSO ,,; ,,,,; ,, curiosus,avidus scis
citandi> Fisgn: ,,

250

curiosus rerum alienarum,inspector

curva:
,,
sinus inflexus

CORRUPCIN ,,; ,,
corruptio> Que causa corrupcin:
,, corruptionem faciens

CURVADO ,, curvus

porrectos

CURVATURA,curva `,,;
,,,,
,; ,,; ,
; ,,,; ,, curvatura,curvitas,incurvatio

CORRUPTOR ,, corruptor,
seductor
CURSO ,, cursus

CURVO ,,; ,,;


,,; ,,; ,
, curvus

CURTIDOR `,,;`,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, sutor,
qui coriam scindit,coriarius> Ser
curtidor o zapatero: arte coriariam
exerceo

CSPIDE ,,; ,, cus


pis,summitas> Que tiene ancha cspide: ,-,, latam habenes cuspidem

CURTIR , pelles mollio

CUSTODIA ,,; ,,
,,; ,, cus
todia> Sin custodia: ,,
incustoditus

CURUCA (ave) ,,,


curruca
CURVA,linea curva a modo de caracol
,, linea flexuosa> Con mucha
CUSTODIADO,que puede ser custodiado
,, qui custodiri potest

CUTIS `,,,; ,,;


,,; ,,; ,,
cutis> Del cuerpo humano: ,
, cutis hominis> Aplicar color al
cutis ,,
applico ut cutem contingat> Aspereza
de cutis: ,,; ,,;
,, summae cutis asperitas,aspiritudines cutis> Brillo del
cutis: ,, nitor cutis> Co
lor del cutis: ,, color
cutis> De cutis blanca: ,
, candidam cutem habens> De
cutis delicado: ,,,
qui delicata sunt cute> De cutis
suave: ,, qui molli
cute tegitur> Manchas blancas del
cutis: ,, candor in
summa cute apparens> Que corta o hie
re el cutis: ,, incidens et vulnerans cutem seu corpus>
Que tiene cutis encendida: ,, ignitam cutem habens> Que
tiene cutis rojo: ,,
qui flavam cutem habens> Que tiene

CUSTODIAR,,,,`,`,,-,
,,,-,,,
asservo,custodio>
Con dificultad: difficulter
custodio> Custodiado por una sola
parte o por uno solo: ,
, ab uno o una parte custoditus>
De noche: noctu custodio>Diligente en custodiar: ,, sedulus ad custodiendum>
Que puede costodiar: ,,
habens vim costodiendi> La que custo
dia: ,, custos> Se ha de
custodiar: custodiendum>
Util para custodiar: ,,
habens vim custodiendi> Que debe cus
todiarse: ,, custodien
dus
CUSTODIO ,,; ,
; ,,; ,,,
custos

251

el cutis desaliado y spero:


,, qui est squalida cute

, cuius

CUYO,cuya,cuyo (gen.del pron.rela.)

252

D
DACTLICO
licus

,,

dact

DCTILO: ,, pes metricus


Que consta todo de dactilos:
,, totus ex dactylis constans
DDIVA: ,,;
,,
donum,largitio.- Magnfica: ,, magnifica largitio.- Que
recibe ddivas: ,,; ,, munerum acceptor,qui
munera accipit.- Ofrecer ddivas,regalos: munera offerre.Recibir ddivas: ,
munera capio,accipio.- Ser honrado
con: muneror honris causa
DADIVOSO: ,,; ,,
qui large praebet aliis, munificus
DADO: ,,, ,; ,,; ,,;
,,; ,, tessera,alea
Dado
pequeo:
,,
parvulus talus.- Una jugada de:
,,
jactus tessarum.Amigo de jugar a los: ,,
amans tessararum.- Armado de dadados para jugar: ,,
talos habens implicitos.- Compaero
en el juego de: ,,
collusor in aleae ludus.- El que
saca puntos a los dados:
,, qui plurima puncta taxillis sortitur.- Golpe de dado: ,, jactus tessarum.- Juego de
,,; ,,; ,,l ludus talorum, lusus
aleae.- Donde se juega a: ,
,; ,, locus ubi
luditur alea,aleatorius concessus.Jugador de: ,,; -

226

,,
aleat
r.- Perteneciente
al juego de: ,, aleatorius.- Jugar a los: , , , , , , , ,
, (con otro)
alea,talis,taxillis,calculis,
tesseris ludo.- Dados para jugar:
,, tali lusorii.- Sonido
que producen al ser arrojados a la
tabla en el juego: ,,
tesserarum sonitus.- Dado caso que,
en el caso de que (conj.)
quandoquidem.- Dado,que se puede
donar,donado: ,, datus
DADOR,dadora (de todo): ,,
; ,, dator; ,,
,, omnium largitrix,datrix
DAGA: `,,; ,,, si
ca.- Que pelea con: ,
sica pugnans
DAMAS (juego): ,,;
,, ludus latrunculorum,lu
sus scruporum.-J
gar a las:
, , latrunculis
ludo,ludo aleis,calculis.- Que fabri
ca juegos de: ,, calculorum confector.- Que juega a las:
,,; ,,
qui ludit scrupis,calculis,aleis
DNAO: ,,

danaus

DANZA: ,,; ,,;


,,; ,,; ,,; , ,,
; ,,;,, tri
pudium,saltatio,chorea.- A la danza
(adv.) ad chorum,ad choreas
Amante de las: ,, amans
choreas.- Amigo de guiar las:
,, studiosus choreas
ducendi.- Compaeros de: ,
sodales qui simul choros exercent
Con
armas:
,,;

saltatio armata,in armis.De cuatro: ,, saltatio


ubi quatuor saltant.- Distribucin
de los gastos de la: ,,

,, sine choris.- Paga,gra


tificacin de los bailes: ,
largitio chorearum.- Que se delei
ta con las: ,, oblectans se choreis.- Trgica: ,, saltatio tragica.- Pa
gar los gastos de la: sumptum praebeo.- Apartar de la: e choro emoveo.- Celebrar con
danzas: saltando celebro.Ensayar las: chorum erudio
leviter nocens.- Que puede ser daado fcilmente: ,,
qui facile damno affici potest.-Da
ar adems: insuper
noceo.- Antes: ante noceo
Introducirse ocultamente para daar:
latenter adrepo ad nocendum
Daarse,que se hace dao a s mismo:
,., sibi ipsi vim afferens

erogatio sumptuum in ludos choricos


El que dirige el coro o danza: ,, choragus.- El que toca la
ctara en las: ,,
is qui citharam in choro pulsat.Lo que se expresa por medio de la :
, ,, illud quod
saltando exprimitur.- Lugar de
las: ,,, locus
ubi choreae ducuntur.- Militar:
,, saltatio militaris.No acompaado de msica o danza:
Gastar en danzas y bailes: absumo in apparatu chororum.Guiar danzas para burlarse de
alguien: choreas agito in
ludibrium alterius
DANZANTE: ,,; ,
; ,,; ,,
; ,, saltator.- Multi
tud de: ,,, tripudiantium multitudo

DANO: ,,;-,,
noxius,damnosus

DANZAR: , , ,
, ,
, ,- choros duco,tripudio,salto.- Antes o delante:
praesulto.- En coro a comps
una cum choro moveor
ad numerum.- Junto a:
choreas agito juxta.- Y saltar
juntamente: una salto
et tripudio

DAO: ,,; ,,;


,,;
,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,;-,,
,,; ,,;
,; ,,; ,,
; ,, noxa,damnum,nocu
mentum,pernicies.- Aadir un dao a
otro: damnum damno adjicio.- Causar dao: ,
,,
,

damnum infero.- Recibir un dao al


pasar: damnum obiter
percipio.Sufrir
dao

patior damnum.- El que causa dao:


,, corruptor.- Naci
do para dao y castigo de los dems:
,, ad id natus,ut alios
laedat.- No voluntario: ,
, damnum non voluntarium.- Que
acarrea o padece muchos daos:
,, () qui multa mala et
damna affert vel patitur.- Que no ha
sufrido dao: ,, inno
xius,illaesus.- Que padece un grave

DAADO: ,,; ,,
,, damno affectus,damnum
passus,laesus
DAAR: (),,,
,; ,,
(-),, ,
,

(,),
,
, , , ,, ,-,
, , ,
,-, , , , , ,
,

(,
)
noceo,saucio, laedo, dolore afficio,
damno,damnum infero,lacesso.- Ser
daado: laedor.- Que
daa levemente: ,,

227

suppeditatio.- Benignamente:
, praebeo.- Juntamen
te: simul do.- Dado con la
mano: ,,
manu datus.Deseo de dar ,, studium
donandi.Propenso
a
dar:
,,
ad dandum propensus.Duro para dar: ,, qui
non libenter impertitur.- El acto de
dar: ,, praebitio
El primero: do prior.- El
que da: ,, dator.- Fcil de
dar: ,, facilis ad
impartiendum.- La que se ha de dar a
la vez: simul danda.Que da cincuenta por uno: ,, (,,) quinqua
genarium fructum fundens.- Que da
con larga mano: ,,
, larga manu dans.- Que da muchas
cosas: ,, multa donans
Que puede darse: ,, qui dari
potest

dao: ,, gravi damno


affectus.- Sin dao: , sine noxa,innoxie
DAOSO: ,,; ,
,; ,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;,,
,, noxius, damnosus,nocuus perniciosus,exitialis> Altamente: ,, omnino excitialis.- Muy daoso: ,
valde damnosus
DAR: (,,),
, , ,, , ( ), ,
, , , , , , ,
, , do,praebeo,
largior, impertio,dono.- A su vez:
vicissim do.- Acto de
dar lo necesario: ,,
DARDO: ,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,,,; ,
; ,.; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,;
,;
,,;
,,;
,, jaculum,spiculum,gaesum
pilum,sagitta,telum.Accin
de
tirar dardos: ,,
-,, telorum emissio.- Cual
quier cosa arrojadiza ,,

id quod emittendum quodlibet


pertinet.- Armado de dardos; hecho
en forma de dardo: ,,
verutus.- Armado de tres dardos o
puntas: ,, triplici telo, cuspide armatus.- Arrojadizo:
,, verutum.- Construccin
de: ,, telorum fabri
catio.- Fabricante de: ,
, telorum fabricator.- De hierro
,,; ,,;
,; ,,
jaculum e
ferro.- De los brbaros: ,,
saunion.- De madera: ,,

jaculum e ligno.- Destreza en


tirar dardos: ,,;
, dexteritas,peritia in jaculan
do.- Ser diestro en tirar dardos:

jaculandi peritus sum.Diestro en tirar dardos: ,


,; ,,; ,
felix in jaculando.- Disparado:
,, amentatum jaculum.Experto en tirar: ,, (adj.
masc.) jaculandi peritus.- Extraccin
de
dardos:
,,
telorum extractio.- Perteneciente a
la extraccin de: ,,
ad telorum extractionem pertinens.El que extrae: ,, telorum extractor.- Instrumento para
extraer: , ferramentum
extrahendi telis aptum.- Herido de
un: ,,; ,,
telo caesus.- Dardo largo: ,
, telum oblongum.- Punta del
dardo: ,,; ,
cuspis teli.- Que dispara dardos:
,, jaculator.- Que tie
ne dardos de oro: ,
aurea habens jacula.- Traspasado

228

por muchos dardos: ,,


multis telis confossus.- Violencia del dardo disparado: `,,
jactus teli missi.- Arrojar dardos:
, ,

(-,-),
,
jaculor,jacula mitto in
Atravesar con: telis
confodere.- Disparar dardos: jaculor.- Extraer los dardos:
tela extraho.- Herir con:
saunio percutio.- Lanzar
dardos lejos antes de la pelea: eminus jaculor ante pugnam.-Ser oprimido con nuevos dardos:
insuper jaculis con
ficior.- Tirar dardos hacia: adjaculor.- Tirar dardos:
jaculor.- Tirar el dardo:
telum emitto.- Vencer en
el tiro del dardo:
longe jaculor supra.- Especie de
dardo militar: ,, teli militaris genus
DESAGRADAR:

tente en el uso de vocablos sinnimos y expresiones equivalentes: ,, datidis imitatio


DATIVO: ,, (gram.) dandi
casus.- Sufijos del gen.y dat.peti
cos: , paragogocae syllabae
DE,desde,de parte de,
, (ante
vocal),(p + k) , ,
(gen.) a,ab,ex,de
DEBAJO: , , sub,
subter,subtus.- Accin de poner
debajo: ,, subjectio.Lo que se pone o tiende debajo:
,, illud quod subjec
tum vel substratum est.- Puesto debajo
,,
suppostus.Colocar debajo: subter
colloco.- Estar debajo ` subsum.- Estar debajo de otro:
sub alio sedeo.- Meterse por debajo:
(-) subeo.- Poner
antes debajo ,-
prius subjicio.- Poner debajo: , suppono.- Quedar debajo: `, ` inferior
evado

displiceo

DTIL:
,
,,;
,,; ,,
fructus qui spathe clauditur (que se
cierra en forma de esptula),palmae
fructus involucrum.- Palmera:
, palma.- Hecho de dtiles de
palma: ,,
e palmae
dactylic confectus

DEBATE: ,, disceptatio.Objeto de: ,, quaestio


DEBATIR, ms o en contra: insuper,contra certo
DEBER: , -, ,

DATISMO (vicio del lenguaje consis


,
,
,
,
,,
,

() debeo.- Adems: ,
-, , ,

insuper debeo.- Antes:


ante debeo.- El primero,
antes: prior,ante debeo

,; ,,;,,,
; ,,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,;
,; ,,; ,,
,, imbecillus,infirmus,debilis,imbecillis.- De nimo dbil:
remisso animo.- De nimo ms
dbil: supino ac remisso
magis animo.- Dbiles,que no soportan la carga: infirmiores
Enteramente dbil: ,,
omnino infirmus.- Ms dbil: ,
, (),,,;
manu debilior.- Muy dbil:

DEBIDO: , debitus.- Que


no se ha pagado: ,, debitus
DBIL: ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,

229

,,; ,,
longe inferior viribus,ex omni parte
debilis.- Por la mucha edad: ,, aetate provecta infirmus
Ser dbil: , ,
, infirmus sum
DEBILIDAD: ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, vigoris remi
ssio,infirmitas,debilitas,gracilitas
languor.- Salud deficiente: ,
,,,; ,
adversa valetudo

pondeo,liquor animo.- El primwero:


El primero: prior defatigor.- Ir decayendo: , flaccesco.- Juntamente:
simul deficio
DECGONO: ,,
gulos habens

DECADO,algo: ,,
ssior

DECLOGO: ,,

DEBILITAR: , , , , ,
,-, ,
, debilito,exteneuo,
emacio, enervatio,infirmum reddo.Capaz de debilitar: ,,
extenuandi vim habens.- Con placeres
deliciis frango.- Que debilita enteramente: ,,,
qui omnino languescit.- Debilitarse:
, , ,
debilitor,languesco.- Que
empieza a debilitarse:
, languescere incipiens.- Que ha
ce debilitarse: ., vim
habens debilitandi
DBILMENTE: , debi
liter,remisse

DECANO: ,,
mus

vetustissi-

DECENCIA: ,,; ,,
honestas.-Portarse con:

honeste
me
fero
DECENIO ,,;
, decennium
DECENTE: ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,, de
cens,decorus.-Conveniente:,
decens.- Decentemente:
decenter.- Lo decente: ,,
decens,decorum.- Lo que es decen
te: ,, decet

debitum

dekas,decuria

DECAER: , ,

(-),
,
deficio,paulatim deficio
decido.- De nimo: ,
(),, ,
, animo decido,des
ter,decore,ut decet
DECEMVIRATO: ,,

Decalogus

DECENAL: ,,; ,
, decennnalis.- Decenal,que
cuenta diez sementeras: ,
, decennalis,qui decem stationes tulit

DECADENCIA,ir en decadencia: cedo


DCADA: ,,

demi

DECAIMIENTO: ,, languor
De nimo: ,,;
, animi aegritudo,demissio

DEBILITAMIENTO: ,,
enervatio

DBITO: ,,

decem an-

DECENTEMENTE: , ,
, , ,
, rite,decen
viratus
DECEMVIRO: ,,-

decem

230

,, decemvir.- Decemviros
en Atenas para el arreglo de ventas
y alquileres: ,, decemviri venditionibus et elocationibus pu
blicis praepositi

tione,libere,audacter.- Adems:
,,,
insuper dico.- Antes: praedico.- An ms:
insuper
dico.- Con otro: simul dico
Con otros: simul dico.Cosas nunca odas: ino
pinata loquor.- De antemano: ,, ante praedico.- Decir ms: insuper
dico.- Dos veces o de dos modos:
, bis dico,duo
bus modis effero.- El primero:
primus dico.- En pocas
palabras: summatim dico.En pblico:
praedico.Gozar de igual derecho de decir:
par dicendi jure fruor.- Gran
des cosas: grandia dico
Hacer,decir en comn: communi
ter dico o facio.- Decir que no:
nego.- Segunda vez:
iterum dico.- Tener ganas de decir:
dicere cupio.- Una y otra vez
iterum atque iterum dico
Debe decirse: dicendum est
Que no debe decirse: ,,
non dicendum.- Decirlo, para
decirlo de una vez, en una palabra:
, ( )
ut breviter dicam.- Que dice lo
mismo: ,, idem dicens
Decir lo mismo :
idem
dico.- Que ha de ser dicho: ,

dicendus.- Que lo dice todo:


,, qui omnia dicit.Que no puede decirse: ,,
,,; ,, infandum.- Que puede decirse: `,
, qui dici potest.- Que se debe
decir: `,, dicendus.- Que
se ha de decir: ,
dicendum.- Se ha de decir antes:
ante dicendum est.- Seiscientas veces dicho: ,
sexcenties dictus.- Dicho del mismo
modo: ,, eodem modo
dictus.- Dicho recientemente:
,, recens dictus.- Difcil de
decir: ,,,
difficilis dictu.- Digno de decir

DECEPCIN: ,,; ,,; ,,; ,,


deceptio
DECIDIR con voto ante dos proposicio
nes: suffragio decla
re.- De acuerdo con otro:
, consnetiens.- El que decide
por s mismo: ,, qui
ex sua sententia omnia facit.Decidir por s mismo,por propia
determinacin: ex ani
mi sententia facio.- Que decide:
,,; ,,;
,, qui dijudicat
DECIDOR: ,,; ,
, dicax
DCIMA,tributo del diezmo,liberali
dad para el pueblo en dinero o en
especies: ,, decimae,libe
ralitas ad populo pecuniam vel annonas largiendas.- Dcima parte: ,, decima pars
DCIMO: ,,, de
cimus.- Tercero: ,,
deicmus tertius.- Cuarto: ,, decimus quartusx.Quinto: ,, decimus quintus.- Octavo:
, decimus octavus.- Dcimonono:
,, decimus nonus
DECIR:,,`(`,.
),` (),`, ,
, (,),,
,,,,,,

(),,,,
(),, (),
(),,
,, , , ,, , , dico,loquor,nuncupo.- Adems con
buen lenguaje,libertad y valor:
insuper dico recta ora

231

se: ,, dicendus.- Igualdad


de derecho de decir: ,,
par dicendi libertas

Que termina la guerra,decisivo:

,, bellum perficiens

DECISIN, entre dos proposiciones


votando a mano alzada: ,, suffragiorum divisio.- Ani
mo decidido y varonil: ,,
virilis fortisque animus

DECLAMACIN`,, declamatio
DECLAMAR:` declamo.- Con un
discurso continuado: perpetua oratione declamo.- El que decla
ma: ,, qui declamat

DECISIVO ,, decretorius
DECLARACIN:
,,;
,,; ,, de
claratio.- Jurada: ,, abjuratio.- Pblica: ,,
pulica declaratio

DECOLORACIN: ,, decoloratio
DECORACIN:,,; ,, decoramen,coronamentum
Ms exquisita: ,, decoratio exquisitior

DECLARADO,no declarado: ,
, non declaratus

DECORAR:

DECLARANTE: ,, anuntians

DECORO: ,,;
, decus,decor.- Con decoro:

decore.- Contrario al:


, praeter decorum
Portarse con decoro: ,

decenter,decore me gero.Que se preocupa de su: ,


seipsum decens

DECLARAR: , , ,
, , ,
, , (, ), (), , , , , , , declaro,manifesto,denuntio,nuncupo,ostendo.- Indirectamente
submanifesto.- Se ha decla
rar antes: praecipiendum
est.- Apto para declarar: ,
, aptus ad declarandum
DELCARATIVO: ,,
tiativus
DECLINACIN: ,,
xio

decoro

DECOROSAMENTE: ,
decore
DECOROSO: ,,; ,
,; ,, decorus,speciosus.- Es decoroso: decet
Lo decoroso: ,, decorum.- Muy decoroso: ,,
maxime decorus.- Ser decoroso:
, decorus sum in

enundefle

DECLINAR: , ,
(,,) declino
Juntamente:

simul
declino

DECRECER: , decresco
Juntamente: ,- simul decresco
DECRECIENTE: ,, decrescens.- Como cola de ratn: ,
,
in acutum desinens velut
cauda muris

DECLIVE: ,,
,,,,
;,,; ,, ver
gens in,devergens,declivis.- Sust.
,,; ,, decli
vitas.- Por todas partes:
, undaqueque declivis

DECRECIMIENTO: ,,
mentum

decre

DECRPITO: ,,;

232

,,; ,
,; ,, decrepitus
Que tiene un pie en el sepulcro:
,,, capularis senex iam
mittendus in sepulchrum
DECREPITUD: ,,
crepita

DECRETO: `,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,;
,,
decretum.- Anticipado:
,, ante decretum.- De
poco inters: ,, vile
decretum.Decretos:
.;
,,; ,, placita,decreta,consulta

aetas de

DECRETADO: ,, consultus.Est
decretado:

statutum est

DCUPLO: mayor que el dcuplo: ,,; ,,


decuplo maior.- decuplex

DECRETAR: , , , , decre
tum facio,decerno.- Se decreta: prius decernitur.- Decretar
antes: ,-,-,
- ante decerno.- Aadir a lo
decretado: insuper decer
no.- Contra lo justo: ,
-,- praeter aequum statuo
DECURIAL: ,,

DECURIA: ,; ,,
decuriae,decuria.- Jefe de:
,, decuriarum princeps.De la misma decuria: ,,
ejusdem decuriae
DEDO: ,,; ,,
digitus.- Anular: ,,
annularis digitus.- Auricular: auricularis digitus.Pulgar: ,, pollex.Articulacin de los: ,,
digiti articulus.- De dedos largos:
,, cui longi sunt
digiti.- De dedos rojos: ,, rubeos habens digitos
De seis dedos: ,, sex
digitos habens.- Dividido en cinco
dedos: ,, in quinos digitos divisus.- El que tiene los
dedos vueltos hacia atrs:
,, digitos retro inversos
habens.- El que tiene un dedo de
ms: ,, cui digi
tus unus supra numerum est.- Espa
cio entre el dedo plice y el medio:
spatium inter pollicem et medium digitum.- Espacio del dedo ndice al ltimo,geme: ,
spatium a digito indice ad usque
minimum.- Falanges de los: ,
,; ,, digitorum
ossa.- La punta del dedo: ,,
summa pars digiti.- Lo
que tiene cinco dedos:

decurialis

DECURIN: ,,,, decurio


DECURIONAL: ,,
nalis
DEDAL: ,,

decurio

digitale

DDALO: ,,; ,,
daedalus.- Ddalo: ,
Daedalus
DEDICACIN: ,,; ,,; ,,;
,,; ,, dedi
catio,consecratio
DEDICAR: , , ,
, , dedico.dico.- Todo dedicado a: ,, summa vi intentus
DEDICARSE a: , ,-,, ,
, ,
operam do,deditus sum,
incumbo

233

, quinque digitos habens.- Que


muestra con el: ,,
digito monstrans.- Que seala o es
sealado con el dedo: ,, qui digito monstrat aut
monstratur.- Seal hecha con el
dedo: ,, monstratio
facta digito.- Semejante al dedo:
,, digito similis.Nudillos de los: ,,
internodium in digitis.- Que tiene
dedos impares: ,,
qui digitos habet impares numero.Que tiene diez dedos: ,
,
decem digitos habens.- Que
tiene cuatro dedos: ,

quatuor digitos habens.- Que


tiene dedos de hierro: ,, ferreos habens digitos.Que tiene dedos de rosa: `,, roseos habens digitos.Que tiene ddos purpreos: ,, purpureos,roseos digitos habens.- Que tiene gordos dedos:
,,
crassos
digitos habens.- Que tiene los dedos
separados,las uas divididas: ,,,
fissuram pedum in
digitos divisam habens,fissas ungu
las habens.- Que tiene muichos
dedos: ,,
multos
digitos habens.- Que tiene tres
dedos: ,, tres digitos habens.- Relativo al dedo: ,, digitalis.- Meter
,, ,- (), ,,
, , ,
,- (-,), , , ,
, ,,
, ,-,
,, , ,
,
,
,
propugno,defendo,patrocinor,tueor,vindico,munio.- A alguno
hablando:
loquor pro
alicuius defensione.- A otro: alterius causam defendo.- Con
energa,con empeo: ,
certo.- Con hierro: ferro munio.- Con terraplenes:

introducir
los
dedos:

immitto,introduco digitos.- Entrela


zar los: digitos inter se
connecto.- Mostrar con el: , digito, commonstro
DEDUCCIN: ,,; ,
,; ,, deductio,
subnumeratio
DEDUCIDO,mal deducido:
, mae collectus
DEDUCIR: , ,
deduco,concludo, ex demosntratis infero.- Por conjeturas:
conjecturis assequor
DEDUCTIVO ,, deductivus
DEFECAR: ,
nero, exonero

alvum exo

DEFECCIN: ,,

defectio

DEFECTIVO:,, defectivus
DEFECTO: ,,: ,
,; `,, defectus,de
relictio,defectio
DEFECTUOSO: ,,

mancus

DEFENDER: `,`,`,`
,-,- aggesta hu
mo protego.- Con torre: turri defendo.- Con zarzos o enrejados
,
crate munio,instruo
De los males pblicos: de
pello.- Defenderse con su propia len
gua: ,,, qui linguae facundia se defenbdit.- El partido de alguno: eius
partes defendo.- El que est delante
para defender con el escudo: ,; ,, qui stat
ante ad protegendum scuto.- En
juicio: ad crimen respondeo.- En la pelea: in
pugna defendo.- Estar alrededor para
defender:
circumsto ad
defendendum.- Estar defendido con

234

tar a la defensa de alguno: ad latus alicuius clypeatus sto


Estar encargado de la guardia o defensa:
praesidii sum
praefectus.- Judicial redactada por
otro: ,, defensio causae
ab alio scripta.- Judicial:
,,
,, defensio
criminis.- Defensa mutua: ,, mutua defensio.- Fuerte
posicin de un lugar,de una ciudad:
,, munitio.- Pelear
en defensa de: depugno,propugno.- Alegar ms en defensa:
in defensionem super
affero.- Anticipada: ,
, praemunitio.- Anticipar la
defensa: defensionem anticipo.- Que defiende la casa acostado
delante de la puerta (perro): ,, qui ante cubat.- Servir de defensa: juxta
sum in statione.- Velar en defensa
de: vigilo pro.- Velar
por la defensa de otro:
excubo ad tutelam alicuius

terraplenes: aggere munitus sum.- Estar delante de alguno


para defenderle con el escudo:
sto ante aliquem ad eum scuto
protegendum.- La causa de alguno:
causam ago.- La causa de
otro: causam alterius defendo.- La causa en juicio: defendo in judicio.- La que defiende: ,, custos.- Por
delante con terraplenes: ,,- aggere praetento munio
Propio para defender: ,,

tutor.- Que defiende la misma


causa: ,,
qui eamdem
causam defendit.- Que no se defiende
fcilmente: ,, qui
difficulter defenditur.- Reparo,muro
para defenderse de un ataque: ,, vallum
DEFENDIDO: ,,; ,,
; ,, munitus,tectus
DEFENSA: ,,;`,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,,;-,,;-
,; ,,; ,
; ,,; ,,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,, defensio
tutamen,patrocinium,propugnaculum,
praesidium,munimentum,tutela,munitio
Defensa comn: ,, commune
patrocinium.- Cosa que se pone para
defensa o proteccin: ,,
tutamen.- De la causa de otro:
,, alterius causae defensio.- De la causa: ,,
causae patrocinium.- Defensa de su
causa: ,,;
,,,, cau
sae suae defensio,causae dictio.- Es
trinae.- En los males y calamidades
pblicas: ,, depuslor
malorum

DEFENSOR: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,,;
,; ,,; ,
,; ,,;
, (qui ad latere stat),
,
,;
,,; ,

,; ,,; ,
,,,,
,; ,,;
,,; ,,; ,, qui,quae propugnat,vindex
defensor,patronus,adjutor,deprecator
,propulsator.- Defensora: ,
, tutrix.- Apto para refutar los
delitos: ,, ad diluen
da crimina.- De una doctrina: ,, defensor alicuius doc-

DEFINICIN: ,, definitio
DEFINIDO: `,,

DEFICIENTE: ,

deficiens

235

status

DEFINIDOR:

`,,

DEGLUCIN:
,,

deglutitio
DEGLUTIR: , de
glutio

finitor

DEFINIR (),
(-,),, ,
, , , ,
definio, praefinio.- Adems:
insuper definio.- Difcil
de: ,, difficilis definitu.- Que define: ,, definitivus

DEGOLLACIN: ,,; ,, jugulatio,mactatio


DEGOLLADO: ,
,,; ,, jugulatus,secto jugulo occisus

DEFINITIVO: ,,; ,, decretorius


DEFORMAR:

DEGOLLAR: ,-,
,, ,
, , ,
,
,
(), , ,
,, ,,
subtus jugulo,jugulo,ante jugulo,jugulum disecco,caput abscindo,
obtrunco,decollo.- Ms:
insuper jugulo.- Recin degolla
do: ,,; ,
,, nuper jugulatus

deformo

DEFORME: ,,; ,
,; ,,
,; ,, ,,; ,,; ,
,, informis,deformis,diormis
facie,aspectu.-Hacer deforme:
deformem facio
DEFORMIDAD: ,,; ,,
,,; ,,; ,, deformitas

DEGOLLARSE, que se ha degollado: ,, a se ipse jugulatus

DEFRAUDADO,en sus intentos:


, voti non compos

DEGRADADO: ,,,
de gradu dignitatis depulsus,loco
suo emotus

DEFRAUDADOR ,,
dator

defrau

DEGRADAR: , ,
dignitatem adimo,e suo
ordine dimoveo, de gradu dignitatis
depellere

DEFRAUDAR: ., , , de
fraudo,fraudo.- A escondidas: , clam defraudo.- Ser
defraudado,quedar:
defraudor

DEGELLO,acto de cortar la cabeza:


,,;
, capitis abscissio
DEGUSTACIN: ,,; ,, degustatio,gustus

DEGENERACIN: ,,; ,,; ,,; ,, degeneratio


DEGENERADO: ,,

DEGUSTAR:

degener

degusto

DEHESA: ,, saltus.- Que


vive en dehesas: ,,
degens in pascuis

DEGENERAR: ,-; ,
(-,); ,
,-, ,
degenero.- Que degenera: ,, degener

DEIDAD: ,,; ,
id quod colitur,deitas
DEIFICACIN: ,,;

236

deificatio (apothosis)

DEIFICAR:

desidies.- Con dejadez:` remisse.- Vivir en la dejadez:`


desidem vitam ago

deum facio

DEJACIN: ,, cessatio
DEJADEZ,indiferencia: `,,
DEJAR: , (,,
), , , , , , ,
(), ,,
, ,
(), (-,
,), , ,
, , ,
,
,
,

relinquo,sino,negligo,desino,linquo,
derelinquo,dimitto.- A lo lejos:
procul relinquo.- Debe
dejarse:
sinendum.- Dejar
pasar: praetereo.- De
jar primero: ante dimitto.- Que dej para el da sealado:
,,
qui
excessit
statum praestitutumque diem.- Se
debe dejar:
sinendum est.Que
debe
dejarse:
,,
dimittendus

,,.
qui praeit.Quitar de delante,de la vista:
e conspectu tollo.- Tener
delante: teneo ante
DELANTERA,la parte..:
anterior pars.- Tomar la..:
ante verto
DELATADO: ,,
tus a delatore

indica

DELATAR,acriminar: ,
(), , , (,),,
, , ,
, defero,indico,accuso,indicium deferre.- Al reo: reum defero.- Antes: ante criminor
DELATOR: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; , (indecl)
,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, delator
index,auctor.- Calumnioso: ,, calumniosus delator.- Dela
tora: ,, delatrix

DELACIN: ,,; ,
delatio.- Calumniosa:
, calumniosa delatio.- Pagar por
la:
praemium
indicii
solvo.- Paga por la: ,,
indicii praemium
DELANTAL: ,,
ventrale

DEJADO aparte: ,,;


,, relictus

cingulum

DELANTE:,,, ,
, , ,-, ,-,-,
coram,ante.- Ante los pies:
coram,ante pedes.- Delante de (gen.
dat.ac.)
coram.- El que est
delante de los pies: ,,
ante pedes existens.- Estar delante:
,
,

praesto, coram sto.- Hacia adelante:


in interiorem partem.- Poner
por delante:
praetendo.Por delante: ,
coram,ante.- Que va delante:

DELECTACIN: ,, delectatio
DELEGACIN: ,,
DELEGAR: ,-

delegatio
delego

DELEITABLE: ,,;-,
, delectabilis
DELEITAR: ` (),,,,,,
,, () delec
to,delector,oblecto.- Ms: insuper oblector.- Sobre

237

tate fruor.- Amante del: ,,


amans voluptatis.- Amor del: , ,, amor volupta
tis.- Apto para el: ,,
idoneus ad fruendum.- Dado a los:
,,;
,,
deditus voluptatibus.- Del nimo:
,, delectatio animi.-Entregado al..:`,, voluptati deditus.- Para el nimo: ,, animum delectans.- Que
desprecia los: ,, voluptates contemnens

manera: ,
supra modum delecto.- Algn tanto:
aliquantum delecto
DELEITARSE: (),
, , ,
, , ,
(), ,

delector,oblector,gaudeo.Deleitarse en: delicias


mihi facio in
DELEITE:`,,,;`,,
;,,; ,,;
,; ,,; ,
(-,), ,,; ,
,; ,, delectatio,volup
tas,deliciae,oblectatio,jucunditas.Abusar de los: abutor.Gozar de deleites: ` vulupDELFN: ,,, delphin.Pequeo:
,,
delphinulus.- Parecido al: ,, delphini speciem genrens

DELEITOSO:`, ,
, voluptatem afferens
DELEZNABLE: ,,

fluxus

, praedeliberatio.- Con deliberacin: deliberative


DELIBERADO de antemano:
, praedeliberata

DELFOS, ciudad de Grecia: ,


Pytho.- De,desde Delfos:
ex Pythio.- En Delfos: in Pythio.- Hacia Delfos: Pythium
versus.- Orculo de: , Delphi oraculum

DELIBERAR: ,-;
, , , ,
delibero.- Despus: post delibero.- En comn:
, (-,
), ,
in communi consilia confero,simul
delibero,una consilio ineo,consilia
simul agito.- Pronto en deliberar:
,,; ,,,
celer in deliberando

DELGADEZ: ,,
, gracilitas,tenuitas
DELGADO:`,`,,
,,,, ,
,;,,; ,,
,,,
,,; ,,,,
o gracilis,macer,exilis,subgracilis.- Ancho y delgado: ,
latus et tenuis.- De cuerpo delgado: ,, qui gracilis
est corpore.- Muy delgado: `
,, pertenuis instar
pili,subgracilis.No
de
mucho
vientre: graciles

DELIBERATIVO: ,,
deliberativus
DELICADAMENTE: ,
, , , tenuiter,delicate.- Vivir delicadamen
te: , delicate,admodum delicate vivo
DELICADEZA: ,,; ,,; ,,;
, teneritudo, exilitas,tenuitas
Criado con delicadeza (a la sombra)
,,,; ,,
delicate educatus,in umbra nutri

DELIBERACIN: ,,;
,,; ,, deliberatio.- Anticipada: ,

238

tus.- Tratar con: ,


delicate nutrio.- Vivir con: ,- delicate vivo

samente: ,
delicatam vitam ago, in umbram vitam
dego

DELICADO:,,;`,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,,; ,,,
; ,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,, mollis,delicatus,molliter vivens,tener,exilis
Afeminado: ,, effoeminatus,mollis.- Algo delicado: ,, subtenuis.- De cuerpo
delicado y tierno: ,,
, teneri et delicati corporis.Enteramente delicado: ,,
omnino delicatus.-Delicado,hecho
para las buenas mesas: ,
lautuc,bonis epulis instructus
No delicado: ,, non
delicatus.- Vida delicada,regalada:
,, umbratilis vita

DELIGENTSIMAMENTE:
diligentissime

DELICIAS: ,,; ,
,, ,, mollities,deliciae

DELIRANTE: ,,; ,, (),, , , ,,

DELINCUENTE: ,,; ,
,, reus,sons
DELINEACIN: ,,
delineatio
DELINEADO: ,-,,
delineatus.- Bien delineado: ,,
pulchre descriptus
DELINEAR: , ,
, , , ,
delineo,formo,describo
DELINQUIR: , , , ,
delinquo, inique ago.- Con descaro:
vafre scelus admitto
DELIQUIO: ,,; ,, deliquium animi,deliquium

DELICIOSAMENTE,pasar la vida delicio


delirans,delirus.- Muy delirante:
,, vehementer delirus
Que delira por la fiebre:
, qui per febrem delirat

; ,,; ,
,; ,,; ,,; ,, delirium
deliramentum.- Delirio furioso:
,, genus delirii furentis.Que produce el delirio:
, insaniam generans

DELIRAR: , , , , ,
, , ,
,
deliro,desipere.Casi: prope deliro.- Jun
tamente:
simul deliro.Que delira por los aos: ,,
; ,, senio delirans.Que delira: ,,;
,, delirus.-Delirando (adv)
delire

DELITO: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,,; ,
, delictum,nefas,crimen.- Sabe
dor del: ,, culpae cons
cius
DELTA: quarta littera graecorum.- Dar la forma de una:
in formam litterae delta effingo.-

DELIRIO: ,,;
,; ,,; ,,

239

;,,; ,,
,,; ,, demen
tia,judicii defectus,amentia,oblivio
Con demencia: dementer
Enviada por los, dioses:
,, dementia a diis missa

Que tiene la forma de: ,,


ad formam triangularem
DEMACRACIN:
corporis

,,

diminutio

DEMAGOGIA: ,,
regimen (gobierno popular)

populi

DEMENTE:(sust.) ,, demens.- Adj.: ,,;


,; ,,; ,
;
,,;
,,;
,, impos animi,demens,amnes,compos mentis,mentis laesus.- Estar demente: demens sum

DEMAGOGO: ,,; "


" (Aristo
teles.- Pol.5:ll-l2) demagogus autem
est qui populum adulatur; ,
, populi adulator
DEMANDA: ,, condictio
Renovacin de: ,, actionis redintegratio.- Entablar nueva demanda: novam litem
superiori addo
DEMANDADO: ,,
situs
DEMANDAR:

DEMOCRACIA: ,,;-,
popularis status.- Partidario de
la: ,, publicola.Vivir en: sub populi
regimine vivo

accer-

DEMCRATA: ,,; , populari imperio additus


DEMOCRATICO: ,, popu
lari instituto vivens

postulo

DEMARCACIN: ,,; ,,
definitio.- Punto de
partida final (para carreras..)
,, carceres

DEMOPLER: , , demolior.- Los muros: demolior

DEMS: en cuanto a lo dems:


( ) de reliquo.-Por lo dems
, , , ,
, ( ),, de reliquo,caeterum,alioquin
caetera.- Sobre lo dems: prae
caeteris

DEMOLICIN: ,,
tio

disjec

DEMONACO: ,,
niacus

daemo-

DEMONIO: ,,.- (n sentido


cristiano): ,, daemonium.- Agitado por los,por un:
,, a daemone agitatus
Posedo por: ,,, a
daemone posessus.- Que venera a los:
,, cultor daemonum
Estar porsedo del: a dae

DEMASIADO: , nimis,
valde,nimius
DEMENCIA: ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,
mone obsideor.- Ser maltratado por:
a daemone xexor

,,

orator Demosthenes

DEMOSTRABLE: ,,
trabilis

DEMORA: ,,; ,
,; ,,; ,,
mora,cunctatio

demons

DEMOSTRACIN: ,,; ,,; ,,; ,


, demonstratio.- Anticipada:

DEMSTENES (apoyo del pueblo): D

240

, ,
fertim

,, praesignificatio.- Con
demostracin: cum
ostentatione

DENSIDAD: ,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,, assi
duitas,densitas.- Falta de:
, laxitas spongiosa

DEMOSTRAR: ,,
- commonstro.-Adems: ,- insuper demonstro.De
antemano:
,
,-
praemonstro.Juntamente: una demonstro.- Primero: prius
demonstro.- Se debe demostrar: subdemonstrandum est.- El
que demuestra ,, ostensor

DENSO:
,,;
,,;
,,;
,,;
,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,,
; ,,; ,,
,,
densus.solidus.- No
denso: ,, non densus.Algo denso: ,, (-)
aliquantum densus.- Enteramente denso: ,,; ,
,
omnino densus.- Muy denso:
,, multum densatus.Hacer denso: denso.- Densa
(fem.) ,, densa

DEMOSTRATIVO: , , ,,,
demonstrativus,ostensivus
DEMUDADO, palidecido: ,,
cui color in pallorem vertitur
DENARIO: ,,; ,
,; ,, denarius
DENEGACIN: ,,
tio

inficia

DENGUE:`,,; ,
,,, bullae,monile

DENTADURA,limpieza de la: ,, sordium inter dentes purgatio

DENIGRAR: denigro
DENODADO: ,,

dense, con-

DENTERA: ,,; ,
, pruritum dentium

strenuus

DENOMINACIN: ,,; ,, appellatio,nominatio.- Ba


jo una denominacin nomine ad ipsam rem apposito.- Igual
denominacin: ,, aequivocatio.- Semejante por la denominacin: ,, denominatione similis

DENTICIN: ,,; ,
, dentitio.- Estar en la denticin: dentes emitto.Padecer en la: dentitione
laboro
DENTFRICO,polvos para limpiar los
dientes: ,,; ,, dentrifricicum,
pulvisciculi quibus dentes fricantur

DENOMINAR: , de
nomino.- Denominado: ,,
appellatus

DENTN,pez: ,,;
,, dentex

DENOMINATIVAMENTE (por derivacin de


de una palabra: denomina
tive

DENTRO: , intra.- Dentro de


poco: paulisper.- Dentro de:
por dentro: ;; ,
, intrinsecus,intra

DENSAMENTE: , , ,
, , ,, -

241

,,; ,, denuntiatio.- Presentar una denuncia ante


el juez: judicio con-

intus
DENUNCIA: ,,;
,,; ,,; tendo contra aliquem
DENUNCIADO: ,,
tiatus

para..: ,,
corporis dropace

denun
DEPLORABLE: ,,

DENUNCIADOR: ,,;
, (indcl.) ,,; ,, index,nuntiator

DEPONER: (,
),,-,, () depono.Antes: ante depono.En falso: falsum
dico testimonium.- Juntamente:
, una depono
DEPORTACIN: ,,; ,,; ,,: ,, deportatio

DEPENDIENTE, estar dependiente:


subjaceo
DEPENDER: ,
, , subsum,subjicior,dependeo.- Depender de

subservio.- Que depende


de nosotros, que est en nuestro poder: , quae penes non sum

DEPORTAR: ,, deporto,duco in alias terras


DEPOSICIN: ,,;
,, depositio (evacuacin del
vientre).- Depsito ,.Accin de depositar ,,
Depositio

DEPENDIENTE: ,,; ,, minister,dependens.- De


alguno: ,, pendens ab
aliquo.- Estar dependiente,sujeto:
, ,-
subjicior

DEPOSITAR: depono.- Adems


insuper depono.- En
manos de: , depono apud.- Estar depositado
juntamente: simul repo
situs sum

DEPILACIN: ,,;
,, pilorum evulsio

DEPILAR: ,

flebilis

DEPLORAR: ,,, (), deploro

DENUNCIAR: ,,, ,,,-, , , defero,denuntio.- Denunciar a alguien ante la justicia:


judicio contendo contra aliquem.- Antes: ,
ante denuntio

DEPILADORA:
,,
pilos evellit

illitio

DEPOSITARIO: ,, inter
ventor (depositario de una garanta
de dinero)

quae

depilo

DEPSITO: ,,; ,,; ,, depositum.- De agua: ,, cisterna.- De dinero o de algo confiado


a alguien: ,, deposi
tum.- En lugar seguro: ,
, repositio

DEPILARSE ungento para: ,

dropax.- Unturse el cuerpo con


ungento para..: dropace
corpus inungo.- Untarse con tanquia
(ungento
depilatorio:

dropace corpus inungo.- Acto de


depilarse,de untarse con tanquia

242

DEPRAVACIN: ,,;
,, pravitas,depravatio

DEPRECACIN: ,,;
,,; ,, depre
catio,adhortatio

DEPRAVADO: ,,;
,, cuius mens est prava
depravatus

DEPRECATORIO: ,,
precatorius

de

DEPRAVAR: ,-, (,-,),


, , , , , , ,
, , , a recta via abduco,depravo,co
rrumpo,perverto,foedo

DEPREDACIN: ,,;
,, depredatio

,
,
,
,
,
,
deprimo.- Hasta la tierra:
ad terram deprimo

En derecho: jure.- Cesin


de su derecho: ,, de suo
jure decessio.- Derecho de hospi
talidad: ,, hospitii ne
cessitudo.- Igualdad de derechos civiles:
,
,,
jus aequum in civitate, juris aequabilitas.- Profesor de: ,, professor juris.- Que goza
de iguales derechos: ,,
; ,, juris utens.- Que
no paga derechos: ,,

cuius nomine vectigal non


penditur.- Sin derecho:
praeter jus.- Derecho social:
,, jus sociale

DEPUESTO: ,,

DEPRESIN: ,,; ,, depressio


DEPRIMIR: ,,

dimissus

DEPURAR filtrar: defaeco


DERECHA,que est a la derecha:
,, qui,quae,quod in dextra
est.- La mano derecha e izquierda:
,; , dex
tra vel sinistra manus.- A la dere
cha ,-; , ,
ad dextram,a
dextra, dextrorsum.- Coger con la
derecha: dextram complector.- Dirigirse a la:
in dextram se dirigere.- Que se
halla en la derecha: ,,
qui est ad dextram

DERECHURA,en derechura

recta

DERIVACIN: ,,; ,
, derivatio
DERIVADO:
tivus

DERECHAMENTE: recta.- Que hace


las cosas derechamente,que nada hace
oblcuamente: ,, nihil oblique faciens

,,

DERIVAR: ,

deriva-

derivo

DEROGACIN: ,, antiquatio

DERECHO: ,,; ,
, non tortus rectus.-Estar dere
cho:
rectus sto.- Que
marcha por el camino derecho,rectamente: , ,,
recta via incedens,recta procedens
Derecho,justicia:
,,;
,,; ,,, jus,
justitia.- Derechos judiciales:
,, sportula judicialis

DEROGAR: ,
rogo,contra decerno

ab

DERRAMADO: ,,; ,
;,,; ,, suffu
sus,effusus,fusus.- Largamente: ,, late effusus.- Lo derra
mado: ,, id quod effusum est aliunde.- Muy derramado:

243

circum effundo.- Antes:


,,,
prius effluo,ante effundo,ante perfundo.- An ms: ,- insuper effundo.- Completamente: ,-,- perfundo.- Derramarse: effundo,supereffundor.Encima: ,-,- su
perinfundo.- Fuera con exceso:
,- superfundo.- Fuera de:
praeter infundo.- Gota
a gota: , stillo
Ms,mucho: , ()
insuper,multum effundo.- Por encima:
, superfundo.- Por
todas partes: undique fun
do.- Ser derramado juntamente alrededor: ,-,-
una circumfundor.- Sobre:
, , , ,
supereffundo,superfun
do,super difundo,praeter alia insper
go.- Derramado a todo lo ancho: ,, latens fluens.- El acto
de derramar: ,,
,, circumfusio,affusio
El que derrama: ,, habens

,, late effusus.- Poco


ha: ,, recens fusus.Por todas partes: ,,
undique circumfusus
DERRAMAMIENTO: ,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,, infu
sio,effusio,perfusio.- De agua:
,,;-,,
infusio
aquae.- Excesivo: ,
, immodica effusio
DERRAMAR: ,,,
(,,,),, ,,-,,,,
,,,,-, ,
(-),,,
,, (-),,,,,,
,, (),,,
,-,,,
,,,,
, effundo,perfundo,
difluo,dispergo,infundo,fundo,cons
pergo,affundo,profundo.- Alrededor:
,,,
vim fundendi.- Lo que se derrama alrededor: ,,;
, id quod profunditur.- Que
derrama agua: ,, aquam
effundens.- Que derrama mucho: (-,,)
qui multa
effundit.- Que se ha de derramar:
infundendum

nir dos materias derretidas: colliquefacta junto.- Eficaz para derretir: ,, vim liquefaciendi habens.- Que derrite:
,, liquefaciens.-Que derri
te,derretido:,, liquens
liquefactus.- Derretirse:
liquefactum affundo,liques
co.- Que fcilmente se derrite: ,, qui facile colliquescit

DERRAMARSE: (,
),, diffundor
DERREDOR: en derredor:
circuitu

DERRIBAR:`, , ,
,, ,
,, , ,
, , , ,
,, , subver
to,everto,jacio,subruo,prosterno.Derribar de una zancadilla: calce peto.- Hacer caer: supplanto.- A golpes:
decutio.- Con el pie:
supplanto.- Con rudo:
cum sonitu everto.- De su puesto

in

DERRETIDO: ,,; ,,
liquefactus
DERRETIR: ,,,,,,, liquefacio,conflo,liquesco.- Con:
simul liquefacio.- Del todo:
liquefacio.- Por disolucin: colliquefacio.- Reu-

244

ocultamente: ,
clam e statu suo aliquid dejicio.Echar por tierra: subverto
Juntamente: , simul dejicio,una dejicio.- Los
muros: muros everto.Metiendo el pie: supposito crure dejicio.- Por tierra:

prosterno.- Por todas


partes: circum ejicio
Al mismo tiempo: ,
simul everto.- El que derriba en
tierra: ,, sternax.Que no puede ser derribado: ,, qui non facile profli
gatur.- Que tiene fuerza para derribar: ,,; ,,
habens vim dejiciendi
DERRIBO: ,, dejectio

De carcter: ,,
animo

DERROCAR:

DESAFICIONARSE:
studium

DESACONSEJADO: ,
,,,
,, inconsultus,expers
consilii
DESACOSTUMBRADO:
,,;
, assuetus.- Estar..:
por insuetus sum
DESACOSTUMBRAR: ,
desuefacio
DESACOSTUMBRARSE: (
,) desisco,desuesco
DESAFECTO: ,,

proruo

DERROCHADOR: ,, dilar
gitor
DERROCHAR: a

dilapido bona

desino

DESAGRADABLE: ,,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,;


,; ,,; ,,
injucundus,insuavis,ingratus

DERROTAR: , , debello

DESAGRADAR: ,,,
, () displiceo,infesto,improbor

,,

DESAGRADO: ,,

DESABRIDO: ,,; ,
, acerbus,acris gustu vel sapore
centia

displi-

DESAIRE: ,,; ,
, negligentia

DESAGUAR: inflo.- Por fosas


o canales: aquas per canales derivo

DESALIADAMENTE:
condite

DESAGE de aguas sucias: ,


, eluvies
DESAIRADO: ,,
ratus

aversus

DESAFORTUNADO: ,,; ,,;,,;


, infortunatus,
qui adversa fortuna utitur,gravi sor
te laborans,misero fato natus

DERROTA: `,`,,;,,
,, clades.- Completa derrota
,-,, tota pernicies
Del enemigo: ,, de
bellatio.- En la guerra: ,,
clades belli

DESVERGONZADO:
vafer

acerbus

in-

DESALIADO: ,,

,,; ,,;
,,;
,;
,,; ,,; ,,

non cu-

245

;
,,;
,,;
,, inornatus,squallidus
incompositus,inconditus,incomptus,
curam pulchritudinis negligens.- Muy
desaliado: ,
valde
hirsutus

reprobandus
desaprobado)

DESAPROVECHAR:
proficio

parum

DESARMAR: , exarmo
Ser desarmado: exarmor
DESARRAIGADO: ,,,
radicem non habens, absque radice.- Que no tiene races: ,
, radice carens

DESAMPARAR: ,,
destituo,solum relinquo.- Que desampara a sus compaeros de navegacin:
,, desertor sociorum
nautarum

DESARRAIGAR: `,
radicibus evello,eradico

relictio
DESARREGLADAMENTE: in
composite

DESANIMADO: ,,,
non animosus,gravis animo
DESANIMAR:

ser

aversus

DESAMPARADO: ,, patrocinio destitutus

DESAMPARO: ,,

debe

DESAPROBAR:
,-,
,(-,)
, improbo,exprobo,
explodo

DESALIO: ,,; ,
, incuria,squallor
DESAMOR: ,,

(que

DESARREGLADO: ,, in
compositus,inconditus

animo deficio

DESARROLLAR: , expli
co.- Que se desarrolla en crculo:
,, circummactus.- Que
se desarrolla por s mismo: ,, ipse sua vi volubilis

DESANIMARSE: , ,
(), , , animo excido,animum despondeo,linquor animo,animo concido.- En
el empeo: studium remitto.- Totalmente: prorsus
animo concido

DESARROLLO: ,,;
,, explicatio

DESAPACIBLE:`,, insuavis
DESASEADO: (ver DESALIADO) ,, neglectus

DESAPARECER: ` (`); -,
evanesco.- En
chiss:
in scintillas
abeo
DESAPARICIN: ,,;
,, conspectu sublatio, evanes
centia

DESASEO,(ver DESALIO): ,
,; ,,; ,, squa
llor
DESATADO: ,, discintus
De unin y trabazn floja: ,, laxe compactus.- Digno de
ser..: ,, solvendus.- Des
ligado: ,, resolutus

DESAPRENDER:

(
(
(
) dedisco
DESAPROBACIN:
improbatio
DESAPROBADO:

,,

DESATAMIENTO: ,,; ,,; ,, resolutio

,,

DESATAR: , , ,

246

,
,
,

resolvo,exsolvo,dissolvo,laxo.- Alre
dedor: circum solvo.- Al
mismo tiempo,juntamente: ,
.-,- simul,una
solvo.- Por abajo: subtersolvo.- Difcl de: ,,
difficilis ad dissolvendum.- Que
no se puede: ,, insolu
tus,insolubilis.- Que tiene fuerza
de: ,, solvendi vim habens

Andar con los pies desnudos,descalzo: , , nudis pedibus incedo.- Marcha


con los pies desnudos: ,
pedibus nudis incessus
devius

DESCAMINARSE:

aberro

DESCANSADAMENTE: quiete
DESCANSADO: ,,; ,
,, cessator,quietus

DESAUTORIZAR: ,-
(-,); , discingo,exauctoro,exauctorari

DESCANSAR: ,,-,
,,,,,,,
,,,,,
,,,,,, quies
co,requiesco,interquiesco,cessare
facio.- Descansar con:
una quiesco.- Un poco
aliquantum conquiesco.- Sacrificio para alcanzar descanso: ,, sacrum ad impetrandam
quietem

DESAYUNARSE: , ,
iento,prandeo
DESAYUNO: ,,;
,, jentaculum,jentatio.Tomar el desayuno con otro:
una jentaculum capio
DESBARATAR: ,-;
,,,- dis
jicio
DESBARATE: ,,
tio

DESCAMINADO: ,,

DESCANSO: ,,;`,,; `,,; ,


,; ,,; ,
,;
,,;
,,;
,,; ,,;
,,,;,,
,,;,,;,,
,,; ,,; ,
,; ,,; ,
,
requies,quies, cessatio
ab
opere,otium.- Abusar del: ,-

otio abutor.- Dar


descanso requiescere fa
cio.- Recobrar fuerzas con el
descanso: reficio.- Descan
so alternado: ,, alterna quies.- De los males: ,, requies a malis.- Deseoso del: ,,
cupidus
quietis.- Intil descanso: ,, inutile otium.- Lugar de
descanso: ,, locus
ubi cessator post labores.- Que trae
descanso ,, requiem

disjec-

DESBORDARSE los ros: ,


,-,- (-) extra alveum evagor,fluo.- Las aguas:
restagno
DESCALABRO: ,, sinester
succesus.- Militar: `,`,,
clades
DESCALCEZ: ,, pedum nuditas
DESCALZAR,descalzado: ,,
(-) discalceatus
DESCALZO: ,,,;
,,,; -,,;
,,; ,,;
,,,; ,
, (-), ,, dis
calceatus,qui pedibus nudis est.-

247

referens.- Que usa un mal descanso:


,, male otio utens

DESCARNADURA: ,,; ,,; ,, scarificatio

DESCARADAMENTE (conducirse):
impudenter vivo
DESCARADO: ,,; ,
impudens

DESCARNAR: ,,,, scarifico.- Alrededor: , circumsca


rifico.- El acto de: ,,
scarificatio

DESCARGAR: ; ,
; , degravo,
exonero

DESCARO: ,,

protervia

El que mira con: ,,


impudentes oculos habens

DESCEIDO:,,

discunctus

DESCEIRSE: , (,
) zona spolio

DESCUBRIMIENTO, honrar por un descubrimiento ingenioso: ob in


geniosa inventa honoro

DESCLASIFICADO: ,, in
nullum ordinem ascriptus.- Que no
est por clases o series:,
, nullis ordinibus distinctus

DESCENDENCIA: ,,; ,,; ,,;


,,; ,,;
,,; ,,; ,,
,, soboles,semen,proles,propago,progenies,foetus.- Que
tiene hermosa descendencia: ,, pulchram prolem habens
Sin descendencia: ,,;
sine prole

DESCOLORAR:

colorem amitto

DESCOLORIDO: ,,
,,; ,,;,
, coloris expers,colorem non retinens,pellidus.- Muy descolorido:
,, valde pallidus

DESCENDER:
(-),,,,
,-,
,-,,-,-',
descendo.- Descender a:
descendo ad.- Sobre:
superdescendo> Juntamente:
,
una
descendo.- Descendiendo:
descendendo

DESCOMEDIDO: ,,
dicus

immo

DESCOMPOSICIN,de un cuerpo: ,, quod liquescendum deteritur

DESCOMPUESTO:,,,
; ,,; ,,
incompositus,immodestus,inconcinnus
DESCONFIADO:,,

DESCENDIENTE. ,,
,,,, ortus,oriundus.editus,posterus.- Des
cediente
(sust.):
,,
posterus.- Descendientes:,
posteri.- Los descendientes: nepotes

diffidens

DESCONFIANZA: ,,; ,,; ,, diffidentia


DESCONFIAR ,,,,,
(,), addubito,despero,animum despondeo,diffido
No desconfiar: non di-

DESCENSO: ,,; ,,; ,, descenssus

248

ffido.- Que desconfa fcilmente:


,, diffidens spei

,,

DESCONSIDERADAMENTE:
siderabile

DESCONOCEDOR: ,,,;
,, non tritus in aliqua
re (no versado)

DESCONTENTO: ,, male
affectus.- Estar descontento: moleste fero.- Morderse los
labios en seal de: labia contrahere
DESCORAZONARSE: animum des
pondeo
hace las listas por orden numrico)
DESCRIPCIN: ,,;
,,; ,,;
,; ,,; ,
, descriptio.- (Figura pot.):
,,
descriptio.- De
alguna cosa: ,,
rei
descriptio.- De la posicin de un
lugar: ,,
descriptio
situs loci.- De un lugar:
, loci descriptio.- Explicacin
adjunta a cada parted de la descripcin: ,, redditio.Falsa: ,,; ,, falsa descriptio.-Muy
exacta: ,, impressa
menti rei alicuius forma

de-

DESCORTEZAR: ,,,,,,
,,,,-
decortico,exuo.- Acto de: ,, decortatio.- Apto para:
,, habens vim decoran
di.- Completamente: decor
tico exacte.- Primero:
prius decortico.- Que puede descorte
zarse: ,, qui potest decortari
DESCOYUNTADO,estar..:
ticulis emotus sum
DESCOYUNTAR:
e sua sede

incon-

DESCONSIDERADO: ,,;,, ,,;


,, inconsultus,circumpectans,immitis,inconsideratus

DESCONOCIDO: ,,,,,,
, incognitus,obs
curus,ignotus,cuius nomen ignotus,
incompertus,ignobilis.- De paso,extra,desconocido ,,
adventicius.- No conocido por insignia alguna: ,, nullo insigni conspicuus.- Ser desconocido: (,,.
) ignotus sum.- Sin nombre:
DESCORTEZADO: ,, decorticatus
DESCORTEZAMIENTO: ,,
corticatio

non clarus

arDESCRIPTIVO: ,, du
cens per singula,circumductus per
singula.- Descrito: ,,
; -,, descriptus

artus emoveo

DESCRIBIR: ,,
,,,
depingo,describo.- Pintar al vivo:
depingo.- Falsa y enga
osamente: falso et men
dose describo.- Un lugar:
locum describo.- Fcil de:
,, facile describi valet.Que describe lugares: ,,
locurum descriptor.- Que descri
be nominal o individualmente: ,. qui delectus facit (que

DESCUBIERTAMENTE: ,
sine ullo praetextu,manifeste.-
sine persona
DESCUBIERTO: ,,
,; ,, retectus,non
opertus,patefactus.- Por preguntas:
,, sciscitandi compertus
DESCUBRIDOR: ,,
velans

249

re-

curiosus,inexercitatus,nullis curis
inquietus.- Estar..: solli
citus non sum

DESCUBRIMIENTO: ,,;
,, revelatio,apertio
DESCUBRIR: ,,
,,,
,,,,
,, detego,ape
rio,manifestum facio,comperio,expli
co.- Un poco: detego.Antes investigando:
sciscitando ante comperio.- Furtiva
mente: clam retego.- Que
indica o descubre: ,
, indicandi vim habens

DESCUIDAR: ,,,
,,,,
,negligo,curam non habe
re.- Que se debe descuidar: negligendum> Descuidarse non curo> Librarse de cuidados curis defungor
DESCUIDO: ,,;
,; ,,; ,,
negligentia,exercitationis carentia,
incuria.- Con descuido:
incuriose.- Falta de: ,,

exercitationis carentia.- Del


cuerpo: ,, neglectus cor
poris.- Trabajado con descuido: ,, non operose factus

DESCUENTO:`,,; ,, debiti diminutio,subnumeratio


DESCUIDADAMENTE: ,,
,,, sine cura,incuriose,secure,
negligenter

DESDE:
(gen.) ex (a lo largo
de.- (gen.) a,ab,ex
(desde
abajo)

DESCUIDADO:,,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, neglec


tus,securus,non anxius,negligens,inDESDN: ,,; ,
,; ,, despectio,des
picientia.- Con desdn: ,
-, fastidiose.Mirar con desdn: ,
fastiose con(mteno
DESDEADO: ,,
tus

DESDECIRSE:

recanto

DESEADO: ,,,;
,,,, desideratus,expetendus,gratus,expetitus
Con ansia: ,, studiose expetitus.- Con muchos ruegos:
,-,-; ,, multis precibus exoetitus.- Muy deseado: ,
,, multum desidera
tus.- Por muchsimos: ,
multis votis exoptatus

contemp-

DESDEAR: ,, fastidio,superbio

DESEAR:,,
(,,),
,,,,,,,,
,(-,,-),,,,-,,
,,,,,,,,
,,,,,
,,,,
,, () opto.cu
pio,concupisco,desidero.- Mantener

DESDICHADO,estar en la desdicha:
(,) in aerumnis esse
DESEABALE:
,,;
,,,,,;
,,; ,,;
, desiderabilis,expetendus,
votis petendus,optabilis.- Muy desea
ble: ,,; ,
,,; ,, val
de desiderabilis,peroptabilis

250

lo boca abierta con ansia: , inhio.- Ardientemente


, concupisco,cupio
Con ansia: ,,
,,,,
vehementercupio,prorsus inhio,avide expeto.- Con ardor:
,-, impetu quodam ani
mo cupio.- Con vehemencia:
vehementer concupisco.- Que
desea con vehemencia: ,,,
qui vehementer cupit.- Desear cosas vanas: res consector
inanes.- Digno de desearse: ,,
multum desiderandum.Desear mucho: percupio
El que alcanza lo deseado: ,,; ,, voti com
pos.- El que desea con apetito:
,, concupiscens.- Desear
juntamente: una cupio.Desear
mucho:
(,
part.) vehementer cupio
Que se ha de desear mucho:
,, multum desiderandum.- Se
ha de desear: , op
tandu,studendum est

DESECACIN: ,,; ,
, arefactio,siccatio

DESEMBARCAR: e navi educo


Juntamente con: una edu
co de navi

DESECAR: ,,,
desiceo,arefacio,exarefacio
Alrededor: circumquaque
exsicco

DESEMBARQUE:,,;
:,, egressus in litus

DESECHADO: ,,; ,
,
loco emotus,rejectus.- Que
debe ser desechado: ,,
ejiciendus.- Despreciado,desechado:
contemptum
DESECHAR: ,,,,,,
,, respuo,rejicio,dejicio.- Con desprecio
, dimitto.- Di
ficultad de desechar:
, difficultas rejectionis
DESECHO: ,, quod obji
citur.- Desechos de fbrica: ,,; ,, rude
ra,rejectamentum
DESEDUCAR:

deduceo

DESEMBARAZADAMENTE:

expedite

DESEMBARAZADO: ,,,
;,, abjuratus,
non impeditus

DESEMBOCADURA de un ro: ,,
,,; ,,; ,,, fluminis ostium,exi
tus

DESECHABLE: ,,;
,,
reiectaneus.- Las cosas
que se desechan: , re
jactanea.- Que se debe desechar:
DESEMBOCAR: influo

effraenis,afraenatus.-Lo que no tie


ne puertas y no se puede contener,
desenfrenado:,,,
qui est absque janua,effraenis.- De
costumbres desenfrandas: ,,
; ,, moribus effrenatus

DESEMEJANTE: ,,
,,,; ,,; ,,;
,, dissimilis,dispar,degener
DESENCANTAR:
bero

rejiciendum

DESENFRENO,dejarse arrastrar por el


desenfreno: concitor libidine

incantatione li-

DESENFRENADO: , ,
, , ,,

DESENREDAR,difcil de: ,,
inextricabilis.- Desenredarse:

251

,
bus evado

compos.- Herido del deseo: ,, desiderio percussus.Que excita el deseo: ,,


pruritum excitans

de rebus, e reti

DESENSEAR:

dedoceo

DESENTENDERSE de algo,estar ajeno:


, abhorreo

DESEOSO: ,, appetens.Estar deseoso: studiosus sum

DESENTERRADO: ,, recens defossus (poco ha desenterrado)

DESERCIN: ,,; ,,; ,, desectio,de


fectio,transfugio.- Arrastrar juntamente a la: ,
simul ad defectionem traho.- Crimen
y castigo del deserta de las filas:
,,; ,,
.-,,; ,,;
,,; ,, crimen et poena desertae militiae,militiae desertio,desertio ordinis

DESENTERRAR efodio.- Ra
ces: ` radices efodio
DESENTRAAR,sacar las tripas,destripar: exentero
DESENVOLTURA,hablar con:
lascivus fio

DESENVOLVER: ,,,
,,,,
-,,,,,- explico,evolvo,expan
do.- Difcil de: ,,
difficile ad evolvendum
DESENVUELTAMENTE:
cate

DESERTAR: , ,
,
,
,
, transfugio,
deficio.- En compaa: ,
, simul,
una deficio.- Castigo contra el que
deserta de una batalla naval: ,, poena in eum qui navalem
pugnam deseruit.-El que deserta de
aquellos a quienes se haba pasado:
,, iterum ab iis
ad quos transfugerat deficiens

expli

DESENVUELTO: ,,
non impeditus
DESEO:,,; ,,
,;,,; ,,;
,,; ,,;
,,;-,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,, studiumcupiditas,desiderium.- Arder en
deseos de: gestio.- Dejarse
arrastrar por el deseo:
concitor libidine.- Manifestar con
los ojos el deseo: ,,,-
adnito.- Tener vivo deseo:

prurio.- El que logra su


deseo: ,,, compos.El que no logra su deseo:
,,; ,, voti non
, ,, desperatio

DESERTOR: ,,; ,
,; ,, perfuga,desertor.- Que tira su escudo,desertor
,, qui clypeum abjecit.- Desercin de la milicia:
,, desertio militiae
Desertor de su nave: ,,
desertor navis.- De las filas:
,,;,,;-
,;,,; ,
,, desertor ordinis,
exercitus.- Que huye del combate,que
retrocede: ,, qui fugit
pugnam,qui retrocedit.- Infiel: ,, falsus transfuga.A manera de desertor: more transfugae
DESESPERACIN: , ,

252

DESESPERADAMENTE:
rate

nectus florum

despe

DESFLORAR:

devirgino

DESESPERADO: ,,; ,, exspes,desperator

DESGAJADO ,,

DESESPERANZA,sin esperanza:
,,; ,, exspes

DESGAJAR,desgarrar:
discindere

DESGARRAR:`, ,,-,
-, ,, ,
, (),
disseco,lacero,divello,disrumpo,discindo.- Como lobo: lupi more
dilacero.- Por todas partes,por
todos lados: , ,-, ex
omni circum parte disrumpo,undequaque discerpo.- Que desgarra el suelo
(un temblor de tierra): `,,
terrae effractor

despero

DESESTIMADO: ,,
in numero habitus

nullo

DESESTIMAR:
,
,
, ,
turpe duco,indignum habeo,parvi facio,parvi pendo
DESFALLATEZ: ,,
tia sollicita

soler-

DESGASTAR: , tero.- Que


desgasta como la hiel: ,
instar bilis exedens

DESFALLECER: , ,
, , , , , , ,
, ,-,-
, ,
, viribus des
tituor,dolore afficior,deficio,defatigor,viribus deficio,lenaguesco,lin
quor animo,langueo.- A causa de los
males: deficio prae malo.Antes que otro: labore
ante deficio.- El primero:
defatigor.- Juntamente:
una,simul langueo.- El que desfallece: ,, deficiens.- Que
desfallece de nimo: ,,
qu animo deficit.- Que falta o desfallece al mismo tiempo: ,, qui simul deficit.- Desfa
llecer poco a poco: paulatim deficio.- Al mismo tiempo:
una deficio

DESGASTE: ,,; ,
, comsumptio rei per usum,attritu destructio
DESGRACIA:,,,; ,,; ,,; ,
; ,,; ,,
,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,, aerumna,calamitas,pernicies
infortunium,malum,casus,detrimentum
exitium.- Desgracias: ,,
mala.- Padecer desgracias y trabajos
aerumnas et miserias perpetior.- Causar una desgracia:
misere afficio.- Gozarse del mal
ajeno: gaudeo ex alie
nis malis.- Ser el autor de una desgracia: auctor sum cladis.- Sucumbir a las desgracias:
,
prorsus malis
succumbo.- Cmulo de: ,,
cumulus malorum.- Dadora de: -

DESFILADERO: ,,;-,
, clastra montium
DESFLORAMIENTO: ,,

DESGANADO: ,, difficilis in sumendo cibo


DESGARRAMIENTO: ,, dissi
dium

DESESPERAR: , , , a spe excido,despero


El primero: , ,
prius animum despondeo
DESESPERARSE:

lacer

se-

253

,, malorum datrix.- El que goza de las desgracias ajenas:


, ,,; ,
, qui ex malis alienis gaudet
Gozo de la desgracia ajena: ,, gaudium ex alieno malo
Lleno de desgracias: ,,;
,,, aerumnosus,magnorum malorum plenus.- Padecimiento de
desgracias: ,-,,
,, , ,
,, ,
,,; ,,,; ,,; , ,
; , ,,; ,, , ,,,; ,
,,,, miser
calamitosus,aerumnosus,infortunatus
infelix.- Desgraciada: ,,
misera.- Enteramente desgraciado:
,, omnino miser.- Muy
desgraciado: ,,;
,, miserrimus.- Que tiene una
vida desgraciada: ,,
cuius misera est vita.- Hacer un
desgraciado: calamitosum facio
Ser desgraciado: ,
miser sum.- Ser juntamen
te desgraciado: una
sum miser

aerumnarum perpessio.- Prudente en


las desgracias: ,,
in malis prudens.- Que sufre graves
desgracias: ,, gravia
patiens
DESGRACIADAMENTE: . calamitose,aerumnose
DESGRACIADO: , , DESHEREDAR:

DESHILACHADO: ,,
fimbriatus
DESHOJADO: , ,,
spoliatus foliis
DESHOJARSE: folia amitto
Que se deshoja: ,,
a
quo folia decidunt
DESHONESTIDAD,enviciarse en: turpiter absumo
DESHONESTO: ,,; ,
,; ,, foedus,inhonestus,scortator,impurus
DESHONRA: ,,; ,
,;-,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
;
,,;
,,;
,, dedecus.- Digno de
deshonra: ,, probris
dignissimus.- Que llora su deshonra:
,, dedecus flens

DESGREADO: , , ,, ,
, impexus, intortum vellus habens
DESHABITADO: ,,
tatus

exhaeredo

inhabiDESHONRADO: ,,,
,,, expers honoris
inglorius,maledicus

DESHACER: ` profligo.- Que deshace la piedra: ,, liquefaciens et comminuens lapides.Deshacerse: ,-,-


(-), diffluo

DESHONRAR: , ,
, (-), , , , , , , ,
deturpo,dehonesto,dedecoro,
non honoro,probro afficio,dedecore
afficio,praeterea ignominiose habeo
Exponer a la risa, a la befa:

traduco.Con
ultrajes:
contumeliose foedo.- El

DESEHEREDACIN: ,,
exhaeredatio
DESHEREDADO: ,
,, exharedatus,exhares
exsors

254

que deshonra: ,,;


,, infamans

DESIDIOSO: ,,; ,,
; ,,; ,,
otiosus,secors,qui libenter sedet,
segnis.- Ser desidioso: , desidia torpeo

DESHONROSO:k,, inglorius
DESHORA, a
tive

deshora:

intempes-

DESHUESADO: ,, sine osse


DESHUESAR:

exosso

DESIDIA:`,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,
desidia,pigritia,socordia,ignavia,fu
ga laboris.- Darse a la desdicha:
secordiae me debeo.Dejar por desidia: per
desidiam abjicio.- Entregarse a la
desidia:
desidiae
indulgeo.- Obrar por desidia: to pascens
DESIGNACIN: ,,
natio

desig

, , , desisto,a proposito excido,


abrogo,cessare facio,non obsisto

DESLIZ: ,,; ,, delapsus,lapsus


DESLIZARSE: , ,
,-,-, ,
-, , ,
,-, , , ,-, ,
, ,- (-),
, ,-, , delabor,irrepo,labor
illabor,elllabor.- Entre:
interlabor.- Furtivamente: clam elabor.- Que se desliza fcilmente: ,, qui facile labitur

DESIGUAL: ,,
,,,; ,,; ,,; ,, impar,absimilis,inaequalis,dissimilis.- Lo desigual: ,, inaequale.- Ser desemejante: dissimilis sum
inae-

DESILUSIONADO,desengaado,desahuciado: ,,, de quo des


peratum est

DESLUMBRADO,quedar:
tringor lumine

DESINFLADO: ,, non inflatus


DESISTIMIENTO: ,,
satio

DESIERTO: (adj.): ,,;,,; ,,;


,,; , ,, desertus.- Feamente desierto: ,,
foedus in modum desertus
Enteramente desierto: ,,
omnino desertus.- Dejar desierto
asolar:
desertum facio.(Sust.): ,,; ,,;
,,
(terra
deserta).Vagar por los desiertos: in
solitudine vagor.- Apacentado en el
desierto: ,, in deser-

DESLENGUADO, mal hablado: ,


, maledicus

DESIGNAR: (),
(-,-), ,-,
,,,, designo,paro.Primero:
prius designo

DESIGUALDAD: ,,
qualitas

ignave me gero

pers-

DESMAADO, sin arte,sin habilidad:


,, sine arte factus

ces-

DESMAYADO: ,,
ma reliquit

DESISTIR: , , , , ,

quem ani

DESMAYAR: , ,

255

, , ,
, , deficio
viribus,animum despondeo,defatigor
exanimor,linquor animo,languesco.El primero: prior defatigor.- El que desmaya: ,,
deficiens

DESMENTIR: ,

DESMENUZADO: ,,; ,,; ,,;


, contritus,comminutus.- Lo desmenuzado: ,-,,
extritum,intritum

DESMAYARSE: , ,
, exanimor,animo linquor,linquo animam
DESMAYO: ,,;
,; ,,; ,,
defectio,deliquium animi.- Que produce desmayos: ,, syncopem movens.- Desmayo y flojedad
de nimo: ,, deliquium
animi,exanimatio

DESMENUZABLE ,,

friabilis

DESMENUZAMIENTO: ,,; ,,; ,,; ,


,; ,,; ,,
,,; ,, contritio, extrictio,comminutio,conterendi actio,atritus
DESMENUZAR: , (-,
), , , ,
, , ,
, , , , , , , , (), ,,
(), , ,,
, comminuo,contero,
attero,confringo.- Desmenuzar lo ms
pequeo posible: tero
minutissime.- Ms: insuper comminuo.- Por todas partes:

DESMEDIDO: , ,
,, nimius,immodicus
DESMEMBRACIN: ,,; ,, ,, in membra concisio,membrorum divisio
DESMEMBRAR:
cido

refello

membatim con-

DESMEMORIZADO: ,,
ablitteraratus

circumquaque imminuo.Desmenuzar juntamente:


una contero.- Ser fcil de: friabilis fio.- Desmenuzado con
con el dedo: ,,
digito tritus.- Lo que fcilmente se
desmenuza: ,,,
,, friabilis.- Que sirve
para desmenuzar: ,, habens vim terendi

DESNUDAR: ,, (-), (-), (-;,,),


,,,,,,,
,- (),,
,,,,
,,,,
, exuo,nudo,spolio,ves
te exuo.- Del todo: prorsus denudo.- Desnudar a escondidas:
,- clam exuo.- Hasta los
hombros: humeris tenus denudo.- Juntamwente: simul denudo.- Accin de desnudar:
,,; ,, denudatio,nudatio

DESMENUZARSE: contero.Facilidad de: ,, fria


bilitas.- Que se desmenuza fcilmen
te: ,, aliquantum fria
bilis
DESMESURADAMENTE: ,
valde exuperanter,ultra mensuram

DESNUDARSE: , exuo.Acto de: ,,; ,


,; ,, detractio ves
tium,vestimentorum depositio,nudatio
Lugar para desnudarse: ,
, locus ubi vestimenta exuuntur

DESMESURADO: ,,; ,, immodicus,nimius


DESNUDAMIENTO: ,,; ,, exuendi actio,denuda
tio

DESNUDEZ: ,,; ,

256

,; ,, nuditas.- Falta
de abrigo: ,, nuditas

DESOCUPAR: ,; ,,,,,-,,,,,
vacuo,evacuo,exhaurio,exinanio
inanio

DESNUDO: ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,; ,, nudus,nudatus,non vestitus.- Falto de manto:
,, nudus.- Semidesnudo:
,, seminudus.- Estar
desnudo: nudus sum> Verse
desnudo: nudus conspicior
DESNUTRICIN: ,,
defectus

DESOLACIN: ,,;
, orbatio,eversio
DESOLADO: ,,
modum desolatus

DESOLAR: (), ,
vasto,desertum reddo,devasto

alimenti

DESNUTRIMIENTO: ,,

DESOLLADO: ,,, excoriatus.- Ser desollado: undaqueque dinalior

inedia

DESOLLADURA ,,

DESOBEDECER: (-),
, , obedire recuso,non pareo,non obtempero,
recalcitro

DESOBEDIENTE: ,,;
, inobediens
laboris o

DESORDEN: ,, ordinis deser


tio.- Amigo de desrdenes: ,
, amans turbarum.- Instrumento de desorden: ,, id
quo aliquid turbatur

DESOCUPADO: ,,;
,;,, vacuefactus,vacuus.- Estar desocupado: ,
otior,vacuus sum a negotiis
DESORDENADAMENTE: incomposite.- Conducirse..: inordi
nate me gero

,; (,,),, , ,
,,,
(-,) dimitto,ablego,emit
to,immitto.- Juntamente: ablego.- Primero:
ante dimitto

DESORDENADO: ,,
,,; ,,;
,; ,, incompositus,inordinatus,nullis
ordinibus
distinctus.- Cosa confusa,desordenada: ,, inconditum
DESORDENAR:

DESPACHADO ,,
DESPACHAR:

DESPARRADAMENTE:
DESPARRAMAMIENTO:
dispersio

ordinem turbo

DESORGANIZARSE:
me gero

excoriatio

DESOLLAR: , ,
, (-,-),,
, (,,
),,
excorio,decollo;pellem,cutem detraho
Cuchillo para: ,, culter
quo fit excoriatio.- Desollado poco
ha: ,, recens excoria
tus

DESOBEDIENCIA: ,,;
,; ,, inobedientia

DESOCUPACIN: ,,
dolris vacuitas

foedus in

palatim

,,

DESPARRAMAR: , ,-,-, ,
,-, ,
,, disper
go,effundo,disjicio,spargo

inordinate
dimissus

,,; ,

257

DESPEDAZADO: ,, discerptus> Con sus propias manos: ,, manibus discerptus


Ser despezadado por todas partes:
undaqueque dinalior

tamente: simul emitto.Que ha de ser despedido hacia abajo:


,, dimittendus.- Ac
to
de
despedir:
,,
ablegatio

DESPEDAZAMIENTO: ,,;
,
,; ,, laniatus,
laceratio

DESPEDIRSE

DESPEDAZAR: , ,
(/), ,
, , ,-
, ,-, , , , , ,-,
, lacero,lanio,contrucido,dinalio,trucido,
infringo.macero.- Ser despedazado:
laceror.- Medio despeda
zado: ,, semilaceratus.- Que es despedazado cruelmente:
,, qui crudeliter la
niatur.- Despedazar alrededor: circum dilacero.- Despedaza
do vivo: ,, qui
crudus discerpitur
DESPEDIDA: ,, ablelatio
Acompaamiento de despedida: ,,;-,, deductio.- Injuriosa: ,, ad corvos
amandatio.- Lo que se acostumbra en
las despedidas: ,,
,, fieri solitum ubi
quis a nobis discedit.- Salutacin
de despedida ((Psalo bien!(Pasadlo
bien!): ! ! vale!
valete!

DESPELLEJAR: , decortico,corticem o pellem detraho

DESPEDIDO: ,,

valere jubeo

DESPEINADO: ,,

impexus

DESPENSA: , ,,;
,,; ,,
penuariae cellae,cella penaria,conclave,
cella.- Tener a cargo las provisio
nes,la despensa: in penu
custodio
DESPENSERA: ,,,

proma

DESPENSERO: ,,; ,
,; ,,; ,,
promus,custos dellae penariae,dispen
sator rei domesticae,dispensator.De las carnes: ,, carnium dator.- Ser despensero: , in penu custodio,sum
promus
DESPEDERO,que anda por despeade
ros: ,, per abrupta
ambulans
DESPERDICIAR: ,, profundo
DESPERDICIOS de las comidas de las
berstias: ,, reliquiae
pabuli.- Desperdicios de las comidas
mondaduras: ,,;
, rejectamenta coenarum,quisquiliae

dimissus

DESPEDIR: ,,; ,
,; ,,,

(,,) dimitto
ablego,emitto.- Despedir de casa:
domo expello.- Despedir junmembra con oscitatione.- Accin de:
,,; ,,
pandiculatio.- Que no se despere
za ,, non pandicu
lans

DESPEREZARSE:

extendo

, e somno excito.- Despertarse:

,, excitatio e somno
Desvelarse: evigilo.Salir del letargo,despabilarse: , expergefacio,expergiscor.- empezar a despertar:
subvigilo.- Despertarse
, expergefio
excitor somno.- De noche: , excitor noctu

DESPERTAR: , sur
sum excito.- Antes de hora:
ante excito.- Que despierta con
la voz: ,, voce excitans.- Del sueo: , -

258

DESPIADADO: ,,; ,, immisericors,qui est


gravis pectoris
DESPIERTO: ,,
factus
DESPIOJAR:
purgo

, , , ,
, , ,,
, ,, deri
pio,exuo,spolio,despolio.- Adems:
,
praeterea exuo.- Al mismo tiempo:
simul exuo.- Completamente: , despolio
Ser despojado: ,
(.,) spolior,spolio

experge-

pediculis ex-

DESPLAZAMIENTO: ,,; ,,;,,


aversato,loci mutatio,transpositio

DESPOJO: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,
, spolium,exuviae.- Despojos
de los enemigos muertos: ,,

spolia interfectis detracta.Quitados a los vivos: ,,


spolia vivis detracta.- El que lleva
los despojos: ,,
,
qui spolia gerit,ferens
spolia.- Robador de despojos:
,, spoliator

DESPLAZAR: (-) e sua


sede extraho.- Que hace desplazar,
cambiar de sitio: ,,
emotus
DESPLAZARSE: e loco moveo
Que no se desplaza a otro sitio:
,, in eodem loco consistens
DESPLEGADO espontneamente: ,, fusus per se temere

DESPONSORIO: ,,
tio

DESPLEGAR: , (-,
-),, ,, ,
-,-, , ,
, ,- (-
) expando,pando,explico.- Desplegar
delante,antes:
,,-, .- Que apenas
puede desplegarse:
,,
qui non facile extendi potest
DESPLIEGUE: ,,
catio
DESPOBLACIN: ,,
rum vacuitas
DESPOBLADO: ,,
vacuus

DESPOSADO: ,,

desponsa

desponsatus

DESPOSAR: ,
nuptum do,desponso
DESPOSARSE por segunda vez:
insuper uxorem duco
DESPOSEER: possessione emo
veo.- Desposeerse: posse
sionem amitto

expli-

DESPOSORIO: ,, desponsatio.- Ayudar para los desposorios:


adjuvo,confero ad desponsionem (Ver DESPONSORIO)

viroviris

DSPOTA: ,,
omnino exercens

DESPOJADO: ,, spoliatus.- No despojado: ,


, non spoliatus

principatum

DESPTICAMENTE: imporiose
DESPTICO: ,,
tum omnino excercens

DESPOJAR: , ,
, , (;
,,),, , , ,-, , ,, ,
,,,
, ; ,,;
,,,;

domina-

DESPRECIABLE: ,,
,; ,,; ,,;
,,;
,,;
,,; ,-

259

,,, vilis,respuendus,abjectus,contemnendus,despiciendus,contemptibilis,aspernabilis,
negligendus,excrementitius,submissus
Cosa despreciable: ,, res
vilis.- Hombre despreciable: `,
,; , homo nihili
homo minimi pretii; ,, (habitante de Caria) hombre desprecia
ble.- No despreciable:
, non contemnendus.- Sumamente
despreciable: ,, ne murium quidem stercore aestimandus

, dejectis oculis irrideo.- Ser despreciado: , contemnor,des


picior.- Digno de ser despreciado:
,, contemnendus.Acostumbrado a despreciar: ,, dispicere solitus
DESPRECIO: ,,; ,
,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,
,,; ,,; ,, despectio,contemptus,
dedignatio.- Acostumbrado a mirar
con
desprecio:
,,
solitus superbe et fastidiose intue
ri.- Caer en el desprecio: in contemptu sum.- Con desprecio: ,,
contemptim.- Desechar con desprecio:
rejicio.- Digno de: ,, contemnendus.- El que
suele mirar con desprecio: ,,
qui solet negligenter
videre.Hacia el tiempo de una
cita: ,, temporis
praefiniti negligentia.- Mirar con
desprecio: ,,
negligenter,contemptim aspi
cio.- Mirar con todo desprecio:
prorsus negligo.- Tenido
o que ha de tenerse en desprecio:
,, habitus o habendus
in fastidio

DESPRECIADO: ,,,,,;,,;
i,, nullus in
honore habitus,abjectus,cuius levis
cura habetur,neglectus,contenmptus
Cosa despreciable,lo despreciable:
contemptum.- A quien
nadie envidia: ,,,
quem nullus aemulatur.- De quien
no nos acordamos: ,,
abjectus
DESPRECIADOR: ,,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,, rejec
tor,abjector,contemptor
DESPRECIAR: ,,,
,,,,,,,
,,,,, (-),
, (-,-),, , ,,,,
-, ,,
,,,,,,,,,,
,,,
,,,
,, ,,
,,,
,,,
parvi pendo,negligo,dedigno,despicio
contemno,parvi facio,aspernor,nihil
facio,sperno,abjicio.Altamente:
prorsus contemno.- Con
orgullo:, (
/)superbire ferociter in virum
Enteramente: prorsus ne
gligo.- Escupiendo: exspuo.Mirar con malos ojos: ,

DESPRENDIDO, generoso: ,,
lucri non avidus
DESPREOCUPARSE:

non curo

DESPREVENIDO: ,,
,,; ,,
imparatus,carens instrumentis,improvidus.- Estar desprevenido: negliegens sum
DESPROPORCIONADO: ,,
inconcinnus
DESPROPSITO: ,, absur
de dictum vel factum.-

260

DESPUS: ,,,
`, , , , ,
, ,,, ,
, , , , -

nihil ad rem
DESPROTEGIDO: ,,, incustoditus
,
,
,-,
, ,, ,
,, postea,
deinde,post,deinceps,dein.- Despus
que: ,, ,,
, ,,, ,
,,` postquam.- Despus de: postea.- Despus
de esto: , '
( ) postea.- Poco despus: ,
non
longe post.- (por ).-
(gen,acus.) post

una testarum suffragiis in exilium ejicio


DESTETADO: ,,
ubere amotus
DESTETAR:
llo,ablacto

ablac-

DESTIERRO: ,,; ,,; ,,; ,,


; ,,; ,,; ,
,; ,, exilium,deportatio.- Condenar al: foliis ejicio in exilium.- Decretado
por hojas: ,, ejectio
in exilium suffragiis per falia
datis.- Que va al destierro con
otro: ,,, in exilium
una proficiscens

DESTACAMENTO militar: ,,
statio
tectum removeo

DESTEMPLANZA: ,, intemperies.- ,, febricula

DESTILACIN: ,,;
,,; ,,; ,,
destillatio.- Gota a
gota: ,,; ,
,

DESTEIDO: ,,,
coloris expers
DESTEIR:

a lacte depe

DESTETE: ,,
tatio

DESRAZADO: ,,,,
radicem non habens,absque radice

DESTECHAR:

matris

colorem amitto

DESTILAR:
,,, ,-,, (),,,
,,,,
,,,,
distillo,stillo.- A gotas:
minutatim guttatim.- Por bajo

subtus stillo.- Por


todas partes: ,
circumquaque stillo.- Que destila
con
abundancia:
,,
abunde stillans.- Que destila: ,,; ,,; `,,; ,, stillans.Salir destilando: (-) excido.- Exprimir,destilar gota a gota
guttatim exprimo.- Destilando
abundantemente:

abunde stillando.- Por todas partes


gota a gota: stillando
guttatim circumquaque

DESTERRADO: ,,
,,, ,,
; ,,,; ,,
; ,,,; ,,
; ,,;-,,;
,, extorris,exterris,
exsul,patria pulsus,relagatus.- Per
seguidor de: ,, exulum inquisitor.- Perteneciente al
desterrado: ,, ad exulem
pertinens.- Segn costumbre de un
desterrado: exulis more
DESTERRAR: ,,
,,,, (-),,, in exilium mitto,deporto,duco in
alias terras,exulem facio,extermino,
in exilium ejicio vel pello,proscri
bo.- Enviar adems lejos: praeterea ablego.- Desterrar,
condenar juntamente al ostracismo:

DESTINAR: , destino

261

destituor
DESTINO: ,, fatum.- Nacido
con feliz..: ,, felici fato natus.- Que rige muchos destinos: ,, multa fata
regens.- Sealar el destino: ,

fataliter destino,nendo
stamen fatale destino
DESTITUCIN: ,,
tutio

DESTREZA: ,,; ,
,; ,,; ,,
dexteritas,ars.- Con destreza:
, solerter,
dextre.- Hecho con: ,,
arte excultus
DESTRIPATERRONES: ,,,
frangens glebas

desti-

DESTITUDO: ,, desti
tutus.- Ser destitudo:
DESTRONAR: , ,
- cidari mudo,coronam privo

,, prorsus exitialis
De ciudades: , ,, urbium eversor.- De hom
bres ,, virorum perdi
tor.- De la casa,de la hacienda: ,, domus eversor.- De
todo: ,, omnium corruptor

DESTROZADO,hecho pedazos: `,
, lacer
DESTROZAR: (-,-)
(-,), , ,,- (-,-) carpo,la
cero,dilanio,vasto.- Juntamente:
, simul profligo,po
pulor.- Que destroza y consume
haciendo rudo como el fuego: ,, qui ginis instar cum
strepitu lacerat et absumit

DESTRUDO: ,,; ,,; ,, vastatus


dirutus,perditus.- Enteramente,por
completo: ,,;
,,, plane per
ditus

DESTROZO: ,,; ,,;


,,; ,,
trucidatio,dilaceratio,contritio

DESTRUIR:`, , ,
, , ,
(-,-), , , ,,
, , , , (),
,
,
,
,
, , ,
, , (-,,
,), , destruo,diruo,obstruo,labefac
to,funditus everto,subverto,vasto,
perniciem effero.- Apto para:`

,,, aptus ad destruendum.- Con otro:


una
everto.- Difcil de: ,
, eversu difficilis

DESTRUCCIN: ,,,
,; ,,; ,
; ,,: ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,
; ,,; ,,
eversio,destructio,vastatio,pernicies,exitium,excidium.- De hombres:
,, strages virorum.Runa de pueblos,casas: ,
, eversio.- Traer la..:
exitium effero
DESTRUCTIVO: ,,;
,, destructivus,omnino
exitialis

DESUELLO: ,,

excuriatio

DESUNIDO: ,,; ,
, laxe compactus,disjunctus

DESTRUCTOR: `,,; , ,,;


,;,,; ,
;
,,;
,,
versor,destructor,eversor,vestator,
perditor.- Absolutamente:

DESUNIN: ,,; ,,
sejuctio.- Falta de
sociedad: ,, sociatas defectus

262

DESVANECERSE: ` (`), , , (-
,), , , evanesco.- Insensiblemente: sensim evanesco

DESUNIR: , , , ,-,
-; , ,
-, disjungo,sejungo
Que desune los miembros: ,
, solvens membra.- Que desune:
,,, qui disjungit
solvendi habens vim

DESVANECIDO: ,,
evanidus
DESVANECIMIENTO: langues
co (sufrir un..)

DESUSADO: ,,,;
`,, obsoletus,inusitatus

DESVASTAR: ,- dedo
lo.- A golpe de hacha:
securi dolo et complano

DESUSAR:

DESVELADO: ,,,, vigil,pervigil.- Entera


mente desvelado: ,,, omnino insommnis.- Tener
una noche del todo desvelada:
prorsus insomnem noctem
duco

non utor

DESUSO,caer en antiquor
obsolesco
DESVANECER que se desvanece: ,,,
evanidus, evan
escens

DESVIACIN: ,,;
,, deflexio,aversatio

DESVELO: ,,; ,
vigilia.- Que causa desvelo:
,, vigilias afferens

DESVIAR un poco: paulu


lum
deflecto.- Los lquidos por
otros
canales:
,,
derivatio humorum

DESVERGONZADO, atacar con lenguaje..


procaci clamore insector.- Maldicientes desvengonzados:
,, maledici.- ,,,
; ,-
,,
; ,

,; ,; ,,;
,,; ,
,,; ,,; ,,; ,, inverecundus,
vafer,impudens.vecors.- Desvergonza
da: ,, inverecunda

DESVIARSE: , (,-), , (in dubio viae electionem ponere), , ,


,
,
, aberro,deflecto,declino.- Desviarse al mismo
tiempo: simul declino.A lo contrario: contra
tendo

DESVERGONZADAMENTE, obrar: inverecunde facio


DESVERGONZARSE:
ter insolesco

DESVO: ,,; ,
,
; ,, declinatio,

deflexio,deflexus

vehemen

DESVIRGADA: ,,
plius virgo

DESVERGENZA: ,,;
,,; ,,; ,
,; ,, inverecundia,vecordia,impudentia,procacitas,protervia.- Obrar con: impudenter
ago.- Ser inferior en: impedentia vincor

non am-

DESVIRGAR ,- vir
ginitatem adimo
DETENCIN,demora: `,,; ,,; , ;
,, ,, cunctatio,mora.-Parada,descanso:
,,;
,,
mora,cunctatio.- Sin detencin: -

DESVERTIRSE, desnudarse: ,

vestem exuo,una vesem


exuo

263

,, eadem ipsa hora,nulla mora interposita.- Tar


danza,parada: , mora.- Acccin de detener,retener: ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,
detentio,retentio

sisto.- En alguna cosa o con alguno

commoror insuper in
aliqua re o apud aliquem.- Demasiado

nimis moror.- Lo que


sirve para detener o contener:
,,
retinaculum.- Que
detiene o retarda: ,,;
,,; ,, cunctator,morator.- Que puede ser detenido: ,, qui detineri potest

DETENER: , , ,
,
, ,-,

,, ,
-,, sisto,cesso
detineo,morari,remoror.- Detener en

detineo in.- Detenerse:


detineo,moror.- Reprimir:
reprimo.- Junto a:
juxta moror.- Se ha de detener: immorandum.- Ser detenido:
retineor.- Una y
otra vez: usque et usque
detineo.- Detenerse: ,
,,,,
, , ,
, , , ,
, , , ,
, , ,-
,,,
(,,), cunctor,consisto,assideo,tardo,immoror,commoror,in mora sum,sub inane consilium.- Infeliz determinacin:
,,
malum
consilium> Llevado de mala determinacin: ,, malo consilio actus.-Tarda: ,,
consilium quod initur re peracta.Tomar una determinacin tardamente
re peracta consilium ineo
DETERMINADAMENTE:
minate

DETENIDAMENTE:
DETENIDO: ,,
DETENIMIENTO: ,,
DETERIORAR:

prolixe
retentus
mora

detero

DETERIORARSE:

detero

DETERIORO: ,,

attritus

DETERMINACIN: `,,;
, consilium,voluntas.- Anticipada: ,, praefinitio.El que toma determinaciones suaves:
,,, qui mite consilium habet.- Ftil: ,,
gendi
DETESTABLE:,,;
,; ,,,,;
,,; ,,,
; ,,; ,,; ,, diris devotus,deprecandus
detestabilis,aversandus,detestandus
DETESTACIN: ,,
tatio

deter

DETERMINADO: `,, definitus


Habindose determinado:
cum visum esset

detes-

DETESTAR: ,
horreo,aversor,deprecor

ab-

DETRACCIN: ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, detractio,maledicentia,


obtectratio

DETERMINAR: decretum est.Juntamente: una decer


no.- Que determina antes:
, qui ante decernit

DETRACTOR: ,,; ,, maledicus

DETERMINARSE que pronto se determina: ,,


qui cito ex
ipsa re capit consilium

DETRAER:

DETERSIVO,que sirve para limpiar:


,,
habens vim deter-

detraho

DETRS: ,,

264

, pone,retro,a tergo
Ir detrs: subsequor.Por detrs: retro

finis
DEUDOR: ,; ,
,,; ,,; ,,; ,, (gen.-)
debitor.- Los que dejan atrasos sin
pagar: ,, reliquatores
Que conduce violentamente al deudor
ante el juez: ,,
qui
debitorem in jus rapit.- Supuesto:
,, falso inscriptus
Ser deudor: , debeo
Deudora: ,, debitrix

DETRIMENTO: ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,, detrimentum,noxa,intertrimentum
DETRUNCACIN: ,, detruncatio
DETRUNCADOR: ,, decuntator

DEUTERONOMIO (segunda ley,repeticin


de la ley): ,, repetitio legis

DEUDA: ,,;,,
; ,,; ,,;
,,,; ,,;
,,; ,,
,,; ,,
debitus,debitum.- La deuda fatal (la
muerte): ,, debitum fatale
mors.- Cargado de deudas:
, aere alieno obstrictus.- Perteneciente a las deudas: ,
,, pertinens ad aes alienum.- Pago de la deuda: ,,
,,
liberatio
aeris
alieni,solutio debiti.- Pagar la
deuda: ,, ,
pendo ad solvendum,debitum dissolvo.- Que tiene ms deudas
que hacienda: ,, (gen.
-),qui supra res suas alieno aere
abstrictus est.- Reduccin de deudas: ,, liberatio aeris
alieni

DEVANAR: , ,,
glomero,neo
DEVASTACIN: ,,; ,,; ,, vastatio
La que se hace con el fuego: ,, vastatio quae fit immisso igne
DEVASTADO: ,, vastatus.- Por el fuego: ,,
quod igne vastatur
DEVASTADOR: ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
vastator.- Devastadora: ,,
vastatrix
DEVASTAR: , , ,

DEUDO,pariente: ,, af,, ,
, , , , , ,-,
, (,),
, , , ,
, , ,
everto,devasto,desertum facio,vasto
pervasto,depopulor,perniciem
effero,diripio.- Con fuego:
- igne devasto.-Devastar al
mismo tiempo,juntamente con: , una vasto,deripio

DEVOLVER: , ,
(-,),,
() reddo,devolveo
Devolverse mutuamente: vicissim reddo.- Que se debe devolver: ., qui restitui debet
DEVORACIN: ,,

DEVORADO: ,,; ,,
voratus
DEVORAR: , , , (-,), ,
, , , , , ,
, ,-,-
,-; ,

DEVENGAR, lo que se devenga o apropia: ,, id quod vin


dicatur
DEVOLUCIN: ,,

devoratio

additio

265

-, , ,
(,), , , , devoro,
voro,exedo.- Acto de devorar: ,, voratio.- Devorar antes:
ante devoro.- Con ansia
avide devoro.- El acto de
devorar las viandas: ,,
voratio.- El que devora a escondidas
de noche: ,,
,, qui noctu clam vorat
Que devora en oculto a otros:
,, in tenebris alios devorat.- Que todo lo devora: ,
, omnivorus.- Recin devorado:
,,, nuper devoratus.Devorar todo: circumqua
que depascor

,,
status dies.- El da
antes:
pridie.- El da
veintisiete del mes: ,,
ter nonus dies mensis.- El que se
engaa en la cuenta de los das:
,,
qui fallitur in
dierum ratione.- En cuntos dias?
,,
quoto die? .- En el
da postrero,en el da siguiente:

postero die.En el
mismo da: , eodem
die,eo ipso die.- Enteramente sancto
,, omnino sancta dies.Espacio de tres das: ,,
triduum.- Feliz: ,,
prosperitas diei.- Intercalado,inter
medio: ,, intercalaris
dies.- Lo que es del da anterior:
,, pridianus.- Lo
que sucede cada da: ,,
singulis diebus eveniens.- Para
dentro
de
tres
das:

perendie.- Pasar el da,ocupar el


da: totum diem transigo,
diem exerceo.- Pasar los das: `

transigo dies.- Pasar todo el


da cerca de: assideo per
diem integrum.- )Por cuntos das?
)En cuntos das? Per quot
dies? Quoto die? .- Por nueve das:
per novem dies.- Por todo
el da: ,,
totum autem diem,per totum diem,per
totos dies.- Que consta de tres das
y tres noches: (,,
tribus diebus et noctibus constans.Que dura muchos das: ,,

multos dies habens.- Que dura


diez dias:
,,
decem
dies durans.- Que dura seis das:
,, sex dies durans.Que dura un slo da: ,,

unum diem perdurans.- Que se


hace durante un da,que dura un da:
,,,,
; `,, unum diem per-

DA: `,,;`,,;
(gen.dat.ac. ,,),,,; ,,; ,,;
dies.- Antes del da: ante
diem.- Buen da: ,,; ,, serenitas diei.- Cada
da: , quotidie
Cada tercer da: tertio
quoque die.- Caer el da,acabarse el
da.
inclino ad occassum.Contando da por da: `
quotidie numerando.- Contar los das
`,` dies nume
ro.- Cuarto da: ,,;
,, quartus dies.- De cada
tres das,al tercer da: ,,; ,, triebus
dies,triduanus,tertio
die.De
cuatro das: ,,
, quatuor dierum.- De ocho das:
,,
octo dierum.- De
siete das: ,, septem
dierum.- De un da: `,,;
`,,; ,,
, diurnus,unius diei.- Despus
de tres das: ,,
post
tres dies.- Da sealado para:
durans,un die agitur,unius diei.Que se muestra o aparece durante el
da: `,,
per diem
apparens.- Que sucede al quinto
da,al quinto dia: ,,
quinto die eveniens,post quintum
diem.- Que tiene lugar a los nueve
das: ,,,
nono die proveniens.- Que tiene ocho
das, lo que se acostumbra hacer

cada ocho das: ,, qui


est octo dierum; octavo die solitus
fieri.- Seis das: sex dies.
Todos los das: ,
` singulis diebus.- Y el da:
' por ` et dies
DIABETES:,,

morbus renum

DIABLO: ,,; ,,

266

DIARIO: ,, quotidia
nus.- Lo diario: , obvia

diabolus.- En las Sagradas Escrituras: que desune e inspira oido: ,, diabolus

DIARREA: ,,; ,
,
eluvies,fluxus.- Enfermo de
diarrea (blanquecina) ,,;
,, caeliacus.- El que
tiene flujo de vientre continuado:
`,, conjunctum habens alvi fluxum.- Padecer diarrea:
ventris profluvium patior

DIABLICO: ,, diabolicus.- Furor diablico: ,


, insania daemonum
DIACONISA: ,,
ssa
DICONO: ,,

diakoni-

diaconus

DISTOLE: ,, cordis motus

DIADEMA: ,, corona,dia
dema.- Ceir con diadema:
diademate cingo.- Parecido a una
diadema: ,,
diademati
similis

DIBUJO,,, adumbratio
Con dibujos de oro: ,
, auro interdistinctus

DIAFRAGMA: ,,;
, (praecordia), ,,
membrana succingens costas,interstitium.- Perteneciente a la inflamacin del diafragma: ,,
praecordiorum inflammationem per
tinens.- Que pertenece al: ,
, ad diafragma pertinens

DICCIN:`,,; ,,;
,, dictio.- Adornada,elegante: ,,; ,,
ornata,elegans dictio.Corta: `,-,, dictiuncula

DIAGONAL:,,

DICHA: ,,

DICCIONARIO: , ,
, lexikon,dictionarium

diagonalis

DIALCTICA: ,,
tica,ars disserendi

dialc-

DIALCTICO: ,,
ticus

dialec

DICHO: `,,; ,,;


,,; ,,; ,
, dictum.- Insulso: ,, inepte dictum.- Dicho
Breve: `,, breve dictum
Dicho (adj.) `,,;`,
,; ,, dictus.- De su
propia boca: ,, a sua
ipsius voce profectus.- Pomposo y
grave: ,, specio
sum et grave dictum.- Recientemente:
,, recens dictus

DILOGO: ,,; ,
, dialogus,colloquium.- Relativo
al dilogo: ,, ad dia
logum pertinens
DIAMANTE: ,, adamas.Especie de: grandino
sa gemma
DIAMANTINO: ,,
tinus
DIMETRO: ,,

DICHOSO: ,,,; ,
, (-,-); ,,; ,,,;
,, beatus.- Llamar dichoso:
,

beatum
praedico.- Muy dichoso: ,
; ,-,,; ,,,; ,,;
,, valde beatus,
perbeatus,supra modum beatus

adaman

diameter

DIANA: ',',;-,
; Diana.- Diana Cuidadora:
',, Curatrix Diana.- Ergui
da Diana:',, erecta Diana
DIARIAMENTE: `

felicitas

quotidie

DCTAMO (yerba): ,,

267

dictamnum

DICTAR: dicto.- Copiar lo


que se dicta: dictata excipio

Que echa los dientes: ,


, dentes producens.- Nacimiento de los dientes: ,,
dentium generatio.- Con dientes,dentado: ,, denticulatus
Que pelea con los: ,,
dentibus pugnans.- Que tiene buenos
dientes: ,,, firmis et robustis dentibus est.- Que
tiene dientes algo sobresalientes:
,-, qui habet prominulos dentes.- Que tiene dientes
de bronce: ,, aereos
dentes habens.- Que tiene grandes
dientes: ,, (-) magnos habens dentes.- Que tiene los
dientes contnuos o todos sin mella
,,,, qui continuos
habet dentes.- Que tiene los dientes
hacia fuera: , ,
,, dentes exsertos habens.Que tiene muchos dientes: ,
,, multos dentes habens.- Que
tiene muchos y hermosos dientes:
,, (-) multos
egregios dentes habens.- Que tiene
un
solo
diente: ,,
unicum habens dentem.- Sin dientes:
,, edentulus.- Castaetear
los dientes: ,,; ,,; ,, stridor dentium.- Crujir con los:
frendo.- Castaetear: den
tes quatio.- Crujir los dientes:
`
dentibus fremo,
frendo.- Dar diente con diente por
el fro:
dentes concutio
prae frigore.- Dar diente con diente
, , dentibus stupeo.- Echar los dientes:
dentio.- Entrechocar los
dientes: `,, dentium
collisio.- Hacer rudo con los: strepitum edo dentibus.- Armar
de dientes:
dentibus
instruo

DICTERIO: ,,; ,
,; ,, dicterium.Acometer con: conviciis
incessere.- Fcil en los: ,
, (-) facilis jactandi dic
teria.- Facilidad en lanzar dicterios: ,, facilitas
jactandi dicteria.- Insignificante:
, parvulum dicterium
DCTIMO,planta: ,,
tamus

dic-

DIECINUEVE: ,
novemdecim.- Que sucede en el da
diecinueve: ,,
decimo nono die proveniens
DIECIOCHO:
octodecim

DECISIS:,

sexdecim

DIECISIETE,de diecisiete aos:


,, ,,, sexdecim annorum.- , septemdecim
DIENTE: ,, dens.- Dien
tes maxilares: ,, dentes maxillares.- De grandes dientes:
,-,, magnos dentes habens.- Dientes balncos: ,,, albos dentes habens
Dientes delanteros: ,,
dentes anteriores.- Dientes incisi
vos , () incisso
rii dentes.- Dientes que indican la
edad: ,
dentes aetatis
indices.- LLave, instrumento para
sacar los dientes: ,,
forcipula dentibus extrahendis.- Que
cruje los dientes: ,
dentes stridens.- Que daa con los
dientes: ,,
dentibus
nocens.- Que echa los primeros
dientes: ,,
primos
dentes emittens.- Que echa sus
segundos dientes: ,,
qui secunda vice dentes indices
jacit.- Que lleva dientes: ,, dentifer.- Echar los
dientes: dentes genero

DISIS musical: ,,
sio,pars toni musici
DIESTRA,la..:,

divi-

() dextra

DIESTRAMENTE: .
ter,dextre

soler

DIESTRO: ,,,;
,,; ,,
peritus,dexter,solers.- Poco: ,

268

tio per diaetam

imperitus

DIETA: ,, diaeta.- Seguir


una dieta (mdica) nutrio
medice.- Preparacin por medio de la
dieta: ,, praepara
DIEZ decem.- Diez mil: ,-; ,, decem mil
lia.- Dos veces diez mil:
, bis decem millia.- Diez mil
veces: , ,
,
decies millia> Nmero diez mil: ,,
myrias,decem millia
numerus.- Multiplicar por diez mil:

decuplo> diez y diez


mil: I' i' ; I i decem, decem millia
DIEZMAR: ,
mas,decimo

do deci-

DIEZMERO: ,,
qui decimas colligit

decimator

DIETTICA
medicinae
agit

), differo,in crastinum
differo,procrastino,moram
usque protraho,cunctor.- Dilatar:

(,),

procrastino.- El que difiere para


maana: ,,; ,, procrastinator,remoratrix
Por
largo
tiempo:
,
in longum tempus diffe
ro,in ulterius tempus rejicio.- Que
difiere para otro da: ,
,; ,, cunctator.Que no puede diferirse: ,
, qui differi nequit.- Que no
se debe diferir: ,, non
differendus
DIFCIL: ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,, diffilis.Adj,fem.:
,,
difficilis.Del
todo
difcil:
,, omnino difficilis

DIEZMILSIMO: ,, decies
millessimus.- Diezmilsima parte:
,,; ,,
decies millesima pars
DIEZMO, recibir el:
accipio

decimas

DIFCILMENTE:
,
aspre, difficulter

DIFAMADO: ,, ,-,,
maledicus,male
audiens,infamis
DIFAMADOR: ,,
miam alteri efficiens

,,
pars
quae de victus ratione

DIFICULTAD: ,,; ,
,;
,,;
,,
difficultas.- Con dificultad: ,, , aegre,difficulter.- Diesrtro en resolver dificultades: ,, solvendi quaestiones nodosas peritus.- Dificultad de desechar:
, difficultas rejectionis.- Prefijo que denota dificultad,infelicidad,imposibilidad,privacin:

infa-

DIFAMAR:
,

infami appellatione noto ob, famam


laedo
DIFERENCIA: ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,
;
,,;
,,;
,,; ,,;
,, discrimen,differen
tia.- El que hace diferencia:
, diremptor

DIFICULTOSAMENTE:
culter

diffi

DIFICULTOSO,hacer..: ,
aspero

DIFERIR: , ,
, , ,
,
,- (-,-),
, , ,-,
, ,
,-, (,-

DIFUNDIDO,espontneamente: ,, fusus per se temere


DIFUNDIR: , ,-,
, ,-,
, , dilato,diffun

269

do.- Correr la voz: percrebresco.- Que se difunde:


,, diffundens sese

`,

DIGERIR:
,;

(,) digero.- La comida:


epulum agito

DIFUNTO,difunta: ,,; ,,; ,,


vita
functus/a; qui reliquit vitam, mortuus.- Los difuntos: ,,
manes,inferi.- Poco ha: ,,
,
nuper defunctus.- Sombras de
los difuntos , umbrae, manes

DIGESTIBLE: ,,
facilis

concoctu

DIGESTIN: ,,; ,
, concoctio,digerendi actio.Mala digestin: ,, diffi

DIFUSAMENTE: `,`,`,
cilis concoctio>De pesada digestin:
,, graviscon coctio> Que
ayuda a la digestin ,,
digestionem adjuvans> Que ha hecho buena digestin: ,,
digestus
DIGITAL: ,,; ,, digitalis,dactylicus
DIGNATARIO:
,,
magistratu constitutus

copiose,fuse

DIGRESIN: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, digressio
DIJE: ,,

monile

DILACERAR: ,,
,, ,- lace
ro,dilacero,excorio

in

DILACIN:
,,
(),
,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,; ,,
dilatio,cunctatio,procrastinatio.Andar con dilacin: cunctor
immoror.- Pedir dilacin con juramen
to: , cum jurejuran
do dilationem peto.- Dilacin fuera
del plazo fijado: ,,
(-,) dilatio ultra praescriptum
diem.- Para otro tiempo: ,
, in ulrterius tempus rejectio
Que anda con dilaciones: ,,
cunctator

DIGNIDAD: ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,;
;
,,;
,,;
,,
dignitas.- Dignidades: , dignitates.- Acto de
igualar en dignidad: ,,
dignitatis exaequatio.- Constitudo
en dignidad: ,, in magistratu positus.- Contrario a la
dignidad: praeter dignitatem.- De igual dignidad:
pari
dignitate.De
la
misma
dignidad: ,,
ejusdem
consilii et dignitatis.- Dignidad de
los magistrados. ,, digni
tas magistratuum.- Lleno de: ,, venerabilis.- Primero en
dignidad: ,, dignitate
prius.- Que tiene semejante dignidad
,, similem dignitatem habens.- Gozar de igual dignidad

aequens potens sum.Perder su puesto o dignidad: loco moveor.- Privar de la:


, dignitatem adimo

DILAPIDAR:
,
prodigo,dilapido

DILATACIN: ,,; ,,; ,,; ,, dilatatio,laxatio


DILATADO: ,,; ,,
protensus
DILATANDO: ,
procrastinado,differendo

DIGNO:
,,;
,,
dignus.- Como es digno: ut
dignum est.- Tener por digno: ,
,
dignor,dignus
censeor, dignum judico

DILATAR: , ,
,
,
,
,
, , ,-

270

, ,-, , , ,-, , , in aliud tempus rejicio,dilato,differo,diffundo,procrastino,cunctor,protraho.- Que difiere o dilata para otro da: ,,; ,, cuncta
bundus,cunctator.- Se debe dilatar:
cunctandum
DILECCIN: ,,
DILEMA: ,,
utrimque constringens

tria.- Con diligencia: ,


, ,
sedulo,diligenter.- Exquisita: ,, nimis accurata diligentia.- Industria,habilidad:
,, industria.- Lo que se hace
o se desea con mucho estudio y
diligencia: ,,
id
quod studiose et diligenter efficitur vel epeditur.- Obrar con diligencia: ,, sedu
ago.- Mucha diligencia: ,,

multa cura.- Diligencia que se


muestra para ser vista por el amo:
,,
diligentia ad
oculos heri exhibita.- Tratar con:
diligenter tracto

dilectio
syllogismus

DILIGENCIA: ,,; ,,; ,,; ,


,; ,,; ,,,;
,,; ,,; ,, diligentia,sedulitas.Activa: ,, solers indus,,; ,, (strenuus,a,um),,;
,,;,,;
,,;
,,;
,;
,,;,,;
,,; ,, ;
,,;,,;
diligens,solers,sedulus,strenuus.Muy
diligente:
,,;
,, admodum diligens
permulta cura rem agens.- Ser diligente y cuidadoso:

diligens et studiosus.- Ser muy dili
gente: magnam curam gero
Sirevo que se muestra diligente a la
vista de su amo: ,,
servus qui inspectante hero se
gnavum praestans

DILIGENTE: ,,; ,,; ,,; , quae parem dimensionem habent.- Cuerpo que consta de
tres
dimensiones:

, corpus triplici dimensione


constans
DIMINUCIN: ,,; ,,; ,,; ,,; ,, diminutio,decrementum
DIMINUTIVO: ,, dimi
nutivus.- En forma diminutiva:
ad formam diminutivorum
DIMINUTO: ,,

DIMISIN: ,,; ,,; ,, dimissio

DILIGENTEMENTE: , ,
, , , , , ,
, sedulo,diligenter,stu
diose
DILUIR:

minutus

DIMITIR:
dimitto

,-;

DINERO: ,,; ,,;


,,; ,,; ,
, pecunaie,pecunia,nummus.- Rela
tivo al dinero: ,, ad
pecunias pertinens.- A propsito
para adquirir dinero: ,
, habens artem comprandi pecunias.- Abundancia de: ,
,; ,, pecuniarum
copia,abundantia pecuniae.- Adquirido con el: ,, peculia
ris.- Aficin al: ,,
studium pecuniae.- Amante del:

diluo

DILUVIO: ,,; ,, diluvium.- Los que se conservaron en el diluvio: ,,


ii qui ex diluvio servati sunt
DIMENSIN: ,,; ,,; ,,;
,,; ,, di
mensio.- Que tiene igual dimensin:

271

,,; ,,;
,, (); ,
, amans pecunaie,avarus.- Amor
al dinero,avaricia: ,,
studium argenti,avaritia.- Buscar
con ansia dinero o plata:
argentum anxie quaero.- Caja,gaveta,
cofre para guardar el:
,; ,, locus in
quo pecunia reconditur; loculi (pl.)
Carecer de: pecunia careo
Cargado
de
cobre
o
dinero:
,,; ,,
(adj.fem.) de aere gravis.- Convertir en dinero (vendiendo algo):
pecunia vendo.- Depsito
de
dinero:
,,;
,, scrinium in quo nummi
deponuntur.- Distribuidor de
dinero: ,, pecuniarum distributor.- El que hace
dinero: ,, pecunias
comparans.- El que tiene dinero en
abundancia: ,,;
,, () pecunia abundans
Dinero en ganado (pecus: pecunia)va
lorable en diez bueyes: ,

decem boum aestimabilis; por


valor de doce bueyes: ,
duodecim boum pretio aestimatur
Escasez de dinero: ,,
,,
qui caret aere.- Tener
dinero: abundo pecunia

paucitas pecunaie.- Estar posedo


del amor del: amore argenti teneor.- Exaccin de:
,,; ,,;
,,; ,, pecu
niarum exactio,coactio.- Exigir dinero: , argentum flagito,exigo.- Ganar dinero:
pecunias conficio.Hacer dinero: pecunias
conficio.- Hallarse sin: aes
non habere.- Lleno de dinero:
,, pecuniosus.- Modo de adquirir..: ,, studium
sive ratio pecuniae conficiendae.Dinero para Caronte: ,,
obolus Charonti solutus.- Pedir,mendigar: , stipem cogo.- Por dinero:
data pecunia.- Dinero pblico: ,,; ,, pecuniae
publicae.- Que tiene algo de dinero
o plata: ,, subargenteus.- Que tiene dinero y siente
gusto por el dinero: ,,
pecuniosus.- Que tiene mucho dinero:
,,
multum
habens
aeris.- Recoger dinero:
aes colligo.- Falto de dinero: cognitione
dei.Visin
de:
,,dei visio.- Culto de:
,,cultus
dei.Odio
contra
dios:
,,;
,,
dei odium.- Signo
dado por Dios: divinitus
datus signum.-Da del nacimiento de
Dios: ,,
dei natalia.Conocimiento de: ,, dei
cognitio.- Geraracin de los dioses:
,, deorum generatio.- El
que engendra a Dios: ,,
qui generat deum.- Donde Dios
gobierna: ,,; ,,
dei imperium Ciencia que trata de:
,, theologia.- Pelea de
los dioses: ,,
deorum
pugna.- DiosToro (Jpiter): ,, deus
taurus.- Dioses que tienen el mismo
templo: dii idem templum habentes.- Evocacin de los
dioses: ,, deorum evoca
tio.- Madre de Dios: ,,
dei genitrix.- Hijo de Dios:

,,
a deo genitus.- CReador

DINTEL de la puerta: ,
,,; ,, superliminare,jugamentum.- Dinteles de
puertas: ,, super liminaria portarum
DIOPTRO: ,, machina ad
aestimandam altitudinem.- Instrumento quirrgico: ,, dioptra
dioptro,instrumentum chirurgicum
DIOS: ,,; ,,; ,,
deus.- Diosa:
,;,
,, dea.- Diosas venerables:

vernerandae deae.Buena diosa: ,, bona dea
Amor a Dios,piedad para con Dios:
,, amor,pietas in deum.Aquello con que se honra a Dios:
,, id quo deus colitur.Aumento del conocimiento de Dios:
,,
incrementum
in

272

del mundo: ,,
creator
mundi.- Fabricador de imgenes de
dios: ,, deorum fabricatur.Los
dioses:
,,
dii>Los que dicen que hay tres
dioses: ,,
tritheitae,
qui tres deos statuunt.- Lucha
contra Dios: ,,
adversus

deum pugna.- Manifestacin de Dios:


,, dei manifestatio.Multitud de dioses: ,,;
,, multitudo deorum
Nombre de Dios entre los hebreos:
,, quatuor litte
ris constans.- Ofensa de los: ,, laesio deorum.- Semi
dioses: ` semidei.- Un solo y
mismo Dios: ,,
unus et
idem deus.- Ya en otro tiempo dios o
diosa: ,,, iam olim
deus vel dea.- (Dios me libre!
!
absit!.- De dios,por dios:
divinitus,a deo> Como corres
ponde a Dios: ut deo dignum est> (Oh,Dios! ! Proh
dii! .- El nombre de Dios: dei
nomen> Aborrecido de los dioses ,, invisus diis> A
excepcin
de
los:

exceptis diis.- Agitado por los


dioses,por un dios: ,
,
a daemone agitatus.- Amante
de Dios: ,,,
,, amans dei,gratus dei.Cercano a Dios: ,,
similis,propinquus deo.- Iluminado
por una mano divina: ,,
divinitus succensus.- Dicho por
Dios: ,, a deo dictus
Comn a todos los dioses: ,
por Dios: ,,
a deo
factus.- Honrado por Dios:
,, a deo honoratus.- Mudado
por Dios: ,, divinitus immutatus.- Semejante a Dios:
,, forma deum referens
Que recibe a: ,, dei
susceptor.- Que nos hace semejantes
a: ,,; ,,
deo similes efficiendi vim habens.Que hace imgenes de: ,
, simulacrorum fictor.-Inspirado
por: ,, divinitus
inspiratus.- Enviado por: ,
, dinitus immissus.- Trabajado
por: ,, a deo elabora

, omnibus diis communis.- Contra


rio a la voluntad de Dios: ,
, qui est praeter dei volunta
tem.- Custodiado por: ,
a deo servatus.- Dado por Dios:
., deo datus.- Adora
dor de Dios: .,
dei
cultor.- Declarado,manifestado por
Dios: ,, a deo manifes
tatus,declaratus.- Conocido,amado de
Dios: ,, cognitus,carus deo.- Engendrado por: ,
, a deo genitus.- Enseado por
Dios: ,, a deo doctus.- Agitado por Dios: ,
a deo agitatus.- Edificado por
Dios o en honra de Dios: ,
-,, a deo aedificatus aut
in honorem dei instructus.- Dado por
los dioses: ,,,
divinitus datus.- Parecido a Dios:
,, formam deorum referens.- Llamado por: ,,
a deo vocatus.- Donde Dios es invocado: ,, ubi deus invocatur.- Formado por: ,
a deo conditus.- Inspirado por:
,, numine divino affla
tus.- El que odia a los dioses:
,,
qui odit deum vel
deos.- Engendrado por Dios: ,, deo genitus.- Que recibe a
Dios o a las cosas divinas: ,,
dei seu rerum divinarum
suceptor.- Excitado por: ,,
a deo excitatus.- Grato a Dios.
,, gratus deo.- Hecho

tus.- Iluminado por: ,,


divinitus ardens.- Dicho por Dios:
,, a deo dictus.- Naci
da de Dios: ,, a deo
nata.- Dado por: , ,
, a deo seu divina sorte datus
Impelido por: ,,
a deo impulsus.- Inspirado por:
,, celesti numine affla
tus.- Odiado de Dios: ,,
qui deum,quem deus odit.- Castiado por: ,,
a deo
poenis affectus.- Engendrado por:
,, a deo genitus.Semejante a Dios en el aspecto: ,, os oculosque deo simi-

273

lis.- Pronunciado por: ,,,; ,,


a deo
pronuntiatus.- Que anuncia la voluntad de: ,, divina enun
tians.- Que dimana de: ,

a deo defluens.- Que gusta de


reconocer un dios no engendrado:
,,
qui libenter non
genitum deum agnoscit.- Que habla de
prte de: ,,
qui ex
deo loquitur.- Que lleva a:
, deum, gerens.- Que lucha contra: ,,, adversus deum pugnans.-Que se acuerda de:
,,
memor dei.- Que se
coupa de cosas de: ,, qui
rebus divinis operatur- Que teme a:
,,
dei metuens.- Que
venera a: ,, cultor
daemonum.- Revelado por orden de:
,, divinitus manifesta
tus.- Segn lo prescrito por:
ad dei praescriptum.- Semejante
a: ,, (),,
, deo similis; vir
deo similis.- Aproximarse a:
ad deum proxime accedo.- Venerar a:
deum religiose veneror.Invocar a: deum invoco.Resistir a: deo repugno.Tratar de Dios y de las cosas dvinas

de deo rebusque divinis


loquor.- Estar sometido a la voluntad de: voluntati dei
submitti.- Hablar de parte de:
a deo loquor.- Hablar en
nombre de:
dei nomine
loquor.- Hacer imgenes de: ,
dei imaginem fingo.Colocar entre los dioses:
inter deos referre.- Fabricar dolos
deos fingo.- Honrar a Dios
supersticiosamente: supersticiose deum colo.- Invocar a:
deum invoco.- Ser ministro de: di minister sum.Los dioses: ,, divi, superi

DIPLOMA: ,,

, dirigo,moderor
rego,tendo,fraeno.- Dirigir con:
, una dirigo
Con empeo:
vehementer
intendo.- Hacia arriba:
moveo sursum versus.- La palabra a
alguno: , allo

quor,compello (as,at..).- Mantener


la direccin: gubernaculum teneo.- Que dirige: ,, consiliarius.- Apto para
dirigir: ,, aptus ad
moderandum.- Dirigido hacia atrs:
,, retrosum intentus
El que tiene la fuerza de dirigir:

diploma

DPSADA,cierta clase de serpiente:


,, serpens quidam
DIPTONGACIN: ,,
in dypthongum conflatio
DIPTONGO: ,, dipthongus,geminum sonans.- Diptongar: in dytpthongum contraho
DIPUTACIN ,, legatio
DIPUTADO: ,,
legatus.Diputados de las ciudades de Grecia:
, , legati
DIQUE: ,,;,,
,,; ,,;
,, apposita fluctibus mo
les,repagulum,firmamentum, obex.- Lo
que sirve para retener: ,,
retinaculum.- Obstruccin: ,,; ,,
obstructio
DIRECCIN: ,,; ,,
; ,,; ,,
directio.- En otra direccin: deflectendo
DIRECTO: ,,; ,,
directus
DIRECTOR: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,, erector,director,
moderator.- Directora: ,,
directrix
DIRIGIDO,bien..: ,, rec
te destinatus
DIRIGIR: `, ,
, , , ,
, , (,,
), , , , , , ,

274

,, habens vim dirigen


di.- Dirigirse a lo alto:
in altum tendo ex.- A un mismo fin:
ad eumdem finem tendo.Dirigirse a: ,
(-), , ,
,
,

peto,occurro,intendo,tendo.- Al fin:
ad scopum tendo.Que se dirige atrs: ,,
in aversum tendens.- Se dirige
a: confertur

ludo,discum jacio.- Jugar con otros


al disco: cum aliis ludo
disco.- Juego de lanzar el disco:
,, disci jactus.- Jugador de: ,,
disci jaculator.- Semejante a un
disco: ,, disco similis.- Trmino hasta donde alcanza el
disco: ,,
terminus qui
disci jactu comprehenditur.- Que
lleva el disco: ,, qui
discum fert
DISCONFORME, que no se ajusta con
algo o con alguien: ,,
cui cum altero non convenit

DIRIMIR: ,-,
(, ), ,
, , dirimo

DISCORDANTE: ,,
rrans a chordis

DISCERNIR: , ,
, , , , , , , discerno,secerno,cerno.- Se
ha de discernir: discer
nendum.- Experto en: ,
,
disnoscendi peritus.- Que
tiene facultad de: ,,
discernendi vim habens.- Dirimir
juntamente: simul discerno

abe-

DISCORDAR: , , ,-
dissono,dissideo,aberro
a chordis
DISCORDE: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, discros,dissonus.- De nimo discorde:
, discors animo
DISCORDIA: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
discordia,dissidium.- Incitar a la:
, ,- dissidium
impello

DISCIPLINA: ,, disciplina
Apartarse de la antigua disciplina

a prisca disciplina
descisco.- Instruccin,ciencvia:
,, disciplina.- Ltigo,dis
ciplina para azotar: ,,
,,, flagrum

DISCRECIN: ,,; ,,,,


discretio

DISCIPLINAR conjuntamente: condocefacio


DISCPULO: ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; ,, disc
pulo.- Discpula: ,; ,, discipula.- Los discpu
los que solan conversar con el
maestro: ,, discipuli cum magistro sermonem habere
soliti.- La preposicin
ms
acusativo de persona,significa la
persona misma con sus discpulos o
sectarios

DISCREPANCIA: ,,;
,,; ,, discre
pantia.- De voz: ,, vocis
discrepantia
DISCREPANTEMENTE:
panter

discre-

DISCREPAR: , ,
, discrepo.- Discrepa:
discrepat
DISCRETAMENTE:

DISCO: ,,; ,,;


,,; ,,; ,,; ,, discus
Tirar el disco: , disco

discrete

DISCRETO: ,,; ,

275

,, discussio,dissentio.- In
til: ,, inanis consul
tatio.- Aquello de que no hay discu
sin alguna: ,, de quo
nulla est contentio

discretus,bene cogitans

DISCRIMINADOR: ,, direemp
tor, discriminator
DISCURRIR: , ,
, (),
discurrere,excogito.- Dies
tro en: ,, solers in
excogitando.- El primero: prior disjungo.- El que dicurre
sobre cosas elevadas: ,,
qui per alta graditur.- Sagaz en
discurrir: ,,
solers
ad cogitandum

DISCUTIDOR: ,,; ,, amicus contentionis,vim habens discutiendi


DISCUTIR: ,,
-, , discutio.Antes: ante discutio
Que ama las discusiones: ,
, amans diceptationes
DISECAR: ` disseco.- El que
diseca: `,;`
, dissector

DISCURSO: ,,; ,,
sermo,dissertatio.- Apto para un
discurso o disertacin:
,, aptus ad sermocinationem.Arreglado a preceptos: ,
oratio ex artis praecepta facta.Arte de componer discursos:
,, ars orationis componere
Brevedad del discurso: ,
brevitas sermonis.- Componer discursos: ` orationes excudo
Conciso,breve: ,, oratio
concisa.- Contradictorio: ,

sermo non sibi conveniens.- De


larga
duracin:
,,
prolixitas orationis.- El primer
discurso: ,,
primus
sermo.- Humilde y llano: ,, humilis et abjectus sermo
Improvisado: ,,
oratio extemporalis.- Ingenioso en
componer discursos: ,,

sermonis ingeniosus artifex.Magnfico,majestuoso:


,
,,
magnfica.gravis
oratio.- Principio del discurso:
,, orationis exordium
Pronunciar un discurso: `
rhetorem ago.- Que se dirige a
alguien: ,, allocu
tio.- Retrico: `,, ora
tio.- Sagrado: ,,;
,, sacra contio.- Segundo dis
curso: ,,
secunda
actio.- Suavidad del discurso:
,, sermonis suavitas> Tram
pas de un discurso: ,,
sermonis laquei

DISECCIN: ,,;-,,
dissectio
DISEMINAR: , ,
(-,
dissemino.- Que disemi
na: ,, qui disseminat
DISENSIN: ,,; ,
,; ,,; ,,
dissentio
DISENTERA: ,,;
, morbus,dysenteria.- Que padece
,, dysenteria laborans.- Padecer : tormimibus vexor
DISENTIMIENTO: ,,
sa mentis sententia

diver

DISENTIR: , ,
, , , ,
,-, , dissentio,dissideo,contra sen
tio.- Que disiente: ,,
dissentiens
DISEADOR:
adumbrat

,,

qui

DISEAR: , ,
adumbro
DISEO: ,, adumbratio
Trazar diseo: ,- prae
formo.- Perteneciente al diseo o
bosquejo: ,, pertinens ad linearem adumbrationem

DISCUSIN: ,,;

276

,, subtilis argutator.Disertar juntamente: una


dissero.- Que diserta con gravedad o
majestad: ,,

qui graviter disserit.- Sobre


cosas pequeas: de rebus
minutis dissero

DISERTACIN: ,,
, dissertatio
DISERTAR: , ,
, (-) dissero
Disertar con mucho inters: accuratissime dissero.El que diserta,habla,disputa: DISFRAZADO,salir:

mutata veste migro


DISFRAZARSE:

DISIPACIN:
,,;
,,;
,,

formam mentior

DISFRUTAR: , ,
, , (-),
fruor.- A la vez:
simul fruor.- Que disfruta: ,
, pollens
DISGREGAR:
DISGUSTADO:
affectus

DISIPADOR: ,,
pator

DISIPAR: `,`, ,-,-, ,


, , ,-,-,, ,
,-, ,
,-,-, ,
, ,-,
-, , ,-,
, , ,-((,-, ,-,,, ,
(),, , , , dissipo,dispello,disjicio,profun
do,absumo.- Capaz de disipar:
,,; ,, habens vim dissipandi.- Disiparse:
, , , colliquefacio,dissipor, evanesco

DISIDENTE: ,,,
qui dissidet

DISIMILITUD: ,,
militudo

duobus
dissi-

DISIMULACIN: ,,;
,,; , ,
dissimulatio
DISIMULADAMENTE:
venter

dissi-

male

DISIDENCIA natural,antipata: ,, mutuus horror

DISLABO: ,,
syllabis constans

,,;
,,; ,,; dissipatio

DISIPADO: ,,; ,,
; ,, evanidus,dissipatus

disgrego

,,

simulate

conni-

DISIMULADOR: ,,; , ,, dissimulator

DISLOCACIN , ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,: ,,
luxatio, luxatio ossium, artuum,membro
rum;inflexio,ex articulis emotio.Corregir una dislocacin de miembros
luxata membra in suum loco
repono.- Curacin de una dislocacin: ,,; ,,
; ,,
ossis laxati
restitutio.- Pequea tablilla usada

DISIMULAR: , ,
, , ,

(,,),
, , ,
, , , dissimulo,fingo, coniveo, simulate recuso.- Disimular, aparentar
al mismo tiempo: una
simulo
DISIMULO, con disimulo: ,

277

,,; ,,;
,; ,, diminutio,im
minutio

en la dislocacin de un miembro:
,,
ferula quae in
luxatione utitur.- Pequea dislocacin: ,,; ,, parva luxatio

DISMINUDO:
,
comminutus,immninutus

DISLOCADO: ,,,
luxatus.-Estar dislocado: ,
luxatus sum,articulis emo
tus sum
DISLOCAR: ,
emoveo e sua sede

DISMINUIR: , ,
, , ,
, , , , , , , ,
, , ,
() , imminuo,extenuo,minuo,comminuo,decresc
o,diminuo

artus

DISMINUCIN: `,,; `,,;


,,;

,,; ,,;
DISMINUIRSE:
,
minuor.- Al mismo tiempo: ,
- simul imminuo
DISNEA: ,,
ficultas

DISOCIAR:
DISOLUBLE:
bilis

Absolutamente: prorsus dissolvo.- Capaz de: ,,


vim habens dissolvendi.- Disolver el
primero: prior dissolvo.Juntamente: una dissolvo
Que disuelve: ,, dis
cussorius.- Que tiene fuerza de: ,, solvendi vim habens

spirandi dif-

DISNECO: ,,
difficultate laborans

spirandi

DISOLVERSE, fcil de: ,,


facilis ad solvendum

dissocio

,,

,,

dissolu-

DISONANCIA: , ,
,, cantus absonus,dissonus;
dissonantia

DISOLUCIN: , ,
, , , , , , , ,,; , disso
lutio, dissipatio,colliquatio.- Descomposicin de un cuerpo: ,
, quod liquescendo deteritur
Vivir
con
disolucin:

dissoluto vivo

DISONANTE: ,,; ,
,,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,, gra
vem sonum edens,dissonus,inconcinnus
absonus
DISONAR: , , ,
, , ,-,
,- dissono,in cantu
discrepo,dissonus sum,absono

DISOLUTAMENTE: , ,
, dissolute.Vivir disolutamente: dissolute vivo

DISPARAR: `,`,, ,
-, (,/,
), ,-,
jacio,jaculor.- Disparar por
encima supra jaculor.Con celeridad:
celeriter
jaculor.- Con honda: ` fun
da jaculor.- Destreza en: ,
,
peritia jactandi.- El que
dispara
primero:
,,
qui primus jaculator.- Hacia:
jaculor in.- Juntamente:

DISOLUTO: ,,,,; ,,; ,,


; , ,, dissolutus,solutus.- Disoluta: ,
, discincta
DISOLVER: , ,
,
dissolvo,everto.- Acto de:
,, dissolutio.- Disolver antes: ante dissolvo

278


una jacio.- La saeta:
ex arcu saggitam emitto.Que dispara desde lejos: ,
, longinquo jaculans.- Que dispara con fuerza: ,,
valido impetu jaculans.- Que dispara
dardos con destreza: ,,

que dextra manu telum jacit.Que dispara lejos: ,,


,, longe jaculans.- Que
dispara de lejoc: ,, qui
longe jaculatur

tin ,,;
,,; ,,;
,, dispensatio
DISPENSADOR (administrador,gestor):
,, dispensator
DISPENSAR,distribuir,administrar
(fcil
de..):
,,
dispensatu facilis
DISPEPSIA: ,,
concoctio

DISPARO: `,,; ,
,; ,, jactus,jaculatio.Derecho: ,, rectus jac
tus.- Expuesto a los disparos: ,, ictibus obnoxius.- Moles
tar con disparos de seate u otras
armas:
jactando vexo.Molestia debida a disparos con
saetas,etc.: ,, jactacio.- Disparo con saeta: ,, jactatio

difficilis

DISPERSAR: `, ,
(-,/)
, , ,-,
, (pas. )
dispergo.- A la vez: , una dispergo.- A los ciudada
nos: incolas dispergo.- Que
dispersa:
,,
qui
dispergit.- Ser dispersado: ` spargor

DISPENSACIN: (administracin,gesDISPERSIN: ,,;


,,; ,,; ,, dispersio

apta rerum verborumque dispositio in


oratione.- Buena disposicin:
,,; habilitas.- Buena disposicin de las cosas: ,,
ordo.- Buena,conveniente: ,
, apta dispositio.- Estado de
una cosa: ,, habitudo,dis
positio.- Exterior: ,,
gestus.- Mala disposcin de las cosas: ,,
confusus
ordo.- Ordenada de los objetos:
,,
apta
positio
rerum.- Previa: ,,
praevia dispositio

DISPERSO:,,; ,
, dispersus
DISPONER: , ,
, , , ,
, , ,
, , (
,) dispono, apparo, paro,
instruo.- Antes:
ante
dispono.- Apto para disponer:
,, habens vim parandi.- Dispo
ner con arte, con habilidad:
arte instruo.- El que dispone: ,,; ,, dispositor.- Que dispone: ,,
qui una concinnat vel componit.Que todo lo dispone mal: ,
, () omnia male disponens

DISPUESTO: ,,; ,,; ,,; ,, apparatus,promptus


paratus.- Dispuesto a: ,,
, promptus.- Bien dispuesto: , ,,; ,
(-) pulchre,bene paratus,con
cinnus.- Estar dispuesto a algo:
, , afficior,praesto sum ad.- Para todo:
,,; ,, ad
omne opus expeditus

DISPOSICIN: ,,; ,,; ,,; ,


,; ,,; ,,
dispositio,ordo,apparatus.- Antecedente: ,, antecedens
dispositio.- Buena disposicin de
ideas y de palabras: ,,

DISPUTA: ,,-,; ,,;-,,; ,,; ,,; -

279

,,; ,,; ,
; ,, lis,disceptatio,
rixatio,contentio,quaestio.- Acalo
rada sobre cosas ftiles o arduas:
,, de rebus altis
vel inanissimis anxia disputatio.Habilidosa: ,, artifi
ciosa disputatio.- De palabras:
,,; ,, verborum
pugna> El que disputa sobre palabras: ,,
qui verbis
pugnat> Enemigo de: ,,
osor controversiarum> Impertinente:
: ,,
disputatio ad
rem non pertinens> Mutua: ,,
disputatio mutua.-Sobre
cosas despreciables: ,
, disputatio de rebus nihili>
Vana: ,, vana disputatio

, mini
mis de rebus anxie disputo.- Con
otro: obluctor.- Con seriedad: serio disputo
Con terquedad: ,- supra modum et obnixe contendo
De cosas arduas e inabordables:
de rebus sublimibus
et futilibus anxie disputo.- De
cosas pequeas: , de rebus minutis disputo.el que disputa,habla,diserta: ,, subtilis argutator.El que con sutileza disputa de cosas
de poca entidad: ,,
de rebus parvis subtiliter disserens
Discutir,enzarse en una discusin:
, , ,
rixor,contendo.- Juntamente:
simul contendo.- Discutir todava insuper contendo.- Que disputa de cosas arduas y
ftiles: ,,,
qui
de rebus altis sermonem habet.- Que
disputa con calor de cosas pequeas:
stenolsxhc,ou, qui anxie de rebus
parvis loquitur.- Disputar sobre
todo palabras: de verbis
pugno

DISPUTADOR: ,,; ,, jurgiosus,disquisitor


DISPUTAR: , ,
, , , , ,-, ,
, discepto,con
gredior,contendo,certo, litigo,disse
ro,disputo.- Disputar contra: contra contendo.- Habili
dosamente:
artificiose
disputo.- Atenindose a reglas:
ex artis praeceptis dico
Con calor sobre cosas pequeas:
DISTANCIA: ,,; ,,
distantia.- De un lugar: ,
, loci distantia

DISPUTARSE las posiciones dos ejrcitos:

de loco pugnae
contendo

subdistinctio

DISTINGUIDAMENTE:

eximie

DISTUINGUIDO: ,,; ,, egregius,conspicuus.- Por


notas blancas: ,,
albis notis distinctus

DISTANTE: ,,; ,
; ,,; ,,
longinquus,distans.- Muy:
, longissimus.- Estar distante.
,, (,
) disto.-
(impers.)

DISTINGUIR:
,
,
, (,), , , ,
, insignio,distinguo,discerno.- Al mismo tiempo:
simul distinguo.- Distinguir antes al contrario: , distinguo
contra.- Que sabe distinguir: ,, distinguendi vim habens

DISTAR: , ,
, ,, disto
absum
DISTINCIN: ,,,
,,; ,,; ,,; ,,;
,; ,,; ,
,; ,, delectus,distinctio.- Secundaria: ,,

DISTINGUIRSE:

280

se distingue-

,,; ,,; ,,
erogatio, distributio,dispensatio.Justicia en la distribu-cin: ,, distributio (justicia dis
tributiva).-Por centurias:
,
distributio in centurias.Por sorteo: , allegatio per sortem.- Anticipo de
dinero: ,, ante datio

re.- Entre los dems: super alios claritate conspicior.Debe distinguirse: subdistinguendum est
DISTINTAMENTE: , distincte.- De otro modo:
aliter
DISTINTIVO,(sin): ,,,
;,, cui nota non est
impressa

DISTRIBUIR: , ,
, (,),
(), ,
, , ,
, , , , , (,)
,
distribuo.- Con:
, ,
simul distribuo.- El que distri
buye: ,,; ,,
distribuitor.- Distribuir adems:
, insuper distribuo.- Lo que se debe distribuir:
,, distribuendum.- Por
sorteo: ,-,-,
, ,
sorte distribuo.- Que distribuye por
sorteo: ,-,, qui
partem sorte distribuit.- Que distri
buye
rectamente:
,,
recte distribuens.- Que distribuyen
pr sorteo los bienes pblicos:
, ,, qui
bona publica sorte distribuit.- Se
ha de distribuir: distribuendum est.- Sobre: insuper distribuo

DISTINTO: ,,;
,; ,,; ,
, diversus,distinctus.- Otro:
`,, alter.- De los dems:
,, diversus a reliquis.De parecer distinto: ,
, diversa sententia
DISTORSIN: ,, infelxio
DISTRACCIN: ,,; ,, distractio
DISTRAER: , distra
ho.- Del estudio: abduco
a studio
DISTRAERSE,andar por las nubes:
per sublime gradior.Que se distrae,que anda por las nubes: ,, inania inquirens.- Pasar el tiempo:
tero tempus
DISTRAIMIENTO: ,, abstractio
DISTRIBUCIN,reparticin:
,,; ,,; ,,: ,,; ,
; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
, , , , , ,
, ,
in diversum hortor,dissuadeo,dehortor,averto,abduco,ab opinione deduco
deduco a proposito.- Aquel a quien
fcilmente se disuade:
, qui facile dissuadetur.- Con
falaces discursos: a proposi
to subdola oratione abduco

DISTRIBUTIVO: ,,
tributivus

dis

DISUADIR: , ,
, , ,
DISUELTO: ,, dissolutus
DISOLUCIN,crpula: ,, vi
ta dissoluta
DISYUNCIN (gram.) ,,
disjunctio.- Hacer una disyuncin
viciosa: ,- perperam et viciose distinguo.- Mal
hecha: ,,
prava
disjunctio

DISUASIVO,disuasorio: ,
,; ,, dissuasorius,avertendi vim habens

DISYUNTIVO: ,,; ,, disyuntivo

281

DIVIDIDO: ,, divisus.No dividido: ,,; ,, indivisus.- En cinco partes: ,,


in quinque
partes divisus.- En dos partes: ,,
in duo divisus.- En
muchas partes: ,, mul
tipartitus.- En muchos ramoc: ,, in multos ramos dispersus
En tres partes: ,,
in
tres partes divisus

DITIRAMBO: ,, dithyrambus.- Maestro de poesa ditirmbica: ,, magis


ter carminum cyclicorum
DIURTICO: ,,
ciendi vim

urinam

DIURNO:`,,,; `,,
;`,,; ,,
diurnus,unum diem perdurans.- De un
da: ,,, diurnus

DIVIDIR: ,,
,, , ,
(-,-), ,
, , ,
(), ,
, , (
/)
,
(,-), , , , , , ,
, (,,), , ,
,
,
,
(,;
/),

(,,/)
divido,disseco,partior.- Con cuerda:
, fune divido.- De nuevo:

rursus divido.- Divisin:


,, divisio.- Dividida
en partes: ,,
in partes
secta.- Dividido en dos partes:
,,, bipartitus.)En cuntas partes dividido? ,, quotam partem habens?
Dividir en dos partes: in
duas partes divido.- En cuatro
partes: in quatuor partes
divido.- En dos partes a modo de
pinzas: bisulcum,bifidum reddo.- En pedacitos: ,

in minutas partes seco,conci


do.- En tres partes: , ,, in tres partes
divido.- Dividir juntammente: simul divido.- Fcil de dividir: ,, sectilis.- Lo
que se ha dividido en pequeas
partes: ,, id quod

DIVAGACIN incierta,de andar de ac


para all: `,,; `,,
vagatio incerta
DIVAGAR: `,`, , vagor,digredior.Hacer diva-gar: ,-, aberrare o evagari facio
DIVERSIDAD: ,,; ,, diversitas,varietas
DIVERSIN: ,,
lusus.Diversiones: ,,; ,, deliciae.- Por diversin: joculariter.- To
mar por diversin: ludibrio habeo
DIVERSO: ,,; ,,
; ,,; ,,;
,-,,; ,, diversus.- Enteramente di
verso: ,, omnino ab
aliis diversum
DIVERTIDO: ,,; ,,
; ,,; ,, ludicer,jucundus,levis
DIVERTIRSE:
,
,
, laetor,animum relaxo,lascivio,relaxo.- Bailando: saltatione oblector
Como joven: juveniliter exul
to.- Con libertad: lascivio.Juntos: simul otior

dens.- Que divide en partes:


,
in partes dividens.- Que
divide,desune: ,,
qui
dividit vel evertit.- Rectamente:
recte seco.- Ser o estar

in minutas partes concisum est.Malamente: perperam scin


do.- Medio dividido: `,,
semidivisus.- Que divide en dos partes: ,, in duo divi-

282

divididos: dividor.- Territorios: distermino.Volver


a
dividir:

iterum divido

divino: , ,,; ,,; ,,


valde divinus.- Obra divina: ,, opus divinum.- Palabra di
vina: ,, divinus ser
mo.- Por impulso divino: ,

divino impulsu.- Que


habla cosas divinas: ,,
divina loquens.- Respuesta divina,
orculo: ,, responsum ab oraculo datum.- Ser
divino: divinus sum.- Divino
y humano: ,,
divinus
simul et humanuc

DIVIDIRSE, que puede dividirse: ,,


qui facile dividi
potest
DIVIESO: ,,; ,
furunculus
DIVINA y humana naturaleza:
,, divina et humana natura
DIVINAMENTE: , divinituc

DIVISIBLE: ,,; ,,; ,, dividuus,


dividendus,sectilis

DIVINIDAD: ,, (fons luci,ipsa lux), ,,; ,,,; ,,; ,


, divinitas,deus,dea.- Contar
entre las divinidades y entre los
demonios): inter deos refero.- Inspirado por la divinidad o
por el demonio: ,,
a daemone afflatus.- Perteneciente a
la divinidad: ,, daemonicus.- Una sola y misma deidad:
,, una et eadem divinitas

DIVISIN: ,,; ,
; ,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,, divisio
Divisin o ejrcito de 2.048 soldados: ,, agmen constans e
viris bis mille et quadraginta
octo.- Divisin en dos partes:
,, bipartita sectio.En
tres
partes:
,,;
,, divisio in tres partes
Por sorteo: ,, disceptatio.- Todo lo que sirve de
divisin: ,, omne
dividens aliquid

DIVINIZAR:, ,
, deum facio,divinis honoribus consecro,ut deum colo.- Ser
divinizado divinus fio
DIVINO: , ;,,
; ,,; ,,;
,,; ,
,,,; ,
, divinus,aequalis deo.- Ciencia divina: ,, scientia divina.- Dar respuestas divinas:
,-,- divinitus edo responsa.- Digno de honores
divinos: ,,
divino
honore colendus.- Divina majestad:
,
divina amjestas.- El
que tiene lengua divina: ,
, cui divina lingua est.- Instrudo en las cosas divinas: ,, divina sapiens.- Interme
diario divino entre la divinidad y
los hombres: ,, internuntius deorum hominumque.- Enviado
divino: ,, divinus nuntius.- Movido por espritu divino:
,,; ,, divinus,qui divino spiritu agitur.- Muy

DIVISOR: ,,

divisor

DIVORCIO: ,,; ,
, divortium,intercisio
DIVULGADO:,,
,, divulgatus,qui est in omnium ore,pervulgatus
DIVULGAR: , ,
, , , , , , , , ,,
,-, ,
divulgo,celebro,romorem spar
go,effero sermones in vulgus.-Presen
tarse en escena: ,-

in proscenium produco.- Por


todas partes: undaquaque
divulgans.- Que todo lo divulga:
,,, omnia di
vulgans

283

; ,,; ,,;
,,; ,,; ,

DOBLADO: `,,;
,; ,,;-,,
, inflexus,duplicatus.- A lo lar
go: ,, in longitudinem duplicatus.- Estar doblado alrededor: circumplicor
Hacia atrs: ,, retrorsum plexus.- Plegado: ,
, complicatus.- Siete veces doblado: ,- septempliciter
DOBLAMIENTO:
flexio

, duplex,geminus.- Doble peso:


duplum pondus.- Ser o
estar doble: duplex sum
DOBLEGABLE: ,,

lentus

DOBLEGADO ligeramente: ,
, liviter inflexus
DOBLEGAR: ,,
inflecto.- A un lado:
in latus deflecto.- Persuadiendo:

suadendo flecto.- Que


tiene poder de doblegar el nimo:
,, habens vim flecten
di animum

,,

DOBLAR: `, ,
, , , ,
,,,-,
, , ,
,,
, ,,
(,) inflecto,
flecto.- Doblar a la vez:
una inflecto.- Accin de doblar:
,, in sinum receptio.- Alrededor: ,
, circumflecto,circumplico.- Bien doblado: ,
, eleganter flexus.- Duplicar:
duplico.- Doblar algo: aduncum et inflexum reddo.Hacer
senos,dobleces:

sinuo,inflecto.- Hacia un lado:


in latus traho.- Doblar o
plegar haciendo vueltas:
, complicor,compli
co.- Que se dobla de varias maneras:
,, qui variis modis
flectitur.- Un poco:
subtus infringo.- Volver a doblar:
reflecto

DOBLEGARSE: , ,
flector,reflector me
DOBLEMENTE: ,,, dupliciter
DOBLEZ: ,,; ,
; ,,; ,,:
,,; ,,;
,; () ; ,
contractio in sinum,flexus,plicatura
Que tiene muchos dobleces: ,, qui multos habet flexus
DOCE: . ,, ,
(,,) , duodecim
DOCENA:

duocena

DCIL: ,, ,,; , ,
; ,, docilis,oboediens
qui docilem se praebet.- Dcil al
freno: ,,
oboediens
habenis

DOBLARSE algo: aliquantum


inflecto me.- Indecentemente: `

indecenter me flecto.- Fcil


de doblarse: ,,; ,,, flexu facilis

DOCTO: ,,; ,,
,,; ,,; ,, doctus.- Medio docto:
`,,;
,,
semi-doctus.- Muy: -,
, doctissimus

DOBLE: ,,; ,,
; ,,; ,,
; , ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,,; (-,,
,; ,,; ,
,,,; ,,; ,

DOCTOR,el que hace las veces de


doctor: ,, doctoris vicarius

284

DOCTRINA: ,,; ,,
,,; ,, praeceptio, doctrina.- Belleza de doctri
na ,, doctrinae gratia.Comunicada de palabra: ,
doctrina ora tradita.- Defensor
de alguna doctrina: ,,
defensor alicuius doctrinae.- Doctri
nas preparatorias: ,,
ea,quorum doctrina praeparat ad
alia.Ensear
otra
doctrina:
DODECAEDRO: ,,, duodecim larteribus incumbens

nova in locum priorum


doceo.- Mala doctrina: ,
, prava doctrina.- Mucha doctrina: ,, multa doc
trina.- Que sigue la recta doctrina:
,, qui rectam doctrinam profitetur
DOCUMENTO: ,,;
,,; ,,;
,, documentum
dsimo: ,, vehementissus dolor.- Que causa dolor:
,, dolorem affert.- Que miti
ga el dolor: ,, dolo
rem mitigat.- Carencia de dolor:
,,; ,, carentia doloris.- Convulso de dolor:
,,, dolrem convulsus
Con grave dolor: gravi cum
dolore.- Exencin del dolor: ,, doloris vacuitas.- Gravedad de los dolores: ,,
gravitas dolorum.- Libre de:
,; ,,; ,,
laboris,doloris expers; dolore
carens.- Lleno de: ,,;
,, dolore affectus,
plenus dolorum.- Lo que produce
dolor: ,,
id quod
dolorem affert.- Medicamento que
calma
el
dolor:
,,
sopiens medicamentum.- Molesto por
el dolor: ,,
dolore
affectus.- Dolor moral: ,,
moeror.- Muy ajeno de dolor: ,, ter, valde expers doloris.- Muy fuerte: ,,,
vehemens dolor.- Oprimido por el
dolor: ,, dolore oppressus.- Que causa dolor:
,; ,, dolorem afferens.- Que da fin o apacigua a
dolor: ,, finiens,se
dans dolorem.- Que no siente dolor:
,, dolorem non sintiens
Que padece grandes dolores: ,, magnos dolores habens.Calmante del dolor: ,,
finiens sedan dolorem.- Que quita
los dolores: ,,
qui
solvit dolores.- Sufridor de graves
dolores: ,,
gravem
dolorem patiens vel afferens.- Que
tiene dolor reciente: ,,
recentem dolorem habens.- Que padece

DODRANTE (moneda; parte de la herencia de los romanos) ,,


dodrans
DOGMA: ,,; ,,
dogma.- Introducir un dogma:
dogma introduco
DOGMTICO ,,

dogmtico

DOGMATIZAR: dogma introdu


co.- El que dogmatiza: ,
, qui praecepta describit
DOLER: (-
,),

compungo,doleo.- A quien le due


le mucho: ,, qui supra
modum dolet.- Dolerse mucho:
vehementer doleo.- Dolerse,
llevar a mal: , ,
(-,,)
aegre fero,
doleo.- Dolerse, tener pena
,
ingemisco,ingemisco
ob.- Dolerse de:
ingemisco.- Indignarse:
(-,-) doleo,indignor.- Mucho:
, , vehementer,admodum,valde doleo
DOLO: ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,
; ,, dolus.- Obrar con
dolo: dolose ago
DOLOR: ,,; ,,
,,;,,;
,,; ,,; ,
,;
,,;
,,;
,,; ,, dolor.- Agu

285

muchos
dolores:
,,
multos dolores patiens.- Afectado
por un gran dolor: ,,
dolore summo affectus.- Sin dolor:
sine dolore.- Sin dolor,
que no produce dolor: ,,
expers doloris,dolorem tollens.- Que
tiene dolor de cabeza: ,
,
cui caput dolet.- Que da
dolor de cabeza: ,,:
capitis dolorem excitans.- Dolor de
cabeza: ,, capitis do
lor.- Traspasado de dolor:
,; ,,; ,
,
qui vehementer dolet,gravi
dolore percitus.- Dolor vehementsimo: ,, vehemetissmus
dolor.- Que penetra,desgarra el
corazn: ,, cors pene
trans.- Disgusto que hay en el fondo

dolore summo afficior.Sufrir grandes dolores: ,

dolore excrutior.-Tener
dolor de cabeza:
capite
doleo

del corazn despus de haber pecado


(compuncin) ,, poeni
tentia.- Aliviar el dolor:
dolorem levo.- Causar dolor:
, , , , , , , dolore afficio.- Causar dolor grave:
vehementi dolore afficio.- Concebir
de antemano dolor: dolorem
praecipio.- Estar lleno de dolor:
, dolore perdi
tus.- Exagerar el dolor de un modo
tragico:
dolorem
tragicis verbis exaggero.- Gritar de
dolor: ejulo.- Padecer dolores como de parto: .-
una instar puerparae dolorbus afficior.- Sentir dolor: dolore
afficior.- Sentir,tener gran dolor:
(,), (),
, domo.- Medio doma
do: `,,
semidomitus.Por completo: , perdomo.- Potros: ,
pullos domo et instituo.Que doma a muchos: ,,
multos edomans.- Que sabe o es capaz
de
domar
potros:
,,
habens vim domandi pullos equinos.Recin
domado:
,,,;
,, nuper domitus.- Sujetar domando:
subjicio
domando

DOLOROSO: ,,,,,; ,
,, qui affert dolores,aerumnosus,acerbus.- Doloroso,triste,que
parte el corazn: ,
, cor scindus
DOLOSO: ,,; ,
,, dolosus.- Ser do
loso: dolosus sum
DOMA:
,,;
domitio,actio domandi

DOMEAR:

,,

mansuefacio

DOMESTICACIN: `,,;`
,,; ,,; ,, cicuratio

DOMADO:
,,,;
,, domitus, subjugalis,
subjugis

DOMESTICADO: `,,; `
, (,,); ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,.; ,,; ,
mansuetus,cicur.- Domestiada:`,, mansueta

DOMADOR: ,,; ,,
; ,, domitor.- De caba
llos: ,,; ,
,; ,,, equo
rum domitor.- De hombres:
, domitor virorum.- De los
mortales: ,, domitor mortalium.- Domadora: ,
,: ,, domitrix,domatrix

DOMSTICAMENTE:

domestice

DOMESTICAR: , ,
cicuro.- Ser domesticado: `
cicuror.- El acto de domesticar: ,, cicuratio

DOMAR: `, , ,
(,), ,

DOMSTICO: , ,-

286

, , , ,
, , ,,
; ,,,;
,; ,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,
,,,; ,
,; ,,; ,
,; ,, domesticus.Uso
domstico:
,,
domesticus usus.- Ser domstico:
domesticus sum.- No doms
tico: ,, alienus a domo
Administrar bien las cosas domsti
cas,la casa: res domesti
cas accurate administro
DOMICILIADO: ,,

figo apd.- Cambio de: ,


sedis mutatio
DOMINACIN: ,,; ,
,; ,, dominatio.Pretender la dominacin:
tyrannidem effecto
DOMINADOR de todo: ,,
,, omnium domitor,omnibus imperans.- Dominadora de todo:
,, omnium domatrix
DOMINANTE: ,,
sus

imperio

DOMINAR: , , , , , , , , administro,obeo,dominor,supero
superemineo,immineo.- En lo alto:

in alto dominor.- Hbil


en dominar: ,, dominan
di peritus.- Que domina: ,
, desuper imminens

hospes

DOMICILIO: ,,; ,
; ,,; ,,
; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,,; ,,: ,, domicilium
Cambiar de: , , alio transmigro,mutato loco
vado,transmigro.- Fijar el domicilio
junto a: , sedem meam
,; ,, libera potestas,dominium,dominatus.- De uno solo
,, unius dominatus.- Ob
tener el dominio: ,
dominium obtineo.- Reducir a su
dominio: ,
in
suam potestatem redigere.- Tener
dominio sobre: , s potestatem ecerceo in,dominor.Que est bajo el dominio de un
hombre: `,, viro obnoxius,obnoxia.- Que tiene extensos
dominios: ,, late dominans.- Sufrimiento del dominio
ajeno: ,, alieni domini patientia

DOMINIO: ,,;
,,; ,,; ,
bens
DONACIN:
,,;
,,
donnum, donatio.- De muchas cosas:
,, multorum donatio
DONAIRE (decir)
DONAR:

cavillor

dono

DONATIVO: ,,
rium

honora-

DONCELLA: ,; ,; ,; ,; , vir
go,puella.- Ansioso acechador de
doncellas: ,, virginum nimis avidus inspectator.- Asilo
o retiro de: ,-,,
conclave virginum.- Doncella an
sin desposar: ,, virgo
inupta.- Ayuda de cmara de la
seora: ,, ornatrix.Casadera: ,, virgo nubi
lis.- Doncellita: ,,
virguncula.- El que mata doncellas: ,,
virginum
interfector.- El que tiene el rostro

DON: ,,; ,,; ,,; ,,; ,


,; ,,; ,
,; ,,; ,
, donum.- De cosa que se consu
me: ,,
munus.- Ofrenda:
,, donarium.- Pequeo
don: ,, parvum munus.Que ofrece dones o presentes varios:
,, varia dina prae-

287

o aire de una: ,,
virgineum aspectum habens.- Habitacin de: ,, sedes
virginum.- Manchado con la sangre de
las: ,,
virginum
immolator.- Matanza de: ,, virginum occisio.- Muerto
por las doncellas: ,,
a vigine interfectus.- Prxima a
casarse: ,,
jamjam
nuptura virgo.- Que consta de tres
doncellas: ,, tribus virginibus constans.- Que hace
el pepel de: , ficta,emen
tita puella.- Que no encuentra con
quien casarse: ,, illocabilis.- Que quiere pasar por:
,, falsa virgo.- Que
tiene hermosas doncellas: ,,
pulchras virgines
habens.- Que ya no es doncella:
,, non amplius virgo.Educar
doncellas:

virgines nutrio.- No ser decoroso a


una doncella: non congruo
virgini.- Robar una doncella
puellam abduco

, ; , (), ,
, `, ` ubi,qua parte,
quo,quo in locum.- Hacia donde:

in utram partem.- Por donde


quiera: usquequaque
DORADO: ,,,,,; ,,

aureus,deauratus,inauratus.Ms dorado: ,,
magis
aureus.- Que tira a dorado: ,, ad auri colorem vergens.Teido de color dorado: ,
, aureo colore tinctus
DORADOR: ,,

deaurator

DORAR: , , , auro illino,inauro


Mediante la coccin: ,-
inauro decoctione.- Acto de dorar:
,, inauratio
DORMICIN: ,,

dormitio

DORMIR: , , ,
, , , , , , , , ()
, , ,
, ,, ,
, , , , ,- dormio,dormior,indormio.A la intemperie,bajo las estrellas:
,, cubatio sine lecto.A los nios cantando: , -

DNDE: )A dnde?)Hacia dnde? ,


, `, quo,ubi,quorsum.Adonde quiera: ,
in omnes partes,quovis.Adonde
quiera que: ` ; ubicumque, quocumque.- Donde quieras:
ubilibet.- En donde quiera
adonde quiera que: ` ubicum
que,quocumque.- Por donde quiera:
undique.- )En dnde? ,

, ,,, `, `,

pueros sopio cantilando.Dormir solo o en cama aparte; ser


casto: , secubo.- Bien: bene dormio.Con: , una dormio,condormio.- Dar cabezadas: inclino.- Dormir en:
(-)
dormio in.- Empezar a
dormirse: obdormisco.En compaa: ,
una dormio.- En el suelo, en
tierra: ,
humi
cubo.- Hacer dormir juntamente:
, ,- una sopio
Hacer dormir: cubare facio.Junto a: , ,
,-; ,

a latere cubo.- Junto


con otro: una dormio.Levantarse de dormir:
excitor somno.- Mal: gravi
o acerbo somno utor.- Primero:
ante dormio.- Profundamente:
profundo dormio.- Quedarse
dormido: obdormio.- Sobre
estera: in storea cubo
et dormio.- Solo, en cama separada:
secubo.- Tener ganas de
dormir: dormiturio.- Tranquilamente: , somnum sua
vem dormio.- El acto de dormir en
tierra: ,, humi cubatio
Que duerme en tierra: ,,;
,,; ,,;

288

,, humi cubans.- Que


duerme con los ojos abiertos:
,,
inter dormiendum
videns.Que duerme con los ojos
entreabiertos:
,,
palpebris diductis dormiens (padecer de la lagophthalmia: los ojos
quedan abiertos como los de las
liebres).- Que duerme en un rbol:
,, in arbore cubans.Que duerme juntamente con otro: ,, una somnum capiens.- Que
duerme junto a: ,,
qui accubat.- Que duerme poco:
, ,, qui non
diu dormit, qui parum somni capit.Que duerme sobre el verde: ,
,, qui in viride gramine
cubat.- Que duerme todo el da:`
,, qui tota die dormit
El que duerme o est acostado con:
,,; ,,
qui,quae simul cubat.- Habitacin
para dormir: ,, locus
accubitus.Que
apenas
duerme:
,,
qui aegre dormit.Que da fin o reprime el dormir: ,, finiens,reprimens
dormitionem

Matrimonial: ,,
lis

nuptia-

DOS: ' (), , duo.- Doble


,,
duplex.- Dos mil:
,, bis mille.- Dos,
dos mil: ' '; duo,duo millia
DOSCIENTOS: , ,,
ducenti.- S' s' ducenta.- S s
ducenta millia
DOSEL: ,,
tabernaculi

summa pars

DOSIS: ,, dosis,quantitas
cuiuslibet rei quae administratur
DOTAL: ,,; ,

dotalis
DOTAR: , doto.Que
est
dotado:
,,
pollens
DOTE:, ,,; , (s
lo nom.), ,, dos.- Pequea
dote: ,, exigua dos.Que ha obtenido mucha dote: ,, cui multa dos obtigit.Que
lleva
dote:
,,
afferens dotem.- Que lleva la mujer:
,, dos quam uxor affert.Que tiene mucha dote: ,,
multa dotem habens

DORMIRSE: , ,
, , obdormisco,obdormio,indormio
DORMITAR: , , , obdormisco,incli
no,dormito.- Dormitando (adv.):
somniculose.- A manera de los
que dormitan
meneando la cabeza:

eorum more qui capite


nutante dormitant.- Con la cabeza
inclinada: declivi capi
te dormito.- Que dormita: ,
,; ,,; ,,
dormitator

DRACMA: ,, drachma.- Mone


da de valor de cinco dracmas: ,, nummus quinque drachma
rum.- Que vale cuatro dracmas:
,,
quatuor drachmis
aestimatus.- Que vale seis dracmas:
,,
sex
drachmis
aestimandus.- Tasado en cinco drac
mas:
,,
quinque
drachmis aestimatus.- Tasado en
cincuenta dracmas:
, quinquaginta drachmis aesti-

DORMITORIO: ,,; ,,; ,, cubiculum


matus

,, draconibus similis.- Dragoncillo: ,,


dracunculus

DRAGN: ,,; ,,
draco, drago foemina.- Que imita
al dragn: ,, dra
cones imitans.- Que tiene crines de
dragn: ,,
qui
draconis jubae similes crines habet
Que tiene pies de: ,
draconis habens pedes.- Semejante al

DRAMA: ,, drama.- Componer dramas: ,, ago fabulam,dra


mata
compono.- Conclusin de una
obra
dramtica:
,,
dramatici operis confectio.- Donde

289

hay accin dramtica: ,,

activus.- El que rene,recoge


dramas,fbulas: ,,
qui fabulas colligit.- Composicin
de dramas: ,, dramatis carminis scriptio.- Escritor
dramtico: ,, fabula
rum scriptor.- Actor dramtico:
,, auctor dramaticus
Principio del drama: ,,
initium dramatis
DRAMTICO: ,,

activus

DRAMATURGO: ,,
tici operis confector
DRIADES:
nimphae)

,,

(-,-), , ,
,
,
,
,
, , , , , ambi
go,dubito,haesito,haereo.Estar
indciso: ,
nihil definio,indefinitus sum,quo me
vertam nescio.- Estar en suspenso,du
doso: suspensus sum,dubius
sum.Poner
en
tela
de
juicio,dudar: simul addubito.- Vacilar,no saber qu hacer:
quo vertam nescio.Que no duda: ,,
non
dubitans.- Que se debe dudar:
dubitandum.- Andar dudando
,- fluctuo animo
Dudar antes: praedubito

drama

Dryades

DUDOSAMENTE: ,
,
dubitanter,
dubie

DROGA, compositor de drogas o medici


nas: ,,;
, qui pharmaca vel medicamenta terit.- ,, pigmentum
(droga)
DUAL: , ,,
DUALIDAD: ,,

DUDOSO: , , ,, ,,;
, ,,
,,; ,,;
, ,,;
,,,,
,; ,,; ,
; ,,
,,
dubius,anceps.- De nimo
dudoso: ,,,;
,,; animi dubius
Preocupado ante una opinin dudosa:
,, ancipiti sententia
distractus.- Entre varias opiniones:
,,
in varia consilia
abstractus.- Estar dudoso: , , ,,
(,),
; ,
in
animo dubio sum, haereo dubitans,
addubito

dualis

dualitas

DUBITATIVO: ,,
, dubitativus
DUCENTSIMO: ,,
centessimus

du-

DCTIL: ,,,; ,,; ,, ductilis


DUDA: ,,; ,,;
,,; ,,;
,,;
,,;
,,; ,
; ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,, addubitatio,dubitatio,haesitatio.Estar agitado por las dudas: suspensus agitor.- Sin duda:
sine dubitatione

DUELO: ,,; ,,
duellum,luctus
DUEO: ,,; ,,;
,,
dominus.Absoluto: ,, qui suo
jure imperat.- De algo: ,
potens alicuius rei.- De sus ac-

DUDAR: , (-,
), , ,
, , ,
ciones: ,,
qui sui
juris est.- Dueo absoluto:

,,,
,,

290

omnino dominus.- Duea:


hera

,,

DULCE:
,
,
;
,,; ,,; ,,; ,,;
,, (,, dulcis,dulcior,dulcissimus)
,,; ,,; ,,
dulcis,mansuetus.- Muy
dulce: ,, valde dulcis
Suave: ,, suavis.- Trata
ble: ,, suavis.- La que
es ducle en el hablar: ,,
suaviloqua.- Que come dulces: ,, bellaria edens.- Todo lo
dulce y suave: ,, quidquid
dulce et suave est.- Un poco dulce:
,, subdulcis.- Aficionado a cosas dulces:
,, avidus rerum dulcium
Como la miel: ,, dulcis
instar mellis.- Algo dulce:
, subdulcis.- Hacer dulce una
cosa: ,
dulce
efficio, subdulce reddo.- Dulce
(sust.) ,,; ,
cupidiae

DUODENARIO: ,,
duodenarius

DUPLICADO: ,,

duplex

DUPLICAR: , , , , , , ,
duplico
DUPLICIDAD: ,,
citas

dupli-

DUPLO: ,, (-,-,-
, duplus
DURABLE: ,,

constans

DURACIN: ,,; ,,; ,, aevum,duratio,duiturnitas.- De breve tiempo: ,,


qui brevis est
temporis.- De larga duracin: ,, diuturnus.- De poca dura
cin: ,,
ad breve
tempus durans

dulci

DURADERO: ,,; ,,;


,,; ,,; ,
,; ,-,,;
,,; ,,;
,; ,,; ,
, ad tempus durans,longo tempore durans,diuturnus,durans.- Durante
meses: ,, per omnes men
ses durans.- Que no es duradero: ,,
non diuturnus.- Que
tiene
larga
vida:
,,
diuturnam vitam habens.- Por mucho
tiempo: diutissime

DULCIFICAR: ,
dulce reddo,mellifico
DULZAINO: , ,
cis

numerus

DUPLICACIN: ,,; ,,; ,,; ,, duplicatio

DULCEMENTE:
suaviter.- Que
habla
dulcemente:
,,
suaviloquus
DULCIFICACIN: ,.
ficatio

duodecimus

subdul

DULZURA: `,; ,,
,,;
,,;
,, dulcedo.- Causar dulzu
ra: , ,
dulcedinem affero.- De nimo: ,, animi suavitas.- Dotado
de virginal dulzura: ,
, virginea suavitate praeditus
Hablar con dulzura: suaviter ore modulor.- Que agrada por su
dulzura: ,, qui mellea
dulcedine animum perfundit

DURAMENTE: ; ,
, , dure,acriter
sine dolore
DURAR:
perenno.- Lo que
dura cinco das o es de cinco das:
,,, quin
que dies durans seu a quinque diebus
Ms de un ao: ultra
annum
perduro.Mucho
tiempo:
, , longo

DUNA (terrenos de aluvin):


, alluvio
DUODCIMO: ,,;

291

tempore duro.- Mucho,eterna, perpetuamente:, aeternum,prpetuum duro.- Que dura tres


generaciones: ,, in ter
tiam generationem perdurans.- Que
dura diez mil aos (de larga duracin) ,,; ,,
,,,
brevi
tempore durans.- Que dura un da:
, ,, unius diei
spatium durans.- Durar todo el da:

diem
totum
juxta
perduro.- Tres das: tres
dies maneo
DURAZNO: ,,

in decies mille annos perdurans,longaevus.- Que dura muchos aos:


,, longos annos perdurans.- Que dura muy breve tiempo,
que dura poco: ,,,; ,,; ,,; , ,,,; ,,;
,;
,,;
,,;
,,;
,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, ()
,,; ,,;
,,; ,,; ,,,, durus.- Al
go duro: ,, subdurus
De duro corazn: ,,
qui durus est corde.- Dursimo:
,,
durissimus.- Duro de
mano: ,,, manus duras habens.- Muy duro: ,
-,,,
; , admodum durus.Por
naturaleza:
,,
duritiem prae se ferens.- Poner
duro: durum reddo.- Estar duro
por la mucha sequedad: ,
durus ex nimia ariditate.- Tener
naturaleza dura: duram naturam habeo

persica mala

DUREZA: ,,; ,
,; ,, durities.Con dureza: duriter.- Cuan
to tiene dureza de piedra: ,
, id omne quod in lapidosam
duritiem concrevit.- Dar dureza testacea: in testaceam duritiem verto.- De corazn: ,, cordis durities.- De piedra: ,,; ,, lapidosa durities.- Rgido con dureza
callosa: ,,
callosa
duritie rigidus.- Rigor: ,;
,,
durities.- Tratar
con dureza: dure tracto
DURO: ,,,
,,,,
; ,,; ,-

292

,-
immitto,injicio.Fuera,afuera:
,
,
,, , , ,-, ,, , , , ,
, ,- foras emitto,ejicio,extra fores ago.- De cabeza abajo: , , pronum ejicio,devolvo praecipitem,in caput devolvo.- De casa:

domo ejicio.- De menos:


, , ,
desidero.- Debajo: ,
subter jacio.- Del lugar
donde se vive:
sedibus
pello.- Dentro: ,
injicio.- Arrojar fuera: , emitto.- En cara:
exprobo.- En tierra: ,-, sterno
humi.- En el vaso:
defundo
in
vas.Encima,sobre:
, superjicio,injicio.- Estar echado junto a:
, ,
concubo,juxta
cubo,accubo.Estar
echado muellemente: molliter decumbo.- Estar echado,acostarse: ,, (fut.-),
decumbo.- Fuera con:
, ,-
simul
ejicio.Furtivamente:

clam emitto.- Hacia adelante:


propello.- Hacia
su propio
sitio:
prope suum
locum abjicio.- Mano a uno:
injicio.- Por bajo: submitto.- Por fuerza: depello
Por tierra juntamente:
simuul everto.- Por tierra socavando
una everto fodiendo.Por tierra: , ,
, , ,
, , ,
-, , , , , prosterno,dir
no, demoliri, subverto.- Ser echado
a mala parte: in deterius vertor.- Sobre:
super injicio.- Tirar a lo alto
juntamente:
simul in
sublime jacio.- Uno sobre otro:

E
(EA!,(Vamos!
!
! ades !,

te!.- (Ea,ea!:
,
! eia!.- (Ea,
pronto! '! ,,
age,igitur,agendum,agite
BANO: ,,, ebenus
Hecho de bano: ,, ebeno
factus
BRIO: ,,; ,,
; ,,,; ,,,
; ,,; ,,;
,, vinolentus,ebrius.Que no bebe con mesura:
, qui non bibit ad rhythmum et
mensuram.- Lleno de Baco: ,
,, plenus Baccho.- Medio
ebrio,ligeramente brio: ,
,;
,,,
semiebrius,leviter ebrius.- Muy brio:
,,
multum ebrius.Andar ebrio: crapulor.Estar ebrio: , ,
,
,

ebrius,ebriosus sum,bacchor
EBULLICIN: ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,, aestuatio,ebullitio
ACECHAR (estar oculto acechjando):
subsideo ad insidiandum
ECHAR: , , ,
, , ,
(-,), , , , depello, ejicio,expe
llo,emitto.- A palos:
stipite expello.- A tierra:
, dejicio,subverto.- Aba
jo
con
una
cuerda:

demitto per funem.- Abajo: `,


,
,
,

(-),

dejicio,subverto,prosterno,deturbo,demitto,diruo.- Adentro: ,

283

en tierra: ,, sternax
Echar abajo: ,- dejicio
Echarse:
decumbo.- Ante
los pies de otro:
ante
pedes procumbo.- Estar echado cerca:
adjaceo.- Juntamente a los pies de: simul
in genua me submitto.- Propio para
echarse: ,, cubito
rius.- Que se echa en t ierra: ,
humi cubans.- Sobre
algo: incumbo

unum super alium ejicio


Echado a puntapis: ,,
pedibus pulsatus.- Echado:
,,
ejectus.- Estar
echado: ,,,-
jaceo.- Estar echado,dormir: cubo.- Apto para echar abajo
al contricante en la lucha: ,,
aptus ad dejiciendum.Acto de echar: ,, expulsio.- El acto de estar eecostado o
echado con otro: ,,
accubitus,concubitus.- El que echa
ECLESISTICO: ,, x
ecclesiasticus

aetatis indices.- El de mayor edad:


,,, natu maximus.- El que pas la flor de la
edad: ,,
qui florem
aetatis excessit.- Encorvado por la
edad: ,,
quem aetas
incurvat.- Flor de la edad: ,,
flos aetatis.- Floreciente por la
edad: ,, florens aetate.Igualdad en edad: ,, aeta
tis aequalitas.- Mayor de edad,ancia
no: ,,
gradaevus.- Menor
de edad: ,, minor natu.Pasar a otra edad: ex
una aetate in aliam transeo.- Que
cuenta la edad de cuatro cornejas
,, quatuor cornicum
aetatem vivens.- Que llega a edad
muy avanzada: ,,
ad
ultimam prorsus senectutem durans.Que pas la edad: ,,,
qui aetatem excessit.- TRnsito a
otra edad: ,, transitus aetatis.- Vigor de la edad:
,, vigor aetatis
EDICTO:,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,
edcitum.- Hecho por el pregonero:
,, edictum praeconis
vocis factum.- Por pregn: ,, edictum per praeconem
Pblico: ,,
edictum
publice propositum.- Tabla donde se
escriban
los
edcitos
de
los
pretores del Senado: ,,
album

ECLIPSE: ,;,
,; ,, eclipsis,
elisio
ECO:
,,;
,,;
,, echo, extremus so
ni pulsus.- La ninfa Eco: ' .El eco de la voz: ,,
soni redditio.- Resonar un eco,un
sonido:
assono> Que
repite las ltimas palabras: ,, echo
ECNOMO,despensero:,,;
, praefectus,dispensator
ECUANIMIDAD: ,,
tas

aequanimi

ECUESTRE: ,,; ,,
; ,,; ,,;
`,, equestris
ECUMNICO: ,,
menicus

oecu-

EDAD: ,,; ,;
, aetas.- De la misma edad: ,,; ,,,; ,
,,;
,,,
par
aetate, aequalis aetate.- De mayor
edad: ,, maximus natus.- De mediana edad: ,,
,; ,, qui est mediae
aetatis.- De tanta edad: ,,

tantae aetatis.- Dientes que


indican la edad: , dentes

EDIFICACIN: ,,; ,
,; ,,; ,,

284

otro modo o en otra parte: aliter vel alibi aedifico.En frente: in adver
sum aedifico.- Encima:
aedifico.- Juntamente:
una aedifico.- Ms:
insuper aedifico.- Edificar casa:
aedifico.- Ser edificado por
delante: ante exstruor
Sobre:
superaedifico.- A
modo de los que edifican una ciudad:

more eorum qui urbem


condunt.- Amigo de edificar: ,,; ,,,
qui libenter aedificat.El que edifica: ,, aedi
ficator.- Que edifica con otro,compa
ero en la construccin:
, qui cum aliquo aedificat.- Que
puede edificar casa para s:
,, qui habet vim aedes sibi
exstruendi.- Que puede edificar,con
cerniente a los que edifican: ,, han(bens vim aedifi

,,;
,,
aedificatio,aedifitio.- De piedras
escogidas: ,, e selectis lapidibus opus exstructum.Hecha
encima:
,,
superaedificatio
EDIFICADO bellamente: ,,
; ,, bene structus.Bien edificado: ,,
bene aedificatus
EDIFICAR: , ,
, , (/
, , , , , , aedifi
co.- Alrededor: cir
cumaedifico.Antes:

ante aedifico.- Aparte:


aedificando separo.- Cerca de los mu
ros:

juxta
murum
exstruo.- Cerca de:
juxta aedifico.- Con ladrillos:
ex lateribus aedifico.- Con
piedras escogidas:
e
selectis lapidibus aedifico.- De
candi; ad eos qui aedificant pertinens

,; ',,
pus

EDIFICIO: ,,;-,-,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,
,;
,,;
,,
aedificium.-Area del: ,,
area aedificii.- Construccin de
un edificio: ,, exstruc
tio.- Perteneciente al edificio:
,, ad aedificium pertinens.- Grande: ,, aedi
ficium magnum.- Lo principal de un
edificio: ,, angularis,
quasi caput caput totius aedificii
Vecino a otro: ,,
aedificium alteri vicinum

EDUCACIN: ,,; ,
; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,, educatio,institutio.- Comn: ,, commu
nis
educatio.De
los
nios:
,, puerorum educatio
Dura: ,, dura educatio
Falta de educacin: ,,
defectus disciplinae.- Educacin
recta: ,, recta educatio
Retribucin de la: ,,
praemia educationis.- Utilidad de la
educacin: ,,
praemium
educationis.- Sufrir las molestias
de la educacin: educationis molestias perfero

EDIL: ,,
praefectus
annonae.- Cargo de edil: ,
,
aedilitas.- Perteneciente a
los ediles: ,, aediti
tius.- Ser edil: aedilis
sum
EDIPO,rey

de

Tebas:

Oedi-

EDUCADO,bien educado: ,,

recte institutus.- Juntamente:


,,, simul,
una educatus.- Mal educado: ,,
male edoctus.- No ha

,;

285

EFICACIA: ,,

mucho: ,,
non ita
pridem edoctus.- Por su madre:
,, a matre eruditus
EDUCADOR: .,

EFICAZ: `,,; ,
;
,,;
,,; ,,;
,,; ,,;
,,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,
, ,,
; ,,;
, efficax,effectus praestans

educator

EDUCAR: ,,
educo.- Educar las costumbres:
educo,mores formo.- A los
nios: , ,
pueros educo.- Juntamente:

simul educo.- Educado y


criado juntamente: ,,
simul educatus et nutritus.- El que
educa o sustenta: ,,
,,,; ,, edu
cator,nutritor,nutrix,edacatrix

EFICAZMENTE: , , , efficiter,effica
citer

EFEBO, sacrificios en que los jvenes atenienses el da en que eran


admitidos como efebos libaban en honor de Hrcules:
sacra

EFIGIE: ,,; ,,; ,,; ,,; ,,


,,; ,,; ,
effigies

EFECTIVO: ,, effetivus

EFMERO: `,, (-,,)


,,,,
,, unius diei sptatium
vivens,per unum diem durans

EFECTO: ,, effectus.Sin efecto: ,-,,


irritus.- Efectos: ,,
merx

EFLORESCENCIA:
,,;
,, efflorescentia

EFECTUAR:
efficio.- An
ms: insuper absovo.- Juntamente una efficio

FORO: ,, ephorus.- Digni


dad de: ,-,, ephorum
magistratus.- Ser foro:
munus ephori gero

EFERVESCENCIA: ,,; ,, aestuatio


EFUSIN: , , ,, effusio.- Con efusin:
effusim

EGREGIO: ,,

eglogae

EGOISMO: ,,

amor sui-ipsi

EGOISTA: ,,
ipsi

egregius

(EH! !, ! (Heu!(Atat!
(Eh,mira!(Helo aqu! , ,
(Hau!,(Aspice!(Ecce!(En!.- (Eh,eh!
(propio del que grita o llama la
atencon a alguien): ! vox qua
clamatur ad aliquem monendum

GIDA: ,, aegis.- Que lle


va gida formidable: ,,
formidabilem aegidam gestans
GLOGA: ,,

efficatia

EJE: ,,; ,, axis


Puesto junto al eje: ,,

juxta axem positus.- Que gira


sobre
el
eje
(de
la
rueda):
,,
qui circum axem
volvitur.- Rudo del eje (de la

amans sui-

286

rueda)
axis

,,,

EJECUCIN: ,,
agendae

cupidus sum exercitationibus.- Con


otro: ,, coexercitamentum.- Corporal: ,, cor
poris exercitatio.- Lo que sirve
para el : ,, exercita
torius.- Perteneciente a los:
,, exercitationibus pertinens
Previo: ,, praecer
citatio.- Socio en el ejercicio:
,,
exercitationibus
socius

strepitus

modus rei

EJECUTAR:
efficio.- Con
toda diligencia: omni diligentia facio
EJECUTOR: ,,; ,
, executor.- Primer ejecutor:
,, primus effector

EJERCITACIN perversa: ,
, perversa exercitatio

EJEMPLAR: ,,(typus alii


typo
respondens),
,,;
,,; ,,
,,; ,,
,,;
,,
exemplar.- ,,;
, futuri operis praecedens typus.Adj.
,,
exemplaris

EJERCITADO: ,,; ,
,; ,, exercitatus.Muy
ejercitado:
,,;
,, qui in aliqua
re versatur,multum exercitatus.- No
ejercitado: ,,; ,
, inexercitatus
EJERCITAR:
,
,
, , , , exerceo.- Antes:

ante exerceo.- Ejercitar en:


,- exerceo in.El que ejercita a uno de antemano:
,, qui ante exercet
El que se ejercita: ,,
qui sese exercet.- La que se
ejercita: ,,
quae sese
exercet.Se
debe
ejercitar:
exercendum.- Se ha de
ejercitar: exercendum est

EJEMPLO: ,,;
,,; ,,; ,, exemplum.- Compues-to
de ejemplos y modelos: ,, exemplis constans.Poner
por
ejemplo:
,

palam traduco,in
exemplum trado.- Por ejemplo: ,
,
verbi causa.Puesto como ejemplo: ,,

propositus in exemplum.- Ser


puesto como ejemplo:
objicior
EJERCER con: ,
simul exerceo,coecerceo

EJERCITARSE: , ,, me
exerceo,versor.- Ejercitarse en:
me exerceo in

EJERCICIO: ,,;
,; ,,;
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,, exercitatio,exercitium.- Aficin a los ejercicios corporales: ,, studium
et amor exercitationum.- Amar los
ejercicios corporales:
armatum agmen.- Colocar el ejrcito
en orden: ,-,,-;
,-- aciem instruo.- Com

EJRCITO: ,,; ,
,;
,,;
,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,
agmen,exercitus.Adivino por quien se rige el: tor
vates.- Armado: ,,
puesto de soldados extranjeros:
,, externorum militum clllectio.- Del ejrcito (adv.)

287

ab exercitu.- Disminucin
del ejrcito: ,, imminu
tio aciei.- El acto de sacar fuera
el ejrcito: ,, exerci
tus eductio.- En masa: ,,
collectio totius exercitus.- Espa
cio
entre
los
dos
ejrcitos:
, ,, spatium inter duas acies.- Formacin
del: ,,, instructio aciei.- Formado en cuadros:
,,; ,,;
,, agmen quadratum.- Formado
,, instructa acies.Formar el ejrcito de frente:
aciem ex adverso instruo
General del: ,, exerci
tus custos et dux.- Jefe del: ,, dux exercitus.- Levantar un ejrcito: exercitum conscribo.- Los que defienden
los costados del: ,,

qui latera aciei custodiunt.Mandar el: praesum exercitui.- Marchar el: composito agmine viam facio.- Mercenario:
,, mercede conductus exercitus.- Naval: ,
,; ,, navales copiae.- Ordenado el ejrcito agmine composito.- Ordenado en batalla: acie
instructa.- Ejrcito pequeo: ,, parvum agmen.- Poco numeroso: ,, parvum agmen.- Que inspira terror a los ejrcitos y los pone en fuga: ,,, terrorem et
fugam exercitibus immitens.- Que
presenta una lnea igual a la enemi
ga
,,
acies quae
frontem aequalem adversae habet.Sacar el ejrcito contra el enemigo:
educo exercitum in hostem
Sacrificio para purificar el ejcito
, sacrum lustrandi exerci
tus.- Tener parte en el mando del:
imperatoris exercitus
sum assessor

ille,is.- A l mismo,a ella misma,a ellos mismos,a ellas msmas:


ipsum,ipsam,ipsos,ipsas.- De l
mismo,de s mismo: ,,; ,, sui ipsius.- Lo,lo: ,,
hic,haec,hoc
ELABORACIN: ,, elaboratio

EL: ,,` (,,,)


sui,sibi (ellos,de ellos,para ellos,
a ellos).- Tambn el relativo `,,

ELEGANCIA: ,,; ,,; ,,; ,


,; ,,; ,,

ELABORADO: ,,

elaboratus

ELABORAR:
elaboro.Antes: ante elaboro
Recin elaborado: ,,,;
,, recens elaboratus
ELBORO , helleborus.Tener necesidad de: helleboro indigeo
ELECCIN: ,,; ,
; ,,; ,,; ,, delectus,electio.- Con
vocar al pueblo a los comicios: ad comitia populum vocare,
comitia habere.- Las elecciones: ,, comitia.- Relativo a
las elecciones: ,,
comitialis.- Reprobar en las elecciones:
in electione
reprobo.- Elegido sin mandato del
pueblo: ,, suo
ipse suffragio electus
ELECTRO: ,,; ,
, electrum
ELECTUARIO (jarabe): ,,
; ,, electuarium
ELEFANTE: , elephas.- La
trompa del: ,, probos
cis.- Conductor de: ,
qui elephantem agit.- Bramido del
,,; ,, barritus
ELEFANTINO: ,,
phantinus

288

ele-

ter.- Dado a la: ,,


elegantiae addictus.- Portarse con:

eleganter facio.Vestido con elegancia: ,,


bene et pulchre vestitus.- Vestir con: eleganter vestio

; ,, concinnitas,hones
tus habitus,elegantia.- Aficin a la
,, studium elegantiae
Con elegancia: , ,; ,, speciose,ornate,venuste,concinne,disert
e.- Con ms elegancia:
elegantius.- Con muchsima elegancia

elegantisime.- Con poca


elegancia: parum elegan,,,; ,,; ,,;
,-,,
,,,; ,
.; ,,; ,
,; ,,; ,, elegans,comis,venustus,concinnus.- En las obras de su trabajo:
,, in operibus elegans.- Forma elegante: ,,
praestans forma.- Hacerse elegante:
elegantem reddo.- Muy elegan
te ,, admodum elegans
Porte elegante: ,,
honestus habitus.- Que ejecuta obras
elegantes: ,,
cuius
venusta et grata sunt opera

ELEGANTE_,,; ,,;

ELEGIR: , , ,
eligo.- Levantando la mano:
extenta mano eligo.- Por
sorteo:
sorte eligo.- En
lugar de otro: in alterius
loco eligo.- Elegir o ser elegido
despus de otro:
post
eligo vel eligor.- Elegido segn las
normas: ,, secundum canones electus.- Que elige por sorteo
,; -,, qui sorte
legit (en el reparto de tierras a
los colonos).- Elegido por sorteo:
,,
sorte creatus.- Por
unanimidad: una eligo.- Que elige por habas: ,
, qui fabis elegit.- Que puede
elegir: ,,
qui habet
vim eligendi.- Elegir,crear:
creo

ELEGANTEMENTE: , ,,, eleganter


concinne
ELEGA: ,,

carmen lugubre

ELEGACO
(verso):
elegiacum carmen

,,

ELEMENTAL: ,,;
,, elementarius
ELEMENTALMENTE:
tarie

ELEGIBLE: ,, eligendus
ELEGIDO: ,,
,,; ,,,
eligendus,electus.- A su gusto:
,,
suo quisque
arbitrio electus.- Libremente:
,, sponte praelectus.- Por
sorteo: ,,
fabis aut
sorte electus.- Por su propio
voto,sin
mandato
del
pueblo:
,, suffragiis
extenta manu datis electus.- Por
votacin de manos: ,,
suffragiis extenta manu datis electus.- Que puede ser elegido:
,, qui potest elegi

elemen-

ELEMENTO: ,,; ,, elementum.- Ensear los


elementos: elementa doceo
Por elementos: per elementa
ELENA: `, Helena.- Fiesta de
Elena: `,,
festum in
honorem Helenae
ELENCO: ,,

elenchus

ELEVACIN: ,,; ,,
; `,,; ,,;
,,; ,,; -

289

ELEVAR: , ,
transfigo,extello,elevo.- Juntamente
una atollo.- A lo alto:
ensalzar:
in altum tollo.Elevarse a lo alto saltando:
cum saltu feror in altum.- Sobre:
super emineo

,,; ,, elevatio,elatio,celsitudo, elatio in


sublime.- Lugar elevado: ,,
locus eminens
ELEVADO: (referido a un lugar):
,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,,;
,; ,, editus,excel
sus,procerus,sublimis.- Como una
torre: excelse instar turris.- En los aires: ,,
sublimis.- Hablar cosas elevadas o
con sublimidad: ,,
alta,grandia loquor.- Ms
elevado: ,, supra modum excelsus.- Igualmente elevado:
,,
aequali vertice
habet.- Por s mismo: ,
, sponte sua o per se in altum
eventus

ELIPSIS: ,,

ELISIO,campo Elseo:
Elysim campus
ELLA misma: ,

ipsa

ELLOS: a ellos,para ellos mismos:


, ipsis
ELBORO negro (planta): ,
, melampodium

ELOCUENCIA: ,,;
,;
,,;
,,
facultas dicendi,eloquentia.- Dado a
la
elocuencia:
,,
deditus eloquentiae.- Hablar con
elocuencia: , eloquenter dico,rotundo ore loquor.- Maestro,maestra de elocuencia
,,; ,,
dicendi magister,magistra sophistices .- Tener mana por la:
ad insaniam usque sophistis deditus sum

ELOGIADO,digno de ser nuevamente elo


giado: ,-,,; ,,;
-,,
celebratus,iterum praedicandus
ELOGIADOR: ,,; , , ,, laudator,laudum celebrator
ELOGIAR: magnifice effero
Con jactancia: jactabundus verbis praedico.- En exceso:
permagnis laudibus cele
bro

ELOQUENTE: ,,;
,,;
,
,
, , ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,;
, ,,;
, (), ,, grandi
loquus,disertus,facundus,eloquens,di
sertam linfguam habens.- ,, () que habla con pala
bras doradas,brillantes
ELOCUENTEMENTE:

ellipsis

diserte

ELOGIO: ,, elogium
Que hace grandes elogios de s mismo
,, qui magnos sermones de se ciet
ELUDIR: , , ,- eludo.- Adems:
insuper eludo.- Capciosa
mente: dolose eludo
EMANACIN: ,,

scaturitio

EMANCIPACIN: ,,; ,, alienatio,emancipatio

ELOGIABLE: , ,,
dignus sermone,praedicandus

EMANCIPAR:

290

alieno

EMBADURNAR:

,,; ,, legatus.Lo que se da a los embajadores para


sus viajes: ,, quod legatis datur ad commeandum.- Ser embajador,legado: legatione
fungor.- Ser emviado como embajador
legatus mittor.- Despachar
en+majadores:

legatos dimitto.- Enviar embajadores


a su vez: contra seu
vicissim legatos mitto

illino

EMBAJADA: ,,; ,
,; ,,; ,,
, ,,;
,; ,, legatio,
missio.- Colega de embajada: ,,; ,, collega
legationis.- Con mala fe: ,, mala fide gesta legatio.De paz: ,,; ,
; ,,; ,,
munus caduceatoris.- Ir con una embajada de paz: caduceato
ris munus obeo.- Desempear una embajada en compaa de otro:
una legationem obeo.- Desempe
ar una embajada falaz:

falsam legationem
obeo.- Enviar una embajada,pedir con
una embajada: caduceatorem mitto,per caduceatorem peto.- Envo recproco de:
,
legatorum intercessio.- Que
obtiene la misma embajada
, eadem legatione fungens.- Reo
de legacin o embajada mal cumplida:
,,
male gestae
legationis reus.- Socio de embajada:
,, collega legatio
nis

EMBALAJE: ,,

EMBALAR: ,
ro,in tegete consuo

inse-

EMBALSAMADOR: ,
,; ,, pollinctor.
de cadveres: ,, sandapilarius
EMBALSAMAR:

myrrha imbuo

EMBARAZADA: ,; ,;
,; ,; ,
; , praegnans, gravida, puerpera, foeta.- Estar embara
zada: , , sum gravida.- Hacerse embarazada:
gravidam efficio
EMBARAZADO por todas partes:
,, circumquaque implicitus

EMBAJADOR: ,,; EMBARAZAR: impedio.- Quedar en cinta: concipio


EMBARAZO: ,,,
utero gestatio

apparatus

cum navi portu exeo, conscen


do.- El primero: prior e
portu solvo.- Juntamente:
una conscendo.- Junto con:
navem simul conscendo.Que se embarca junto con: ,, qui simul nave, conscendit
Que se embarca por primera vez: ,, primum navigans.- Que
va embarcado: ,, qui
navibus trajicitur

in

EMBARCADO: ,,; ,, qui vavibus trajicitur,na


vi vectus
EMBARCAR, el que se embarca: ,,; ,, inscensor,qui navem ascendit.- Hacer
embarcar: conscendere facio.Ir
embarcado:

praetervehor

EMBARGO: sin embargo: , ,


,,,`, , ,
' `, , , ,
certe,tamen,nihilominus,attamen.- Pero sin embargo: sed
tamen

EMBARCARSE:
,-,
, , , -

291

EMBARQUE: ,,; ,, inscensio,ingressus navis


EMBARRADO: ,,

EMBOSCARSE:
insidiarum

lutosus
EMBOTADO: ,,; ,,
,,; ,,,;
,, hebes,retusus

EMBAUCADOR: ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, dolosus,praestigiator,veterator,circulator.- Enemigo de los: ,
osor praestiagiarum vel praestigiatorum
EMBAUCAR

EMBOTAMIENTO de sentidos: ,, sensuum hebebatio


EMBOTAR: , ,
, ,-,-, ,-, ,
hebeto,obtundo,aciem aufero

praestigiis utor

EMBEBER: ,,
embebe)

EMBOTARSE: ,

bibulus (que

EMBRAVECER:
rinam iram

EMBELLECER: decoro.- Por el


encanto de la medida y de la armona
numeris et modis exorno
EMBETUNACIN: ,,
minatio

buti

emblema

EMBOCADURA: ,, falsa ostia fluviorum (engaosas de los


ros)

concito in tau-

EMBRIAGUEZ: ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,


,, inebriatio,vini intem
perantia, crapula,ebrietas,abusus vi
ni.- Con embriaguez: temulente.- Inclinado a la: ,
, ad abrietatem proclivis.- Inju
riar a causa de la: temu
lentus injuriam facio.- Que fomenta
la: ,, qui ebrietatem
alit

EMBORRACHAR: ,
inebrio,crapulor.- Lo que emborracha
,, id quod inebriat
EMBOSCADA: ,,; ,,;
,, insidiae.- Matanza en
emboscada: ,, caedes ex
insidiis perpetrata.- Situar una emboscada: in insidiis pono
Soldados preparados en una emboscada
,, milites in insidiis positi ad excipiendum hostem
EMBRIN: ,, embryon

embrolla a s mismo: ,
qui se ipse implicat.- Un asunto con trminos equvocos:
embage verborum implico

EMBROLLADO: ,, impli
citus.- Por todas partes:
, circuquaque implicitus
EMBROLLAR:

hebeto

EMBRIAGAR: , , , inebrio,ebrium reddo,


enebrio.- Embriagarse: ,
, , ebrius
sum,crapulor,inebrairi,inebrior.Antes: ante inebrior.- Beber como los escitas: scythice bibo.- Mucho:,
supra modum inebrior.Que tiene poder de embriagar: ,, inebriandi vim habens

EMBETUNAR: , ,-
bitumine illino,interlino
EMBLEMA: ,,

subsideo ad

EMBROLLN: ,, contentiosus.- Embrolln y enredador por

machinor.- El que

292

ftiles motivos: ,,
qui damnose levi de
causa litigat ( vox comica)

EMINA (la mitad del sextario) `


, hemina

EMBRUTECER:
,

affero,as..; efferantum reddo


EMBRUTECIMIENTO:
efferatio

solum vertere coactus

EMINENCIA: ,,; ,,;


,,;

(-);
,, eminentia.- ,
suggestum (lugar alto); ,,
; ,, tumulus

,,

EMBUDO: `,,; ,,;


,, infundibulum

EMINENTE: ,,; ,
,;
,
,,
eminens,insignis.- Muy eminente:
,, supereminens

EMBUSTERO: ,,; ,,
; ,,;
,,; ,, (
,); ,
,; ,, praestigiator,mendax, qui ficta loquitur,falsi
loquus,deceptor,sycophanta

EMISARIO: ,,; ,,; ,, emissarius,nuntius

EMBUSTE: ,,; ,,
,,; ,,
,, praestigiae

EMITIR: `,`, , (-),


emitto.Juntamente: ,
simul emitto

EMBUTIDO,tripa llena de carne picada


,,; ,, farcimen sanguinem intritum

EMOCIN: ,,

EMOLUMENTO:,,;
-, emolumentum

EMBUTIR,meter: ,,-
refercio,,infercio

EMPADRONAR:
connumero
inter, in censum referre.- Al pueblo
populum recenseo.- Ser empadronado: censeor

MERGER: , ,
emergo.- El primero: primus emergo.- Salir del agua:
emergo

EMPALAR:
transadigo

EMIGRACIN: ,,; ,,; , ,


, ,
, migratio
EMIGRADO: ,,
lum vertens alio demigrat
EMIGRANTE: ,,

emotio

palum per corpus

EMPALIZADA: ,,; ,,; ,, agger


ex vallis in terram depactis.defixio
palorum.- Bueno para..: ,,
ad valla conficienda aptus.- Le
vantar empalizadas laterales: a latere vallos defigo

qui so-

emigrans

EMPALMAR:
ticulis distinguo

EMIGRAR: , , emigro.- Hacer emigrar:


,
migrare
facio.- Hay que emigrar:
migrandum est.- La que emigra:
,,
quae demigrat.Obligado a emigrar: ,,

EMPALME: ,,
tura

apte conformo,ar

commissura,junc

EMPANADA: ,,; ,
, cibus ex pane et carne cons-

293

tans, placenta quae carnes immixtas


habet
EMPAPAR:

EMPAQUETAMIENTO:
vasorum collectio

,,

imbibo
EMPERADOR: `,,; ,,; ,, imperator.- El mismsimo emperador: ,, ipsissimus imperator

EMPAQUETAR: ,
convaso,in tegete consuo.- El que
empaqueta: ,, concinnator
EMPAREJAMIENTO: ,,
rium copulatio
EMPEDRADO: ,,
bus stratus

pa-

EMPERATRIZ: ,,,
trix

lapidi

EMPERO:

impera-

sed enim

EMPELLN,echar a empellones:
protrudo

EMPEZAR: (-,-),
incipio,initium praebeo.Antes: , , ante incipio,ante ineo.- Por
primera vez: inauguro.- Se
debe empezar: incipiendum
EMPINADO,cuesta arriba: ,,
acclivis

EMPEADO: ,
citus

EMPINARSE:
prospicio

EMPEDRAR un camino:
consterno viam

EMPEINE,padecer empeines:
lichene laboro

debito impli

EMPEAR: ,
nora capio,pignero

pig-

prolato capite

EMPRICO: ,,

expirus

EMPLASTO: ,,; ,,; ,,;


,, splienium,malagma,emplas
trum.- Hmedo: ,,
humidum emplastrum.- Propio para emplasto: ,, ad illinendum aptus

EMPEARSE: , ,
, enitor,obnitor
Con todas las fuerzas:
contendo viribus.- Por alguno: nitor pro aliquo.- Empearse
an ms: insuper incumbo
Que no puede empearse: ,
, qui non potest oppignari

EMPLEAR: , ,-
mo,destino

EMPEO:
,-,,
oppigneratio.- Empeo,tesn:
,,; ,,;
,; -,; ,,;
,,; ,,
spon
sio,contentio,ardor.- Con empeo:
, , obnixe
enixe.- Con sumo empeo:
enixe.- Con todo empeo:
pancratice.- Con vano empeo: inani studio.- Se ha de poner empeo: contendendum
est

insu-

EMPLEARSE en: incumbere


Juntamente: simul versor in
EMPOBRECER: ,
pauper fio, depaupero
EMPOLVADO:
conspersus

,,

pulvere

EMPONZOAMIENTO: ,,
ficium
EMPORIO: ,,

294

vene

emporium

nuevo: praeterea aggre


dior.- El que emprende un camino por
su voluntad: ,, qui
sponte sua iter aggreditur.- En
compaa de otro: una
suscipio.- Fcil de emprenderse:
,, facilis incoeptu.- Juntamente:
una
capesso.- Por unanimidad:
conspiro.- Que emprende algo con
calor: ,,
audax.- Que
emprende y ejerce grandes obras:
,,
qui magna et
ardua suscipit et accipit.- Se ha de
emprender con valor: au-

EMPRENDEDOR: ,, aptus ad aggrediendum.- Gran emprende


dor: ,, qui magna pericula animose suscipit
EMPRENDER: , ,
,
,
,
, ,
capesso,suscipio,aggredior,auspicor
Algo precipitadamente:
propere aggredior.- Con bros,con
valor:
,
,
acriter capesso,patro.- Con simul capesso et aggredior.Confianza en emprender algo: ,
,
fiducia aggrediendi.De
dendum est.- Una obra: opus
aggredior.- Tomar sobre s,encargar
se de: suscipio

temente: vehementer excru


tio.- Que impele o empuja: ,

impulsor.- Que puede empujar:


,,,;
,,
habens vim expellendi.- Empujar
hacia adelante: impello

EMPRESA: ,,; ,
,; ,,;
,,; ,,; ,,
illud quod susceptum est,inceptum,susceptio,coeptum,facinus.Acometer una empresa para dao
propio:
una pernicie
mea aggredior.- En comn: ,, societas consilii.- Peligrosa: ,, periculosae rei susceptio
EMPRESARIO:
aggreditur

,,

EMPRSTITO: ,,

EMPUJE hacia adelante ,,


protrusio.- Empujn: ,,;
,, pulsio,trusio
EMPUADURA de la espada: ,,
ensis manubrium
EMULACIN: , ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,, contentio,aemu
latio.- Emulacin en el arte: ,,
artis aemulatio.Buena emulacin: ,, bona
aemulatio.- Digno de: ,,
dignus aemulatione.- Mala emulacin
,,
mala aemulatio.Provocar a emulacin: ad
aemulationem provoco.- Seca y estril: ,,
sicca et
jejuna affectatio
EMULADOR: ,,;
,; ,, aemulator

qui

mutuum

EMPUJAR: ,,,,
, , , , (-), , ,
, , ,
impello,pello,impingo,compello,intru
do,trudo,injicio,propello.- Accin
de empujarse mutuamente: ,
, impulsio.- Con el codo:
cubito impello.- Echar a
empellones de un lugar ms alto:
,- e loco superiore detru
do.- Hacia adelante: propul
so.- Indignamente: ,
indigne trudo.- Juntamente: una pulso.- Vehemen-

EMULAR , ,
, ,
invideo,
contra pono, confero, aemulor

295

captus.- Algo: ,,
torculus

MULO: ,,,,,,;
,,
aemulus.En
la
profesin: ,, aemulus

ama-

ENAMORARSE de alguna cosa


cupior aspectu alicuius rei.- Que
enamora a los hombres: ,,
praedatrix virorum

EN: , ,
adv.: dentro:
prep.
dat.gen.:
en
(in);

(gen.dat.ac.) in.- Junto a:


(gen.) apud.- (ac.) in.- En
tanto que: dum,donec,usque ad

ENAMORAMIENTO: ,,

amatio

ENANO,enana: ,,; ,,; , ,,; ,,; ,,; ,


,, nanuspumilio,homuncio.- Que parece enano: ,,, pumilionis formam habens.De
pequea
estatura:
,, pumilio,exiguae sta
turae.- La mujer enana: ,,
nana

ENAJENACIN: ,
, ,,, abalienatio,alienatio mentis, excessus
mentis
ENAJENADO: ,,; ,, mente alienatus
ENAJENAR: , ,
,, ,
abalieno,alineo,mancipo

ENARDECERSE:

inflammor

ENLAGE: ,,; ,
, permutatio

ENARDECIDO sobre manera: ,


, supra modum effervefactus

ENALTECER:

ENARDECIMIENTO excesivo: ,
, nimia effervescentia

potentem reddo

ENAMORADO: ,,
amore
ENCADENADO: ,,; ,, catenatus,conjunctus

canescens.- Que encanece antes de


edad: ,, ante aetatem
canescens.- Que encanece: ,
,; ,, canescens

ENCADENAR: , ,
in catenam connecto,pedicis vincio,
catena constringo

ENCANECIMIENTO:
nescentia

ENCAJAR: apte conformo,articulis distinguo


ENCAJE (encajar): ,,
sura, junctura
ENCAJONAR:

ENCALAR:

ca-

ENCANTADOR,hechicero,curandero:
,
(,,),,
,,;
,, incan
tator.- Hechicero que pronuncia
encantamientos fnebres: ,,
magus funereis incantamentis utens

commi-

apte conformo

ENCALADO: ,,
tus

,,

calce obli

ENCANTAMIENTO: ,,; -,
,; ,,; , ,
,; ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,; ,,; , ,,
; ,,
incantatio,
incantamentum

calce oblino

ENCALLECER: , ,
facio occallescere,induresco
ENCANECER: canesco.- Que
empieza
a:
,,

ENCANTAR,usar de artes mgicas: -

296

,
,
,
,
, , incanto.- Engaar embaucando:
garrule decipere.- Con
otro: simul incanto.- Apto
para: ,, incantatorius

, curae habeo,suscipio, in me recipio


ENCARGO: ,,
mandatum.Dar
ms
encargos:

insuper mando.- Dar un encargo: in manum committo

ENCANTO: ,,; ,
, fascinum,jucunditas

ENCARNADO: `,`,,
russus.- De encarnado: ,,
, ,, miniaceus, puniceus.- Mezclado de color encarnado y
moreno: ,, flammeo et
fusco
permixtus.Revestido
de
carne: ,, carnem gerens

ENCARCELADO: ,,; ,, in carcere custoditus


incarceratus
ENCARCELAR:

(/,

),
, ,

,-,-
in
carcerem
conjicio,carcere cohibeo,conjicio in
vincula.- Se ha de encarcelar:
vinciendum est

ENCENAGAR: ,
no, contamino

coe

ENCENDER: (,`),
, (), , , ,-, ,-, , (), ,, , , , ,-,, , (,),
, , ,
, , , , , , (,)
, , succendo,
accendo.incendo.- A la vez: , una, simul accendo
Soplando: suscito ignem flatu.- Que enciende fuego soplando: ,, ignme ventilando accendens.- Que se enciende
fcilmente:
,,
facile
flagans.- Simultneamente: ,

ENCARECER:
liceor.Aumentar el precio: pretium
augere
ENCARGADO: , ,,,
,;
,,,
praepositus,praefectus.- Estar encar
gado: commissum habeo
ENCARGAR: , ,
, , , injungo,praeficio,praecipio,
commendo.- Adems: , ante commendo.- Juntamente: simul praeficio.Puesto en manos de, encargado a: ,, in manu positus.ENCARGARSE de: ,
,
,
,
simul incendo.- Acto de
encender: ,, emphasis.El fuego amortiguado: ignem
sopitum accendo.- La lumbre, el
fuego: ignem accendo.- Ms:
, , insuper,magis,prorsus accendo
Ocultamente: clam succendo
Por abajo: ,,
, subjicio ignem.- F
cil de encenderse: ,,
facilis accensu

ENCENDIDO: ,,,; ,,; ,,;


,,; ,,; ,,
; ,, ignitus,igneus,
flammeus.- Encendido con fuego:
,, igne incensus.- De aspecto
encendido: ,,
rutila
aspectu.- Enteramente encendido:
,, omnino accensus.Muy encendido: ,,
, vehementer,valde accensus,ig

297

extendo,tendo.- Pasar por encima:


ascensu supero.- Quedar
encima:

(,)
supersum.- Salir por encima:
desuper orior.- Tender por
encima:
,- ()
supersterno.- Por encima:
strictim

nitus
ENCENDIMIENTO: ,,
censio
ENCERADO: ,,
ENCERAR: ,

in-

ceratus
incero,cero

ENCERRADO: ,,; ,
,
() insitus, inclusus
En un estrecho espacio: ,
, angusto spatio inclusus.- Por
todas partes: ,,
undique clausus

ENCINA: ,,; ,,
quercus.- De encina: ,,;
,,; ,, quernus,illiceus.- Estril: ,,
quercus sterilis.- Excavada,vieja:
,, quercus excavata.Mdula
de
la:
,,
medulla quercus.- Pequea:
, parva ilex.- Selva de encinas:
,, quercetum.- Semejante a
la encina: ,,
similis
ilici.- Teido con corteza de: , quercus cortice tinctus

ENCERRAMIENTO: ,,, ,; ,,
interclusio,inclusio
ENCERRAR: , , ,
, ,-,-,
, , ,
,
,

includo,occludo.- Juntamente,simultneamente:
,
,
, ,-, ,, , , , simul,una in
cludo.- Encerrado dentro de lmites:
,, quim est intra terminos.- Estar encerrado en pequeos
lmites: minoribus terminis finio.- Tener encerrado: , inclusum teneo in

ENCINAR: ,,; ,,;


,,; ,, quercetum,ilicetum
ENCINTA: estar encinta: ,,
, in utero habeo,gra
vida sum,pregnans sum
ENCLAVAR:

configo

ENCLTICO: ,,
cus

encliti

ENCOGIMIENTO: ,,
tio

ENCA:
,,;
,,
gingiva.Inflamacin
de
las:
,, inflammatio gingivarum.- Mal de encas: ,,
vitium gingivarum.- Que con el
sabor acre excita las encas:
,, acri sapore pruritum gin
givis afferens

contrac

ENCOLADO: ,,; ,, glutinatus,conglutinatus


ENCOLADOR: ,,

glutinator

ENCOLAR: ,, ,
agglutino,glutino.- Que
sirve para encolar: ,,
vim habens glutinandi

ENCICLOPEDIA:
,,
encyclopedia orbiculata
ENCIMA: estar encima: ,,,,, supersto,impendeo,de
supersto,superemineo.- Extender por
encima: ,
supra

ENCOLERIZARSE:

irascor

ENCOMENDAR: ,,

298

un lado: ,,

(),, commendo.- Encomendar antes: , ante commendo


ENCOMIAR:
praedico

ENCOMIASTA:
dator
ENCOMISTICO:
laudatorius

ENCORVAR: `, ,
, , ,
,
,
,
,
, , ,, ,
, , , ,
, , incur
vo,inflecto,curvo,sinuo.- A la vez:

una incurvo.- Hacia la


parte adelante: ,
incurvo in anteriora.- Un poco: , subtus infringo,
leviter sinum efficio.- Cavidad:
,, excavatio

gloriose

,,

obliquatio

lau-

,,

ENCOMIO, vido de: ,,


avidus encomiorum.- , ,, praeconium, encomium

ENCORVARSE: ,
vo me

ENCONTRADIZO,hacerse encontradizo:
,, obvius
fio

incur-

ENCRESPADO: ,,; ,
(masc,fem.) hirsutus,crispus

ENCONTRADO casualmente: ,
,; ,, (-)
ultro,fortuitus oblatus

ENCRESPARSE:

turgeo

ENCRUCIJADA: ,,; ,
,; ,, compitum,trivium
Puesto en las encrucijadas: ,, in trivio positus.- Honrada en las encrucijadas (p. de Hcate): ,, Trivia

ENCONTRAR: ,,
invenio,offendo.- Encontrarse
con: ,
obviam
venio.- Se encuentra con:
confertur.- Correr a encontrarse: accurro obviam

ENCRUELECERSE:

ENCORVADO: ,,,
`,,;`,,;`,,;`,,;,,;
,,; ,,;
,,; ,,,; ,,; ,,;
,; ,,,
, ,; ,,; ,,; ,,
,, recurvus,incurvus,
uncus,curvus.- Algo encorvado: ,,, subincurvus
De cabeza encorvada: ,,
, incurvam cervicem habens.- De
espalda encorvada: ,,
incruvum tergum habens.- Por la
edad: ,,, quem
aetas incurvat

saevio

ENCUBIERTAMENTE:

tecte

ENCUBRIR: intego.- El sentido de las palabras:


involvo orationem
ENCUENTRO: ,,; ,
,; ,,; ,
;
,,;
,,,
,,; ,,;
,, occursus,congressus,
conflictatio.- Al encuentro: ,
,
obviam,obiter.Aquel cuyo encuentro es funesto:
,,;-,, cuius
est
sinister
occursus.Correr
delante al encuentro:
obviam praecurro.- El acto de ir al
encuentro: ,,
itio
obviam.- Que sale al: ,

ENCORVADURA: ,,; ,, aduncitas,incurvatio.- De

299

, , , , , , ,
, , in occursum venio,obvius fio,
occurro,obviam prodeo,obviam eo,obvius sum,incido.- Volver a verse:
,, occursus.- Salida al
encuentro: ,, obviatio
ENCUMBRADO el que se levanta a cosas
grandes: ,,
in alta
assurgens.- Por s mismo: -

obvius iens.- Salir al: obviam eo.- Salir al encuentro


con mpetu:
cum impetu
occurro.- Salir al encuentro para
honrar: ,
obviam
procedo honoris causa.- Salir al encuentro: , , ,
, , ,
, , ,
, , ,
, , , , , , ,
,,
sponte sua o per se in
altum eventus
ENCURVAR:

endurecerse: ,, habens vim indurandi.- Endurecerse:


, , ,
,
,

induresco,obduresco,duresco,induro

curvum reddo

ENDECHA: ,,
bile carmen

fleENDURECIDO alrededor: ,,
circum concretus.- Como callo:
,, quod in callum induruit

ENDEMONIADO: ,, daemoniacus
ENDEREZAR: , , ad rectum statum revoco,rectum
reddo.- Instrumento para enderezar
maderas: ,,
fabrile
instrumentum
ENDEUDADO: ,
citus
ENDGENO:
genitus

ENDURECIMIENTO: ,,; ,
,
obduratio,durities
ENEMA: ,, per clysterem infusio.- Ponerse un enema:
per clysterem infundo

debito impli

,,

ENEMIGO: ,,,; ,,,;


,,; ,,;
,,;
,
,,; , ,,;
,,;,,;
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, infen
sus,inimicus,hostis,infestus.Adquirir enemigos: hostes aliqui acquiro.- Cerrar al
enemigo desplegando el batalln por
ambos flancos: , phalange circumventum hostem
ex utraque parte includo.-Comunicarse con el enemigo por medio de sea
les luminosas: ,-

facibus accensis hosti


nuntia mitto.- Con nimo enemigo:
inimico animo.- De todos:
,,
omnes in odio
habens.Enemigo
que
destruye

intus

ENDULZAR:
,
,
,
,
,
,
,
,
, mellitum reddo,
condio, edulco, dulce reddo,dulce
efficio
ENDURECER: , ,
, , , ,
induro,duro,durum facio,obduro.Hacer duro y firme:
durum firmumque efficio.- An ms:

insuper obduro.- Como


piedra: in lapidem induro.Hacer endurecer alrededor: ,-,,- concresco.- Por
todas partes: circumquaque induro.- Que endurece: ,,
indurator.- Que puede

300

; ,,; ,,; ,,,; ,,; , ,, inimicitia,malevolentia,offensio,simultas.- Enemistades: ,, simultas,amicorum penuria.- Amante de enemitades: ,, amans inimicitiarum.- El que volultariamente
tiene enemistad: ,,
simultates ultro suscipiens.- Gustar
de enemistades: amo inimicitias.- Suscitar enemistad entre
dos: simultatem concito

quemando: ,,
hostis qui
vastat comburendo.- Dirigirse contra
el enemigo: tendo in hostes.Enemigos mutuos:
odiis
mutuis sibi infesi.- Hacer enemigo:
, , infensum facio,reddo,ad bellum excito
Hacha,tea para significar la aproximacin del enemigo: ,, fax
qua hostium adventus significatur.- enemigo implacable: ,
, graviter infensus.- Indicar
con hachones la llegada del: per faces adventum hostium significo.- Ms enemigo: ,,
inimicior.- Muy: ,, ini
micissimus.- Portarse como: hostilia facio.- Que rompe las
filas enemigas: `,, qui
acies hostium rumpere potest.- Ser
enemigo: , inimicus sum.- Sin amor a los enemigoc:
sine amore inimicorum

ENEMISTAR,que enemista: ,,,


inimicum et odiosum
efficiens.- Enemistarse:
inimicitiarum occasiones quaerito.- No llevarse bien
acerbe fero
ENEMISTOSAMENTE: , inimice

ENEMISTAD: ,,;,,
ENERGA,obrar con: vehementer facio

, ,-, ,
,
irascor,succenseo.Gimiendo: irascor cum gemitu

ENERO (primer mes de los atenienses,


segn unos; marzo,segn otros): ,,; ,, (idem
october); ,,
mensis
primus atheniensibus, januarius.- El
da primero de Enero: calendae januarii (sacrificios de ao nuevo)
ENERVACIN: ,,
vatio

ENFANGAR:

inquino

ENFTICAMENTE: ,-
significanter.- Hablar enfticamente: utor grandibus verbis
ENFERMAR: (,),
, , () aegroto
langueo.- Hacer enfermar:
aegrotum facio.- Juntamente: simul aegroto

ener-

ENERVAR: , , , , , , , , ,
.
,

enervo,languesco,emollio.- Debilitar
enervo.- Que enrva el nimo:
`,, enervans mentem

ENFERMEDAD: ,,;
,,; ,,; ,
;
,,;
,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,, morbus,aegritudo,aegrotatio.- Acceso de
enfermedad: ,, accessio morbi.- Agravado con la enfermedad: ,, morbo gravatus
Aproximacin de la: ,,
adventatio morbi.- Ataque de una enfermedad: ,,; ,

ENFADADO: ,, morosus
Mostrarse
enfadado:

morosum me praebeo
ENFADARSE: ,, ,

301

, morbi accessio.- Causar enfermedades: morbos ingene


ro.- De larga duracin: ,
, diuturnitas morbi.-Enfermedad
pesada,grave: ,, gravis
aegritudo.- El primer ataque de
enfermedad: ,, primarius effectus.- Facultad de conocer
las enfermedades: ,,
facultas morborum dignoscendorum
Fomento de la enfermedad:
, morbi nutritio.- Leve: ,, morbulus.- Lo que acaece
casualmente en la enfermedad: ,, qui casu et accessio
ne fit in morbo.- Afeccin a una
parte o miembro slo del cuerpo:
,, affectus et morbus
unus.- Paciencia en la enfermedad:
,, facilitas in forendo
morbo.- Que produce enfermedades:
,,
morborum
effector
Recuperarse de una enfermedad: resurgo e morbo.- Terminacin
de la enfermedad: ,, crisis

, infirmus,causarius,aeger
aegrotus.- Muy enfermo:
, valde infirmus.- A manera de
enfermos: , more
aegrotantis.Que
apenas
puede
moverse: ,, infirmus.- De
grave enfermedad: ,,
graves morbos patiens, graviter infirmus.- Estar enfermo: ,,
aegroto.- Poner
enfermo:
aegrotum reddo.Que guarda cama: ,, in
lecto decumbans

ENFERMIZO: , ,,
,,; ,,;
,; ,,; ,,
; ,, causarius,obnoxius morbis,morbidus, multis morbis
obnoxius

ENFRENTAR unas cosas con otras:


divisa in adverso pono

ENFLAQUECER: , ,
, , , , , , ,
, ,-, ,
marcidum reddo,emacero,emacior,emacio,flaccesco,squalleo,languesco,tabefacio.- Antes: ante contabesco.- De hambre:
inedia ixsicco
ENFRENAR: ,

fraeno

ENFRENTARSE,hacer frente: adversor


ENFRENTE,de frente: ,-
e regione.- Por enfrente:
ex adverso.- Puesto enfrente:

ENFERMO: ,,; ,,
; ,,; ,,,;
,,; ,,; ,
,,;
,,;
,, ex adverso positus

vicissim refrigero.- Mucho:


admodum reefrigero.- Soplando:
, ventilando refrigero.- Vasija para enfriar: ,
,; , , ,,
vas aut locus in quo refrigeratur aliquid

ENFRIADO: ,,; ,,; ,, refrigeratus,seu qui potest refrigerari


Muy: ,, valde refrigeratus
ENFRIAMIENTO: , ,
,; ,,; ,,
refrigeratio

ENFRIARSE: , frigesco
inalgeo.- Que apenas puede enfriarse: ,, qui difficulter refrigerari potest

ENFRIAR: (-), (`
) refrigero.- Accin de enfriar:
,, refrigeratio.- Enfriar alternativamente: -

ENFURECER: effero.- Enfure


cerse: , , ,
, , ,

302

o
ajeno),
,
,
, , ,
, ,-, ,-, , , , ,-,
-, ,, ,
, , ,
, , ,
, ,-,
, , , , , ,
, , ,-
,,,, , , ,, , ,
, , , (
,),
(,
),
,
,
, , ,
decipio,fallo,circumvenio.- A la
vez:
una decipio.Adems: ,
insuper
decipio.Adulterando:

decipio.- Al pueblo:

populum
eludo.Argumentando:
argumentando fallo.- Astuto para
engaar:
,,
bilinguis,callidus ad decipiendum.Con astucia: , astucia fallo,circumvenio.- Con
canciones mgicas: magicis
carminibus circumvenio.- Con cantos
suaves,con arrullos:
blanda cantillatione decipio.- Con
caricias: demulcendo decipio.- Con falacias:
praestigiis decipio.- Con trampas:
decipio.- Deseo de:
,,,; ,,;
,, studium fallendi.Hablar de otra manera,falsamente:
loquor aliter.- Falsifi
car,arreglar con astucia: fucum facio.- Difcil de ser
engaado: ,, diffi-

, ,, , , , , (), ,
, , , ( efferor in iram ut taurus)
in furorem verto,in rabiem agor,ferocio,insanio,irascor,impetu
furibundo feror,furere,ira escandes
co.- Contra alguno: insa
nio contra aliquem.- Con vehemencia:

vehementer irascor.- Que


sbitamente se enfurece: ,
, qui subito irascitur
ENFURECIDO,A: ,,; ,, debacchans,furore percitus; , , efferata.- Estar enfurecido,fuera de s:
, () a furore prophetico posessus.-
desipere.- Con la furia de un toro:
efferor
ENFURECIMIENTO: ,,
,, efferatio
ENGALANAR: como.- Que engalana: ,, comptor
ENGAADO: ,, in errorem
actus.- Ser engaado adems: insuper capior
ENGAADOR: ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,;
,,;
,
,, deceptor,veterato
rius,simulator,veterator,circulator,
sycophanta,fraudator,verbis errans,
fallax.- Embaucador que hace cosas
para maravillarse: ,o,
praestiagiator,mirabilium effector
ENGAAR: ,`, , , , ,
, (sacar del reba
lis deceptu.- Engaar el olfato:
`
decipio nares.- El que
seduce,cautiva la mente,el alma: -

,, mentem fallens.- El que


engaa
al
pueblo
adulndole:
,, qui populum blan

303

frustor

diendo in fraudem impellit.- El que


engaa con juramento: ,,
qui jurejurando fallit.- El que
engaa en el peso o la medida:
,, qui dolose metiendo decipit.- El que es engaado
fcilmente: ,,
qui
facile decipitur.- Engaar en el
peso
o
la
medida:

dolose metiendo decipio.- Fcil de


engaar: ,,
qui facile decipitur.- Seducir:
, mentem deci
pio,suffuror.- Hbil en engaar:
,, aptus ad fraudem
Juntamente: simul decipio.- Valerse de argucias falaces:
argutiis fallacibus utor
Los que engana con palabras halageas: , decipientes linguae blandamentis> Mentirosamente: mendaci ore
fallo.- Mucho: maxime
decipio.- Ocultamente: clam fallo.- Parloteo para
engaar: ,, excogitata cavillatio ad eludendum.- Pensar
engaar: fraudes cogito
Conducir al error: in erro
rem ago.- Que anda engaando: ,,
dolos nectens.- Que
engaa con apariencia de bien: ,, fallens bona specie
Que no se deja engaar fcilmente:
,,
qui non facile
praestigiis capitur.- Que no se le
puede engaar: ,,
qui
fascinari non potest.- Que no se
deja engaar: ,,
quem non facile est fallere.- Que
observa a alguno para engaarle:
,,
deceptor.- Que tiene
poder de engaar: ,,
habens vim decipiendi.- Ser engaado
adems: ,-
insuper
capior.Ser
engaado:

fallor.- Emplumar: fallo.Engaar con los lazos de la palabra:

verborum
laqueis
irretio.- Valerse de tretas y
ardides: versutiis et strophis utor ( idem : colicis contorsio
nibusque ventris patior).- Engaar y
ser engaado: decipio et

ENGAARSE: fallor.- El
sentido:
in sensu
fallor.- En las comidas: in
opsoniis decipio
ENGAO: ,,;
,; ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,
,,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,
;

,
,,;
,
;
,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; , ,, (fraus,impostura)
,,;
,,;
,,; ,, (sup
plantatio), ,,; ,,; ,,, ,,; , (supplantatio), ,, deceptio,
dolus,decipulum,obreptio,fraus,fraudatio,versutia.- Compuesto de: ,, ex dolis consutus.Discurso engaoso: ,,
sermo fallens.- Fcil de engao:
,,
deceptu facilis.Fraguador de engaos: ,,
dolorum artifex.- Fraguar un engao:

dolose struo.- Hecho con


engao: ,,
dolosum
factum.- Jocoso: , ,
,
jocosa deceptio.- Maquinador
de: ,,; ,
,, dolorum structor>
Meditar un: fraudem meditor.- Que medita engaos: ,
,; ,,;
,; ,,; ,
,; ,, qui,quae dolosa cogitat; qui habet fraudulentam
mentem> Tramar engaos: , dolos struo,simul
dolose molior.- Usar de artificios
engaosos: , ,-

304

,,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,, subdolus,vafer,fallax,dolosus.- Que anda
con pasos engaosos: ,,
, doloso pede gradiens.- Que usa
palabras engaosas: ,,
doloso sermone utens

, comminiscor,dolis utor, malitiose ago.-Engaos,


embelecos: ,,; ,, (mos creticus,costumbre cr
tica)praestigiae
ENGAOSAMENTE: , mendose,dolose
ENGAOSO: `,,; ,
,; ,,; ,,;
ENGENDRADO: ,, genitus.Antes: ,,,
ante genitus.- Antes,mayor de edad:
,,
amte genitus.- De
mortal: ,, ex mortali
genitus.- En ausencia del padre: ,,, absente patre genitus.- En la vejez: ,,,
in senectute genitus.- En tres tardes: ,, tribus vesperis genitus.- Interiormente: ,, intus genitus.- Juntamente: ,, simul genitus
Legtimamemte: ,, legitime genitus.- Perfectamente engendrado: ,,
perfecte
generatus.- Poco ha: , ,,
modo genitus.- Ser
gigno,genero,ingenero.- El padre:
: gigno.- Acto de engendrar:
,,
generatio.Alrededor:

circum genero.- Antes:


, ante genero.- An
ms: insuper adgenero
Capaz de: ,, generandi
vim habens.- Engendrar con: ; , simul congenero.- Engendrar dentro:
intus genero.- Recibir una semilla
(engendrar) , semen emitto.- El que engendra
con otro: ,, congenitor.- El que engendra hijos:
,, liberos procreans
El que engendra: ,, genitor.- Operar dentro,hacer nacer:
ingenero.- Engendrado en
el monte: ,,,-,
, in monte genitus.- Engendrado
poco ha: ,,,
, recens, nuper genitus.- Engen-

engendrado , gignor
ENGENDRADOR,A ,; ,,
genitor.- De todo: ,,
; ,, omnia generans.Engendradora de todo: ,
omnium generatrix
ENGENDRAMIENTO: ,, vivifi
catio.- De un ser viviente:
, animalis generatio
ENGENDRAR: , , , , , ,
(,), , , , , (), , , , (,)
drado poco ha,pequeito: ,
nuper genitus.- Engendrado por
el padre: ,,
a patre
genitus.- Engendrado tarde:
,; ,, tarde genitus.- Engendrado tres veces (Baco):
,, ter generatus.-Engen
drar an: insuper genero
Fuera
de
lo
natural:

praeter naturam genero.- Engendrar


hijos: , liberos procreo.- El que,la que engendra
,,; ,,; ,, genitor; ,,
genetrix.- La que ha engendrado dos
veces: ,, quae bis genuit
Lo primero que se engendra:
,, id quod primum genera
tur.- Engendrar ms:
insuper ingenero.- Por tercera vez:
tertio genero> Que engendra seres vivos: ,, vivipara.Ser
engendrado:

305

(), , , ,,, gignor

magnifice me effero,effero me
ipsum

ENGLOBAR, que engloba,abarca: ,, complecrtens

ENGROSAR ,

ENGRUDADURA: ,, agglutinamentum

ENGORDADO: ,,; ,, saginatus

ENGRUDAR: , , , , agglutino.- Apto para engrudar:


,, agglutinandi vim habens

ENGORDAR: ,,, , ,
, ,-, ,
, , ,
, pinguefacio,sagino,pinguesco,obesum reddo,carnem ingenero,
in carnem concresco, pinguem efficio
El acto de engordar,engorde: ,, saginatio.- Hacer engordar
poco a poco:
paululum
pinguescere facio.- Hacer engordar:
carnes coalescere facio.Sobremanera: ultra modum
incrasso
ENGORDE: ,,

ENGULLIR:
,
,
,
,
,
, praevoro,deglutio,absumo
ENHORAMALA: !
crucem!

Habeat in malam

ENIGMA: ,,; ,
,,;-,;
,,
aenigma> Resolver un enigma:
aenigma solvo

saginatio

ENIGMTICAMENTE,hablar..:
- (-,), ,- obscure significo,
aenigma declaro.- El que habla
enigmticamente: ,,,
qui aenigmatice loquitur

ENGRANDECER:
,

amplifico.- Con palabras: ,


magnifico,fausta acclama
tione prosequor
ENGRASAR ms,hacer ms grasa: insuper pinguefacio

ENIGMTICO,palabra o discurso: ,, enigmaticus sermo

ENGREDO: , ,,
ipsi sibi complacens

ENJAEZADO: ,,
instructus (equus)

ENGREIMIENTO: ,,;
,, elevatio,gloriatio
ENGREIR:

pinguefacio

phaleris

ENJALBEGAR: ,

fatuum reddo

ENJALBEGADO:
illitus

ENGREIRSE: ,
ENJAMBRE: `,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,
examen,examen apum.- De
avispas: ,, examen vespa
rum.- Pdida del: ,,
foetus laesio.- Que coge los enjam bres de abejas: ,, apum
examina excipiens

,,

dealbo
calce

ENJUGAR: , detergo,arefacio.- Por todas partes:


circumquaque abstergo
ENJUNDIA: ,,; ,
,; ,, axundia,adeps
ENJUNTO de cuerpo:
cuius corpus exaruit

,,

ENLACE: ,,,,,;

306

,,; ,,;
,; ,,
,; ,, nexus,compago,commissura,copulatio,connexio,
contextus,subnexio.- De dos palabras
(,, ) conjunctio verborum.- Hecho con clavos:
,,; ,, compages

ENLODADO: ,,
tum lutosus
ENLODAR:

ENLAZADO: ,,;
,,; ,, innexus,connexus.- Bien enlazado: ,, juncturis connexus
ENLAZAR: ` (`,`),,
..(aoristo pico de ),,
, , ,
, ,-;
,

(,),
,
,-, ,
,-,-, ,
, , ,-,
,-,-;
-,-; , ,,,,
(-,), , ,
, , , contexo,connecto,intersero,impli
co,adnecto,annecto,religo,necto,copu
lo.- Acto de enlazar juntamente:
,, actio una implican
di.- Con broche: ,-
fibula subnecto.- Con:
,,
simul adnecto,connecto.- Enlazado
juntamente: ,,; ,,; ,,
in unum
nexum complicatus.- Enlazar los
miembros:
membra jungo.Modo
de
enlazar:
,,
ratio connectendi.- Por arriba:
desuper innecto.- Serie de
cosas enlazadas: , ,
,
series eorum quae sunt in
ter se implicata.- Sobre:
insuper connecto.ENLAZARSE:
,

connector.- Que no puede enlazarse:


,,
qui non potest
connecti.- Que puede enlazarse: ,, qui necti potest

307

aliquan-

inquino

ENLOQUECER: ,,
, , ,
insanio,desipio.- Estar
posedo
de
furor:

insanio.- Como coribantes: insanio ut corybantes.- Estar


agitado de un acceso de bacante:
bacchor.- Con furia: ,
insanio,insanium
reddo
ENLOZAR: (,)
ENLUCIDO: ,,
ENLUCIR:

necto

gypsatus

gypso oblino

ENMENDADO,no..: ,,
non castigatus
ENMENDAR: , , , , , ,-, ,
emendo,corrigo.- Que no
se enmienda: ,,
vix emmendabilis
ENMIENDA: ,,; ,
,; ,,; ,,; ,,; ,, emendatio
ENMUDECER:
obmutesco.Hacer mudo, hacer enmudecer: ,
,,
obmutescere
facio,mutum reddo
ENNEGRECER:
,
,
, , ,
nigrum reddo,denigro,nigrefacio
Con humo: ,
fumo
denigro.- Con la madurez: ,
maturitate nigresco> Juntamente:
una nigrum
afficio.- Volver negro:
denigro,nigrum reddo.-Accin de:
,, denigratio

,,

ENNOBLECER,que ennoblece: ENOJADIZO: ,,; ,,; ,, celer iras


ci,indignabundus

ajenas: nimis multis


rebus implico alienis.-
involvor
ENREDADO: ,,; ,,; ,,; ,
,
reti captus,reticulatus,
implicatus,plicatus.- Estar enredado
de antemano: ante impli
catus teneor.- Muy: ,,
; ,, multum implexus.- Por todas partes: ,
,
cirecumquaque implicitus.Enredado en exceso: multum
implicatus

ENOJADO,algo: ,,
subiratus.- Gravemente enojado: ,,
acerbam iram habens.Estar enojado: , , infensus sum,gravi
ter affectus sum in
ENOJARSE: , ,
, , ,
, , , , , , ,
,
,
,
, , (,); ,
, succenseo.irascor,indignor,subirascor.- Facilidad de:
,, facilitas irascendi
Enojado: ,, iratus
Mucho: supra modum irascor

ENREDAR: , ,
, , , ,
,
,

involvor,implico,interplico,illaqueo
,irretio,machinor.- Envolver como en
una red:
irretio.- En
negocios: negotiis impli
co.- Estar enredado: cons-

ENOJO: , ira.- Bramar


de enojo: fremo.- Mostrar severidad ttrica por enojo:
ex indignatione tetricam severitatem prae me fero
ENORGULLECER:
,
tumidum efficio,gloriose me effero
ENORGULLECERSE: (,), ()
glorior.Enorgullecerse de: superbire.- Mucho: supra modum
me effero
ENORME: ,,

immanis

ENRARECER: , rarefacio,
laxum facio.- Difcil de: ,
, rarefactu difficilis
ENRARECERSE:

raresco

ENRARECIMIENTO: ,,; ,, raritas,rarefactio


ENREDARSE

en

demasiadas

mortales illustrans

cosas

308

trictus teneor
ENREDO: ,,

ENSALMO:
,,;
incantamentum

involucrum

ENRIQUECER:

,
,

,

,

locupleto,
dico.- Que enriquece con opulentos
dones:
,
,
qui opulentis muneribus ditat

,,

ENSALZAR: , , ,
, , , , , , ,
extollo,exalto,tollo,glorior
laudibus effero.- Adems:
insuper extollo.- Muchsimo: in summum effero sublimitatem.Mucho: extollo supra

ENROJECER: , ,
,
,
,

rubefacio,rufum facio,rubeo,rubesco,
flavum reddo.- Que empieza a: ,, flavescens.- Accin de:
,,; ,, ac
tio flavum reddendi
ENROJECERSE: ,

incantator

ENSALZARSE a s mismo: ,
,,
alta oratione me effero,fremo
extollor,magnis dictis me effero,
magnifice me effero

rubeo

ENROJECIMIENTO: ,,; ,, rubefactio

ENSAMBLADURA de maderas: ,
contignatio

ENROLLAR: , ,
,-, convolvo,circumnplico,circumvolvo

ENSANCHAR:
,
,
,-,-, di
lato,laxo

ENROLLARSE a modo de yedra:


haederae modo convolvor

ENSANCHE: ,,,
mentum

ENRONQUECER:

raucesco

laxa

ENSANGRENTADO:
`,,,;
,,; ,,;
,; +,,;
, subcruentus,sanguinis plenus,
cruentatus,saniosus

ENROSCADO: ,,; ,,
convolutus,involutus
ENROSCAMIENTO en espiral: ,
,, in spiram convolu
tio

ENSANGRENTAR: ,,, , , ,
,
cruento,cruore
inficio

ENROSCAR: ,
,
sinuo,in
orbem implico,spiris ex omni parte
implico

ENSAARSE:

ingruo

ENSARTAR cosas intiles:


intermisceo multa ad rem minime pertinentia

ENSALADA: ,, edulion ex
acribus condimentis (ensalada con
ajos y otras materias).- De todas
legumbres: omnium legumi
num mixtura
ENSALAR,conservar en sal:
sale condio,in sale asservo

ENSAYAR
con
ensayos:

praeexerceo o exercendo praeparo ad


Preparar para los divinos misterios:
paro ad divina facienda

ENSALMADOR: ,,; ,,

ENSAYO: ,,; ,,

309

,; ,,; ,
; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,, docendi munus,pue
rilis institutio,doctrina,praeceptio
disciplina.- De los primeros elementos: ,, prima elemen
torum institutio.- Honorario por la
enseanza: ,, pretium
pro documentis.- Olvido de la
enseanza: ,, doctri

praeludium,praetentamentum.- Hacer un ensayo: praeludium facio


ENSENADA: ,,

statio

ENSEADO, mal: ,, male


edoctus.- Que debe ser enseado:
,, instituendus
ENSEANZA: ,,; ,
,; ,,; ,
nae oblivio.- Perteneciente a la
enseanza de los nios:
, ad puerilem instructionem pertines.- Preparar a la enseanza:
praeviis doctrinis praeparo

ceo.- Mucho: valde docere.- Que ensea falsas doctrinas:


u,u, qui falsa docet.- Repitiendo las lecciones del
maestro: subdoceo.- Sabio
para ensear: ,
peritus docendi.- Ser enseado:
doceor

ENSEAR: , (),, , ,,
, (,,
), , , , , , , , ,
edoceo,doceo,erudio,inculco.- A los
nios: , ,
,
instituo, informo,
erudio pueros.- Adems:
- insuper commostro.- Antes:

ante doceo.- Apto para


ensear: ,,
aptus ad
docendum.- Capaz de ensear: u,, habens vim instituendi
Cosas malas:
mala
doceo.- Cosas nuevas:
nova in locum priorum doceo.- Cosas
vanas o suprfluas: vana
et superflua doceo.- De antemano:
,

prius
edoceo.- De otro modo: , , ,
aliter vel in diversum instituo.- De viva voz: ,
viva voce erudio.- Distinta
doctrina:
diversam
doctrinam doceo.- Las letras: litteras doceo.-Los primeros
elementos: , u
prmis elementis imbuo.- Mal: perperam doceo.- Ms claramente: amplius edo-

ENSILLAR
u
caballo:
strator

el caballo a su seor:
sterno.- Que ensilla el
,, ,,

ENSOBERBECER u, u superbum
facio.- Ensoberbecerse: u,,u (cervicem xtollo), , ,u,, u,
, , u,
u,-u (supercilium extello), , ,,u,u,-,
, , superbio,glorior,insolesco,intumesco.- Ms: uu
magis
inflo animum.- Por la hermosura:
superbio ob formam
ENSOBERBECIDO: ,,; ,,; u,, intumescens,tumefactus,elatus
ENSOMBRECER:

obumbro
(defender con sombra)
ENSORDECER: ,, surdesco
ENSORTIJADO (cabello): u,
circinnatus

310

ENSORTIJAR: ,-,
infubulo

multa insomnia habens.- Ser molestado por ensueos: ,- in


somnis agitor animo

ENSUCIAR,manchar: `u,,
,, , , sordidum facio,foedo,polluo,
conspurco.- Con materia de desecho,
broza stercus ejicio.- Des
cargar el vientre: , ,
u,
ventrem
exonero.- Apartarse a ensuciar o
descargar
el
vientre:

secedo exonerandam alvum

ENTABLADO: ,, tabulatus.- Bien entablado: ,,, bene tabulatus


ENTALAMADURA,parte del carro donde
se pone la carga: ,u, ea
pars currus cui onera imponuntur
ENTALLADURA: ,,; ,, scalptura

ENSUEO: , (nom.ac.sing.),
,u,; u,u, somnium,insomnium.- Ensueos: ,
insomnia.- Intrprete de sueos:
,u,; ,u,
somniorum inspector,interpres.- Impu
ro,turbulento: ,, insom
nium turbulentum.- Manifestacin de
los ensueos: , , som
niorum demonstratio.- Que tiene
muchos ensueos: u,,
,
),
,
, (,
,, ,
, , (,,),

(),
,, (,,
, , , , u,u, u, u
u

,u
intelligo,perci

pio,sentio.Adems:
u
praeterea intelleigo.- Allanar las
dificultades para entender:
explano.- Capaz de entender:
,,; ,, qui habet
vim capiendi.- Dar a entender
adems: insuper significo.- Dar a entender:
subostendo.- Difcil de: u
, , u,u
u,, difficilis intellectu,comprehensu.- Dificultad de
entender: u,, difficultas
ad discendum.- Dotado de la facultad
de entender: ,, intelligendi facultate praeditus.- Fcil de
entender: , ,, intellectu facilis.- Lle
gar a entender: u excogito

ENTARIMADO: , ,
, tabulatum
ENTARIMAR: u,-,
u contabulo,contigno
ENTEJAR: ,-

imbrico

ENTENDER: , (
No entender: , u obaudio,non intelligo.- Que es entendido o puede ser entendido: ,
, qui intelligitur o intelligi
potest.- Que ha de entenderse: ,, capiendus.- Se ha de entender: subaudiendum.Tal que apenas se entiende: u
vix intelligitur.- Tener
entendido:
,-,-
exploratum habeo
ENTENDIDAMENTE: u
ter

intelligen-

ENTENDIDO: u,,; ,,, ,, intellectus,consultus,captus.- Muy: u,,; u,-,,


() valde consultus
ENTENDIMIENTO: ,, intellectus.- Dotado de excelente..:
,, eximia mente prae
ditus
ENTERAMENTE: ,, ,
, u, , -

311

, , u, u, , , , , , u, , ,
u, omnino,in universum,prorsus,funditus,integre,plane,penitus

una tecum funeror.Cubrir con tierra: ,-,


defodio.- Cuerpo enterrado: u
,
quod tumulo infertur.- El
que enterr: ,, qui sepe
livit

ENTERNECER:

ENTIBIAR:

tenerum reddo

ENTERO: ,,
,, integer,non fractus
No roto: ,,; ,,
, non ruptus,infractus.- No destrudo de parte alguna: ,,
integer,nulla parte destitutus

ENTIERRO: ,,; ,
; ,,; ,,; u,, inferiae,tumulatio,funera
tio,elatio funeris.- Hacer el entierro: , exequias facio
Paga del entierro: ,,
praemium quod solvitur ob funeris
elationem

ENTERRADO: u,,; u
,; u,, sub terra con
ditus,tumulo conditus,mortuus.- No
enterrado en sepulcro: u,
u,, in tumulum non illatus

ENTIMEMA:,,
ENTONAR: u

sepe-

ENTERRAR:
,,,

inhumo,humo.- A los muertos: , , , corpus alicuius terra operire,


mortuos effero.- Llevar a enterrar:
,
effero.- Ser
enterrado juntamente contigo: uENTORNO: ,u,; ,
,, ambitus

accino

ENTONTECER: stultum afficio.- Entontecerse: stultesco


ENTONTECIMIENTO,por enfermedad: ,, stultitia
torpefactio.- De la lengua: u
,, linguae haesitatio.- De os
sentidos: ,, sensuum hebetatio

ENTORPECER: , , implico,obtorpeo,torpore afficio.- Que puede entorpecer: ,, torpefaciendi vim habens


Quedar entorpecido: ,- torpeo
ENTORPECIDO ,,

enthymema

ENTONCES: , , ,
, , , , ,
, , ,
u, u tunc.- Desde entonces: ',, ,

u ex illo,ex quo tempore.- Ya


desde entonces,desde aquel tiempo:
u, iam inde

ENTERRADOR: ,,; ,,
funerator,qui mortuos
effert
ENTERRAMIENTO: u,,
litio,sepultura

tepefacio

ENTRADA: ,,;,
u,; ,,;u,,;
,,; ,,; u,
,; u,,; ,,
,u,; ,,; ,,; ,u,; u,,; ,; ,
,; ,u,; ,,
,, (ostium) aditus,ingressus,
limen,introitus.- De ancha entrada:
,,
lato ore hians.- De

torpidus

ENTORPECIMIENTO: , ,,;
,,; , ,
,; , , ,,;
,, segnities,torpor,

312

fcil entrada: ,,; , u,, accessu


facilis.- El que da entrada:
,,
qui aditum praebet.Estorbar
la
entrada:

impedio.- La entrada,el precio por


entrar: ,-,u,
vectigal pro introitu.- Prohibir la
entrada y la salida: prohibeo ingressum et egressum.- Que da
fcil entrada: ,,
ad
quem aditus patet.- Que no da entrada
fcilmente:
u,,
inaccessus.- Que tiene tres entradas
(hablando de un navo): ,
, triplicem habens aditum.- Secreta: u,, aditio

fuerza apretando: irruo et


irrumpo.- Arrastrando:
-,- irrepo> Entrar callando: ,, irrepo,subeo,subrepo.- Con
furia:
u,-u,
irruo.- Con: u
simul
ingredior.- Descaradamente: lascive ingredior.- Despus de:

succedo.- Despus de
otro: (-,),
succedo.- Difcil de: u,,
invasu difficilis.- Disimuladamente: ,-,- acce
do
furtim.entrar
juntamente:
u una ingredior.- El primero: prior ingredior
El
que
entra:
,,,
adiens.- En campo ajeno:
alienum agrum invado.- En lugar de
otro: succedo.- En secre
to,ocultamente: u,u,
,-,; ,-, irrepo,clam ingredior,subeo
subrepo.- En segundo lugar: u
secundas partes ago.Entrar corriendo:
subeo
cursu.- Entrar en: adeo
Hacer entrar juntamente: u
simul ingredi facio.- Hacer entrar:

ingredi facio.- Hasta


adentro: penitus intro.- Insinundose:
insinuando me ingredior.- Ir entran
do subeo.- Irse entran
do: subeo.- Juntamente:
u, u una,simul
ingredior.- Obligar a entrar:
-,-
ingredi facio.- Por
bajo,sin sentir: `,,
,- subingredior,irrepo
Por debajo: ,,
u
subeo,subingredior.- Por
fuerza: vi ingredior.Que entra en las casas impunemente:
u,u, januarum apertor.- Forzar a entrar: , ingredior,ingredi facio

ENTRAA: ,u, viscus.- de


grandes entraas:
, magnis visceribus praeditus
Eficaz contra los males de las entraas:
,,
contra
viscerum morbos efficax.- Que come
las entraas: ,, qui
viscera o exta edit.- Que corta las
entraas: ,,
qui viscera o exta resecat.- Que
quema las entraas: ,u,

is qui viscera o exta torret.Que tiene entraas de cobre: ,, aerea intestina habens
Entraas: ,,; ,
,; ,, praecordia,
viscera.- Observacin de las: `,, extorum inspectio.Observar
las:`,-
extorum inspicio
ENTRAR: ,,,,, ,,, ,,-,
,, ,, ,,,-,-
,, , , ,,,
,
ingredior,
ineo,intro,introo.- A caballo: equo invehor.- A escondidas: ,u
irrepo.- A la
ENTRARSE con disimulo: ,
obrepo.- Descaradamente:

impudenter me fero.-

Ocultamente,sin sentir: ,,, irrepo

313

ENTRE: , ,
(acus.);
,
, (dat.gen.),
(gen.ac.

inter.- Entre,en medio,entre tanto


(adv.) () inter,interea. (ac.) inter
ENTREABRIR: , u,
ex parte tantum aperio, aliquantum aperio
ENTRECANO: ,,
semicanus
ENTRECEJO,levantar
supercilium tollo

el:

314

ENTREGA:
,
,,
,, traditio,deditio,pro
ditio.- Acto de entrega en mano: ,,
actio tradendi in
manus

ENTREMETER:

intersero

ENTREOIR: u
audio

praeterea sub

ENTREPIERNAS del hombre o del animal


,,; ,, cutis
quae pudendis subest inter utrumque
femur

ENTREGADO: , ,,
proditus,deditus.- Estar entregado:

deditus sum.- Que ha


de ser entregado: ,,
tradendus

ENTRESACADO,fragmento,trozo,seleccin de un texto: , excerpta

ENTREGAR: , ,

prodo,trado.- De mano a
mano u, , u per manus trado,in manum trado
in manus prorrigo.- Por mano ajena:

trado per manus.- Desear


entregar: tradere cupio
El que entrega,traiciona: ,
u, proditor.- Entregando con juramento: ,, dedendo se
cum fide.- Pasado,entregado de mano
en mano: ,, per manus
traditus.- Que ha de ser entregado:
,, dedendus.- Querer en
tregar: cupio tradere.Entregarse bajo palabra:
dedo
me
in
fidem.,
u dedo me,deditus sum

ENTRETANTO
que:
,,
( ) interea dum,
interea
ENTRETEJER: ,,
u, u, , u, uu intertexo,intexo
attexo.- Toda obra que requiere
entretejer,entrelazar (trenza,cuerda
..): ,, opus vitile
ENTRETEJIDO: ,,; ,,; ,; u,u,
intexus,implexus
ENTRETENER:

moram effero

ENTREVER,dejar anres entrever: subostendo.- La accin de


dejar entrever: ,, sublucentia

ENTRELAZADO: ,, innexus.- Por todas partes: ,


, circumquaque implicitus

ENTRISTECER: ,,
-,-,u,
tristitia
afficio,contristo,tristo,tristem
reddo.- Que se entristece con poca
cosa: u,, qui ex mini-

ENTRELAZAR: , , , innecto,adhaerere
facio.- A manera de enrejado:
implico in modum cratis.Juntamente con: uu simul
intexo
mis tristitiam et dolorem capit

ENTROMETERSE:
ENTRISTECERSE: , ,
, , u, u,
u, , , ,
u, , uu, uu contristor,tristor,tristitia afficio.- Con otro: u
simul angor
ENTRISTECIDO: u,,
dolore afficitur

irrumpo

ENTROMETIDO: u,,;
,, ardalio
ENTRONIZAR

in throno loco

ENTUMECERSE: , , u
intumesco,intumesco simul

qui

ENTURBIAR:

315

turbo.- El agua

nadando

Muchsimo: maxime inveterasco.- Que envejece a la vez:


,,
qui simul consenescit.- Que envejece pronto:
, cito senescens.- Que envejece
,,
qui
consenescit.Envejecer completamente: u
consenesco

natando aquam turbo

ENUMERACIN: ,,
,,; ,,;
,,; ,,
,u, enumeratio,numeratio
ENUMERAR:
,
,
,
,
,
, u enumero,refero,connumero,accenseo.- Juntamente
u simul annumero.- Dig
no de enumerarse: ,,
adnumerandus

ENVEJECERSE: `u,`,
, ,-, se
nesco,veterasco,consenesco
ENVEJECIDO antes de tiempo:
, senio praecedens

ENUNCIACIN: ,,,, enuntiatio


ENUNCIADO: ,,
tus
ENUNCIAR:

()

ENVENENADO: ,,;
, qui venenis seu medicamentis
laesus est,veneno mixtus.- No envene
nado: u,,
,, veneno non infectus

enuntia-

enuntiare

ENUNCIATIVO: ,,
tiativus

ENVENENADOR: ,,; ,,; ,u,; ,


, veneficus.- Envenenadora:
,; ,, venefica

enun-

ENVAINAR, tener la flecha envainada:


u,-u,-u amento te
lo teneo
ENVALENTONARSE,recobrar el valor:
,-
animum erigo, recipio
ENVANECER: u
gloriosum efficio

ENVENENAMIENTO:
u,,;
,,: ,,; u,, veneficium
ENVENENAR:
,-,

veneno inficio.- Apto para: u


,,
habens vim inficiendi
venenis.- La comida: cibos
medicata mixtione depravo.- La que
envenena la comida: ,,
quae cibos medicata mixtione depravat

superbum et

ENVANECERSE: , ,, efferor
glorior,superbio.- Aquello de lo que
uno se envanece: ,,
id in quo quis effert sese
ENVANECIDO: ,, praetu
midus
ENVEJECER: , , (), , , , , ,
, , , ,
,
,

consenesco,,insenesco,inveterasco,se
nesco.- A la vez: u,
u
una consenesco.- Ir
envejeciendo: consenesco.,
(),,

316

ENVIADO: ,,; ,,
missus.- Juntamente: u,
,
qui una mittitur nuntius.Por todas partes: ,,
circumquaque dimissus.- Ser enviado:
,, missus sum.- Solo
sin
compaa:
,,;
,, qui solus missus est
ENVIAR: (,,,`),
,, ,
,,, ` (imperf.,,

,,; `, , ), (), (,
) mitto,remitto,dimitto,ablego.- Accin de enviar: , remi
ssio.- Adems:
insuper
mitto.- Adentro: immitto.Antes:
praemitto.- Con
anticipacin: praemitto.Con engargos: dimitto
cum mandatis.- Delante: ,
,,,

protendo,praemitto- Dentro:
, ()
Despachar:
ablego.- En
hora mala:
ad corvos
abire jubeo.- Enviar a:
dimitto in.- Enviado juntamente o
con: ,, simul missus.Enviar
fuera:
,
,

(una embajada,navoc..)
mitto.Furtivamente:

submitto.- Juntamente: u, u
una mitto.- La ccin de
enviar: ,, missio.- Lejos

praeterea ablego.Ocultamente: , clam


emitto.- Por todas partes:
circumquaque dimitto.- Que ha de ser
enviado hacia abajo: ,,
demittendus.- Que puede enviar:
,, qui transmittere potest.- Secretamente: submi
tto.- Ser enviado: ,
legatus eo.- Sobre: super immitto

, , ,
,
carens invidia a invidia
alienus.- Que excita la envidia:
,, aemulationem excitans.- Que no tiene envidia: ,, invidia carens.- Tener algo
de envidia: subinvideo
ENVIDIABLE: ,, ,
, non invidendus,aemulandus.Digno de envidia: , ,, invidendus
ENVIDIADO: v,,; v,, invisus.- Ser envidiado: , invidetur mihi
ENVIDIAR: , , , , v
, , , , , invideo.- Lo
ajeno:

alienis
invideo.- Propenso a envidiar: ,, ad invidednus propensus
ENVIDIOSO: , ,,; v,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; , ,;
,,: ,,
,, invidiosus,invidus,
zelo accenssus,invidens.- Inclinado
a la envidia: ,,; ,, pronus ad invidiam
Ser por dems envidioso:
insuper invideo

ENVICIARSE:
,-,-
agere libidinose

ENVILECERSE:
,

luxurior.- Empezar a: in
contemptu esse incipio

ENVIDIA: ,,; ,u
; ,u,; ,,; u,,; ,,; ,
u,;
,,;
,,
invidia.- Exencin de: ,,
invidia carentia.- Expuesto a la:
,-,,
invidiae
obnoxius.- Libre de: ,,,
invidiae non
obnoxius.- Llenarse de,ponerse lvi
do: i, livore suffundi.- Por envidia:
per
invidiam.- Que carece de envidia:

ENVO:,,;,,
remissio,dimissio.- Despacho:
,; ,, dimissum
ENVIUDAR:

viduo,facio viduum

ENVOLTORIO: v,
,; ,,;,
, involucrum

317

, , ,
circumplico,circumvolvo
obvolvo,circumduplico.- Envolver en
espiral desde todas partes:
spiris ex omni parte implico.Del todo: ,-,
circumvolvo,involvo.- El que envuel
ve: u,,
habens vim
conglobandi

ENVOLTURA: ,,;
,,; ,,
circumvolutio,involucrum
ENVOLVER:
,
,
v, , ,
v,, , ,
, v, ,
, , ,
u, vu implico,involvo,
tegmine involvo.- Alrededor: v, u,,
,
,
,
u,,
circumvolutio,convolutio
ENVUELTO:,,

ENVOLVIMIENTO: ,,;

EPINICIO,canto de victoria,himno
triunfal: ,v,
hymnus
victoriae

involutus

EOLO: ,u,

Aedo

EPIRO: ',v,

PICO: ,,

epicus

EPEIROTA,nacido en tierra firme:


,v,;
,,
epirota,in continenti natus

EPICEDIO,canto fnebre: ,
v, carmen funebre

Epirus

EPEIRTICO: ,, epiro
ticuc, ad continentem pertinens

EPICREO: ,
epicurei
(epicreos que celebraban los veinte
de cada vez enm honor de Epicuro)

EPISODIO:,u, adventitia
,,;
epistolaris

EPIDERMIS: ,,; ,, summa cuticula

EPISTOLAR:
,,

EPIGASTRIO: ,v,
gastrium

epi-

EPITALAMIO: ,v,
men nuptiale

EPIGLTIS: ,,
tis

epiglo

EPGRAFE: ,,

EPTETO: ,,

EPZEUSIS: u,,
tio,epizeusis

epigra-

EPLOGO: ,v,

conjunc-

POCA: ,, epocha.- Perteneciente


al
tiempo,a
la
poca:
,, ad tempus vel tempora
pertinens

EPILEPSIA: ,,; ,
, morbus comicialis.- Que pade
ce epilepsia: ,,;
,, comitialis.- Tener epi
lepsia: , morbo comitiali laboro
EPILPTICO: ,,
comitiali laborans

epithecus

EPTOME: ,,; ,
, breviarium,epitome,compendium

titulus

EPIGRAMA: ,,
ma

car-

PODO: ,,,; ,,
cantamentum

morbo

in-

EPNIMO: v,v, nomen a re


inditum (nombre sacado de una
cosa.sobrenombre)

epilogus

318

EQUIPADO,bien equipado: ,,
bene instructus

EPOPEYA: ,, epopeia
EPULN,comiln: ,,
lator

epu
EQUIPAJE: ,,,;
,,, viaticum,sarcina
De camino: ,,v,;
,v,
viaticum.- Guardar los
equipajes: vu
sarcinas
custodio

EQUIDAD: ,,;
,; ,,; ,v,
aequitas,rectitudo
EQUIDISTANTE:,,
distans

aequi

EQUILIBRAR: ,-
aequilibrium pono

EQUIPAMIENTO: ,,; ,v,


apparatus.- Militar,blico:`
,,; `,, apparatus
bellicus

in

EQUILIBRIO:,,;
, aequilibrium
EQUINOCCIAL: ,,
noccialis

EQUIPAR: v, ,-,
, u instruo
Preparar con su equipo: v suo
apparatu instruo.- Antes: ante viatico instruo.- Equipado
o preparado de la misma manera:
v,, eodem apparatu utens

aequi-

EQUINOCCIO,igualdad de das y de
noches: ,, aequinoctium
EQUIPARAR: , ,,-
aequiparo
EQUIPO: `,,

EQUIVOCARSE: pecco.- Al
hablar: erro in sermone
Errar en el blanco: aberro
a scopo.- Que se equivoca hablando:
,, errans in verbis
Hacer equivocarse: errare facio

instructio

EQUITACIN: ,,, equi


tatio.- Ignorancia de la: ,
,, equitandi imperitia.Instrudo en la: u,
, equitandi,equestis rei peritus
Pericia en la: ,, equitandi peritia.- Que no sabe: ,, imperitus equitandi

EQUVOCO: u,, aequivocus


Ser equvoco: u aequivocus
sum.- De palabras equvocas,tortuosas,oscuras: ,,, aequivocis verbis utens.- Embrollar un
asunto con equvocos: embage
verborum implico

EQUIVALENTE: ,,
,, aequivalens,pretio
aequalis

ERA: ,u,, ,,,;


`,, area in qua trituratur

EQUIVOCACIN: ,,; ,,, erratum,error


Con grande equivocacin: u
cum multo errore.- Torpeza:
, aberratio a scopo

ERARIO: u,u,, ,
u,; ,,; u,,;
uu,u, aerarium.- P
blico: ,u, aerarium.- De
psito para gastos de guerra,juegos
pblicos..: ,, aerarium
atheniensium

EQUIVOCADO infelizmente: u,
, infeliciter errans.- Ir,estar
equivocado: erro

ERATO,musa: ',,-, Erato


EQUIVOCAR:
duco

in errorem inEREBO: ,,

319

Erebus

ERECCIN: , ,,

320

ERMITAO: ,u,

,,
erectio.- Priapismo,
ardor ertico: ,, tentigo.- De una estatua: u,
, erectio
EREGIR una estatua: ,
erigo

erectus

ERIGIR: `,`, ,
, ( por ),
,, u, , , , ,
, , ,
(,` `,`),
u,
,
,

erigo.Juntamente:
u
simul erigo
ERINNIS (furia,divinidad) ',
, Erynnis
erysi

ERITREO 'u,, Erythraeus


(rojo)
ERIZAR: que tiene cabello erizado:
,,, horrentem comam
habens
ERIZO: ,u,; ,, echi
nus.- De mar: ,u,; ,u,;
,,
echini
marini genus,spatangus.- Terrestre:
,u, echinus terrestris
ERMITA: ,,

ERTICO: ,,

amatorius
exs-

eradico

ERRANTE: `,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,u,
; ,,; ,,;
,u,,
; u,, multivagus,erro,erraticus,errabundusvagus.Andar como ratn aturdido: u
muris instar oberro.- Andar errante
juntamente: u simul vagor et
oberro.- Andar errante mendigando:
trepide aberro mendicans.Andar errante: , , , ,`,
, ,,
- incertis sedibus vagor,vagabun
dus jactor,oberro,erro,aberro.- Cur
so errante: ,,
vagus
error.- De aqu para all: ,, circumvagus.- De nuevo:
,,;
, iterum errabundus> El que
anda errante por los montes: ,,
in monte errans>El que
separado de otros anda errante:
,, ab aliis seorsim
errans.- En lugares solitarios:
,,
in locis solitariis
vagans.- Hacer andar errante: , errare facio.- Por la
noche: u,,; u
,,; u,,
noctu
errans.- Vagabundo,sin hogar: ,, domo carens

sto rectus

ERISIPELA: u,,
pelas

amatorie

ERRADICAR:

ERGUIR la cabeza: ,,
cervicem attollo,effero

ERIGIDO: ,,

ERTICAMENTE:

ERRADICACIN: ,,
tirpatio

ERGUIDO: ,-,
,,; ,, cervicem
attollens,erectus.- Camin
r con cuello erguido: u alta cervice
incedo

ERGUIRSE:

eremita

ERRAR: ,- vagor.- Hacer


errar: , errare
facio,errabundum circumago.- Juntamente: u, u una
ero,simul pecco (equivocarse).Volviendo sobre los pasos

delubrum

321

errare iterum regrediens


ERUCTACIN: u,,

ERROR: ,,; u,,;


,,; ,,;
u,,; u,,
,,;
,,;
,,;,,; ,
,,; ,u, error.- Grave: ,,
aberratio a
scopo.- Inducir a error:
in errorem induco.- Que tiene aspec
to
de
verdad:
,,
error qui veri speciem habet
cibos eructans.- El que eructa:
u, u,, ructuosus,ructus movens.- Lo que promue
ve el eructo u,u
,; u,, ructus movens.- Lo que se arroja eructando:
u,, eructatio.- Eructar sobre: eructo in

ERUCTAR: ,,,
,-,, , ,u, u,,
eructo.- Eructar acedo: u acidum ructo.- Con estrpito: cum strepitu eructo
El que eructa acedo: u,
qui acidum ructum emittit.- El
que eructa la comida: u,,
tum ex piscibus aestivo tempore
captis.- Plaza en que se venden
escabeches: ,u, forum ubi salsamenta venduntur.- Que
gusta de comer escabeches: ,, qui gaudet esu salsamentorum.- Salsa de escabeche: ,u
; ,u, garum.- Vender escabeches: salsamenta vendo

ERUCTO u,,; ,,
; u,,; u,,
; u,,;u,,
ructatio,exhalatio.- Agrio:
u,
acidus ructus.- Ftido: u,, foetidus eructus

ESCABEL: u,u,; ,u
;
,u,;
,u,
scamnum,scabellum
ESCABIOSA (planta) u,,
herba quaedam

ERUDICCIN: ,; u,
u,, multarum rerum doctrina,erudictio.- Con erudiccin:
,
erudite.- Falsa
erudiccin: u,, falsa
erudictio.- Mucha erudiccin: u,, multa erudictio.- Tarda: ,, sera erudictio
ERUDITAMENTE: u

ructatio

ESCABROSIDAD: ,,;
, salebra,scabrities
ESCABROSO: u,,; `,,; u,,,;
, ,,; ,,;
,,;
,,; ,,; .,; ,,; ,,; u,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,

salebrosus,scaber,arduus,asper,
abruptus.- Andar por sitios escabrosos u
per salebrosa gradior.- Lugar escabroso: ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,u,
,u, locus salebrosus,asper.- Sitios de difcil subida:
,,
loci praerupti.- Un
poco escabroso: ,, ali
quantum scaber

erudite

ERUDITO: u,,,;
,,; u,,; u,, eruditus
ERUPCIN: u,,; ,
,; ,,; ,
; ,,; ,,
pustula,eruptio
ESCABECHE: ,u,; ,
salsamentum,piscium caro sale
condita.- De peces escogidos en el
esto: ,u, salsamen-

322

ESCALMO: ,, scalmus,paxillus ad quem alligatur remus.- Base


del.: ,, scalmi basis

ESCALA: ,, scala- Nutica: ,, scala nautica

ESCALOFRO: u,, perfrictio.Escalofros:


,;
,
horror febrilis> Tener escalofros:
horrore febris corripior

ESCALAR:
,
, sucedo.- Apto para escalar
,, scansorius
ESCALERA: `,,; ,
,; ,,; ,u
;
,,;
,,;
,-,,-,;
,
,; ,,; ,
, scala.- De la casa: ,
, scala domus.- Largueros de una
escalera: ,, ligna recta
in qua defiguntur gradus scalae.Pequea,escalerilla: ,,
,u,;
,u,
scalula.- Hecho a modo de escalera:
,, gradatus
ESCALFADO: u,,
calefactus

ESCALN: ,,;
,; ,u,; ,,
,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,
scalae
gradus,gradus,scala
ESCALPELO: u,u,; u
,u,; ,u,; ,
u,; ,,; u,,;
u,u,; ,,
culter ad scarificandum,scalpellus.Para cortar el ombligo al nio
recin
nacido:
,,
scalper ad resecandum pueri modo
nati umbiculum.- Cortar con:

igni ex

ESCANDALIZAR: ,
offensionis causam affero

scapello
ESCAMA: ,,,,,,; ,, squama.Con escamas: u,u,
; u,, squamis contectus
Cubierto de escamas de oro: u,, aureis squamis obtectus
Cubierto de speras escamas o
conchas: u,, aspera
testa tectus.- Protegido por una mem
brana escamosa: ,,
cui tenuis membrana est pro testa.Que tiene escamas por piel: ,,
testaceam pellem
habens.- Quitar las escamas:
desquamo

ESCNDALO: ,u, scandalum


El que causa escndalo: ,, qui scandalum affert
ESCANDALOSO: ,, qui
scandalum affert
ESCAO: ,u,; u,u,;
(slo dat. ; ac.
ac.pl. ) subsellium,scabellum
ESCAPAR: , ,
, , ,
, ,-,
aufugio,effugio,refugio,elabor.Dejar escapar: elabi
sino.- Escapar nadando: u
elabor natando.- Secretamente: , ,- clam effugio,subterfugio

ESCAMAR: , ,-
desquammo
ESCAMONEA (yerba) ,u,;
,, scammonium

ESCAPARSE: , , u
,
,-,
,
, , ,-

elabor, fugio,effugio,evado,fu-

ESCAMOSO (pez o piedra) ,,


; ,,; ,,
squamatus,squameus

323

ESCARBAOREJAS: ,,
auriscalpium

giendo evado.- A rastra: ,


serpendo abeo.- Con astucia:
,- effugio callide.- A escondidas: furtim
excedo.- Escaparse por:
elabor per.- Hacia un lado: in latus excurrere.- Huyendo delante: ante fugien
do elabor.- Ocultamente:
clam prosilio.- Escaparse de una
situacin embarazosa,difcil: u emergo.- Salir,escapar de
algo: u, ,- excutio.- Por en medio de la gente:
,, , ,
subeo per medium.- Secretamente,silenciosamente: ,-u, clam elabor

ESCARCHA: ,u,; ,
; ,,; ,, pruina,
ros concretus.- Lleno de: ,
, pruinosus
ESCARCHADO: ,,; ,, pruinosus
ESCARDA: ,,; u,
; , ,,; ,, runcatio,sarritio
ESCARDADO,no..: u,
,, non sarritus,incultus
ESCARDADOR: ,,; ,
, sarritor,runcatrix

ESCAPE: , u,,
effugium

ESCARDAR: ,,,
,, runco,herbas lego,sarrio

ESCARABAJO: ,u,; ,,
; ,u, scarabeus,blatta.- Pelotero: ,, scarabeus.- Dorado: u,u,
aureolus scarabeus.- Con manchas
blancas: ,u, fullo

ESCARDILLO: ,u,;
u,; ,u,; u,u
; ,,; ,u,
; ,,u, sarcu
lum,falx ad runcandum.- Remover con
el escardillo:
sarculo
suscito

ESARAMUJO,flor del: u,u,u, rosa canina


ESCARAMUZAR:
ad futurum certamen

praeludo
ESCARLATA: ,,u,;
,,
ostrum,purpura.- De
escarlata: ,, puni-

ESCARBADURA:,, scarificatio

,,

ceus.- Tener color de escarlata:


puniceum colorem refero.Vestido de escarlata o prpura: ,, purpureum

ludibrium

ESCARO (pez) ,,; ,


u, skarus
ESCARPADO,abrupto: ,u,
,,; ,,
,,,
,; ,,,,
,; ,,,;
,,; ,,; ,,;,,
abruptus,fractus,praeruptus,ascensu
difficilis,altus,durus,arduus.- Par
te escarpada de un monte:
,
abrupta in praeceps montis
pars.- Lugar escarpado: ,,

ESCARMIENTO,pena ignominiosa para:


,,
ignominiosa
poena ad exemplum
ESCARNECER: ,,-,
,,-, contu
melioso gestu subsano, irrideo, subsano
ESCARNIO: ,,; ,,; ,,;

324

,u,,
ingressus in scenam.Lugar antes de la escena:
, locus ante scenam.- Parte de
la escena donde se ponan los actores para recitar: ,u,
pulpitum in scena.- Paso y entradas
a la escena: ,u, aditus ad scenam perducens.- Puesto
delante de la: ,, ante
scenam positus.- Sacar a escena:
,- in proscenium produco.- Salir (o sacar) a escena: in scenam prodeo o
produco.- Vestbulo de la escena:
,u, vestibulum scenae

praeruptus.- Lugares escarpados y


pendientes: ardua,acclivia loca.- Muy spero y escarpado:
,,
valde asper et
abruptus.-Por todas partes:
,,
circumquaque abruptus.Sitios escarpados y fragosos: ,, loca praerupta et salebrosa.- Sitios escarpados: ,
,
excelsa loca.- Escarpado y
spero: ,,
admodum
praeceps et abruptus.- Escarpado y
alto ,, altus et praecisus
ESCASAMENTE: ,
xe,tenuiter

perple

ESCNICO: ,,

ESCASEAR: deficio.- Que


escasea de vveres: ,,
qui penuria annonae laborat.- Que
tiene escasez: u,, inops

ESCENIFICAR:
redigo

scenicus
ad

fabulam

ESCENGRAFO: ,,
scenam pingit

ESCASEZ: ,,; ,,;


u,u,; ,,; ,,; ,,; ,
; ,,; ,,;
,; ,,; ,,
,,; ,, defectus,inopia,penuria,indigentia,rarita
s,privatio.- Con escasez:
restricte.- De lo que hay escasez: ,,
cuius exstat
penuria.- De vveres: ,,
penuria annonae.- Vivir con escasez: parco farinae

qui

ESCENOPEGA,fiesta de los tabrnculos (entre los judos) ,


festum tabernaculorum apud hebraeos
ESCPTICO,filsofo que hace profesin de observar y de no afirmar nada: ,, scepticus, qui
omnia in considerationem subjicit.Secta de los: ,, conside
ratrix et assensum retinens secta
ESCEPTICISMO,con..:
tice

ESCASO: ,,; ,,
,, inops,rarus.- Parco: u
,u, perparcus

ESCINDIDAMENTE:
cure

ESCENA: ,, scena (u,


, altar en el escenario del teatro de Atenas para los sacrificios;
por extensin: escena).- Acomodar a
la escena: u ad fabulam redi
go.- Bosquejo de la: ,,
scenae adumbratio.- El que pinta
la escena: ,,
qui
scenam pingit.- Entrada en la: , discissio,scissura.- Amigos
de escisiones: ,, amans
schismatis

scep-

latenter,obs-

ESCIRRO,tumor duro,cncer de mama:


,u, scirrhus.- Formarse un
escirro: duro in scirrhus.- Especie de: ,,
duritia
ESCISIN: ,,; ,

ESCITA: u,,; ,u,


scyticus,scytha.- Mujer escita: u
,, scytha.- Ser del partido

325

de los,imitar a los: u scythis faveo,scythas imitor.- Imitar a


los escitas en beber: u
scythas imitor.- A modo de escitas:
u scythico more
ESCITADO:

u
excitatus
,,

EXCITAR juntamente: u
excito

simul

ESCITIA, ciudadano de: u,


u, scythopolensis
ESCLARECER: u,,
fulgore illustro,illucesco
ESCLARECIDO: ,,; ,

326

u, ,,; ,
; ,,; ,
,; ,,; ,,
,, clarus,praestans,cons
picuus,inclytus.- Ms,muy esclarecido: u,u,,;,, praestantior,praestantissimus.- Muy esclarecido: ,
, u, u,
,,, valde clarus,inclytus,egregius.,,
praeclari

tem redigo
ESCLAVO: ,u,; ,u
; ,,; ,, ser
vus,mancipium.- Depilado,imberbe,fa
vorito: ,,
glaber.- De
guerra: (gen. ) captivus.El que se vende por esclavo: ,u, qui se pretio mancipat
Esclavo fugitivo: ,,
servulus fugitivus.- Inferior: u
,u, servulus.- Nacido en la
casa: ,,; ,,
,u,;
,,
servus vernaculus.- Baile de: ,
,
saltatio servilis.- Crcel
de: ,u, carcer servorum
Conductor de: u,, servorum ductor.- Correras para hacer
esclavos: ,, direptio in servitutem.- Mesada,salario de los: ,, demensum
Suerte de cacera de ilotas en la
cual se ejercitaban los jvenes espartanos u,, persecutio
illotarum in qua venationis modo juvenes spartani noctu exercitabantur
Multitud de: u,, multitudo servitiorum.- Perteneciente a:
u,,; ,,

servilis,ad servum pertinens.Poder,imperio de: u,,


servorum imperium.- Que tiene muchos
esclavos: u,,
multos
servos habens.- Quedar esclavo:
mancipor.- Seduc-

ESCLAVA: ,,; ,
,;-,, serva,ancilla.Con hijos: ,, serva quae
liberos habet
ESCLAVISTA ,,
qui libero pro servo vendit

mango

ESCLAVITUD:
,,;
,,; u,,;
captivitas.- Reduccin a: ,
, reductio in servitutem.- Redu
cir a: , u
in ser
vitutem redigo.- Reducir de nuevo a
,- in servitutem redigo.- Sujetar a esclavitud ignominiosa: subjicio in servitutem ignominiosa.Voluntaria: ,, voluntaria servitus
ESCLAVIZADO: ,,
berabilis

illi-

ESCLAVIZAR: in servitucin de esclavos: u,,


servorum seductio.- Semi-esclavo:
`u,, semi-servus.- Sociedad de esclavos: uu,,
societas servitutis.- Traficante de:
,u, corporum,id est,
hominum in mercaturam exercens.Tres veces esclavo: u,,
ter servus.- Vendedor de: u
u,
hominum negotiator.- Vender
por: , (-,) mancipo.- Vender y comprar escla
vos: corpora seu mancipia vendito et emptito.- Vestido
de esclavo: ,u,
servilem

vestem indutus.- Incursin para


hacer esclavos: ,,
direptio in servitutem
ESCOBA: ,,; ,
u,; ,u,; ,,
; ,u,; ,u,,
u, scopae.- Harinera: u,
u,
farinariae scopae.- Limpiar
con la: (,) scopis
purgo,verro
ESCOCER:
ESCOFINA: ,,

327

pungo
scofina

En casa: u
domi lateo.Entre los rboles: inter
arbores me abscondo

ESCOGER: ,,,,
eligo,deligo,eruo.Adems: insuper deligo.- Recin escogido: ,
, recens delectus
ESCOGIDAMENTE:

ESCONDIDAS, a escondidas:,
,, , , ,
clam,latenter,furtim,taci
te.- Andar a..: sine stre
pitu incedo.- Entrar a..: ,
u
irrepo.- Sacar a..:
subduco.- Salir a.: u latenter eggredior

selectim

ESCOGIDO: ,,,;
,,; ,,;
,,; ,u, electus,selectus.- Escogido entre muchos:
,,; ,u, selectum e
multis
ESCOLAR: ,u,
ESCOLIO: ,u,

ESCONDIDO: u,u,,
u,u,,;u,u
,,; u,,
occul
tus,absconditus,latens.- Del todo:
u,, omnino absconditus.En la tierra: u,u,, in
terram defossus.-Estar escondido:
u, intus lateo,lateo
Muy interior: ,, abstrusus.- Ya en otro tiempo escondido:
,, iam olim reconditus

scholaris

scholium

ESCOLIOSIS: ,,
ex emotione vertebrarum

morbus

ESCOLLERA: u,,; u
, apposita fluctibus moles
ESCOLLO: `,,; ,u,
;
,u,;
,,;
u,u, (sinus periculosus in mari libyco),scopulum.Oculto: , ,; ,
scopulus latens> Lugar alto:
,u, scopulus,locus altus> Sa
liente donde se estrellan las olas:
,u,; ,u, sco
pulus prominens.- Que tiene grandes
escollos: u,,
late
extensos scopulos habens
ESCOLTA: ,,

ESCONDITE: ,,; u,
; ,,; u,, suffu
gium,latibulum,locus qui ocultat.Subterrneo: ,,; ,,
lartibulum
ESCONDRIJO: ,,; ,
,,; ,u,; ,,
; u,, latibulum,latebra,
perfugium,loculus.- De grandes escondrijos: u,,
qui
magna latibula habet.- Entrar en los
escondrijos: , u
latebras subeo

stipator

ESCORBUTO,especie de: ,,, vitius oris

ESCONDER: u, ,
,-,-, , u,,,
u,,u, ,
u, abscondo,condo,
celo.- El que se esconde: u,
u, qui latitat.- En lugar reservado: recondo in thesau
rum.- Esconderse: , ,
-, , lateo sub,delitesco,tenebras ad latendum quaero
natura superfluitatis expers.- De
la plata. u,, argenti

ESCORIA: , ,,
; ,u,; ,,; ,u, scoria,sordes,quisquiliae
Adulterado con escoria: ,,
cui scoria immixta est.- Naturale
za libre de escoria: ,,

scoria.- De los metales:,


;
,,;
,,

328

scribo orationes.- Accin de


escribir debajo de un escrito: ,, subscriptio.- Accin de
escribir libros: ,,
librorum scriptio.- Adems: insuper scribo.- Al lado de:
adscribo.- Antes: antescribo.- Apto para:
, scriptorius.- Componer: ,-
compono.- Con vocal
breve o con espritu suave: per simplicem litteram scribo.De noche: u noctu scribo
Inscribir,hacer una incisin: inscribo.- Elegantemente: eleganter scribo.- En columna o cepo: in columna vel
cippo inscribo.- Escribirlo todo una
cosa por entero: integrum scribo.- Escrito en medio,medio
escrito: ,, in medio
scriptus,semiscriptus.- Lo que se
dicta: dictata excipio.Mal: vitiose scribo.- Por
su propia mano: propria
manu scribo.- Que escribe con celeridad: ,,
celeriter
scribens.- Que escribe con letra
pequea: ,, qui minutas litteras scribit.- Que escribe
con signos convenidos:
, qui notis utitur in scribendo.- Que escribe con sutileza:
,, qui subtiliter scribit
Que escribe elegantemente: ,, qui scribit eleganter.Que escribe en bronce: ,
, qui aereis notis scribit.Que escribe en tablillas: ,, qui in tabellulis scribit.- Que escribe para otros: ,,;
,,
qui
orationes,historias scribit.- Que se
escribe o pronuncia de dos modos:
,, qui duobus modis
pronuntiatur vel scribitur.- Rectamente:
recte scribo.Regla de escribir: ,,
regula scriptoria.- Se ha de escribir: scribendum.- Dedicarse a las letras: u litteris
trado.- Tabla de boj para escribir:

metalli scoria.- Del ungento:


, recrementum faex unguenti
ESCORPINA,pez: ,u,
scorpius

piscis

ESCORPIN: ,u, scorpius.Hembra: ,,; ,


ascorpii foemina.-Herido,mordido por
un: ,,,
a scorpio percussus,morsus.- Pequeo: ,u, parvus scorpius.- Perteneciente al: ,
, ad scorpium pertinens.Semejante
al:
,,;
,, scorpioni similis
ESCOTE: u,,;,u,;
,, stips,symbola, pro
rata parte distributio.- Sin pagar
el escote o parte proporcional de un
gasto: sine symbolo.Beber y alegrarse pagando los gastos
a escote:
bibere vel
laetari cum omnium sumptibus.- Comidas celebradas a escote: ,
coenationes sodalitatum.- Sitio
para celebrar estas comidas:
, locus convivalis.- Hecho a
escote: u,, collativus
Pagar a escote: u symbolam
contribuo.- Pagar el escote: u
symbolas do in convivia
ESCOZOR: u,,

pruritus

ESCRIBANA: ,, scribae
munus
ESCRIBANO: ,,; ,
,,; u,,
scriba,tabularius.- El primero entre
los: ,, scribarum
praefectus.- Tener el oficio de:
scribam ago
ESCRIBIENTE: ,uu,,,u,
scriptor,scriba,subscriptor,scribae administer
ESCRIBIR: (),
scribo.- Discursos para otros: -

329

,, scripturae inver
sio.- Alterar un escrito por el cambio de las letras,alterar un escrito en general: ludo
in vocum litterarumque similitdine,
scriptaram inverto.- Bien escrito,el
que escribe bien: ,, bene scriptus,pulchre scribens.- Como
por escrito: cum scripto.Con letra pequea: ,-

u,u,; ,u,; ,,; ,; ,u,


,u,; ,u,; ,u,; ,u,; u,
u, pugillares chartulae, pugillares tabellulae,tabulae in quibus
scribebatur
ESCRITO: ,,;
,; ,,; ,,
,, scriptus,decreta,
scriptum.- Alteracin de un escrito:
,,
minutis
litteris
scriptus.- Contrario:
,
,
contraria scriptio.Cualquier clase de escrito: ,u, quodcumque scriptum.Expuesto al pblico: ,,
scriptum publice propositum.Falso: ,, scriptura
falsa.- Fingido,falso,fabuloso:
,,
id quod ficte
scriptum est,ficta scriptura.- Mal
escrito: ,,
perperam
adscriptus.- Muy corto: ,u,
chartula.- Nocturno: u
, nocturna scriptio.- Poco ha:
,, modo scriptus.- Por
ambos lados: ,u,
opistographum.- Por detrs: ,, a tergo scriptus.- Por
propia mano: ,,; , ,u, manu propria scritpus,manu propria scriptum
Trasladar un escrito,transcribir:
exscribo

; ,,; ,u,
,u, descriptum,chirogra
graphum,scriptura,scriptio.- Altera
cin de un escrito por el cambio de
las
letras:
,,
scripturae inversio,litterae pro
alia positio.- De posesin:
,, scriptum quo continentur
possesiones.-Firmada: u,,
syngrapha.- Sagrada Escritura: ,, Divinae Litterae.Hermosa:,,
scribendi
elegantia>Pblica:,, relatio in tabulas pulbicas> Recta escritura ,, recta scrip
tura
ESCRFULA: ,,
struma.Que
padece
de:
,,
strumosus
ESCROTO: ,,; ,,,
; ,,u,; ,u,
; ,, scrotum
ESCRPULO,picazn,aprensin,temor:
,, prurigo.- Meter en
escrpulo ,, scru
pulum injicio.- Que causa escrpulo
de conciencia: ,,
qui
religione alios obstringit

ESCRITOR: ,,; ,,; u,,; u,, scriptor.- De canciones: ,, cantilenas scribit.- De poemas: u,,
pomatis scritor.- De prosa:
,u, pedestris orationis scripttor.- Escritores histricos:
scriptores historici

ESCRUPULOSO: ,,
sus

religio-

ESCRUTAR diligenter scrutor

ESCRITORIO: ,,; ,,;u,u,;


u, scrinium,tabularium

ESCRUTINIO: u,,; ,, scrutinium

ESCRITURA: ,,; ,,

ESCUADRN: ,,; ,
,; ,u,; ,,;

330

,,
turma.- Dispuesto en
hileras: ,, turma in ordinem descripta.- Conductor,jefe de un
,,; ,u,; ,u,
ductor,praefectus,dux
turmae.- De infantera: ,,
phalanx,ordo militaris.- De
sententa y cuatro caballos: ,,
agmen.- Escoger del escuadrn:
e cohorte seligo.- Jefe de
escuadrn de infantera: ,u, qui phalange praeest.- Lo
que es del: ,u, turmalis.- Mandar un escuadrn:
turmae praesum.- Mando de cuatro escuadrones: ,, qua
druplicatae phalangis praefectura.Mando de un: ,, turmae
praefectura.- Pequeo escuadrn:
,u,
parvum agmen.- Por
escuadrones: turmatim.- Que
manda un: ,, qui turmam
ducit.- Ser jefe de un:
cohoris turmae praeesum
,,u,u,
scutatus,scutifer,armiger,qui arma
gestat.- Ser escudero: armiger sum

ESCUALIDEZ: u,, squalor


ESCULIDO: ,,; ,
,; ,, squalens,
squallidus
ESCUCHAR: , , , , ,
aurem praebeo,exaudio,ausculto.- A
escondidas: , excipio loquentes,subaudio.- Atentamente: u dicta auribus capto
Con la boca abierta: miratus audire.-El que escucha para delatar: u,, delator auricularius.- Juntamente a escondidas
uu
una sub-ausculto.- No
escuchar: u non ausculto.Pronto aescuchar: ,,
exorabilis.- Que escucha propicio: ,, qui audit
ESCUDERO: ,,,, sub clypeo tectus
El centro saliente del: ,
u, umbo clypei.- El que agita el:
,, scuti vibrator.El que lleva el: ,,
scutifer.- Guarnecido con muchos escudos: u,, multis cly
peis munitus.- Marchar o pelear a
lasombre del: sub clypeo
latentem incedo vel pugno.- Pelear
apiando los escudos en forma de tor
tuga: u consertis clypeis
dimico.- Que corta escudos: ,, scuta secans.- Que lleva
escudos de bronce: ,,
aureum clypeum ferens.- Que lleva
escudo: u,, scutifer.Que tiene escudo de oro: ,
, auream aegidam habens.- Que
tiene gran escudo: u,,
amplum scutum habens.- Que usa
escudo blanco: ,, album clypeum habens

ESCUDILLA: ,,; ,,
; ,u,; ,u,;
,,; ,,; ,
,; ,u,;
u,; ,u,; ,u,
scutella,vasis genus
ESCUDO: `,,; ,,;
,,; ,u,;
,,; ,,; u,u,
scutum,clypeus.- Pequeo: ,-,-,u,;
,u,; ,u, par
mula,scutulum.- A manera de escudo:
u,, sentiformis.- Ar
mado de escudo: ,,,,;
,,,
qui,quae fert
scutum,clypeatus.- Caja del escudo:
,, scuti theca.- Asa del
escudo: ,,; ,u,
ansa clypei.- Crculo de hierro del
escudo: ,, ambitus ferreus.- Defender con el:
clypeo protego.- Defendido por el:

ESCUDRIADOR: ,,; u,,; u,, scru


tator, indagator diligens, perscrutator

331

ESCUDRIAR:
u,
,
u, , , ,
,
,
,
u
perscrutor,scrutor,inquiro,vestigo.Con curiosidad: u
omnia
perscrutor.- Interiormente:
penitus scrutor.- Que todo lo escudria: ,, omnia speculans
ESCUELA: ,, ,
, u, ,u
; ,,; ,
u,; u,, schola,ludus li
terarius,lyceum.- De nios: u,,-,,,,u,
ludus literarius,
Asistir a la escuela: auditor sum.- Concurrir a la:
ventito ad magistrum.- Instrudo en
la misma escuela: ,,
iisdem disciplinis eruditus.- Ir a
la: ventito ad magistrum.Jefe de la: ,u, scholae
praefectus.- Maestro de: ,-,u, litterarum magister.- Perteneciente a las: ,, as scholas pertinens.- Ser
jefe de la escuela (o secta) scholae praeesum

ESCULTOR de Mercurios,estatuas o
cabezas de Merrcurio colocadas en
las calleso caminos: u,,u, sculptor.- Escultor:
,,,;
,,; u,,; u
,,; u,,; ,
u,; u,, sculptor,statuarius.- En piedra: u,,;
,u,; u,, qui
lapides sculpit.- Estudio de:
,,
lapicidina.- Taller de:
u,u, officina statua
rii

ESCUERZO: ,,; u, ,u,u,; u,u, rubeta

ESCULTURA: ,-; ,,; u,,; ,,;


,,; u,,; ,
,; ,,
rasur
sculp
tura,statua.- Arte de la: u
, ()
ars
satatuaria.- Cordones rizados de
las: ,,
funiculus in
sculturis intortus.- Cosa suprflua
en la escultura: u, ,
quod est in scultura supervacaneum
Perteneciente a la: u,,
pertinens ad artem statuariam.Que tiene muchas esculturas o grabados: u,, ter scultus
ESCUPIDERA:
,,u,
vas excipiendis sputis,pelvis salivaria

ESCULPIDO ,,; u
,; ,, sculptus.- No esculpido: ,, non exscul
ptus.- Recientemente: u,
,-u,, recens sculptus
ESCULPIR: ,-,,, ,,
, , , ,-
(),,,,,, (tundendo
aufero) sculpo,insculpo.- Alrededor:
circum sculpo.- De nuevo:
,- denuo scultpo.- En
columna o cepo: in colum
na seu cippo incido.- En piedra:
sculpo

332

ESCUPIDOR: u,,
tor

,,,
per medium

sputa-

ESENCIA: ,, essentia.- Dar


la esencia,hacer que exista lo que
no era: essentiam do.- De la
misma esencia: ,,

eiusdem essentiae.- De otra


esencia o sustancia: ,,
alterius diversaeque essentiae.Que tiene una esencia semejante:
,, qui habet similem essentiam.- Unidad de esencia:
,, subsantiae unitas

ESCUPIR: , u,
, , , , ,
u, , salivam emitto,inspuo,exspuo,spuendo
ejicio.- Con desprecio:
despuo.- Delante:
ante me
exspuo.- Tosiendo: ,-, tussiendo exspuo.- El acto de
escupir: ,,
screatio.En: ,-
salivam
immitto in.- Encima: , , inspuo.Gargajeando: u,
screando ejicio.- Hacia: inspuo.- Que escupe al hablar:
,, qui salivam fundit inter loquendum.- Sobre: despuo in
ESCUPITAJO: ,,
tum

ESENCIAL: ,, essentialis
No esencial: u,,
non
essentialis
ESFACTERIA
Sphacteria

ESFIRENE (pez)

enitor,nitor,adlaboro,incumbo,obnitor,contendo.- Con grande empeo:


u firmiter initor.- En
contra: contra nitor.Juntamente:u
una cum aliis
incumbo ad premendum

podicis

,,

,,

ESFRICO,A ,,; ,u,; ,, sphaeri-

sphigx

ESFNTER: ,,
musculus,podex

(isla)

ESFERA: ,, sphaera.- A manera de esfera o globo: , in modum sphaerae.Semejante a la: ,,


globosus

spu-

ESCURRIRSE: ,,
, ,
, , , (,) labor,elabor,sub
labor,delabor,interlabor.- Escurrirse,escaparse por medio de la gente:
cus,globosus,globosa
ESFINGE: ,,

subeo

ESFUERZO: ,,; ,,;


u,, vires,contentio.- Va
no: u,, infelix conatus.Gran esfuerzo: ,, cona
tus magnus.- Hacer vanos esfuerzos:
inutiliter conor

sudis

ESFORZADAMENTE: , ,
obnixe
ESFORZADO: , , ,
,; ,u,; ,,
; ,, strenuus,validus

ESLABONAR: u

coagmento

ESMALTACIN u,,

ESFORZARSE: , , , , ,
() , ,
, , , , u

ESMALTADO: u,,

inustio
inustus

ESMALTADOR: u,, inustor


(que marca con el fuego y esmalta)

333

ESMIRNA: ,,

ESMALTAR,relativo al arte de: u


,, pertinens ad inustionem

ESFAGO: u,u; u,u,,


; ,, ,u,
caput oesophagi,gurgulio,oesophagus

ESMARIDO (pez marino) ,,


smaris
ESMERADAMENTE:

Smyrna

ESPACIAR mucho las cosas:


lum facio

eximie

ESMERADO: ,,;
,; ,, studiosus,accuratus,diligens

ESPACIARSE:

ra-

spatior

ESPACIO: ,,; ,
, spatium,intercapedo.- Alrededor: ,, ambitus.-De 600
pies
o
125
pasos:
,
,
u, spatium 600 pedum vel
passuum 125.- Medio: inter
capedo

ESMERALDA: ,u,; ,u,; ,u, smaragdus,


lapis smaragdinus.- De un verde esmeralda: ,, smaragdinus.- Imitar,parecerse a la esmeralda: smaragdum imitor
ESMERIL: ,,,; u smyris

ESPACIOSO: ,,; u,0,; u,, (-);


,,; ,,; ,,; ,,; u,, spatiosus.- Lugar espacioso: ,, locus spatiosus,platanus

ESMERO: ,.; u,,; u,,; u,


, intenta sollicitudo, accuratum
studium,diligentia,studium.- Con demasiado esmero:
nimis
accurate.- Con esmero: , u,,, studiose, diligenter.Con
mucho
esmero:

diligentissime.- Hacer algo con


esmero e inters: negotium facesso.- Hecho con poco esmero: ,,
inelaboratus.- Obra
hecha con esmero y delicadeza: ,,; u,, opus
subtile et exquisitae artis.Obra hecha con esmero: ,
, studiose effectum opus.- Sin
esmero: sine cura
lorum quo alligatur gladius.- De
madera: u,,
ligneus
gladius.- De Tracia: ,,
gladius thracius.- El puo de la:
,, manubrium ensis.- Extremo de la: u,, ensis
extremitas.- Filo de la: ,,

acies gladii.- Hoja de la:


,u, lamina ensis.- Llevar espada: ensem gesto
Pelear a espada:,

ESPADA: ,,,; ,,
; `,,; ,,; ,,; ,u,; ,
,; ,,; u,u,;
,,u,; ,,; ,,; ,
u,; ,u,; ,,,
ensis,gladius.- Colgada junto al
muslo: ,,; ,u, gladiolus ad femora.- Con
empuadura negra:
ensis nigrum habens capullum.- Cordn de la espada: ,u,
machaera pugno,diglatior.- Juego con
espadas: ,,; ,
,
saltatio cum ensibus.- Que
causa la muerte con: ,
ense perniciem afferens.- Muerto
con: ,, ense occisus.- Que tiene figura de:
, ensis figuram habens.- Matar
a espada: ense perimo.Que mata con: ,,
qui
ense peremit.- Muerto a filo de:

334

,, ense occisus.- Es
pada grande,espadn: ,,
enis magnus.- Acto de desenvainar la: u,,
gladiorum
evaginatio.- Que desenvain la: u,, qui gladium distrinxit.- Fabricante de espadas,espadero: u,, gladiorum fabricator.- Ir armado: ensem
gesto.- Punta aguda de la:
,

,
; ,,; u, , acies gladii.- Empuadura de
la: ,, manubrium gladii.- Que lleva espada de oro: u,u,,; u,u,
aansem aureum habens.- Que lleva
espada: ,,; ,
,
qui gladium gestat.- Que
maneja espada: ,, ensifer.- Que pelea a espada: ,, gladio pugnans.- Temple de
la: ,, ensis temperies.- Vendedor de: ,
u, gladiorum venditor
ESPADERO: ,,
rum faber

fum tergum habens.- De drandes espal


das: ,, latum dorsum
habens.- De poca espalda:
, breve dorsum habens.- El que
tiene las espaldas defendidas: u,, dorsum munitum habens
Herir las espaldas: terga
ferio.Azotado
en
la:
,,,
cuius
dorsum
verberibus caesum est.- Que lleva a
la espalda: ,,
dorso
gerens.- Parte arrancada de la: `,, avulsa pars dorsi.- Perteneciente a la: ,,
ad
dorsum pertinens.- Poner la carga a
la: dorso impono ferendum.- Puesto a la: ,,
a tergo positus.- Que echa sobre la:
,, qui in dorsum tollit
Que conduce algo a la: ,,
qui dorso vehit.- Volver la espalda:
abigo.- Dejar a la:
a tego relinquo.- Andar sobre la:
super dorso incedo.- Que
tiene la espalda marcada: ,, dorsum inscriptum habens
Que lleva a la: ,, qui
dorso vehit.- Que tiene espalda de
bronce: ,, aureum ter
gum habens.- Que tiene espalda de
oro:
u,u,,
aaureum tergum habens.- Que tiene
espalda testcea

testaceum tergum habens.- Que


tiene la espalda pintada con varias
manchas:
,,
qui
tergum variis maculis distinctus
habens.- Vestido que cubre las:
,, superhumerale.- Volver las espaldas:
terga
verto

gladio-

ESPADN: ,,,u,
; ,,;
u,; ,,; ,
,u, ensiculus,gladiolus
ESPADN: `,, rhomphaea
ESPALDA:
,u,;
,u,;
,,; ,u, dorsum
Espaldas: ,; ,,
scapulae.- A la espalda,detrs:
, , ,
a tergo.- Por la espalda: , , ,
u a tergo.- Acto de doblar
la espalda hacia atrs: ,, spinae retrorsum cedentis
infelxio.- Contraccin de: u,
,;
u,,
contractio
scapularum.- De ancha espalda: ,, latum dorsum habens.De espalda de hierro: ,
,
ferreum dorsum habens.- De
espalda roja: u,,
ru-

ESPALDILLA: ,u,

armus

ESPANTABLE: ,,
sus

formidolo-

ESPANTADIZO: ,u,
le terretur

qui faci-

ESPANTADO: ,,;
,; ,, attonitus,expavefactus,territus.- Muy:

335

u, terriculum.- Espantajos vanos


uu,, inania terricula

admodum obstupefactus

ESPANTAJO: ,,; ,
ESPANTALOBOS (rbol) u,,
colutea

spasma.- Que se parece a un:


,, convulsivus.- Que
padece espasmos: ,, obnoxius convulsivis morbis

ESPANTAR: , ,-,
- (-), ,
u terrefacio,obstupefacio
abigo,simul abigo.- Espantarse: ,-
expavesco.- Quedar
espantado: conturbor
ESPAOL: ,,

ESPTULA: ,,; ,,;


,,u,
spathula,
spatha.- Para mezclar: u,u,
spathula.- Usada para untar: ,u, id quo ad illiinendum utitur

hispanus

ESPARCIDAMENTE:

ESPECIAL , , ,;,, specialis,qui habet genus proprium


ESPECIALMENTE: , spe
cialiter

sparsim

ESPARCIDO: u,,; u,,


,,; ,,, fu
sus,effusus,sparsus.- Muy: u,, multum sparsum

ESPECIE: ,,
species.- De
cuantas especies: ,,;
,, quantuplus,quotuplex.- De diversas especies: u,, diversas habens species
De la misma especie: ,,
u,, ejusdeum speciei.De otra especie: ,,
alterius diversaeque species.- De
varias especies: u multiplici specie.- Dividido en muchas
especies: u,,
in multa
genera divisa.- Que concierne a la
especie,a la clase,al gnero: ,, ad speciem pertinens

ESPARCIR:
,
,
,
,
,
, , (,/) spargo,disjicio,aspergo,inspergo,dispergo.- Alrededor:

circum spargo.- Por


diversas partes: ,-u,-, , -u
dispergo.- Por encima con: u simul inspergo
ESPARTA: ,,

Sparta

ESPARTANO,A ,, la
cedaemonii; ,,; ,, lacaena, lacaenae virgines.- Favorecer a los:
foveo laconibus.- Los que comen al
estilo espartano: ,, qui
laconice epulantur.- Relativo a las
comidas espartanas: ,,
pertinens ad phiditia.- Comida de
espartanos ,,u,
sodalitas epulantium apud spartas

ESPECIFICAR
exprimo

singillatim

ESPECFICO: ,,
lis,formam continens
ESPECTABLE: ,,

specia-

spectabilis

ESPECTACIN: ,, exspectatio.- Solcita: ,, sollicita exspectatio

ESPARTO: ,u, genista.Cuerda de esparto: ,u,;


,u, spartum,funis sparteus

ESPECTCULO: `, , ,
,; ,,u,; ,
,;
,,
spectaculum.Accin de ver: ,, contem

ESPASMO: ,,; ,,

336

; ,,; ,,; ,,; ,, spectator.Ser espectador: ,,


specto

platio.- Aficin a los: ,, studium spectaculorum.Amante de los: ,u,,;


,,; ,,
, amans spectaculorum.- Delegacin de cada ciudad para las fiestas
o espectculos solemnes de Olimpia,
Delfos,Corinto..,, delegatio civilis vel religiosa.- El que
promulga
solemnes
espectculos:
,. qui promulgat solem
nes spectaculorum coetus.- Perteneciente al espectculo: ,,
ad spectacula pertinens

ESPECTRO: u,,; ,
u,; ,,; ,,
;
u,,;
,,u,; ,,; u,,, spectrum.- Espectros:
,, spectra
ESPECULACIN,accin de observar,contemplacin: ,, sspecu-

ESPECTADOR: ,,; ,,
latio
ESPECULAR, contemplar,observar:
, speculor
ESPEJO: ,u,; ,u,
,u,;
,u,;
,, speculum.- Espejo peque
o usado como instrumento quirrgico
,,
specillum.- Mirarse al:
in speculo inspicio
ESPELTA,especie de trigo: ,,
, spelto
ESPERADO,el que es esperado: ,,,
qui exspectatur
ESPERANZA: ,,; ,,
,, spes.- Alhagar con
vanas esperanzas:u inani spe

337

lacto.- Buena esperanza: ,


, bona spes.- Cronta la esperanza,contra toda esperanza u
, u contra spem,prae
ter spem.- Dar esperanza:
in spem erigo.- De mala esperanza:
,,
malae spei.- Del
que,de la que se ha perdido la esperanza,desahuciado: ,,
, de quo desperatum est.- Frustrarse
las
esperanzas:
u(-) spe scido
Perder la esperanza: despero.- Que tiene buena esperanza:
,, (-) bene sperans
ESPERANZAR:
gere

ESPESAMIENTO: ,u,
spissatio,inspissatio
ESPESAR: , u, ,
u, u, , u,
spisso,inspisso.- Alrededor:
circumnutrio.- El acto de
espesar: ,, densatio.Espesado antes: u,u
, ante spissatus.- Que espesa:
u,, qui cogit et spissat
ESPESO: u,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,, ; ,,; ,,;
,, densus,spissus,concretus.-Que se pone negro por la den
sidad: u,,u nigricans ex
densitate.- Ms espeso: ,,
(-) spissior.- Muy espeso: ,,
admodum concretus.Poner espeso antes:
ante
inspisso

in spem eri-

ESPERAR: , , , (,-),
, , ,
(,), , , , ,-,
,-, ,
exspecto,spero.- Hacer esperar:
() sperare facio.- Ms
insuper exspecto.- Que
espera: ,, exspectans.Que ha de ser esperado: ,,
sperandus.- Que puede ser esperado: ,, qui sperari potest.- Se ha de esperar:
sperandum est
ESPERMA: ,,

ESPESOR: u,,; ,
, crassitudo partium,spissamentum.- Igual en espesor: ,
, aeque crassus
ESPESURA: ,,; ,
, spissamentum,spissatio.- Poca
espesura: ,, raritas
ESPA: ,,; ,,
,u,; ,,; ,;-,u,; ,
,; ,,; u,,
,,; u,, ex-

sperma

ESPERMTICO: ,,
nalis

semi-

ESPESAMENTE: , u
spisse,
dense
plorator,speculator,insidiator,index

calamus.- Coger espigas: u


, spicas colligo.- Coronado de espigas: u,, spicis coronatus.-Criar
espigas: u in spicam evado
De grande espiga: u,u,u
(-u)
grandem spicam emittens.Echar espigas: u
spicas
jacio.- Generar en espiga: u spicam genero.- Haz de:

ESPIAR,ser enviado a:
mittor exploraturus
ESPIGA: uu,u,; ,,
u,u,
spica.- Abundante en
espigas: u,u,,; ,,
spcis abundans.- Buscar
espigas:
post alium
spicas relego.Caa de: ,u,

338

,
fasciculus.- Que lleva
espigas: u,, spiceus.Que lleva pequeas espigas:
u,u,u (-u)
parvas ferens
spicas.- Que produce espigas: u
,, spicam pariens.- Que tie
ne espiga corta y pequea: u,u,u
minutam et brevem spicam
ferens.- Tostada: ,, spica
horedi tosta.- Espigas: ,,
spicae

,; `,u,; `,
, ad spinam dorsi pertinens.Torcimiento de la espina dorsal:
u,,; ,, spi
nae intorsio.- Encogimiento de la
espina dorsal (joroba) ,
morbus ex emotione vertebrarum.Extremidad de la espina dorsal:
,u, ultima pars spinae

ESPIGADO: u,,

ESPINAZO:
dorsi

ESPINAR: `,u,

spicatus

ESPIGADOR: ,u,
qui
manipulos colligit.- Espigadora,espi
gandera: ,,;
, spicilega

senticetum

,u,

spina

ESPINO (arbusto) u,,u,;


,,; u,u, frutex a multis spinis ita dictus
ESPINOSO: ,,; ,
, spinosus.- Mata espinosa: ,u, sentis

ESPIGAR: , ,
manipulos colligo,spicas
relego,spico.- El acto deespigar:
u,, spicilegium

ESPIRA,lnea curva a modo de caracol


,, spira,linea flexuosa

ESPINA: ,,(),
spina.Cierta clase de: ,u,; ,u,
spinae genus.- Aguda:
u,,; u,u, acu
ta spina.- Arrancar las..: , exspino.- Cubrirse de:
spinis tegere.- De perro
(arbusto espinoso para cerrar hereda
des)
,
u,,
canina sentis.- Espina a espina:
` spinatim.- Lleno de:
,, multis aculeis asper.Macho: ,, spina hirci
na.- Pequea espina: ,u,
parva spina.- Que tiene espinas en
vez de hojas: u,, pro
foliis spinas habens.- Que tiene una
sola:
,,
unicam
spinam habens.- Quitar las espinas:

exosso.- Sin espinas:


,,; ,
, spinis carens,sine spinis.Espina dorsal: ,,,
spina dorsi.- Cortar la espina dorsal: ` disseco spinam dorsi
El medio de la espina dorsal: `,u, media spina.- Perteneciente a la espina dorsal: `

ESPIRAL ,,; ,,
spira.- A modo de:
in
modum spirae.- Dar la forma de: u in spiram contraho.- En espiral:
spirali modo.Semejante a la: ,, spirae
similis
ESPIRAR: u
re

animam effla-

ESPIREA (planta) ,,
raea

spi-

ESPRITU: ,,; ,,
,,; ,u,; ,,
spiritus.- Ccon espritu suave:
tenui cum spiritu.- Convertir
en espritu: u in spiritum converto.- Dotado de gran
espritu: ,u, alta mente
praeditus.- Malo: ,,
()
malus genius.- Que anda
cerca de los sepulcros: ,
, capularis daemon.- Que impug
na al Espritu Santo: u,
, cum Sancto Spiritu pugnans.-

339

Que recrea el espritu: ,


demulcens mentem.- Que trastorna
mentens versans.- Ser conducido
por espritu: u spiritu ducor
ESPIRTUALMENTE: u
tualiter

o agita el espritu: ,,
,,; ,u,
aereum rostrum habens
ESPONDEO: ,u,; ,
u, spondeus.- Que consta de espon
deos:
,,
spondeis
constans

spiri-

ESPLNDIDAMENTE splendide
ESPLENDIDEZ, con esplendidez: , splendide.Muy esplndidamente
splendidissime

ESPONDILO: u,u,
vertebra spinae dorsi

spondylus

ESPONJA: ,u,; ,,
spongia.- Que pesca esponjas: ,,;
,u,
qui
spongias piscatur,spongiarum venator
El que corta esponjas: ,
, qui spongias resecat.- El que
se mete en las aguas para sacar esponjas: u,,
ad
spongias extrahendas aquis se immergens.- Limpiado con: ,,
id quod spongia abstersum est.Limpiar con la:
spongia
detergo.Pequea:
,u,
spongiola

ESPLNDIDO: ,,; ,
,,; ,,,;
,, (-), ,
,,; u,,; ,
,; ,,; ,
,,; ,,,;
,; ,,; ,
,; ,, splendidus,lautus.- Esplndida: ,,
splendida.- Muy esplndido: ,u,,; ,
,,
ex omni circum
parte splendidus,admodum splendidus
Todo
esplndido:
,,
splendidus

ESPONJAR: u

fungosum reddo

ESPONJOSO: ,,; ,
,,;
,,
fungosus,spongiosus.- Algo esponjoso
u,, subfungosus

ESPLENDOR: ,,; ,,; ,,,


;
u,,;
u,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; u,
,; ,,; ,
,,; ,v,;
,, splendor.- Amigo del:
,, aamicus splendoris
Con esplendor: u splendide.Dar esplendor: ,
illustro,fulgorem effero.- De verde
esplendor: u,,
viridem
splendorem.- El acto de llevar
esplendor: ,, splendoris gestatio

ESPONSAL: ,,; u,,


; u,,
sponsalis.Prendas de esponsales: ,,

sponsalia pignora.- Regalos


entre
los
esposos:
,,
dos,esponsalia
ESPONTNEAMENTE: u,
, , ,
, , , , -, sponte sua,
sponte, ultro sponte, per se sponte,
ultro.- Moverse espontneamente:
ipse per se
moveor.Que
obra:
,,
sponte faciens.- Que se mueve espontneamente: ,,
ipse
per se movens, suapte natura movens

ESPOLN de gallo: ,u,;


,, galli calcar.- De la
nave:
,u,
rostrum
navis.- Que tiene espoln de cobre:

340

ESPORTILLERO ,u,

ESPONTNEO: ,
,,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,,;
,,;
u,,;
,, spontaneus,volunta rius, injussus, qui se offert sponte
ESPRADAS,islas:
Sporades insulae

bajulus

ESPORTILLO:
u,
u,, u, ;
,,
sportula,sporta.- De mimbres: ,,
sportula e vitilibus
contexta
ESPORTN: ,u,; , o,u, cophinus

ESPORTILLA: ,u,; ,, sportula,sporta

ESPOSA: ,,;,;

,u, (communem lectum


habens), ,u,; u,,
uxor.- Prometida : , sponsa.- Esposa reciente: ,u,
recens nupta.- Esposas,bodas:
uxores.- Hablar con la esposa: , (imperf.) colloquor
cum uxore.- La quem est al lado de
la esposa: u,, quae est
a latere sponsae.- Lo perteneciente
a la esposa: u,,
ad
sponsam pertinens.- Peticin de una
mujer por esposa: ,, petitio mulieris in uxorem.-Que ayuda
a la esposa a componerse: uu,u, quae simul sponsam adornat

tatur.- Que adorna a la esposa:


u,,
sponsam ornans.Que conduce la esposa al esposo:
u,,
dux sponsae.- Que
encuentra un esposo: u,
quae conjugem invenit.- Que hace
llorar a las jvenes esposas: uu,, a novis nuptis defletus.- Que lleva los esposos a su
casa: uu,,
qui sponsum
sponsamque deducit domum.- Que se
hace en honor de una joven esposa:
u,,
quod novam nuptam
in honre habet.- Que se ocupa de
adornar a la esposa: u,u,
quae in ornanda sponsa occupatur.Que se sienta junto al esposo o
esposa: u,-u,, qui
sponso
et
sponsae
assidet
in
nuptiis.- Recin casada: ,,
nova nupta.- Marido y esposa: u,, maritus,uxor.- Zapatos de
esposa u, calcei sponsales

ESPOSAS,anillas,manijas:
annuli.- De las manos: ,,
; ,,; ,, mani
ca,manicae.- Pequeas: ,u,
parva manica

ESPUELA: ,,; ,
u,; ,,
calcar.Meter las espuelas: u calcari
urgeo

ESPOSO: ,u,; u,,


uu,,
maritus,sponsus.Esposa: u,,; u,, spon
sa.-Adornar a la esposa: u
u sponsam adorno.- Llevar
la esposa al esposo: u
sponsam
deduco
ad
sponsum.Obsequios que haca el esposo a la
esposa: ,, saluta
toria dona.- Que abandona a su
esposo: ,, puella nupta
quae maritum deserit.- Que acompaa
al marito al tiempo de desposarse: u,-u,,
qui sponsum in ducenda sponsa comi-

ESPUERTA: ,,; ,,
,u,; ,u,;
,,; u,,; ,
; ,,
sporta.- Pequea:
,u, sportula
ESPUMA , u,,;
,, spuma.- Cubierto de
espuma,espumoso: `,, spu
ma
tectus,spumosus.Cubrir
de

341

ESPURIO: , ,
, , , ,,; ,,;
,; ,,; u,,
u,,; ,, spurius,nothus.- Hacer espurio:
nothum reddo

espuma: spumo.- Espuma de


agua: ,,
spuma aquae.- De
espuma natural: u,, spumam innatam habens.- De mar: ,
,,
spuma maris.- Echar
espuma:
spumo.- Hacer
espuma:
spumam excito.Levantar,originar espuma:
spumo.- Quitar la espuma:
despumo
ESPUMACIN: ,,
ESPUMADERA: ,u,
gus
ESPUMAR:

ESPUTO: u, , ,
, , , ,
;
,,,;
,
,u,; , u,
u, sputum, id quod tussiendo exspuitur

spumatio
spumile-

ESQUELETO: ,, sceleton
De figura de esqueleto: ,
, scaphae formam habens

spumo

ESPUMOSO: ,,; ,
,; ,,,;
,,; ,,; ,. spumeus,spumosus.- Ponerse
espumoso: spumesco
ESPREO: u,,

ESQUENOS (medida egipcia) que tiene


cinco esquenos: ,,
quinque schenos habens
ESQUIFE: ,,; ,
; ,,; ,,; ,
, navicula,scapha.- Pequeo:
habens

spurius

,u, scaphula.- De forma de


esquife: ,,
scaphae
formam habens.- El que impele el
esquife: ,u, qui scapham
impellit.- Llevar el esquife: scapham gesto.- Que lleva el
esquife: ,,
scapham
gestans
ESQUILA: ,,
ESQUILADO: ,,
ESQUILADOR:
tondet oves

ESTABILIDAD: ,,; ,
,; u,,; , u,,; ,u,;
,, stabilitas,firmitas
ESTABILIZAR, que permanece en
mismo sitio: ,,
eodem loco consistens

tintinabulum

ESTABLE: ,,; ,, ,,;,,,


; ,, u,,; ,,;
,, ,
,,; ,,;
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,,; , ,,
,, non vergens quoquam,
immotus,firmus,stabilis,inconcussus
Ser estable: stabilis sum

tonsus

,u,

qui

ESQUILAR , ,
(,),
,
u,
detondeo,attondeo,tondeo
Piel que se ha de esquilar: ,
, pellis tondenda
ESQUILEO: ,, tonsura
Elprimer esquileo: u,,
prima tonsura
ESQUINADO:

,,

el
in

ESTABLECER: `,`, , , , ,
,-, ,

angulos

342

(,`,`,`
, , u,-,
-, , , (,
) u, u, ,
u, u, u
,
,
,

constituo,statuo,stabilio.- Antes:
ante constituo.- Cerca
de:
juxta statuo.- Con
fijeza: firmiter statuo.De antemano: ,- praestatuo.- Sobre: insuper
stabilio.Adems:

praeterea constituo.- Accin de:


,, actio stabilendi.Establecerse: u consido.- Debe
establecerse statuendum est
ESTABLECIDO: u,,; u,, stabilitus,praestitutus.,u,; ,,; ,u,; ,u,;
-,; ,; ,,
u,,; , sudes,pa
xillus.- Semejante a una: ,
, stipiti similis.- Pequea:
,u,; ,u,
paxillus.- Clavar en tierra una estaca:
u vallum depango.- Aguzada:
,u, palus praecutus

Anteriormente: ,, an
te constitutus.- Estar establecido:
stabilitus sum.- Fuera de
lo establecido: ,,
praeter id quod constitutum est
ESTABLECIMIENTO:,,
constitutio
ESTABLEMENTE: stabiliter
ESTABLO: u,u,; u,
; , ,,; ,u,
,,; u,,; ,
,u,; ,,; u
,,; ,,,;
u,
stabulum.- Colocar en el:
in stabulo colloco.- De
asnos: ,u, asinum stabulum.- De vacas: u,,;
u,u,;
u,,;
u,,; ,,;
,u,; ,u, boum praese
pia,boum stabulum.- De cabras:
, caprile.- En el patio interior de la casa: u,u, sta
bulum.- Encerrar en el: stabulo includo.- Guarda del:
,, ,u,
stabuli
custos

ESTACADA: ,,; ,,; ,, vallum,


agger ex vallis in terram depactis.Formar una: u vallum depango
Construccin de una: ,,
palorum confectio
ESTACHI( yerba) u,u, herba
ESTACIN ,u,; ,u,
statio.- Dador del tiempo o de las
estaciones: ,-,u,
horarum vel temporum dator.- Propio
de la estacin: ,, tempes
tivus
ESTACTE ,, stacte
ESTADIO ,,; ,,
u, stadium.- Correr el estadio:
stadium curro.- Igual a

ESTACA: ,,; u,

343

un estadio: ,, stadii
mensuram adaequans.- Medida de 600
pies o 125 pasos: ,u,
mensura 600 pedum vel 125 passuum.Prefecto del: ,u, stadii
praefectus.- Que compite en la
carrera del: ,, cursu certans in stadio.- Que pelea en
el: ,u,; ,, qui
pugnat in stadio

ESTANCADO,agua estancada:`,,
; ,, aqua palustris,palus
stagnum
ESTANCAMIENTO de aguas: ,
restagnatio
ESTANCAR restagno.- Estan
se el agua formando una cinaga:
stagno.- Alrededor: circumstagno

ESTADO ,,; ,
habitudo,dispositio.- Buen estado
(del tiempo,de la voz,de las cosas)
,, beatus rerum status.Habitual: ,, habitudo,dis
positio.- Mandado por los magnates:
,, status reipubli
cae ab optimatibus gubernatus> El
Estado,la cosa pblica: ,
u res publica
ESTALLIDO: ,,

ESTANCIA,permanencia u,u,
, ,, statio.- Cubierta: ,, scena.- Residencia en tierra extraa
,
, incolatus.- Domicilio: ,,; ,, stabulum
ESTANDARTE
xillum

ESTANGURRA u,, stilli


cidium urinae.- Padecer: ,
u stillicidio urinae laboro
ESTANQUE ,,; ,u,
stagnum,aquae statio.- Que vive
en el estanque: ,u,; ,, in stagnis degens
equilibrio de los cuerpos: ,
, statice ponderandi scientia

ESTAR en: , ,-
, u insum.-Entre otros

inter jaceo.- Estar


sentado junto a: u
una
sedeo.- Junto,cerca de:
praeterea adsum.- Con alguno: u
simul sto

ESTTICO ,,

quietus

ESTATUA ,u, u,
,; ,-; ,
,u,; ,u, (simulacrum e saxo vel ligno);
,
statuae,statua.- Pequea:
,u, staticulum.- De inmensa altura: ,, colossus

ESTATER (moneda): que vale cuatro


estateres: ,; ,,
quattuor staterum
aestimatus
(moneda)

ve-

fragor

ESTAMBRE ,,;,u,
; ,,; ,u,;
,u,; ,,; ,
,; ,,; ,u
stamen.- Parecido al: ,
,; ,, stamineus,
stamini similis.- Tramar el hilo o
estambre: stamen connecto.Romper el: stamen abrum
po
ESTANTE de libros
u,u,
armarium libellorum

ESTATERA
stater

, ,,

ESTATUARIO ,u,

statuarius

ESTATURA ,,; ,,
,,
proceritas,statura.Del cuerpo: ,, statura corporis

,,

ESTTICA,ciencia de los pesos y del

344

ESTATURARIO ,,
statuas facit
ESTATUTO ,u,

sterilis.- (Adj.neutro) , irritum.Que tiene tierra


estril u,,; , sterilem terram habens.- Que
carece de hijos: ,, libe
ris carens.- Impotente: ,
generandi impotens.- Estriles:
, sterilia.- Hacer estri:

sterilem facio.- Hacerse


estril:
sterilesco.Ser estril,carecer de hijos:
liberis orbo.- Totalmwente:
,, omnino sterilis

qui

institutum

ESTE `,`,; `,`,;


,, (u,,) hic,haec,hoc.- ,, por .- Esto es: u,
nempe videlicet.- Por esto,por tanto

hoc,idcirco.- Estas cosas:


haec
ESTEBAN ,u,

Stephanus

ESTELAR ,u,

stellaris

ESTERILIDAD ,,; ,
,; ,,; ,,
sterilitas.- Esterilidad de hijos:
,,; ,, orbitas ob amissos filios,orbitas filiis
De una mujer: u,, sterilitas uteri.- Del ao: u,
sterilitas anni.- Que produce:
,u, vim conmcipiendi adimens

ESTERA ,,,; ,
; ,,; ,,; ,u, storea,teges,storeae e vi
mine.- A modo de: in modum
tegetis.- Dormir sobre:
in storea cubo et dormio.- El que
teje esteras: ,u,
qui
storeas contexit.- Hacer esteras o
ruedos: tegetes consuo
Pequea: ,-,u, storeola.- Portador de: ,,
storearum lator

ESTEVA u,,; ,,;


,,; ,, stiva
Del arado: ,u, capulus
ESTIRCOL ,u,; u,
; , ,u,;
u,; , ,,; ,
; ,,; ,u,; ,u,; ,u,; ,u
; ,,; ,u,;
,u,; ,u,; ,,; ,,; ,u,;
,u,; ,u,;
u, stercus.- De asno: ,,
,,; ,, fimus asini.- De vacas: ,u,
fimus
boum.- De cabra u oveja: u,

stercus caprae vel ovis.- De


cabras: u,,; ,u,

ESTERCOLACIN , ,
; ,, stercoratio
ESTERCOLAR , , ,
, , ,
stercus ejicio,stercoro,stercore per
funfo.- El que estercola: ,
, sterquilinarius
ESTERCOLERO
,,,
sterquilinium
ESTRIL , ,
,u,,
,,; ,,; ,
, ,,; ,
,;
,,,;
,,
u,, stercus caprarum.- De
estircol: ,,; ,
; ,,
stercoreus.- Que
necesita,que
gusta
del
abono:
,, amans stercoris.Manchar con estircol:

stercore maculo.- Llenar


de: stercore contamino.Que tiene estircol: ,,
stercoreus
ESTIGIA, laguna o ro del Infierno:

345

,, Styx.- Estigio infernal


,, stygius

aestimo.- Ser estimado en gran


manera: u admodum existimatione sum praeditus.- En menos de
lo justo: subaestimo.- Que
se debe estimar en poco:
, parum curandus.- En ms: pluris facio.-Digno de estimarse
,, prior,potior habendus

ESTILETE u,u, ,
-,u,; ,u, (punzn de
escribir) stylus scriptorius
ESTILITA u,u,

stylita

ESTILO: ,u,; ,
; ,,; ,u,;
stylus.Correcto:
,,
recta locurtio.- Perteneciente al:
,, pertinens ad stylum.- Propiedad del: u,,
propietas sermonis.- Sublimidad del:
,,; ,, sublime
dicendi genus,altiloquentia.- Unifor
midad de estilo (literario) ,, similitudo vocum

ESTIMULACIN ,,
latio

ESTIMULANTE ,,,

qui habet vim excitandi,qui


excitat
ESTIMULAR ,-, ,
, , ,
, , ,
, , ,-
stimulos addo,exstimulo,stimulo,inci
to.- Fuertemente: ,
oestro agito.- Con la inspiracin
potica:
,

exstimulo.- Antes: ante


exacuo.- El que punza o estimula:
,, stimulator

ESTIMA,tener de s grande estima:


u de me magnifice sentio.- Tener en estima:
in
pretio habeo
ESTIMABLE
dignus

,,

stimu

pretio

ESTIMACIN de los buenos: ,


,,
bonorum aestimatio.Los que gozan de grande estimacin:
, (-), qui
sunt in magna aestimatione.- Nimia:
,, nimia aestimatio.Clculo: ,
, aestimatio

ESTMULO ,,; u,
; ,,; ,`,u,; ,,; , , ,; ,,
; ,,; ,,
,u,; u,, incitamentum,stimulus,suscitabulum
ESTO ,,; ,,; ,, aestas.- Estival: ,, aestivus

ESTIMADO ,, qui habetur


in pretio.- Digno de ser: u,
, magno studio expetendus

ESTIPENDIO , ,,
stipendium.- Anual: ,,
annuum stipendium.- Diario:
u, diarium stipendium.- Militar:
, ,, stipendium
militare

ESTIMAR , ,
(,),u, , existimo,aestimo,habeo in pre
tio.-Estimar en poco: , u, u,
, u parvi facio,
parvipendo,floccifacio.- Hacerse estimar por la finura y cortesa:

cultu mihi concilio.Estimar ms,mucho: , multo pluris habeo,nimio pretio

ESTIPULAR , u
u
adstipulor,stipulor.Mutuamente: vicissim
stipulorductus

346

ESTIRAMIENTO ,, distensio
ESTIRPE `,,; `u,u,
u,,; ,u,; ,u,
stirps.- De baja estirpe: ,, sine genere,non genero-

ESTIRAR,capaz de estirar: u
,, habens vim intendendi,contentendi.- Estirarse: ,- pandiculor
sus.-Progenie: ,, progenies

,,
cho est

ESTIVAL ,,; ,,
aestivus
ESTIVAR

ESTOPA ,,; u,u,


; ,,,; ,u,
; u,u, stuppa.- De esto
pa u, ,, stupeus.- Hecho de: ,,
stuppa confectus

stipo

ESTOICO ,,
ESTOLA ,,

qui malo stoma-

stoicus

stola
ESTOQUE ,,u,;
, gladiolus

ESTOLIDEZ ,,; ,,; ,, stoliditas


ESTLIDO ,,; ,
; ,,; ,, sto
lidus

ESTORAQUE (rbol) u,, styrax.- De estoraque: u,,


e styrace confectus.- Oler a: u odorem styracem refero

ESTOLN, nacer plantas junto al esto


ln , adnata emitto.- Renuevo al pie del
rbol:,, stolo,surculus ex
radice arboris enatus

ESTORBAR , u offico
in,impedio.- Estorbado: ,
, interclusus.- Estorbando: impedimento.- El que estorba:
,, qui officit

ESTMAGO u,,; ,u,


stomachus.- Boca del: ,,
os ventriculi.- Buena disposicin
del: ,, ventriculi bona dispositio.- Conveniente al estmago: , u,, sto
macho conveniens.- Debilidad de: ,,, malacia.- Padecer de
debilidad de: malacia laboro
Flaqueza de: ,, stomachi
ignavia.- Perteneciente al,que pade
ce de: ,, stomachum
pertinens,stomacho laborans.- Nocivo
al: ,, noxius stomacho.- Que tiene buen estmago:
,, bonum han(bens sto
machum.- Que padece del: ,
,
qui dolore oris ventriculi
afficitur.- Dolor de: ,,
; ,, dolor oris ventriculi.- Tener dolor de estmago:

dolore oris ventriculi


afficere.- Que tiene mal estmago:

ESTORBO ,,; ,
,; u,u,; ,
,; u,,; ,u
interclusio,offendiculum,obstaculum,impedimentum
ESTORNINO
sturnus

,,;

,u,

ESTORNUDAR , , u,
, sternuto,stornuto.- A
menudo: ,-u insuper sternuto.- Que hace estornudar
,,
habens vim ciendi
sternutamentum.- Que va a estornudar
,, qui jamjam sternutaturus est
ESTORNUDO ,, sternutamentum
ESTORNUSO (ave) ,, sturnus
ESTRABISMO ,,

347

distor -

clades,pernicies

sio oculorum.- Tener estrabismo,


mirar
con
ojos
atravesados:
,- strabo sum

ESTRANGULAMIENTO ,,;
,u,; ,,; ,,; ,,; ,
, strangulatio.- Muerte por estrangulamiento,por lazo: , mors a laqueo facta

ESTRADO ,,
suggestum.Humilde: ,,
humile
stratum.- Apisonado: ,,
stratum calcatum
ESTRAGALO
,u,
ornamen
tum columnae.- Que tiene los astragalos cincelados en oro: u,, caelatos ex auro astragalos

ESTRANGULAR , , ,
,
,-
strangulo.- Apretar con lazo para
estrangular: stringo la
queo ad strangulandum.- Lazo para:
,,; ,, la
queus ad strangulandum

ESTRAGO `,,; ,,;


,,; ,,; ,,
; , ,, strages,
ESTRANGURRIA
u,,
stranguria
ESTRATAGEMA ,
,,
in contrariam
partem
retractio,machinamentum.Trampa: ,, machinatio
Sorprender con estratagemas: strategemate circumvenio
ESTRATEGIA ,,
exercitus scientia
ESTRECHADO u,
tum coiens

ducendi

in angus-

ESTRECHAMENTE , , u, u, u
arcte,conferte
ESTRECHAMIENTO ,,; u,
, quidquid in angustum producitur
coarctatio
ESTRECHAR , , ,, , , , , ,

348

va estrechndose: ,, angustus,arcte in se ipsum contractus

(,, ),, u, u, u, u, u, u,
premo, in angustum cogo,angus
tum reddo,in angustum ago,coarcto,
illigo,urgeo.- Capaz de estrehcar:
u,, habens vim astringendi.- Fuerte para: ,,, validus ad strigendum.Ir estrechando: in angustum
ex lato contraho.- Meter en estrechu
ra: ,
in angustum cogo.Estrechar por todas partes: u circumquaque addenso.- Al mismo
tiempo: u,- una adstringo.- Todo lo que se va estrechando:
,, id omne quod ex lato
in angustum contrahitur

ESTRECHURA ,,; ,
locus angustus.- Meter en: u
in angustum cogo.- Poner en
estrechuras: u
in arctum
cogo
ESTREGADERA ,, balnea
ris strigilis
ESTREGAR , , , (,) scarifico,perfrico.- Antes: ,- ante scarifico.- Suavemente: leviter defrico
ESTRELLA ,,; ,u,
,,; ,u, stella,
lucifer,astrum.- Brillante de estrellas,brillante como una: ,
,
stellarum fulgens,ut stella
fulgens.- Con cabellera (cometa):
crinata stella.- Curso
de una estrella que ocupa el medio
del cielo: u,,
sideris medium coelum tenentis cursus.- Influencia de las:
,, effectus stellarum.- Semejante a: ,,
stellae
similis.- Adornado de: ,,
; ,, gemmis, stellis
distinctus.- Adornar con estrellas,
poner en el nmero de las: ,
sideribus distinguo

ESTRECHEZ ,,; ,,; ,, angus


tia.- Con estrechez: anguste
ESTRECHO ,,; ,,;
,,; ,u,
strigosus,arctus,angustus.- De
mar:
,,;
,u,;
,,; ,,; ,u,; ,,
fretum,
tractus inter duo litora.- Encerrado
en un estrecho o angostura: ,, angusto freto adstric
tus.- Navecilla para pasar un: ,u, navicula ad transfretandum.- Paso estrecho: u,,
in angusto contractio.- Pequeo:
,,
parvum fretum.- Que
inter sidera refero.- Aparicin de
muchas estrellas a la vez: ,
,
coapparentia multarum stellarum

saxa allido.Contra: ,
u,- allido
ESTREMECER , , concutio
Que estremece la tierra (pico de
Poseidn): ,, concussor terrae.- Estremecerse: ,, () tremisco,horreo,extimesco

ESTRELLADO ,,
,,; ,, stellans
stellaris, stellatus
ESTRELLAR `, ,-,
, impingo,illi
do.- Contra el suelo: `,
allido solo.- Contra la
tierra: u
humi allido.Contra las rocas: ad

ESTREMECIDO ,,
factus

treme-

ESTREMECIMIENTO ,,;
,, horror,succussio

349

ESTRENO ,,

Estriado: `, u,,
u,, striatus,virgatus

encaenia

ESTREIDO u,, cui alvus est adstrictior ( de vientre


estreido)
ESTREIR

ESTRIAR `u

strio

ESTRIBAR
,
,
, , firmo,
innitor

adstringo

ESTRPITO ,,; ,
,; ,,u,; `,
u,; ,u,; ,,
,,; ,,; ,u,; ,,; ,
u,; ,,; u,,;
u,,; u,,; ,
;
u,,;
,,;
,,; u,u,; ,,; ,,; ,u, strepitus.- Mover estrpi
to: u
strepitum cieo.- Que
ama el: ,, amans stre
pitum.- Que causa grave estrpito:
,,
gravem strepitum
edens.- Que hace estrpito al mismo
tiempo: ,, una strepitum edens.- Sin estrpito:
sine strepitu.- A quien da cuidado
el estrpito: ,, cui
strepitus curae est.- Con estrpito:
, cum strepitu.Hacer estrpito: ,
, u, , , , strepito,stre
pitum edo.- Hacer rudo juntamente:
una strepitum edo

ESTRICTAMENTE , u,
u stricte,comprehensim
ENTRISTECER,estar
moerore afficior

triste

ESTRO ,u, oestrum.- Agita


do por el estro o inspiracin potica: ,, oestro agitatus
Inspiracin potica: ,,
,, oestrum
ESTROFA ,,
stropha.- Que
tiene una sola estrofa: ,
, unicam habens strophen
ESTROPEAMIENTO ,,;
,, laniatus
ESTRUCTURA ,,; ,,;
u,,; ,,; ,,; ,,; ,
, structura,exstructio.- Gne
ro de estructura en que aparecen las
piedras iguales sin serlo: u,u, structurae genus quando
inaequali crassitudine lapidei parie
tes exstruuntur.- De igual estructura: ,, aequalis structu
ra.- De piedras escogidas: ,, e selectis lapidibus opus
exstructum

ESTREPITOSO ,u, (adj.masc.)


,,; `,,;
, ,u,
; ,,; ,,;
, u,,;
,; ,, streperus,
strepitum edens, habens vim ciendi
strepitum,stridulus

ESTRUJAMIENTO,accin de estrujar,exprimir: ,, expressio


ESTRUJAR

ESTRA
,,,u.,;
,, stria,striatura.- Que
tiene cuatro estras: u,,
quatuor strias habens.ESTUARIO ,u, aestuarium

stringo

ESTRUMO o estrigno (yerba) ,


u,; ,u, solanum
ESTUCHE ,,; ,u,
u,; , u,u,; u,
,; ,,; ,, cap

350

sa,theca,loculus.- Para anillos:


u,, annulorum theca
ESTUDIANTE ,,
ticus

stupro
ESTUPRO u, u,
,
stuprum,stupratio.- Cometer
un estupro: stupro
ESTURIN u,u, silurus

scholas

ESTUDIAR studeo.- El que ha


comenzado tarde a estudiar: ,,
qui non pridem coepit
discere

ETCTERA u
caetera
TER ,,

ESTUDIO,,; ,u,,;,, stu


dium.- Consumirse en estudio: studio extabesco

ETERNAMENTE

stupendus
stupide,

TICO ,, ethicus
ETIMOLOGA u,, etymologia,originis nominis indicatio.Aludir a la etimologa del nombre:
u ad nominis ethimologiam alludo.- Segn su etimologa:
pro vocis origine

ESTPIDO ,,
,,,
,,; ,u,;
,,; ,,; ,(-u,u,u),u,,; ,,; ,, stupidus,ex
cors,bebes

ETIMOLGICO u,,
mologicus

ety-

ETOPE ,,,; ,
, aethiops

ESTUPOR , u,,;
,,; ,,;
,,; ,u,; ,,;
,, stupor.- Que causa estupor: ,, stuporem infe
rens
,

eterne

ETERNO ,,; ,,
(lo eterno), ,, aeter
nus.- Eterno,engendrado por s mismo
u,, aeternus,ipse a se
genitus.- Que existe ms all de
todo tiempo: ,, ultra
omne tempus existens

ESTUPIDEZ ,, stupor.- Cra


sa: ,,
crasa stupiditas.Obrar con estupidez: ` stolide ago

ESTUPRAR

aether

ETERNIZAR, hacer que dure mucho algo


perduro

ESTUPEFACTO,quedar con la boca abier


ta ,, stu
peo,inhio

et

ETERNIDAD ,,; ,
aeternitas

ESTUFA u,u, vaporarium


Estufilla:
,,u,
ignarium

ESTPIDAMENTE
stolide

...

ETREO ,,, aetherius.- Que vive en el cielo,que


planea sobre la tierra: ,
, in coelo degens

ESTUDIOSO u,,; ,, studiosus.- Muy: ,, superextensus

ESTUPENDO u,,

EUCARISTA,accin de gracias: ,, gratiarum actio.- Participacin en la eucarista,comunin


,, sacrae eucharistiae
participatio

,-

EUFEMISMO,denominacin

351

decente

de

objetos vergonzosos o asquerosos:

honestiori nomine rem


odiosam,pudendam praetexo

cosa que no lo es: ,,


; ,,; ,,
pudendae rei honestum nomen,favorabilis verbi usus.- El que usa de
eufemismos para no decir palabras
malsonantes: ,,
qui
verbis extenuat res odiosas.- Usar
eufemismos para evitar el nombre de
,u, tithymalus

EUFONA ,,

EUFORBIO (planta) u,,

EUFORIA,capacidad para sobrellevar


el dolor: ,, vis dolorem
sufferendi
EUMNIDES

Eumenides

EUNUCO `, ,
,, u, , , , ,u,;
,,; ,,;
, semivir, eunuchus, spado,castratus
EURO (viento) ,u,;
, Eurus

suavitas vocis

EUROPEO , (masc.), ,, europeus


EVACUACIN ,,,, egestio,evacuatio.- Del
vientre: ,,; ,
,; ,u,,;
u,,; ,,; ,, purgatio,alvo prolu
vium,evacuatio.- Evacuacin de lqui
dos ,,; ,,
evacuatio
humorum
(trmino
de
medicina).Debilitado
por
las
evacuaciones ,,
, effoetus
EVACUAR,desocupar,vaciar: , ,-,
,-,
,
, , , ,
- evacuo,inanio.- Dar de vientre
, , ,


(salirse
del
camino)
exonerare
ventrem.- Con purga: evacuo
purgatione.- Apetito de evacuar lo
que est lleno: ,, appeti-

352

Ser evangelizado: evan


gelizor

tus exinaniendi quod plenum est.Que


tiene
virtud
ee
evacuar:
,, evacuandi vim habens

EVAPORACIN ,,;
,; ,,; u,
,; ,,; u,
,,; ,, evaporatio,exspiratio,vaporatio

EVADIRSE , , ,
,-, ,
,
,

subterfugio,effugio,evado.- A escon
didas:
clam declino.Juntamente: u,-
- simul,una evado
EVALUACIN ,,
timatio
EVANGLICO ,,
licus

EVAPORAR , u, , evaporo,vaporem elicio.- Juntamente: u


simul
evaporo.- Que se evapora: ,
, evanescens.- Evaporarse:
in vaporem abeo

aes-

evange-

EVAPORIZAR
converto

EVANGELISTA ,, evangelista
EVANGELIZAR evangelizo.EVASIN u, ,,
effugium
EVENTO
,
,
;
,
,
eventus

in

vaporem

,-, , u, , vito,evito,declino
El golpe: ,-u
declino.Que puede ser evitado: ,,
qui vitari potest.- A quien hay que
evitar: ,, quo fugiendum est.- A quien se ha de evitar:
u,, vitandus.-Que se ha
de evitar: u, u,
cavendum,fugiendum

EVIDENCIA , ,
,,, evidentia,pros
pectus,perspicuitas.- Con evidencia
perspicue
EVIDENTE ,,; `,,
,; , , ,
, u,, perspicuus,
evidens,conspicuus.- Por s mismo:
,, per se manifestus.Lo evidente: ,u evidens.Que salta a la vista: ,,
manifestus
EVIDENTEMENTE ,
te,clare

EVITARSE, que debe o puede evitarse:


,,; u,,; u, u, vitandus,qui quod
vitari potest
EVOCAR

evoco

EXACCIN ,, exactio.De la quinquagsima parte: ,, quinquagessimae partis


exactio

aper-

EXACERBACIN ,, exacerbatio

EVITADO,que es evitado o puede evitarse u,, qui vitatur vel


potest evitari

EXACERBAR
,
,
, (),
, exacerbo

EVITAR , , ,
, , , u,
, , , u, , , (u), (slo aor.e inf.),

EXACTITUD ,, accuratio>
Con exactitud: , exac-

353

cin: ,, examen> Sujeto a


examen:
,,
quod
in
considerationem venire potest> Con
diligencia: ,, perpensatio

te> Ser amante de la exactitud: amo accuratam operam


EXACTO ,,; ,
,; ,, (justus) congruus, exactus
EXACTOR ,,
(cobrador)

EXAMINADO
,,
multum
spectatus> No examinado diligentemente: ,, non perscrutus

exactor

EXAEDRO ,, sex latera


habens

EXAMINADOR ,, explorator> De todo: ,, omnium inspector

EXAGERADAMENTE exageratorie

EXAMINAR , , ,
,
,
, , , , , , , , , ,
, , , , , , , appendo,
examino, excogito, perspicio, interrogo, respicio, recenseo, expendo,
exploro, lustro> Examinar antes:
, , ante examino, ante exploro,
ante speculor> Con diligencia: -

EXAGERAR
,
,
, y
(tragice expono,exaggero) exaggero,
augeo> Mucho: exaggero
EXGONO
,
sexangulus

,,

EXALTACIN , , ,, exaltatio
EXALTAR

exalto

EXAMEN
,
,,
examinatio> Diligente: ,
, diligens inquisitio> Pondera, probo, diligenter
expendo> Con la mano: admota
manu exploro> Con los dedos: digito commostro> Con mucha
exactitud: ad unguem exigo>
Diligentemente: , longe, diligenter examinare o
prospicio> El que sabe examinar:
,, qui habet vim
probandi> Examinar bien:
bene exploro> Las facciones de uno:
facem alicuius diligenter annoto> Examinar ms: se insuper expendo> Ponderar, tomar
en consideracin: libro>
Que examina antes las cosas: ,,, qui rem ante speculatur>
Que examina: ,, perpendens> Ser enviado para examinar,
explorar: praemittor> Examinar juntamente: -

una considero> Unas cosas


junto a otras: unum alteri admotum contemplor
EXANGE ,, , ,,,; ,, exsanguis> Adv.:
, sine sanguine
EXNIME
,,;
, exanimis

EXASPERACIN , ,,; ,, exasperatio, exacerbatio


EXASPERADA
exasperata

EXASPERADO, estar exasperado exasperor

354

celencia: ' per excellentia

EXASPERAR , ,
, , , , , , , , , , , , , , , , , , exaspero, in
iram concito, exacerbo, effero> Que
tiene fuerza de exasperar: ,, exasperandi vim habens

EXCELENTE ,, ,,
,,;
, ,,; ,; ,,; ,,;
, ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; , ,, ;
,
,
,
, , , , , , ,
,,;
,
,
,
,,;
, ,,; , ;
,,;
,,

eximius,
excellens,
conspcuus,
eminens, praestans, summus> Excelentsimo: ; , ,,;
,,;
,, praestantissimus, excellentissimus> Lo excelente, lo
mejor en cualquier cosa: ,,
; ,, in re qualibet
praestantissimus (vg. ,
..la flor de la juventud, la
flor de la sabidura)> Ms excelente:
,-,,
praestan
tior> Obra excelente: ,
opus egregium

EXASPERARSE , , , exacerbor,exaspero
EXCAMACIN ,, desquammatio
EXCAVACIN ,-, , , ,,; , ,, suffossio, excavatio> Sacado por excavacin:
,, fossitius
EXCAVADO ,, excavatus
EXCAVAR ,-,-, , , , ,-, , , ,
fodio, defodio, excavo> Poco
ha excavado: ,, nuper
excavatus> A modo de tubo o fstula:
inb fistulam excavo
excedens

EXCELENTEMENTE , , , excellenter, eximie

EXCEDER , , ,-,-, - ,
, , ex- cedo,
excello, praecello, longe supero, praesto> Al vigor de la edad:
aetatis vigorem excedo>
Que excede el nmero: ,
, numerum excedens

EXCELSO , ,,;
,,;
,,
(vecino de los astros), ,
,,; ,,; ,
, excelsus, in alta assugens,
summus> De miras elevadas: ,, cuius consilia sunt excelsa

EXCELENCIA ,,; , ,,; ,,


excellentia, praestantia> Por exEXCEPCIN
,
,
,;
,,;
,, exceptio

EXCEPTUAR , , ,, exceptione summoveo


immunem facio, excipio, eximo

EXCEDENTE ,,

EXCESIVO ,
nimius, immodicus>

EXCEPTO praeter

355

,,
Ser excesivo:

nimius sum in

EXCITATIVO ,,; ,
,
,,
habens vim excitandi, excitativus

EXCESO ,,; ,,
excessus

EXCLAMACIN
,,
,; ,, exclamatio

EXCISIN ,,; ,,
excisio
EXCITABLE
lis

,,

EXCLAMAR , , ,
, , exclamo> Con gemidos: cum
gemitu exclamo

excitabi-

EXCITACIN , ,,
excitatio

EXCLUIR , , ,
, , , , amando, excludo> Que
nada excluye: ,, qui nihil
perficit> Que se excluye: ,, vim habens abstrahendi>
Quedar sin parte: expers
sum, parte mea defraudor

EXCITADO ,, qui acerbo


est animo> Animo excitado:
, iracundus
EXCITANTE ,, habens vim
excitandi
EXCITAR,, , , , ,-,-
, , ,, , , ,
, , ,,
,
,
,
, , , , , , , , , excito
concito> A la ira: in iram
concito> Antes: ,- ante
concito> Apto para excitar: ,, aptus ad excitandum
Contra: , concito in> El deseo pruritum
excito> Estar excitado por la rabia:
rabie concitor> Estar excitado: perturbor> Incapaz
de: ,, ex quo qui excitari nequit> Juntamente: ,-, una excito> Propio para excitar: ,, habens vim excitandi> Que
excita a las mujeres: ,
, concitator mulierum> Que excita el nimo: ,, animum excitans> Que puede excitar:
,, excitandi vim habens> Recin excitado: ,,
recens excitatus> Ser excitado:
, excitor

EXCOGITAR
excogito

EXCOMULGAR execror, diris


devoveo
EXCOMUNIN
,,
aeterno destinatus

exitio

EXCORIACIN ,,; , ,; ,, excoriatio


EXCRECENCIA ,,; ,, carnis generatio, excrecentia
EXCRECIN ,, excretio
EXCREMENTO ,,;
,,; ,,; ,
,,;
,
,; , , , , , ,,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,, merda, ejectamentum, oletum, excrementum> De cerdo: `,` suis excrementum
Lquido: ,, liquidum excrementum> Humano: ,, oletum> Que come excrementos: ,, medivorus

356

EXCUSA , , ,,;
,,;
,
,; ,,; ,, excusatio, recusatio, obtentus> Alegar
excusa: excuso> Confir-

EXCRESCENCIA ,,: ,, agnatio, excrescentia


EXCRETOR ,, excretorius
EXCURSIN ,,; ,
,, excursio, excursus
mada con juramento: ,,
excusatio jurejurando confirmata>
Digno de excusa: ,, excusationem habens

,,; ,,; ,,
,,;
,,;
,,; ,,; ,
,;
,,;
,,
justa,parentalia, inferiae, exequiae
Hacer exequias: , , ,
,
,
,
exequias facio> Hacer las
exequias a los padres: parento> A los familiares: parento> Celebracin de las exequias:
,, inferiae> Que hace
las exequias o funerales a los difun
tos: ,, qui justa mortuis
solvit> Que no ha recibido los honores fnebres, insepulto:
,, insepultus

EXCUSABARAJAS (cesta de mimbre con


tapa) ,,; ,, fiscella e vimine plexa in modum arculae
EXCUSAR , excuso, purgo crimen
EXCUSARSE , excuso
causor
EXECRABLE ,,; ,
,; , ,,; ,,; ,,,;,
,
,,;
,, qui patravit non obliviscenda, execrandus, execrabilis

EXHALACIN , ,
,; , ,,, ,,;
,,;
,, vapor, efflatio, exhalatio

EXECRACIN ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,, execratio> Merercedor de
toda execracin: ,,
ter omnibus diris devovendus
EXECRAR ,
, execror

EXHALAR , , , , , ,
, ,-, ,
-, exhala,spiro> Olor:
, oleo, exhalo

EXHIBICIN , ,
; ,, exbibitio

EXGESIS ,, expositio

EXHIBIR , ,
exhibeo

EXENCIN ,`, ,,;


,,
exemptio,
liberatio> Privilegio de quedar eximido, exento: ,, exemptio

EXHIBIRSE con vanidad ad


pulchram speciem me exorno
EXHORTACIN ,,;
,; ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,; ,, ,,
; , , -

EXENTO , , ,, exclusus, immunis, exemptus


EXEQUIAS `,,; ,,
; ,,; ,,;

357

exhortor, hortor> Exhortando: adhortando> Adems: insuper adhortor> Aplau


diendo: plaudendo adhortor> An ms: adhortor
De paso: obiter addortor> Juntamente: una
adhortor> Propio para exhortar: ,, habens vim adhortandi> Que exhorta mal: ,,
male adhortans> Que tiene fuerza de
exhortar: ,, qui habet vim adhortandi> Secretamente:
tacite hortor> Exhortar
juntamente: adhortor>

, , ,,
,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, hortatio,adhortamentum
EXHORTADOR ,,; ,, adhortatur
EXHORTAR , , , , , , , , , , , ,-, , , , ,
, , ,
, , , , , , , , , incito,
EXIGIR ,- exigo> Hasta lo
ms mnimo: ad unguem
exigo> Malamente: perperam
exigo> Ms de lo justo: ,- ultra debitum exigo> Ocultamente: clam exigo

Antes: , ,
ante existo> A un tiempo:
una existo> Cerca, junto con:
subsisto una> Hacer que esista lo que no era:
essentiam do> Lo que existe por s
mismo: ,, sponte proveniens> Existir por s mismo: per se existere> Primero: , prior existo>
Que existe a un tiempo: ,
, simul existens> Que existe
antes de haber sido hecho el mundo:
,, qui est ante mundum
Que existe antes que la luna: ,,;
,,;
,, ante lunam existens
Que existe ms all de la vida:
,, ultra vitam exsitens>
Que existe por s mismo: ,
,,;
,
, a se ipsum ortum habens>
Existe: instat

EXIGUO ,,; exiguus


exiguum
EXILIADO ,,
dibus pulsus

a suis se-

EXIMIO , , , ,,; ,,
,,;
,,
eximius, summus
EXIMIR , , ,
, immunem facio, eximo> Eximir secretamente:
clam eximo
EXISTENCIA, vida ,, vita;
dota- do por su propia sustancia de
existencia: ,, in se
habens existentiae rationem

XITO ,,; ,,;


,,; ,,; ,
, exitus> De difcil xito: ,,
difficilem
exitum
habens> Obtener xito feliz: una sucessum prosperum habeo

EXISTENTE ,, ens
EXISTIR ,-, , , , existo,exsto> A la vez: , ,- simul existo> Antes o el
primero: ante o prior existo>

XODO ,, exodus
EXONERAR

358

exonero, exoneror

ventrem
EXPECTORAR ,
exspectoro

,-

EXORCISTA ,, exorcista
EXPEDICIN ,,; ,
,; ,,; ,,;
,, expeditio> A caballo:
,, equitatio> Emprender una
expedicin: expeditionem
sumo> Encargarse de una expedicin
contra alguno: suscipio
adversus expeditionem> Marchar a una
misma
expedicin:
ad
eamdem expeditionem proficiscor>
Meditar una expdicin;
expeditionem agito> Expedicin militar contra alguno: ,,;
,,;
,
,; ,,; ,,
exercituus ductio, miliaris expeditio> Naval: ,, expeditio
navalis> Preparar una expedicin:
expeditionem paro

EXORDIO ,,; ,,
; ,,; ,
praeparatio narrationis, exordium
Perteneciente al exordium: ,, ad exordium pertinens
EXTICO ,, exoticus
EXPANDIR
expando

,-,

EXPASIN, alegra ,, alacritas


EXPATRIAR in alias sedes migrare
EXPECTACIN ,,; ,,; ,,; ,,; ,, exspectatio

EXPEDITAMENTE
expedite

EXPECTATIVA , ,
, exspectatio

EXPEDITIVO
instans

EXPECTORACIN ,, id quod
tussiendo exspuitur
EXPEDITO ,,; ,,;
, , , , ,, expeditus> Para
todo: ,, ad omne opus
expeditus>
Poner
expedito:
,
,

expedio, extendo

,,

Muy experimentado: ,,
,,, multa expertus
EXPERIMENTAL ,, empirus
EXPERIMENTAR ,
, , , ,-,
,
,
experior, periculum facio>
Primero: prius experior>
Adems: insuper experior> Segunda vez: iterum
libo> Que experimenta lo mismo:
,, qui idem experitur>
Que experimenta por primera vez:
,,; ,, () qui primus experitur> Que no
puede ser experimentado: ,, difficilis ad probandum

EXPELER , ,
expello> De alguna parte:
aliunde expello
EXPERIENCIA ,, tentartio
Tener experiencia: peritus
sum> Que tiene experiencia: ,, peritus
EXPERIMENTACIN ,, tentatio
EXPERIMENTADO , ,
,, peritus, spectatus>

EXPERIMENTO ,,; ,,; ,,; -

359

,,; ,,
mentum, exploratio

, , , ,
, ,-
explico, expono> Se debe explicar con claridad:
aperte explicandum> Sutilmente las
cosas ms pequeas:
minuta et argute persequor> Antes:

ante
explico>
Con
claridad: , clare et
perspicue explico> Difcil de explicar:
,
,
,, difficilis ad explicandum> Explicar ms:
explico> Fcil de explicar: ,, explicatu facilis> Las
cosas ms insignificantes:
minutissima persequor> Lo
que otro ha dicho: juxta
ea quae dixit alius loquor> Punto
por punto: siggilatim
expono> Que no se explica fcilmente
,, difficilis ad explicandum> Que puede ser explicado:
,, qui potest exponi>
Que sirve para explicar: ,, habens vim explicandi

tenta-

EXPERTO ,, artificiosus,
eruditus> Ya desde mucho tiempo: ,, (-) multum iam
uso ad agendum exercitatus
EXPIACIN ,,;
expiatio, purgatio

,,

EXPIRAR (antnimo de inspirar) , , , ,


, , , ,
, (morir) exspiro,
efflo
EXPLANAR ,
explano

EXPLETIVO ,, expletivus (partculas o voces que se


usan para hacer ms armoniosa la locucin)
EXPLICABLE
,,
facile explicari potest

qui

EXPLICACIN
,
,
,
,
,
,, explicatio> Detallada:
,,
expositio>
Lugar de explicacin: ,
, schola> Previa: ,
praevia explicatio

EXPLICATIVO ,, habens
vim explicandi
EXPLORACIN ,,; ,,; ,,; ,
, exploratio,speculatio
EXPLORADOR ,,; ,
,,;
,,
explorator> Que examina: ,
explorator

EXPLICADO ,, non explanatus


EXPLICAR , , ,-, , , ,-,,
,
,
,
,-,
, , , EXPLORAR, examinar , , , , ,
,
,
, , , , , ,
, , ,
(probar) sciscitor, explor, exquiro>
Antes: ante exploro> Con
diligencia: exquiro> Envia-

do para: ,, praemissus ad explorandum


EXPLOSIN ,, diruptio
EXPONER , , , , , , exponere> A la vista
, ,- in
proscenium produco> A los nios:

360

,, soli expositus> Ser expues


to: exponor

xpono> Al sol: , ante insolo>


Antes: ante expono>
Dar una respuesta, describir: expono> Cualquier cosa de una
manera trgica: tragice
expono> De paso: obiter expono> Juntamente:
simul expono> Primero:
ante expono> Ser expuesto a la vista
in medium afferor

EXPUGNABLE , , ,, qui expugnari potest,


expugnabilis> Apenas:
, ,, vix expugnabilis
EXPULSADO ,, expulsus>
De los territorios, del pas: ,,, e finibus, e regione expulsus

EXPONERSE a riesgos, temerariamente:


,
,`,
periclitor

EXPULSAR , , , , , abjicio
e sedibus moveo, extrudo> Ser expulsado: expello> Expulsado:
,, loco suo emotus

EXPORTACIN ,,; , ,, exportatio


EXPORTAR , , exporto> Afuera antes:
ante exporto> Fraudulentamente: furtim exporto>
Juntamente: una effero et
exporto

EXPULSIN ,,
,
,
,
,,; ,,;,, depulsio, expulsio, ejictio> De la ciudad: ,,
expulsio extra terminos urbis> De la
tribu, del clan: ,,
ejictio> De casa: ,,;
,, ejicitio e domo>
Proceso por expulsin ilegal: actio unde vi

EXPOSICIN (dar forma verbal a una


idea) ,, enuntiatio
EXPRESIVO ,, expressus
EXPRESO ,,; ,,
expressus

EXPURGAR , expurgo

EXPRIMIDO ,,; ,,
expressus, expressum

EXQUISITAMENTE exquisite
EXQUISITO ,,; ,,
exquisitus> Demasiado exquisito:
,, nimis exquisitus> Lo
exquisito: ,, exquisitum

EXPRIMIR , ,
, , , ,-, exprimo, premo,
exsurgo, exprimendo aufero> A gotas,
gota a gota: , , exprimo guttatim> An
ms: insuper exprimo> El
jugo: succum exprimo> Ir exprimiendo:
,

instillo> Un poco: leviter


exprimo> El que exprime:
,
, is quis exprimit

EXTRAORDINARIO ,, insolitus
EXSPECTACIN ,, exspectatio
EXSPECTADOR desde un lugar alto
, ,, spectator ex
excelso loco, prospectans
EXSPECTATIVA ,, exspectatio

EXPUESTO ,, ,
,; ,, (periculosus) expositus> Al sol: `-

XTASIS ,, extasis

361

,-,
,
,
, , , ,
,
,-,
, , , , , , -

ENTENDER , , , , , ,
,-,-, , , , , ,-,
,
,
,
,
, ,-, , ,-,
,
,
, , ,
, , extendo, sterno, perrigo, distendo, expando> A lo
largo: , , in
lon gum extendo, produco> Adems:
,
,-,
,-,

insuper extendo> Alrededor, por todas


partes:
,-,
, expando in orbem,
circumquaque obtendo> Debajo antes:
ante substerno> Debajo: , subtendo> Extender sobre: insuper extendo> Extendido a lo largo:
,, on longum protensus>
Hacia delante: ,- extendo, praetendo> Juntamente cerca:
simul juxta extrendo>
Juntamente: una ad latus extendo> Junto a: ,
juxta sterno, juxta extendo> La accin de extender o esparcir: ,, stratio, stratura> La cama: sterno> Lo
que se extiende ampliamente: ,, id quod late extentum est
Ms de lo lcito: ultra
fas extendo> Por bajo:
substerno> Por delante: ,
,-,- praetendo>
Por el suelo: extendo>
Por encima: , ,
super extendo, insterno> Por
todas partes: circumquaque
obtendo> Que extendi: ,,
(-) qui tetendit

el
suelo:
,-
subterno> Por la tieerra: ,
subrepo> Rectamente: in rectum protendor> Sobre:
super extendo
EXTENDIDO ,,; ,,
; , ,,; ,,;
,,;
,
,;
,,;
,,;
,,;
,,;
,,; ,, extentus,
patulus, protensus, exporrectus> A
lo largo: ,, protensus>
Como la hoja: ,, expansus> Delante: ,, praetensus> En lnea recta: ,
,; ,,; ,,
in rectum extendens> Lo que est
extendido: ,, id quod
expansum est> Por todas partes: ,,;
,
,-,,
circumquaque
obtentus
EXTENSAMENTE , , porrectim, late
EXTENSIN ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; ,
, , ,,
;
,,;
,,;
,, tentio, extensio, explicatio, productio> A lo largo: ,, in longum extensio> Alrededor: ,, circumtensio>
En lnea recta: ., in
rectum extensio> Excesiva: ,,immodica extensio> Ms dilatada: ,, ultra extensio

EXTENDERSE extensus sum> Extenderse a: prorrigor> Debe


extenderse por el suelo:
substernendum est> Mucho a lo largo:
in longum extendo> Por el
suelo: , humi serpens> Por

EXCESIVAMENTE extensive
EXTENSIVO

362

,,;

, extensius,tensivus

mit

EXTENSO , , - ,
,,; , late
se extendens, extensus> Muy
,,; ,,; ,,; ,, multum extensus

EXTENUAR , ,
,
,
,
, , , extenuo> Antes:
ante extenuo> Capaz de: ,
,; ,, extenuandi vim
habens

EXTENUACIN ,,; , ,, extenuatio> De


las tierras: ,, humi extenuatio

EXTERIOR ,, exterior
EXTERIORMENTE exterius
EXTERMINADOR ,,; ,, depopulator, exterminator

EXTENUADO ,, faciendi
facultate destitutus
EXTENUANTE , ,,
extenuans, qui extenuat et consuEXTERMINAR , , extermino, exitium facio

, , , ,
, extraho> Antes: ante extraho> Con sifn: siphonis ope extraho> Lquidos: liquores extraho> Violentamente de todas partes:
circumquaque traho> Ser extrado:
extrahor> Que tiene fuerza
de extraer: ,, vim
habens extrahendi

EXTERMINIO ,, exterminatio
EXTERNO ,, externus
EXTINCIN ,, exstinctio
EXTINGUIR ,-,-
, , , ,-,-,
, , extinguo> Juntamente: ,- simul extinguo> Propio para extinguir:
,,; ,, habens vim exstinguendi

EXTRADO ,, haustus
EXTRALIMITADO
,-;
,, ultra finem progrediens
EXTRALIMITARSE constitutum
cursum egredior

EXTIRAR , tendo

EXTRANJERO (Ver HUSPED) que odia a


los:
,,
qui
odit
barbaros> Tener el aire o el acento
extranjero peregrino aspectu utor> Extranjerizarse: barbarorum more vivo> Extranje(por oposicin a ciudadano) ,
,,,
falso
inscriptus> ,,,,; ,,; ,
,;
,,;
,
,,; ,,; ,,;
,,;
,,;
,,;
-

EXTIRPACIN ,, cum ipso


caule avulsio, exstirpatio
EXTIRPADOR ,, exstirpator
EXTIRPAR , . exstirpo, eradico
EXTRACCIN ,,; ,
, extractio> De baja extraccin:
,, ignobilis
EXTRAER , , ,

363

rte a los extranjeros:


hospites occido> Extranjero domiciliado: ,, inquilinus>
Extranjero en parte: ,
ex parte barbarus> En tierra ajena: ,,in terra peregrina
Engao a los extranjeros: ,
,
hospitum deceptio> Establecerse
o residir como extranjero en alguna
parte: peregre veniens
aliquo diverto (dirigirse a algn
punto el que viene de fuera)> Establecido en un pas: ,,
advena> Estancia de un extranjero
establecido en un pas: ,,;
,,;
,, habitatio in gente cui situs est, peregrinatio> Expulsar a
los extranjeros: , peregrinos expulso> Expulsin de
los extranjeros o de las cosas extranjeras_ , ,,
peregrinorum expulsio> Extranjerizo:
,, barbaricus> Frecuentado de extranjeros: ,,
hospitibus frequens> Generoso con
los extranjeros: ,, hospitalis> Gua de extranjeros: -

,,; ,,; ,,;


,,;
,,;
,,;
,,;
,,;
,,;
,,;
,,,;
,
,,; ,,,; ,,; ,,; ,,; , ,, ;
,
,,;

peregrinus, advena, extraneus, alienigena, externus, adventicius, barbarus, hospes> A modo de extranjero:
more peregrinorum> Aborrecedor de extranjeros: ,,
osor hospitum> Adopcin de una costumbre extranjera: ,, peregrini novique moris susceptio>
Amante de los extranjeros:
, amans hospitum> Perteneciente a
los extranjeros: ,, ad
hospites pertinens> Que honr a los
extranjeros: ,, hospes
colens> Alimentar a los extranjeros:
alo hospites> Que da de
comer a los extranjeros: ,
, hospitum nutritor> Ciudadano,
aunque oriundo de extranjeros: ,, qui, quamvis peregrinus,
habetur civis> Casi extranjero: ,, aliquantum peregrinus>
Castigar a los extranjeros: plagis hospites caedo> Dar mue
,, hospitum ductor> Gustar de
lo extranjero: amo peregrina> Que recluta soldados extranjeros: ,, externos milites colligens> Habitar en la nacin de que se ha hecho ciudadano:
in gente, cui insitus
sum, habito> Inhumano con los
extranjeros: ,, inhumanus erga hospites> Llevar a los
extranjeros a visitar lo que hay que
ver: duco hospites ad ea
quae visenda sunt> Lo que pagaban
los extranjeros: ,, id
quod a peregrinis solvebatur> Mana
por lo extranjero: ,,
peregrini cultus insanum studium>
Matanza de extranjeros: ,
,, hospitum occisio> Mesa
para los extranjeros: ,,

mensa hospitalis> Mezclado con


extranjeros: ,, mixtus barbaris> Que mata a los extranjeros: , ,,
,, hospites occidens>
Usar lenguaje extranjero:
peregrino sermone utor> Lenguaje
peregrino o extranjero: ,
, peregrinus sermo> Recibir al
extranjero: peregrinum accipio
Muerto por los extranjeros: ,, ab hospitibus interfectus>
Obsequio hecho a los: ,,
xenium, munus hospiti datum> Odio a
los extranjeros: ,, odium
hospitum> Pronunciacin extranjera: ,, vitium
hominis barbare pronuntiantis> Pronunciar con acento extranjero: -

364

,; ,,; ,,
erraticus, in errorem actus, devius>
Andar extraviado: vagor

barbare pronuntio> Protector, extranjwero residente en una


ciudad, que protege a los que llegan
especie de cnsul,actual: ,
, protector> Que devora a los
extranjeros: ,, hospites devorans> Que habla mal un
idioma extranjero: ,,
qui barbare verba alienae linguae
affert> Que tiene acento extranjero:
,,
barbaram
vocem
habens> Que viene como extranjero:
,, ut hospes adveniens>
Recepcin de un extranjero:
, hospitum susceptio> Reunir a
los extranjeros o forasteros: peregrinos congrego> Salir al:
peregrinor> Segn costumbre
de los: ad morem barbarorum> Ser extranjero: ,
peregrinor in,peregrinus et
ignarus sum> Usar de lenguaje, costumbres extranjeros: ,
peregrina lingua utor, peregrinis
studeo> Volverse extranjero: barbarum reddo

EXTRAVIAR errar e facio


EXTRAVIARSE
,
,
(abducor a grege separarse del rebao), ,
aberro> Hacer extraviarse
, aberrare facio> Juntamente con otro: una cum alio oberro> Salirse del
camino: a via recedo
EXTRAVO , ; ,
error
EXTREMIDAD ,,; ,
,; ,,; ,,
,,;
,,;
,,;
,,;
,,;
,
, extremitas, rerum extrema pars,
summitas> De cualquier cosa: ,
, extremitas> Desde la extremidad
ab extremo> Que llega o se
extiende hasta la extremidad: ,, ad extremam usque partem
pertendens

EXTRAAMENTE peregrine
EXTRAEZA ,, admiratio

EXTREMO ,,; ,,;


,,;
,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; (extremum) extremus, postremus, ultimus
summus> Al extremo, a lo ltimo:
` ad extrema

EXTRAO , ,,;
,,; ,, ;
, ,, alie- nus a
domo, adventitius, externus
EXTRAORDINARIO ,,; ,, extraordinarius, extra
naturam positus> Relato de cosas extraordinarias e increbles: ,, admiratio ex insolentia

EXTRNSECAMENTE , extrinsecus
EXTRNSECO ,, extrinsecus

EXTRAVAGANTE: , ,,
() vecors, delirus

EXTRIIR abstringo

EXTRAVIADO
,
,
EXULTAR exulto
EXABUNDANCIA (ABUNDANCIA)
EXVOTO ,, donum quod deo
consacratur

EXUDACIN
exsudatio

EXPIACIN ,, expiatio

,,

EYACULAR fecundo

365

ingens

; u,u, amor fabularum.Amante de las: u,, amans


fabularum.- Aadir fbulas a fbulas
u,
u
fabulas
fabulis adjicio.- Aadir una fbula:
u, u insuper
affabulor.- Autor de: u,
u,,;
u,u,
fabularum fictor,auctor.- Composicin de: ,, fabu
larum compositio.- Contar fbulas:
u fabulas narro.- Expli
cacin de: u,,; u,, fabularum explicatio.Explicar una: u, u
affabulor.- Gustar de las: u
studiosus sum fabularum.- Invencin
de: u,, fabularum fictio
Creador de: u,, fabulae
conditor.- Inventar fbulas: u fabulas fingo.- Fbula moral: ,u, fabula moralis

F
FBRICA ,,; ,,
fabrica
FABRICACIN ,,; u,,; ,,, fabricatio,coagmentatio,conditura,actio
fabricandi
FABRICADO u,, fabricatus.Bien fabricado: ,u,,
bene fabricatus.- De nuevo:
,, novo modo compactus
FABRICANTE ,,; ,
u, fabricator
FABRICAR u, ,
u, , (,), , , ,
, , , u, (u,u),, , , fabricor.- Apto para: u,, habens vim fabricandi.- Con arte,siguiendo reglas: artificio
se fabricor.- Encima o cerca:
insuper o juxta exstruo.Segn arte:
arte paro et
conficio.- Al mismo tiempo: u simul fabricor
FABRIL ,,
Instrumento
fabril:
fabrile instrumentum

FABULOSO u,, (u
u,,; u,,; ,,; ,, fabulosus,commentitius
FACCIN ,,; ,,
factio.- De una misma faccin:
u,, ejusdem factionis.- Estar rodeado de: ,
; , seditionibus premor.- Jefe de: ,u, factionum dux.- Ser compaero en la: u factionis sum
socius

fabrilis.,

FACCIOSO ,,; ,,; ,,; ,u, factiosus.- Afiliado a un


partido poltico: ,u, qui
est contrariae factionis

FBULA
,,;
,u,;
u, u,,; ,
u,; ,, fabula.- Fabulilla: u,u,u, fabella.- Inventor de: u,,
; ,u,; ,,
fabulator, fabularum et historiarum
conditor.- Significado de una: ,u,
affabulatio.- Sembrar
fbulas: fabulas spargo.Fbula (mentira) ,,
fabula.- Aficin a las: u,

FCIL `,`,,; u
,; , , , , , ,,; ,,,,; u,
facilis,illaboratus.- Ms fcil:
`,,;`,,;`,,;`,,
facilior.Ms fcil (adv.): `, `,

337

FCILMENTE , ,`,`
`, `, `, `,`,
`, `, `, , `, , , ,
, , ,-, ,-
facile, nullo labore
Ms: ` facilius.- Muy: `,`,`,`,`
facillime

` facilius.- Muy: `,,


; `,, facillimus
FACILIDAD , ,
, , ,,;
`u,,; `,, fa
cilitas.- Con facilidad: `
facile
FACILITAR u, u,
u,

facilem
reddo,expedio

FACINEROSO
,,,
scelestus.- Muy: ,,

facinerossimus

FAJAR

FACTICIO,no natural,artificial:
,, factitius

FALACIA u,,; `
,,; ,,; ,, (mos creticus),,,;
,, fallacia.- Usar de: ,
sophismatibus
utor

FACULTAD `,,; ,
,; ,, facultas.-Facul
tades: ,,; ,, facultates
FACULTAR uu

FALANGE ,, agmen.- A ma
nera de: phalangis instar.- Mando de una falange o escuadrn: ,, imperium ejus
qui phalangi praeest.- Ms lar-ga
que ancha (trmino militar)
, phalanx quae procedit profundior quam latior.- Tres falanges:
,, triplicata phalanx
Unica
falange:
,,
unica phalanx.- Jefe de una falange:
,u, praefectus phalangis.- Soldado de una falange,legionario: ,u, pedes, legionarius
FALARICA,arma arrojadiza:
,, falarica.- Flecha cuya punta lleva una estopa inflamada:
,, phalarica

copiam facio

FACUNDIA ,u,; , ,,; ,,; u,


,; u,, facundia,bene
dicendi vis
FACUNDO ,u,; ,,;
, ,,;-,
; ,,; ,,; u,,, facundus
FAETN ,
FAISN ,,

Phaaeton
phasianus

FAJA , ,,,
,; ,,; ,
u,; ,,; ,u,; ,,; ,,; ,
u,;
,,;
,,
fascia,zona.-Para el vientre:
,u, ventrale vinculum.- Que
tiene una faja purprea: u,, qui zona purpurea est.Vendedora de fajas o cinturones:
,,
quae fasciolas
vendit
FAJADO ,u,

fasciis involvo

FALAZ
uu,,; `u,
,; ,,; ,,
; (-,,); u
,; ,,; ,u,;
,,; u,u,; u,,; u, u,
; ,,; ,,; ,, fallax,deceptor,versutus.- Hombre falaz: ,,
homo nequam.- No falaz: u,
minime fallax

fasciatus

338

,,; u,,; u
,; ,, mendacium, commentum, dolosum commentum,
falsitas.- Crimen de falsedad: ,,
crimen falsi.- Decir
falsedades: u falsa dico.El que dice falsedades o miente:
,,,; u
u,u,,
falsa crepans.Escribir falsedades:
fingo scripturas

FALDA de los montes: ,;,, pes montis, pars infima mon


tium
FALLAR insuper decerno
FALO,emblema de la generacin que se
llevaba en las fiestas de Baco: ,, phalus.- Andar sobre los
falos super phalum ince
do.- Sacerdote de Prapo:
u, Priapi sacerdos.- Qie lleva
falo en las fiestas de Baco: ,, phalli gestator.- Relativo al falo o fiestas de Prapo:
,, ad phallos pertinens

FALSIFICACIN de monedas o metales:


, ,, adulteratio metallorum
FALSIFICADO ,,
rius

FALSAMENTE ; u
,, infide,menda
ci nomine, falso, mendaciter
FALSARIO`u,,

spu-

FALSIFICADOR ,u,;
,, falsus monetarius,fal
sarius

falsarius

FALSIFICAR

FALSEDAD `,,; u
Escrituras: fingo scrip
turas.- Moneda: , falsum nummum percutio,falsam
monetam signo.- Un sello:
sigillum adultero.- Que falsifica
los escritos: ,, qui
fingit scripturas,falsarius

falso assimulo

, , (-,,
), delinquo,deficio,desum.- A la palabra:
converto me.- Al mismo tiempo:
u simul deficio.- Corporal
,,; ,, robur.- Falta
abest,deest,deficit.- Juntamente: u, u una
erro,una deficio.- Mucho falta: '
multum abest

FALSO ,,;
,; u,, (u,u), u,, non sincerus
falsus.- No falso: u,,
non falsus.- Que anuncia cosas falsas: u,, qui falsa
nuntiat

FALTO de recursos: u,,


non aptus ad machinandum
FAMA,,;,,; ,
,; ,,;,,; ,
,; ,,;,,;
,;
,,;
,,
fama.- Rumor: ,,; ,
, fama.- Sin fama: ,
; ,, innominatus.- Tener fama: u existimatione
floreo inter.- Adquisicin de la:
,, boni ominis captatio.- Amante de la fama popular: ,,
auram popularem
captans.- Buena fama: , ,,; ,,, bo-

FALTA
defecto
,,;
,, defectus.- Yerro:
,,; ,,;-,
erratum.- Carencia: ,,;
(gen.,) opus,inopia.- Hacer falta: opus sum.Poco falta:
parum abest.Falta,carece:
deest.- Que
falta o desfallece al mismo tiempo:
u,u, qui simul deficit
FALTAR , , ,

339

,, cum tota familia.De baja familia: ,, sine


genere,non generosus.- De familia:
ex familia.- De la misma
familia o especie: u,,
ejusdem generis.- De la misma familia: u,,; ,,;
,,;
,,
contribulis,gentilis,qui similis est
generis.- De nuestra familia:
,, nostras.- De otra familia:
u,, alienus a genere.El tronco de familia: ,
, progenitor.- Hacer a alguien
de la familia: familiarem
reddo.- Los principales en las familias: ,
principales
familiarum.- Nacido de otra familia:
,, alio genere natus
Pelearse con los de la familia,con
los de casa: u rixor.- Por
tribus o por familias:
tributim.- Primero de la: ,
u, generis auctor.- Los jefes o
autores de la: ,
generi
parentes.- Ser miembro de la: enumeror in gente.- Buscar
los progenitores de la:
avos recenseo.- Investigacin de los
progenitores de la: ,,
generis recensio.- Que es de la
misma familia: ,u,
qui
ejusdem generis est.- De buena y
noble
familia:
,,
innatus.- Que consta de diez mil
tribus o familias: uu,,

na fama.- Crdito de buen ciudadano


,, status civis integra
Cuya fama llega muy lejos: u,, cuius inclyta fama procul
pervenit.- De mala fama: ,
, mala fama laborans.- De muy
buena fama: ,, admo
dum bona fama celebratus.- Desconocido por la fama: u,, fama
ignotus.- Gozar de buena fama:
u, u bona existimatione
gaudeo.Mala
fama:
, ,, obscura,
mala fama.- Participar en la buena
fama: uu bonae existimationis partem capio.- Que excede a
la fama: ,,
praeter
opinionem factus.- Que ofende la
fama: ,, famam laedens
Que tiene mala fama por haber cambiado de muchos amos: ,
qui saepius mutata servitute male
audit.- Quitar la fama:
famam laedo.- Tener mala fama:
sum pravae opinionis.- De
mala fama: ,, famosus
Venidera: ,,
futura
apud posteros fama
FAMLICO ,,;
, famelicus
FAMILIA ,,; ,u,; ,,; ,,; ,
; ,,; ,,;
u,; ,,, familia,cog
natio,genus.- Con toda la familia:
decies millenis tribubus.- Que es
del mismo linaje: ,, qui
est ex eodem semine.- Que es un bien
para
la
familia,la
casa:
,,
qui rem domesticam
juvat.- Bien o provecho para la familia o para la casa: ,,
-,
frugalitas toti familiae
utilitatem afferens.- Semejanza de
raza
o
familia:
,,
similitudo
generis.Toda
la
familia,toda la casa: ,, ,,; -,, tota
familia,tota domus.- Con toda la
casa o famlia: ,,
cum tota domu o famlia.- El

y toda la familia: ,,
; ,,
ipse et tota
domus.- Tomar por familia: in familiaritatem assumo.- Tron
co de familia: ,, auctor familiae
FAMILIAR ,,; ,,,
; ,,; , ,
;
,,; ,,;
,,,,
,,; ,u,,
; u,,; u,,
(-), u,,; uu
,,; u,, familiaris.- Los familiares: , fa-

340

miliares.- Pariente: ,, familaris.- Hacer familiar: u, familiarem reddo.- Muy


familiar: ,, familiarissimus.- Familiar o conocido: ,, familiaris,notus.- Trato
familiar: ,,; u,,; ,, consuetu
do,familiaris consuetudo.- Con quien
se ha criado uno: ,, familiaris

FANFARRN `,,; `,,; ,,; ,


,; , ,
,, audaciam ostentans
garrulus,gloriosus,gloriator, ,u,; ,,
(qui
magno latratu vana effutit)

FAMILIARIDAD , ,
; u,,; uu,u
, familiaritas,consuetudo,sodalitas.- Tener familiaridad con: uu consuetudinem habeo cum

FANFARRONERA ,,
cia

furore divino agor

FANFARRONADA,decir,echar u, magna crepo,effutio


blatero
jactan

FANGO ,, lutum.- Manchar


de fango: limo obduco.- Sin
fango:,,, illimis

FAMILIARIZARSE adcisco
FAMILIARMENTE familiariter
Que trata familiarmente a uno: ,,, qui frequenter utitur
aliquo

FANGOSO ,,;
,; ,, limosus, lutosus

FAMOSAMENTE celebriter

FANTASEAR,andar entre cosas vanas:

aerem metior (medir el


aire)

FAMOSO , ,
u, , u,
, , u,,;
decantatus,famosus,fama notus,glorio
sus.- Antiguamente famoso: ,,
antiquitus celebratus.Hacerse famoso: celebror
FMULO ,u,; u, famulus
FANAL u,,

FANTASA ,, phantasia.Que tiene fantasa: ,,


qui habet vim concipiendi imagines,
movendi
FANTASMA u,,; ,u
; ,u,; ,,
; u,,-,; ,,
; ,-u,u,; ,,; ,u,; ,,
spectrum,larva,phantasma,terriculum,terriculamentum.Pequeo fantasma: ,u,
parvum visum.- Poblado de: u,, plenus visionibus.- Sepulcral: ,, bustuaria larva.- Ver fantasmas:
visiones sive imagines rerum
concipio

lumen

FANTICO u,,; ,, fanaticus.- Culto fantico,apasionado de los dolos: ,-,, insanus idolorum cultus
FANATISMO u,,; u,, exacerbatio religiosa.Ser agitado por furor fanntico: u, u
fanatico seu
FANTSTICO ,,
meram
speciem habens.- Muy: u,
, multas fictas visiones efficiens

FARDAJE,lugar donde se guardan:


uu,u, locus ubi vasa o
sarcinae servantur

341

FARDO ,,,

,; ,,; ,,;
,, fastidiosus.- Estar
fastidioso,fastidiado: ,;
stomachor,molestia
afficior.- Ser fastidioso: u
molestus sum.- Muy: u,
, pergravis

sarcina

FARINGE ,u,; u,
u,,; u,u,, fauces,
pharygx
FARISEO

,u, phariseus

FARMACIA ,,
medicamentaria
FARO u,,

FASTUOSO ,,

officina

FATAL
,,;
,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
fatalis,fato decretus,exitiosus
Que sucede por disposicin del hado:
,, fato eveniens

lumen

FAROL ,u,; ,, laternula,lucerna


FARRO,trigo candeal,hecho de trigo
candeal: u,,; u,u,
far,ex olyra factus

FATDICO ,.; ,,
; ,,
fatidicus (que
adivina el porvenir,proftico)

FARSANTE ,,; ,
comoedus,histrio

FATIGA ,,; ,u,;


,,; ,, suda
tio,aerumna,defatigatio

FASCES,ir delante de las fasces `


anteo cum fascibus
FASCCULO ,,u,
ciculus

fastuosus

FATIGADO , ,,;
,,; ,,;
, lassatus,lassus,labore confec
tus.- Del trabajo: ,,
defessus labore.- Estar fatigado:
laboro.- Muy: ,

fas

FASCINACIN ,,;
u,; ,, fascinum,fascinatio

,,
tigatus

FASCINADOR ,, fascinator
Maligno: ,, malignus fas
cinans

admodum,valde defa-

FATIGAR , , (,) exerceo,defatigo


Fatigarse: , ,
(), (), u
, male me habeo,labore
defatigor,lassesco,fatigor

FASCINAR , u, , fascino
FASTIDIAR , (-,-), fastidio,molestia
afficio,exsatio

FATIGOSO ,, defatigatus.- Por haberse excedido en la


comida: ,,
ex saturitate
fastidiosus

FASTIDIO ,,; ,,;


u,,; u,,;
,, fastidium,morositas.Sentir fastidio: u fastidio

FATUIDAD ,,

FASTIDIOSAMENTE , fas
tidiose

fatuitas

FATUO u,u,,,
,,; ,,; ,,; ,,;

FASTIDIOSO ,,; u

342

,
fauces.- De tres fauces:
,, trifaucis.- Glndulas de las: ,, tonsillae,glandulae faucium.- Que tiene
largas fauces: u,u,,
longas fauces habens

,;
,,;
u,,;
u,,; ,u,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,u,
stultus,inconstans,fatuus
FAUCE u,u; u,u,,;
,,; ,,; ,
FAUNO Faunus

,,

adjuntor,fautor

FAVORECER u, , ,
, , , , , , , u, u, -
, u, u,u
,-, u, uu
, , ,
faveo,opitulor,patrocinor,favre prosequor,foveo,opem fero,auxilior.- A
uno con empeo: u studiose
alicui faveo.- Digno de ser favoreci
do: ,, beneficio afficiendus.- Mutuamente: mu
tuis officiis inter se certare.- Que
favorece: ,u, qui gratificatur.- Se ha de favorecer: u opitulandum est.- Favorecer
se: opitulor
FE ,,; , fides.- Smbolo de la fe: ,u,
symbolum fidei.- Ser de mala fe
como los sicilianos: siculorum more ago.- Que hace fe,que
sirve de garanta: u,,
aptus ad fidem faciendam .- No apartarse de la recta fe: ab
orthodxa fide non aberro.- Dotado de
poca fe: ,,
exigua
fide praeditus.- (A fe ma! '! Hercle!.- De buena fe: u bona fide

FASTUO,favorable , ,
,, faustus.- Con faus
to,lujo: fastuose.- Lujo,
soberbia,suntuosidad: ,,;
,,; ,,; ,,; ,, fastus
Sin
fastuo,modesto:
u,,
ostentatione alienus.- Propio para
el: ,,
compositus ad
fastum
FAVOR
,u,;
,,
favor.- Asediar a alguien para
obtener un favor: ambio.Ayudar a granjearse el favor:
u adjuvo ad conciliandam
gratiam.- Buscar el favor de alguno:
, u obsequor.- Captar el
favor:

benevolentiam
capto.- Captarse el favor con
palabras: ,- gratiam lingua aucupor.- Conciliarse el
favor: gratiam ineo.- El
que recibi primero un favor:
,, qui prior beneficio est affectus.- Gozar de:
feliciter mecum agitor.Hablar en favor de: dico
pro
aliquo.Hacer
un
favor:
rem gratam alicui facio.Perorar en favor de otro:
pro alio orationem habeo.- Recibir
un favor: beneficio afficior
Volver al favor:
redeo in gratiam

FEALDAD ,,; ,
deformitas,labes.- Abomnable:
u,, abominanda foeditas

FAVORABLE ,,
pronus.Enteramente favorable: ,,
omnino secundus.- Que nada le es
favorable,le sale bien: ,,
cui nihil succedit

FEAMENTE

inornate

FEBO ,u, Phoebus.- Cantos y


danzas en honor de: u,
, cantus et choreae in honorem
Phobi.- Inspirad
,a de Febo: ,,; ,,; -

FAVORECEDOR ,,; u

343

,,u, Phoebi numine afflata,afflatus.- Ser inspirado por


Febo: a Poebo regor

cundus sum.- Fecunda en hijos:


,;
,;

, liberis foecunda

FEBRERO ,, Frebruarius

FECUNDIDAD , ,,;
,,; u,, foecunditas.- Gran fecundidad: u,, magna foecunditas.- De hijos: u,, foecunditas liberorum

FEBRIL u,,; u,
, febrilis.- Estado febril: ,, febricatio
FECIAL u,, fecialis

FELICIDAD ,u,; ,
; ,,; ,
,; ,, felicitas.Perfecta: uu,, plenissima felicitas.- Con felicidad: , beate.- Digno de:
,, dignus omni felicitate.- Dispensador de: -

FECUNDO ,,; ,,
; , , ,
,,;
,,;
,
,; u,,; u,,
; ,,; ,,
;
,,,
foecundus,facile pariens.- Poco fecundo: ,, paucos gene
rans.- Ser fecundo: u foe,,; ,u,; ,u,; ,, felicitatis largitor.- Estima de la:
,.
beatitudinis
existimatio.- La que da: ,, felicitatis largitrix.- Pre
dicacin
de
la:
,,
beatitudinis praedicatio.- Que conduce a la: ,,
ad
felicitatem idoneus.- Que pone toda
su felicidad en el vientre:
,,
qui felicitatem in
ventre ponit.- Que trae: ,
, felicitatem afferens

,,; , , ,
; ,; , ,
beatus,felix,faustus.- Felicsimo: ,,; u,
; u,, felicissimus
Compar.,superl.:
,-
felicior,-cissimus.- Completamente
feliz: ,,,; ,
, omni ex parte felix.- El que
hace rico o feliz: ,,
beatum,divitem faciens.- El que se
ha de juzgar feliz: ,
, beatus existimandus.-El que se
pasa la vida feliz: ,,
feliciter agens.- Hacer feliz: ,-, beatum reddo.- Considerar o mirar como feliz: , beatum existimo.- Juzgar enteramente feliz: ,
plane beatum judico.- Que
tiene un da hermoso,feliz: ,, cui pulcher est dies.- Ser
feliz en algo: u in aliqua re felix sum.- Ser feliz: ,
,
,
u,
beatus sum.- Ser juntamente feliz:
u simul beatus sum.- Ser
muy feliz: u felicissimus sum.- Vivir feliz:
feliciter dego

FELICITACIN ,, gratulatio
FELICITAR , (),
, felicia precor,salvere jubeo,beo.- Con otros: uu cum aliis fausta acclamatione
persequor
FELIZ
,,;
,,;
,,; ,,; ,,; u,,; ,
,,; ,, (-,-), ,,;
, ,,; ,,
; ,,; ,,,;
,,; ,,;

344

FENMENO admirable ,,
prodigiosa

FELIZMENTE , , u, , beate,feliciter.Pasarlo felizmente: u feliciter ago

FEO u,,; ,,
turpis,foedus.- Indecoroso: ,, foedus.- Muy feo,fesimo: u,,; ,,
,, omnino feodus.Feo de rostro: u,,
deformis facie

FEMENINO u,,; u,
, muliebris,foemeninus.- Naturaleza femenina: ,, foemina natura
FMUR u,,; ,u,
; ,u, femur.- Cavidad del
fmur: u,, cavitas coxendicis

FERACIDAD u,,

FERAZ ,,,;
u,,; ,,; ,,; ,,
ferax.- De
tierra feraz: ,,; ,-,,;
,
pinguem terram habens.- En muchas
cosas: u,, multorum ferax.- En trigo: ,, ferax frumenti

FENICIO
,,,;
,,
phoenicius,punicus,e
Phoenicia oriundus.- Fenicia:
,,; ,, phoenicia.De Fenicia: ,, phoeniceus.- Imitar a los: phoe
nicum mores imitor.- Perteneciente a
los: ,, ad puniceos pertinens.- Vestido a lo: ,,
phoenicum
more
instructus

FERETRA u,, pheretra


FRETRO ,u,; ,u,
; u,u,; ,u
; ,,; ,u, feretrum.- Llevar el fretro:
feretrum porto

FNIX (ave) ,, Phoenix


FENOGRECO (yerba) ,, foenumgraecum.- Hecho de fenogreco: ,, e foeno.graeco factus
nundinor.- Da de
dies fastus

feria:

FERIA ,, feriae.- Feriar,ir


a las ferias,al mercado:
,u,; u,,; u,
u,; ,,,, fe
rox.- Enteramente feroz: ,
, prorsus ferox.- Feroz de nimo
u,, animo ferox

FERICIDA ,,;-,,
fericida
FERMENTACIN ,,
tatio
FERMENTAR u

feracitas

fermen-

FEROZMENTE u

ferociter

FERRUGINOSO ,,; u,
u,, ferrugineuc,-osus

fermento

FEROCIDAD ,, ferocitas
Excitar la : u ferocitatem
concito.- Con ferocidad: fe
rociter

FRTIL , (fertilia), ,,; u,,; ,,;


,,,;
,; ,,; ,,
,,; u,,; , ,, ,,
fertilis,omnium
rerum
ferax.- Poco frtil: ,,
parum fertilis.- Ser frtil:

FEROZ
,
u,,;
,,;
u,,;,,; u,,; ,,; ,,; u-

345

u fertilis,foecundus sum.De muchsimas cosas: ,


plurimum ferax.- Muy: ,
,,; ,, valde globosus

,; u,,; uu
,,; ,,;
, festus,hilarus,festivus,jucundus.- Ser festivo: ` jucundus sum

FERTILIDAD , , ,
u, u,, ubertas,
fertilitas

FETIDEZ u,,; u,
,;
u,,;
,u,
odoris foeditas.- Excesiva: u
, gravitas odoris

FRVIDO ,,

fervidus
FTIDO , ,
,; ,,u,
,,,; ,
foetidus.- Algo ftido: ,,, subfoetidus,
aliquantum foetidus.- Olor ftido:
,, teter odor,maleolentia.Yerba ftida: ,u,
herba
foetida

FERVIENTE,caluroso , ,,; u,,; u,,; u, ,,


aestuosus,fervidus,fervens
FESTEJO,ciudadano que comparte con
otros,los ms ricos,los gastos de
los festejoc pblicos (coregas):
,,
qui
certat
cum
aliquo in choragio.- Compartir con
otros ciudadanos,los ms ricos,los
gastos de los festejos pblicos:
sum antichoragus

FETO u,u,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,, foetus, quod in utero gestatur.- Dar a
luz el feto antes: ` foetum
immaturum pario.- Falso feto: u., mola (mola matriz).Membranas que envuelven el feto:
u,u, secundae.- Monstruo
so: ,u, foetus ferinus
Que est an en el vientre de la
madre: ,,u, foetus
adhuc utero inclusus.- Que tiene
feto que an mama: ,u,
foetum subrumum habens.- Reciente:
,, foetus recens

FESTN ,u, coena.- Aficin a los festines: ,u,

amor conviviorum.- Amante de


festines o convites: ,
amans coenarum sive conviviorum
FESTIVAMENTE

festive

FESTIVIDAD u,,; ,
,; ,, festivitas
Da festivo en que se encienden las
lmparas: u, uu,,
dies festus in quo noctu lampades
accenduntur

FIADOR u,,; u,,


u,,; ,,;
,,; u,, praes,
susceptor,sponsor, sequester.- Hacer
de fiador o garante: ,-
polliceor.- Intervencin de:

FESTIVO,alegre `,,;
,,; u,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,; ,,; u,,; ,
,, fidejussione inter
cessio.- Que gusta salir de fiador:
u,, qui amat spondere.Salir adems de: u insuper sponsor fio.- Salir fiador:
, pro alio
respondeo,fidejussor sum.- Salir por

fiador con escritura o cdula: u per syngrapham salisdo


FIANZA ,,; u,,
;`,u,; ,,;
,,; ,,
; ,,; (in

346

febris cum gravi horrore.- Ardiente:


,u,.- Consumirse con: contabesco.- Especie de fiebre continua: u species febris continuae.- Estremecimiento de fiebre: ,,
horror febrilis.- Que delira por
fiebre: ,,; ,
, qui,quae per febrim delirat.Que es de la naturaleza de las tercianas: u u febris quae
tertianae naturam imitatur.- Que
hace cesar la fiebre: ,, febrim cessare faciens.Que produce fiebre: u,,
febres creans.- Que puede excitar
fiebre: u,,
habens vim
febrim commovendam.- Sntomas de
fiebre: u,, indicia adven
tantium febrium.- Tener fiebre: u,- febri laboro

creditum subjectum),,u,
u,, vadimonium,pgnus,fidejussio,satisdatio,accessio,donum.Bajo fianza: satisdato,vadato.- Dado en prenda o fianza:
,, subjectus pro pigno
re.- Dar fianza: u oppignero
En poder de un juez: ,

depositum
apud
sequestrem.Estipular el dinero o fianza que se
ha de depositar ante un juez: u
apud sequestrem pecuniam
deponendam stipulor.- Tomar fianzas:
`u,- pignoris loco capio
FIAR

committo

FIARSE ,
do,prorsus difido

cre-

FIBRA ,,,
fibra.- De
buena fibra: ,, bene fibra
tus.- De tenues fibras: ,
tenuibus fibris praeditus.- Que
tiene muchas fibras: ,,
multas fibras habens
FIBROSO ,,

FIEL ,, fidelis.- A su pa
labra: u,, constans in
fide.- Ser fiel al compromiso:
, foedus observo,
constanter servo

fibrosus

FIELMENTE

FICCIN ,,; ,
; ,,; ,
u,, effictio,fictio,fig
mentum,commentum.- Falaz: u
,
fallax fictio

fideliter

FIERA ,,; ,,; ,u, fera.- Devorado,comido


por las: ,,,, a feris devoratus,comestus.- Abundante en: ,,, feris abundans.- Acechador de: ,u, ferarum
observator.- Cueva de: ,,
; ,, lustrum ferarum.Fieras que rugen o braman: u,
ferae frementes.- Herir a las
fieras,cazar: feras percutio.- Loco por las fieras:
, fararum insano studio capto.Matador de fieras: ,,
ferarum interfector.- Exterminador
de: ,, belluarum destruc
tor.- Medio fiera: ,,,
semiferus.- Multitud de: u,
, multitudo ferarum.- Perseguir a
voces las fieras: .-
conspectam feram cum clangore sequor
Que alimenta fieras: ,,

FICTICIO ,u,; ,,;


,,;
u,, fictitius,fictor
FIDEDIGNO ,,
u,, fide dignus
FIDELIDAD ,,; ,
, fidelitas.-Confiar en la fidelidad de alguno: ,
fidei alicuius commi
tto.- Palabra de: ,, fides
FIEBRE ,,,;
,,; ,,; u,
, febris.- Acceso de: ,
, accesio febris.- Acompaada
de
escalofros:
`,u,

347

Cogido por las: ,,


a
feris captus.- Mordido por las:
,,
morsus a fera.Pelear con las: cum belluis pugno.- Que pelea con las: FIGURA ,,,; ,,; ,,; ,
,,, figura,schema,
figuratio.- Dar una misma figura:
u configuro.- De bella
forma o figura: ,, specio
sus.- De diversa figura:
, alterum diversumque habitum
gerens.- De la misma figura: ,,, ejusdem figurae.- Examinar la figura: formam inspicio.- Incorrecta:
u,,; u,
mendosum schema.- Que tiene figura
de: ,, formam habens
FIGURADAMENTE u typice

qui feras nutrit.- Que mata


fieras: ,, fericida.Encargado
de
las:
,u,
praefectus
belluis.De
fiera:
,,; ,, ferinus
,, qui cum belluis pugnat
FIEREZA ,,; ,,
; ,,; ,, feritas
FIERO ,`,,, tor
vus,saevus.- De espritu fiero:
,, () immanis mente
Aspecto fiero,torvo: ,,
torvus aspectus
FIESTA u,,,; ,
; ,,u,; ,
,; ,,; ,,
lusus,ludicrum,festum,festivitas,
feriatio.- Adornarse para la fiesta:
u, u
ad pompam
adornor.- Amigo de: ,;
,,
amans festorum.Celebracin de fiesta solemne: u,, festi panegyrici cele
bratio.- Celebrador de: ,
, festorum celebrator.- Celebrar
fiestas: festum celebro.Celebrar la fiesta en compaa:
u simul festum celebro.Celebrar
una
fiesta
nacional:
u, u panegyrim ce
lebro (fiesta quinqueanual ateniense
Compaero en la celebracin de la:
u,, socius festi cele
brandi.- Da de fiesta: ,
,; ,, dies festus.- Da
despus de la,del da festivo: ,, qui sequitur diem festum
El que celebra fiesta solemne: u,, qui festum panegyricum
celebrat.- Fiestas populares en
calles,plazas,etc. ,u, ludicrum populare,lascivum.- Frecuentador de fiestas: u,, nundinator.- Hacer fiesta: u,
u ferior.- Objetos de fies
ta: u,, res quaedam letae.- Que antecede a la fiesta:
,, qui antecedit festum

FIGURADO ,u, u,
, figuratus.- En sentido figura
do: figurate
FIGURAR
,
,
, u figuro, comfingo
FIGURARSE en la imaginacin:
cogitando praesumo.- Interiormente: ,-;
animo praecipio
FIGURATIVO u,,

typicus

FIGURITA ,u, staticulum


FIJACION ,, refixio
FIJADO ,, affixus.Lo que se ha fijado: ,,
id quod affixum est
FIJAR , , ,
- (), ,u,,
,u,-,-,
., figo,compingo,infingo,defigo.- Volver a fijar: refigo.- Con profundas races: actis radicibus affi-

348

inter ordines colloco.- Corta: ,u, parvus ordo.- Disponer


en fila: , in versum dispono.- Doble fila: ,
, duplex ordo.- El que est
primero en la fila: ,u,
qui primus est in acie.- En fila:
in versum.- Estar en la
misma fila: uu unum ordinem
servo.- Extenderse en fila:
ordine procedo.- Marchar en fila o
serie continuada: ordine con
tinuato procedo.- Que consta de dos
filas: ,, duobus ordinibus constans

go.- De antemano: ,-,-,-; u,-


,- praefinio,praefigo.- Fijar
en: u defigo in.- Juntamente con clavos: u una
affigo clavis.- Junto a: u
,- juxta defigo.- Debe fijar
se: standum
FIJEZA ,,

stabilitas

FIJO ,,;,, fixus


FILA ,u, ordo.- Colocacin en cuatro series o filas:
,, quadripartitus or
do.- Colocar entre filas:
FILANTROPA ,, humanitas
FILNTROPO ,,
hominum
FILIACIN u,,

tur
FILOSOFA ,, philosophia.- Estudiar,ser aficionado a la:
in philosophiam studium
pono.- Estudio de la filosofa:
,, studium philosophiae.- Ignorante de la: ,, expers philosofiae.- No
aficionado a la: ,,
philosophiae non studiosus.- Se ha
de profesar la: studendum philosophiae.- Ser adicto a
la: philosophiae addictus sum.- Sobrepasar los lmites
de la:
supra modum
philosophor

amans

filiatio

FILIAL u,, filialis


FILIALMENTE in modum geniti.- Con afecto de hijo: cum
affectu filii
FILICIDA ,u,; ,, liberorum interfector,in
terfectrix
FILPICO ,, philippicus

FILOSFICAMENTE philoso
phice.- Se ha de hablar filosficamente: disserendum est

FILIPO ,u, Philippus.- De


Filipo: ,, philipensis.- Seguir el partido de Filipo:
Philippo inservio

FILSOFO ,,;
,; ,u, philosophus,commen
tator.- Como conviene a un:
ut
philosophum
decet.Falso
filsofo: u,u, falsus philosophus.- Hecho o dicho de
un: ,, factum vel
dictum philosopho conveniens.- Impro
pio de un: ,, expers
philosophiae.- Medio filsofo: `,, semi-philosophus.- Ser
filsofo:
philosophor.Vestido de: ,u, vestis
philosophica

FILO ,,; ,,; ,


; u,u, acies,cupis,mucro.Quitar el filo, embotar: u
aciem aufero
FILOSOFAR , ,philo
sophari,sophistam ago.- Desmedidamen
te: supra modum philo
sophor.- Juntamente: u una
philosophor.- Que filosofea mientras
las comida: ,
, qui inter coenandum philosopha-

349

, , , ,
finem affero,ad finem perduco,finio,
desino.- Eficaz para llevar a fin:
,, habens vim ad finem
Final, que tiene breve fin: u,, celerem habens finem.- La
que da fin: ,, quae
finem dat.- Por fin: , , u,; u,
u postremo tandem,denique, tandem aliquando.- Que lleva
hasta el fin: ,,, ad finem perducens.- Que
pone fin a la obra: u,

ad finem perducens opus.- Que


pone fin: u,, qui finem
imponit.- Que se acerca a su fin:
,, vergens iam ad
finem.- Sin fin: u sine fine
Trmino de una obra: ,,
peractio

FILTRACIN ,,,
`,,;`,, percola
tio
FILTRAR , , , ,
percolo.- Clarificar
filtrando: u defaeco
FILTRO ,, cribrum
FIMBRIA,u,u, fimbria
FIN ,u,; ,,;
,,;
,,;
,,; ,,,
; ,,; ,,; u,,; u,,; ,,; u,,; ,,
,u,; ,u,; ,
,; ,,; ,,
,,
scopus,finis.- )Por
fin tal vez? num tandem?
)A fin de qu? (`) cuius
rei gratia?.- Conviene dar fin:
u: finem facere oportet.- Dar
fin: , (-,
), , FINALMENTE `, , ,
, , , u, u, u, u, postremo,tandem,
denique,unde tandem
FINANCIERO u,u,
gentarius

FINAL ,,; ,,
finalis,terminalis
FINALIZAR u,,u
finem facio,finio
FINGIMIENTO ,,, simulatio
FINGIR , , ,-, , u, , , u,
u,
,-,
u,
, , ,
fingo,praetendo,simulo,confingo,ementior.- Cosas falsas: u falsa fingo.- Fingir
hacer que no se ve: u conniveo
Juntamente: u,- confingo
Obrar a lo zorro: fraudulenter ago.- Que finge ser supuesto:
u,, qui fingitur
esse supposititius.- Que finge: ,u, simulator

ar-

FINCA ,u, fundus.- Codicia


de fincas: ,; ,, cupiditas possidendi
FINGIDAMENTE
ficte

FINGIDO ,,,u,,u,;
,; u,,; u,,; u,, (u,
u),,,; ,,; ,, simulatus, ementitus, supposititius, ficti
tius,fictus,mentitus

FIRMA ,,; ,
subscriptio,subscriptum
FIRMADO,,
tum

350

subscrip-

FIRMAMENTUM ,,,
firmamentum
FIRMANTE ,,
tor

FIRMEMENTE ,,
,,,,
,,u,
firmiter,satbiliter,concinne

obsigna-

FIRMAR con nombre supuesto: u falso nomine inscribo


FIRME ,,u
,,;
,,;
,,; ,,,; ,,,; ,
;
,,;
,,;
,,,u,,,,
,; ,,; ,,
,u,,; ,
,,; ,,;
,,,,,; ,
,,; u,,; ,,
; ,,,; ,,; ,,
,,; ,,;
,; u,u,; ,
firmus,statarius,firmus non ver
gens,immutabilis,solidus,stabilis,qu
i tenetur,non vacillans.- De firme
nimo: ,, firmus animi.- Estando firme: stando.Estar firme: ,,
,, () persto,
stabilis sum,consto,sto,firmiter sto
Hacer firme y vlido: firmum et validum reddo.- Mantenerse
firme: constanter sto.- No
firme: u,, infirmus.- Que
est
firme:
,,
stans
erectus
, ad artem pertinens judicandi de
aliquo ex facie.- Conocer la fisono
ma de alguien u ingenium alicuius ex facie cognosco
FISONOMISTA u,,; ,, qui cognoscit naturam alicuius ex facie; vultum inspiciens

FIRMEZA `,,; ,,;


,,; ,,; ,,; ,u,; ,, firmitas.- Con firmeza: u,, firme,
intense,firmiter.- De nimo: ,,; ,, firmitas animi.- De carcter: ,
, firmitas tenoris.- Que tiene
firmeza,sangre fra: ,,
strenuus.- Sin firmeza:
infirme
FISCO
fiscus

,u,;

,,

FISGN ,, curiosus rerum alienarum


FSICA u; u,,
physica,scientia rerum naturalium
Demostrar con razones fsicas: u
physica ratione ostendo
FSICO u,,; u,,
physicus
FISIOLOGA u,, de natura
sermo.- Fisiolgico: u,,
ad sermonem de natura pertinens
FISONOMA u,,
ars
judicandi de natura alicuius ex
facie.- Fisionmico: u
FISTULAR u,,; u,, fistularis
FISTULOSO ,, fistulosus
FISURA `,,

fissura

FLACAMENTE marcide
FLCIDO u,, flaccidus

FSTULA pequea u,u, par


va fistula

FLACO ,,; ,
; ,,; ,,;

351

,u,; ,,; ,
, theca,loculus tibiarum.- Cantar con la: u accino tibia
Canto de la: ,,
cantus
tibiae.- Constructor de: ,
u,; ,, tibiarum opifex
Construir flautas: fisulas compingo.- De poco mrito:
,u,
tibia vilis.- De
un
solo
agujero:
u,u,
singularis tibia.- Diestro con la:
,, tibiarum peritus.- El
que canta al son de la: ,,
auloedus.- Ensayarse en el canto de
la: u
in tibiarum cantu
praeludo.- Ensayo en el canto de la:
,,; ,u,
praeludium in tibiarum cantu.- Escuchar la: tibia canentem
audio.- Especie de: ,,
fistulae genus.- Flauta de boj: u
,u,
tibia e buxo.- Instrudo
en la: ,, tibiae peritus.Lengeta de la: ,,; ,u, tibiaew lingula.- Lgubre:
,u,
tibia lugubris (por
usarse en los cortejos fnebres).Meloda de: ,, tibiarum modulatio.- Mujer flautista: ,; ,, quae canit tibia.- Pastoril: u ,u, pastoralis fistula.- Pequea: ,u, parva tibia.Pequea para dar tono: ,u,
fistula quae musici sonos praemonstrant.- Que canta con la flauta
los versos pticos: u,u,
qui pythicum carmen tibia canit.Que toca con flauta travesera: u,,
qui obliquis canit
tibiis.- Que toca con una caa a
manera de flauta: ,,
u,, qui calamo in tibiam formato canit.- Pasar el tiempo tocando la: calamo carmen perdo.- Que hace rudo con la:
,u, qui calamo stepit
Tallar las flautas: u calamos sculpere.- Tallista de:
u,, calamorum sculptor.- Que
tae la: ,,;-

,,; ,,
,,;
,,
carnis
expers,squalidus,macilentus,defectus
carnibus,flaccidus,strigosus.- Estar
flaco: macilentus sum.- Muy
flaco,que no tiene sino la piel: ,, nihil habens nisi pel
super ossa.- Un poco flaco: ,, aliquantum macer
FLAGELACIN ,,
, flagellatio
FLAGELO ,, flagellum
FLAGRANTE ,,, flagrans
FLANCO ,, acies militaris
La evolucin de correrse o extender
se los flancos: ,, exten
sio cornuum
FLAQUEZA ,,
macies.Corporal: u,, afficta valetudo.- Falta de carnes: ,
gracilitas,macies
FLATO u,, inflatio.Contrario al flato:u,u
, flatus discutiens.- Que tiene
flato: u,, qui inflationem habet
FLATULENTO u,,; u,, flatuosus,flatus ingene
rans.- No fratulento: u,u,, flatus non generans
FLAUTA `,,; ,,,;
,,; u,,; u
,u,; ,,; u,
u, fistula,calamus,tibia.- Accin
de tocar la: ,, tibiarum inflatio.- Acompaar con la:
u tibia comitari.- Acompaar
mal con: u perperam sono ad
tibiam.- Acorde o concierto de dos
flautas: uu,, sonantia tibiae ad tibiam.- Amante de las flautas,de la msica: u,,
amans tibiarum.- Arte de tocar la
flauta: ,,; ,,
ars canendi tibia.- Caja de la: u

352

,, arundinem canens.- Relativo a la: ,, tibialis


Sonido de flauta lgubre:
,
sonus tibiae flexibilis.Sonido de la flauta: ,,
tibiarum sonus.- Suciedad de los
agujeros de las: ,,
sordes
in
tibiarum
foraminibus
adhaerentes.- Tocar la: , ,
u,-,u, , u fistula,tibia cano; succino
fistula.- Tocar alguna cosa suave
con la:
molle quod
modulor.- Tocar la flauta con la
boca (de modo especial) u
ore tibiam inflo.- Tocar la flauta
por lo bajo: u succino tibia
Tocar la flauta travesera: u obliqua tibia cano.- Una parte
de la: ,, tibiae pars
FLAUTERO,que hace flautas: `
,`,`u,u,;
u,, calamum sive tibiam
compingens,fistulator

ferit.- Que arroja flechas: ,


, sagittas mittens.- Que extrae
las flechas: u,, telorum
extractor.- Que lleva en su punta
una estopa inflamada: ,
, phalarica.- Que tiene flechas
de oro: u,u,
aureas sagittas habens.- Traspasar con flechas: sagitta
trajicio
FLECHERO `,,; ,u,;
,,; u,,;
u,,; u,;u
, sagittarius,jaculator,arcitenens.- De a pie: ,,
qui pedes jaculo pugnat.- Escita:
u,u, scythicus sagittarius.- Jinete flechero: ,
u, eques sagittarius.- Flecheros:
u,, sagittarii
FLECO de los vestidos: ,,;
,,; ,u, villi,fimbria,floccus.- Adornar con:
assuta fimbria variego.- De
doble fleco: ,, utrimque fimbriatus.-(Indecl.) floccus
Que tiene flecos: u,,;
u,, fimbriatus

FLAUTISTA u,,;`
,`,u,; ,
; ,,; ,u,;
,,u,,
fistulator,tibicen,calamum inflans,
tibiis personans.- Que toca la
flauta en la danza: ,u, qui
tibis in choro inflat.- Naval:
,u, in triremibus tibi
cen.- Primer rudimento de los: ,, primum rudimentum tibicinum.- Que toca sin concierto: u,, tibicen que fistula canit
incomposite.- Segn costumbre de los
more tibicinum

FLEMA , ,, id quod
tussiendo exspuitur.- Arrojar flemas
pituitam ejicio.- Eli
minacin de flemas: ,
, purgatio a pituita
FLETE ,,
, , ,, portorium,naulum,vecturae pretium.- Cobra
dor
del
flete:
,,
portorii exactor.- Cobrar el flete:
portorium exigo.- Del
transporte por un estrecho:
,; ,u, pretium transfretandi

FLECHA ,u,; u,,;


,,; ,,; ,,
sagitta,telum,spiculum,jaculum.Acabar con las flechas:
exhaurio pheretram.- Arrojar flechas
, sagittas emitto.De hierro: ,u, cuspis ferrea.- El que recibe las flechas:
,, sagittas recipiens
La que dispara flechas (Artemisa):
,,;
,,
quae
fundit sagittas,quae arcu,sagittis

FLEXIBILIDAD ,,; ,
, flexibilitas
FLEXIBLE ,,; ,
,; ,,; ,
u,,,; ,

353

,-,,
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,u,,; u,,
; u,,; ,,
flexibilis,lentus,flexu facilis

FLOJAMENTE ,,u, remisse,laxe,leviter


FLOJEDAD ,,; ,
,; ,,,; ,
,,, languor,inertia,ig
navia.- Con flojedad: u segniter.- De nimo: `u,
remissio animi

FLEXIBLEMENTE flexibiliter
FLEXIN ,,: ,
, flexio
FLOJERA,debilidad
laxitas

,,

FLOJOu,,;,,;,,u,,
; ,,;`,,;
,,; u,,,,
; ,, ignavus,mollis,so
cors,otiosus,remissus,imbellis,tardu
s.- En el trabajo: ,
,, minus laboriosus.- Fal
to de vida,de nimo: ,,
codis expers.- Ser flojo: ,, langueo.- Volverse flo
jo: resolvor
FLOR ,u,; ,,;
,u, flos.- Abundante en:
u,,; u,,
floribus abundans.- Adornar con
flores alrededor: floribus circum exorno.- Adornar con:
floribus orno.- Arrojar la
flor tronchada: mutillum florem emitto.- Azul: ,u
,,
flos caeruleus.- Caer la
flor,marchitarse: defloresco.- Coger flores: ,,, flores decerpo,flores lego,defloro.- Con dos
flores: , (-,,) duplicem florem habens.- Cortar flores
, flores carpo.- De flor
blanca: u,,; u,
, qui est albo flore.- De flor
negra: ,, nigrum florem
habens.- Echar flor blanca: u
album florem emitto.- El acto de
arrojar flores en obsequio: u,, florum conjectio.- Encubier

ta en el botn: u,,
calyculo tectus flos.- Lanuginosa:
,u, flos lanuginosus.- Que
produce flores: ,, floriger.- Que tiene flor de poca
duracin: u,,
brevem
florem habens.- Que tiene las flores
papilionceas cortadas: ,
, mutillum,minutum florem habens
Sembrar flores:
floribus
conspergo
FLORACIN ,, florida vegetatio
FLOREAR floreo
FLORECER `,, ,u
, u, , u,-, , , ,
(,) floreo.- Antes:
praefloreo.- Bien,bellamente: pulchro flore vigeo.Dejar de florecer: florere
desino.- En el mismo tiempo: u
eodem tempore vigeo et floreo.Hacer florecer: florere facio.- Insensiblemente: subfloreo.- Juntamente: u simul
floreo.- Salir del botn: u
e calyculo erumpo.- Por encima:
(,) superfloreo.- Por todas partes: undaquaque floreo.- Que florece antes
de tiempo: ,,
propere
florescens.- Que florece enseguida:
,, cito florens.- Que
florece o vegeta slo por una vez:
,, qui altera tantum ex
parte viret.- Que florece tarde:
,,, sero florens

354

Que floreci poco ha,joven: ,


, qui modo effloruit.- Que hace
florecer todas las cosas: u,,; ,,
omnia
florere faciens.- Sobre los dems:
prae caeteris floreo.Adorno con flores: ,,
florida exonatio.- Arrancar flores
por todas partes: flores
undique decerpo

do.- Siempre florido: ,,


semper florens
FLORILEGIO ,, anthologia
FLUCTUACIN: u,,; u,,; ,, fluctus,fluctuatio.- Del nimo: ,,
fluctuatio animi
FLUCTUANTE
fluctuosus

FLORECIENTE ,,; ,
,; ,,; ,,
virens

u,,

()

FLUCTUAR `,`, u,
u,
u,

fluctuo.- Interiormente: u intus fluctuo

FLORETE tosco de gladiador: ,


,, rudis

FLUCTUOSO u,,; ,, fluctuosus

FLORIDO ,,;,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,, floridus.- Ha
cer florido: floribus red,;`,,;`u,,;
,, fluidus

FLUIDAMENTE `u fluxe
FLUDO `u,,;`u,
fluye de arriba: ,,
defluens.- Que fluye en abundancia:
,, copiose fluens.- Que
fluye en delgadas corrientes: u,,
tenuiter fluens.- Que
fluye hermosamente: ,,
pulchre fluens.- Que fluye mucho,rpidamente: u,, multifluus.- Que fluye naturalmente: u,u,,
sponte
fluens.- Que fluye por siete cauces:
,,
septemfluus.- Que
fluye por todos lados: ,,
circumfluus.- Que fluye profundamente:
,,
profunde
fluens.- Que fluye: ,,;
`u,,; ,, fluens
Que fluye,que corre bien: ,
(-u),, ,, facilem cursum habens

FLUIR `,`,`,`u,`,
,,u,, ,
,, , , ,
, fluo,defluo,influo,effluo.- A la vez: u
simul deffluo.- A lo largo de: ,- praeterfluo.- Con veloci
dad: ,, aestuosus.- Correr lo lquido: , profluo.- Correr bien: ,
bene fluo.- Correr hacia abajo: defluo.- Correr un lquido:
fluo.- De alto abajo una cosa
lquida: defleuo.- El agua
alrededor: ,- circumfluo.- Fluir hacia: ,u
influo.- Hacia abajo: ,, defluo.- Lo lquido por encima: super influo.- Lo que fluye alrededor: u,,
circumfluus.Por
diferente va: mutato itinere fluo.- Que corre,fluye lentamen
te: u,, latifluus.- Que

FLUJO u,,; `, (nom.


acus.),`,,;`,,;`,
(`),;`,`,;`,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,
fluxus,fluendi actio.-

355

,, comatus.- Echar mucho


follaje los rboles: insane
salvesco

Del mar creciencte,pleamar: u,, maris aestuantis accessus.Que padece flujos: `,, fluxionibus laborans

FOLLETO ,u,
FLUVIAL ,,;
, fluvialis

codicillus

FOMENTAR ,,
, ,,,,u,u
,,, foveo.Alrededor: circum foveo.Ligeramente: leniter foveo
Secretamente: clam sero

FLUXIN `, (nom.acus.),`,
,;`,,; ,u,;
fluxio,stillatio.- Padecer fluxiones
`u,-
humoris
noxii
fluxu tentor.- Sujeto a fluxiones:
`u,, fluxionibus obnoxius
FOCA ,,; u,,; u,
, phoca.- Pequea: u,u,
parva phoca

FOMENTO,medicamento,calmante: ,,,,
; ,,; u,,;
,u,; ,, fomentum

FCIDE ,,

FOMENTAR

nomen regionis

FOCO ,, focus.- De luz:


uu,,; u,, col
lustratio

foveo

FONDA ,u,; ,,
;
,u,;
u,,
popina,coenacularia domus

FOGN ,,; u,u


; ,u, focus.- Hogar
pequeo: ,u, foculus

FONDO ,,; u,,


fundum.- De vaso o de nave: ,
;,, fundum vasis o navis
LO que no tiene fondo: ,,
, fundum non habens.- Poner en el
fondo comn: u confero in
commune.- Que carece de fondo: u,, fundo carens.- Que se
encuentra en el fondo: u,
, sub imo fundo relicto

FOGOSO
u
(-u,u,u),
u,,; u,, ardens,fogosus,exsuperans animi.- En
la pelea: u,, igneus in
pugna.- Naturaleza fogosa: u,
, ignea natura
FOLLAJE ,, foliorum et ramorum copia.- De mucho follaje: FORASTERO u,u,u (-u); ,u,; u,,,
,, advena.- Mesa para los forasteros: ,, mensa
hospitalis.- Residir como forastero:
, peregre advenio
Ser forastero: ,-,, advena,peregrinus et
ignarus sum

FORENSE ,,; ,,
forensis.- Arte de escribir discursos forenses: ,,
ars scribendi orationes.- Escribir
discursos forenses: scri
bo orationes forenses.- Escritura de
discursos forenses: ,,
scriptio orationum
FORTIFICAR
munio

FORCEPS u,,; ,
u, forceps,id quo foetus mortuus
extrahitur

vallo com-

FORJA ,u,; ,u,


,,; ,u, fornix,fornax fusoria, fornacula.- El que eje-

356

cuta sus artefactos a fuego: uu,, qui opus ad cominum


conficit

FORMACIN ,,,
informatio

FORJADO u,,; ,,
conflatus.- De bronce: ,, ex aere cusus.- Mal forjado: u,, perperam cusus.No forjado: u,,,
non conflatus

FORMADO recientemente: u,,


recens formatus.- NO bien formado
,, expressus
FORMADOR
u,uu,,
formator.- Formadora: ,,
formatrix

FORJAR ,u conflo in
fornace.- Juntamente: u
- una confingo.- Mal:
male cudo

FORMAL ,,

formalis

FORMAR , u,-,
u, , , ,-, , ,
, , ,
, , u,-,u,u,u
formo,fingo,instruo,affingo.Primeramwente:
ante
refingo.- Malamente: u perperam formo.- Formado por agregacin
o combinacin de elementos: u,, quod conflatum est.- El
que fue formado primero: ,, qui primus formatus est.Acto de formar: ,, actio fingendi.- Al mismo tiempo:
u,- una confingo.- Apto
para formar: ,,
vim habens formandi.- De otro modo:
alia ratione condo

FORMA ,,; ,,; ,


,; ,,; ,,;
,u, ratio,forma.- Cambiar a
otra forma: u in aliam formam
effingo.- Dar forma,modelar:
formam o speciem constituo
De
otra
forma:
,,;
,, alterius diversaeque formae.- De todas formas: ,, omniformis.- De tres for
mas: ,, triformis.- De
una sola forma: ,,
unius formae.- Elegante forma:
,,; ,, praestans for
mam.- Que tiene forma de: ,
, formam habens.- Que tiene forma o naturaleza semejante: ,, similem formam et naturam
habens.- Que tiene forma peculiar:
,,
propriam
formam
habens.- Que tiene forma semejante:
,,
similem
formam
habens.- Que tiene grandes formas:
,,;-,, magna
figura constans.- Que tiene igual
forma o dimensin: ,
quae parem formam o dimenssionem
habent.- Que tiene todas las formas:
,,
omniformis.- Que
toma muchas y variadas formas:
,, varias,multiplices formas habens.- Ser de la misma
forma: ejusdem formae
sum.- Variedad de formas: u,
, varietas formarum
FORNIDO ,, qui est
forti et robusto coprpore

FORMATIVO ,, vim habens formandi


FORMIDABLE ,,,
; ,, formidabilis
FRMULA ,,

exemplar

FORNICADOR ,u,; ,u, fornicarius


FORNICAR copulo.- Ardiente de
copular,fornicar: u,, qui
coire solet

FORO ,,; ,u,; ,

357

,u, propugnaculum,munitio
munimentum.- Construda en el estuario: ,u, arx in aestuario exstructa.- De estacas puestas
en tierra: ,, munimentum ex vallis in terram depactis.- En un alto: ,,
arx.- Natural: u,u, locus natura munitus.- Punto fortifica
do: ,u, locus munitus

u, forum.- Tribunal:
u, forum.- Plaza de arengas:
,, forum,concio
FORRAGEAR, pabulatum egre
dior.- Salir juntamente a: u
simul aggredior frumentatum
FORRAJE ,,; ,,; ,,;
,,;
,,
pabulum.- Pasto para los animales:
,,; ,,
leguminum
stipulae

FORTIFICADO u,,; u,,


munitus.- Bien fortificado
,,; ,,; ,
, bene( munitus.- Mal fortifica
do: ,, male munitus.Obstrudo por una fortificacin:
,, munimentum inclusus

FORRO que tiene dos forros ,


,, tribus crustis oductus
FORTALECER u,u,u,u munio,confirmo.- Con
races: ` () radicibus
munio.- Que fortalece los miembros:
u,, membra sanans,augens

FORTIFICANTE `,,
vim roborandi

habens

FORTIFICAR u,u,,-,u,- (),


,,u,
u,u,, (.),,u,,u,,u
munio,circumvallo.- Alrededor: u,- cummunio circum obsepiendo.- Alrededor con fosos:
fossam circummunio.- Con empalizadas: vallis munio.Con terrapln: ,,,
u; ,u,- circum
aggesta munio.- Con trincheras o setos: septo circummunio.- De antemano:
praemunio.- Cerrando: u,
intersepio.- Juntar fortificando: u muniendo adjungo.- La ciudad: , urbem exstruo,munio.- Por delante
con empalizadas: impactis vallis praemunio

FORTALECERSE ,
in masculum evadere,reficio me
FORTALEZA ,,;,,
,,;
,,;
u,,; ,u,; u,u,; ,, propug
naculum,praesidium,munitio,arx.Fortaleza: ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; ,,; ,,; ,, robur
fortitudo.- Con fortalece:
fortiter.- Dotado de gran
fortaleza: ,,
magna fortitudine praeditus.- Gran
fortaleza:
,,
magna
fortitudo.- Que sufre con fortaleza:
,, qui tolerat forti
animo.- Tener fortaleza de nimo:
forti et virili animo sum
FORTIFICACIN
,,;
u,,;
,,;
,,; ,,
,,;-,,
,,;
u,,;
,,,,,,; ,
,; ,,; ,,;

FORTN u,u, praesidium


FORTUTO uu,; u,,
; u,, fortuitus.- Caso
fortuto: ,, fortuitus casus
FORTUNA ,, fortuna.- Cambios,

358

mudanza de: ,,; ,, mutatio eventuum,furtunae mutationes.- De mediana fortuna:


,, mediocris fortunae.El que goza de fortuna varia: u,, qui varia fortuna utitur
Favorable: ,u,; ,,
u,, secunda,prospera fortuna.-Por fortuna:u fortunate

FORZADO ,, invitus.- Obliga


do por la fuerza: ,, vi
actus.- No abligado: ,,
non coactus
FORZAR ,,,
,,
, in latus traho,vim affero,cogo,adigo> Reforzarse
u,- invalesco
quod tentabat

FORZUDO ,,,
magnis viribus praeditus

FRACASO u,,; u,
,,; u,, res
male gesta,spei frustratio,aberratio
a scopo

FOSA u,,; u,,;


,,; ,u,; ,u,
,u,; ,u,; ,
,; ,,; u,,
,; ,,; ,u, fossa,fovea.- Abrir una fosa:
fossam duco.- Acto de abrir una: ,, actio ducendi fossam.Cavar una fosa: foveam
cavare.- Digno de ser precipitado en
una fosa: ,, dignus qui
mittatur praeceps in barathrum.- Excavacin de una: ,, fossae
excavatio.- Para sacrificar cerdos:
,, fossa mactandis suibus.Profunda: ,u, fossa profunda.- Subterrnea: ,u,
,, fossa subterranea

FRACCIN numerus
aliqua parte minutus
FRACTURA,fraccin ,,
,,,,
,,,; ,,
,,, fractura,
fractio.- Que tiene alguna fractura:
`,u, qui ruptis membris
laborat
FRAGANCIA ,,,,
fragantia
FRAGANTE ,,;
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,, fragrans

FSFORO ,u, phosphorus


FSIL ,, fossilis

FRAGANTI,in fraganti
',
u in ipso facto.- Accin de
coger in fraganti: ,, deprehensio.- Coger in fraganti: deprehendo in ipso facto.- Cogido in fraganti: ,, in
ipso facto deprehensus

FOSO u,,; ,,; ,u,; ,u,; u,


, fossa.- Cercar con fosos: fossa munio.- Construccin de
un foso: ,, valli exstructio.- Hacer un foso alrededor: , foveam circumduco.- Que tiene cuatro fosos o
trincheras: u,, quatuor
fosos vel valla habens

FRGIL ,,; u,,;


,,; ,u,u
,, fragilis

FRACASAR
u
una fragorem
edo.- Medio fracasado: `,
semi-rutus.- Que ha fracasado en
una empresa o en algo: ,
,, qui non perficit

FRAGILIDAD u,, fragilitas


FRGILMENTE,sin solidez: non
firmiter

359

FRANCO,abierto,sincero: ,,
apertus

FRAGMENTO ,,,u
,,,,; ,
, fragmentum,assula
FRAGOR
fragor

,u,;

FRANJA ,u,
fimbria.- De
doble franja ,, utrimque fimbriatus.- Sobrepuesta: ,,;
u,,
absuta
lacinia,limbus vesti attextus

,,

FRAGUA ,,; ,u,; , ,u, caminus,fornax


Fundir en la fragua: in fornace fusoria conflo

FRANQUEZA u., sinceritas.- El que habla con franqueza:


u,, qui recte loquitur
Hablar con u recte loqui

FRAGUAR

molior.Ocultamente: ,- furtim
molior

FRASCO ,u,

FRANCACHELA ,u, comissatio.Amigo de francachelas: ,,


comessator.- Ir de francachelas:
comissor

lagena

FRASE ,,; ,,
phrasis
FRESEOLOGA ,, loquendi formularum omnimodarum

FRANCAMENTE palam
,, qui est sine fraude.Sin fraude: sine fraude.Tramar algn fraude: u
fraudem molior.- Usar de afeites y
fraudes en el atuendo personal: fuco et fraude utor

FRATERNALMENTE fraterne
FRATERNIDAD ,, fraternitas
FRATERNIZAR concordiae vincu
lo jungo

FRAUDULENTAMENTE , fraudulenter.- A modo de los


vendedores de lana: eorum
more qui lanas vendunt dolose
Pbrar fraudulentamente:
fraudulenter molior

FRATERNO ,, fraternus.Caridad
fraterna:
,,
charitas fraterna
FRATRICIDA ,,
tricida

fra-

FRAUDULENTO `,,; ,,; ,,; ,


,; ,,; ,,
; ,,; ,
,; ,, fraudulentus,subdolus.- De intencin fraudulenta: ,, qui habet
fraudulentam mentem

FRAUDE ,,; ,,
; , ,,; ,,,,;
,,; ,,; u,,; u,u,,,,,; ,,,;
,,; ,,;
, u,,; uu,,;
,,
fraus,
techna.- Atraer con fraude:
evello.- Con fraude: sinistre.- El que maquina fraudes: ,,; u,, dolosa cogitans.- Que no tiene fraude:

FRECUENCIA u,, frequentia.- Con frecuencia: u,


saepe,crebro.- Con poca frecuencia:
, infrequenter.- Con
frecuencia: , frequenter.- Que va y viene con
frecuencia: ,,; -

360

,
u,

frigo.- Que fre: u,,, qui


frigit

ventitator

FRECUENTADO,muy: ,,

maximo hominum conventu celebratus


FRECUENTAR , u, u,
frequento.- Ir
con frecuencia: ventito.- Un
sitio:
ad locum ventito.- Accin de ir con frecuencia:
,, ventitatio

FRENAR fraeno.- El acto de


frenar: ,, fraenatio
FRENES ,,; u,
u,,
insania.- El que
tiene frenes: u,, phrenetide laborans.- Padecer frenes:
, phrenitide laboro

FRECUENTE ,,; ,,
; ,,; u,,;
u,u,,; u,,;
,,,; ,,
,,; ,,;
,; (slo nom.ac.fem.pl.
,) frequens

FRENTICO ,,,
u,, lymphatus,phreneticus
FRENILLO ,u,
membrana
quae linguam in inferiore oris parte
subjicit

FRECUENTEMENTE ,,,,,,u
,u,u,u,u,u,u,,,,
frequenter,crebro,assidue,jugiter.- Ms,muy: , crebrius,frequentissime

FRENOu,u,,; `u,,;
`u,,; ,
; u,u,; ,,
,,;
,u,;
,,; ,u,; ,,
,,,u,;
u, fraenum,retinaculum,lupatum,
lorum.- Adornado con freno de oro:
u,, aureo fraeno ornatus.- Arte de hacer frenos: ,, ars fraenorum conficiendorum.- Bocado del freno:
,,; ,u,

FREGAR ,- abluo
FREIR , , ,-
frigo.- Accin de freir o tostar:
u,,; ,,
rigendi actio, frictio in sartagine.- Juntamente: u simul
quae sub ore sunt fraeni ferramenta,id quod apponitur maxillis
equorum.- El que hace frenos: ,, qui fraena conficit.Poner el freno:
fraenum
injicio.- Que muerde el freno: ,, qui fraenum mandit.Quitar el freno: fraenum
adimo.- Rehusar el freno: u fraenum amoveo.- Unido al freno:
,, fraeno adnexus

frontem capero.- De ancha frente:


u,,; ,u,,
cui frons lata est.- De frente:
(gen.),,',,-,
, , , , , u. ,, , ,
,-, ,
-, (dat.), ex adverso,
e regione,adversa fronte,coram.- Al
frente: ,,- obviam
Situado enfrente: ,,
ex adversus situs.- Frente de:
ex adverso.- Alinear los
frentes: in acie colloco.Colocado enfrente: ,,
positus ex adverso.- De dos frentes:

FRENTE natural o militar ,u


frons.- Adornar la frente: redimio.- Adorno de la: ,u, frontis ornamentum.- Arru
gar la frente: corrugo,

361

,, bifrons.- El que est de frente,enfrente: ,


ex adverso stans.- Extensin del
frente en el ejrcito: ,,
productio aciei.- Que est sobre
la frente : ,u, qui est
supra frontem.- Que lee en la mente
(fisonomista): ,
, frontis inspector.- Que tiene
una frente igual: ,,
qui frontem aequalem habet
FRESA ,u,

res phrygios imitor


FRIGIO ,,; ,u,
phrygius,phryx.- Segn costumbres
frigias: u phrygio ritu
FRINGILAGO (ave) ,,;
u,; ,u,; ,, fringilla
FRO `,`,,; ,
;
u,,;
u,,;
u,,; u,,;
u,u,,; u,,;
frigidus.- Muy fro: u,
u,u,, perfrigidus
supra modum frigidus.- Algo fro:
u,, aliquantum frigidus
Medio fro: `u,,; `u,,
semifrigidus.Fro:
,,; u,,; u,
,; ,,; u,,
u,, frigus,glacies.- Amante
del fro: u,, amans
frigoris.- Condenar al fro: u,-
frigore cogo.- Dar
diente con diente de fro: u,
dentes concutio prae frigore.- De calentura: ,,
horror febrilis.- De invierno: ,,
hibernum frigus,rigor.Dureza provocada por el fro: `,, rigor.- Encogerse de fro
,- frigore contraho.- Encogimiento de las manos,de los pies
por el fro: ,, manuum pedumve contractio ex frigore.- Estar
fro: `,` frigeo.- Estar
yerto de fro: , tor
pentes frigore manus habeo.- Hace
fro: frigus est.- Horrorizarse de fro: () horreo.- La que tiene fro:
, quae friget,rigens.- Muerto de
fro: ,, hiemis frigo-

fragum

FRESCO ,,; ,,
frigus,roscidus.- El que gusta del
fro o del fresco: u,,
frigore recreans.- Que toma el
fresco: u,, frigoris captator.- Tomar el fresco: u frigus capto.- Fresco,reciente:
, recens
FRESCOR,lo que est en su frescor,en
su vigor: ,, suo vigore
praeditus
FRESNO ,, fraxinus.-De fresno
,,;
,,;
,, fraxineus
FRIALDAD u,,; u,,
frigiditas
FRAMENTE u frigide
FRICCIN ,,; ,
; ,, frictus,frictio.- Con
la mano: ,, quae manu
fit frictio.- Seca (de polvo con que
se
rociaban
los
atletas):
,,
sicca
frictio.Suave: ,, levis frictio.Usar de friccin seca:
sicca frictione utor
FRIGIA u,, Phrygia.- Imitar
las costumbres frigias: u more
enectus.No
expuesto
al
fro:,,
frigori
non
obnoxius.- Que causa fro con
temblor:
,,
horrorem
afferens.- Que da o produce fro:

u,, frigus faciens.- Que


defiende de los rigores del fro:
u,,
hiemis
injuriam
arcens.- Que no puede sufrir el
fro: u,,; ,,

362

FRONTISPICIO ,u, frontispicium domus

rigoris impatiens.- Que vive transi


do de fro: `,, in
frigore semper vivens.- Rigor del
fro: ,, algor.- Sufridor
del fro: ,, frigoris
bene paciens.- Tener fro: ,
,, frigo.- Trabajado en fro (metal): u,
cussus ad frigus.- Vehemente:
`,, frigus vehemens
FRISUELO ,,u,

FROTACIN ,,;
, affrictus.- Lo que se frota:
,,
id
omne
quod
affricatur
FROTAR ,-,-,
,,,,,,,u, collido,frico,affrico,attero
tero.- Con la mano: manu
frico.- Ligeramente: , defrico,leviter tero.- Por encima in summa parte scarifico

capistrum

FRITILO ,u, fritillum


FRITO u,,; ,,u, frixus,coctus in sartagine

FROTE ,,

FRITURA,fruta de..: ,u,


placenta

FRUCTFERO ,,; ,,;,,-,,,,


,,,
,,,; ,, pomifer,fructifer,frugifer,foecundus

FRVOLO u,,; ,
, nugatorius,vana cogitans
FRONDA ,u,

frons

FRONDOSIDAD ,u,

frictio

frons

FRONDOSO u,u,,u,,; ,
,; ,,; ,,
frondosus.- Muy frondoso: ,-,, valde frondens.En la parte superior: ,,
; ,, in summa parte
frondosus.- Por s mismo:
, comatus per se.- Ser muy frondoso,tener muchas hojas: luxurio frondibus

FRUCTIFICAR fruticesco
Mucho: supra modum fructifico.- Que fructifica excesivamente: ,, insane fructificans
FRUCTUOSO u,,; ,, frugifer,fructuosus
FRUGAL ,,,,
; ,,; u
u,, (thymbra in coenam
utens) frugalis,moderatus victu contentus,parcus.- Que le basta con
poco:
,,
qui
pauca
sufficiunt,frugalis.- Que no apetece
manjares delicados: ,,
non appetens delicatioris cibi.- Que
se alimenta con poca comida: ,,, frugalis,
parvo contentus ad victum

FRONTAL,frontalera: ,,
; ,,u, frontis,fron
tale
FRONTERA `,u, limes,terminus
Situado en la: ,, ad fines positus
FRONTERIZO
,,;`,,
ad fines pertinens,finitimus.- Opues
to,en frente:,, oppositus,adversus

FRUGALIDAD
,,,;
,,,; ,
,;
,,
frugalitas
parvo contenta,frugalitas

363

FRUSLERA ,u, nugae.- Consu


mir el tiempo en: ,, tempus in vana consumo.Entregado a frusleras: u,, inanibus rebus studens

FRUGALMENTE , exiguo sumptu, frugaliter


FRUICIN u,,,
fruitio
FRUMENTARIO ,, frumentarius
FRUSTRACIN u,,;,,;,,
, frustratio,elisio

,,;
,,
fructus.Abundante en: ,, fruc
tibus abundans.- Abundar en: fructu exubero.- Accin de
llevar ramas con frutos:
,;,, palmitum gestatio.- Aprovechamiento del fruto:
,, usus fructus.- Percibir
el fruto: ,,,
fructum percipio.- Coger el
fruto: ,, fructus colligo.- Arbol que
da frutos tardos: ,u,
arbor quae fructus tarde perficit.Buen fruto: ,, bonus
fructus.- Coger los frutos sin madurar: ,,, mature fructus emitto,fructus precoces reedo.- Cortedad de
frutos: ,, exiguitas
fructuum.- Cubierta del fruto: ,, fructus integumentum.Dar dos frutos: ,, insuper germino,bis fructus
fero.- Dar frutos tres veces: ter fero fructus.- Dar fruto
perfecto: ,,
perfectum fructum pario
Dar hermosos frutos:
pulchros fructus pario.- De amargo
fruto: ,, amarum fruc
tum habens.- De corteza dura:
u,u, fructus omnis cuius
cortex est durior.- De fruto arrugado: `u,, cuius fructus
est rugosus.- De fruto cubierto o
encerrado: ,, fructum habens involutum.- De grandes
frutos:
,,
magnos
fructus habens.- Excesivo en dar
frutos: ,, modum excedens in fructibus.- Que guarda los
frutos:
,,
custos
fructuum.- Ofrecer frutos:

FRUSTRAR ,,,, frustro


FRUSTRARSE u,
tror

frus

FRUTA ,, pomum.- Abundancia


de: ,, pomorum ubertas.Agria: ,, fructus immaturus.- Alimentado con: ,
, fructibus nutritus.- Alimentarse con: fructibus vescor.- Que vive con frutas: ,, fructibus vivens.- Almacn donde se guardan las frutas:
u,
u, locus in quo
fructus asservantur.- Cierta fruta
inspida: ,, poma.- De
cscara suave: ,u, pomum.De otoo: ,, fructus autumnalis.- Frutas silvestres: ,, montana poma.- Guarda de
lo frutos de otoo: ,,
autumnalium fructuum custos.- Muy
dulce:
u,u,
praedulce
malum.- Pezn de las: u,u,
pediculus racemorum botri.- Que gusta de frutas: ,, qui
delectatur pomis.- Vendedor de:
,u, pomorum venditor
FRUTAL ,,,, fructifer
FRUTERO de barro: ,u,; ,,; ,u, vas fictilia fructibus impletum
FRUTO
,,;
,,;
u,,; ,,; -

364

frutos: ,,
fructuum
perceptio.- Perjudicial a los frutos
,, exitialis fructibus.- Primicias de los: ,,
primitiae frugum.- Hecho de los
nuevos frutos: ,, novis
fructibus factus.- Produccin de
frutos temprana: ,, celerior fructuum editio.- Produccin
de hermosos frutos: ,,
pulchrorum fructuum editio.- Que
lleva buen fruto: ,,
bonum fructum ferens.- Producir frutos tarde: sero fructus
gigno.- Que coge frutos crudos:,, crudos adhuc fructus
decerpens.- Que coge muchos frutos:
,, multos fructos colligens- Que come los frutos: u-

fructum offero.- De lo que se puede


percibir fruto: ,, qui
fructus percipi potest.- Producir
frutos: fructum pario.Produccin de frutos: ,,
fructuum editio.- Llevar buenos
frutos:
uberes fructus
fero.- Llevar dos frutos: bis
fero fructum.- Llevar el fruto a la
madurez: fructum ad
justam maturitatem perduco.- Llevar
fruto,dar fruto:
u fructus edo.- Llevar frutos todos los aos: u
singulis annis fructus fero.- Llevar
los frutos: u conveho fruges
Llevar mucho fruto: u multos fructus pario.- Los frutos de la
tierra: ,, fruges.- Mezcla de
todos frutos: ,, omnium
fructuum permixtio.- Percepcin de
,, qui fructus comedit.- Que
da dos frutos: ,, bis
fructum afferens.- Que da fruto
blanco: u,u,,
qui fructu est candido.- Que da
fruto seco: ,, siccum
fructum pariens.- Que da frutos en
sazn:
,,
perfectum
pariens.- Que da frutos no cubiertos
u,, cuius fructus sunt
nudi.- Que da hermosos frutos:
,, pulchrum fructum habens
Que da muchos frutos: ,,
multos fructus pariens.- Que echa el
fruto en la parte posterior de la
hoja: ,, in adversa
foliorum parte fructum generans.Que lleva buen fruto: u,
,, bonos fructus habens.- Que lleva dos frutos: ,, bis fructus ferens.- Que
lleva fruto en el tallo:
,, caudice fructum ferens.Que lleva fruto un ao s y otro no:
u,, alternis annis fructum ferens.- Que lleva
frutos de oro: u,, aureos fructus habens.- Que lleva
frutos de toda clase: ,,
quae omnis generis fruges profert.Que lleva frutos semejantes: ,, similes frutus ferens.-

Que lleva frutos tardos:


, serotinos fructus ferens.- Que
lleva los frutos colocados oblcuamente:
,,
oblique
fructus ferens.- Que lleva muchos
frutos: u,u,,
permultos fructus ferens.- Que
lleva ramas con frutos: ,
, palmites cum recemis gestans.Que lleva todo gnero de fruto: ,, qui fructum omne genus
fert.- Que lleva tres frutos cada
ao: ,, ter fructum ferens quotannis.- Que no lleva ya ms
fruto: ,, qui fructus
non amplius fert.- Que produce fruto
anual:
u,,
annum
fructum ferens.- Que produce fruto
delicado: ,, exilem
fructum ferens.- Que produce fruto
dulce: u,, qui dulcem
fructum fert.- Que produce frtutos
comestibles: ,, comes
tibilem fructum ferens.- Que da o
produce frutos: ,,
frutuum generator.- Produccin de
frutos:
,,
fructuum
editio.- Productor de frutos: ,u,
fructuum
dator.Que
produce malos frutos: ,,
malos fructus afferens.- Que
produce negro fruto: ,,

365

Prender fuego: u igne injecto


uro.- Probar por el fuego: u
igne probo.- Respirar fuego: u,- ignem spiro.- Soplar el
fuego:
flando
excito.Consumir el fuego lamiendo
lamendo consumo.- Que entra en el
fuego: u,u, ignem ingrediens.- Que hace rudo con el fuego:
u,u, ig-ne o in igne
stridens.- De color de fuego: ,,; ,,; ,,; u,u,,,
flammeus,colore praeditus.- De donde
gotea fuego: u,, a quo
ignis stillat.- De fuego ardiente:
u,, igne ardens> Engendrado de fuego,fogoso: u,u,,; u,u, igne genitus.- Fuegos falsos para
engaar al enemigo: uu,,
ementiti ignes.- Hecho fuego: u,, ignitus.- Impetu del
fuego que devora: ,, impetus
ignis ligna depascentis.- La que
vigila,cuida el fuego consagrado:
,, protector foci.- Leo
con que se enciende el fuego: `
lignum quo ignis accenditur.- Los
fuegos que sirven de seal: u,
, ignes insignum accedens.No arrimado al fuego: ,,

nigrum fructum ferens.- Que


produce poco: ,,,,
raros,exiguos
fructus habens.- Que tiene fruto
ancho: ,, latum fructum habens.- Que tiene suaves frutos
`,,
suaves
fructus
habens.- Que trae la runa a los
frutos: ,, perniciem
afferens fructibus.- Quitar los frutos: fructus decerpo.Recoger los frutos: u fruges
colligo.- Fruto o resultado de una
cosa:
,,
fructus.Tarda cosecha de frtuos:
,
sera
fructuum
generatio.Utilidad de los frutos: ,,
fructuum proventus.- Ya maduro:
u,u,,,; ,
,, fructus maturus
FUEGO ,u,; ,u,; ,u,; ,,; ,u,
; u,, ignis.- Andar en el
fuego:
u,-,
in
igne
verso.- Avivar el fuego: u,u,u,u ignem excito.Hacer fuego para avisar: u, ignem verto ad dandum
signum.- Llevar fuego: u ignem gesto.- Ocuparse acerca del
fuego: u,- circa ignem versor.- Poner fuego: u ignem incendo.- Ponerse de color de
fuego: cum rubore inflammo.igni nunquam admotus.- Ocupado o que
anda siempre en el fuego: u,u
circa ignem semper versans.- Perteneciente al fuego: uu,,
ad ignem pertinens.- Que arroja
fuego: u,u,,
ignem protrudens,ignem emittens,ignivomus.- Que con sume con el fuego:
,, igneo ardore consu
mens.- Que encierra fuego en su
seno,volcnico: u,, igni
occupatus,ignem concipiens.- Que
engendra fuego: u,,
ignem generans.- Que excita el fuego
u,, ignem excitans.Que inflama con fuego: u,,
is qui igni infammat.- Que lleva
fuego: u,u,, ig-

nem ferens.- Que respira fuego: u (-u,u,u) ignem spirans


Que sustenta o nutre el fuego: u,, ignem nutriens.- Que
tiene punta aguzada de fuego: u,,,
ignitam
cuspidem
habens.- Que vive en el fuego: u,, in igne vivens.- Ramas
secas para encender el fuego: ,, fomenta.- Semejante al
fuego: u,, ardenti igni
similis.- Sin fuego,desprovisto de:
u,, ignis expers
FUELLE `,,; ,,,
; ,,; u,; u,
, follis,flabellum.- Soplar con

366

,,,,
; ,,; ,,; u,,; ,,; ,
; ,,; ,,; u,,; u,, fortis,
strenuus,validus,viridis,prudens.Ms,muy: ,,;,,

fortior; u,-,u,;
,,;,,
validior quam ut facto impetu possit everti.- Los ms furtes,valien
tes: , fortissimi.- Que
pelea con fuerza,no con arte: ,u, qui no arte,sed robore certat.- Ser muy fuerte: u, praevalidus sum,vigeo.- Fuer
te (castillo): u,, praesidium

el fuelle: ,` flatu
discutio,flabello ventilo.- Asiento
del fuelle en la forja: u,
u, sedes super quam suos folles
faber ferrarius collocat
FUENTE
,,;
,u,;
,,; ,,; ,,
,; ,, fons.- Pequea: ,,; ,,u,
fonticulus.- Abundante en fuentes:
,, abundans fontibus.- De
fuente,que mana de una fuente:
,,; ,, fontanus.- Guarda de fuente: ,
, fontium custos.- Guardia de
fuente: ,,; u,
,;
u,u,
fontium
custodia.- Que abunda en fuentes:
,,, abundans fon
tibus.- Fuente,plato,vasija: ,u,; ,-,u,
; ,,; ,
u, patina,vas in quo prandium
fertur,latex,lanx.- Por todas las
fuentes: per omnes fontes

FUERTEMENTE ,`,,
,,-,,,, fortiter,vehementer,valide
FUERZA ,,;,,;,
,;`,,;`,,; ,,;`,,;`u,
; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,
; u,u,; ,,;
,,; ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,;:
,,;
,, vis,robur,potentia.A viva fuerza: ,
per vim.- Con fuerza: ,
,u, valide,
vehementer,robuste.- Con las fuerzas
reunidas: u collecto robore.- Con ms: vehemen
tius.- Con todas las fuerzas: ,,u,,, u pro
viribus,contente,admodum valide,totis viribus.- De doble fuerza:
,, bipotens.- Dotado de fuer

FUERA foras.- Fuera de,excepto (gen.) praeterquam,praeter.Adv.,prep.gen.: ,,,,,,,


,,,,, (delante de conson.),
(delante de vocal) extra,foris.Fuera de que: '` praeter quam
quod.- Fuera de s: u,,, amens, excussus
mente
FUERO, gozar de los mismos fueros
que los otros: aequo jure
cum aliis vivo
FUERTE ,,; ,,
; ,, ();,,,;`,,; ,,; ,,; ,,u,,
,,; ,
za singular: ,, singulari robore praeditus.- Dotado de gran
fuerza: ,, magno robore praeditus.- Dotado de igual

fuerza: ,, pari robore


praeditus.- Dotado de la misma
fuerza: ,, eodem robore praeditus.- Dotado de pocas

367

infirmus sum.- Tomar fuerza:


invalesco.- Tomar ms fuerza
acriorem vim accipio> Fortalecimiento de las fuerzas: ,, confirmatio virium
FUGA ,,; ,,,; ,u,; ,
,; ,,; ,,;
u,; u,,; u,,; , , ,; ,,
; ,u,; ,,; ,, fuga.- Secreta: ,
, elapsio.- Que pone en fuga a
los enemigos: ,, qui hostes in fugam convertit.- Cogido en
la fuga: ,, reprehensus ex fuga.- De condenados al
destierro: ,, fuga eius
qui jubetur esse extorris.- Darse a
la
fuga:

in
fugam
me
conjicio.- Poner a los enemigos en
fuga: , hostes verto in
fugam.- Poner en fuga: ,
(), do in fugam
Fuga por temor: ,, fuga prae
timore

fuerzas:
,,
exiguis
viribus praeditus> El que emplea
todas sus fuerzas en algo: ,, qui omni ope nititur ad
aliquid.- El que tiene fuerza para
todas las cosas: ,u, qui
vim adversus omnnia habet.- Aventajado en fuerza: ,,
praestans viribus Falta de fuerza:
,-,,
(,,)virium de
fectio.- Hecho con fuerza: ,
, vehemens.-Igualdad de:

,, aequalit as virium.Fuerza militar de dos cohortes: u,, agmen duarum cohortium


junctarum.- Mucha fuerza: uu,, multa potestas.- Prdida de
fuerza: ,,; ,
, vigoris remissio.- Prdida repentina de fuerzas: u,,
praeceps lapsus omnium facultatum in
corpore humano,.- Que abusa de la:
,u, virtute abutens.- Que
excede en fuerzas: ,,
modum excedens viribus.- Que poco a
poco cobra fuerzas: ,,
sensim invalescens.- Que tiene
mucha fuerza: u,, multa potestate valens.- Que tiene sus
fuerzas ntegras: ,, novus,qui integris est viribus.- Aadir fuerzas: u vires addo.Aplicar la fuerza: vires
intendo.- Aplicar tambin las fuerzas: u simul viribus adjuvo
Asociar las fuerzas: uu,-
,- vires socio.- Confiar en
sus fuerzas: viribus nimium
fretus sum.- Dar fuerza: ,, vires praebeo,firmo
Estar falto de: u infirmis
sum viribus.- Faltar las fuerzas:

viribus
deficio.No
emplear todas las fuerzas:
non totis viribus ago.- Superar en
fuerza: , viribus polleo.- Tener fuerza: ,,,, valeo,valeo viribus.- Tener fuerzas extraordinarias_ supra modum robore
valeo.- Tener pocas fuerzas: -

FUGAZ u,u,u,,
; u,, fugax
FUGAZMENTE , fugaciter
FUGITIVO ,,; ,
,; ,u, fugiens,fugitivus.- Protector de los: ,,
qui fugientes ad se recipit.- Que
acoge al fugitivo: ,, qui
fugienti perfugium praebet
FULGENTE ,, splendens,fulgidus.- Todo fulgente: ,,
omnino splendidus
FULGOR ,,; ,
fulgor.- De fulgor gneo: uu
, qui ignei fulgoris est
FULIGINOSO u,, fuliginosus
FULMINAR fulmino.- Junta
mente: uu simul fulmino.Que fulmina de lo alto: u,

368

, ex alto fulminans

FUNDACIN u,,; ,
, fundatio,fundamentum

FUMIGACIN ,,; u,, suffimigatio

FUNDADO u,, fundatus


FUMIGAR suffumigo

FUNDADOR ,,u,; ,, fundator.- Ser fundador:

FUNMBULO u,,u,
funambulus
auctor sum instituti

FUNDIDOR u,, conflator,fusor.- De bronce: ,u,


fusor

FUNDAMENTADO bien..: u,
profundum fundamentum habens

FUNDIR
,
,

fundo,liquefacio.- Objeto fundido:


,, vas fusile.- Vasija
para fundir los metales: ,,
vas liquandis metallis

FUNDAMENTO ,,; ,
,; ,,u,; ,,,; ,
;
,u,;
,u,;
,,,; ,u,;
,,; ,,; ,-,u,,
,,,u,;
,u,; ,, fundamentum, quod subjicitur nobis.Que tiene en s mismo su fundamento:
,,
per
se
habens
fundamentum.- Que tiene altos fundamentos: ,, alta fundamenta habens.- Echar primero como
fundamento: ante subjicio pro fundamento.- Echar los
fundamentos: fundamenta
jacio

FUNDIRSE,que puede: u,, fusilis


FNEBRE ,,,,,; ,,
; ,,; ,, funereus,funebris.- Cantar cantos fnebres: , odas lugubres
cano,flebiter cano.- Relativo al
sepulcro,fnebre: ,u, ad
sepulcrum pertinens,funebris.- Sbana,lienzo fnebre: ,u,
sepultorium linteum
FUNERAL `,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
u,,; , ,u,
; ,,; ,,; ,,,; ,,
; ,,; ,,; ,, justa, funeralia,paren
tatio,mortuorum festa,elatio funeris,funebria,funus,inferiae mortuorum.- Hacer funerales juntamente:
u una parento.- Hacer fune
rales: ,.
inferas facio,exequias celebro.- Que
arregla los funerales: ,
,, funera componens.Trompeta de los funerales: u
u, siticen.- Cuidador del funeral
,,, curator fu

FUNDAR , fundo.- De
hermosos fundamentos: ,
, pulchre fundatus.- LO que se
pone para fundar algo: ,,
fundamentum.- Recin fundado
,,
, recens conditus.- Fundar sobre
superaedifico
FUNDICIN u,,; u,
, confaltura,conflatio.- De metales: ,, metallorum liquatio.- Obra de fundicin: u
, quodx in fusoria fornace
conflatum est
FUNDIDO u,, conflatus.- No
fundido: u,u,,
non conflatus

369

, sacra faciens Eumenides.- Furia


furor: ,,; ,,; ,u,; u,,; ,u,
furia,furor

neris
FUNESTO ,,; ,,
; ,,,;
,,; ,,; ,,; ,,,;
,,; u,,; u,
,; ,,; ,
, funestus,exitialis

FURIBUNDO ,,; ,
, furibundus
FURIOSAMENTE furiose.- Como
animal picado por tbanos:
insane,more boum qui oestro agitantur

FUNGOSIDAD,calidad de esponjoso:,, fungositas

FURIOSO ,,; ,
,; u,,; ,
; ,,,; ,,;
,,,; u,,
; ,,; u,,
,,; ,,;
,,; ,,;

FUNGOSO,esponjoso,poroso: ,
,; ,, fungosus
FURIA , Megeara (una de las
Furias).- Diosas: furiae
Bacantes: ,, furiae.Eumenides: Eumenides Furiae
Sacerdote de las Furias: ,
u,,; u,,: u
,,; ,u,; ,, (dios de las tempestades)
,,; ,,; ,u,; ,u,; u
,; ,,; u,
,,; ,,;,,,; ,,,; u
,, furens,furiosus,furibundus.- Como furioso: u furentium more.- Como picado por un
tbano: ,, oestro percitus,furiosus.- Estar muy: , valde insanio.- Muy
furioso: ,, perdite
insanus.- Poner furioso: ,
, oestro exagito
ad insaniam adigo.- Tener transportes furiosos: ,- in
furorem agor.- Furiosa (bacante):
u
, , , , u,, rabida,insana,furiosa

u cum furore et impetu.Loco de furor: ,, extra mentem furore abductus.- Entrar


en furor: ,- velut
oestro percitus insanio.- Provocar
el furor: in furorem ago.Ser agitado de furor sobrenatural:
u,u
fanatico
seu
divino furore agitor.- Ser agitado
de furor: oestro agitor.Ser agitado por furor potico:
furore agor.- Tocada de
furor: ,, furore percita
FURTIVAMENTE ,,,, furtim,
furtive.- Entrar furtivamente: u una furtim ingredior
FURTIVO u,,,; ,
; ,,,;,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
furtivus,clancularius.- Accin furtiva: ,u, facinus furtim
commissum

FUROR ,u,; u,u,,


; ,,,; ,,
,,; ,,; ,
, furor.- Arrebatado de furor:
,,,,; ,, oestro in furorem actus.- Bquico: ,, debacchiatio.- Con furor:

FURNCULO ,; ,,
furunculus
FTIL u,,; ,,

370

FUTURO posterum ( posteri los descendientes).- El


que sabe el futuro: ,,
futurorum praescius.- Para lo futuro
in posterum.- Signo de una
cosa futura: ,, rei
futurae signum

; ,,; ,,;
,,; ,,; ,, futilis,nullius pretii,
nugatorius.- Ftil y vano:`,, futilis et inanis.- Conversacin,charla intil: u
, orationis futilitas.- Muy ftil
u,, futilissimus.- Que
dice cosas ftiles: u,,
qui vana et futilia dicit.- Que
dice orgullosamente cosas ftiles:
u,, qui futilia tumide
loquitur

FUTURLOGO ,,, (uno de


los tipos de futurologa) ex astrorum situ futura praedicens

FUTILIDAD ,,; ,
, nugacitas.- Aficin a futilidades: u,, inanium rerum studium.- Decir futilidades: garrio.- El que dice
futilidades: ,, garrulus

371

GALLO u,,; ,
; ,,u, gallus.- Castrado: ,, capo

GABN,especie de: ,,,


,, birrus,lacerna

GALOPAR
equus ad gressum
exultantem urgere

GABELA ,, pensitatio

GALOPE
,,;
,u,;
,, exultans equi gressus
Llevado a galope: ,,
celeriter equis invectus

GACHAS ,u,; ,u,


puls,pulmentum.-De mijo: ,,
puls e milio

GALACTOSIS (transformacin en jugo


lechoso) ,, vitium rei
in lactis naturam degenerantis

GAMO ,,,; ,,,


dama.- Que es propio del gamo:
,, qui est dorkadis.Pequeo ,u,; ,
,, parva caprea,dama

GALAS ,, lautitiae

GAMUZA u,, ibex,icis

GLBANO ,, galbanum.- De
glbano ,, galbeneus

GANA,de buena gana ,


lubenter,libenter.- De
mala gana: u difficulter

GAITERO u,, fistulator

GALERA,nave de guerra: ,,
triremis,navis bellica.- De cinco
rdenes
de
remos:
,,
quinquiremis.- Perteneciente a las
galeras de cinco rdenes de remos:
,, ad quinqueremes pertinens.- Propio de las galeras:
,, ad triremes pertinens

GANADERO(adj.) ,,;
,,; ,, pe
cuarius.- De vacas,toros: u,
,u, bubulcus,armentarius.Ganadero con muchas reses: u,, boum possesor.- Ganadero
que compra bueyes: ,u, qui
boves emit

GALGA ,, lignum quo rota impeditur

GANADO ,,; ,,u


; ,,; ,,;
,, pecus,pecora.- Abundante
en ganado: ,,,u,, pecorosus
pecore abundans.- Perteneciente al
ganado,semejante al: ,,
ad pecus pertinens,similis pecudibus
Criar ganados: pecus alo.Despreciar el ganado:
gregem contemno.- El que desprecia
el: ,,
u,, qui spernit gregem.- Guiar el
ganado: gregi praeco.Lugar del ganado: ,,
locus armenti.-Ganado mayor o menor:
,, pecus,armentum.- Ganado
mayor: ,,; ,,
armentum,grex.- Perteneciente al:

GALLINA
,;
,,,;
,, gallina.- Que cra
gallinas: ,, gallinas alens.-Sacar antes los huevos la
gallina: ante excludo.Gallina africana: ,,;
,, meleagrides.- Cra de
gallinas: ,, galli
narum nutritio.- Criar gallinas: gallinas alo.- Gallina
ciega (juego infantil): u,,
lusus puerilis
GALLINERO ,,u,
; ,,; ,
u,; u,u,u, locus
ubi gallinae dormiunt,aviarium,galli
narium

365

,,; ,,; ,
,; ,,; ,u,
foenus,quaestus,reditus,lucrum.Ganancia pequea: ,u, lu
cellum.- Inesperada: u,u,
lucrum inesperatum.- Mucha: u,, multus quaestus.- Producida por la propiedad agraria: ,, perceptio fructuum.- Que
produce ganancia: ,,

,, armentalis.- Producto
que se saca de los ganados:
,
proventus
ex
pecudibus.Riqueza en ganados: ,,
pecuaria res.- Separarse del resto
del ganado: ab armento
segregor
GANANCIA ,u,; ,,
; ,u,; ,,
,,; ,,; ,,; ,u,;
quaestum afferens.- Ganancia torpe:
,, turpis quaestus.Amor a la ganancia: ,,
-,, amor lucri.- Avidez de
ganancia vil: u,, vilis
lucri aviditas.- Avido de: ,, lucri avidus.- Relativo a
la ganancia: ,,,
pertinens ad foenum.- De lo que no
se puede sacar ganancia: u,, e quo non facile lucrum
potest percipi.- Ansiar la ganancia:
avidus sum lucri.- Buscar
la ganancia: ,- quaestum facio.- Dar a ganancias sobre
algo (dinero prestado):
ultra foenero.- Dar ganancias,dar a
ganar: , u foenero,
foeneror.- Dar poca ganancia: seminatum exiguo foenore rependo.- Hacer ganancia: lucrifacio.- Ir tras ganancia vil:
u vile lucrum sector.- Sacar
alguna ganancia ms:
lucrifacio.- Sacar ganancia:

lucrum
capto,quaestui
habeo
GANANCIOSO
tuosus

,,

,u, id quod baculo debetur.Palo que usan los ganapanes para


llevar las cargas: u,u,
lignum ferendis oneribus
GANAR , , ,
lucror,foenero.A
fuerza de brazos: manuum
viribus supero.- Ganar ms de lo
justo: amplius justo
lucrum facio
GANARSE, medio para ganarse la vida:
,, industria in victu
quaerendo.- Industrioso en ganarse
la vida: ,, industrius
ad victum quaerendum.-Que se gana la
vida trabajando: ,, quae
rens victum in labore
GANCHO ,,;,u, uncus
Para colgar: ,, vas pensile
GANGOSO ,, qui ita loquitur ut vox in naribus stridat
GANGRENA ,,; ,
,,; ,,;
,,,u, gangrae
na.- Tener gangrena:
gangrena laboro.- Conversin en gangrena: ,, in gangrae
na conversio.- Exento de la: ,, infestatus sphacelo

quaes-

GANAPN ,,; ,
,,; ,,
,,;
,u,
bajulus.- Que lleva las provisiones
en el ejrcito: u,u, lixa
Almohadilla que usan los ganapanes:
,, pulvinus quem bujuli oneribus supponunt.- Cuerda de
ganapn: ,, instrmentum
bajulorum.- Paga del ganapn: -

GANGRENOSO ,
, gangraenicus,gangraenosus
GANSO ,,, anser.- Ganso
pequeo: ,u,; ,u,
anserculus.- De Egipto: ,

366

,, fuscina

,, anser aegyptius.- De
ganso: ,,,,;
, anserinus.- Donde se apacientan los gansos: ,u,
locus ubi anseres aluntur.- Imitar
el rudo de los gansos: ,
anseris sonum imitor.- Manada
de gansos: ,, anserum
grex.- Pasto de gansos: ,
,,
anserum
pastura.Perteneciente al ganso de Egipto:
,, pertinens ad anserem aegyptium.- Pie de ganso
(planta):
u,,
anseris
pes.- Pollo de ganso: ,,
anseris pullus.- Que apacienta gansos: ,, qui anseres
alit.- Sitio donde se cran gansos:
,,u,
locus
ubi anseres aluntur

GARANTA ,,; ,,
pignus fidei,corrooratio.- Dar
garanta plenam fidem do
Depositar una garanta en manos de
un tercero: u apud sequestrem pecuniam depono.- Ser deposita
do en garanta: u apud
sequestrem deponor.- En manos de un
mediador: ,, depositum apud sequestrem.- Que lleva
garantas: u,, sponsor
fide dignus.- Que sirve de garanta:
u,, aptus ad fidem faciendam> Garanta de seguridad,rehn
,,;`,, vadimonium>
Dar garantas:
fidejussionem dare
GARANTIZAR , fidem
facio.- Con una suma de dinero:
,, pecuniae expromi-

GAIR u,u,u grannio


GARABATO , ,;
ssio.- Que sirve para garantizar:
,, aptus ad confirmandum

GARGAJO
,,
tussiendo exspuitur

id

quod

GARGANTA ,,u,; ,u,; u,u; u


u,,; ,,; ,u,; ,,; u,,
; u,u,,;
u,; ,,; ,,u, guttur,gula.- Tumor en
la garganta: ,,
tumor in gutture.- Sonido que sale
de la: ,,u, sonus
gutture emisus.- Que muerde la: ,, fauces mordens.- Perteneciente a la: ,u,; ,, jugularis.- A la garganta: u ad gulam.- De lo
anterior de la garganta: u
eximio gutture.- De los montes: ,, montium fauces.- Hacer ru
do con la garganta: ,-
gutture sonum edo.- Humedecer la gar
ganta: guttur humectare.Meter en la garganta: in
gulam ingero

GARAN ,u, admissarium jumentum


GARBANZO
,u,
circer.Menudo:
u,u,
cicercula.Relativo a los garbanzos: ,, cicerinus
GARFIO ,,; u,u,; ,,; ,,; ,
,;
,,
fuscina,
harpago,hamus,uncus
GARGAJEAR ,u exscreo,
sputo.- Frecuentemente: u,
,u frequenter exscreo.- La
que gargajea con frecuencia: u,
, screatrix.- Accin de gargajear frecuentemente: u,,
u,,
frequens
sputurum
ejectio.- Accin de: ,,
exscreatio
GARGAJEO ,, exscreatio

GRGARAS,hacer..: os colluo

367

attritus sum
GARGARIOSMO ,, gargarizandi actio

GASTAR ,,,
,u,,,
,,,,
, tero,expendo,impendo
Con exceso: , , insuper impendo.Gastar con: u,-,-
una sumptum facio.- Con economa:
parce dispendo.- Con el mucho uso: fricando tero.Exhaustivamente en el mantenimiento
de tropas: in stipendia exhaurio.- Gastar en:
() consumo.- Las cosas con su
uso y manoseo attero.- Mal a
propsito:

obiter
impendo.- Ponerse gastado: u conteror.- Gastar primero: prius impendo.- Sin tasa:
profuse insumo.- Usando o
frotando: , tero.- Lo que
se ha gastad:
,,
id quod detritum est.- Medio
gastado: `,, ex dimidia
parte detritus.- Se ha de gastar con
magnificencia: largius
utendum est.- Apto para gastar:
,, consumptorius

GARGUERO ,, gurgulio
GARLOPA `u,, runcina ad laevigandum
GARO,desledo en agua: ,u
dilutum aqua garum
GARRAFA u,; u,u,u, refrigerator,cupa.- Pequea: u,u, parvus refrigerator
GARRAPATA ,,; uu,
musca canina,ricinus
GRRULO
loquax
GARZA
ardea

u,,

,,;

garruluc,

,u,

GARZO u,, subglaucus.Ser un poco garzo: u subglaucus sum


GASTADO u,, tritus.No gastado por el uso: ,,
,, usu non attritus.- Muy
gastado: ,, undaquaque tritus.- Con el uso de mucho
tiempo: , diuturno usu
tritus.- Estar gastado: ,u,
,,; ,,; ,
,, sumptus,impensa,consumptio.- Accin de gastar: ,, actio expedendi.- Gastos:
,u, impensae.- Competir o
compartir los gastos:
sum antichoragus.- Concurrir a los
gastos: u una sumptusm administro.- Con grandes gastos: magnis sumptibus.- Con poco
gasto: exiguo sumptu.- En lo
que se hacen muchos gastos: u,, in quo multae impensae
fiunt.- Profuso,excesivo:
,

,; ,, profusus sump
tus.- Que hacen gastos cumones: -

GASTO
,,,;
,,; ,,; ,, qui commues sumptus
faciunt.- Que pide muchos gastos:
u,,
multos
sumptos
exigens.- Que pide poco gasto: ,,; ,, modicus
sumtpum deposcens.- Que tiene poco
gasto: ,, qui exigui
sumptus est.- Relacin,cuenta de
gastos: ,,; ,, tab ella,expensi relatio
GASTRONOMA ,, leges de
ventre alendo
GASTRNOMO ,u, sapiens
de legibus de ventre alendis

368

GATEAR,entrar
adrepo

gateando:

Parir gemelos: u gemellos


pario.- Parto de gemelos: u,, geminorum partus.- Que pare
gemelos: u,,u, quae
gemellos parit,gemellipara.- Parir
gemelos: ,u gemellos pario

GATILLO,sacamuelas ,`,, forcipula dentibus extrahen


dis
GATO u,u,; ,,,
felis,catus.- Pequeo: ,,
mustelae catulus

GEMIDO ,,; u,,


,u,; u,,; u,,; ,,; u,,;
u,,;
u,,;
,,;
,,;
,,,u,; u,,
gemitus,singultus,ejulatus.- De muchos gemidos: u,,;
(multos gemitus habens),u,,
; u,, ploratus.- Que
excita gemidos y llantos: u,, gemitum fletumque ciens.Exclamar con: u cum gemitu
exclamo.- Lanzar gemidos: uu vocem ejaculantis e gutture
edo

GAVETA ,,; ,,
; ,u, theca
GAVILN ,,; ,,u,; ,, accipiter.- Especie de: ,,;
,-,u, buteo.- Espe
cie de gavilanes: ,u,
accipitrum species.- Nocturno: ,, avis nocturna.- Pequeo
gaviln: ,u, parvus accipiter
GAVIOTA
fulica

,u,;

,,

GEMIR ,,, u, ,,
,
,
, ,
,-,
,
,-, ,
u, u, , ,
, , , , , , ,-
pipio,gemo,ingemisco,fleo,
ejulo.- Gemir profundamente: u graviter gemo.- Como las trtolas: u turturis gemitum
cieo.- Gemir con: u congemisco.- En silencio: ,
tascite,subtus ingemisco.Gemir los nios: u vagio.MIserablemente: miserabiliter ejulo.- Ocultamente: clam ingemisco.- Por todas partes

GAZAPO ,u,; ,u,


,u, parvus catulus leporis,lepusculus
GEMA,piedra sardnica
gemma
GEME, medida del espacio que hay
entre el dedo plice (pulgar) e
ndice extendidos: ,, mensura insterstitii inter policem et
indicem distentos
GEMEBUNDAMENTE gemebunde
GEMEBUNDO ,,; ,, gemebundus
GEMELO u,,; u,,; , ,,
; ,,; ,,,
gemellus,geminus,eodem partu editus
circumcirca gemo.- que
gime
o
solloza
fcilmente:
,, amans gemitum.- Que
no gime: ,, non ingemiscens.- Sin gemir: ,-

; citra gemitum
GENCIANA (yerba) ,,
tiana

369

gen-

u,,; ,,
omnis generis,omnigenus.- De un solo
gnero: u,, unius generis.- Del mismo gnero: ,
,; ,u,; ,,
; , quae sunt ejusdem
generis.- Del propio gnero: ,, proprium genus habens.- Lo
que pertenece al gnero: ,,
generalis.- Que es de todos
gneros: ,, qui omnium
generum est

GENEALOGA ,,;
,, genealogia,generis recensio.- Comprender en la misma
genealoga: u simul gene
ris seriem refero.- Perteneciente a
la: ,, ad generis recensionem pertinens
GENELOGO ,u, qui alicuius familiae natales recenset
GENERACIN ,,; u,,;
,,; ,,; ,,
,,; ,,; ,
,; ,u, generatio,soboles
Autor de la generacin de las cosas:
,-,u,
auctor
generationis rerum.- Autor de la
generacin: ,, auctor
generationis.- De hijos: ,
,,, liberorum procreatio.- Espontnea: ,, sponte proveniens.Hasta el dcimo grado: ,,
generatio ad decimum usque gradum
Que procede del concurso de dos:
u,, generatio quae a
duobus pendet.- Que tiene tres gene
raciones: ,, qui triplicem generationem habens.- Tercera
generacin: ,,;
, tertia soboles

GENEROSAMENTE ,,
, generose,munifice,liberaliter
GENEROSIDAD ,,-,
,,; ,u,;
,,; ,u,, lieralis in dadis animus,ge
nerositas,liberalitas.- Dar con:
liberaliter exhibeo
GENEROSO ,,,,; ,,; ,,; ,, liberalis,munificus,generosus.- Propenso en el
dar: ,, ad dandum propensum.- Animo generoso: ,,
liberalis in dando animus.- Para dar
,, liberalis in suppeditando.- Ser generoso: , liberaliter exhibeo
De noble nacimiento: ,u,
generosus

GENERAL ,, generalis.- en
general: , cum toto
genere,in universum.- Del ejjrcito:
,,,
`,u,; ,-,
,u, exercitus ductor.Cargo de general: ,
castrorum praefectura.- Como gene
ral: imperatorie.- De la
guerra: ,u, imperator belli.- El mismsimo general:
u,, ipsissimus imperator

GNESIS ,, generatio
GENIO u,, ingenium.- Alegre,
festivo: u,, laetitia.Vivo de genio: u,, promptus animo.- Mal genio: ,
,; ,, difficultas.Ser de mal genio: ,
- difficilis sum.- Divinidad: ,, numen,genius

GENRICO ,, generalis

GENITAL ,,; u
,; ,u, genitale,ge
nitalis,genitabilis.- Genitales del
hombre: ,,; ,u, viri genitalia,pudendum virile.- Miem

GNERO ,,; ,,; ,,


genus,orto,origo.De
doble gnero: ,, qui est
duplicis generis.- De todo gnero:

370

bro genital (en las bestias):


, genitalia (in bestiis)

GENUFLEXIN u,, genuflexio

GENITIVO genitivus casus

GENUINAMENTE genuine
GENUINO ,u,,;
,, legitime genitus,genuinus

GENTIL,que pertenece a una nacin:


,, gentilis.- Como los
gentiles: gentiliter
GEODESIA ,, terrae distri
butio
GEOGRAFA ,, terrae
criptio

,,,,-,,-,,u
,,,,
,,
germino.Capaz de germinar: ,, habens vim germinandi.- Con fuerza de
germinar: ,,,
vim habens germinandi.- Difcilmente,mal: male germino.Que fgermina malamente: ,
,; ,, male germinans.- Que crece o germina en el
mismo tiempo: ,, simul
germinans.- Que germina a la vez:
u,, una germinans.- Que
germina bien: ,,; ,, bene germinans.- Que
germina: ,, germinans.Que no germina: ,,
a radice non germinans.- Que poco ha
germin: ,,;-,
, qui novissime germinavit.Sobre manera: , supra modum germino

des

GEOGRFICO ,, ad terram descriptionem pertinens


GEGRAFO ,,u,
terrae descriptor,qui terram aut terrarum situs describit
GEMETRA ,-,u, geometra
GEOMETRA ,, geometria.Figura geomtrica: ,,
figura geometrica
GEOMTRICO ,, geometri
cus
GERANIO ,u, geranium
GERMEN `,`,u,;
,,; ,u,;
,,;u,,;
u,,;
,,;
u,,;
,,: ,u,;,,; u,, germen,.Anticipado: ,, germen citius inchoatum.- Nacimiento
del germen: ,, germinis eruptio

GERYON u,- Geryon


GESTICULAR u gesticulor.- Con
las manos: concinno gestu manus motito
GESTIN ,,;
,, administratio
GESTO,traer mal gesto: u
supercilia admodum adduco

GERMINACIN u,,
,; ,,; ,, , u,,
germinatio.- Precoz: ,
, precox germinatio.- Abundante:
,,; u,, co
piosa,multa germinatio

GIBA ,,; ,,;


u,,; ,,;
,,; u,,; u,, gibba
GIBIA ,u, gibbae

GERMINAR , ,

371

GIBOSIDAD ,, gibbositas

-,, giganteus

GIBOSO u,u,,; u,
; ,, gibbosus

GIMNASIO (ver PALESTRA) ,


u,; u,u,; ,u, locus ubi pueri exercen
tur,gymnasium.- Presidir en el gimnasio: u gymnasio o exercitationibus praesum.- Direccin del
gimnasio: u,, gymnasii
praefectura.-Prefecto del: u
,-,u gymnasii praefectus

GIGANTE ,, gigas.- Gigantes vencidos por Jpter: ,


gigantes a Jove in terram detrusi
Imitar a los: gigantes
imitor.- Destructora de los:
,; ,, gigantum peditrix.- Destructor de:
,u,;-,, gigantum perditor.- Batalla de los:
,, pugna gigantum.Que da muerte a los: ,
,, gigantum interfector.- Muerto por los:
,, a gigante interfectus.- Que
parece gigante: ,,
giganteus.- Propio de: ,
GIRAR u,,,u
, gyro,circumago,contorqueo,in gyrum moveo.- Alrededor:
,u,u,
circumago,gyro,obtorqueo.- Fcil de
hacer girar: ,, qui
facie retorquetur.- Hacer girar:
`,,,,,,, ,
circumago in gyrum.- Giran
do: ,, qui circumverti
tur.- Como un remolino:
vorticoso impetu volvo

GIMOTEAR ,- ingemisco
GINECEO u,,; u,
u, gynaeceum
GIRAFA ,,
pardalis

camelo-

diatoria.- Lugar donde los gladiadores se rociaban de polvo: ,u, locus ubi atletae pugnaturi pulvere conspergebantur.- Lugar
donde se alimentaban los gladiadores
,u,
locus
ubi
alebantur qui singulari certamine
pugnabant
GLNDULA, endurecimiento
,u, tophus

de

las:

GLAUCO u,,; ,,
glaucus

GIRASOL `,u,;`,u, flos ad solem convertens,


heliotropium

GLAUCOMA,enfermedad
u,,;
glaucedo

GIRO
,,;
,,;
,u,; u,;
u,; ,,; ,
,; ,, gyrus,in vor
ticem circummactio> Movimiento circular: ,, circumvolutio

GLOBO ,,; ,,;


,, globus.- Manera de globo o pelota: instar globi
seu pilae

de los ojos:
u,,

GLORIA ,,; ,,; ,,; ,,; ,


;
,u,;
,u,;
,,; ,, gloria,
celebritas.- Amante de la:
,,;
u,,
amans
gloriae.- Ansia excesiva de: ,, insana gloriae cupiditas.-

GLACIAL ,,; ,,
; ,,; ,, gla
cies,glacialis,gelidus
GLADIADOR ,, gladiator
Pelea de: ,, pugna gla-

372

inani studeo gloriae.- Ansiar


juntamente la: u gloriae
simul servio.- Gloriarse: ,,u,u
-,u,,,
,,-, (-,-),u,,,u,u,u,, u,u,,,u glorior,gloriose me
effero,jactito,grandia
de
me
praedico,jacto.- Con insolencia:
u glorior insolenter.- Jactanciosamente: jactito,
glorior.- Mucho: u, admodum gloriari.- Vanamente:
inaniter glorior

Ansioso de gloria: ,
,, cupidus gloriae.- Ansio
so de gloria hasta enfurecer:
,, gloriae cupidus.- Con deseo
de gloria: cum studio gloriae.- Con gloria:
praeclare.- Considerada en s misma:
,, gloria ipsa per se
spectata.- De igual gloria:
, aequalem gloriam habens.Deseo de gloria: ,, studium gloriae.- Dotado de gloria:
magna gloria praeditum.Indiferente a la: ,,
gloriam non amat.- Que consigui
igual gloria: ,, parem
gloriam adeptus.- Que goza de mucha
gloria: ,, multa gloria
gaudens.- Que tiene igual gloria,o
nombrada: ,, qui parem
gloriam habet.- Que tiene o produce
grande
gloria:
,,
magnam habens o afferens gloriam.Sin gloria: u,, inglorius
Sobresaliente en gloria: ,
,; u,, gloria supereminens.- Suma gloria: ,
, summa gloria.- Vana (gloria):
u,, inanis gloria.- Estar
ansioso de: cupidus sum
gloriae.- Ir tras la gloria: gloriam sectari.- Sin gloria:
u turpiter,sine gloria.- Andar
en busca de gloria vana: ,,,; ,
,,, supramodum
gloriosus

GLORIFICAR ,,,
glorificor.- Juntamen
te: u simul glorifico
GLORIOSAMENTE gloriose
GLORIOSO ,, ,,
,u,,,;
,;
,,,;
u,; ,,;u,,; ,,; u,
(u-,u); u
, gloriosus.- Muy glorioso:vorax.- Glotona: ,, gulosa
GLOTONEAR helluor

GLOSA ,u, glossa

GLOTONERA u,,; ,,; ,, gulositas,


ingluvies.- Darse a la: u
lurcari.- Adulador del rico por glotonera: ,, convivio
rum gratia divitis adulator

GLOTN ,,,; u
,;
,,,;
,: ,,; ,u,; ,,,; ,,u,,,; u,,; ,,; ,,: ,
u,,,; ,,; ,u,; ,
; ,,;
, mensipeta,liguritor,edax,helluo
gulosus,catillo,lurco,ventri deditus

GLUTINOSO ,,; ,,, glutinosus


GNMICA,arte de medir el tiempo por
la sombra: () gnomica
quae ex umbra per gnomonem horas
horas cognoscit

373

administrandi vim habens.- Dirigir o gobernar la vida,los negocios


como un piloto: u guberno
Difcil de: uu,, regi difficilis.- Estar gobernado por
los principales magnates: suboptimatum regimine vivo.Fcil de: ,, qui facile regitur.- Gobernar la ciudad
por influencia ajena: sub
alterius imperio civitatem administro.- Gobernar un lugar o provin
cia: locum,regionem administro.- Tener el gobierno de la
nave:
u
gubernaculum
teneo.- Juntamente la repblica:
u una rempublicam admitro.- El que gobierna: ,u,
moderator.- El que sabe gobernar:
,, moderandi arte praeditus.- Legtimamente: legitime administro.- Los que no
quieren gobernar: ,
, qui reipublicae administratiem
fugiunt,timidi.- Gobernar mal: perperam administro.- Muy
bien: u optime administro.- Oponerse a los que
gobiernan: in regenda civitate adversor.- Que gobierna
con solicitud paternal: ,
, qui paterna cura administrat.Ser gobernado malamente: pravo imperio administror.Ser gobernado por pocos: a paucis regor.- Gobernarse
por s mismo,por sus propias leyes:
me jure vivo

GOBERNACIN,accin del timonel: u,,; u,, gubernatio.- Acto de gobernar: ,, gubernatio


GOBERNADOR ,`
u,; ,,; ,,
,,; ,u, rec
tor,moderator.- De la isla: ,-,u, insulae praefectus.De la provincia: ,u, provinciiae praefectus.- De todo: ,, omnium rector.- De una
provincia: ,u, praeses provinciae.- Gobernador en gene
ral,no exclusivamente en el timonel)
uu,, gubernator.- Timonel
u,; u,, gu
bernator.- Propio del: u,
, ad gubernatorem pertinens.Servir al piloto: u gubernatori subservio.- Ser gobernador:
sum praefectus.- Gobernadora
de todo: u,, omnium
rectrix.- Gobernadora: u,
, gubernatrix
GOBERNALLE ,u,; ,,
,u,; u,,
gubernaculum,clavus navis.- Tener
asido el: u gubernaculum
teneo
GOBERNANTE de una nacin ,u
gentis praefectus
GOBERNAR ,,`, , u, , , , ,-,
u, , , u, , , , , , , , u, uu, , ,
administro,guberno,rego,constituo,moderor.- Apto para gobernar:
u,,; ,
De media centuria: ,
, praefectura semi-centuriae.- De
muchos: u,,; ,u
imperium multorum.- De treinta:
,, triginta virorum
dominatus.- De una provincia: -

GOBIERNO
`,`,,;
,,; ,, praefectura,
ductus,principatus,gubernatio.- Buen
gobierno: ,, bona imprecandi ratio.- De la provincia:
,, provinciae praefectura

,, praefectura.- Forma de
gobierno: ,, forma rerum publicarum.- Jefatura de un
pueblo: ,, imperium.- Gobierno pblico: ,, reipublicae administratio.- Vencer en

374

,,,,,
,u,,,
percutio,pulso,pertundo,tundo,infli
go.- A su vez: repercutio.Golpear antes: ,
ante concutio.- Blandamente: ,- succutio.- Con bastn: ` bacillo percutio.- Empezar a
golpear:
sub-obtundo.Hacer rudo golpeando: u
instrepo.- Golpear o sacudir para
hacer caer (vg. los frutos de un rbol): deorsum percutio.Quebrantar a golpes: , ictu
perfringo.- Accin de golpear: ,, percussio,vulneratio.- el
acto de golpear el pecho en seal de
dolor: u,, percussio.- Golpear el hierro encendido: uu ferrum ignitum tundo.- Que
golpea con fuerza: ,,
fortiter percutiens.- Que golpea:
,u, percussor.- Golpearse mutuamente: , referio.- Golpendose mutuamente: u simul invicemque percutiendo
GOMA , (indecl.) gummi.- De
algunos rboles: u,u,u,
pilulae quorumdam arborum.- Del
rbol: ,, viscum arborum
innascens.- Goma que segrega el
bdelio (especie de palmera): ,
, bdellium.- Parecido a la goma:
,, gummosus

el gobierno de la repblica: politica ratione vinco


GOBIO,pez de ro ,, gobius
Pequeo: ,,u,
gobiunculus
GOCE ,,, fruitio
GOLFO ,u, sinus.- Entrada de
un golfo: ,u, anterior
pars sinus.- Formar golfos,senos,sinuosidades: in sinus contraho
Que est delante del golfo: ,, qui est ante sinum
GOLONDRINA ,,; ,
,; ,, hirundo.- De
golondrina: ,, hirundininus.- Especie de golondrina que
hace nido en las cavernas:
, hirundinum species quae nidulantur in cavernis.- Imitar a las
golondrinas: hirundines
imitor.- Nido de: ,, hirundinum tectum.- Pollo de golondrina:
,, hurundinis pullus.Propio
de
la:
,,
hirundininus
GOLOSINA ,,; u,
luguritio.- Amigo de golosinas:
,, amans bellariorum
GOLOSO ,,u,,,; u
,; , ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,u,
gulosus,helluo,ventri amans,catillo
ventri debitus.- Ser goloso:
ligurio,catillonem ago.Algo goloso: ,, aliquan
tum gulosus

GOMOSO ,, gummosus
GONORREA ,-,, semigenitalis profluvium.- Padecer gono
rrea:

fluxum
seminis
patior.- Que padece gonorrea: ,, qui seminis fluxum patitur
GORDO
,,,;
,,; ,,;
,;
,,;
,,;
,,; ,, pinguis,
saginatus,altilis

GOLPEAR ,,
,,,,
,,,,-
,,, ,
,,,,,,,,,-,,-,-

GORDURA
,,;
,,;
,,; ,,; -

375

u,; ,, curculio,blatta,
animaculum frumento noxium

,,; ,,; ,
,; u,,; ,,
;
,,;
,,;
,,; u,, carnis
coalescentia,pinguedo,crassities

GORGONA Gorgones.- Perteneciente a las: ,


gorgonius

GORGOJO u,,; ,
GORGORITA u,, bulla in
aqua nascens

Padecer de gota: ,-,


poadra tentor,pedibus laboro.- Tener gota en las manos: chinagra teneor

GORJEAR , garrio,muusicum pulsum edo.- Hacer


rudo gorjeando: garriendo
circumstrepo.- Que gorjea de diversos modos: u,, varie balbuciens

GOTEAR ,u, stillo.Que gotea: ,,


,,; ,u, stillatitius

GORRIN u,u,u,;
u,, passer,passerculus

GOTEO ,, stiria
GOTOSO ,,
morbo laborans

GORRN ,,; ,
; ,, (perrillo de
todas las bodas: coenarum assecla)
catillo,nidoris ap
petens

articularis

GOZAR ,, ,, u,u,,
,, fruor.- A la vez:
u simul fruor.- Completamente: perfruor.- Gozarse
,,,,,,,, gaudeo.- Con otro: uu collaetor.- Con: u una gaudeo

GOTA `,,; ,
; ,,; ,,; ,,; ,,,;
,,; ,,; ,
; ,, gutta,stilla.- De
roco: ,, gutta.-Derramar
a gotas: elliquefacio.- Echar
gotas: stillatim infundo
Lquido que cae gota a gota: ,
,: liquor stillatus.- No gota a
gota,abundantemente:

non
stillatim,effusim.- Gota pequea:
,,u, guttula.- Gota
que cae: `,,; ,,; ,, gutta,stilla
Enfermedad,gota en los pies: u,u,; ,, podagra,
morbus cursum tardans.- Artitris:
,, morbus aritularis.Artritis de las manos: ,,
chiragra.- Dolores de gota: podagrici dolores.- El que
padece
de
gota:
,,;
,,; ,, podager,pedum dolore laborans.- Gota
coral o epilepsia ,,;
,, morbus comitialis.-

GOZO ,u,; ,,; ,,; ,,; ,,;


,,;
,,;
,,; ,,; ,,
; u,, gaudium.- Objetos de
gozo: u, res quaedam letae
Que
causa
gozo:
,,
gaudii effector.- Saltar de gozo:
-,,,
exulto,desilio,gaudio exi
lio
GOZOSAMENTE cum gaudio
GOZOSO u,,; ,
,; ,,; ,,;
u,,; ,, (
gavisus,laetus,gaudensjucundus,exsul
tans.- Muy gozoso: ,,
perjucundus

376

,,,
,,,,-,,- exsculpo,incido,sculpo.Apto para grabar: ,,
aptus ad incidendum.- En los muros:
in muro pingo vel
scribo.- En relieve: sculpo
percutiendo.- Que graba o escribe en
bronce: ,, qui aereis
notis scribit

GRABADO u,, impressus.- No


grabado:
u,,
non
caelatus.- Grabado de anillos: u
u,, annulorum caelatura.En bronce: u,, aere
impressus.- En oro: uu,,
ex auro scuptus.- Grabado: ,,;
u,,;,,;
,,; ,, caelatura,sigillum.- Lo que tiene una seal imresa,grabada: ,, in quo
est nota impressa.- Que tiene muchos
grabados:u,, ter scultus

GRACEJO ,,; ,
,u,, lepores,facetus srmo,lepos

GRABADOR u,,; ,u,


caelator.- De anillos: u
,-,, caelator annulorum

GRACIA ,,; ,,
; ,,; ,,
lepor,gratia.- Con gracia: ,

GRABAR ,,u,
, venuste,lepide.- Con
ms gracia: venustius.- Gracia de Dios: ,,
gratia Dei.- Decir una gracia: insuper urbanum facetum
dico.- Expresarse,presentarse con:
eleganter me fingo.- Falta
de: ,,, gratiae expers
Hablar con gracia,con sal:
lepide,jocose loquor.- Hablar
sin gracia: u- inepte
loquor.- Hacer algo sin gracia:
, desipio.- Rostro
lleno de: ,, cuius
oris gratia inest.- Sin gracia:
; ,, lepide; invenustus,a,un.- Accin de gracias: ,,; ,u,;
,,; ,,;
,;
,,
gratiarum
actio.- Dar gracias: ,
gratias ago.- Dar las
gracias antes: ante
gratificor.- Las Gracias: ,
Gratiae,Charites

,,,,,
; ,,; u,u
,; ,,; u,
facetus,festivus,urbanus,gratiosus,gratia praeditus.- Dicho gracio
so: ,,; u,
scite dictum vel factum.- Hecho
gracioso: ,, lepidum et
jocosum factum.- Decir o hacer algo
gracioso scite dico aut
facio.- Querer hacer movimientos
graciosos: concinnam
gesticulationem edere cupio.- Ser
gracioso: u lepidus sum
GRADA ,,; ,
; ,u,; ,,;
,, scala,scale
GRADO ,,; ,,
gradus.- Por grados: gradatim.- Que sube por grados: ,, gradatus,assurgens
GRFICAMENTE u graphice
GRFICO u,, graphicus

GRACIOSAMENTE , grate,
festive.- Obrar graciosamente: lepide et eleganter ago

GRAJO ,, graculus.- Especie de grajo: ,, gracu


li species.- Graznar como los grajos
, , graculorum
more crocito.- Voz de los: ,

GRACIOSO ,,;
-,-; u,, (-); -

377

granada: ,, puniceus
Especie de granadas de oro: `,
,;`,u, mali punici speciem referens.- Flores de la granada: ,, flores mali punici
Granillo de la granada: ,u,
acini granum.- Granos de la: ,, grana mali punici.- Vino
de granadas: ` , vinum e
malis punicis confectum

, vox graculorum
GRAMA ,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,,; ,u
; ,u,; ,, gramen.- Abundar en: gramine
vireo.- Especie de grama: ,,
graminis genus.- Lleno de:
, gramine consitus.- Pacer grama
foeno et gramine pascor.Parecido a la grama: ,,, virenti gramini similis

GRANADO `,;`,,;,,
malus punica.- La flor del granado
silvestre: ,u, flos mali
silvestris punici.- Lugar plantado de: `,, locus consitus
malis punicis

GRAMTICA ,, grammatica
Profesor de: ,, grammaticae praeceptor

GRANAR semen fero

GRAMTICO ,,
, grammaticus.- Ser gramtico:
grammaticus sum

GRANDE ,,,;
,-,,; ,,;
,,; ,,;
-,-; ,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,;
,, magnus,grandis,ingens.Grande a la vista: ,,
magnus videri.- Como cetceo: ,, magnus instar ceti.- Cun
grande:`,,; ` ;
` ; ` ; ` ; `

GRANA ,,u,; ,u,


ostrum,conchylium.Teido de grana: ,
,, coccotinctus.- De color
de grana: ,, coccineus
GRANADA `,,; ,; `,,
malum punicum.- Cscara de granada:
,u, putamen mali punici.Color
de
granada:
,,
puniceus
color.De
color
de
; , quantus,quantuscumque.- En gran manwera:
magnopere.- Enteramente grande: ,, omnino mangus.- Igualmente grande: ,, aeque
magnus.- Muy grande: ,-
,-; ,,; ,-,; ,-
,; ,,; ,
; ,,; ,,
; ,, maximus,pergrandis
permagnus,ingensd.- Nueve veces tan
grande:,, novies tan
tum.- Que pesa un talento,muy
grande: ,, talentum pondere exaequans,permagnus.Sumamente grande: ,,
longe maximus.- Tan grande como:
;

quantuscumque,quotuscumque.Tan
grande: ,,; ,u,-; ,,,
; ,,,; ,, tantus,a,um; tan
multus,tam magnus
GRANDEZA ,,; ,,; ,,; ,,
; u,, prolixitas,proceritas,magnitudo.- Grandeza de alma:
,, qui est magni et
excelsi animi
GRANDILOCUENTE
,,
,,;
,,;
,u,; ,u, grandiloquus.- Ser grandilocuente: altis et magnificis verbis utor

378

GRANDILOCUENCIA ,
magniloquentia

cortice ablato granum eximo.- Que tiene tres granos: ,, tribus granis constans.Que tiene pequeos granos: ,,, parvos acinos habens
Que tiene muchos granos: u
,; u,,, densos acinos habens.- Granos en general:
u,,; ,, frumentum.Compra de grano,de trigo: ,
, frumenti emptio.- Dar grano,tri
go: frumentum praebeo.- De
granos duros: ,, dura grana habens.- De la uva o de la
granada: ,u, acini granum
El que da grano,trigo: ,u,
frumenti praebitor.- El que mide
los granos,distribuidor de vveres
pblicos: ,u, qui frumen
tum metitur,annonae publicae distributor.- Feraz en granos: ,
, qui frumentum portat.- Granos
apiados:
`,`,
acinus.Granos poco ha endurecidos por el
sol: ,u, grana recenter a
sole durata.- Lleno de granos o pepitas: ,, vinaceus,aci
nosus.- Llevar grano,trigo:
frumentum ago.- Medir grano: frumentum metior.- Pelcula
que desprenden los granos:,,, gluma.- Proveer de grano,tri
go: frumentum praebeo.- Es
tar lleno de granos duros:
grumis abundo.- Granos de
la piel: ,,; ,,
; u,,; ,, tuber
cula per cutem sparsa,eminentia cutis humida,pustula,formicatio (pica
zn).- Erupcin de granos: u,u, formicatio
num vel pustularum eruptio.- Formarse granos,salir granos: u in bullas erumpo.- Plagarse de
granos: u infestor formica-

GRANDIOSO,hacer ms..: augustius facio


GRANERO `,,; ,,;
,,; ,u,;
,; ,u,; u,u,; ,u,; u,u,
granarium,horreum.Subterrneo: ,, scrobs,fovea
GRANIZA grandinat
GRANIZADA ,,; ,u,
grando.- Calamidad provenida de
una granizada: ,, calamitas a grandine.- Observador de
las granizadas que amenazan: ,, grandinis futurae obser
vator
GRANIZAR , grandino
GRANIZO ,,; ,u,
grando.- Caer a modo de granizo:
instar grandinis irruo.Cubrir de: grandine infesto.- De granizo,como granizo: ,, grandinosus.- Herir
con granizo: grandine
ferio.- Magullar con granizo: grandine ferio.- Parecido al
granizo: ,, grandinosus
GRANJERO ,,u,
llicus

vi-

GRANO ,u, granulum.- Vendedor de grano,de trigo: ,


u, frumenti venditor.- Vender grano,trigo: frimentum vendo
Semejante a la vainilla de los granos: ,, glumae similis.Sacar el grano quitada la corteza:
tionibus.- Que tiene granos: u,, cui pustulae insunt
GRANZAS
pabuli

,,

,; ,,; ,u,
,,; ,,; ,, pinguedo,arvina,pingue,axungia,adeps.- Criar grasa:
circum pinguefacio.- Materia grasien
ta,pez: ,,; ,
, pix.- Que huele mucho a

reliquiae

GRASA ,,; ,,

379

,; ,-,,;
,,; ,,; ,,
,, gravis,onerosus.- Algo
grave,solemne: ,, aliquantum gravis.- De aspecto: ,, gravis.- En el hablar
,, gravis ore.-Grave,
funesto: u,, gravis,funestus
Grave,serio: ,,; ,, gravis.- Enteramente grave
,, omnino gravis

grasa: ,, multum nidoris habens.- Semejante a la: ,,


pingui
similis.Sin
grasa: ,,; ,,
pinguidinis expers.- Mugre de la
piel: ,, strimentum
GRASIENTO ,,; u,
u,u pinguis,crassiusculus
GRASO,algo graso: u,u,u subpinguis
GRATAMENTE
grate

GRAVEDAD (peso) ,,;


,,; ,u,; ,
,,; ,,; ,, gravitas.- Con gravedad: ,,
graviter,honeste.- Gravedad en el
aspecto: ,, gravitas
aspectus.- Conveniente a un hombre
de gravedad honrosa: ,,
gravitatem decoram habens,virum
gravem decens.- Gravedad honrosa:
,, gravitas decora.Gravedad, circunspeccin ,
, gravitas.- Afectar gravedad:

gravitatem affecto.Hablar con gravedad:


gravitatem in verbis habeo.- Mostrar
gravedad: gravitatem prae
me fero

GRATIFICAR ,u
gratificor
GRATIS ,, gratis
Casi gratis: fere gratis
GRATITUD ,,

gratitudo

GRATO ,,,;
,,; ,,,
,; ,,; u,, (u
,u; ,u); ,u,,;
,; ,,; u,u,, gratus.- Acepto,bien reci
bido: ,,, accep
tus.- Cosas gratas: , grata.Grato al nimo: u,, animo
gratus.- Muy grato: ,u
,,,,
jucundissimus,pergratus.- Poco grato
u,, parvum gratus

GRAVEMENTE ,,
,,u
graviter.Gravsimamente: , gravissime
GRAVTONO ,, gravitosus
GRAZNAR ,, clango,cro
cito.- Alrededor: circum
crocito.- Vocear como los grajos:
clamo more gracularum

GRATUTAMENTE gratuite
GRATUTO
,,,;
,, gratuitus
GRAVADO,estar gravado,oprimido por
pesada carga: premor

GRECIA `, Hellas.- Reunin


de toda la Grecia: ,u,
totius Greciae conventus

GRAVAR v.- Oprimir con


un peso: onere oprimo

GREDA u,, creta


GREDAL
u,u,,
cretifodina

GRAVE ,,; ,,
,,; ,,;

380

GREGARIAMENTE
gregarie

;,; , ,,
;
,,; ,, graecus,
argivi,graii.- Contrario a los griegos: , infesus graecis

GREA ,, crinis
GRIEGO `,,; `,,
Imitador de los: `,,
graecorum imitator.- Imitar a los:
` graecos imitor.- Partidario de los griegos: ,
studiosus graecorum.- Por parte de
madre o padre

ex altero
parente graecus.- Toda la literatura
de
los:
,,
tota
graecitas.- Tomar de los griegos:
a graecis desumo

u,u occlamo.- Mucho:


supra modum clamo.- Perorar
hablar con vorz fuerte,tronar: contra tono.- Que grita confusamente:,u, qui promiscue clamat.- Que grita fuerte,mucho:
,u,; ,,;
u,u,; ,,;
u,u,; ,, vehementer
clamans,magno clamora boans,graviter
fremens.- Que grita: ,u,;
,u,;
,,;
,u, graviter fremens.- Que
sobresale en gritar: ,
u;- qui vociferando alios superat.- Tumultuosamente: ,
,, tumultuor,tumultuando clamo
GRITERA ,,; ,,
,; ,,; ,
,,; ,,; ,,; ,,; ,
u, convicium,clamor,crocitatio,vociferatio,acclamatio.- De las bacantes: ,, bacchantium vociferantium.- Repugnante: ,
stridulus clamor.- Gritero: ,, vociferatio

GRIETA ,, hiatus
GRIFO ,u,; ,u,
pistomium,gryps,gryphus
GRILLETE
compes

,,,

pedica,

GRILLO
(insecto)
,u,;
,,, grillus.Grilos (del preso): ,,;
, , compedes
De manos: ,, manicae
Llevar grillos: vinculum
traho.- POner grillos,encadenar:
pedicis vincio.- Sujetar con
grillos:,-
compedibus
constringo
GRITADOR ,, clamator

GRITO ,,; ,,,;


u,, ululatus,clamor.- De
las bacantes: ,,; ,, vociferatio bacchantium.Que da grandes gritos: ,,, acutum et altum clamorem edens.- Que da gritos penetrantes: u,u, celer clamore.Que todo lo perturba con sus grito:
,, (-u,u,u) omnia
clamore perturbans.- Aturdir con
gritos: u obstremo.- Confusin
de
gritos:
,u,
vociferatio.- Dar gritos: ,
, acclamo,vociferor.Grito de guerra: ,, clamor
bellicus

GRITAR ,,,,,,,,u,u clamo,occlamito,obstremo,vociferor,crocito,vocem dilato.- Ante la cara de alguno: u occlamo.- Como los nios
pequeos que piden agua:
(slo el pres.) potito.- Grito del
nio pidiendo agua: , vox infantium potum petentium.- Con fuerte
voz: u gravi voce clamare.Con voz ronca: u raucesco.El que grita antes de amanecer: ,u,, qui summo mane ante
lucem vociferatur.- Ms fuerte: -

381

exigua pinguedo

GROSERAMENTE u,u rus


tice,crasso modo

GRA ,u,; ,,, machina tollendis oneribus


trochlea

GROSERA ,, rusticitas

GRUESO
,,;
,;
,,,; ,, cra
sus,unctus,pinguis.- Algo grueso:
,,, sublinguis.- Muy grueso: ,,;
u,u,u;
,,
percrassus.- Hombre gureso:
u, homo crassus.- Hacer grueso:
crassum efficio.- Lo que
pone grueso: ,u, quod
pinguefacit.- Ponerse grueso con los
alimentos: alimentis au-

GROSERO,,u
,,,; ,,, sordidus,agrestis,impolitus,asper,nulla arte expolitus
Inculto,ordinario:,, impexus
GROSURA
,,;
,,;
,,; ,u,; ,
,;
,,;
,u,;
u,, carnis coalescentia,
pinguedo.- Grosor: ,, pinguedo.- Poca grosura: ,u,
geor.- Un poco grueso: ,,
aliquantum pinguis

testudo subterranea,spelunca
GUADAA ,, ensis fulcatus

GRULLA ,u,; ,u,;


u,, (macho) grus.- Manada
de grullas paciendo: ,,
grex gruum pascentium

GUANTE ,,; ,,
manus integumentum,chirotheca
GUAPO,drselas de guapo,hacerse el
guapo: ad pulchram speciem me exono

GRUMO ,u, grumus.- Formar


grumos: in grumos concresco

GUARDA `u,,;`,,;
u,u,; ,,; ,,; ,u,; ,
custos.- De alhajas o muebles:
u,, vasorum custos.- De
otro,guardaespaldas: ,,
satelles.- Del lugar o del campo:
,,
loci
vel
agri
custos.- Guarda de armario o muebles
u,, armarii o vasorum
custos.- Nocturno: u,,
nocturnus custos.- Sin guarda:
,,u,, incustoditus

GRUMOSO ,, grumosus
GRUIDO
u,u,,;
u,,; u,, grun
nitus.- De cerdo: ,u,,
grunnitus.- De burla: u,,
sonus narium ad irrisionem.- De las
narices teniendo los labios cerrados
u,, sonus occlusis labiis
per nares emissus
GRUIR , ,u,
u,u,u,,
murmuro,fremo,grunnio.- Como el jabal: u conqueror in modum
apri

GUARDABOSQUE ,,; ,
. silvae custos
GUARDAJOYAS
,u,;
,-,u, locus in quo
res pretiosae reconduntur; pretiosae supellectili servandae prafec
tus

GRUPO de cinco personas o cosas:


,, collectio quinque rerum seu personarum.- Estar en grupo,
agrupado: sum densus
GRUTA

,,;

GUARDAR `,,u

u,,

382

Apto para guardar u,,


habens vim servandi.- Guardar secretamente: occulte condo.Separar para guardar: in
thesaurum sepono.- Tener guardado:
repositum habeo

,,,,,,,,,
,u,- servo,custodio,recondo.- A una persona:
armatus stipo.- Bien guardado:
u,, bene observatus.Guardar dentro: intus condo.- Difcil de guardar: u,
difficilis ad custodiendum.Digno de ser guardado: ,,
dignus reponi.- Guardar en silencio: silentio premere
Juntamente: u,uu,-
una custodio.-La que guarda o defien
de: u,, custos.- Lo dado
para guardar: ,, datum
ad custodiendum.- LO que se guarda:
,, id quod reponitur.Guardar para el porvenir:
sepono in futurum usum.- Guardar,pro
teger: u servo.- Que guarda lo
necesario con prudencia: u,, qui habet prudentiam recondendi quae opus est.- Que guarda
para lo futuro: u,, qui
recondit in usum futurum.- Que no
puede ser guardado: ut,
, difficilis ad custodiendum.Que se ha de salvar o guardar:
,u,, servandus
u corpus regis stipo.- Desamparar el cuerpo de guardia: desero stationem.- Estar de
guardia: , praesidium sum,excubo.- Estar encargado de
la guardia o defensa: u
praesidii sum praefectus.- Hacer la
guardia cerca de: u, custodio,juxta sum statione
Hacer la guardia: u praesidio
teneo.- Inspeccin de los centinelas
o cuerpo de guardia: ,,
lustratio o circuitio excubiarum.Jefe de guardias: u,,u, custodiarum princeps.Guardia
nocturna:
uu,
, nocturna custodia.- Rodear de
guardia: u custodia circum
cingo.- Vivir entre guardias: u
inter custodias ago.- El jefe de
las guardias reales:
, dux regiorum custodum

GUARDARROPA ,,u,
,u,;
u,u,
arca vestium,arca vestiaria.- Encar
gado,jefe del: ,,;
,, vestium custos,vestiarii praeses
GUARDARSE,precaverse: , (
,),,u, caveo.- Que debe guardarse o
custodiarse: u,, custodiendus.- Destinado a guardarse: ,, thecae destinatus
GUARDIA u,,; u,
custos.- Guardia,custodia,vigilancia
u,,; ,, praesidium,custodia.- Cabo de guardia: ,-,u, custodum praefectus.- Cuerpo de guardia: u,
u,; ,, praesidium.De corps: u,, satellitium.- Hacer de guardia de corps:
GUARNICIN u,u,;
, u,,; ,u,
praesidium.- Militar: ,
, praesidium militare
GUARRERA dictio sordida
GUARDIN ,, custos
GUBERNATIVO u,, gubernatorius
GUERRA ,,; ,u,; ,u,; ,u,; ,u
; ,u, bellum.- Amante de la:
,
-,,
amans
belli.- Apto para la: ,,
u-,,; ,
; ,, aptus,habilis ad
bellumAutor de la: ,,
belli artifex.- El que odia las:
, osor bellorum.- El

383

Que termina la: ,,


bellum perficiens.- Socio en la: ,, socius belli.- Se ha de
hacer la guerra: pugnandum est.- Provocar la guerra: bellum excito.- Mover la
guerra: bellum moveo.Hacer la guerra: , ,, expugno,resisto,bellum gero vel infero.Hacer la guerra juntamente: u simul bellum gero.- Hacer la
guerra contra alguno:
bello gero contra aliquem.- Hacer la
guerra con enojo y furor: u
infenso animo bellum gero.- Fomentar
guerras: bellum alo.Excitar la guerra contra alguno: ad bellum excito.- Encender la
guerra: bellum excito.Excitar a la guerra: u una
ad
bellum
inferendum
excito.Emprender la guerra: bellum apparo.- Ayudar en la guerra:
u opitulor in bello.- Caer
en la guerra: (,,) occidor in bello.Desear con ansia la guerra: bellare gestio

que pregona o publica la: u,u, belli praeco.- El que


vive de la: ,, qui
ex bello vivit.- Excelente en la:
,,
excellens
bello.Grito de guerra: (Viva!.Impetuoso en la guerra: u,
hasta impetuosus.- Instrudo en
la: ,, bello instructus.- Invencible en la: u
, bello insuperabilis.- La que
odia la guerra y las armas: ,
quae
valde
odit
arma,abhorrens a bello.- Mquina de
guerra: ,u, tormenti belli
ci genus.- Mquinas de guerra:
,,; ,, machinae ad
obsidendas
urbes,plutei.-Ministro
de: ,u, duc belli.- Muy
instrudo en la: ,, peritus rei militaris.- Perteneciente a
la: ,,; ,,
ad bellum pertinens.- Poco apto
para la: u,, parum aptus ad bellum.- Poderoso en la: u,, bello potens.- Provocacin de la: ,, excitatio ad bellum.- Que arde en
deseos de: u,,; ,, insano belli studio.- Que
destruye con la guerra: ,,
bello
consumens.Que
emprende guerras: ,
,,,
bellorum
susceptor,susceptrix.- Que huye de
la: u,, qui bellum
fugit.- Que gusta de la: ,, bella gaudens.- Que mueve
grandes guerras: u,,
qui grave bellum movet.- Que preside
la guerra: ,, belli praeses (pico de Minerva); ,
praeses belli (pico de Zeus).,, impetuosa.- De a caballo:
u,, galeatus eques.Esclarecido: u,,; uu,u, praeclarus bellator.Hbil guerrero: u,,
habilis bello.- Incansable: u,, bellator strenuus.- Valiente: ,u, hasti potens

GUERREAR , belligero
GUERRERO ,,; ,,,; u,,; ,,,; u,,; ,; ,u,; ,
,; ,,; ,
,,; u,,;
,; ,,,
(amator ocrearum) bellicosus,pugnax
bellator,bellicus.- Guerrera: -

GUERRILLA ,,: ,, velitatio,praeludium


pugnae.- Guerrillas: ,,
pugnae praeludium
GUERRILLERO ,, veles ad
proelium praeludens

384

pata
tejer
guinaldas,coronas:
,, aptus ad serta nectenda.- Coronado con muchas guinaldas: u,, multis sertis redimitus.- De rosas: `,
sertum rosarum.- El que teje guinaldas de violetas: ,, e
violis serta innectens.- Guirnaldas colgadas al cuello: u,
-u,-u,
serta
collo
appensa

GUA ,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,; ,; ,,; ,u,
; ,,; ,,; ,, dux,ductor.- De forasteros en los templos:
u,, advenarum ductor.De huspedes o extranjeros: ,,
ductor
hospitum.Del
camino: ,,,
,; ,,,;
,u, dux viae,itineris.- Paga
de los que guan en los caminos:
,u, merces seu donum quod
comiti aut duci itineris datur
Que gua o ilustra detalladamente,in
trprete: ,, qui ducit
per singula,interpres.- Que sirve de
gua describiendo y explicando:
,, interpres,descritor

GUISADO u,, condimentum.De carne: ,,; ,,


pulmentum.- Exquisito: u,
, exquisitum condimentum
GUISANDERO u,,; u
, condimentarius,conditor
GUISANTE ,u,; ,u,u,,; ,u, pisum.- Compuesto de guisantes: ,, e
pisis confectus

GUIAR
,,
,
, , , ,
, duco,auferre,
adfero.- Con luz: praeluceo
alicui.- El ejrcito:
exercitum duco.- Juntamente: u
una duco.- Volver a guiar: reduco.- Apto para guiar:
,, habens vim praeeundi.- Que gua: ,, ductor
Se ha de guiar: ducendum

GUISAR u condio.- Apto para:


`u,, aptus ad condiendum
La comida con mejores condimentos:
u,u exquisitiore apparatu cibos condio
GUISO ,,; u,
; ,,; ,, condimentum,esculentum.- Diestro en pre parar un guiso: ,, condiendi juris peritus.- Hacer un
guiso de mesclas: ` miscellaneam facio condituram.- Guiso o
comida de los lidos: ,,
condimentum lydorum.- Preparar el
guiso: u condimentum apparo

GUIJARRO ,, calculus
GUIAR
,,,
, , ,
, u, nicto,conniveo.- Que guia con
frecuencia: u,, crebro nictans.- Guiando los ojos:
u ninctantibus oculis

GULA ,,; ,
,; ,,;,
gula,edacitas,nimia cibi aviditas
Dado a la gula: ,,,
,,, gulosus,qui felicitatem in ventre ponit.- Esclavo
del vientre: u,, ventri deditus.- Incentivo de la:
, gulae irritamentum.- Estar
sujeto a la gula:
subservio ventri.- Ser dado a la

GUIO,hacer guios: ,,,-,, oculis conniveo,nicto


GUIRNALDA ,u,; ,
; ,,; ,u,
,, sertum.- Adornar con:
sertis,vittis adorno.- Apto

385

gula: ventri deditus sum

u, vermiculus

GUSANILLO ,,;
,-,,,
gusto,degusto.- Antes: u
praegusto.- Con la extremidad de los
labios una bebida: summis
labris potum delibo.- Probar: u gusto,gustu exploro.- El que
prueba,gusta antes: u,,
qui praegustatur

GUSANO ,,; ,,
,,;
,,;
,
, vermis.- Comido de: ,-;
,,
corrosus a vermibus.- Expuesto a:
,,
vermbis
obnoxius.Cra,produccin de: ,,
vermium procreatio.- De cantrida:
,u, testudinarius vermis.De forma de gusano: ,,
vermiformis.- De la madera y del
trigo: ,, vermis.- De los
olivos: ,, vermis in oleis
De luz: ,, cicindela.- De
seda:
u,u,; ,,
,, bombix,bombyces.- Lleno
de: ,,; ,
, vermiculosus,vermibus scatens
No corrodo por: ,,
a tenedinibus corrosus.- Pequeo de
cabrahigo: ,, vermiculus in
caprificis nascens.- Que come gusanos:
,,
vermibus
vectitans.- Que nacen en las carnes:
u vermes carnibus innascentes.Que pare gusanos: ,,
vermes pariens.- Rodo de: ,, a vemibus arrosus.Parir gusanos: ,
vermes pario,genero.- Hervir
en gusanos: ,
vermibus scateo.- Infestar de: vermibus infesto.- Infestarse
de: vermibus infestor

GUSTO
,,;
u,,;
,,; ,u,;-,
gustus,delectatio.- Al gusto:
ad placitum.- Con gusto: ,u libenter.- Con mucho gusto: quam libentissime.- Dar gusto: ,, placeo,morem ago
GUSTOSAMENTE ,,, libenter,jucunde
GUSTOSO `,`,; ,,;
,,; ,, jucun
dus,libens.- Hallarse gustoso en
algn lugar: in loco aliquo
libens
versor.Ms
gustoso:
,,; `,, libentior.- Muy gustoso: ,
ter,admodum libens

GUSTABLE u,, gustabilis


GUSTAR ,,,

386

se.- Hecho con mucha habilidad:


,, admodum artificiosus.Obrar con habilidad: artificiose ago

HABILIDOSAMENTE
ciose

HABA ,u,; ,u,; ,u, faba.- Haba pequea: u,u, parva faba.- Egipcia:
,,; ,u, fa
ba aegypcia.- El fruto de la haba
egipcia: ,u, fructus fabae aegyptiacae.- Apto para cocert
habas: u,, aptus ad coquendas fabas.- De haba: u,
; u,, fabaginus,fabalis
El que come habas: u,,,
qui,quae fabas devorat.- Folculos
de las habas: ,, folliculi fabarum

artifi-

HABILIDOSO ,-,u,
industriosus
HABILITAR
truo

u suo apparatu ins-

HBILMENTE , solerter,ex habitu


HABITABLE ,,; ,
habitabilis
HABITACIN u,,; ,,,; ,,
,u,; ,,; ,,; ,,,
habitatio.-Conjunto de habitaciones
vecinas: ,, commoratio.Cualquier habitacin de la casa: ,u, cella.- De poco tiempo,
transitoria:,,; ,, vicina habitatio,incolatus.-Domicilio: ,, sedes
Estrecha:
,,
angusta
habitatio.- Interior y privada de la
casa:
u,,
penetrale.Perteneciente a la: ,, ad
incolatum pertinens.- Que tiene
cuatro estancias o habitaciones: ,, quatuor mansiones vel
stationes habens.- Que tiene la
misma
habitacin:
,,
eodem rtecto utens.- Dar habitacin:
in domum introduco.-Hacerse
habitacin inaedifico

HABAR u,, fabetum


HABER de futurus sum
HABERES ,, facultates
HBIL ,,; (-u,
u,u); ,,; ,u,,; ,,
,, ,
,u,,;
u
, valde artificiosus,solers,habi
lis,consultus,intelligens,industriosus.- Que tiene hbiles manos:
, , industriosas manus
habens.- En el manejo de las cosas:
,, in rebus tractandis
solers.- En todas las artes: ,,omnium artium peritus.- En
muchas cosas: u,, in
multis versutus.- Ms hbil: `,
, habilior.- Sumamente hbil:
,, prorsus dexter

HABITADO ,, habitatus.Bien habitado: ,, bene habitatus.- Poco habitado: ,, infrequenter habitatus

HABILIDAD ,,; ,
,; ,,; ,,; u,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,, solertia,industria,dexteritas,artificium,habilitas
Con habilidad: artificio-

HABITANTE u,,
,,,,;
,, (,,;
,, habitatrix),-

385

tio incolarum.- Colonizacin: ,, traslatio incolarum.- Ser


habitante de la comarca: accola sum.- Trasladar los
habitantes,colonizar: incolas transfero.- Colocar los habitantes junto a a:
habitantes juxta colloco

,u,; ,,; ,,
,; ,,; ,
,; ,u,; ,,;
,,; ,u, incola,
habitator,habitans.- Habitante cercano: ,, finitimus habitator.- La habitante: habitans.- Nuevo habitante: ,,, novus aedium o urbis
habitator.- Perteneciente a los
habitantes: ,, ad incolas
pertinens.Traslacin
de
habitantes: ,, trasla,,u,
(,),,,
,,,,,
,
(,),,
,,,, stabulor,habito,sedem habeo,incolo.- Alrededor: ,- circumhabito.- Antes: prius habito.- Cerca o en
compaa: juxta habito.Con otro: u,u,u,u una versor,commoror.En las cercanas: circum
habito.- Con gusto: libenter habito.- Junto a:
accolo,habito apud.- Deba
jo de: habito sub.- Dentro:
inhabito.- En sitio
donde se ha echado a otro:
ejectis allis habito (habitar como
colono).- En tiendas: in
tentorio habito.- Como husped:
u diversor.- Habitar en:
,,,
() inhabito.- Habitar (prefe
rentemente los animales): u stabulor.- Habitar aparte: seorsim habito.- Habitar en la
ciudad vecina: u urbem
vicinam
incolo.Hacer
habitar
juntamente: u,,
u una,juxta habitare facio
Hacer habitar cerca de:
juxta habitare facio.- Ir a
habitar a: migro habitatum
in.- Hacer habitar: habitare facio.- Ms lejos:
longius habito.- Ser habitado: -

HABITAR ,,u,,,-

habitor.-Habitar solo:
solus habito.- Que habita al lado:
u,, cohabitator.- Que
habita juntamente: u,
, simul commorans,habitans.- Que
habita la misma casa: ,,
eiusdem tecti habitator.- Que
habita la misma tierra desde todo
tiempo: ,, () ab
omni tempore eamdem terram incolens
Venir a habitar cerca de: ,
peregre advenio
HBITO
,,;
,,;
,,; ,,
,, habitus.- Conservar el
mismo habto o costumbre: eumdem habitum servo
HABITUALMENTE pro habitu
HABITUAR,estar habituado: u
consuefacio
HABLA `,,; ,, ser
mo,loquela.- De habla ordinaria:
,, vaste loquens.- De
habla suave: ,, blandiloquuuc.- El que habla por s,sin
otra ayuda: ,, qui sua
ipsa voce,non aliena utitur.- Sin
habla: ,, qui non habet
loquendi facultatem
HABLADOR ,,; ,
,;
,,,;
,u,; ,u,; ,
,; ,,,; ,u,,; ,
u,; ,,; ,

386

Abriendo mucho la boca: ore


diducto
et
latiori
loquor.Astenerse
de
hablar:
in
loquendo abstinere.- Hablar a la antigua: veteribus verbis
utor.- Andar hablando: confabulor.- Hablar antes: ,u ante colloquor.Hablar a medias,por lo bajo:
subloquor.- A escondidas,al odo:
u,- susurro,clam in aurem
loquor.- Atenindose a las reglas
del buen decir: ex
praeceptis artis dico.- Hablar bajo:
,, submisse loquor.- Brbaramente,sin elegan
cia: , barbare loquor.- Cansarse de hablar: sum defessus dicendo.- Hablar
cmicamente: ,
comice loquor,dico.- Con adorno y
elegancia: ,,

eleganter,ornate dico.Con afluencia,con abundancia de


palabras: eloquenter
dico.- Con nimo resuelto: -

u,u,,,
loquax,garrulus,dicax,muliloquus,con
fabultator,verbosus.- Hablador necio
u,, stultiloquus.- Que dice
vaciedades: ,, nuga effugiens
HABLADURA ,, nugacitas
HABLAR (),,` (`
,),,
(),,
(, ), ,,,,,,
,,,u,u,u
,u,,,,,,,,
loquor.- Hablar a: ,
,,u,,,u,,
,,,u, alloquor.- Hablar
con: ,,,,
,,,
,,u,u
,u
colloquor. confidenti animo loquor.- Con
aspereza: spiritu aspero
loquor.- Con brevedad u
brevis sum in dicendo.- Con calor:
fervide loquor.-Con precipitacin: praeceps sum in
loquendo.- Con gravedad y pomposamen
te spetiose et graviter
loquor.- Con gravedad,ostentacin,in
solencia: u cum gravitate,
fastu,insolentia loquor.- Con igualdad de ventajas: ,- ex
aeque loquor.- Con la boca muy
abierta:

ore
dilatato
loquor.- Con mala fe: infideliter loquor.-Andar en corrillos
, confabulor.- Con
propiedad y distincin: u
proprie
distincte
loquor.Con
propiedad: , proprie loquor.- Con rodeos:
utor verborum circuitu.- Contestar:
verba facio,responsum do
Copiasamente: u multus sum
et copiosus in dicendo.- Cosas
distintas: aliud loquor.De antemano: praefor.- De

cosas muy altas: de


rebus caelestibus et sublimioribus
garrio.- Hablar de repente: ex tempore dicere.- Dificultar
la entrada para hablar: u

difficilem
facio
aditum.Hablar el mismo idioma:
eadem lingua utor.- Hablar el prime
ro: prior verba facio.- En
alta voz: alta voce loquor.En compaa: colloquor.En contra: ,
verba facio contra,obloquor.- En
estilo trgico,exagerar: tragice dico.- En pblico: concionor.- En voz baja: submissa voce loquor.- Entre,
en medio de: loquor inter.Decir necedades,hablar sin considera
cin: effutio.- Falsamente: u disloquor.- Familiar
mente: familiariter loquor.Frecuentemente: dictito.- Fra
mente: u,- frigide loquor.- Fuera de propsito:
praeter propositum loquor.- Gracio-

387

nubes) deblatero- Sobre:


super loquor.- Suavemente:
blande appello.- Sutilmente de cosas
insignificantes: de
rebus minutis subtiliter disputo.Velozmente: linquam
celeriter versor.- Hablar sin cortapisas,libremente: u,,
u
libere
loquor.Hablando con propiedad y distincin:
u proprie loquendo.- A
quien nadie puede o se atreve a
hablar:
,,,
quem affari non licet,quem affari
nemo audeat.- Accin de hablar: ,,, ipsa actio loquendi,dictio.- Bien hablado: ,
lenis.- Breve en el hablar: u,, breviloquus.- Capaz de
hablar: ,, habens vim
edendae vocis.- Celeridad en el hablar u,, celeritas loquendi.- Coleccin de todas las frmulas
de hablar: ,, omnimodarum loquendi formularum.- Que habla de cosas muy altas: ,u, qui de sublimibus sermonem
habet.- De dulce hablar: u,
suaviloquae (musas).- De quien se
ha hablado mucho: u,u
,, multum dictus,celebratus.- De suave hablar: u,,
suaviloquus.- Difcil de hablarle
y verle: ,, diffilis accesu.- Dificultad de hablar: ,, difficultas loquendi.- El
acto de hablar a alguno: ,
,; ,, compellatio

samente: facete et
urbane dico.- Grandes cosas: magna loquor.- Hablar con
igual libertad: ,- pari libertate loquor.- Hablar libremente:u,
libere dico.-Impropiamente: u
impropie loquor.- Inarticuladamente: inarticulate loquor.Incorrectamente,con solecismos
soloecismis loquor.- Mal: u,,
maledico,obloquor,perperam loquor.Ms: insuper dico.- Moderarse
en hablar: u linguam non
contineo.- Mucho contra alguno:
u deblatero adversus aliquem .- Mucho: ,-; ,u fabulor,confabulor,multa
loquor.- Mucho,neciamente: u inepte garrio.- Muy bien: magnifice loquor.- No saber
hablar: loqui nescio.- Popularmente: populariter
loquor.- Por lo bajo: subloquor.- Por segunda vez: u iterum loquor.- Propiamente: u proprie dico.- Rectamente:
recte loquor.- Rectamente
con propiedad: u recte,proprie loquor.- Repitiendo las palabras: in dicendo vocem
revoco.- Respetuosamente: u
gravi tono refero.- Sentenciosamente
sententiose dico.- Ser
profuso en el hablar: verbosus esse.- Sin ton ni son: , (sublimia caedo,azotar el aire,perserse en las
,, veteribus verbis
utens.- El que habla bien queriendo
aparecer bueno: ,, qui
bene
loquitur
et
videri
vult
bonus,blandiloquus.- El que habla
con buena pronunciacin: ,
justa et recta dicens.- La que
habla con buena pronunciacin: ,, quae recte loquitur.- El
que habla con dificultad: ,
, difficulter loquens.- El que
habla con igual derecho: ,
, qui pari jure loquitur.- El

que habla en voz alta: ,,


alta voce loquens.- El que habla
o pasa el tiempo con otro: u
, confabulator,sodalis.- El que
habla por segunda vez: u,
, orator sequens.- Elegancia en
el hablar: ,,,
in dicendo elegantia.- Gracia en el
hablar:
,,
facetus
sermo.- Gracioso,bello,elegante en
el hablar: ,u,; ,, facetus,elegans in sermone.- Grato en el hablar: ,

388

u,, rectus loquendi modus


Se ha de hablar: , alloquendum colloquendum est
Tardo,torpe en hablar: ,
u,, tardiloquus,qui voces
non bene conformat.- Torpeza,dificul
tad para hablar: u,,
balbuties

, qui favet ore et lingua.Igual libertad para hablar: ,, aequa loquendi libertas.Indigno de ser hablado: ,
, indignus allocutione.- La que
es dulce en el hablar: ,,
suaviloqua.- Mal hablado:
,, maledicus.- Modo adornado
de
hablar:
u,,
ornata
dicendi ratio.- Modo figurado de
hablar: ,, figuratam
dicendi genus.- Modo peculiar de
hablar: ,, propria dicen
di causa.- Modo propio de hablar:
,,
peculiare
dicendi
genus.- Que habla antes que otros:
,, qui ante alios loqui
tur.- Que habla con agudeza: u,, acute loquens.- Que habla
con tosquedad: ,, aspere loquens.- Que habla entre las
copas (en los banquetes): u,, qui inter pocula fabulator
Que habla lo mismo: ,,
idem loquens.- Que habla mal (pronun
cia) ,, male pronuntians.- Que habla mal: ,
indisertus.- Que habla mucho
tiempo: ,, qui diu loquitur.- Que habla mucho: u
, multiloquus.- Que habla poco:
u,,
pauciloquus.Que
habla rectamente: ,,
recte loquens.- Que habla suavemente: u,, suaviloquus.- Que
habla velozmente: u,,
celeriter loquens.- Que habla:
,, loquens.- Que no sabe
hablar: ,,; ,,
;,, stultus,infans
loqui nesciens.- Que no se deja
hablar fcilmente: uu,,
qui sui conveniendi copiam aegre
facit.- Que rompe a hablar:

,, primum sonum emittens.Que sabe hablar bien: ,,


qui bene scit conversari.- Que
tiene facultad de hablar con libertad: ,, habens vim
libere loquendi.- Quien todo lo
habla: ,, qui omnia loquitur.- Recto modo de hablar:

HACEDOR ,,; ,,
,,; ,,; ,
, effector,exstructor,fictor.Primario: u,, primarius
effector.- Del mundo: ,,
mundi opifex
HACER (,,,
, (,,),
,,,,
,,,,,,,
(,),u
,,,,,,
-,u facio,efficio,ago,con
do,perago.- Antes: prius
facio.- Bien: beneficio.Caer bien: subverto.- Con
anticipacin: ante facio.Con otro: u,u simul
facio.- Juntamente: u,u,u,u,
- una,simul perficio.- Hacer mal
lo que se cree saber bien: ea perperam facio.- Hacer mal:
malefacio.- Hacer ms:
,- insuper facio.Ser hecho dems: ,, insuper fio.- Ser
hecho:`,,,
,,,
,,,
fio.- Hacer y ser hecho:
facio,fio.- Cuanto puede hacerse:
,-
quantum
fieri
potest.- Difcll de hacer: u,u,,
difficilis
effectu.- El que con mucho preparati
vo nada hace: u,, qui
magno molimine nihil agit.- El que
hace algo con su propia mano: -

389

,,,
aliquid
sua
manu
facit.- El que puede hacer algo:
,, aptus ad agendum.Fcil de hacer: ,u,
u,, facilis effectu.- Hecho
en el mismo da: ,, idem
eodem die factus.- Hecho poco ha:
u,, nuper factus.- Hecho
por propia mano: ,u
propria manu factum.- Hecho por
seiscientos: u,, a sex
centis effectus.- Lo que puede
hacerse: ,,; ,
, quod fieri potest.- Lo que se
ha de hacer: ,, efficien
dus.- Que debe hacerse:
,,; ,,; ,,, peragendum,agendus.- Que lo hace todo: ,
, qui omnia efficit.- Recin
hecho:,,; ,
u,,;-u,, recens
factus,conditus.- Se ha de hacer:
,
faciendum
est.Tratar de hacer algo: facturio .- Violentamente: u vi
perficio.- Hacer fcilmente y sin
tra
bajo: `u facile et sine
labore aliquid facio.- Crear,producir: () facio.- Hacerse f
cil de hacerse: ,,
effectu facilis.- Que se ha hecho a
s mismo: ,,,
a se ipso factus

,, securis manubrium.- Cortar


a golpe de hacha: ,
securi incido,securi dolo et
complano.Herir
con
hacha:
,u, ascia percutio.- Hacer seal con hacha
encendida: u face sublata
signum da.- Indicar con hachones la
llegada del enemigo: u per
faces adventum hostium significo.Llevar hachas encendidas: lampades gesto.- Hacha o antorcha para avisar la aproximacin del
enemigo: u,, fax qua hostium adventus significatur.- Hacha o
tea: u,,; ,,; ,
, fax

HACHA ,,; u,,;


,,;u,u,;,u,
; u,u, ascia,securis.- A
modo de hacha: asciae
modo.- Agujero del hacha por donde
se mete el mango: ,,
foramen securis.- De dos filos:
,u,; u,,; ,u, bipennis.- El que corta
con el hacha o azuela: ,
qui securi caedit o dolat.- El que
lleva un hacha de dos filos:
u,, bipennifer.- Golpe
de hacha: ,, ictu securis.- Mango del hacha: ,
,,,; , -

HACIA , ad.- , in (ac.)


HACIENDA
,,;
,,
res,substantia.- Familiar: ,u,
res familiaris.- Perder la hacien
da: rem familiarem perdo
Prdida de la: ,, rei

390

struo

familiaris eversio.- El que aumenta


la hacienda: ,, qui rem
domesticam juvat.- Dominio de la
hacienda: ,, dominium in
substantias.- Destructor de la: ,, domus eversor.- Apto
para la: ,, aptus ad
acquirendum.- Agotar la hacienda
domstica: rem familia
rem exhaurio.- Atender preferentemen
te a la: ad rem sum
attentior

HADO ,,;,u,;
,,,;,; ,
u,,; ,,; ,u
;
,u,;
,u,
fatum,sors.- Contra lo que haba en
los hados: , contra
quod in fatis erat.- Decretado por
el hado: ,, fato decretus.- Hado desgraciado: u,
infelix fatum.- Fijado por el hado

HACINAR con dolo uu subdole


,, a fato efectus.Mal hado: ,,, cui
difficile fatum obtigit.- Prepa
rado por los hados: ,u,
destinatum fatis.- Que es oprimido
por el hado: ,, qui fato
premitur.Que
sucede
por
disposicin del hado: ,,
fatalis,fato eveniens.- Sealar
el hado o destinodecir el hado:
nendo stamen fatale destino

,, munera quibus emulcemur.- Un poco: subblandior


HALAGO ,,; ,
; ,,; ,,
,,; u,,
,,;,u,;
,,; ,,u,
delinementum,illecebra,illectamentum,lenocinium,titillatio,apella
tio adulatoria.- Halago de los
oidos: ,, actio deliniendi aures.- Halago de los sentidos y
del corazn: ,,u,
delinimentum aurium et animi.Pequeo
halago: ,u,
parvum illectamentum.- Que atrae con
halagos: ,, illecebrosus

(HALA! (Hala!
HALAGAR ,u,,,,,,,,
,,,u,
,,,,
,,,
,, mulceo,blandior,
delinio,demulceo>A alguno para conse
guir su favor: ,
lenociniis
concilio,ambio.Antes: ante adblandior.-Con
palmoteos y aplausos u pop
pysmate demulceo.- Moviendo la cola:
,-
caudam
movendo
circum blandior.- Pasando la mano:
u poppysmate demulceo.- El que
halaga los sentidos: ,,
delinitor.- Fcil de halagar: ,, qui facile mulcetur.Poderoso para halagar: ,
mulcendi potens.- Que halaga a
todos: ,,; ,, omnes demulcens.- Que halaga
el
nimo:
,,
animum
demulcens.- Regalos para halagar:

HALAGEO ,, illecebrosus.- Enteramente halageo: u,, omnino illecebrosus


HALCN ,,; ,u, fal
co,accipiter
HLITO ,,; ,,; ,,; u,, halitus
HALLADO ,, inventus.- No
hallado: ,, irrepertus
HALLAR u,u,u,,,u,
,,,u,
invenio.- Casualmente: u obiter invenio.- Hallar con:
uu una invenio.- De paso:
u obiter invenio.- Defcil de hallar: u,u-

391

,, magna fames.- Hambre


melia o suma (adv.):
melia fames.- Miseria,sarna tia
causadas por el hambre: ,ou
scabies,strigositas a fame ortum
ducens.- Muerto de hambre: ,
,,,; ,,, fame confectus,enectus
Que causa hambre: ,,
famem afferens.- Que excita el
hambre: ,, qui famem
excitat.- Que mata de hambre:
,, fame conficiens.-Que
se mata de hambre por ruindad:
,,, qui fame seipsum
recat.- Tener hambre: ,,,, esurio,fame
laboro.- Secarse de hambre: u inedia exsicco.- Darse la muerte
por hambre: mortem ipse
mihi concisco.- Enflaquecer de hambre: u inedia exsicco.- Matar
de hambre: ,,,- fame eneco,conficio

,u,uu,,
difficilis inventu.- Fcil de
hallar: ,,; ,,
inventu facilis.- Hallado casualmente: ,,; ,, id in quod quis incidit,
qui non quaesitus reperitur.- Hallar
se: ,,- ver
sor in.- Que se halla siempre en un
mismo
sitio:
,,
qui
semper in eodem loco residet
HALLAZGO `,u,; ,
,; ,, lucrum inesperatum,inventum
HAMBRE ,,,;
,; ,,; ,, fames
,esduries.- Canina,excesiva,insacia
ble: ,u,,;
,,,;
u,,
canina,inexplebilis appetitus comen
di,vehemens fames.- Con hambre:
famelice.- El que sufre
una aguda hambre: ,,
vehementem famem patiens.- Grande
hambre:
,,,;
Morirse de hambre: u,u,u,- fame enecor.Mudar de domicilio por el hambre:
fame cogente in alias sedes emigro.- Padecer hambre y sed:
siti et fame maceror.Padecer hambre: inediam
patior

, farina melle conspersa.- De


avena: ,-,, simi
la crassa.-De harina: ,,
farinaceus.- De mijo: ,,
minutissimus farinae pulvis.- De tri
go amasada con agua:,,
, farina triticea aqua subacta
Finsima: ,, farina
tenuissima.- Flor de harina: ,
,,,;
,,;
,,; ,, simila,
similago,pollen.- Hecho de flor de
harina: ; u
u, panis a simila confectus.Harina ordinaria: ,u, fari
na crassior.- Masa de harina con
agua: ,, farina aqua
subacta.Masa de harina y vino:
,, maza e vino et polline.Masa de harina: ,, farina
aqua subacta.- Medida colmada de
harina: ,, cumulata farinae
mensura.-Que se ofrece a los dioses:
,, farina diis oblata.Que tiene mucha harina: ,
cui plurimum inest farinae.-

HAMBRIENTO ,,
,,; ,,;
,; ,,; ,,
,,; ,, famelicus,jejunus.- Algo hambriento:
,, subfamelicus.-Estar
hambriento: famelicus sum
HAMBRN ,,
cupiditate insanus

ventris

HARINA ,,; , (slo


ac.nom.),,u, (de cebada y
en general de trigo) farina.- Abun
dante en harina: u,,
abundans farina.- Amasada: ,
subacta farina.- Con miel: ,

392

Rociar la harina
farina conspergo

HASTIL ,u,; ,,
hastile,hasta

HASTO u,,; ,, fas


tidium.- De la comida: ,,
ciborum fastidium.- Que siente
hasto de los alimentos: ,
, qui fastidiose vescitur.Sentir,tener hasto: , ,
(-) fastidio laboro

HARTAR ,u,-
, exsaturo.- DSe alimen
to: frugibus sagino.-Hartarse
acto de hartarse: ,,;
,, saturatio
HARTO ,,;-,,;
,,; ,,; ,, satur,refertus.- Estar
harto hasta la boca: ad
labia usque satiatus sum.- Retozar
de harto: , e satietate lascivio

HAYA (rbol) ,,, fagus


De haya: ,,; ,
faginus.- Hecho de madera de haya
u,,; ,, e fago
confectus

HARTURA ,,,; ,,,; ,u,;


,, saturitas,satietas,
explementum.- Demasiada (de comer):
,, ingluvies

HAZ ,, fascis.- De espigas


,u, merges.- De manojos:
,u, manipulorum collectorum
fascis.- Hacecillo: ,,;
,u,; ,u,;
,u,; ,, fasciculus

HASTA , (prep.acus.con nombres


de pueblos,gentes,sitios a los que
cuales se va) ad,in.- Con numeral:
vg. hasta diez mil: , circiter
Hasta: adusque.- Hasta ahora:
adhuc.- Hasta: ,,
usque ad,tenus.- (Hasta cundo!:
! usquequo! quousdem!.- Hasta que
,; ,,,,,,, donec.Hasta (prep.gen.), usque
ad.- Hasta tanto:
tantisper

HAZAA,u,,
; ,, facinus praeclarum
Arriesgada: ,, facinus
temerarium et strenuum.- Gloriosa:
,, res praeclarae gestae
Hecho,dicho memorable: u
, dictum memorabile.- Varonil:
,, virile facinus
El que hace cosas grandes,hazaas:
,,, gravia faciens,fortium facinorum patrator

HASTIARSE ,,
taedio afficior
Unir,sujetar con hebillas: ,,,-,,,,u, annecto fibula,fibu
lis adstringo,infibulo.- Ajustar con
hebillas por delante: ex
anteriori parte fibulo

HEBE,hija de Juno: `,; `,,


Hebe
HEBILLA `,,; ,,
;
,u,;
,,;
,,,; ,,; ,,;
,u,;
,,;
,, fibula.- De la bota:
,u, fibula ocreae.- Unido
con hebillas: ,,
; u,, fibula connexus
Vestido sujeto con hebillas: ,, vestis fibulis astricta

HEBRICAMENTE hebraeice
HEBRICO ,, hebraicus
HEBREO ,u,; ,,
hebraeus,hebraea.- Lengua hebrea:

393

lingua hebraea.Vivir o hablar al estilo de los


hebreos: hebraeorum more
loquor,vivo

Mal,apresuradamente hecho y sin arte


,, ex tempore factus
Apresuradamente: ,,
extemporalis

HCATE `,, Hecate

HCTOR `,, Hector

HECATOMBE ,, centum boum


sacrificium

HEDER , foeteo
HEDIONDO
,,,;
u,,, foeteus,foetidus

HECES ,,; ,,; ,,; ,,;-


,;
,,
faex.Sin
heces:u,,; u,,
sine faece.- Que se alimenta de
heces: u,, faece victitans.- Lleno de heces,hez: u,
u,;
,,;
,,;
,,; u,, faecu
lentus.- Colar las heces: u
vinum faeculentum percolo.- Heces
del vino,del aceite: u,,
floces,fraces.- Escudriar las heces
uu faecem scrutor

HEDOR ,,; ,,; u


,,; u,,; ,
u,; u,,,; ,,
foetor,odor ingratus.- Mal olor
(de las lanas del esquilmo): ,
,,u,
foetor.Hedor
ptrido: ,u, foetor putridus
HEGEMNICO `,, imperatorius
HELADO u,,,;
,,; u,u,, ge
lidus,gelu astrictus.- Cristalizado:
u,u,,; u,, glacie concretus,in
crystallum frigore astringens vel
astrictus

HECHICERA ,,; ,,,


; u,, saga,venefica,incantatrix,strix.- Que purifica frotando drogas: ,, vene
fica quae purificat medicamenta
fricans> Ruedecilla que hacan girar
las hechiceras: `u,u, rotula quam versabant sagae

HELAR u,u,-, conglacio,gelo

HECHICERO ,u,,; ,
,, praestigiator,incantator

HELARSE u,u vehementi frigore rigeo

HECHIZAR incanto
HECHIZO ,,; u,
; ,,; ,, incantamen
tum,incantatio

HELECHO ,,; ,,
filix
HELENISTA ,, imitator,
amans graecorum

HECHO
,,u,,;
,,;
,,
factus
actio.- Bien hecho: ,,
benefactus.- De paso: ,
, factus per disgressionem.- Esclarecido: u,, praeclarum facinus.- Hace tres aos:
,, tertio ante praesentem anno factus.- Hechos ilustres
,, res bene gestae. heliasta.- Relativo a los heliastas: `,, ad heliastas

HELENIZARSE
desumo

HELESPONTO `,u,
pontus

graecis

Helles

HELIASTA,juez de Atenas `,

pertinens

394

hendido: ,, circumquaque fissus

HELICN,monte `,, Helicon


HELICONIO ,, heliconius

HENDIDURA ,,;,
;`,`,`,,;`,
,;`,`,; u,,;
u,,; u,,; ,,
; ,,; ,,,;
,,; ,, fissura,ri
ma.- De las manos: ,,
manuum fissura.- En la tierra: ,, fissura terrae.- Inferior:
,, ruptura inferior.Lleno de: `,, rimosus.Que tiene una gran fissura: ,, magnam scissuram habens.Que slo tiene una hendidura: ,, unicam fissuram habens

HELIOTROPO ,u, flos ad


flores convertens.- Mayor (yerba)
u,-u,u (,) herba
HELSINE (yerba) ,u, helxine
HEMBRA ,, femina,mulier.Primeriza: ,u, primipara
HEMICICLO `u,`,u,
hemicyclus
HEMINA (medida) ,,; u,u,, cotyla
HEMIPLEJA `,, dimidiata
apoplexia
HEMISFERIO `,u, hemisphaerium
HEMISTIQUIO `,u, hemistichium
HEMORRAGIA ,, sanguinis
eruptio
HENCHIR
facio

tumidum

HENDER ,,,,
() findo,diffindo,infindo.Con cua: , adacto
cuneo diffindo.- LO que se hiende
fcilmente: ,,; ,, fissilis
HENDERSE ,,-,
hisco
HENDIDO `,,; ,
,,, fissus.- Hendi
da: `,, rimosa.- En dos
partes: ,, bifurcus,bifidus.- Naturalmente en tres partes:
u,, trifidus.- No hendido:
,,; ,,,
non fissus.- Por la mitad: ,, in medio fissus.- Todo

395

des: u,, continuatio fundo


rum.- El que tiene pocas heredades:
,u, paucas glebas habens
Pequea: ,u, agellus,prae
diolum.- Que tiene poca heredad:
,,, paucos sulcos habens.- Derecho a la heredad: ,, actio haereditatem adeundi

HENDIR findo.- Por un lado:


a latere findo
HENDIRSE (),,
hisco,hio
HENO ,,; ,u,;
,u, foenum,gramen.- Cortar el
heno: foenum reseco.- Haz
de heno: ,,; u,u,
foeni fasciculus.- Que corta el
heno: ,, qui foenum
secat.- Siega del heno: ,
, foeni sectio

HEREDAR haereditatem
adeo.- Cosas heredadas del padre o
enseadas por el padre: ,
prisca a patre tradita
HEREDERO ,,,, haeres,sucessor.- Absoluto
,, haeres ex asse.- De
los bienes paternos: ,,
patris bona possidens.- Universal,de
toda la hacienda: ,, ad
quem universa haereditas pertinet.Heredera: ,, ad quam
universa haereditas pertinet.- Hacer
heredero: haeredem facio.- Heredero nico: ,u, unicus haeres.- Recu
sado: ,, repulsus

HEPTICO ,, ad hepar
pertinens.- Apto para sanar el
hgado: `,, hepaticus,ap
tus ad sanandum hepar
HERALDO ,, is cui functio est appellare
HERBARIO ,, herbarius
HERBOLARIO `,, qui radi
ces resecat,herbarius
HERBOSO ,,; ,
,,,; ,,;
,u,; ,,,
,; ,,; ,
,; ,,, herbosus
herbidus

HEREDITARIO ,,,
; u,, haereditarius
HEREJE ,,; ,
haereticus.- Herejes milenarios:
,, millenarii

HERCLEO ,`,,
herculeus

HEREJA ,, haeresis
HERENCIA ,u, haereditas.Absoluta: ,, tota ex asse
haereditas.- Admitido a parte de:
,, in partem haereditatem admissus.- Adquirir la heren
cia: haereditatem jure
obtineo.- Derecho de: ,,
,u, jus succesionis.Divisin de la: ,, haereditatis divisio.- Dejar en herencia: haereditatem instituo.- Tener herencia:
haereditatem habeo.- Entrar en la
herencia: haereditatis

HRCULES(Por
Hrcules!
`!
Hercle!; `,- Hercules
Danza de cuatro en honor de Hrcules
,u, saltatio ubi quatuor
saltant.- Falso Hrcules: u,, falsus Hercules.- Fiestas,
sacrificios y templos de: `
Herculis festa vel sacrificia
vel aedes
HEREDAD
,,;
,u,;
,u,; ,u,; ,;
,, hereditas,fundus,praedium,portio.- Continuacin de hereda

396

HERTICO ,, haereticus

jure obtineo.- Llamamiento a la


herencia: u,, haereditatis aditio.- Pedir la herencia: haereditatem peto.- Pleito
sobre la herencia: ,,
actio legis de haereditate controver
sa.- Pretender la herencia: haereditatem peto.- Que recibe
igual herencia: ,,
, qui pari sorte fruitur.- Que
tiene mucha herencia: ,,
multam haereditatem obtinens

HERIDA ,,; u,,;


u,,;,u,;`,,u,
,,; ,,; ,,; ,,;,,
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;,
u,,; ,,; u,

vulneratio,ictus,vulnus,plaga.Heridas: ,; ,,
,u,, herilis

vulnera.- Aumento de herida: ,, exulceratio.- Bueno para


las heridas: u,, aptus
vulneribus.- Herida con bronce:
u,, vulneratio ab armis
aereis.- Cuyas heridas se curan
difcilmente:
u,,
cui
difficulter curantur vulnera.- De
piedra: ,, ictus lapide
impactus.- Lo que esta herido: ,, quod mutilatum est.Eficaz para cerrar una: u,
, efficax ad cicatricem abducendam (cicatrizar).- Llenar de heridas
u vulneribus conficio.Perteneciente a las heridas: u,, ad vulnera pertinens.- Que
causa herida: ,, vulnus
inferens.- Sin herida: u
,; invulneratus,sine vul
nere

HERIR ,u,`,,,,, (,),,, ,


,,,,,,,u
u,,
,,,,
,,-,u,u,, (inf.),,,,-,,
,,,
(,),u,
,u, (u), ,
ferio,tundo,vulnero,percutio,
infligo.- Herir juntamente: u simul vulnero.- Ser herido:

percerllor.- Profundamente:
illido.-Ocultamente:
occulte saucio.- Ligeramente:
( p.p.) levi motu percutio.A puadas: u,u
pugnis percutio.- Adems:
,- insuper ferio.- Con bastn:
` bacillo caedo.- Con dardos
por todas partes: jaculis undique ferio.- Con grandsima
fuerza: vehementissima vi
percutio.- Con
hacha:
securi ferio.- Con maza o bastn:
` clava,baculo caedo.- Con
lanza: hasta ferio.- En la
cabeza: caput ferio.- Hiriendo gravsimamente:
gravissime feriendo.- La que hiere:
,, vulneratrix.- El que
hiere:
,u,;
,,;
,u, percussor.- El que hiere

HERIDO u,u,,
; ,,; ,,
,,; u,,
u, ictus,perculsus,vulneratus,laesus.- Con el bronce (lanza,espada):
,, aere percussus.Con fuerza: ,, valido
ictu percussus.- Con hierro: ,, ferro percussus.- Con
la
mano:
,,
manu
percussus.- Con piedra: ,
lapidibus caesus.- Igualmente:
,, una pariter vulnera
tus.- Medio herido: `,,
semi-percussus
HERIL,perteneciente al dueo: -

397

a diversa matre

prontamente: ,, celeriter feriens.- El que hiere primero:


,, qui primus ferit.Capaz de herir: ,, qui
percutiendi vim habens.- Recin
herido: ,,,, recens vulneratus.- Se ha
de herir: dferiendum est.Accin
de
herir:
,,
pulsatio.- Acto de herir: ,
vulneratio.- Apto para herir:
u,, vulneribus aptus

HERMANO ,,; ,u,


;.,,; ,,,; ,,; ,
, iisdem e visceribus natus,frater (soror),germanus.- Hermanito:
,u, fraterculus.- Aman
te de su hermano: ,,
amans fratris.- Carnal: ,
,, frater germanus
Considerar o reconocer como hermano:
fratrem meum facio.- De
leche:
,u,,
collactaneus.- Hermana: ,
, u,,, soror (frater vel soror, uno eodemque sanguine
genitus).- Hermanos de leche:
, una lacte nutriti.- Igual a un
hermano:
,,
aequalis
fratri.- Infeliz por culpa de su
hermano:
u,,
infelix
propter fratrem.- Hermano infiel:
u,u, falsus frater.- Que
tiene hermanos o hermano: u

HERIRSE,el que se hiere a s mismo:


,u, sui ipse percussor
HERMAFRODITA ,, ambigui sexus
HERMANA
carnal
,,
soror germana.- De padre y madre:
u,,, germana soror.- De
padre: ,, eodem patre
Del padre o madre: ,, patris
matrisve soror
HERMANASTRO ,, fatrer
, fratrem vel fratres habens.Ser el tercero de los: tertia generatione nascor.- Ut erino:
,,; ,,,
;
,,;
,,
frater uterinus

u,,; ,,; ,, (-;-,-)


formosus,speciosus,pulcher,venustus
Hermosa: `,, pulchra.Hermoso a la vista: ,,
visu pulcher.- Amopr de lo hermoso y
de lo bueno: ,, amor
pulchrarum rerum.- Aparecer hermoso:
speciosus appareo.- Compo
nerse para aparecer hermoso:
ad pulchram speciem me exorno.De aspecto: `,, pulcher aspectu.- Hewrmos,con hermosa cabelle
ra: ,,, pulcher coma.- Muy hermoso: ,,;
,,,; ,, supra modum formosus.- Por
un solo da: `,, cuius
pulchritudo unius tantum diei est.Ser hermoso: conspicuus sum.Trabajar
haciendo
una
obra
hermosa,bella: elaboro
eleganter.- Hermoso,hermosa: `u,,, pulcher,pulchra

HERMOSAMENTE , pulchre
HERMOSEAR ,,,,,,, venustum,pulchrum,for
mosum facio.- Cuanto sirve para
hermosear: u,u, id quo
aliquid exornatur.- Hermoseado con
color rojo: ,, rubeo
colore decoro
HERMOSO ,,,-,,,
,,,
,,,
;`,,;`,,; u,u,u; ,,;
,; ,, (,
u,,; uu,u,u; u

HERMOSURA ,,;,

398

,;,,; ,,
u,,; u,,; ,
,; ,,,;
,,; ,,; ,,; ,, venustas,
pulchritudo,species.- Amar la hermo
sura: amo pulchritudinem
El que ama la hermosura: ,
, amans pulchritudinem.- Envanecerse por la: superbio
ob formam.- Hacer alarde de: pulchrum me fingo.- Hermo
sura postiza: ,, fucata et ascita pulchritudo.- Premio
de la hermosura: ,u,
praemium pulchritudinis.- Exceder en
hermosura: pulchritudine
excellere.- Ventaja,excelencia en
her mosura: u,, pulchritudine praestantia.- Que aprecia
su hermosura: ,, aestima
tio pulchritudinis

HERONA `,`,,;`,
, heroina
HERPES ,,;,,
herpes
HERRAMIENTA,herramientas agudas u
,,, acuta ferramenta
HERRERA
,u,
officium
ferrari.- Arte de la herrera: u,, ars aeraria vel ferraria.- Taller de herrera: u,, ferri officina
HERRERO ,,; u,u,; u,,; ,,; ,u,; u
,, ferrarius faber,malleator,
aeris domitor.- Herrero (adj.):
,, ferrarius

HERNIA ,; , u,
, ramex,hernia.- Acuosa:
,, acuosa hernaia,hydrocele.- Compuesta: ,,
hernia composita.- El que tiene
hernia acuosa: ,, hydrocelicus.- Especie de hernia: ,, ramicis genus.- Que pade
ce hernia: ,,u, qui
ramice laborat

HERRUMBRE u,, rubigo.- Lle


narse de herrumbre u xido: u
- rubigine infesto
HERVIR ,,,
,,u,,,,
,,u, u, ,
,,,,u,
, ferveo,effervesco,
fervefacio.- Con murmullo: cum murmure bullio.- Demasiado,sa
lirse por el mucho hervor:
prae nimio fervore effundor.- Hacer
hervir con: ,u confervefacio.- Hacer hervir: ,

HROE ,,;`,, heros


Perteneciente al hroe: ,,
ad heroas pertinens
HERICO `,`,,; `
,, heroicus
fervefacio.- Hacer hervir
hasta
verterse:
supra
modum efervesco.- Mucho: , vehementer ferveo.- Sobremanera
supra modum ferveo

,u, qui falso esse Hesiodi


dicitur
HESPERIA `,, Occidens Hesperia

HERVOR ,,; ,,
; ,,; ,,;
,, fervor

HESPRIDES,las..: `, Hesperides

HESODO `,u Hesodus.- Que


dice falsamente ser Hesodo: u-

HETERODOXO
`,,
alterius est opinionis

HESPES ,, vitiligo

399

qui

; ,,; ,,
hydropicus.- Hidrpico,que tiene el
vientre hinchado como un tambor: u
,u,; u,u,; u,,
hydropicus.Muy
hidrpico: u,, intercute
aqua distentus.- Estar hidrpico:
u,, hydro-

HETEROGNEO `,, alterius diversique generis


HEXMETRO ,u, hexameter
HEZ ,,,
,; ,, faex,retrimen
tum.- Limpio de heces: u,,
; u,, sine faece.- Lle
no de heces: u,,; u,, faeculentus.- Quitar
las heces: u defaeco.- Desperdicios,mondaduras,desechos: ,u, quisquiliae

picus sum.- Parecido al hidrpico:


,, hydropico similis
HIEDRA u,u,
species

hedaerae

HIEL ,, fel.- De hiel: ,, felleus.- Lleno de hiel:


,, felleus.- Que arroja
hiel: ,, bilem educens.Que recibe la hiel: ,,
bilem seu fel recipiens.- Sin hiel:
,, felle carens.- Vegiga
de la hiel: ,, vesica bilem
continens

HIADAS,las.. (constelacin lluviosa)


`,, Hyades.- Una de las Ha
das: `,, Hyas
HIBLA,ciudad y monte de Sicilia:
`,, Hybla,urbs et mons Siciliae.- Del monte Hybla: ,,
hybleus

HIELO `,,; ,,;


,u,,; ,,; ,,; ,u,; ,,
,,; ,,; ,, glacies,gelu,algor.- Artifi
cial: ,, gelu ficticium
Reducir a hielo: u in crystallum cogo

HIDRARGIRIO, mercurio artificial


u,u, hydrargyrum,argentum
vivum
HIDROCFALO ,, hydrocephalus
HIDROFOBIA ,, aquae metus.- Tener horror al agua: aquam metuo

HIENA `,, hyaena

HIDRFOBO u,, hydrophobus.- El que treme al agua por la


rabia: ,,;
, qui aquam metuit
HIDROMANCIA
,,
per
aquam divinatio
HIDROPESA,agua entre piel y carne:
,,; `,,; ,, aqua intercus, hydrops.El que padece hidropesa: ,
,; ,, aqua intercute
laborans.- Padecer hidropesa: , aqua intercute laboro

HIERBA ,,;,, herba.Especie de hierba: u,u, her


bae species.- Hierbecilla:
u, herbula.- Verde: ,,;
,,, herba virens.- Toda
la hierba del campo: omnis herba agri.- Sin hierbas:
,, sine herbis.- Que cra
mucha hierba: ,, herbas nutriens.- Que brota hierba:
,, viriscens.- Lleno de
hierba: ,, herbosus.- De
muchas virtudes: ,u,

HIDRPICO `u,,;,
herba mille virtutibus praedita.Abundante en hierba: ,,

herbosus.- Producir yerbas verdes:


virides herbas fero.-

400

Coger hierbas: ,,
herbas lego.- Comer hierba
herbas carpo.- Abundar en
hierbas: virentibus herbis insanio.- Hierba para la comida
de las bestias: ,, herba
animalibus nutriendis
HIERRO ,,; ,,u
,;,; ,u,
,u, ferrum,chalybs.- Abundante en: ,,; u,,
ferri
ferax.Acero
templado: ,, schalybs
Arte
de
trabajar
el
hierro:
,,, ars tractancdi ferri.- de hierro: ,,; ,, (),
ferreus.- Candente: ,u, ferrum ingitum.- Devorador del hierro:
,,
vorator,voratrix
ferri.- Fabricado de hierro: u,,
ferro
fabricantus.Fabricante de hierro: ,
a los higos: u,, amans
ficuum.- Higo de ro: u,,
nymphaea.- Especie de higos:
ficuum species.- Higo que
parece maduro,pero que no lo est:
,, grossus,ficus quae vide
tur matura neque est.- Hecho de
higos: u,u, a ficubus confec
tus.- Higos por madurar: ,
grossi,ficus immaturae.- La que coge
higos: u,, quae ficus colligit.- Que lleva higos sin madurar
u,, grossos ferens.Lugar para secar los higos: `
u, locus siccandis ficubus.- Parecido a los granos de los higos:
,, granis ficus similis.- Granos o semillas de higo:
,, granum vel semen
ficus.- Preparado con higos: u
, ficuum usu praeparatus.- Que
coge higos: u,, qui ficus
colligit.- Que coge o cuenta higos:
u,, qui ficus colligit,
numerat.- Que gusta de higos: u,,, qui ficubus gaudet.Que vive de higos: u,,
ficubus victitans.- Secadero de

, ferri fabricator.- Hecho de


hierro: ,, e ferro
confectus.- Instrumento de hierro:
,u, ferramentum.- Manejo
del hierro: ,, tractatio
ferri.- Masa de hierro: ,u,
massa ferri.- Mina de hierro:
,,, terra ubi ferrum
foditur.- Pesado con el hierro,de
hierro: ,, ferro gra
vis,ferreus.- Que corroe el hierro:
,,, ferrum exedens.Que cra hierro: ,,
ferrum procreans.- Que lanza el
hierro: ,, ferrum jaculans.- Tierra,madre del hierro
(Scytia): , () ferri mater.- Todo de hierro: ,, totus ex ferro.- Manejar
hierro: ferrum tracto.Templar el hierro: ,,
- immergo ferrum in aquam
HGADO `,, hepar.- Enfermo
del hgado: `,, qui laborat hepatis morbo
HIGO ,u, ficus.- Aficionado

401

higos: ,, locus in quo


ficus siccantur.- Seco: ,,
,,; ,u, carica,
ficus arida.- Semejante al higo o
higuera: u,, ficui similis
Sin madurar: u,u, grossus.Coger o comer higos: u ficus
colligo,comedo.- Coger o contar higos:
u
ficus
colligo.Hablar de higos: u de ficubus loquor.- Comer higos: u
ficus comedo.- Guardar higos u
caprificus,ficus silvestris.- Nueva:
,u,; u,, ficus
tenerrima,novella,recens.- Real: u,, ficus regia.- Guarda
de higueras: u,uu,,
custos ficuum.- Hoja de higuera:
,,u, folium ficus.Que come hojas de higuera: ,,, ficulneis vencens foliis.- Ramo de higuera silves
tre: ,,;,u, surculus
ficulneus.- Cultivador de higueras:
,, ficuum cultor.- Conver
tirse en higuera: u in ficum
vertor.- Recoger hojas de higuera:
folia fici arboris colligo

Llevar higos sin madurar: u grossos fero.- Producir higos:


u ficus fero
HIGUERA u,u.,; ,u,
ficus.- Higuera egipcia (sicomoro):
u,u, sycomorus.- Atica:

ficus
atticae.Enana:
,, pumila ficus.- Silves
tre: ,,; ,,,

de sus padres: ,, procul a parentibus nutritus.- Crianza,


educacin de los hijos: ,
, liberorum educatio.- Hijo de
familia:
,,
filiusfamilias.- Hijo de la que al casarse
era reputada virgen: ,u,
filius ex ea natus quae,cum duceretur,virgo putabatur.- Del hijo,por
medio del hijo: a filio,per
filium.- Devoracin de hijos: ,, liberorum voratio.- El
que mata a los hijos: ,
,,;
,u,;,,;
,,
liberorum interfector,interfectrix.El que odia a los hijos: ,
,-,, qui odit liberos, vel odio est liberis.- El
tercero de los hijos: ,,
tertio generatus.- Felicidad de
tener buenos hijos: ,,, felicitas quam boni liberi
efferunt.- Feliz en los hijos o en
hijos: ,,, felix multa
prole o bonos habens liberos.- Feliz
por los hijos: ,,; ,, prole felix,ob liberos felicior.- Hijos de diversos
padres: , diversis parentibus ortis.- Prole: ,u, soboles.- Infelicidad por causa de los
hijos: u,, infelicitas ob
liberos.- Infeliz por causa de los
hijos: ,, infelix propter liberos.- Matanza de los hijos:
,,, liberorum caedes.- Muerto por los hijos:
,, a liberis occisus.Multitud de hijos: u,,
multitudo liberorum.- Muy amables

HIGUERAL u,, ficetum


HIJAR,los hijares ,, ilia
HIJASTRO,hijastra ,u,;
,, privignus,privigna
HIJO ,u,; ,, (
);
,u,;

(nom.,ac.) ,u,; ,,;


,,; ,,; ,
,; ,,; u,
; u,,,,; ,,
,,,; liberi,,u,
filius,filia,nati,soboles.- El menor de los hijos: u,u,,
natu minimus.- Hija: u,,
filia.- Hijito,hijita: ,u,;
u,u,
filiolus,filiola.Amante de sus hijos:,
,; ,, amans liberorum.- Con todos los hijos:
cum omnibus liberis.- Criado lejos

402

es alimentado por los hijos: ,, qui a liberis alitur.Que produce buenos hijos: ,, qui,quae optimus parit.Que produce vigorosos y valientes
hijos: ,, quae strenuos pariunt filios.- Que se opone a
su padre: ,, qui patrem
adversatur.- Que tiene cincuenta
hijos: ,, quinquaginta filios habens.Que tiene muchos hijos: ,
,,; ,, multos liberos habens.- Que tiene poca descen
denci,pocos hijos: ,,
, cui pauci sunt liberi.- Que
tiene tres hijos: ,-,
cui tres suint liberi.- Que tiene
un solo hijo o hija: ,,
unicam prolem habens.- Que tiene
un solo hijo: ,-,,
unum filium habens.- Que tiene hijue

hijos: , per quam


amabiles liberi.- Notable por los
hijos:
u,,,
filiis
inclytus.- Odio hacia los hijos:
,,
odium
liberorum.Hijo pequeo: ,u, filiolus
Pernicioso a los hijos: ,
, liberis perniciosus.- Por
donde pasan los pequeos al nacer:
,, liberis o pueris
transitum praebens.- Privacin o
falta de hijos: ,, orbitas
liberorum.- Procreacin de hermosos
hijos: ,, pulchrorum
liberorum susceptio.- Que tiene
hermosos hijos: ,,,
cui pulchri sunt liberi.- Que tiene
pocos hijos: ,, paucos habens liberos.- Que carece de
hijos: ,,, liberis carens.- Que cra,alimenta hijos:
,,
qui,quae
liberos
alit.- Que devora los hijos: ,, liberorum vorator.- Que
los: ,, habens pullos.Devorar a los hijos:
liberos voro.- Educar a los hijos:
liberos tollo.- Matar los
hijos: liberos occido.Parir
hijos:

liberos
pario.- Privar a alguien de los
hijos: , orbo,liberos privo

Enlazar hilando: u una nendo


connecto.- Mujer que gana el susten
to hilando: ,, mulier
victum quaerens nendo manibus.Perito en: ,, nendi peritus.- Recin hilado: ,,
nuper fuso ductus.- Rodear o torcer hilando: nendo cirumago o torqueo.- Sacado hilando:
,, nendo deductus

HILADO,con lino ,, ex
lino netus.- Tres veces hilado: ,, ter fuso versato ductus

HILARIDAD ,, laetitia
HILAS ,,; ,u,
penicillus.- Poner hilas en las
heridas: turundam vulneribus
indo

HILANDERA,buena hilandera
u, colus perita
HILANDERO ,, qui,quae fila
deducit

HILERA ,u, linea,series,ordo


En hilera: in versum

HILAR ,,,,,,,, filum e colu


devolvo,neo.deduca lanam.- Accin de
hilar: ,,; ,,;
,, nendi actio.- Apto para
hilar el lino: ,u,, ad
linum nendum aptus.- Fcil de: u,, facilis ad nendum.- Hilar
la lana: deduco lanam

HILO ,, (fila), ,
,,,;
,,;
,u,; ,u,; ,
, filum.- En ovillos: u,
u,u,, filum glomeratum.- Sacado de la rueca: ,
, stamen o filum e colu deductum.- Tejido de siete hilos: -

403

,, septenis filis contextus.Trama del hilo: ,,;


,, staminis connexio.Sacar el estambre o hilo:
stamen o filum educo.- Torcer el
hilo: ` torqueo filum.Tramar el hilo o estambre:
stamen connecto

hymnos scribit.- Que se ocupa de


himnos:
,,u,,
qui,quae circa hymnos versatur
HINCAR ,,,
,,- figo.- A la vez
o fuertemente: u simul
infingo vel firmiter.- Fuertemente:
u firmiter adigo

HIMEN ,, hymen
HINCHADO ,,,,,;
,,; ,,; u,u,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,, praetumi
dus,turgidus,tumidus,turgens,inflatu
s.- Algo hinchado,vanidoso: `,u,, subtumidus,gloriosus.- Hinchado,lleno de aire:
,; ,,
; ,, tumidus.- Estar
hinchado: , inflatus sum.- Poner hinchado: tumi
dum reddo

HIMENEO ,u, hymaeneus,nuptiarum praeses genius.- Cancin nupcial: ,u, nuptiale carmen
Cantar el himeneo: carmen
nuptiale cano
HIMNO `,u, hymnus.- Abundante
en himnos: ,, abundans
hymnis.- Cantar himnos: u,
,,,
hymnis celebro,peana cano.- Cantar
un himno: ;
hymnum dico,cano.- Cntico de himnos
,,; ,, hymnorum decantatio.- Cantor de himnos:
,,, hymnorum cantator.Celebrado con himnos graves: u,, gravibus hymnis celebratus
Compositor de himnos: ,,
hymnorum effector.- Entonar himnos:
u hymnum cano.- Escritor de
himnos:
,u,
hymnorum
scriptor.- Introduccin de un himno:
,u,
hymni
proemium.Ocuparse de himnos: , circa hymnos versor.- Que
escribe himnos: ,u, qui
,- bullarum instar turgeo.- A modo de vejiga: u
in vesicae modum inturgesco.- Con la
fuerza del fuego: u vi flamma glisco.- Empezar a hincharse:
u,, subtumesco
intumesco.- Que se hincha:
, insuper intumescens.- Hincharse juntamente: u simul intumesco.- Un poco: subtumesco

HINCHAR ,,,
,,,
tumefacio,tumidum facio,intumesco.Estar hinchado: u tumeo.Hinchar mucho: admodum
inflo.- Hincharse: ,u
,,,,,,,,,,,u
intumesco,tumefacio,tumeo,
turgeo.- A manera de burbujas: -

inflatio,tumor,tumefactio,tuber.Con hinchazn: tumide


HINOJO ,u,; ,,
,, marathrum,herbae nomen
HIPLAGE ,, hypallage,sub
mutatio
HIPERBATON
baton

HINCHAZN
,,,;
`,u,; ,,;
,,; ,,;
,;
,,;
,,

,,

hyper-

HIPRBOLE ,, hyperbole
HERPERBLICAMENTE supra
fidem

404

HIPTESIS ,, suppositio

HIPERBLICO ,, hyper
bolicus

HIPOTTICAMENTE conditionaliter

HIPERION `,, Hyperion

HIPOTTICO ,, conditionalis

HPICO ,, equestris
HIPNOSIS,somnolencia
somnolentia

,,
HIPOTPOSIS ,, hypotyposis

HIPNTICO,somnoliento ,,
,, somnulentus,soporiferus

HIRSUTO ,, hirsutus
HIRVIENTE u,,; u,
; ,, exaestuans,aestuosus,fervens

HIPOCENTAURO u, hippo
centauri

HISOPO(planta) `,u,; `u
,u, hyssopus.- Hecho de hisopo:
,u, ex hyssopo confectus

HIPOCONDRACO ,, hypocondriacus
HIPOCRESA ,,;
, hypocrisis

HISPOTTICAMENTE perhypostasim

HIPCRITA u,,; ,
u,; ,, anima duplex,
hypocrita,simulator

HIPOTECAR pignero

HISTORIA ,,; ,
;
,,;
,,,
u,, historia.- En el senti
do de deseo de conocer: ,,
cognoscendi studium.- Arte de escribir historia: ,, ars
scribendi historiam.- Conocedor de
historias: ,, historiarum
cognitor.- Descripcin histrica por
pocas: ,, rerum gestarum per horas et tempora descriptio
Escribir historias: historiam scribo.- Escritor de historia
,u,; ,u, historiae scriptor.- Escritura de historia:
,,
historiae
scriptio.- Historias de antigedades
,, de rebus antiquis
sermo.- Obra histrica: ,
, opus historicum.- Ser aficio
nado a la historia: , studeo historiae

HIPOTENUSA u subtendens linea recto angulo


HISTORIADOR u,u,
, historicus

tas.- En el sentido de investigar:


sciscitor

HISTORIAR scribo res ges-

HISTRICO ,, historicus

HIPDROMO ,u, hippodromus,circus equestris.- La meta del


hipdromo: ,, meta hyppo
dromi
HIPOGASTRIO
venter

,u,

imus

HIPOPTAMO ,u, hippopotamus


HIPOTECA ,,; ;
,u,;
,,
pignus,hypotheca,in creditum sub-jectum
HIPOTECADO,no hipotecado ,
, nulli creditori obnoxius

405

,, qui viridi coma est.- De


hojas agudas: u,, acuta
folia habens.- De hojas anchas:
u,, lata folia habens
De hojas blandas,suaves: u,
, mollia habens folia.- De hojas
carnosas: u,, carnosa
folia habens.- De hojas espesas: u
u,, densus foliis.- De
hojas finas: u,,
, tenuia folia habens.- De hojas
negras: ,u,,
qui nigra folia habet.- De papel
(y papiro) ,u, scheda.- de
pocas hojas: u,, brevia folia habens.- De tres hojas:
,, trifolius.- De una
sola hoja: u,, unicum
floium habens.- Estrechez de hojas:
u,, angustia foliorum
Hecho de hoja: ,u,,
quasi foliaris.- Hojas cadas de
las guirnaldas o coronas: -

HISTRIN ,-,
,u,; ,u,; ,
mimus,histrio
HOCICO `, (u), rostrum
De cerdo u,,; ,u
rostrum suis.- Que tiene hocico
abultado: u,, crassum
rostrum habens
HOGAO ,,,; ,,; ,, hornus
HOGAR ,,,; ,,;
,, focus,domus.- El que
preside el hogar: ,, qui
foco praeest.- Hogar,fogn: ,
,; ,,u, focus
Perteneciente al hogar: ,,
ad focum pertinens.- Que habita
en el mismo hogar: ,,
eumdem larem habitans.- Que no tiene
casa,hogar: ,, domo carens.- Que vive en el mismo hogar:
,, ,, eumdem larem habitans
HOGUERA ,,; u,,;
u,,; u,, rogus
HOJA ,u,; ,,
u,; ,u,; ,,
frons.- Que tiene tres hojas: u,, trifolius.- Sembrado de
hojas: u,; u
, foliis constratus.- Semejante
a la hoja de rbol o metal:
, folio,laminae similis.- Hoja
verde: ,, frons viridis.Abundante en hojas: u,,;
u,, foliis abundans,abun
dantior.- Arbol de hoja perenne: u,, cuius folia sunt
firma et stabilia.- Cada de las
hojas:
u,,
folliorum
amissio.- Cubierto con hojas o
lminas: ,, foliis vel
laminis obtectus.- De cien hojas:
u,,
centum
folia
habens.De
hermosas
hojas:
u,,
pulchris
foliis
praeditus.- De hoja verde: -

406

ne muchas hojas: u,u,,u,,


lata,ampla folia habens.- Que tiene
pequeas
hojas:
u,,
parva habens folia.- Que tiene pocas
hojas: u,u,,
cui rara folia sunt.- Que tiene
ralas las hojas: u,,
rara folia habens.- Transformarse en
hoja: in folium muto.Perder las hojas: u,u foliis defluo.- Dejar caer las
hojas: u folia effundo.Echar hojas: u, frondesco,folia emitto.- Echar muchas
hojas: u nimia foliorum
copia luxurior.- Llevar hojas: u
folia fero

,, quod decidit e coronnis


aut sertis.- Lozano con nueva hoja:
,, recenti fronde virens.- Hojas verdes y olorosas: ,,u,,
herbae
virides et odoriferae.- Menuda: u,, minutum folium.- Montn
de hojas: u,, foliorum
acervus.- Parecido a las hojas:
,u,; ,, folium referens.- Pequea: u,
,u, foliolum,bracteola.Que agita las hojas: u,
u,, folia quatiens.Que come hojas: u,,
folia comedens.- Que consta de cinco
hojas:
,,
quinque
foliis constans.- Que crece en los
nudos o protuberancias de la tierra:
`uu,u, tuberibus terrae
supercrescens folium.- Que extiende
sus hojas por el suelo: u,
, humi serpentia folia habens.Que lleva hojas: u,,
folia ferens.- Que pierde las hojas:
u,, folia abjiciens.Que tiene bellas hojas: ,
pulchra habens folia.- Que tine
cinco hojas: u,, quin
que folia habens.- Que tiene diez
mil o muchas hojas: uu,,
decies millena folia.- Que tiene
dos hojas: u,, duo folia
habens.- Que tiene grandes hojas:
u,, magna folia habens.- Que tiene hermosas hojas: u,, ,
pulchra folia habens.- Que tiene
hojas cncavas: u,
concava folia habens.- Que tiene
hojas espinosas: u,,
cui folia sunt spinosa.- Que tiene
hojas estrechas: u,,
angusta folia habens.- Que tiene
hojas
velludas:
u,,
capillata folia habens.- Que tiene
largas hojas: u,, lon
folia habens.- Que tiene las hojas a
manera de palma:u,,
spathae similia folia habens.- Que
tiene las hojas rizadas: u,
, crispa habens folia.- Que tie

HOJALDRE ,, pemma
HOLA ` !, !, ,!,!,
! Heus,tu!,Vah!,Heus!,Eheu!,Papae
Phy!.- (Oh,amigo!:

!
O,amice
(Hola,buen hombre!: ! (Oh,bone
vir!.- (Hola,t!: (Heus,tu!
HOLGAZN ,u,u,,; , deses,ignavus,iners.- Voluntario: ,
, consulto ignavus
HOLGAZANERA ,, oscitanta
bunda ignavia
HOLLADO
,,,
,, calcatus
HOLLAR ,,,
, conculco,tero,calco.Que huella el camino,caminante:
,; u,, qui viam
calcat,viator.- Marcar las huellas:
impressis vestigiis signo
Muy hollado,muy pisado,recorrido:
,, valde calcatus
HOLLN ,,,; ,,
,u,; ,,;
u,; ,,; ,,; ,u, fuligo.- Llena de holln:
fuliginosum facio.- Lleno
de holln ,,;

407

homo,homines.- Aborrecido de
los hombres: u,, hominibus invisus.- Abundante en hombres
hermosos: ,, pulchris
abundans viris.- Abundante en hombre
,,
abundans
viris.Amante de los hombres: ,
, amans hominum.- Amor de los
hombres,filantropa: ,
amor in homines.- Concurrencia de
hombres: u,, frequentia hominum.- Despreciador,pisotea-

,; ,, fuliginosus
Manchar con holln: ,
fuligine inficio.- Sacudir el holln
fuliginem excutio
HOLOCAUSTO
u,,
,; ,,; u
u,; ,,;-,
, holocaustum.- Ofrecer en holocausto: in holocaustum
offero
HOMBRE ,u,; ,
,,; ,,; ,dor de lod hombres: ,
,, calcator hominum.- Devorador de hombres: ,,
vorator hominum.- Domador de hombres
,u,; ,,
domitor mortalium,hominum.- El hombre verdaderamente hombre, el hombre
en s,viviente,de carne y hueso: ,u, homo ipse.- Escasez
de hombres: ,, virorum
vacuitas.- Falto de hombres: ,, viris vacuus.- Hombre
formado: ,,u,
vir factus.- Grueso: ,u,
homo crassus.- Hombres de un solo
da,que no piensan en el maana:
unius diei homines
Intil,que slo sirve para comer:
u,u, frumentum abradens
Juntamente con los hombres:
cum ipsis hominibus.- Matador de
hombres: ,, interfector hominum.- Medio hombre: `,
`,u,;
`,
,
semivir.No
hecho
por
hombres: ,u
, non manu factus.-Perteneciente
a los hombres: ,, ad
homines pertinens.- Perteneciente a
todos los hombres: ,,
ad omnes homines pertinens.- Poblado
de hombres: u,,; u
,
frequens
hominibus.Hombre privado,m,ujer privada (por
oposicn a hombre pblico: rey,magis
trado..): ,u,; ,
homo,mulier privatus.- Que aborre
ce a los hombres: u,,
qui homines odit.- Que alimenta hom-

bres: ,, alens viros.Que gusta de hombres: ,,


virorum appetens.- Que hace
desaparecer al hombre,que quita el
carcter de hombre: ,,
ex hominum numero sublato,inhumanus
Que pierde a los hombres: ,
,, perdens viros.- Que produce
hombres esforzados: ,
, optimos viros generans.- Seme
jante a los hombres: ,,
homini similis.- Escasez de hombres: ,,,
hominum infrequentia.- Con escasez
de hombres: ,, paucos homines habens.- Todo el hombre:
., totus homo.- Voz de
hombre,voz humana: u,u,u
humana voce,hominis vox.- Tener
escasez de hombres: hominum paucitate vel penuria laboro.Tener muchos y buenos hombres:
multos et fortes viros
habeo.- Hacerse hombre: ,
(), homo
fieri; caro,homo fio.- Huir de los
hombres
por
miedo:

terreor.Llenar
de
hombres:
viris impleo.- Mostrarse
varonilmente,como hombre de valor:

virum
me
praebeo.Abundar en hombres: u,u abundo viris.- Dejar de ser
hombre: homo esse desino.- Estar entre los hombres:
versor inter homines
HOMBRO ,,:,u,; ,

408

, humerus.- Al hombro: humeris.- Alto de hombros:


,,; ,u,; ,
,
qui
est
altis
humeris.Cargado de hombros: ,,
humeris gravis.- El que es de
hombros levantados: ,u,
qui est humeris tumidis.- El que
lleva en hombros: ,, qui
humeris gestat.- Eminencia de los
hombros:
,,
eminentia
humerorum.- Encaje o acetbulo del
hombro: ,, humeri aceta
bulum.- Encogimiento de hombros: u,, contractio scapularum
LO que est bajo el hombro: ,, qui est sub humero.- Parte
de debajo de los hombros: ,,
subhumeralis pars.- Parte superior
del hombro: ,, summa humeri pars.-Pendiente de los hombros
,, ex humeris dependens
Pequeo: ,u, humerulus.- Por
sobre el hombro: ,
torve,torvis oculis.- Puesto sobre
los hombros: ,, supra
humerum positus.- Que es anchos
homeridae

hombros: ,u, qui est amplis


humeris.- Que esrt alrededor de los
hombros: ,, qui est circa
humeros.- Que lleva al hombro:
,, humeris ferens.- Que
oprime los hombros con su peso:
,, humeros pondere suo
opprimens.- Relativo al hombro: ,, humeralis.- Robusto de
hombros: ,, humeris
robustus.- Sobre el hombro o sobre
los hombros: ,,
, supra humeros.Desnudar hasta los hombros:
humeis tenus denudo.- Gloriarse de
tener anchos hombros: u
humeris latis glorior.- Levantar en
hombros: humeris tollo.Llevar la carga sobre los hombros:
humeris impositum fero
HOMRICO `,,;`,
homericus
HOMRIDA.que canta a Homero: -

HOMICIDIO ,,; ,u
; ,,; ,
, homicidium.- Perpetrado por
propia mano: ,, homicidium quod qui sua manu perpetravit.Recompensa del homicido atltico:
,u, merces athletici
homicidii

HOMERO `,u, Homerus.- amante


de Homero: ,, Homeri
studiosus.- Canciones compuestas de
varios versos de Homero:
,; , carmina e
variis homeri versibus consuta.Imitar a Homero:
Homerum
imitor

HOMILA ,, colloquium
HOMLOGO ,, consentiens

HOMICIDA ,u,; ,u,; ,,


,,,,;
,,; ,; u,,; ,, inter
fector,homicida.- Homicida,que se
mancha con muertes: ,,
qui caede se polluit.- Multa impues
ta al homicida: ,, solvendae pecuniae ab interfectore.Por naturaleza,por carcter propio:
u,,; ,,;
,u, ipse sui interfector

HOMONIMIA u,, vocum aequalitas


HOMNIMO u,, aequalis nomine
HONDA `,,; ,u,;
,,; ,, funda.Lanzar con honda: ,-
,-,- ejaculor funda,funda emitto.- Tirar con
honda:
,, funda disjicio.- Que tiene

409

,,;,,,,;
;,u,;,,
; ,,; ,,; ,
, honos.- El primer honor:
,u, primus honos.- Honor
adquirido en los certmenes:
honos e certaminibus comparatus
Grandes honras,honores: ,
, magni honores.- Igualdad de
honor: ,, aequalitas hono
rum.Pretensin
de
honores:
,,, petitio honorum.- Promocin a los honores:
,,, promotio ad
honores.- Que goza de igual honor:
,,
qui
est
in
pari
honore.Sentimiento
de
honor:
,u, studium generosae
vritutis.- Sin honor: ,,
inhonoratus.- Capaz de pretender
honores o cargos pblicos: ,
, cui licet ad honores aut
magistratus accedere.- Con especial
honor: u praecipuo honore
Con grande deseo de honor:
magno studio honoris.- Cosa hecha
por deseo deseo de honor:
, id quod studio honoris
effectum est.- Dado a otro,levantn
dose y hacindole paso: ,
,
honor
habitus
alteri,cui
assurgitur et deceditur.- Deseo de
honor: ,,; ,u,
studium honoris.- Digno de honor:
,,;,,; ,,; ,, honorandus.Digno de ms honor: ,,

forma de honda: ,,
funfae figuram habens.- Arrojar,disoarar con honda: `u,
,, funda excu
tio vel torqueo.- A modo de honda:
in modum fundae
HONDERO ,;
,u, funditor

,-

HONDO ,, profundus.- (Un


pozo): u,, altus.- Al
parecer honod: ,, cavus
aspectu.- Cosa honda a la vista:
,, cava aspectu.- Sitio honod: ,, locus
depressus
HONDONADA ,, saltus
HONDURA ,, fundus
HONESTAMENTE
honestissime.
Portarse honestamente con: uu
una honeste me gero
HONESTO ,,; ,,
(,) decorus,honestus
Muy honesto,muy honrado: ,
,; ,, admodum hones
tus.- Amar juntamente lo honesto:
u una cum aliis studeo
honestis rebus
HONGO ,u,; ,u, fungus.- De la naturaleza del hongo:
u,, fungeus.- Enfermedad
de los rboles: ,, fungus
HONOR ,,; ,,; honorabilior.- Aumentar el honor:
honorem augeo.- Pretender
honores: ambio honores

,, magno honore dignus.- El que honra a la ciudad:


,-, qui honestat civi
tatem.- Grandes honras,honores: ,, magni labores.- Insig
ne honra: ,, eximium
decus

HONORABLE ,, dignus honore


HONORFICO ,,; ,,
honorificus,clarus

HONRADEZ ,, probitatis
honestitas.- Amante de la honradez:
,,; ,, stu
diosus generosae virtutis.- El que
odia la honradez: ,,

HONRA ,,,;
,,; ,,; ,
, decus.- Digno de grande honra

410

que consta el da y la noche: u,u, spatium 24 horarum ex die


et nocte constans.- Espacio de 24
horas: `,u, vigin
ti quatuor horarum spatium.- Hora
del da sealada por la sombra:
, stylus horas indicans
Instrumento que marca las horas:
,u, instrumentum horas commonstrans.- Media hora: `,u, semi-hora.- Observacin de
las horas: ,, horarum observastio.- Que equivale a una
hora: ,, unius horae spatium aequans.- Que observa las horas
del nacimiento de alguien: ,, qui horas natales observat.- Sealar las horas: ,
horas indico vel rego

osor honesti.- Maestro de honradez:


,u, honestitatis magister
HONRADO ,,,
,; ,,; u,,
; ,,; u,,
,, (,,), ,,; ,,,
(honorem sive pretium habens)
probus.honratus,honestus.- Divinamen
te: ,, divinitus honoratus.- Muy honrado: ,,,; ,, late
valde honoratus.- Honrado o digno de
ser honrado por muchos: ,
, a multis honoratus vel horandus.- Por sus rentas: ,
, censu potens.- Que debe ser
honrado: ,, qui coli debet

HORADAR u,u perforo

HONRAR u,u,u,,,,,,,,,,
honoro,honesto,colo.- Honrar a
muchos: u multos honoro.- A su vez: vicissim
honoro.- Honrar con honores: u donis honoro.- Mucho:
,,, admodum colo.- Honrar religiosamente: religiose colo.Ser honrado antes que otro: ante honoror.- Ser honrado entre
decorus sum inter.- Ser
honrado por muchos: u a
multis honoror.- Institudo para
honrar: ,, in honorem
institutum.- Propenso a honrar:
,, propensum ad honorem
tribuendum.- No honrar:
non honoro

HORCA ,,; ,,
pendium

sus-

HORFANDAD de los hijos ,,


orbitas liberorum
HORIZONTE ,, horizon.Extremidad del horizonte hacia orien
te: ,, extremitas horizontis orientem versus
HORMIGA ,,,;
,; ,u, formica.- Ejrcito de: u,, formicarum
agmen.- Lleno de: u,,
formicis plenus.- Semejante a la:
u,, formicae similis
HORMIGUEO,sentir un hormigueo general por todo el cuerpo: u
ita afficior ut si formicae per
totum corpus perreptent

HOPLITA,soldado pesadamente armado:


,u, hoplita

HORMIGUERO u,, antrum sive


agmen formicarum

HORA ,,; ,, hora.Desprecio de la hora prefijada (para


una cita): ,, tempo
ris praefiniti negligentia.- En la
misma hora: , eadem
ipsa hora.- Espacio de 24 horas de
HORNILLA
,,;
,u,

HORNERO u,,;
, qui circa caminum operatur;
operatrix

caminus

411

HORNILLO u,u, hypocaustum


HORNO ,,; ,u,;
,u,; ,u,; ,,
,,;-,-,u,
, ,u,; ,
; u,,; ,-,
,; ,, caminus,fornax,clibanus.- Para fundir oro: u,u, fornax in qua aurum coquitur.- Perteneciente al
horno: ,,; ,u,
fornaceus.- De carbn: ,,
fornax carbonaria.- De fundicin:
,,,u,u,
fornax fusoria,conflatoria.- El can del horno: ,u, tabulus fumarii.- Inmundicias del horno:
,, purgamenta furni.- Que
hace hornos: ,, qui
furnos fabricatur.- Trabajo que se
hace en el horno: ,, opera
quae navatur circa caminum.Quemar,cocer en el horno:
; ,, horribilis.- Ms
muy horrible: `,`,,
magis,maxime horribilis.- A la
vista: u,u,,
horribilis aspectu

Quemar en el horno: aduro.Arrojar en el horno: in furnum conjicio


HORSCOPO ,u,; ,
, horoscopium.- Horoscoplogo:
,, qui horoscopum alicuius observat

HORRIBLEMENTE ,,u horrendum,horribiliter

HORQUILLA ,, furcula.Para sostener los lazos y trampas:


,, furculae>Para el
peinado: ,, acicula ad
comam nectendam

HORRISONANTE ,u
, horrisonus

HORRENDO `,,; ,
; ,,; ,-,
u,; u,,; ,,
horribilis,terribilis,aspectu tru
culentus,execrandus.- Muy horrendo:
`,, maxime horrendus

HORROR ,,; u,,


horror.- Sentir horror:
u,u,u, horreo,ab
horresco.- Temblar de horror:
- horresco.- Tener algn horror:
aliquantum horreo.- El que
tiene horror: ,, qui
horrore efficitur

HORRSONO u,,; ,u
,, horrisonus

HORRIBLE ,,; `,`,`,`,,,;


u,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,u

HORRORIZADO ,, horrore per


cussus.- Estar horrorizado: `

412

, horridus,terrificus,valde stupendus

horreo
HORRORIZAR horrifico

HORTALIZA ,u, olus.- Silvestre ,,;,


olus silvestris.- Coger hortalizas:
olera lego.- Producir hortalizas: olera produco.Recoleccin de: ,,; -

HORRORIZARSE ,, abhorreo,extorreo,perhorres
co.- De miedo: horreo
HORROROSO `,,; ,,;
,,; u,-
,,; ,u, olerum
collectio.- Semejante a las hortalizas: ,, olerum naturae
similis

HOSPICIO ,u, hospitium


HOSPITAL ,u, locus ubi
aegroti curantur

HORTELANO u,,u,,; ,u,; u,, hortulanus,plantas curans


Perteneciente a los: u,,
ad hortulanos pertinens

HOSPITALARIO,ser.. hospita
lis sum.- Que es hospitalario:
,, hospitibus opem ferens
HOSPITALIDAD ,,; ,, hospitalitas.- Derecho a la
hospitalidad: ,,; ,
, hospitti jus et necessitudo.Estar unido con el vnculo de la:
hospitii necessitudine jungor.- Que no da hospitalidad,hospeda
je ,,, inhospitalis,sine hospite.- Que aborrece los
deberes de la: ,, inhos
pitalis.- Que da hospitalidad: ,,, hospitalis.- Rela
ciones de hospitalidad: ,,
hospitii necessitudo

HORTENSE ,,; ,
,,; u,, hortensis
HORTICULTURA ,, horti cultu
ra
HOSPEDAJE,alojamiento ,
; ,, diversorium,hospitium.- El que hospeda: ,
susceptor.-Contrasea de hospedaje
,u, tessera hospitalis.Dueo de la casa u hospedaje: ,, cauponae dominus.- Pago
de posada u hospedaje: ,
u, quod pro hospiti solvitur.Dar hospedaje ,,,u hospitio excipio

HOSTELERO ,u, caupo.- Profe


sin de: ,, cauponatio.Ser hostelero: cauponariam
exerceo.- Que es propio de hostelero: ,, ad caupones pertinens

HOSPEDAR hospitem accipio.Ser hospedado: hopsitio


excipior.- El que hospedad por volun
tad: ,, voluntarius
hospes.- Hospedar en nombre de la
ciudad: excipio nomine civi
tatis.- La que hospeda a muchos:
u,, quae multorum hospes
est.- Hospedarse: ()
diversor

HOSTERA ,,,u, popina,taberna


HOSTIA ,u, hostia
HOSTIL
,,,;
,,; ,,; ,
,; ,,, hostilis,infensus

HOSPEDERA ,,; ,
, hospitium

HOSTILMENTE ,,u

413

,u,,,
hostiliter,infenso animo,be
llicose.- Entrar hostilmente: hostiliter ingredior
HOY ,, hodie.- De
hoy: ,, hodiernus.- Hoy
por la maana: , hodie
mane
HOYA u,u,,; u,u,; ,,; ,,
; ,u,; ,u,; ,,; ,u,; ,,
fossa.- Vecina al mar: ,
fovea mari vicina

,u,; ,u,; ,u,; ,,; u,


; ,u, (falx messoria)
falx.- Pequea: ,, falcula.- Armado de hoz: ,
, falcifer.- Cortado con hoz:
,, falcatus.-Para cortar
el heno: ,, id quo
foenum seccatur.- Muy aguda: u
,u, falx praeacuta.- Para
cortar puerros: u,u,
falx porris caedendis.- Hecho a
manera de hoz: ,,
falcatus.- Cortar con hoz:
falce abripio
HUECO ,,,
,;
u,,;
,,;
,,; ,,; ,
; u,, concavus,cavus
Sin huecos: absque foramine

HOYO ,u,u, fovea,scobs


Pequeo: ,u, parva scrobs
Hacer hoyos: cuniculos ago
HOZ ,,,,,;
Hueco en su mitad: ,, in
media parte cavus

pascit.Lugar
para
educar
y
alimentar a los: ,u,
locus orphanis alendis et educandis.- Perteneciente al hurfano: ,, pupillaris.- Que alimen
ta a los: ,, pupillo
rum nutritor.- Ser hurfano: orphanus sum

HUELLA ,u,; ,,
,,;,,
,u, vestigium.- El que deja
las
huellas:
,u,
qui
vestigia lustrat.- Accin de seguir
la pista,las huellas: ,,
actio vestigandi.- Examinar las huellas: ,- vestigia
perlustro.- Seguir las huellas o la
pista: , vestigo,ves
tigia inspicio

HUERTA,cuadro de huerta para verduras: ,, areola in hortu


HUERTO ,,u,; u
,; ,u,; ,u,; ,u,; u,; ,
,, hortus.- Amigo de huertos: ,, amans hortorum
Huerto contiguo: ,u, hortulus.- Guarda del: u,,
horti custos.- Pequeo: ,,
; ,, hortulus.- Cultivar
el huerto: ,u hortum
colo.- Sembrar el huerto: in
horto sero

HURFANO
,,
orphanus.Privado de: ,,, (ac.-)
orbus.- Alimentar a los hurfanos:
orphanos alo.- Cuidar a
los: orphanoc curo.- Dejar
hurfano: ,
orphanum facio,reddo.- Quedarse
hurfano,sin padres: parentibus orbari.- Cuidado de los:
,,
orphanorum
cura.Cuidador,protector de los: ,, pupillorum curator.- De
madre: ,, qui caret matre
Desamparo de los: u,,
orbitas pupillorum.- El que alimenta
a los: ,u, qui orphanos

HUESO ,,; ,,
ossa,os.- Arrancar los huesos:
exosso.- Cavidad donde
entra la cabeza del hueso: ,
u, sinus alteriores excipiendis

414

tilaginis.- Unin natural de los


huesos: u,, ossium naturalis unio.- Huesos: ossa

capitibus ossis.- Consolidarse los


huesos: u de ossibus consolidor.- Curacin del hueso disloca
do:
,,
ossis
laxati
restitutio.- De naturaleza de hueso:
u,, osseus natura.- El que
recoge los huesos de los cadveres
quemados: ,,
qui crematorum ossa colligit.- Guar
necido de huecesillos: ,
, ossiculis instructus.- Juego de
huesos: ,,; ,
u, ossiculorum ludus.- Mostrar
los huesos: ossa ostendo
Hueso pequeo: ,u, ossiculum.- Que consta de dos huesos:
,, duplici osse constans
Que consta de un solo hueso: ,, ex uno osse constans.- Que
padece de lcera de los huesos:
,u, qui carie laborat.Que rompe los huesos: ,,, ossa frangens.- Que
tiene muchos huesos: u,,
multis ossibus constans.- Que
tiene un solo hueso: ,,
ex uno osse constans.- Recoger los
huesos de los cadveres quemados:
ossa lego.- Reduccin a su
lugar de un hueso dislocado:
,; u,, luxati ossis
reductio.- Hueso sacro: ,u,
sacri ossis extremum.- Todo de hueso
,, totus osseus.- Unin
de los huesos por los cartlagos:
u,, intercretio car hospitum ductor.- Inhumano con los
u,, inhumanus erga hospites.- Insolencia del husped: u,, hospitis insolentia.Llevar los huspedes a ver las cosas
notables: duco hospites ad
ea quae visenda sunt.- Matanza de:
,,, hospitum
occisio.- Que mata a los huspedes:
,, hospites occidens.Recibir un husped: hospitem
accipio.- Muerto por los:
, ab hospitibus interfectus.Obsequio hecho al: ,u, xenium,munus hospiti datum.- Husped
privado:
,,
privatus
hospes.- Husped pblico de la

HUESOSO ,, osseus
HUSPED ,,; ,
u,; ,,;
,;
,,,
hospes.Aborrecedor de los huspedes: ,, osor hospitum.- Acogida
de un husped: ,, hospitum exceptio.- Que acoge huspedes
,, hospitum receptor.Amante de los huspedes o extranjeros: ,u,, amans
hospitum.- Perteneciente a los:
u,, ad hospites pertinens.- Que honra a los: ,
hospites colens.- Alimentar a los
hospites alo.- Que da de
comer a los: ,, hospitum et peregrinorum nutritor.- Dar
muerte a los: hospites
occido.- Casa de huspedes: u
, contubernium.- Castigar a los
plagis hospites caedo.- Dar
muerte a los: hospites occido.- Engao de los huspedes
,, hospitum deceptio.Frecuentado por huspedes: ,
, hospitibus frequens.- Genero
so con los: ,, hospitalis.Gua de los huspedes: ,u
ciudad: ,-,u, hospes
privatus.- Que da muerte a los:
,, hospitum occisor.Que devora a sus huspedes: ,u, hospites devorans.- Que
engaa a los huspedes con fingimien
tos: ,, per simulationes hospitem fallens.- Que mata a
los
huspedes:
,,
hospites occidens.- Que no admite
huspedes o los deberes de la
hospitalidad: ,, inhospitalis.- Que se porta mal con los
huspedes: ,, qui male
age cum hospitibus.- Que tiene
muchos
huspedes:
u,u,
multos hospites habens.- Que viene

415

como husped: ,, peregrinans.- Que engaa a sus huspedes


,,u,
hospitum
deceptor.- Recepcin de un husped:
,,; ,, hospitum susceptio.- REcibir con gusto a
los: libenter hospites recipio.- Regalo que se da al husped:
,,u, munus quod datur
hospiti.- Ser husped pblico:
hospes sum
HUEVO ,,,u, ovum.Calentar
los
huevos
las
aves
concalefacio.- De forma de
huevo: ,, oviformis.- El
acto de estrellar los huevos: ,, excisio,exclusio ovorum
El acto de romperse los huevos:
,,
ovorum
fractio.Generacin dek huevo: ,,
ovi generatio.- Guardar los huevos:
u ova custodio.- Medio
salido del huevo: `,,
semi-exclusus ovo.- Poner huevos:
ovum pario.- Que lleva huevos: , ovum ferens.- Que
pone huevos: ,, ovipara
Semejante al huevo: ,, ovo
similis.- Vendedora de huevos: ,, ovorum venditrix
HUDA u,u,u,
u,,u,,u
u,u,,;u,u,u,,; ,,
; ,; ,
, effugium,fuga> Monumento que se
pone a la huda del enemigo:
,,, tropaeum ob
hostes versos in fugam
HUIR ,u,,
,,,
,,,,,u,,,,,,,,,u,,-,,-u,,, (u),u
,u,,,
,,,,
,-,,-
fugio.aufugio,terga verto,vito.-Huir

a: fugio ad.- A escondidas:


clam profugio.- A ua de
caballo: ,,, equo me prorripio.- Antes:
,
ante
confugio.Con: u una fugio.- Corriendo:
cursu me subduco.- De la

416

compaa de los hombres:


hominum consortium fugio.- De los
hombres por miedo: terreor
De miedo: ,,
,,, formido,pro metu aufugio.- Huir el
cuerpo,evitar: clam declino.- Escondidamente: , furtim effugio,suffugio.Hacer huir: ,, in
fugam conjicio,verto.- Huir de prisa
aufugio.- Juntamente: u
,u una fugio.Huir lejos: , longe
discedo.-Por mar:
me navibus subduco.- Precipitadamente: prorripio me raptim.Secretamente: ,
clam me subduco.- Silenciosamente:
, subterfugio.Volando: ,,-
avolo,pervolo.- De lo que se debe
huir: u,, fugiendus.De quien se ha de huir: u,
; ,, quo fugiendum
est.- El que puede huir: u,,
habens
vim
fugiendi.Facilidad de huir: u,, faci
litas fugae.- Que hace huir a los
hombres: u, fugam immitens
viris.- Que huye del campo a la
ciudad: ,, qui ex agro in
urbem fugit.- Se ha de huir: u
fugiendum est.- Sin esperanza de
huir: u sine fugae spe.Huyendo: fugiendo

HUMANO
,,,;
,,;-,,; ,,;
,,;
,
, humanus.- Gnero humano: ,
u, humanum genus.- Hacer humano,
dar carcter humano:
humanum facere.- Mostrarse humano:
memor sum humanitatis.- Humansimo: ,,
humanissimus.- Sacrificio de vctimas humanas: u,, hominum immolatio
HUMANOIDE ,,
specie praeditus

HUMEANTE ,,; u,
, fumidus,fumans
HUMEAR fumo
HUMEDAD ,,,;,
; ,,,; ,,
,,; .,;
,,; ,, humiditas,mador,humor.- Corromperse por la
humedad: u,u madeo.- Fl
cido por la: ,, flacci
dus ex humiditate.- Podredumbre por
humedad: ,, putredo e
nimio humore.- Que se alimenta en la
humedad:
,,
qui
in
humido alitur.- Soltar la humedad:
resudo.- Tener mucha humedad:
humore abundo

HUMANAMENTE humnaniter
HUMANIDAD ,,,
humanitas.- Que habla con humanidad:
,, humana lingua
loquens.- Rasgo de humanidad: u,, studiosum humanitatis factum.- Usar de humanidad: humano animo utor
HUMANIDADES,instruir en las letras
humanas: u ad humaniores litteras instituo
HUMANIZAR
facere

humana

humanum

417

`,,;-,, semimadidus.- Sitio hmedo: ,,


locus uliginosus.- Ser muy hmedo:
, humore nimio abundo.Andar por sitios hmedos:
per humida gradior.- Estar hmedo:
u, humesco,humidus sum.Gustar de lugares hmedos: u
aquosis locis gaudeo

HMEDAMENTE humide
HUMEDECER ,u,,,,,,,,,,u,
u,,u,u
,,,,
,,,, madefacio,humecto,intingo.- Antes
,,
ante
madefacio.- Ligeramente:
leviter humecto.- Humedecido ligeramente: u,, leviter madidus.- El acto de: ,,,; `,, madefactio
Humedecerlo todo: perhumesco

HUMILDAD ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, humilitas.- Servilismo: u,, humilitas
quae decet servos.- Con humildad:
humiliter

HUMEDECIDO ,,;
,; ,,; ,,;
,,,,;
,,; ,,;
,,;,,; u,
,u,u,`,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; u,,; ,,; ,
; ,,,; u,
,; ,,; u,,
,,,; ,,;
,,; u,,; u,,; ,,; ,
,; ,,; u,
, ; ,,; ,,;
,, humidus,madidus,udus
roscidus,aquosus.- Lo humedecido:
,, dilutum.- Algo hmedo: `u,, aliquantum humidus.- Bien hmedo: ,,
pulchre roscidus.- Lugar hmedo y
fangoso: ,,,; ,,; ,,,; ,u, locus humidus.- Por la
lluvia: ,, pluvia madefactus.- Que anda por sitios hmedos
,u,; ,, per
humida ambulans.- Que tiene la
propiedad de andar por los sitios
hmedos: ,, habens vim
per humida ambulandi.- Que vive en
sitios hmedos: ,, qui in
humidis
vivit.Semi-hmedo:

HUMILDE ,,;
,; ,,; ,,;
,,;
,,;
u,,; ,,;
,,, humilis
Humilde,que se levanta poco del
suelo: ,,
humilis,non
multum assurgens a solo.- De humilde
condicin: ,, humilis
HUMILDEMENTE ,,u,- suppliciter,humiliter.- Pensar humildamente:
humiliter sentio
HUMILLACIN
,,
ramus
oleaginus lana obvolutus (signo de
humillacin que se llevaba,como
corona,en la cabeza en las fiestas
pianepsias emn honor de Apolo, en
Atenas).- ,,; ,, humiliatio
HUMILLAR , humilem
reddo.- A uno con palabras: dictis adjicere
HUMILLARSE,fcil en.. ,,
facile se submittens
HUMO ,,; ,,; ,,; ,,; ,u,;
,u,; ,u, fumus.- Abun

418

dante
en
humo:
,,
abundans fumo.- Agujero por donde
sale el humo (en el techo de las
casas): ,u, foramen per
quod fumus exit.- Ennegrecer con
humo: , fumo denigro.Levantar humo: fumum excito.Llenar de humo: ,
fumo impleo.- Lleno de humo: ,,; u,, a fumo vexatus,fumi plenus.- Reducir a humo:
u, in fumum redigo.Tener muchos humos: animosos spiritus gero

HUMOR,lquido de una cosa,jugo,supuracin u,, humor.- Exceso de


malos humores: u,, redundantia vitiosorum humorum.- Lleno de
malos humores: u,, vitio
sis humoribus plenus.- Lleno de
humores: ,, qui humoribus et succis abundat.- De mal humor
u,u,,; ,,; ,,; ,, tetricus,querelus,morosus

difficilis.- De semblante ttrico y


de mal humor: u,, vultum
praeferens iratum et tetricum.- El
que es de buen humor: u,,
qui bono est animo.- Estar de buen
humor: u bono animo sum.Estar de mal humor: u morosus sum.- Mal humor: u,,
morositas.- Ponerse o estar de mal
humor: u irascor

HURTAR ,,,,,,,
, furor,suffuror
furtim emoveo. A escondidas:
surripio.- Con astucia:
astute furor.- Ocultamente:
, suffuror.- Para
comer: surripio quod comedam.- Secretamente: furto
subduco.- Hurtar juntamente: u simul furto aufero.- Que hura
al anochecer: ,, qui sub
nocte furatur.- Accin de hurtar:
,,; ,, ipsa furandi
actio

HUMOS ,, fastus
HUMOSO ,, fumosus
HUNDIMIENTO ,, depressio
HUNDIR , immergo.- Que no
puede
hundirse:
,,
immersabilis

HURTO ,,; ,,
,,; ,,;,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,u, (parvum furtum)
sublatio,abactio,furtum.- Hurto manifiesto: ,u, ipsum furtum,fragrans furtum.- Que es cogido
en
el
hurto:
,,
qui
deprehensus est in furto.- Coger en
el hurto: , deprehen
do in ipso furto

HURACN ,,; ,,
; ,, rapidus turbo,
impetus ventorum.- Con relmpagos y
rayos: ,, rapidus turbo
fulguribus fulminibusque comitatus.HURGN,instrumento de hierro para
atizar y remover el fuego:
,u,u, sarculum
HURTADILLAS,a hurtadillas:
,, furtim,furti
ve,clam.- Hacer a hurtadillas: clam facio

HUSO ,u,;,,;
,u,; u,u,; ,u,; ,,; ,
u, fusus,venticillus.- Semejante
al huso: ,, fusus
similis

HURTADO ,, furto ablatus.Lo hurtado: ,u, quod furto


ablatum est

419

HYDRA,serpiente de agua: `,,


hydra

420

IDENTIDAD u,, identitas

IDENTIFICAR u ideentifico
IDILIO ,u, idylium

IBIS (ave) ,,, ibis

IDIOMA (lenguaje peculiar) ,


, idioma,proprietas linguae.Hablar el mismo idioma:
eadem lingua utor.- Que usa el mismo
idioma: ,, qui eadem
lingua utitur

ICONO ,u, parva imago


ICONOGRAFA ,, collec
tio descriptiva imaginum et picturarum
ICONOLOGA ,, represen
tatio virtutum auti vitiorum in
fomra humana

IDIOTA ,u, idiota


IDIOTISMO,modo propio de hablar:
,, loquendi peculiare
genus

ICOSAEDRO ,, viginti
basibus

IDLATRA ,u, idolatra

ICTERICIA ,u, icterus,morbus regius.- Que padece..:


,; ,,, mor
bo regio laboratus.- Tener icrtericia: , morbo regio
laboro

DOLO ,u, idolum.- Fabrica


dor de dolos: ,, fabricator deorum.- Hacer dolos: , simulacra facio.- Lleno
de dolos: ,, idolis
refertus.- Dado a los dolos: ,, idolis deditus.- Lo que
se inmola al dolo: u,u
quo idolo sacrificatur.- Servir a
los
dolos:
idolis
servio

IDA (monte) Ida.- De Ida: ex Ida.- Accin de ir,ida: ,u, actio exeundi
IDEA ,,, idea.- Informacin de una cosa: ,,
rei informatio.- Imaginacin: ,, species.- Abundante de
ideas cuando habla: ,,
copiosus in exponendo.- Cambiar de
ideas,pasar al otro bando: u trasnsfugio.- Concebir una idea
, mente concipio.- De
grandes ideas y pensamientos: ,,
alta,magna
cogitans.Enunciar
una
misma
idea
con
distintas palabras: ideam
commutatis verbis enuntio et transfero.- Fato de ideas: u,
non aptus ad machinandum.- Que
tiene altas ideas: ,, qui
altos et elatos animos habet

IDONEIDAD ,, idoneitas
IDNEO ,,; ,,
; ,, idoneus.- Es idneo
idoneum est.- Hacerse idneo
, idoneus fio,idoneum
reddo
IDUS,los idus: , idus
IGLESIA ,, ecclesia (coetus convocatus).- Pertenecer a una
misma iglesia: u eiusdem
sum ecclesiae
GNEO u,,; u,u,,; u,, ignitus,gneus.- Naturaleza gnea: u,,
ignea natura

IDEAR excogito.- Idear


ms: u,u,
insuper excogito

IGNOMINIA ,,; ,

412

,; ,,; ,
; ,u,u,,
,,; ,u,; u,,; ,, inscientia,
ignorantia,inscitia

; ,,; u,, pro


brum.ignominia,dedecus.- Tratar con
ignominia: dedecoro
IGNOMINIOSAMENTE
,
foede,turpiter

IGNORANTE ,u,,;
,,,; ,,,; ,,; ,,,; u,,
ignarus,insipiens,indoctus,ineruditu
s,imperitus,inscius.- Sumamente ig
adaequo.- Igualar con: u,u coaequo,una exaequo
El acto de igualar en dignidad: ,, dignitatis exaequatio
Propio para igualar: ,,
habens vim aedequandi

IGNOMINIOSO ,,,
inglorius,probrosus
IGNORANCIA ,,,
norante: u,, qui nihil
omnino audivit.- Hacerse el ignorante: fieri nesciens.-Igno
rantsimo: ,,
, ignarus
IGNORAR ,,,
ignoro.- Que debe ignorarse:
nesciendum

IGUALDAD ,,; ,
; ,,; aequabilitas,aequalitas.- De leyes: ,,
legum aequabilitas.- Ser reducido a
la igualdad: ad aequalitatem redigor.- Vivir en igualdad de
leyes: aequis legibus
vivo

IGUAL ,,; ,,,


; `,,,; ,,;
,,,,,,,;
,u,,,; u,,; ,,,; ,,; uu,, aequalis,
par,compar.- Casi igual: ,,, fere,prope aequalis.Igual en medida: ,, pari
mensura.- En precio,estimacin: ,,, existimatio
ne pars,aequalis praetii.- Igual en
nmero: ,,, par
numero.- Igual por igual: u
aequaliter,ex aequo.- Tener por
igual: , aequalem facio

IGUALMENTE ,,,,
,, pariter,aeque
aequaliter
ILACIN ,, illatio
ILEGITIMIDAD de nacimiento: ,
,; u,, degeneratio
ILEGTIMO u,, ; ,,,,,;,, ille
gitimus,qui nothus genitus est.Bastardo: ,, nothus
LEON ,,
(os ileus)

IGUALACIN ,,
,, adaequatio

ILESO,,,u
,,,,
,,; ,,,,,,,,,
illaesus,intactus,invulneratus.Enteramente ileso: ,,, omnino,prorsus illaesus

IGUALADO u,,; u,
; u,,, aequalis,aequatus
IGUALAR ,,,,,,,-,
,,,
,,, adaequo,exaequo,aequalem facio,complano
Igualar con el suelo: solo

ILETRADO, sin instruccin ,


, qui doctrina caruit

413

,,,uu
illumino.diffulgeo,illustro,lumen
vel lucem affero.- Alrededor: u circum illustro.- Todo: circumquaque illumino.- Que
ilumina: ,,; ,
, lucem adducens.- Que puede
iluminar: ,, habens vim
illuminandi

ILADA ,, Ilias
ILCITO ,,
,, illicitus
ILIMITADO ,,
, nullis limitibus arctatus
ILGICO
quens

u,, inconse-

ILOTA,condicin
servitus

de:

ILUSIN ,, illusio.Dar una ilusin: speciem


ostendo.- Formarse ilusiones:
vanis
imaginationibus
percellor.- Que se deja llevar de
vanos ilusiones: ,,
qui vanis speciebus sive imaginationibus percellitur

,,

ILUMINACIN ,,; ,,,u,


, illuminartio,lucis allatio
ILUMINADOR ,u, lacis dator

ILUSORIAMENTE
torie

ILUMINAR ,u,u,
,,,,
ILUSTRACIN ,,;
,,; ,,; u,,
ullustratio,coruscatio

decep-

,,, facinus praeclarus.- Accin ilustre: ,


,
facinus
liberale.Algo
ilustre: `u,, sublustris.De ilustre nombre: u,,
nomine clarus.- Ejecutar una
accin ilustre,una hazaa:
pulchrum facinus edo.- Hacer ilustre
a una persona: glorior.Hacer
ilustre:
,u
clarum reddo.- Ser ilustre: ,
clarus,illustris sum; celebror

ILUSTRAR ,,,,,,,
,u,,,u,.,-
illustro,clarum reddo,collustro
A la vez,juntamente: u,u
simul illustro.- Que ilumina
todo: ,, omnia illustrans
Que
tiene
poder
de
ilustrar:
u,, vim habens illustrandi (illustro: iluminar,evidenciar,explicar)

IMAGEN ,u,,
,,,
; ,,,u
; ,; ,,;
u,; , (u) ; ,
; ,,; ,, imago
simulacrum.- Al vivo: ,u,
expressa imago.- Descripcin de
imgenes:
,,
,
descriptio
per
imagines.Imagen expresiva: ,,
simulacrum ad formam expressum.Ficcin mental de imgenes: ,,; ,, imaginum
in mente fictio.- Imgenes de los
dioses pintadas en las popas de los

ILUSTRE ,,,
,,,,,,,; ,,,; ,,,,;
,;
,,;
,,;
u,, insignis,praestans,clarus,illustris.- Muy ilustre: ,,;
u,,
valde
illustris.Que
tiene
varones
ilustres,que hace ilustre: ,, claros viros continens,clarum reddens.- Hecho ilustre:

414

gines.- Imaginacin voluble: ,


, mens versatilis

barcos: simulacra deorum in


puppibus navium picta.- Imagen peque
a de cera: ,, icuncula
cerea.- Pequea imagen: ,u,
parva imago.- Simulacro: ,, simulacrum.- describir
imgenes de cosas: imagines describo.- Hacer imgenes: imaginem facio.- Representar una imagen: u imaginem
repraesento

IMAGINAR
u,-,
imaginor,excogito.- Inepto para imaginar y tener ideas: u,,
non aptus ad machinandum
IMAGINARSE
praesumo

cogitando

IMN ,,,,; ,,, magnes


lapis

IMAGINACIN ,, imaginatio
Dar vueltas en la imaginacin: u mente verso.- Tener en la
imaginacin: sub mente
habeo.- Venir a la imaginacin: subeo in mentem.- Falto de:
,, cui nihil in animum
venit.- Lo que se trae en la
imaginacin: ,u, id quod
in animo versatur.- Me viene a la
imaginacin: in mentem ve
nit.- Proveniente de la imaginacin:
,, imaginatione proveniens.- Que se puede imaginar:
,, quod imaginari potest
Que se viene a la imaginacin: ,, animo observans.- Que
sujeta la imaginacin: ,
qui domat mentem.- Que tiene gran
imaginacin: ,, habens vim concipiendi imagines.- Que
tiene imaginacin viva: ,
, qui habet vim concipiendi imaIMITABLE ,,,
,, imitabilis.- Muy digno de
ser imitado: ,, multum aemulandus

IMBCIL ,u,,; ,
,;,,; ,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; u,
,; ,,,
,u,; ,, imbecillis,stlidus
IMBECILIDAD u,,;
,,-,,; u,,, imbecillitas
IMBERBE ,,,
,,; ,,
u,; ,u,; , (imberbes) ,,; ,,, (impubis) impubes,impubens,
imberbis
IMBUIR inculco
,, imitando expressus,simulatus
IMITADOR u,,; ,,,; ,,
; ,, sequax,aemulus,
imitator,assimilator.- De la voz:
,, imitator vocis.- Feliz: ,, felix imitator.Junto con: u,, qui simul
imitatur

IMITACIN ,,,
,,; ,, imita
tio.- Imitacin de gestos y costumbres: ,, gestuum et
habituum effictio.- De lo malo:
,u, mala affectatio.- De
los movimientos de los animales:
,,
saltatio,animalium
diversos motus imitans.- Digno de
imitacin: ,,,
imitandus

IMITAR ,,,,,u,u
ad imitationem effingo,imi
tor ,effingo.- Arte de: ,,
imitandi ars> Destreza en: -

IMITADO ,,,; -

415

,,
imitandi
peritia.Diestro
en:
,,,
imitandi peritus.- Digno de ser imitado: ,, aemulandus.- El
que imita y remeda lo mismo:
,, qui eadem imitatur et
affectat.- Muy digno de ser imitado:
,u,,
multum
aemulandus.- Que imita lo malo:
,,
malus
aemulator.Imitar saltando: imitor saltando.- Se ha de imitar:
imitandum est.- Tomar de un escritor
imitor

sirve de impedimento: u,
u, qui impedimentum est
IMPEDIR .,,
.,,,u,u,,,,,,,,,,
,,u impedio,inhibeo,impedimentum sum.- Apto para
impedir: u,, impidiendi vim habens.- An ms:
insuper impedio.- El paso: ,
,, impedio,
occludo.- Entorpecer,embarazar: implico.Que
impide
el
paso:,u, qui in via obsistit.- Que impide: ,,
officiens.- Ser impedido: ,
impedio

IMMODERADO,ser inmoderado en el
hablar: sum immodicus in
loquendo
IMPACIENCIA
u,,;
,, impatientia.- Llevar
con: ,- aegre fero

IMPELER ,,,,,,,
,,,,
,,,u, impello,protrudo.- Acto de
impeler o arrojar hacia adelante:
,, propulsatio.- Aquello
con que se impele: ,u,
id quod impellitur.- Con viento
favorable: u,-u vento
secundo impello.- JUntamente y a la
vez: u una et simul impingo.- La que impele: ,,
agitatrix.- Que impele con viento
favorable: u,, vento secundo impellens

IMPAR ,, impar.- En nmero


impar: numero impari
IMPVIDAMENTE impavide
IMPVIDO ,u,,
impavidus
IMPEDIDO u,, impeditus.Impedido,embarazado: ,
implicatus.- Estar impedido con
muchos asuntos: multis
negotiis distineor.- Estar impedido:
ante implicatis teneor.Verse impedido: u impedite versor

IMPELIDO ,, impulsus

IMPEDIMENTO ,,; u,,; ,,; ,u,; u,,; u


,; ,,; ,,,,
offensio,offendiculum,impeditio,impedimentum.- Impedimento del paso:
,,
interclusio.Que
IMPERAR ,-,,,
,u,- impero

IMPENETRABLE ,,
,; ,, impenetrabilis
IMPENITENTE ,, resipiscere nesciens

IMPERATRIZ `,, imperatrix

IMPERATIVO ,, imperativus

IMPERDONABLE ,u

416

, venia indignus
MPETU ,,; ,,u,`,`,,;
`,,; `,u,; `,u
;`,u,; `,u,; `
,,;,,; ,,u,,,,,,
,,; ,,; ,
; ,,; ,,; u,u
,,,, impetus.- Con mpetu: ,,
cum impetu.- Con mpetu ruidoso,con rechinamientos y crujidos:
(adv.),`,,
cum impetu strdrulo,impetus cum
stridore.- Con todo mpetu: u
omni impetu.- De mpetu veloz: ,, celeres impetus habens
De muchos a la vez: u,,
impetus a multis simul.- Del nimo:
,, impetus animi.- Generoso: generosus impetus
Movido con mpetu: u,
impetu vehementi delatus.- Movido
con mucho mpetu: u,,
multo impetu incitato.- Que cae con
mpetu:
u,,
impetu
ruens.- Que rompe con todo: `,, impetus omnia praerumpens.- Que sale con grande mpetu:
,,
cum
vehementi
concussione errumpens.- Que sale de
muchas partes con mpetu: u
, ex multis partibus erumpens.Que viene con mpetu sobre otro:
,, incurrens cum impetu.- Dejarse llevar con mpetu:
u simul cum impetu feror.- Ir
con mpetu: impetu feror,eo.Reprimir el mpetu: ,
reprimo.- Ser llevado con mpetu:
` impetu feror.- Venir con
mpetu
sobre:

irruo.Impetu,vehemencia: ,, impe
tus

IMPERFECCIN ,, imperfectio
IMPERFECTAMENTE imperfecte
IMPERFECTO (sin concluir) ,
`,,u,,
,,; `,,; ,,,,u,u,,, imperfectus,irritus.NO acabado: ,, infectus
IMPERIAL `,, imperatorius
IMPERICIA ,,,;
,,; ,,; ,,,,,,; ,, imperitia
IMPERIO,mando `,,,; `,,;`,,;
u,,; ,,;
,;
,,;
u,,
imperium.- De todo: ,,
omnium imperium.- De uno solo: ,, unius imperium.- Exten
der los confines del imperio: profero fines imperii
IMPERIOSAMENTE imperio
se,more paedagogorum
IMPERIOSO u,, imperiosus
IMPERITAMENTE imperite
IMPERITO ,,,; ,
,,,,
u,,,; ,
,; ,,; ,u
; u,u, imperitus
IMPERTRRITO u,,
,; ,,,,
imperterritus.- Imperturbable:
,, imperterritus

IMPETUOSAMENTE
`,`,
`u,`,`u; , ; abrupte,impetuose

IMPETRAR ,- impetro

IMPTUOSIDAD ,, temeritas

417

,,; u,,; ,,; ,, impetuosus


Muy impetuoso: u,, multum impetuosus.- Impetuosa: ,
u,; u,, impetuosa

IMPEWTUOSO `,,;`,,; `,,; ,


,; ,,; ,
; u,,,; u,
,; u,,; u
-,, (multum impetuosus),
,,; ,,; uIMPIAMENTE impie.- Obrar
impiamente: u, impie
ago

IMPORTACIN ,,,, importatio.- De frutos:


,, advectio
IMPORTADO ,, importatus.- De fuera: u,,
aliunde importatus

IMPIEDAD ,u,,,; ,u,,


,, impietas.- Obrar con
impiedad: impie ago

IMPORTTANCIA,darse.. u
cervicem erigo

IMPO u,,,,,,,;
,u,, impius,profanus.- Que niega a Dios: ,
, impius,qui deum negat

IMPORTANTE,drselas de
animosos spiritus gero
IMPORTAR ,,, u importo,perfero
Que se importa o exporta: ,, importativus.- Importa
(def.) interest

IMPLACABLE ,,,u,,u,,; u,,


implacabilis,immitis,irae
tenax,indeprecabilis
IMPLICADO
implicitus

IMPORTUNAR , molestus sum,urgeo

,,,

IMPORTUNIDAD ,,; ,,; u,, importunitas

IMPLICAR ,,u
,,,,,,
implico.- Implicando: implicando
IMPLCITO ,,; u,, implicitus

IMPORTUNO,echar fuera los importunos


importunos protrudo
IMPOSIBILIDAD u,,;-,
impossibilitas> Prefijo que indica
imposiblidad: u
-

IMPLORAR imploro

IMPOSIBLE
,,,
impossibilis.- Adv.: () impossibile.- Que no puede hacerse: ,u, quod fieri nequit

IMPLUME ,,, implumis


IMPOLUTO u,,u,,, impollutus
IMPONER ,,,,, impono.- Poner encima: ,-
super impono.- Las manos: manus impono

IMPOSICIN ,,; ,
, impositio.- De manos: ,, manuum impositio
IMPOSTOR u,,; ,

418

, impotentia.- Legamento de los


testiculos: e,, testium
vinculum

,(-), ,u,;
u,; ,,;,u,; ,,; ,,; ,,,,; ,,
mentem occultans), u,u,,; ,,; ,,
; ,, impostor,sycophanta.- Ser impostor: cretisso (imitor cretenses)

IMPOTENTE ,, (-);
,, impotens.- No viril:u,, impotens,non virilis
IMPRECACIN ,,; ,,
,;
,,;
u,,
imprecatio,preces irae.- (As te aho
gues!: suffoceris!.- Aadir
imprecaciones: insuper imprecor

IMPOSTURA u,,; ,,
u,,; ,,;
-,,; ,,;
,;
,,;
u,
,; ,,,
,,; u,,;
,, praestigiae,praestigium,
impostura

IMPREGNAR intingo
IMPREPARADO u,, impara
tus

IMPOTENCIA u,,; ,
IMPRESIN ,,; ,
, impressio.- Que eriza los
cabellos: ,, affectio
qua quis erectos crines habet

,, improbabilis,nulla conjetura assequendus


MPROBAMENTE,muy.. improbissime

IMPRESO u,u,, impressus.- No impreso: ,,


non impressus

IMPROBIDAD u,,,
improbitas

IMPRESOR u,, impressor

MPROBO u,,;,,
,, improbus

IMPREVISIBLE ,,
non previstus

IMPRODUCTIVO ,, sterilis
IMPRONUNCIABLE ,, ineffabilis

IMPREVISTO ,,
,, subitus,improvisus
No previsto antes: ,
,, non ante provisus.- Ino
pinado:
u,,,
inopinatus.- Que no se puede conjetu
rar: ,, insperatus

IMPROPERIO ,u, convicium.Decir improperios: u,u,


- convicior,incesso maledictis
IMPROPIO u,, impropius

IMPRIMIR ,-; u,
-u;u,-,
u,u,u,-
u,u,, imprimo.- En relieve: percutiendo imprimo.- Por debajo: ,- subimprimo> Impreso hace
poco: ,, nuper impressus

IMPROVISACIN ,,
opus ex tempore facrtum.- Fcil para
la improvisacin: ,
, aptus ad ex cogitandum ex tempore
IMPROVISADAMENTE , incunsulte,imparate
IMPROVISADO ,, subitus.- Apresurado e improvisado:

IMPROBABLE ,,

419

,, tumultuarius
IMPBER ,, impuberes
IMPROVISADOR ,, qui
imparatus agit vel loquitur

IMPUDENTE u,,; ,,; u,,; u,, (,,; ,, (impudentior,impudentssimus),,,; ,, impudens

IMPROVISAR ,,, temere et improvise agere,occurrere,ex tempore dice


re.- Hablando: loquor
inconsulte

IMPUDENTEMENTE,impdicamente u
impudenter,lascive

IMPROVISO ,, improvisus.- De improviso: ,


,,
ex
improviso.- Presentarse,aparecer de
improviso: ,u, ex improviso adsum,ex improviso appareo

IMPUDICIA ,,;
,, foeda actio, impuditia
IMPDICO ,,; u,,; ,,;
,,; ,,,; u
,,; ,,; ,,
; ,u, impudicus,impudens.Ser furiosamente impdico: impudens furiose sum

IMPRUDENCIA ,,,,,,,
insipientia,imprudentia.- Delito por
imprudencia: ,, impru
dentia delictum
IMPRUDENTE ,,,;
,,; ,,; ,, non circumspectus,insipiens,imprudens.- Algo imrpudente
,, aliquantum imprudens.- Ser imprudente:
imprudens sum
, redargutio

IMPUESTO ,, percunia credita.- Primera paga del impuesto:


,, repraesentatio pensionis vectigalium prima

IMPULSADO por s mismo ,, per se ipse impulsus

IMPULSOR ,, impulsor

IMPUGNACIN ,,; ,
impulsus vehemens

IMPUNE ,u,
,,,,; ,,, inculpatus,irreprehensus,impunitus,inultus.- Dejar im
pune: impune relinquo
Quedar impune: impune
evado.- Que no queda impune:
, inultus

IMPULSAR ,,,, (,) impello,incito,propello


IMPULSIN ,,; ,
,, impulsio.- Hacia adelante: ,, protrusio
IMPULSO ,u,u
,,;,,; `u,,;
,,; ,,;
,, impulsus,impulsio.- De fuerte impulso: u,u,
valens impulsus.- Movido por un
solo impulso: ,, unico
impulsu actus.- Vehemente: `,,

IMPUNEMENTE ,,,u
,,,,
,,, impune
IMPUNIDAD ,, immunitas a
reprehensione
IMPUREZA ,,,; -

420

,,; ,,; ,, impuritas,inmundities

groso acercarse: ,,,inaccessus cui appropinqua


re tutum non est.- Difcil de verle
y hablarle: ,, difficilis accessu.- Hacer inaccesible:
invius reddo

IMPURO ,,,,; ,,; ,,


; u,,; ,,; ,,; u,,; ,
,; ,,; ,,
impurus,inmundus.- Enteramente
impuro: ,, omnino impu
rus.- Hacer impuro: pro impuro habeo.- Comer alimentos impuros:
pollutis cibis utor.- Uso
de alimentos impuros: ,,
pollutio ex esu ciborum impurorum
El que come alimentos impuros:
,, qui se polluit edendo
cibos impuros

INADMISIBLE
admittendus

INAGUANTABLE uu,, cuius difficulter sustineri potest


INALCANZABLE ,, quem nequimus assequi
INALTERABLE ,
,; ,, qui non convertitur,non tremens.- Adv.:
irretortis oculis
INAMOVIBLE
,,,
immobilis,firmus,in eodem loco semper consistens

qui

INANICIN,que padece.. ,
ob vacuitatem vasorum corporis
(que tiene malo el cuerpo de
necesidad de comer)

INACABADO ,u,
,,; u,, infec
tus,imperfectus
INACCESIBLE ,,-,,,,
,,,
,,,,u,u,u,u,
,,; ,,; ,, inaccessus,invius,impervius,difficilis accessu,vix pervius
Inaccesible (como el sol): `
, inaccesibilis.- Adonde es peli
INARTICULADO ,, inarticulatus
INASEQUIBLE ,, quem
sequi nequeas

non

INEXPUGNABLE ,, inexpugnabilis

IMPUTAR ,,,u (auctorem esse dico)


imputro
INABORDABLE uu,, parum
affabilis,inaccessus
INABSORBIBLE
,,
absorberi mequit

,,

INAPETENCIA ,,,
cibi inapetentia,inedia
INAPETENTE ,,,
cibos non appetit

qui

INAPLAZABLE
u,,
differi nequit

qui

INAPRECIABLE
pretio

,,

sine

,,; u,, qui audiri


non potest,inauditus.- Enteramente
inaudito: u,, prorsus
inauditus

as-

INAUGURAR , inauguro
INASIBLE ,,
hensus

incompreINCAPACITADO ,, qui
vel effici vel efficiere nequit

INAUDITO u,u,u-

421

u,u,

INCAUTAMENTE
,u
insipienter,incaute

INCIDENTE
dens

INCAUTO ,,u,u,,,
,, incautus.- Ser incauto:
u, incautus sum

INCIDIR (), u
incido

interci-

INCIENSO ,,,; ,u,; ,,,


; u,,; ,u,; ,
; ,, thus.- Arbol del incien
so: ,u, arbor thurifera.De incienso: ,, thureus
De olor de incienso: ,,
thureus.- El que lleva incienso:
,, thurifer.- Acto de
quemar incienso: ,, actio
thuros urendi.- Planta del incienso:
,,
thurea
planta.- Quemar incienso:
thus adoleo.- Montn pequeo de incienso: ,u, grumus thuris
Resina de la que se extrae el incien
so: ,u, cancamum

INCENDIAR ,,,
-,u incendo,inflammo.Del todo:u prorsus accendo
INCENDIARIO ,,; u,
, incendiarius
INCENDIO ,,; ,
,; ,,; ,,;
u,,u,; u,,u,, incendium,adustio.- Devastar con incen
dios: u igne prorsus devasto
INCENSACIN ,, incensio

INCIERTO ,u,,,,,,,,,; ,,,u,,; ,


,,; ,, incertus,dubius,incorruptus.Estar
incierto: ,u, incertus sum, dubito

INCENSARIO ,u,;
,; ,,; u,u,
u,,; u,u,; u,u, thuribulum,acerra
INCENTIVO `,,u,
; ,, incitamentum
INCERTIDUMBRE ,, incertitudo.- Con incertidumbre: dubie

INCIRCUNCISO u,,
, praeputiatus.incircumcisus.Estar,ser..: u praeputiatus sum

INCESABLE u,, cessare


nescius

INCESANTEMENTE ,,
u,,u
indesinenter,incessanter,assidue

INCISIN ,,; ,,
,,; ,,;
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,, incissio,incisura.Incisiones: ,, incisiones
Hacer una incisin: circumquaque scarifico

INCESTUOSO ,, communem
lectum habens

INCISIVO ,,; ,,
divisor,incisorius

INCIDENCIA,por incidencia ,
u obiter

INCISO ,, incisum.- Que


consta de incisos: ,,

INCESANTE ,u,,,,;
,, indesinens,non cessans

422

incisis constans

INCITACIN ,, incitatio

INCITADO u,, incitatus

vel inclinatus in caput.- De otro


modo: ,, aliter inclinatus.- Hacia abajo: ,
,;
,,
declivis.Hacia adelante: ,,
in anteriora tendens.- Hacia arriba
y hacia abajo: ,, acclivis pariter et declivis.- Que anda
inclinado hacia un lado: ,,
qui obliquus in latus procedit.Estar inclinado: , pronus sum,propendeo

INCITADOR u,, incitator


INCITAMENTO u,,; ,u, fomes,incitamentum
INCITAR ,,,,,,
,,,,,,,u,
u,,,,-,
vellico,exstimulo,incito,incen
do.- Excitar en contra:
, concito adversus.- El
acto de incitar: ,,
incitatio.- Capaz de incitar: ,, vim habens illiciendi
INCIVILIZADO ,u, stultus
INCLEMENCIA,exponer a la inclemencia
u simul sub dio pono
INCLEMENTE ,, inclemens
INCLINACIN ,,;,,,,,,,;`,
; ,,
,; ,u, (studium) inclinatio,proclivitas,declinatio,incliname
ntum.- De varias cosas a un mismo
lado: u,, eorum quae simul vergunt inclinatio.- Hacia la
tierra: ,, inclinatio
INCLINADO u,,;`
,; ,,; ,
,; ,,,;
,,; ,,;
,,; ,,;
u,u,,; ,u,,
,,; ,,;
,,; ,,
,,,,
, proclivis,propensus,pronus,cer
nuus,procumbens.- A una parte:
,,;-,, in alteram partem inclinans.- De cabeza:
,,; ,, pronus

423

INCLINAR ,,,
,u,, incli
no,proclinor.- Alrededor:
circum inclino.- Estar igualmente
inclinado a una parte y a otra:
ambiguo as utramque partem.Hacia abajo: , subverto,inclino.- La cabeza: u nuto.- No inclinarse a una ni otra
parte: sto medius.- Lo
que se inclina a,declive: ,
, vergens in.- Que se inclina a
una y otra parte: ,, in
hanc et illam partem onclinans.- Que
se inclina o mira hacia abajo:
,, deorsusm vergens.Inclinndose: inclinando
INCLINARSE ,`,,,,,,
inclino,vergo,me inclino,
Inclinarse a: ,,
deflecto,vergo,inclino me
ad.- A entrambas partes: in utramquem partem vergo.- A la
vez: u simul inclinor.- A
tierra con el peso: ad
terram devergo propter gravitatem.Al mismo tiempo: u una
inclino.- Bajo el peso:
prae pondere devergo.- Hacia abajo:
deorsum vergo.- Inclinarse
para mirar abajo: u deorsum
vergo.- No inclinarse a parte alguna: neutram in partem
inclino.- Por alguna parte:
aliqua ex parte inclino.- El que
se inclina a una parte: u,

,; ,, alteram par
tem propendens.- Inclinarse a una
parte: ,- in alteram
partem vergo.- Hacia abajo:
deorsum vergo.- Inclinndose
hacia la tierra: in
terram vergendo.- La accin de incli
narse cerca: ,, acclinatio.- Que puede inclinarse: ,, qui inclinari potest.Que se inclina hacia el mismo punto:
u,, in idem vergens.Que se inclina igualmente a: ,, aequaliter vergens

NCLITO ,,; ,u,,,; ,


u,,; ,, inclytus,decantatus
INCLUIR ,,
,u,-,-;
,,u, ,,-,- inclu
do.- A la vez: uu,u simul includo.- Disimuladamen
te: subincludo

INCOADO,trabajado a medias `
,; `,, inchoatus
INCOAR,empezar,trabajar
` inchoare

INCOMPACTO ,,
pactus

medias:
INCOMPARABLE ,,
,,u
,, incomparabilis,cui nihil
valet comparari

INCGNITO ,,; ,,
incognitus.- De incgnito: ,
u occulte

INCOMPLETO
,u,,
inexpletus,mancus

INCOHERENTE ,u,
, non cohaerens

INCOMPRENSIBLE ,
,, incomprehensus,incomprensibilis

INCOHERENTEMENTE u incoherenter

INCOMPROBABLE ,, cuius
veritas nequit comprobari

INCLUME ,,,,,; , (-u,u,


u),,, incolumis,sospes.Conservar inclume: , ,
incolumem
servo.Hacerse inclume: incolumem facio
INCOLUMIDAD
mitas

INCONCLUSO ,, infectus
INCONCUSO u,
, inconcussus
INCONECTABLE ,, qui
non potesrt conecti
INCONEXO ,, non connexus.- Inconectable: ,
, qui non potes conecti

,, incolu-

INCOMODAR , vexo,fastidio
INCOMODARSE
fendor

incom-

INCONGRUENTE ,,
, incongruus

u usu of-

INCONSECUENTE u,, non


consentaneus

INCOMODIDAD ,,; u,,; u,, incommoditas,impatientia

INCONSIDERADAMENTE ,
inconsiderate

INCMODO ,,,
incommodus

424

sitios: ,, qui loca


solet mutare.En sus pareceres:
,u,, qui est du
plicis sententiae,cito consilia permutans

INCONSIDERADO ,,,, inconsideratus


INCONSOLABLE ,,, inconsolabilis

INCONSTIL ,, insutilis

INCONSTANCIA ,u,
,u,,,, instabilitas,inconstantia

INCONTAMINADO u,
, impollutus,incontaminatus
INCONTENIBLE ,,
, qui non potest contineri

INCONSTANTE ,,,-,,
,,,,,,,u,,,,; ,,; ,,; ,,; u,,u,,; u,
u,u (-,); ,u,
; ,,, versipellis
levis,mutabilis,inconstans,varius,
que facile mutatur,versabilis,instabilis.- De nimo: u,,
varius animi.- Que sule cambiar los
INCONVENIENCIA ,, inconvenientia

INCONTINENCIA ,,; u
,, incontinentia,lascivia
INCONTINENTE ,, (-)
,, incontinens
INCONTRASTABLE ,, firmus
INCONTROVERTIBLE ,,
contradicit nequit
,, incorruptus,a vermibus
non corrosus
INCRDULO
,,,
incredulus,incredibilis.- Ser incr
dulo: ,, incredulus sum

INCONVENIENTE ,,,
insolens,indecens
INCORPORACIN ,, accre
tio eorum quae coalescunt in idem
corpus

INCREBLE ,u,,
incredibilis,cui nihil adjici valet.- Decir cosas increbles:
incredibilia loquor.- Cosa
increble: ,u, incredibi
le.- Que acostumbra a decir cosas
increibles: ,, qui
novo,inopinata et incredibilia dice
re solet.- Relato de cosas increbles: ,, nova et incredibilis oratio

INCORPORAR u concorporo
INCORPREO u,,,
, expers materiae,incorporeus
INCORREGIBLE ,,,u,u,
, perditus,non emmendabilis,difficilis ad corrigendum

INCREIBLEMENTE
liter

INCORRUPTIBLE ,,
,, incorruptibilis,qui
munera non accipit.- Hacer incorruptible: incorruptibilem
facio

incredibi-

INCREMENTO ,,; ,
,,,
incrementum

INCORRUPTO ,,
,,,,

INCREPACIN ,,; ,, exprobatio,increpatio

425

INCURABLEMENTE , insa
nabiliter

INCREPAR ,,
,,,,
increpo.- Maltratando de palabras:
increpo

INCURIA ,u,,,,, incuria


El que suele incurrir en incuria:
,, qui per incuriam
peccat

INCRUSTACIN ,, incrustatio.- Obra hecha de incrustacin:


,, opus incrustatio
ne factum

INCURRIR ,, ,u,u incurro.-Jun


tamente: uu,uu
una incurro

INCRUSTADO de oro u,, ex


auro aptatus
INCRUSTAR incrusto

INCURSIN ,,,
,; ,,, incursio.- Militar: ,, incur
sus militaris.- Hacer incursiones:
incursiones facio in

INCUBACIN ,,; ,
, incubatio
INCULCAR ,u inculco.Muchas veces: u saepius inculco

INDAGACIN ,,
u,,; ,,; ,,;u,,; ,,; ,,; ,,
; ,, indagatio,inquisitio,sciscitatio,vestigatio

INCULPABLE,vida inculpable ,, innocens vita


INCULTO ,u,; ,
, incultus.- Estar inculto: incultus sum.- Quedar inculto:
incultus fio.- Campo inculto: ,,, inaratus
INCURABLE ,,u
,, insanabilis,non sanatus.De donde no puede ser expulsado el
mal,inmedicable: ,u,
a quo malum depelli nequit
,,,,u,,u,,, indago,scrutor,di
judico,vestigo,inquiro,quaero,scisci
tor.- Antes: u,u ante perscrutor,ante indago.Con diligencia: probo,dili
genter indago.- An ms: insuper exquiro.- El que indaga:
,, quaesitor.- Seguir una
investigacin:
,
vestigando sequor.- Indagado,que
puede
indagarse:
,,
indagatus,qui potest indagari.- Inda
gndolo todo con sutileza: subtiliter quaeque indagando.-

426

INDAGADOR ,u,; ,,
,,; u,,;u,,;-,,; u,
,; ,,; ,,;
,, indagator,quaesitor
inquisitor
INDAGAR `,,uQue indaga antes: u,,
qui ante indagat.- Que se puede indagar: ,,, qui
indagari potest
INDAGATORIO u,, percunctatorius
INDECENCIA ,, turpitu
do.- Hacer o decir a caua de la
embriaguez , pecco
propter ebrietatem
INDECENTE (),,
,; ,,; ,
, indecens,nefanda perpetrans

independiente: propriam
jurisdictionem habens.- Que obra por
su propia cuenta,sin rendir cuenta a
nadie: ,, qui sui juris
et arbitrii est

INDECENTEMENTE ,
indecenter.- Mover indecentemente:
indecore moveo
INDECIBLE ,,, non
dicendus,ineffabilis
u,,

incertus

INDECLINABLE,,
nabilis

indecli-

INDECISO
consilii

INDETERMINADO ,,;
,,,,;
,, indeterminatus,infinitus
INDICACIN u,,,
indicatio,demonstratio

INDECOROSAMENTE ,,
indecore.- Obrar indecorosa
mente: ,, indecore ago

INDICADOR ,, index.INDICAR ,u,,


(,,u,u,u
.. (imperf.),; ,,u,,,,,,
,,,,u,u,-,
,u indico,ostendo,sig
nifico.- Antes: ,,
,
praemonstro,ante
significo.- Juntamente: uu,-,u simul indico
Ligeramente: u subindico.Que indica o descubre: ,
indicandi vim habens

INDECOROSO ,,
,,; ,,u
,; ,, indecorus
INDEFENSO ,u,
non vallatus.- No fortificado:
u,, intutus
INDEFINIDAMEWNTE,sin fin u,
u sine fine
INDEFINIDO ,, indefinitus

INDICATIVO,modo indicativo:
.- indicativus modus

INDELEBLE ,u,
uu,,,; u,, indelebilis
INDELIBERADAMENTE
deliberatione

NDICE ,u,; ,
;
u,,,
,,
indiex.- Dedo: (u)
index.- Indice,elenco:,u,
elenchus.- De un libro: ,
u,; ,u, index libri

sine

INDEPENDIENTE ,,
,; u,,,; ,,,; ,u,;
,,, qui sui
juris est,nullius imperio obnoxius,
liber,independens,qui a nullo pendet,tantummodo a se ipso.- Que no
tiene trato con los dems: uu,,,
qui
nullum
habet cum caeteris commercium.- Ser
cuius levis cura habetur

INDICIO ,,u,
,,u,,;
,,; ,,;,,u, indicium
INDIFERENCIA ,, levis cura
Mirado con indiferencia: ,,
ad causam non pertinens.- A lo
bello,al bien: ,, pulchritunis,honestarum artium non studiosus

INDIFERENTE ,,,
indifferens.- A algo: ,,

427

INDIFERENTEMENTE u
criminate

subindignor.- Que se indigna fcilmente: ,, facile indig


nans

indis-

INDIGNIDAD ,, indignitas

INDGENA ,,,,,,; ,,; ,,,,,; ,u,


terrae filius,indigena,qui in ipso
loco natus est,vernaculus

INDIGNO ,, ; ,,
; ,, indignus.- De todo
cuidado: ,, omni cura
indignus.- Juzgado indigno de (gen.)
,, inhonoratus

INDIGENCIA ,,,;
,; ,, inopia,indigentia

INDIGO ,, indicum piper


INDISCRETAMENTE
riose

INDIGENTE ,u,
,,; ,, indigens
Casi: ,, pauperculus
Todava: ,, insdigus.Estar indigente: ,
indigeo

cu-

INDISCRETO
,,,
indiscretus
INDISOLUBLE u,u,,
indisolubilis
INDISPUESTO ,,,; ,,; ,, male habitus vel affectus

INDIGENTEMENTE indigenter
INDIGESTIN ,, indigestio

INDIVIDUALMENTE '` sigillatim

INDIGNACIN u,,;u,
,u,,,,;
u,, indignatio.Comn: u,, communis
indignatio.- Con indignacin: u cum indignatione.- Que
mueve a indignacin: ,
habens vim ciaendae indignationis
Provocar la indignacin: cieo
indignationem

INDIVIDUO ,, individuum
vel singulare
INDIVISIBLE ,,u,,; ,,;-,-,, insecabilis,indivi
duus,indivisibilis
INDIVISO ,,,; ,, indivisus

INDIGNADO,estar.. graviter affectus sum in.- Muy indignado:


u,, valde indignatus
INDIGNARSE ,,u,,,,
u,u,,
,,,,u,,,,
indignor,aegre fero,irascor
Airarse alternativamente: vicissim indignor.- Fuertemen
te: vehementer indignor
Juntamente: u simul indig
nor.- Mucho: u insuper
aegre fero.- Un poco: u

428

INDCIL,incapaz de aprender u
,; u,u,u,,,
,,, indocilis,
qui regi nequit,inoboediens.- Ser
indcil: u fraenum amoveo
INDOCTAMENTE indocte
INDOCTO ,,,; ,
,,; ,, ()
u,u,u,; u,,
indoctus,imperitus
INDOLE u,,; ,, indoles

ingenium.- Buena ndole: u,,


bona indoles.- De buena indole:
u,, excelsae indolis.- Excelente ndole: u,, excelsa indoles.- De mala ndole:
u,, qui est malae indolis
Hombre de baja ndole: INDOLENCIA
,,,
indolentia

,, homo pecuinae indolis.Mala ndole: ,,; ,


,; ,,; u,,
maligno ingenio.- Que es de ndole
suave: ,,, qui est
blandi et mansueti ingenii

INDOLENTE,sobremanera: ,
supra modum supinus

INDUMENTARIA ,, indumentum,amictus

INDOLORAMENTE sine dolore

INDUSTRIA
,,
industria(habilidad).- Habilidad en
muchas
cosas:
u,,
multorum mechanitrix industria

remissior.- Ser muy indulgente:


admodum parco

INDOLORO ,,; ,
; u,, (dolorem sedans)
doloris expers

INDUSTRIOSO,hbil ,,,,; ,,
industrius,solers.- En ganarse
la vida: ,, industrios
ad victum quaerendum.- En lo malo:
,, industrius in malis rebus

INDOMABLE ,,; ,
,,; ,, nullo labore frangendus,indomitis cervicis,indomitus
INDMITO ,,,,,,u,,,u,u,,,; ,,,;,,; ,,; ,
indomitus.- De indmita cervix:
,,, indomitae cervicis

INEDIA ,,, inedia


Inedia que acaba con la vida: ,, inedia ad necem usque
perducta
INEDUCADO ,,, indoctus
INEFABLE ,,
,, ineffabilis

INDUCCIN ,, inductio.- Por


induccin: per inductionem

INEFABLEMENTE
liter

INDUCIR ,,,, induco.- A error:


in errorem induco.- Que induce a
error: ,, in errorem
impellens

ineffabi-

INEFICAZ ,,,
,, inefficax
INELEGANTE ,,
legans

INDULGENCIA ,u,,
; u,, indulgentia.Tratar con: , indulgeo,indulgenter tracto.- Tratar
con poca indulgencia:
minime indulgenter educo

ine-

INENARRABLE ,,
,,uu
,; ,, inenarrabilis
INEPCIA ,,; ,, ineptia

INDULGENTE u,, indulgens.- Ms indulgente: ,

INEPTAMENTE u inepte
INEPTITUD u,,; ,

429

; ,, inepta natura,inuti
litas

,; ,,; ,,,; u,, iners

INEPTO ,,,u,,,;
u,,,; ,,,; ,,,;
,,,, ineptus.- No a propsito,no adecuado:
,,, non aptus.- Ser inepto: ineptus
sum

INESPERADAMENTE ,, inesperato
INESPERADO ,,; ,
,; ,, insperatus
INESTABILIDAD ,, instabilitas

INERCIA ,;-,,,
inertia

INESTABLE ,,; u,
,; ,,; ,,
instabilis,non bene fundatus

INERME ,,,; u
,, inermis

INEVITABLE u,, , (),u-

INERTE ,,
u,uu,-u,,
inevitabilis.- Absolutamente inevitable: u,, prorsus inevitabilis

,,,
,,; ,, inexpertus,novus,imperitus,cui nihil animum
venit

INEVITABLEMENTE sine ullo


effugio

INEXPLICABLE ,,uu
,, ineffabilis

INESCRUTABLE ,,u,, inscrutabilis

INEXPUGNABLE ,,,,,
,,u,
inexpugnabilis.- Cosa inexpugnable: inexpugnabile

INEXCUSABLE ,,, inexcusabilis

INEXTINGUIBLE ,, inextinguibilis

INEXHAUSTO ,, inexhaus
tus

INEXTRICABLE uu,, inextri


cabilis

INEXISTENCIA u,, non exis


tentia

INFALIBLE ,,
; ,,, infalibilis,nullo
errore arreptus

INEXISTENTE
,,
non
existens.- Cosa que no ha existido:
u,, falsum monumentum

INFAMADO ,, maledicus

INEXORABLE ,,u,,u
,; ,, inexorabilis

INFAMAR `u,, ,,,


infamo,infamem facio.- A alguno: noto infamemque facio
Apto para infamar: ,,
aptus ad injurendam ignominiam.- Con
injrias: `u maledictis infamem
reddo

INEXPERIENCIA ,,; ,, inexperientia


INEXPERTO ,,-

430

, in infantiam regrediens
INFAMATORIO u,, habens vim infamandi

INFANTE
,,;`,u,;
,,,; ,u,,
,u,; ,u, infans.Infantillo,nio pequeo que no habla
,u,; ,, infans

INFAME ,uu,u,
,;
,,;
,,;
,,; ,,; ,,; u,, infamia
notatus,infamis,improbus,inhonoratus

INFANTERA ,,; ,
,; u,, propugnatores
pedites,peditatus.- Armada a la lige
ra: ,, levis armaturae
praefectura.- Jefe de la infantera:
,,; ,u, militum
levis armaturae dux.- Infantera pesada: ,, peditatus graviter armata

INFAMIA ,,; ,,
; ,u,; u,,;
u,,; ,,;
u,
infamia,probrum,turpitudo.Incurrir en infamia: ,
,, notam turpem subeo
Marcar con nota de infamia: u infamiam inuro.- Notado de
infamia,inscrito en cepo (columna
pbica,funeraria): ,u, no
tatus infamia,in cippum inscriptus
Sealado de infamia: ,,
infamia notatus

INFANTICIDA ,,
ticida

INFANTICIDIO ,, infantis caedes

INFANCIA ,,; u,
; ,,; ,,,; ,,; ,u,; ,
,; , infantia.Que ha salido de la infancia: ,, qui excessit a pueris> Que
recae en la infancia:,
INFATIGABLE u,,,
,,,;
,,;
,,,; u,
,, infatigabilis,indefessus,in
flexibilis
INFATUAR
,
efficio,infatuo
INFATUARSE

infan

INFANTIL ,,; uu,


,; ,,; ,u,
; ,,; ,,;
,,; ,, puerilis
infans,infantilis.- Edad infantil:
,, puerilis aetas
INFELICIDAD ,,; u,,; u,,; u
,,; ,,;
,, infelicitas.- Por causa
de los hijos: u,, infelicitas ob liberos.- Prefijo que
denota infelicidad: u-

fatuum

INFELIZ ,,,
,,; u,u,,;
u,.; u,u
,,,,; u,,; u,,; ,
,; u,,,,; uu,,; ,,; ,,;
,,; u,,;
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,, miserabilis,infelix,infelix animi.- Que
lleva un da desafortunado: -

infatuor

INFAUSTO
,,,;
,,; u,,; ,,; ,,; ,,
( infasutus,infausti
ssimus), ,,;
,; ,,, inauspicatus
infaustus,laevus
INFECUNDO u,,,
infoecundus,sterilis

431

INFESTAR ,,u, deturpo,infesto

,, qui inauspicatus diem agit


Que naci con mala luna: ,
, adversa luna natus.- Infelicsimo,muy infeliz: ,,,; ,,,; ,, valde
infelix,ter infelix.- Por causa de
los hijos: ,, infelix
propter liberos.- Por culpa de su
hermano:
u,,
infelix
propter fratrem.- Reputar a uno
infeliz: infelicem ju
dico.- Ser infeliz jutamente: uu
una sum infelix.- Ser infeliz:
u,u,u,u
u,,u,,u infelix sum.- Tener por
infeliz: miserum appello.Desgraciado,infeliz: ,,
infelix

INFIEL ,, infidus.- A sus


compromisos: ,, foe
difragus.- A un pacto,alianza: ,, foedifragus.- Con los
amigos: ,, qui sodales nonm colit.- Ser infiel a las
alianzas,pactos..: ,
foedus non servo,rescindo foedera.Ser infiel (la mujer):
alium praeter maritum admitto
INFIERNO `,; `,;
`,
u; `,,;`,,
`, Orcus,Erebus,
Pluto.- Abismos del infierno pestferos: ,,, barathra plu
tonia foedos odores exhalantia.Arrojar al infierno: in
Tartarum detrudo.- Encerrado en los
infiernos:
,,
sub
Tartarum detrusus.- Escudriar los
secretos del Infierno:
Erebi arcana scrutor.- Los dioses
infernales:
,, manes.Desde el Infierno: ex Erebo
Proveedor de los Infiernos: ,
, inferorum subministrator.Sacar un alma de los infiernos:
u animam educo ex inferis

INFELIZMENTE (),u infeliciter


INFERIOR `,,; ,
; ,,; ,,;
,`,,; ,,; ,; ,,;
,u; ,,; ,
; ,, inferior.- Ser
inferior: `,`,
u, inferior sum
INFERIORIDAD
fectus

,,

INFILTRARSE de una manera impercepti


ble me introduco imperceptibili modo

de-

INFERIR ,, infero ex

INFIMO ,,; ,,;


,, infimus,imus

INFERNAL
,,
stygius.Dioses infernales: inferi
dii

INFINITO ,,,
,,,

,,,,
,,,
u,,,
,; u,, infinitus,inmensus,indeterminatus,fine carens.- Inmenso: ,,,,,; ,,
infintus,indeterminatus.- Nmero in
finito:
u,,
infinitus
numerus

INFLACIN (accin de inflar) u,, inflatio e vento


INFLADO ,,; ,,
inflatus
INFLAMACIN ,,,,; u,,,
u,,,; -

432

,,; ,,; ,,
; ,,,; u,
, accensio,inflammatio.- Que
impide la inflamacin: ,
, inflammationem impediens

habens vim inflandi.- Instrumento para inflar: u,u, id


omne quo quid inflatur.- Propio para
inflar: u,, habens vim
latus excitandi.- Que infla o espon
ja: u,, inflans.- Que se
infla soplando: uu,,
qui spiritu inflatur

INFLAMADO ,; u,,
; ,,; ,
,;
u,,
inflammatus.Estar algo inflamado:
subinflammor.- Estar inflamado:
, inflammor.- Medio inflamado: `u,, semi-inflam
matus.- No inflamado: ,
non inflammatus

INFLARSE u, inflor
INFLEXIBLE ,,
,,,; ,
,; ,, inflexibilis.Que difcilmente sew deja convencer:
u,u;-,, qui difficile sermone
flectitur

INFLAMAR ,,,
,u,,u,
,,,,,
,,,
-,,-,u,,u,
(u perf.pas.),,
u, inflammo.- A la vez,juntamente: u,u,u,u una,vel simul inflam
mo.- Capaz de: u,, vim
habens inflammandi.- Inflamar con:
u
concalefacio.Del
todo: u prorsus inflammo.El que inflama: u,, qui
inflammat.- Fcil de inflamarse: ,, inflammatu facilis.Insensiblemente: clam,sen
sim inflammo.- Que no se puede
inflamr: ,, qui inflam
mari nequit.- Que tiene virtud de
inflamar: uu,, habens vim
inflammandi

INFLEXIN ,,;
,; ,,; u,,;
u,,; ,,; ,,; ,,; u
,, infelxio,flexus.- Desviacin
inflexin hecha por muchos: ,, inflexio
INFLUENCIA u,, influxio
INFLUIR ,- influo
INFLUJO ,u,u,; u,, influzus
INFORMACIN ,, percontatio
INFORMAR,dar cuenta de la comisin,
de la embajada: legationem renuntio
INFORMARSE , requiro
eloquor

INFLAMARSE con la fuerza del fuego


u vi flammea glisco.- Incapacidad de: ,, inflammabilitatis ineptitudo.- Juntamente:
u una inflammor

INFORME judicial redactado por otro


,, relatio causarum ab
alio scripta.- Sin figura,sin forma:
,,, informis,nullam figuram habens

INFLAR u,,u,u
,u,u,u,,
,u inflo,intumesco,
flatu distendo,tumidum facio.- Acto
de inflar: ,, inflandi
actio.- Capaz de inflar: u,

INFORTUNADO u,, infelix


INFORTUNIO u,; ,,,; ,,,; ,,; u,,

433

u,,; u,, in
fortunia,infortunium.- Padecer fatales infortunios: fatalibus
INFRACTOR de los pactos ,
, foedifagus

infortuniis laboro

,,; ,,; ,u,,u,,u,, ingeniosus,callidus,ver


sutus,industrias manus habens,solers
De espritu: ,, qui
versutam mentem habet.- Muy ingenio
so: ,, omnino artificio
sus.- Para todas las cosas:
,u, omnium artifex.- Por sus
opiniones: ,, qui sibi
videtur dexter.- Sumamente inge
nioso: ,, prorsus artificiosus

INFRECUENTE ,,; ,,,,; ,,; ,, infrequens,


inexercitatus,non tritus
INFRECUENTEMENTE infrequenter
INFRINGIR ,,
infringo,transgredior
INFRUCTUOSO ,,,,, sterilis, unde
nihil decerptum est,infructuosus,nullum fructum fert vel percipit

INGNITO ,u,,; ,u, ingenitus


,,;

u,,

INFUNDIDO u,, infusus

INGENTE
ingens

INFUNDIR ,,,,,,, indundo

INGENUAMENTE,
sine noxa

INFUSIN u,,; u,,; u,,;u,, infusio.- Derramamiento:


u,,
infusio.Bebida:
,, infusio liquoris

INGENUO
,,
ingenuus.Fcvil de engaar: ,, facilis deceptu.- Falto de sagacidad:
,;,,; ,,,,,
non
sagax.Ingenuo,nacido libre,de buen linaje:
,, ingenitus,ingenuus

INGENIO ,u, mentis excelsitas.- Buen ingenio: u,,


ingenii dexteritas.- Con poco ingenio: u crassa minerva.- De
craso ingenio: (u,u,u
crassus et pingui ingenio praeditus
Hbil
ingenio:
,,
versuta solertia.- Pesadez de ingenio: ,, ingenii tarditas
Pesado de ingenio: (u,
u,u) tardus mente.- Superioridad de ingenio: u,, ingenii praestantia.- Ingenio tardo,len
to: u,, hebes ingenium

sin

malicia

INGLE ,u,; u,,


,, inguen.- Tumor en la ingle: u,, tumor circa inqui
na,buba
INGRATITUD ,, ingratitud
INGRATO ,,,; ,
(odiosus,ingratus), ,,
,,,; ,
,; u,, inimicus,immemor,ingratus.- Ser ingrato: gratiam non rependo
INGRESO ,,; u
, ingressus,introitus

INGENIOSO (u,u,u)
,,; ,,; ,,; ,,;
,u,,; ,-

INHBIL ,,; ,

434

,,
carens

inhabilis,

INHIBIR ,,,,,-,,
inhibeo.- Que inhibe: u,;
,u, inhibitor

industria

INHABITABLE ,, inhabitabilis
INHABITADO,, inhabitatus

INHOSPITALARIO ,,,,, inhospitalis

INHERENTE ,, inhaerens
Estar,ser inherente:,u
inhaereo

INHOSPITALIDAD ,, inhospitalitas
INHSPITO ,,, sine hospite,inhospitalis

INHIBICIN ,,;
,; ,,, inhibitio
INHUMANIDAD ,,
,u,,; ,, inhumanitas

INIMAGINADO
suspicans

u,,

non

INIMITABLE ,u,,
inimitabilis,vix imitabilis

INHUMANO ,,
u,,,
u,,
,, immitis,inhumanus
Costumbres inhumanas: ,
asperi mores

ININTELIGIBLE ,,;
,, non intelligibilis, intrincatus
ININTERRUMPIDAMENTE,sin respirar u sine respiratione

INICIACIN en los misterios de la


religin ,,,; u,, iniciatio

ININTERRUMPIDO
intermissus

INICIADO u,, iniciatus.- Poco ha iniciado: ,


, nuper iniciatus.- Ser iniciado en los misterios sagrados: initior

,,

non

INIQUIDAD ,,;
, improbitas
INJERTADO ,,; ,, insertus

INICIADOR en los misterios sagrados


,, iniciator

INJERTAR ,u,u
,,,,
, insero,injicio

INICIAR ,u,
,, initio.- Accin de
iniciar en los misterios sagrados
u,, actio iniciandi.- El
que inicia o consagra: teleiothc,o,
iniciator

INJERTO ,,; u,
; ,,;-,,;
u,, insitio,surculus insitus
arbori,ex uno in aliud insitus

INICIO ,, initium

INJURIA `,,; `,,


; ,,; ,;-
,,; ,,;,,,; ,,
; ,,; u,,
,,; ,,;

INCUO ,,u,u,,, iniquus.- El


que tiene pensamientos incuos: ,, qui velut tortuosa men
te prava cogitat

435

que se acuerda de las injurias: ,, memor injuriarum.- Expuesrto a las injurias: ,


,, injuriae obnoxius.Injuria grosera: ,,
rudis injuria.- Hecha con vilencia:
,, injuria per vim illata
Hecha por un ebrio: ,,
injuria ab ebrio illata.- Recuerdo de las injurias: ,,
injuriarum memoria.- Sujeto a injurias: ,, injuriis obnoxius.- Vengar la injuria:
ulciscor illatam injuriam.- Injuriado por un ebrio ,,
is ipse quem temulentus habet in
ludibrium.- Ser injuriado vergonzasamente petulanti injuria afficior

,u,; ,,; u,,;


,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
; ,u,,,;
,u,; ,u,; u,
,; ,, injuria,dictum
contumeliosum,convicium,irrisio.- A
quien se hace injurias en cosas gran
des: ,, cui in magnis fit
injuria.- Acometer con injuria:
conviciis incesso.- Acordar se de las injurias recibidas:
injuriarum aceptarum memor sum.- Atacar con injurias: ,- probris incesso.- Cargar
de injurias: probris
onero.- Injuria con violencia: ,,; ,, injuria vi
illata.- Conservar memoria de las
injurias: memoriam injuriarum servare.- Injuria de palabra: ,, convicium.- Decir injurias: u convicior.Injuria desvergonzada: u,,
petulans injuria.- El que hace injurias en cosas grandes: ,
a quo in magnis fit injuria.- El
,,,,,u,,,
,,,,,-,,u,
u,u,-,,
,,,,,,,,, lacero conviciis,injuria
afficio,dicteria jacto,convicior,pro
bris insector,injuria lacesso.- Pron
to para injuriar: ,,
promptus ad convicia.- Injuriar
voceando: convicior.- A
causa de la embriaguez:
temulentus injuriam facio.- Accin
de injuriar: ,, contumeliae illatio.- Alternativamente: u contumelias vicissim afficio
Amigo de injuriar: ,,
amans convitiorum.- Injuriar antes:
,
ante
probro et ignominia afficio.- Con
palabras: ,,,,,,,,-

INJURIADOR u,, (-),,, (-),,,,, odiosis verbis insectans,conviciator


INJURIAR ,,-

,,, convicior
incesso dictis,jurgor.- Injuriar el
primero: ,
prior injuriam facio.- El que injuria de palabras: ,,;
,, objurgator.- El que
injuria con jambos: ,,
proscindens jambis.- El que odia a
los que injurian: u,,,
qui odit injuriosos.- Juntamente:
u,u simul injuriam infero.- Acometer con injurias:
dictis impeto
INJURIOSAMENTE
meliose

contu-

INJURIOSO ,,;,
,; u,; u,
; ,,; ,
; ,,; u,,
;,,,;
,;,,;
,,;
,,; ,,; ,,; ,,; -

436

,,; ,, injuriosus,contumeliosus,probrosus,injurius
De modo injurioso: dicaciter.- Dicho o hecho injurioso:
,u, petulanter et contumeliose dictum o factum.- Ligeramen
te injurioso: ,, in
parvis injurius.- Muy injurioso:
,, omnino contumeliosus.- Vehementemente injurioso:
,, vehementer injuriosus.- Por borrachera:
, ex ebrietate contumeliosus.Injuriosa: `,, injuriosa
Ser muy injurioso: admodum injuriosus sum

maduritatem non perductus,immaturus


Que ha sido cortado inmaduro: ,, qui crudus adhuc,necdum
maturus sectus est.- Salido a la luz
antes de tiempo: ,u, foe
tus immaturo partu editus
INMANENTE (hablando del Hijo
Dios) ,, innatus
INMARCHITABLE
marcescens

non

INMATERIAL ,, materia expers


INMEDIATAMENTE u,,
,u,,,,u continenter,conti
nuo,statim,extemplo

INJUSTAMENTE injuste.- Obrar


injustamente: ,
inique prasso

INMEDICABLE , immedica
bile

INJUSTICIA ,, injustitia.Con injusticia: inique


Ser tratado con: indina patior.- Sufrir injusticias: indigna patior

INMENSO ,,,
,,,
,,; ,,,
; ,,,
,,,,,,; ,,
; ,,,
; ,-,-; ,-,, inmensus,infini
tus.- Absolutamente inmenso:
,,; ,, prorsus immensus

INJUSTO ,,-,
,, iniquus,injustus.- En
teramente injusto: ,,
omnino injustus.- Ser injusto: injustus sum
INMACULADO ,,,,u,,; ,, purus a sordibus,impollutus,immaculatus
INMADURO
,,;
immersio.de tejidos u
immersio

,,

de

INMERSIN ,,;
,; ,,; u,,

,,,;
,,
ad
No para personas,sino
otros objetos: ,,

INMODERADO ,,
ratus

immode-

INMOLACIN u,, immolatio


De bueyes: ,, boum mactatio

INMINENTE u,u,, imminens.- Ser inminente: immineo

INMOLADO u,, totus immolatus

INMISERICORDE ,,; ,,; ,,;


,, immisericords.- Cruel,que cas
tiga con dureza: ,,
crudelis puniens supplicio

INMOLAR ,,,,,u,-

437

,u immolo,macto.- Lo que
se inmola al dolo: u,u,
quod idolo immolatur.- Inmolar
ms: insuper jugulo.Recin inmolado: u,, nuper immolatus.- Ser inmolado:
immolor

purgamenta,immundities
INMUNDO ,,; ,,;
,,; u,, immundus,impurus
INMUNE u,,, immunis.- De destruccin y dao:
,, ab exitio et damno
immunis.- De pecado: ,,
immunis a lapsu

INMORTAL ,,
,,,u,,,
immortalis.Hacer inmoortal: ,
imortalem facio,immortalitae dono.Que piensa en lo inmortal: ,, immortalia cogitans

INMUNIDAD ,,,
, immunitas a reprehensione,immunitas
INMUTABILIDAD ,u,;
,,; ,, immutabilitas

INMORTALIDAD ,,,
immortalitas
INMORTALIZAR immortalem
facio

INMUTABLE ,,,,,,
immutabilis

INMVIL ,,,
u,,u,,,,,
,,,, statarius,immotus,immobilis,inconcussus
non pandiculans

INNATO u,, innatus.- Que


esten el fondo del alma:
, intimus
INNOBLE ,,; ,,
; ,,,
; ,, ignobilis,illiberalis
Ser innoble: -,- petulanter ago.- Innobles: u,
innobiles

INMOVILIZARSE immotus maneo


INMUNDICIA ,,;`,,
`u,,; u,,; ,,; ,,; ,
,; u,,; ,,
; ,,; u,,:
,,:
,,;
,, inquinamentum,sordes,
immundities,purgamentum.- Arrojar la
inmundicia: proluviem
projicio.- Lavar las inmundicias:
`,` sordes eluo.- Montn de
inmundicias: ,,; u,, cumulus sordium.- Limpie
za de inmundicias: `,, purgatio sordium.- Util para limpiar o
lavar las: `u,, habens vim
tergendi vel eluendi sordes.- Inmundicias del barrido: ,,
sordes undequaque verrendo collectae.- Excrementos: ,,
; ,,; ,,
aliquid novi facio.- Segunda vez:

INNOMBRABLE
fandus

,,

INNOMINABLE ,,
compellandus

in-

non

INNOVACIN ,,; ,,; ,,;


u,,; ,,;
,,; ,, novatio,
innovatio
INNOVADOR ,, innovator
INNOVAR ,,,,,, innovo,
novo.- Hacer algo nuevo:
rursus innovo

438

rus.- Hablar cosas inoportunas:


loquor intempestiva

INNUMERABLE ,,
,,,,
innumerus,innumerabilis.- Innumerables: u,,; u,, innumerabilis.- Como las arenas: ; ,, arenarum
numerum aequantes
INOBEDIENCIA ,,
dientia

INQUEBRANTABLE ,, incon
cussus
INQUIETAR , molesto,exs
timulo.- El acto de inquietar:
,, incitatio.- Inquietarse:
animo sum inquieto

inobe-

INQUIETO `,,; `,
agitatus.- Como hirviendo: ,u, aestuosus in modum aquae
effervescentis.- De nimo: -

INOBEDIENTE ,,; ,
, inobediens
INOCENCIA ,,,; ,, innocentia

,, turbidus animi.- Estar


inquieto:
,,,;
, moveor,in sollicitudine sum.- Estar juntamente
inquieto: u una anxius sum.Que causa inquietud: ,
, molestus,sollicitus

INOCENTE ,,u
,,; ,, innocens,insons,noxa carens.- Del todo:
,, (-( prorsus innoxius
INOCULACIN ,, inoculatio

INQUILINATO,pensin de nquiilinato
,u, pensio quam inquilini in singulos annos solvebant

INOCULAR inoculationem
infero

INQUILINO ,,
,,,,,,, inquilinus,incola

INODORO ,,,;
, odore carens,inodorus
INOLVIDABLE ,,
viscendus

non abli

INQUIRIR ,u,
,,,,,,,
,,,, requiro,scrutor,dijudico,ex
quiro,indago.- Inquirir contra:
contra inquiro.- Con cuida
do y diligencia: u diligen
ter inquiro.- Con detencin:
,- vestigia perlustro.Difcil de: u,, diffi
cilis ad examinandum.- Diligente en
inquirir: ,, diligens ex
exquirendo.- Juntamente: u
,u una,simul inquiro.Por curiosidad la conducta ajena:
curiose in alium inquiro
Sagaz para inquirir: ,,
sagax ad inquirendum.- Se ha de
inquirir: inquirendum

INOPINABLE ,, nulla con


jectura assequendus
INOPINADAMENTE
,u
inopinato,incaute
INOPINADO ,,,,; ,, inopinatus,inopinus
INOPORTUNAMENTE
intempestive

INOPORTUNIDAD ,,,
, intempestivitas
INOPORTUNO ,,,
,;
,,;
,,
intempestivus,inopportunus,immatu-

439

,,,,,u,, insatiabilis,inexplebilis,impastus.- Ser insaciable:


sum insatiabilis

INQUISICIN ,, inquisitio
INQUISIDOR ,, inquisitor
INSACIABILIDAD ,u,
; u,, inexplebilitas
insatiabilitas,nimia fames

INSACIABLEMENTE
liter

insatiabi-

INSATISFECHO ,, inexplebilis

INSACIABLE ,,,
,,,INCONSTANTE en sus opiniones ,, proclivis ad mutanda
consilia

,,,; ,
, instabilis,non firmus.- Marchar con paso inseguro,incierto:
incerto gradu eo

INSCRIBIR ,,, in numerum adscribo


inscribo.- En una columna pblica:

in
cippum
inscribo.Falsamente: falso inscri
bo.- Sobre: insuper inscribo.- Con: u simul inscribo

INSENSATEZ ,,
ditas

stoli-

INSENSATO ,,;,,
,, (),,
; ,,; ,
u;-,,; ,,,
,,,; ,, stultus,emotus mente,vecors,insanus,demens,stupidus

INSCRIPCIN ,,,;
,,; ,, ins
criptio.- En columna pblica o cepo:
,, in cippum inscriptio.- En piedra: ,, lapidum incisio.- Falsa: u,
, falsa inscriptio

INSESIBILIDAD ,, cessatio a dolore


INSENSIBILIZARSE dedoleo
INSENSIBLE ,, affectione
carens.- Duro,cruel: ,
qui est saxeo corde

INSCRITO ,, inscriptus.- Por fraude: ,,, falso inscriptus.Ser inscrito,alistado: censeor


inter

INSEPARABLE ,,
parabilis

INSECTO ,u,; ,,
,u, animaculum,insectum
Con aguijn: ,,; ,, insectum aculeatum.- De
la especie de las cantridas: ,, insectum e cantharidum
genere.- Que roe las races de las
plantas: ,,, insectum quoddam.- Que zumba: ,, cui inest strepitus

inse-

INSEPULTO ,,,,,u,,, insepultus


INSERCIN ,,,; ,, insertio
INSERTAR , inse
ro
INSIDIA ,,; ,, insi
diae.- El acto de poner insidias:
,,; ,, insidia
rum collocatio.- Lugar a propsito
para poner: ,, saltus ap-

INSEGURIDAD ,, instabilitas,insecuritas
INSEGURO ,,-

440

tus ad insidias.- Que arma insidias:


,u, insidiator
INSIDIOSAMENTE insidiose

INSINUACIN ,u,,
; ,,; ,, insi
nuatio,nutus

INSIDIOSO ,,; ,
u,, insidiosus

INSINUAR con disimulo ,


- subsinuo

INSIGNE ,,u
,; ,,; ,,
u,,
clarus,insignis.Muy: ,-,, admodum
insignis

INSINUARSE u,-,-;
,-,,,-,
, subeo,adrepo,ob
repo.- Juntamente: u
una furtim ingredior.- Ocultamente
para dao de alguno:
obrepo ad perniciem alicuius.- Ocultamente: clam me insinuo
Que se insina calladamente: u, furtum adrepens

INSIGNIA ,,,
nobilitatis

insigne

INSIGNIFICANCIA,cualquier cosa mnima e insignificante ,, minimum quid

INSPIDO ,,,; u,
,u,, injocundus,insipidus,non conditus aut mace-

INSIGNIFICANTE,cosa ,u,
recula
ratus sale.- Hacer algo inspido,sin
gracia: , desipio

INSOLENTE u,,
,,,; u
,,; ,,; ,
; , insolens,arrogans

INSISTENCIA (con..) ins


tanter

INSOLENTEMENTE ,,
insolenter

INSISTIR ,,
incumbo,insto.- Insistir ms: , innitor

INSLITO ,, insolitus

INSOBORNABLE ,, non corruptus muneribus

INSOLUBLE uu,, insolubilis

INSOCIABLE ,,
u,,,
,,,;
u, (inhumanus) insociabilis

INSOMNE ,,,
, insomnis.- Enteramente insomne: u,,, omni
no insomnis

INSOCIAL ,, inhumanus

INSOMNIO ,, insomnia,vigi
lia

INSOLENCIA u,,;
,; ,,; ,,
,, insolentia.- La que se
introduce con isolencia: ,
, quae insolenter sese infert.Portarse con: insolentius me
effero

INSOSPECHADO u,,
suspicans

non

INSPECCIN ,,,,; ,, inspectio


Hacer una ronda de inspeccin: , iter facio.- Ronda de
inspeccin ,, circuitio
excubiarum.- Tener inspeccin: inspectionem habeo

INSOLENTARSE ,u,
, insolesco

441

,, qui divino instinctu agi


tur,celesti numine afflatu.- Inspira
do para vaticinar: ,,
habens vim vaticinandi.- Estar inspi
rado de un nmen: ,u,,u,u numine afflor,numine afflatus
sum.- Ser inspirado: divino
spiritu afflatus esse

INSPECCIONAR ,,u
(una inspicio) inspicio.- Que
inspecciona y examina todo: ,,;
,,;
,u, qui omnia cernit et
inspicit
INSPECTOR ,u,; ,
,,; ,u,; ,,
, inspector.- Inspectora: ,
, inspectrix.- De obras: u,, inspector operum.- De
todo: ,,u,;
,, omnium inspector

INSPIRAR
,u,,,,-,,
inspiro,afflo.- Ser inspirado:
u instinctu divino corripior
Inspirar confianza: u, fiduciam affero

INSPIRACIN u,,; ,,; ,,; u


,,; ,, inspiratio
Divina: u,,; ,,
; ,,; ,,;
u,,; ,, divinus afflatus,instinctus numinis.Por inspiracin: , divino afflatu.- Que obra
por inspiracin divina: ,
, qui agit divino consilio.Recibir inspiracin divina: divino numine afflor

INSTANCIA judicial ,,
instantia litis et causae
INSTANTE
,,
momentum.Momento de tiempo: u
punctum temporis.- Al instante:
,u,u,u-,u, statim,illico,confes
tim.- Desde este mismo instante:
u, jam ab hoc tempore
INSTAR ,,u
,,,,
, insto,instanter rogo.- Que insta: ,,
(-,) instans.- Rogando: -

INSPIRADO ,,,;
u,,; u,,;
u,,,
,; ,,; , enixe precor

instilo.- Sobre: ,
instillo super

INSTAURACIN ,,
, instauratio

INSTINTIVAMENTE
ipsius ingenio

INSTAURAR ,-,,-, instauro

suo

INSTITUCIN divina ,,
divina institutio (Ver INSTRUCCIN

INSTIGACIN u,,; ; ,,; ,, instigatio

INSTITUIR ,,,,
instituo.Adems: u instituo

INSTIGADOR ,u, instigator

INSTRUCCIN ,,; ,
; ,;,, institu
tio.- Doctrina: ,,; ,,
doctrina.- Previa:
,, praevia doctrina.Que se adquiere por s mismo, sin

INSTIGAR ,,,
,,,u,
u,, instigo
INSTILAR

,,

442

maestro: ,,,
doctrinam quam quis ipse sibi magister comparat.- Sere peridica de ins
trucciones: u,, disciplinarum series.- Tener deseo vehe
mente de instruccin: vehe
menti amore doctrinae teneor.- El
que da las instrucciones para un
negocio,para el gobierno de la casa:
,, negotia,res domesticas
regulans.- Enemigo de la instruccin
,, osor litterarum et
doctrinae

INSTRUSO ,,,
, intrusus
INSUFICIENCIA ,,
lictio

INSUFICIENTE ,, non sufficiens


INSUFRIBLE ,,
,,,; u,,
non ferendus,intolerandus,aegre vel
graviter abominandus

INSTRUCTOR ,,,
iniciator,dux viae.- De nios:
,, puerorum informator

INSULAR ,, insularis
INSULSEZ ,,; u,,, insulsitas,imperitia

INSTRUDO ,,,
; ,, peritus,doctus

INSULSO ,,
,; ,,; ,
; ,,; u,, insulsus,futilis.- Decir cosas insulsas: u frigida et inepta
dico.- En el hablar: ,,
qui intempestive loquor.- Que
habla cosas insulsas: u,,
qui inepta dicit

INSTRUIR ,, u,u,- (simul erudio,


instruo), doceo,erudio.- En las letras humanas: u ad humaniores
litteras instituo.- A los nios:
, pueros educo,instituo
INSTRUIRSE,que poco ha comenz a
instruirse: ,, qui paulo anrte coepit discere
INSTRUMENTAL ,,
mentalis

INSULTADO ,, insultatus
Ser atrevidamente insultado: petulanter illudor

instru-

INSULTANTE,insultador ,
; ,,, qui insolenter insultat,conviciator

INSTRUMENTO ,,u,
,, instrumentum.- De msica: (,),
u,; ,u, ( tangere lyram),,,; ,, musicum instrumentum.- Ins
trumento de hierro: u,,
ferramenta.- Medio: ,u, ins
trumentum.- Sin instrumentos,desprevenido: u,,; u,,
carens instrumentis
riis incesso.- Burlndose:
ridens insulto
INSULTO
,,
tas de
llegado

dere-

INSULTAR
,,-,,,,,,,,,,,u,,,-;
convitior,ago petulanter,illudo,insulto,vexo,contumeliosus sum,dicteen las cuales las mujeres se
insultaban
festivametne
unas
a
otras: ,, festiva commemo
ratio Demetros ex inferis provenien
tis in qua mulieres athenienses
festive vicissim insultabantur

,,; convitium,insultatio.- Fies


Atenas que recordaban la
de Demter de los Infiernos

443

ter.- Estar en inteligencia con otro


uu simul maliciose ago.Que tiene mucha inteligencia: (u,u,u) cui multum mentis est

INSUPERABLE ,, insuperabilis,qui in lucta est invictus


INSURRECCIN ,, insurrectio
INSURRECCIONAR
nem concito

INTELIGENTE ,,; ,
,; ,,; u,,;
u,,; u,,; u
, intelligens,consultus.- Hacer inteligente: u intelligentem reddo.- Hecho con inteligen
cia: ,, scite,affabre
factus.- Inteligente segn l: ,, qui sibi videtur intelligens

ad sedotio

INTACTO ,,,,,; ,,,


,, impollutus,intactus
Puro,casto,clibe: ,u, purus,caelebs.- Ileso: ,,
intactus.- Incontaminado: ,, intactus,incontaminatus.No roto: ,,, non ruptus
Conservar intacto: incolumem
servo

INTELIGIBLE ,u,, in
telligibilis,qui comprehendi animo
potest

INTEGRAMENTE ,,
integre

INTEMPERANCIA ,,; ,, intemperantia,abusus.- En


la bebida: ,,,
intemperantia in bibendo.- Lasciva
,, libidinis intemperantia.- Propenso a la intemperancia
,, studiosus intemperantiae

INTEGRIDAD ,,,,,,; ,, integritas.- De una


cosa: ,, integritas alicuius rei.- Perfecta: ,,
oerfecta integritas

INTEMPERANTE ,,; ,, intemperans

NTEGRO
,,;
,,;
,,,; ,
u,,,,,,,; ,
,; ,,; ,,
,,,; ,
,; ,,; ,,
,, integer.- Integro, que no
accepta ddivas: ,,
qui munera non accipit.- Honesto:
,, integer.- Intacto:
,,, fatigatus,integer

INTEMPERIE u,, intemperies.- Dormir a la intemperie:


sub dio dormio.- Dormir
a la intemperie (sust.): ,
, cubatio sine tecto.- El que
est a la intemperie: uu,,
; ,,; ,
,`,,;,,
sub dio agens,subdialis,sub dio
vivens.- Estar a la intemperie:
, sub dio moror,sub
dio sum.- Exponer a la intemperie:
sub dio teneo.- Pasar la
vida al sereno,a la intemperie: ,, sub dio vivens.- Quedarse a la intemperie de la noche:
sub dio moror

INTELECTUAL ,, intelec
tualis
INTELIGENCIA ,u,; ,,; ,,; ,
,,,,
; ,u (,),,,
intelligentia,facultas intelligendi
Con inteligencia: u,, diserte,perite,intelligen-

INTEMPESTIVAMENTE '` intempes


tive

444

tempestivo: ,, omnino
intempestivus.- Muy intempestivo:
,, ter,valde intempesti
vus

INTEMPESTIVO ,,,,,,
,,, intempestivus.- Antes de tiempo ,,
temprano immatura.- Enteramente inINTENCIN ,,, inten
tio.- Que oculta su intencin:
,, mentem occultans.- Que
tiene intencin mala: u,,
noxium animum habens.- Tener la
misma intencin: eiusdem
mentis sum
INTENCIONADAMENTE
sulto

difficulter averti a suis consiliis potest


INRTERCALACIN interposicin ,,; ,,;
,,,; ,
, intercalatio,interpositio,admixtio

con-

INTERCALADO ,,; ,, intercalaris (mes,dia),intercalatus

INTENCIONADO,mal intencionado: ,, ingenio pravo

INTERCALAR ,, intercalo

INTENDENCIA ,, dispensatio

INTERCEDER ,u,
intercedo,sum mediator

INTENDENTE,ser intendente o distribuidor de vveres pblicos: frumentum distribuo.- Distri


buidor de alimentos pblicos,intendente: ,, annonarius

INTERCEPTAR , intercipio.- Accin de interceptar,


cortar el camino a las tropas: ,, actio profectionem exercitus impediendi

INTENSAMENTE ,u studiose,intense

INTERCESIN ,,,;
u,u,, intercessio

INTENSIDAD ,, vehementia
Dar intensidad: , intendo

INTERCESOR ,,; ,, intercessor

INTENSIVO ,,,
,, intendendi vim habens
intensus

INTERCOLUMNIO: ,,; ,u, intercolumnia,intercolumnium

INTENSO ,,; ,,
; ,,; ,,
intensus,intentus.- Muy intenso:
,, supra modum intentus

INTERDICCIN u,, interdictio (de derechos civiles); u,, intercitio (de derechos
sagrados)

INTENTAR ,,,, conor.- Se ha


de intentar: conandum

INTERDICTO del magistrado:


,; ,, interdictum magistratus

INTENTO ,,,
; ,, actio quae intenditur,conatus.- De intento de:
,,u ex mente, de
industria.- Difcil de apartar de
sus intentos: u,, qui

INTERS,cuidado,inquietud ,,
cura.- Poco inters: ,, neglectus.- Accin de dar a inters

445

studiose curo.- Intereses del


dinero de un ao: ,u,; ,, reditus unius anni

(ganancia): ,, foeneratio
Dar a inters: do ad usuram,
foeneror.- Dinero puesto a inters:
,u,; ,, pecunia foeneratitia.- El que da a
inters,usurero: ,, ;
u,u, foenerator,qui pecuniam
foenori datam tabulis insculpit.Escribir los nombres de los que han
recibido a inters: u tabulis nomina eorum quibus foenori credita est pecunia insculpo.- Que
genera inters,ganancia:
, foeneratorius.- Reclamacin de
intereses ya pagados: ,,
foenoris repetitio.- Tomar una
cosa con inters,con celo: u,; ,,,
, interior.- Desde lo interior:
ex interiore loco.- Estar en
lo interior: u intus maneo.Lo ms interior: ,,;
u,, locus intimus

INTERESADO,que nada hace sino por


dinero: u,, qui nihil
nisi accepto pretio facit.INTERESAR,que a todos interesa (pidel navo Argos) u,,
quae ab omnibus curae habebatur
INTERESARSE satago circa
NTERIM interim
INTERIOR ,u,,
INTERMINABLEMENTE sine fine
INTERMISIN ,, intermissio
INTERNO u,,
, internus,intestinus.- Ms interno: ,, interior

INTERIORMENTE ,,
intus
INTERJECCIN ,,
jectio

INTERNUNCIO,ministro de la Iglesia
que hace las veces de nuncio: ,, internuntius

inter-

INTERLINEAL (espacio) ,,
spatium inter lineas

INTERPELACIN u,,;
,,; ,, interpellatio

INTERLOCUTOR ,,; ,,,; ,


u. internuntius, qui nuntium pro
alio dat vel transmittit

INTERPELAR ,,u,, interpello,


compello.- A alguien,dirigirle la
palabra: apello

INTERMEDIARIO ,,
-,u,; ,, pararius,internuntius.- LO que se da al
intermediario por su trabajo: ,, quod proxenetae solvitur

INTERPOLACIN ,,
terjectus

in-

INTERPOLADO ,,
terpolatus

in-

INTERPONER ,,,-,,,
, interpono.- Que
se interpone en el combate: ,, () qui se inter
ponit certamini

INTERMEDIO ,,;
,, intermedius.- Descan
so entre obra y obra: ,,
intermissio
INTERMINABLE ,u
infintus; ita ut finis vix impo
ni possit

INTERPOSICIN ,,; ,, interpositio, interjectio

446

in contrariam partem inter


pretor.- Las cosas divinas: res divinas enarro.- Malamente:
,, prave,perperam interpretor.Que interpreta falsamente lo odo:
,u, qui audita falso
interpretatur.- Que interpreta lo
divino: ,, qui habet vim
divina interpretandi.- Que puede
interpretar: ,, habens
vim eloquendi.- Que sirve para: u,, habens vim interpre
tandi.- Interpretar sueos:
in somniis interpretandis versor
Util para interpretar: u,
habens vim interpretandi

INTERPRETACIN ,,; ,,,; u,,;


,,; ,,;
,,; ,,,,
interpretatio.- A manera de interpre
tacin in modum paraphrasis.- Astuta: ,, callida interpretatio.- Breve:
u, brevis interpretatio.- De dif
cil interpretacin: u,,
difficilis ad efferendum.- El que
escribe acerca de la interpretacin
de las lenguas: ,,
qui de linguarum interpretatrione
scribit.- Mala interpretacin:
,,; ,, prava,perversa
interpretatio.Que
tiene interpretacin: ,
, metaphrasim habens

INTRPRETE u,u,
,; ,,; ,,,,,,; ,,;
,,, ,, interpres,paraphrastes.- Intrprete cmi
co,actor: ,u, comicus
De los dioses: ,u,; -

INTERPRETAR ,,,,,,,u, interpretor.- Al modo de los que


interpretan las cosas divinas: eorum more que divina interpretantur.- En sentido contrario:
,u,
doerum
interpres.De
sueos: ,u, somniorum
interpres

INTERROGATORIO ,,,
quaestio
INTERRUMPIR ,,,, interloquor,
interpello,interrumpo.Hablando:
,u obloquor,interloquor.- La conversacin: sermonem interpello.- Interrumpiendo al que habla: inter
pellato sermone

INTERPUESTO: ,, interpositus
INTERREGNO ,,
regnum

inter-

INTERROGACIN
,,;
,, interrogatio

INTERRUPCIN ,,; ,,, intermissio.- De


una conversacin: u,,
interlocutio.- Sin interrupcin: ,,u,,
serie perpetua,continenter

INTERROGAR
,,
, interrogo.- Ade
ms: insuper interrogo
Antes: ante interrogo.- Ser
interrogado adems: ultra interrogor

INTERSTICIO ,,; u
, insterstitium,membrana quae
demet

INTERROGATIVO ,u
, interrogativus, habens vim interrogandi.- En tono interrogativo:
interrogative

INTERVALO ,,; ,
,,,; ,

447

,;
,,;
u,;
, ( ) intervallum,intercapedo,elatio,intermissio.- Cualquier intervalo:
,,u, inter duo alia
medium

, territio,tremefactio

INTERVENCIN ,, mediatio

NTIMO u,,,
,; ,,u
,; u,,, intimus,
internus

INTIMIDAD,comercio ntimo y relaciones ntimas entre el marido y la mujer ,, commercium mariti


cum uxore

INTERVENIR ,,
,,,-
-,-,,u,,-,-
intervenio,intersum.-Poner las manos
en: ,-, immitto
manum,intervenio

INTUTULARSE,tomar una titulacin ofi


cial: apellor,nuncupor
INTOCABLE ,, non tangendus
INTOLERABLE ,,,,,,
,u,u,,
intolerabilis,intolerandus.Insufrible: ,, intolerabilis

INSTESTINO u,,u,u,u,; ,,
,,: ,, intestinum
Instestinos: ,,; ,u
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,-,,; ,,; ,, ilia,intes
tina,praecordia.- Sacar los intestinos: exentero.- Grueso,craso: ,,,; ,u,
crassum intestinum.- Enfermedad que
se manifiesta en el intestino (vlvo
lo):
,,
ileon.Recto:
,,; ,, latrina,
rectum intestinum.- Rudo de los
intestinos:u,,;
u,,; u,, in
testinorum tumultus (quando esurio
tunc intestina crepant)

INTRANSITABLE ,,,,u,,,, non calcatus,


invius,impervius,qui transire non
datur
INTRATABLE ,,,,u,,,u,u,,,
u,, sociatatis expers,intractabilis,aegre tolerandus,asper
INTRPIDAMENTE ,,
intrepide

INTIMAMENTE intime

INTRPIDO ,,

INTIMIDACIN `,,;
,,,,
,,,u,,; ,,,
,; ,,; ,,
audax,intrepidus,securus

INTRINCADAMENTE
cate

,,

intrin-

INTRINCADO u,,; ,,; u,,; ,, intrincatus,inextricable


Que usa lenguaje intrincado: u
,, intrinato sermone utens

INTRIGA,combinacin de intrigas y
fraudes: ,, machinarum dolorumque concinnatio
INTRIGANTE
nator

INTRODUCCIN ,,; ,,,,


immisio,introductio,intromissio,

machi-

448

INTUICIN ,,; ,
, intuitus

admotio
INTRODUCIDO ,,; ,,
immissus,importatus.Junto con: u,, simul
introductus.- Ocultamente: ,, irreptitius

INUNDACIN u,,; u,,; ,,; u


,; u,,; u
, inundatio.alluvies,illuvies
Del mar: `,,;`,,;
,, maris proluvies,res
tagnatio maris

INTRODUCIR ,,,
,,,,
,,,,
,,,
,,,
,u,u importo,introduco,immitto,intromitto,
infercio,infero,incutio.- Antes:
, ante intromitto
ante immitto.- El primero:
, prior vel ante
induco aut infero.- Juntamente:
,u,u
simul,una introduco.- Introducir dul
cemente,mezclar:
suaviter
introduco.-Introducir la mano:
insero manum.-Por engao: per errorem introduco.- Por fuer
za: u contrudo.- Secretamente
submitto.- Lo que se introduce en otra cosa: u,,
id quod aliis infercitur.- Que se
introduce o mete entre otras cosas:
u,, qui aliis intruditur vel inseritur.- Que sirve para
introducir,meter: ,, immissor.- Se ha de introducir: inferendum

INUNDADO u,, inundatus


Lugar
inundado:
u,u,
locus in quem defluit humor
INUNDANTE u,, inundans
INUNDAR ,,,,,,,, inundo.- An
tes: ante inundo.- Con la
marea: ,-u aestu inun
do.- Del todo: prorsus
inundo> Estar inundado: restagno.- Sobremanera: u
supra modum exundo
INUSITADAMENTE inusitate
INUSITADO ,,; ,,, inusitatus
INUSUAL ,, inusitatus
Ser inusual: inusitatus sum
INUSUALMENTE inusitate

INTRODUCIRSE ,u,,,,,u, subeo,irrepo


perrepo.- Disimuladamente:
irrepo.- Insidiosamente:
, furtim et insidiose adrepo.- Que se introduce calladamente: ,u, furtim adrepens

INTIL ,,,;u
,,; ,,;,
,,,; ,
,; u,,; ,,,,; ,
,,; ,,; ,,; u,, inutilis,vanus.- Ser intil:
sum inutilis.- Hombre intil,chancero: u,u,; ,u,
homo nihili.- Hacer intil:
vanum reddo.- Hablar cosas intiles:
vana loquor.- Decir
cosas intiles: vana
dico.-Enteramente intil:

INTRODUCTOR ,, introductorius
INTROSPECCIN ,, intros
pectio

449

, omnino ineptus.- Cosas intiles: u,,; ,, frivola.- Buscar cosas intiles (que
andan por las nubes):
, inania inquirens

,, inventio.- Ingeniosa: ,, inventio ingeniosa.- Invencioncilla: ,


u, inventiuncula.- Obra de invencin: u,, effictio

INUTILIDAD ,,; ,,, inutilitas

INVENTAR uu,,
,,,,,,,,
,,,,-,,,u,-,
comminiscor,excogito,invenio.- An
ms,ms: ,u,
u, insuper invenio,excogito.- Diestro en: u,,; ,,; ,, peritus fingendi,solers in
cogitando.- Inventar adems,en adelante: u praeterea invenio.- Que inventa por s mismo: ,, () qui suo ingenio componit

INUTILIZAR , inutilem
reddo
INTILMENTE ,,
,u,,,
turpiter,inutiliter,frustra,incassum
INVADIR ,,,
,,,
,,,,
,,u invado,
irrumpo,ingruo.- Antes:
ante aggredior.- Apto para invadir:
,, aptus ad invadendum
El primero: prius invado
Fcil de: ,, invasu facilis

INVENTARIO ,

INVENT
,u,,,,-,,
inventum.- Aadir algo al invento:
inventis aliquid addo

INVLIDO ,,; ,,
; u,u, causarius,invalidus
INVARIABLE
versatilis

,,

indices

non

INVENTOR ,,; ,
(),; u,,,,, inventor,excogitator,creator.- De todo: ,
, omnium excogitator.- Primer
inventor o creador: ,u
prius fictor.- Inventora: ,, fictrix

INVASIN `,u,;`u,,
; u,,,,,, invasio,occupatio
INVECTIVA ,,; u
, invectiva,oratio qua invehimur
in aliquem

INVERNADA ,, hiematio
INVENCIBLE ,,,u,,, invictus,non tangendus,qui manibus non
potest subiji,nullo proelio superandus,insuperabilis

INVERNADERO ,u, hibernaculum


INVERNAL ,,;
,; ,,; ,,
hibernus,hiemalis

INVENCIN ,,;
,,,; ,,;
,,;
,,;
,, commentum,adiventio
inventum,inventio.- Falsa: uu,, falsum commentum.- Hallazgo

INVERNAR ,,,,,
hiberno,hiemem ago in.- Apto para
invernar: ,,;,

450

INVERTIDO ,,,
praeposterus.- Inversin,trastorno,
lo que no est ordenado: ,u, praeposterum.- Ser invertdio,trastornado,puesto en sentido
contrario: invertor

, aptus ad hibernandum.- Estancia en algn sitio para pasar el


invierno: ,, hibernatio.- Invernar juntamente: u una sum in hibernis
INMVEROSMILMENTE non verosimiliter

INVERTIR , subverto
inverto.- Totalmente:
prorsus inverto.- Expresin que
invierte el orden de las cosas: -

INVERSA,a la inversa (
) praepostere

no,invernal: u,,
, hibernalis.- Da de invierno:
,, hiberna dies.- Estacin
de invierno: ` hibernum
tempus.- Ejercitarse durante el
invierno: hieme exerceor.Pasar el invierno en: ,,,
hieme
dego
in.- Que corre o se derrite con las
lluvias de invierno: ,,, hieme fluiens.- Sin rigores
de:
,,
carens
hieme.- Sufrir juntamente el invierno: u una hieme sustineo.Vestido de invierno: ,
,u, hiemalis vestes

,, praepostera dictio
INVESTIGABLE ,, investigabilis
INVESTIGACIN ,,
u,,; ,,;
,,; ,,;
,;u,, exquisitio,investigatio,vestiactio.- Por el fuego: ,, exploratio per
ignem
INVESTIGADOR (),,;
,u,,,,; ,,
; ,,; ,u,;
u,,;-,,; ,
; u,,; u,,
; ,, explorator,investigator,qui vestigia lustrat

INVIOLABILIDAD u,,
bilitas

inviola-

INVIOLABLE u,,; u,
,; ,, inviolabilis,
quem nefas est violare

INVESTIGAR u,,
u,u,,
,,,-,,, (,),
insto,investigo,sciscitor,vestigo,sequor.- Alguna cosa:
exquirere quid.- Cuidadosamente: ,- studiose exquiro.Difcil de: uu,, investigatu difficilis

INVIOLABLEMENTE u inviolabile
INVISIBLE ,,,
,,,,u,,u,
,; u,, non conspicuus,
invisibilis,qui videri nequit,vix
visibilis

INVICTO ,,u
,,,,,
invictus.De
nimo
invicto:
,, invictus animo

INVITACIN ,, vocatio
INVITAR , invito.- A
comer: facio discumbere.- A
su vez: vicissim invito
Con magnificencia y gusto:
comiter accipio.- Que se invita a s
mismo: ,, ipse a se
invitatus

INVIERNO ,,; (
,u, hierms.- A propsito
para el invierno: ,,
ad hiberna accomodatus.- De invier-

451

INVOCACIN previa ,,
praevia invocatio

INYECTAR por medio de una jeringa:


,- per collum irrigo

INVOCADO,digno de ser ,
invocandus

IR ,,,
,,,,,
,,,,,,,,,,
,,
vado,venio,eo,praetereo.- A juntarse
coo.- A la otra parte: transeo.- A su perdicin:
u in perditionem eo.- A
una: pariter curro.- Adelante: progredior.- Al alcance
insequor.- Al paso: grassor.- Alrededor:
circumeo.- Con frecuencia:
ventito.- Con luz delante:
u praeluceo.- De frente:
contra venio.- Delante:
,`,,

INVOCAR ,,
invoco.- A Dios: ,-
precibus deum imploro
INVOLUNTARIAMENTE u,-,-,
inconsulte,invite
INVOLUNTARIO ,u,; ,,, invitus,involuntarius
INVULNERABLE u,, invulnerabilis
INVULNERADO,sin herida u,,
invulneratus
INYECCIN ,, injectio
,,,
,,,,, ,
,,,
praecedo,praeeo,antegredior,progredior,procedo.- Ir detrs:
u,,,,, subsequor,
persequor,eo post.- En contra: , tendo contra.- En
orden: ,- ordine eo.Frecuentemente de un lado para otro:
u una huc illuc ventito
Girar por diversas partes:
in diversam partem circumago,circumverto.-Hacia adelante:
progredior.- Ir a ver:
inviso.- Juntamente: u simul
eo.- Mandar ir: ire jubeo.Ms all: , praetereo.- Ms lejos:
progredior longius.- Prontamente o
corriendo: incitato cursu
feror.- Ir y venir: ,
ventito.- El acto de ir adelante:
,, progressio.- Por donde
es fcil ir,accesible: ,
, pervius.- Por donde puede irse:

u,, qua gradi licet.- Que


va a tierras lejanas: ,,
longe pervadens.- Que va con
otro,compaero: ,, qui
cum aliquo it.- Que va delante o
gua:
,,
qui
praeit
alteri.- Se debe ir: u,
eundum,adeundum est.- Ir
sobre,pisar: incedo super
IRA ,u,; uu,,;
,,; ,, ,
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,,
u,,; ,, ira.- Divi
na:
,,;
,,;
,, ira divina.- El que
oculta su ira: ,, bilem
occultans.- Excitacin a la ira:
,,;
, irritatio ad iram.- Ira fuerte:
u,, acris et praeceps ira
Libre de ira: ,, expers
irae.- Ira permanente: ,,,; ,;-, ira permanens.- Precipitada: uu,,
acris et praeceps ira.- Precipitado
en la ira: u,, praeceps

452

bre iracundo: ,, vir iracundus.- Que se enoja y desenoja fcilmente: ,, qui vicissim irascitur

ad iram.- Propenso a la ira: u,,,


pronus
in
iram.- Provocado a la ira: ,
ad iram concitatus.- Que disumula
la ira: u,, iram dissimulans.- Que excita la ira: ,, indignationem provocans.Que oculta la ira: ,,
bilem occultans.- Sin ira: ,
, irae expers.- Tener puntos de
ira: uu celerem iram concipio
Ser provocado a ira: u ad
iram concitor.- Provocar la ira:
,u,,,u,,u ad iram provoco.- Obrar con ira: ,
iram exerceo.- Mover a la ira
iram moveo.- Incitar a la
ira: ,, ad iram incito.- Encenderse en ira: succen
dor ira.- Deponer la ira:
iram depono

IRONA ,, ironia.- Hablar


con irona: , dissimulo in loquendo,cavillor
Que habla con irona: ,,;
u,,
qui,quae
loquitur
ironice.- Que gusta hablar con
irona: ,, qui dissimula
tione gaudet
IRNICAMENTE ironice
IRNICO ,, qui dissimula
tione gaudet
IRRACIONAL ,,
expers

rationis

IRRECONCILIABLE ,u,, irreconciliabilis,difficilis ad reconciliandum

IRACUNDIA ,,;
,,; ,, iravundia

IRREDENTO ,, non redemptus

IRACUNDO ,,; u,
-,,; ,, (gen.
-,-), ,,
,,-,,
,; ,,; ,u,
uu,u,; u,u,; ,,,; u,,; u,, iracundus.- Muy iracundo:
,, valde iracundus.- Hom
IRREFUTABLE
,,
qui
refutari et coargui non potest

IRREDUCTIBLE ,, durus
IRREFLEXIBLEMENTE inconsulte
IRREFLEXIVO
,,
nihil expendit

qui

IRRESCATABLE ,, irrecuperabilis
IRRESISTIBLE ,,,
non audendus

IRREGULAR , inaequale
IRREGULARIDAD ,,;
,,; ,, inaequalitas

IRRESOLUTO `u,, remissus.Ser irresoluto: `au remisso sum


animo

IRREPRENSIBLE ,,
, irreprehensus

IRRESPONSABLE uu,, non


obnoxius rationibus (no sujeto a
rendir cuentas)

IRREPROCHABLE u,,,; ,, qui crimino


se o non est delatus o non potest
deferri,inculpatus,peccati expers

IRRIGACIN u,,;,
,; ,,; ,,, injectio,irrigatio

453

irascor
IRRISIN u,,; ,,; ,,; ,,; u,,;
,; ,,,; u,,; u,,; u
,,; ,u,; ,,
,, irrisio,sanna.- Amarga:
,, irrisio amarulenta

IRROMPIBLE ,, infragilis
IRRUMPIR a la fuerza , irrumpo,irruo.- Salir con mpetu: erumpo
IRRUPCIN ,,,
,; ,, irruptio.- Hacer
una irrupcin: u una incido

IRRISORIO ,,
, irrisorius

IRSE ,,, abeo,proficiscor,pergo.- Irse


con: u simul abeo.- Facultad
de irse: ,, discendi
facultas.- Al que se le deja que se
vaya: ,, dimissus

IRRITABILIDAD ,, irritatio
IRRITABLE (),,
; ,,, ad iram
valde proclivis,irritabilis

ISLA ,u,; ,u, insula.Pequea: ,,; ,,,u, insula parva.Islas


muy
cercanas:
u
concurrentes insulae.- Asemejarse a
una isla: insulae formam refero

IRRITACIN u,,; ,,; ,, irritamentum,excandescentia


IRRITADO ,, iratus
IRRITAR ,,,,,,,
,,,,
-,,,,,-,,,
,,,,,,
,,uu,-,-, subirrito,exa cui(o,iirito,exulcero,exacerbare,in
iram concito.- Irritar a un tiempo:
u simul iram accendo.- Lo
que irrita: ,, irritamentum

ISLEO ,,; ,,
; ,u, insulanus,insulana
uu,, cui naves pro pedibus sum
ISMENIO (Apolo) ',u, Ismenius (sic dictus Apollo)
ISTMO ,, duo maria penetrans.- Pasar el istmo:
isthmum trajicio.- En el istmo: in isthmo.- Que vive en el istmo
,,; ,u, in isthmo habitans

IRRITARSE u,,,
stomachor,irascor,exacer
bor.Fcil
en:
u,,
praeceps ad iram.-Ms: insuper exacerbor.- Pronto en
irritarse: ,,, celer
irasci.- Un poco: submino ,, itinerarius
IZQUIERDO ,, laevus.- A la
izquierda,por la izquierda:
a laeva.- El que est a la izquierda
en el coro: ,u, a

ITALIANO ,, italus
ITINERANTE,viajero ,u,
viator
ITINERARIO itineraria,relativo a casinistra manu.- Que est a la
izquierda: ,, sinister

454

,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,,; ,,;
,, jactabundus,super
bus,jactator sui,que se valde jactans.gloriosus,tumidus,valde gloriatur,fumosus jactator,venditator sui,
admodum jactabundus.- No jactancioso: ,, non sui ostentator.- Jactancioso importuno:
,, molestus jactitator
Lenguaje jactancioso: ,,
excedens modum sermo.- El que
odia a los jactanciosos: ,
, qui odit jactatores.- Jactanciosa: ,, jactatrix

J
(JA!(JA!
Ha!Ha!

! ! .- (Ja!(Ja!(Ja!

JABAL:
,,; ,,;
,,; ,,
,;
,,,;
,,
aper,porcus silvestris.- De jabal:
,,;,
,
aprinus.- Que caza jabales:
,, qui sues venatur.- Jabalina (fem.de jabal): ,,
sus foemina
JABN:
,;
,,;
,,; ,,,
,; ,, sapo,smemma

JACTARSE: , ,
, , ,
, , ,
, , jacto me,
ostento me,jactanter glorior,jactito
glorior.- Con exceso: ja
ctabundus sum.- Con libertad juvenil
juveniliter exulto
Con vehemencia: vehementer me jacto.- Frecuentemente
cupide jactito me.- Inso
lentemente: glorior in
solenter

JACINTO: ,, hyacyntus.De jacinto: ,, Hyacin


thinus.- Fiestas en honor de Jacinto ,, hyacinmthia.- Ser
de color de jacinto: hyacinthi sum coloris.- Teido de color
de jacinto: ,, hya
cinthino colore tinctus
JACO: ,,; ,,
equulus
JACTANCIA: ,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,,; ,,
jactantia,gloriatio,gloria.- Jac
tancia insolente: ,, inso
lentia.- Amante de la: ,
, amans jactationis.- Injuriosa:
,, insultatio.- Hablar con: jactabun
de loquor.- Obrar con:
jactabunde ago.- Vana: ,
fumosa jactantia

JADEAR: spiro.- Jadeando:


cum vehementi flatu
JADEO: ,,; ,
, vehemens emissio spiritus ex
ore
JAECES: ,,; ,,;
, ,, phalarae
equestris vestis.- Con jaces de oro:
, ,,
aureas phaleras habens
JAMS: '; ; ,
'; , nunquam,
nusquam,nullatenus,unquam

JACTANCIOSO: ,,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,,;
,,; ,,;

JAMBA,postes de la puerta: ,
,; ,,; ,
,; ,,
antae,januae
postes,postes ostii

448

JARABE: ,,; ,
, ecligma

JAMN: ,,; ,,
petaso,lateris caro

JARAMAGO: ,, eruca

JANTO o Escamandro (ro de la Tra


de): ,, Xanthus
JAQUECA: `,,
diam partem capitis
JARA: ,,

JARCIA: , funes nautici.- Retorcida en espiral: ,,


funis nauticus inorbem convolutus

dolor dimi

JARDN: ,,,;
, viridarium.- De jardn:

ledum

,; ,, hortensis.Cuadro de jardn: ,, areola in hortu

nario: ,, qui exercitum ducit in expeditionem.- Prefecto


,,, dux,praefectus.(Oh,jefe!: (,),
! O,domine!.- Que manda cinuen
ta soldados: ,, qui
quinquaginta militibus praeest.- Ser
jefe: `,-,-
dux
sum.- Ser jefe,mostrarse jefe:
ducem me praebeo.- Sin jefe
militar: ,, duce carens.- Sueldo del jefe: `,
, praemium ducis

JARDINERO: ,, plantarum
curam gerens.- Ser jardinero:
plantas curo
JARRETE (parte de la pierna de los
animales): ,,; ,
, suffrago
JARRO: , ,,; ,,; ,,; ,
,; ,, haustrum.
urceus,poculum
JASPE: ,,

JENJIBRE: ,,; ,
, zingiberis,indicum piper

jaspis

JERARCA: ,,
praeest

JAULA,toda especie de: ,,


praedae omnis genera continens

qui sacris

JERRQUICO: ,, pertinens ad eos qui rebus sacris praesunt


JERARQUA: ,, sacrum imperium

JEFATURA: `,, ducatus.Obtener la jefatura:


principatum obtineo

JERINGA: ,,; ,
,; ,, clyster

JEFE:
,;
`,,;
,,; ,;
,; ,; ,;
,; ,; ,
; ,; ,; ,; ,; ,;
,; ,, princeps,dux.- De cincuenta soldados:
,, quinquaginta mili
tu praefectus.- De quinientos soldados: ,-,, quin
gentorum militum praefectus.- De
veinte
hombres:
,,, qui praeest viginti virorum ordini.- Buen jefe: ,,
bonus ductor.- Militar expedicio

JERINGUILLA para los odos: ,, auricularis clyser


JEROGLFICO: ,, symbolum
JESS-SALVADOR:

Jesus

JIBIA,pez: ,,; ,,
sepia.- Pequea:
, sepiola.- Parte dura y slida
en el cuerpo de la jibia: ,,
pars dura et solida in corpore
sepiae.- Interior de la: ,,

449

sepiolae interior.- Pez semejante


a la: ,, piscis sepaie similis

pies).- Fondo o pie de jofaina:


,, fundum o vasis pelvis
JONIA:

JILGUERO: ,,,
carduelis

JOCOSIDAD:
sermones

JONIO: imitar a los jonios (vida


muelle): jones imitor,jonizo
A lo jonio,muellemente: molliter et delicate
JORNADA feliz: ,,
felix

dies

JORNAL: `,,; ,
,; ,, labor mercede
conductus,pretium mercenarium, merces diurna.- Cobranza del:
, mercedis acceptio.- Modo de ganar el: ,, ratio qua

jocose

,,

Jonia

JONICO: ,,; ,,
nico

JINETE: ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,, equo insidens,eques.- Flechero: ,
, eques saggitarius.- Hacer desmontar al jinete: sessorem
aufero.- Que compite con un solo caballo: ,, qui unico equo
certat
JOCOSAMENTE:

I,,

faceti

JOFAINA: ,, malluvium o
pelluvium (para bao de manos o
mercenarius lucrum facit

; ,,; ,,;
,,; ,,,
; ,,; ,,;
,, adolescens,puber,qui in pu
bertate est,juvenis.- Muy joven:
,,; ,,; ,,,,; ,,;
,,; ,,;
,, adolescentulus,valde ju
venic.- Algo ms joven: ,,
() aliquanto minor et junior
El ms joven,menor de nacimiento:
,, junior.- El que se
hace joven: ,, repubescens.- Desgraciado: ,,, infelix puber.- De igual
edad: ,,
aequalis.Joven bella y feliz: ,,
felix et pulchra virgo.- Doncella,
jovencita,nia: ,; ,
; ,; ,,
, puella,adulescentula,juven
cula.- Perteneciente a las nias y
doncellas: ,,, ad
puellas pertinens.- La joven,la doncella: ,, adolescens,pue
lla.- Doncella nbil: ,,
puella nubilis.- Ms joven:
,; ,,
junior.- Que

JORNALERO,todo asalariado: ,,; ,,;


,,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,,
pro mercede operam
praestans,qui operam elocat mercede,
mercenariusservus mercenarius.- Del
campo,campesino: ,,;
,, qui rura suo labore
exercet,qui in agro pedem habet.Jornalera: ,,, ancilla
mercenaria.- Perteneciente a los jor
naleros: ,
,,, ad mercenarios pertinens
JOROBA:,,; ,,
;
,,;
,,;
,, gibba,gibbus,curva
men
JOROBADO: ,,; ,
,, gibbosus
JOVEN:`,,;,,,
;`,,,; ,,; `,,; ,

450

ha entrado en la pubertad:
, adolescens puber.- Que parece joven: , ,, qui
juvenis videtur.- Joven vigoro-so:
,, juvenis robustus
Ya crecido o grueso: ,,
adolescens grandis.- Reunin de
jvenes: ,, juvenum coe
tus.- Rico en muchachas: ,
, virginibus abundans.- Multitud de jvenes: ,, juvenum multitudo.- Libro en el que se
inscriban los jvenes que entraban
en mayora de edad: ,,
liber juvenum suo jure gaudentium.Lugar de ejercicio de los jvenes y
de diversin: `,, locus exercitii et oblectationis adolescentium.- Jvenes que se dejan
las cabelleras:
co
mantes,capillati.- Lleno de jvenes:
,,
plenus puellis.Obrar como joven: ,-
, adolescentis mo
re ago,juveniliter exulto.- Ser
joven: juvenis sum.Traer vida joven: juvenem
ago.- Solicitar a una joven:
puella demulceo.- Tratar con
los jvenes elegantes:`
inter venustos versor.- Vivir como
joven: juvenia sapio.-Hacer
se joven: , ,
, , ,
do
de judos:
judaico
more.Circuncidado:
,,
verpus recurtitus.- Consejo supremo
entre los: ,,
judicum
consessus.- Da festivo de los:
dies festus judaeorum.- Hacerse judo: judaeus fio.- Parasceve de los: ,, parasceve> Crimen judo
(comer carne de cerdo) ,
,
crimen
judaicus
si
quis
vescitur vetito

juvenesco,fio adolescens.- Imitar


las costumbres de los: ju
niorum mores imitor
JOVIAL: ,,
jucundus.Manifestarse jovial:
ostendo laetam faciem
JOVIALIDAD: ,,
vitas
JOYA: ,,

festi-

monile

JUBN,que tiene jubn de lino: ,,, thoracem lineum habens


JUDAIZAR:

judaice vivo

JUDA (legumbre): ,,
seolus

pha

JUDICIAL: ,,,,, juditialis.- Derechos judiciales: ,, sportula judicialis.- Escritos judiciales: ,,


tabellae judicum.-Instancia judicial
,, instantia litis et
causae.- Accin judicial: ,
, judicialis actio
JUDO: ,,

judaeus.- A mo

habilidad: ,, ludi
crum artificium.- Compaero de juego
,, collusor.- De don
cellas: , virginum lusus
De las correas: ,,;
,, lusus cottobi.- De
las lmparas;fiesta, concurso de las
lmparas: ,, certa
men,ludus,festa in qua lampades currendo gestabant.- De piedras: ,, calculorum ludus.- El que
contiende en todos los juegos deportivos: ,, in omni pugnarum genere decertans.- Diestro en
el juego de piedras: ,,
doctus ludere calculis.- Especie
de juego: ,, ludi genus
Morra (especie de juego): ,,
micatio.- Juegos de nios:`-

JUEGO: ,,; ,
,; ,,; ,,
,, lusus,ludicrum,deliciae
Amigo de juegos o chanzas:
,,(),
,,
amicus ludorum vel jocorum.- De

451

,, saltus et ludi pueriles


Juegos deportivos que comprende
todos (pancracio): ,,
certatio in omni pugnarum genere.Juegos stmicos en honor de Neptuno:
',, ludi isthmi in hono
rem Neptuni.- Juegos ptios: ,
, pythia.- Juez de los juegos
pblicos griegos,olmpicos) ,,; -,, judex sacro
rum certamina.- Juvenil: ,
, juvenilis lascivia.- Lugar don
de se juega,plaza de juego: ,, locus ubi luditur, forum aleatorium.- Perteneciente al
juego de piedras: , , ,, lusorius.- Pue
ril,infantil: ,,; ,,;,, ludus
puerilis.- Que da toda libertad en
los juegos, que hace juegos libres:
,, () ludos solutos faciens.- Que hace juegos de
manos: ,, qui calculis ludendo fallit.- Que se haca
con cinco piedras: ,,
ludus quidam.- Sitio para contemplar
los juegos: ,, locus
spectandis ludis.- Socia en los juegos: ,, socia ludorum.- Usado en los convites entre
los jvenes atenienses (consista de
ordinario
en arrojar el resto de
una copa en un recipiente de metal,
invocando el nombre de la mujer amada; si se produca un sonido vibrante, era seal de un amor compartido)
, ,, lusus convi
valis.- Juegos en tiempos de la vendimia (Leneos, en honor de Baco):
lenaei ludi.- Hacer
juegos de manos: ,
,
prestigia
exerceo, arte circulatoria oculos
fallo, calculis ludendo fallo.- Hurtar las piezas del juego:
calculos subduco.- Perder en el juego: alea consumo.de satisfecho: nimia pabuli
ubertate lascivio.- Con piedras:
, calculis ludo.-Ju
guetear como terneras:
juvencae more lascivio.- A las cinco
piedras: quinque calcu

JUEZ: ,,; ,
,; ,,; ,;
,,, judex,juris dator,
qui praeest causis et judiciis.Cargo de juez: `,, judicandi munus.- Citar ante el juez:

in jus voco.- Comparecer


ante el juez: sisto me apud
judicem.- De Atenas: `,,
judex,heliasta.- De primera instancia: ,, praejudex.El presidente de los: ,
, praeses judicum.- El que se
cree juez absoluto,no sujeto a leyes
soberano: ,, non obnoxius rationibus (no sujeto a dar
cuentas).- Escrito de un juez a otro
para trasladarle el conocimiento de
una causa: contestatione super exceptione vel tras
latione causae.- Jueces prevadicadores: ,, qui reos in
judicium nollent protrahere.- Justo:
,, (, judex)
justus judex.- Mediador: ,
, judex medius.- Juez o rbitro
de la palabra dada: ,, ar
biter fidei.- Pedneo: ,, pedaneus judex.- Profesin
de juez: ,,
judicis
profesio.- Segn costumbre de los
jueces:

ut
fit
in
judiciis.- Administrador de la justi
cia: ,, juris procurator
JUGADOR: ,,; ,,;
lusor.- Jugadora: ,,
quae simul colludit.- Con otro: .,; ,, col
lusor.- De manos: ,,
calculorum fur
JUGAR , , ,
, ludo.- Retozar de harto,
lis ludo.- A las correas:
cottabo ludo.- A pares y nones con
menedas:
ludo par impar
nummis aereis.- Como las monas:
ludo more simiae.- Como
los nios: , , lu

452

do pueriliter,ludo more puerorum.Con otro: colludo.- Con piedras o peones:


ludo scrupis.- El que juega con
piedras: ,,,
qui calculis
ludit.- Que juega con otro: ,,: ,, collusor,qui simul otiatur.- Jugar a
saltar exultim ludo

,; ,, ludibrium,res
ludicra.- De burla: ,,
ludibrium.- Tomado por juguete:
,, ludibrio habitus
Tomar
por
juguete:

ludibrio habeo

JUGO:
,,;
,,;
,,; ,,; ,
, ., succus,succu
lus> Abundante en jugo: ,,
abundans succo.-Acto de sacar el
jugo: ,, succi expressio
De dulce jugo: ,, dulcem habens succum.- De jugo espeso
, ,, crassum
succum o humorem habens.- De poco
jugo: ,, tenui succo
praeditus.- El acto de exprirmi el
jugo: ,, succi expressio
El acto de sacar el jugo de un rbol
por incisin: ,, succi ex
incisa sarbore defluentis exceptio
Jugo exprimido de una planta: ,, succus expressus.- Extrado por incisin: ,,
id quod ex arbore incisa defluit et
excipitur.- Lo que queda (exprimido
el jugo) ,, quo reliquum est succo expresso.- Mala calidad de un jugo: ,, succus deficiens.- Que produce mal ju
go: ,, malum succum
producens.- Que tiene mucho jugo:
,, multum succum habens.- Que tiene poco jugo: ,, exiguum succum habens
Exprimir el jugo: in succum
redigo.- Sacar el jugo: ,
succum elicio.- Tomar jugo:
` succum duco et nutrior
Sin jugo: ,, succo carens

JUICIO: ,, judicium.Anticipado: ,, praejudicium.- Astuta maldad para pervertir los juicios (en los tribunales
de justicia): ,
, (---)
inpervertendis judiciis versuta improtas.- Citar a juicio: ,
, , ad judicium voco,in jus voco.- Comparecer
en juicio:
sisto me apud
judicem.- Defender un juicio: , .- Dilacin de juicio o vista de causa: ,,
deprecatio judicii.- Evitar comparecer en juicio: detrecto
judicium.- Falta de comparecencia en
juicio: desertum vadimonium.- Que ha de verse en segunda
instancia: ,, post apel
lationem
judicandus.REcto
e
ntegro ,, rectum judi
cium et incorruptum.- Sostener un
juicio contra un reo:
judicio contendo.- Capaz de hacer
perder el juicio,la capacidad mental
,, habens vim excutiendi mentem e statu.- Con juicio
con sensatez: ,
sane,caste.- De juicios rectos: ,, cuius judicia sunt recta
De mal juicio: ,, qui
sentit improbe.- Depravado: ,, pravum judicium.- Juicio,
opinin: ,,
opinio.- El
que est en su juicio: ,,
mentis compos.- El que no est en su
juicio: ,, qui non est
mentis compos.- Estar dotado de sano
juicio: sana mente sum
praeditus.- Estar en el sano juicio:
sana mente sum praeditus.-

JUGUETEAR: , ,
, , , ,
delicior,lascivio

JUGOSO: ,,; ,,
; ,, succosus,succulentus.- Muy jugoso: ,,
succo abundans
JUGUETE: ,,; ,

453

Estar privado de juicio:


mente captus sum.- Estar
sin juicio: insanio.Gustar de formar un juicio recto:

amo de rebus accuratum


judicium facere.- Haber perdido el
juicio: mente
emotum esse.- Justo: ,
timatio.- Perder el juicio,la cabe
za: , ,
desipio,emoveor mente.- Prdida de
juicio: ,,;
,, mentis excussio e suo statu
oblivio,dementia.- Perteneciente a
los juicios: ,, ad judi
cationem pertinens.- Perverso:
,, pravum judicium.- Preven
tivo: ,, praejudicatio
Privado de: ,,
mente
carens (tambin: magno animo praeditus).- Mentecato,falto de juicio:
,,
mente captus.- Que
afecta al juicio: ,,
mentem laedens.- Que est en sano
juicio: ,, mentis compos.- Que est en su juicio: ,
, mentis compos.- Que ha perdido la razn: ,, mente
perditus.- Que tiene algo perdido el
juicio: ,, qui leviter
desipit.- Que trastorna el juicio:
,, solvens mentem.- Re
cobrar el juicio: mentis sa
nitatem recipio.- Sacar de juicio:
oestro agito.- Sagrado:
,, sacrum certamen.Sin
juicio:
,,
sine judicio,afferate.Sin juicio (adj.): ,
insanus.- Sincero: ,,
sincerum judicium.- Trastornado de
juicio: ,, emotus
mente.- Estar fuera de juicio:

extra mentem sum> Falta de


comparecencia en juicio:
desertum vadimonium

justum judicium.- Juicio,opinin:


,,,; ,,
judicium.- Lleno de juicio:
,, mentis plenus.- No tener
entero el juicio: ,
insanio,non
sapio,omen
careo.Dictamen,opinin ,, exis
juge.- Carga que se pone sobre los:
,, onus jumentis impositum
JUNCIA,falsa juncia: ,
, falsa cyperus
JUNCO: ,,; ,,; ,,; ,, juncus,storea
Agudo: ,, acutus juncus.- Con muchos juncos:
,
profundos et densos habens
juncos.- De junco: ,,;
,,; ,,; ,, scirpeus,junceus.- Ms
grueso: ,, juncus crassior.- Marino: ,, jun
cus marinus.- Mata de: ,,
,, cespes totius junci.Tejido de: ,,
e
junco plexus
JUNIO: ,,; ,,
mensis junius.- Mes de los corintios,segn algunos: ,, men
sis corinthiorum
JUNO:`,; `,; ,,
Juno.- De Juno: `,, junonius.- Fiestas y sacrificios de
Juno: `, Junonis sacra vel
festa
JUNTA:
,,;
,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,
coetus,concio,conventio.Primera junta o sesin: ,, primus consessus.- Reunin de gente: ,,;`,,; ,, coetus,con
gressus.- Solemne: ,,
solemnis coetus.- Perteneciente a
las juntas solemnes: ,,
ad solemnes synodos sive congressus
pertinens.- Estar en la misma junta:

JUICIOSO: ,,; ,
,; ,, ()
mentis
compos, mentis sane
JUMENTO: ,, jumentum.- Do
mado: ,, jumentum sub

454

sum in eodem consessu.Asistir a la misma junta: eidem conctioni intersum.Celebrar,convocar junta:


conventum celebro, ad contionem voco
JUNTADO: ,,

-, ,-, ,-, ,-
,- (-), , , , , con
jungo,simul adduco,compingo,coagmen
to,admoveo,adjunto,adjungo,cogo,obsero.- Juntar a: .-,
- (-) juxta jungo.- Alrede
dor: undaqueque congrego.- Con: ,-,-
permisceo.- En uno: ()
aduno.- Hacer juntarse: coire
facio.- Juntado,unido: ,
(-) concretus

conjugatus

JUNTAMENTE,a la vez,a la par,junto


con:`,`, , ,
, ,-; ;
; , ,
, , , simul
una,pariter,una cum,junctim
JUNTAR:
,
,
,
, , ,-,
, , ,
-, , ,-
- (-), , ,
, ,
cohesin:
in unam
substantiam
conjungor.- En uno:
insuper convenio in unum
Que se junta,que se encuentra con
otros: ,,, convena

JUNTARSE: , ,
convenio,concurro.coo.- Juntarse a:
adjungor.- Con:
convenio.- En una sola sustsncia,por
Jove datus.- Hijo de: ,,
Jovis filius.- Pluvial: ',
Jupiter Pluvialis.- Que oye todo
(epteto pico): ,, panomphaeus.- Tutelar: '
tutelaris Jupiter

JUNTO a: (dat.); ,,
(acus.), , (acus.) apud,jux
ta.- Adv. ,, ,
- juxta.- Todo junto:
, universus,cunctus.- Juntado:
,, junctus,copulatus.- Es
tar junto a: adjaceo

JURADO: ,,; ,,
,, juratus,jurator (que
hace un juramento)
JURAMENTO: `,,,;
,,; ,,;
,, jusjurandum.- Comisiona
dos para exigir juramento:
legati qui ad exigendum jusjurandum mittebatur.- Dado que se ha
de prestar: ,, jusjurandum ante praestandum.- De alianza
,, jusjurandum foederis
Juramento con el que se confirma algo: ,, jusjurandum quo
qui quid confirmat.- Falso: ,, falsum tstamentum.- Fidelidad al: , ,,
jusjurando fidelitas.- Hecho legalmente: ,, sanctum jus
jurandum.- Obligado por: ,
,;,,,
jurejurando obstrictus.- Previo: ,, actio prius jurandi.Que pertenece al: ,, ad

JUNTURA: ,,;`,,;
`,,;`,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,,; , ,
,; , ,, commisu
ra, junctura, compages.- Unin:
,, junctura
JPITER: ,; (gen.),
,,, (gen. ) Jupi
ter.- Altisonante:
altisonans Jupiter.- Consejero: consiliarius Jupiter.Esttor o Conservador: ,,
', ' Jupiter
Stator.- Dado por: ,,

455

jusjurandum pertinens.- Que respeta


el: ,, jusjurandum co
lit.- Solemne:,, eximium
jusjurandum.- Sujeto al mismo juramento: ,, eodem jureju
rando obstricuts.- Juramento hecho
por los dioses: ,, jusjurandum a diis factum.- Exigir con
juramento,estrechar con: , , ad jusjurandum adigo,abstringo

religiosamente: sancte et
religiose juro Tomar las entraas de
las vctimas en las manos para
jurar:

exta
victimarum in manus sumo.- Que jura
en
falso:
,
,;
,, qui falsum jurat.Que jura mucho: ,
multum jurans.- El que jura en una
piedra: ,, qui ad lapidem
jurat

JURAR:,
(,,
), , ,-,, , ,
juro,sacramento
ago.Adems:
,-
insuper
juro.Afirmar
con
juramento:
, () jurando
affirmo.Antes:
-,
ante juro.- Con maldicin:
execrando juro.- Con
mentira,en
falso:,
,
,
,
,
pejero, falsum
juro,contrajuro,juramentum calumniae
praesto.- Juntamente: una
juro.- Mucho: dejero.- Por
lo sagrado:
sancte juro.Religiosa-mente:
religiose,sincere juro.- Santa y
JUSTICIA: ,; ,; ,
; ,; , jus
titia,jus.- Administrar justicia:
recte administro.- Citar o
acusar en justicia: () convenio.- Defender la..:
causam defendo.- Ejercer la
justicia:

justitiam
exerceo.- Hacer justicia:
judico.- Invocar la..: in
jus voco.- Juzgar con: juste
judico.Obrar
con
justicia:

juste ago.- Pedir en


justicia:
expostulo.Dis fastos ( en los que se poda ad
ministrar justicia) ,,
fastus dies.- Diosa de la: ,
, deae justitiae.- Ignorante de
la: ,, justitiae nescius.- Ms all de la:
praeter jus.- Pedir justicia: -

JURDICO: ,,; o
,, juridicus
JURISCONSULTO:
legis peritus

,,

JURISDICCIN: ,
,,
jurisdictio.- Que tiene
jurisdiccin: ,,
qui
litigat
per
se
ipsum.Tener
jusrisdiccin
propia:

propriam jurisdictionem habere


JUSTAMENTE: `, ,
simul,congruenter.- Hecho justamente: ,, juste
factum.- Justsimamente:
justissime
expeto.- Plaza de la justi
cia de Atenas: `,, Forum
Heliaea,ubi tribunal heliastarum se
debat.- Que se entrega a la: ,, qui dat poenas.- Que observa con religiosidad la: ,
, qui jura sancte colit.- Que
administra: ,, jus
administrans>
Ciudad
donde
se
practica la justicia:,
urbs in qua justitia viget> Practicar la: justitia exer
ceo
JUSTICIERO,en demasa: ,,
supra modum justus
JUSTIFICAR: , justifico,justum facio.- El que se justifica,con buenos pretextos:

,, speciosam probabilemque causam praebens

456

JUSTILLO: ,,

les: ,, qui juvenilia membra habet

indusium

JUVENILMENTE: `, ju
veniliter.- Obrar juvenilmente: juveniliter ago

JUSTIPRECIADOR:
,,
aequus in aestimando
JUSTO: ,,; `,,
,, ; ,,; ,,
; ,,; ,,
,, justus.- Lo justo:
`,, justum.- Accin justa:
,, justa actio.-Aman
te de lo justo: ,,
amans justi.- Como es justo:
, ut par est et decet
Confirmar que es justo:
justum esse confirmo.- Dentro de lo
justo: intra modum.- Deseo de
lo justo y bueno: ,,
studium aequi bonique.- En apreciar,
en valorar,tasar: ,,
aequus in aestimando.- Enteramente
justo: ,, omnino justus
Justo,de nobles sentimientos: ,,; , (-)
aequus.- Obrar lo justo y santo:
sancta et justa facio.Segn es justo:
ut par
est> Tener por justo: , aequum censeo

JUVENTUD:`,,;`,,; ,,; ,,; ,


; ,, juventus,juvenilitas,paucitas annorum.- Alimentar
en la juventud: eo in juven
tute alo.- Estar en la flor de la:
, , adolesco,
juvenilem aetatem ago.- Llegar a la
edad
juvenil,varonil:

virilem aetatem ingredior.- Pasar la


juventud al mismo tiempo:
juventutem simul ago.- Pasar la:
juvenilem aetatem ago
Perder la flor de la edad,de la juventud

florem aetatis
amitto.- Que va perdiendo el vigor
de la juventud: ,,, cuius
aetas defloruit
JUZGADO,curia: ,, curia
Lugar donde los magistrados juzgaban
,, locus ubi praesides judicabant

JUVENIL:`,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,, juvenilis
Hecho o dicho juvenil: ,
,, juvenile factum vel
dictum.- De rostro: ,, qui
juvenile est facie.- Edad juvenil:
,, juvenilis aetas
Juegos
juveniles:
,,
juvenilis lascivia.- Que conviene a
un joven: ,, juvenem
decens.- Que tiene miembros juveni
praejudico.- Con otro:
, una judico,
consideo.- De nuevo una cosa ya juzgada:
de re judicata
iterum judio.- En contra:
judico contra.- Examinar,juzgar:
expendo,judico.- Incua
mente:
, -,-
praeter aequum statuo.- Malamente:

JUZGAR:`, , , , , (,
, ,)
, , , , ,
, , , , , , ,
,
,
,
,
judico,puto,aestimo,censeo
existimo,dijudico.- Antes:
perperam judico.- Se debe
juzgar: existimandum est
Arte de juzgar: ,, ars
judicandi.- Apto para: ,,
criticus.- Difcll de ser juzgado:
,, difficilis judi
catu.- El que es juzgado otra vez:
,, qui iterum judica
tum.- Lo que ha de juzgarse: -

458

,, existimandus.- Malo para juzgar: ,,


qui
sentit improbe.- Que juzga con otro:
,,;
,,
qui una sedet.- Que juzga con
rectitud: ,, recta dans
judicia.- Que juzga: ,,
arbiter.- Que puede juzgar: -

,, qui habet vim opinandi.Juzgarse a s mismo,no sujetarse a


juicio extrao: me ipso
judice utor.- Fcil de juzgarse: ,,
arbitratu facilis

459

,,,;
,; u,, laboriosus
industrius,operosus.- Muy: u,,, multum laboriosus

L,Ll
LABERINTO,lugar con muchos caminos y
vueltas ,u, labyrinthus.- Semejante al: u,,
labyrintho similis

LABRADO,tierra de.. ,, terra jugerum


LABRADOR ,,; ,u,
,,; u,,; ,,; ,u,; u,,; ,,u;
,,; ,u;
,,; ,,u,
qui terram exercet,agricola,terrae
arator.- Labradora: ,,
villica

LABIO ,,; ,, labrum.- Pequeo: ,,


u, labellum.- Que tiene largo
labio: ,, cui longum
est labrum.- Que tiene grandes
labios: ,, magna habens
labia.- Que llega hasta los bordes o
labios: ,, ad labra
usque pertingens.- Parte prominente
de los labios: ,-
u, labrorum pars prominens.- Extremidades: ,, labiorum
fines ultimi.- El de labios gruesos:
,-,u,; ,,
(),,, cui crassis
labris est,labeo.- De labios prominentes ,,; ,
, qui est labiis prominentibus
De labios pequeos: ,,
cui tenue labrum est.- De labios
o bordes agudos: ,,
acutis labris.- Comisuras de los
labios:
u,,
labiorum
commisurae.- Apretarse los labios:
labra distorqueo.- Cerrar
los labios: labia comprimo.- Extender los labios: u labra protendo.- Labios grandes y
espesos: ,, profunda
habens labia.- Unin de los labios:
,,; ,u, labriorum commisura
LABORABLE
laborem

,,

aptus

LABRANZA ,, aratio.Que pertenence a la labranza: ,,,


ad
arationem
pertinens.- Que precede a las labran
zas de las tierras: ,,
praecedens arationem.- Sacrificio
que preceda a la labranza de las
tierras: ,,; ,
, sacrificium quod ante arationem fiaebat
LABRAR ,,
aro.- Capaz de labrarse:
, cui colit potest
LACAYO ,,; ,u,
,, pedisequus,assectator
LACEDEMONIO ,,;
,; , lacon,lacedaemon,lacedaemonii.- Partidario de
los lacedemonios: ,,
,, studiosus laconum
LACERADO ,,; ,,
dilaniatus

ad

LACERAR `,`,u,-,
,,,,
,,,,
, lacero,dilanio

LABORIOSAMENTE laboriose
LABORIOSIDAD ,,
, industria

LACNICA (regin del Peloponeso)


,, regio peloponuensis

LABORIOSO ,,,,,,

459

LACRIMAL, grndulas lacrimales `,, locus in oculis unde


manant lacrymae

LACNICAMENTE laconice.Halbar lacnicamente: u laco


nice loquor

LACTACIN u,u,,
lactatio

LACNICO,ser.. brevis sum


in loquendo

LACTAR
,u,
lacto,lactesco

LACONISMO ,, laconismus
Amigo de laconismo: ,,
breviloquus

LCTEO ,,; ,

,,; ,,;
,, lacteus.- Va Lctea:
,u, lacteus circulus in
coelo

dum genitus.- Que tiene fuerza de


ladrar: ,, habens vim
latrandi
LADRIDO `,,; `,u,;
`,,; ,,; ,,; u,,; ,
, latratus,gannitus.- Voz onomatopyica: , vox ficta latratum canis exprimens

LADERA ,,; ,,:


,,; ,u, latus
montis,pes montis,pars montis ascen
dens.- Puesto en la ladera de los
montes: ,, al latera
montis positus.- Que habita la
ladera de los montes: ,u,
, latera montium habitans

LADRILLO ,u, later.- Ladri


llo pequeo: ,,; ,u, laterculus.- Molde del
ladrillo:
,u,
lateris
forma.- Fabricar,hacer: ,
u lateres fingo.- Hecho de
ladrillos: ,, a lateribus confectus.- Hacer de ladrillos:
e lateribus conficio.- Que
lleva los ladrillos: ,,
; u,, qui lateres bujulat,qui lateres trahit.- Fabrican
te de ladrillos: u,,;
u,, qui lateres fingit
Fabricacin de ladrillos: u,,; u,,;
, laterum fictio.- De ladrillo:
,,, lateritius
Conducir ladrillos: u lateres traho.- A manera de:
in medum laterum

LADO u,, latus.- De seis


lados o caras: u,, sex
latera habens.- Que tiene cuatro
lados:
u,,
quatuor
latera habens.- Que tiene tres
lados: u,, tria latera
habens.- Puesto al lado: u
, circum latus poisitus.- Que
est al lado,al costado: u
,, qui latera stipat,
qui est a latere.- Que tiene iguales
lados: u,, aequa latera
habens.- Que tiene muchos lados: u,, multa latera habens
LADRADOR , latrator
LADRAR `,`,`,`,
`u,`,,u,
,,,,
, latro,adgannio,oblatro.Antes: ante allatro.Apto para ladrar: ,,
ad latratum aptus.- Con voz quebrada
` latro fracta voce.- Mucho: u
oblatro.Nacido
para
ladrar: ,, ad latra-

LADRN ,,;
,
,; ,,;,,
,,; (),; ,u
; ,,; ,u,; ,
,,; ,u,; u,,; ,,; ,,
,,,; uu,,; u,,; u,, spoliator

460

u; , nocturnus fur.- Nocturno,que penetra cavando las paredes: u,u, fur nocturnus.Oculto: ,, praedo furtivus.- Ladrn que va solo: ,
u, latro solitarius.- Propio de:
,,
praedatorius.Que
reprende a los ladrones: ,, fures arguens.- Sacrlego:
u,, sacrilegus praedator.- Ladrn y ladrona: ,u,
fur; ,,u,u
,u,,; ,,
fur foemina,raptrix,praedatrix,spo
liatrix

fur,latro,raptor.- Accin contra los


ladrones de vestidos: ,u,
actio in fures vestium.- Capitn
de: ,u; ,,;
,,u,
praedonum
dux,princeps furum.- Cogido in fraganti: ,,, manifesto
in
furto
deprehensus.Compaa de ladrones: ,u,
agmen latronum.- Cosa de ladrones
,,
praedatorius.De
caminos: ,u,; u,,
viarum incessor.- De capas:
,u, qui laenas furto subducit.De sagrado: ., sacrorum
depeculator.- De vestidos:
u, praedator.- De vctimas sacrifi
cadas:
,,
qui
haedos
mactatos seu victimas furatur.- Inve
terado: ,, antiquus fur
Matador de ladrones: ,
praedonum interfector.- Nacido de
ladrn:
,,,
fure
patre natus.- Nocturno: u
; ,, lippus,gramiossus.Ser lagaoso: ,,
gramia laboro,lippio.- El estar lagaoso: ,, lippitudo

LAGAA ,,; ,,; ,


,; ,,; ,, gramia,
lippitudo.- Tener lagaas:
lippio
LAGAOSO ,,; ,,
,,,; ,
stagnum maris.- Que anda por las
lagunas: ,u, qui per
paludes graditur.- Que habita,que
pace en las lagunas: ,,
in locis palustribus habitans vel
pascens.- Que nace en las: ,, in loco palustri nascens

LAGAR ,, cella vinaria.Prensa del lagar: ,, torcular.- Lagar (molino de aceite):


,ou,t trapetum.- Pren
sa del molino o del lagar: ,,,; ,, torcular.Piln,depsito o cuba de un lagar o
molino: ,, lacus praeli torculari.- Ninfas de los lagares: ,, nynphae torcularium

LAGRIMA u,u,; u,,


; u,u,; ,, lacryma.- Lagrmas: , lacrymae.-Lagrimita:,u, lacry
mula.- Amante de las lgrimas: u,u; u,u,, amans
acrymarum.- Baado en: ,
, lacrymis suffusus.- Derramando lgrimas: u lacrymis effusis.- Derramar lgrimas: u
u effundo lacrymas.- Deshecho
en lgrimas: u,u,, effusus in lacrymas.- El que derrama
lgrimas: u,
, lacrymas stillans.- Que deja
caer lgrimas: u,,
lacrymis stillans.- Que derrama
lgrimas dulces: uu,u,u;
uuu,, dulces lacrymas
fundens> Que derrama muchas lgrimas

LAGARTIJA ,u,; ,,
, lacerta.- Semenjante a la: u,, lacertae similis
LAGARTO ,u, lacertus; ,-,u, (qui cum serpentibus pugnat).- Verde: ,
, viridis lacerta
LAGO u,, lacus.- Cercano
al mar: ,u, lacus prope
mare.- Martimo: ,,

461

LAMENTABLE ,,; ,,
,,; u,,,
u,,; u,u
,,; ,, ();
,,; ,,;
,,; ,,
; ,, lamentabilis,
querulus,luctuosus,deflendus

u,, lacrymabundus.- Que


excita las lgrimas: u
, lacrymas ciens.- Rebosar en
lgrimas: u lacrymis exundo
No contener las lgrimas: modum lacrymis non pono
LAGUNA `,,;u,,;
,,; ,,; ,
,; ,, lacus,lacuna
palus.- Criado en lagunas: ,,, in palustribus nutritus.- Que crece en las
lagunas: u, in paludibus
crescens.- De laguna: ,,
palustris.- El que trabaja en las
lagunas (pescador): u,,
in paludibus laborans,picator.Formar una laguna: restagno
Inmediato a una laguna: ,
, juxta paludem situs.- Pequea
,u, parva palus.- Que
gusta de las lagunas: ,
paludibus gaudens.- Que tiene el
aspecto de: ,, stagno
similis.- Situado a orillas de una
laguna: ,, ad paludes
situs

LAMENTACIN u,; u,
;u,,; ,,
,u,; ,u,; uu,,; ,, lamentatio,luctus,ejaculatus
LAMENTAR `u,`,,,,,
lamentor,ingemere,defleo
LAMENTARSE ,,
,,,,,-,-; ,
,u,,,,,,
lamentor,ploro,defleo,ejulo
Lamentarse algo: sublamentor
Con gemidos: comploro.Con lgubre voz: lubrica
voce lamentor.- Lamentarse con:
u simul lamentor.- Dbilmente: u exili voce lamentor
Juntamente: u una lamentor.- Sobre manera:
vehementer ejulo.- Tristemente: exili voce lamentor.- Propen
so a: ,, propensus ad
lamentandum

LAGUNAR ,, lacunar
LAGUNOSO ,,; ,,
,, lacustris,palus tris
LAMBDA,de figura de lambda ,, formam habens litterae L

,, quae lambitur.- Quitar


lamiendo: , lamben
do aufero.- Sorber lamiendo: lingo canum more

LAMENTO u,,;u,
; ,-,, lamentatio,lamentum.- Resonar los lamentos
por todas partes: lamentis circumsono
LAMEPLATOS,goloso ,, catillo,nidoris appetens

LAMIA,monstruo quimrico (rostro de


mujer hermosa y de dragn) ,,
lamia

LAMER ,,,
,, perlambo,delam
bro,lingo,lambo.- Alrededor:
,,- circumlambo.La parte superior: in summa
parte lambo.- La que se lame:

LMINA ,,; ,
u, lamina,foliolum.- Cubierto de
lminas: ,, laminis
obtectus.- Dctil: ,,;
,, lamina ductilis.- Redu-

462

sancio de trabajar en las lanas: ,, defatigatio ex assiduitate lanificii.- Trabajo de las


lanas:
,,
lanificium.Cardada: u,u,u,
; ,, lana carpta et pexa
Copo de lana: ,u, lanae flo
ccus.- Cubierto de lana,que lleva
lanas: ,, laniger.- Cubrirse de lana o vello:
lanugine aut pilis obducor.- De
lana: ,,, laneus
Ejercer el arte de trabajar la lana:
u lanificium exerceo.- El que
trabaja
en
lana:
,u,
lanificus.- El que trabaja o trafica
en lana: u,, qui lanificium exercet.- Estar cansado de
trabajar en las lanas: lanificio lassesco.- Faja de lana: ,
u, laneum redimiculum.- Grasa de
la lana: ,,; ,, oesypus,lana sordida.- Hmeda: ,
, lana succida.- Limpiar la lana
con la yerba saponaria: u
ope radiculae expurgo lanas.- Merca
do de lana: ,-,u,
forum lanarium.- Lana o hilos de
color de jacinto: ,u, lana aut fila hyacinthino coloreimbuta.- Obra de lana trabajada: u
,, ex lana elaborata opus.Perteneciente al trabajo de la lana:
u,, ad lanariam artem pertinens.- Lana prensada: ,, lana coacta.- Prensar
lana: constipo.- Propio para
preparar las lanas: uu,,
habens vim
lanae apparandae.Que lava la lana: ,u, qui
lanas
lavat.Que
se
ha
de
trasquilar:
,,
pellis
tondenda.- Que tiene fuerza de
compactar la lana: ,,
habens vim densandi lanam.- Que
tiene hermosa lana: ,,
pulchrum vellum habens.- Que tiene
lana de oveja: ,, ovi-

cido a lminas: ,u,; ,, in laminas solutus


LMPARA ,u,,; ,
,,; ,,; ,, vas
fictile,lucerna,lampas.- Accin de
encender la lmpara: u,,;
u,, lucernarum accesio.Donde se guardan las lmparas: u,, lychnorum repositorium
Fabricante de: u,, qui
lucernam fabricatur.- Fiesta de las
lmparas: u,uu,,
dies festus in quo noctu lampades
inceduntur.- Llevar lmparas encendi
das: lampades fero.Portador de lmparas: u,u
,u, qui lucernas gestat.Perteneciente a las lmparas: u,, ad lucernam pertinens
Que enciende la lmpara: u,
u, qui lychnum accendit.- Que
tiene siete lmparas: u,
septem lucernas habens.- Que
vende lmparas: u,u, qui
lucernas vendit.- Que vive a la luz
de las: u,, qui vivit ad
lucernas
LAMPARILLA u,,u,
lucernula
LAMPARN ,u, panus
LAMPAZO (yerba) ,u, lappa
minor
LAMPIO , depiles
LAMPREA (macho) ,u,;
u, myrus.- Hembra: ,,
myraena
LANA ,,u,; ,,
; ,,; ,,;,,; ,u, lana,vitta.- Amante de trabajos de lana:
,,
amans
lanificii.Arrancada de las piernas de las
ovejas: ,, lanae spolia.Arte de beneficiar la lana: ,
u,, lanificium.- Canllam lanam habens.- Que tiene mucha
lana: ,, lanosus.- Que

trabaja en lanas: ,,, qui,quae lanificio laborem

463

impendit.- Suciedad de las lanas y


de las ovejas: ,,
u,; ,, sordes in avium
lanis,sordes lanarum et ovium.- Trabajador de la lana: u,
lanifex.- Trabajar en lanas: ,-; , u
lanas tracto.- Vedija de lana: ,u, floccus.- Vendedor de
lana: ,u, lanarum venditor.- Vender lana: lanas
vendo.- Vestido de lana: ,u,u, vestis lanea

LNGUIDO ,, languens
LANUDO ,,,
,,,
; ,,, laniger
lanatus,lanuginosus,lanam gerens
LANUGINOSO ,,;
, lanuginosus
LANZA ,,; `,,,
`,,; ,,; ,u
,,; ,,; ,,
; ,u,; ,u,;
,;
,,;
,u,;
,, hasta,lancea.- Armado
de lanza: ,, septem
hastis instructus.- Armado de pesada
lanza: u,, gravis a
cuspide.- Armado de: ,,
,,; ,u, hastatus.- Batalla con: ,,
pugna quae fit hastis.- Cabo de la
lanza para clavarla en tierra: u,, cuspis in imo hastae
ferro transversa.- Lanza con punta:
`, hastae mucronatae
Contera de la lanza: ,u,
hastae cupis quam terrae infigimus.De larga lanza: u,-,u,
latam habens lanceam.- De los
lacedemonios: ,, sarissa.De madera de fresno: ,,
hasta fraxinea.- De sauce: ,
-, hasta saligna.- El que
lleva lanza macednica: ,
, sarissam ferens.- Extremo de
la lanza: u,, hastae extremi
tas.- Armado de infausta lanza:
,, qui funestam hastam habet.- Fabricante de: ,,
lancearum
fabricator.Herido con: ,, hasta
concussus.Herir
con:

hasta ferio.- Hierro de la lanza:


,, cuspis hastae.- Hierro
fijado al extremo opuesto de la
lanza: ,u, ferrum extremo
hastili praefixum.- Que lleva pica,
lanza: ,, qui contum
gerit.- Lengeta de la lanza: u,, cuspis hastae.- Manejar

LANCERO u,,; u,
u, satelles.- De a caballo: ,, qui ex equo jaculo
pugnat.- Escuadrn de: ,,
agmen hastatorum
LANCETA ,u,; ,
u,; ,u,;u,
; u,u, scalprum,id quo
vena seccatur,pugio,scalpellus
LANCHA ,u,; u,u,
navis parva,lembus
LANGOSTA ,,; u,
; u,,; u,
,; u,, locusta.Ave que se alimenta de langostas:
u,, avis vescens lacustis.- Especie de langosta: ,
,; ,,u (bro
chus), ,-,u (cum serpentibus pugnans) lacustae species
Que se pone en las hojas: ,
, locusta foliis insidens
LNGUIDAMENTE u,,, remisse,languide
LANGUIDECER , langueo,
languesco.- Que hace languidecer:
,, habens vim languescendi
LANGUIDEZ ,,; ,
, mollities.- De cuerpo: ,, languor.- Con languidez:
languide

464

una fuerte lanza:


tractare validam hastam.Muerto a lanzazos: u,,
hastam interemptus.- Mutilada:u,, hasta mutilata.- Peque
a: ,u, lanceola.- Poderoso en la lanza: ,u
hastipotens.- Que evita el golpe
de la lanza: u,u, fugiens
hastae cuspidem.- Que lleva lanza:
de bronce:,u, aeream,ferream hastam habens.- Que lleva lanza
LANZADERA ,, radius textorius

,, hastam gerens.- Que


tiene lanza de oro: u,
, auream lanceam habens.- Temible por su lanza: ,,, hasta furens.- Tener
la lanza enristrada: u
hastam amento teneo

LANZADO contra el que arroj ,, remissus in vibrantem

LARGO ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; u,u,,
; u,u,u; ,,
,u, longus,promissus.-Lar
go y delgado: ,, imbecillus.- A lo largo: ,
prolixe,prorrecte.- A todo lo largo,
a lo largo y a lo ancho:
extente.- Algo largo: ,,
longiusculus.- Como medio estadio
`,, stadii mensuram
exaequans.- De cuarenta codos de
largo: u, quadraginta cubitorum.- De cuatro dedos
de largo: u,, quatuor digitos habens.-De tres palmos
de
largo:
,,
tres
spithamas longus.- Igualmente largo:
,, aeque longus.- Ms
largo que la otra parte:
, altera parte longior.- Ms
largo: ,, longior.- Muy
largo: ,,
,; u,, (capaz de
llevar diez mil nforas) ,
,; ,,; ,
,; ,u,,
,; ,, praelongus,lon
gissimus,prolongus.- Largo por su
naturaleza: u,, qui sua
natura longus est

LANZADA,muerto de una
, hasta caducus

LARGAMENTE , longe

LANZAMIENTO `,,, pro


jectio,emissio
LANZAR , , ejaculor
emitto.- Con anticipacin:
projicio.- Que se lanza por la mitad
(vg. una lanza): ,, a
media parte vibratus
LANZARSE con mpetu ,
ruo,prosilio,se injicere cum impetu
Contra,sobre: se injicere
LAPA ,, concha petrae adnascens,lepas
LAPIDACIN u,, lapidatio
LAPIDAR , lapido
LAPIDARIO ,u,; u,,
; ,u,; ,
,; ,u,; ,
u, lapicida.- Taller de lapidario:
,, lapicidina
LAPDEO ,,;
,,,;
lapideus

u,

,,;
,,

LAPISLZULI ,u,, lapis


LAQUESIS (parca) ,, Lachesis

LARGUEZA,que da con largueza: ,, omnia largiens

LARES lares

465

lidios en la lascivia: u,u lydorum lascivia imitor.- Mujeres


lascivas: u, mulieres
libidinosae

LARGUSIMAMENTE longissime
LARGURA ,, longitudo
LRICE ,, larix.- Planta:
,, laris pumila

LASCIVAMENTE , lasci
ve.- Juguetear lascivamente: u una lascivio

LARINGE ,u,; u,,


gula,guttur,larygx.- Inflamacin
de la laringe: u,, angina
LARO (ave) ,u,;
(),,u, larus

LASCIVO ,,; ,,; ,u,; ,


,; ,,; ,,u, (),,,,; ,u,; ,u
; ,u,; ,,; ,u,; ,;,
u,,; ,,, salax,
lascivus,libidinosus.- Muy: ,u, (adj.masc.) valde libidinosus.- Entregarse a los placeres
lascivos: rei venereae
vaco.Hom,bre
lascivo,sensual:
,-,u, lascivus,libidi

,u

LASCIVAMENTE,bailar.. u
lascivire
LASCIVIA ,,; ,,; ,,; u,
,; u,,; ,,
lascivia,salacitas,veluptas venerea.- Con lascivia: lascive
Dado a la lascivia: ,u,
in venerem effusus.- Imitar a los
nosus.- Por la embriaguez: ,, ex vino lascivo.- Ser
lascivo: libidinosus sum

,, fragellum
habena.De
correas
para
los
esclavos: `,`,; ,,, flagrum ex corio.- De
correas: u,, flagrum loreum.- Pequeo: u,u, par
va scutica.- Ltigo y sonido del
ltigo:
`,`,-,
scutica,sonus scuticae vibratae.Hacer avanzar a golpe de ltigo:
virga incitare

LASERPICIO,primeras hojas del.. , prima silphii folia


LSTIMA
,,,;
,, commiseratio
LASTRAR , saburro

LATN,en latn: ` latine.Hablar en latn: ` latine


loquor

LASTRE de las naves: `,`,


,; `,, saburra
LATERAL u,u, lateralis
LATICLAVIA u,,; ,
u, praeclava,laticlavium

LATITUD ,,; ,
; ,,; ,,;
u,,; ,, latitudo

LATIFOLIO (rbol) u,u,


latifolium

LATO ,, latus

LATIFUNDIO,posesin de muchas tierras : u,, latifundium

LATONA (madre de Apolo y Diana)


(,) Latona.- Hijo de: ,, Latonae filius,filia

LATIGAZO,sonido del ,,
crepitus ex ictu fragelli

LATONERA,arte de latonera: u
,, ars aeraria.- Taller de:
,,; u,u,

LTIGO u,,; u,,

466

,,
lauri
comestor.Comerciante de: ,u, lauri mercator.- De laurel: ,
,; ,, laureus.- De un
verde hermoso: u
laurus pulchre virens.- Llevar el
laurel: laurum gero.Lugar plantado de: ,,
lauretum.- Perteneciente al: ,,,; ,, lau
rens,laurinis,ad laurum petinens.Que goza del: ,, lauro
gaudens.- Laurel rosa: ,u,
nerium.- Semejante al laurel: ,, laurus similis.- Fruto
del laurel: ,u,; ,
, lauri fructus,laurina bacca.Sombreado de laurel: ,,
lauris umbrosus

aeraria officina
LATONERO u,,; ,u,; ,u,; u,
, excusor,aerarius faber.Perteneciente a los latoneros: u,, pertinens ad fabros
aerarios.- Trabajo del latonero:
u,, aeris tractatio
LATROCINIO ,,; ,,; u,,; ,,, latrocinium,spoliatio,grassatio
LAUDABLE ,,

,;
,, lauda
bilis,laudandus.- Muy laudable: ,, maxime laudabilis
LAUDATORIO ,,; ,, laudatorius

LAUREOLA(planta) ,, lau
reola

LAUREADO ,,,
laureatus

LAVADERO u,, lavacrum


LAVADO u,,;u
,; ,,; u,u,
;
,,;
,,;
u,, elutus, lotio,lotura
collutio.- Acto de lavar: ,
, lavacrum.- Bien lavado:u,, bene lotus.- En agua: u,, aqua ablatus.- Lo que
se paga por el lavado: ,

LAUREL ,,; ,u, laurus.- Alejandrino: ,,; ,,


laurus
alexandrinus.Accin de llevar el laurel: ,, lauri gestatio.- Adornado
con: ,,,, lauris ornatus,lauriger.Consagrado a Apolo: ,,
Apollini sacra.- Comedor de laurel
u, quod solvitur pro lotura.- No
lavado: ,,; ,,
illotus.- Tres veces: u,
, saepius elutus
LAVANDERA,lavandero: ,
; u,,; ,, lotrix.- `u,, lotor
LAVAR ,,,,,,,,
,-,,,
,,,,,
,,,,,,,, lavo,abluo,proluo,col
luo,eluo,mergo.- Ser lavado:

467

lavor.- Los vestidos:


lavo vestimenta.- A la vez: u
simul lavo.- Accin de lavar lo bajo
u,, subluvies.- Acto de
lavar con agua caliente: u
, lotio in aqua fervente.- Agua
sucia despus del lavado: u,
, eluvies,aqua sordida ex eo
quod eluitur.- Al mismo tiempo:
u simul abluo.- Algo: aliquantum lavo.- Antes: prius eluo.- Apta para: u,, apta ad lavandum.- Apto
para: u,,; u,,
aptus ad lavandum.- Bien: circum lavo.- Con leja la
ropa: lavo nitro.- Con:

colluo.- Lavando:
lavando.- Desear lavar: u,u lavare cupio.- El que lava los
paos: ,,u, qui pannos lavat.- El que lava: u,
, lotor.- En vasija de madera:
u in alveolo ligneo lavo
Enteramente: perluo.- Lebrillo para lavar los pies: ,, lavandis pedibus pelvis.Lo bajo: subluo.- LO que se
emplea para lavar: u,,
id quo quis utitur ad colluendum
Medio lavado: `u,, semilotus.- Que no se lava fcilmente:
u,, indelebilis.- Recin lavado: u,u,
, recens lotus.- Ser ha de lavar
u lavandum est.- Ser lavado:
immergor

LAZARILLO
ferens

,,

caecum

LAZO ,,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,;
u,; ,,; ,
,; ,,; ,u,
,,; ,,; ,u,; ,, laqueus,
vinculumdecipula,nexus,pedica.- Cogido en lazo: ,, illaqueatus.- De caza: ,,; ,u,; ,,; ,
,; ,, rete venartorium,
pedica.- Enredar con lazo: laqueo implico.- Para cazar aves:
,,
laqueus
capiendis
avibus.- Pequeo: ,u, parvum vinculum.- Que conecta una cosa
con otra: ,, vinculum
Retorcido:
,,
vinculum
contortum

LAVARSE,acto de lavarse las manos:


,u,; ,,
;,, manuum ablutio.- Con
agua caliente: u calida
lavor.- Junto a: , juxta lavor.- Las manos: ,- manus lavo.- Vaso para
lavar las manos: ,-,u
gutturnium

LEBRATO ,u,; ,,u, lepusculus


LEBRILLO u,,; u,
; u,,; ,u,; u,u, pelvis

LAVATIVA u,, per


clysterem infusio,in jectio.- Instru
mento para poner una: ,u
instrumentum quo medicamentum utero infunditur.- Poner una:
per clysterem infundo

LEBRUNO ,,;,
,; ,, leporinus
LECHAZO (cordero lechal)
-,,u,
nefrens
(que no tiene an dientes,que no
puede masticar)

LAVATORIO ,,; ,,
; u,,u,
,
u,,; u,, lavacrum,lavatio,lotio

LECHE ,,; ,,;


,,; ,u, lac.- Abundante en: ,,;
,; u,,; u,, lacte abundans.- Agria:
,, lac acidum.- Alimen
tar con leche: , lac-

LAXANTE ,,; ,
laxans
LAXO ,,; ,,; ,, laxus
to.- Beber leche: lac
bibo.- Convertirse en leche:
lactesco.- Cuajada: u,

, lac in caseum coactum.- Dar


leche,de mamar: u lacto.- De
leche: ,, lacteus.- Estar

468

,,; ,u,; u,,;


u,,;
,,; ,
u, lectus humilis.- Camas de hojas
apretadas: ,, tori ex
frondibus stipatis.- De comedor:
,, accubitus.- De hier
bas o follaje: ,,;
,u, stibadium.- Pequeo: ,, lectulus.- Nupcial:u
, nuptialis thalamus.- Para
recostarse: ,, torus discubitorius.- Apetecer el lecho:
lectum sive accubitum appeto
Clavado al lecho: ,, lecto affixus.- Compaera de lecho: u,, lecti consors.- Compaero de lecho: uu,u,,
qui,quae simul cubat.- De un ro:
,, fluminis alveus.- Del
lecho: e lecto.- Pertenecien
te al lecho: ,, ad lectum
pertinens.- Guardin del lecho: ,,; ,, qui
strada custodit.- Pequeo:
u,; ,, lectulus.- Pies
del lecho conyugal: ,,
fulcrum tori.- Provisto de cinco
lechos:
,,
quinque
lectis instructus.- Que comparte
lecho con otro: `,,
eodem cubile utens.- Que participa
del mismo lecho,consorte:
, ejusdem lecti particeps,conjux
Que tiene cuatro lechos:
, quatuor lectos habens.- Reclinarse en el: u lecto incumbo.- Sin lecho: ,, non
stratus

hinchada,llena de leche: tumeo,distentus sum.- Exprimir


el jugo lcteo de un rbol cortada
la corteza: succum lacteum
arboris inciso cprtice expirmo.Falta de leche: ,, lactis inopia.- Que se alimenta de
leche: ,, lacte vescitur.- Hacerse leche:
latesco.- Imitar la blancura de la
leche: candorem lactis
imitor.- Lleno de jugo lcteo:
,, lacteo succo refertus.Lleno de leche: ,, lacteus.- Que parece leche: ,
, lac referens.- Apto para leche:
,, lacti recipiendo
aptus.- Como leche: ,,
lac referens.- Alimentado con
leche: ,,,-,, lacte nutritus.- Portador
de leche: ,, lactis
exportator.- Que bebe leche:
,u,; ,, qui lac
potat.- El que hace cosas con
leche,confitero: u,,
lacticiniorum confector.- Que tiene
leche: ,, lac habens
Util para aumentar la leche:
,, lacti generando utilis
Que tiene color de leche: (u,u) lacteum colorem habens.- Semejante a la leche: ,,
lacti
similis.Que
carece de leche: ,, qui
caret lacte.- Que no ha cuajado:
,, qui in caseum coagula
tum non est.- Tener abundancia de
leche:
,
lacte
abundo.- Tener leche: u,
u lac habeo

LECHN,cerdo de leche ,u,;


,u,;
,,,;
,,u,; ,u,
; ,-,
,u, lactens porcus,porcellus,
subrunus foetus,porcellus subrunus

LECHINO,algodn o hilas que se pone


en
las
heridas:
,u,;
,,; ,, linamentum
vulnerarium; linteum carptum quod
vulneribus inditur

LECHONA ,, tenera sus

LECHO ,,; ,u,


,u,; ,,;
,; u,,; ,,; ,,; ,u,;
lectus,cubile.- Bajo,pobre:

LECHUGA ,,; ,
; ,,; ,,
,, lactuca

469

LECTURA ,,; ,
, lectio; id quod auditur.Gustar de la lectura:
cupidus sum legendi.- Simultnea:
u,, quae simul fit
lectio

LECHUZA ,,; ,,;


u,,; u,,; u,,; ,,; u,,
noctua,nyctikorax,ulula.- Parecido a la: u,, noctuae
speciem gerens.- Voz de la lechuza:
vox noctuarum

LEER ,,, lego.- Antes:

LECTOR ,u, lector


praelego.- Con otro: u
,u
simul
lego.Deseoso de leer: ,,
studiosus legendi.- Digno de leerse:
,, legendus.- Leerlo todo:
, perlego.- Mal:
,-,- perperam lego.- Que se ha de leer:
legendum.Volver
a
leer:
relego.- Ledo: ,
, lectus

legislatores pertinens
LEGISLAR
instituo

legem

LEGTIMAMENTE ,
,, recte,
legitime
LEGTIMO ,,,
,; ,,; ,,
legitimus.- Pasar por legtimo: legitimus habeor

LEGACIN,embajada
,,;
,u,, legatio

LEGO ,, laicus

LEGADO,embajador
,u,;
u,,u legatus.- De paz: u,u, caduceator.- Envo recproco de legados: ,,
intercessio legatorum

LEGUMBRE ,u,; ,u,


; ,u,; ,,,; ,; ,,; ,u
legumen,olera,olus.- Compra de
legumbres: ,, leguminum
emptio.- Comprador de legumbres: ,u, leguminum emptor.- El,la
que vende legumbres: ,u,;-,, qui,quae legu
mina vendit.- Legumbres mezcladas:
,, permixta legumina.Nuevas legumbres: ,u, nova
legumina.- Producir legumbres: olera produco.- Recoger las
legumbres: olera decer
po.- Recoleccin de: ,,;
,u,;
,,
olerum collectio.- Semejante a las:
,,,,
olerum
naturae
similis,legumini
similis.- Legumbre silvestre: `
, olus silvestre

LEGAL ,, legalis
LEGIN ,,,; ,
; ,, legio,cohors
LEGIONARIO ,, legionarius.- Soldado legionario: ,u, miles legionarius
LEGISLACIN
,,
legis
constitutio.- Buena legislacin: ,, optimus legum status.Ser socio en la legislacin: u in legibus ferendis socius
sum
LEGISLADOR ,,; ,
,; ,u,; ,u
; ,, legum lator,conditor; legislator.- Perteneciente a
los legisladores: ,, ad

LEJANO ,,,; u,, longiquus,longe longiquus


Ms lejano: ; ,

470

,,,,, ,
,

,,,
longissime.- Situado ms all del
austro: ,, super,ultra
austrum positus.- Tan lejos de:
, `, `, `,
, ` tantum abest ut

, longius ante (adv.); longior.Ms y muy lejano: ,,;


,, longior,longissime
distans
LEJA ,,,; u,
, lixivium,perluvium.- Adulterada: u,u, falsum lixivium

LMNOS (isla) , Lemnus


LEJOS u,,,
,,,,
,,,,,, (adv.con gen.) procul,longe.- De lejos: ,
`,`,,,
,,,
ex
longinquo,eminus,procul.- A lo lejos
,,,,,,, procul,eminus
longe.- Ms lejos: ,
; ,
longius.- Muy lejos:
,, multilinguis.- De
suave lengua: ,, lae
vis lingua.- En forma de: ,
, linguae formam habens.- En
lengua comn: communi
lingua.- Inmediato a la lengua:
,, id quod est circa
linguam.- La punta de la lengua:
,, linguae pars extre
ma.- Perteneciente a la: ,
, ad linguam pertinens.- Puesto
bajo la lengua: ,, sub
lingua situs.- Que no contiene,
reprime la lengua: ,
qui linguam cohibere nescit.Moderar la lengua: linguae modum facio.- Cortar la lengua:
linguam incido.- Que
tiene larga lengua: ,,
linguam extensam habens.- Que
tiene lengua ancha: ,
qui latioris lenguae est.- Que
tiene mala lengua: ,,
qui est malae linguae.- Que tiene
muchas lenguas: u,, decies millenas linguas habens.- Raz
de la lengua: ,-,
caro quae linguae inferiori subnectitur.- Refrenar la lengua: -

LENA ,, laena
LENGUA ,,; ,,,, lingua.- Lengua de buey
(planta):
,,
herba
quaedam.- De cuatro lenguas: ,-,, quadrilinguis.- De
diversa lengua: ,
,, diversae linguae est.De lengua dulce o discurso suave:
,, suavem linguam vel
orationem habens.- De muchas lenguas
u linguae impero.- Impedimento
de la lengua: u.u,
linguae praepedimentum.- Semejante a
la lengua: ,, similis linguae.- Suave de lengua: `,, lingua suavis.- Tumor
bajo la lengua: ,u,; ,,;
,u,
tumor,abcessus,turbercvulum sub lin
gua.- Volubilidad de la lengua:
,, linguae volubilitas
LENGUADO (pez) ,, solea
LENGUAJE `,,; ,,
sermo.- Agradable y gracioso:
,,
facetus sermo.- Bello
lenguaje: ,, elegans sermo.- Conciso en el: ,, linguam habens precisam
De spero lenguaje: ,,
asperi sermonis.- De lenguaje
desenfrenado: ,,, qui est oris effraenati
Defecto del lenguaje: ,,
vitium sermonis.- Discurso elegante
adornado: , oratio
elegans.- Educado,urbano,corts:
u,, urbanitas in sermone

471

utor.- Usar lenguaje extranjero: u peregrina lingua utor.- Usar


lenguaje florido: verbis utor ornatis.- Usar lenguaje
pomposo: sesquipedalia verba projicio.- Que usa lenguaje pompo
so: ,u; ,
,, qui ampullosa verborum vel grandibus verbis
utitur.- Vano y ftil: `,,
vanus,futilis sermo>Corruptor de len
guaje,como los habitantes de Solos:
, qui Solis in urbe Ciliciae habitabant vitiose loquentes

El mismo lenguaje: u,,


idem sermo.- El que usa un lenguaje
suprfluo: ,, sermo-ne
superfluo
utens.Elegancia
de
lenguaje: ,, sermonis urbanitas.- Excelente en el:
,, disertus.- Figurado,tropolgico: ,, per
tropos figurata oratio.- Gracia en
el lenguaje: ,, venustas sermonis.- Identidad,igualdad
de lenguaje: ,, convenien
tia vocis.- Novedad en el lenguaje:
,, sermonis novitas.Estilo correcto en el lenguaje: ,, recta locutio.- Obsceno en el lenguaje: u,,
Qui sermones turpes habet.- Tener un
lenguaje indecente: u impudent i sermone utitur.- Persuasivo:
,, sermo persuasorius
Propiedad de lenguaje: u,
, proprietas sermonis.- Lenguaje
propio del hombre de bien: ,,
bono
viro
conveniens
sermo.- Que tiene un lenguaje extrao,no
comn: ,, qui
peregrina lingua utitur.- Que usa
del mismo lenguaje: ,-
, eadem lengua utens.- Que usa
un lenguaje variado: u,
, vario sermone utens.- Usar de
lenguaje algo extrao: aliquantum peregrino sermone utor.Usar de lenguaje vulgar:
communi sermone utor.- Usar el mismo
lenguaje: eadem lingua
, lenimentum.- Adj.: ,,; ,, aptus ad
leniendum

LENGECITA ,, lingula
LENGETA ,u, lingula.Construir lengetas de flautas: lingulas fabricor.- Arte de
hacer lengetas: ,,
lingulas in tibiis fabricandi ars.Construccin de: ,,
lingularum in tibiis fabricatio.Fabricante de: ,, lingularum in tibiis fabricator.- Que
tiene ancha lengeta: ,
, latam cuspidem habens
LENIDAD `,,,
,,; ,u
, lenitas hominis nunquam irascen
tis> Con lenidad: , leniter
LENITIVO ,,,
ticulatus.- Semejante a la lenteja:
,, lenticulae similis
LENTISCO
,u,
lentiscus.Aceite de lentisco: ,u,
lentiscinum oleum.- De lentisco:
,, lentiscinus.- Flor del
lentisco o de la encina: ,
flos lentisci vel ilicis.- Fruto
del lentisco: ,, lentisci
bacca.Parecido
al
lentisco:
,, lentiscum referens.- Que
masca
lentisco:
,u;
,,,
qui
lentiscum
mandit

LENOCIDIO ,, lenodidio
LENTAMENTE ,u,,
,,u,u,-
tarde,lente,gradatim,quiete
LENTEJA ,,; ,u,
u,, lens,lenticula.- Cocimiento
de lentejas: ,, ptisanarium ex lentibus confectis.- Cruda
,, lens cruda.- Hecho de
figura de lenteja: ,, len

472

do con: u,, ligno permixtus.- Montn de lea:

; ,, trues lignea.- Que


corta lea: u,, qui ligna
secat.- Util para cortar lea:
u,,
aptus ad secanda
ligna.- Que lleva,transporta lea:
,,,
qui
ligna
comportat.- Que vende lea o coscojas:
u,,
qui
ligna
vendit.- Recoger lea: ,u colligo ligna.- Lea seca:
,u, cremium

LENTITUD ,,; ,
, tarditas,lentitudo
LENTO ,,,;
,,; ,, (,
; , tardior,tardissimus)tardus,mo
rosus,non faciendo magnos progressus
Hacerse lento: pigresco.Pesado de piernas,lento: u,
u,u () tardipes.- Que anda
apoyado en un bastn: ,,
lentus,qui baculo innitens
incedit.- Ser lento: tardus
sum

LEADOR u,; u,u,u,,


, (),u,,
; ,,; u,,
,,; u,,; u,,; u,u,u,
; u,, lignator,calo,qui
arbores secant.- Leadora: ,
, lagnatrix

LEA `,,; ,,; ,


, ligna.- Abundante en lea: ,,;u,u,,,, in materia luxurians.Acarreo de lea: ,, lignorum convectio.- Acopio de lea o
ramaje seco: u,, aridorum virgultorum collectio.- Arte de
cortar lea: u,u,,
ars lignoria.- Corta de lea:
,u,,
lignatio,lignorum
sectio.- Cortar lea en los bosques:
,u
ligna
in
silvis
caedo; ligna incido,congrego.- Provi
sin de lea: u,, lignorum
collectio.-Coger lea: u,u ligna peto.- Acarrear lea: u ligna conveho.- Acarreador de:
u,, qui ligna convehit.De lea: u,,; u,
,,, ligneus.- Acopio de
lea u,, lignatio,lignorum collectio.- Destreza en cortar
lea: ,, lignorum seccandorum peritia.- El que acarrea lea
,, qui ligna convehit.Escasez de lea: u,, lignorum inopia.- Hacer mucha lea: u silvesco.- La accin de cortar
lea: `,, ligna conveho.Llevar lea: ,, ligna fero.- Lo que pertenece
a la corta de lea: ,,
ad ligna secanda pertinens.-Mezclau,; u,u,; ,u,

LEERA u,, locus ubi ligna


ponuntur
LEO
,,;
,u,;
,u,; ,u,; u
u, lignum.- Leos: ,,,;
,, ligna.- Convertir en
leo:
u in
lignum
verto.Convertirse
en
leo:
u
lignesco.- De naturaleza de leo:
u,, ligni naturam habens
Hecho de un solo leo: u,
ex unico ligno factus.- Pequeo:
u,u,u, parvum lignum
LEOSO u,, lignosus
LEOCUTEA o Matuta (divinidad de la
luz de la maana) u Leocothea
LEN , (); (Ac.
,, leo.- A manera de len:
leonum more.- Cachorro de
len: ,,; ,

catulus leonis.- De cabeza de len:

473

,,
leonis
caput
habens.- De len: ,,
,,, leoninus
De naturaleza de len: u,
ad leonis naturam accedens.- Len
hormiguero (insecto): u,
, leo formicarius.- Matador de
leones:
,,
leonis
interfector.- Muerto por un len:
,, leone occisus.- Que
cuida de los leones:
, leonum curator.- Que lleva un
len: ,, qui leonem
fert.- Que pelea contra un len:
,,; ,u,
contra leonem pugnans.- Segn los
leones:

leonum
more.Semejante a un len: ,,
leoni similis.- Len solitario: u,, leo solitarius.- Len
enorme: u,, leo ingens
Vestido de piel de len: ,, leonis pelle pro veste indutus.- Leona: ,, leaena

leprosum reddo.- Hacerse leproso:


,,,
leprosus fio
LESIN ,,; ,
; ,,; u,, laesio,vulneratio,quod mutilatum est
LESIONADO ,, laesus
LESNA ,u,; ,u,
;
`,u,;
u,,;
,,; ,,
,,u,; ,,,; u,u, subula
LETAL ,,; ,,
,,, letahlis,
lethifer
LETANA ,, supplicatio
LETARGO ,,; ,,
,u,; ,,; ,
, veternus,lethargia,somnus pro
fundus.- Estar en un profundo letar
go: veternoso sopore opprimor

LEONINO ,,; ,, leoninus

LETRA
,,,;
,u, littera.- A la letra

ad
verbum.- De siete
letras: ,, septem
litteris constans.- Escrito en letra
pequea: ,,
minutis litteris scriptus.- Que
consta de cuatro letras (nombre de
Dios entre los hebreos) ,u, quatuor litteris constans
Que gusta de las letras simples: ,, qui gaudet tenuibus litteris.- Usar la letra M muchas
veces: u litteram M crebrius
itero.- Uso excesivo de la letra M:
u,, crebrior M iteratio
Ignorancia de las letras:
, litterarum ignorantia.- Aficin
a las letras: ,, studium
litterarum.- Aficionado a las bellas
letras: ,, qui bonis
studiis gaudet.- Amante de las
letras: ,,
studiosus litterarum.- Amar las

LEOPARDO u,,; u,u,; ,u,; ,


,, lupus pardus,pardium,pardalis
LEPORINO ,,; ,
,; ,-,,; ,, leporinus
LEPRA ,,;-,,; ,,; ,,
,u, vitiligo,lepra.- Bueno
contra la lepra: ,, ad
lepram tollendam aptus.- El tener
lepra:
,,
leprositas.Especie
de
lepra:
u,u,
morbus quidam.- Padecer lepra: ,
elephantiasi vel
grandine laboro
LEPROSO ,,; ,,
,, grandinosus,leprosus
Estar leproso: , leprosus sum.- Hacer leproso:

474

letras: amo litteras.Ensear las letras: litte


ras doceo.- Estar dedicado a las
bellas letras: honestis
studiis deditus sum.- Odiar las
letras: bonas litteras odi
El que odia las bellas letras,la
instruccin: ,, qui odit
bonas
litteras,doctrinam.Ser
aficionado a las letras:
studium litterarum teneor

LETRINA ,,; u,,


letrina,seccessus

LEVADURA u,,; ,,
fermentum.- Mezclada con: u,
fermentaceus.- Hecho con levadura
u,u,; u,, fermentatus

tus stat.- En contra: contra surgo.- Hacer levantar: ,u,u


una
consurgere facio.- Hasta el cielo:
ad aethera fero.- Junto
con: u una tollo.- Levantar
sobre la espalda: in tergum
sustollo.- Por la parte opuesta:
, ex adver
so attollo.- Primeramente:
prius attollo.- Ser levantado en
alto: u, erigor in
altum.- Ser levantado:
attolor.- Levantarse: ,,,u,,, (), ,,,,
,,,,u,,-,
erigor,surgo,assurgo,insurgo,attollor.- A la vez: u,u,u,u
una,simul exsurgo.- A manera de palo
o clava: u instar clavae
fastigium edo.- Acto de levantarse:
,, assurrectio.- Antes del amanecer: ante
lucem srugo.- Antes:
prius exsurgo.- Contra: u,-
u,,,, insurgo in.De dormir: excitor somno.- De maana: mane surgo.Del asiento: ,,
e sede surgo.- El que se levanta en
alto desde el suelo: ,,, sublimis e solo in alto
assurgens.- Levantars en contra: insurgo.- En obsequio de
alguien: ,,

LEVA ,, militum,virorum
delectus.- Militar: ,,
delectus exertitus.- Levantar levas,
quintas: viros colligo. Que hace levas o levanta un ejrcito
,u, qui exercitum colligit

LEVANTADO ,,; ,
,; ,,; ,u,
,-,, erectus,
editus.- De la tierra: ,
, ex humo sublatus.- Tener
levanta
do: , supra aliquid
attollo
LEVANTAMIENTO ,,; ,, exaltatio,sublatio.- Ac
to de levantarse de la cama,del
asiento: ,, surrectio.En alto: ,,; ,
,; u,, levatio
LEVANTAR ,,,,,,u,,
,,,,
,,,u,u
,u,,,,u sustollo,attollo,levo,
arrigo.- A manera de una torre: u turris instar erigo.- A la vez:
uu,u,uu
simul
extollo.- A lo alto: ,,,,,,, in sublime tollo,in
altum elevo.- Algn tanto: ,u aliquantum sublevo
Apto para levantar: u
, aptus ad excitandum.- Con: u
u una sublevo.- El que est
levantado: ,u, qui erec-

475

assurgo honoris causa.Hacer levantarse al mismo tiempo:


u simul exsurgere facio.Hacer levantarse juntamente: u una exsurgere facio.- Hasta
el cielo: in coelum me
attollo.- Juntamente en contra de:
u una consurgo in.- Muy
de maana: ,-,
surgo diluculo.- Para salir:
exsurgo.- Primero: ,,-
prius
insurgo.- Que no se levanta mucho
del suelo: ,, humilis,non
multum a terra assurgens

LEVTICO u,, levticus


LEXICGRAFO ,, lexicographus
LEY `,,; ,u,;
u,; ,,; ,,
; ,,; ,, lex
Leyes: ,; ,, leges.- Plesbicitum ,
plebiscitum.- Admitir la ley: legem admitto.- Aadir leyes
sobre leyes: alias leges
aliis adjicio.- Cantar las leyes:
leges cano.- Confron
tar dos leyes: leges ex
adverso lego.- Ensear buenas leyes:
bonis legibus instituo.- Formar layes con otro: u
simul leges pono.- Proponer
nuevas leyes en vez de las antiguas:
veteribus legibus obrogo
Publicar la ley: ,-

LEVE ,,,; ,
,; ,, levis
LEVEMENTE ,, , leviter.- Con la punta de los
dedos: summis tantum digitis
LEVITA,sacerdote judo u,u,
levita
legem fero.- Publicar una ley
contraria:

contrariam
legem fero.- Ser regido por buenas
leyes: bonis legibus regi.Convencin internacional para juzgar
en su pas y segn las leyes de su
pas a un hombre acusado en el
extranjero: ,,
, internationalis conventio ad
aliquem judicandum in regione eius
secundem leges eiusdem regionis.Buenn sistema de leyes: ,,
optimus legum status.- Conforme a
la ley: ,, legibus consentaneus.- Contrario a la ley: ,, nefarius.- Custodio de
las leyes: ,, legum
custos.Defensor
de
la
ley:
,,; ,, defensor,legum custos.- Discrepancia
de la ley: ,, discrepantia
a lege.- Doctor de la ley:
,
u, legis doctor.- Exento de
leyes,no sujeto a dar cuentas:
uu,, solutus legibus.Institucin de la ley: ,
institutio legis.- Instrudo en

las leyes: ,;
, legum peritus.- Intrprete de
la ley: ,,; ,
legis interpres.- Ley justa: ,, justa lex.- Libro donde se
registran las leyes y edictos:
,u, liber ubi leges et
edicta inscribebantur.- Observancia
de las leyes: u,, legum
observatio.-Pergaminos para escribir
la ley: u,, phylacteria.- Profesor de ley o de derecho:
,u, profesor juris.Que goza de buenas leyes: ,
qui bonis legibus utitur.- Que
habla de las leyes: ,u,
qui de legibus confabulatur.- Que
se gobierna por malas leyes:
,, malis legibus utens.- Que
viola las leyes: u,, qui
leges violat.- Repeticin de la ley:
u,u, repetitio legis
Sancin de la ley: ,,
,, legis sanctio.Sin ley: sine lege.- Sujeto a
la ley: ,, subjectus
legi.- Tabla triangular para escri-

476

bir las leyes: ,, tabula


triangularis in qua leges inscribebantur> Tablas de las leyes: ,
u, tabula legum.- Violacin de la
ley: ,, legis transgressio

LIBAR ,,,
,,,
, libo.- Vaso en que se
libaba el vino: ,,
poculum.Libacin:
,,
libatio

LIBACIN u,,,;
,,; ,,; ,u,
,,; ,,,; u,
libamenta,libamen,libatio.Accin de rociar las libaciones
sobre las vctimas: ,
perfusio hosiae.- Esparcir libacio
nes sobre las vctimas:
perfundo.- Apto para libaciones:
,, aptus ad libationes.De los sacrificios: ,, immolatorum libamina.- Donde
se hacen libaciones con slo agua:
,u, ubi aqua sola libatur.- Hacer libaciones: u,u oleo aquae permixtum perfundo.Especie de libacin con higos y
nueces que se hace sobre los
esposos,los esclavos y los esclavos
nuevos:
u,,
species
libationis in qua effunduntur fici
vel nuces in sponsos,noviciosque
servos.- Participante de la libacin
,u, libaminis particeps
Vaso para hacer libaciones: ,
, ; ,u, vas libaminis
dicatum.- Libado ofrecido tres veces
,, ter libatus

LIBELO u,, libellus


LIBERACIN `,,u,u,,; ,, assertio in libertatem,manumissio,liberatio
LIBERADO,digno de ser.. u,,
solvendus,liberandus
LIBERADOR ,, assertor
LIBERAL ,,; u,,; ,,
,., ,, liberalis,munificus
Mostrarse liberal,generoso: liberaliter exhibeo.- Ser libe
ral,generoso: hospitalis
sum
LIBERALIDAD ,,; ,, liberalitas,in magnis dandis liberalitas et munificentia.Prevenir con: liberaliate
praevenio
LIBERALMENTE , liberaliter,prompto ad donandum animo

LBANO ,u, Libanus (monte


de Siria)
la libertad: ,, amans
libertatis.- Con toda libertad
aperte.- Conceder la liber
tad: u,u,u libero.- Dar juntamente la libertad: uu una vindico in
libertatem.- De gobernarse a s
mismo por sus propias leyes: ,, libertas suis vivendi legi
bus.- Libertad de hablar: u
,,, libertas loquendi.- De obrar: u,,
libertas agendi.- Desear la libertad
liberari cupio.- El que

LIBERAR ,u, ,,-, libero,dimitto,absolvo.- De la prisin por


fianza: u fidejussione e vinculis libero.- Lo que libera: u,,; u,, liberatorius.- Librarse: liberare cupio
LIBERATORIO u,,; u,
, liberatorius
LIBERTAD u,,; u,,; u,, libertas,libera potestas.- Amante de

477

toma demasiada libertad para hablar:


u,, effrenantam in
dicendo libertatem usurpans.- Gozar
de libertad de hablar: u libere dico.- Igual libertad
para hablar: ,, aequa libertad loquendi.- Libertos lacnicos
(ilotas espartanos que obtenan la
libertad a condicin de servir de
marineros): liberti
laconici.Puesto
en
libertad:
,, manu missus.- Ser
puesto en libertad: in
libertatem asseror.- Vindicacin a
la libertad: , assertio liber
tatis.- Tomarse la libertad: u mihi potestatrem assumo

LIBERTO ,u,; ,u
manu missus,libertate donatus.Libertos lacnicos (ilotas esparta
nos a quienes se condeca la libertad a cambio de que sirviesen como
marineros): libertini
laconici
LIBIA ,, Lybia.- De Libia:
e Lybia> Habitantes de Libia
de enormes pies(que se hacen sombra
con los pies) u,,
, umbram pede sibi fiaciens
LBICO u,, lybicus
LIBDINE insaciable ,-,
; ,, insatiatia libido

LIBERTADOR `,u.;`u,,
;`,,; u,,; u
,,; u,,; ,
, liberator.- Libertadora: ,, liberatrix

LIBIDINOSO ,,; ,,; ,,; ,u,; ,,; ,


,u, (,),,u,
,u,; ,,, libidinosus.- Libidinosa: ,
libidinosa.- Relativo al comercio
carnal: uu,, libidinosus

LIBERTAR ,,,
,,, libe
ro,servo,vindico in libertatem,seligo.- Libertarse: ,-u emer
go (de una situacin embarazosa).Ser libertado: ` liberor.Usurpar la libertad: u
libertatem usurpo

LIBONOTO,viento sudoeste ,
u,; ,, libonotus
LIBRA (peso,medida) ,,; ,,
libra.- De cinco libras:
, , quinque librarum
Media libra: `,u, selibra.- Nacido bajo el signo de Libra:
u,, sub Libra natus

LIBERTINAJE darse al.. in


libidinem ruo.- Malgastar en el
libertinaje: per luxum
profundo.- Vivir ern el libertinaje
como los corintios:
vitam degere mor3e corinthiorum

LIBRADO ,, ereptus.-Digno
de ser librado: u,, solvendus,liberandus

LIBERTINO (esclavo a quien se ha


dado la libertad recientemente,o
hijo de esclavo) u,,
libertinus.- Hijo de liberto: u
,, libertinus.- Admitido
recientemente en el pueblo: ,, recens inter populares
ascritus.- Perdido,corrompdo,entredado al libertinaje: ,,
u,
(
,,
superl.)
libertino

LIBRAR `,`,, libero,vindico.- Capaz de librar


`,, liberandi vim habens
Lo que libra: u,,; u,, liberatorius

LIBRARSE effugio

LIBRE ,,,,u,,u,

478

,, concinnatio

,,; u,
; u,,; u,
,; ,,; u
,; ,, qui sui juris
est; non impeditus,liber; qui agit
libere,liberalis,liber.- Cuyos hijos
son libres: u,-,,
qui procreat filios liberos.- Demasiado libre en el hablar: ,u,, nimis liber et audax in
loquendo.- Desembarazado: u,
, liber,non impeditus.- Enteramente libre: ,, pror
sus liber.- Que habla y obra como
hombre libre: u,, qui
agit vel loquitur libere.- Quedar
libre: u absolvor.- Ser
libre: meo jure vivo

LICENCIA ,, venia.- Que


tiene licencia absoluta o permiso
hablando de soldados: u,,
veniam habens
LICENCIARSE del ejrcito:
a militia dimittitur
LICENCIOSAMENTE licenter.Vivir licenciosa,desvergonzadamente:
u unam intemperantem et
libidinosam vitam ago.- Vivir licenciosamente: , luxurior
LICEO ,u, lyceum,ludus sive
schola

LIBREMENTE ,,u
solutorie,suan sponte,expedite
El que obra libremente: u,, libertatem prae se ferens
Hablar libremente: libenter loquor

LICIA, hecho a estilo de Licia:


u,, lycio opificio factus.- Nacido en: u,, in
Lycia genitus
LCITAMENTE licite

LIBRERO ,, librarius

LICITAR liceor

LIBRO ,u,; ,u,;


,u,; ,; u,u
,;
,,;
,u,;
,,; ,,
,, liber.- Libro pequeo:
u,,; ,,,u,; ,,
,u,; ,u, libellus,codicillus.- Librillo plegable: u,u, libellus plicatilis.- Amante de los libros: ,, amans librorum.- Conteni
do de un solo libro: ,,
uno libro contentus.- Cubiertas
de los libros: ,, librorum tegumentum.- El que guarda los
libros como sepultados: ,
u, qui libros quasi sepultos
tenebris servat.- Poner seales en
los libros: u ceram illino
libris.- Untar con cera los libros:
u ceram illino libris.- Ven
dedor de,mercader de: ,
,u, bibliopola,venditor librorum> Composicin del libro:

LCITO ,u,; `,u,;


,,; ,, fas,
licitus.- Es lcito: , licet.-Ser lcito:, licere,fas esse
LICTOR `,,,u,
; ,`,,;
`,u, lictor,flagellum ferens,qui virgas gestat.- Cargo de
lictor,de llevar las fasces o varas:
u,,
munus
gestandi
fasces.- Llevar las fasces: `
fasces gesto.- Ser lictor,llevar
delante las fasces: `u anteo cum fascibus
LICUAR , liquo,liquefacio.- Del todo: prorsus liquefacio.- Que no se: ,,
non liquescens
LIDIA,regin del Asia Menor u,
, Lydia

479

Cayado con que se hiere a las


liebres en su caza: ,
,u, pedum quo lepores feriun
tur.- Comida de liebre: ,
leporum esus.- Criar liebres:
lepores alo.- Perteneciente a
las liebres: u,, ad
lepores pertinens.- Liebrezuela: -

LIDIO ,,; u,, lydius.- Imitar a los lidios: u


lydorum lasciviam imitor
LIEBRE u,,; ,,;
,,, lepus.- Accin de
herir las liebres: ,,
leporum percussio.- Carne de liebre:
,,u, leporina caro
,u, lepusculus.- Que mata
liebres:
,,
leporum
interfector o interfectrix.- Que
tiene pies de liebre: u,u,
u () pedes leporinos habens.Vivero de liebres: ,u,
vivarium ubi lepores nutriuntur

LIGARSE coo
LIGERAMENTE ,,
leviter
LIGEREZA u,,; ,,
; ,, levitas.- Aventajar
en ligereza: celeritate
vinco.- Como nios: ,,;
,,
levitas
qualis
infantium.- De pies: ,,
pedum celeritas.- Igual a los
vientos en ligereza: ,,
par celeritate ventis

LIENDRE ,, furfures capitis,lens


LIENZO ,,; ,,
linteum.- Sutil,fino: ,u,;
,, tenue,subtile linteum.Muy
fino:
,u,
byssus.Pedazo de lienzo: ,u,;
`,, linteolum

LIGERO ,,; ,,;


,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
, (levis similis avibus), ,,; u,,; u
,; ,,; ,,;
u,,; ,,; u,,; u,,; u,u,; (,,
; ,), ,,; u,,; ,,
celer,pernix,festinus,velox.- Te
nue: u,, levis.- Vano:
,,, vanus.- Algo lige
ro: u,, aliquantum levis
De cascos: ,, homo versa
tilis.- De pie: u,,,;
u,u,; uu,u,u,
(), ,,; ,,
; uu,u,u()> Ms
ligero: ,,, celerior.- Que tiene rodillas o pies
ligeros: u,, cui velocia sunt genua.- Sobremanera ligero:
,, praeter modum lae

LIGA ,,; ,u, viscum


LIGADO ,,,; ,, constrictus,alligatus.Alrededor:
,,
circum
alligatus.- Estar ligado:
dependeo
LIGADURA ,,; ,
, ligamentum
LIGAMENTO ,,u,;
,,; ,u, ligamentum,illigatio,facturas
subligans
LIGAR ,,-,,,,,
alligo,ligo,revincio.- Accin
de ligar: ,,, religatio,ligatio.- Fuertemente:
firmiter ligo.- Ser juntamen
te ligado u,u
simul religor

480

LIMITADO por todos sus lados ,,; ,,, suis


finibus terminatus
LIMITAR definio.- Reducir a
ciertos lmites: circumscribo.- Que limita: ,,
finitivus.- Que tiene poder de poner
lmites o definir: ,,
habens vim indicandi o definiendi

vis.- A la ligera: propere


LIGURINO,de Liguria u,u,,
ligur
LIJA (pescado) `,, squatina
LIMA ,, lima.- Pequea: `,`,u, parva lima

LMITE `,,; `,u,;


`,,; ,,; ,,
,u,; ,, limes,
finis.- Punto de partida para los
carros en las carreras: ,u,
,, carceres.- Circumscrito a
sus
lmites:
,,
limitibus
suis
circumscriptus.Echar fuera de los lmites,desterrar
extermino.- El que pone
lmites: ,,, limites statuens,finitor.- El que traspa

LIMADURA `,`,,;
,, scobs.- Limaduras de
hierro: u,, ramentum
LIMAR `,`, ,
, lima erado,limo
LIMITACIN ,,; ,
, finitio,praefinitio
LIMITADAMENTE definite
sa sus lmites: ,,, qui
fines suos transiliit.- Encerra
do en sus lmites: ,,;
,,,
suis
finibus
terminatus.- Exceder los lmites:
ultra mldum excedo.Fijar lmites: definio.Incluir dentro de los mismos lmites
u intra eosdem fines contraho
Marcar los lmites: termino.Piedra que seala el lmite:
terminalis lapis.- Que preside
los lmites: ,,; ,, ad limites positus,terninalis.- Que sale fuera de los
umbrales,que traspasa los lmtes:
,,
superegrediens,
transultans.- Que seala el lmite:
`,, terminalis.- Reducir a
sus lmites: suis finibus
circumscribo.- Salirse fuera de los
trminos,de los lmites sealados:
constitutum cursum egredior
Separar con lmites: suis
limitibus finitum separo.- Situado
fuera de los lmites: ,,
extra limites situs.- Traspasar los
justos lmites: superegredior> Reducir a ciertos lmites,limi
tar: circumscribo

LIMTROFE ,,u,,,,; ,, finitimus,conterminus,vicinos limites habens.- Ser limtrofe


u confines sum
LIMO ,, limus
LIMOSNA ,,; ,,
; ,, eleemosyna.- Reco
ger limosna de puerta en puerta: stipem colligo.- Cantar de
los
que
pedan:
,,
carmen quod cantabant stipem corrogantes.- Repartir limosnas de comida
frustulatim distribuo
LIMPIA (sust.) ,, purgamentum
LIMPIADERA ,, strigil
LIMPIADIENTES ,u, dentium expolitor
LIMPIADOR ,u, obstersor
LIMPIAR ,,,,u,-,,,,,u,-u,-,,-

481

do: prius diluo.- Limpiarse antes: ante purifico


Que limpia,que sirve para limpiar:
,; ,, detersor,detersorius,expurgandi
vim
habens.- Raspando: ,
abrado.- Tierra que tiene
la propiedad de limpiar: ,,,; ,, terra apta
ad detergendum.- Util para limpiar:
u,, habens vim nitidum
faciendi

u,,,,-
,,,,,
,,u,-u
,,-,u
-,,,
u,-,,
,,,,,,u,u
,,,-,u,
-,,-,,u
,u,,,,
,,, eluo,expurgo,
abstergo,emungo,abluo.Acto
de
limpiar: ,, detersio.- Ade
ms: insuper detergo.Antes: , ante
det ergo.- Con esponja: ,
, spongia abstergo.- El
que limpia o lava: u,,
,; ,; ,
, mundator,lustrator,defaecator
Limpiar por encima: detergo
in summa parte.- La accin de
limpiar: ,, detersio.- La
suciedad: ,, sordes expurgo.- Lo que se limpia
`,, id quod abstergitur
Los granos: , frumentum vanno mundare.- No limpiado: ,, non detersus.- Penetran
do: tergendo penetro.- Por
todas partes: ,
,,, circumquaque abstergo.- Primero:
praepurgo.- Primero baan
tus.- Poner limpio: nitidum reddo.- Que difcilmente puede
ser limpio: uu,, qui
difficulter ablui potest

LIMPIEZA ,,
,u,,; u
,;
,,,;
,,; u,u,;
,,; ,, lotura,puritas,mundities,purgatio,abstersio.Aficin a la limpieza: ,
studium munditiae.- Amante de la
limpieza:
,,
amans
munditiae.- Conservar la limpeza:
munditiem servo.- De manos:
,, purgamentum manuum.Lo que se paga por la limpieza:
,u, quod solvitur pro lotura
LIMPIO ,,,
,u,,; ,
,
;
u,,;
,u,, (non sordidus) limpidus,detersus,mundus,purga-

Pirmero del linaje: ,u,


generis auctor.- Buscar los progenitores del linaje: avos
recenseo.- Ser contado entre los
miembros del linaje:
enumeror in gente.- Investigacin
del origen del linaje:
,;
,,
generis
recesio

LINAJE ,,;,u,; .,; ,u, genus,progenies.- Buen linaje: ,,


felicitas sobolis.- De bajo linaje:
,, obscurus,innobilis.- De
buen linaje: ,,;

,,; ,, generosus,
ingenuus,innatus.- Humilde: u,
, obscuritas.- Jofe o autores del
linaje: , generis parentes.- Nacido de un mismo linaje:
,, eodem genere ortus.-

LINCE u,u,,; ,,,


lynx.- De lince: u,, lynceus
LINDAMENTE a lepide
LINDAR confinis sum

482

u, linum corrumpens.- Que parte


manojos de lino: ,, qui
lini fasciculos diffindit.- Tejedor
de lino: ,u, lini textor.Tejido
de
lino:
,,;
,,, lino con
textus.- Vestido de lino,tnica de:
,,; ,,; ,, sindon,amictus ex lino,
tunica lintea

LINDERO ,u,; ,,
sepes cum palis,finis
LINDO ,, venustus
LNEA ,,; ,, linea
Con lneas de diversos colores: ,, variis coloris lineis distinctus.- De lneas negras:
,,
nigras
habens
lineas.- Grabado de varias lneas:
,,
lineis
variis
distinctus.- Lineas puestas unas en
frente de otras,paralelismo:
,, rerum ex adverso positarum inter se ratio.- Lo que consta
de cinco lineas: ,,
quinque lineis constans.- Que es las
mismas lneas: ,, qui
est earumdem lenearum.- Que tiene
muchas lneas: ,,, multas lineas habens.- Semejante a la lnea: ,,
lineae similis.- Sealado con muchas
lneas:
,,
multis
lineis distinctus> Estacada,lnea o
cordn que se usa de obstculo para
algo (vg.caza): ,, indago,series

LINOSIRIS (planta)
herba quaedam

u,,

LINTERNA
,,u,;
,, ; ,, vas fictile
laterna,facula
LQUEN ,, lichen,arborum
impetigo
LIQUIDAR,convertir en lquido ,,,,,,
, liquefacio,liquo
LQUIDO
,,;
,,;
,,; u,, liqui
dus,liquor.- Cualquier lquido: ,,; ,,, liquor
humor.- Fcil de convertirse en
lquido: ,, liquabilis.- Ha
cer muy lquido: admodum
liquefacio.- Que corre velozmente:
u,u,u,
celeriter
fluens.- Que fluye en abundancia:
,u, humor abunde fluens.Sacado de cualquier cosa: u,,
humor expressus quomodolibet.- Supr
fluo
:
,u,;
,u,
humor superfluus

LINEAL ,, linealis
LINEAMIENTO ,, lineamentum
LINFTICO `,,
,, lymphaticus
LINO ,u,; ,,;
,; u,u, linum.- Atado
con lazos de lino: ,,
lineis laqueis perditus.- Crudo:
,u, linum crudum.- De
lino fino: ,, byssimus.Elaboracin del lino: u,,
lini elaboratio.- Hecho de lino: ,,; ,, ex lino factus.- Que malea el lino: ,
ratus.- Onomatopeya para parodiar el
sonido de la lira (indecl.):
onomatopoeia
qua
sonitum
lyrae
scurriliter imitabatur.- Vencedor
aclamado con el grito de :

LIRA ,u,; ,u,;


,,; ,,; u,
u,;
,,;
,,;
,, barbiton,lyra,chelys,testudo.- Construdo a los sonidos de
la lira: u,, lyra compa
,u, victor clamore
celebratus.- Arte de tocar la lira:
u,, lyram pulsandi ars.Cantar con la lira: barbito cano.- Cantar y tocar al mismo

483

tiempo la lira: psallo et


voce simul cano.- Canto de la lira:
u,,;
,,
lyrae
cantus.- Canto de lira sin otro
acompaamiento ,,
nudus citharae cantus.- Clavculas
de la lira: ,u, epithonium
chordarum.- Templar las cuerdas de
la
lira:

verticillis
chordas lyrae vel citharae intendo.Con muchas cuerdas en la lira: ,, multas habens chordas
Constructor de liras: u,,
u,, qui lyras concinnat.Cuerda de la lira: u,,;
,, intestinum,fides lirae.El que canta bien con la lira:
,, lyra suaviter canens.El que canta con lira: ,
qui barbito vel lyra canit.- Hbil
en tocar la lira: ,, habens artem psalllendi.- Inventor de
la lira: u,, lyrae inven
tor.- La cuerda ms alta de la lira:
,, summa chorda in idibus.La que sabe tocar la lira: ,
, psaltria.- Las cuerdas de la
lira:
,,
fides,ium.Multitud de cuerdas en la lira:
u,, multitudo chordarum
in lyra.- Pequea: ,u, parva
lyra.Pulsacin
de
la
lira:
,,
lyrae
pulsatio.Sonido de la lira: ,,
,, sonus lyrae pulsatae
Perteneciente a la lira: ,, ad lyran pertinens.- Que
toca la lira (mujer): ,
;
u,,;-,u,;
u,,,; u,, lyri
cen.- Arte de tocar la lira:
,, ars pulsandi lyram
Tocar la lira: ,,, fidibus cano.- Cantar
al son de la lira: ad lyram
cano.- Hbil en tocar la lira:
,, peritus ad lyram
canendi.- Pulsar la lira ligeramente
, leviter fides pul
so.- Pulsar la lira por s mismo:
u
ipsemet
lyra
cano.Pulsar la lira: fidibus cano.Que gusta de la lira: u,,

qui lyra gaudet.- Que halaga o


divierte con la lira: u,,
qui lyra demulcet.- Que no sabe
tocar la lira: ,, fidium
pulsu carens.- Que toca la lira sin
acompaamiento de voz:
, nudus citharista.- Sujeto a la
lira:
,,
subjectus
lyrae.- Taedor de lira: u,
luyricen.- Tocar mal la lira:
perperam pulso.- Tocar
suavemente la lira leviter
citharam pulso
LRICO u,,;- ,u,
; u,; u,, lyricus.- Lirio: ,u,;,u
; ,u,; ,u,; ,,.- Parecido al lirio: ,, liliaceus.- Pertenecien
te a los lirios: ,, ad li
lia pertinens.- Lugar plantado de
lirios: ,,; ,,
locus liriis consitus.- Hecho de
lirios: ,, e liliis confectus.- De lirio: ,,;
,,; ,,
, ex liliis factus,liliaceus
LIRN ,, glis
LISO ,,; ,,; ,,; ,, glaber,laevis
Lisa (adj.fem.): ,, levis
Un poco liso: ,, aliquantum laevigatus
LISONJA: u,u,,
appellatio adulatoria,blandimentum.Con lisonja: u assentatorie
LISONJEAR , , , comiter appello,assentor
LINSONJEARSE a s mismo
mihi placeo
LISONJERO ,,; ,
; ,,; ,,
; u,, assentatorius,delinitor,assentator.- Lisonjera:
,, assentatrix

484

LISURA ,,; ,
, laevor,glabricies

LISTA ,u, census- Que hace


las listas por orden numrico o
alfabtico:
,,
qui
delectus facit

LITARGIRIO
argenti

u,u,

spuma

LISTADO u,,; u,u,


virgatus
Amante de litigios: ,,
,, amans litigiorum,li
tium.- Ser amante de los litigios:
litigiorum sum avidus

LITERA ,u,; ,,
u,u,u, lectica.- Portador de litera: ,
-,u,; ,, lecticarius.Perteneciente a la litera: ,, ad lecticam pertinens

LITORAL ,,; ,
,,; u,,; ,,; ,,
, litoralis (adj.).- Litoral
(sust.): ,,u
litus

LITERARIO (banquete) ,u,


literarium convivium> Trabajo literario: ,, lucubratio> Que
consagra su tiempo libre al estudio:
,, qui ocium studio
dedicat

LTOTE ,, litotes
LITRO ,,
peso y medida)

LITERATO (ver LETRA) ,,


; ,,; ,,
,,; u,,
litteratus.- Iletrado,indocto,ignorante: ,, illiteratus

(libra,nombre

de

LITURGIA u,, liturgia


LIVIANDAD ,,;
,; ,u, salacitas,catulitio,libido.- Andar en liviandades:
scortor.- Arrastrado de una
furiosa liviandad: ,,
insaniente locura corruptus.- Dada a
la liviandad,prostituta: ,

libidinosa,meretrix.Dejarse
llevar de la liviandad:
libidine teneor.- Insaciable: ,, insatiata libido.- Metido
en liviandad: u,,
in libidem effusus.- Liviandades:
, libidines

LITERATURA ,, litteratu
ra.- Emplearse en los estudios de
las letras: in studia
litterarum impendo
LITASIS
,,
culculis
generatio in renibus.-Padecer de mal
de piedra calculo laboro.- Al
que se le ha sometido a la extraccin de la piedra ,u,,
cui calculi exstracti sunt.- Formacin de clculos en la vejiga: ,, vesicalis morbus

LIVIANO `u,, evanidus

LITIGANTE ,,; ,, litigator

LVIDO ,,; ,,
; ,, lividus

LITIGAR , , ,
-, litigo.- Mucho: u multum litigo

LLAGA ,u,; `,,


`,,; ,,;
,;
,,;
,,;
,,; ,,;,
; ,,; u,,;
, plaga,ulcus,vulnus,ulceratum

LITIGIO ,,; ,
,; ,,; ,
, lis,litigium.- Injusto: ,,
perversa
litigia.-

485

,,;,,; ,u,
; ,,; ,,;
u,; u,, flamma.- Pequea:
,u, flammula.- Remolino de
llamas: ,, undosus flamma
rum vortex

Pequea: ,-,u, par


vum ulcus.- Que cura las llagas:
,, ulcerativus.- Aber
tura de llagas:`,, ulcera
tio.- Que produce llagas:
, exulcerandi vim habens.- Cicatrizacin de las llagas: u,
, obductio cicatricum.- Formacin de una llaga: ,,
exulceratio.- Que no cicatriza:
uu,u,,
difficulter cicatricem contrahens.Lleno de llagas: ,, ulcerosus

LLAMADOR `,u, marculus


LLAMAMIENTO
,,
,,,,
,; ,,;
,,,; u,,
compellatio,evocatio,accitus,convocatio,vocatio.- Perteneciente al
llamamiento,a la convocatoria: u,, ad convocationem pertinens

LLAGAR ,,, saucio,ulcero.- Juntamente:


u simul vulnero
LLAMA ,,; ,,;
LLAMAR ,,,
, , ,
,, , ,
,,u,,-,,
, accerso,appello
voco,clamo,invoco.- A golpes:
pulso.- A grandes gritos: ,
hians vociferor.- A voces: ,,, vociferor,inclamo,acclamo.- Adentro: ,
intra
invoco.Antes: accerso prior.Aparte: aveto,avoco.- Con
estrpito: ` cum strepitu
voco.- Con otro nombre:
mutato nomine apppello.- De nuevo:
insuper advoco.- Digno
de ser llamado: ,, advocandus.-El primero: prior
voco.- En alta voz: u insuper
appello.- En auxilio:
evoco.- Enviar a llamar: ,
-,,-,
accersitum mitto,accerso.- Hacia s:
in me appello.- Juntamente:
u,u una nomino.Juntamente afuera: u simul
evoco.- Llamado ,,
,, vocatus,accersitus.- Antes: u,, ante nominatus
Desde lejos: ,, e lon-

ginquo evocatus.- Llamado a: ,, insuper accitus.- Llamado a


muchas partes: ,, e
multis locis evocatus.- Llamando
nominalmente: nominatim
compellando.- Que llama por su
nombre: ,, nomenclator.- Llamar ms alto: altius inclamo.- Por su nombre: nomine voco.- Que debe ser
llamado: ,,;
, accersendus.- Enviado a llamar:
,,
accersitus.Que
llama por su nombre: ,
nomemclator.- Que sirve para
llamar: u,, compellativus.- Ser llamado,llamarse:
nominor.- Volver a llamar
, ,
revoco,evoco
LLANO ,, ,
,,; ,,; u
,; ,, planus
LLANTA ,,; ,,
canthus
LLANTEL
(planta)
plantago

u,u,

LLANTO ,,u,,
; u,,; u,,;

486

,, sponte luctui indulget.- Sin llanto: sine luc


tu.- Vehemente: ,u,, acer
et vehemens luctus.- Voz de llanto
(onomatopeya
para
expresar
un
gemido): flebilis vocula

,,,; ,u,:
,,; ,,; ,
; ,u, planctus,luctus,singultus,fletus,ploratus.- Acompaar
en el llanto: u collacrymor
Afectado por amargo llanto: u,,,-,, gravi luctu
affectus.- Amante del llanto,lloroso: u,, amans feltuum
Amargo:
u,,
acerbus
luctus.- Con llanto y gemido: ,- cunm ploratu et ejulatu.De mucho llanto: uu,,
multum luctum habens.- Lugar de
llanto: u,, locus fletus.- La que causa un llanto amargo:
u,, quae dat acerbum
luctum.- Llanto mezclado con risa:
u,,
fletus
risu
permixtus.- Lo que ocasiona llanto:
,, illud quod affert
causam luctus.- Mover a llanto:
lacrymas efficio.- Percusin
del pecho,llanto: u,,
pectoris percussio,planctus.- Propen
so al llanto: ,, mollis
in luctu.- Que carece de: ,
, luctu carens.- Que causa gran
llanto:
,,
magnum
luctum afferens.- Que gusta de
llantos y gemidos: ,,;
,, amans luctus flebilis.- Que se entrega al llanto: LLEGADA ,,u,
; ,u,; u, `,
,,u,,,; ,u,; u,,; ,, adventus,
accessus.- Sacrificios por la feliz
llegada: ,, sacra ad fe
licem eggressum in litus

LLANURA ,,,u,
; ,, planities,aequor.De monte: ,,u,
montana planities.-Habitante de lugares llanos y campestres: ,
, qui in locis planis et
campestribus moratur.- Que tiene una
llanura honda: ,, cavam planitiem habens.- Que vive o
crece en el llano: ,, in
plano versans.- Rodeado de: ,, campis undique cinctus
LLAR ,, quodlibet pensile vas
LLAVE ,,, ,,;
,,; ,,; ,
, clavis.- Pequea: ,
u, clavicula.- Falsa: u,u, clavis adulterina.- Echar
la llave: obsero
LLAVERO ,u, claviger

do,venio.- Llegar a: ,,,,,,, venio in,


advenio.- Adonde se puede llegar:
,, quo adire potest.- Al
destacamento de guardia:
stationem subeo.- A punto de llegar:
in ipso adventu.- Antes:
praevenio.- Despus:

eo.- El primero:
prior advenio.- El que llega: ,, adveniens.- Inesperadamente: incido.- Llegar ms
tarde: u tardius advenio.Que llega con otros: u,u,,
convena.- Recin llegado: u,
u,, qui paulo ante advenit

LLEGAR `,,,,,,,,,,,,,,u,
,-,-
,,,,
,,,,,,
,,
pervenio,adeo,advenio,advento,acce-

LLENAMENTE plene

487

LLENAR ,,


,-,-,,,
,,,,
,,,,-,,,
,,,,,,,,
,,,,
- (llenar y ser llenado)impleo
infercio,compleo,repleo,constipo.Ser llenado: impleor.Accin de llenar: ,,, repletio.- Llenar adems:
praeterea impleo.- Que
llena,que satisface: ,,
implens.- Antes: ante impleo.- Apretando: u confertim
oppleo.- Atestadamente: ,
impleo.- Capaz de: ,,
habens vim implendi.- Casi: , prope impleo,subimpleo.- Completamente:
u plane impleor.- Con exce
so:

superimpleo.Con
largueza: u largiter impleo
De musgo: musco oppleo.- Del
todo: omnino expleo.Difcl de llenar: ,,
inexplebilis.- El que llena o comple
ta: ,,; ,, qui
implet.- Hasta arriba,hasta la boca:
u,,- simul expleo.- Juntamente del todo:
u,u,-
una
impleo.- Llenar de trabajo: ,u
labore
conficio.Mucho: ,,
,,,
,
supra
modum
impleo.- Llenarse hasta la garganta:
ingurgitor.- Sobremanera: ,,- praeter modum impleor
LLENO ,,; ,,
;,,; ,,;
ro.- A otra parte: , alio abduco,transmoveo.- A
quien llevas con gusto: ,,
quem feras libenter.- A todas partes
in omnem partem fero.Abajo: u una deorsum fero

488

,; u,,; ,
,; ,,; ,
,,; ,,;,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,;
,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,;
u,,; u,,;
,, plenus,confertus,refertus,expletus.- No lleno: u,, non completus.- Sobremane
ra: ,,,;
,,; ,
, admodum,nimis,admodum plenus.Casi lleno: ,,;-,,
fere plenus.- De cosas malas: ,,; ,, malis consutus.- Doblemente: ,
, dupliciter plenus.- Estar casi
lleno: fere plenus sum.Estar lleno: ,,
,,,
plenus,onustus sum,impleor.- Hasta
la boca: ,,;-,
, supra labra impletus.- Igual
de lleno: ,, pariter
plenus.- Medio lleno:`,`
,,;`,, semi
plenus
LLEVAR ,,,,,,,,
,,, veho,
affero,fero.- LLevar a: ,
, immitto,infero,affero.- A cabo: ad finem
perduco.- A escondidas:
clam effero. A hombro,como los mozos
de cuerda: bajulo.- A mal:
u,,,u,,,,,-,,,
,u aegre,graviter feActo de llevar: ,,; ,, comportatio,latio.- Acto de
llevar con: u,, collatio
Adentro: adduco.- Afuera: ,,u
exporto,extra fores ago.- Alrededor:

llevar ms: ,, qui plus


portare potest.- Que puede llevar o
enviar: ,, qui mittere,
transmittere potest.- Que puede ser
llevado:
,,
qui
ferri
potest.- Se ha de llevar afuera en
secreto: clam exportatum esse.- Se ha de llevar: , adducendum est.Ser llevado a otra parte transferor.- Ser llevado a telas
tendidas: expansis velis
ferri.- Ser llevado con mpetu: cum impetu feror.- Ser llevado
con violencia y ruido:
cum impetu et stridore feror.- Ser
llevado hacia abajo:
deorsum feror.- Llevar hacia abajo:
, defero,infero.- Ser
llevado hacia adelante: ,- provehor.- Ser llevado
juntamente alrededor: u
simul circumferor.- Ser llevado ms
all juntamente con: u
una
praetervehor.Ser
llevado
rectamente: recte feror.- Ser
llevado: ,,u feror,una feror.- Sobre: , superfero.- Tras s
traho post me.- Uno por
fuerza: , pertractum
cimpello in.- Violentamente: `
traho.- Volver a llevar:
reveho.- Llevarse: ,u
eripio (llevarse algo para alguien)

,, circumfero
Por diversas partes: circumago.- Ante s: u prae
me fero.- Conducir por grados:
sensim deduco.- Consigo:
adfero.- Dejarse llevar:
, invehor,efferor.- Delante: ,
antefero.- Al interior: u
simul immitto.- Difcil de ser
llevado:
,,
portatu
difficilis.- El acto de llevar de un
lado a otro: ,, comportatio.- El que es llevado fcilmente
,, qui facile devehitur.- En torno de: circumveho.- Fcil de llevar,tolerable:
,, ferendus.- Fcil de ser
llevado: ,,; ,, facilis ad gestan
dum,ad circumducendum.- Fuera juntamente: u una eveho.- Fuera:
u una effero et exporto.Hacia adelante: , proveho,praeeo.- Hasta el fin: ad finem perduco.- Idneo para
llevar: ,, idoneus ad gestandum.- Juntamente a lo alto: u una in sublime traho.- Juntamente a: u una effero.Juntamente alrededor: u
una circumfero.- Juntamente: u
,u,u,-,- una
fero.- Llevado: ,,
,,
advectus,allatus.Llevado a cabo: ,, ad
finem perductus.- Alrededor:
,; ,, circumactus
Llevando: gestando.- La que
lleva o transporta: ,, vehens.- LLevado en brazos: ,
, qui inter ulnas gestatur.Llevado por seis: ,, qui
portatur a sex.- Ser llevado: auferri.- Ms all:
praeterveho.- Ms: insuper affero.- Muy a mal: ,u, pror
sus indigne fero.- Por todas partes:
circumveho.- Que lleva diez
mil hombres: u,, decem
millia jhominum ferens.- Que puede

LLORADO u,,; u,
u,,; u,u,,
defletus,ploratus,lacrymosus.- Digno
de llorarse: u,,; ,,;
u,u,,
defletus,deflendus.- Muy llorado:
u,u,u
, multum defletus.- No llorado:
,,, indefletus,luc
tu carens.- Que no debe ser llorado:
,, non lugendus
LLORAR ,u,u,u,,,,,,
,,,,
,, , -

489

,,,,-
,,,,
,,-,,,,,,u,,,
,,,,,, deploro,ingeters: , ante
defleo.- Con voz baja: submi
ssa voce fleo.- Llorar con: u, simul lamentor.- Cosa que merece ser llorada:
,, res per se ipsa
gravi gemitu lugenda.- Desear llorar
plorare cupio.- Digno de
llorarse: u,u,,
u,u,,,, flebilis,lacrymis dignissi
mus.- Digno de ser llorado amargamen
te: u,,; u,,
acerbssime lugendo.- Llorar
amargamente: vehementer lugeo.- El acto de llorar y gemir: ,, ejulatio,ploratio.- El
que es llorado por uno solo: u,, qui ab uno lugetur.El que llora amargamente: u
u,u; uu,, graviter lacrymans.- El que no llora: u,
u,u non lacrymans.- El que llora:
,,, qui luget.- Llorar
en presencia de: fleo
ad.- En secreto consigo mismo: clam ejulo.- En silencio: , tacite lugeo.- Llorar con
ayes: ejulo.- Fcil en
llorar: u,,; u,u,, ad lacrymas proclivis
Fuertemente: vehementer
ingemisco.- Que llora: ,,
,, plorator, gemens.Inconteniblemente: modum larymis non pono.- Junto a:
,u simul,juxta lugeo.- La que llora: ,
quae luget.- Llorado con lgrimas
recientes: u,, recentibus lacrymis defletus.- LO que se
debe llorar: ,, lugendus.- Llorar ms insuper
defleo.- Mucho: defleo.-

misco,defleo,illacrymor.- Llorando:
u flebiter.- Llorar el nio:
,,u vagio,bubulo.- A gritos: ejulo.Amargamente: ,
graviter deploro.- AnPor lo bajo: sublacrymor.Que debe ser llorado sumamente:
u,, omnino deflendus.Que debe ser llorado: ,,
is qui lugetur vel que lugeri debet
Que debe ser muy llorado: u,u,, omnino deflendus.- Que golpea el pecho llorando:
u,, qui,quae plangendo
pectus ferit.- Que llora con otro:
,, qui,quae simul luget
Que llora mucho: u,uu,,; u,u,u multum
lacrymans.- Que llora por la maana:
,, mane lugens.- Que llora
presto:
u,u,u-u)
cito
lacrymans.- Que llora y re al mismo
tiempo:
,,,
lacrymabundus ridet.- Que llora por
el bollo: ,,
ob mazam
flens.- Recin llorados: u
nuper defleti.- Sin causa:
absque causa fleo.- Llorar zollozando: ,u fleo cum
singulto,ploro.- Trgicamente: tragice deploro.- Digno de
llorarse:
u,,
omnino
deflendus
LLORO u,, ploratus
LLOROSAMENTE flebiter
LLOROSO
,u,,;
u,,; u,,;
,,; ,,; ,,
; u,,; ,,
; ,,; uu,u,,; ,,, gemebundus,luctuosus.Muy lloroso: u,,;u
,,; ,, multum luctuosus.- Propenso a llorar:
u,u,u facilis ad lacrymas
LLOVER `, ,,

490

do.- El que desea la lluvia: ,-,, cupidus pluviae


Mojado por la lluvia: ,,
,, imbre madidus.- Mojar
con la lluvia imbre madefacio.- Mojarse mucho con la lluvia:
pluviis nimiis perfundor.Que anuncia lluvia: ,,
pluviam praenuntians.- Que carece de
lluvia: ,, imbribus carens.- Que corre o se derrite con
las lluvias de invierno: ,
hieme fluens,torrens.- Que derrama lluvias o aguaceros: ,
, () pluviam effundens.- Que
suena con lluvia: u,
imbre sonans.- Que trae lluvia:
,, imbrifer.- Regar la
lluvia: irrigo.- Tempestuo-

,, pluo,imbrem infundo.- Canal por donde corre el


agua llovediza: ,,,
canalis per aquae pluviae effluunt
Mucho: perfundo pluvia.- Muy a
menudo: in roris modum minutis guttulis pluo
LLUECA ,, gallina incubans
LLUVIA ,,; ,u,
;`,,; `,,; `.,
; ,,; ,, pluvia,
imber.- Abundancia de lluvias: ,,,, excedens
modum pluviae copia,imbrium copia.Abundante en: ,,
imbribus abundans.- Algo hmedo
con la lluvia: `,, submadibus ex imbre.- Rociar con lluvia
imbre perfundo.- Derramar a
modo de lluvia: imbrem effun
sa: ,, nimbus.- Viento que
trae lluvias: u ventus cum aquis pluviis erumpens

Comido de lobos: u,, a


lupo comensus.- Como lobo: u
lupino more.- Creerse que se es lobo
(especie de locura): u,
insaniae genus.- De color de lobo:
u,, lupi colori similis
De lobo: ,, lupinus.Despedazado por un lobo: u,
,; u,,, a lupo discerptus.- Hecho de piel de lobo: u, e lupi corio confecta.Lobos cobardes que acometen a los
hombres de uno en uno:
lupi inertes qui singulos homines invadunt.- Lobo marino:
, lupus.- Matador de lobos: u,,;
u,u,
luporum interfector.- Matar lobos:
u lupum interficio.- Mordi
do de lobos: u,, a lupo
morsus.- Muerto por un lobo: u,, a lupo interemptus.- Piel
de lobo: u,u,,; u,, lupina pellis.- Semejante
a lobo: u,, lupo similis
Que ahuyenta a los lobos: u,
, lupos arcens

LLUVIOSO,,,,; ,,,;
,,; ,,; ,
, pluviosus.- El lluioso (Jpiter): `,, Pluvius
LOA ,, hymni cantus
LOABLE
,,,
dignus laude.- Muy loable: ,, admodum laudabilis
LOBA ,,; u,,;
u,, lupa.- Pequea: u,
, parva loba
LOBANILLO ,,; u,u,
tuberculum
LOBATO u,, lupi catulus
LOBEZNO u,, lupi catulus
LOBO ,u,; ,u, lupus
Pequeo: u,u, parvus lupus
Atrevido como un lobo: u,
luporum modo audax.- Aullido del
lobo: u,, luporum ululatus

LBREGO ,, tenebrosus
LOCAL ,, localis

491

; ,,; ,
; ,,
u,u,,u,,; u,,,
loquacitas,multiloquium.- Demasiada
locuacidad: ,, nimia locuacitas.- De desmedida loquacidad:
,, immodicae loquacita
tis> Con locuacidad: loqua
citer

LOCAMENTE ; , stupide
LOCIN ,,; ,,;
,,;
u,u,;
u,,; u,, unc
tura,lotio.- Locin desecante
,,
medicamentum
corporis
inspersum

LOCUAZ ,,; ,u,,; ,


;
,,;
,,;
,u,; ,,,
,u,,; ,
,; ,u,u
,, loquax,multiloquus,
garrulus,linguosus,nullum finem loquendi faciens.- Ser locuaz: ,, lingua pru
rio,verbosus sum.- Locual inmoderado
,, loquax

LOCO ,,,; ,
, (); ,,; u,,; ,,
,; ,,; ,
; ,u,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,u,
; ,u,; ,,
,,,
demens,insanus,
amens.- Loca: ,, insana.Del todo: ,,,u,
qui totus insanit.- Estar loco: ,,,, insanio,desipio.Medio loco: `,, semiinsanus.- Muy loco: ,,, admodum insanus.- Poner
se loco: demens sum.- Ser
loco furioso: prorsus insanio.- Ser,estar loco,fuera de s:
u una desipio,insanio

LOCUCIN ,,; ,,
locutio
LOCURA ,,,,
,u,; ,,;
,,; ,,; ,,,; ,
; ,,; ,
,, stoliditas,insania,vesania

LOCUACIDAD `,u,; ,
amentia.- Necedad: ,,
stultitia.- Especie de locura de
creerse que se es loco: u,
, insaniae genus.-Con locura: vesane.- De amor ,
,, amoris insania.- Estar
en la locura,estar loco: insanio.- Excitar a la locura:
ad insaniam adigo.- Furor
bquico: ,, debacchiatio.Hacer locuras: , ,
vecorditer ago,insanire.Hacer muchas locuras:
supra modum insanio.- Llevado de la
locura: , ,, ad insaniam adactus.- Padecer locura:
omen careo.- Que produce locura: ,,;-,,

; ,,, mentem percellens.- Reducido a la locura: ,, ad insaniam redactus


Tener la misma locura: u
simul insanio
LODAZAL u,,; u,
; ,,,; ,u, colluvies
LODO ,,; ,,;
,u,;
,,;
,u,
lutus,limus.- Construdo,hecho de
lodo: ,u,, e luto
exstructus,factus.- Construir de
lodo: e luto construo.Cubrir de lodo: limo obduco
Engendrado del lodo: ,,

492

desipio.- Como los coribantes: uu una insanio more corybantium

e luto genitus.- Lleno de lodo: u,,; u,,; u,, lutosus,limosus.- Pisar el


lodo o barro: ,u lutum calco.- Revolcamiento en el lodo
,, volutatio in luto

LORIGA ,; ,,; ,,; ,,; u,, lorica.- Armado de loriga de bronce: ,;


,,; ,
,; ,,; ,
, aereo thorace armatus.- Vestir de loriga: ,, lorico,thorace vel
lorica munio

LGICO ,, logicus
LOGRAR u,u,,
efficio,assequor,nanciscor.- Adems
,- insuper efficio
Con sorteo: ,u sortior,voti compos fio.- Lograr lo que
se desea: , voti compos
fio.- No logra su intento, su deseo
u,, voti non compos.- No
lograr: u non consequor

LORO
,,;
avis viridis,galbula

LOTE ,, sors.- Primer lote


,, prior sors

LOGRO u,,, adeptio


consecutio
LOMBRIZ
`,;
lombricus

,,

LOTO ,, lotus.- Corona hecha


de loto: ,, sertum e loto
factum.- Cortar almez o loto:
lotum decerpo.- De loto: ,,
lotinus.- Flor de loto: ,
, flos loti decerptus.- Que
produce el loto: ,,
lotum alens.- Que se alimenta con:
,, qui loto pascitur.Ser abundante en loto: loto
abundo

,u,

LOMO ,,; ,,; ,,; ,, ,,


, lumbus
LONCHA ,, segmentum
LONGEVIDAD ,,;
,, longaevitas

LOTFAGO , lothofagi

LONGEVO ,,; ,
,-,,; ,,;
u,u,;-,, longaevus,
in decies mille annos perdurans

LOZANO ,,; ,,
vegetus,valde vigens.- Con hoja
nueva: ,, recenti fron
de virens.- Estar lozano: ,
vigeo.- Lozano y floreciente:
,, virescens et florens

LONGMANO ,,, longimanus


LONGITUD ,,; ,
,; ,,; ,
, longitudo,extensio.- Excesiva:
,, nimia longitudo

LBRICO ,, lubricus.- Muy


lbrico: ,, admodum lubricus

LOQUEAR , insanio,
LUCERO ,u,; ,,
; ,u,; ,,
lucifer.- De la tarde:
vesper

,,; ,,;,,; ,,; ,,


lucta,reluctatio,pugna.- Aficionado
a la lucha: ,
, palaestrae studiosus.- Amante
de la lucha: ,, amans

LUCHA ,,; ,,

493

-,,; u,u,, cicindela

certaminum.- Lucha astuta: ,


, artificiosa luctatio.- Diestro en la lucha: ,,. lucta eperitus.- Igual en
la lucha: ,, in lucta
aequalis.- La ciencia de la lucha:
,, ars pugnandi.- Perteneciente a la lucha: ,,, ad luctam pertinens
Prepararse para la lucha: ad certamen me accingo.- Sostenida hasta el ltimo momento:
u,, ad extremum usque
spiritum producta pugna

LUCINA (diosa de los partos) u,, Lucina


LUCIR
,,,,,,,,,
(),,,,,
,, luceo,illucesco
splendeo.- Algo: , leniter eluceo,subluceo.- Antes:
, praeluceo.- Brillar como la esmeralda: , splendeo.- Comenzar a lucir:
, illucesco,sub
luceo.- Mucho: ,
plnius luceo.- No lucir ni resplandecer del todo: nondum
totus luceo.- Que luce mucho: ,, multum lucens.- Que luce
,, lucens

LUCHADOR ,,,
u,, luctator.- Buen lucha
dor: ,, pugnator
LUCHAR ,,,
,-,,,,,,
,,,,
,,,,,,
colluctor,luctor,certo,pugno.- Apto
para
luchar:
,,
par
certando.- Luchar con: u
colluctor.- Contra: ,
(),
repugno.- El que lucha armado: ,u, qui armatus luctatur.El que lucha con las manos: ,, manibus pugnans.- Expedito
para luchar: ,, expeditus
ad luctam.- Hasta morir: u pro
anima depugno

LUCRAR ,,,,,,
lucrifacio,lucror
LUCRATIVO ,,; ,,; ,u; u
,; u,,; u,
,; ,,; ,
unde quaestus existere potest,lucrosus,quaestuosus
LUCRO ,u,; ,,;
,,; ,,,;
,-,, ,
,; ,u, lucrum,foenus,quaestus.- Con avidez de lucro:
cum aviditate lucri.- Dado
al lucro: ,,
,, deditus lucro.- Inesperado: `,u, lucrum inesperatum> Que preside el lucro (Hermes): ,u qui lucro
praeest.- Sin lucro: sine
lucro

LUCIDO ,,; ,,,; u,u,,


,,; ,,; ,,; ,, lucidus.- Muy
lcido: ,,,; u,, lucidissimus.- Todo
lcido: ,,; ,
illustris
LUCIENTE
u,u,,;
,, lucifer,clarus

LUCTUOSO u,,; ,
,; u,, luctuosus

LUCIRNAGA u,,; u
,u,,; u,

LUDIBRIO ,,;

494

,; ,, ludibrium

enim...multo magis
LUGAR ,,; ,u,;
u,; ,u, locus.- A aquel
lugar: illic,illuc.- A un
mismo lugar: eumdem in locum.-

LUEGO ,,u mox,


deinceps,post.- Luego que: `,
,, () simul ac,
postquam,ubi.- As pues: ()
ergo,ubi ergo.- Pues
luego...mucho ms: `
u...
u

ubi
Lugar alto: ,, locus
altus.- Dar lugar: u praebeo
locum.- De muchos lugares:
ex plurimis locis.- De ningn
lugar: nusquam,e nullo
loco.- En ningn lugar: nus
quam,nullibi.- A ningn lugar: nullum in locum.- De pocos
lugares: paucis e locis.en pocos lugares: paucis in
locis.- De tres lugares: e
tribus locis.- En algn lugar: ,
alicubi.- )En cuntos lugares?
, quot in locis?.- En
cuarto lugar: quarto loco,
gradu.- En tercer lugar: tertio loco.- En muchos lugares: multis in locis.- De muchos
lugares: ex multis locis
A muchos lugares: ad multa
loca.- En todo lugar: ,
ubique,in omni loco.- En tres
lugares: tribus locis
Ocupar el tercer lugar: tertium gradum habeo.- Por razn del
lugar: ratione loci.- Que
ocupa o tiene el tercer lugar:
,u,;-,, qui,
quae tertius stat

lujo: u,
per
luxum absumo.- Darse al lujo y a la
molicie: u, delicias
facio.luxu difluo.- Gastar lujo,ser
suntuoso: u, luxum gustare,luxu difluo.- Lujo suntuoso: ,, luxuria in
sumptus effusa.- Vivir con lujo:
luxuriose vivo
LUJURIOSO ,, salax.Ser..: ,- lascivio
,,,; ,
; ,u,; ,
u, (,,),,,
,, libidinosus,salax.- En
extremo: ,, furiose libidinosus.- Hombre lujorioso: u,, scortator.- Ser lujurioso:
,, lascivio
Vida
lujuriosa:
,,
luxuriosa vita
LUJURIA ,,; ,,
luxuria.- Maestro de la: ,, luxuriae magister.- Inclinacin a la lujuria: ,,
salacitas.- Prurito de lujuria: u,,; ,, pruritus in venerem,salacitas in venerem effusa.- Tener prurito de lujuria: u prurio ad venerem.Yerba
que
excita
la
lujuria:
,u, herbam ad venerem excitans> Celo en los animales:
, libido

LGUBRE ,,,; ,
,; ,,; u,
,; u,,; ,
; ,,; ,,
,,; ,, lu
gubris,luctuosus.- Cancin lgubre:
,u,; `,,, car
men lugubre,nugae

LUMBAR
,,,;
,u,
lumbaris,musculi in interna lumborum
regione siti

LGUBREMENTE (), lugubriter

LUMBRE ,,u, lumen.- Matorral para encender la lumbre: u,, ad ignem concipiendum apta virgulta

LUJO ,,; ,,
; ,, luxus.- Consumir en

495

, plenilunis,implens lucem luna


Luna pequea,luneta,adorno de los
mujeres: ,u, lunula.- Luz
de la luna,luna: ,u, lunae lux,luna.- Luna menguante: u
,,; ,, decrescens luna.- Noche de luna llena:
,, nox in qua tota luna
lucet.- Luna nueva: ;
,,
nova
luna.Luna
oscura: u,u, obscura
luna.- Oscurecimiento de la luna:
,,, lunae obtenebratio.- Que dura tres lunas o
noches: ,, trilunis.Que goza de luna llena: ,
, plenam lucem habens

LUMBRERA ,,; ,,
luminare,lumen (stella)
LUMINOSO ,, luminosus
LUNA ,,,,; ,
,, luna.- Lunita: ,u, lunula.- Que naci con
mala luna,infeliz: ,,
adversa luna natus.- A manera de
luna: ,, lunatus.- Brillante con la luna: ,,
luna fulgete illustris.- Cualquier
cosa hecha en figura de luna:
,, quidquid in lunae
formam est factum.- El ltima da
de la luna: ultima diez
lunaris.- Fase de la luna: ,
phasis.- Luna dbil,de poca luz:
,, luna sublucida.Llena: ,,; ,
lunaris

LUNAR ,,; ,

ti luctu.- Causar luto: luctu


afficio.- No honrado con el luto o
duelo: ,, nullo luctu
decoratus

LUNTICO ,,,; ,.; ,, a luna percussus,lunati


cus.- Estar luntico:
lunaticus sum
LUNETA,adornado
lunatus

con

LUXACIN,instrumento quirrgico para


las luxaciones: ,, instrumentum medicum quo luxati artus
reponuntur

,,

LUZ
`,,,;
,,;
,,; ,,; ,
, (,) ,,;
,,; ,,; ,, lumen,lux.- Autor de la
luz: , fons lucis.- Dar a
ver,hacer salir: ,
; ,,,,, in lucem edo,lumen praebeo,illustro.- Dar a luz:
pario.- La que dio a luz: ,
, quae peperit.- Efusin de la
luz: u,, lumnis effusio.El acto de dar a luz,lo dado a luz:
,, partio,partus.- El que
goza con las luces: ,,
gaudens lampade.- Esparcida alredor,difusa: ,, circum
fusus splendor.- Falto de luz: ,,, expers lucis
cassus lucis.- La misma luz,la

LUPANAR u,u,,,u, lupanar


LUPERCAL,fiestas lupercales ,
,; ,, lupercalia
LUSTRACIN,purificacin ,
; ,,; u,,
lustratio
LUSTRAL
,,,;
,, lustralis
LUSTRO ,,;
, lustrum
LUTO ,,; ,,;
,,; ,,u
; ,u, luctus.- Poco ha de
luto: ,, qui est recen

496

luz artificial: u elucubro

divinidad: , Deus.- Much


sima luz: ,, lux summa
Padre de la luz (pico de Apolo):
u,, lucis genitor,e luce
genitus.- Pequea: ,,
u, facula.- Privado de luz: ,, luce privatus.- Que da
luz a los hombres: ,
, lucem hominibus afferens.- Que
lleva luz: ,,,
lucem,splendorem afferens.- Que
tiene luz alta: ,,,
altam lucem habens.- Salir a la
luz: ,-,-
orior.- Seal hecha de noche con
luces: u,, facibus sublatis significatio.- Trabajar con

497

squalidus,macilentus,strigosus,
pallidus,pallescens

MADERA `,,; ,u,;


`,, materia,lignum.- Acarrear
madera: , materiam
comporto.- Alisar la madera: laevigo.- Arte de cortar la madera: u,, seccandi materiae ars.- Combustible:u,
materia ignem cito concipiens.Hecho de madera: u,,
ligno compactus> Enlace,trabazn de
madera: ,, colligatio>
Hecho de buena madera: ,;
u,, qui probae est materiae
Obras de madera: uu,,
fabrilia.- Que acarrea madera:
,,,
qui
materiam
comprtat.- Que come madera:u
, qui lignum exedit.- Que corrom
pe la: u,, qui ligna
corrumpit exedendo.- Transporte de
madera: u,, portatio ligni.- Que lleva madera: u,,
lignifer.- Cercado de: u,, lignis obseptus.- Cortar
madera: u ligna seco.- Que es
de madera por dentro: u,,
subtus ligneus.- Que golpea la madera: ,u, ligna tundens.Que talla y pule madera: u
, qui ligna seu stipites polit
vel scalpit.- Que tiene poca:
,,
parum materiae habens.Todo de madera: ,, ex
ligno totus.- Trozo de madera engastado,inserto en algo: ,,
lignum insertum

MACEDONIA,guardia imperial de ,,
milites
imperatoriae
custodiae apod macedonas
MACERACIN ,, maceratio
MACERADO ,,, mace
ratus,sale maceratus
MACERAR u,,,
,,u macero
MACERO,que pelea con maza u,
u,; u,,
qui clava
pugnat.- Que lleva maza: u
, clavam gestans
MACHACADO ,,; u,, contusus,contritus.- Con
otro: ,, cum alio tritus
MACHACAR ,-,
,,,,,u,,,
,-,,,uu,
u, contro,pinso,contundo
Apto
para
machacar:
,,
habens vim pinsendi
MACHISTA,de resoluciones varoniles
u,u,
virili
consilio
utens
MACHO ,u,; ,,
, (,dat.) mas,
masculus.- Animal macho: ,,
;
u,,
admissarius,qui
foeminas init.- Macho y hembra:
u,u,u (-) masculus simul et
foemina

MADERAJE ,, materiatio
MADERO ,, lignum.- Trabazn
de maderos que forman la techumbre:
,, contignatio.- Llevar un
madero: u fustem gesto.Maderos largos: , in longum
prrecta ligna.- Maderos rectos: , recta lignea

MACILENTO ,,;,,,; ,,
, (,), ,,
; ,,; ,,
; ,,; u,
; u,; ,,
; ,,; ,,

MADRASTRA ,,,; u,,; u,, noverca

490

De la madrastra:
novercalis

antiqua parens.- De familia:


,,;
,,
materfamilias.- De todas las cosas:
,; ,,,
omniparens.- El que abandona a su
madre: ,,, qui matrem
relinquit.- Hace ya mucho tiempo
madre: ,, jampridem
mater.- Igual a la madre: ,
; ,,, aequalis ma-

u,,

MADRE ,,; ,,
; u,u,; ,,; ,,; ,,; ,
mater.- A quien solo queda la madre:
,,, cui sola mater
superest.- Afecto de madre:
u, afectus maternus.- Amante de
la madre: ,,, amans
matris.- antigua madre: ,
tri.- La mismsima madre,que tiene
las mismas costumbres que la madre:
,,, ipsissima mater,
matris mores referens.- Nacido de la
misma madre: ,,; ,,, eodem matre natus.- Que
asume el cuidado de las madres: ,, qui cum matribus versatur.- Que favorece a su madre:
,,
qui
matrem
suam
recipit.- Recibido por su madre: ,, a matre receptus.- Por
parte de madre: materno genere.- Matar a su madre: matrem occido.- Muerte de la
madre: ,, matris caedes.- Muerto por la madre: ,, a matre occisus.- El que
mata a su madre: ,u,
,,u; ,u, qui matrem occidit
MADRINA ,,
conciliat nuptias

pronuba

media maturitate sum.- LO que tiene


la virtud de madurar: ,,, habens vim maturandi
MADURARSE u maturesco
MADUREZ ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,, maduritas.- Reducirse a la madurez: ad maduritatem perducor.- Adelantar la madurez de los frutos: maturesco.- Llevar a madurez:
ad maduritatem perduco.Que lleva a la madurez:
, perducens ad maturitatem
MADURO ,,; ,,;
,,; ,,; u,
,; ,,; ,,;
,,; u,, maturus
Ms maduro: ,, maturior
Edad madura: ,, aetas maturior

quae

MADROO ,u,; ,u,;


u,u,(fruta) arbutum;
,u, arbutus (rbol).- Que
come madroos: ,, qui
arbutis vescitur

MAESTRA , -() artis


perita magistra

MADRUGADA ,u,; ,, lux


prima,diluculum

MAESTRILLO ,u, magister vili pretii

MAESTRESALA ,u, archi


triclinus

MAESTRO ,u,; ,
; ,, traditor doctrinae,
magister.- Maestro (voz siraca):
` rabbi,magister.- A modo de
los que ejercitana los nios:
eorum
more
qui
pueros
exercent.- De escuela:

MADRUGAR mane surgo


MADURAR ,,,, maturo,maturefacio.- Co
ger los frutos sin madurar:

fructus immaturos carpo.Estar a medio madurar: in

491

,; ,u,; ,
,u, palaestrae magister
De gimnasio: ,,;
,u, palaestrae magister.- De
nios:
u,,
eruditor.Elemental o de instruccin primaria:
,,; ,, qui
prima elementa tradit.- Maestro,maes
tra: ,u,; ,,
magister,magistra.- Falso maestro,
que ensea falsas doctrinas: u,u,
falsus
doctor,qui
falsa docet.- Oficio de maestro de
baile: ,, munus eius
qui chori magister erat.- Premio dado al maestro: ,u,
praemium docenti traditum.- Tener un
mismo maestro: u simul audio

MGICO ,, magicus
MAGISTERIO ,, docendi
munus.- Relativo al magisterio: ,, traditionem doctrinae
pertinens
MAGISTRADO ,, magistratus.- Ambicioso,deseoso de ser magis
trado u,u,; u,
u,; u,u, qui studet
magistratibus gerendis.- Asamblea de
magistrados: u,, magistratuum collegium.- Magistrado ateniense: ,u, magistratus atheniensis (presidente de seccin de
cada tribu).- Avidez o percepcin de
recompensa en el: ,,
mercedis in magistratu perceptio
sive aviditas.- Contestacin de los
magistrados: ,,; ,u, datio responsorum a
magistratibus.- Designacin de magis

MAGNANIMIDAD u,,
, magnanimitas
MAGIA ,, magia,ars magica
Trampas de magia: ,,
insidiae magicae
trados: ,, designatio
matritatuum.- Eleccin de los magis
trados: ,, magistratuum
electio.- Espartano:
patronomus.- Los seis magistrados
atenienses: ,-, sex
magistratus
athenienses.Lugar
donde se elige a los magistrados por
sorteo: ,u, locus ubi
magistratus sorte creantur.- Magistrado que compona las diferencias
de
los
marineros:
u,
magistrartus
qui
naturam
lites
componebant.- Magistrados inferiores
u, inferiores magistratus
Obodecer a los magistrados: obtempero magistratibus.- Obediencia a los magistrados:
, obtemperatio magistratibus.Magistrados para la conservacin y
justo precio del trigo: ,
, qui frumentum servat.- Perteneciente a los sumos magistrados:
u,, ad summos prytanes
pertinens.- Precipitacin en elegir
magistrados: u,,
festinationes magistratuum eligendo
rum.- Pronto a obedecer a los: -

,, promptus ad obediendum
magistratibus.- Supremo magistrado:
,, prytanis.- Ser supremo magistrado: u sum prytanis.- Tabla donde se inscriban los
nombres de los magistrados:
, album
MAGISTRATURA ,, magistratus.Suprema en Atenas: u,,
dignitas prytanica.- Ambicionar el
poder de la magistratura: magistratum ambio.- Colega en
la magistratura: ,, collega in magistratu.- El pretende la
magistratura,los cargos pblicos:
,u,u, magistratus ambiens.- El que recibe recom
pensa por el desempeo de la magistratura: ,u, qui mercedem in gerendo magistratu accipit
MAGNNIMAMENTE u magnanime
MAGNANIMIDAD u,,,
-,,; ,, magnanimitas
MAGNNIMO ,,; ,

492

,,,; ,
,,; u,,
,,,,; ,,
; u,,u,,u,,
,,,, magnanimus

MAGNITUD ,, magnitudo.Conveniente,justa: justa magnitudo.- De siete pies


de magnitud: ,, septem
pedalis.- Que es de la misma magnitud ,, qui est ejusdem magnitudinis

MAGNATE ,; ,,
optimates,magnas,atis

MAGO ,,; ,,
,,; ,u, magus

MAGNFICAMENTE ,,,u sublate,regie,magnifice

MAGRO
,,;
,, macer

,,;

MAGULLADURA ,, contusio

MAGNIFICENCIA ,,,;
,,; ,u,; ,,; ,,
,,;
u,,;
,,,; u,,
magnificentia,splendidus
apparatus.- De palabras: ,u
granditas verborum.- Hablar con
magnificentia: magnifice
loquor.- Ostentar magnificencia: ostento magnificentia.Propenso a la magnificencia en el
lenguaje: ,, ad grandiloquentiam pronus

MAGULLAMIENTO ,,; ,, contusio


MAGULLAR
tundo

u,

con-

MAJADA ,, cassae pastores


MAJAR ,,, pinso.- Accin de majar:
,; ,, actio pinsendi
MAJESTAD ,,;
u,; ,,; ,
,; ,,; ,
, majestas

MAGNFICO ,,
,u,,; ,,; ,
,; ,, magnificus.- En
el decir: ,, magnificus in dicendo

MAJUELO ,, novellatio
Presentimiento de un mal: ,
, praesensio mali.- Dioses que
ahuyentan o apartan los males: u,, fugatores,aversorum malorum dii.- Que calma los males: u,, sedator malorum

MAL ,, malum,detrimentum.Males: ,, mala.- Causante


del mal: ,,; ,
, damnum inferens.- Desgracia,c
mulo de males: u,, cumulus
malorum.- El que aparta los males:
,, malum pellens.- El
que no ha probado mal alguno: ,, nihil expertus mali.- El
que recuerda los males: ,
memor malorum.- Hacer mal: ,,, noceo.- Lleno
de grandes males: ,u,,; u,, undique immersus malis.- Obrar mal,tor
cidamente: ago perverse.-

MALAMENTE ,, male
improbe
MALDAD
`u,,;
,
,; ,,; u,
,; ,,; u,u,,; ,,
,,; ,,
,,; u,,

493

,,; ,,; ,,; ,,;


, pravitas,flagitium,scelus,depravitas,improbitas,nequitia.- Andar
en maldades con otro: u flagiose cum alio oberro.- Autor de una maldad abominable: u,u, abominandi flagitii auctor
Cometida astutamente: ,
, callide admissum scelus.Digna de castigo: ,,
scelus poena dignum.- Envejecido en
maldades: ,,;,,, in sceleribus exercitatus.- Inclinacin a la maldad:
,, natura malefica.- Nacido para la malad: ,,
ad alios laedendos natus.- Obrar con
maldad: ,, proterve me gero.- Odiar la
maldad juntamente: u una
improbitatem odi.- Origen o autor de
lo malo: ,u, auctor seu
origo malorum.-Reprensin
de la maldad: ,, exprobatio improbitatis

MALDICIN u,, (dirae)


,,; ,,
; ,,;
,; ,,; ,,
devotio,convicium,maledictum,maledictio
MALDITO ,, maledictus
MALEAMIENTO ,, distortio
MALEDICENCIA `u,u,
,,,,;
,,; ,,
,,; ,u, ma
ledicentia
MALEFICIO ,,,;
,,; -,,; ,, maleficium
MALFICO `u,,; `,; `,,; ,u,; ,,; ,,; ,.,,
,,;
,,;
,, maleficus.- Ser mal
fico: u maleficus sum

MALDECIDO
,,,;
,, diris devotus,maledictus
MALDECIR ,,,u,,
,,,
,,
u,,,,
,,, maledictis persequor,maledico,imprecor,execror

MALETA ,, sarcina viatorum


MALEVOLENCIA ,,u,, malevolentia
MALVOLO ,u,,;
,, malevolus.- Ser malvolo: malevolus sum

MALDICIENTE ,,
,,,
,,,,,,,;
,,; ,,,; ,u, maledicus,qui odiosam orationem habet.- De lengua: ,, amaram linguam habens.Mal hablado: ,, proterve contumeliosi
MALHABLADO ,, maledicus
MALHUMOR,estallar

de

MALGASTAR `u,,
,-, utendo consumo,dissipo,disjicio,dilapido bona
Gastar el tiempo: ,
tempus frustra consumo.- Gastar neciamente: ,- inepte
impendo.- Gastar malamwente: ,u perperam consumo
iram rumpere
MALICIA ,,,
,; ,,; ,, malitia

in

494

vis rebus.- Hasta lo sumo: ,, ad summum malus.- Hombres


malos y despreciables: ,,
homines viles et improbi.- Malo
al obrar: ,, improbus
in agendo.- Medio malo: `
`,, semi-malus.- Muy
malo: ,,; ,,
,,; ,,
pessimus,admodum malus.- Odio contra
los malos: ,, odium in
malos.- Poco malo: ,, minime malus.- Ser malo de intento,con
advertencia: sponte malus
sum

Con deliberada malicia:


deliberata malitia.- Obrar con malicia dolose ago.- Malicia deli
berada: ,,; ,
u, deliberata malitia.- No usar
de: malitia non utor.Obrar con malicia juntamente: uu simul improbe ago.- Obrar
con malicia: vulpino more
ago
MALICIOSAMENTE ,, dolose.- Obrar maliciosamente: u maliciose
ago
MALICIOSO u,,; ,,; ,, versu
tus.- Accin maliciosa: ,
; u,, fraudulentum,dolosum factum.- Muy malicioso:
,, omnino vafer.- No
malicioso: ,, minime
malus
MALIGNIDAD ,,
tas

MALOGRAR elido
MALOLIENTE ,, graveolens
Desprender un mal olor: u foeteo
MALROCHAR dilapido bona
MALROTADOR ,, profusus

maligniMALSONANTE ,u,u,, dissonus,gravisonus

MALIGNO ,,; ,,
,,; ,, pra
va indole,malignus.- De nimo maligno: ,, ingenio pravo

MALTA,de Malta: ,, melitaeus


MALTRATADO,muy..
u,,
valde vexatus
MALTRATAR ,,,u,,,,,, vexo,carpo,dilacero.-A alguno: male
habeo.-A golpes: plagis con
tundo.- A la vez: uu una
male vexo.- Con oprobios:
probris scindo.- Con palabras: dicteria jacio

MALINTENCIONADO ,, inge nio pravo


MALLA para pescar ,u,;
,, sagena
MALO `,,; ,,; ,,; u,,; ,,
,,; ,,; ,,,
malus,pravus.Aborrecer a los malos:
malos detestor.- Algo malo: ,, subimprobus.- De mal
corazn: ,, vecors.- De
propsito: ,, de industria
malus.- Del todo malo: ,,
() omnino malus.- El que
odia a los malos: ,,
qui malos odit.- En cosas pequeas:
,, improbus in pra-

MALTRATO `,,; ,, vexatio.- Violento:`u,, tractio violenta


MALVA ,,; ,, malva
Arbrea: ,, malva arborescens
MALVADAMENTE sceleste.- Por-

495

,,,; ,,; ,,; ; ,,


,; ,u,; ,,; u
,,; u,,; ,,; ,,;
,; ,,; ,
,,; ,,;

tarse malvadamente: incomposite me gero


MALVADO ,,,
; ,,;,,; ,,,,
; ,,; ,,;
,,; ,; ,u,
; ,,; ,
u,,; ,,,;
,,,; ,,; ,, sceleratus,verbero,impro
bus,scelestus,fligitiosus,sinister
circulator,reprobus.- Amante de los
malvados: ,, amans
improborum.- De nimo malvado: ,, malevolo et infenso animo
Digno de un castigo capital,del
barathrum o precipicio: ,u
sceleratus.- Hombre malvado: ,, homo nequam.-Jpter,ven
gador de los malvados:
Jupiter vindex sceleratorum.Ms malvado: ,, protervior.- Muy malvado: ,,;
,,; ,, sce
leratissimus.- Por naturaleza: ,, per se sceleratus.Que gusta de gente perdida,malvada:
,, qui gaudet improbis.- Sumamente malvado: ,
,, prorsus scelera
tus,sceleratissimus

,,,
adhuc
mammis admotus.- Que mama desde hace
poco:
,,,
qui
nuper sugit
MAMILA,entre las mamilas ,
, medius inter mamillas
MAN manna
MANADA u,u, armentum boum
Por manadas: gregatim
MANANTIAL ,,; ,
,;-,,; ,,;
,,; u,,; ,,; ,,; ,
,, scatebra,scaturigo.- A modo
de manantial: u instar
fontis salientis.-De agua: ,
,; ,, scaturigo,eruptio aquarum.- Pequeo: ,u,
parva scaturigo.- Que sale del
manantial: u,, scatebris saliens.- Que se divide en
muchos arroyuelos: , fontes
rivuli sparsi.- Que tiene dos manantiales: u,,; u
,, fontibus scatens.- Saltar a
manera de manantial: salio
instar aquae scaturientis

MALVAVISCO ,,u, hibiscus


MAMA,pechos de hombre o mujer ,
, mamma.- Enfermedad en el pecho
de las mujeres que cran,llamada
pelo:
,,;
,,
morbus pilaris.- Que an mama: ,, qui adhuc est lactens.Voz del nio que llama a su madre:
,,;
,,
vox
puerili ad matrem vel aviam advocans

MANAR `u,,,
,,,,,,
,,, scateo,
mano,fluo,scaturio,undaqueque scateo
Agua: ,, scaturio
En aguas: aquis scateo.- Hacer
manar: scaturire facio.- Que
mana de una fuente: u,,
e fonte scaturiens.- Salir manando:
,u erumpo in modum aquae
salientis,effundo> Que mana: ,, scaturiens

MAMAR ,u,,u,
u,, mulgeo,sugo.Dar de mamar: ,u,
lacto.- El que mama:
,,; ,, lactens.- Que an mama: ,,;

496

cha: ,, infector.- Sin


mancha: ,, impollutus
Suciedad,inmundicia
,,
sordes

MANCEBA ,u, prostibulum


MANCEBO desgraciado ,,
, infelix puber.- Mancebo y manceba: ,u,, qui,quae jux
ta cubat
MANCHA ,,; ,,; ,,; ,u,; ,,
,,; ,,; u
,,; ,,; ,
u,; ,,; ,,
macula,labes,noxa,piaculum,pollutio.- Moral: ,, inquinamentum.- Del vestido: ,, macula.- Distinguido por las manchas
rojas: u,, rubeis ma
culis distinctus.- Negra: ,
,; ,, denigratio.pintando con manchas: ,,
maculis egregie pictus.- Que man
,,,,
,,,,,
,, maculo,inquino,polluo,foedo,contamino,deturpo
.- Accin de manchar: u,,
inquinatio.- Con orn: rubigine foedare.- Con sangre: cruore inquino.- De fango: limo obduco.- El que mancha:
u,, infector
MANCHARSE u inquiror cum
Con una muerte: caede me
polluo
MANCO ,,;,,;
,,; ,,; ,,; ,,; u,
,; ,, mancus,manu captus
Accin de dejar a uno manco: ,, actio reddendi mancum.- Que
slo tiene una mano: ,
-,, unicam manum habens
MANDADO ,, imperatus
MANDAMIENTO,cumplidor de los mandamientos divinos ,, amans
et studiosus mandatorum dei effector
MANDAR ,,,

497

MANCHADO ,,; u,,,,,: ,


; ,,; ,,
maculosus,inquinatus,foedatus,pollutus.- Con pintas: ,, macu
latus.- De pintas negras: ,,
; ,, nigris maculis variegatus.- Muy manchado: u,
,; u.- Ser manchado: polluor
MANCHAR ,`u,,,,,u,,
,,,,u,,,,u
,,,,
,,,-,,,,,,
,,
,,-,u,,,,,
impero,praecipio,jubeo,
accerso,administro.- A la vez: u una jubeo.- Adems: insuper jubeo.- Andar mandando
imperito.- Antes: ,
,u ante praecipio
An ms: , insuper jubeo.- Bajo las rdenes
de otro: impero sub
altero.- Buen modo de mandar: ,, bona imperandi ratio.- Como
jefe: ,, impero
praeesse.- Con autoridad: domini more impero.- Con energa
fortiter impero.- Con naturaleza
o
carcter
para
mandar:
,, natura vel ingenio
princeps.- Con rigor: u,u jubeo imperiore.- El que es
mandado a hacer alguna cosa: u,, qui jussus est aliquid
facere.- Del que manda: ,
, imperatorius.- Desear mandar a
los soldados: milites du-

vim habens.- Que tiene fuerza de


mandar: ,, habens vim
imperandi.- Tener aficin a mandar:
affecto dominatum
Mandar,enviar a un lado y a otro:

mittere
in
diversas
partes.- Mandar,enviar fuera: emitto.- Mandando,ordenando: praecipiendo

cere cupio.- Deseo de mandar:


,, imperii cupiditas.- El
que manda bien: ,, qui
bene imperat.- El que manda justamen
te: ,u, qui juste imperat.- El que manda: u,,;
,, jussor,praefectus.En comn: u,- communiter edico.- En jefe: sum
dux.- Ignorante en el modo de mandar
,, ars imperandi ignarus.- Mandar bien: bene
impero.- Ms y ms cosas:
alia ex aliis impero.- Muy
bien: optime magistratum
fero.- Perfectamente:
optime impero.- Por pregn:
per praeconem promulgo.- Por propia
autoridad: ,u, qui suo
jure imperat.- Por seas:
nuto jubeo.- Que manda a todos: ,, omnibus imperans.- Que
manda diez mil hombres: u,
u,u, qui decem millibus
praeficitur.- Que manda en muchos
pueblos: u,,;-u
, late imperans.- Que manda en
muchos: ,u,,
multorum
dominus,princeps.Que
manda solo,monarca: ,u,
qui solus imperat.- Que manda una
parte:
,u,
qui
parti
imperat.- Que puede mandar: ,,, imperandi
imperii militaris collega.- Dar el
mando: praeficio.- Mando de
muchos: u,, multorum imperium.- Deseoso de mando: ,, cupidus imperii.- Dificultar de conservar el mando: u,, difficultas imperii retinen
di.- el solo dueo del mando: ,, penes quem unum est
imperium.- Mando militar:
, rei militaris imperium.- Obtener el mando: imperium
habeo.- Pequeo mando: ,u,
imperium parvum.- Pretender el
mando del ejrcito: imperium militare affecto.- Ser colega
en el mando: u collega sum in
magistratu.- Tener mando:

MANDATO ,`,,;`,,; ,,;,,


,,; ,,,;
,,9 ,,;
,,; ,,; ,,; u,,; u,,; ,u,; ,
,; ,,; ,
,; ,, mandatum,
jussum
MANDBULA ,, mandibula
MANDO ,,; ,,
,,; ,, imperium.- Abusar del mando o del que
manda: abutor regno vel
rege.- Apto para el mando: ,
u,, aptus ad imperium
obtinendum.- Ambionar el mando: magistratum ambio.-Colega
en le mando militar: u,u

dominor.- Mando,auitoridad:
, imperium
MANDRGORA ,u, mandragoras.- Propinar la madragora: mandragoram propino
MANEJABLE ,,; ,
, tractabilis
MANEJAR ,u, pertracto,administro,assidue verso.- Defcil de: u,, tractatu difficilis.Fcil de: ,, faci
lis ad tractandum
MANEJO `,,, trac-

498

MANGUITOS ,-,-,u, id quod circa manus


ponitur

tatio.- De pocas cosas: ,, paucarum rerum tractatio.MANERA a la manera que , ,


quemadmodum,sicut.- De alguna
manera: quodam modo.-De cinco
maneras: quintuplicer
de cuatro maneras: ,-;, quadrifariam.- De esta
manera: hac via.- De muchas
maneras: , multifariam.- De ningua manera,
nihil quidquam,nequaquam
De todos maneras: omni
mode.- De tres maneras: , trifariam.En
gran manera:
,,,,,
,,,,u,,
, magnopere.Que tiene buenas maneras:
, qui manibus sapit> Tener buenas maneras: concinne
gesticulor
MANES ,;,, manes
(dioses infernales).- Tratado de los
manes: u,, tractatus de manibus
MANGA,lo que tiene mangas
, manicatus,manuleatus
MANGO ,,; ,u,
,,; ,,; ,u,
; ,, hasta,manubrium
De madera pulida: u,, hastile.- El que tiene mango dorado:
uu,, aureum lignum habens.- Que tiene asas o mango:
,, manubriatus,ansatus
Que tiene mango de marfil: ,, eburneum manubrium habens.- Mango que tienen las azadas,
hachas y otros instrumentos semejan
tes: `,u, scapus.- Sin
mango: u,, sine manubrio

MANA,tener la misma mana o locura


u eodem furore agor
MANIFESTACIN ,,
,,,, manifestatio,ostentatio,patefactio,sub
jectio
MANIFESTAR ,,-,
-,,,,
,,,
,,,,,u,-,,,,,u,
,,,u,,,,,,,-,,,, manifesto,exhibeo,adaperio,appareo,profero,ostendo,manifestum reddo,planum
facio,patefacio,edo,demonstro,praebe
o,in medium produco.- Antes: , manifesto,ostendo
Con ciertos signos: , certis signis ostendo.- Con
claridad: plane manifesto
De paso: obiter ostendo.Desear manifestarse: ostendere me cupio.- Manifestar ms:
u,- insuper ostendo.- Que tiene virtud de manifestar,ilustrar,iluminar: ,,
habens vim naifestandi.- Sacar a
la luz: in lucem profero.Manifestar conjuntamente: u simul ostendo
MANIFIESTAMENTE ,, ,,,
manifeste,palam,liquide.- Muy
manifiestamente: manifestissime

; ,,,
,,; ,,,,,u,,;
,,; ,,;

MANIFIESTO
,,,;
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,,,;,,

499

manjares delicados: delicatis cibis delector

,`,, manifestus,
qui est in promptu,apparens.-A todos
,,
omnibus
apparens.Manifiesto de todas partes: ,, ex omni parte manifestus.Muy
manifiesto:
,,;
,,,,,; ,, valde,ad
modum manifestus.-Ms manifiesto:
,, clarior.- Enteramente manifiesto: ,, prorsus manifestus.- Poner de manifiesto
u manifestum facio.- Por
todas partes: ,, undequaque manifestus

MANO ,,; ,,; ,, manus.- Izquierda: ,


, sinistra manus.- Mano pequea:
,u, manus parva.- A manos
limpias: manibus vacuis.Agitar mucho la mano,gesticular: u crebro motu cieo manus.- Celeridad de manos: u,
, celeritas manuum.- Con las
manos vacas: vacuis manibus.- Con manos levantadas: ,, manibus sublatis.- Con una
sola mano: ,-,, unicam manum habens.- Concavidad de la
mano o pie: ,, vola.Cualquier arte que necesita de las
manos: ,, ars quae manu
tractatur.- Darse la mano:
dextram jungo.- Ejercer arte de manos: manu artem aliquam
exerceo.- Extender la mano: manum protendo.- Hacer juegos de
manos: u,u praestigia
exerceo.- Lavar las manos: , abluo.- Poner manos a la obra:
in manus sumo.- Hacer
seales con la mano: manu
significo.- Sobrepujar en fuerzas de
manos: , manuum viribus supero.- Traer entre manos: pertracto.- Usar de la mano
izquierda: sinistra utor
De cien manos: ,;-
,, centimanus.- De cuatro
manos: ,,-,, quadri
manus.- De hierro: ,u
manus ferrea.- De mano fuerte:
,-,,; ,,;
,,, manu fortis.De manos magnficas,fuertes: ,, manibus strenuus.- De
muchas
manos:
,,,;
,, multimanus.- De suave
mano:
,-,,
qui
mollem
habens
manum.Debe
extenderse la mano:
manus extendenda est.- Dbil de
manos: ,, manu debilis
Defecto en las manos: ,,

MANIOBRAR,que maniobra o trabaja in


teligentemente ,, mani
bus sapiens
MANPULO militar ,u,; ,u, manipulus
MANIR macero
MANJAR ,u,; ,,
,; ,,; ,
,; ,u,; ,
u,; ,,u,
epulae,opsonium,pulmentum,dapes,
edulium.- Abstenerse de manjares:
a cibis abstineo.- Especie
de: ,, edulii genus.- Exquisito: ,,; ,
cupediae,cibaria,lautitae.- Gran
apresto de manjares: u,,
; u,, ciborium nimius
apparatus.- Manjar lidio,hecho de
harina,queso y leche: u,u,
cibys lydius.- Manjares delicados y
sabrosos: ,, edulia suavia
et delicata.- Posos de los manjares
cocidos: `,,; ,, faeces cibi decoti.- Preparacin de
manjares exquisitos: u,
exquisitior ciborum apparatus.Preparar manjares exquisitos: u exquisitiore apparatu cibos
condio.- Presentar los manjares a la
mesa: appono cibos.- Que
habla de manjares agradables:
,, qui sermones habet de
rebus ventri gratis.- Regalarse con

500

,, cui sunt fissurae in


manibus.- El que tiene manos forzudas: ,,
() qui
manibus est nervosis.- Enlace de las
manos: ,, manuum consertio.- Extremidad de la mano:
, summa manus.- Hecho de mano
humana: ,, manu fac-

tarditas manus.- El acto de extender


la mano: ,, manuum protensio.- Hbil de manos: ,
u, qui aliquid manu aptat.- El que
es de dbiles manos: ,,
manu debilior.- El que mueve las
manos segn arte: ,,
qui certa lege manus motitat.- El
que tiene hendiduras en las manos:
tus.- Hecho por diestra mano:
,, perita manu confectus.Hendidura de la mano: ,,
,, manuum fissura.- Hueco
de la mano: ,, cavitas
manus.- Imposicin de manos: ,, impositio manuum.- La mano
extendida,la palma de la mano: ,u, palmus,porrecta manus.La parte exterior de la mano: ,, adversa pars manus.Largo de manos: ,,,
longimanus.- Ligero de manos: u,, celeritas manuum.- Lo que
llena la mano: ,,
manum implens.- Lo que se ha hecho
con la mano: ,, id
quod manus artificio confectus est.Movimiento arreglado de las manos:
,, manuum certa cun lege
motus.Movimiento
de
manos:
,, manuum motus.- Palma de la mano: ,u,; u
,,; ,, vola,palmus
Cavidad de la mano: ,u,
cavitas.- Que cabe en la mano:
u,, qui manu comprehenditur
Perteneciente a las obras de mano:
,, ad manus artificium pertinens.- Perteneciente a los
movimientos de las manos: ,, pertinens ad illam concinni
tatem gesticulationis.- Poder de
manos: ,, manuum potentia.- Por propia mano: ,
, manu propia.Puesto a la mano, que se tiene a las
manos: ,,; ,,
ad manus situs.- Que carece de
manos: ,,; ,,
manu o manibus carens.- Que carga la
mano: ,, manus onerans
Que gasta la mano: ,,
manum atterens.- Que tiene mano

expedita: ,,, expeditam manum habens.- Que tiene seis


manos: ,,, qui sex
manus habet.- Tanto que pueda llenar
la mano: ,, tantus ut manum implere possit.- Poner
en las manos: in manus traho
MANOJITO ,, fasciculus
MANOJO ,,; ,,;
,,; ,u, manipulus,fasciculus.- Cuerda con que
se ata el manojo: ,u,
funis quo fasciculus colligatur.Coger manojos: manipulos
colligo.- Que coge manojos: ,, qui manipulos colligit.- Recoger en manojos:
in manipulos colligo
MANOSEAR ,,,,
,,,,
,,,,,,,-
manu tracto,contrecto,subigo.Por debajo: subtus contrecto.- Por todas partes: undique tracto.-Manosear suavemente: , leviter
attrecto
MANOSEO ,,, contrec
tatio,attractus
MANSAMENTE , leniter,
mansueto animo
MANSEDUMBRE `,,; ,,; ,,u,u,,; ,
,, placatio,mansueto,lenitas hominis nunquam irascentis
MANSIN ,u,; ,,
; ,, mansio.- Seorial:

501

,, ad aulas pertinens

,u, mantile

MANSO `,u,;`,,;
,, (mansueta) ,,
; ,,,
,; ,,,; ,
,; ,,, cicur,
mansuetus,irae expers

MANTELETA ,, laena mollior et tenuior


MANTENER con tesn pertina
citer conservo
MANTENERSE firme praesto

MANTA burda ,, cento

MANTO ,,;
u, peplum.- De seora: ,u,
,u,; ,, pelus,
-um.- Cubierto de un solo manto: ,, unico peplo indutus
El que lleva un manto vil y rgido:
,, rigidum vilemque
peplum gerens.- Que lleva manto
negro: ,, nigrum pe-

MANTECA ,,; ,u,


,,u, butyron,arvina.- Hecho de manteca: u
, a butyro factus.- Semejante a
la manteca: ,, pingui
similis
MANTEL ,,; plum habens.- Que tiene hermoso
manto: ,,, qui
pulchrum peplum habet.- Que tiene
manto largo: ,,
longum habens peplum.- Que tiene un
manto
pequeo:
,,
parvum peplum habens.- Manto real:
u,, pallium regium.- Vesti
da de manto largo: ,,
longa veste induta.- Vestido con
manto de lino: ,, lineum peplum indutus

lanzas: , regii persarum


satellites qui aurea mala kastis
praefixa gestabant.- Que produce
manzanas:,, mala ferens
Gurda de las manzanas:,
, malorum custos.- Que se parece a
la manzana: ,, ad malum
accedens.- Tirar a color de:
ad colorem mali vergo
MANZANO (rbol) ,,,;
,, malus.- Plantado de: ,, malis consitus.- Silvestre: ,, cruda malus

MANUAL ,u, enchiridium


MANUBRIO ,,; ,u,
; ,,; ,u, manubrium

MAA gustar de malas maas malis artibus gaudere.- Que


gusta de malas maas: ,
, malis artibus gaudens.- Que se
vale de malas maas: ,,
qui arte utitur.- Con maa:
versute

MANUFACTURA ,,
, opificium,opus manibus factum
MANUMISIN u,,; u,, manumissio

MAANA , cras.- De la
maana: ,, matutinus.- De
maana temprano: mane.- De
maana: ,, mane.- Matu
tino:,, matutinus.- La maa
na: ,, matutinum tempus.Para el da de maana: ad
diem crastinum.- Para maana: in crastinum.- Pasado maana:
`; dies peren
dinus,perendie.- Por la maana:

MANUSCRITO ,u, scheda


MANZANA ,u, malum.- De color
de manzana: ,,;
,,;
,,
mali
colorem habens.- De oro: u,
u, aureum pomum.- Producir: mala fero.- Escolta real persa
que llevaba manzanas doradas en las

502

,, mane.- Propio de
la: ,,,,
matutinus

MAQUINAR ,,
u,,u,,
,,,,
,,,,,,u,u,u,
-,u,u,
,u, u,u
molior,machinor,instruo,comminiscor
contechnor.- Adems: ,

insuper
machinor.Cosas nuevas: ,-,,, res novas molior.- Diestro para maquinar cualquier
cosa:
,,
ad
quidvis maquinandum solers.- Hbil
para: ,, machinadi solers.Juntamente:
u
simul molior.- Malas cosas: mala machinor.- Que maquina mal: ,, malum machinans.- Se ha de: machi
nandum est

MAANERO ,, matutinus
MQUINA
,,; ,,
machina.- Militar,blica: u
,; u,u, machinamentum,
tormentum.- Construccin de mquinas
,, machinarum fabricatio.- Constructor de: ,
machinator.- Construir mquinas:
machinas struo.-De guerra: ,u, bellicum instrumentum
MAQUINACIN ,,; ,, machinatio,malorum machinatio.- Insidiosa: u,
; uu,, insidiosa molitio
Invencin astuta: ,,
machinatio.- Contraria:
, contraria machinatio
MAQUINADOR ,u, machinator.- Astuto: ,, callidus machinator.- Audaz: u
, audax.- De cosas malas: ,,; ,, malorum consutor.- De maldades: ,, malorum machinator
,,; ,-,,
,u, mare.- Abismo del mar:
u, pontica Charybdis.- Agitacin del mar precedente a
la borrasca: ,; ,
,,; ,, summi maris pri
prima summa agitatio,horror maris.Agua del mar: ,u,, aqua
marina.- Alborotado: ,u
pelagus aestuosus.- Alta mar:
,,; ,u,; ,u, salum,pelagus.- Baado de
mar por todas partes: ,,
(-) qui,quae fluctibus circum
alluitur.- Calma del mar: ,
tranquilitas maris.- Mar tempestuoso
agitado: ,,; , (indecl.)
mare aestuosus.- Cercano al mar:
,, proximus mari.- Del
mar:
,
e
mari.-

MAQUINISTA diestro ,,
,u, machinator,doctus in
fabricandis machinis
MAR ,,; ,,;
,,; ,u,; ,,;
Dirigirse a alta mar: in
altum compello.- Dominador del mar:
,, rex maris (Posei
dn).-El que marcha por el salado
mar: ,, incedens per
salsum mare.- Entre dos mares:
,-,,
bimaris.Escupir la mar: u,-
simul ejicio.-Estar en alta mar:
sto in salo.- Fuera del mar:
,, mari eminens.- Que
rodea la tierra: ,u, qui
terram ambit.-Gozarde tranquilidad
en el mar u tranquillis
undis feror.- Hija del mar: ,, e mari genita.- Ir por el
mar: ,- per pontum
gradior.- Libaciones en el mar:
,, libatio in ponto.- Lo
que arroja el mar a la ribera:
,, ejectamentum ma-

503

ris aestuantis.- Mar Muerto: , Mare Mortuum.- Que aplaca o


allana los mares: ,, qui
sternit sive sedat aequora.- Que
est oculto bajo el mar: `,,
qui est intra mare.- Que navega
por alta mar: ,, per
altum navigans.- Que tiene el
dominio del mar: u,u, qui
classe pollens maris imperium obtinet.- Ruido del mar alborotado:
,, strepitus aestuantis maris.- Serenidad,tranquilidad
del mar: ,,; ,,
serenitas,tranuillitas maris.- Tener
el dominio del mar: u, maris imperio potior.Seor del mar: ,,
maris dominus.- Que se alimenta en
el mar: ,, in mari
pascens.- Errante por el mar:
,, per mare errans.Azotado por el mar: ,
, mari verberatus.- Que camina
por el mar: ,, per
mare iter faciens.- Trabajar en el
mar: u opus in mari
facio.- Que trabaja en el mar:
u,,
opus
in
mari
faciens.- Sumergir en el mar: mari submergo.- Negociar en el
mar: u in mari negotior.Trnsito martimo: ,-u,
u, transitus.- Vecino al mar: ,, mari vecinus.- Verse en
peligro en el mar: commoveor

MARAVILLOSAMENTE ,,,-,- mirifice,mire


MARAVILLOSO u,, mirus.Hacer cosas maravillosas: u
mirifico.- Narracin,conversacin de
cosas maravillosas: ,,
de monstris sermo,narratio.- Que
hace cosas maravillosas u
, marablium effector,praestigiator
MARCA ,,; ,,;
,,,,
,u, impressio,,nota sigillo
impressa,stigma,nota.- De las caballeras: , jumentorum notae
De puntos a fuego: ,, punc
torum inustio.- Sin marca:
u,; ,,; ,,
nullis punctis natatus; adv.:
, nullam sequendum conjecturam
MARCADO ,, suis terminis descriptum.- A fuego:
u,; ,, stigmate notatus
Por todas partes: ,,
circumquaque compunctus notis
MARCAR , obsigno,exprimo.- Con fuego: ,,u,u,,u,-,u inuro
Adems: u insuper inuro
Con lmites: suis limitibus finitum separo.- Con puntos:
, notis punctisque distinguo.- Con una seal: obsigno.- Con una x: littera x noto.- Marcado con frecuentes notas y seales: u-

MARASMO consumido de ,,
tabidus
MARAVILLA cosa asombrosa ,,
res mira
MARAVILLARSE ,,u admiror,obstupesco
,, densis notis compunctus.Accin de marcar con puntos a fuego:
,, actio signandi inustis
punctis

,,; ,,; u,
,; ,,,;
,; u,,; ,u,
profectio,gressus,sgressio,iter.Abrir la marcha: iter
aperio.- Marcha atrs: ,,
regressus.- Con los pies desnudos:

MARCHA ,u,; u,,


; ,,; `u,,;

504

u,, nudis pedibus incessus.- Dirigir la marcha: sum


dux itineris.- En lnea recta: u,, profectio in recta via.Hacia atrs: ,,- itio
retrograda.- Hecha a pie: ,
, itineris suis pedibus confectis
Ir de marcha: peragro
Marcha larga: ,, longin
qua profectio.- Militar: ,
, profectio militaris.- Nocturna:
u,u,, iter nocturnum.- Rectitud de la marcha: u,, meatuum rectitudo

re progredior.- Que marcha con


ligereza: u,u,u (-)
celeri pede progrediens.- Que marcha
con pie derecho: u,u,u
() recto pede progrediens.- Que
marcha con prontitud: ,,
celeriter gradiens.- Rectamente:
recta incedo.- Marchar al
mismo tiempo: u,u,u simul abeo
MARCHARSE
u,,
,,,,,,,,
,, discedo,exeo,abeo
Marcharse en secreto: clam
discedo.- Juntamente: u simul discedo

MARCHAR ,,,,,,,,,,,,
,,,,,,
proficiscor,procedo,progredior,incedo,vado,grassor,gredior,eo.-A comps: ad numeros incedo.- A
la vez: u,- una profi
ciscor.- A pie: pedibus iter
facio.- Adelante: ,, progredior.- Con
otro: ,u,,-
congredior,una eo.- Con pie
derecho: recto pede incedo
Con pompa: cum pompa incedo.- Que marchan a una: ,
una euntes.- Contra: ,
-,- eo adversum.- Dejar marchar: dimitto.- Delante
,,
progredior,ante viam ingredior.- El
que marcha por su pie: u,
, qui suis ipse pedibus incedit.El que marcha: ,, qui incedit.- En lnea recta:
recta procedo.- En orden: ,
,,-,, ordine incedo.- Marcharse: ,

abeo.Marchar
fuera:
egredior.- Honor de machar
delante: ,, praeundi
dignitas.- Juntamente: u una
progredior.- Marchar en lnea recta:
u recta linea progfredior.- Prsperamente: prospe-

MARCHITAMIENTO ,,
cor

mar-

MARCHITAR marcescere facio


MARCHITARSE ,,-
,,,, marcesco,defloresco,defluo.- Hacer marchitarse juntamente:
u una marcescere facio
MARCHITEZ `u,`u,,; ,, marcor
MARCHITO ,, marcidus
Poner marchito: flaccidum
reddo
MARCIAL ,, martius.- Ms
marcial: ,, martius
MAREA ,,, aestus maris
MAREARSE u,u respuo,nauseo
MAREO u,u,,; u,
, nausea.- Vrtigo: ,
u, vertigo.- Padecer mareos,vrtigos: , vertigigine laboro
MARFIL ,, ebur.- De marfil: ,,;-,,

505

margarita

eburneus.- Engastado en marfil:


,, ebore revinctus

MARIDO ,u,; ,,;


,,;
,,;
,,u,; ,u,;

MARFILEO ,, elefantinuc,eburneus
MARGARITA
(perla)
,u,
uu,,; u,u,; u
,u,; ,u,; ,
,; ,u, maritus,concubitor.- Amante del marido:
u,; ,, amans mariti.Amor del marido: ,, amor
mariti.- Futuro marido: ,
,;-,u,
futurus
maritus.- La que ha conocido cinco
maridos: ,u, quinque
lectos conjugales experta.- Maridos
de dos hermanas: , mariti duarum sororum.- Marido o mujer:
u,u,, maritus vel
uxor.- Que espera o atiende a su
marido: ,, qui virum
sperat.- Sujeta al marido: `
u, viro subjecta.- Tener un solo
marido: unicum virum habeo

peritus
MARINO ,,,,;
,u,; ,,; ,,; ,,; ,
, qui nauticae rei dat operam,
marinus,nauta
MARIONETA simulachra quae nervis occultis trahuntur.- Que hace mover marionetas:
u,u, qui parvula simula
chra ope fidicularum motat
MARIPOSA
papilio

,u,;

u,,

MARISCO,especie de u,u,
piscis quidam
MARTIMO ,,,
,,,,-,,,,-,,,,,,; ,u,,; ,u,; ,, maritimus
marinus.- Regin martima: ,
, regio maritima

MARINA u,,; ,,
marina,res nautica.- Amante de la
marina: ,u, amans rei
nauticae.- Aficionado a la marina:
,,, rei nauticae studiosus
MARINERO u,u,,u
,u, navita,vector,nauta,nauticus.- A modo de marineros: u nautarum more.- Amante de los
marineros o de la marina:
u, amans nautarum.- De mil marineros: ,u,, mille nautas
habens.- Desertor: ,-u
desertor navis.- Grito de marineros:
`u nautica acclamatio.-Mujeres
marineras: u,,; u
, mulieres navitae.- Pena o
castigo de los marineros que abando
nan las naves: ,u,
poena in eos qui naves desuerunt.Que tiene muchos marineros: u,
u, multis nautis instructus.Experto en materia de la mar: ,,, rei navalis

MARMITA ,,; ,u,


,, olla,cacabus
MRMOL ,u,; ,u,
marmor.- Blanco (piedra de Paros):
,u,; ,,u, parius lapis.-Pedazo de mrmol:
u, marmoris fragmentum
MARMOLISTA ,u, mamorarius
MARMREO ,-,,;
-,,;
,,;
,, marmoreus
MARMOTA u,, mus alpinus
MAROMA ,,u,; -

506

u,, malleus.- De artesano:


,u,; ,,, malleus
fabrilis.- Hecho a martillo: u,,; u,u, malleo ductus.- Obra hecha a martillo: u,, opificium fabrile.- Que
trabaja a martillo: u,,
malleator.- Todo hecho a martillo:
,u,u,
,, totus malleo ductus

,, rudens.- Maromas:
, rudentes.- De un navo: ,u, funis nauticus.- Rodillo en
que se envuelve la maroma: u,
u, machina tractoria
MARRONO,marrana `,,,; ,
sus,porcus; porca
MARTA,hecho de piel de ,,
e mustella confectus

MRTIR u,u,,; u,u,


; u,u,, martyr,testis

MARTE ',,u;-,,,
'u,u, Mars,Ares.- Campo de
Marte:
,u,
martius
campus

MATRIMONIO ,u,; , matromonium

MARTILLO `,` ,,;


,,; ,,; u,,
MARZO uu,, primus mensis
atheniensibus (segn unos)

MASCULINO ,,,
masculinus.- Generacin masculina:
,, masculorum procreatio

MAS ; ; ;
enim vero,at vero,autem,sed
Ms: ,,, magis.- No ms: non amplius.- Y
poco ms: plus,plusculum

MASTICACIN
mandendi

,,

actio

MSTIL de navo ,u,; ,


, malum navis.- Agujero en el
navo para el mstil: ,,, foramen in media navi.Parte inferior del mstil natico:
,, mali nautici pars inferior.- Receptculo del mstil: ,, receptaculum mali.- Soga
que va del mstil a la proa: ,u,; ,u, funis

MASA ,u, massa.- Formar una


masa: ,- in massam formo
Formarse una masa redonda: u in globosam molem conformo.Poner en la masa comn: u
simul induco.- Masa redonda: massa rotunda
MASCAR ,,,
mando.- Que masca: ,
, qui mandit

MASTN ,,
moloso)

MSCARA ,u,; ,,
,u,; u,-u
,u,; ,,; ,u,; ,,;
u, persona,larva.-Pequea:
,u, parva persona.-Sin cara
descubierta y abiertamente:
,, coram agens.- Teatral:
,u, persona theatrica

canis

(perro

MASTUERZO (planta comestible de


sabor spero) ,u,; ,
,; u,u, nasturtium.el que monda el mastuerzo: ,, qui nasturtium scalpit
MASTURCIO
iberis

(yerba)

,,

MATA u,, frutex.- Lleno de


matas,herboso: , fruticosus.- Semejante a una mata seca:

MASCULINAMENTE mascule

507

,,,,,
,u,u,, (solo pret.imperf. y aor.
,; interficio
occido,perimo,macto,jugulo,obtrunco
Matar a traicin: occido
per dolum.- A un hombre: hominem occido.- Accin de matar
,,; ,,
occisio,mactatio.- Adems: , insuper jugulo
Antes: , praecido.- Con otros: u socius sum
caedis factae.- Matar con: u
contrucido.- Desear matar: interficere cupio.- El primero:
prior occido.- Entre
esquifes: inter scaphas neco
Matar por aadidura: insuper occido.- Juntamente: uu
- una interimo.- Matar primero
de hambre: prius fame
eneco.- Que mata a hierro:
, qui ferro interficit hostes.Que mata a muchos: u,,
u,, multos occidens.Que mata a su amo: u,,
domini interfector.- Que mata a
nios:
u,,
puerorum
interfector.- Que mata: ,,

u, cremio similis.MATADERO de puercos ,


u, locus ubi porci mactantur.Matadero de bueyes: u,u,
(?) locus ubi boves mactantur
MATANZA ,,; ,
,,; ,u,; ,, caedses,internecio.- Mu
tua: ,, mutua caedes.De hombres: ,, (-,
) caedes virorum.- De bueyes:
,,
boum
caedes.En
emboscada: ,, caedes ex
insidiis perpetrata
MATAPERROS u,u,
interfector

canum

MATAR u,,,,
,, u,,
,,,,,,,,
u,,,,
,,,,
,, (),,, ,,
,,,,,,,,,,u,-,
,,,u,, interfector.- Quitar ms vidas:
insuper incido.- Sobre:
insuper occido

MATERNO ,,; ,,
; ,, maternus
MATINAL ,,,,
; crastinus

MATARIFE u,u, boum interfector


MATEMTICO ,, mathematichus (que pertenece a las cien
cias)

MATORRAL `,`,; `,
; ,,; ,u, dumus,virgultum,frutetum.- Cubrirse de
matorrales: silvescere.Lleno de matorral: ,,
fruticosus.- Que cria muchos matorra
les: ,, multos frutices
emittens.- Matorral seco: ,
u,
cremium,virgultum
aridum.Sitio lleno de matorrales: `,
u,
locus
virgultis
plenus.Matorral suave: `,u, molle
virgultum

MATERIA `,, materia.- Constru


do con materia ligera: ,
tenui materia exstructus.- De que
se trata: ,u, id de quo
agitur.Que
ofrece
abundante
materia: ,, multum materiam habens
MATERIAL u,,; ,, e
materia constans,materialis

508

,u,,;
,,;
u,,;
,,;
,.;
,,;,,
(comp.y
superl.),,, matutinus

MATRICARIA
(yerba)
u,,;
,u, pyrites,parthenium
MATRICIDA ,u,; ,u, matricida
MATRICULAR

inter (inscribir en)

connumero

MAXILAR ,u, maxilla


MAYOR ,,,,
(),,, major
Cosa mayor: , majus.- Mucho
mayor: ,, () mul
to major> Por mayor:
summatim.- Veintisiete veces mayor:
,, septem et
viginti partibus major.- Cinco veces
mayor:
,,
quiquies
major.- Mayor de cuanto puede decirse: ,, omni sermone major.- De edad: ,,, natu
maxima maxime honoranda; ,
qui praecessit ortu.- El mayor de
todos: ,, longe omnium maximus.- Gobernarse por las
leyes de los mayores:
majorum legibus et institutis utor.Lo
mayor
que:

quantusplurimus.- Mayorcito:
, grandis

MATRICULARSE juntamente u una profiteor


MATRIMONIAL u,; u,,
; u,, sponsalis
MATRIMONIO u,,; uu,,; ,u,,;
u,,; u,,
conjugium,connubium.- Vivir en matrimonio: u connubio jungo.Contraer matrimonio: u matrimonium contraho.- Dar en matrimonio:
despondeo.- Dar juntamente
en matrimonio: u simul do
nuptum.- Dar la hija en matrimonio
con dote: dote data eloco.- El
que da su hija en matrimonio con
dote: ,,u,, qui
filiam dat addita dote.- Desgraciado
en su: ,,; ,
, infelix conjugii.- Prometer en
matrimonio: u spondeo.- Que
aborrece el matrimonio,el lecho conyugal: u,-,, cui
est in odio lectus conjugalis,
coelebs.- Que rompe los matrimonios:
u,, qui solvit nuptias.Ser prometida en: despon
deor

MAYORAL ,u,;
u, pecoris magister, princeps bubulcorum
MAYORDOMO ,,; ,, dispensator,curator
MAYORA de edad,libro en el que se
inscriban los nombres de los que
entraban en.. ,, liber juvenum suo jure gaudentium

MATRIZ
,,;
,
(); ,, matrix,uterus.Origen ,,
semen

MAYORMENTE , ` maxime

MATUTINO
,,;
,,;,,;
MAZA ,, malleus.- De forma de
maza: u,, clavae formam
habens.- Maza o mazo para deshacer
terrones: ,, malleus quo
occantur glebae

Maeander
MEAR , meio
MECNICA u,,;
; u,, mecanica,ars
fabrilis

MEANDRO de un ro ,u,
flexus.- Ro Meandro: ,u,

509

MEDIANO ,,; ,,
mediocris

MECNICO u,,; ,
,; ,,; ,
machinator,mechanicus.- Oficio:
uu,, artis fabrilis pro
fessio

MEDIAR ,,,-, , u,
u intersum,intervenio,sum
mediator.- Por otro: pro
alio medium me interpono

MECANISMO ,u, instrumentum ad aliquid operandum.- Construir


mecanismos: instrumenta fabricor.- El que fabrica instrumentos
,, qui instrumenta fabricatur.- Fabricacin de mecanismos
,, instrumentorum fabricatio

MEDIAS,las medias u,,;


,; ,, tibiale,tibiarum tegumenta
MDICA
medica

MECHA
,,;
,,;
,, ellychnium, folia apta ad ellychnia (hoja que sirve para
mecha).- Que tiene tres mechas: -

mulier

MEDICACIN u,,u,,;
,,,
medicatio

u,, tria ellychnia habens.Que tiene muchas mechas: u,


, multa ellychnia habens

MEDICAMENTO ,u,; ,
,; ,,u,;
,u, medicamentum.- Abundante en medicamentos: u,
, abundans medicamentis.- Bebida
de medicamentos: ,,
medicamentorum haustus.- Composicin
de un: ,, medicamenti composi
tio.- Purgante: ,,;
,, smegma,medicamentum purgans.- Fuertes,dolorosos: u
,, medicamenta lacrymas moven
tia.- Mezclar medicamentos:
pharmaca vel medicamenta misceo.Preparar medicamentos:
conficio medicamenta.- Que tiene cua
tro medicamentos: ,u,
quatuor medicamenta constans.Sin medicamento: u,,
medicamenti expers.- Tibio: ,
, medicamentum tepidum.- Util
para muchos medicamentos:
, ad multa medicamenta utilis

MEDEA ,, Medea.- ijo de


Medea: ,u, filius Medeae
MEDIAS ,, tibialia
MEDIACIN ,,; u,, mediatio,deprecatio
MEDIADOR ,,,;
,, (-); u,,; ,u,; ,u,
; ,, mediator,internuntius,intercessor,arbiter,sequester.- Entre contratantes:
, conciliator.- Ser mediador
entre contratantes: conciliatorem me praebeo
MEDIANAMENTE , mediocriter
MEDIANERA ,,u
intergerinus paries

MEDICINA ,,; ,,
;,,;
(remdedium adversus morbi dolores et
vim),,,,; ,,u,; ,,
medela,medicamentum,farmacum.Medicina que pasa con velocidad a la
sangre: ,,;.,,

MEDIANERO u,, qui simul internuntius est


MEDIANA ,,
tas

,,,

mediocri-

510

,, salutifer.- Que cura con ungentos: ,u,


medicus unguentis curans.- Consulta
(lugar)
del
mdico,u,
medici officina.- Honorarios del
mdico: ,u, pretium cura
tionis.- El primero entre los
mdicos: ,u, medicorum
princeps.-Ser mdico: medicus sum

medicamenta celeriter in sanguinem


transeuntia.- Abundar en medicinas:
medicamentis abundo.- Amante
de
medicinas:
,,
studiosus medicinae.- Apolo,dios de
la Medicina: ,, Apollo
salutaris.- Arte de hacer medicinas:
,,
ars
medicamenta
faciendi.- Arte de la medicina: ,,; ,, ars medendi
Bote para medicinas: u,,
medicamentaria.- Compositor de medicinas: ,u;
, qui medicamenta terit.- El que
hace medicinas: ,
qui medicamenta conficit.- Hacer
medicinas: medicamenta
facio.- Medicinas fuertes,dolorosas:
u,,
medicamenta.Necesitar medicinas: medicamentis opus habeo.- Seca,como polvo: siccum medicamentum.- Ser amigo de medicinas:
gaudeo usu medicamentorum
Tomar medicinas: medicamentum sorbeo.- Tratar de la medicina: de medicina dissero
Vender medicinas: medicamenta vendo
MEDICINADO ,,
catus

MEDIDA ,,; ,,;


,u,; ,,; ,,; ,,; ,
u,; ,,; ,
,; ,, radius ad mensuras
deradendas,mensura,mensio.Acto de reducir a igual medida: u,, actio commetiendi vel
ad parem mensuram redigendi.- Aadir
a la medida: in mensura
addo.- Con peso o medida:
appensim,pondere.- Dar medida colmada: ultra justum subinde admetior.- De cordel: ,, funiculatio.- De distancias
por estadios: ,,
, per stadia locorum dimenssio.De grano: ,,u
frumenti mensura.- De igual
medida: ,,; ,
,, qui paris est mensurae
De los lquidos: ,,; ,
, mensuram liquidorum.- De sli
dos: ,, solidorum dimenssio.- De trigo: ,u, frumenti mensura.- Dos medidas y media
(cinco sextarios): ,
, duae choenices cum dimidia.Egipcia: ,u, mensura aegyptiaca.- Encargado de las medidas:
, mensurarum moderatores.- Especie de medida: u,,
mensurae genus.- Llenar la medida
hasta rebosar: ,- modium
impleo largiter.- Pequea: ,u
parva mensura.- Perteneciente a
la medida: ,, ad mensuram pertinens.- Por pasos o pies:
,, dimenssio passibus
aut pedibus.- Prestar con medida:
certa mensura mutuum do.-

medi-

MEDICINA ,,; ,
,; ,,; ,
medicus,medicatorius,ad medicinam spectans
MEDICINAR ,,,,,,,
,,,,
,-, curo,medeor
Ocultamente: ,- clam
pharmacum adhibeo
MEDICIN ,,
mensuras deradendas

radius

ad

MDICO ,; ,,,
; ,,; ,,; ,,; ,u,; ,
,; ,,; ,,;
,,; u,, me
dicus.- Que trae la salud,mdico:

511

Que excede la medida: ,,


mensuram excedens.- Reducido a la
misma medida: ,, ad justam mensuram redactus.- Reducir a
igual medida: u ad parem
mensuram redigo.- Reducir a justa
medida: `u ad numeros aptos
redigo.- Sujeto a medida: ,
, servans modum.- Tomada con los
pies: ,, dimenssio pedibus facta.- Y media: ,
, choenicis cum dimidia capax
MEDIDO
,,,;
,,; ,, demensus
Lo medido: ,, dimensum

MEDIDOR ,, mensor.- Pblico: ,, qui triticum in


foro emptoribus metitur

MEDIO
,,;
,,;
,,,; ,
,,; ,,
; ,,`,,
medius.- Media: `,, dimidia.- Desde el medio: , e medio.- En el medio:
,, in medio.Estar en el medio,ser neutral: ,,, sum medius
Muy en medio: ,, maxime
medius.- Por aquel medio:
illa ratione.- Que est casi en
medio: ,, qui est juxta
medium.- Que est en medio:
, qui est medius in aliquo loco
Todo lo que est en medio entre
cosas: ,u, omne inter
alia medium

Lo que es o se hace despues del ,,


postmeridianus.- Que
ocurre en medioda: ,,
meridianus.- Despus de:
postmeridiem

MEDINNO (celemn) ,u, medimnus.- Medio medimno: `


u, semi-medimnus.- Igual a un medimno: ,, qui medimnum mensura exaequat.- Que tenan
quinientos medimnos de renta: qui quingentos medimnos possidebant.- Tercera parte de
un medimno: ,, medimni
tertia pars

MEDIR ,,,
,,, metior,dimentior.- Alrededor
circum metior.- Apto para
medir: ,, habens rationem metiendi.- Arte de medir slidos
,, ars solida dimi
tiendi.- Con cuerda: fune
metior.- Con el pie: pede
metior.- Con exactitud: ,
ad amussim metior.- Cosas
slidas: solida metior
De antemano,como aforador:
praemetior,praebeo demensum.- De ms
in mensura addo.- El que
mide cosas slidas: ,u,
qui solida metitur.- El que mide
por pies o por pasos: ,,
qui per passus aut pedibus spatia
metitur.- Juntamente: u una
metior.- Pesar,medir mal: u,
male metior.- Para
distribuir: ad impartiendum metiri.- Por estadios:
per stadia dimetior.- Por pies o por
pasos: pedibus aut passibus
metior.- Por pies: pedibus
dimetior.- Tambin adems: u simul insuper admetior.- Una
cosa con referencia a otra: -

MEDIOCRE ,,; ,,
mediocris
MEDIOCREMENTE , mediocri
ter
MEDIOCRIDAD ,, mediocritas
MEDIODA ,,; ,
,, posmeridianus,meridies.- Del medioda: ,
meridianus.- Despus del medioda
posmeridiano tempore.- Estar
al medioda: ,-,-
medium cursum teneo.-

512

,,, qui,quae meditatur.Se debe meditar: meditandum.- Se ha de meditar atentamente:


solerter excogitandum est
Una obra: opus meditor

juxta alterum admetior.- Volver


a medir: remetior> Medir
por el nmero de pasos: passibus metior
MEDITABUNDO ,,; ,(-u,u,u) meditabundus,cogitabundus

MEDITATIVO
tivus

,,

medita-

MEDITERRNEO
mar
,u,
mediterraneum mare.- Espacio entre
dos tierras ,,,; ,, mediterraneus

MEDITACIN ,,; ,,; u,,; ,,; ,,; ,


,; ,,; ,
accurata cogitatio,meditatio,exercitatio,commentatio.- Contnua: ,,
assidua
meditatio.Lugar de meditacin: ,
u, schola.- Profunda: ,,
profunda cogitatio

MEDO ,u,; , hombre,mujer medos.- Convenio con los medos:


,, cum medis consensio.Propio de los medos: ,,
medorum proprius.- Ser del partido
de los medos: medorum partes
teneo.- Los medos: ,
medi

MEDITAR ,u, ,,, ,


,,-,,
,,u,, ,,u, animo verso,meditor,re
volvo mente,animo volutare.- Con
frecuencia: aliquid animo
saepe volvere.- El que medita: lla impleo.- Semejante a la mdula:
u,,
medullae
similis.Sacar la mdula: u medullam
extraho

MDULA ,u,; u,,


,, medulla.- De los huesos: u, ossium medulla
Lleno de: u,, medullosus.- Llenar de mdula: u meduhabet.- Que tiene mejillas purpreas
,-,, purpureas genas habens.- Que tiene mejillas rojas: ,, rubras
habens genas.- Que tiene suaves meji
llas: ,, laeves malas
habens.- Mejilla roja: `,u
rosea gena.- Mejillas:
genae

MEDUSA,una de las Gorgonas u,


, Medusa
MEJILLA ,-; u,u,;
u,; ,,u,; ,,; ,u,;,
gena,malae,maxillae.- De hermosas
mejillas: ,,,,; ,,,
; ,, genas habens
pulchras.- De cndidas mejillas:
u,,;
u,,
candidas genas habens.- De tiernas
mejillas: ,, molliculas genas habens.- Herir en las
mejillas: caedo in malas.Que tiene mejillas de bronce:
,,; u,u,u
,, qui aereas genas

MEJOR `,,,; ,
,; ,,; ,,
,,,; , (); ,.; ,
,; ,,; ,,; ,, melior.- El mejor:
,, optimus.- Mejor (Adv.) ,u,,
melius.- Cosa mejor: ,
; ,, melius
MEJORAMIENTO ,, in melius profectio

513

MEJORANA u,u, mejorana.De mejorana: ,, sampsychinus.- Parecerse a la mejorana:


u sampsychum refero
MEJORAR
reficio

, in

malus
MELODA ,,; ,,;
,u, melodia,modulamen
MELODIOSO muy u,, valde
canorus

melius

MELOS (isla) ,u,

MELANCOLA ,,; u,
; u,,; ,,
moeror,tristitia,melancholia.Padecer melancola: atra
bile laboro

Melus

MELOSIDAD u,, suaviloquen


tia
MELOSO ,,; ,,
; ,, melleus

MELANCLICO ,u,,,; ,, tristis,atra bile laborans,melancholicus


Estar melanclico: u,u male affectus sum
MELANURA (serpiente o pez) u,u, malanurus

MELPMENE (musa) ,, Melpomene


MEMBRANA ,u,; ,,
membrana.- Pequea: ,u,
membranula.- Cubierto de una membrana sutil: ,, tenuis membrana constans.- Que tiene membranas
,,; ,, membrana
ceus

MELENA ,, juba
MELFLUO ,,; u,
,; ,, mellifluus

MEMBRANOSO,membranceo ,,
; ,, membranaceus.- De
alas membranosas: ,,
cui membranaceae pennae sunt

MELISEO ,u Melissaeus,ab
apibus nutritus
MELLIZO u,,; u,
,, communi partu editus,geminus.- Melliza: uu,
, quae gemello est foetu.- Que da
a luz a dos mellizos: u,
u, gemellipara.- Mellizos: u tergemini

MEMBRILLO u,u,; u
,u, aureum pomum,cydonium.Arbol:
u,u
,,
cotonea malus.- Mezcla de rosas y
membrillos: `,u, mixtio
e rosis et malis cotoneis

MELOCOTN ,, persica mala

MEMORABLE ,,u,,,
u,, memorabilis,sem-

MELOCOTONERO ,,,
,;
,,
persea,persica
per memorandus

Conservar en la memoria: ,, , memoria


teneo.- Digno de traerlo a la memoria: u,, in memoriam
revocandus.-Cuya memoria se conserva fcilmente: ,,
, cuius memoria facile digne
retinetur.- Dotado de: u
, qui valet memoria.- Dotado de
buena..: ,, () bona
memoria praeditus.- Encomendar a la

MEMORIA ,,; ,
,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,,; ,,;
,, memoria.- Abolir del todo
la memoria: memoriam prorsus
aboleo.- Arte de la:
memoriae ars.- Borrado de la memoria
,,
oblitteratus.-

514

mendigar cantando la llegado de la


golondrina:
,,
qui
colligit stipem hirundini.- El que
circula,pasea mendigando:
, circulator mendicans

memoria: praeterea memoriae trado.- Escritor de memorias,


analista: ,, com
mentariorum scritpor.- Indigno de:
u,,,
memoria
indignus,non memorandus.- Hecho de
que hay memoria: u,,
res cuius memoria reperitur.- De
gran memoria: ,, memoria valens.- Perteneciente a la memo
ria: ,, ad memoriam
pertinens.- De memoria:
memoriter.- Traer a la memoria: in memoriam retraho.- Propio
para ayudar a la memoria: ,, ad memoriam adjuvandans
pertinens.- Que tiene mucha memoria:
u,,
()
multarum
rerum memor.- Recitar de memoria:
in memoriam revoco.Traer a la memoria: u
u
simul
in
memoriam
revoco

MENDIGO ,,,; ,u,


(cibum quaerens,ad cibum veniens),
,,; ,u,;
,,;
,,;
,u,; ,,; u,,; ,u,; ,u
; ,,u,;
,, (,-,
)
mendicus.Alimentacin
de
mendigos: ,, mendicorum nutritio.- El que alimenta mendi
gos: ,, qui mendicos
alit.- Jactancioso y arrogante: ,,, mendicus gloriosus
et arrogans.- Perteneciente a: ,, ad mendicos pertinens
MENEAR quasso

MEMORIAL ,,
-,u,; ,u, libellus
MENAJE ,,; u,
, supellex.-De casa: ,
,; ,,; ,,
suppellex,bona mobilia,vasa ad suppe
llectilem pertinentia

MENESTEROSO ,, indigus.Muy menesteroso: ,, prae


ter modum indigens
MENGUAR uu velut cauda muris
decresco (adelgazar como cola de
ratn)

MENCIN ,,; ,,
, mentio.- Digno de mencin: ,, mentione dignus.- Hacer
mencin: ,-;
mentionem facio

MENJUNGE ,, pigmentum
MENOR `,`,,; ,
,,,; ,,
,,,; ,u,;
,, minor.- Algo menor:
,,
()
aliquantum
minor.- Lo menor: ,, minus
Que el ms pequeo: ,
minimo minor

MENCIONAR memora.- Digno de


ser mencionado: ,, ad men
tionandum dignus
MENDAZ ,, mendax

MENOS ( ),,,` () minus.A lo meno,al menos: u,


u,u,,,
,',u, saltem.Mucho menos,cuanto menos:
multum,menus nedum

MENDICIDAD
u,,,;
,, medicitas.- Que redu
ce a la mendicidad: ,,
mendicos faciens
MENDIGAR ,u,u
,, mendico.- De
puerta en puerta: colligo stipem hirundini.- El acto de

MENOSPRECIAR u,,-

515

contemno,negligo
MENOSPRECIO ,, neglectus.Mirar con: negligo

MENTA `,u,; ,,
mentha

MENSAJE ,,; ,, nuntium.- Enviar mensajes a


un lado y a otro: in
diversas partes mittere.- Llevar un
mensaje: anuntio.- Que da o
lleva
sus
propios
mensajes
o
recados: ,, qui sibi
nuntius est.- Secreto (enviado al
enemigo): ,, nunitus secretus ad hostem missus.- Transmitir
un mensaje: transmitto
nuntium
MENSAJERA
,,
perferendi mandata

MENTE ,, mens (la potencia principal), ,,; ,,,;


,,,
mens.- Que es de mente recta: (u,u,u) qui rectae mentis
est.- Representacin de imgenes en
la mente: ,,; ,, imaginum in mente fictio
Fijo en la mente: ,,
internus.- De mente slida y constan
te: ,, () solidam et
duram mentem habens.- De alta mente:
,-u,u,u altae mentis.- Altura de la mente:
,-u,u, altitudo mentis
Agitar en la mente: insuper
mente agitor.- Aplicar la mente:
animum adverto

functio

MENSAJERO ,u,;
,u,; ,u,;
,; ,u,; ,
u,; ,u,; ,
,
nuntius,tabellarius,index.Parlamentario,mediador entre dos par
tes: , ,;
u, internuntius.- De juntas sagradas:
,u,
qui
sacros
conventus nuntiat.- Manifestado por
mensajero:
,,
per
nuntium patefactus.- Que vuelve con
el recado: ,, reversus nuntius ad eum a quo est missus
MENSIFLORA ,,
flora

MENTECATO ,,; ,,
; ,,; ,
,,; ,,,
;
u,,;
,,;
,, () mente captus,
demens
MENTIR ,,u
,,,,,,,,,,u,
u,u,uu,u, mentior,mendacium dico
No mentir: u mendax non sum.Accin de mentir: ,, actio
mentiendi.- Adems,contra: insuper o contra mentior.Descarademente: ` temere mentior.- Hbil en mentir: ,, solers in fingendo.- Prodigiosamente: prodigiose effabulor.- Que gusta de mentir:
,u, qui amat mentiri.Que no sabe mentir: u,,
mentiri nesciens

mensi-

MENSTRUAL ,,,
,, menstruus.-Flujos mens
truales de las mujeres: u,
menstrua
MENSTRUO , menstrua.- Retencin del: ,, retentio fluxus menstrui
MENSUAL ,,,
,,; ,,
,, menstruus

MENTIRA u,,; u,,; ,,; ,,; uu,u,; u

MENSURABLE
,,,
demensus,mensurabilis

516

fabularum o mendaciorum fictio.Para librarse de alguien: ,


, commentum quo excogitatur ad
eludendum.- Que odia la mentira:
uu,u,, mendacium perosus
Sembrar metiras: falsos
rumores spargo

,,; uu,,; u,,; u,,; ,


,u, mendacium,falsiloquium,
simulatio,commentum.- Aficin a la
mentira:
,,
studium
mendacii.- Amante de la mentira:
u,, amans mendacii.- Con
mentira: u mendaciter.- Decir
mentiras:
u
mendacia
loquor.- El que finge mentiras: u,u, mendacia fingens.- El
que odia a la mentira: u,
, qui odit mendacium.- Ficcin
de fbulas o mentiras: ,,
,,; u,,; u
,; ,,; ,,
mendax,bilinguis,deceptor,fallens
Comp.y superl. u,u mendacior,mendacissimus.- El que
es de lengua mentirosa: u,
, qui mendaci ore est

MENTIROSO ,,
,,; ,,; ,,
,u,; u,,; u,,; u,u; u-

mercado: ,, pertinens
ad mercatores.- Plaza del trigo:
u,u, forum tritico vendendo destinatum
MERCANCA ,u, merx.- De
exportacin: ,, merces exportatae.- Pequea mercanca:
,u,;`,u,
parvula
merx.- De poca consideracin:`,
`, merx non magni momenti.- De
poco valor: ,, merces expers valoris.- Extranjera: ,
u, merx adventicia o peregrina.Mercancas: ,u, merces

MENTN ,,; ,
; ,u,; u,u, mentum
barba
MENUDO ,, minutus.- Cosa
muy menuda: ,,,
res minima
MERCADER ,u,; ,,
; ,,; u,
, vector,mercator

MERCED ,, merces

merca-

MERCENARIO () ; ,
,; ,, mercenarius
(trabajador a sueldo).- Soldados
mercenarios: mercenarii
milites

MERCADO ,,,; ,
,; ,,; ,
,
,u,
forum,mercatus,locus
ubi
merces
exponuntur.- Da en que haba mercado:
,u,
fastus
dies.Donde
se venden todas las cosas:
,u, forum ubi res
omnes veneunt.- Ir al mercado: proficiscor ad mercatum.Mercado naval: ,u, navale
emporium.- Mercado o plaza para
vender los despojos de los prisioneros: u,u, forum praedae vendendae.- Para carnes:
u, macellum.- Perteneciente al

MERCURIO `,-;`,`,u; `,, Mercurius.- Que


lleva el ariete: ,u,
arietem gestans.- Mutilador de las
estatuas de Mercurio: ,
u, Mercurii statuarum mutilator
(destructores de los que est delante de la puerta- Estos
tenana su cargo la proteccin
de los dinteles de las puertas y
eran muy populares en Atenas.Tenan la forma de un busto flico y
su destruccin,que produjo conmocin en Atenas, parece haber estado
relacionada con Alcibades)> Perte-

MERCADERA u,,
tura

517

neciente a Mercurio: `,`,`,, mercurialis

MES ; ,; ,, mensis
121 mes del calendario eteniense,pro
bablemente Junio: ,,
mensis 121 calendarii atheniensis.De
cinco
meses:
,,
quinque mensium.- De diez meses: ,,; ,, decumestris.- De doce meses: u,,u,,
duodecim mensium.- De nueve meses:
,, novem menseshabens
De seis meses: ,, qui sex
mensium est.- De siete meses:
,,
septimestris.De
treinta meses: ,,
triginta mensium.- De tres meses:
,, trium mensium.- De un
mes: ,, menstruus.- El
da treinta del mes: ,
; ,, dies trigesimus mensis.- Espacio de cuatro meses:
,u, quadrimestre spa-

MERENDAR merendam sumo


MERENDONA ,, comesatio
MERIENDA ,,u, merenda
MERETRIZ ,,;,,,; ,,; ,
,; ,,,
,u,; u,,,
meretrix,scortum
MERGO o cuervo marino ,,
mergus
MERIDIANO ,,; ,, meridianus
MRITO ,, meritum
MERODEO ,, praedatio
tium.- Lo extremo del mes,la ltima
dcada: vergentis ad
finem mensis,extremi mensis pars.Mes unddimo de los atenienses
(dedicaban en l fiestas a Diana y a
Apolo): ,, undecimus
mensis atheniensium.- Que cuenta
siete meses: ,, septimum mensem agens.- Que dura por
todos los meses: ,, per
omnes menses durans,diuturnus.- Que
tiene ocho meses: ,,
qui est octo mensium.- Sagrado: ,, sacer mensis.- Tercer
da del mes: ,, tertia
mensis dies

, triginta lectorum coena.Encargado del servicio en la mesa:


,u,
qui
mensam
et
spectantia ad escam curat.- Esplendi
dez y lujo en la mesa: ,,
lautilia,lautus apparatus.- Pequea:
,u,; ,u, abaculus.- Perteneciente a la mesa:
,, ad mensam pertinens.- Poner en,sobre la mesa:
mensae impono.- Ponerse a la
mesa: ,, dscubitus
accubatio.- Preparado con tres mesas
de
comer:
,,
tribus
lectis ad coenam constratus.- Prepa
rativos de la mesa: ,,
,, apparatus mensae
Que est sobre la mesa:
, qui est super mensam.- Que
lleva la mesa: ,,
mensam ferens.- Que prepara la mesa
y la sirve: ,, servus
structor coenae.- Que sirve a la
mesa: ,, mensae inserviens.- Que sirve la mesa: ,u, structor qui dapes apponit.- Que tiene buena mesa: ,, qui habet mensam bene instructam.- Que tiene una sola mesa:

MESA ,, mensa.- Amor por la


buena mesa: ,, amor cu
pediarum.- Colocar en la mesa al
lado de: in lecto juxta
statuo.- Construccin de mesas
,, mensarum confectio.Dar en la mesa asiento preferente:
ante alios discumbere
facio.- De comer: ,u,
triclinium.- De cocina: ,,
,, mensa coquinaria.- De
treinta asientos: ,

518

,,
unicam
mensam
habens.- Semejante a la mesa: ,, mensae similis.- Sentarse a la mesa: , accumbo,discumbo.- Separado de
la mesa: ,, remotus a
mensa.- Mesilla: ,u,
mensula

tamia
MESTRUACIN ,,;
u, menstrua mulierum purgatio
META ,u,; ,,;
u,; ,,; ,,;
,; ,,; ,u,;
,, meta.- Llegar a la meta:
u ad metam perduco

MSES viento del nordeste ,u,


meses
MESOCARPO
,u,
media
pars carpi

MET- perfijo preposicional que en


composicin signfica: paso a otra
parte,traslacin

MESOLABIO instrumento de matemticas


,-,u, mesolabium,
instrumentum ad inveniendum media
proportionalia

METFORA ,, methafora
METAFRICAMENTE , per tropum,figurate,metaphorice
Hablar metafricamente:
tropis utor in loquendo

MESN ,,,,u, popina,diversorium,taberna.- Tener un mesn: diversorium habeo

METAFRICO ,,; ,, figuratus,metaphoricus

MESONERA ,, quae hos


pitio excipit

METFRASIS ,, metaphasis

MESONERO
,,,
caupo.- Oficio de: ,,
cauponarium munus.- Ser mesonero:
cauponariam exerceo.- Que
es propio de mesoneros: ,,
ad caupones pertinens.- Mesonero
y mesonera: ,u,; ,
, caupo,quae cauponaria exercet

METAGEITNION,segundo mes de los atenienses


,,
mensis
secundus atheniensium
METAL ,u,; ,u, metallum.- Tierra que abunda en
metales: `,, terra metallis
abundans.- Batidor de metales: u

MESOPOTAMIA ,, Mesopo,, malleator.- Color negro


del metal: ,, metallicus
color niger.- Cubrir con lminas de
metal: aere,ferro obduco
De metal: ,, aereus.- Fun
didor de metales: ,, faber aerarius.- Hojuela de metal:
,, bracteola.- Mezclado
con metal: ,, subaeratus.- Ocuparse de la extraccin de
metales: u circa metalla
opus facio

lepsim pertinens.- Por metlepsis:


per metalepsim
METLICO ,, metallicus
METAMRFOSIS ,, meta
morphosis
METAPLASMO
plasmus

,,

meta-

METTESIS (trasposicin,fig.gram.)
,, transpositio

METLEPSIS (empleo de una plabra por


otra) ,, metalepsis.Perteneciente a la figura metlepsis
,, ad figuram meta-

MENTEMSCOSIS
,,;
,, animae ex uno
corpore in aliud transmigratio

519

MTRICO ,, metricus

METEORO ,, meteora

METRO ,u, metrum.- De cinco


quinque metrorum.- De cuatro metros:
metros: ,, qui est
,,
quatuor
metris
constans.- Que consta de ocho: ,, octo metris constans.Que consta de tres metros:
, ternis metris constans.- Que
tiene toda clase de metros: ,, omnia metrorum genera
habens

METEOROLOGA ,, meteo
rologia
METEOROLGICO ,, ad
faenomena celsstia pertinens
METEORLOGO ,u, de coe
lestibus faenomenis cognitor
METER immitto.- Adentro por
fuerza: u contrudo.- Dentro:
, intromitto,ingero

METRPOLIS ,, metropolis,mater urbium,urbs prima provinciae

METERSE ,u,
perrepo

METROPOLITANO ,u, metropolitanus

METICULOSAMENTE meticulose

MEZCLA ,,; ,,;


,,; ,,;
,,; u,,: ,,; ,,;,
; ,,; ,,; ,,; ,,,;
u,,; uu,,; u,,; ,,; u,u,u,, colluvio,commixtio,concretio,mixtio,mi
xtura.- De dos cosas: ,
, mixtio duorum.- De muchas
cosas: uu,, multorum permixtio.- Lo que se ha mezclado:
,,; ,, id quod
permixtum est.- Para unir las
piedras: ,, glutinum quo
lapides ferruminantur.- Sin mezcla:
,-,, purus

METDICO ,,; ,
, methodicus, cum methodo factus
MTODO ,u,; ,u,;
,,; ,u, ratio,methodus.- Mtodo cierto: ,
, certa methodus.- Con mtodo:
adhibita methodo.- De vida
,,,; ,, vitae ratio
Reducir a mtodo: ad methodum redigo
METONIMIA u,, metonymia
Por metonimia: u metonymice
METONMICO u,, metonymicus
METRETA ,, metreta.- Que
contiene cuatro metretas: ,, quatuor metretas continens

MEZCLADO ,,; u,,


; ,,; u,
u,,; u,,;
u, uu,, mixtus.Convenientemente: u,,
apte commixtus.- De muchas cosas:
u,, mixtus ex omni gene-

MTRICA , ars metrica


Cuyo pie ltimo tiene espondeo en
vez de jambo: ,u, claudicans jambus
re.- Mezclados,sin distincin: , mixti,permixti.- De todo
gnero: ,,,;

,,
mixtus
ex
omni
genere.- Juntamente: u,,
una permixtus

520

MEZQUINDAD `,u,;`,u,
,, avaritia,illiberalitas.- Con mezquindad:
illiberaliter.- Vivir con mezquindad
parce vivo

MEZCLAR ,u,-,
u,-,-,u,u,-,-,,,u,u,-,u,,
u,u,-,u,,-,-,
u,-,,,,
u,u,u,u,,,u,
,,,,,u,u,u,,
u,,,,
u,,,,,
-,,-,u,,
,uu,u,u,uu,u,u
,u misceo.- Mezclarlo
todo: u,- penitus misceo.- Antes: u,u
Mezclar con: ,u,
uu,u,uu,
u,uu commisceo.- Derramar mezclando: u,-,-,-
transfundo.- Juntamente: uu,u
u simul permisceo.- Junto con
otras cosas: uu una cum
aliis misceo.- Mezclar ms: u insuper immisceo.- Oculta,li
geramente: u, submisceo leviter.- A escondidas:
clam admisceo.- Se ha de mez
clar: miscendum est.- Ser
mezclado:
,u
commisceor.- Todo: circum misceo.- Mezclar y ser mezclado:
misceo,misceri.- Mezclar
se: ,,u
misceor,simul commisceor.- Accin de
mezclar: u,, commixtio.- Apto para mezclar: ,, aptus
ad mixturam.- Bien mezclado:
,, bene mixtus.-El que mezcla
o es mezclado: ,u, qui miscet
vel
miscetur.Que
mezcla:
u,, qui permiscet.- Poco ha
mezclado: ,, nuper commixtus.- Que tiene fuerza de mezclar
u,, vis habens miscendi

MEZQUINO ,,; ,,
; ,, parcus,illiberalis.- Ser mezquino en cosas pequeas: ,,
parco etiam minimis
Ser mezquino: tenax sum
MI de m mismo,para m mismo,a m
mismo:
u,u,u
mei
ipsius,ipso,ipsum
MICENAS ,, Mycenas.- De Micenas: u ex Mycenis.- De Mienas (adj.): u,, mucenaeus.- De Micenas (refirindose a
Ifigenia): u,, mycenida
MIEDO
,,;,u,;
,,; ,,; ,,; ,,; ,
; ,,; ,,; ,,,;

u,;
,u,; ,,; u,,; ,,; , ,
metus,pavor,formido,timiditas.Causar miedo: , expavefacio.- Encogerse de miedo: ,u pavore contraho animum
Huir de los hombres por miedo:
terreor.- Huir de miedo:
tremefactus diffugio.- No
sin miedo: non sine metu.Que causa miedo y espanto: u,, metum stuporemque efficiens
Quedar encogido de miedo:
metu contraho.- Caer de miedo:
metu concido.- Quien por el
miedo
le
palpita
el
corazn:
,, cui prae metu cor
trepidat et salit.- Superior a todo
miedo: ,, metu superior
Tener miedo: ,,,
,, paveo,trepido.Tener mucho miedo: , gravissime angor,permetuo
MIEDOSO ,,; ,

521

me decerpo.- Condimentado con


miel: ,u, quod melle
conditum est.- Condimentar con miel
melle admixto condio.- Confeccin con miel: u,,
mellis confectio,opus mellarii.- Cosechero de miel: u,,
mellarius.- De color de miel, de
mosto y miel: ,u, ad me-

,; ,u,; ,,; u,u,; ,,,; ,,,


,,; ,, meti
culosus,pavidus,timidus,formidulo
us
MIEL ,, mel.- Alimentado,
criado con miel: ,,
melle nutritus.- Coger la miel: llis colorem accedens,ex musto et
melle.- De color de miel:
,v,; ,, mellis colorem referens.- De miel,que
sabe a miel: ,,; ,,;
,,
mel
redolens,melleus.- De sabor de miel:
,, mellis saporem habens.- Hacer miel: , u mellifico.- Mezclado con
miel:
u,
,,;
,, melle mixtus.- Que
gusta de la miel: ,-,
, melle gaudens.- Torta de miel:
,-;
,,
placenta melle condita.- Vendedor y
vendedora de miel: ,u,
,, mellis venditor,
venditrix.- Vender miel:
mel vendo

,, paribus ex membris
constans.- De miembros poderosos
(obtenidos por el valor y el esfuerzo) u,, audacia habens
membra.- De miembros del cuerpo
flexibles:
u,,
qui
corporis artus habet flexibles.- De
miembros
rgidos:
,,
membra rigentia habens.- De miembros
uniformes:
,,
cuius
membra sunt unius modi.- De un solo
miembro: ,, unimembris
Extendidos los miembros: porrectis membris.- Falto de algn
miembro: u,u, mutilus.- Que
inmoviliza los miembros: u,
, membra rigida faciens.- De
miembros agotados: u,,
membra tabefaciens.- Que horada,hiere
sus
miembros:
u,,
membra lacerans.- Debilitar los miem
bros: u membra frango.- Miembro
parte del cuerpo: `,, membrum.- Que consume o pudre los
miembros: ,, membra liquefaciens.- Que robustece los miembros: u,, qui facit membra
robusta.- Que tiene cuatro miembros:
,, quatuor membra habens.- Que tiene fuertes miembros:
u,, validos artus habens.- Que tiene ntegros los miembros: ,, integra membra
habens.- Que tiene todos los miembros,perfecto: ,, omnibus membris constans.- Que tiene
miembros altos: u,, alta
membra habens.- Que tiene tres miembros ,, tria cola habens
Vicio de un miembro de tal suerte
empinado que no se puede doblar: ,u, vitium ita rigentis ut
flecti nequeat

MIEMBRO u,,; u,u,; ,, membrum,membra.- Que tiene


largos
miembros
(v.piernas):
,, longa membra habens
Que tiene miembros flexibles: ,, flexibilia membra habens
El que fatiga sus miembros: u,, membra fatigans.- Que tiene
todos sus miembros sanos: u,, membris valens.- Que
tiene sus miembros daados: u,, membra gravia habens.- Que
doma o suaviza sus miembros para la
lucha: u,u, qui membra
domat.- Miembro a miembro:
,, membratim.- Cor
tar miembro a miembro:
membratim concido.- Corto de miebros
,,
brevibus
membris
constans.- Miembro de hombre o
animal,particularmente pierna:
u, membrum.- De iguales miembros:

MIENTRAS dum.- Mientras que:

522

,, mica,offula.- Pequea
,u, parva mica.- Semejante a
la
migaja:
,,
micae
similis.- Migajas: ,,
micae

,,, dum,donec,
usque ad,usque dum.- Mientras tanto:
tnatisper
MIES ,u,; ,; ,,
;
,,;
,,;
,u,; ,,; ,
,
messis,seges,segetes.De
trigo: u,, tritici messis
Abundante en mieses: u,,
multas habens segetes.- Corrupcin de mieses: u,, segetis
corruptio.- Destruir las mieses:
u segetes destruo.- Que devo
ra las mieses: ,,; ,; ,u, segestes
depascens

MIGAS ,, micae
MIGRACIN ,, migratio
MIJO ,u,; ,u,;
,, milium.- Semejante al mijo
,,; ,, mi
lio similis; qui ejusdem cum milio
magnitudinis est
MIL ; ,, mille,millia.- De
mil aos: ,u; ,
mille annorum

MIGAJA
,u,;
,;
,u,; ,,; ,,
; ,,; ,u,; ,, miraculum.- Obrador de
milagros: u,, miraculo
rum effector.- Hacer un milagro,una
cosa sorprendente: uu edo
miracula

MILAGRO ,u,; ,,
, quae ad rem militarem
pertinent.- Prctico en la milicia:
,, rei militaris peritus.- Pretor de milicia,general,capi
tn: ,, praefectus mili
tiae,dux,praetor.- Prncipe de la:
,u, militiae princeps.Que sabe sufrir la milicia: u
,, habens vim ferendae militiae

MILANO (ave) ,; ,u,


; ,u, milvius
MILENARIO ,, millenarius numerus

MILITAR ,, milito.- Militar a un tiempo con: u, simul milito.- Por


contrata en un pas extrao: in alieno solo mercede milito.Ser superior en prendas militares:
imperatoria virtute supero.- Sin conocimientos militares:
,, ad imperandum nulla arte instructus.- Militar: u,,,; ,, militaris.- Ignorancia del
arte militar: ,, ducendi exercitum imperitia.- Perito
en el arte militar: ,,
peritus rei militaris

MILENIO ,u,; ,,
mille annorum spatium
MILSIMO ,, millessimus
Parte milsima: ,, pars
millessima
MILICIA ,,,; u,, militia.- Acostumbrado a
la milicia: u,, assuetus
militiae.- Aficionado a la milicia:
,u, amans militiae.Estipendio militar: ,, militare stipendium.Libre de milicia: u,,
immunis a militia.- Milicia de veinticuatro hombres de caballera: ,, turma.- Muy versado en la
milicia: ,, militiae
maturus.- Perteneciente a la milicia

MILITARMENTE
,
militariter,militari modo
MILLA ,,u,

523

milli

are

-,-,, mimus.- El
que escribe mimos: ,u,
qui mimos scribit.- Recitar mimos:
mimos recito

MILLAR ,, chilias,id est,


numerus mille continens.- Espacio de
un millar de aos: ,, mille
annorum spatium

MINA ,u,; ,u,


suffusus locus,metallum.- De oro:
u,u, auraria.- De cobre:
,u, aeris fodina.- Explotacin de minas: ,,
metallorum scrutatio.- Que concierne
al trabajo de las minas: ,
, ad metalla pertinens.- Que se
ocupa en las minas: u,,
qui circa metalla operatur.Sacado de las minas: u,,
a metallis effosus.- Sacar metales de las minas: metalla
eruo.- Explotar las minas:
scrutor.- Ser condenado a las minas:
ad metalla damnor.Tierra de minas: metallica terra.- Util para el trabajo
de las: u,, habens vim
effodiendi metalla.- Columna para
contener el terreno de las minas:
,, columna sustinendi
terrae in metallicis.- Cavador de
minas:
,,
metellorum
effosor.- Mina (moneda)
,, mina.- Lo que es de seis
minas: ,, qui sex minarum est.- Cinco minas: ,

MIMBRE `,u,; ,u,; ,,; u,, vimen.- De


mimbre: ,,,; u,,
vimineus,viminalis.Enrejado de mimbres: ,,
, crates.- Flexible: `,`,
vimen flexibile.- Hecho con: uu,,; u,, vimineus.- Obra de mibre: ,u,
vitile opus.- Que hace obras de
mimbre: uu,, qui e vimine opera concinnat.- Que teje mimbre
u,, qui vimina contexit.- Semejante al mimbre: u,
, vitici similis.- Tejido de
mimbre: ,,; ,u,
; ,,u, craticula,
storeae e vimine,opus vitile
MMICA ,u, gesticulatio
MMICO ,, mimicus.- El
principal entre los mimos:
, princeps mimorum
MIMO mmoc,ou, mimus.- Actor de
mimos: ,,; ,
u, quinque minae.- De cinco
estteres o minas: ,,
quique staterum seu minarum.- De
cuatro
minas:
u,u,u
quatuor minarum.- Equivalente a una
mina en peso o valor: ,,;
,, minam pondere vel pretio
exaequans.- Media mina: ,u
dimidum minae.- Que vale o pesa
tres minas: ,,; u,u,u qui est trium minarum

MINERO u,, qui circa


metalla operatur
MINERVA ',',',',',,
Minerva.Engendrada de la cabeza:
; ,, ex capite orta
Fiestas de Minerva en Atenas: ,
, festum Minervae Athenis.Relativo a una fiesta de Minerva:
,, ad Minerve festum
pertinens.- Templo de Minerva en
Esparta: ', Minervae templum

MINAR,hacer hoyos: suffodio.- Hacer conejeras:


suffodio cuniculatim

MNIMO ,,
simus

MINERAL cristalizado `,`,


u,, succinum pellucidum

multe-

MINISTERIO (servicio) u,,

524

,,,,,,,,,,,
,,,,
,,,
,,,,,,,,
,,,
,,,
,,,,
specto,aspicio,obtueor,intueor,inspicio,conspicio,video.- A diversa
parte: in diversam partem
vergo.- A la vez: u,u simul aspicio.- A lo lejos o por
u prospicio.- A uno y otro
lado: oculos huc illuc verto.- Adelante: ,, prospicio.- Adentro: , introspicio,inspicio.Al rostro: faciem respicio.- Alrededor con la boca abierta: os magno hiatu diduco
circumspiciens.- Alrededor: ,,,
,,,,
,,,
,-,,
, circumspicio.-Antes
respicio.- Atrs: , respicio.- Atravesa
damente: torve aspicio.Bajo: dejectis oculis aspicio.Bien
,,
perspicio.- Como en un espejo: in speculo intueor.- Con
agudeza:
u,- acutum
cerno.- Con atencin: ,,,,,
,,,,
inscio, perspicio,oculos defigo.Con descuido: incuriose
videre.- Con intencin: u pers
picio.- Con la cabeza baja:

;
,,;
,,;
,,,;
,,; u,, ministerium
Pblico,servicio pblico: ,, publicum ministerium
MINISTRO (servidor) u,,
minister.- Pblico,servidor pblico:
,u, minister publicus.- Sa
grado: u,, qui sacris
operatur
MINUCIOSAMENTE subtiliter
MINUCIOSO que cuida demasiado de
cosas pequeas ,,
in
rebus parvis nimiam curam collocans
MO () , meus.- Lo mo:
( ) meum
MIOPE
,,;
,,,
lusciosus,connivens.- Ser miope: u
,u,u lusciosus sum
MIOPA u,;-,,; u,, oculorum vitium
(MIRA! , spice,ecce,en
MIRADA ,,;,,;
,; ,,,; ,,; ,,; ,
,,; ,, conspectus,obtutus,aspectus,intuitus.Poner la mira (mirada):
collino.- De dulce mirada: uu
,, dulcis aspectu.- De mirada
petrificada: ,, lapideum aspectum habens.- De suave
mirada: ,, suavis aspectu.- Fija: ,, intuitus continuus.- Oblcua:
,;
,,
obliquus
aspectus (como de bizcos)
MIRAR `,,, inclinato capite intueor.- Con
los ojos torcidos: distortis
oculis aspicio.- Con luz: u
splendorem infero ad inspiciendum.Con malos ojos: u,,
,,
terribiliter intueor,dejectis oculis

irrideo,distortis oculis aspicio.Con odio: respuo.- Con ojos


fijos:
defixis
oculis
aspicio.- Con poca atencin: parum attente aspicio.- Con serie
dad: u aegre aspicio.- Con
torvos ojos: trucibus ocu-

525

lis circumspicio.- De alto: ,- speculor.- De antemano:


, ante inspicio
De hito en hito: u,
,u intentis pupillis
intueor,immotis oculis aspicio.- De
lejos: ,,
prospicio.- De reojo,con fijeza:
, torve intueor,
ex adverso aspicio.- De travs:
, limis intueor.Delante: prospicio.- Desde
un lugar elevado: , ex alto specto.- Doblarse para
mirar: incurvo me ad videndum
Fijamente: , oculos in aliquen defigo.- Furtivamente con los ojos bajos:
dejectis oculis furtim aspicio.Hacia abajo: u,,
,,u
deorsum
aspicio,inflector.- Hacia adelante:
prospicio.- Hacia adentro:
introspicio.- Inclinndose
prono capite introspicio.Inclinarse para mirar alrededor:
me inclino ad circumspicien
dum.- Junto a: juxta aspecto.- Mirar etentamente: perspicio.- Mirar como en espejo
intueor quasi in specu
lo.- Mirarse (voz media): intueor.- Levantarse para mirar: erigor in pedes ad
prospiciendum.- Mirar mal por: u perperam consulo.- Mirar
con: conspicio.- Para adelan
te: prospicio.- Por la
ventana: per fenestram pers
picio.- Mirar por: ,u prospicio.- Digno de ser
mirado con atencin: u,,
multum spectans.- El que mira con
agudeza: u,-,, acu
tum cernens.- El que mira con dolo:
,u,; ,, dolose
aspipciens.- El que mira con ojos
fijos,con insistencia: ,
, adversis oculis intuens.- El
que mira de frente: ,,;
,, adversus obtuens.-El
que mira juntamente: u,,

qui simul spectat.- El que mira por


otro: u,, qui pro alio
consulit.- El que mira sin pestaear
u,, non nictans.- En
derredor: circumspicio.- La
que mira juntamente: u,,
quae simul spectat.- Que mira a
muchos: u,, multos intuens.- Que mira con admiracin: ,;
,,
qui
cum
admiratione spectat.- Que mira con
la boca abierta: ,,,
hianti ore respectans.- Que mira o
tiende hacia abajo: ,,;
u,, deorsum vergens
MIRLO ,,u,u,
merula
MIRMIDN
u,
(soldados de Aquiles)

myrmidones

MIROBLANO ,u, unguentaria glans


MIRRA ,,; u,,;
,,; ,u, myrra,planta
myrram referens.- De color de mirra:
u,, myrrae colorem referens.- Empapar en mirra: u
myrrha imbuo.- Semejante a la mirra:
u,, myrrhae similis
MIRTO u,u, u,,;
,u,; ,u, myrtus.Aderezado con mirto: u,u
,u, myrto conditus.- Agudo:
uu,, acuta myrtus.- De
mirto silvestre: u,, e
silvestri myrto.- De mirto:
,, myrtheus.- Semejante a
la hoja del mirto: u,
similis folio myrti.- Raiz que
nace junto al tronco del mirto: u,,; u,,; u,u,
appendix
circa
myrti
truncum adnascens.- Aderezado con
mirto: u,u, myrto conditus
Silvestre: u,, pumila
myrtus
MISNTROPO
hominum

526

,,

osor

; ,,; ,,
; ,,,
,, (), ,,,; ,,;,,
`, miser (in frigore
vivens), miserabilis,sordidus,parcus
,, apta ad ciendam miserationem oratio.- Tener misericordia:
misereor

MISERABLE ,,,,,;
,;
,,; ,,;
,u,,; ,
,; ,,; ,,
Hacer miserable: u calamitosum
efficio.- Ms: ,, miserabilior.- Muy: ,
,u,,,;
,,;
,,;
,,;
,,;
,,
miserrimus.Ser
miserable: sum miser

MISERICORDIOSO ,,;
,,; u,,; u,, misericords,ad ignoscen
dum proclivis.- Muy: u,u
,, valde misericords

MISERABLEMENTE ,,
,,,,
, misere

MISIN ,,; ,,
missio
MISMO ,, ipse,idem.- El mis
mo: ,, idem.- Lo mismo:
ipsum.- Lo mismo que:
aeque ac perinde.- Decir lo mismo,re
petir lo mismo: u

emdem
sermonem iterare.- El mismsimo: ,, ipsissimus
MISGINO ,,u,
osor mulierum

MISERIA ,,;,,
;
,,;
,,;
,,; ,u,; ,,
,,; ,,
,,; ,, tenacitas,miseria,aerumna.- Mezquindad
ruindad: ,, tenacitas.Con miseria: parce.- Lleno
de miseria: ,,,
; u,,; ,,
aerumnosus.- Que hace desaparecer
las miserias: ,, miserias
abolens.- Que lleva con paciencia la
miseria: ,, qui patienter aerumnas suffert.- Tolerar miserias y desgracias: perfero
aerumnas.- Verse oprimido por la:
aerumnis premor

MISTERIO u,u,; ,,
mysterium.- Ceremonias secretas y
reservadas: ,, mysterium
Celebrar los misterios: u
misteria perago.- Celebrar los miste
rios sagrados: u sacris operor.- Ciencia que explica los misterios: ,, doctrina rerum
reconditarum interpres.- Enseanza
de los misterios: ,, illud
quod docetur mysteriis initian
dus.- Ensear los misterios (de
iniciacin):
u
mysteria
doceo.- Iniciado en los misterios:
u,,
sacra
doctrina
instructus.- Iniciados en los miste
rios de Baco: ,, Baccho ini
tiati.- Iniciar en los misterios
sagrados: initio sacris.Intrprete de misterios: ,
, qui res arcanas patefacit.Junta de los fieles para la celebra
cin de los misterios: ,,
conventus fidelium ad sacra.-

MISERICORDIA ,u,; ,u,


; ,,; ,u,;
,,; ,,
misericordia.- Sin misericordia: sine misericordia.- Alcanzar
misericordia con ruegos: misericordiam oratione capto.Alcanzar misericordia: mise
ricordiam consequor.- Amante de la
misericordia: ,, (
amans misericordiae.- Inclinado a la
misericordia: ,,,
pronus ad misericordiam.- Splica
para excitar la misericordia:

527

,, iniciator

Maestro de los sagrados misterios:


u,, sacrorum magister.Preparar a los divinos misterios:
paro ad divina facienda
Preparar al conocimiento de los
divinos misterios: ad initiationem praeparo.- Que celebra los
misterios sagrados: u,,
qui res mysticas celebrat.- Socio en
la iniciacin de los sagrados misterios:
u,u,
socius
in
sacrorum initiatione.- Celebracin
de los misterios sagrados: u,, sacris operatio.- Celebrar
los misterios sagrados: ,
u sacris operor.- El que
instruye en los misterios: ,u, institutor.- Iniciacin en
los misterios: ,, initiatio
Iniciador en los misterios sagrados:
u ( `u),u quod dimidium.Que pasan de la mitad: ,
, dimidiam patem ecedentes.- Que
vale la mitad:`u,,u dimidius
Reducir a la mitad: ` ad dimi
diam partem redigo

MISTERIOSO ,,; ,,
; u,, arcanus
MSTICA iniciacin en los misterios:
u mystica initiatio.Iniciada en los misterios: ,
, sacris initiata
MSTICAMENTE u mystice
MSTICO
,u,,;
u,, mysticus
MITAD `,u,; ,
,; ,u,; ,,
medietas,dimidium.- La mitad: -

MITIGADO ,, lenitus
MITIGAR ,,
,,,
,,,,
-,,-,,,
,u,u,
mitigo,mulceo,mansuefacio.-Apto para
mitigar: ,. aptus ad
leniendum.- Mitigar el nimo con
blandas palabras: mulceo
suavitate verborum.- Que puede mitigar:

528

cens genitus.- Salido a la luz al


mismo tiempo: ,, editus
cum ipso partu.- Dificultad de nacer
uu,, difficultas nascendi.El que nace el postrero:
, natu posterior.- Nacido antes
de tiempo: ,,
natus ante completos menses.Nacido de parto rpido: ,
celeri partu editus.- Nacido en
casa: ,, domi natus.Nacido,dado a luz poco ha:
, qui paulo ante prodit.- Que ha
nacido el segundo: u,,
qui secundo partu editus est.Que nace a los nueve das: ,
, nono die proveniens.- Que nace
alrededor: u,, circumnascens

N
NABO
`,`u,u,;
,
,; u,,; ,
(rapae) rapa,rapum.- Pequeo:
u,, rapulum.- Especie
de: u,,; ,u, napi
genus
NACER ,,,,u,,-,,,-,,,,,
,,,,,,,,u,u,,,,,,,,, orior
nascor,innascor,exorior.- A la vez:
u,u,u
una
enascor.- Al pie: u adnas
cor.- Algo en alguna cosa: ,
adnascor.- Alrededor: circumnascor.- Despus: ,
,-,,
subnascor.- Aqu y all,
en medio: u,,- internascor.- Empezar a nacer junto
con: u una subnascor.Empezar a nacer: ,
suborior.- Fuera de las leyes de la
naturaleza: adnascor prae
ter naturam.- Hacer nacer junto a:
adnasci facio.- Hacer que
nazca:
,
suboriri
facio.- Ir naciendo:
suborior.- Junto a: u,,-,,
,u,,,
juxta nascor.-Prime
ro: prior orior.- Nacer
sobre: insuper adnascor.- Que nace difcilmente: uu
, difficulter nascens.- Que nace en la misma tierra: ,
qui in ipsa terra nascitur.- Recin nacido: ,-,,;
,,; ,, re-

NACIDO ,u,; ,,;


,,; ,u, natus.- A la
vez: uu,, simul natus
Con otros tres: u,, eodem
partu cum tribus aliis editus
De los mismos padres: ,
,,; ,, ab
iisdem parentibus natus.- De s
mismo: ,u,, ipse sui
causa.- En el tiempo justo,que tiene
los meses legtimos: ,,
perfectos,legitimos menses habens
En la casa: ,, domi natus.- Furtivamente,bastardo: u,, furtim natus,nothus.- Hace
tres aos: ,, tertio
ante praesentem anno natus.- Mucho
ha: ,, dudum natus.Nacido en el segundo parto: u,, secundus natus.- Nacido
en otra parte: u,, alibi natus.- No nacido: ,,
non natus.- Primeramente: u,
, primo natus.- Recin nacido:
,-,,; ,,,; ,,
recens a partu.- Tarde: ,,
sero natus
NACIMIENTO ,,; ,,;
,,;
,,
ortus,
nativitas.- Autor del nacimiento de

537

,u, generosus

las cosas: ,-,u,


auctor ortus.- De hijos: ,
, liberorum procreatio.- De muy
buen
nacimiento:
,,
optimus partu editus.- De oscuro
nacimiento:
,,
obscuris
natalibus ortus.- Que tiene nacimien
to: ,, qui ortum habet.Ilegitimidad de: ,, degeneratio.- Observar la hora del nacimiento de alguien: natalem horam inspicio.- Presidir el nacimiento: natali horae
praesideo.- De noble nacimiento:
llum.- Nada ms: ;
nihilo magis.- Nada menos:
; ; ;
nihilominus,nequaquam.- Casi
nada: ,, nihilitas.- Reducir a la nada: ad nihilum
redigo.- Tener en nada: u
parvipendo

NACIN ,, natio.- Con toda


la
nacin:
,
cum
universa gente.- De una misma nacin
u,, ejusdem tribus
NACIONAL ,, gentilis
NADA
,,
(-,,)
nullum,nihil; ; ,, nu-

lado: trano.- Peligroso


para nadar: ,, peri
culosus natatu.- Por debajo del
agua: , subnato.- Por
encima: supernato.- Que
nada mucho: uu,, multum
natans.Que
puede
nadar:
,u,,
vim
habens
natandi.- Salir nadando: ,
enato.- Se debe nadar: u natandum est

NADADOR u,; u,
; u,u; ,; u
u,,; ,, na
tator.- Que nada: ,,;

,, (qui ipse sui navis est)


natans.- Con referencia a los peces:
,,
natantes
pisces.Nadadora: u,, natatrix

NADERA,hablar sutilmente de naderas (como los poetas) de rebus minutis subtiliter


loquor
NADIE ,, (,
,); ,;
nemo

NADAR u,u,,,
, no,nato,enato.- Alejndose de la orilla: nato.Alrededor: , circum nato.- Bajo el agua: u urinor.- Que nada bajo el agua:
u,, urinator.- Cerca
de: , juxta nato.Como el alcornoque: suberis
more superfluito.- El acto de nadar:
,, natatio.- Hacia alguna
parte: adnato.- Juntamente hacia: u una adnato.- Juntamente: uu simul
nato.- Junto a: ad latus
nato.- Lugar donde se nada: ,
u, locus ubi natatur.- Nadar
hacia: innato.- Pasar a nado:
u,,,-
transnato.- Pasar nadando al otro

NAFTA ,, naphtha
NALGA u,,u,; u,
; ,u,; ,u, (plu.)
clunis,nates.- Herir en las nalgas:
nates percutio.-Pertenecien
te a las nalgas: u,, ad nates pertinens.- Flaco de nalgas:
, qui exilibus sunt clunibus.- Nalgas: ,u,,
; u,, nates,clunes.- Las
posaderas: u,, illud
quod est sub clunibus,clunes
NAPEAS,ninfas de los bosques
napaeae
NPOLES ,, Neapolis,nova
urbs

538

u,, qui naso adunca est.Agujeros de la nariz: , cavitates nasi.- Amputar la nariz:
`,` nares amputo.Cortador de narices: `,
u, narium decurtator.- De gruesa
nariz: ,-; ,,
, crassis naribus praeditus.- De
narices anchas: ,-,u,, latas nares habens.De nariz grande:,,,
,, naso.- De pequea nariz:
,,,, qui est
parvo naso.- Desde la nariz: u
e naribus.- Emitir por las
narices el sonido: u,u clausis labris sonum naribus emitto.Excrecencia de la carne en las
narices: u,; u,u,
caruncula in naribus excrecens.- Expelido por las narices: `,
, per nares expulsus.- Instrumen
to con que se introduce algo en la
nariz: `,u, instrumentum
quo quid naribus infunditur.- Instru

NARCISO,nombre de flor o varn


,u, Narcissus.- De narciso:
,, narcissinus.- Semejante al narciso: ,u,
narcisso similis
NARCTICO ,,
ciendi vim habens

torpefa-

NARDO ,u, nardus.- Aceite de


nardo: ,,u,;
,u, oleum ex baccare.- Confeccionado de nardos: ,, e
nardo confectus.- Falso nardo: u
,u, falsa nardus.- Oler a
nardo: nardum redoleo.- Espi
ga de nardo: u,u, nardi spica
NARIZ `,`,`,;`,
;`,; u,,; ,
; u,u,, nasus,nares.- Achatamiento de la nariz:
,,; ,, simitas.Aguilea: ,,; u,
mento para lastimar,torcer la nariz:
`,, illud quo arreptus
nasus torquetur.- Llaga de las narices: ,, narium ulcus.- Organo del olfato: ,, nares.- Pequea nariz: `,u,
parva naris.- Que corta la nariz:
`,, nasum amputans.- Que
tiene la nariz cortada: `,, cui naus amputatus.- Que
tiene nariz aguda: ,,
,, acutam nasum habens.- Sangrar por la nariz: u sanguinem e naso effundo.- Sin nariz:
,,; ,-,
,, expers naso,qui naso est
mutilato.- Sonar las narices: ,
-.- Sonido emitido por las narices teniendo los labios cerrados:
u,, sonus occlusis labris
per nares emissus.- Ternilla de la
nariz: u,,; ,,
illud quod nares dirimit,cartilago
NARRABLE
lis

NARRACIN ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
, ,,; ,
,; ,,; ,,
narratio.- Breve: ,,
oratio brevis.- De fbulas o cuentos
u,, confabulatio.- De paso:
,,;
,,
narratio quae fit obiter.- Prodigiosa: ,, prodigiosa narratio.Repetida:
,,
repetita narratio
NARRADOR ,,; ,
, narrator
NARRAR ,,
,, enarro
NARRATIVAMENTE narrative
NARRATIVO ,,,
enarrativus

,, narrabi-

NARTA,planta

539

odorfera

,,

ras habens.- De igual naturaleza:


u,u,uu,, ejusdem naturae.- De naturaleza apta
para todo: u,, aptam ad
omnia naturam habens.- De una sola
naturaleza: u,, unius naturae.- Disertar acerca de la naturaleza: u de natura dissero
Identidad de naturaleza: u,,
unitas naturae.- La misma naturaleza: u,, eadem natura
Que tiene forma o naturaleza semejan
te: ,, similem formam
aut naturam habens.- Que tiene
naturaleza perfecta: u,,
perfectam naturam habens.- Que tiene
tres naturalezas: u,, triplicem naturam habens.- Que trata de
la naturaleza: u,, qui de
natura loquitur.- Tratado de la
naturaleza de los seres: u,
,
de natura sermo

narta
NATACIN ,,, natatio
NATAL ,,, na
talis.- Lo que pertenece a los das
natales: ,, ad natales
pertinens
NATALICIO (sust.) ,,
,; ,, natalitia,
dies natalis.- Adj. ,,
natalitius
NATIVIDAD (nacimiento) ,,
,, nativitas,ortus
NATIVO u,,; u,,,,,
patrius,vernaculus,innatus,nativus
NATURAL ,,; u,,
u,,; ,,; u,,;
,,
(qui
egreditur ex ipsa fonte,id est,non
elaboratus,rudis),naturalis.De
pas lejano: ,, in longinquo solo natus.- De un modo natural, instintivo: suo
ipsius ingenio.- En bruto,no pulido:
,, naturalis sua spon
te.- No artificial: ,,
inartificialis.- Ser natural: u
insitus sum.- Sin artificio: u suapte natura

NATURALIDAD,sin naturalidad
sine artificio
NATURALISTA u,, naturae stu
diosus
NATURALIZADO ,, adscriptitius
NATURALMENTE u naturaliter
NAUFRAGAR pereo

NATURALEZA u,,;,,;,,; ,, natura.- De dos


naturalezas: u,, duas natucer en naufragio: pereo.- Perdido o en naufragio: ,,
naufragio perditus

NAUFRAGIO u,u,, navis pernicies sive naufragium.- Pere

NUFRAGO u,u,,;
,, naufragus

NUTICO ,,; u,,


; ,u,; ,,;
,, nauticus.- Vida nutica:
u,, vita nautica

nuseas: ,,u,,-,u
nauseo,fastidio.Nuseas: ,, nausea

NUSEA u,,; u,
,; u,,; ,,; ,, (,),u,,;
u,u,,; ,
, nausea.- Dar nusea: u
nauseo.- Que da naseas: u,
, nauseam sciens.- Sentir,tener

NUTILO (pez) ,u,u,


nautilus
NAVAJA ,, culter.-De afeitar: u,,,; u,

540

,u, novacula.- Caja para


guardar la navaja: u,u
, noveculae theca

las "teoras" o delegaciones de


sacerdotes para la asistencia a las
diversas fiestas en Grecia en honor
de los dioses: ,,; `
navis publica.- Navecilla de carga: ,u, navicula oneraria.- Para llevar caba
llos: ,,, navis qua
equi trajiciuntur.- Para pasar un
estrecho: ,,;
u, navis qua fretum trajicitur.Pequea ,,u, navicula. Pequea de carga: ,u,
navicula oneraria.- Que se mueve
con remos como pies: ,
navis quae remis ceu pedibus agitur
Que sirve de escolta: u ,
navis praesidiaria.- Amarra de la
nave: u,,; ,,;
,u, navis retinaculum.Aprestada para el transporte de
soldados:
,u,
navigium
transportandis militibus.- Apto para
construir naves: ,, navibus
aptus.- Aquello con que se sostienen
las naves en el puerto: ,
, id quod subductae naves fulciuntur.- Armamento de naves de
expensas
propias:
,,
triremium instructio propriis sumpti
bus.- Arrastre de la nave a la sirga
,,, naviu ductio.Atado a las naves: ,,
navibus alligatus.- Capitn de la
nave: u,, navarchus.- Nave
capitana: , praetoria
navis.- Nave conductora de tropas:
, navis militibus
convehendis.- Construccin de naves:
u,, navium fabricatio.Constructor de navos: u,,
u,,;,, navium
fabricator.- Costados de los navos:
,, naviu, costae.- Cuerda
para remolcar la nave: u,u,,
funis tractorius.Cuerdas del barco: ,, funes
Cuerdas para sujetas las naves: -

NAVAL u,u,u,,; ,,,,;


,u, (adj.mas.) navalis.- Pelear en batalla naval: u,
u in navali proelio dimico
Pelear juntamente en combate naval:
uu simul navali proelio
deserto.- Vencer en batalla naval:
u navali proelio vinco.- Esclarecido por hechos navales: u,uu,, re navali
clarus
NAVE
,u,;
,;,,; u,,; u
,u,; ,,; ,,
; ,u,
ratis,navis,navigium.- Cierta clase de naves que se
movan con pica: ,
genus navium quae conto impellabantur.- Con espoln: ,,
u,; ,, navis rostrata
De guerra: ,, navis bellica.- De carga: ,,;
; ,, navis
oneraria.- De cinquenta remos: ,-,u, navis quae
quinquaginta remis agitur.- De cuarenta rdenes de remos: ,, quadraginta ordinum navis.- De seis remos: ,, sex
remorum navis.- De trece rdenes de
remos: tredecim remorum ordines habens.- De tres
remos: ,, triremis.- En
cuya proa figura un buey: ,
u,, navis bovem in prora habens.Equipada de remos: ,, navis remigio instructa.- Especie de
nave: ,u, navigii genus.Grande,que lleva diez mil hombres:
u , navis quae decem
millia hominum vehit.- Liburnas,pira
tas y ligeras: u,; u,, naves liburnae.- Nave
pblica para los sacerdotes atenienses,barco sagrado que transportaba
,-, funes quibus navis
litori alligatur.- Curso de la nave:

,,,
cursus
navis.Donde no est segura la nave: -

541

,, ubi naves in tuto stare


nequeunt.- Dueo de la nave: ,
u, navis dominus,nauclerus.El palo que va debajo de las naves:
,, lignum quod navibus
supponitur.- El que custodia la nave
,, qui navem custodit.Encargado de la limpieza de la nave:
,, nauta purgandae navis
curam habens.- Espacio entre los
tablados de la nave: ,,
spatium inter tabulata navis.- Fondo de la nave: ,, alveus
navis.- Fragmento de nave: u,
u, fragmentum navis.- Gobierno de
la nave: u,, navium guber
natio.- Llegada de naves: ,
, appulsum navium.- Maderos en
la nave sobre los que se colocan las
tablas: ligna in navi.Mquina para arrastrar las naves a
la orilla: instrumenta quibus naves in terram ex mari
subducuntur.- Naves unas detrs de
otras formando serie:
,,
navium
servator.Guarda del navo: ,u, navis
custos.- Oficio de guardar la nave:
u,u, navis custodiendae
officium.- Que tiene nave propia:
,, navim propriam habens.- Reserva de agua en la cala de
un navo: ,, aquae reponendae destinandus locus in nave.Una parte de la nave: ,
; u,u, pars navis.- Trasladar: transfero navem.Acometer las naves: navigo
adversus.- Arrastrar la nave a la
sirga: , navem subduco
Conducir,dirigir la nave: u
navem mittere,ducere.- Construir
naves: u, navem
aedifico.- Fletar una nave: u
naulo conduco.- Gobernar la nave por
la proa: in prora navem
rego.- Gobernar la nave: u
navem guberno.- Guiar la nave:
navem deduco.- Llenar
demasiado la nave: nimis
impleo navem.- Maniobrar una nave
delante de: u praeguberno

naves aliae post alias in continua


serie.- Parte de la nave: u,
, pars navis.- Parte elevada de
la nave que no tiene remos: ,, pars summa navis.- Perte
neciente a la construccin de naves
u,, ad navium fabricatio
nem pertinens.- Pico de la nave:
,u, navis rostrum.- Prefec
tura de una nave de tres remos:
,, triremis praefectura.- Propio de la prefectura o armamento de las naves: ,,
pertinens ad praefecturam vel
apparatum triremium.- Que cuida de
la nave: ,u, qui navis curam gerit.- Que es conducido en nave
u,, qui navibus vehitur.- Que gobierna la nave por la
proa:
,u;
,,
proreta,qui navis proram regit.- Que
guarda las naves: ,, qui
naves custodit.- Que hace aguas por
todas partes: ,, navis
cuius sentina exundat.- Que hace
marchar a una nave: u,,
navibus iter faciens.- Que pasa la
vida en la nave: u,, in

542

Fabricar naves: u naves fabri


cor.- Pasar a otra nave:
,,, trascendo,e nave in aliam
transfero.- Quebrar la nave: u
navem frango.- Sacar de la nave juntamente: u una educo de
nave.- Sacar fuera la nave:
promoveo navem.- Tener las naves
cerca del puerto: juxta in
,, navegabilis.- De una
parte: ,, ex altera
parte tantum navegabilis

statione naves habeo.-Tener asido el


gobernalle: u gubernaculum
teneo> Tapn de madera en el fondo
do del navo: ,, clavus
ligneus sub carina
NAVEGABLE u,,,,; ,,,;
,,,; ,,;
tructus
NAVEGAR ,,,,,,,u,,,,,,,,,, navigo,navi profi
ciscor.- A la otra parte:
alterius navigo.- A lo largo de:
subnavigo.- Alrededor: ,,- circum navigo
Apto para navegar: u,,
accommodus navigationi.- Nevegar
cerca de: praeter navigo.Comenzar a navegar: ,
enavigo.- Nevegar con buen tiempo:
u,-u vento favente navi
go.- Con frecuencia: mare frequento.- Con rapidez: u
uu celeriter navigo.- Con:
u,u,u simul
navigo.- Contra,de nuevo:
,-,-;
adnavigo in.- Darse a la vela: solvo e portu.- Dejando atrs la
tierra,la costa: oram
solvere.- Delante: praenavigo.- A travs de: ,
pernavigo.- Difcil de navegar: u,,,
difficilis
navigatu.- El que navega con felici
dad: ,, qui prospero
cursu navigat.- El que navega con
recto curso: ,(u,u,u)
qui recto cursu navigat.- El que navega por primera vez: ,
(u,u,u) primus navigans.Fcil de navegar: ,, navi
gatu facilis.- Hbil en navegar:
,, peritus navigandi.- Hacerse a la vela el primero: praenavigo.- Hacia: ,

NAVEGACIN ,u,; ,
-u,,u,; u,
,; u,u,,;
,,; ,,; ,
,; ,,, navigatio.Navegacin a: ,u, adnavigatio.- A vela y remo: ,,
naviatio quae fit velo et remigiis
Apto para la navegacin: ,,
navigatio aptus.- Buena navegacin: ,, bona navigatio.Compaero en la navegacin:
(-u,u,u), u,, navigationis socius.- Llevar prspera
navegacin: prospera navigationi uti.- Nocturna: u,,
nocturna navigatio.- Que desampara
a los compaeros de la navegacin:
,u, desertor sociorum
nautarum.- Sociedad de navegacin:
,, navigationis societas
Velocidad en la navegacin: ,, celeritas navigandi
NAVEGANTE ,u, (),u
,u,,u,; ,
,; u,u,; , ;
,, naviga,nauta,navigator
El primer navegante: ,u,
primus navigans.- Gritos de los nave
gantes para animar: u,,;
u,, clamor hortatorius
nautarum.- Inquietud del navegante:
,u, jactatio eius qui navigat
Que paga el flete con su trabajo:
u,u, pro naulo operam
praebet.-Que tiene muchos navegantes
u,u, multis nautis ins-

543

,,- adnavigo.Lentamente: u tarde navigo


Ms all de: ,
praeternavigo.- Prsperamente: feliciter navigo.- Que navega al mismo tiempo: ,u,u,u smul navigans.- Que
navega con dificultad: u,
, qui aegre navigat.- Que navega
delante para explorar: ,,
praenavigans ad explorandum.- Que
navega juntamente: uu,u,
qui simul navigat.- Que navega veloz
mente: ,,, velociter navigans.- Rectamente,con
vientos favorables: ,-
recta navigo,rectum cursum secundis
ventis fero.- Se ha de navegar:
u navigandum.- Navegar y ser
navegado: navigo,navigor

conjiciuntur suffimenta
NAVO (ver tambin NAVE) `,
, navigii genus.- Apoyo de los
navos: ,u,; ,u, fulcrum navium.- Cable de
navo: , rudens.- Cons
tructor de navos de guerra: ,, qui triremes conficit.Costillaje del navo: ,,
statumen.- Dar alcance a un navo:
praenavigantem insequor.De muchos navos: u,u,
multas naves habens.- Direccin del
navo: ,, gubernatio
Gobernar el navo: rego navem.- Maderas finas de la cubierta
de un navo: ,, tabulae extensae quae solum
navium
constituunt.- Maromas de un navo:
,, rudens et funes naticus

NAVETA ,,; ,u,; u,u, navicula,vas in quo


Parte del navo en que va el mstil:
,, pars navis quae malum
continens.- Pequeo: u,,
,u, liburnum,lembus.- Que
puede ser desarmado o habilitado muy
pronto: ,, navigium.- Ta
blado divisorio de un navo:
, tabulatum

,,,, stultitia,insania,ineptia,stoliditas,insipientia.- Decir,hablar necedades:


,,u,,,
,,,,,u,,
inepta dico,nugor,vana loquor,garrio
Hacer o decir necedades:
prorsus eneptio.- El que dice necedades: ,,; ,u,;
,,;
,,
ineptus,stultiloquus,stulta loquens

NYADE ,,; ,, Naias,nympha fluminum,fontium


NEBLINA,con neblina ,,
caliginosus

NECESARIAMENTE necessario
NECESARIO ,,; ,
, commodus.- Es necesario,convie
ne: ,; , deest,opus
est,decet.- Es necesario adems:
insuper opus est.- Cualquier
cosa necesaria: ,, res
quaelibet necessaria.- Lo que es
necesario: ,, commodum.Dar lo necesario: subministro.- Menos de lo necesario: parum,quod satis non sit.- Ser
necesario: , opus sum.Tener lo necesario para la vida:

sufficientibus
abundare fortunis.- Tener ms de lo

NEBULOSO ,,; u,,


; ,u,,;
,, nubilosus.- Algo nebuloso: ,, subnubilus.Estado nebulado del cielo: ,u, nubila coeli conditio
NECEDAD ,u,;,,
,,;u,,;,,; ,,u,
,; ,,; u,,
; ,,,;
,; ,,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,,

544

necesario: u
opus esset habeo

ultra

quam
NECIAMENTE ,,
stolide.- Hablar neciamente:
,,u,,, inepte loquor,garrio.- Obrar neciamente: ,,,, desipio,stulte ago

NECESIDAD ,, ,
; ,,; ,,u,
necessitas,necessitudo,egestas,opus
Con necesidad: indigenter.Corporal (exonerar el vientre):
,, cacandi necessitas.- En
recursos de vveres o dinero: ,, inopia.- Grave necesidad:
,,; ,, gravis indigentia.- Que tiene necesidad de
muchas cosas: u,, multis
egens.- Tener alguna necesidad:
,,,,
, opus habeo,indigeo

NECIO ,,;,
,,;,,;,
,; ,, (), ,,,; ,,
,,; ,,
,,; ,,; u
u,u,; ,,; ,u,,; ,,; ,
,; ,u,; ,,
; ,,; u,
,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, obtusus,
stolidus,imperitus,stultus,fatuus,
ineptus.insipiens.- Necia: ,,
stulta.- Algo necio: ,,
aliquantum stultus.- Bobo: ,,, sine causa ridens
De ndole necia y malvola: ,, stultae et maleficae
indolis.- Hombre necio: ,u,
homo levis,stolidus.- Que abre la
boca
de
necio:
,,,
stultus.- Muy necio: ,,

NECESITADO ,,; ,
,; ,,; ,,; ,u,; ,, ejenus,ejena; inops.- Necesitado an:
,, insuper ejenus.- Muy
necesitado ,,; ,, prorsus indigens.- Estar
necesitado: indigeo.- En
recursos de vveres o dinero: ,, pauper,egens
NECESITAR ,,,,,,,,
,,
opus habeo,indigeo,egeo.Que necesita poco: ,,
paucis indigens.- Se necesita: opus est
omnino stultus.- Que echa mano de
consejo
necio:
u,,
stulto consilio utens.- Ser muy
necio: stultus sum.- Ser
necio: ,,u,
, stultus sum,desipio

dem
NEFASTO (da) ; ` dies nefastus
NEFRTICO ,, nephreticus

NCTAR ,, nectar,potus
deorum.- Suave como nctar: ,,; ,, nectarius,
nectaris suavitatem referens.- Que
destila nctar: ,,
nectare stillans

NEGACIN ,,u,,; ,, negatio


Con juramento: ,, infitiatio per jusjurandum
NEGAR ,,,,
,,,,
nego,renuo,denego.- Absolutamen
te: pernego.- Con jura-

NEFANDO ,,u,, nefandus,ne nominandus qui

545

mento: u,-u abjuro.- El


que niega: ,,;
, inficiator.- Por seas: renuo.- Porfiadamente: u pernego.- Que no puede negar
,, qui negare nequit
NEGATIVO ,,,, infitialis,negativus
NEGLIGENCIA ,,,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
,, negligentia,praetermissio,neglectus.- Con negligencia:
negligenter.- Lo que se mira con negligencia: ,,
quod quis negligenter aspexit.Obrar con negligencia: `u,u,u,u,u negligenter ago.- Obrar con
negligencia,por cumplir: `u negligenter et perfunctorie ago
Que se hace con negligencia: `,, animo vagabundo factus
NEGLIGENTE ,,
u,,,;
,; ,,; ,,;
,,, negligens,
incultus.- Ser negligente:
negligens sum
NEGLIGENTEMENTE ,
,,,,,, negligenter,contemptim,incuriose
NEGOCIACIN
negotiatio

,,,,

NEGOCIADOR ,,
tor

negotia-

ciendo
otra
cosa:

obiter et quasi aliud agens gestor

NEGOCIANTE ,,;
,,,; u,, negotiator.- Hbil:
u,, habilis negotiator

NEGOCIO ,,,; ,,; ,,; ,,;


,;
,u,;
,u,;
,,,; ,
,; ,, facinus,negotium

NEGOCIAR ,, lucrum sequor,negotior.- De paso y como ha-

546

Agente de negocios: ,u,


negotiorum gestor.- Agilidad en los
negocios: u,, celeritas
aggrediendi negotii.- Al que no le
gustan los negocios,las ganancias:
,, alienus a faciendo lucro.- Aplicarse al desempeo de
los negocios: u in
gerendis negotiis operam do.- Ayudar
en los negocios: u adjuvo in
agendo.- Colaboracin en los negocios: ,,, in x
gerenda re opera simul collata.Conclusin de un negocio: ,
, confectio negotii.- Cuidado de
los negocios privados: ,
, privatorum negotiorum cura.Cuidar de los negocios privados: privata curo negotia.- De
poca monta: ,u, negotio
lum.- Dedicarse al despacho de los
negocios: rebus gerendis
constituendisque vaco.- Diligente en
los negocios: ,, diligens in curandis negotiis.- El que
con gusto emprende muchos negocios:
,,,
qui
libenter
multis se negotiis implicat.- Empren
der el negocio antes: rem
ante
aggredior.Emprender
un
negocio
juntamente:
u
capesso negotium.- Enemigo de los
negocios: ,,
abhorrens a negotiis.- Estar enredado en
negocios:

negotiis
implicor.- Estar exento de negocio:
vacuus sum a negotiis.Exito del negocio: ,,
finis,exitus rei.- Hbil en los
negocios: ,,; ,, in rebus tractandis solers.- Lleno de negocios: u,, () negotiosus.- Lo relativo a los negocios: ,,
negotialis.- Manejo de los negocios: ,,; ,
,; ,,; ,
rerum tractatio.- Muy ejercitado
en los negocios: ,u,
multo iam uso rebus in agendis exercitatus.- Prctico en negocios:
.,; ,, veterator,
in agendis rebus tritus.- Que tiene

poco cuidado de los negocios:


,, negotiorum curam gerit.Que tiene pocos negocios:
,, pauca negotia habens.Tener separado de los negocios: distineo negotiis.- Traer entre manos muchos negocios: u
multis negotiis vaco.- Tratar
los negocios pblicos:
civitatis negotia fero> Lugar de ne
gocios:bolsa,mercado,tienda: ,, nundinae
NEGREAR ,,,
nigrico.- Negrear algo:
aliquantum nigreso.- Que
negrea: ,, nigrescens
NEGRO ,,; ,,;
,,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,;
u,; ,,;
,; ,,; ,,; ,,,; ,,; ,,,;
,; ,, niger.-Hablan
do de la noche: ,,
niger.- Algo negro: ,,
subniger.- Color negro: ,
,; ,, niger color.De color negro o moreno:
, (); ,, nigrum
colorem habens.- El,la que tiene la
cara negra: ,u,
; ,, qui,quae nigro
est aspectu.- Negro en lo alto:
,, in alto niger.-Ente
ramente negro: ,, omni
no niger.- Lo negro: , nigrum
Lo que tira a negro: ,,
nigricans.- Poner negro primero:
prius
nigrum
facio.Poner negro: nigrico.-Negro
por el tinte: ,, niger
ex tinctura.- Que viste de negro:
,,;
,,
nigra veste indutus.- Ser negro:
niger sum.- Vestir de negro
nigram vestem induo.Negro y profundo: ,,
niger et profundus (hablando del

547

NEMEA ,, Nemea (donde se


celebraban los juegos olmpicos).De Nemea: ,, nemeaeus

Trtaro)
NEGRURA ,,; ,
,; ,, nigredo
NMESIS o Ramnusia,diosa de la venganza ,,; `u,,
Nemesis,Ramnusia

Aflojar los nervios:u ner


vos resolvo
NERVIOSO ,u,, nervosus

NEMOROSO ,,; u,, nemorosus,ad nemus pertinens

NERVOSIDAD ,, nervositas
NERVOSO, que consta de nervios u,, nervis constans

NEFITO u,, neophytus


NEPTUNO ',u,; o,
, Neptunus.- Agitador de la
tierra: quassator terrae
Cierto mes entre los ticos (diciembre segn algunos): ,,
neptunus.- De Neptuno: ,
neptunius.- Dios del mar: ,, Neptunus.- En honor de
Neptuno:
,,
sacra
in
honorem Neptuni,ludi isthimii).- Nep
tuno protector de los certmenes:
Neptunus certaminum.- Perteneciente a: ,, neptunius.- Templo de: ,,u, Neptuni tem
plum

NERVUDO,vigoroso ,, nervosus
NEUTRAL ,,; ,,
neutri causae addictus.- De opinin:
,, sententia neutram in
partem propensius inclinata.- Ser
neutral: , in neutram partem inclino
NEVADA ,,
decidens

NEVAR
,,,
ningo.- Nieva: ningit.- Nevar
ms: ningo super.- Un poco:
subningo

NEREO, dios marino ,, Nereus


Nern

acervatim

NEVADO ,,,; ,,,; ,,


; ,, nivosus

NEREIDA(ninfas) ,; u, Nereides

NERN,falso
falsus Nero

nix

NEVOSO ,,,; ,,; ,, nivosus

u,

NERVIO `,u,;,,;
,u, nervus,fibra.- Cortar
los nervios,enervar: u, u, nervos abscindo.- Fuerza
que mueve los nervios: u,, vis nervos movens.- Matriz
de los nervios: u,,nervo
rum matrix.- Pequeo: u,u,;
u,, nervulus.- Que sufre de
los nervios: u,, nervorum dolorem laborans.-Tumores de
nervios ,, nervorum tumores

NEXO,,; ,, nexus
NI ; ' ; '; ; ;
,'; ' neque.- NI aun: ne quidem,nedum.- Ni uno: neque ullum.- Pero ni:
u nec vero
NICHO ,,; ,u, loculus in pariete.- Lleno de nichos:
u,, locularis.- A manera de bveda o nicho: in mo-

548

, nidulor,nidifico

dum loculi seu busti.- Encerrar cadveres en nicho o atad:


cadavera loculo includo

NIEBLA ,,; ,,; ,,; ,, caligo, nebula

NIDIFICAR ,,-
, nidifico.- El acto de
nidificar: u,, nidificatio

NIETO ,u,,; ,u,


,,,; ,u,,; u
,,; u,,; uu,, e filio nepos,nepos e filia,filii filius.- Nieta: u,,
,,; ,,; u,
neptis.- Que tiene tres nietas:
,, trineptis.- Que tie
ne tres nietos: ,u, tri
nepos

NIDO
,,;
,,;
,,,; ,u,
nidus.-De aves: ,,;
,; ,,; ,u,
nidus avium.- De paja: ,
, nidi e festucis.- Hacer
el nido: u.,,-,,-NIEVE ,, nix.- Alimentado
con nieve: ,, nivibus
nutritus.- Azotado de nieves:
u,,; ,,,;
,, nivibus percussus.LLeno de nieve: ,,,
,, nivibus contectus.Que resuena con la nieve que cae:
u,, cadente nive resonans.- Blanco por la nieve: ,,; ,, nive conspersus.- Cubierto de mucha nieve:
u,,; , ,,, nivosus.- Cu
brir de nieve: ,
nivibus obruo.- De color de nieve:
,(u),,,,
niveum colorem habens.- De naturaleza de nieve: ,, nivis
naturam habens.- De nieve: ,
, nivalis.- Donde se pisan las
nieves: ,, ubi nives
calcantur.- Espacios de terreno no
cubiertos por la nieve y de color
oscuro: ,, qui niger
est hieme.- Lleno de nieve:
,; ,,; ,
,, nivalis,nive obrutus.- Que
anda por la nieve: ,,
per nives gradiens.- Que arroja nieve: ,, qui nives jaculatur.- Que mantiene o conserva la
nieve: ,, () nives
nutriens.- Que tiene pies de nieve,
la aurora: ,, niveos seu
candidos pedes habens,au-

rora.- Rociar con nieve: nive


conspergo.- Transformar en nieve:
in nivem transformo
NIGROMANCIA u,,;
,, necromantia
NIGROMNTICO
u,,
evocatis mortuis vaticinatur

qui

NILO ,u, Nilus.- Columna en


que se observan las elevaciones del
Nilo: ,u, collumela
in qua incrementa Nili cernuntur.Del Nilo: ,, niliacus.Perteneciente al Nilo: ,,
niliacus.- Planta del Nilo: ,u, planta niliaca
NIMIO ,,; ,,
nimius
NINFA ,, nympha.- De las
fuentes:
,,,,, nynphae fontium.De los montes: ,, montana
Llorado de las ninfas: u,
, a nymphis defletus.- Ninfas de
los ros y fuentes: ,,
Naias,nympha fluminum,fontium.- Per
teneciente a las ninfas: u,
ad nymphas pertinens.- Que es de
las ninfas:u,, quae nympha
rum est.- Templo de las ninfasu
,u,;u,u, nym
pharum templum

549

NIEZ ,, pueritia.- Ape


nas salido de la , pue
rilem aetatem vix egressus.- Desde
la niez: a pueritia

NINGUNO ,,; ,

(,,);
,; ,,; ,
, (-,-,-),,, nullus.-No alguno
ninguno: o non quemquam,
nullum.- Nadie,ninguno,nada:u,
u () masc.y fem.nullus,
a; neutro: nihil

NIO `,u,; ,u,;


,,; ,,,;
u,; ,u,; ,u,
(puerulus,puella),infans,puer.Tierno: ,u, pupus.- Nios
pgiles: ,, pueri pugiles.- Alimentar a un nio: puerum alo.- Amador de los
nios:
,,;
,
, perorum amator.- Amar a los
nios: pueros adamo.Amor a los nios: ,,
puerorum amor.- Arte de ejercitar a
los nios: ,, ars puerorum exercendorum.- Como de diez
aos:
,,
circiter
decennis.- Como de nios:
puerilem in modum.- Conveniente a
los
nios:
,,
puero
conveniens.- Cra de nios: u,, puerorum generatio.- Cuida

NIA,jovencita ,u,;
,; ,,; ,u,
,,u,; ,
,u,; ,, puella,
pupa,puellula.- De nia:
,, puellaris.- Semejante a
una nia: ,, puellae
similis.- Lleno de nias o jvenes:
,, plenus puellis
NIERA,que an tiene niera:
,,,; ,,
; ,u, qui est adhuc sub
nutrice
NIERA,hacer y decir nugor
Tener por niera: u pro
nugis habeo
do de los nios: ,,
puerorum cura.- Cuidado y potestad
de dirigir a los nios: ,
, puerorum regendorum cura et potestas.- De doce aos: u,
, duodecim annos natus.- De doce
das:
u,,
duodecim
dies natus.- Desde nio: ,
a puero.-Devorador de nios
,,, puerorum vorator
Ejercicio fsico de nios desnudos:
u,,
puerorum
nudorum
exercitatio.- Ejercitar a los nios:
pueros exerceo.- El que
cuida de los nios: ,,
qui pueros curat.- El que se come
a los nios: u,u, qui
pueros devorat.- El que se porta
como un nio: ,, qui
puerili ingenio puerum se ostendit.Eleccin,alistamiento de nios: ,,
puerorum
delectus.Fiesta por el nacimiento de un nio:
,, festus dies ob pueri

natali.-Encargado de dirigir a los


nios: ,, pueris regen
dis praefectus.- Engaador de nios:
,u, puerorum deceptor.Exposicin de los nios recin
nacidos en vasijas de arcilla: u,, expositio puerorum in
olla fictili.- Exponer a los nios
en vasijas de arcilla: u
pueros in ollis fictilibus expono.Fiestas lacedemonias en las cuales
danzaban desnudos nios y hombres en
honor de los guerreros muertos en
Thyrea: u,, festi lacae
demonii in quibus pueri et viri nudi
saltabant in honore militum Thyreae
Grandecito:
,,
puer
grandis.- Juego de nios: ,
, saltus et ludi pueriles.Llamar a los nios con cario: molliore nomine pueros
appello.- Matador de nios: ,,; ,;-
,; ,u,,
puerorum interfector.- Matadora de

550

nios:
,,
puerorum
interfectrix.- Matanza de nios:
,,, puerorum
caedes> Matar nios:
pueros caedo.- Menor de 17 aos:
,u, puer infra 17 annum.Nios alquilados para traer las
mercancias:
,,
pueri
conducti.- Perteneciente al que
ejercita a los nios: ,
, ad eum qui qui exercet pueros
pertinens.- Portarse como un nio:
,, infantiliter ago.- Ser nio: infans
sum.- Que alimenta a los nios: ,,; ,, qui
pueros alit.- Que ama a los nios:
,,, qui pueros amat.- Que muestra ya nimo
varonil: ,, puer virilem iam animum ostentans.- Que tiene
cinco das: ,, quinque
dies natus.- Que ya puede hablar:
, puer qui iam fari potest
Sacrificio por los nios: ,u,
sacrificium pro pueris.- Tener
cuidado de nios: puerorum curam habeo

diculum
NIVELAR, instrumento para ,
u, instrumentum ad librandas aquas
NVEO
niveus

,,;

,,

NO ,,,, (seguido de
vocal spera).- No ciertamente:
non certe,non profecto.- No por
cierto: non equidem.-No porque
no: '` non quin.- NO sea
que: ne forte.- No slo no:
, , `,`,
,` non modo non.- No
ms: non amplius.- Acaso no?:
? nonne igitur?.- No,de ningn
modo: , , , ,
, non minime.- Aun no:
, nondum.- NO pues:
non igitur.- De ningn modo:
nullo modo.- Por qu no?:
? nonne?.- Sin embargo no:
non tamen.- Mas no por eso
, nec tamen.No slo: `,` non solum,
non modo

NSPERO,fruta ,u,; ,, mespilus.- Semejante al nspero: ,, mespilo similis.- Arbol parecido al nspero:
,u,; ,, arbor
mespilo similis

NITROSO ,, nitrosus

NOBLE ,,,; ,,; ,,


,,; ,,; ,.
bene notus,generosus,nobilis.- (Oh,
noble varn!: ' !,!
(O,ingenue!.- De una antigua nobleza
u,, valde nobilis.- Muy
noble: u,,; u,
, admodum generosus.- Propio de
gente
noble:
u,,
conveniens homini libero

NIVEL, a nivel ad perpen


NOBLEMENTE u,- liberaliter

la nobleza: ,u,; ,
, nobilii genere ortus

NOBLEZA u,,;
,,; ,,
, nobilitas.- Armas de nobleza:
,, stemma nobilitatis.Con nobleza: u liberaliter.- Falta de nobleza: u,
ignobilitas.- Nacido del linaje de

NOCHE ,,; ,,;


u,; ,; ,,
nox.- A altas horas de la noche: u,u, nox intempesta.- Aman
te de la noche: u,, noctis
amans.- Antes de la noche:
ante noctem.- Cerca de media noche:

NITRO ,,u, nitrum.Semejante al nitro: ,,


nitro similis

551

,, circa mediam noctem.- De noche: , noctu.Durante nueve noches: u per


novem noctes.- En la misma noche:
u,u,u
eadem
ipsa nocte.- Fiesta de toda la noche
u,, festum quod per totam noctem celebratur.- Guardia de
noche: ,, custodia noctur
na,vigilantia.- Hacerse de noche:
u advesperascit.- Horrible:
,, nox atra.- La noche,
tiempo de pensar con cordura: ,, nox.- Media noche: ,u, media nox.- Muy de noche
u,- noctu,multa nocte.Nueve noches: u per novem
noctes.- Oscura: ,,; u,
,
obscura nox.- Oscura,sin
luna: ,u, illunis nox.Pasar la noche a la intemperie: u
noctem degere sub divo.- Pasar la noche en claro: u
pervigilo.- Pasar la noche: , noctem degere in.Por toda la noche: u per totam
noctem.Que
corre
de
noche:
u,, noctu currens.- Que
dura toda la noche: ,
, (); u,,;u
,, pernox.- Que vela toda la
noche: u,,; ,
,; u,, totam noctem
pervigilans,pernox.- Que dura tres
noches: ,, tres noctes
una continens.- Que vive de noche,
que busca su sustento de noche: u,u,, noctu vivens,noctu victum quaerens.- Semejan
te a la noche:u,u,
, nocti similis.- Que aparece de
noche: u,, qui noctu
apparet.- Que anda de noche: u,, noctu ambulans.- Que hace
guar dias de noche: uu,,, nocturnas excuvias agens.- Sin luna,tenebrosa:
,, illunis nox.- Pasar la
noche al lado de alguno: u juxta vel apud aliquem pernocto

ad lucernas
NOCIN,cuyo conocimiento es difcil
u,, cuius difficilis
est cognitio
NOCIVO ,,; ,,
,,; ,,;
,,; ,,; ,; ,,,;
,,; ,,; u,,; ,,,; ,u,
; ,, noxius,perniciosus
Nociva: ,, noxia
NOCTVAGO u,u,,
noctivagus
NOCTURNO u,-,,; ,,; u,u,
,u,,; u,,; u,,; ,
,; ,, nocturnus.Baco,al que se le rinde culto
nocturno u,u, nocturnus.Celebrar los nocturnos sacrificios:
u nocturna sacra celebro.Operacin,trabajo nocturno: u
u,u,u,
, actio nocturna.-Sacrificios noc
turnos:u,, nocturna sacra
NODRIZA ,, (seno de mujer)
,,; ,,; u,,
; ,,; ,,; ,
,;
,u,;
,,;
,,; ,,;
,,; ,,; ,;
,,; ,, nutrix.- Honorario de la: ,,
praemia nutricis.- Que tuvo la misma
nodriza: ,, cui eadem
nutrix fuit
NOGAL ,,; u,u, nux
juglans.- Parecido a nogal: u
, nuceus
NOGENTSIMO ,, nongentessimus
NMADA ,,, errans.- Pue
blos nmadas: , populi vi-

NOCHERNIEGO u,, qui vivit

552

tinens

tae dediti erraticae.- Propio de


pueblos nmadas: ,, ad
populos vitae deditos erraticae perNOMBRADA
u,,
magni
nominis
NOMBRAMIENTO ,, nuncupatio
NOMBRAR ,,,
,, nomino,nuncupo,cognomino.- Nombrado: ,
nominatus
NOMBRARSE,digno de ,, dicendus,nominandus
NOMBRE ,,,; ( ) nomen.- Aludir al nom
bre: adnomen alludo.Buen nombre: ,,,
bona fama.- Con nombre supuesto:
u mendaci nomine.- Conveniencia del nombre con la cosa:
u,, convenientia nominis
cum ipsa re.- Dar nombre:
cognomino.- Dar un nombre derivado
de otro: u
nomen do ex alio

derivatum.De
feliz
nombre:
u,, fausti nominis.- De
igual nombre: u,, qui
idem nomen est.- De otro nombre:
u,, aliud nomen habens
Igualdad de nombre: u,,
communitas nominis.- Imposicin de
nombres: ,, nominum
impositio.- Indicar el origen de un
nombre: u originis nominis
indico.- Inscribir nombres: nomina inscribo.- Inventar
nombres: nomina configo
Inventor de nombres,de vocablos:
,, vocabulorum confictor.- Lista de nombres: ,
,, nominum ratio,scrip
tura.- Mudar el nombre:
commuto nomen.- Multitud de nombres:
uu,, multitudo nominum.Poner nombres: nomina impono.- Que busca nuevos nombres:
,u, nominum venator.- Que
escribe nombres: ,,
nominum scriptor.- Que impone nom-

bres: ,u, nominum impositor.- Que indica el origen de un


nombre: u,u,, qui originem nominum indicat.- Que lleva
nombre
verdadero:
u,,
ferens nomen verum.- Que lleva un
nombre parecido o derivado de otro:
u,, denominativus.- Que
lleva un nombre supuesto: uu
, qui falsum nomen gerit.- Que
pone nombres: ,u, nominum impositor.- Que sobrepuja a todo
nombre:
u,,
superans
omne nomen.- Que tiene el mismo
nombre:u,,, idem
et commune cum alio nomen habens.Que tiene infinitos nombres: uu,, infinita nomina habens
Que tiene muchos nombres: uu
, multa habens nomina.- Que
tiene nombre digno de ocultarse: uu,, qui habet celandum
nomen.- Que tiene nombre igual:

553

nomino.- Cambio de nombre: ,, mutatio nominis.- Tres nom


bres: u,, tria nomina.Verdadero origen del nombre,del voca
blo: u,u, etymon,vera vocis
origo

uu,, qui nomen commune


habet.- Que tiene tres nombres:
u,, tria nomina habens.- Que
tiene nombre clebre: u,
nomen inclytum habens.- Sacado de
una cosa: u,u, nomen a re
inditum.- Sustantivo: ,,
susbsitentiam significans.- Tener
el mismo nombre que otro: u
eodem quo alius nomine appellor.Tomar nuevo nombre:
mutato nomine priori,alio nominnari
Mudar de nombre: transNOMINALMENTE ,`, ,, nominatim

NOMENCLATURA ,,;
,, nomenclatura
NOMINACIN ,, nuncupa
tio

NOTARIO ,u,;
,; ,, tabellio,
scriba,qui legit commentaria.- Tener
oficio de: scribam ago

NOMINATIVO ,, nominati
vus
NONAGSIMO ,,
, nonagessimus

NOTICIA ,, notitia,nuntium
Falsas
noticias:
u,,
falsorum nuntiorum enuntiatio.-Feliz
,, felix nuntiatio.- Por
tador de malas noticias: ,
, malus nuntius.- Que anuncia
falsas noticias: u,,
qui falsa nuntiat.- Que da la noticia: ,, praebens notitiam.- Que esparce falsas noticias:
u,, falsum rumorem afferens

NORMA ,, norma.- Que se


toma como norma: ,, positi
vus
NORTE ,u, septentrion.- Expuesto al norte: ,,,, ad Boream conversus.- Pueblos del norte: ,, populi arctici
NOSOTROS `,` (); ,
nos.- Perteneciente a nosotros:
,, id quod ad nos per
tinet.- Tambin nosotros: et
nos

NOTICIERO,que da o lleva noticias


,, lator
NOTO (viento) ,u, notus.- No
to sereno,que no produce lluvias:
u,u, imbribus carens notus

NOTA ,,; ,,
;
,, ,,u, nota, subscriptio.- Notas de los libros: ,,
cerulae illitae libris adnotandas
quaestiones.- Usar notas al escribir
notis utorin scribendo
Poner notas debajo: subtus
pungo

NOTORIO,hacer notorio a todos: omnibus notum facio


NOVAL (campo renovado) ,,
,; ,u, novale
NOVATO ,, novellus
NOVECIENTOS nongenti

NOTABLE ,,,; ,, clarus,notabilis

NOVEDAD ,u,; ,,;


,, novitas.- Admirable
por su novedad: ,-,

NOTARA ,, scribae munus

551

, propter novitatem admirandus.Aficin a novedades: ,,, rerum novarum studium.Amante de la novedad: ,,


amator novitatis.- Ansioso de novedades: ,, rerum novarum avidus.- Maquinar cosas nuevas:
,u res novas mo
lior.- El que piensa en novedades:
,, novarum rerum moli
tor.- Proyecto,trama,traza de cosas
nuevas: ,,;
,; ,,;
,; u,, rerum novarum molitio.- Ser aficionado a
novedades: novis rebus studeo.- Deseo de cosas nuevas: ,, studium novarum rerum.Que agrada por una novedad convenien
te: ,, decenti gratus
novitate.- Tramar novedades:
u novas res molior.- Turbar con novedades: u,,
novitate quasi peregrina
turbo
NOVIO ,,; ,,;
,, procus.- Joven que
llevaba al novio,el da de su
boda,una vasija conm agua de la
fuente de Kallirro u,u,
adolescens qui aquam sponsalium spon
so afferens.- Perteneciente al novio
,, pertinens ad procum
Regalo del novio a la novia para el
da de las vistas: ,u,
munus sponsae.- Que tiene cuidado de
la novia: ,, quae spon
sae curam habet.- NOvia: ,,
nubilis sponsa

NOVELISTA ,,; ,, fabularum et historiarum


conditor
NOVENO ,,,,
nonus
NOVENTA ,
ginta

nona

NOVICIO u,, novitius


NOVILLO,novilla ,u,; u,u, buculus,parvus taurus,bucula.- Que cra novillos: u,, juvenculorum nutritor
NOVILUNIO ,,; ,u,, novilunium.- Da que precede al novilunio: u,,
dies praecedens noemeniam.- Para el
novilunio: in novilunium

fuscus.-Hecho a manera de:


, nubis instar factus.- Hijo de
la nube: ,, nube genitus.- Puesto sobre las nubes:
,,; ,, ultra
nubes positus.- Que est en las
nubes: ,, qui est in altis nubibus.- Que impulsa o levanta
las nubes: ,,;
nubiscogus,nubium excitator (Jpiter).- Que sale de la nube:
,, e nube prorumpens.Que tiene las nubes apiadas: u,, collectas habens nubes.Que tiene muchas nubes: u
u, qui multas nubes habet.- Reunin de nubes: u, u,
, congregatio nubium.- Reunir las
nubes: u,u nubes cogo
Semejante a una nube: ,
nubi similis

NUBE ,,; ,,; ,,; ,, nubes.- Nube


cilla: ,,; ,u,
nubecula.- A manera de nube: in modum nubis.- Andar por las
nubes: per sublime gradior.- Cercado de: ,, nubibus obductus.- Cubierto de nubes:
,,, nubibus
obtectus.- Cubrir de nubes: ,
nubibus obduco.- Juntar las
nubes: nubes cogo.-De sombras
nubes: ,, ex nubibus

NUBLADO ,,; ,,
nubilus
NCLEO ,,; u,,;
u,u,, nucleus.- Lleno de

552

; `,,; ,, noster

ncleo: u,u,,
nucleosus.- Que tiene blando el ncleo: ,, mollem nucleum habens.- Que tiene forma de
ncleo: u,, nuclei for
mam habens.- Sin ncleo: ,
,, nucleo carens

NUEVA,feliz nueva ,, felix nuntiatio


NUEVE ,,,; nonarius numerus.- Nueve mil: ,,, novem millia.- Nueve veces: novies
Nueve: z.- Nueve mil: Z'

NUDILLO u,u, digiti articulus.- Herir con los nudillos: u pugno vel nodo digiti percutio
NUDO ,,; ,,;
,, nodus.- De las ramas
,u, geniculum.- Del rbol
,u, nodus arboris.- Lleno de
nudos: ,, torosus.- Que
tiene muchos nudos: u,
densa genicula habens.- Que tiene
pocos nudos: ,, pauca genicula habens.- Que tiene
treinta nudos o lazos: ,, triginta nodis seu vinculis constans.- Que tiene tres nudos
o articulaciones: u,,;
,tres juncturas nodosque habens.- Que tiene un solo nudo: u,, unum nodum habens.Formar nudos: in materiam
nudosam converto

NUEVO ,,; ,,; ,,; ,,; ,


,; ,,,; ,,; ,,;
, novus.- Muy nuevo: ,,
,, novissimus.- Nuevecito:
,, novellus.- De nuevo:
u,,,,,,u,,,
iterum,rursus,retro,ex integro.- Lo
que es nuevo: ,u, id quod
noveum est
NUEZ u,u,; u nux,nuces.- De nuez: ,, nuceus
Jugo de nuez: ,, nucibus
expressus.- Nuez moscada: ,u,u, nux odorata
De oro: u,u, glans aurea.- Juego de nueces: ,,
ludus nucum.- Parecido a la nuez:
u,, nuci similis

NUDOSO ,,; ,,;


,,,; ,, nodosu,articulosus,geniculatus
NUERA u,,

NUEZA,planta herbcea ,,
vitis alba

nurus

NUESTRO ,,; `,,


NULIDAD
,,
nullitas.Reducir a la nulidad: u in
nihilum reddo

tatio
NUMERADO ,,,
numeratus

NULO ,,; ,,;


,, irritus.- Tener por
nulo: u pro nullo habeo

ENUMERAR ,,
, numero.- Con: u connumero.- Accin de nume
rar: u,, computatio

NUMEN (divinidad) ,,,;


,u,; ,u,;
,,; ,u, numen

NMERO ,, numerus.- Contenido en el mismo nmero: u,


u, qui in eodem numero continetur
Del mismo nmero: ,u
,, ejusdem numeri.- Tanto en

NUMERABLE ,, numerabilis
NUMERACIN u,, compu-

553

NUMEROSO ,,; u,
; u,u,u; u,,
numerosus.- Poco numeroso: ,
exiguus

NUTRIDO ,,; ,,,


;
,,;
,,
nutritus.- Bien nutrido: ,
;-,,; ,,,
bene nutritus.- Estar
muy nutrido,en demasa:
lascivio ex nimia saturitate

NUNCA ,u',,
nunquam

NUTRIDOR ,, () nutritor

NUNCIO,mensajero ,u, nuntius,tabullarius

NUPCIAS,segundas nupcias u, ,, secundae nuptiae.Fiestas nupciales: ,


festa nuptialia

NUTRIR ,,,
,,,,,,,,,
,, (carnem alo)
nutrio.- Con: u, u una,simul enutrio.- El que se
nutre bien: ,, qui bene
nutritur.- La que nutre a muchos:
uu,, quae multos alit.Que no se nutre: ,, qui
alimentis non fit vegetior.- Que
nutre a los hombres: ,,
homines nutriens.- La que nutre
la vida: ,, vitae nutrix.- Recin nutrido: ,,
recens nutritus

NUTRIA u,,; ,u,


u, lutra,animal ex mari victum
quaerens

NUTRIRSE
`,

succum ducor et nutrior,nutrior.- No


nutrirse: non nutrior

NUTRICIN ,,; ,,
,,; ,,;
, nutritio.- Utilidad de la nutricin: ,u, proemium nutritionis.- Buena nutricin: ,, bona nutritio.- Oculta,sensible: ,, oculta nutritio

NUTRITIVO ,,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,
, alendi vim habens,almus,nutritius,idoneus ad alendum

nmero:
numero

u,,

tantus

NUPCIAL
,,,;
,,; u,;
,
, nuptialis.- Cancin nupcial:
,, carmen nuptiale.- Corona
nupcial: u,, nuptialis coro
na.- Don nupcial: ,u, munus nuptiale.- Segn costumbre nupcial: u more nuptiali

554

sus.- Hacer grueso,obeso:


obessum efficio.- Estar obeso
obessus sum

BICE ,,; ,,
;
u,,;
u,,;
u,u,; ,, obex

O
; ; ( ),u
,, aut,vel,sive

OBISPO ,,;,,
,,; ,u,; ,u, episkopus,sacrorum antistes

OBEDECER ,,,,,,,
,,,,u
,u,,,, obedio,obtempero,pareo.Que obedece,ejecuta las rdenes de
otro: ,, qui,quae ex
alienis jussis agit.- Gustoso de obe
decer: ,, amans domini
vel gaudens parere.- No obedecer:
non pareo.- Que empez por
fin a obedecer: ,,;
,, qui nunc demum parere
coepit.- Que obedece con prontitud:
u,, celeriter audiens.- Se
ha de obedecer:,
tardo para obedecer: u,,
tardus ad parendum

OBJECCIN ,, objectio
OBJETANTE ,, habens vim
contradicendi
OBJETIVO,el que no tiene un objetivo
claro: ,, qui non bene
collimat
OBJETO ,,; ,,
objectus,scopus.- Fin: propositum.- Objeto de oro: u,u, vas aureum
OBLACIN ,,, oblatio

OBEDIENCIA ,,; ,,
; ,u,; ,, oboe
dientia,obtemperatio

OBLCUAMENTE ,,,,, oblique.- Colocar oblcuamente: ,


oblique statuo.- Marchar oblcuamente: oblique incedo

OBEDIENTE ,,; ,
; ,,,; ,,;
,,;
,,;
,,,; u,,
; ,, obediens,audien
tem se praebere.- Muy obediente:
,, valde obediens.- Al
freno:
,,
habenis
obendiens

OBLICUIDAD ,,; ,
,; ,,; ,
; ,,; ,
oblicuitas,in latus deflexio
OBLCUO ,,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,,
,,, obliquus.- Algo
oblcuo: ,
, aliquantum obliquus.- Hacer
oblcuo: , obliquum reddo

OBELISCO ,u, obeliscus,la


pis pyramidis forma
OBERTURA,de gran abertura: ,, latum ostium vel os habens
OBESIDAD u,, obesitas

OBLIGACIN,tener obligaciones hacia


alguien officiosus sum in
aliquem

OBESO ,,,;
,; ,,; ,
, (); ,, obe-

553

,,,,,u,u
in
unum cogo,compello,cogo,obligo.- Ade
ms: insuper cogo.- Con
injurias: contumeliose.- Con
juramento: ,, ju
rerudandum obstringo.- Con: u
una cogo.- Contra voluntad:
invitum cogo.- Empleando mu-

OBLIGADO ,,,; ,(u),,;


,,;
,,; , obno
xius,coactus.- No obligado:
u,, non coactus,non obnoxius.- Estar obligado:
obstringor
OBLIGAR ,u,
, ,,
,,,,cha fuerza: summa vi
cogo.- Por fuerza: per vim
cogo.- Por medio de un contrato: obstringo foedere.- Primero
prior cogo.- Se ha de
obligar: compellendum est.- Obligado con juramento:
,u, jurejurando adscrictus.-Obligarse: devincior

; ,, opus.- Buena obra


u,, bonum opus.- De
manos: ,u, opus manuum
De mucho trabajo: ,,
artis eruditae opus.- Detencin en
la obra: ,, mora operis.- Ejecucin de una obra: ,, opificium.- Excelente,artstica,bella: ,, opus
egregium.- Gasto hecho antes de
emprender la obra: ,,
impensa operis susceptionem antecedens.- Grandeza de la obra: u,, magnitudo operis.- Habilidosa:
,,
opus
solers et artificiosa.- Hacer obras
ingeniosas,artsticas: artificose facio.- La obra del que
trabaja por sus manos: u,,
operatio eius qui per se aliquid
efficit.- Lo que debe hacerse antes
de la obra: u ( u) id
quod ante opus fieri debeat.- Personal: u,, operatio eius qui
per se aliquid efficit.- Poner manos
a la obra: ante ma
num appono.- Que concluye una obra
igual: u,, qui tantumdem
operis conficit.- Que obra segn su
juicio: ,, qui ex sua
sententia omnia facit.- Tomar a su
cargo una obra: opus
faciendum suscipio

OBLONGO ,,; ,
, oblongus
OBOLO ,,; ,,
; ,, obolus.-Cinco bolos
,u, quinque oboli.- De
valor de cuatro bolos:
-,, obolorum quatuor.Ganar cuatro bolos:
quattuor obolos mereor.- La cuarta
parte del: ,u, quarta obo
li pars.- Media parte del: `,u, dimidia pars oboli.- Mone
da de cuatro bolos: ,u,
quaturo obolorum.- Perteneciente al:
,,, obolaris
Arte de recoger bolos: ,
, ars colligendi obolos.- Que
vale medio bolo: `,,
obolum exaequans.- Que vale tres
bolos: ,,
,, tres obolos pondere
vel pretio exaequans.- Tasado en
cinco bolo: ,, quinque obolis aestimatus.- Tres bolos:
,,u, tres oboli
Obolo y medio: ,u,
obolus cum dimidio

OBRAR , operor.- A
la vez: u,u simul ago.- Al gusto de alguno: gratificor.- Bien juntamente:
u simul recte facio.Como primero: primus facio.Con
ms
detencin
de
lo
que
conviene: serius ago quam

OBRA
,u,;
`,,;
,u,; ,; ,

554

u,,;
,,
qui
agitur sponte sua,injussus.- Obrar
un espontneamente: , ipse per me efficio.- Derecho
o accin de obrar a su gusto: ,, agendi jus et arbitrium
ut velis.- Que obra voluntariamente:
,, qui cupide et liben
ter facit

opus sit
El que obra antes de la vspera:
,, qui agit ante vesperam.- El que obra por su propia
voluntad,por su propio dictamen: u ex animi sententia facio
El que obra: ,; ,
u, qui agit.- En unin de otro:
communiter ago.- Fcilmente,libremente: ` facile,
libere ago.- Infelizmente: u
infeliciter ago.- La que obra espontneamente: ,, qui ultro agit.- Mal a la vez: uu simul maliciose ago.- Mal: ,,,,
u perverse ago,perperam
facio.-Perversamente: ,u improbe ago.- Ocultamente:
occulte facio.- Por s
mismo: ,, qui per se
operatur.- Prontitud en obrar: u,, celeritas operis.- Pblicamente: palam facio.Que obra por propia voluntad:
fanda perpetrans.- Cancin obscena:
,u, obscoena cantio.- Conversacin obscena: ,,
turpiloquium.- En conversacin,en
palabras: ,,;u,, turpiloquus.- Obrar cosas
obscenas: ago turpia.Que da consejos obscenos: ,,, turpia consilia agitans

OBRERO ,, operarius.- Direc


tor de los obreros: ,,
fabrorum praeses.- Multitud de obreros (multitud de brazos): u
,, multitudo operariorum
OBSCENIDAD ,,; ,,,
obscoenitas,nefandum facinus.- De palabras:
,, verborum obcoenitas
OBSCENO ,,; u,
,; ,, obscenus,ne-

,; ,,; ,
,, obscurus,tenebricosus.Humilde: u,u,, carens nomine.- Que pasa una vida oscu
ra: ,, vitam obscuram
degens
OBSEQUIAR , ,
,u,,,u, observo obsequiose,elargior,colo,laute accipio

OBSCURAMENTE u obscure

OBSEQUIO `,,; ,
; ,u,; u,,
obsequium,munus.- En obsequio de
alguno: in gratiam alicuius.Que da un consejo o regalo agradable
suave: ,, qui blanda
donat.- Sembrar hojas o flores en
obsequio y acto de arrojar flores y
hojas en obsequio: u,u,, honoris causa floribus,fo
liis conspergo; florum conjectio

OBSCURECER ,u,u, excaeco,obscuro


OBSCURIDAD ,,; ,,;
,,; ,u,; ,
; ,, obscuritas.- Espar
cir la oscuridad: tenebras effundo
OBSCURO ,,; ,,,; ,,; ,
,,,; u
,; ,,; ,,
;
,,;
,,;
,,,; ,-

OBSEQUIOSAMENTE
grate,obsequiose

OBSEQUIOS ,u,-

555

Antes: ante speculor.Atentamente: diligenter


observo.- Con cautela desde atalaya:
,- e specula caute
observo.- Con cuidado: u accu
rate observare.- De cerca: u,- juxta observo.- De una ojea
da: u conspicio.- Difcil de
observar: u,, observatu difficilis.- Diligente en obser
var: ,, diligens in
observando.- El que observa muchas
cosas: ,, qui multa
observat.- Insidiosamente: u, insidiose observo.- Junta
mente: u,u una
observo.- Las horas: horas
inspicio.- Que observa juntamente:
u,, qui una spectat.- Se
ha de observar: ,
prospiciendum est

,,; ,,,
u,,;
,,
()gratiae captator,obsequiosus,
obsequens.- No obsequioso:
, inofficiosus.- Mostrarse muy
obsequioso: u comiter et
officiose me dedo
OBSERVACIN ,,,;
,,; ,,;
,,; ,,
uu,,; ,,
,u,u,,
, ,, speculatio,ob
servatio.- Digno de observacin:
,, considerandus,dig
nus animadversione.- El que est en
observacin: ,u, circumspector.- Estar en observacin:
exspecto.- Maliciosa: ,,
u,, insidiosa observatio.Pequea observacin: ,-
,u, observantiuncula

OBSTACULIZAR
obstruo

OBSERVADOR ,;-,u,
u,,,,;
,,; ,,; ,u,; ,,, speculator

obsepio,

OBSTCULO ,,; ,,; ,,; u,


,; u,u,; u,
,; ,, ; ,u,; ,u, obex,offendiculum,impedimentum,obstaculum.Ser obstculo: impedimento
sum

OBSERVAR
,,,-,,,,,,,u,
-,,, ,
u,-,,,,,,,,,
u,
specto,observo,
speculor,inspicio,contemplor.- Se ha
de observar: observandum.OBSTINACIN ,, obstinatio
OBSTINADAMENTE
citer

OBSTANTE, no obstante ,
,` ,, nihilominus,tamne,verumtamen

obstructio,obturamentum,obastaculum
OBSTRUDO ,,; ,, obstructus

u contuma-

OBSTRUIR ,,
u,,u,-,,-,,-,,
u,,,,
u
obsepio,obstruo,obturo.Apto para obstruir: ,
,, habens vim obstruendi.- Con terraplenes: terra

OBSTINADO ,uu,
; u,,,;
u,,, non cedens con
tumax,pervicax,contentiosus
OBSTRUCCIN ,,
,,,; ,
,; ,,; ,,

556

agesta circumvallo.- Lo que sirve pa


ra obstruir: ,, quod
adhibetur ad obstruendum.- Ms con
montones de tierra: ,-u insuper agesta terra obstruo.Por todas partes: circumquaque obstruo.- Que sirve para obstruir: ,, habens vim
obstruendi.- Quedar obstrudo por
por un montn de arena:
aggere arenarum obstrui.- Untando:
,- obstruo illinendo

OCCIDENTE ,, occidens
OCCIPUCIO ,u,; ,,
occiputium
OCURRIR a la imaginacin venio ad mentem
OCANO
',,;',,
Oceanus.- Engendrada por el Oceno:
',, ab Oceano genita.Engendrado por el Oceno: '
u, ab Oceano genitus.- Habitante
derca del Ocano: ,,
Oceani occola.- Hija del Oceno: ',, Oceani filia.- Las hijas
del
Ocano:
',,
occeanidae.- Perteneciente al: '
,, ad Oceanum pertinens.- Que
vive en el: ',, degens
in Oceano

OBTENER ,,,
,-,u,u (con participio de presente o pret.equivale
a
sum:
u

estbamos paseando) obtineo.- Obtener ms: praeterea nanciscor


OBTURAR ,,-
circumtego operculo

OCENA (pez ftido) ,,; u,,; ,,u,u, ozaena

OBTUSO ,, obtusus
OBVIO u,,; ,
; u, obvius

OCHENTA ,,, octoginta.- ' ' octoginta; , ,


octoginta millia

OCASIN ,,,,,; ,,; ,, occasio,eventus.- Aprovechar


la ocasin: occasionem capio.- Bella ocasin: ,,
Cuando haya ocasin: ,u ( ); u,
cum liceat,cum occasio ita ferat.Esperar la ocasin: ,,u,-u
tempus,occasionem speculor.-Fortu
ta ,, occasio fortuita

OCHO mil octo millia


Nmero ocho: ,,; numerus octonarius,octo.- Ocho y ocho
mil: ' ' octo; , , octo millia
OCHOCIENTOS ,, octingenti.- Ochocientos y ochocientos
mil: ' ' octingenta; ' ' octingenta millia
OCIO `,,;
,,; ,,,; ,
,; ,, otium.- Apar
tarse del ocio,estar ocupado: occupo.- Privacin de ocio: ,, otii privatio.- Usar mal
del ocio: otio male utor

OCASO ,u,; ,,; u,, occasus.- De todos los astros: u,, omnium astrorum
occasus.- Del sol: ,,
solis occasus.- Desde el ocaso: ab occasu
OCCIDENTAL
u,u,,;
,,; ,, occidentalis

OCIOSAMENTE otiose

OCIOSIDAD `u,,; `

,,;

557

,,;

,,,

,,,,,u,u,u,,,,,,,,
,,u,u
,u,,, occulto,subocculto, velo,celo,
abscondo,con do.- Apto para ocultar:
u,, vim habens occultandi.- De antemano: praeocculto.- Deseo de ocultar:,,,;,,; ,
, latendi studium.- Juntamente:
u una occulto.- Lugar
secreto para ocultar: u,,
locus qui occultat.- A escondidas:
, clam.- Que oculta sus
intenciones: ,, occultus animo.- Un poco:
subocculto

desidia,ignavia.- Entregarse a la
ociosidad: ` otio langueo
Pasar la vida en la ociosidad: inertem vitam ago
OCIOSO ,,; ,,;
,,,; ,,;
,,;,,; ,,; ,,;
,; ,, (,
),,, ocioso,
nihil agens.- Ocioso,bromista,papanatas como los que acudan a las
sesiones amfictinicas: u,
u,u, unus e vulgo prope
Thermopylas confluente.- Estar ocio
so:
,,,
`u otiosus sum,otior.- No
ocioso: ,, occupatus
OCRE ,, ochra

OCULTARSE ,-,,

perfugio,delitesco,latito
in.- En el interior de la casa:
u intus delitesco.- Entre los
rboles: u sub arbores
prae metu penetro.- Por temor: prae metu adlateo.- Ocultarse
bajo: ,u tegor sub

OCTAEDRO ,, octo sedes o


bases habens
OCTAVO ,, octavus
OCTOGSIMO ,, octogesimus
OCTUBRE ,, october (aut
januarius).- Mes,segn algunos,en
que se celebraba "ta pyanepsia":
u,, menis in quo celebrabantur u

OCULTAS,a ocultas , clam


OCULTO ,u,,
,u,,; u,,
; u,,; ,u; ,,, occultus,latens
De oculto: clam.- Enteramente
oculto: u,,,
omnino occultus.- Estar algo oculto:
aliquantum lateo.- Estar
oculto: ,,u (simul lateo) lateo.- A ocultas
u,u,u clam.- De
oculto: ,u occulte.- Muy
oculto: u,,;-u,
, bene latens.- Ser,estar oculto
lateo

OCTUPLO,aumentado en el ctuplo
,,; ,, octuplo auctus
OCULTACIN u,u,u,,u,,;
u, occultatio
OCULTAMENTE `u; u,
; , , ,,u,
latenter,
clam,occulte
OCULTAMIENTO u,, occultatio

OCUPACIN ,,,;
,,,
;,, id in quo aliquis
exercet,occupatio.- Grande ocupacin

OCULTAR ,-,--

558

u,, vehemens occupatio.Ocupado: ,,,


occupatus.- Muy ocupado: u,, multum occupatus.- Estar
ocupado: occupor,distineor

,,,,
,, occupo.- Antes:
, ante capio.Estar ocupado: occupor
OCUPARSE occupor.- Diariamente: quotidie versor
in.- Ocuparse en: , versor,studeo.- Juntamente: u,

OCUPAR (apartarse del ocio),


,,-,
,,,,,,,,-,
u simul versor in.- El que
se ocupa en algo durante todo el
da: ,,
,; ,, qui per totum diem in aliqua re versatur

a su hermano: ,,
qui
odit fratrem.- Igualmente: u
pariter odi.- La que odia a los
hombres: u,, quae viros
odit

OCURRENCIA ,,; u,
u,, occursus, quod contingit

ODIO ,,; ,,;


,,; ,,; ,
,,; ,u,; u,,,; , ,
,; ,,; ,,
; ,, odium,simultas.Amante de los odios: ,,,;
,,
amans
odiorum.- Amar los odios:
amo odia.- Aumentar el odio:
invidiam augeo.- Con odio ocul
to: u,, cum occulta simultate.- Odio de los buenos: ,, odium bonorum.- De los
hombres: ,, odium hominum.- Digno de odio: ,
,; ,,; ,
, abominandus,odio dignus.- Encenderse en odio: ad
invidiam accendor.- Fraterno: ,, odium in fratrem.- Gusto
en fomentar odios: ,
, amor concitandi odia.- Invetera
do: n,u,t vetus ira.- Lo que
excita el odio: ,u, odii
causa.- Mirar con odio: respuo.- Mutuo: ,, odium
mutuum.- Que gusta de fomentar odios
,, (); ,, amans odiorum et simultatum.- Que inspira odio: ,,
qui odium inspirat.- Tener odio:
u, aversor

OCURRIR , u,,
,,,
u,u,u evenio,occu
rro,incido.- De nuevo:
insuper accido.- L
que ocurre:
` id quod contingit.- Que ocurre
por casualidad: u,, qui
forte occurrit
OCURRIRSE,venirse al pensamiento
subeo in mentem
ODA ,, ode.- Escritor de odas
,, qui odas sive carmina
scribit
ODEN,lugar donde los poetas recitaban sus versos ,u, locus
ubi poetae sua carmina recitabant
ODIADO u,u,, invisus.- Ser odiado: , invisus sum
ODIAR u,,,,,u,,
aversor,odio persequor,odi.- Oculta
mente: clam odi.- Ser odia
do: odio habeor.- Hacer lo
que otros odian: quae alius
odit
facio.A
los
hombres:
odi homines.- El que odia

559

odre o pellejo: ,, pe
diculus in utre.-Llevar odres: utres fero

ODIOSAMENTE ,,
, odiose
ODIOSO ,,; ,
,,,; u,,; u,,; u,,; ,u,,;
u,u,, odiosus.- Por
una maldad abominable: u,,
odiosus propter abominandum scelus.Ser odioso: ,,u odiosus sum.- Que se hace odio
so: ,, inimicus.- De
nombre odioso: uu,, cuius
nomen odiosum est.- Muy odioso:
,, admodum odiosus.-Hacerse
odioso: invisum reddo

OETA ,, Oeta,mons Thesaliae


OFENDER ,,,
, u, ,, , offendo
laedo,pecco.- Con palabras mordaces:
,
mordacibus
dictis incesso.- De palabra:
dictis incesso.- Juntamente adems:
u una et insuper laedo.El que ofende punzando,aguijoneando:
,, qui pungendo noxam affert
OFENDERSE mutuamente offen
dere mutue.- Llevar a mal:
aegre fero

ODISEA ',, Odysea (poema


de Homero)
ODORFERO ,, aromata
ferens

OFENDIDO, sentirse ofendido u


u aegre fero

ODRE ,,, uter.- Boca del


OFENSA ,,,; uu,, offensio

,, id quod praeterea
offertur
OFRECERSE, que voluntariamente se
ofrece u,u, qui ultro
se offert

OFENSIVO ,,; ,,
contumeliosus.- Muy ofensivo: u,, multum laedens
OFERTA,escasez de compradores ,,; ,, emptorum penuria,oblatio

OFRECIDO casualmente u,,


(), ,, fortuito oblatus.- Voluntariamente: ,
, a se ipso collectus

OFICIAL,diginidad de oficial municipal , dignidad de pentaproto.- Municipal: ,


quinque primi

OFRECIMIENTO espontneo u,
, spontanea oblatio
OFRENDA ,,; ,
;
,u,;
,,;
,,, libatio,libamen.Ofrenda propiciatoria: ,u
oblatio.- Torta para ofrenda:
,, libum.- Vaso de ofren
das: ,u, vas ad libandum

OFICIO
,,;
,,
artificium.- Ejercer el mismo oficio
eamdem artem profiteor.Que ejerce un mismo oficio o arte:
,,, eamdem ar
tem factitans.- Relativo a los oficios u artes mecnicas: ,
ad fabros pertinens

OFUSCACIN ,, obnubilatio

OFRECER en sacrificio ,,, libo,devoveo,


consecro.- Lo que se ofrece adems:

OFUSCADO (quedar) u,u tene


bris obducor

560

audio.- Deseo de oir: ,,


cupiditas audiendi.- Deseoso de oir:
,, (),,
cupidus audiendi.- Despreciar el
oir: negligo audire.- Digno de orise,de ser odo: u
, auditu dignus.- El primero:
prior audio.- El que es
odo: u,, qui auditur,
qui audiri potest.- El que oye
muchas cosas: u,, qui
multa audit.- El que oye: u,
auditor.- El que oy por s mismo
algo: ,, qui suis auribus aliquid audivit.- Estar deseoso
de oir: cupidus sum audiendi.- Fcil de oirse: ,,
auditus pervius.- Odo antes:
u,, praeauditus.- Prestar odos: `u dicta auribus
capto.- Que presta odos:
,, qui docilem se praebet.Odo: ,,, auditus
Dureza de odos: u,, hebe
tudo aurium.- Duro de odos: u,, qui est obtusi auditus.Que tiene odo agudo: u,,
acutum auditum habens.- Ser duro de
odos: u hebetudinem aurium
habere.-Tardo de odos: u,
,, difficulter audiens.Fingir que no se oye:
simulo non audire.- Hacer or: u
, audire facio,asso
no.- Mal: perperam audio.- No oir: u,,-

OFUSCAR u,u,,- offusco,percello


OGENO ',u, Ogenus
(OH! , , , ,,
Ohe! Papae! Ehu! Eho!.- (Oh! adv.
para llamar o exclamar,de admiracin
y de dolor: ' adv.vocantis et
excla
mantis,admirantis et dolentis.- Ex
clamar,decir (Oh!: exclamo,dico
O!
ODO ,u,; ,,;
,; ,, auditus,auris.- Agudeza de odo: u,, auditus
acumen.- Del odo: ,, auricularis.- Dolor de odos:
, aurium dolor.- Entorpecimiento
en los odos: ,, exsdurda
tio.- Que causa deolor de odos:
,, aurium dolorem generans.- Que tiene los odos obstrudos:
uu,,
sordibus
obstructus aures habens.- Rompimiento de odos: ,, aurium fractura.- Tener dolor de odos
,
aurium dolore
crucior
OIR ,,,,,
,,,u,
u,,,,u audio,exaudio.- Acto de oir:
,,, auscultatio.- A disgusto: negligo
audire.- Adems: insuper
non audio.- Que oye bien o
es bien odo: ,, bene
audiens vel qui bene auditur.- Que
oye mal o no oye: ,,
qui,quae male audit.- Que oye o
escucha con otros: u,,
simul audiens,simul auscultans.Tener facultad de oir: ,,
audiendi facultate praeditus

OJEADA ,, conspectus
OJEAR oculos conjicere
OJO ,,,u,; ,
,;
,,;
,,;
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,
,u, oculus.- Ojos: ,
, oculi.- A ojos vistas: u, 'u in ipso conspectu
Angulo exterior,ngulos exteriores
del ojo: ,u,; ,
, angulus oculi ad aures spectans.- Cavidad de los ojos: u,

OIRSE,que puede oirse u,,


qui audiri potest
(OJAL! ,,,,,
Heu!,Utinam!

561

,; ,u,; ,
,; ,, sinus,cavitas oculi
Cerrar los ojos: , con
niveo.- Clavar,fijar los ojos:
oculos jacto,oculos conjicio
in.- Cuenca de los ojos: ,,
hirquus.- De bellos ojos,prpados:
,, pulchras habens
palpebras.- De grandes ojos:
u,;-,,; ,
u,, latos oculos habens
De grandes y hermosos ojos:
, magnos seu pulchros oculos
habens.- De la aguja: ,,
foramen acus.- De negros ojos: ,,,; ,, nigros oculos habens.- De
ojos azules: u,u
,,; u,,; u,,; u,,; , caesios oculos habens.- En
fermedad de los ojos: ,
,; ,, glaucedo.De ojos saltones: ,,
qui oculis est prominentibus.- De
ojos verstiles e inquietos: ,, rotabiles seu ver
satiles oculos habens.- Ojo de perro
(yerba): ,, canis oculus.De un solo ojo: ,,, unoculus.- Derramamiento
de sangre en los ojos: ,
, suffusio sanguinis in oculis
Con los ojos inyectados de sangre:
,, cui oculi sanguine
suffusi sunt.- El de ojos largos y
estrechos: ,, cui porrecti sunt oculi.- El que tiene los
ojos metidos,hundidos: ,u,
cuius oculi sunt in recessu cavo.El que tiene muchos ojos: ,
, multos oculos habens.- Enferme
dad de los ojos: ,,; ,,; u,,;
u,, (nocturna caecitudo) morbus oculorum.- Fluxin a
los ojos: `u,,; ,
suffusio,morbus oculorum.- Hacer
seas frecuentes con los ojos,guiar
u,,- salien
tibus oculis crebro conniveo.- Humor
los habens.- Que tien ojos secos:

craso que afluye a los ojos: u,-u,, suffusio,humor cra


ssus in cornea membrana concretus.Inflamacin de los ojos: ,
, lippitudo sicca.- Iris del
ojo: ,, circulus in oculo
Lo que est debajo de los ojos: ,, oculis subjacens.- Los
ojos: ,,; ,
, oculi.- Lumbreras del cuerpo:
,, oculi.- Mancha blanca
en el iris del ojo: ,,
cicatrix in oculo resplendens.- Mancha en los ojos: ,, oculi
macula.- Membrana del ojo: ` oculi tunica.- Ojito,ojillo,ojo pequeo: ,,,u, ocellus.- Padecer fluxin de ojos: ,
occulorum suffusionibus laboro.Perteneciente a los ojos:
, ad oculos pertinens.- Que puede sanar los ojos: ,,
vis morbos oculorum sanandi.- Pupila
del ojo: ,, pupilla oculi.Que es de bellos ojos: ,
pulchros oculos habens.- Que est
alrededor de los ojos:
, qui circum oculos est.- Que
lleva ojos blancos: u,u,
albos oculos habens.- Que slo ve
con un
ojo: ,u, uno
tanto oculo videns.- Que tiene forma
de ojo: ,, oculi speciem habens.- Que tiene grandes ojos
,, magnos oculos habens
Que tiene los ojos negros: ,,,,
habens
nigrantes pupillas.- Que tiene los
ojos plidos: ,, cui
pallent oculi.- Que tiene muchos
ojos: u,,; ,u,, permultos oculos habens.- Que tiene ojos blancos: u
,,; u,, albos
oculos habens.- Que tiene ojos lloro
sos: ,, oculos habens madefactos.- Que tiene ojos pe
queos: ,, parvos ocu

,, siccos oculos ha-

562

pito de las olas: `,u, undarum strepitus.- Furor de las olas:


`,u, impetus undarum.- Gran
ola: u,,; () magnus fluctus.- Grande sin
estrpito: u,, flustrum
Hacer rudo las olas del mar:
`,` strepo.- Intervalo de
las olas: ,u, fluctuum
intervallum.- Ser agitado por las
olas: u fluctibus agitor
Lugar donde se estrellan las olas:
`,, locus cui alliduntur
fluctus.- Ola mediana: u,u,
modicus fluctus.- Carga de las
olas:
u,,
fluctuum
onus.- Olas doradas: u,u,
aureos vortices habens.- Oleada:
`,,
fluctus.Pequea:
u,u, parvus fluctus.- Que
blanquea,que hace espumas: uu
, albescens fluctus.- Que se ve
agitado por grandes olas: u,, qui magnis fluctibus agitatur.- Que tiene olas pacficas:
,, quietos fluctus habens.- Sin olas: ,, sine
fluctibus.- Sonido de las olas que
se estrellan contra las rocas:
`,u, sonitus fluctuum scopulis allisorum.- Sumergido en las
olas: u,, undis submersus.- Surcar las olas:
enavigo.- Ola vehemente: `,u,
fluctus vehemens

bens.- Que tiene ojos tiernos:


,, oculos habens madefactos.- Que tiene ojos tiernos,movibles,lascivos: ,,
qui humidos,mobiles,lascivos oculos
habet.- Que tiene ojos vivos: ,, flexiles habens oculos.- Que tiene tres ojos:
,,; ,,,;
,u, qui tres oculos habet.Que tiene un solo ojo: ,
; ,,, unoculus.- Seque
dad de ojos: ,, siccitas oculorum.- Ser de ojos hundidos:
,, cavis oculis sum.Que es de ojos hundidos: ,, qui avis oculis est.- Tener los ojos hinchados: u sum
oculis tumentibus.- Tener los ojos
malos,enfermos: u infirmis oculis utor.- Tener malos los
ojos: doleo ex oculis.Tener ojos lagaosos: lippio,
gramiosos oculos habeo.- Volver los
ojos a todas partes: oculos
verto circumquaque.- Volver los ojos
a un lado y a otro: oculos
huc et illuc verto
OLA ,,;`,,; ,
,; ,,; ,,
fluctus.- Accin de encresparse unas
olas sobre otras: ,,
fluctus.- Abundante en olas: u,, undis abundans.- Agitado
por grandes olas: ,, mag
nis fluctibus agitatus.- Agitado por
las olas: u,,,
; u,,; u,
, fluctibus pulsatus.- Agitar
con olas,mover las olas: u,
u fluctus moveo,agito.- Agua
agitada por las olas: ,u,
agitata et fluctuans aqua.- Baado
por las olas: u,, cum
fluctibus elapsus.- Baar las olas
agitadas: u alluo aestuando.- Bramido de las olas: ,, fluctuum fremitus.- De blancas
olas: u,, fluctus albes
cens.- De terribles olas: u,
, habens undas profundas.- Estr

OLEADA `,, maris aestus.Agitado con muchas olas: u


, multis fluctibus agitatus.Quinta oleada (enorme,terrible):
u,, quintus fluctus
LEO ,, oleum
OLER
,,,,
`,,,,,,,,, olfacio
odoror,oleo,redoleo.- Oler al mismo
tiempo: u una redoleo.- Oler
bien,suavemente: ,
suaviter oleo,odorem suavem spiro.Despedir olor: redoleo.- Lugar

563

OLFATEADO `,,
deprehensus

que huele mal: ,, oletum


Oler mal: , foeteo.Oler mucho: u, adoleo.- Que huele a cocina: ,
,; ,, nidorosus.- Que
huele bien o suavemente: ,,; ,,; ,
, odoratus,suaviter spirans.Que huele mal: ,; ,,;
,,,
male olens

naribus

OLFATEAR `,,, odoror,olfacio.Que olfatea o persigue olfateando:


`,u, qui naribus insdequi
tur
OLFATO ,, olfactus.- De
olfato delicado: `,u, na-

ris emunctae.- Engaar el olfato:


` decipio nares.- Indagacin
por el olfato: `,, indagatio ex olfatu.- Que tiene buen
olfato: ,, valens olfa
tu.- Que excita el olfato:

,, qui olfactum excitat.Que tiene buen olfato:


,,; ,, be
ne olfaciens.- Sin olfato: ,
,,, non olfascens

OLINTO,ciudad de Tesalia'u,u
urbs Thesaliae
OLIVA ,,; ,,
oliva.- Especie de oliva: ,,
,, oleae genus.- Frtil:
,u, fructfera olea.Injertada en acebuche: ,,
olea inserta in oleastrum.-Pequea
u,,
furfuracea
oliva.Ramo de oliva: ,u,; ,
, oleae termes.- Sagrada: ,
,; ,,, olea sacra

OLIGARQUA ,, oligarchia
OLIGRQUICO ,, ad paucorum dominatum pertinens

OLIVAR u,;-,u,;
,, olivetum,oleis consitus

OLIMPIA,ciudad de Acaya ',,


Olympia.- A Olimpia: 'u ad
Olympiam.- De Olimpia: 'u ex
Olympia.- Junto a,en: 'u ad
Olympiam,Olympiae

OLIVO ,, olea.- Gusano de los


olivos: ,, vermis in oleis
Ramo de olivo envuelto en lana
(signo de humillacin) ,
ramus oleaginus lana obvolutus>Oli
vo salvaje: ,-,, olea
silvestris

OLIMPADA u,, olympias,


quatuor annorum spatium
OLMPICO
u,u,,
olympiacus.- Combates olmpicos:
, olympia certamina.- Core
bo,vencedor de los juegos olmpicos
a partir del cual se cont por
olimpadas: ,u, Corebus.Que venci tres veces en los juegos
olmpicos: u,u, qui
ter in olympicis ludis victor fuit.Vencedor en los juegos olmpicos:
u,u,; u,u,
victor in olympicis ludis

OLLA ,,; ,,; ,u,; ,,; ,u,


; ,u,; ,,; u
,,; ,u,; u,u
; ,,; ,,; ,u, olla,calix.- Pequea:
,u,,u,;
u,, ollula.- Agujero de la
olla: ,u, foramen ollae.Donde se conservan las ollas:
u,u, locus ubi ollae et
fictilia servantur.- Exponer en olla
( a un nio recin nacido): u
expono.- Fiesta de las ollas en
honor de Baco: ,, ollae

OLIMPO 'u,u, Olympus,mons


Thesaliae.- Que habita el Olimpo:
,, Olympum habitans

564

,; ,,; ,,; ,
, odoramentum,odor.- Abundancia de olor: u,, copia
odoris.- De cocina: ,,;
,,,; ,,
nidor.- Llenar de olor de cocina:
,
,
nidore
inficio.- Lleno de olor de cocina:
,,;
,,
nidore plenus.- Que va tras el olor
de
la
cocina:
,u,
nidorem persequens.- De olor agrada
ble: u,, aliquantum gra
vis oloris.- De olor ftido: u,u, mali odoris.- De olor molesto: ,, gravem odorem
emittens.- Despedir algn olor:
,,, suboleo
Despedir olor aromtico:
aromata redoleo.- El que percibe
olor: ,, olfactor.- Esparcir olor: odorem perfero

festum quoddam.- Fondo de la olla:


,u, ollae fundum.- Grande:
uu,u, magna olla.- Lugar
donde se venden ollas: u,
u, locus ubi ollae venduntur.Meter en la olla: u in olla
condo.- Pequea con pies: u,u, ollula cum pedibus.- Con
pies: uu,, olla pedes
habens.- Tapa de la olla: u,u
ollae operculum.- Vendedor de
ollas: u,u, ollarum venditor.- Vendedora de ollas: u,, ollarum venditrix
OLLERO u,,
ficit

qui olla con-

OLMO ,, ulmus.- De monte:


,, ulmus montana.- De
olmo,semejante al: ,,;
,, ulmeus,ulmo similis
OLOR ,,,,; ,
Exhalar olor juntamente: u una
redoleo.- Falta de olor: ,,
odoris vacuitas.- Mal olor: a
, malus odor.- Percibir olor:
,,,,, olfa
cio,odoror.- Que exhala buen olor:
u,,, bene olens
Que despide mal olor: ,,
cui foetent alae.- Que exhala suave
olor: ,, pulchrum spirans.- Que tiene poco olor: `
, levem odorem habens.- Ser de
buen olor: sum boni odoris
Sin olor: ,, non olens.Suavidad de olor: ,, odoris suavitas

Muy oloroso:
odoratus

,,

valde

OLVIDADIZO () ,;
,,; ,,,
mentis oblitus,obliviosus
OLVIDADO ,, oblitus
OLVIDAR , obliviscor,oblivionem induco.- Hacer olvidar lo aprendido: dedoceo.- Hacer olvidar: oblivisci facio.- Que hace olvidar: ,, oblivionem faciens
OLVIDARSE ,-,,
, obliviscor.-Dif
cil de: ,, qui aegre
dilabitur.- Que se olvida fcilmente: ,, obliviosus

OLOROSO ,,; ,
; ,,;`,,;`,,; ,,,;
,,; ,,
; ,,,;
,; ,,; ,,
,,; ,,; u
,; u,, odorus,odoratus,bene olens.- Hablando de un lu
gar: `,, suave spirans.-

OLVIDO
,,;
,,;
,,; ,,;
,;
,,;
,,
oblivio,oblitteratio.- De lo pasado:
,, praeteritorum oblivio
Entregar a perpetuo olvido:
memoriam prorsus aboleo.- Lo que pro

565

,, omnipotens

duce olvido: ,, lethaeus


Que induce al olvido: ,,
oblivionem inducens.- Que trae olvido: ,, oblivionem inducens

ONDA ,,; ,, unda.- De ondas rpidas: ,


celeres fluctus habens

OMBLIGO ,u,; ,,
,, umbilicus.- Acumulacin de lquido en el ombligo: ,u, aquarum collectio in
umbilico.- Escalpelo para cortar el
ombligo al nio recin nacido:
,, scalper ad resecandum
pueri modo nati umbilicum.- Lo que
pertenece al ombligo: ,,
umbilicalis.- Que est en el ombligo
en el centro,en la mitad:
, medius umbilicus.- Que tiene
ombligo: ,, umbilicatus.- Seccin del ombligo: ,,; ,, umbilici
resectio

ONEROSO ,,,,, onerarius,onerosus


NICE,onix (piedra preciosa) u,u,; u,u, onyx.- De ni
ce: ,, onychinus.- Piedra
semejante al nice: ,,
onychis maculis similis
ONOCENTAURO,monstruo u,u
onocentarus
ONOMATOPEYA ,, vocabu
lorum confictio a sono (invencin de
palabras por el sonido)
ONZA ,,, uncia.- Peso
de nueve onzas: ,u, dodrans.- Sexta parte de una onza:
,u, sextula

OMITIDO , praetermissa
OMITIR ,,,, omitto,praetereo.- Por negligencia: negligentia omitto

OPACO ,,; ,,u,,,,,,; ,,,;


,,
opacus.Opaca: ,, opaca

OMNIPOTENCIA ,, omni
potentia.- Perteneciente a la ominpo
tencia divina: ,,
ad omnipotentiam divinam pertinens

OPERACIN u,,
manibus operatio

OMNIPOTENTE ,,,,; ,,;


OPERARIO ,,; u
,; ,, faber,operarius
Diestro
operario:
,,
peritus artis fabrilis.- Operarias:
,, quae mercede operam
locant

quae fit

tio.- El que opina o dice su parecer


,,, opinator.- Que
opina de distinta manera: ,, () diversam sentiens.Rectamente: recte sentio
OPININ ,,; ,,;
,,;,,; ,
u,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,, opinio.- Alta opinin de s: ,,;
u,; ,, tumida de se opi
nio.- Apoyar la opinin de otro:

alterius
opinionem

OPIMO ,, opimus
OPINABLE ,,, opi
nabilis
OPINAR ,,,
,
opinor.Cosas
falsas: u falsa sentio.En contra: contraria sen-

566

adjuvo.- Buena opinin: ,


bona fama.- Cambiar de parecer:
sententiam mutare.- Cambio
de: ,, mutatio
consilii.- Con recta opinin: recta opinione.- Concebir falsa opinin: falsam
opinionme concipio.- De contraria
opinin,parecer: ,,
qui est adversae sententiae.-Opinin
distinta: ,, diversa sententia.- Diversidad de opinio
nes: ,, diversa mentis
sententia.- De ingeniosa opinin:
,, qui sibi videtur
dexter.- Opinin de grande sabidura
,,
sapientiae
magna
opinio.- El que es otra opinin:
,, qui alterius est
opinionis.- El que primero dice su
opinin: ,, () qui
primus sententiam dicit.- Falsa
opinin: u,, falsa opinio.- Formar falsas opiniones: u falsas opiniones confingo.Gozar de buena opinin: u, bona existimatione sum.- La
opinin en s: ,,, opinio
in se ipsa spectata.- Mudar de opinin opinionem muto.Neutral: ,, sententia neutram in partem propensius inclinans
Que sigue con otro la misma opinin:
,,; ,, qui
est eiusdem opinionis.- Que tiene
recta
opinin:
,,
cuius recta est opinio.- Que tiene
voz y opinin contraria: ,, contrariam vocem habens.Recta opinin: ,, recta
opinio.- Semejante: ,,
similis opinio.- Ser contrario de
opinion: sententiam
fero negativam.- Ser de distinta opi
nin: alterius sum opinio
nis.- Ser de la misma opinin:
euiusdem opiniois sum.Aquel cuya opinin es falsa: u,, cuius falsa est opinio
contrarietas,oppositio.- Formar un
partido de oposicin o faccin en el
Estado: factionem in
republica condere

OPPARAMENTE ,- large,opi
pare.- Vivir opparamente:
u laute et opipare vivo
OPPARO ,, bonis epulis
instructus
OPONENTE ,, habens vim
contradicendi
OPONER ,,
,,,,
, moveo contra,oppo
no,objicio,officio.- Oponer y oponer
se: , oppono,oppo
no adversus
OPONERSE ,,,
adversor,resistor.Oponerse a los que gobiernan: in regenda civitate adversor
OPORTUNAMENTE ,,,,, tempestive
OPORTUNIDAD ,,
, ocassio,opportu nitas.- Esperar
la oportunidad: ,,u-u tempus,oca
ssionem speculor.- Hermosa oportunidad: ,, pulchra opportunitas.- Lograr la oportunidad: opportunitatem nanciscor.- No
tener oportunidad: ,
opportunitate temporis destituor
OPORTUNO ,,,;
,,;,,;
,,,,
,,,,
tempestivus,opportunus
OPOSICIN ,,,
,,, ,;
,, refutatio,

OPRESIN ,,,
,,; u,,
oppresio,coarctatio

567

OPRESOR ,, qui vim infert

,, opulentus,locuples

OPRIMIR ,,,u,,,,,, premo,oppri


mo.- Con el mando: u tyrannide opprimo.- Con la carga: ,-,, deprimo ponmdere

ORACIN ,, votum.-Lugar de
oracin: ,u,u,
u,, locus precationis.Oracin gramatical: ,,
propositio ex nomine et verbo.- Correspondencia simtrica de dos miembros de la oracin: ,,
adaequatio

OPROBIO ,,; ,
-,,; ,u,; u,
; ,,; ,
; ,,; ,,
probrum,convicium,contumelia,opprobium.- El que dice oprobios:
,;-,,
exprobator.Lleno de oprobios: ,,
probrosus.- Maltratar con oprobios:
probris scindo.- Que es teni
do en oprobio: ,, qui
probro habetur

ORCULO ,u,; ,,
; ,,; ,,; ,u,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,u,;
u,; u,,; ,,;
,u,; ,; ,,; ,,; ,, oraculum,oracula.- Consultar el orculo: ,, oraculum consulto.-De Delfos
u,u, Pythium oraculum.- El
que dice orculos: ,u,
qui oracula dicit.- El que publica
orculos: , ,
,u, oracula editor.- En
que se consultan las almas de los
muertos: u,u, oraculum in quo mortui consuluntur.- Intrprete de los orculos: ,
,,u,; ,
,;-,, oracula promulgans vel enarrans.- Ir a consultar
el orculo: oraculum
adeo.- Respuesta dada por el orculo
,,
responsum
ab
oraculum datum.- Orculo o respuesta
que se daba en Delfos: u,,
daemonium cuius afflatu futura praedicebant.- Oscuridad de los orculos
,, obscuritas oraculorum.Pronunciar orculos:,
, oracula cano.Que anuncia los orculos: ,,; ,,, responsa divina enuntians,fatidica.- Respondido por el orculo de Delfos
(Apolo Pitio): u,, pythico oraculo editus.- Respuesta del
orculo:
,u,
responsum
divinum.- Ser enviado a consultar el
orculo: u una mittor ad

OPTAR vota facio inter.Con preferencia: praeopto


OPTATIVO ,, optativus.- De
un modo optativo: optati
ve.- Que emplea mucho el optativo:
u,, gaudens optativus
PTICA ,, doctrina de visu
PTIMO ,,,
,,,,,; ,, optimus
OPUESTO ,,
,,; ,(u,u,u)con
trarius,oppositus,adversus.- Estar,
ser opuesto: ,
,
oppositus
sum
ax
adverso,opponor
OPULENCIA ,,; ,
u, opulentia
OPULENTO ,,; ,
u,u,,
,,; ,;
,u,; ,,,(,),u,,; -

568

orator popularis.- Orador de mesa:


,, mensae orator

consulendum oraculum
ORADOR
`,;`,,;
,,; ,u,; u,,; u,,; u,, orator.- Orador,apoyo del
pueblo: ,u, orator,populi defensor.- En la asamblea del
pueblo: ,, orator co
mitialis.- Popular: ,u,
ORATORIA `,, oratoria.Adornos oratorios: u,u, pigmenta oratoria.- Adquirir fama por
la oratoria: gloriam sermonibus captito

ORAR ,,
,,
oro.Deseoso de orar: u,,
studiosus orandi.- Orar por: oro pro
orden:
,,
triplicem
ordinem habens.- Disponer por orden:
in ordinem dispono.- El que
guarda orden y disciplina: ,
, ordinem servans.- El que pone
las cosas en orden: ,;
,u, dispositor.- El que
pone orden: u,, ordinator.- En el mismo orden:
eodem ordine.- Guardar orden y disciplina: ordinem servo.Orden invertido: ,,
praeposterus ordo rerum.- Perturbacin del orden: u,,;
,, ordinis perturbatio.Poner en orden con otras cosas: u,- una cum aliis ordino.Poner en orden: ,,,,u,u, concinne dispono.-Por orden,ordenadamente:
,, ordine.- Puesta por
orden,a
intervalos
inguales:
,, ordine posita.- Que
consta de cinco rdenes:
, quinque constans ordinibus.Que consta de dos rdenes:
, duobus ordinibus constans.Segundo orden,fila,plano: u
,;
u,,
secundus
ordo.- Sin orden: ,u
nullo ordine delectu,passim.- Triple
orden: ,,; ,,
triplex ordo.- Orden,decreto,mandato
,,, placitum.- Especie de
orden militar: ,, genus
ordinis militaris

ORATORIO `,,; ,
u, oratorius,oratorium
ORBE u,, universus orbis
Por todo el orbe: u per
universum orbem
ORBICULAR ,,; u,,
u,,; ,,,, orbicularis
RBITA ,,; ,u,; ,
,
; ,u,; ,
, orbita,orbis
ORCO ',',u,; u,
; ', Orcus,inferi
ORDEN ,,; ,u,; ,,; ,u,; ,,
,,; ,,; ,
u,; ,u,; u,,;
,,;,,
ordinatio,ordo.- Alterar el orden: ordinem turbo.- Buen orden: ,,; ,, concinna dispositio.- Colacado por orden:
,, ordine collocatus.Colocar por orden: ordine
colloco.- Con orden: ,u
composite.- Cosa puesta en
orden: ,, res ordi
nata.- Orden de cosas: u,,
; `u,, rerum convenientia,
rerum series.- De tres rdenes:
triplici ordine.- De triple

ORDENACIN ,u,;
,; ,,; ,,
apparatus,ordo,ordinatio,id quod
ordinatum est

569

dino.- Separadamente: seorsum pono.- En primer lugar: in primo loco ordino.- Ordenar
sacerdote: sacerdotem con
secro.- La vida: vitam
instituo.- Poner orden en algn asun
to: u paucis rem expedire.- Poniendo unas cosas enfrente de
otras: invicem compono.Mandar,ordenar: ,- praecipio.- Que se ha de ordenar,estable
cer: ,, ordinandus,constituendus.- Se ha de ordenar,clasificar: u simul ordinandum
vel in classes distribuendum est.Orden militar que consta de cincuenta hombres: ,-, ordo militaris constans quinquaginta
viris.- Estar a las rdenes de alguno: subservio

ORDENADAMENTE ,',
, ordinatim, ordinate
ORDENADO ,, ordinatus.- Mal
ordenado: ,, male ordi
natus.- Bien ordenado: ,,
; ,, () bene ordina
tus,concinnus.- En filas,en todas
direcciones: ,, circumquaque ordinibus certis distinctus
ORDENADOR ,u, ordnator
ORDENAR ,-,,u,,,,
,,-,, ordino,convenio,instruo.- Al mis
mo tiempo: u simul ordino
Antes: , ante or
cens mulctus

ORDEADO,recin ,, reDe dos orejas o asas: ,,


duas aures habens.- En forma de
oreja: in auris formam.Instrumento para limpiar las orejas:
u,, auriscalpium.- Lam
parones detrs de las orejas: u,, tumor adenum post aures
Mutilado en las orejas: ,
, auribus mutilatus.- Parte de
la oreja: ,, pars auris.Parte interior de la: ,,
pars auris interna.- Punta de la
oreja: ,,; ,u,
pars auriculae prominula.- Que lleva
orejas
postizas:
,,
auriculas gestans adscititias.- Que
tiene figura de oreja: ,,
auris speciem habens.- Que tiene
grandes orejas: ,,; ,, aures habens magnas.- Que
tiene las orejas cortadas: ,,; ,-
,u, aures comminutae
habens.- Que tiene muchas orejas:
,, multas aures habens.Suciedad en las orejas: u,,
sordes in auribus.- Tumor bajo las
orejas: ,, tumor glandularum sub auribus

ORDEAR ,,,, mulgeo.- Acto de ordear:


,, mulctus.- Cntara para
ordear: ,,; ,,;
u,,; ,,; u,
, mulctra.- Que apenas puede ser
ordeado: u,, qui vix
mulceri potest
ORDEO ,, mulctio
ORDINARIO ut plurimum (como
sucede de ordinario)
ORGANO
,,u,;
,u, origanum.- Compuesto de
organo: ,u,, ex origano
confectus.- Tener sabor de organo:
organum sapio
OREJA ,,; ,u,;
',u,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,
auris,auricula.- Adorno de las orejas: ,u ornamentum auarium.- Cavidad de las orejas: ,, cavitas auris.- Cortar las
orejas: ' aures concido

570

OREJERA ,, tegmen auribus circumpositum

ORGANIZAR y dirigir una fiesta o solemnidad pompam duco

OREJILLA de ratn (yerba) u,


u,,; u,,; u,u, muris auricula

RGANO ,u, organon.- De


flautas para un solo taedor: u,u, organum tibiale unius
cantus.- Hidrulico: u ; `u,, hydraula

OREJUDO ,,; ,,
,, auritus

ORGA ,,,; ,,; u,, bacchatio,


bacchanalia.- Celebrar orgas juntamente: u simul orgia celebro.- Celebrar orgas: ,, bacchor.- El que celebra
las orgas:u,, qui orgias
celebrat.- El que se alegra con las
orgas: ,, gaudens orgiis.- Hacer preparativos para las
orgas: ad orgia initio
Orgas,sacrificios de Baco: ,
orgia,Liberi sacra.- Que excita a
las orgas: ,, excitans comessationem.- Reunin de
bebedores:u,u, bacchatio

ORESTES,habitante del monte) ',u, Orestes


ORFANDAD ,, orbitas
ORFEBRE u,,; uu,, aurifex
ORFEBRERA u,,; u,u, monilium officina,aurificina
ORFEO , Orpheus.- Perteneciente a Orfeo: ,,; ,, orphicus.- Que se inicia
en los misterios de Orfeo: ,, qui orphicis mysteriis
iniciat

ORGISTICO ,, bacchicus,
divino furore afflatus

ORGANISTA (que toca el rgano hidru


lico) ,u, organarius

ORGULLO ,,; u
, ;,,; ,,;
, ,,
,,; ,,;

ORGANIZADOR (de una fiesta o solemni


dad: triunfo,procesin religiosa o
profana) ,; u,,
qui pompam ducit
,, superbia,arrogantia.- Andar con orgullo: ,
, ferocio,sublimis incedo.- El que anda con orgullo
con el cuello erguido: ,,
() alta cervice incedens.Hinchado con vano orgullo: ,
,, animi superbia tumens.Llenarse de orgullo: u, fastum assumo.- Que reprime
el orgullo: `,, frangens
ferociam.- Tener orgullo: u
superbio

ORGULLOSO ,u,,; ,,,,;


,,; u,u,;
,,; ,,,,; ,,; ,,, elatus,superbus,tumidus
audax,sibi placens,fastuosus,jactator.- Locamente orgulloso:
, insane superbus.- Muy pagado
de s mismo: ,, sibi placens.Ser
orgulloso:
u
(levantar los cuernos),,
, insolesco,
superbus sum> Violento,orgulloso:
,,; ,,
vehemens

ORGULLOSAMENTE superbe. Pensar orgullosamente:


supra modum de me sentio

ORIENTAL ,,; ,

571

ORINA `,,,; ,
u, lotium,urina.- Conducto de la
orina: ,, ureter,urinarius meatus.- Destilacin de orina,
estangurra: u,, stilli
cidium urinae.- No contener la orina
u urinam non contineo.- Padecer mal de orina: uu,uu labore difficultate laboro difficultate unirnae.- Propenso a mal
de orina: uu,, obnoxius
difficultati urinae.- Que excita la
orina:
u,,,
urinam ciendi vis.- Que recibe la
orina: ,, urinam recipiens.- Retencin de la: u,
; ,, retentio urinae.Secrecin de la orina: ,
urinae excretio

-,-; ,-, orientalis


ORIENTE ,, oriens.- Vuelto
al oriente: ,, ad auroram
versus
ORFICE u,, aurifex
ORIFICIO u,u; ,u,;
,u, podex,orificium
ORIGEN `,,; ,,
,,; ,,; ,
, principium,origo.- Primer origen: ,, prima origo.De una cosa: ,, ortus
cuiusque rei.- Desde el origen: ab origine.- Que es de origen
comn: ,, qui communis
est generis.- Que tiene origen propio,de un origen especial:
, proprium genus habens

ORINAL ,,; ,u,;


,,; ,,; ,u,; ,,; ,,; ,,
u, ventrosum vas,vas ad excipien
dum ventris onus,matula,lasanum,matella

ORGISTICO ,, ab orgia
Bacchi pertinens
ORIGINAL u,, archetypus
ORIGINARIAMENTE u per proce
ssionem

ORINAR u,u,,
urinam reddo,meio,mingo,permin
go.- Accin de orinar: ,
; ,,; `,,
actio mingendi.- Contra,sobre: u (fam.) mingo.-Dificultad de:
uu,, difficultas urinae.Orinar o echar con la orina juntamen
te: uu simul reddo urinam
vel cum urina.- Que orina con dificultad: u,, aegre reddens urinam.- Que orina de nuevo:
,,
iterum
mingens.Tener ganas de orinar: u, micturio

ORILLA ,,; u,, ora


litus.- Del ro,del mar: ,
litus,ripa.- Espumante: u
, spumans litus.- Pasar a la
otra orilla: transveho in
ulteriorem oram.- Salir a una orilla
enato.- Sin orillas:
,, labris carens.- Del vestido ,, fimbria
ORN ,, rubigo.- Criar orn:
u rubiginem genero.- Cubrir
se de orn: , aerugine obducor.- Infestar con orn: u,
u rubigine infesto.- Lleno de
orn: ,, rubiginosus

ORIN (constelacin) `,,


Orion

u,; ,,; ,, fimbria,limbus.- Adornado con orla o


flecos: ,, fimbriatus.- De
los vestidos: ,,; ,, ora,fimbria.- Pequea

ORIUNDO ,,,;,u,, ortus,oriundus


ORLA ,,; ,u,;
,u,; u,,; ,

572

u,, auro intexus,aureo


limbo praetextus.- Fabricado de oro:
u,u,, ex
auro fabricatus.- Falso: uu
,u, aurum arte mentiens.- Fino:
u u,u, obryzum,aurum
purum putumque.- Fundidor de oro:
u,, auri funditor.- Fundir el oro: u aurum fundo.Furiosamente apasionado por el oro:
u,,
auri amore insaniens.- Guarnecer de oro: u
inauro.- Hablar del oro,recoger oro:
u de auro loquor,aurum colligo.- Hecho de oro: uu,
uu,,; ,, ex
auro fabricatus,confectus.- La mitad
de oro: u,u, semi-aureus.Ligado con oro: u,, auro ligatus.- Llevar oro: u,
aurum gesto.- Manejar el oro:
uu aurum tracto.- Masa de
oro: ,,, massa aurei.Mina de oro: uu,u,; u
,,, aurifodinae.- Abundante
en oro: u,, auro abundans
Parecerse al oro: u auri speciem gero.- Parecido al oro: u,u, auro similis.- Perteneciente a los fundidores de oro: u
,, ad auri fussorem pertinens
Poco oro: u,u,u,
parum auri.- Que cambia oro por
metal: u,, is qui aurum
alio metallo mutat.-Que lleva oro en
su corriente: u,u,
u,; uu,, aurifluus.Que lleva vestido tejido de oro:
u,, auro intextam ves
tem habens.- Que nada en oro: u,, affluens auro.- Que no
tiene oro: u,, auri nihil
habens.- Que saca oro de la mina:
u,, auri effosor.- Que
se ha de comprar a precio de oro:
u,, aequalis auro, auri
pretio comparandus.- Que se parece
al oro: u,, speciem auri referens.- Que toma su nombre del
oro: uu,,
ab auro
cognominatus.- Rico en oro: u
, dives auri.- Taller de tirador

,u, fimbriola.- Que lleva


orla:,, fimbriam gerens
Terminado en orlas o puntas: ,, fimbriatus
ORNAMENTACIN u,, ornatio
ORNAMENTO ,u,; ,,; ,,;,,,, ornamentum
Que lleva ornamentos de oro: u,, aurea ornamenta gestans
ORNATO ,u,; ,,
; ,,,,;
,,; ,u,; u
,,; ,u, ornamentum,
ornatus,cultus.- Exterior: ,, externus cultus.- Pequeo
,u, parvum ornamentum
ORO u,,; u,u,; u
,, aurum.- Acto de llevar oro:
u,, auri gestatio.- Ador
nar con oro: u auro exorno.Amante del oro,avaro: u,
; u,, auri amator,ava
rus.- Arte de fundir el oro: u,, auri fundendi ars.- Cambiar oro: u aurum nummum
argento permuto.- Cincelado en oro:
uu,, ex auro tornatus
Compuesto de oro,marfil y mbar:
u,, ex auro,
ebore et electro factus.- Cubierto
de oro: u,, circum auro
obductus.-Cubrir con oro: u,u auro circumquaque obductus
Dado de color de oro: u,,
aureo colore imbutus.- De aspecto
de oro: u,,; u
u; u,, aureus aspectu.De color de oro: ,, auri colorem referens.- De oro macizo:
u,u,u,,
totum ex auro.- De oro: ,,
; u,,;,, aureus
massa auri.- Deseo del oro,avaricia:
u,, cupiditas auri,aviditas.- Enteramente de oro: ,, prorsus aureus.- Entretejido con oro,con franja de oro: u-

573

de oro: u,u, auraria officina.- Tirador de oro: u,,


aurifex.- Un poco de oro: u,
u, parvum aurum.- Vaso de oro:
,, vas aureum.- Vaso en
que se lava el mineral de oro: u,u, locus,vas in quo aurum lavatur
ORQUESTA(parte del teatro donde se
situaba la orquesta) ,,;
,u, locus theatri subtus scenam

OROPEL ,,u, ori


chalcum.- Hecho de oropel:
,, confectus ex orichalco
OROPNDOLA ,u, galbula
tinieblas al mismo tiempo: u
una tenebras offundo.- Oscurecer
adems: u insuper obscuro
OSCURECERSE ,,u
obtenebro

ORQUILO (ave) ,u, orquilo


ORTIGA ,,,; ,
,; ,, urtica.- Que mar
como la ortiga: urere ut
urtica

OSCURECIDO,quedar ,u tenebris obducor


OSCURECIMIENTO ,,;
u,,; ,
, abumbratio,obscuratio.- Vahido
,, obscuratio.- De la
vista: ,, oculorum caligatio

ORTODOXO ,, orthodoxus
No ser ortodoxo o catlico: orthodoxis non assentior
ORTOGRAFA ,, orthogra.
phia

OSCURIDAD ,; ,;u
,,; ,,;,,
; ,,; ,,; ,
u,;
,u,;
,,;
,,,; u,,
,; ,,; ,,
caligo,obscuritas,tenebrae.- Con
oscuridad: obscure.- En el
cielo: ,u, opacitas aris.Que agita pensamientos en la oscuridad: ,, qui occulte in
tenebris consilia agitat.- Salido de
la: ,, e tenebris egressus.-Vivir en la oscuridad:
in obscuro dego

ORUGA ,,u,; u
-,, eruca.- Velluda:
, eruca.- De pinos: u,
pinorum eruca.- De puerro: u,, quae porrum detondet
ORUJO ,, vinacea
ORZA `,,; ,
u,; ,,u,, hyr
cha seu orca,urceus
OSA,la Osa Mayor 'u,,;
uu,, Ursa Minor,Cynosura

OSCURO ,,,,
; ,,; u,,
; u,,; ,,
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,,; u,,; u,
,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,,;,,
; ,,; ,u,; -

OSADA ,, ad omnia promp


ta audacia
OSCURAMENTE obscure
OSCURAS,a oscuras u latenter
OSCURECER u,,,,,,
,,u,,,,u, obumbro
obscuror,obtenebro.- Extender las

574

,,; ,,; ,,;


,,; ,,; u,, obscurus,fuscus,niger,tene
brosus.- A oscuras: ,
clanculum.- Algo oscuro:
u,, suboscurus.- Encerra
do en lo oscuro: u,,
tenebris conditus.- Muy oscuro:
,, admodum caliginosus

OSTENSIBLEMENTE
tive

OSTENTACIN ,,; ,
,; ,,; u,
; ,,,; ,, ostentatio.- Amante de la
ostentacin: ,, ()
amans ostentationis.- Conducirse con
superbe me ostendo.- El
que odia la ostentacin: u,
, qui odit ostentationem.- Gustar de la ostentacin:
libenter me ostendo.- Hacer ostentacin: ostento.- Ostentacin de riquezas en la pobreza:
,, ostentatio divitiarum in
paupertate

OSEO, de hueso ,,,, osseus


OSO ,u,, ursus.- Cachorro
de: ,u, catulus ursae.Cosa de oso: ,,,
ursinus.- Piel de oso: ,,
ursina pellis
OSSA,monte de Tesalia',, Ossa
OSTENTAR u,
ostento,jactito

de frutos del: ,; ,u, autumnalium fructuum emptor


vel venditor.- Del otoo:
, autumnalis.- En el otoo:
in autumno.- Estar en
medio del otoo,a medio madurar: in medio autumno sum,in
media maturitate.- Hecho de frutos
de otoo: ,, ex fructibus
autumnalibus confectus.- Llevar frutos del otoo: autumnales
fructus fero.- Recoger los frutos
del otoo: fructus autumnales colligo.- Recoleccin de los fru
tos del otoo: ,, autumnalium fructuum collectio

OSTRA ,,u,; ,,; ,, ostrum,pinna.Especie de ostras: ,, ostreorum genus


OSTRACISMO ,, ostracis
mus,relegatio per testulas in urnam
conjectas.- Condenar al ostracismo:
u, in exilium mitto testarum suffragiis.Destierro por ostracismo:
,, relegatio per testarum suffragia
OTERO ,u, collis
OTO (ave
otus

nocturna)

demostra-

OTRO ,,; ,`,


,,;
,,
alter.Empeo en meterse en cosas de
otro,ajenas: ,, stu
dium res agendi maxime alienas

,u,

OTOAL ,,,
,,, autumnalis

OVA (planta parecida a las algas)


,u,u,; ,, ulva,alga.- Lleno de ovas: u,
, algosus

OTOO ,, autumnus.- Abundante en frutos del otoo: ,,


autumnalibus fructibus ferendis
idoneus.- Amigo de recoger los frutos del otoo: ,, qui
amat decerpere fructus autumni.Comer frutas del: vescor
fructibus autumnalibus.- Comprador

OVEJA `,,,; ,,
,,; ,u,; ,
,; ,,u,; ,
(
acs.);,u,
ovis.Abundante en ovejas: ,,

575

ovibus abundans.- Amigo de ovejas:


,, amans ovium.- Apto
para pastos de ovejas: ,,
ovibus pascendis aptus.- Carne
de: caro ovilla.- Oveja
con su cordero: `,,u, ove sub se vel in se
agnum habens.- Cuidado de las ovejas
,, ovium cura.- Donde
estn las ovejas para sacrificarlas:
,,u,ubi
stant
vel
mactantur oves.- El que devora las
ovejas o las mata: ,,
oves devorans, occidens.- El que
inmola las ovejas: ,u, qui
oves immolat.- El que recibe las
ovejas para sacrificarlas
-,u, qui oves recipit.- El
que vende ovejas: ,,
ovium venditor.- El que cuida de
las ovejas: ,,,
ovium inspec tor.- LO que pertenece
a las ovejas: ,, ad
oves pertinens.- Ovejilla: ,
,
ovicula.- Ovejas robustas:
vegetae oves.-Pacido por
las ovejas: ,, ab ovibus
depastus.- Pequea:
u, ovicula.-Perteneciente a las:
,,; ,, ovillus
Piel de oveja: ,,; ,,;
,,;
,u,;,,
pellis ovina.- Protector de las
OVEJUNO ,,; ,
; ,, ovillus

ovejas: ,, ovium servator.- Degollar ovejas:


oves jugulo.- Inmolacin de:
,, ovium immolatio.- Que cra
ovejas: ,, qui oves
nutrit.- Comer carne de:
ovibus vescor.- Que come carne de:
,, qui oves comedit.El que mata las ovejas: ,
, ovium interfector.- Pastor de
ovejas: ,,,; ,
u, ovium custos.- Piel de oveja:
,, ovina pellis.- Que condu
ce solo las ovejas a pastar: ,, qui solus oves pascit.- Que
evitan o estn libres de los dientes
de las ovejas: u,
effugientes ovium morsuram.- Que
mata a una oveja: ,,
ovem mactans.- Que tiene hermosas
ovejas: ,,,; ,
, pulchras habens oves.- Que
tiene leche: ovis
quae lac habet.- Que trata en ovejas
,, qui circa oves solus
versatur.- Suciedad de las lanas y
de las ovejas: ,,,;
u,,; u,u, sordes
ovium.- Vestido con una piel de
oveja: `,, pellis ovis
indutus

OVILLO ,,; ,,
glomus.- De lana: u,,
lanae glomus

OYENTE ,,; u,
,, aures praebens,auditor

OXIDARSE u,- rubigine infesto

OXIDADO u,, rubigino-sus

576

PACIFICADOR ,; ,u,;
,,;
u,, pacificator.- Que
reconclia: ,, moderator.- Tener el cargo de pacificador: fungor irenarchia

PACER ,,,
despasco,depascor.Apto para pacer: ,, aptus
ad pacendum.- Pacer del todo: depasco.-El acto de pacer,pastar: ,, pastio.- Pacer
hierbas verdes: virides
herbas depasco.- Grama y heno: , foeno et gramine pasco
Juntamente: u simul pascor.Llevar a pacer: u simul pastum
duco.- Marchar paciendo:
progredior pascendo.- Pacer en,sobre
pasco in,super.- Que pace
en seco: ,, qui in sicco
pascitur.- Que pace con otro:
,, qui cum aliquo pascitur.- Que pace detrs de los dems:
,, praepostere pascens.- Que pace en las selvas: ,, in silvis pascens.- Que
pace solo: ,,;
u, solus pascens

PACFICAMENTE , pa
cifice
PACIFICAR concilio
PACFICO u,,,,,,; ,,; ,,;
,; ,, mansuetus,pacficus,tranquillus,quietus,a contentione alienus.- Enteramente pacfico
,, omnino quetus.- No
acostumbrado a la guerra: u,, insolens belli
PACTADO,contra lo pactado contra foedus,adversus pacta
PACTAR ,,,,u,
,,u,u,
u,u,u
u paciscor.- Adems:
insuper paciscor.- Antes:
ante paciscor.- Con
otro: u,- paciscor.- De
unnime
consentimiento:
u
communi consensu paciscor

PACIENCIA ,,,;
,,; ,, patien
tia.- Con paciencia: ,`u patienter,forti animo.- Dotado
de paciencia: u,, patienta praeditus.- Llevar con pacien
cia: patienter fero

PACTO
,,;
,,;
,,; ,,;
,,; u,,; u,,; u,,; ,,
; u,, pactum,foedus.Pactos: ,, pacta.- Escri
to en cifras o caracteres de convencin o pacto: u,, signis vel characteribus conventis
scriptum.- Faltando a lo pactado:
foedifrage.- Hacer pacto:
spondeo.- Infractor de
los pactos: ,,
, foedifragus.- Obrar contra el
pacto que se ha hecho por escrito:
u contra syngraphae fidem facio.- Observar los pactos: -

PACIENTE ,u,,
; ,,,,,,; ,,,; ,, tolerans laborum,patiens laboris,patiens
Resignado:
,,
patiens laboris
PACIENTEMENTE ,
patienter
PACIFICACIN u,, pacificatio

573


patior,perfero.- Antes:
, ante patior.- Con
otro:
u,u,-
alterius dolore afficio.- Cosas nuevas y desacostumbradas:
nova et insolita patior.- Injurias:
afficior injuria.- Junto con:
u una patior.- Males morales
morbis animi afficior.Miserias por alguno:
dura et misera patior.- Mucho: -

u pacta fideliter servo.- Pac


tos
convenidos:
u,,
pacta conventa.-Valindose de signos
de pacto o convencin: u
utendo signis inter utrosque consti
tutis.- Vino ofrecido en la sancin
de los pactos: ,, vinum
libatum.- Violacin del pacto: u,, violatio foederis
PADECER ,,,
,,,,,,,,,u, exantlo.- Que ha padecido mucho
,, multa passus.- Que
padece al mismo tiempo: ,,
simul patiens.- Que padece cosas
acerbas:
,,
acerbas
patiens.- Que padece mucho: u,, () multum patiens.- Que
puede padecer: ,, passibilis.- Trabajos: affligor.- Padeciendo personalmente:
intrinsece patiendo

de familias: ,, patrifamilias conveniens.- De padres


ilustres: ,,; ,u, qui bono patre natues est.De una prole muy buena: ,
u, parens optimae prolis.- Del
padre: ,, patrius; a patre.- El que abandona a su
padre: ,, qui deserit
patrem.- El que mata al padre de
otro: ,, qui alterius
patrem occidit.- Fingido: u
, falsus pater.- Fortaleza o
probidad paterna: ,,
paterna fortitudo o probitas.- Halagar al padre llamndole pap:
adblandior patri vocando pappam.Hija de padre noble: ,,
generoso patre edita.- Hijo de padre
noble: ,, natus bono
patre.- Hijo,hija de padre fuerte,po
deroso: ,,-,;
,u,;-,, forti,
praepotenti patre natus,nata.- Imitar al padre: patrisso.Llamar a uno padre: patrem
apello.- Llamar padrecito:
paterculum apello.- Mando paterno:
,, imperium paternum.Matar al padre: patrem
occido.- Mostrar el genio del padre:
patrem ingenium exhibeo.Muerto por el padre: ,,
a patre occisus.- Nacido de mal
padre: ,,, malo patre ortus.- Pequeo padre:
,u, paterculus.- Que hace
las veces de padre: ,,
secundus auctor.- Que tiene el mismo
padre: ,,,;

PADECIMIENTO ,, passio.Con los mismos padecimientos: ,, iisdem affectibus obnoxius.- Multitud de: u,,
perpessio.- Semejanza de padecimientos: ,, similitudo affec
tuum
PADRASTRO ,,; ,
, vitricus
PADRE ,; u,u; u,;
uu,;
u,;
,; ,u; ,
; ,; ; ,;
,
parens,pater,genitor.Engendrado por s mismo: ,
, genitus per se.- (Oh,padre!:
`,! pater!.- Amante del padre:
,, amans patris.- Amor
a padres e hijos: ,,
propensio in amorem parentum et liberorum.- Con las costumbres de su
padre: ,, patris mores
referens.- De familias: ,u,
; ,u, progenitor,paterfamilias.- Concerniente al padre

574

,
();
,,u,,,, solvo,luo,persolvo.- A su
vez,alternativamente: vicissim solvo.- Al mismo tiempo: u simul solvo.- Antes de tiempo: ante diem solvo.Con la misma moneda: par
pari fero.- El dinero anticipadamente: ante diem solvo.- El que
paga: ,, qui solvit.Juntamente: u,
u,-
,- una solvo.- Lo que se paga
dems: ,, quo insuper solvitur.- Pagado,contratado
por una paga: ,, mercenarius.- Pagar por: ,-
solvo pro.- Ser el primero en pagar:
ante confero.- Una pena,
una condena: , rependo

,, ex eodem patre genitus.Transmitido de padres a hijos:


,, a patre traditus
PADRINO ,,u, susceptor
PAGA ,,; ,,
,, depensio,retributio,persolutio.- Anticipada:
,, id quod ante diem solvitur.- Pequea: ,u,
mercedulla.- Que recibe completa paga: ,, qui plenam et
perfectam mercedem accipit.- Recibir
la paga: mercedem capio.Segunda paga,paga del segundo plazo:
,, altera pensio.Total: ,, persolutio
PAGADO de s mismo,orgulloso
, magna sui opinionis intumescens
PAGADOR u,,; ,,
solutor

PAGAR
,,
scriptum
quo
debitam pecuniam debitor se accepisse testatur

PAGAR ,,,,
PGINA
,u,;
,,
scheda,pagina

Mudar de pas: u verto solum

PAGO ,, pecuniae solutio.De lo comprado: ,u, quod


penditur emptionis causa.- Por otro:
,, solutio vel expen
sio pro

PAISANO ,,,; ,
,,; ,,
,,; ,u,u,
,,
coterraneus,ejusdem
patriae,popularis,ejusdem civitatis
Paisana: ,, conterranea

PAS ,,,,,; ,
u, regio,tractus.- Aficin a un
pas: ,, studium locis
cuiusdam.- De nuestro pas: ,, nostras.- De pases remotos
ex longinquo.- )De qu
pas?: ,,, cuias?
ex qua regione?.- Del mismo pas:
u,,, intestinus
Describir los lugares de un pas:
regionis locos describo.Descripcin de un pas por cada uno
de
los
lugares:
,,
regionis per locos singulos descrip
tio.- El que describe los lugares de
un pas: ,, locorum
descriptor.- Inspector del pas: ,u, regionis inspector.-

PAJA u,u,; ,,; ,u,;


,,
palea.Abundante en paja: u,, paleis abunddans.- Coger pajas: ,, stipulas
festucas lego.- Recoleccin de pajas
,, palearum collectio.Camas de paja: ,,
strata festucis.- Nidos de paja:
,, nidis e festucis.Compuesto de pajas: ,, e
paleis confaltus.- Construccin de
paja: ,, aedificatio ex
paleis.- De lino: ,,
lini stipula.- De mies: ,u,
stipula.- Lleno de pajas o granzas
uu,, acerosus.- Lo que se

575

,, appellatio.- Dar y
exigir palabra: fidem facio et
exigo.- De suaves palabras:
, mitis sermone.- Delicadeza en
la eleccin de las palabras:
u
,, nimia subtilitas in verborum delectu.- Dirigida a alguien:
,,; ,,
allocutio.- Dirigir la palabra a
uno: ,,,u alloquor.- El que
dirige la palabra: ,,
allocutor.- En muy pocas palabras:
u, brevissime,breviter.- En una palabra: u
,, ut breviter
dicam.- Extraa o desusada: ,, vacabulum peregrinum
aut absoletum.- Flujo de palabras:
,, verborum profluvium.- Gastar palabras intilmente:
blatero.- Invencin de
palabras: ,,
,
verborum
fictio,inventio.Inventor de palabras: ,,
; ,, verborum fictor,inventor.- Palabra pequea:
,u, dictiuncula.- Pronunciada
con alta voz: ,, verbum intenta voce prolatum.- Que dice
palabras de oro,elocuente: u,, () aurea verba funden
Que dirige la palabra,a quien se
dirige la palabra: ,,
alloquens,interpellatus.Palabra
que se dirige a alguien: ,

hace de paja: ,, aedi


ficatio quae fit ex paleis.- Montn
de paja: u,,; u,,
acervus palearum.- Pajilla: u,,; ,,; ,,
paleolae,festuca.- Para el ganado:
,,;,, leguminum sti
pulae (paja de las legumbres)
PAJAR u,, locus recipiendis paleis aptus
PAJARERO , ,
u, qui aves captat vel vendit
PJARO ,,; ,,,
ales.- Una clase de: ,
, molliceps.- Pjaro llamado
piesrubios: uu,- genus
passeris pedibus rubris.- Que se
parece a un pjaro: ,,
ad avium naturam accedens
PAJE ,,; ,u,;
,u, assecla,pedissequus
PALA ,, palmula.- De hornero: `,u, pala.- De cocina:
,, cochlear
PALABRA ,,; `,,;
,,; ,,;
u,; ,,; ,u,;
u, dictio,verbum.-Palabras:
, verba.- Abundancia de palabras
,,,,
verborum affluentia.- Accin de
tomar la palabra por segunda vez:
u,, actio secunda loquendi.- Acto de dirigir la palabra:
, allocutio.- Que se vale de
palabras adornadas: ,,
pulchris verbis utens.- Que usa
de palabras semejantes: ,,
iiisdem verbis utens.- Que va a
la caza de palabras: ,u,
verborum venator.- Ser demasiado
delicado en la eleccin de palabras:
u in verbis diligendis
nimis subtilis esse.- Tener buenas
palabras: ,- gratam
linguam habeo.- Tomar la palabra por
segunda vez: u iterum loquor.- Traficante de palabras: -

,u, verbi venditor.- Usar de


pocas palabras: ,

brevi et exigua oratione


utor
PALABRERA ,u, inanis verborum strepitus
PALACIEGO ,,; ,,
aulicus,ad aulam pertinens
PALACIO ,u,; ,
, regia.- Conveniente a: ,, aulae conveniens.- De

576

bronce: aureum palatium.- Deidades protectoras de los


palacios: ,, nimphae
.- Del prncipe: ,u,
domus principis.- Estar en palacio:
u in aula sto.- Habitar en
el palacio: in aula habirto.Puerta del palacio: ,,
aulae janua.- Palacio real: ,u,; ,, domus regia

ad gymnasium pertinens.- Director


de la: u,, praefectus palaestrae.- Segn costumbre de la:
u more palaestrico

PALADAR ,u,; ,,
; ,, palatum.- Grato al
paladar: ,, ori gratus
Ingrato al paladar: ,,
ori insuavis

PALIDEZ ,,,; ,,; ,u,;,


; ,,; ,u,; ,,; ,,; ,,; ,,; u,
, macies,pallor,palliditas

PALIDECER ,,,
pallesco,palleo
PALIDECIDO ,u, cui color
in pallorem vertitur

PALANCA ,u,; ,
,; ,,; ,
u,; ,,; ,u,;
,u,; ,u,; u,, vectis.- Aseguracin con
palanca: u,,; ,
cum veste obfirmatio.- Brazo ms
corto de la balanza:,u,
bracchium brevius vectis.- Empujar
con palanca: vecte impello.Mover con palanca: ,,
vectibus moveo.- Que levanta
con una palanca: u,, vecte movens
PALANCANA ,u,;,u
; ,u, pelvis,lebes

PLIDO ,,;,,
;,,;,,;
,,; ,,,
; ,,; ,,;
,, pallescens,pallidus,livi
dus.- Algo plido:`,,
,, subpallidus.- Como la
corteza de granada: ,
pallidus instar corticis mali punici.- Como los muertos: ,
,, luridus.- Estar muy plido:
,- prorsus palleo.Poner plido:,, pallidum facio.- Ponerse plido
,,,
pallesco,pallore a metu perfundor

PALEMN,dios marino ,,
Palaemon

PALILLO ,,; ,;
,, paxillus

PALESTRA u,u,; ,
,, palaestra,pulvereum
volutabrum,arena.- Amante de la palestra:
,,
amans
palaestrae.- Ejercitarse en las cin
co clases de juegos de la palestra:
quinque certaminum generi
bus me exerceo.- El ejercicio de los
cinco juegos de la palestra: ,u, quinquertium.- El vencedor de los cinco juegos de la palestra: ,, quinquertio,qui
quinque certaminibus victor evasit
Perteneciente a la: u,,
u, palmae adhuc florentis involu-

PALIMPSESTO,pergamino en que se ha
borrado lo escrito para volver a
escribir: ,u, palimpsestus
PALINODIA ,, palinodia
PALIZA u,, fustuarium
PALMA,rbol ,,; ,
, palma.- Corteza de la palma:
,u, cortex palmae.- Cubierta
de la flor de la palma:
crum.- De palma: ,,

577

,,u, fustis,palus,ames
Aguzado el fuego:
lignum acuminatum urendo.- Delgado:
,u, lignum tenue.- Echar a
palos: u stipite expello.Espinoso: `,u, palus spinosus
Fijar en palos: paxillis affigo.- Fijar un palo: palo infigo.- Largo y puntiagudo: ,u, lignum oblongum
et in acutum desinens.- Largo,prtiga: ,, pertica.- Muy agudo: ,, palus praeacutus.Poner en palos: u paxillis affigo.- Que lleva palo: u,, qui fustem portat

,;
,,
palmeus.Especie de palma: ,, coix
Lugar plantado de palmas: u,u,; ,,
palmis
consitus locus.- Exilas de la palma:
,,; ,, axilla
palmae.- Rama arrancada de la palma:
,, e palma evulsus termes
Rama de la palma: ,u,
termes palmae.- Palma de la mano:
,,; u,, palma,palmus
PALMACRISTI (planta) ,u
planta quaedam
PALMAR ,, palmetum

PALOMA ,,; ,,;


,,; ,, columba.- Abundante en palomas: u,,, abundans columbis.- Cazador de palomas: ,,
columbarum interfector.-El que cra
palomas: ,, ()
columbas nutriens.- Lugar donde se
cran las palomas:
u, locus ubi columbae nutriuntur
Que es del gnero de paloma: ,, qui est columbinae
speciei.- Que hiere a las palomas:
,, columbarum percussor
Silvestre: ,, columba silvestris.- Palomita: u,u,
palumbula

PALMERA etipica ,, palma


aethiopica.- Que segrega goma: ,u, bdelllium
PALMETA (usada para castigar a los
nios)
,,,
ferula.- Ser golpeado con la palmeta
ferula percutio
PALMFERO ,, palmifer
PALMO ,,; ,u,;
,,,;
,,;
,,; ,, (sphithama,spatium inter pollicem et
minum digitum),palmus.- Que tiene un
palmo: ,,
,, spithamae longitudinem
aequans.- Que es de dos palmos: ,u,,; ,, qui
duorum palmorum est.- De tres palmos
,, trium palmorum.- De
cuatro palmos:
,,, quatuor palmorum.- De
cinco palmos: ,
,, quinque palmorum

PALOMAR ,,u,; ,, aviarum,columnbarium


PALOMINO ,; -,-,u,; ,u, pullus columbinus,pipio
PALOMO,paloma ,, palumbus,co
lumba

PALMOTEAR junto con u una


complosis manibus edo strepitum

PALPABLE ,u,,
, qui tangitur vel tangi potest,
palpabilis

PALMOTEO ,, complosio
PALO `,u,; ,,;
,u,; u,,; u,,; ,u,; -

PALPADO ,, palpatus
PALPAR

578

, , ,

,,,,
,,,u,
, attingo,palpo,tango
contrecto.- Levemente: le
viter attrecto.- Accin de palpar:
,,; ,, palpatio

,,,,,, palpito.- Algo:


subpalpito.- Con estrpito
, cum strepitu palpito
Que no palpita: ,,;,,; ,, non pal
pitans

PALPITACIN ,u;,
cordis pulsus,palpitatio

PALUSTRE,pantanoso ,, palustris

PALPITAR ,,PMPANO ,u,; , pam


pini.- Abundar en pmpanos: pampanis abundo.-Cortar pmpanos
pampino.-De pmpano:
, pampineus

Cortezas de pan: , crustulae ex pane.- Pan cotidiano: panis quotidianus.Cuya superficie superior est dividida en ocho porciones: ,
u, octo morsuum,ex octo quadris.Disco sobre el cual se hacen los
panes: ,u,; ,,
orbis super quo panes formantur
Distribuir pan: panes distribuo.- Elaboracin del pan: ,, panificium.- Escasez de:
,, panis penuria.- Hacer pan: , panem conficio.- Pan cocido en el horno: ,,; panis ex comino coctus.- Panes
ofrecidos a los dioses: ,,
panes diis propositi.- Pedazo de
pan a modo de cuchara: u,,;
,u, buccea panis excavata,qua pulmentum hauritur.- Pedazo
de pan: ,,
,,,u,; ,u,
; ,,; ,, frustulum
panis,portio.- Pedir pan: panem peto.- Perteneciente a la elaboracin del pan: ,, ad
panem conficiendum pertinens.- Que
gana el pan con el trabajo de sus
manos: ,,-
,; ,, manibus victum comparans.- Pan sobrante: panis sufficiens.- Todo
lo que se come con pan: ,
, id omne quod una cum pane
comeditur.- Trozo de pan echado a
los perros: u,u,u,
frustrum panis canibus objectum
Utilizar el pan para recoger con l
a modo de cuchara la comida del pla-

PAN
(dios
de
los
pastores)
,u,; ,, Pan.- Acom
paante de Pan: ,, assecla Panis.- Pan (alimento): ,
,u,; ,,; ,;
,u, panis.- Candeal o de flor
siligineus panis.Cocido bajo el rescoldo: u,
,; panis subcineritius.- De ajonjol: panis e sesamo.- De avena: ,u, panis ex alica.- De flor
muy bien amasado:
panis ter pistus.- De los atletas:
,u, panis quo utebantur
athletae.- De salvado: u; u furfuraceus panis.- De trigo y miel:
u panis e tritico et
melle confectus.- De trigo: u
; ,u, triticeus panis
Especie de pan: u,u, panis
quidam.- Infimo: u,u,u, panis cibarius.- Negro: cibarius et ater
panis.Tostado:

panisverus assatus.- Arca de pan:


,,; u,,; ,
u,; ,, panarium.- Comer
pan enmelado: panes mellitos edo.- Pan con aceite: u,
,
panis
oleo
conspersus.Cortado a modo de cuchara: u,
, panis in cochlear exacavatus.-

579

Constructor de: ,, favos conficiens.- Insecto que destrye


los panales: u,u, vermicu
lus infestans favos.- Panales de
avispas: ,, favi vesparum

to: u,u panem in


formam cochlearis excavato haurio.Voz del nio que pide pan:
vox puerilis significans panem
PANACEA, curalotodo ,,;
,u, panacea

PANATENEAS,fiestas de Atenas en honor de Minerva ,, pana


thnea

PANADERO ,,; ,,, pistor,pistrix

PANCRACIO,ejercidio que comprende


todos los juegos: ,u,
certatio in omni pugnarum genere

PANAL `,u,; ,u,;


,u,; ,,,,,u,;
,,; ,,:
, (cellae apum),favus,alveus
apum.- Construir los panales: , mel conficio.- Pa
nal de znganos o abejas: ,
favi fucorum vel apum.- Masa para
formar los panales: ,, glu
ten ad formandos favos.- Fabricar
celdas de panal hechas con cera: cellas cereas struo.- Hacer
panales: favos confingo. parvus panis,pastillus

PNCREAS ,, pancreas
PANDECTAS , pandectae,libri legum omne complectens
PNDURA,instrumento msico de tres
cuerdas ,, pandura
PANECILLO ,u,; ,

PANTERA ,,: ,,
panthera,pardalis.- Piel de pantera: ,, pantherina pellis
Perteneciente a la pantera: ,,; ,, pantherinus.- Lo que tiene color de pantera: ,, pantherinum colorem habens

PANEGRICAMENTE u panegyrice
PANEGRICO u,, panegyricus
PNICO
,,;
,,
panicus a Pane immnissus (terror
pnico,porque los rudos en las
montaas y valles eran atribudos al
dios Pan)
PANIZO u,u,;
,, panicum

PANTOMIMA ,, gestuum
et habituum effictio in saltando.Acto de: u,u, actor pantomi
marum.- Expresar la accin de los
mimocs con el canto de la flauta:
u cantu tibiarum exprimere
mimorum actionem

,u,;

PANTANO (ver LAGO)

PANTOMIMO ,u, pantomimus

PANTANOSO (ver LAGUNA) ,,


,,; ,,;
,,; ,, palus
tris.- Lugar pantanoso: ,,
; ,u, locus pantanosus.Ser pantanoso (hablando de una
regin): stagno

PANTORRILLA ,,;
,;-,u,; ,,;
,u, sura,dimidium crus
De gruesas pantorrillas: ,
,;,, suras habens
crassas

PANTEN ,,u, templum omnibus diis commune

PANZUDO ,,;

580

; ,u, galbula,psittacus

,,, ventricosus,ventrosus

PAPAGAYO ,,u,
ttacus

PAAL ,u, fascia qua infans involvitur.- Envoltura del nio


en paales: ,, involu
tio in fascias.- Envolver a un nio
en paales: ,,,
, fasciis involvo

psi-

PAPEL ,u,; ,u,;


,u, charta,papyrus.- Relativo a la hoja de papel: ,
, chartaceus.- Vendedor de papel
,,u, chartarum venditor.- Cordn de papel: -

PAO ,,; ,, pannus.- Aspero,apto para limpiar los


cuerpos: ,u, pannus asperior detergendis corporibus aptus.Burdo: ,u, pannus.- Que
hace paos o velas de navo: ,, qui lenteos pannos aut
vela conficit.- Preparar los paos o
telas para los vestidos: ,
,
pannos
parare
et
stringere ad vestem faciendum.Teido: `,, pannus tinctus
Vil y rado: `,u, vilis et
detritus panniculus

,, funiculus papyro plexus


El primer papel: ,, pri
mae partes agendi.- Hacer el pepel
de: simulo.- Hacer el pa
pel principal: primas partes
ago.- Hacer el tercer papel,ser el
timo de los representantes: tertias partes ago
PAPELINA ,, redimiculum
PAPERA ,u, struma (enfermedad que principalmente acomete a los
cerdos).- Tener paperas: u
struma laboro

PAUELO
,`,u,
linteolum,naribus abstergendis linteolum.- Para limpiar el sudor: ,u,; ,, lintea sudatoria,sudariolum

PAPILLA ,u, pulticula


De mijo: ,, puls e milio.Especie de papillas o gachas: `,, puls,pultis

PAP pater.- Voz de los nios a


sus padres: ,u, pappa,pater
Papato: ,u,; ,,
blana patris compellatio

PAPIRO ,u, papyrus.- Caa


egipcia: u,u,, papyrus

PAPAGALLO ,,; ,
PAQUETE ,, convolutum

plar
PARADO, sin trabajo ,
sine labore

PARA ,, (dart.gen.) erga.Para que: ut,quo.- Para qu?


?,`,`,
,
qui,qua,quo
Para que nada: nequid.- Que no:
non non

PARADOJA ,u, paradoxum


PARAFRASEAR juxta ea quae
dixit alius loquor

PARABIN,dar el parabin: u
una gaudeo

PARFRASIS ,, paraphra
sis.- Que sirve de parfrasis: ,, habens vim eadem fusiori sermone explicandi.- Que usa
de parfrasis: ,, qui
utitur paraphrasi

PARBOLA ,, parabola
PARADA,descanso,detencin: ,
, mora
PARADIGMA ,, exem-

581

,,,,; ,, (coenarum asseclaperrillo de todas las cenas),,


,; ,,; ,
,,; ,,; ,, (qui edendi causa adulatur),,, (nombre cmico de un parsito: qui currit ad
coenas),,u,; ,
, (que come a costa de otro: qui
cibum sumit apud aliquem),,u,; ,,; ,,; ,, parasitus,assecla,catillo,lurco

PARASO ,u, paradisus


PARALELAMENTE composite
PARALELISMO ,, rerum
ex adversa positarum inter se ratio
PARALELO ,, ex adverso respondens.- Espacio comprendido
entre lneas paralelas: , spatium parallelis lineis comprehensum
PARLISIS `,,;`,
,; u,,; ,
paralysis

PARCA,PARCAS ,,; ,
;
,,;
,,;
,,; , Parca,
Lachesis,Parcae.- Conductor que precede a las Parcas: ,u,
ductor praevius

PARALTICO u,,; ,,, paralyticus


PARANOMASIA (fig.ret.) ,
,; u,, vocum collusio,agnominatio

PARCELISTA, que tiene parte de un


campo ,, qui agrum dividit

PARAPETO u,,; ,u,


; ,, spaliones,lorica
firmamentum

PARCIAL ,,; ,
u, ad partem petinens,partialis

PARAR , detineo,detineor.- Apto para parar: ,, sistendi vim habens


PARARSE cunctor.- Pararse
en: immoror

PARCIALIDAD ,, personae respectus


PARCO ,,
u,,; ,,; ,,; ,,; ,,,; u,u,;,u,,; ,,;
u,, parcus.- Que se ali
menta con poca comida: ,,,, tenui ci
bo vivens.- En demasa: ,
praeparcus.- Muy parco: ,, perparcus.- Que se basta con poco: ,, parcus.- Ser
muy parco: , praeparcus sum.- Ser parco en el
hablar: ,-

PARASANGA,medida mtrica prsica que


comprenda treinta estadios ,,u, parasanga
PARASCENIO ,u, parascenium
PARASNTESIS,palabra derivada de una
compuesta nomen
ex composito derivato
PARSITO,gorrn,acompaante servilmente obsequioso ,,
(que olfatea donde hay humo de
cocina),parasitus,olfator: u brevi et exigua oratione utor.Ser parco: parcus sum
Ser parco,imitar a los calcedonios:
, chalcidenses
imitor

PARDAL ,, pardalis
PARDILLO,ave ,u, pardalus

582

PAREAMIENTO
copulatio

u,,

parietes perfodere solita.- Sin


pared: ,, parietem non
habens.- Taladrar las paredes (para
robar) u,u, parietes perfodio

parius

PARECER ,,, (,) videor.- Mudar de parecer:


senentiam immuto.- Ser del
mismo parecer: ,u,,
eiusdem
sum
sententiae.- Tomar pareceres: ,, consilia agito
Se tuvo a bien parecer: visum
est.- Que sigue el mismo parecer:
,,;
,,
eamdem sententiam habens.- Que muda
de parecer: ,, qui
sententiam revocat.- De un mismo
parecer: u (),,; ,, (),,, (u
u,u) unanimis,unius mentis.- Parecer: ,, sententia,mens.Tomando pareceres en particular:
sententiis singulatim latis
Habiendo parecido: cum visum esset.- Mudanza de parecer: uu,, mutatio consilii

PAREJA u,, par


PARELIA,imagen del sol en una nube
,, sol geminatus
PARELIPSIS,omitir una de las dos
consonantes repetidas: ,
, praetermissio alterius e germinatis consonantibus
PARNQUIMA,tejido celular,sustancia
de los pulmones,de los riones,del
bazo,del hgado,formada,segn Erasis
trato,por la sangre de las venas de
estos rganos,por oposicin a
(carne) u,, sanguinis
extra venas intra corpus suffusio
PARENTELA ,,; ,,
cognatio,parentela
PARENTESCO ,,,;
,,; ,,; ,,; u,,,
,,; u,, necessi
tas, propinquitas,cognatio,jus connubii.- De parentesco comn: ,, communis consanguinit as
Derecho de parentesco: ,,
jus propinquitatis.- Tener parentesco: u affinitatem habeo.Tercer grado de parentesco: ,, tertius gradus generis

PARECERSE algo ad similitudinem accedo


PARECIDO al original u,,
expressus ad archetypum.- De modo
parecido similiter.- Parecido: ,, instar.- Enteramen
te parecido: ,, prorsus similis.- Ms parecido: ,,; ,, similior.- Muy
p
recido: u,,,
; u,, simillimus
PARCTASIS (fig.gram.) ,
, parectasis

PARNTESIS ,, parenthesis

PARED
,u,;
,u,
paries.- Paredes: ,, parie
tes.- Accin de perforar un muro o
pared para robar: u,,
parietum perfossio.- Paredes de la
casa fronterizas a la puerta:
, parietes domus qui sunt e regione januae (idem cercanas a la
puerta de la casa).- Que perfora las
paredes (para robar): ,u
; ,, parietum fossor

PARES,jugar a pares y nones


ludo par e impar.- Pares y nones:
,u,, par impar
PARIENTE ,u,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
,,,; ,,
,; ,u; ,,
; u,u,,; u

583

,,; ,u,u,,,,
cognatus,propinquus,affinis,necessarius,familiaris.- Parienta: u,, cognata.- Amante de sus
sum propinquus.- Tener gran amor a
los parientes: magno
amore in cognatos afficior
PARIETARIA (yerba) ,,;
,u, helxine,parietaria
PARIHUELA ,u, vectis.Llevar en: in gestatorio
fero
PARIR ,,,,,,,,
,,,,, gigno,pario,parturio,enitor
in lucem educo,partum edo.- A lavez:
u una pario.- De tarde en
tarde: infrequenter pario
Fcilmente: facile pario.Gemelos,parir dos veces: bis
pario.- Hijos la mujer: liberos pario.- Muchos hijos: u
multos liberos pario.- Parir hermbra
u,u foeminam pario.Por primera vez: primum
pario.- Mal parida: ,u,
effoeta.- Recin parida: ,
,; ,u,; ,,; ,, puerpera,mulier recens a
partu.-Parir buenos hijos o muchos
bonam et multam prolem
pario.- La que da a luz muchos hijos
u,u, multos pariens.- La
que pare hembra: u,u, foemellipara.- La que ha parido recien
temente: ,u, quae recenter peperit.- Que pare pocas veces:
,u, raro pariens.- Que
pare por segunda vez: u,
u, quae secundo parit.- Que da a
luz parto perfecto: ,u,
perfectum edens partum.- Que pare
antes de tiempo: ,u, crudum partum edens.- Que pare buenos
hijos,pero con mal hado: u,, quae optimam prolem peperit.- Que pare cuatro a la vez:

584

parientes o deudos: ,
,; ,,; ,,
; ,, studiosus necessariorum vel propinquorum.- Parriente por afinidad: ,,
affinis.- Ser pariente:
u,, quaternos simul pariens.- Que pare primero:
u, primum pariens.- Que pare prontamente: u,u,,; u,
, brevi tempore, celeriter partum edens.- Que pare velozmente:
u,, celeriter pariens.Que se ha parido a s mismo: ,, editus cum ipso partu.Tiempo de parir: ` pariendi tempus.- Parir un animal: animal pario
PARLAMENTARIO , feciales.- Mensaje de parlamentario: u,, actio mittendi caduceatores> Discurso parlamentario:
,, in rostris orationem
dicere
PARLAMENTO ,, conventus.Hablar en el parlamento: u
in rostra ascendere
PARLANCHN ,,,,, nugax,blatero,
garrulus,loquaculus
PARLAR effutio
PARLERA ,, garrulitas
PARLERO ,, nugax
PARNASO ,u, Parnassus
PARODIA ,,; ,, pa
rodia,carminis alterius imitatio.Escribir parodias: parodias
scribo.- Escritor de parodias: ,
, parodiarum scriptor.- Perteneciente a la imitacin o parodia:
,, ad parodiam pertinens
PARODIAR scurriliter imitor
PARONIMIA u,, vocum similitudo

qui pulchras palpebras habet.- Que


hace hermosos los prpados:
,u, pulchras paplpebras faciens.- De prpados negros,movedizos
,, cui palpebrae sunt
volubiles o nigrae.- Enfermedad de
los prpados: ,u,; ,, grandinatio palpebrarum.- Falto de prpado:
, captus palpebris.- Inflamacin
de los: ,, inflammatio
palpebrarum.- Parte inferior del
prpado: ,u, pars inferior palpebrae. Prpado superior:
,
,u, superior palpebra

PROS ,de la isla de ,,


parius
PARTIDA,especie de tumor en la ingle: ,u, panus
PARPADEAR crebro cinniveo,
nicto
PRPADO ,,; ,u
palpebrae.- A quien se le han ca
do los pelos de los prpados:
, cui ex ciliis pili defluxere.Aspereza callosa de los: ,
; ,, palpebrarum asperitas.- Callosidad en los prpados:
,, morbus oculi.- De bellos prpados: ,,
,; ,, vitis arbustica

PARRA ,,; ,
,, quarta pars.- Cuyas
partes son cortas: u,,
cuius partes sunt exiguae.- Dar
parte en: impertio.- De
parte de: (gen.) a,ab,ex.- De
tres partes: trifariam.- De
una sola parte: ,,
, ex una tantum parte,unius partis.- Dividido en cuatro partes: u,u; ,,;
,, in quatuor partes divisus.- Dividido en muchas partes: ,,;
u,,
multifidus.- El que otro no recibi
parte alguna: u,, qui
unam cum alio nullam partem acciipit
En cuatro partes: ,-.-,

quadrifariam.En
gran
parte: magna ex parte.- En
siete partes. ,- septempliciter.- En tres partes: ,
in tres partes.- Estar de parte de
alguno: uu sto ab aliquo.Igual a la cuarta parte: ,, quartam partem aequans.Igual parte: ,, aequalis
pars.- Infima parte: u,,
ima pars.- La tercera parte: ,
, triens.- Llevar la peor parte
posteriores partes fero.Media parte: `u,,; `
,u, dimiata pars.- Mnima:
,u, pars multessima

PRRAFO ,u, paragraphus


PARRICIDA ,u,;
u,; ,,; ,
,; ,u,;
,; ,,u
patris percussor,interfector,parri
cida.- Que maltrata a su padre: ,u, qui patrem verberat
PARRICIDIO ,, parricidium
PRROCO ,u, parochus (que
acompaa a los recin casados en el
carro nupcial)
PARROQUIA
conventus

,,

accolarum

PARSIMONIA
,,,;
,
(u),;
,,;
,,, parsimonia.- Que
acaba con la vida: ,
inediam ad necem usque perductam.Se ha de obrar con mucha parsimonia:
perparce agendum
PARTE ,,; ,,;
,,,,; ,,
pars.- Brevedad de las partes:
u,, brevitas partium.Cuarta parte: ,,; -

585

parte: ,u,;
, tertia pars.- Terceras partes
, tertiae partes.- Tomar
igual parte o porcin:
aequam portionem capio.- Tomar parte
juntamente: u unam partem
capio.- Tomar parte tambin: u simul partem capio.- Tres
cuartas partes: ; ,, tres quartas partes.- Trig
sima parte: ,, trigessima pars.- Una de cuatro partes:
,,; ,, pars una
e quatuor.- Una de las dos partes: `,u, pars altera.Una de siete partes: ,u,
una e septem cubitorum.- )A cul
de las dos partes? utram in
partem?.- De qu parte de los dos?
utra ex parte?. A cualquie
ra de las dos partes:
in utramlibert partem.- A la otra
parte: `,,, trans,ultra.- A ninguna de las
dos partes: neutram in
partem.- A otra parte: ,
alio,aliorsum.- A todas partes: , in universum
De alguna parte: alicunde.-

Multitud de partes: u,,


multitudo partium.- Obtener una par
te: sortem obtineo.- Pequeez de partes: ,,
partium tenuitas.- Por la mayor parte: ; ut plurimum,
majori ex parte.- Que lleva igual
parte: ,, aequans partem
referens.- Que consta de menudas
partes: ,, exiguas par
tes habens.- Que consta de partes
semejantes ent re s: ,
similibus inter se partibus constans.- Que lleva igual parte o
porcin: ,, aequalem par
tem ferens.- Que se divide en cuatro
partes:
u,,
qui
in
quatuor partibus scinditur.- Que
tiene cinco partes: ,,
quinque partes habens.- Que tiene
dos
partes:
,,
duas
habens partes.- Que tiene tres partes,brazos,ramas,plantas: ,
,, tricuspis,trisulcus.- Que
toma tres cuartas partes: ,u,, qui tres partes e quatuor
capit.- Que tiene una de muchas
partes,mnimo: ,,
multessimus.- Se ha de tomar parte:
u capienda pars est.Semejanza de partes: ,,
similitudo partium.- Tener parte
con: confinis sum.- Tercera
De cualquier parte que:
cuiascunmque.- De cualquier
parte: ,;
; , undacumque.- A todas
partes: in omnem
partem.- En todas partes:
-,-, ubique.- De dos
partes: u,, bipartitus.- De
esta parte: ex hac parte.De la otra parte: ,
ex altera parte.- En otra parte:
alibi.- A la otra parte:
in alteram partem.- De ninguna
de las dos partes: neutra ex parte.- De ninguna parte: nulla ex parte.- En ninguna
parte: , nusquam.- De
todas partes: undique.- De
todas partes,de ambas partes,en dos
partes: ,,,

, undique,ubique.- En
alguna parte: ,u alicubi; ,u (enclticas: quovis loco)
En cualquier parte que: `u ;
,,,
ubicumque,ubique.- De todas partes:
undique.- Por,en todas
partes: ubique.- A cualquier parte: quocumque.En cualquier parte: ubilibet.- De ambas partes:
utrimque.- A una u otra parte: in alterutram partem,in utramque partem.- De una a otra parte:
in utramque partem.- De
ambas partes,de una u otra parte:
utrimque.- A ambas partes:
in utramque partem.- En
cualquier parte: u,`u,,
`u ,u ubicumque.-

586

En muchas partes: ,
multis in locis.- En ninguna parte:
, nusquam.- En otra
parte: ,,,
,, , alibi
En todas partes,hacia todas partes:
ubique,undequaque.- Hacia
qu parte: in utram partem
Hacia todas partes: quoquoversum,ubique.Por
todas
partes:
u, in universum,circumcirca.- Por una sola parte: ex una parte.- Si el alguna parte
, u sicubi.- Si hacia alguna
parte: si aliquo.- Porcin,par
te,trozo: ,, pars

PARTICIPANTE ,,,
; u,, particeps.- Con
otro: u,, una particeps
Hacer participante: , participem facio.- Ser participante: particeps sum
PARTICIPAR ; ,
, communico,participo
in consortium venio.- Capaz de: ,, vim habens participan
di.- Juntamente: u,u una particeps sum.- No participar
non sum particeps.- Que
participa,que recibe parte: ,
u, qui partem accipit.- Que se
puede
participar:
,,
cuius aliquis potest esse particeps

PARTEAR obstetricor
PASTELILLO u,,; ,u
(pastelillo redondo) pastillus,collyra

PARTCIPE ,,; ,,
; u,,; u,
,; u,, particeps.- Ser
partcipe: , particeps sum

PARTERA ,,,,,; u,u;,


; ,u, (quae
umbilicum resecat) obstetrix.- Auxilio de la partera: ,,
obstetricis opera.- Como las parteras: u obstetricum more.Hacer de partera: obstetricem
ago.- Oficio de: ,,,; u
,, oficium obstetricis.- Paga
de la partera: ,, quae
obstetrici slvuntur in pramium.Relativo a la partera: u,,
; ,, ad obstetricem
pertinens

PARTICIPIO (gram.) ,, participium


PARTCULA ,u,; ,,
particula
PARTICULAR ,,; ,,
,, particularis,peculiaris.- En particular: ,
', seorsim,sigillatim
PARTICULARIDAD ,, proprietas

PARTICIPACIN ,,; ,,,;


,,;
u,,; ,,; ,, participatio.- Del princi
pado: ,, participatio
principatus

PARTICULARMENTE , proprie,particulatim
PARTIDA (salida) ,,

tus in aliquem

,,,; ,,u,; ,,
discessus,emigratio.- La primera par
tida: ,, prior discessus

PARTIDO poltico: ,,
factio.- De ningn partido,neutral
,, neutrius partis.- Hom
bre de diverso partido: ,u, adversae factionis homo.-

PARTIDARIO ,, bene anima-

587

Jefe de un partido: ,u,


dux factionis.- Divergencia de opiniones entre dos partidos polticos:
,, concertatio civilis
Pasar de rango en un partido: ,- transcribo in alium ordinem.- Que es del partido de alguno:
u,, qui studet alicui.Seguir diverso partido:
diversas partes sequor.- Seguir el
partido: , partes
sequor.- Ser de un partido poltico
contrario: in regenda civitate adversor

da a luz una sola criatura en el


parto:
,,
quae unam
duntaxat prolem singulis partibus
generat.- La que est de parto:
, puerpera.- La que oculta su
parto: ,u, partum occultans.- La que padece graves dolores
en el parto: u,u, quae
gravem dolorem habet.- Relativo al
parto: ,, puerperium pertinens.- Libre del dolor del: ,, liberata a dolore partus
Lucina,diosa de los partos: u,, Lucina.- Lugar donde se
hace el parto: locus
ubi partum adimplere.- Medicamento
para acelerar el parto: u,
u, medicamentum accelerando partui.- Parto monstruoso: ,
monstrificus partus.- Nacido de
pronto parto: ,, celeri
partu editus.- Padecer en el parto:
circa partum laboro.Perfecto:
,,
partus
perfectus.- Perteneciente al:
, ad prtum pertinens.- Propicia
en partos: ,, parturienti
bus favens.- Prxima al parto: ,u, partui propinqua.- Que
acelera el parto: u,u,
celerem partum afferens.- Que alivia
los dolores del parto: ,
partum dolorem solvens.- Que
asiste a las mujeres en el parto
(pico de Artemisa): u,,
obstetrix.- Que est de parto: ,, parturiens.- Que no siente
los dolores del parto: u,u,
parus dolorem non sentiens.- Que
perfecciona el parto,que nace en el
momento
justo:
,,
perficiens foetum.- Que procura un
parto rpido y fcil: ,,
adjuvans partui prompto et facili
Que sufre en los partos: ,
, partus laborem suscipiens.Repeticin del parto: ,,
partus iteratio.- Sitio dispuesto
para el parto: sedes
partui accomodata.- Tener un parto
difcil: u difficulter pario
Tiempo de parto,parto: ,,

PARTIR ,,, partior,divido.- Apropiado para


partir: ,, vis habens
dividendi.- Lo que se puede partir a
pedazos:
,,
in
assulas scissilis.- Ser partido en
trozos: dividor in nucleos.- Partir( marchar) juntamente:
u,
u
una
proficiscor.- Partir a:
proficiscor in
PARTIRSE proficiscor
PARTO u,,,
,,; ,,;
.; u,,; u,,
; ,,; ,u, partus,foetus,generatio.- Ayudar al par
to: u ad partum conduco.Basuras despus de efectuado el parto: ,, purgamenta a partu
Celeridad en el parto: ,u,
partus celeritas.- Con sumo dolor
al estar de parto: summo
dolore in parturiendo.- Cercana al
parto: ,, partui vicina.Concerniente al parto: ,,
ad partum pertinens.- Dado a luz en
el segundo parto: u,,
natus e secundo partu.- De
infeliz parto: ,, partu
infelix.- Dolor de parto:,
,;
partus dolor.- Esfuerzo en el parto:
,,
nixus
in
pariendo.Estar de parto: ,,,, parturio.- La que

588

tempus pariendi,partus> Parto,produc


cin en el tiempo previsto: ,, perfecta generatio

PARVULARIO ,u, locus


alendis et educandis infantibus
PRVULO ,,, par-

PARTURIENTA ,, quae peperit


vulus

,,,,-,,,
,,u,
transeo, praetereo,
praetermitto,praetervaho.- De largo
con insolencia: insolenter
praetereo.- De un hoyo a otro:
ex una scrobe in aliam trans
fero.- De un lugar a otro: ,- ex uno loco in alium
transeo.- De un puerto a otro:
e portu in portum transeo.- De
una parte a otra: ,
transmuto,transilio.- Dejar pasar: , praetermitto
Pasar delante: ,
procedo,praetero.- Desear
pasar: transire cupio.Despus de otro: alium
transeo.- Difcil de pasar: u,, transitu difficilis.- Difi
cultad de pasar: u,, diffi
cultas transitus.- Pasar el primero
por medio de algo:
prior pertranseo.- Pasar el primero:
,,
prius transeo.- El que pasa con
celeridad: ,, celeriter
transiens.- El que pasa: ,u
qui transit.- Pasar el tiempo:
, tempus degere.Fcil de: ,, pervius.Hacer pasar de un lugar a otro: expono in alium locum.Juntamente a la otra parte: u una transeo.- Juntamente a
otra parte: u,u,u,u simul tradu
co.- Pasar la vida con: u
u una vitam transigo.- Ms
adelante: ,,,, supergredior.- Ms all: ,
,, supergredior.- Pasando con mpetu:
cum impetu transeundo.- Pasar a: -

PASA (uva) ,, uva passa


Hacer pasas: ad solem coquo
PASADO ,, exoletus.- Pa
sado,rancio: ,, marcidus
(alimentos,bebidas del da anterior)
Lo pasado: praeterita
PASAJE ,, praetervectio
PASAJERO ,u, epibata,vector.- Pasajero de ms en la nave:
,u, superfluus in navi
vector
PASAR ,,,
,,,,,
,,,,,,,,,, traduco,trajicio,transeo,praetereo,transfigo,pervado,vado,muto.- Pasar a:
,,,
transeo ad.- A la otra orilla:
transveho in ulteriorem oram.A la otra parte: u,-,,,,,,,,
,- trajicio.- A lo largo
de: praetereo.- A otra
parte volando: , transvolo.- A otra parte: ,,,, trajicio,traduco.- A otras partes
transeo in alias partes.A otro lado: transeo.Accin
de
pasar:
,,
praeteritio.- Pasar adelante: ,,, praetereo.-Alotro lado: ,
transgredior.- A otra parte con:
u una pertranseo.- Con
mpetu: , cum impetu transeo.- De largo: ,,,,-

589

, trajicio in.- Por delante: , ex


adverso praetereo.- Pasar por:
, pertranseo.- Que pasa
de mano en mano: ,,
qui veluti pewr manus traditur.- Que
pasa pronto: ,, celeriter transmittens.- Que pas: `u,, qui effluxit.- Que puede
pasarse: ,, qui transiri
potest.- Pasar saltando: ,
-, supersilio,transilio
Se debe pasar: u transeun
dum.- Pasar todo el da con: u una totam diem transigo.- Un
estrecho o un ro: trajicire fretum.- Pasar arrastrndose:
, rapte transeo

PASARSE a transeo ad.Que puede pasarse: ,, qui


transiri potest

PASEO ,,;,u
deambulatio.- Paseo y lugar por
donde puede pasearse: ,u,
qua potest transcurri.- Lugar
donde se pasea: ,u, locus
in quo ambulamus.- Alrededor de un
edificio: ,u, locus figu
rae circularis

PASMO ,, torpor

PASAS hacer pasas ad solem


coquo.- Uva pasa: ,, uva
passa
PASATIEMPO ,, oblectamentum
PASCUA , (indecl.)
(fiesta juda y cristiana)

pascha

PASEAR inambulo.- A caba


llo:

adequito,advehor
equo.- Alrededor: obambulo
Juntamente: u una ambulo

PASO ,,,,
, (),,,
,; ,,; ,,;
,,;
;
,,
gressus,trajectus,transitus.- Transito:
,u,,
transitus.Huella: ,u,; ,,
vestigium.- Paso a la parte de ms
all,ulterior: ,, transitus in ulteriorem partem.- Abrir
paso: , transitum patefacio.- Al paso: ,
obiter.- Alternado: u,u,, gressus alternans.- Cerrar el paso: u,
- intersepio.- Cortar el paso:
intercludo.- De paso largo:
u,u,u (); u,
, grandi passu incedens.- De
paso: ,,
transitive,obiter,in transitu.- De
una parte a otra: ,, tra
jectio.- Detener el paso:
sisto gradum.- El que sigue los
pasos: ,u, qui vestigia
lustrat.- Facilitar el paso: ,- obstructionem amoveo.Hacer paso,dejar pasar: ,
aditum facio.- Seguir los pasos, las
huellas: vestigia sequor,
inspicio.- Impedir el paso: -

PASIBLE, que puede padecer: ,


, passibilis
PASIN ,,; ,,; ,
, passio.- Dominio sobre las
pasiones: ,, imperium
in pasiones.- Excitacin de las
pasiones: ,, affectuum
commotio.- La que se deja llevar de
cualquier pasin: ,, quae
vehementi ira aut alio quovis animi
impetu incenditur.- Perturbado por
una pasin: ,, affectu
commotus.- Ser agitado por la pasin
,u libidine agitor.- Tener vehementes pasiones:
vehementer afficior
PASIVO ,, passivus
PASMADO ,,; ,,
obstupefactus
PASMARSE , stupeo,demiror

590

obstruo,obsepio.- Ir sobre los


pasos de: calco.- Medir por
pasos: pedibus aut passibus metior.- Por donde no se da
fcil paso: u,, per quem
facilis transitus non datur.- Que
anda a largos pasos: u,
u,u () latis passibus incedens.- Que abre paso por medio de:
`u,, perrumpens viam
Tardo de paso: u,,;
,, tardigradus

PASTELERO ,,; ,,
; u,,, qui placentas conficit, pistor,cupediarius.Hacer el oficio de pastelero: u opus pistorium facio
PASTO ,,; ,,; ,,; ,,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; ,, pastus,
pabulum,pascua.- Abundancia en: ,, pastu copia.- Abundante
en pastos: ,,, pas
cuis abundans.- Abundante en buenos
pastos: ,, pinguibus pasccuis abundans.- Bondad de pastos:
,, pabuli bonitas.- Bueno
para pasto: ,, pascuus.Carecer de: carere pabulo.- Pasto comn: ,u,
compascuus.- Lo bueno para pasto:
,, pascuus.- Que carece
de: ,, pascuis carens,impastus.- Que proporciona pasto: ,, pastum praebens.- Que
sirve para pasto de bueyes:
, aptus ad pascendos boves.- Que
sirve para pastos: u,,
pabularis.- Que tiene pastos dilatados: ,,; u,

PASTAR ,,-
,,,,
pasco,depascor,pabulor.Aparte,a
solas:
solitario pasto
utor.- Juntamente: u pasco.Llevar a: , pasco.- Lugar
donde pastan los bueyes: u,
u, locus ubi boves pacuntur.- Que
pasta,que vive en dehesas:,
,
in pascuis degens
PASTEL ,u,; ; ; u,,;
; ,,; ,,; ,,; ,
u, pastillus,pemmata,maza,crustula
De cebada: ,,; panes.- Redondo: ,,;
u,, maza rotunda
, lata pascua habens.- Que usa
los mismos pastos: ,,
iisdemx pascuis utens.- Que viene de
los pastos: ,, a pascuis
veniens.- Que vive de pastos: ,, pascuis vivens.- Que vuel
ven de los pastos en grandes grupos
como ejrcito: ,, a
pascuis agmine redeuntes gregales
Relativo a los pastos comunes: u
,, ad simul pascendum perti
nens

gem.- Amante de los pastores: ,, amans pastorum.- Pastor


de vacas: ,,u
u,; u,, boum pastor.De ovejas: ,,,-,u,; ,;
,; ,,;
,,, opilio,
qui oves pascit,pastor ovium.- Hijo
de pastor: ,u, pastoris
filius.- Pastor de bestias de carga,
de jumentos: ,u, jumentorum pastor.- Mayoral: ,
u, pecoris magister.- Perteneciente a los pastores: ,,
pastoralis.- Relativo a las asociaciones de pastores: u,,
ad simul pascendum pertinens.- Sin
pastor: ,, pastore carens.- Voz de los pastores con que

PASTOR ,u,; ,,
(,, foemina pastoris),,,;
,;
,,;
,,u,; ,,;
,,; ,,; ,u,; ,u,; ,, pastor,qui vigilat gre-

591

obligan a andar al ganado:


vox pastorum,sittta.- Voz de
los pastores para llamar al ganado:
, vox pastorum ad incitan
dos greges> Cancin de pastores:
,, pastoralis cantilena

PATERNO
,,
paternus.Imitar las costumbres paternas: paternos mores imitor.- Segn
costumbre o afecto paterno:
paterno more,affectu

PASTORAL ,, pastoralis

PATTICO ,, patheticus

PASTOREAR u, boves
ago.- Que pastorea vacas: ,
u, qui boves pascit

PATIO ,, locus subdialis.Del patio de una casa: ,,


ad impluvium pertinens.- Patio interior de la casa: u,u,
locus in medio stabulo.- Puertas del
patio: portae vestibu
lares

PATTICAMENTE pathetice

PASTOREO u,,; u,,; u cura


pascendi,pecuaria ars.- Destreza en
el pastoreo de vacas,bueyes:,, agitando boves peritia

PATITUERTO
`,,
cui
introrsum aborta sunt crura,valgus,
varus

PASTORIL ,u,; u,
,; ,,; ,,,,; ,
pastoralis.- Cantar vesos pastoriles: ,- pastorales cantilenas cano.- Poema pastoril
, eglogae seu carmina pasto
ralia.- Vasos pastoriles: .
-, vasa pastoralia

PATIZAMBO u,,,; ,,; u,,,; u,,; ,,,


, qui crura habet extrorsum inflexa,flexipes
PATRIA ,,,; ,u,
; ,, patria.- Amante de
la patria: ,,,;
,-,, amans patriae.De la madre: ,, ().- De
la patria: ,,; ,
, patrius.- )De qu patria?
,, cuias?.- De vuestra
patria: ,, vestras

PASTOS,comercio de pastos ,
, pascuorum commercium
PASTURA ,, pabulatio
PATEAR,dar patadas en el suelo
terram calcibus pulso
PATENTE ,,,
,,,,,,
patens,manifestus.Hacer patente: ,,u, patefacio.- Junta
mente: u simul ostendo

PATRIARCA ,u, patriarcha

PATRIO ,,,,
patrius

Juntamente: u simul patrocinor

PATRIOTISMO ,, patriae
amor

PATROCINIO ,u,,
uu,, patrocinium

PATROCINAR ,u,,-,u
patrocinor.-

PATROCLO
Patroclus

PATRIMONIO ,u, patrimonium.Corto: ,u, substantiola


Pblico,nacional:

bona quae in legum praesidio sunt

592

,,u,

PATRN de
nauclerus

la

nave

PAZ ,, pax.- Amar la paz:


pacem colo.- Amigo de la
paz: ,, pacis studiosus.- Apto para hacer la paz: u,, aptus ad reconciliandam
pacem.- Arreglar paces: u
bellum pacem compono.- Custodiador
de la paz: ,,, pacis custos.- Deseoso de la paz,del
descanso:
u,,
cupidus
quietis.- Encargado de defender la
paz:
,u,
inerarcha.Cargo de defender la paz:
, inerarchia.- Enviar mediadores
de paz:u,u
mitto caduceatores ad pacem.- Ir de
embajador de paz: u caduceato
res munus adeo.- Vivir en paz: vitam pacificam degere

u,u,

PATRONA ,, patrona
PATRONAL ,, ad patronum pertinens
PATRONMICO

(nombre)

PATRONO ,,u,; ,,,,; ,,; ,u,; u,, patronus.- Soy patrono:


u patronus sum
PATRONOMO (magistrados espartanos)
patronomos
PAVESA ,,,; ,,
,, favilla.- Pavesas de
fuego que se extinguen: u,u,
(u,,) favillae iam emorien
tes

PEAJE ,u, portorium


PEANA ,u, scabellum
PECADO ,,; ,
,,,,,; ,,,;
-,,; ,,,
,,; ,, peccatum,erratum.- Avido de pecado:
,, () avidus pec
candi.- Que sufre el castigo del pecado: ,, qui peccati dat
poenam.- Sin pecado: ,,
peccati expers

PVIDO ,,, pavidus


PAVIMENTO ,,; ,u
; ,,; ,,;
,,; ,,, pavi
mentum.- Adornado con figuras: ,u, pavimentum artificiosis
figuris elaboratum.- Que tiene pavimento de bronce: ,,
aereum pavimentum habens
PAVO real ,; ,,; ,
, pavo

PECADOR ,,; ,u,


; ,u,; ,,;
,,,; ,, peccator,
peccatrix

PAVOR ,,,; ,,; ,,; ,


; ,,; ,,;
,,; ,, pavor.- Tener gran pavor:
gravissime angor,paveo.- Tener pavor
,,
timeo,paveo,expavesco
PAVOROSAMENTE ,, meticulose,pavide,cum stupore

PECAR ,,,
,,,,
, (incido) pecco
Equivocarse: pecco.-Hacer
pecar: , peccare facio.- Pecar ms:
insuper pecco.- Antes:
ante pecco
PECAS ,u, lentigo.- De la
cara: ,, maculosa punc-

PAVOROSO ,u, (-);


u,, pavens,pavidus

593

u, strophium

ta in facie
PECHERA,faja que para sostener los
pechos usaban las mujeres ,
PECHERO,contribuyente,tributario
,, stipendarius

,, magno et amplo pectore


praeditus.- Que tiene los pechos
llenos: ,u, mammas bene dis
tentas habens.- Que tiene pecho de
bronce,fuerte:
,,
qui aereum pectus habens,fortis

PECHO u,u,; ,u,; ,,u,; ,


; ,u,; ,,;
,, pectus.- Aplicado al pecho:
,,
applicatus
pectori.- Aplicar al pecho: ad pectus applico.- Apto para
defender el pecho: ,,
aptus ad protegendum pectus.Aquella parte de cuerpo que cie el
pecho,peristernio: ,u,
pars illa corporis quae pectus
cingit.- Cubierta del pecho: ,u, anterior pars sinus.Pecho de hembra: ,u, mamilla.- De pecho ancho: ,
,; u,, qui est lato
pectore.- De pecho angosto: ,,, qui est angusto pectore
De pecho hundido: ,,
profundum habens pectus.- De pecho
velloso: ,, hirsutum
pectus habens.- Del pecho: ,
, pectoralis.- El centro del
pecho: ,u, medium pectoris.- Faja para sostener los pechos
de una mujer,pechera (sostn): ,,; ,u,;
,u, fascia pectoralis,
strophium.- Golpear el pecho,llorar:
u pectus ferio,plango
La parte del pecho bajo las tetillas
,u, locus pectoris sub
mamillis.- Lo que est bajo el pecho
,, qui est sub pectore
Pecho pequeo: ,,
u, pectusculum.- Poner bajo el
pecho: sub pectore mitto
Puesto ante el pecho: ,
, ante pectus positus.- Que cie el pecho:,
,,
qui circumcingit
pectus.- Que golpea el pecho,que llo
ra: ,u, qui pectus tun
dit.- Que tiene gran pecho: -

PCILE (prtico de Atenas) ,


, poecile
PECTORAL ,,; ,
, pectoralis.- Pectoral del gran
rabino judo: ,,
u, pectorale.- Puesto sobre el
pecho: ,,,
super pectus positus.- Tnica cor
ta que cubre el pecho: ,u,
; ,, pectorale
PECULIAR ,, peculiaris
Modo peculiar: ,, peculiaris modus.- De un modo peculiar:
peculiari modo
PECULIARIDAD ,,
tas

proprie

PECULIO ,, peculium
PEDAGOGO ,, pedagogus.A estilo de pedagogos:
imperiorse,modo pedagogorum
PEDASO (nombre propio) ,u,
Pedasus
PEDAZO ,,; ,,;
,u,; ,; ,,
;
,u,;
,,;
,,; ,u, frustrum
Hecho a pedazos,a manera de virutas:
,, assulosus,in assula
rum modum sectus.- A pedazos: assulatim.- Pedacito: ,
,,,u,; u,,; ,,; ,
,
frustulum.- Pedazos pequeos
,, frustula.- Pedazo corta
do de: ,,u, frustum
desectum.- Dividido en pedazos: -

594

,,,
teo

,, resectus in frusta.- Corta


do: ,, frustum dilaceratum.- Dividir en pedazos: u findo in assulas.- Hacer pedazos
con: u simul discerpo.- Hacer
pedazos: , confringo.Hecho pedazos: `,, laciniosus.- Lo que se da en pedazos:
,, quod comminutum in
bucceas datur.- Partido en pedazos,
de ningn valor: ,,
u, in frustra comminutum.- Partir
en pedazos: in frusta comminuo
Sacado cortando alrededor: ,u, frustum circumcidendo exsectum

PEDERASTA
puerorum

pedo,foe-

,,

amator

PEDERNAL ; ,
,; u,, lapis ignitus,
lapis ignaria (piedra de chispa).Fuego sacado del pedernal: u,u, ignis ipse elisus
PEDESTAL u,u, columnae ba
sis
PEDESTRE ,, pedestris

PEDER,ventosear u, ,
PEDIDO muchas veces ,,, multum rogatus

PEDREGOSO ,,,;
,; ,,; ,,; ,,; ,u,,, petrosus,
lapidosus,saxosus,petricosus.- Camino pedregoso: petrosae viae

PEDIR ,,,,
, supplico,mendico,
obsecro,oro,peto.- Con gemidos: cum gemitu requiro.- Con insis
tencia: ,, per contentionem exigo,expostulo.- Con respeto: ,- venerabunde supplico.- Con ruegos:
precor.- En compaa de
otros: una cum aliis peto.En justicia: expeto.- Ms
insuper peto.- Por otro:
u, precor pro
alio.- Pedir adems:
praeterea deposco.- Se ha de pedir:
, deprecandum

PEDRERA,cantera u,,
lipicidinam pertinens

ad

PEDRERA, adornado de ,
, lapidibus vel gemmis constans
PEDRO ,u, Petrus
PEDREGOSO ,, aliquantum
lapidosus.- Lugares pedregosos: ,, loca lapidosa
PEER pedo

PEDO
,,;
,u,;
,, ventris crepitus.- Soltar
un pedo callando: submisse
ventris crepitum emitto

PEGADO ,, agglutinatus
Unido con cola: ,, conglutinatus.- Estar pegado: ,,,,,
haereo,adhaeresco

PEDRADA,acometer a pedradas
lapidibus peto,incesso.- El
que ahuyenta a pedradas: ,
, qui lapides incutit

PEGADURA ,, agglutinatio

PEDREA u,, lapidatio

PEGAJOSO ,,; ,,
glutinosus.- Hacerse o hacer pega
joso: viscosus efficio.Hacerse pegajoso: visco-

PEDREGAL ,, lapidosus

595

sum fieri

nator,comptrix

PEGAR (unir) ,,
agglutino.- Acto de pegar
con pez: u,, picatio.Apto para pegar: ,,
aptus ad conglutinandum.- Con cola:
u conglutino.- El que pega
con pez: u,, picator.Estar pegado: adhaereo.Que une o pega con cola: u
, conglutinator

PEINAR ,-,,,,,,,, pecto,pilum expolio.Con elegancia: comas eleganter adorno.- Aficin de peinarse:
,, studium pectendae comae.- No peinado: ,,;
,, impexus
PEINE u,-,; ,u,
; ,,; ,, pec
ten.- Peinecillo: ,u, pectunculus.- Que vende peines: ,u, qui pectines vendit.Peine para cardar la lana: ,
,u, pecten (quo carminatur
lana)

PEGARSE adheresco
PEGASO,caballo alado ,
u, Pegasus.- Nacida del Pegaso:
,, e Pegaso orta.-Perteneciente al Pegaso: ,,
ad Pegasum pertinens

PELA,ciudad de Macedonia ,,
Pella

PEINADO ,u,; ,,;


,, pexus,comatus.- Muellemente: ,,u, molliter comatus.- No peinado: ,, impexus

PELADO ,, laevis.- Todo alrededor: u,, circumtonsum


PELAR,cortar el cabello ,u-

PEINADOR,peinadora ,,
; ,,, comae or,u,,u,
depilem reddo,depilo,tondeo.- El que
es pelado o trasquilado por primera
vez: u,, qui primum
tondetur.- Pelarse: u tonsoris
manum posco.- Pelado: u,,
tonsus.- Pelar,descortezar , decortico

,, equestre proelium.Compaero en la pelea: u,


, adjutor in pugna.- Compaero y
defensor en la pelea: u,,, socius et adjutor certaminis.- Desear la pelea:
appeto pugnam.- En campo raso: u,, pugna aperto Marte.- Ensayarse para la pelea: ad
pugnam praeludo.- Experto en la
pelea: ,, bello instruc
tus.- Huir de la pelea: u
fugio pugnam.- Intil: ,,
inanis pugna.- Lo ms recio de la
pelea: ,, vis ipsa proelio.Pendencia:
,,
contentio.- Que huye de la pelea:
u,, qui fugit pugnam.Pelea que se tiene con armas: ,,
certamen
quo
armis
decertatur.- Sociedad de pelea: ,, societas pugnae.- TRabar
pelea: u consero manus.-

PELDAO ,,; ,, scale gradus


PELEA ,,; ,,; ,,
; ,,; ,,; ,
,; ,,,;
,,; ,u,; ,
; u,,; u,,
; ,, pugna,dimicatio,congressio,contentio.- Pelea a pie:
,,; ,, stataria pugna.- Apto para la pelea:
,, pugnax.- Audaz en la
pelea: ,,;-,u,
pugnae audax.- Combate a caballo:

596

Pelea y clamoreo en la pelea: ,


, clamor pugnae
PELEAR ,,,,,,,,,,,,,,,,,,
, bello,pugno,cer
to,proelior,luctor,debello,contendo
A caballo: ex equo pugno.A pie: pedestre proelium
committo.- Animo dispuesto a pelear:
,, animus alacer ad pugnandum.- Ansioso de pelear: u,
,,
avidus
pugnandi.Pelear contra: , pugno contra.- Pelear armado:
armatus decerto.- Cerca de
alguno: circum pugno.Choque de los que pelean: u,
, conflictus pugnantium.- Con la
fuerza fsica: robore,non
arte depugno.- Con valor:
strenue pugno.- Con esfuerzo: acriter decerto.- Contra:
pugno adversus.- De noche: u noctu proelior.Dejarse arrastrar para pelear: u simul invehor ad congrediendum
Desde el carro: pugno ex
curru.- El que pelea a caballo:
,, ex equo pugnans.- El que
pelea a pie: ,u, qui pedestre proelium committit.- El que
pelea armado al lado de alguno:
,, qui juxta aliquem
clypeatus pugnat.- El que pelea arma
do de coraza: ,, qui
loricatus pugnat.- El que pelea con
la fuerza fsica: ,u, qui
robore,non
arte
depugnat.En
contra: contra molior
En favor de: depugno
PELCANO ,,;
, pelecanus
PELIGRAR u,u periclitor
Juntamente: uu simul periclitor.- Por defender: u
propugno periclitando

597

pro.- En singular combate:


singulari certamine pungnans.- En
unin de otros: u una certo.Fuertemente en compaa: u una fortiter pugno.- Hasta el
ltimo aliento: u ad extremum usque spiritum depugno.- Hasta
herirse: usque ad plagas
digladior.- Juntamente apiando los
escudos: u una confertis
clypeis pugno.- Juntamente: u una certo.- Por s mismo:
ipse in judicio causam defendo.- Que an no pele: ,,
qui nondum pugnavit.- Que excita
a la pelea: ,,
accendens ad puignam.- El que
pelea con armas: ,, qui
armis pugnans.- Que pelea de lejos:
,,, eminus
pugnans.- Que pelea desde el carro:
, ,u, qui e cur
ru pugnat.-Que pelea en falange o
escuadrn: ,u,
qui
phalange pugnat.- Que pelea juntamen
te apiando los escudos: u
, confertis clypeis una pugnat.Que pelea por s mismo: ,
ipse per se pugnans.- Reidamente
acriter pugno.- Se ha de
pelear: , pugnandum.- Sin reglas: eluctor.- Tener deseo de: ,
pugnare gestio.- Traidoramente:
insidiose pugno.- Valerosamente: acriter pugno
PELEARSE con los de casa rixor
PELENDENGUES ,, inaures
PELEO,hijo de ,, Pelides

PELIGRO u,u,; u,
,; ,, peligro.arrojarse a los peligros: `u projicio me in pericula.Arrojarse con audacia a los: ,u audacter periculum adeo.- Audaz en el: uu,, audax in periculis.- Con

,,; ,,; ,
; ,,; ,u,
vellicatio,laniatio.-Romper a pelliz
cos: villicatim rumpo

peligro: periculose.- Contnuo en arrostrar peligros: uu,, frequens in periculis


adeundis.- Correr juntamente un peli
gro: uu cum aliquo periculo subeo.- De nimo pronto para
arrostrar
los:
u,,
prompto in subeundis periculis animo
El que se precipita en los peligros:
`u,, qui praecipitat se
in
pericula.- En igual peligro:
u,, qui est in pari
periculo.- Esquivar el peligro: u effugio.- Estar en extremo
peligro: ultimo pericu
lo versor.- Evitacin del peligro:
uu,, declinatio ad peri
culum evitandum.- Hallarse en peligro: u versor in periculo.- Ofrecerse al peligro por otro:
u pro alio periculis me
objicio.- Que arrostra pequeos
peligros:
u,,
qui
parva pericula suscipit.- Salvar del
peligro: eximo periculo

PELO ,,; ,,
pilus,caesaries.- Arrancar el pelo:
,, depilo,
depecto.- Cada de pelos: ,
, defluvium pilorum.- Coger pelos: floccos otiosus lego
Cortar el pelo: ,
pilos reseco- Criar pelo: u
capillos produco.- De corto y poco
pelo: ,, qui exiguis et
brevibus pilis est.- De pelo crespo:
,u, qui crispa est coma.- De pelo duro y rgido:
,, duros et rigidos
pilos habens.- De pelo grueso y
espeso: ,,, crassos
pilos habens.- De pelos negros:
,-,, qui nigris est
pilis.- De suave pelo: ,,, tenui et sdubtili pilo.Dejar crecer el pelo: ,u capillos produco.- Del mismo
pelo: ,,,;
, ejusdem capilli.- El acto de
quitar el pelo: ,, deglabratio.- El primer pelo: ,,
prima lanugo.- El que se compone
con
cuidado
el
pelo:
,,
studiosus
capillitii.- El que tiene el pelo
atado
con
cintas
de
oro:
uu,u,, aurea fascia ligatos crines habens.- Enfermedad de
pelo en las mamas de las mujeres:
,,; ,,; ,, trichiasis.- Estar mala de
pelo (enfermedad en el pecho de la
mujer que cra) trichiasi
laboro.- Falto de pelo: ,
,;-,, defectus pilis.Horroroso por los pelos o cerdas:
,-,, horrens pilis vel
setis.- Medicamento para hacer caer
el pelo: ,u, medicamentum quo utuntur in depilando
corpore.- Pelillo: , (indecl.)
flocus.- Perder el pelo por enferme
dad: ,u pilorum de-

PELIGROSAMENTE uu, periculose,temere pericli


tando
PELIGROSO ,,u,u,,; ,,; u,,; uu,,; ,, pe
riculosus
PELLEJO ,, pellis.- Pellejo
con pelo: ,,; ,u,
,, pellis cum suo villo.- El
acto de tapar vasijas con pellejos:
,, obturatio vasorum cum
pelle.- Pequeo: ,
u, utriculus
PELLIZCAR ,,,,,,
,-,,,,- vellico,carnes carpo,villicatim rumpo.- El acto de pellizcar ,, vellicatio
PELLIZCO u,,; u,
,;u,,; u,,;

598

,u,; ,u,
qui pilos corrodit.- Que corta el
pelo: ,, depilator.- Que

fluvio laboro.- Perteneciente al


pelo: ,u,; ,,
pilaris.- Produccin de pelo: ,,
pilorum
emissio.Que
corroe los pelos: ,,;
echa los primeros pelos: ,
(-u,u,u) primam lanuginem emit
tens.- Que pone cuidado en el pelo:
,, qui comae curam impendit.- Que recoge los pelos,pinzas
,u,;-,, pilos capiens,volsella.- Que roe los
pelos: ,u, qui pilos
erodit.- Que sirve para arreglar el
pelo (peine,cepillo): u,-
, idoneos ad capillos componendos.- Que tiene el pelo crespo:
,u, qui crispa est co
ma.- Que tiene el pelo suave: ,,
qui
tenues
capillos
habet.- Que tiene el perlo tirado
atrs: ,,;-,u,
a terga reflexas comas habens.Que tiene los pelos rizados: u,, qui crispos habet capillos
Que tiene mucho pelo: ,,,,; ,,
,;
,-,,
multos
pilos habens.- Que tiene virtud de
criar pelo: u,, habens vim
capillos faciendi.- Que tiene virtud
de hacer caer el pelo:
,, habens vim depilem faciendi
Semejante al pelo: u,,
pilis similis.- Sin pelo,de lana
corta: ,,; ,,; ,, glaber.- Suave: ,,
pilus tener.- Tener los pelos cres
pos: crispa sum coma
Tener mucho pelo: pilosus
sum.- Pelo pequeo: ,u, pilus

juego de pelota: ,, pila


ludendi genus.- Desafo de pelota a
mano o a manopla: ,,
certamen caestibus pugnatium.- Devol
ver la pelota: pilam remitto.- Diestro en jugar a la pelota
,, peritus pilae.- En
forma de pelota: in formam
pilae.- Juego de pelota:
,,; ,, ludus pilae.- Jugador de pelota:
, qui pila ludit.- Jugar a la
pelota
con
manopla:

caestibus pugno.- Jugar a la pelota:


,,, ,u (colludo pila)
pila ludo.- Lugar de juego de pelota
,u, sphaeristerium
Perteneciente al juego de pelota:
,, pertinens ad ludum
pilae.- Que juega a la pelota: u,, qui colludit pila
PELOTE ,,, molle tormen
tum culcitris interficiendis
PELOTILLA ,u, pilula
PELOTN ,, globus.- En pe
lotn: u, turmatim,catervatim
PELUCA ,,,, coma ascititia,ficticia,aposititia
PELUDO ,,, pilosus,lanuginosus.- Hacer peludo:
pilosum reddo

PLOPE,hijo de ,u, Pelopis filius

PELUQUERA ,, quae comit


PELUQUERO u,,
,, tonsor,comae comptor.Rizador: ,u, ornator,com
ptor

PELOPONESO ,u, Pelopon


nesus.- Del Peloponeso:
,, peloponnesiacus.- Al estilo
del Peloponeso: peloponnesiace
PELOTA

,,

pila.-

PELUSA ,,; ,u,;


u,u,u,u, lanugo.- Criar

Cierto

599

,,; ,,; ,, poena.- El que impona la


pena o tasaba la condena en segunda
vista: ,, qui litem aes
timatam secundo loco aestimat.- El
que paga la pena: ,, qui
poenam solvit.- Pena establecida:
,, sanctio.- Correccin
,, poena.- Fatiga: ,
u, aerumna.- Condena judicial:
,,, poena.- Pagar la pe
na: u,u, poenas luo.- Trabajo penoso,como un
castigo: ,, poena.- Que aflige con pena,con castigo: ,
poenis affligens.- Sufrir la pena

pelusa: in pappos et
lanuginem abeo.- De algunas plantas:
,u, lanudo quarumdam plantarum.- De caas: ,, lanudo
arundinis.- Pelusilla: ,,
, lanugo.- Que echa la primera
pelusa: (u,u,u) pri
mam lanuginem emittens.- Sin pelusa:
,u,u,u carens lanugine
Tener pelusilla: , lanuginem habeo
PENA,dar pena,compasin taedio
afficior.- Castigo: ,u,;
,,; ,, poena.Castigo legal: ,,; ,
, poena.- De muerte: ,u
poena mortis.- Multa pecuniaria:
rependo.- Sujeto a pena,que
puede ser citado ante la justicia,
responsable: ,, qui subest poenae.- Pago por otro de un
castigo,de una multa: ,
, solutio vel expensio pro.Castigo,venganza: ,,
vidicta.- Contraevaluacin de la
cantidad que debe uno pagar por un
castigo o multa: ,,
aestimatio per se poenae pecuniariae

cho: ,, qui cristam in


alto habens.- Que tiene penacho de
cerdas de caballo: `u,,
cristam ex setis equinis habens.Que tiene penacho de cobre: ,, ex aere cristam habens.Que tiene penacho de oro: u
, auream cristam habens.- Que
tiene penacho largo: ,
cristam oblongam habens.- Sin
penacho: ,, sine crista.Sitio del penacho: ,,
locus ubi figitur crista.- Tener
muchos penachos: multas cristas habeo.- Tener penacho: , cristam habeo.- Vender penachos:
cristas vendo

PENACHO ,u,; u,
u,; ,u,; ,u,;
,u,; ,,; ,
, cirrus,crista,crista galeae,
pinaculum.- Armario de crestas o penachos: ,u, cristarum repositorium.- Con penacho o cresta:
,, cristatus.- Cuyos penachos agita el viento en los combates
, crines vel cristas assi
due concutientes.- Del morrin: ,, crista galeae.- El que
hace penachos: ,, crista
rum artifex.- En forma de penacho:
u in cirri formam.- Insigne por el penacho: u,,;
,, crista insignis.- Lugar
donde se pone el penacho el yelmo:
,, cristae in galea repositorium.- Pequeo: ,u, par
va crista.- Que agita el penacho del
morrin: ,, qui vibrat galeam.- Que lleva un alto pena

PENAL ,,; ,,
poenalis
PENATES (dioses) ;
Penates dii
PENDENCIERO ,,; ,, jurgiosus,certator
PENDER ,,u pendeo
PENDIENTE ,,,
acclivitas,proclivitas.- Del monte:
,, declivis montis.- De
una cuesta: ,, declivitas
montis.- Que est en cuesta,escarpa-

600

do: ,,; ,
; ,,; ,, ac
clivis,pendens

PENETRAR ,,,,,,,u,-,-,
,,,u
(inf.aor.2 u) penetro,perspicio,succedo.- Penetrar en: ,
u, penetro,subeo.Limpando: tergendo penetro.Pared,muro,montaa,cavando:
- perfodio.- Que sirve para hacer
penetrar: ,, qui injicit

PENDIENTES,adornos ,u,;
,,,;,
; ,,,; ,
,; ,u,; ,,;
,u,; ,,;
; ,, inauris,inaures
PENE
u,,;
,,; ,,
tio,membrum genitale.so pene: ,,
sso praeputio

,u,;
penis,praepu
Que es de cra
qui est cra-

PENNSULA ,,,u, unidque mari cinctus


nisi ex una parte,peninsula.- Pareci
do a una pennsula: ,
, peninsulae similis.- Tener
forma de pennsula: ,,
peninsulae
formam habeo

PENETRABLE ,,;
,; ,,; ,,
penetrabilis
PENETRACIN u,u,u,
,; u,, perfossio

PENITENCIA ,,; ,,; ,,; ,,; ,,;


,,
poenitentia.Tarda:
u,, sera poenitentia

PENETRANTE u,,; ,,
,,;
,,;
,,; ,, acutus,penetrans,stridulus.- De manera penetran
te: , acriter,ita ut penetret.- Hasta el corazn: ,
, cors penetrans
PENOSO,trabajoso ,,;
,,; ,, laboriosus.- Ejercitar en cosas penosas:
in rebus negotiosis exerceo

PENITENTE ,, poenitens
profundos pensamientos: u,
u,u profundus cogitatione.- Mal
pensamiento: ,, mala
cogitatio.-Que oculta sus pensamientos: u,, occultator suo
rum consiliorum.- Que todo lo abarca
con su pensamiento: ,,
animo universa complectens.- Sentir
grandes pensamientos: mag
na sentio.- Tener ocultos sus pensamientos: u sub alto pectore penitus insideo.- Vano: ,, inanis cogitatio.- Venir
al pensamiento: ,
subit,venit ad mentem> (Ver CONCEPTO

PENSADOR ,,,
commentator,cogitator
PENSAMIENTO,,;
,; ,,,; ,,; u,,;
,; ,,; ,
; ,,; ,,
; ,,; ,,,
; ,,; ,, (mens)
cogitatio,cogitatum.- Revolver en el
pensamiento: , men
te agito.- Amplificar un pensamiento
fusiori sermone eamdem sen
tentiam dilato.-De iguales pensamien
tos: ,,
consors.- De

PENSAR ,,,
u,,u,u,,,,
,,,,
,, cogito,dignosco.Pensar mal: male cogito.-

601

Agudamente pensando: u,
acute excogitans.- Altamente de
s mismo: ,
,- supra me magna
sentio.- Antes: ante
cogito.- An: adhuc cogito.- Capaz de pensar: ,,
cogitandi vim habens.- Con cuidado: ,, anxie
cogito.- Con detencin:
excogito.- Consigo mismo: u,
u una mecum cogito.- Cosas de
poca monta: vana cogito
De antemano: aliquantum
ante cogito.- De nuevo:
insuper cogito.- Del mismo modo:
u una puto.- Diligentemente
diligenter cogito.- El
que piensa con rectitud: ,
, qui recte sentit.- El que
piensa o reflexiona tarde: ,u,; ,, qui,quae
sero cogitat,sapit.- Fcil de pensar
,,
facilis
cogitatu.Hbil para pensar: ,,
solers ad cogitandum.- Modestamente
, modeste sentio
Que no puede ser pensado: u,, difficilis ad dispensandum
Que piensa cosas vanas: ,
, vana cogitans.- Que piensa de
igual manera: u,, consen
tiens.- Que piensa mal: ,
,; ,, mala cogitans
Que piensa silenciosamente: u,, in profundo pectore cogitans.- Se ha de pensar: `, cogitandum,existimandum.- Sin
pendarlo: praeter
sententiam.- Volver a pensar: insuper cogito

PENSATIVO ,,;
(u,u,u) mentis compos

PEONZA `,`,u,; ,
; ,u,; ,,u
; ,, turbo,trochus

`) peius,deterius

PENSIN u,, pensio


PENTAGRAMA ,, quinque lineis constans
PENTATEUCO,que tiene cinco volmenes
u,u, quinque volumina ha
bens
PENTECOSTS pentecoste,quinquagessima die
PENULA ,,u,
penula
PENLTIMO u,, penultimus
PENURIA ,,,; ,
,;
,,;
,,;
,,; ,,, ,,
,,; ,,;
,; , penuria
PEA partida,con muchas hendiduras
,, () rupes praerupta in magnos hiatus propendens
PEASCO ,,; ,;
,,; ,u,; ,u,
rupes,saxum
PEN de juego ,,; ,
,; ,u,; ,-,,
calculus lusorius.- Pie mtrico:
,,; ,, paeon.- Ser
pen de albail: lutum
fero o bajulo
PEONIA (planta) ,, paeonia

PEPITA ,u, grana.- Lleno de


pepitas: ,, vinossus,
acinosus.- Sacar las pepitas: grana,sive acinos eximo.- Enfermedad de las aves: ,, pituita

PEOR
`,,;
,,;
,, (),,;
,; ,,;
,,; ,, peior.Peor:
,`,
(

PEPLO ,, peplum.- Que tiene

602

PERCEPCIN ,, cognitio
Pequea: ,, perceptio
exigua

hermoso peplo: ,, pulchrum peplum habens.- Que usa de


peplo azul: u,, caeruleo peplo utens.- Vestida con largo
peplo: ,, longa ves
te induta.- Peplo atado con hebilla:
,, peplum,vestis fibu
la subnexa

PERCIBIDO ,, perceptus
PERCIBIR ,,,,,,
,u,u,u,u intelligo,percipio,sentio.- Antes: ,- ante
mente percipio.- Bien:
prorsus sentio.- Capaz de: ,, habens vim percipiendi.El que percibe: ,,, qui ca
pit.- Juntamente: u simul ca
pio.- No percibir: nihil
sentio.- Que percibe o es percibido
fcilmente: ,, qui facile sentitur vel sentit

PEQUEEZ ,,,
parvitas.- Ocuparse en pequeeces:
circa parva occupor
PEQUEO `,,;,,
,,; ,, (,-,,-;,
),,, (,
,) u,,; u,
; ,,; ,
,;
,,;
,,;
,,u,; u,,,
parvus.- Como una hemina (medida
de capacidad): u,,; u
u,, exiguus instar cotylae
id quod in cotyla capit.- Cun peque
o:`,,;, quan
tulumcumque.- Hacer pequeo:
parvum reddo.- El ms pequeo de
edad: ,, natu minimus
Pequesmo: ,,; ,,,; ,,;
; ,,
; ,,; ,,, minutissimus,perexiguus,mi
nimus,perpusillus.- Poco numeroso:
,,; ,, exiguus.- Muy pequeo,que se eleva poco
del suelo: ,, parum solo
assurgens.-Pequeito u,,
parvulus

PERCNPTERO,especie de guila con


pintas
negras

percnopterus,aquila habens alas ni gris maculis variegatas


PERCUSIN `,,; ,
,; ,,,; ,
,
vulneario,percussio.Del
oecho,llanto: u,, pectoris percussio,planctus
PERDEDORA ,, peditrix
PERDER ,,u,u,u,,,u,,,,
,,,,u
perdo.- A un tiempo: uu,- simul amitto.- Adems:
,u,- insuper perdo.- Antes: u ante
perdo.- Con: u simul perdo.Del todo: funditus perdo
El que perdi a muchos: ,
, qui multos perdit.- El tiempo:
tempus contero.- El trabajo y
el tiempo: ,, qui ope
ram perdit.- En el juego: u
alea consumo.- Enteramente: u
, funditus perdo.- Juntamente: u,u,u-

PERA ,u, pyrum.- Especie de:


, sorba.- Silvestre: ,
, pyrum silvestre
PERAL ,u, pyrus.- Especie de
peral: ,, pyri species.Silvestre: ,,, pyrum
silvestre
PERCA (pez) ,,; ,,
perca

603

u una perdo.- Primero: u,- prius pwerdo.- Perder


adems: insuper perdo
, cuncta perdens.- Perderse:
u,; in me
excidium infero

Propio para perder: ,,


perdendi vim habens.- Que todo lo
pierde: ,,; ,
,, liber a poena
PERDONAR ,,,,
,u,u,u
ignosco,indulgeo,parco,remitto
Alcanzar perdn: u veniam
consequi.- Algo: aliquan
tum parco.- Obrar clementemente:
clementer ago.- Difcil
para perdonar: ,, difficlis in condonando.- El que perdo
na: ,, dimissor.- Fcil en
pedonar:
u,,
()
facilis in danda venia.- Facilidad
en perdonar: u,, ignos
cendi facilitas.- Inclinacin a perdonar: ,, affectus remittendae offensae.- Inclinado a perdonar: u,, pronus ad
ignoscendum.- Que se debe perdonar:
u,, ignoscendus.- Se ha
de perdonar: ,,u ignoscendum est

PEDERNAL,de pedernal ,,
siliceus
PERDICIN ,,; u,
, exitium,perditio,pernicies
Absoluta: ,-,, tota
pernicies
PRDIDA ,u,,
,; u, ,,
,; u,, exitium,jactura,intertrimentum,perditio,amisio.Sentimiento de una prdida: ,, amissae rei desiderium
PERDIDAMENTE perdide
PERDIDO ,,; ,,
,, perditus,amissus.- Malamente perdido: ,, ma
le perditus> Por todos lados,infelicsimo: ,, infelix

PERDURAR perduro
PERECEDERO ,, fluxus.- Mor
tal: ,, periturus

PERDIGN ,, pullus perdicis

PERECER ,,,,-,,u,,
u,,,
.,,u intereo,dispereo,pereo.- A la
uu,u simul pe
reo.- Del todo: omnino
pereo.- Hacer perecer secretamente:
clam tollo de medio.- Hacer
perecer: u perire facio.Injustamente: u immerito
perdo.- Por otro: ,- pro alio pereo.- Primero: u prius pereo.- Que
pereci antes de tiempo: ,,
qui ante tempus periit

PERDIZ ,,; ,,
,,, perdix.-De la perdiz
,, perdiceus.-De Siria
u,,
perdix
e
Siria
oriunda.- Donde se cran perdices:
,u, locus ubi perdices nutriuntur.-Pequea:
u, parvula perdix
PERDN u,, i ndulgentia.Alcanzar perdn: veniam
impetro.- Digno de: u,,
venia dignus.- Indigno de: ,u,, venia indig
nus.- Obtener el perdn: rependo.- Peticin de: ,
veniae petitio.- Sin esperanza de
perdn: u citra spe veniae

PARECIDO,ser parecido sum


similis

PERDONADO o liberado de castigo

PEREGRINACIN ,,-

604

PEREJIL ,u, apium.- Especie de perejil: ,u,


petroselinum

,,; ,, peregrinatio
PEREGRINAMENTE peregrine

PERENDENGUES ,,; ,u,


inaures

PEREGRINAR ,,
peregrinor.- Con otro: u
una peregrinor

PERENNE ,,,;
,, jugis,perennis

PEREGRINO ,,,,,; ,,;


,,; ,u,;
,,; ,,, pere
grinus.-Voluntario: ,,
voluntarie peregrinus

PEREZA `u, (-,,),


,,,,
; ,,,; ,
,; ,,
,; ,,,,,;
,,,,;
u,,; ,,; ,, perfectio.-De la obra
,, perfectio operis.- Que conduce a la perfeccin:
,,
perfectum efficiens.- Prefijo - en composicion de vocablos

,u, pigritia,tarditas,segnities,remissio,oscitabunda ignavia.Pereza de carcter: u,,


ingenii asperitas.- Dado a la: u,, socordiae deditus
Obrar con pereza: u pigres
co.- Tener pereza: piget me
PEREZOSAMENTE `u,,,
,, segniter,otio
se,pigre

PERFECCIONADO ,,; ,, perfectus


PERFECCIONAR ,u,,,,,,,,-,,
,-,,,,,,u
,,,-,,
u, perficio.- Concluir con perfeccin: per
ago.- Perfecccionar juntamente: u simul perficio.- Llevar a la
perfeccin: , perfectum reddo.- Idneo para: ,, ad perficiendum idoneus
Que no puede perfeccionarse: ,, perfectionis expers

PEREZOSO ,`u,
,,; ,,; u,
,; ,,,; ,,; ,,; ,,
(,,; , -tardus,tardior,
tardissimus),u,,; ,,,; ,,;
u,,; ,,; ,,
,,; ,,; ,
, resolutus,piger,ignavus,segnis,
socors.- Ser perezoso: ,
,,,,,, piger sum,pigresco.- Hacerse perezoso:
pigreso,viscosum fieri.- Que
no se puede mover fcilmente: u,, qui non facile moveri po
test.- Menos laborioso: ,
,, piger

PERFECTAMENTE ,,,,,,
, eximie,perfecte
PERFECTO ,,,,,,
,,,,,,,,;,,;

PERFECCIN ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,,,;

605

,, perforatio

,,; ,,,
.; u,,; ,
; ,,; ,,; ,,, perfectus,nulla in re deficiens,vitio carens.Muy perfecto: ,-,
,; ,, admodum perfectus.- Hacer perfecto: u
perfectum reddo.- Ms perfecto:
u,, plusquamperfectus.Medio perfecto: `,, semi
perfectus.-Que hace perfecto
,, perfectum reddens.- Que
puede hacer perfecto: u,,
valens ad reddendum perfectum

PERFORADO ,, perforatus
No perforado: ,, non
perforatus
PERFORAR u perforo
PERFUMADO
,,
aromata
redolens.- Hablando de un lugar:
`,, suave spirans.- Con
ungento: u,,; u
,, unguento madens.- Que es
perfumado: u,, qui recipit suffimenta
PERFUMAR ,u,u,u,,u suffitum facio.Acto de perfumar: ,, unguenti illitio.- A propsito para:
u,, aptus ad suffiendum

PERFIDIA ,,,
perfidia.- Con perfidia: ,
infide
PRFIDO ,u,; ,,
(que mira con engao),,,
perfidios.- Prfido con sus amigos
,, perfidus in decipiendis amicis.- No sincero: ,, non sincerus

PERFUME ,,,;
u,; ,u,,,,
adoramentum,suffimentum.- Apto
para la confeccin de perfumes: u,, aptus ad temperanda
unguenta.- Bote de perfumes: u,

PERFORACIN ,u,, unguetarium.- Mercado,plaza


de perfumes: u,u,
u, unguentorum folium.- Olor de
perfumes: u,, unguetorum
odor.-Que huele a perfume: u
(u,u,u) unguenta redolens.- Que
quema perfumes: u,,
qui
odores incendit.- Que mar perfumes: u,u adoramenta adoleo.- Repuesto de perfumes,tocador:
u,,; u,u, unguentorium repositorium.- Usar perfu
mes: u unguentis me illino
Uso de pomadas y perfumes: ,
,; u,,; u,
, unguentorum usus,illitus.- Vendedor,vendedora de: u,u,;
u,, unguetorum venditor
venditrix.- Vender perfumes: u unguenta vendo.- Que huele a
perfumes:
u,,
redolens
suffimentis.- Vaso de: ,u,
vas in quo conjiciuntur suffimenta>
Astringente para la elaboracin de

perfumes: ,, astrictorium ad elaborationem suffimentorum


PERFUMERA,perteneciente a la u,, unguentarius
PERFUMERO u,,; u,
u,u, unguentarius
PERFUMISTA ,u,; u,u,u,u,,
unguentarius,pigmentarius
PERGAMINO ,,; ,,
; pergamenae membranae
membranae in quibus scribitur.- Para
escribir la ley: u,,
phulacteria
PRGAMO,ciudad de Asia ,u,
urbs Asiae insignis
PERICARDIO ,u, in quo
circa cor est,involucrum cordis
PERICIA ,,; ,,

606

; ,,; ,,
,,,,; u,, peritia.- Con pericia:
, perite

PERITO ,,; ,,,


`,,,; (),,
; ,,; ,,; ,,,; ,,
(), ,,;
,,; ,, peritus,habilis

PERIFOLIO (planta) u,u,


chaerephyllum
PERFRASIS,,, periphra
sis.- Acostumbrado a hablar por
,, solitus loqui per
paraphrasim

PERITONEO
tonaeum

,u,

peri-

PERJUDICADO u,, damno affec


tus

PERMETRO perimeter

PERJUDICAR ,,,,,,,, noceo,damnum infero,laedo.- Ade


ms: insuper damnis afficio.- Con otro dao: damnum damno adjicio.- Salir perjudicado: damnum percipio ex.Ser perjudicado: , laedo

PERINEO ,,u,; ,u, perinaeum


PERIDICO ,, periodicus
PERODO ,u,; ,,
periodus.- (Sint.) ,,;
,, periodus,longitudo mem
brorum in periodis

PERJUDICIAL ,,; ,
,; ,,; ,,
,,; ,,;
,;
,,,,; ,,
,; ,,; ,,
,,; ,,; ,
,,
nocens,noxius,perniciosus,
exitialis,infestus,sons,damnosus.Que hace cosas perjudiciales: ,, exitialia faciens

PERIOSTIO ,,; ,u, circumtegens ossa


PERIPATTICO ,, peri
pateticus
PERIPECIA ,, subita rerum mutatio
PERISCIOS (habitantes de las zonas
polares en cuyo alrededor gira la
sombra) ,, periscii

PERJUDICIALMENTE damnose
PERISTILO u,,u,
; u,u,, locus circumcirca columnis cinctus
, pejero.- Una y otra
vez: u,-, iterum atque iterum pejero

PERJURAR ,,,,;,, monile


tribus gemmis ornatus.- Adornado con: ,,; ,
, gemmis distinctus.- Concha que
contiene perlas: , concha
que uniones continet.- Pendientes
que tienen tres perlas: ,
tres gemmas habens.- Que gusta de
perlas: ,, qui gaudet
gemmis

PERJURIO ,,;-,u,
perjurium
PERJURO ,u,,,; ,u, perjurus
PERLA
unio.-

,u,;
,u,
Aderezo de tres piedras:

PERMANECER ,,-

607

,,,,,,,,
,,,,,,u,u, remaneo,persto,permaneo,commoror.- En su sitio: in loco, in sede maneo.- Juntamente: u una permaneo.Junto al lado: u una a
latere sto.- Permanecer en:
, permaneo in.- Que
permanece constantemente en: ,,, constanter manens apud.- Que puede permanecer:
,, qui manere potest.- Se
debe permanecer: manendum
est.- Permaneciendo constante: stando constanter

permuto.- Antes: ante permuto.- Que se cambia o permuta: ,, qui commutatur

PERMANENCIA ,,
, permansio.- En casa: u
, domi mansio

PERNIL
,,
petaso.De
puerco: ,,; ,,
perna,pes suis

PERNICIOSO ,,
,; ,,; ,
; ,,,
,,; ,,; ,,; ,,; ,
-,,;
u,,;
,,; ,,; ,,; u,,; u,,; ,,; ,
; ,,,; ,
,; ,,; ,,
,,; u,, perniciosus,exitialis.- Muy pernicioso:
u,, admodum exitiosus

PERNIO pequeo ,u, axiculus

PERMANENTE ,,,;
,,; ,, stabilis,permanens

PERNOCTACIN u,u,,
pernoctatio

PERMISIBLE ,, ferendus
PERMISIN u,,
animi in decernendo

PERNOCTAR u,u,
,u,u,
u,u,u,
u,u, pernocto.En el campo: u in agro pernocto.- Fuera de la casa: uu
foris pernocto.- El que pernocta
fuera de la casa: u,, foris pernoctans

facilitas

PERMISO ,,; ,
,, venia,permissio
PERMITIDO

licet
PERMITIR
,,,,
(),,,,,, permitto,indulgeo.- Es permitido: ,,
, licet.- Ser permitido:
,; u fas esse
promittor.- Que debe permitirse:
,- permittendum

PERO ,,, ,,
, sed,autem,vero
PERPENDICULAR
,u,
perpendicularis

linea

PERPENDCULO ,, perpendiculum

PERMUTA
,,,;
,,; ,,
,; ,, permutatio

PERPETUAMENTE
,,
perpetuo.-Durar perpetuamente:
perpetuo duro

PERMUTAR ,,,
,,u,-

PERPETUIDAD ,,; ,,; ,, perpetuitas

608

perro: u,, canum morsus


Mordido de perro: u,u,, a cane morsus.- Diente
de
perro:
uu,,
dens
caninus.-Que tiene forma de perro:u
,, caninam formam habens
Que tiene cabeza de perro: u
,, canino capite praeditus
(especie de mono).- Perro goloso y
ladrn: u,u, canis fur et
abactor.- Ladrn de perros: u,u, canum latro.- Que mata perros: u,,; u,
u, canum interfector.- Que tiene
cara de perro: u,,;
u,u, (voc. u!) qui
canina facie est.- Mover la cola los
perros: caudam moveo.- Nacido
de zorra: u,, canivulpis.- Pelos de perro: u,,
canum pili.- Perros de caza: u,u, canes venatores.- Purificar con el sacrificio de un perro:
u lustro per catulum

PERPETUO ,,; ,,;


,,; ,,
,; u,u,
,u,,;
,u,, perpetuus,indesinens
PERPICAZ u,, lynceus
PERPLEJAMENTE u perplexe
PERPLEJIDAD u,, perplexitas
PERPLEJO
,,,
,,; ,,,
perplexus.- Estar perplejo: , quo me vertam nescio
PERRO ,,; ,u,,;
,u,; ,, canis.Perrito: ,u, parvus canis
Aficionado a los perros: u,
, gaudens canibus.- Ayuntamiento
de perros: u,, canum admissura.- Ayuntar los perros: u canes admitto.-Comida de perros
,, canum cibus.- Como un
perro: u canino rito.- Azuzar
a los perros para cazar: u,u canes ago ad venandum.- Azuzamiento de perros: u,,
canum incitatio.- Azuzar los perros:
u canem irrito.- Conductor de
perros atraillados: u,,
canum ductor.-Correaje de los perros
de caza mayor: , baltea
coriacea
quibus
armantur
canum
adversus feras.- Correr como los perros: u incitato cursu feror.- Carrera de perros: u,
, canum cursus.- Pelear con los
perros: u adversus canes pug
no.- De cara de perro: u,
canino aspectu.- Comido por los
perros: u,, a canibus
devoratus.- Lengua de perro (yerba)
u,
,
u,u,
;
canina lingua.- Perro desvergozado:
,u, canis impudens.- Fajas
de los perros (de caza): ,
, fasciae canum.- Mordedura de

PERRUNO ,, caninus
PERSA ,u, persa.- A manera
de persas: more,sermone per
sarum.- Mujer persa: ,,
mulier e gente persarum.- Perseguidor de los persas: ,u,
persarum insecutor
PERSECUCIN ,,; ,
,; ,,; ,,; ,,; ,
; ,, persecutio
PERSEGUIDO,ser perseguido
sum persecutus
PERSEGUIDOR ,u, persecutor
PERSEGUIR u,,,
,,,,,,,,,,,,,,
,, persequor
insector.- A voces: clamore

609

persequor.- Con furia:


insequor cum impetu.- En justicia:
justicia persequor.- Juntamente: u una persequor.- Lo
que se ha olfateado: ` naribus deprehensum insequor.- Por
delincuencia,dolo,fraude: u convenio.- Que debe ser perseguido: ,, persequendus.- Que persiguen su presa en los
aires: , in sublimi
venantes.- Volando: ,- insequor volando

PERSEO ,, Perseus (hom


bre,pez,astro).- Hija pequea de Per
seo: ,, filiola Persei.Hijo de: ,u, Perseius, ex
Perseo natus

, perseverantia,assiduitas.- Con
perseverancia: , assi
due,continenter

Que tiene una sola persona: ,, unica tantum persona


constans.- Ser semejante a la persona: similis sum personae

PERSPOLIS,ciudad ,-
, Persepolis
PERSEVERANCIA ,,;
,,,,; ,,; ,,,; ,u,;

PERSEVERAR ,,,
,,,,,,,
,,u, persevero,perduro.-Que persevera
en el mismo tenor: ,, in
eodem tenore perseverans.- Que perse
vera por mucho tiempo: ,,
qui diu stat.- Se ha de perseverar:
,- perseverandum est
PRSICO
,,
persis ortus

PERSONIFICAR
, effingo,corpus seu rem corpoream fingo
PERSPECTIVA ,, circumillustratio
PERSPICAZ ,,,
; ,,,,; u,u,;
,,;
u,-,,;
,,; u,, pers
picax,acutum cernens,late perspicuus
Hacer perspicaz: perspicacem
reddo.- Que tiene buena vista: ,, perspicax

persicus,a

PRSIGO ,, persicae nuces


seu juglandes
PERSISTIR ,,,,u, persisto,persto.- Hasta el ltimo alien
to: ,- ad extremam
vitam permaneo in

PERSUADIDO u,,; ,, persuasus,oboediens


PERSUADIR ,,u,,,,,,,,,,,,,u,u suadeo,adduco,persuadeo.- Persuadir con
u una suadeo.- De modo
apto para persuadir: apte ad
persuadendum.- Difcil de: u
, difficilis persuasu.- El que
lo persuade todo: ,, qui
omnia persuadet.- El que persuade cantando: ,u, qui ti-

PERSONA ,u,; ,
,; ,, persona.- Bajo
la misma persona: u sub eadem persona.- De diversa
persona: ,, alius
diversaeque personae.- De una persona
semejante:
,,
eiusdem personae.- Introducir personas hablando: personas
loquentes induco.- Que es de la mis
ma persona: u,-,, qui est eiusdem personae.-

610

biis persuadet.- El que persuade:


,,; ,, suasor
El que sabe atraer y persuadir: u,, qui animos trahit et
flectit.- Hablar bien para persuadir
apte ad persuadendum loquor.- Juntamente: u simul
persuadeo.- Propio para persuadir:
,, habens vim suadendi.- Que persuade a los hombres:
, persuadens viros.- Que
persuade: u,u, suasor.Que puede ser persuadido:
, qui verbis flecti potest.- Recin
persuadido:
,,;
,, recens persuasus.Se ha de persuadir: , suadendum est

na persuasio
PERSUASIVO ,,;
,; ,,,
,,u,uuu
,, persuasorius,alliciens
PERTENECER ,,`, ,
,,,,,
,u pertineo.- Perte
nece a: pertinet ad
PERTENECIENTE a ,u; pertinens ad,spectat
PRTIGA `,,;`,`,u; `,,; ,,
; ,,; ,, pertica

PERSUASIN ,,,
uu,,,; ,,,; ,,;
,, suasio,persuasio.- Coactiva: ,, persuasio quae
fit per vim.- Diosa de la: ,
Suada.- Plena: ,, ple
bilis

PERTINACIA u,, pertinacia


PERTINAZ ,,
,,; ,,,;
,, pertinax,inflexi praeterea turbo

PERTURBACIN
,,
u,,,; ,
,;
u,,;
,,;
,, perturbatio.- De la
mente: ,, dementia

PERTURBARSE con alguna cosa como si


fuese nueva o peregrina:
aliqua re velut peregrina et nova
perturbor
PERVESAMENTE
,
perperam,perverse.- Obrar perversamente: perverse ago

PERTURBADO ,, perturbatus.No perturbado: ,,


non perturbatus

PERVERSIDAD u,,;
,, perversitas.-Obrar con
perversidad e ignorancia: a
imperite et perverse ago.- Odiosa:
,, improbitas odio
sa

PERTURBADOR u,, turbator


PERTURBAR ,-,-,,,,,,
,-,,,
,-,,,
,u,,,
,,,u,u
u,,- perturbo,conturbo,tumultuor,concito,attonitum
reddo.- Perturbado: ,,
mente alienatus.- Que perturba: u
,, qui turbat.- Adems: -

PERVERSIN ,,,,; ,, perversio


PERVERSO
,u,,
,,,; ,,; u,,; u,
,,; ,,,;
u,, sceleratus,pravus,per

611

; ,,; u,,
; ,,; ,,
; u,,; ,,; ,, gravis,perniciosus.- Muy
pesado: ,,,;
,,; ,,
; ,,, supra
modum gravis,pergravis.- Compar.y
superl.: , tardior,tardissimus.- No pesado: ,, non gravis

versus,malus,improbus,iniquus.- De
lenguaje: ,, voce protervus.- Muy perverso: ,,
sceleratissimus.- Que tiene inten
cin perversa: u,, qui
est lupini animi.- Trato malo con
los perversos: ,, cum
pravis prava consuetudo
PERVERTIDO ,,,,,;
u, deflexus,foeminatus,a recta
via aversus,scortator,perversus

PESADUMBRE ,, cruciatus
Aquello que nos causa pesadumbre:
,, cuius nos poenitet

PERVERTIR ,,
,,,
,, depravo,
perverto,vitiosum reddo.- Ser perver
tido: u pervertor

PESAR u, ,,,,,,,, pon


dero,libro,expendo,perpendo.- El acto de pesar: ,,; ,,; ,, pon
deratio.- Capaz de pesar: ,
habens vim ponderandi.- Pesar y
ser pesado: ingravo

PERVIGILIO (vigilia prolongada) u,, pervigilium


PESADAMENTE ,u gravatim
PESADEZ ,,; ,
tarditas,segnities.- Que iguala al
plomo en: ,, plumbi
gravitatem exaequans.- Que se mueve
con pesadez: u,, tarde se movens

PESAR (sentimiento)tener pesar:


poenitet
PESAROSO,estar doleo

PESADILLA ,,,
supressio qua dormientes videntur si
bi suffocari

PESAS y medidas (encargado de) u


,u, publicorum ponderum praefectus

PESADO ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; u,,; ,,
,,; ,, quae fit
in humedis venatio,piscatio,ars
piscandi.- Con caa: ,,
piscatio.- Con red: ,u,;
,, piscatus per sagena.- Con
tridente: ,, pescatus
quae fit tridente

PESCA ,,; u
() ,,,; -

-,u, crudum salsamentum.Salado: ,u, salsamentum


PESCADOR ,u,; ,
,,-,
; uu,,; ,
,u,,; u,,u,; ,,, piscator.- Que pesca en
las lagunas: u,, qui
circa paludes operatur.- Con caa:
,,; u,u,u,, qui calamo pis-

PESCADO ,u, piscis.- Abundante en pescados grandes: ,,


cetis abundans.- En escabeche,salado: ,u, salsamentum.Salado en crudo: `,u,;

612

,,; ,,; ,,,,


qui
aequalis est ponderis.- De mucho
peso: ,,, ponderosus.- De poco peso: ,,
levis.- De un mismo peso: ,
, eiusdem ponderis.- De peso
excesivo: ,, admodum
ponderosus.- Doble peso: ,
u, duplum pondus.- Empujar hacia
abajo el peso: ,-
succutiendo dejicio.- Igual al de un
grano de tigo ,u, pondus
Igualdad de peso: u,, aeqialitas ponderis.- Inclinarse con
el peso: propendeo.- Los brazos del peso: ,, staterae regula.- Mquina para levantar
pesos: ,u, grus,maccina tollendis oneribus.- Para carnes:
,, statera appendendis
carnibus.- Pequeo: ,u,
pondusculum.- Platillo de peso:
,, lanx e jugo suspensa.- Que
es del mismo peso: ,
, qui est eiusdem ponderis.- Tan
tear el peso por la mano:
pondus manu aestimo

catur.- De red: ,,; u,,;


u,,;
,u,; u,, retiarius piscator.- Pescador que lava
las redes: ,u, piscatur
qui retia lavat.- Barca de pescador:
,u,; ,, navis piscatoria
PESCANTE ,u, sedes aurigae
PESCAR
,,,,,,,u
u,u piscor,hamis
capto.- Arte de pescar: u,
; ,, piscatoria ars.Con caa: arundine piscor.Con cebo: inesco.- Con red:
sagena piscor.- Cuerda de
pescar: ,,; ,
, funiculus,funes piscatoris.El que enciende fuego para pescar:
uu,uu,, is qui ignem
accendit ad piscandum.- Que caza o
pesca de noche: uu,, qui
nocte agit.- Que pesca con farol: u
u,uu,, qui lucerna piscatur.- Red de pescar: ,
, retis genus.- Tridente para pes
car: ,, fuscina

PESTAA ,u, palpebra.- Caerse las pestaas: palpebrae


cadere.- Cada de los pelos de las
pestaas ,,; ,,
defluvium pilorum palpebrae.Enfermedad de las pestaas: ,, affectio pilorum oculi

PESEBRE ,,, praesepe.Desde el pesebre: a praesepi


Construir a modo de pesebre, revistiendo las paredes de yeso:
ad praesepis modum fabricor.- Echar
fuera del: e praesepi
ejicio

PESTAEAR nictare.- El
que mira sin pestaear: u,, non nictans.- Sin pestaear: u,u nec
nictando quidem

PSIMO ,, pessimus
PESO ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,u,; ,u
; ,,; ,,;,
; ,,; ,,,;
,,,; ,,
,u, statera,pondus,onus.Aumento de peso o medida: ,
u, auctarium.- Cargar con peso:
ingenti pondere ingruo.- De
igual peso o valor: ,,
; ,,; ,-

PESTE ,u,; ,,;


,,; u,,; u,
; ,u, pernicies,pestis.- Del
pueblo: ,, pestis.- Que
trae la peste: ,, pestem
afferens.- Tener peste: pes
te laborare

613

PESTILENCIA:
morbus

,,

peces: u,, a piscibus


voratus.- El pez mjol: ,u,
; ,, mugil.- Escondite de
los
peces:
,,
piscium
latibulum.- Pez espada: ,,
piscis marinus.- Especie de peces
cartilaginosos: ,u,; ,u, genus piscium cartilaginosum.-Gran pez preparado para salar
, ingens piscis ut
in frusta dissecetur.- Muy voraz:
,u, piscis pagrus.- Pececillos de poco valor: ,
viles pisciculi.- Pequeo: ,
u, pisciculus.- Plaza de vender
el pescado: u,u, forum
piscatorium.- Puerta de los peces:
u piscaria porta.- Que
cra grandes peces: u,,
qui pisces alit.-Que se entretiene criando peces: u,,
qui piscibus alendis delectatur.Que se alimenta de peces: u,, qui pisces comedit.- Todo
pez grande: , ingens cete
Una clase de pez:,u;,
, trichia; ,u, citha
rus.- Vendedor,vendedora de: u,u,; u,, piscium venditor,venditrix

pestilens

PESTILENTE ,,;
,, stercorosus,pestilens
PESTILLO ,u,; ,,
; ,,; ,,u,; ,,; ,
,,u,;,, pes
sulus,sera,vectis,obex.- Echar el
pestillo: u pessulum obdo foribus
PETARDO ,u, malleolus
PETICIN ,,; ,
,; ,u,, precatio,
petitio
PETRIFICADO,de mirada petrificada
,,
lapideum
aspectum
habens
PETRIFICAR u,u in lapidem verto
PETULANCIA ,,; u,
, exsultatio,petulantia.- Con
petulancia: , petulan
ter.- Reprimir la petulancia: u
petulantia compesco

PEZ,resina
,,,
pix.Aceite sacado de la pez: ,
u, ex pice oleum.- Composicin de
pez y cera: ,u, pissocerus.- Dar de pez: ,-
pice ablino.- Parecido a pez:
,,; ,,;,, piceus,picem referens.Pez lquida: ,u, liquida pix.- Mezclada con betn: ,u, pix bitumine mixta.- Pa
recerse a pez: picem refero
Abundate en pez: ,, abun
dans pice.- Que cra pez: ,, picem referens.- Que pare
ce pez: ,, picem referens.- Que tiene forma o semejanza
de pez: ,, picis speciem habens.- Que unta con pez: ,, picem vel pice illinens
Sacar pez por la accin del fuego:

PETULANTE ,,,
,, arrogans,petulans
PEZ ,,; ,,; u,, piscis.- A modo de pez:
u piscium modo.- Abundante en
peces: uu,,; u,
;
u,,
pisculentus.Abundante en grandes peces: u,, magnis piscibus abundans
Alimentarse de peces: u
piscibus victito.- Nombre de peces:
u,u,; ,u,; ,
,; `,`,u,; ,
,; u,u,; ,,:
,,; ,,;
u,; ,; ,; ,; ,- piscium nomina.- Clase de peces con manchas,peces mgiles: ,u, pisces e
genere mugilum.- Devorado por los

614

u urendo elicio picem.Untado con pez: ,,, pice illitus.- Untar con
pez:
,,,
picem circumlino,oblino pice,pico.Untura de pez: ,, picatio.- Pez vuelta a cocer:
, recocta pix

PEZPITA (ave) ,u, motacilla


PEZUA u,u, ungula.- Abierta
,, ungula bifurca.- De partida pezua: ,, ungulam
scissam habens.- Hendidura de la
pezua: u,, fissura ungularum.- Hueco de la pezua del caballo: ,, cavitas ungulae equorum

PEZN de la teta: ,, pepilla


Pezn o rabillo de las frutas y hojas: ,u,; pediculus
fructuum et foliorum
PI la letra mayscula tiene en
las inscripciones el valor numrico
de cinco. Si dentro de ella se
encuen- tra la ,,, maysculas
se quintu
plica el valor respectivo de stas

PICAPEDRERO ,u, quadratarius


PICAR ,,,,
, acri pungo, acri humo
re mordeo
PICARDA u,, vafrities.Picardehuela: ,u, versutia.- Obrar con picarda: u callide ago

PIADOSAMENTE ,,
pie
PIADOSO ,,; ,,
; ,, (); ,,,; u,,
pius

PICAZA ,, pica.- Imitar la


voz de la picaza: pice vocem edo vel imitor

PIAMATER ,, membrana cerebrum ambiens

PICAZN ,,; ,,;


,,; ,,
pruritus,prurigo.- Picazn con mal
olor: ,, pruritus cum foetore
Excitar la picazn: pruritum excito.- Tener picazn:
,,, pruritum excito

PIAR los pollos ,,


pipio
PIARA u,,u
u,u, hara,suum grex
PICA
u,u,u,
hasta.Lanzador de: u,, hastam
jaculans

PICHN ,; ,,u, pullus columbinus

PICADILLO ,u,;
,,; u,u,; ,,; ,u,
carnes minutim concissae,minutal

PICO de ave: `,,;


,u, rostrum avis.- De gallina: ,, rostrum gallinaceum.- De pico ancho: u,
, latum rostrum habens.- Que
tiene largo pico: u,,
rostrum longum habens.- Que tiene pi
co agudo: ,, qui est
acuti oris,sive rostri.- Que tiene
pico azulado: u,, caeruleum rostrum habens.- Que tiene
pico rojo: ,u-

PICADOR de bueyes ,, boves


incitans
PICADURA ,,; ,,
punctura
PICANTE ,, dicax

615

pie: u,, solitus iter fa


cere pedibus.- Adorno de los pies:
,, pedum ornamenta.Agua con que se lavan los pies:
,,u,; ,, aqua qua pedes abluuntur
Ajustado al pie: u, pedi
conveniens.- Al pie de la letra:
` ad verbum.- Andar a cuatro
pies: quaternis pedibus
gradior.- Apoyndose en los pies:
innitendo pedibus.- Atado
por los pies con grillos: ,
u, cumpedibus illigatus.- Vendaje
para los pies sustituyendo al calza
do: ,, id quod gestatur
vice calceorum ad tutandos pedes.Con los pies polvorientos (calzado
roto): u,; u,
,, cuius pedes in pulvere
versantur.- Con pies de marfil: u,,, eburneis pedibus
innitens.- Concavidad del pie:

,, rubrum rostrum habens.Pico verde (ave) ,, sitta


PICOR,tener picor (,) prurio
PICOTAZO,que hiere la tierra a picotazos ,, humi feriens et
tundens
PICOVERDE (ave) ,,; u,u,; ,u,; u,,; ,,u,
picus (ligna tundens) avis culicelega (enemiga de los mosquitos)
PICTRICO ,, ad picturam pertinens
PIE ,,; ,,; ,u,; ,,; ,
; ,, pes.- A pie firme:
u,u una stando.- A pie
,,,
pedestri itinere,suis ipsius
pedibus.- Acostumbrado a marchar a
, vola.- Contrahecho de pies,
de pies deformes (especialmente caballos):
,u,
scaurus.Cualidad de estar dotado de pies:
,, pedibus praeditus.Cuyos pies estn separados en dedos:
u,,, fissuram pedum
in digitos divisam habens.- De speros pies: u,,, asperis
pedibus.- De cuatro pies:
, quadrupes.- De dos pies:
,,;-,,; u,
,, bipedalis.- De elegante for
ma de pies: u,, eleganti
pedum forma.- De grandes pies: ,; u,-,, qui magnis est pedibus.- De pies giles para saltar: ,u, agiles ad
saltandum pedes habens.- De pies
anchos: u,u,u () latos pedes habens.- De pies blancos:
uu,u,u,u,
u (); uu,, qui
albis est pedibus.- De pies delicados:u,u,,,; u,,, molli
bus tenerisque pedibus praeditus.De pies firmes,giles,robustos: -

u,u,u () validis et firmis pedibus.- De pies incansables:


u,,, qui pedes habet indefessos.- De pies ligeros:
,,; u,u,u()
celeres pedes habens.- De pies ms
ligeros que el corcho: ,
subere levioribus pedibus utentes
De pies planos: u,,,
plancus.- De pies robustos: u,,, robustos pedes habens
De pies rubios: uu,,,
cui pedes rubent.- Delante de los
pies: ante pedes.- Pie derecho: `,,; ,u,;
,u,
sublica,arrectarius
asser.- Piececito: ,,
u, pediculus,exiguus pes.- Dolor
de pies: ,, pedum dolor.El acto de estar de pie: ,,
statio,standi actus.- El que est
a pie firme con otro: u,u,
qui simul stat.- El que tiene los
pies sanos: u,,, integer pedibus.- El que,la que est de
pie: ,,; ,, stant
El que tiene hendiduras en los pies:

616

u,u,,, cui sunt


fissurae in pedibus.- Estar de pie:
,,,,,
, sto,exsto.- Extremidad del pie:
,u, pedis extremitas
Faja para envolverse los pies:
,,u,
pedale.Lazo o grillete de los pies: ,
; ,, laqueus pedes innec
tens.- Lebrillo para lavar los pies:
,, lavandis pedibus
pelvis.- Ligar los pies: u
pedes obligo.- Los que carecen de
pies: pedibus carentes.- Mquina de toruta para los pies:
,, instrumentum tortorium.- Martillo del pie: u,,
malleolus pedis.- Mover los pies
con agitacin: pedes agito.Moviendo los pies alternativamente:
pedibus alternatim motis
Movimiento consulsivo de los pies:
,, agitatio pedum tantium.- Multitud de pies: u,
, multitudo pedum.- Parte inferior del pie: ,, pars
pedis inferior.- Parte superior del
pie: ,u, pars pedis superior.- Pequeo: ,u, pes
parvus.- Pies de puercos,callos:
,, trunculi.- Pies delan
teros: , anteriores pedes
Pies torcidos (que tiene..): u,,, qui est distortis pedibus.- Planta del pie: ,u,
,,; ,,; ,
; ,u,; ,,
planta pedis,vola,cubitus.- Poner
bens.- Que tiene pies de avestruz:
uu,,, habens struthocameli pedes.- Que tiene pies de
cabra: ,,; u,
u, () capripes.- Que tiene
pies de madera: uu,,,
ligneos pedes habens.- Que tiene
pies de rosa: `u,, roseos pedes habens.- Que tiene pies
deformes,dbiles: u,,,
qui infirmis,deformibus est pedibus
Que tiene pies firmes y robustos:
u,; u,,
qui validos et firmos habet pedes
Que tiene pies purpreos: u-

617

bajo los pies: suppono.Por su propio pie: ,,, perdestri itineri.Que tiene altos pies: u,u,
u () altos pedes habens.- Que
est de pie: ,, stans.-Que
gasta adornos lujosos en los pies:
u,u,,, luxuriosa ornamenta pedibus circumdans
Que hacen rudo con los pies: ,, qui pede strepitum excitant.-Que padece de los pies: u,u,u () infirmo pede laborans.- Que rodea el pie: u,
pedem circumcingens.- Que tiene
diez mil pies o muchos ms: uu,u,u () decies millenos
permutlos pedes habens.- Que tiene
grandes pies: u,,, cui
magni sunt pedes.- Que tiene hermosos pies: u,,, pulchros
pedes habens.- Que tiene un pie de
madera:
u,,,
ligneum
pedem habens.- Que tiene los pies
membranosos,de pies anchos: u,,, planipes,plancus,plautus.- Que tiene los pies torcidos:
u,,, qui pedes tortos
habet.- Que tiene muchos pies: u,u,u () multipes.- Pie de
la copa o taza: ,u
basis crateris.- Que tiene pie o
columnas de oro: uu,u,u
aureos pedes habens.- Que tiene pie
rojo: ,, rubrum pedem
habens.- Que tiene pies azulados:
u,, caeruleos pedes ha,, purpureos pedes habens.Que tiene pies tiernos: u,
,, molles pdes habens.- Que
tiene un solo pie: ,u,
uno tantum pede constans.- Que va a
pie: ,u,, pedester.- Rudo
de los pies: ,,; ,,
strepitus pedum.- Sin pies: u,,, truncus pedibus.- Sujetar con correas o calzado el juego del pie: u malleolos pedum
calceis munio vel corrigia substringo.- Tener buenos pies: pedibus valeo.- Toalla para limpiar

; ,,; ,,; ,
,,; ,u,;
u,; ,u,
calculus,lapillus.- A manera de piedras:
in morem lapidum.- Abundante en piedrecitas: u,,, calculis abundans.- Piesra aguzada: ,u, lapis desinens in tenuissimam aciem.- Altura de las piedras
,, petrarum summitas.- Apto
para rrojar piedras: ,, aptus ad jaciendos lapides
Arte de trabajar la piedra: ,, ars expoliendi lapides.Piedra spera: ,,; ,
, aspera petra.- Blanca y suave
,u,; u,u, albus
et mollis lapis.- Construdo en piedra: ,, e saxo structus.- Convertir en piedra:u
lapidesco.- Piedra corroda: `,, saxum exessum
Cortado en piedra: u,, in
saxo incisus.- Cortar piedra: ,u,u lapides scindo.- Cubrir con piedras:
lapidus obruo.- Piedra de color de
azafrn: lapis croceo
colore.- Piedra de donde salta el
agua: u petra unde salit
aqua.- Piedra de molino: ,u,
u,u,; ,u, lapis molaris.- De negras piedras: ,
,,; ,,
nigros
calculos habens.- Piedra de Paros:
,u, lugdus (mrmol blanco).De piedra,lapdeo : ,,;
,,; ,,,;
,, lapideus.-Piedra de ri
bera:,,; ,u, cal
culus litoralis.- Piedra de tejedor:
,, lapis.- Piedra de toque:
lapis auri probator.Duro como la piedra: ,,
durus.- El que extrae piedras:
u,, qui lapides extrahit
El que graba en piedra: ,
u, qui lapides scalpit.- El que
pule piedras: ,u, qui
lapides scalpit.-El que tira piedras

los pies: ,,
u, id quo pedes absterguntur.Tocar con los pies: pulso
pedibus.- Trabar los pies:
pedes implico.- Volverse sobre un
pie,saltar: pede me circumvolvo.- Pie mtrico: ,,
pes ex brevi et duabus longis.- Pie
mtrico que tiene tres slabas breves: u,, tribrachys.- Que
consta de pies coreos:
, trochaeis constans.- De seis
pies (medida):,u,;u,
u,u () sex pedes habens.- De
treinta pies de largo: u
,, triginta pedes habens.- De
tres pies: ,u,; ,,
; u,,, tripes,id omne
quod habet tres pedes.- De un pie de
largo: ,, unum pedem longus.-Dos pies y medio:
u, duo pedes cum dimidio.- Lo que
tiene siete pies: u, septem pedes habens.- Medida de seis
pies: u,; u,, mensura sex pedum.- Medir con pies o
pasos: passibus vel pedibus
metior.- Que tiene ocho pies: u,u,u () octo pedes habens
PIEDAD ,,; ,,
,,; ,, pietas.- Actos de piedad: ,
officium pietatis.- Amor mutuo de
padres e hijos: ,, amor,
pietas.- Con piedad: pie.Discurso hecho para excitar la piedad:
,,
oratio
ad
pietatem excitandam.- Excitar la pie
dad en el discurso:
misericordiam loquendo excitare.Muy digno de: ,, valde
miserabilis
PIEDRA
`,u,;
,u,;
,,; ,,; ,u,
,,; ,u,; ,u,
petra.- Piedrecilla: ,u,
,,; ,,,; ,
; ,u,; ,,; ,
,; ,u,; ,

618

destila agua: ,, petra unde


aqua stillat.- Que engendra la piedra: ,, lapidem generans.- Que es de piedra: ,,
lapideus.- Piedra que puede
cogerse con una sola mano: ,,; ,, lapis qui una
manu tolli possit.- Que se adhiere a
las piedras: u,,
saxis adhaerens.- Que se compone
de cinco piedras: ,,
quinque lapidibus constans.- Que
tiene parecido a la piedra: ,, lapidis speciem habens.Que tiene piedras que sobresalen:
,, habens eminentes pe
tras.- Raeduras de piedras: ,
, quo a saxis abrasum est.- Romper piedras o con piedra:
lapidem au lapide frango.- Piedra
sardonia: gemma.- Semejante a la piedra molar: u
, similis lapidi molari.- Tirar
piedras: ,,
lapido.- Tiro de piedra: ,
, lapidus jactus.- Piedra toba,po
rosa: ,u, tophus.- Todo de
piedra:,, totus lapideus
Volver en piedra: in petram
verto

,,u, lapidator
Estructura de piedra: ,,
saxea structura.- Extraer piedra:
u lapides eximo et extraho
Formacin de piedra en la vejiga:
,, calculi generatio in
renibus aut vesica.- Hecho de piedra
toba: ,, poro lapide factus.- Herido con piedras: ,
,, lapidibus percussus
Cierta clase de piedra: ,
(ac.-) lapis quidam.- Labrar las
piedras: ,u,u
lapides excido.- Piedra lisa: ,,,
laevis
petra.Lleno de piedras: ,,;
,, petrosus,petris con
tectus.- Mquina con que se arrojan
piedras: ,,; ,
u, tormentum ad lapides jaciendos
Mezcla para unir las piedras: ,, glutinumquo lapides ferru
minantur.- Molido a piedra de molino
u,,
mola
fractus.Montn de piedras: ,,
acervus lapidum.- Mutacin en piedra
,, in saxum mutatio.Nacido entre piedras: ,,
qui in saxis provenit.- Nombre de
piedra preciosa: ,u,
lapidis nomen.- Padecer el mal de
piedra: ad lapidis naturam
accedo.- Parecido a la piedra: ,, lapideus.- Piedra pequea:
,,; ,u,;
,
parvus
lapidis,calculus.Piedra pmez: ,, pumex.Que se asemeja a la piedra pmez:
,,; ,,
ad pumicem accedens.- Piedra preciosa parecida a la esponja: ,
u, spongites lapis.- Piedra precio
sa:
,,;
,,
u,u,; u,, chelonitis,gemma.- Pulimentar piedras:
u lapides malleo expolio.Que arroja piedras: ,,
jaciens lapides.- Que consta de una
sola piedra: ,, ex uno
lapde constans.- Que deshace la
piedra: ,, liquefaciens
et comminuens lapides.- Piedra que

PIEL ,u,; `,,,;


,,,; ,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,,;
,; ,,; ,u,; ,,; ,,; ,
, pellis.- Blandura de la piel o
corteza: ,, tenuitas
cutis,corticis.- Cubierto de pieles:
,, pellibus indutus.Cubrir con piel: pelle intego.- De blanca piel: u,,
,; ,, albus pelli.Piel de buey,vaca: u,u,
u,u,; ,, bovinum
corium,pellis bubula.- De ciervo:
,, nebris,hinnuli aut cer
vi pellis.- De dura piel o corteza:
,, durum pellem o
corticem habens.- De la que se
despojan los reptiles,los animales:

619

() variam maculosamque pellem


habens.-De puerco: ,
porcinae pellis.- De raposa: ,, vulpina pellis.- De una
sola piel: ,, unica
pelle obtectus.- Delgada: ,,
pellicula.- Endurecimiento de la
piel: ,, duritiescallus.- Erupcin en la piel:
,,,,,
eruptio in cute.- Estar cubierto de
pieles: pellibus amic-

, (indecl.) exubium anguis,


cicadae.- Piel arrugada: ,
pellicula rugosa.- Piel de lobo:
u,u,; u,, lupina pe
llis.- De macho cabro recin
degollado: ,u,; ,,
() hircina pellis.- De perro:
u,, pellis canina.- De piel
blanca: u,, candida
cute praeditus.- De piel dura como
la piedra: ,, lapideum
corium habens.- De piel gruesa:
,, crassipellis.- De piel
manchada y variada: ,
tus sum.- Piel exterior:
-,, summa cuticula,epider
mis.- Hasta la piel: u ad cutem
usque.- Hecho de piel cruda: `u
,, e crudo tergore factus.Hecho de piel de hurn o de marta:
,, e mustela confectus.Hecho de pieles de ovejas: ,
e peillibus ovium confectus.Hecho de siete pieles de buey: ,-,, ex semtem bubulis pellibus factis.- PIel lanuda:
,, lellis lanata.- Mancha roja en la piel: , macula rubens.- Pequea piel: u,,
parva pellis.- Piel de cerdo,piel
crasa: ,, pellis porcina.Pieles de ovejas: `,,
ovium pelles.- Privado de su piel:
,, destitutus sua pelle.- Producto de la venta de pieles
,, quod ex pellium venditione provenit.- Que
consta de muchas pieles: ,
, multis e pellibus constans.Que cose las pieles: u,,
qui pelles consuit.- Que lleva
abrigo de piel: ,u; ,u, qui pelliceam tunicam
gestat.- Quwe lleva piel de macho
cabro: ,, hircinam
pellem gestans.- Que tiene la piel
spera: ,,; ,, asperam pellem habens.- Que
tiene la piel grasienta y brillante:
,, qui pellem habens pinguem et lucidam.- Que
tiene piel blanda: ,,

molli cute praeditus.- Que tiene


piel ligera y fina: ,,
tenuem cutem habens.- Que tiene
una sola piel: ,, simplici cortici tectus.- Quitar la
piel: u cutem detraho.Rodear con pieles: vellere
circumdo.- Piel rota: `,,
rupta cutis.- Tener erupciones en la
piel: scateo.- Vendedor de pie
les: u,u, qui pelles vendit.- Vestido de pieles: ,,
pellica pellis.- Vestido de pieles
speras: ,u, cilicium.Vestido de pieles blancas: ,, albis pellibus indutus.Vestido de pieles: ,,,
,u,; ,,; ,, indumentum ex pellibus.Piel pequea: ,u, pellicula
PILAGO ,u,; ,, pelagus
PIENSO ,,; ,,
pabulum in praesepi appositum.- Cestilla con pienso: ,,
fiscella pabulum continens
PIERI provincia de Macedonia ,
, Pieria.- De Pieria ex
Pieria
PIRIDES (musas) ,, pie
rides
PIERNA ,,; ,,;
,; ,u,; ,,; -

620

,, tibia,crusa,perna.- Apoyado en una sola pierna: ,


, uno tanto crure nixus.- Armadu
ra de la pierna: ,;-
,u, caliga.- Cortar las pier
nas: , crura succido.- De blancas piernas: ,
, cruribus albis praeditus.- De
la pierna: ,, tibialis.De piernas delgadas y dbiles:
,,;
,,
exiles tibias habens.-Hueso exterior
de la pierna ,u, extrior os cruris.- Que cubre las pier
nas: ,, circum crura
positus.- Que tiene cuatro piernas:
,, quatuor crura habens.-Que tiene dbiles piernas: ,, qui crura exilia habet.- Que tiene largas piernas: ,, longa crura habens
Que tiene las piernas enteras: ,, valentes tibias habens.Que tiene muy grandes las piernas:
,,
qui
supra
modum
grandia sunt crura.- Que tiene
piernas de cabra: ,,
u,,, eburneis pedibus innitens

qui est hircinis cruribus.- Que


tiene piernas poco resistentes:
,, qui infirmis cruribus est.- Que tiene piernas gordas:
u,, crassa crura habens
Que tiene piernas iguales:
, aequalia crura habens.- Que
tiene piernas rojas: ,
, rubra crura habens.- Que tiene
lceras en las piernas: ,
, cui crura sunt ulcerosa.Rotura de la pierna: ,,
cruris fractio.- Vestidura oriental para las piernas: ,
tibialia persica
PIES carencia de ,, pedum
carentia.- De grandes pies: u
u,u (); u,, extensos pedes habens.- De nueve pies:
u, novem pedes.-Que tie
ne largos pies: u,u,u
(),u,,, longos pe
des habens.- Que tienex pies de bron
ce: u,,, aeris pes.Que tiene pies de marfil: -

PLDORA (medicina) ,u
,,u, pilula,catapotium

PFANO ,u, parva fistula

PILLAJE ,,; (nom. y


ac.plural) praeda.- Infestar con el
pillaje: praedatione in
festo.- Que se dedica al pillaje:
,, spoliator

PIGMEO ,,,; u,
, pumilio,pigmaeus
PIGNORACIN u,-,
pignoratio

PILN ,,; ,u,; ,,; ,u,; ,


,u,, pila,aquarium

PIGNORAR u; pignora
capio,oppignero
PIHUELA,lazo para trabar los pies
,, pedicula

PILOS,ciudad de la Elide en Peloponeso ,u, Pylus.- De Pilos:


,, pylius

PIJAMA cubicularis ves


tis

PILOTO nutico ,;
,,,u,; u
,,; ,u, (de galera) gubernator,rei nauticae peritus,
gubernaculum tenens.- Asiento del pi
loto: ,,; ,,
pars navis in qua sedet gubernator

PILA,mortero,almirez para majar,triturar ,u, pila.- Bao,lebrillo,pila: u,, labrum.-Montn


,u, pila,strues
PILASTRA u,, columella

621

,,;
,,;
,, praeginguis

PIMIENTA ,, piper.- Acutica: ,, aquaticum pi


per.- Tener sabor de pimienta: piperis saborem refero

PINILLO (rbol) uu,u, cha


maepithys
PINO ,,; ,u,; u,
u,; ,u, pinus,picea.Abundante en pinos: u,,;
u,,; u,,
arboribis piceis abundans.- De pino:
, ,,;
, ; u,, piceus,pineus
Lo que es de pino: ,, pineus.- Que dobla los pinos: u
,u, qui pinos inflectit

PIMPOLLO ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,u,; ,u,;
,,; ,u,;
u,, stirps,ramusculus,surculus.- Intil que sale al pie del
rbol: ,u, stolo.- Cortar pimpollos: surculos ampu
to
PINCULO ,, pinaculum

PINTAS,con pintas ,, macu


losus.- Notado con varias pintas:
,,
variis
maculis
notatus

PINAR ,, pinetum
PINCEL ,u,; ,
penicillus

PINTADO ,-,,;
,, varius,pictus.- Alrededor y con variedad:
, circumpictus et variegatus.Bien pintado: ,, bene coloratus.- Con manchas encarnadas:
u,, rubeis pictus ma
culis.- Con variedad: ,
vaire pictus.- Con varios colores
,u,
,; ,, vario colore
pictus.- Mal pintado: ,,
male coloratus

PINCHAR pungo
PINCHAZO ,, punctura
PINCHO,ortiga ,, urtica.Lleno de pinchos ,,
multis aculeis asper,pungens
PINDO,desde el Pindo e Pindo
PINGE ,,,; ,,; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
, (),,,;,
,;
,,;
,,;
,, pinguis.- Muy pinge:
,,,,, illino,coloro,pingo,co
lore imbuo.- A lo vivo:
,, effigo,depingo,formam exprimo.- Con
diversos colores: maculo.Hbil en: ,, pingendi
peritus.- Muros: muros
depingo.- Pintado poco ha: ,
,; ,, nuper pictus
Pintar sobre: superpingo

PINTAR ,,,,,-,
,u, pictor animalium.- De cosas
torpes,asquerosas: `u,,
sordidarum rerum pictor.- Tabla de
pintor: u,u, tabula pictoris
Taller de: ,u, officina
pictoris
PINTURA,,; ,
; ,u, tabula,tabella.Retrato: ,, expressum
simulacrum.- Buena pintura: ,, bona scriptio.- Pintura,
color para pintar: ,,;
,u, pigmentum

PINTOR
,,;
,
pictor,pictores.- De animales:

622

PIRAMIDAL u,,
datus

PINZA ,, volsella.- Para


arrancar el pelo ,u,
vusella.- De cirujano: ,, spe
cillum

PIRMIDE u,, pyramis.- De


Egipto: u niloticae pyramides

PIA u,,; ,u,;


,u,; ,,; ,, pinea,strobilus.- Pia y
pin: ,,;,u,
,u, pinea nux et eius nucleus.- Parecido a la pia:
,, pineae nucis.- Que produce pias: ,, pineas
producens

PIRATA ,,: ,
,; ,u,; , prata,piratae.- El principal entre
los: ,u, princeps piratarum.- Morada de: ,u,
sedes piratarum.- Perteneciente a
los piratas: ,, peiraticus,praedatorius

PIN ,,; ,,
nux pinea.- Alimentarse,comer pias,piones: ,,, pineas edo.-Que co
me pias,piones: ,,
qui pineas comedit.- Que produce piones: ,, pineas ferens.- Que se alimenta de pias o pi
ones: pineas vorantes

PIRATEAR u,u,u,u depraedor


PIRATERA u,u,,;
,, praedatio,spoliatio.- Ejer
cer la piratera: piraticam exerceo.- Infestar con piratera
,,, vasto
PIREO,puerto de Atenas ,
Piraeeus

PIOJERA ,, pedicularis
morbus

PIRITA u pyrites

PIOJO
,,;
,,;
,, pediculus.- Lleno de
piojos: ,u,, pediculis scatens.-Que produce piojos:
,, pediculos producens.- Apto para engendrar piojos:
,, ad pediculos generandos aptus.- Arte de buscar piojos
,, ars pediculos quaerendi.- Bullir en piojos: ,
- pediculis scateo.- Despiojar:
pediculos venari (cazar piojos)

PIRFORO
fert

qui

ignem

PIRRO u,, Pyrrhus


PISADO
,,,;
,,, calcatus,calcibus pulsatus.- A la vez: ,, simul calcatus.- No pisado
,, non conculcatus.- Muy
,,,
multum
calcatus.- Por huellas desconocidas:
,, ab errantibus cal-

PIPO (ave marina) ,u, pipus


PIRA u,u,,; u,,
pira,rogus
catus
pisoteador

u,,

PIROMANCIA u,, ex igne


divinatio
PIRRIQUIO,pie mtrico u
pyrrichius.- Ritmo en que domina el
pie pirriquio: ,, dodulationis genus ad citharam

PIOJOSO ,,; ,u,, pediculis scatens

PISADOR,

pyrami-

calcitro

,,

PISAR ,,,

623

,,,,
conculco,calco,tero,calcibus peto.- Pisar con: u conculco.- El que suele pisar: ,, qui calcitrari solet

quem Apollo interemit


PITNICO u,, pythonicus
PITONISA u ; u,,
pythia sacerdos

PISAVERDE
u,
(,u,,) homines vo
luptuarii qui nihil nisi de nutrienda coma,gestandis annulis,unguibus
expoliendis cogitant.- , ele
gantiores homines
PISCATORIO
piscatorius

PITUITOSO
,-,u,:
,,; ,,;
,, pituitosus
PIZCA,ni una pizca nec
tantillum quidem

u,u,,

PLACENTERO u,,;u
, jucundus

PISCINA u,, piscina

PLACER `,,; `,,;


u,,; , ,,;
,, voluptas,deliciae,oblectamentum.- Placeres: ,,
,, deliciae.- A placer:
u libenter.- Darse a placeres y prodigalidades: luxurior.- Enervar con los placeres:
frango deliciis.- Entregarse a
los placeres: indulgeo
volup
tatibus.- Entregarse con demasa a
los placeres: supra modum
deliciis indulgeo.- Gozar de placeres: u deliciis utor.- Inclinado a los placeres: u,,
pronus in delicias.- Que se entre
ga a los placeres como los lidios:
u,, qui lydorum more deliciis indulget

PISIDIA ,, Pisidia
PISO de una casa ,,
; contignatio.- Casa de dos pisos:
,, domus duplici tecto
instructa.- Que tiene muchos pisos:
u,,,
multas
contignationes habens.- Que tiene
tres pisos: ,,
,, tres contignationes habens
PISOTEAR , calcitro,pedibus proculco.- Que suele
pisotear: ,, qui calcitrari solet
PISTA,camino seguido ,,,
, vestigium.- Seguir la pista:
vestigium persequor.- Accin
de seguir la pista ,, ves-

PLCIDAMENTE , quiete,
placide

PITADA,dar una pitada explodo


e theatro

PLCIDO ,,;-,,;
,,; ,,
; ,,; ,,; u
,u,, gratus,placidus
Plcida: ,, placida

PTICO u,,; ,, pythius,pythicus


PITIRROJO (pjaro) u,u,

PLAGA ,, plaga

, ignaria

PLAGIARIO ,, plagiarius (lit.: el que roba los esclavos


ajenos)

PITO ,u, parva fistula


PITN,dragn o serpiente que mat
Apolo
,,
Pytho,serpens

PLAGIO

624

u,u,

crimen

plaggi (lit.: que compra o vende


como esclavo a una persona libre)

PLANCHA ,, lamina.- Cubierto


de largas planchas de bronce: ,, in longum aere obtectus

PLAN ,u, ratio tractandae


rei.- De vida: ,, institutum vitae
PLANA ,, pagina.,u, paginula
PLANIFICAR ordino

PLANETA ,u, planeta.-Curso


de los planetas: ,u, decur
sus

Pequea

cercada alrededor de las plantas: u


,u, terra circa plantas vel
stirpes
effosa.Viciarse
las
plantas: u luxurio.- De dos
plantas o pisos (ver tambin PISO):
,, duplex tectum habens
Planta de una casa: ,,
contignatio.- Intermedio de un edifi
cio: ,, contignatio

PLANO ,,; ,,,; ,, planus.- De


una
obra
trazado
ligeramente:
,, aedificii forma levi
ter delimenta
PLANTA ,,; u,,;
uu,u,; ,u,; u,, planta.- Odorfera:
,, stoechas.- Nacida de
semilla:
,,
planta
nata e semine.- Flexible:`,
planta flexibilis.- De pequeas
races:
,u,,
cuius
brevis radices sunt.- Rastrera:
u,, sparsa humi foliis
habens.- Abundancia excesiva de
plantas: ,, segetum luxuries.- Abundante en plantas: u,, plantis abundans.- Cava
do alrededor de las plantas: u,,; u,, circa
plantas effusus.- Echar nudos las
plantas: in geniculum nodor.- Enfermedad de las plantas que
se llenan de gusanos: ,
vermiculatio.- Entender en plantas
uu circa plantas operor.- Espacio entre dos hileras de plantas
o rboles: ,u, spatium
inter plantarum ordines.- Que cuida
de las plantas: u,, plan
tarum curam gerens.- Que planta:
u,, plantam serens.- Que
produce plantas dbiles: ,, tenuia germina ferens
Que produce plantas: u,,
plantas producens.- Relativo a las
plantas: u,, ad plantas
pertinens.- Relativo al cuidado de
las
plantas:
uu,,
ad
plantarum curam spectans.- Tierra

PLANTACIN u,,; u,,


u,,; u,,
plantatio,consitio,id quod plantatum
est.- Apto para la la plantacin: u
,u,, aptus ad plan
tationem
PLANTADO ,, satus.- No
plantado: u,, non consitus.- Poco ha plantado: u,
nuper plantatus.- Plantado con:
u,, una plantatus.- Plan
tado de: u,, consitus.En tierra: ,, in solo
defossus.- Junto a: u,,
juxta consitus
PLANTAR ,u,,u
,u,u,,
planto.- Accin de plantar: uu,,; u,, plantatio,
consitio.- Plantar antes. u
prius planto.- Apto para plantar: u
u,, aptus ad plantationem
Plantar con: u, u,uu una planto.-Junto a: u
juxta consero.- Que planta o siembra
u,uu,,
consitor.Recientemente plantado: u,,
nuper consitus.- Tiempo de plantar: u,, plantationis tempus
PLANTARSE debe plantarse uu
conserendum est.- Que puede plantar-

625

se o sembrarse: uu,u,, qui plantari potest

PLATA u,u, argentum.- Masa


de plata: ,, massa argenti.Adornado con aderezos de plata:
u,u () argenteis
phateris ornatus.- Cincelada:
u argentum celatum.- Cubrir
con plata: u argento obduco
Espuma de plata (litargirio): u u, spuma argenti.Falsa:
uu,u,
spurium
argentum.- Hecho de: u,,
ex argento ductilis.- Abundante
en plata: u,u, argento
abundans.- Que contiene plata: u,, unde effoditur argentum
Parecido a la plata: u,,
haberns formam argenti.- Mezclado
con plata: u,, argen-

PLANTEL uu,u,u,u, plantarium


PLAIDERA ,,; ,-u,;
,,,,
quae
inferias
mortuis ferunt
PLAIDERAMENTE flebiliter
PLAIDERO ,,; ,,
praeficus,flebilis
PLAIDO u,u,,,
u,, plangor.- ,,
planctus
PLAIR u, pectus
ferio,plango
to mixto.- Con pies de plata: u
,, candidos pedes habens.Pequea suma de plata: u,u
parva argenti summa.- Sacar plata
cavando: u argentum effodio.Exigir dinero: u argentum
flagito.- Mezcla de plata y plomo:
u,u, mixtio argenti et
plumbi.- Mina de plata: u,u
argentifodina.- Que tiene mucha
plata: uu,, multum argenti habens.- Todo de plata: u,u,, totus argenteus.- Trocar por plata: u
argento muto

argento abduco
PLATERA u,, argentaria
PLATERO u,u, argentarius
PLATO ,u,; ,u,
u,,; u,,; u,u,; u,,; ,
u,;
,u,;
,,;
,u,; ,,; ,,; ,,; ,
u,; ,u,; ,,
,,; ,; ,u,u, catinus,ferculum,discus,lanx,patina,patella,paropsis,vas in quo prandium fertur.Grande: ,-,u, lanx
pergrandis.- Pequeo: ,u,;
,u,
parva
lanx.- Platos finos: ,, lau
titiae.- Que se sirve en la mesa:
,, ferculum quoo opponitur ad coenandum

PLTANO
,u,
platanus.Abundante en: ,, platanis abundans.- Lugar plantado de:
,, platanetum
PLATEA (ciudad) ,, Plataeae.- Perteneciente a Platea: ,, plataeensis
PLATEADO ,,,;
u,,; u,,; u,u,u,,
argenteus,inargentatus

PLATN (filsofo) ,, Plato.- Musa platnica: ,,


platonica musa

PLATEAR u,u,u-

PLAUSIBLE u,,;

626

,, laudabilis,plausibilis

lens plebeiis

PLAYA ,, littoreus.- De
la playa: ,u;
,, littoreus

PLEBEYO ,,; ,,
; ,,; ,,;
,, plebeius.- Hombre plebe
yo: ,u, homo abjectus
(que lleva arnero,criba en las fies
tas de Dyonisos)

PLAZA `,,; ,,; ,,u, platea,forum


Ancha: ,, platea alta.- De
la bolsa: ,u, locus
ubi negotiationes exercentur.- El
que anda alrededor de la plaza,charlatn: ,,, qui circum forum versatur.- Militar,plaza
fuerte: ,u, sedes belli
Para venta de granos: ,u
forum frumentarium

PLEBISCITO ,,;
,; ,,;
, plebiscitum,rogatio
PLECTRO ,,; ,
,u, plectrum.- Pulsar con el
plectro: ,, pectine seu
radio pulso
PLEGABLE u,, plicatilis

PLAZO u,, dies legitimus.Fijar plazo: diem praefinitum figo.- Que deja pasar el pla
zo: ,, qui praestitutum diem excedit

PLEGADO u,, plicatus.- De


muchos modos: u,, multi
pliciter plicatus.- Tres veces:
,, triplice volumine sinua
tus

PLEAMAR ,; u,,
maris aestuantis accessus

PLEGAMIENTO u,, plicatura

PLEBE ; ,,; ,, plebs.- Toda la plebe:


,, universa plebs.- Amante
de la plebe: ,, populi
amans.- Concitar,conmover a la plebe
plebem concito.- Que mira
por la plebe: ,, consugar o doblar: uu,, qui
habet vim complicandi

PLEGAR ,,u complico.- A la vez: u una impli


co.- Accin de plegar: u,
complicatio.- Alrededor: u circumamplector.- Que puede ple
positio litis.- Decidir un pleito:
dijudico.- Defender pleitos: litem defendo.- Dirimir pleitos: u dirimo liteas.Fianza para la tasacin de un pleito
,, deposita in litis
aestimationem pecunia.- Perder el
pleito: causam amitto.Poner pleito a alguno:
litem alicui dico.- Precio,tasacin del pleito: ,,
pretium,aestimatio litis.- Que desha
ce pleitos: u,, qui lites dirimit.- Que est en pleito:
,, de quo lis est.- Que no
puede prescribir: lis
quae prescribi non potest.- Tasa
dor de pleitos: ,,,
aestimator litium.- Terminar un

PLEGARSE a la voluntad de alguien


u obsequor
PLEITEAR , judicio contendo.- Bajo fianza:
sponsione certo
PLEITISTA ,,,; ,, rixosus,contentiosus
PLEITO ,,; ,,;
-,; ,,, lis,con
tentio.- Ajeno a pleitos:
, alienus a litibus.- Anulado:
,u, lis inducta.- Arreglo de pleitos: u,, com-

627

pleito: litem dirimo.- Valorado: ,, lis aestimata

PLOMADA ,, perpendiculum
PLOMO ,u,u,
,u, plumbum.- De plomo:
(u),,;
,u,
plumbeus.- Masa de plomo: ,
, pila plumbea.- Espuma de:
,, plumbi spuma.- Que
trabaja en: u,, qui ex
plumbo opera conficit.- Que parece
de
plomo:
,,
qui
plumbeus videtur.- Fundir plomo:
plumbum fundo.- De color
de: ,,; ,
,,; ,, ad plumbi
colorerm o naturam accedens.- Obra
de plomo: ,, plumbeum
opus.- Soldadura de: ,,
ferruminatio

PLENILUNIO ,; ,
; ,-,,; ,, plenilunium
PLENIPOTENCIARIO ,,
legatus cum potestate summa missus
PLENITUD ,,; ,,
; ,, plenitudo
PLENO ,, plenus
PLEONASMO ,, pleonasmus
(superfluidad de palabras)
PLTORA ,, pletura
PLETRICO ,, abundans,
plenus

PLUMA ,,; ,,
; u,u, penna.- Blanda,pe
lusa: ,u, penna mollis,lanu
go.-Cubierta de plumas: ,
pennarum tegmen.- Cubierto de plu
mas: ,, plumis instructus
De diferentes o variadas plumas:
,, varias pennas ha
bens.- De las las: ,, pennae.- De pluma verde: ,
, qui viridi coma est.- Echar
plumas: ,-u plumesco.Erizar las plumas: pennas
hispidare.- Mudanza anual de plumas:
,, pennarum annua mutatio.- Produccin de plumas:
, pennarum productio.- Que tiene
muchas plumas: ,, multas pennas habens.- Que tiene pocas
plumas: ,, paucas habens pennas.- Que tiene todo el
cuerpo cubierto de plumas:
, cuius totum corpus pennis ob-

PLEURA u,, pleura


PLEURITIS u , pleuritis,morbus laterum
PLEYADES (constelacin) ,
,, vergiliae,Pleias
PLIEGUE ,,; ,,
u,u,; ,,; u
,; ,u,; ,,
plica,plexus.- Con grandes pliegues,
dobleces: u,, profundos
flexus habens.- Del vestido: ,,; ,, plica,rugae
vestium.- Que forma pliegues: ,, sinuatus.- Formacin de
pliegues:
,,
pliegues
sinuatio.- Que tiene cuatro plegaduras: u,, quatuor plica
turas habens.- Que tiene muchos,
pliegues:
,,
multas
plicas habens
PLINTO ,u, pars quaedam capitis columnae
tectum est.- Sin plumas: ,
implumis

nmero plural: u plurali numero

PLUMN ,, plumula

PLUSQUAMPRFECTO u,,
plusquam perfectus

PLURAL u,, pluralis.- En

628

, paupertas,egestas,inopia.- Afec
tar aires de pobreza:
(slo presente) paupertatem simulo.Desnudo a causa de la pobreza: u
,, prae paupertate nudus.- El
que pasa la vida desnudo por la
pobreza: u,, qui nudus
degit.- Pasar una vida en la:
inopem vitam ago.- Reducir a la
pobreza: ad paucitatem
redigo

PLUTO u,, Pluto


POBRE ,,u,,
;
,,;
,,;
,,,; u,,;
u,,,,; u,,,; ,
u,, (que lleva el mismo su alcuza de aceite), ,
,; ,,; ,u,
; ,,,; ,u;
,u,,; ,,; ,u,; ,,;
,,; ,,; ,,
,, (,-),
,,
egenus,miser,divitiis
carens,inops,pauper.- Amante de los
pobres: ,, amans pauperum.- Bolsa,zurrn de pobre: u,, perae genus.- Como los
pobres: more pauperum.Dinero que se daba a los pobres
(despus de Pericles) para pagar su
localidad en el teatro: ,,
aerarium atheniensium.- Enteramen
te pobre: ,,,
omnino inops.- Estar pobre:
, pauper sum.- Hacer
pobre: pauperem facio.- Muy
pobre: ,, pauperri
mus.- Necesitado de recuros en
dinero o vveres: ,,
pauper,egens.-Ostentar riqueza siendo pobre: ,- divitias ostento in paupertate.- Pobrecito: ,,; ,
pauperculus.- Privado de recursos
para vivir: ,, indigens
Que aparenta opulencia: ,
pauper qui opulentiam simulat,jactabundus.- Que tiene mesa pobre: ,, qui tenuem mensam
habet.- Ser pobre: ,
pauper sum.- Vivir pobremente: tenuiter vivere

POCERO ,,,,u, puteorum fossor


POCILGA ,,; u,u
; u,,; ,u,
; u,,; ,u,
suum volutabra,porcinarium
POCIN
potio

,,;

,,

POCO ,u,,u
,u paululum,parum.A poco: ,,
sensim,paulatim.- Cun poco
; , quotuscumque,quotuslibet.- Dema
siado poco: ,, minimus.Poco ha: ,,,
nuper.-Ms o menos:
prope modum.- Muy poco: ,
; ,,, paucissimus.- Uno de pocos,acompaado de
unos pocos: ,, unus ex
paucis,paucis comitatus.-Muy poquito
,, perparum,
quantulumcumque.-Poco a poco:
paululum, paulisper,
sensim.- Poco ha: ,,
,,,,,
nuper.- Poco menos: , paulo minus.- Por muy
poco: ' propemodum.- Por
poco: pene,prope.- Un poquito: paululum.- Muy poco:
, parum,minime.- Po
co (adj.): ,,; ,
; ,,; ,,; ,, paucus.-Poquito,muy poco

POBREZA ,,,,,,,,,,,,,,,,; ,
,;,,; ,,;
,,; ,,;

629

tatio.-De los retoos: ,


pampinatio

en nmero:u,, pauxillus,
pauculus.- Tener en poco: u
,u contemno,parvi facio

PODADERA u,,u,
falx putatoria

PODA ,,; ,
,u,,; ,
putatio,purgamentum,foliorum ampu;-u,u,; ,,;
,,; ,, podator,putatorius

PODADOR u,u,; u,
absoluto: ,,
, summa potestas.-Poder,autoridad
,,; u,,;
-,,; ,,; ,
,
potestas,potentia.- Poder comn: u,, commune dominium.- De gran poder: ,
,, cuius magna est potestas.Poder de hacer: ,, factio
Poder de unos pocos: ,,
paucorum potentia.-Poder divino:
,, dei potestas.-Dotado
de igual poder: , pari
potestate praeditus.- En poder del
mismo: u apud ipsum.- Igual
poder: ,, aequalis poten
tia.- Mucho poder: uu,,
multa potestas.- Que puede grandes
cosas: ,, qui magna
potest.- Que todo lo pone bajo su
poder: ,u, omnia cogens
sub suam dictionem.- Poder supremo,
sumo: ,, summa potestas

PODAR u,,
,,, frondes am
puto,securi dolo et complano,arbores
puto,ramulos,puto.- A golpe de hacha
securi dolo et complano.Los ramos ms tiernos: ,-
ramulos teniores puto.- Los renuevos
de las vides: pampino.Los renuevos: germina
frango
PODER ,,,,
,,,, possum.- Afectar poder,drselas de poderoso: tyrannidem affecto.Disminuir el poder: potentiam imminuo.- Ejercer por s mismo
el poder supremo: ipse summae rerum praesum.- Exceder en poder
u potentia praesto.Poder lo mismo: uu aequipo
lleo.- No poder absolutamente: u prorsus nequeo.- No poder
menos que: (siguiendo infi.
o part.) non possum quin.- Obtener
el poder en compaa de unos pocos:
cum paucis dominatum obtineo.- Tener igual poder: uu idem vel tantum possum.- Tener
poder: ` (),` valeo.- Cuando
se pueda: , cum liceat.- En
cuanto yo pueda: ( )
quantum potero.- Mientras se puede:
, dum licet,dum
liceat.- No puede ser: '
imposibile est.- No puede:
nequit.-Puede ser: ,
fieri potest.- Se puede: ,
, inest,licet,est locus
Cuando se pueda: absolute,
cum liceat.- Segn se puede: , pro viribus.- Poder

PODERO ,, imperium
PODEROSAMENTE u potenter
PODEROSO ,,; u,,
; u,,; u,,; ,,; u,,; u,,,; u,
,; ,,; ,,
; ,u,; ,,
,; ,, potens,validus
robustus.- Muy poderoso: ,
,; ,,; ,,
praestantissimus.- Por sus rentas
,, potens censu.- Ser
poderoso: u potens sum
PODREDUMBRE ,,; ,
,;
,,;
u,,;
,,; ,,
; ,,; ,, putre

630

PODRIR ,,,,,
,, in tabem resolvo,
putrefacio,tabefacio

do,caries,tabes.- Por humedad: ,, putredo e nimio humore


PEDREGOSO ,-, saxosus,habens lapidosum solum

PODRIRSE ,,,,,,,,,
, putresco,tabesco,
putrefacio,ccontabefacio.Antes:
ante putresco.- Como
carne: carnium more putresco.- Empezar a: u putresco.Interiormente: subputrefacio

PODRIDAMENTE putride
PODRIDO ,,; ,,
; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,,; ,,
; ,,; ,, tabi
dus,putris,putridus.- Medio podrido:
`,,; `,,
u,, semi-putris.- Muy
podrido: ,, valde putris.- Sujeto a podrirse: ,,
putridine obnoxius,putrefactus

POEMA ,,; ,,;


,u, poma,carmen.- Burlesco o mordaz: ,u, irrisorium
o mordax poma.- Corto: ,u
versiculus.- Escritor de poemas:
tas advinos cubiertos de heces: u
,,
faecibus
oppleti
daemones.- Repentista: ,,
recens pota.- Trgico: ,
, tragoedus

,, qui carmina scribit.Pequeo: ,,u,


idylium,parvum poema.- Que cantaban
los invitados en la mesa: ,u
convivale carmen
POESA ,, posis.-Lgubre
,u, carmen lugubre.- Sagra
da: `,u, carmen sacrum.- Aman
te de la poesa: ,, amans
carminis.- Composicin potica: ,, carmen.- Compuesta de ver
sos ajenos: ,, poema va
riis
versibus
consutum.Estar
dedicado a la poesa, a las bellas
letras: honestis studiis
dedicatus sum

POETASTRO,extrao a las musas u


,, a musis alienus
POTICA
carmina

,,

ars

faciendi

POTICO ,,,, poticus


POETISA,la que canta himnos
,; ,, hymnorum cantatrix,potria

POETA ,u,; ,
;
,,;
,,;
,,; ,,;
,,; ,u, (qui car
mina dicit) poeta,versificator,quae
versatur circa carmina.- De versos
hericos: ,, scriptor heroici carminis.- Decir,cantar como
los poetas: ,- dico,
cano more potarum.- Lrico: ,,; ,,; ,
,; ,,; u,
,; u,, pota lyricus,musarum famulus.- Nocturno: u
,, nocturnus vates.- Poe

POLAINA ,, ocrea
POLEA u,u,; ,,
,, trochlea.- A manera de
polea: in modum trochlea
POLMICO ,,
studiosus

certaminum

POLEMISTA ,,;
, certaminum studiosus
POLICA,que protege la ciudad (rector de una ciudad) u,,
curam habens tuendae urbis.- Cargo

631

de polica urbana
urbis tuendae curae

PLIPO ,,; u,u,,; u,u, polypus.Los brazos del: ,, bracchia polypi.- Pequeo plipo: u
,u, parvus polypus.- Perteneciente al plipo: u,, ad
polypum pertinens.- Que ha de
ponerse en la clase de los plipos:
u,, ad polyporum genus referendus

u,,

POLCROMO ,u,
, diversicolor
POLIFEMO (cclope)
Polyphemus

,u,

u,,

multitudo

POLGAMO
,,
nuptiarum vir

multarum

POLIGAMIA
nuptiarum

POLIPODIO (yerba) u,u,


polypodium

POLGLOTO ,, multarum
linguarum doctus

POLPOTE (repeticin de una palabra


en varios casos) ,,
multos habens casus

POLGONO
,-,,
multis angulis constans

POLSNDETON u conjunctionum multiplicatio

POLILLA `,-,; ,
; ,,; ,, tinea.Consumido por la polilla:
, a tineis consumptus.- Cortado
por la polilla: ,, a ti
neis caesus.- Polilla de la madera:
,, vermis ligna corrodens

POLITESTA ,, qui multos


deos esse statuit
POLTICA ,, regendae civi
tatis scientia.- Divergencias polticas entre dos partidos:
, concertatio civilis.- Luchar
los ciudadanos entre s por cuestiones polticas: obtec-

POLIMNIA (musa) ,u,


, Polymnia,Polyhymnia
tare inter se cives.- Seguir una
poltica opuesta a la de otro:
in
regenda
civitate
adversor

Alimentar pollos: pullos


alo.- Criar pollos: pullos procreo.- De gallina: ,
u, pullus gallinaceus.- Donde se
cran los pollos: ,u,
locus ubi pulli nutriuntur.- El
arte de sacar o salir los pollos:
,, pullorum exclusio.Pollito: ,,,u
pullus rtenellus.- Sacar pollos:
,
excludo
pullos.Salir el pollo del huevo: ,
, excisio,exclusio ovorum.- Sin
plumas: ,; ,u
implumis pullus

POLTICO ,, politicus.Inepto para los negocios pblicos,po


lticos: ,, minime civilis,ineptus ad rebus publicis
POLLA ,, gallinula
POLLERA ,,; ,u, aviarium
POLLINO ,u,; ,u,
asellus

POLO ,u, polus

POLLO u,,; ,,,; ,; ,,


,; ,,; u,,,;
,,, pulli,pullus.-

POLUCIN ,, pollutio
PLUX u,, Pollux

632

pompam.- Conducir con pompa: pompam duco.- El que dirige el


triunfo,la pompa, la procesin: ,,; u,, qui pompam ducit.- Lo que pertenece a la
pompa: ,, ad pompam perti
nens.- Solemne pompa: u,
, panegyrica pompa

POLVAREDA
,-u,,
pulvis excitatus
POLVO ,,,; ,,;
,,; ,,; ,
u,; ,,; ,,
,u, pulvis.- Acto de levantar polvo: ,, pulveris
excitatio.- Cubierto totalmente de
polvo: ,, omnino pulve
re aspersus.- De polvo: ,
pulvereus.- Cubrir con polvo:
pulverem injicio.- Levantar
polvo: , pulverem ex
cito.- Llenar de polvo:, pulvere impleo.- Polvo molido:
,u, pulvis motus.- Opera
rio que anda con los pies en el
polvo: u,, aegrestis
operarius cui pedes in pulvere
versantur.- Que se revuelca en el
polvo (gladiador en el )
,,
qui
volutatur
in
pulvere.- Quitar el polvo: cinerem dejicio.- Reducir a
polvo: ,u conrado

POMPEYN,edificio en Atenas para


guardar los ornamentos de las grandes fiestas religiosas: ,u

locus
quidam
Athenis
ad
servandum apparatum fesrtivitatum
sacrarum
POMPOSAMENTE u pompose
POMPOSIDAD,hablar con ,
u amplificare,inflate dico
POMPOSO,que usa lenguaje pomposo
,u,;
,,,
grandiloquus.- Hablar con lenguaje
pomposo y solemne: alta et
magnifica loquor
PONDERACIN ,,; ,, ponderatio,grandiloquentia

POLVORIENTO ,,; ,,,; ,,;


,, pulverulentus

PONDERAR ,,, pondero.- Exageradamente: ,,


tragice exaggero

POMADA ,,; ,u,


unguentum.- Especie de pomada o
ungento: ,u, unguenti genus
Apto para la confeccin de: u,, aptus ad temperanda unguenta.- so de pomadas o pwerfumes: ,,; u,, illitus
unguentorum.- Dar pomada: u unguentis illino.- Darse pomada: u unguentis me illino

PONDERATIVO ,, grandi
loquus
PONER ,,, ()
pono.- A la vista: pono
ante oculos.- Accin de poner sobre:
,,
impositio.Adems:
appono.- Alrededor: -

POMPA ,,,; ,
, pompa.- Con pompa: ad
circumpono.- Debe ponerse: ponendum est.- Delante:
, propono.- En frente:
oppono.- Encima:
,,
collocare
supra.- Juntamente alrededor: u una circumpono.- Junto a:
,,

juxta

pono.- Poner sobre: ,


, super impono.- Ser
puesto: ponor
PONERSE entre otros: interpono
PONTIFICADO ,, summum
sacerdotium

633

,; ,,; ,,
,-,,; ,,
,,,,;
,, popularis,plebicola,ver
sans in populo

PONTIFICAL ,, pontifi
calis.- Libros pontificales ,, libri pontificales
PONTFICE ,,; u,,; u,, pontifex,summus pontifex

POPULARIDAD ,, populari
tas.- Adquirida por intrigas,ddivas
y medios viles: ,, aurae
popularis largitionibus captatio

PONMTIFICIO ,, pontificius

POPULARMENTE
,
populariter.- Popularmente, como en
la vida comn suele obrar el pueblo:
populariter ut in communi
vita fieri solet

PONTO,que es del Ponto ,,


ponticus.- Ponto Euxino:
, Pontus Euxinus
POPA ,, puppis.- Cuya popa
est
levantada:
u,,
cuius puppis erecta est.- De hermosa
popa:
u,,;
-,,
pulchram puppim habens.- El que se
sienta en la popa: u,u, qui
sedet in puppi.- Extremidad de la
popa o de la proa: ,
locus unde proreta prospectat.- La
parte ms alta de la: ,u,
summa pars puppis.- Perteneciente
a la popa: u,, ad puppim
pertinens.- Por la popa:
,u a puppi.- Una parte
de la popa: ,, pars
puppis

POPULOSO u,,; ,
, abundans turba.- Ser populoso:
u,u hominum turba
abundo
POQUEDAD ,, paucitas
POR
,, (acus.); (gen)
procedencia,origen; (gen.) pro
(gen.) a,ab,ex.- , (gen)
a,ab,ex.- Por lo cual:,,
quamobrem.- Por lo dems:
caeterum.- Por fin: tandem.- Por medio,por causa:` per
propter.- Porque ` quod,quia.-
(gen.) pro (en composicin denota
antelacin de tiempo o preferencia)

POPULACHO ,u, turba popularis.- Apoyarse en el poder del popu


lacho: a turba populari regor.- Conmocin del populacho:
,, popularis turbae concitatio.- El que excita al populacho
,, qui popularem turbam
concitat.- El que injuria al populacho: ,, qui populari
turbae conviciatur.- Que excita
conmociones del populacho:
, qui popularem turbam concitat
Regirse por el populacho:
a populari turba regor.- Reunir
al populacho: cogo turbam
Tener aficin desmedida al populacho
turbae popularis insano
studio teneor

PORCINO ,,,;
,,; ,, porcinus
PORCIN ,,; ,,
; ,,; ,,; ,,; ,,; ,u,
portio.- Cudruple: ,,
quadrupla portio.- Triple:
, tripla portio.- Igual porcin:
,, aequalis portio.- Media porcin: ,, dimi
dia portio.-Que lleva igual porcin
,,;,, aequam
portionem referens.- Tomar igual por
cin o parte: aequam portio
nem capio

POPULAR ,,,; ,
,u,; ,,;

PORFA

634

,,;

,,

contentio.- A porfa:
certatim

PORFIADAMENTE , -

, contentiose,certatim

PORRA ,, virga capitata

PORFIADO ,, contentiosus

PORTADOR u,,;
, deportator,portator

PORFIAR ,,,,,u acerrime contendo,nitor.- Adems: insuper contendo.- Con furor: cum furore adversus contendo.- Ms:
insuper contendo.- Reidamente: vehementer contendo
PORNGRAFO ,u,
meretricibus scribit

qui

PORTAESTANDARTE
signifer

,,

PORTAL de una casa ,u,u,u,u,; u


,, vestibulum.- LO que est
en el portal: u,, quae
sunt in vestibulo

de

PORTARSE , ago cum


Portarse malamente:
admodum indecenter me gero

PORO ,u, meatus.-De estrechos


poros: ,,,
angustos meatus habens.- Obstruir
los poros: ,- obstruo
meatus.- Que tiene muchos poros: u
,, frequentes meatus habens

PORTTIL,que no es porttil u,,


difficilis
portatu.Portable: ,, portabilis
PORTAVOZ misin de un ,,
missio internuntii

POROSIDAD
,u,
fungositas,laxitas spongiosa

PORTAZGO ,,u,
portorium.- Cobrador del: ,, portorii exactor.- Cobrar
portazgo: portorium exigo.Exigir portazgo: portorium exigo

POROSO ,,; u,
fungosus
PORQUE `,, 'u, ,
`, ( `) quod,quia,
quoniam,enim,quare.- Por qu?
,' (),, cur?

PORTE ,,; ,,
,u,; ,,u,
; ,u, onus quod portatur,
naulum.- Lo que se lleva: ,,, id omne quod gestatur.Paga,precio del porte: ,u
,u,u, pretium ges
tationis

PORQUERA `u,,; `u,


,; `,,; ,
; ,,,; ,,
,, sordes,spurcitia,situs,
purgamentum
PORQUERIZO ,, subulcus

PORTEADOR,mozo de cuerda: ,
u, bajulus,sarcinarius

PORQUERO ,u,; u,
u,; u,,; u,u,,,,,u, subulcus.- Perteneciente a
los porqueros: u,, ad subulcos pertinens

PORTEAR , porto,affero
PORTENTO ,,; ,
-,,; ,, portentum
PORTENTOSAMENTE portentose

635

nitris cellula.- Hacer de u


januam custodio

PORTENTOSO ,,;
,; ,,, porten
tosus- Escribir cosas portentosas e
increbles: monstrosa et
incredibilia scribo

PRTICO ,,; ,
u,; ,,; ,,
,,u,; ,
,; ,, porticus.- De Atenas: ,, poecile

PORTERA ,u, janitrix


PORTERO ,,; ,u,
u,,; ,,; u
,u,, janitor.- Portero y
portera: u,,,; uu,
uu,u,,, janitor,janitrix.- Casilla del portero (portera): u,u,u, jacibe a todos en la posada: ,
, omnes hospitio excipiens.- Tener una posada: diversorium habeo

POSADA ,,; ,u,


; ,,,
,-,-,-
u,; ,, diversorium
caupona,coenacularia domus.- Que re
possessus.- Que todo lo posee: ,, () omnia possidens
POSESIN ,,; ,,
; ,,; ,,
,u,; ,,;
,,; ,,; , ,
,; ,, possessio.- Po
sesin abundante: u,,
affluens possessio.- Ansioso de te
ner posesiones,avaro: ,
, cupidus possessionum.-El que
est al frente de posesiones y biene
,,
praeses
bonurum
et
possessionum.- Posesin corta,peque
a: ,,,u
possessuncula.- De muchas cosas:
u,,
multarum
rerum
possessio.- Dueo de muchas posesiones: u,,; u
, multarum possessionum dominus
En donde hay grandes posesiones: ,, ubi multa possidentur
Que tiene grandes posesiones: u,, amplas possessiones habens.- Rico en campo: ,,
dives agri.- Posesin total:
,,; ,, universa
possessio

POSADERA ,, quae hospitio excipit


POSADERO ,,;
,,; ,,;
,, caupo.- Oficio de posadero:
u,,
cauponium
munus
POSADERAS u,, id quod
est sub clunibus,clunes.- Flaco de
posaderas: , qui exilibus sunt clanibus
POSEEDOR ,,; ,
,; ,, compos,possessor.- De caballos: ,,
possessor equorum.- Quien por
sorteo posse lo que le ha correspon
dido: ,, qui sorte sibi
atributum est tenet
POSEER ,,,,,,,
,,,
possideo.- El que posee mucho: u
,, () multa possidens.Juntamente: u simul
possideo.- Lo que ha tocado en
sorteo: u sorte datum possideo.- Poseer por sorte:
sorte possideo.- Posedo por derecho
propio: ,, propio jure

POSESIVO

,, possessivus

POSIBLE ,,; u,,;


,,; ,, possibilis.- )Es posible?: ,
itane?.- Absolutamente posible:
u,,
qui
prorsus
effici

636

potest.- Cuanto es posible: ' pro viribus

POSTERGADO (ser) u sum vel


fio posterior

POSICIN ,, positio> Recta


,, rectus habitus> Moral
de una persona: ,, sta
tus rerum in quo quis versatur

POSTERIDAD ,,; ,
,u, posteritas
POSTERIOR `,,,;
,,; ,,; ,, posterior,posticus> Ser
posterior: u, posterior sum o fio

POSMERIDIANO ,, postmeridianus
POSO,horrura ,, situs>Posos: ,,;
-,,; ,; ,, sessio in aqua medicata,
faex

POSTERIORIDAD ,, poste
riores partes
POSTIGO `,,; ,
; uu,u, posticum

POSTA ,, veredarius
POSTE ,, postis

POSTILLA ,,,;
,u,,; ,
,; ,,; u,,
; ,,; u,,
pustula> Postillas de la cara:
,,; ,,; u
,, ulcurae oris,pustulae

POSTEMA ,,; ,,
vomica>Que padece postemas: u
u, qui phymatis laborat> Salir un
postema: u tumor praeter
naturam innascitur> Sin postemas:
u, non infestatus pus
tulis
POSTRACIN ,,,
postratio

POSTREMO ,,; ,,
; ,,; ,,;
u,,;
,,
postremus

POSTRADO ,, cernuus> En
tierra: ,,,
humi postratus

POSTRERO,ser el
sum posterior

POSTRAR u,- pros


terno

postrero

POSTURA ,,;
, positura,licitatio

POSTRARSE,que se postra en el suelo:


u,, humi cubans

POTABLE ,,,,;
,,, potabilis

POSTRE ,,; ,
,; ,,; ,,; ,-,
id quod post coenam affertur,secundae mensae> Gnero de postre: `
, genus bellarii> Comer los
postres o dulces: comedo
bellaria> Servir los postres:
secundam mensam appono> Postres
de
dulces:
,,,;
,; ,,
,, tragema,bellaria

POTAJE ,,; ,,
puls ex leguminibus> De acelgas y
lentejas: u,, edulium e
beta et lente mixtis> De lentejas:
,, pulmentum e lentibus> Especie de potaje: u,, genus
esculenti ex herba
POTENCIA ,,; ,
,; u,,; ,,
potentia

637

lus> Profundo a manera de pozo:


,, in modum putei profundus
Que mueve la cuerda para sacar agua
del pozo: ,, qui
funem versat in haurienda aqua>
Sacar agua del pozo: loreo fune
haurio> Secar un pozo: subsicco> Torno o gra del pozo: , puteorum tympana

POTENTADO ,, dives
POTENTE `,, potens,robus
tus> Potentsimo: ,, potentissimus
POTESTAD ,, ,,;
,, potestas> Suma potestad: u summa potestas>
Libre pitestad: u,,
libera potestas>El que est bajo la
potestad de alguno: ,, qui
est in manu vel potestate alterius
POTSIMO (principalsimo)
, potissimus

PRCTICA u,,,,
,,; ,u, effectio,
exercitatio,consuetudo
PRACTICAR ago> Difcil de
practicar: u,, difficilis ad peragendum

POTRO `u,u,; ,,; ,,,u,; ,


u, parvus equus,mannus> Carnosidad
que sale en su frente: ,
caruncula in equini pulli nascens
Potro,tormento (puesto en el): ,, vinctus numellis (con
las piernas sujetas en un mquina de
madera)

PRCTICO ,,; ,
, peritus,tractabilis> Ser prcti
co: peritus sum
PRADERA ,,; ,
-,u, pratum> De amplias pra
deras: ,, () qui
lata prata habet

POZO `u,,; ,,
, puteus> Acto de abrir pozo
,, puteorum effossio> De
pozo:
,,,;
,, putealis> Que saca
agua del pozo (nombre dado al
estico Cleanthe): ,u,
puteorum haustor> Hacer pozos: u,u puteum fodio> Mqui
na para sacar agua de los pozos: ,,; ,u, instrumentum quo aqua e puteis hauritur>
Pozo pequeo: ,u, puteo bona prata habens> Que vive en
prados,en pastos: ,,, in
pascuis degens> Se mejante a prado:
,,
prato
similis>
Verde del prado: ,, prati
veriditas

PRADO ,,; ,,;


,,; ,,;
,-,u,; ,,;
,,; ,,; ,u,; ,,,;
,, humida et herbosa loca,pra
tum,saltus> Cosa del prado: ,,; ,;
, pratensis> Del prado: ex prato> Para pastos: ,
pascua> Quwe tiene buenos prados:
,, (); ,,
PRECAVER praecaveo> Que
puede
precaver:
,,
habens vim praecavendi> Se debe
precaver: ,,;
cavendum est
PRECAVERSE ,u,
,,u,,,-,,,,, caveo,ca
veo me

PRECAUCIN u,,;
,,,, cautio> Con
precaucin: , caute> Precaucin oratoria (fig.):
,, praecautio oratoria

PRECAVIDO,ser.. caveo

638

es del mismo precio: ,,


qui est eiudem pretii

PRECEDENCIA u,, progressio

PRECIOSO,estimable ,,;
,,, pretiosus> De
alto precio: ,,u
u,,; ,,
,, pretiosus> Costoso: u,,; u,
,; ,, pretiosus> Muy
precioso:
,,
admodum
pretiosus

PRECEDENTE quae ante sun o


fuerunt> Sentar precedentes:
praedico
PRECEDER ,,,
,, praecedo
Que precede: u,, qui
praecedit> Que tiene la propiedad de
preceder: ,, vim habens
praecedendi

PRECIPICIO`,u,; ,
; ,,; ,, praecipicium> Parecido al (lleno de
hondonadas,abismos..): ,
similis barathrum> Por donde se
arrojabana a los condenados:
u, barathrum> Que tiene altos
precipicios: ,
,; u,, qui alta,profunda praecipia habet> Que tiene
muchos precipicios: ,,
multa praecipicia habens

PRECEPTIVO ,,, praeceptorius


PRECEPTO ,u,; u
,,,; ,,; ,,; u,,; ,,; ,,; ,, praeceptum>
El que prescribe preceptos:
,, qui praecepta describit>
Escuchar los preceptos,obedecer: u ausculto

PRECIPITACIN ,u,;
,,; ,,;
,; ,, quidquid su
bito efficitur,temeritas,festinatio
Precipitacin en el hablar:
, praecipitantia in loquendo>
Accin de precipitar: ,,
; ,, praecipitatio

PRECEPTOR ,,,;
u,, praeceptor
PRECES ,,; ,,,,; u,,;
,,; ,, preces> Hacer
preces: u una praecor

PRECIPITADAMENTE ,,
praecipitanter

PRECIO ,u,; ,,
,,; ,,;
, pretium> Al contado: u
,, aestimatio rei in pecu
nia numerata> Aumentar el precio:
,u,u,u
pretium
augeo>De
alto
precio:
,, magni pre
tii> De igual precio:,,;
,, aequale pretium> De mayor
precio:,,
majoris
pretii> En muchsimo precio: u plurimi> En mucho precio,
,estimacin: permagni pre
tii> Igual de precio: ,
,,
aeque
pretiosus>Poner
precio: u aere aestimo> Que

PRECIPITADO ,,; ,
,; ,,; ,,,; ,,,, pronus,praeceps,inconsul
tus,qui citatu impetu fertur> Algo
precipitado:,, aliquan
tum praeceps> De nimo:u,u
u; u,, praeceps animi
Desde una roca: ,, e
saxo praecipitatus> En el hablar:
,,u,,
celer ad loquendum> En obrar: ,, nimis praeceps in agen-

639

,,u praedico
vaticinor,praenuntio> Arte de:
u
,
praenuntiandi
ars> Capaz de predecir: ,
,, habens vim praedicendi.- El que predice: ,
,; ,, praenuntius>
Que predice el porvenir por el vuelo
de las aves: ,, futurum avium observatione praedicere>
Se ha de predecir antes:
praedicendum est> Predecir supersticiosamente: auguror

do> Obra precipitada: ,u,


opus tumultuarium> Que cae de cabeza
,, praceps> Ser preci
pitado en el hablar: , praeceps sum in loquendo.Ser precipitado: praceps
sum.- Que toma decisiones rpdas,
precipitadas: u,, praeceps
PRECIPITAR `,`,,
,-u,,,,,,,,,
u praecipito,devolvo praecipitem,praecipitem deorsum ago> De un
peasco: de saxo praecipito> En el barathrum: in
barathrum conjicio> Precipiado,pronto a precipitar: ,,
praeceps,in praecipicium pronus

PREDESTINACIN ,, praedestinatio
PREDESTINAR praedestino
PREDICADO,atributo (gram.fil.) ,,; ,, praedicatum

PRECIPITARSE ruo,prosilio> De
cabeza: u in caput praeceps
desilio> El que se precipita:
,,,,; ,, praceps> Precipitndose:
se praecipitans> Sobre:
incido

PREDICADOR ,, praedicator
PREDICAR ,,u praedico
PREDICCIN ,,;
,u,,
,,; ,, prae
dictio,praenuntiatio> Que contiene
predicciones: ,, continens praedictiones

PRECISADO ,, coactus
PRECISAR , adigo
PRECISO
praecisus

,u,,

PREDICHO ,, ante dictus

PRECOZ ,,,,
;,,; ,, prae
cox> Enteramente precoz: ,
, omnino intempestivus> Ser precoz: fructus precoces
reddo

PREDISPUESTO,estar predispuesto desfavorable,contrariamente: sum contrarius animo affectus


PREDOMINANTE ,, superans

PRECURSOR ,u,,
praecursor

PREDOMINIO,alzars con el.. primas partes erigo

PREDADOR ,; ,,
praedator

PREEXISTENCIA ,,, praeexistentia

PREDECIR ,,
,,,
,,,-

PREEXISTIR praexisto
PREFACIO ,,; ,u,

640

,, praefectura> Dignidad de
prefectura: ,, praefecturae dignitas

praefat
PREFECTO ,u,; ,u
;
,;
,u,;
,, praefectus> Colega del
prefecto: u,u, collega praefecti> Con otro: u,
, qui una est praefectus> De una
regin o barrio: `u,u, prae
fectus regionis o vici

PREFERENCIA
,,
ipsa
actio pluris aestimandi> Desear la
preferencia:

primatum
amo> Por el mrito: ,,
delectus,praelatio> Sealar con preferencia: praefero

PREFECTURA ,u,PREFERIBLE ,, praefe


rendus

u, praeco sacer> Pregonero que


llama la atencin con la trompeta:
,, praeco qui tuba
silentium indicit

PREEFERIDO ,,; ,, pluris aestimatus

PREGUNTA ,,,,
; ,,,,;
,, interrogatio> Mutua: u,, mutua quaesitio

PREFERIR ,,u,u,,,
,,,,- praefero,antepono> Se de
be preferir: praeferendum est

PREGUNTAR ,,u
,,,,
,,,u
,,,
,,,,,u interrogo,sciscitor
percontor,quaero> De nuevo:
, denuo interrogo> De
paso: obiter inquiro> Deseo de preguntar: u,,
studium scicitandi> El que pregunta:
u,,; u,, is qui
scicitatur> En secreto:
clam interrogo> Gustar de preguntar:
u cupidus sum sciscitandi>
Juntamente: u una interrogo
Mutuamente: u mutuo quaero>
Que gusta de preguntar: u
,; u,,; u,
, qui amat sciscitari> Una y
otra vez: iterum atque
iterum interrogo

PREFIJAR praestituo
PREFINIR praefinio
PREGN u,u,; u,u
,, praeconium> Edicto por
pregn: u,u,
edictum per praeconem> Hacer saber por pregn: per prae
conem indico> Llamar por pregn: per praeconem voco> Publi
car por pregn: ,- prae
conis voce edicere
PREGONAR u,
per praeconem ago,praedico>
Vender por pregn: per
praeconem vendo
PREGONERO u,,u,;
u, ,u, praeco> De voz muy
fuerte: ,, stentor> Falso: uu,u, falsus praeco
Paga del pregonero: u,,;
u,,u,; ,
, merces ob praeconium> Pertene
ciente al: ,, ad praeconem pertinens> Sagrado: u,

PREJUICIO ,,; ,, praejudicium


PREJUZGAR praejudico
PRELUDIO (),,; ,,; ,, praeludium

641

,,; ,,; ,u,


praemium> Amante de los: ,, ambiens coronarum> De la
victoria: ,u, victoriae
praemium> De un certamen: ,,,,u,
certaminis praemium> El que da premios: ,u, praemiorum
largitor> Privar del premio debido:
debito praemio privo>
Que se da al ltimo en una carrera:
,,,u,
praemium quod ultimo dator> Terceros
premios: ,, tertia praemia

PREMATURAMENTE praemature
PREMATURO ,,,,,; ,u
,, praematurus> Nacimiento
praematuro: ,u, foetus
immaturo partu editus
PREMEDITACIN
praemeditatio

,,

PREMEDITAR ,,, praemeditor


PREMIADO ,,,
praemium ferens> En el combate,
certamen: ,, qui praemium ex certamine reportat
PREMIAR praemio dono aliquem
PREMIO ,,; ,u,;
,u,; ,u,; ,,; ,,; ,,,,u
,u pignori pono,
oppignero> Dado en prenda: ,
,; ,, subjectus
pro pignore,oppigneratum> Poner en
prenda: pignus do> Que da
o recibe en prenda: ,u, qui
deponit aliquid> Recibir en pren
da: u,,u,
,u
pignora
capio>
Tomar prenda adems: u
insuper pignus capio> Tomar,dar en
prenda: u,u oppignero
PRENDER ,, illaqueo,deprehendo,irretio
PRENSA
(proelum quoddam)
,u,;
,, praelum
PRENSADO ,,
tus

PRENDA ,,; u,,


; `,u,; ,,
,,; u,,,
u,; ,,; ,,
; ,u,; u,,;
,,; ,, (pignora) pignus> Dar en prenda: ,,
,,
nuper
pressus>
Prensar ms: insuper premo
PRENSIBLE ,, captu facilis
PREADA(ver VIENTRE) ,;
,;,u; ,
;u,u; ,; ,u; u,; ,;
,,, praegnans,gravida,foeta> Estar preada:
sub utero gesto> Que padece
antojos de preada: ,
praegnans fastidiosa
PREEZ ,,; u,u,,
gravitas,conceptio,utero
gestatio

u,,
,,;

PREOCUPACIN ,,;
,, (fig.ret.praemunitio)
praeocupatio> Agitado con muchas
preocupaciones: u,u
,, multis curis anxius> Que
causa una preocupacin: ,,
qui in animo est> Que hace olvidar las preocupaciones: ,

proelo domi-

PRENSAR
,-,
deprimopremo.Lo
que
se
ha
prensado:
,,
qui
expressum est> Recin prensado:

642

,,,u,,,,,u,u,
,u,,u,,
paro,struo,instruo,
praeparo,apparo> Algo ara lo que se
intenta hacer: u praeparo ad ea quae tento efficere> Antes: u,,
u,u
ante
praeparo> Apto para preparar: u,, habens vim praeparan
di> Con o adems: u,
u,uu,u
simul,una apparo> Difcil de preparar: ,, difficilis appa
ratu> Fcil de: ,,, facilis apparatu> Preparar ms: u insuper
apparo> Preparado o equipado de la
misma manera: u,, eodem
apparatu utens> No preparado:
u,, imparatus

curas oblivione tegens> Que tiene


agudas preocupaciones: u,
,; u,, graves curas
habens
PREOCUPAR ; ,
,,-
praeocupo
PREPARACIN ,u,;
,; ,,; ,
; u,,,;
,,,; u,,u,u,,; ,, praeparatio> Por medio de la dieta: ,, praeparatio per diae
tam
PREPARADO ,,; ,
,,,;
u,,
praeparatus> No preparado:
u,, imparatus> Prepara
do a: u,, compositus
ad
PREPARADOR
tor

PREPARARSE apparor> Pre


pararse a: accingo me

u,, apara-

PREPARATIVO u,,;
,u,; ,,; u,
,; ,,; u,
,; u,, apparatus> Ayudar
en hacer los preparativos: u
u adjuvo in parando

PREPARAR `,,,
,,,,,
u,u,-,
,u,,-,u,,,,,u,u,u,,u,,-,u,,,,PREPOTENTE ,, praepotens

PREPONDERAR praepondero
; ,,; ,u,; ,
,; ,u, (slo nom.acus.
sing,pl.) praeda> Amante de la presa
,, amans praedae> La
mejor y parte principal de la presa:
,u, aeximia praedae pars>
Participar de la presa: partem praedae capio> Que
coge mucha presa:u,,;
,, multam praedam capiens
Robo: ,, praeda

PREPUCIO u,,,;
,,, praeputium> Estar desprovisto de prepucio: a
praeputio orbari> Sin prepucio: ,,, a praeputio orbatus
PRERROGATIVA ,,
, praerogativa

PRESAGIAR
praesagio

PRESA ,,;u,,
,,,;
,,;
,,; ,,,

PRESAGIO u,,; ,

643

u, praesagium> De buen presagio:


,, auspicatus> De mal
presagio: ,, inominatus

PRESENTARSE u,, adsum,prodeo,adeo> No presentarse en el da sealado: non sisto me dicta die> No presentarse: absisto

PRESBITADO ,u, presbyterium,seniorum ordo,Ecclesiae senatus

PRESENTE ,,,
ante pedes existens,praesens; qui
est in conspectu> Que tiene algo a
la vista,presente: ,,
ante conspectu aliquid habens> Lo
que est a la vista,lo presente:
u,, quae sunt ante oculos>
Lo presente,el ahora: ,u,
(,,) praesens> Lo presente:
,, quod adest> La presen
te: praesens> Al presente:
; u in praesentia
El que est presente: u;
, () adstans>
Est presente: , inest,
adest> Estar presente adems: insuper adsum> Estar presente
junto con otros: u simul
adsto> Estar presente: ,
,,,-
,-,-,,,,,u,u,-,u,,,u (con parti
cipio de presente o de pretrito
equivale a "sum" o al auxiliar espa
ol "estar": u estbamos paseando) adsum,praesum

PRESBTERO ,u, presbyter


PRESCIENCIA ,,
, praescientia
PRESCINDIR ,, praescindo
PRESCRIBIR praecribo> Un
rito: dogma introduco> El
que prescribe leyes: ,,
qui leges scribit
PRESCRIPCIN ,,;
u,, praesciptio> Prescripcin
de las leyes (facultad de darlas):
,, legum praesciptio
PRESENCIA u,, praesentia>
A presencia de,en presencia:
,-,;,,,,,'
(gen.) in conspectu,coramA
Digno de ser quitado de la vista,de
la presencia: ,, e cons
pectu tollendus
PRESENTALLA,exvoto
,,
donum quod deo consecratur

PRESENTIMIENTO
praesentio

PRESENTAR
,,,
,,,
exhibere,repraesento,affero,sisto,
objicio> El que se presdenta el da
sealado: ,, qui die
adest praestituto> En medio: in medium affero> Ms:
insuper exhibeo> Ofreciendo: insuper offero> Que se presenta a la vista: u,, in constu cadens
PRESIDENTA ,,;
,, ductrix,praeses

,,

PRESENTIR ,,
praesentio
PRESIDENCIA ,,,
actus praesidendi> De juegos,sacrificios: ,,;-,
, praefectura ludorum,sacrorum

u,; u,,; ,
u,; ,,,;
,, praeses

PRESIDENTE `,,; u

644

; ,u, praestigiator

PRESIDIR ,,-,
,,-,,,,,,,,
, praeeo,praeesum
Juegos,competiciones,sacrificios,espectculos: praefectus sa
crorum sum

PRESTIGIO
,,;
auctoritas,praestigiae
PRESTO celeriter

,,

PRESUMIDO ,,;
,; ,u, jactabundus,confidens animo

PRESIN ,u,; ,,
,,,; ,
, expressio,pressio,pressura

PRESUMIR superbio
PRESUMIRSE praesumo

PRESO ,u, captivus> Tener


preso y enredado: captum et
irretitum habeo

PRESUNCIN ,,;
, praesumptio,conficentia

PRESTADO dar.. do mutuo> Tomar,


pedir prestado: u foenus
peto

PRESUNTUOSO u,,; ,,; ,, vana


jactans,praefidens,fidens

PRESTAMISTA ,, creditor

PRESUPONER ,- praesuppono> Ser presupuesto: praesuppono

PRSTAMO ,u,; ,
u, mutuum> Mutuo: ,,
donum mutuum

PRETAL ,, antilena

PRESTAR ,,,,, commo


do,mutuam pecuniam do;ultra foenero>
A su vez,contraprestar:
vicissim commodo> Anticipadamente:
ante foenero> Con medida:
certa mensura mutuum do>
Con usura: , foenero
Prestar dinero en sociedad: u
una foenero> Recibir prestado:
commodato accipio> Tomar
prestado: ,, mutuo sumo> El que tom presta
do: ,, qui utendum rogavit> El que dio prestado: ,
,, qui utendum dedit

PRETENDER ,,
,,,
praetendo,contra peto,ambio,affecto> A la vez: u simul affecto> Con empeo: nitor> Un cargo:
honorem peto
PRETERICIN u,, praeteritio
PRETRITO imperfecto
imperfectum tempus
PRETEXTA u,, praetexta
PRETEXTAR,alegar ,,,,,
,,,,, praetexto
officio,causor,causificor> Una causa
especiosa: speciosam causam praetexto

PRESTEZA ,, celeritas> Con:


,u, celerrime,festinanter
PRESTIDIGITACIN u,uu,, praestigium,praestigiatio

PRETEXTO ,,,
,,,,;
u,,,;

PRESTIDIGITADOR u,,; u,u,, ,

645

PRETURA,ser colega en la pretura u


praeturae sum collega

u,; ,, praetextus> Que


sirve de pretexto: ,,
occasionalis> Sin pretexto:
sine ulla praetextu

PREVALECER u,,,,,,,,,
supra modum valeo,praevaleo

PRETORIO ,,
,u, praetorium
PREVARICACIN
, ,
,; u,, praevaricatio

PREVISOR ,,; ,u,


; ,, vir qui res futuras
praevidet,provisor

PREVARICAR praevaricor
PREVISTO ,,
,, praevisus> Del modo
previsto: opinato

PREVEER , praevi
deo> Se ha de preveer:
prospiciendum est

PRAMO ,u, Priamus> Hijo o


nieto de Pramo ,u, Priamides

PREVENCIN u,,;
,, praestructio,praejudicium
Con prevencin: ,uu
ex praeparato> Cuidadosa:
,,
praecastigatio>
Desfarorable:
,,
damnatio ex praesumpta opinione> Tener prevencin contra alguna cosa:
male in aliquid affectus sum

PRIAPISMO u,u,
penis erectio

frequens

PRAPO (dios de los huertos)


u,; ,; ,, Priapus
PRIMO ,,; ,, consobrinus,consobrina,patruelis

PREVENIDO,estar prevenido sum contrarius animo affectus

PRIMACA
,u,
primatus>
Desear la primaca: primatum amo

PREVENIR ,-,,,
,,,,
-,, , -,
- (part.),,
,,-,-
praevenio,occurro>
Levantndose:
,,- prae
venio surgendo> Los reproches de
otro censurndose uno a s mismo:
,-
praemunio>
Que
previene: ,, habens vim
ante capiendi> Previniendo:
praeviniendo

PRIMADO ,u, primatus


PRIMARIO ,, primarius
PRIMAVERA ,,; ,,
, ver> Pasar la primavera:
trasngio ver> Pasar la primavera con: u una vernum tem
pus ago> Criado en primavera: ,-,,; -,,
vere nutritus

PREVER u,,
praevideo,perspicio,prospicio

PRIMAVERAL ,,;,
; ,,; ,,
, vernus

PREVIO u,, praevius


PREVISIN ,,, accurata consideratio,praevisio> Con:
, providenter

PRIMERAMENTE , ; ,
,,,,
,, primum,prius,in

646

, prior sum,praecedo,
praesum,sum primus,primas teneo (te
ner el primer lugar)> Lo que est
antes antea> Primero que
llega a ser el ltimo: ,
, praeposterus

primis,primitus
PRIMERO ,,; ,,;
,,; ,, incoeptor
primus,prior> El primero de todos:
,,; ,,
,, primus omnium> Colocacin en primera fila: ,
in priori acie collocatio> Desempe
ar el primer papel:
primas partes ago> Estar el primero
en orden: primus in ordi
ne sto> Puesto en primera fila: ,, in priori acie collocatus> Que desea ser el primero:
,, cupienbs esse primus> Que est el primero: ,
u, qui primus stat> Ser el primero
,,,,,,,
mogenitus> Dar a luz al primognito:
primogenitum edo> Derechos del primognito: ,,
jura primogeniti

PRIMICIA ,,,;
,,; ,,; ,u,; ,,,, primitiae
PRIMIGENIO ,,,
; ,,; ,
primigenius
PRIMOGNITO ,,
,,; ,, pri-

,u,, princeps> Principalsimo,


potsimo: ,, potissimus
PRINCIPALMENTE ;
, , `, ,,
, in pirmis,praecipue,eximie,primarie> Muy principal
mente: eximie,praecipue> Y
ya principalmente:
tum vel maxime

PRIMOGENITURA u,, primogenitura> Derechos de:


, primogeniturae jura
PRIMITIVO ,, primitivus
PRINCESA ,,; ,
foemina principis,augusta

PRNCIPE ,,;,u,
,,;u,u,;
,,; ,u,; ,
,; ,,; u,
; ,u,; u,u,
,u,; ,u, princeps> Como conviene a un prncipe:
` ut principem decet> Dar
la guardia del prncipe: u
corpus regis stipo> Ser prncipe:
princeps sum> Del prncipe:
,, principalis

PRINCIPADO `,,; `,
,; ,,;,,
,,; ,u,;
,; ,,; ,, principatus> Obtener el principado: , principatum obtineo
Participante del principado:
,u, particeps principatus
PRINCIPAL ,,; ,,
;
,,;
,,;
u,,; ,
,; u,,; ,, princeps,capitalis,praecipuus,principalis> El principal:
,, princeps> Los principales
optimates> Que tiene el
primer rango en el consejo: u-

PRINCIPIANTE,, incoeptor
PRINCIPIAR,,-,
inicium facio,in manus sumo,incipere
PRINCIPIO ,,,; ,
,; ,,; ,

647

; ,,; ,, ini
tium> Al principio: ,
primum,principium> Dar principio:
,-,,
incipio,initium do> Desde el principio del mundo: ab aevo condi
to> Desde el principio: ,,,,,
, a principio> Falto en
el prin cipio y fin: ,
, dupliciter desinens> Inculcar
los primeros principios,elementos:
inculco prima elemen
ta> Tomar el principio: exordior

laboratus> Ir de prisa: propero


Apresuradamente: u properanter> Que acelera el paso,va de
prisa: u,, accelerans viam> Que da prisa: ,
, instans> Se ha de dar prisa:
urgendum> Aligerar el paso:
, festino

PRISA
,u,,;
u,, festinatio> (Anda,date
prisa!: ' Vade!,Age!> Andar
muy de prisa junto con otro: u simul citato impetu feror> Con
prisa: concitate> Dar prisa
al que va con lentitud:
subsistentem et cunctantem urgeo>
Dar prisa:
u, ,,, urgeo,fes
tinare cogo> Darse prisa: u,
,,u festino,propero,accelero> De prisa: , cursim> El que
se da prisa: u,, accelerator> Hecho de prisa,mal trabajado: ,, subito factus,inedimendis> Subastar los despojos de
los prisioneros en el mercado: u auctionem praedae facio

PRISIONERO ,u,; ,,
vinctus,in praedam obductus> Caer
prisionero: captivor> De guerra: ,
u,,; ,u,; ,,; ,,; u
captivus,mancipium,bello in praedam
obductus,a> El que ha estado aprisio
nado con grillos muchas veces: ,,,; ,, qui saepe compedibus adstringitur> Mercado
o plaza para vender los despojos de
los prisioneros: u,u,
forum praedae vendendae> Parlamen
tario para el canje de prisioneros:
,u, legatus captivis re-

PRISMA (geom.) ,, prisma

PRIVADO ,,; u,,

(u),,,;
,,; ,, privatus> Falto de algo: ,, pri
vatus o carens> Amante de la vida
privada: ,, vitae pri
vatae amans> Cuidado de las cosas
privadas: ,, rerum privatarum cura> Cuidar de las cosas
privadas: res privatas
ago> Estar privado: privor
Hacer vida privada: privatam
vitam
ago>
Vida
privada:
,, privata vita

PRISTE o
pristis

pez

sierra

PRISIN ,,,; ,, vinculum> Liberar de la pri


sin por la fianza: u fidejussione libero e vinculis> Puesto en
prisin: u,, in custodiam datus

PRIVADAMENTE , privatim
Que obra privadamente: ,u,
qui privatus agit

,u,

PRITANEO (palacio en Atenas donde se


alimentaban los cidadanos benemritos de la repblica) u,u,
Prytenaeum
PRIVACIN ,,
,, privatio> Hecho a las
privaciones: ,, pri
vationibus solitus> Prefijo que indi
ca privacin: u-

648

,, probabilis

PRIVAR ,,,
,, ,
u,,,,,,,,u,
,,,,
,
privo,orbo>
Adems: insuper privo>
De la diadema,de la tierra: cidari nudo> Privado de,que no
tiene parte:,, expers>
Ser privado: ,,
privor,privo

PROBABLEMENTE probabiliter
PROBADO ,, probatus
PROBAR u,u,uu
,,,
,,u,
,,
,, probo,periculum
facio,exploro,tento> Gustar ,u,,,-
,, gustu exploro,
degusto> Con argumentos: u argumentis probo> Con escrituras
u collacta scritura probo>
El que gusta de probar: uu,
, qui periclitari amat> El que
sabe probar: ,, qui
vim habet probandi> Que tiene
facultad de probar,poner a prueba:
,, habens vim probandi> Se ha de probar: uu
periclitandum> Probar segunda vez: iterum libo

PRIVATIVO ,, privativus
PRIVILEGIO ,,; ,, privilegium,privilegia
PROA ,,; ,, prora> De
larga y ancha proa: ,,
latam et protentam habens proram> De
proa azulada: u,u
,, ceruleam habens proram> De
proas rojas: ,, proras rubras habens> Desde la proa:
e prora> Inclinado hacia la
proa:,, in proram incli
natus> Inclinar el navo por la proa
in prora deprimo> Que tiene
hermosa proa: ,, pulchram proram habens> Que tiene incli
nada la proa: ,, depressam habens proram> Que tiene la
proa teida de bermelln: ,, minio proram coloratam
habens> Que tiene proa aguda:
,, acutam proram habens> Que
tiene proa de bronce: ,
aeream proram habens> Que tiene
proa de oro: ,, auream
proram habens

PROBIDAD ,,, mo
rum probitas,probitas
PROBLEMA ,, problema
PROBO ,,; ,,
,,; ,, probus
PROCACIDAD u,,,
procacitas in loquendo> Hablar con
procacidad: procaciter
loquor
PROCAZ ,,,,; ,,u,,; u,
u, procax,procaciter loquax,voce
protervus

PROBABILIDAD ,, probabilitas
PROBABLE ,,; ,
PROCEDENCIA u,, profectio

u,, metricus pes


PROCELOSO ,,; ,
, procellosus

PROCEDER,que procede u,,


procedens

PRCER ,, magnas,atis>
Los prceres: ,, proce-

PROCELEUSMTICO (pie mtrico) -

649

res

,, liber os procreo> Que procrea: u,, prolem procreans> Que


tiene virtud e procrear: ,
habens vim procreandi

PROCESIN ,,; ,
, pompa,processio> Canto de procesin: precessionis
carmen> Que concierne a una procesin: ,, ad processionem pertinens

PROCURACIN ,, procuratio
PROCURADOR ,,;
,,; ,, cura
tor> Viceprocurador: ,
procuratoris vicarius> Ser procurador: procura negotia

PROCESO ,, judicium> Empezar


un proceso,un juicio:
judicio contendo> En el que slo com
parece una de las partes:
quo ex altera tantum parte accessum est

PROCURADURA ,, procuratio

PROCIN (constelacin) ,u
procyon

PROCURAR ,,
do operam,curam gero,
curo> Ms intensamente: intentiore studio conor> Se
ha de procurar: ,

curandum est> Se ha de procurar


con todo empeo: omni
ope conandum

PROCLAMACIN ,, pro
clamatio
PROCLAMAR , proclamo
PROCLIVE ,,,;
,,; ,,; u,,; ,, labilis,declivis,proclivis

PROCURARSE, debe procurarse cogitandum est

PROCNSUL ,u, proconsul


PRODIGALIDAD
,,,;
,, profusio,effusa largitio.- Con prodigalidad:
effusim

PROCREACIN ,,; ,, procreatio> De hembras: u,u,,


foeminarum
procreatio> De hermosos hijos:
,,
pulchrorum
liberorum
susceptio> De hijos: ,,u,,; ,,,, liberorum procreatio

PRODIGAR ,,
prodigo
PRODIGIO ,,; ,,
; ,u, prodigium,monst rum,monstrosa> Autor de prodigios:
,, prodigiorum auctor>
Dar a conocer por medio de prodigios
portendo> El acto de hacer prodigios: u,, actio faciendi prodigia> Hablar o contar prodigios: incredibilia,monstrosa narro> Hablar prodigios: portenta loquor> Hacer prodigios,milagros: u
monstra et portenta edo> Obrador de
prodigios: u,, prodigiorum artifex> Ostentar prodigios:
prodigia ostento> Que habla

PROCREADOR ,, generator>
De hijos: ,,; ,,; u,, liberorum generator> Procreadora: ,, procreatrix
PROCREAR
,
semen emitto> A la vez: uu
una ingenero> El que procrea hijos
tarde: ,, sero liberos
procreans> El que procrea hijos:
,,; ,,
liberos procreans> Procrear hijos:

650

de prodigios admirables:
, qui de monstris loquitur> Que
hace
prodigios:
,,
faciens prodigia> Significacin por
prodigios: ,, ex porten
PRODIGIOSO ,,,;
,,; ,,; ,, portendens, portentosus,
prodigiosus

to significatio
PRODIGIOSAMENTE prodigiose

,,,; ,uu,u,, habens vim pro


ducendi> Que tarde en producir: u,, sero germinans

PRDIGO ,,; u,,


; ,,; ,,,; ,,;
,,; ,, profusus in
sumptu,prodigus> Ser prdigo: dilargior

PRODUCIRSE a continuacin ,-, supervenio


PRODUCTO,rdito,renta ,u,
reditus,proventus
PRODUCTOR ,, productor

PRODUCCIN ,u,,, productio,exortus> De cosas grandes,importantes: u


, grandium rerum effectus> De
frutos: ,, fructuum edi
tio> De hermosos frutos:
, pulchrorum fructuum editio

PROEMIO,introduccin ,
u,
; u,u, proemium> Usar de
proemio: proemio utor
PROFANACIN ,, profanatio

PRODUCIR ,,,,,,u,,
,,,
,,,,
, produco,fructum fe
ro,exorior> A la vez: u,u una pario> Alrededor:
produco> Apto para producir:
u,,; u,, haberns vim producendi> De un modo
semejante:
similter
germino> El que produce: ,
, productor> Frutos semejantes:
similes fructus gigno>
Hacia fuera (plantas,minas): extra produco> Ms:
, insuper adgenero> Mu
chas cosas: u,,u multum pario vel produco> Que
produce frutos tardos: ,
, seros fructus ferens> Que pro
duce lo necesario para vivir: u,-,, generans ad victum
necessaria> Que produce mucho: (-u,u,u) qui multa parit>
Que puede producir: uu,u-

PROFANAR profano
PROFANO ,,,
,,,,
, profanus,non sacris iniciatus
pervivax> No profano: ,,
non profanus
PROFECA ,, prophetia>
Inrterpretar las profecas: , prophetias expono
PROFERIR ,, profero
PROFESAR profiteor
PROFESIN ,,; ,,; ,,; ,
id in quo quis se exercet,artificium,professio> De un arte: ,
artis professio> Lugar donde se
ejerce la profesin: ,u,
locus ubi quis se exercet> Instru
mento de la profesin: ,
u, instrumentum quo quis se exercet

651

; ,u,;u,u
; ,u, profugus> Prfuga: ,, profuga

PROFETA ,,; ,u,


; ,u,; ,,;
,-,,,; u,,
; ,,, (dotado de mente divina) vates,propheta

PROFUNDAMENTE , profunde
PROFUNDIDAD ,,; u,
,; ,u,; ,,
,,u,; u,,;
,,,,;
,, profunditas

PROFTICO u,,,, propheticus


PREFETISA ,,; u,
, prophetissa

PROFUNDIZAR
fodere

PROFETIZAR , propheto

, altius

PROFUNDOu,,; ,
; ,,; u,,;

PRFUGO ,,,,; u,,,; u,


,, (,;
, profundior,profunsissi
mus),u,,; ,,;
,u,,; ,, alte profundus,cavus,profundus> Desde lo ms profundo: , ab,ex imo> En lo ms pro
fundo: , in imo> Igual
mente profundo: ,, aeque
profundus> Ms profubndo: ,,
profundior> Muy profundo: u
,, valde profundus> No profun
do: ,, profunditate carens
Hablando del sueo: u,,
profundus

progredior
PROGRESIN ,, progressio (mat.geom.)
PROGRESO ,,;,
; ,, progressio,progressus
PROHIBICIN ,,;
,u,,;u,
; u,,, prohibitio>
De asistir a los sacrificios: u,, interdictio sacris>
Entredicho: u,,;
,, interditum

PROFUSAMENTE , profuse,effusim

PROHIBIDO u,, prohibitus> Lo


prohibido: vetitum

PROFUSIN ,,; u,
u,u,, profusio> Con
profusin: ,u effuse

PROHIBIR ,,,
u,,,,,,,,
,,,,,u
,u,,,,
,u,-,-,
, veto,prohibeo,interdico,inhibeo> El primero: prior prohibeo> El que prohibe:
u,,; ,,;u,, inhibitor,qui adver
satur
inhibendi vim habens> Se ha de prohi
bir: prohibendum est> Prohibir tenazmente: obnixe

PROGENIE ,u,; ,,
progenies
PROGENITOR ,u,;
,,; ,, progenitor
PROGRAMA ,, programma
PROGRESAR ,,,,

652

prohibeo

PRLOGO ,u, prologus

PROHIBITIVO u,u,u,,,
inhibitorius,prohibitorius

PROLONGACIN , ,
, distentio,ultra extensio
PROLONGADO ,,; ,
protensus> Muy prolongado: u,, in longum protentus

PROLE ,u,; ,
,; ,,,,
,; u,; u,,; ,,; ,,; ,u,
; ,,; ,, proles,soboles> Amante de prole: ,, amans prolis

PROLONGAR ,, prolongo> Una lnea:


produco
PROMESA ,,; ,,;
,,; ,u,,,; ,
,;-,, promissio,promissum>
Cumplir algo prometido:
respondeo> Obligado a la promesa:
u,, sponsioni obnoxius>
Perteneciente a la promesa: ,, ad promissionem pertinens
Que hace grandes promesas vanas:
,, promissor qui vana
jactat promissa

PROLETARIO,los.. u proletarii
PROLIJAMENTE , prolixe
PROLIJIDAD ,, prolixitas
De un discurso: ,, prolixitas orationis
PROLIJO ,, prolixus> En el
hablar: u,,,
prolixus in sermone> Muy prolijo:
,, bene longus> Prolijo en
el hablar: , pro
lixus sum in sermone

PROMETEO ,, Prometheus
PROMETER ,,u
har: praesto futurum po
lliceor> Prometer sin nimo de dar:
daturus sum nec unquam do

u,,,u,,,u,u,,,,,,,,,,
spondeo,promitto,despondeo>
A su vez: u,u vi
cissim promitto> Antes:
,,,, ante promitto>
El que promete espontneamente: ,, sponte pollicens> El
que promete y no da: ,,
vanus promissor> Intilmente,hacer
vanas promesas: frustra
promitto> Prometer con largueza:
effuse promitto> Otra y
otras veces: u iterum
atque iterum polliceor> Prometer,pac
tar
primeramente:

ante paciscor> Prometer por s:


u expromitto> Prometer que se

PROMETIDO,fe de lo prometido ,, fidejussio> Prometido bajo


fianza: u,, per sponsionem factus
PROMINENCIA,,; ,,,; ,u,;
,,; ,u, eminentia,prominentia> De la tierra: ,`,u, tumor terrae
PROMINENTE ,,; ,
,, prminens
PROMISCUAMENTE ,,
,,,uu mixtim,promiscue
PROMISCUO u,,,;

653

u,, promiscuus> De varios


,, promiscuus

PRONTAMENTE ,,,u,-,-,;
,u,,,,,,, celeriter,cito,repente,cursim,prompte> Muy prontamente: citissime> Ms prontamen
te: ,, citius

PROMOCIN ,, promotio
PROMONTORIO,u,;,u
;`,u,; ,u,; , (nom.voc,ac.) promontorium,x
tans maris> Pequeo:,
u, parvum promontorium

PRONTITUD ,u,,;
,,,,;,
, celeritas,promptitudo,alacritas> Con prontitud:u,u
,,,, celeriter,properanter,sedulo
Con toda prontitud: dicto
citius

PROMOVER ,,,
,,,
,,, promoveo
PROMULGAR promulgo

PRONTO
,,
cito,ex tempore> (Pronto!!
!, '! age,agite> Pronto
(adj.): ,,; `,u,
,, (pronto a),
,,; ,u,
; ,,,; u,u,; u,,; ,
, (,,,; ,),,,
velox,celer,promptus> Vivo de
ingenio: u,, promptus ani
mo> Ms pronto: `,,
promptior,citior> Que ha de venir
pronto: `,, proxime ventu
rus> Ser pronto,ser vivo de ingenio:
u promptus sum>En el obrar
,u,,;-,

propere> Pronto en la guerra: ,,;-,u, promptus


in bello> Estar pronto: ,u promptus sum> Lo ms pronto posible: ( ) quam
cellerrime

PRONOMBRE u,, pronomen>


Relativo: `,`,`; `,,`
`,,` qui,quae quod
PRONOSTICAR ,,,,,u
-,,-u auguror,vaticinor,ominor,auspicor,portendo,praenuntio> Acto de: ,, praenuntiatio> Por el vue
lo o canto de las aves:
ex avium volatu vel cantu auguror>
Pronosticado por el canto de las
aves:,, avium voce edi
tus> Que puede pronosticar:
,, habens vim praesagiendi
PRONSTICO ,,; ,,
; ,,; , (u),;
,,;,;,,
,, prognosticum,augurium> De buen pronstico: ,
boni ominis
PRONUNCIACIN ,,;,
, pronuntiatio> Basta,grosera:
u,, crassi oris vitium in
pronuntiando> De clara pronunciacin: ,, expeditam arti
culationem habens>Mala pronunciacin
,, mala pronuntiatio>
Suave pronunciacin: ,,
apta pronuntiatio> Uniforme,igual:
,, aequalis pronuntiatio

PRONUNCIADO ,, clare pronuntiatus


PRONUNCIAR , pronuntio
Con exactitud: rectum profero tonum> Grosaramente: u
crasse pronuntio> Pronunciar mal:
male pronuntio> Que apenas puede pronunciar la "p": `

654

,,; `,, qui litteram "


" vix pronuntiare potest

so por reclamacin de propiedad:


actio rei judicatae

PROPAGACIN ,,,
propagatio

PROPIETARIO,justo,legtimo
u, justus prossessor

PROPAGADO ,, propagatus

PROPINACIN ,, propinatio

PROPAGAR propago> Que se


propaga: `,, (
se propagans

PROPINAR propino
PROPIO ,,; ,,;
,, proprius> Hacer propia
una cosa: acquiro> Lo que
es propio de cada uno: ,u,
quod est cuique proprium> Ms,muy
propio: , proprior,maxime proprius> Propio, suyo:
,, proprius,suus

PROPENDER `,,,
,,,u
vergo,propendeo,divertor,incumbo
PROPENSIN `,,;
,; ,, propensio

PROPONER ,,,
,-,, propo
no> En contra: contra propono et designo> Pblicamente
publice propono

PROPENSO `u,,; ,,; ,,,;


,,,;
,; ,,; ,,
; ,, propensus> Prpensa
,, propensa> Ser propenso
propensus sum

PROPNTIDE o Mar de Mrmara ,, Propontis

PROPICIACIN ,, propitiatio

PROPORCIN
,u,,
proportio> Con las justas proporcio
nes: u servata partium
dimensione> Falta de: u,,
proportionis carentia

PROPICIAR propitio
PROPICIATORIO ,,
o, propitiatorius

PROPOSICIN ,,; ,
,,,,; ,, propositio> Contraria:
,, contraria proposi
tio> Evidente: u rata propo
sitio> Fundamental: ,, the
ma> Hacer una proposicin:
ad disputandum propono

PROPICIO`,`,,;`,
,,, propitius> De
nimo alegre y propicio: propi
tio et hilari animo> El que hace
propicio: ,, propitiator>
Hacer propicio: ,,
propitio,propitium reddo>Hacer
se propicio: propitius fio
Muy propicio: ,, admodum
propitius> Ser propicio: ,
,` propitius sum> Sed propi
cio: `,` propitius esto

PROPSITO ,,;
,,, propositum> A pro
psito,conveniente:,,;
,, congruus,appositus> Fir
me en el propsito: ,,
,,, constans
tenax propositi

PROPIEDAD ,, proprietas>
Con propiedad: recte> De
grandes propiedades: u,,
amplas possesiones habens> Proce

PROPUESTA contraria ,,

655

contraria designatio

tus> Estar,ser propuesto: ,

PROPUESTO ,, proposi, proponor


PROSISTA ,,u,
soluta oratione scribit

PRORRATEO u,, rata pars>


Lo que toca a prorrata ,
, qui in dividenda praeda pro
parte alicui cedit

PROSODIA ,, prosodia
PROSOPOPEYA ,, prosopopeia,fictia personae

PRRROGA u,,; ,
, prorogatio

PRSPERAMENTE ,u prospe
re> Salir prsperamente,felizmente:
,,uu felici- ter
procedo,mihi ex voto succedit

PRORROGAR , prorogo
PRORRUMPIR prorumpo

PROSPERAR uu,,u
felice sorte fruor,prosperor

PROSA ,u, sermo solutus> El


que habla en prosa: ,u,;
soluta oratione dicit> En prosa:
, prosa oratione>
Escribir en: solutam orationem scribo> Semejante a la: ,, orationi prosae similis
PROSCENIO ,u,
nium

PROSPERIDAD `u,,;`,,; ,,; ,,; ,,,


, prosperitas,res secundae> Con
poca prosperidad: u parum
prospere> De los sucesos: ,
, res secundae> Estar en prosperidad: uu felice sorte fruor>
Gozar de prosperidad: ,u
,,,
rebus secundis utor> Gozar igualmente de prosperidad: uuu simul
secundiset laetis rebus utor> Superar a otro en prosperidad: u secundis rebus alium supero

prosce-

PROSCRIBIR ,, proscribo
PROSCRIPCIN u,,; u
,; ,, proscriptio> Ta
bla donde se inscriban los nombres
de los proscritos: ,,
album

PRSPERO ,,; ,,,,, faustus,


prosper> Vida prspera:
prospera vita

PROSCRITO ,u, proscriptus


Lista de los: u,, tabula
PROSEGUIR transeo> Hasta
terminar algo: (acus.)
prosequor

PROSTERNAR `,`,u proturbo,prosterno

PROSLITO u,, proselytus> Nuevo proslito:u,


novus proselytus

PROSTBULO ,,; u ,,,,u, prostibulum,lupanar,letrina> Frecuentar los: meretricor,scortor

PROSERPINA ,,,; ,
,; ,, Proserpina>
Sacerdote de: ,u, Proserpina sacerdos> Fiestas de: ,
, festa Proserpinae

PRSTILO u,u, ab anteriore


parte columnas habens
PROSTITUCIN u,,;

656

prostituo> Mujeres: alie


no amore servio> Por dinero: u
mercede prostotuo

,,,; ,
,, scortatio,prostitutio
Ganancia de la: ,, meretricius quaestus> Lugar de prostitucin: ,u, locus ubi stabant meretrices> Trato con prostitutas: ,, scortatio> Tener
una casa de: prostibulum
habere> Que tiene un prostbulo:
,u, prostibulum habens>
Direccin de un prostbulo:
,, gestio prostubuli

PROSTITUIRSE
se prostituo

PROSTITUTA ,,; ,
; ,,; ,,;
,,; ,,;
,;,, scortatrix,mere
trix> Pequea:,,
u, meretricula> Andar con prosti

PROSTITUIR ,,
tutas: scortor> Lo relativo
a las rameras: ,, meretri
cius> Loco por las rameras: ,, meretricum amore furens>
Que tiene trato con: ,,
scortator> Trato con: ,
, scortatio

lia: ,,; ,
, auxiliator,auxiliatrix
PROTEGIDO,defendido,seguro u
, tutus> Bien protegido: ,, protectus
PROTERVO ,,; ,,
,,; ,u,;
,u,; ,, protervus

PROSTITUTO ,u, scortator


PROTAGONISTA ,,
primas partes ago,antesignanus

,,u,

qui
PROTESTA ,,; ,
, adjuratio,dejeratio

PROTAGONIZAR,hacer el pirmer papel:


primas partes ago

PROTESTAR u,,
u,-,- dejero

PRTASIS ,, protasis

PROTOTIPO
exemplar

PROTECCIN ,,;
,,; ,, propugnatio,
favor,protectio>Acogerse a la protec
cin de: , suffugio

u,u,

primum

PROTUBERANCIA u,,
; ,, protuberantia,
carnis excrescentia> Lleno de: u
,, tuberosus

PROTECTOR ,u,; ,
,,; ,u,: ,,; ,, protec
tor,patronus,vindex,a latere stans>
Protectora: ,, auxiliatrix

PROTUBERANTE ,, protuberans
PROVECHO ,,; ,,; u,, commodum> Coger un provecho o un perjuicio al pasar: obiter fruc
tum aut damnum percipio> De provecho
,, qui est frugi> Volver
en provecho propio: in rem
meam verto

PROTEGER u,,,,,,
,,,,,,
custodio,protego,propugno,auxilior,
servo> Apto para proteger: ,, aptus ad protegendum> Con
un terrapln: ,u agge
rem exstruo> Que ayuda,protege,auxi-

PROVECHOSO
,,,
commodus,utilis> A otros: ,, beneficus

657

PROVEEDOR
parochus

de

vveres

,, fabula vulgi,oratio
proverbialis,proverbium> Decir,reco
ger o interpretar proverbios: proverbia,dico,colligo,interpretor> Usar proverbios:
proverbiis utor> El que escribe proverbios: ,,
porverbiorum scriptor

,u,

PROVEER ,,,,,,,,,
,u provideo,suppedito,prospicio> Proveer a: pro
video> El que provee: ,,
qui providet> Estar bien provisto de
cosas precisas: u vasis omnibusque necessariis bene instructus
sum> Lo necesario: , suppedito,providenter ago> Solcito en: ,, providendi
solertiam habens

PROVIDENCIA ,,,, providentia> Divina: ,,;,u, divina pro


videntia> Dictar providencias:
jus dico> Tarda: ,,
consilium quod initur re peracta
PRVIDO ,,,;,,
; u,,; ,,;
,,, providus

PROVENA,renuevo de la vid u,
, propago
PROVERBIAL ,,; ,, proverbialis> Hacerse
proverbial: in proverbium venio

PROVINCIA ,,,;
,,; ,, provincia,tractus> Gobierno de una provin
cia:,,, praefectura regionis

PROVERBIO ,u,; ,,;


PROVISIN
,;
,u,
commeatus> Vveres: ,, cibus> Abundancia de provisiones: u,, copia rerum quaesiarum
Arca para las provisiones: ,
, capsa> De agua: `u,
; ,u, aquatio> Encargado
de las provisiones: ,u, qui
commeatibus praeest> Provisiones de
boca: ,, opsonium> De
viaje: ,u, viaticum> Provisiones para la vida: ,u, victus> Ser jefe de las provisiones:
rei frumentariae praeesum>
Cargo de provisin de vveres: ,, frumentariae rei procuratio

,,u,, provoco,concito,irrito,convicior> Con injurias:


, probris incesso>
Ser provocado: lacessor
Provocado: ,, lacessitus
PROVOCATIVO ,,; ,,; ,,
provocatoriusprocax,vim habens
provocandi> De modo provocativo:
, dicaciter
PRXIMAMENTE ,,
,u proxime,tantumdem
PROXIMIDAD u,,;
, proximitas

PROVOCACIN ,, provocatio> Al combate: ,,


velitatio

PRXIMO ,,; ,,
,; ,, proximus,finitimus
Estar prximo: ,,u
immineo,contiguus sum> Estar o ser
muy prximo: u sum conterminus
Que est al lado: u,u,

PROVOCADO ,, provocatus
PROVOCAR ,,,
,,,-,
,,,

658

,;
,,;
,,; ,,; u,,; u,u,,;
,,; u,, prudens,
qui est prudenti consilio> Cual conviene a un hombre prudente: ut moderatum hominem decet> En
la guerra: ,,, in bello
prudens> En las desgracias: ,, in malis prudens> Accin
prudente: u,, factum prudens> Ms prudente: ,,
prudentior> Prudente (aplicado a
Jpiter): ,u, prudens> Muy
prudente: ,,,;
u,,; ,; u,u,,; ,, valde prudens> Poco prudente: u,
, parum prudens> Prudentsimo
en aconsejar: u,, prudentissimus in consilio> Que es de
consejos prudentes: u,,
() qui est prudenti consilio

qui a latere stat


PROYECCIN `,, projectio
PROYECTAR la forma de una obra futura u futuri operis formam con
cipio
PROYECTIL ,, missile> Impetu
de un proyectil: `,, impetus
eius quod projicitur
PRUDENCIA ,,
,u,,; ,
,; ,,,; ,,; ,,; ,
,; ,,; u,,
u,,,
prudentia>
Mucha prudencia: ,, multa
prudentia> Con prudencia: u
uu, prudenter> En el
decir: ,, prudentia in
dicendo
PRUDENTE ,,;,,
,u,; ,,; ,u,,;,,;
u,,;
,,
(),
,,; ,,; ,,; ,u,; ,
,; ,,; ,,
; ,,,; ,
,;
,,;
,,;
,,,; ,,
,,; uu,,; ,,; u,,; ,,; u,,; ,,; u,,; u
u,,; u,,; u,,; ,,- periculum facio,praetendo> Instrumento para prueba,piedra de toque: ,u, instrumen
tum periculi> Prctico en hacer prue
bas: ,, tentandi peritus> Sacada de la tortura: ,
u, quaestio> Argumento de refutacin: ,u, probatio

PRUDENTEMENTE ,,
,,,u,u,,,
,u,u prudenter
PRUEBA ,,,;
,,,,,
u,,,; ,,; ,,; ,u,
,, experientia,proba
tio,periculum> Accin de probar:
u,, degustatio> Dar una
prueba: u specimen prae
beo> Hacer una prueba: ,
que tiene prurito: ,,
,, pruriens> Excitar el
prurito: ,,,
prutitum excito> Pequeo:
,, levis prurito> Tener
prurito: ,,-,-
,,,,,,,, prurio

PRURITO `,,
,,; ,,; ,
,; ,,; ,,;
,u,, pruritus,tentigo> El

PSALTERIO ,u, psalterium


PSORIASIS ,, psoriasis,

659

sumptibus> , ,
, qui publica bona sorte distribuunt> Capacitado para emprender car
gos u honones pblicos: ,,
cui licet ad honores accedere> En
pblico: `, palam,
in propatulo> Excusarse con un juramento de un cargo pblico: u,
u ejuro> La cosa pblica,lo
que es de todos,comn: ,u
; ,, res publica> Oficio
pblico: u,, publicum
munus> Perteneciente al oficio pbli
co: u,, ad ministerium
publicum vel sacrum prodeo> Que hace
una obra pblica: u,,
opus publicum faciens> Sacar al
pblico: refero> Se ha de
salir al pblico:
in publicum prodeundum est> Tener
cargo pblico: u publicum
munus obeo

scabra lippitudo oculi


PBER `,;`,; ,u; ,,u, puber
PUBERTAD`,,; ,,;
,,; ,, pubertas> Desde la: ` a pubertate>
El que est en la pubertad:
,u, qui primos pubertatis
annos agit> El que sali de la puber
tad: ,, qui pubertatem
excessit> Entrar en la pubertad al
mismo tiempo: u,u simul pubesco> Entrar en la pubertad:
,,,, pubesco> Prximo a la pubertad:
,,, pubertatis vicinus> Que no ha llegado a la
pubertad:,, impubens,im
berbis> Salir de la pubertad:
e pubertate excedo
PUBLICACIN ,, evulgatio

PUCHERO u,,; ,,;


,,; ,,
u,; ,u,; ,u,
amphora,urceus,fictile> Pequeo:
,,u, urceolus>
Meter en un puchero: u in olla
condo

PUBLICADO ,, indictus
PBLICAMENTE ,,, palam,publice
PUBLICANO que recoge los tributos de
todos ,,; ,u,
pubicanus,qui ab omnibus tributa accipiunt

PUDOR ,,; ,u,; u,,,; ,,;


, (indecl.) puditia,pudor>
Sin pudor:,;
,, qui nunquam erusbescit> Ca
recer de pudor: u nullius
me pudet> Causar pudor: pudore afficio> Obrar sin pudor:
u impudenter ago> Que causa pudor: ,, pudefaciendi vim
habens

PUBLICAR ,,
,,u,-
communiter edico,publico,palam facio
edico> Por la voz de un heraldo o
pregonero: ,u
u,,- praeconis
voce edicere> Publicado a voces:
,, vociferatus

PUDRIR y pudrirse ,,,, putrefacio,tabe consumor> Que difcilmente se pudre:


,, qui difficulter putres
cit> Que se pudre fcilmente:
,, qui facile putrescit> Que
se pudre: ,, putrescens
Antes de tiempo: ante putre

PBLICO ,,,;
,,; ,,,
publicus,vulgatus (qui est in ore
omnium)> Actas pblicas: ,
,; ,, acta publica>
Beber y regocijarse en reuniones pblicas con el gasto de todos:
bibere et laetari cum omnium
facio

660

nado: refero ad> De nuestro


pueblo: ,, nostras> Defensor del pueblo: ,,
populi defensor> Del mismo pueblo:
,,; ,,;
,,,; ,, qui est
eiusdem populi> Distribuir al pueblo
en tribus: in tribus populum
diastribuo> El mejor del pue
blo: ,u, princeps populi> El que aborrece al pueblo: ,, qui odit populum> El que
arenga al pueblo: ,u, con
cionator> El que busca el favor del
pueblo: ,, captator
poplaris aurae (cortesano del pueblo
El que se gana al pueblo con ddivas
convites,juegos: ,, qui
populo abrepit ludis..> Ganar con ha
lagos al pueblo: populum le
nociniis capto> Ganar el favor del
pueblo con juegos,banquetes o por
los ms viles medios: popu
larem auram captare> Hacer contratas
con el pueblo: ago cum
populo et quaestum ab eo facio>
Hacer una proposicin al pueblo: ad populum vel senatum refero> Halagar al
pueblo: populum demulceo> Destruir al pueblo: populum devoro> Ganarse el favor
del pueblo: populum
obnoxium mihi facio> Distribuir entre el pueblo: in
populum distribuo> Hombre del pueblo
ciudadano ,u, civis> Honra
do del pueblo por su edad:
, senex ob aetatem a populo
honoratus> Honrado por el pueblo:
,, a populo cultus> Impe
ler al pueblo con falacias demaggicas: fallaciis populum
captare> Jefe del pueblo: ,
u,: ,u, dux populi> Ley,
decreto del pueblo,de la plebe: ,, plebiscitum,rogatio>
Lugar de runin de la asamblea del
pueblo: ,u, comitium> Manejar al pueblo a su gusto:
populum duco quod volo>
Miembro de la asamblea del pueblo:
,, membrum conventus

PUEBLO u,u,;,,;
,u,; ,u,; ,,;
,u,; ,,; ,
u,; ,u, oppidum,populus>
Bajo pueblo,hez del pueblo: ,u,; ,,; u,
,; ,u, plebecula,popellus,faex plebis> Pequeo: ,,; ,,,u, oppidulum> Aborrecido
del pueblo: ,,
, populo invisus> Aclamado por
el pueblo: ,, populi
sermone celebratus> Adoptado por el
pueblo: ,, a populo
adoptatus> Adulador del pueblo:
,, populi adulator> Agradable al pueblo (porque lo adula?:
,,; "
-Arist.Pol.5:ll,22
,, gratus populo> Alabado por el pueblo: , ,, populi sermone celebra
tus> Alimentado por el pueblo: ,, a populo nutritus> Aman
te del pueblo o de las cosas populares: ,,; ,
; ,, populi amans>
Amor al gobierno del pueblo: ,, amor populi> Apedreado por
el pueblo: u,, a popu
lo lapidatus> Arenga al pueblo:
,, contio> Arengar al pueblo
orationem ad populum habeo
Arte de gobernar al pueblo adulndole: ,, ars populi ducendi illum adulans> Banquete popular,
pblico: ,, populare epu
lum,publicum> Buscar el aura popular
,, po
pularem auram capto> Captar al pueblo por ardides demaggicos: fallaciis populum captare>
Casa del pueblo: domus
communis> Con amor del pueblo: cum studio populi> Concurrencia de pueblo: ,, ubi
magna est populi frequentia> Conquis
tador o domador de pueblos:
, populorum domitor>Corruptor
del pueblo: ,, populi
corruptor> Dar cuenta al pueblo o se

661

pars populi> Patrimonio pblico,del


pueblo: bona quae in
legum praesidio sunt> Pedido por
los votos del pueblo: ,,
, populi votis expeditus> Permanencia en el pueblo: ,,
inter cives praesentia> Pertenecien
te a la asamblea del pueblo: ,, pertinens ad comitium

populi> Ogbligar al pueblo con halagos: populum blanditiis


irretitum mihi servire cogo> Obrar
en nombre del pueblo: civi
tatis nomine ago> Ocuparse en los
negocios del pueblo:
civitatis negotia fero> Odiado del
pueblo: ,, invisus
populo> Orador del pueblo,popular:
,,u, orator popularis; orator,fulcimentum populi>
Orador en la asamblea del pueblo:
,,
orator
comtialis>
Parte del pueblo: ,, tribus,
Perteneciente al plesbicito:
,, ad decretum pertinens>
Peste del pueblo: ,,
u, publica pestis> Pisado por el:
,, a populo calcatus>
Por todo el pueblo al mismo tiempo:
a toto simul populo> Procu
rar y desear ser uno del pueblo,vivir de la vida del pueblo:
uno de populo esse studeo> Proponer
al pueblo: ad populum fero>
Protector del pueblo: ,u,
populi protector> Que afecta al pueblo ,, populum afficien
Que arenga al pueblo: ,,
concionator> Que atiende los inte
reses del pueblo: ,, qui
res
populi
bene
administrat
curatque> Que devora los bienes pblicos: ,, qui bona populi devorat> Que engorda a expensas
del pueblo: ,, qui bona
publica devorat> Que es un sufrimien
to para el pueblo: ,,
populum afficiens> Que interviene en
el pueblo: ,, qui in po
pulo versatur> Que maltrata al pueblo: ,, populum caedens>
Que permanece,que es estable en el
pueblo: ,, qui in civita
te, domi est> Que pertenece a todo
el pueblo: ,, ad universum populum pertinens> Que procura
el paso al pueblo o al ajrcito:
,, transitum populo vel
exercitui permittit> Que sustenta al
pueblo: ,, populum nutriens,almus> Que vive a expensas
del pueblo: ,, plebivorus> Rector,presidente del:

u, praeses> Reparto al pueblo: ,, largitio ad populum> Ser


tribuno del pueblo: tribunus populi sum> Servidor pblico:
,u, minister publicus> Tra
tar de complacer al: populo
blandus esse studeo> Tratar de ganar
al pueblo: ambitiose
loquor> Tratar los negocios pblicos
civitatis negotia fero>
Tratarse con el pueblo:
inter populum versor> Tribunado del
pueblo,de la plebe: ,,
tribunatus
plebis>
Tribuno
del
pueblo: ,u, tribunus plebis> Util al pueblo: ,,
plebi utilis
PUENTE ,,u,,
pons> Echar un puente: u
ponte jungo> Puentecillo: ,
u, ponticulus> Construir puentes:
u pontem facio> Que hace
puentes: u,,; u
u, qui pontem construit> Grandes
piedras sobre los caminos en vez de
puentes: , lapides praegrandes in itineribus projecti pontis loco> Que tiene hermoso puente:
u,,
pulchrum pontem
habens> Unir por medio de puentes:
u ponte jungo> Construccin de
puentes: ,,;
, pontium exstructio> Puente de
navo: ,, pons in navi>
Levadizo: ,,; ,u,
machina bellica
PUERCA ,, scropha (puer

662

puercos: ,, porcorum
jugulator> Semejante al puerco: u,u, porco similis> Ser semejan
te al puerco por la inmundicia:
u spurcitie porco similis sum>
Vendedor de: ,u, porcorum venditor> Vender puercos: porcos vel sues vendo> Vivir
como un puerco: porcorum more
vivo> Puerco,sucio,desaseado: ,;`u,, sordidus,stercorosus

ca paridera)> Ubre de: uu,


sumen
PUERCO u,;,u,;
,u,;`,u,, porcus> Costumbres de puerco: mores
suilli> Dado a luz despus de tiempo
,u, sus qui post tempus
editur> De puerco,porcino: ,
,; ,,; ,,;
,,; ,,;
,,,,;,, spurcus,porcinus,suillus> Donde se cran
puercos: ,u, hara ubi
porci nutriuntur> Espn: `,
,; ,,; `,,
, hystryx> Hedor de los puercos:
,, porcorum foetor> Inmunduncia de los puercos: u,,
porcina spurcitia> Imitar a los puer
cos: porcos imitari> La que
apacienta puercos: u,, quae
sues pascit> Muslo de puerco:
,, femur porci> Oler a
puerco: porcinum oleo> Ponerse
puerco: `u sordesco>Que degella
Que tiene mente pueril: ,
qui puerili mente praeditus est

PUERICIA u,,; ,,
pueritia
PUERIL ,,; ,,;
uu,,; ,,;
,,;
,u,,;,,; ,,
,; ,,, puerilis,puellaris> De pensamientos pueriles: ,, puerilis sapiens> Mente pueril: ,,
; ,, puerilis mens>
,; u,u,; ,,
; ,, duo habens ostia>
De muchas puertas: u,,, centum ora vel ostia
habens> De siete puertas: u,
, septem portas habens> De una
sola puerta: u,, uniforis> Defender con puertas: u por
tis munio> Defender las puertas: u januas munio> El que llama a la
puerta: u,u,; u,
u,; uu,, qui januam
pulsat> El que pasa la noche a la
puerta vigilando: u,, foris pernoctans> Fabricacin de: u,, januarum fabricatio>
Falsa,trasera: ,,; uu,u, posticum,falsa porta>
Fuera de la puerta: u,,
extra portam> Puerta grande: ,u, ingens porta> Guarda,protector de: uu,, portae custos,portarum custodiae praefectus>
Guardar la puerta: u,u
portas servo> LLamar a la puerta:
u januam pulso> Material

PUERRO ,u, porrum> Cosa de


puerro: ,,; ,,
,u, porraceus> Semejante al
puerro: ,, porraceus>
Ser semejante al puerro: porro similis sum
PUERTA ,,; ,,u,; u,,; u,
; ,,;u,,;
u,; ,,; ,u,; ,, janua,porta> Puertecilla:`u,,,; ,u,;
u,,; ,-,u,;
u,, portula,ostiolum> Andar
alrededor de la puerta: u
circum januas versor> Cerrar la puer
ta con pestillo: portam obi
ce munio> Puertas anchas: ,
, januae latae>De anchas puertas
uu,,; ,, latas portas habens> A la puerta: foris> De dos hojas: ,

663

para hacer: ,, tabulamen


tum ad faciendas januas> Montante
que sostiene la puerta: ,,;
,u, portae antepagmentum>
Puerta muy alta: ,, excel
sa janua> No cerrado con puertas,sin
puertas: ,, nullis portis clausus> Puerta pequea inmediata a la principal: ,u,
portulam juxta portam maiorem> Protectora de puertas: u,,
protectrix portarum> Que cuida de
abrir las puertas: u,, janaue apertor> Puesto a la puerta o
fuera de ella: u,,; u,, ante portam positus> Que
abre las puertas de las casas impune
mente: u,u, januarum
apertor> Que se abre hacia arriba:
,, in altum tendens janua>
Que tiene cien bocas o puertas: ,, quinque ostia habens>
Que tiene cuatro puertas:
, quaternas fores habens> Que
tiene fuertes y compactas puertas:
u,u, habens portas validas,
bene compactas> Que tiene muchas
puertas:
,u,,
multas januas habens> Que tiene
puertas altas: u,, altas
portas habens> Que tiene puertas de
bronce: u,, aereas portas habens> Que tiene puertas largas
u,, longas portas habens> Que tiene puwertas colocadas a
grande distancia: u,,
cuius portae longe spatio inter se
distans> Quicio de la puerta: u
,, cardo portae> Ser prefecto
de guardas de puertas: u porta
gar apto para puero: `,u,
locus stationi aptus> Nave surta
para defensa de un puerto: u,
, quae mittitur ad praesidium>
Permanecer en el puerto: in
statione sum> Prefecto de los puertos: ,u, portuum praefec
tus> Provisto de puerto: ,
, portum continens> Que habita
en el puerto: ,u,; ,, in portum versans> Que
preside los puetos,que hace llegar a
los puertos (pico de Prapo):

rum custodiae praefectus sum> Tablas


para hacewr puertas: ,,
tablamentum ad januas faciendas>
Puerta tapada,ciega: u,
caecum os vel ostium> Tirador de
la puerta: `,u,; ,
annuluis quo fores attrahuntur>
Vigilar la puerta durante la noche:
u,, ante fores pernoctatio
PUERTO `,u,; ,u,;
,,; ,u,; ,,-u,u,; ,u,
u; ,,; ,u,
,,; ,u,; ,,
; ,u,; ,u,
portus,statio navium> Accin de refu
giarse en un puerto: ,
, in portum receptio> Acercarse
al puerto: apellor> Car
go de custodiar los puertos: u,, portus custodiendi offi
cium> Conducir al puerto:
in stationem subduco> Cuidado de los
puertos: ,, portuum cura> De puerto seguro: u,
, tutum portum habens> Entrar en
el puerto: ,,
naves in statioenm subduco>
Estar en el puerto: ,
stationem habeo> Guarda de
puertos: ,, portuum
custos> Inspector de puertos: ,u, porttum inspector> Lle
gar al puerto: ,,
naven in stationem apello> Lu-

,u, qui praeest portubus> Que tiene buen puerto: ,, bono portu instructus> Que
tiene puerto seguro para todas las
naves: ,, qui omnibus
navibus aptam stationem habet> Que
tiene puerto: ,, portuosus> Quedar en el puerto: u,
- in portu maneo> Salir antes
del puerto: ante navigo e
statione> Salir del puerto embarcado
u cum navi portu exeo> Salir
el primero del puerto: ante

664

enavigo> Tomar puerto: apello,pervenio in portum

El que puja: ,, licitator> En una compra o subasta:


liceor> Ms:
pluris licitor o liceor

PUES (),,, ,
,,,u ergo,igitur,etenim,porro> As pues: igitur> Pues que: quip
pe,siquidem> Pues jams de otra
suerte: nunquam enim
alioque> Pues qu? nunquid?>
Pues que: ubi ergo

PULCRITUD ,, pulchritudo>
Con mucha pulcritud: per
pulchre> Que no cuida su pulcritud:
,, curam pulchritudinis negligens
PULCRO (muy) ,, perpulcher

PUESTO delante ,, objec


tus> Bien puesto: ,, ap
positus> De centinela: u,u,
statio> Puesto o cargo inferior:
,, inferior sedes,locus>
Perder su puesto: loco
moveor> Puesto que: ,,
,,`u , ,
quandoquidem,si quidem,quippe, quoniam> Puesto que an: `u '
quandoquidem etiam

PULGA y pulgn ,,; ,u


pulex> Lleno de pulgas: u,
, pulicosus> Coger pulgas: u
pulices venor> Corrodo por los
pulgones: u,, a pulicibus corrosus
PULIDO u,u,,; u,,
politus,laevigatus,scaptus> De
nuevo: ,-u,, ra
sus iterum atque aequatus pumice> No
pulido: ,,,, non politus

PGIL u,,; ,u, pu


gil> Contienda de pgiles: u,
, pugilum certamen> Nios pgiles
atletas: ,, pueri pugi
les> Ser pgil: u,u
pugil sum

PULIDORA ,, laevigatrix
PULIMENTADO ,,,;
,,; u,, dolando,
radendo politus> Lo pulimentado y
trabajado: ,, structura

PUGILATO u,,; u,,;


u,, pugilatus> Apto para
el pugilato: u,, aptus ad
pugilatum> Arte de pelear en el pugi
lato: u ars certandi pugilatu> Contender en el pugilato:
u pugilatu certo> Ejercitar
el pugilato: u,u pugilem ago> Lugar de pelea en el pugila
to: u,u, locus ubi pugiles
certant
Vencer en el pugilato: u
vinco in pugilatu

PULIMENTAR ,,u laevigo,expolio radendo,,expolio> Arte de: u,, ars


poliendi> No pulimentado: ,
, radendo non politus> Pulimentado poco ha: ,, nuper
tersus
PULIMENTO ,,; u
, laevigatio,politura

PUJA
,, licitatio
eius qui pluris licitatur quam caeteri

PULIR ,,
,,,,,u,,,,
u,u,, rado,polio,expolio,laevigo> Antes: ante laevigo> Apto para pulir: -

PUJANTE ,, admodum potens


PUJAR , licitor

665

commotiones> De pulso dbil: u,, cui exilis est pulsus>


El que casi no tiene pulso: u,, cui est admodum exilis venarum pulsus> Estar sin pulso: u
nullum venarum pulsum habeo>
Lentitud en el pulso: u,
pulsus infrequentia> Palpitacin
del pulso: ,, pulsus palpitatio> Semejante al pulso: u,u,, pulsui similis
Tener el pulso lnguido: u
languidum venarum pulsum habeo
PULULAR ,-,,
uu,, pullulo

,, vim habens laevigandi> Con


lima: `,` limando expolio
Instrumento para pulir las piedras:
u,u, fabrile instrumentum poliendis lapidibus> Las piedras
u expolio lapides> Limando:
, limando expolio>Lo que se ha pulido:,,
id quod laevigatum est> Pulir la
obra ya acabada: opus
iam perfectum expolio> Recin pulido
,, nuper expolitus> Gas
tar por frotamiento: polio
PULMN ,u,,;
(slo nom.ac.dat.) pulmo>
Llaga de pulmn: u,,
pulmonis exulceratio> Perteneciente
al pulmn,pulmonar: u,,
ad pulmonem pertinens

PULVERIZAR ,u in pulverem redigo


PUNDONOR ,, pudor

PULMONA u,u,u,, pulmonis exulceratio,


pulmonis morbus> Acometido de: u,u,,
laborans
pulmone> Padecer pulmona: u pulmonis exulceratione laboro

PUNDONOROSO u,,; u,,; ,,; ,,; , (-)


pudibundus
PUNTA ,u,; ,,,
,,; ,,; ,,;
,; ,,; ,,
; u,u, acies,mucro,punctum
acumen,conus> De barra: ,
u, lingula> De punta aguda: ,, acutam cuspidem habens>
De punta corta: u,,
brevem cuspidem habens> De punta
larga: u,, longam habens
cuspidem> En el centro de algo: ,,; ,, umbo> Lo
que tiene punta o aguijn:
u, aculeatus> Que remata en puntas: ,, in cornua inci
dens> Que tiene cinco puntas:
,, quinque cuspides ha
bebens> Que tiene cuatro puntas o co
nos de metal saliente: ,
habens quatuor conos vel clavos
eminentes> Que tiene cuatro puntas:
quatuor habens cuspides>
Que tiene larga punta: ,,
; ,, protensam habens
aciem> Que tiene muchas puntas: u
,,, multas cuspides ha-

PULPA ,, pulpa
PLPITO,,; , u
; ,,,; u,u,u
; ,, pulpitum,suggestum
PULSACIN u,,; ,
pulsatio> De un in strumento de m
sica: ,, pulsatio instrumenti musici> De fuerte pulsacin:
u,u,, vehemens
ad aures pulsandas> Por pulsaciones:
u pulsatim
PULSAR ,, pulso> La
ctara: pectine pulso> Pulsado
,, pulsatus
PULSO u,,;
venarum pulsus> Alterado y descompuesto: u,, arteriae pulsus
inordinatus et incompositus> Concerniente a los movimientos del pulso:
uu,, pertinens ad pulsus

666

,u,; ,,; ,u, trigilla ad subtructiones


apta,columen,sublica,fulcimentum,adminiculum,furca qua quid sustinetur

bens> Que tiene punta de bronce o de


hierro: ,,, aeream
vel ferream cuspidem habens> Que
tiene punta o botn de oro:u
,, aureum umbliculum sive umbonem habens> Que tiene tres puntas
(tridente): ,, triplicem cuspidem habens> Sin punta: u,,; u,, hebes> Terminar en punta: u,
in aciem desino

PUNTAPI ,, ictus calce inflictus> Que da patadas,puntapis,que cocea: ,, calce


feriens> Dar puntapis en el trasero
`u,`u pedibus ad
nates complodo> Dar un puntapi:
calce ferio> Echado a punta-

PUNTAL,apoyo `,,;
,,; ,,; pis: ,, pedibus pulsatus

PUNZADO ,,,;
,,; ,, aculeatus

PUNTEAR notis distinguo

PUNZAMIENTO ,, punctio

PUNTIAGUDO ,,; u,
,; u,,, extensas
habens cuspides

PUNZANTE u,, pungens

PUNTILLAS,estar de u,u arrectum consistere in digitos

PUNZAR ,,-,,
,u,,
,,,
,,,,-,
,,,,u,u,u pungo> A la vez
u compungo> Alrededor:
circumpungo> Por debajo: suppungo> Por la parte de
arriba: in summa parte pungo> Por un lado: ,,- a latere pungo> Que punza:
,, is qui pungit

PUNTO ,u,; ,, pun


ctum> Principal: ,, cardo
rei> Ortogrfico: ,, punctum supra litteram> Separar un escri
to con puntos: distinguo no
tis> Sealado con muchos puntos:
,, multis punctis dis
tinctus> De todo punto: ,
,, prorsus,omnino>
Al punto,al instante: u,u,,u,,,
,u,,,,
,, ,,
,,, ,u,u,,,,u,u,u statim,
exinde,protinus,eodem momento,confes
tim,illico,,in praesentia,sine mora>
Al mismo punto: eodem

PUNZN ,u, subula>


escribir: ,u, stylus

De

PUADA,a puadas u, pugnis>


Dar puadas: u,u pugnos incutio
PUADO ,,; ,
;
,,
pugillus,quod
manu decerpitur

PUNTUACIN ,, notatio> Sepa


racin con puntos o signos de puntua
cin: ,, distinctio quae
fit punctis> Separar con signos de
puntuacin: distinguo notis

PUAL ,,; ,;
,; u,,; ,,; ,u,; ,,; u,,; -

PUNZADA ,,; u,,


u,, punctio

667

tiene tres pupilas (Hcate): ,, tres habens pupillas

,,u,; ,, mu
cro,pugio,gladiolus
PUETAZO u,u, pugni ictus>
Golpear a puetazos: u,
u pugnisd percutio

PUPILO ,, pupillus
POPULACHO ,u, infima plebs>
Alborotado y reunido: ,u,
concitata turba popularis> Concitar al populacho: plebem
concito

PUO ,u,u,; u,
pugnus> A manera de puo: u
instar pugni> Con el puo: pugno
Herir,golpear con los puos: u
pugno percutio> Que tiene el puo
de oro: u,, aureum capulum habens

PURAMENTE , pure
PUREZA u,,;,
puritas> Alcanzar la pureza:
puritatem consequor> Perfec
tsima: ,, puritas perfectissima

PUPILA ,,; ,,; ,


, pupilla oculi> Crculo negro en
torno a la pupila: ,, nigricans circulus ambiens pupillam>
De grandes pupilas: ,
,,
magnas pupillas habens>
Dilatacin de la pupila (enfermedad)
,, pupillae dilatatio>
Que tiene pupilas de fuego: u,, igneas pupilas habens> Que
,,, immodica purgatio

PURGA u,u,, purgatio


con elboro: ,, purgatio helleborica
PURGACIN ,,
, purgatio> Excesiva: Ligeramente: subpurgo
PURGATIVO ,,
, habens vim dejiciendi

PURGADO con exceso ,,, supra modum purgante phar


maco evacuatus

PURIFICACIN ,,;
,,; ,,,
,,,,;
,u,; ,,
purificatio> Por medio del azufre:
,, lustratio> En sentido moral: ,, purgatio

PURGANTE ,u,; u,u


; medicamenta quae
alvum subducunt,potionis genus aptum
ad purgandum> Medicamento detersivo:
,,; ,, smegma> Dar
un purgante: evacuo purgatione> Purgante (adj.): ,
,, habens vim deji
ciendi> Tomar un purgante: u
purgo

PURIFICADO,no purificado ,
non purificatus
PURIFICAR `,`,,
,,,,,,,,,,,,
,,,,,,,
purifico,purgo,stergo,defaeco,lustro
Antes: ante purifico> Con
el sacrificio de un perro: u lustro per catulum> Con azufre: sulphure circum incenso expio> Con sacrificios,lustrar

PURGAR ,,,,,,,
,u,u,,u
, emungo,purgo,lustro> Con
elboro: purgo helleboro> Con demasa: praeter modum purgo> Difcil de purgar:
u,, purgatu difficilis
Enteramente: perpurgo>
Juntamente: u una purgo>

668

,,;,u, purpura,ostreon,conchylium> Color de prpura:


,,,u,;
u,,
color
purpureus,
conchyliatus> Con flor de prpura:
u,, purpureo flore> Cu
bierto de: u,u
, purpura praetextus> Dar de color de prpura: purpureo
colore perfundo> Concha o molusco
del que se saca la prpura: ,
animal purpurae> De color de prpura: ,, violaceus> Diestro en pescar las conchas de la prpura: uu,, habens vim
artem purpuras venandi> El que pesca
prpuras o tie con: u,,
: uu,, qui purpuras venatur vel tingit> El que tiene color
mezclado de prpura y verde: ,, purpureum viridi colorem admixtum habens> El que tie de:
u,u, qui purpuras tingit> El que vende,la que vende: u,u,; u,,
purpurarius> Extraer prpura de la
concha: ostreum e concha extraho> Imitar el color de la: u
purpureum colorem refero> Pesca
dor de prpuras: uu,,
conchyliorum venator> Parecido a la:
u,, purpurae speciem
habens> Pequea concha de prpura:
,u, parva purpura> Pescar prpuras: u purpuras venor> Que imita a la prpura: -

lustro> De antemano: prius lustro et purifico> El


que limpia o purifica: ,
; ,, expiator> Juntamente: u simul expurgo> Lavando: eluendo purgo> Por
todas partes: circumcir
ca purifico> Que limpia y purifica
con el fuego: u,, qui igne
excoquit et purgat> Se ha de purificar: purgandum est
PURIFICARSE u purgor> Que
debe purificarse: u,,
purificandus
PURISTA del lenguaje u,
artifex sermonis
PURO ,,; ,
,,; ,,,u,,
,,u,
,,; ,,,
,;,,,;,,; ,,; ,
,,; ,,;
,, purus,non mixtus,merus> Hablando de cosas: ,u
purus> Bien puro: ,,
bene merus> Enteramente puro: ,, omnino purus> Limpio de
heces: u,,; u,,
sine faece> Pursimo: ,
purissimus> Ser puro: purus sum
PRPURA ,,; , ,,, qui ostrum imitatur> Que se tie de color de: u,u,; u,, purpurascens> Que tiene ancha orla de
prpura: uu,, latum
purpurae limbum habens> Que tiene la
prpura con franjas: u,
purpuram limbo attextam habens>
Que tiene prpura tejida: u,,; u,, attextam habens purpuram> Tejido de prpura: u,, purpura indutus> Tejido y mezclado con: u,, purpura mixtus,intertex-

tus> Tela de: ,, pannus pur


purae liquore tinctus> Teido de:
,,; u,u,,; u,,
purpureo colore tinctus> Teido ent eeramente de: u,,;
u,, circum purpuratus
Teir de prpura: rubefacio>
Tinta de prpura: ,u, pur
purae tinctura> Tirar un poco a color de prpura: u leviter
purpurasco> Todo de prpura: u,, totus purpureus> Vestido
de prpura: u,,; -

669

,;
puris

,,; ,,; ,, (); ,,;


,,; u,, purpurea vestis> Pez prpura: ,,
purpura

,,

exscreatio

PUSILNIME u,u,u,u,u,u,u,,; ,
, pusillanimis> Ser pusilnime:
u,u,u pusillo sum animo

PURPREO ,,;`,
`,,; u,,;-,
,; ,,; ,
,; ,,; ,,
; ,,,; u,,; ,,,; ,,; u,, pur
pureus> De aspecto purpreo:
,, purpureus aspectus> De
color
purpreo:
u,,
marinae purpurae colorem habens>
Enteramente purpreo: u,
omnino purpureus> Que tiene flores
purpreas:
,,
purpureos flores habens

PUSILANIMIDAD ,u,u,u,, animi defec


tio,pusillanimitas
PSTULA ,,;,u,u,,,; u,,; ,,;
,; ,,; ,,
eminentia cutis tumida,pustula>
Erupcin de: ,, eruptio
pustularum> Erupcin en cara y orejas propia de los nios: ,,
sordes capitis> Que hace salir pstu
las: ,-,, bullas
excitans

PURULENTO u,,; u,,


; ,, purulentus> De carne purulenta: u,, cuius caro purulenta

PUTA ,, meretrix

PUS ,,; ,,
; ,,; ,u,; ,u,
; ,, pus> Acumulacin de
pus: u,u, collectio puris>
Carnoso: u,u, pus carnosum> Coger el pus: ,,
puris collectio> Derramar pus: u,- pus effundo> Echar pus:
sanie fluo> Expulsin de
pus,,; ,,
exscreatio puris> Flujo de pus: u,, puris defluxio> Instrumen
to para extraer el pus: uu,,
id quo pus extrahitur> Llenar de
pus: u pure impleo> Llenarse de
pus: u pure se implere> Lleno
de pus: ,, saniosus> Que
fluye pus: u,, (-u,u,
u) a quo pus defluit> Que saca pus
,, saniem trahens> Semejante al pus: u,, similis
puri> Vomitar pus: u pus evomo>
Vmito de pus: ,,; ,

PUTAERO ,, scortator
PUTREFACCIN ,,
,; ,, putredo,putrefactio> Que causa putrefaccin: ,, putrefactivus
PYRAUSTA (insecto que se crea viva
en el fuego) ,u, animaculum quod ad lucernam volans se exurit
PYROFLEGETN,ro de los infiernos
u,, fluvius inferorum

670

,,,,-,,,,u,uvvu,-v,uv,u,,,u,u
, frango,rumpo,elido> Acto de
quebrar por todas partes:
,, circumfractio> Apto para quebrar:
,,v vim habens frangendi> Con
mpetu: ,vu effringo> El que quiebra:
,ou,; ,, frac
tor,fractrix (sacrificadora)> Fcil de ser
quebrado: o,o,ov facilis contusu> Que difcilmente se quiebra:
uo,o,ov qui diffi
culter frangitur> Sobre:
vu,-v frango super> Que tiene fuerza de
quebrar: u,,v frangendi vim
habens> Quebrar a golpes: ictu perfringo

Q
QU ,,ou quam> Para qu,
por qu? `v ut quid? quare?> Qu
cul? oo,,o qualis?> Qu?
quid? quidnam?
QUEBRADIZO ,,v; o
,ov anfractuosus,friabilis
QUEBRADO `o,,ov;
u,; ,,,,
v; ,u,; o,o,
ov fractus,abruptus> Quebrado,frgil
,,v fractus> No quebrado:
,, infractus> Nmero quebrado: o numerus aliqua
parte minutus> Por todas partes ,, ex omni circum parte
confractus

QUEBRARSE,facilidad de u,o, friabilitas


QUEDAR ,,vo,
ovo,-vo,-vo,
uvo,oo sum resi
duus,supersum> Atrs: superor> Que queda en casa o bajo la tienda:
`uo,o,ov domi,sub tentorio manens

QUEBRADURA o,o,; u,, fractura


QUEBRANTADO con otro: vo,o,
ov cum alio tritus
QUEBRANTAHUESOS
v,, ossifraga
QUEBRANTAMIENTO
uv,o, contritio

(ave)

v,,
QUEDARSE atrs poco a poco v sensim retro abeo> Quedarse en:
inhaereo

v,o,;

QUEHACER ,o, res


QUEBRANTAR vu,v,o,o
,o,,,
,o,uv,uvo,uvo,
uv,uv fringo
frango,attero,comminuo>
Alrededor:
vu,-v, circumfringo,circum dejicio> Torciendo
vu,-v torquendo confringo

QUEJA ,,; vo,


o,o,,; ,
,,; ,,; o,
,; ,,; o,,;
vo,uo,; u,o, querimonia,qurela,conquestio,expostula
tio> Acompaada de llanto e indignacin ,o, querimonia cum
ejaculatu et indignatione> Queja de su
suerte: o,, conquestio sua sorte> Propensin a la queja
ov,ou, propensio ad conquerendum> Propenso a la queja: o,o,ov amans jurgiorum

QUEBRANTATERRONES ,o,
frangens glebas
QUEBRAR `,`v,`vu,
vvu,-v,,v
,v,vu,v,
vu,,,,,
v,-vu,,,-

QUEJARSE ,o,o,
,o ejulo,que-

652

ror> A gritos: conqueror>


Quejarse
de:
o,o
conqueror>Con
justicia:
o
conqueror>Con otro: o conqueror> Ms de lo justo: o insuper conqueror> Mucho: voo graviter conqueror> Por lo bajo:
oo sub-expostulo> Que fcilmente
se queja: o,,
o,ov; ou,, querulus> Estar
quejoso: querulus sum

qui libenter conqueritur> Que se queja de


poco: o,o,ov de minimis rebus
conquirens> Que se queja: ,,v
conquerens
QUEJIDO u,,;u,o, ejaculatus
QUEJOSO u,,v; o,
lentis ignibus aduro,suburo> A
propsito para quemar: o,o,
ov aptus ad comburendum> Acto de quemar:
,, ustio> Al sol:
sole aduro> Alrededor:
,, circumquaque uro>
Quemar con: uvv una incendo> Debajo: o subtus cremo>
Del todo: v prorsus exuro>
Difcil de quemar: u,, qui difficulter
uritur> Fcil de quemar:
o,o,ov qui facile detra
hitur> Juntamente con: u
u,u,uu una simul
incendo> Quemar en honor de:
adoleo> La superficie: in summa
parte
inuro>
Quemar
ms:
o,o insuper adu
ro> Poco a poco: o paulatim uro> Por todas partes: ,
,-,,-
circumquaque uro> Que no se quema con el
fuego: uo,o,ov qui igne non uritur>
Que puede quemar: ,,v habens vim
urendi> Que quema: ,,v ustivus>
Que tiene virtud de quemar: u,u
o,,v urendi vim habens> Quemarlo todo: ou,-u,u, exuro,totum comburo> Que
marse todo: totus ardeo> Reducir a
carbones: v in carbones redigo>
Quemar un poco: o
leviter uro> Ser quemado por un
lado: o a latere uror> Ser quemado:
o,o,
uror> Recin quemado: vuo,v
uo,o,ov recens ustus

QUEJUMBROSO v,,v; o,oo,oo,o,ov;


,,v; v,, querulus> Muy: ,, admodum querulus
QUEMA u,u,,u,u,o,;u,
u,,,u,
, ustio,adustio
QUEMADO ,o,,v; ,
,v; ,,;u,
v exustus,ustulatus,crematus> Semiquemado: `uo,`o,o,
ov;`,, semiustus> Con fue
go o al fuego: uuo,uuo,o,ov; u,uo,
; uo,uo,o,ov ig
ne combustus> Lo que se ha quemado:
,o, id quod ustulatum est> No
quemado: o,o,ov non ustulatus
QUEMADURA u,u,u,,; ,o,; u,o, ustio> Enfermedad de los rboles:
u,o, uredo> Llaga de quemadura:
u,o, pustula e inustione

QUEMAR ,,,v,o,o,,,,,,
,,,
-,,,
,v,,,,,o,vu,v,v,,,,o,,,,-u,,v,,,,o,,,
(),o,u,u,o succendo,aduro,uro,comburo,ustulo> A fuego lento: ,o-

QUEMARSE o uror
QUEMAZN o,o, ustulatio
QUENIQUE,capaz de tres queniques,que vale
tres queniques ov,,
v trium choenicum capax> De valor de
cuatro queniques: ovo,

653

o,ov quatuor choenicas aequans,mensura vel pretio> El que mide con que
nique: ovo,ou, qui choenice metitur> Medida poco mayor que un
litro: ov,o, choenix

mismo: uv idem volo> Lo que quiera: `


(`) quidquid> Querer ms: oou malo> Mucho: admodum volo> Que quiere una misma cosa:
u,, ipssissimum idem volens

QUERELLA
,,,;
,o, expostulatio> El que viene
a presentar una querella,
una denuncia o acusacin: vu,-vu,o, qui expostulatione profert

QUERIDO o,,ov charus> Oh,que


rido!: Oh,bone vir!
QUERSONESO ovo,vo,ou
Chersonesus> Natural de: ovo
o,ov; ov,ou, Chersoneso
oriundus

QUERER oo,,,,,,,,o,oo volo> Cuanto se quiera: quantumlibet> El que quiere cosas


distintas: o,, alia et diversa
volens> Juntamente: uv simul volo> Lo
o,; u,o, caseus> Accin de hacer
quesos: uoo,, caseorum confectio> Queso agrio: u
u acidus caseus> Confeccin del queso:
u,, confectio casei> Cortar,dividir
quesos: uoo ca-seos incido vel findo>
Cuajar en que
so: u coagulo,denso in caseum>
Cuchillo para raer el queso: uv
,; uv,, radula,cutellus> De queso: u,,v; u,, caseosus> Encella para hacer el
queso: uoov,ou, id in quod coniciuntur
casei> Esportillo para los quesos: ,,;
,, storea pensilis> Hacer queso:
u,uoo in caseum cogo,caseos
conficio> Lugar donde se guarda el queso:
uooov,ou, locus ubi caseus servatur>
Pequeo: uov,ou, caseolus> Que se cuaja
con leche de higuera: u,
o, caseus qui coagulatur lacte ficulneo> Que tiene corteza de queso:
uvo,o,ov ex caseo dorsum habens>
Reciente:
,o,;
o,ou, caseus recens> Secadero de quesos: ,, locus in quo casei
siccantur> Vendedor de: uo,ou,
caseorum venditor> Vender,pesar queso:
uo caseos vendo,caseos venditurus
pondero

QUESO o,o,; o,

cardo,cardines ostii
QUIEN `,`,` (ovo,vo); ,v; quis?> Quin,cul de
los dos: o,o,,ov uter,utra,utrum?> Cul: oo,,ov
qualis?> Quin pues?: ov quis igitur?
QUIETAMENTE `,; ,v,
, quiete
QUIETO o,,ov; ,,
(o,o),`
o,`uo,`uo,o,ov; ,
,v; o,,ov; o,
o,o,ov; o,,ov; ,,v placidus, quietus> Estar quieto:
,v,,
immotus maneo,quietus sum>
estarse quieto: ,,
conquiesco
QUIETUD`,,; `,v,,,,; v,
quies> Con quietud: ,
quiete
QUIJADA
ov,ou,;
vo,ou,;
v,o,; u,; ,,
; v,vo, maxilla,mala> Parte de la
quijada: vov,ou, pars maxillaris> Que
tiene cuatro quijadas: vo,o,ov quatuor malas habens

QUICIO de la puerta ,o,; ,o,; o,v,o; o,,; ,o,;


,; u,o,; ,o,

QUILLA de la nave oo,ou,; ,o,; ,,; ,

654

QUINCURIN vo,ou,;-,
ou, quincurio (jefe de cinco hom- bres)

o, carina> Construir una quilla: o carinam instruo> Que pertenece a


la quilla,bueno para construir quillas:
oo,,ov ad carinam pertinens,aptus ad
fabricandum carinas

QUINGENTSIMO
quintentessimus

voo,,v

QUINIENTOS vo,, ('')


quinientos mil , quingenti,ae,a; quingenta
millia

QUILO u,o, chylus> Formacin del


quilo: ,, succi gene- ratio

QUIQUAGESIMO vo,,v quinquagessimus> Da quinquagesimo: vo

quinquagessima
die>
Exigir,recoger la quinquagesima par- parte:
vo,vooo
quinquagessimam partem exigo,colligo
Recoger la quinquagesima parte: vov quinquagessimam partem colligo

QUIMERA ,, Chimaera> El que mata


la Quimera: ovo,ou
Chimerae interfector
QUIMRICO,combatir con un enemigo
quimrico (batirse con la sombra)
pugno cum umbra> Combate
con un
enemigo quimrico (con la sombra):
,, dimicatio cum umbra

QUINQUEFOLIO (yerba) vuo,ou,


quinque folium

QUINARIO v,,v quinarius

QUINQUENAL v,,v; vo,,ov; v,, quin-

QUINCE v,v quindecim> Que tiene quince aos: v,, qui est quindecim annorum
quennis,quinquennalis

QUINQUAGENARIO,hombre de cincuenta
aos vov,o, quinquagenarius

QUINQUENIO v,o,; v,,;,o, quinquenium


QUINQUEVIRATO
virorum imperium

v,,

QUIROMANCIA ov,, ex manibus inspectis divinatio> Perteneciente a la quiromancia: oo,,v ad artem eius qui manus ins
picit pertinens

quinque

QUINTERNA vov,ou, quinternio


QUINTO o,o,ov; o,,
ov; v,,v quintus> Por quintas
partes: v quinquepartito> Quinta parte: ,o,
; ov,ou, quinta pars

QUIROMTICO oo,o,ov qui manum


inspicit
QUIRN (centauro) v,ovo, Chiron> Digno de Quirn,que necesita a
Quirn: vo,o,ov Chirone dig
nus

QUINTUPLICAR v quintuplum reddo

QUIRRGICO movimiento quirrgico de las


manos,miembro operado por un mdico,operacin quirrgica ,

QUNTUPLO vo,o,ov quintu


plus,-plex
QUO (isla) o,ou, Chius> Oriundo de Quo: o,o,ov Chio oriundus
QUINQUAGENARIA,mujer de cinquenta aos
vov,o, quinquaginta annos nata

655

fortasse>Si acaso,quiz? v num,num


quid,an...utrum?

o,; ,o, manuum admo


tio chirurgica, membrum corporis a medico
tractatus,medicina chururgica
QUITAR o,vu,vu,
,vu,vv,v,
,,,u,,ovuvu,ou,
ouo,v,,,,,,
v,,,vu
o,,,,uvv,o,o,o
o subduco,aufero,detraho,adimo,privo,tollo,eximo> Acto de quitar
anticipadamente: o,, prae
reptio> Quitar parte de: detraho>
Antes: oo ante adimo> An ms:
o insuper dtraho> Difcil de ser
quitado: uo,o,ov difficilis ablatu>
Disimuladamente: clam eximo>
El acto de quitar: ,,
ademptio> Exprimiendo: aufero
exprimendo> Furtivamente: ,vv furtim subduco,tollo> Hurtando juntamente: uv
simul furto aufero> La accin de quitar
alrededor: ,,
circum undique detractio> Lo que se quita:
corteza,piel,escamas:
o, id quod eximitur> Quitar ms
o insuper aufero> Por debajo:
voo surripio> Por
todas partes: vu,u undaqueque detraho
QUITARSE el cinto,la faja ovvu,vv zona spolio
QUITASOL ov,ov,
ov,ou,; ,,; o,ou,; o,, umbella,umbraculum> De cuero: ov,ou, umbraculum coriaceum
QUIZ ,v,,o,ov ` utrum,propemodum,forsitan,

656

piosus> Pequeo: `ov,oov,


ou,; u,o, racemulus> Que echa
racimos: u,ou, qui racemos
procreat> Que tiene cuatro racimos: uo,o,ov qua
tuor corymbos,racemos habens> Que tiene
hermosos racimos: ou,
u,u pulchros racemos habens

RABADILLA oov,ou, pars supra clunes elata

RACIOCINAR,razonar vo,v,vo,oo,voo,oo,uoo ratiocinor>


A
propsito
para
raciocinar:
uo,,v aptus ad ratiocinandum> Acto de raciocinar: oo
,o, ratiocinatio> Capaz de ra- ciocinar:
o,,v; o,,v habens vim ratiocinandi> El que
raciocina: o,o, ratiocinator> Raciocinando: o disserendo

RBANO `v,,;`v,o
;`vo,ou,; u,,; uov,ou, raphanus> A manera de: `vv
in modum raphani> Pequeo
ov,ou, parvus raphanus> Purga del
jugo del rbano: u,o, purgatio> Semejante al:`v,, ad formam aut naturam raphani
acedens
RABIA ,o,; ,, ra
bies>Furor canino:,, rabies
Estar excitado por la: u rabie
concitor> Padecer rabia: oo rabie laboro> Tocado de rabia
uvuo,o,ov canina rabie correp
tus

RACIOCINIO vo,,; o
o,o,
ratiocinatio>Coleccin
de
raciocinios (silogismo): uo
,o, collectio quae ratiocinando fit> Sin
raciocinio: uo sine ratiocinatione>
Capcioso (sofis
ma) ,o,; o,, captiosa
ratiocinatio> Falso: o,o, falsa ratiocinatio

RABIAR o rabio
RABILARGO (glgulo,ave muy
,o, avis pernicissima,galgulus

ligera)
RACIONAL oo,o,ov; o,,
v rationalis

RABIOSO uo,,ov;u,o
; u,,v; uov,,
; u,o, rabidus,rabida,
rabie furens> Estar rabioso: u vehementi rabie agor> Mordido por un
rabioso: uo,o,ov a rabido morsus>
Ponerse rebioso: u,u,u in rabiem agor

RACIONALMENTE o rationaliter
RADA oo,ou,; vov,ou,
vo,ou,; ov,ou, na
vium statio
RADAMANTO,juez del Infierno `v
u,uo, Rhadamanthus

RABO ,o, penis> Del animal


,o, penis,mentula

RADIALMENTE,en forma de rayos v


v radiatim

RECAUDACIN ,o, collectio pecuniarum

RADICAL `,ou, radicarius


RADICALMENTE `v,,
stirpitus,funditus

RACIMO `,`,; ,,;


u,o,
racemus>
Parecido
al
racimo:`o,, habens speciem racemi> Abundante en racimos:
uo,o,ov; o,, (uo)
`,, acinosus,recemis co-

RADICAR ` radico
RADIO vov,ou, dadius> De rueda:
o,ou, radius rotae> Hueso menor del

656

limpieza de la piel: ov,ou,


; ,,; u,o, stri
gil

codo> ov,ou, radius,os cubiti


minor>Que tiene cuatro radios
vo,o,ov quaternos radios habens>
Que tiene ocho radios: vo,o,ov octo radios habens

RAEDURA u,v,,,
u,,o,; ,v,;
,,,,; u,
o, radamentum,laceramentum,rasura
Raeduras de metal,madera: ,

RAEDERA
vov,vov,ou,;
,,; ,o,;
,,; ,o, radula,
strigil> Utilizada en los baos para la
o, scobes> Raeduras ,o,
strigmentum> Raeduras,roa:
ov,ou, id quod abstergitur

ov cum radicibus ipsis> Con races derechas:


o,o,ov cuius rec
tae radices sunt> Con toda la raz:
o,o,ov cum tota radice> Cortadura de
races: `oo,,
radicum recissio> Cortar races> `
oo radices reseco> Criar races
`oo radices nutrio> De grandes races: o,o,ov magnas radices habens> De profundas ra
ces: o,o,ov profundas radices habens> Afirmar las races:
radicibus firmo> De races espesas y muchas: vo,
o,ov densas multiplices radices habens> De races profundas: u,, radicis profunditas> De raz:
`v,o,-,v,vu,uuv,,
ov,,,-ov radicitus>
De una sola raz: ovo,o,ov unam
stirpem habens> Desde la misma raz:
`uo,o,ov ab ipsa radice> Desde la raz: uvv funditus> Destruir la raz: oo funditus
everto> Echar races: `o
o,`ou,`o radices genero>
Emisin de races: `,
, radicum emissio> Engendrado de la
raz: `ou,, e radice ge
nitus> Enlazar mutuamente sus races
uvo ubi radices inter se
implexas,sunt>Jugo de races:`
ou, succus e radicibus expressus>
Juntamente con la raz: o,o
ov una cum radice extirpatus> Longitud de las races: o,,
longitudo radicum> Montn de race:
`,o, radicum acervus> Multi
tud de races: ou,, multi
tudo radicum> Que tiene muchas races: oo,o,ov multas habens radices>
Pequea: `ov,ou, radi
cula>Pequeez de races: u
, brevitas radicum> Perteneciente a la

RAER o,-,o,o,,o,o,o
u,-u,,,,
v,,,v,v,v,v
,v,o,o,,,,,,v,,o,u rado,adra
do,abrado> Que rae: v,o, qui
radit>Que puede raerse uo
o,ov qui radit potest> Que tiene fuerza de
raer: u,,v habens vim radendi> Todo
lo que sirve para raer: u,uv,, id
omne quod utitur ad radendum> Con las
uas: ,- rado unguibus> Con limpiaderas: , strigili rado> La superficie: v, v
summa parte scalpo> Ligeramente
ou
leviter
rado>
Por
bajo:
o,o subtus rado> Por encima: ,, in summa parte
rado> Por todas partes:
circumquaque rado> Alrededor:
circumrado>
Alrededor
con
navaja:
u,-u circumrado
RADO o,o,ov;v,,v
,,u,,v abrasus,
rasus,scalpus> Un poco> uo,o
ov subrasus> Hasta la piel: uo
o,ov adbrasus,ad cutem tonsus
RAZ `,o,;`,,;`uov,ou,;`,o,; u,,
; o,o,; u,o,; uv,
vo, radix,stirps> Raiz gruesa:
,o, tuberculum> Coger races
`oo radices colligo> Que coge races:
`oo,o,ov qui radices colligit> Colocado
bajo la raz:
o,o,ov sub radicibus positus>
Con las mismas races: o,o

657

o,o,ov longas radices habens>


Que tiene races unidas y trabadas:
o,o,ov conjunctas et conser- tas radices
habens> Que tiene sus races en el suelo:
o,o,ov
qui radices in solo fundit> Que tiene una sola
raz:ovo,o,ov
unicam radicem habens> Que vende races:
`o,ou, qui radices vendit> Que vive
de races: `oo,o,ov racicibus victitans> Sacado de raz: ouvo,o,ov e radice
erutus>Sacar de raz: o
radicibus extraho> Semejante a la
raz:`,, radici similis

corta de races: `oo,


v pertinens ad recissionem radicum> Que
alimenta la raz: `oo,o
ov radicem nutriens> Que arranca ra
ces: `uo,o,ov radices evellens> Que contiene las races: `oo,o,ov
radices continens> Que echa races o se
propaga: `oo,o,ov radices agens,se propagans> Que echa races: `ou,,
radices generans> Quew proviene de la
raz, engendrado de la raz: `uo,o,ov a
radice genitus,
proveniens> Que se alimenta de las rices:
`oo,o,ov qui radici
bus vescitur> Que tiene algo de raz
o,o,ov aliquid radicis habens>
Que
tiene
gruesas
races:
o,o,ov crassas radices habens>Que
tiene largas races:o
scissura,rima,scissio,rictus> Lleno de rajas:
`,, rimosus

RAJA ,`,o,,,
; ,o,; ,,,

La que coge ramas secas:uv


, aridorum virgultorum collectrix
Lleno de ramas y tallos: ,
uv,, surculosus> Rama nueva
cargada de frutos: ,,
o,ou,;ov,ou,;o,
ou, ramus novellus> Produccin de ramas
intiles: ,o,
inutilis fruticatio> Que echa muchas ramas:
ou,,; oo,
o,ov multos ramos emittens> Que se abre en
ramas desde la tierra: ,, qui himi
finditur> Que tiene ramas delagadas:
o,
o,ov tenues festucas habens> Ramas ms
extendidas,que dan ms sombra: ,v,
umbrasiores rami> Tron
co,palo: o,o, caudex

RAJADO,rajada `,,v; `o,,ov;oo,o,ov fissus


scissus; `,o, lacera
RAJAR lacero
RAJARSE v hisco
RALEA,de baja ralea uv,,
generis obscuritas> Innoble,de baja ralea:
uv,, ignobilis
RallO (rallar) ,, radula
RALO,raro v,, rarus> Hacer ralo:
v rarefacio

RAMAJE,maleza,zarza uvov,ou,
virgultum> Coger ramajes secos: uvo arida virgulta colligo> Echar ramaje
en abundancia: ov luxurio> Lleno de
ramaje: oo,
o,ov silvis comans> Propio para la lumbre:
uv,v, ad ignem con
cipiendum apta virgulta> Ramaje seco
uvov,ou, aridum virgultum

RAMA vo, ou,; ,,


o,ou, ramus> Abundante en ra- mas y
arbustos:
v,,
fruti
cosus>
Arrancada del rbol:
o,; ,o, ramus evulsus>
Coger ramas y mattorrales secos:
uvo arida vergulta colligo
Con hojas: ov,ou, frons> Con las
mismas ramas: o,o,ov cum ipsis
ramis>De rbol: ,o
; ov,ou, palmes,ramus> Ramita:
ov,ou, ramulus> Dividido en cinco ramas: voo,o,ov in quinque
ramos divisus> Formar ramas: o in materiam ramosam
converto>Frondosa: ov,ou, frons

RAMERA ,; o,o;
,; ,; ,;
,o; ,; ,
o; ,o; u,o; oo,; ,o: ,
o;
,
meretrix.scortum,

658

nues festucas habens> Que tiene tres ramos:


oo,o,ov tres ramos habens> Que tiene un slo ramo: ovvo,o,ov unicum ramum habens> Ra
mo tierno: o,ou, ramulus> Ramos
tiernos,flexibles: o,ou,
o,o, ramus tenuis,flexibilis> Ramo verde: ,,, ramus
virens> Ramos tiernos: v,v, tenelli rami> Tierno: `vo,ou, ramus tener> Ramo:
o, ramus

meretricula> Frecuentar el trato de rameras:


, scortor> Tra to conm rameras
de bajo preecio: u,,;-u,,
consuetu
do cum vilibus scortis> Ramera vil:
,, scortum vile
RAMILLETE ov,ou,; vov,ou, olfactorium
RAMO vo,o,; o,o,;
o,o,; o,ou,;`,
o,; ov,o,; vo,
ou,; o,ou,; `,o, ramus,surculus> Abundancia de ramos:
ouo,, ramorum copia> De flores y hojas que arroja el pueblo a los
principes o vencedores: o,
,; o,ou, missilia florum et foliorum>
De la vid: vo,ou, ramus> De palma:
(acus.v)
ramus palmae> Dividido en cinco ramos:
voo,o,ov in quinque ramos divisus> Ramo pequeo: `ov,
ou,; v,vo; v,o;
vov,vov,ou,; ,o, ra
mulus> Que tiene pocos ramos: oo,o,ov paucos ramos habens> Que tiene
ramos anchos: o,o,
ov latum ramulum habens> Que tiene ramos
delgados: o,o,ov te
Nombres de rana: o,ooo,uo,ou,; ,ou,;
oo,ou,; v,vo,; o,ou,; oou,, nomen rane>
Perteneciente a la rana:
o,,ov ad ranam pertinens> Vene- nosa:
v,v,vo,uvov,
vo,ou, rubeta,rana venenosa

RAMOSO ,,; vo,,ov;


v,,,
ramosus>
Muy:
ooo,o,ov multos ramos habens> No ramoso: oo,o,ov non ramosus
RANA ,o,; o,ou,
rana> Rana pequea: o,ou,
uvo,ou, parva rana,ranula> Rana que
duerme en el lodo: oooo
ou, qui cubat in luto> Cantar como las
ranas: coaxo> Guerra entre las
ranas y los ratones:
ovo,, ranarum et murium pugna> La
rana cantando: o onomatopeya (indecl.)> Nadar a modo de ranas:
in morem ranae nato

RAPAZ ,o,,; oo,


,ov rapax,furax
RPIDAMENTE , raptim, celeriter
RAPIDEZ o,o, celeritas> Aven
tajar en rapidez: celeriter vinco> Que va con rapidez en carruaje: `o,o,ov qui celeriter curru fertur

RANCIO `o,o,o,ov; ,,v;


,,v;
,,v
raneidus,rancidus> Ponerse rancio:
rancesco

RPIDO o,o,ov; ou,ou,o,ov (oo); ,,v; o,,ov; ,,v; vuo,o,ov; ouo,o


ov; ,,v velox,celer,rapidus
Pronto,que no puede diferirse: vuo,o,ov qui differi nequit> Que usa
calzado con alas: uo,o,ov celer

RANCIEDAD ,, rancor
RANGO ,o,;o,ou, ordo
Del mismo orden o categora: o,,; o,oo,o,
ov in eodem ordine collocatus>
rango,distincin,auctoridad: ,
o,; ,, auctoritas

Alto

RANNCULO ov,ou, ranunculus

RAPIA ,,; ,o,;

659

,o,; ,, rapi
na

mensurae deraduntur> De medir: o,, radius ad mensuras

RAPOSA ov,ou,; ,o
; ,, vulpes

RASGADO `,,; o,o


,; oo,o,ov; ,o,
,; ,,v ruptus,scissus,
attritus,abscissus> Estar rasgado: `o
laceror> Por delante:
,o, quod anterius scissum est

RAPSODA vo,v,o qui carmina re


citabant
RAPTADO,sacado de ,,v erep
tus

RASGADURA `,o,;`,,
`o,o, scissura

RAQUETA para las mesas de juego


,, reticulum ad pilam

RASGAMIENTO `,, ruptura

RAREZA ,o, raritas

RASGAR `,ovu,o,
ov,o,,-,
,,-,o,,,,o,o,
,,vu-v,
-,-; ,v, scindo,rumpo> Antes: o ante scindo> Juntamente: uvo simul accindo>
Las carnes: o carnes discindo> Por abajo: ovu
-v; o,- subtus rumpo>Rasgado en dos partes: o
, in duas partes concissus> Recin rasgado: voo,o,ov recens laceratus> Todo rasgado: o,, totus concissus

RARO ,,v; v,,; - v,,v;


vo,,ov; v,
v,,v infrequens,rarus,laxus> Hecho raro: v,,v rarus effectus> Hacerse raro: v rarus fio
RASCADURA v,o, ramentum
RASCAR ,v,,
v,v,v,v,v,v,
v,,,ov,
-v,uv scabo,scarifico,rado,
scalpo,succido> Por bajo: o subtus
scarifico> Accin de rascar: ,o,
scarificatio> Antes: o ante scarifico

RASGARSE,fcil de o,o,ov qui facili


scindi potest

RASCARSE,excitar la comezn,el picor


pruriginem excito

RASGO,estilo ov,ou, stylus

RASCN (ave acutica) uo,


coturnicum mater o dux

RASGN `,, scissura> Hecho con


rudo: ,o, fissura

RASERO ov,ou, lignum


RASO vo,o,ov nulla nube obtec
tus> Exponer al raso: uv
simul sub dio pono> Que est al raso
vo,o,ov qui est sub divo

quo
,,v,; uov,ou, ramentum,id
quod radendum detractum
detractum est
RASPAR `,o,o,
,o,,v,v,
v,v,v,,,u
,ov,-v,,uv frico,scindo,derado,abrado> Algo para darle
otra figura,adulterar:
aliter sculpendo muto> Medio raspado: `o,o,ov semi-rasus>
No raspado: o,o,ov non rasus
Por todas partes con estregadera:

RASPADO ,,v rasus


RASPADURA ,,,
`v,`v,`v,v,v
,,,,o,;
,v,; ov,ou,; u,o,; ov,ov,ov,
ou,; ,v,; ov,ou,
v,,; ov,ou,; -

660

de: u,-,ou, mu- rium venator>


Excremento de ratn:
uoo,ou,
muscerda>
Cosa
de:
vo,,ov; u,,v murinus> Ratn
domstico: v,, mus domesticus> Escondrijo de ratn,ratonera: uo,u,u,, murium latibulum>Matador de: uovo
o,ov murium occisor>Perteneciente a los
ratones: u,, ad mures pertinens>
Que caza ratones: uo
ou, qui mures captat (especie de serpiente)>
Que da asilo a los: uoo,-o,o,ov murium receptor> Que mata
ratones: uovo,o,ov mu
res occidens> Estircol de ratones:
uoov,ou, muscerda

stringili circumquaque
derado> Que raspa: ,o, derasor> Todo instrumento de raspar:
,o, radula>Despellejar,desgastar respando: ov abrado
RASPARSE,que puede rasparse ,
,v qui radi potest
RASTRAS a rastras,por fuerza v
tractim
RASTREAR , subrepo> Pasar
ms all rastreando: -,
praeter rependo gradior
RASTRERO o,o,ov repens

RATONERA ,u,,; o
vov,ou, muscipula,decipula> Armar
ratonera: v mascipulam tendo

RASTRILLAR v,v pecto


RASTRILLO
,, pecten>
deshacer terrones: v,, occa,
crates dentata

Para

la

RATONIL vo,,ov murinus

RASTRO,baratillo uoov,ou,;
,, locus ubi scruta venduntur

RATO,a ratos v ex interva- llo


RAYA (pescado) uv,vo, pasti-naca
marina> Labrado con rayas: u,,v virgatus

RASURA ,, rasura
RATERO ,.v; oo,,
ov; oo,ou, marsupiorum amputator,furax

RAYADO u,,v virgatus


RAYANO o,,ov corterminus

RATIFICACIN ,, rata fides


RATIFICAR u,u,ou,u
u,uvu ratum facio,compro
bo,ratum habeo

RAYAR,cubierto
de
dura
cera
que
difcilmente se deja rayar: o,o,ov dura cera et difficulter exaranda
obductus
RAYO ,uv,o,; uv o;
,o, fulmen,fulgur> Derribar con un
rayo: uv
fulmine prosterno> El despide rayos,
relmpagos: o,, fulgurator> Herido de un rayo: o,
vo,uvo,o,ov;
uvo,o,, fulimne ictus>
Lanzar rayos: uvoo,uv

RATN `,`,o,; ,u,


; vo,ou,; uo,oo,
mus> Diminutivo: uov,ou, musculus> Ahueca-quesos: uoo,ou
caseorum excavator> Roepn:
,ou, arrodens panem> Alpino: u
,o, mus alpinus> Nombre de ratn:
v,oo,; o,
; ov,o,; voo,
ou,; ,o, muris nomen> Cazador
fulmen jaculari> Lanzamiento de rayos:
uvoo,, fulminis jaculatio> Lanzador
de rayos: uvoo,vo,o,ov fulminis ja culator

(Jpiter)> Que brilla como un rayo:


uvo,, in modum coruscans
fulminis>
Armado
de
rayos:
uvoo,o,ov foulmen forens> Cada del

661

rayo: v,, ful


minatio> Que arroja rayos encendidos
ovo,ou, rutila fulmina jaculans>
Que dispara rayos: uoo,o,ov ignes jaculans> Que encien
de el rayo: o,ou, qui fulgur
suscitat> Que goza en lanzar
rayos:
uvo,o,ov gaudens fulmine> Reunin
de rayos luminosos:
uvu,o,; uv,, col
lustratio> Despedir rayos:
radios vibro> De luz: ,, splendor> De
sol: v,vo, radius solis

REAL
v,o,v
ens>
Real,regio:
,,v
regalis>
Casa
Real:
ov,ou, domus regia
REALIDAD o,, essentia,substan
tia> As es en realidad: u
oo sicque res habet> En realidad:
,o,oov re ipsa,
equidem
REALIZACIN vu,,; o,o, profectus,effectio
REALMENTE uov vere et revera (real y
verdaderamente)

RAZA vo,o,; v,, ge-nus> De la


misma raza o familia: oov,, qui
similis est generis>Semejanza de raza: oov
, similitudo generis> Segn el uso o
carcter de una raza: v,
,v gentiliter

REANIMAR recreo

RAZN o,ou, ratio> Capaz de razn:


vo,,v rationis capax> Dbil,de escasa
consistencia: oov,ou, ratiuncula> Dotado de razn: oo,o,ov rationis particeps> Especiosa: ,o, speciosa
causa> Falto de razn: uo,o,ov rationis expers> Fue
ra de razn: praeter rationem> No
conforme a la razn: oo,o,ov rationi
non consentaneus> Privado del uso de la razn
voo,, qui mente captus est
Que no oye razn: uo,u
o,o,ov cuius ratio non est
expedita> Que pide y pesa las razones:
oo,ou, qui rationes
exposcit et expendit> Recobrar la ra
zn, el juicio: vv mentis sanitatem recipio

REBAJA,en un impuesto,en una multa,


en un precio `,, debiti diminutio

REANIMARSE v,- animum erigo


REASUNCIN v,, resumptio
REATAR religo

REBAJAR el precio o subaestimo> Rebajndose: u demi


ttendo se ex sua dignitate
REBAO ovov,ou,; ov,,
; ov,,; ovov,ou,; uv,o,; ,o (plural:
) grex> Amante del rebao: oovo,o,ov amans gregis> De ovejas: `vo,o,; vu,o,o, grex pecorum> Despreciar el
rebao: gregem contem
no> El que desprecia al rebao: o,,,ou, qui gregem
spernit> El que tiene muchos rebaos:
o,vo,, multos agnos habens>
Lugar donde se pueden ver los rebaos:
oo,
ou, unde pecora conspici possunt> Camino
por donde van los: o , via qua
pecora aguntur> Ninfas protectoras de los: ,o,
ninphae stabulorum> Perteneciente al
rebao: o,ovo,,ov
armentalis>Que tiene muchos rebaos:
ovo,o,ov multos agnos habens>
Separarse de lo restante del rebao:
,oouoo a grege se
gregor

RAZONABLE oo,o,ov rationabilis


RAZONAR o ratiocinor> El que
razona rectamente: o,o
ov
qui
tecte
ratiocinatur>
Razonar
rectamente: o recte ratioci
nor> Tener ganas de razonar: o dissere
cupio
REA (diosa) `,`,, Rhea

662

benas>Con otro: uv,uv


simul ad defectionem traho

REBATIR v contradico> Que debe


rebatirse: vo,,ov in disceptationem
revocandus

REBELDE v,o,;v,ou
; oo,o,ov; o,,

REBELARSE v,v excuso hav; o,o,ov qui non est impe


rri patiens,rebellis> Domar al rebel
de: subjicio reluctantem>

RECAPACITAR vu,-,-;
ov,v repeto,animo voluto
RECAPITULACIN v,u,, redactio in summam

REBELDA v,o, rebellio>


Falta de comparecencia en juicio:
desertum vadimonium

RECAPITULAR oou,,u
summatim recenseo

REBELIN v,,,
defectio,rebellio> Incitar a la rebe
lin: o,uvv,
uv sollicito ad defectionem>

RECAUDACIN de contribuciones,tributos,rentas: v,v,oo,,; o,, tributi exac


tio
RECAUDADOR uoo,uoo
oo,ou,; ,o,; o
,,; o,ou,; o,o,; o,oo,; ,o,; ,ou,; ,
o,; ,o, tributorum collector> De
la quinquagsima parte
vooo,ou, quinquagessimae partis exactor> De las rentas p
blicas,recaudadores civiles: v
ou,; o,o,,o vectigalium redemptor, civilium pecuniarum quaestores> Jefe de los
recaudadores pblicos: v,ou,; v,ou, publicanorum magister> Perteneciente a los re
caudadores: v,,v ad publicanum pertinens

REBOSAR ,ov,u,
v,vo,vo,
superfluo,exundo> Con exceso
o, vehementer exundo> Mucho: valde
redubndo> Que rebosa: o,
o,ov praeter effluens
REBOTAR u,o resilio
REBOTE ,, actio insilien
di in
REBUSCA u,o, racematio
REBUSCAR inquiro
REBUZNAR oo,o rudo> Que
rebuzna: ,,v; ,o; ,oo, qui rudit>

RECAUDAR ooo,,oo
tributos colligo

REBUZNO ,o,; ,
ruditus
RECAER ov,o recido> Que recae sobre s mismo: u
,u, in se recidens

RECELAR o caveo
RECELARSE o,o,uo,o revereor,caveo,suspectum habeo

RECADA o,, morbi repe


titio

RECELOSO oo,oo,o,
ov suspicax

RECADO,el que ha recado


, relapsus

RECEPCIN vo,oo,o,
o,o,oo,,; ,,; ,o,; o
,,; ,, susceptio

RECALENTAR uvv calorem adjuvo

663

receptio> Preparativos de recepcin:


o,, apparatus quo quis excipitur

RECHAZAR `,`,,
,-,,v,
v,vu,v,v,
oo,oo,vu,-
v,-,,vo,,,uv,,vo (cubito repello),projicio,
fugo,abdico,repello,repercutio,propulso,removeo> A zapatazos,a coces,a
golpes: calcitrando repello> Adems: oouo,o
demolior,praeterea repello> Con
desprecio: ,o con
temptim rejicio> Con un topetazo: v
o repercutio> Debe rechazarse:
be: o ampara: ,o; ,o
; o,ou,; ,oo, susceptor>
Bien recibido: o,
,v acceptus> Adems: insuper accipio> Amigablemente: o
amice excipio> Recibir mutuamente: vuv vicissim accipio> Ap
to
para
recibir:
oo,,ov
ad
suscipiendum aptus> An ms: ov insuper adsumo> Benignamen
te: ooovo benigne accipio> Con agrado: o,o,vo,,,,o perbenigne accipio>
El primero:oo,-o prior
excipio> Juntamente: uvov,
uvo una excipio> Lo que se ha
recibido dems: ,o,
acceptum praeterea> Lo que se recibe con agrado: ,o, id quod
comiter accipitur> Mal: , male accipio> Nominalmente: o nominatim excipio> Por medio de otro: o
accipio per alium> Por separado:
v divissim accipio> Por sorteo
por reparto (vg. las tierras conquis
tadas): oo,-o,-o,
,v sorte accipio> Recibir prendas: `u,-o pignoris loco capio> Que ha de ser recibi
do: o,,ov accipiendus> Que recibe dos
partes,una racin doble: o,ou, cui
dupla portio datur> Que recibe la vigsima parte de algo:
ooo,o,ov tributum vigessimae partis
bonorum exigens>
Que se debe recibir: oo,,ov
recipiendus> Quien todo lo recibe o quien r

RECEPTCULO ooov,oov,ou,
; v,,; o,o,
receptaculum
RECHAZABLE o,o,ov; oooov ablegandus,rejiciendum> Indigno de que le hablen: o
o,ov non alloquendus
RECHAZADO oo,o,ov rejectus> Que
debe ser rechazado: o
o,ov rejiciendus
vov reluctandum> El que es
rechazado: vu,, qui repercutitur> Que rechaza de nuevo:
vu,, repercutiens> Que rechaza el
golpe: vu,,;
vu,,ov ex adverso respondens> Secretamente: o clam
extrudo> Una proposicin o a alguien con un
voto a mano alzada: ooov propositionem vel aliquem reji
cere publico suffragio
RECHAZO vv,, repulsio
RECHINAMIENTO ,o,; ,
; o,ou,; ,o, stridor> De dientes: ,,;- o,ou,;
u,u,o, stri
dor dentium> Semejante al de un hierro metido en el agua: ,
o,; ,, stridor
RECHINANTE ,,; u
,; u,,v stridulus
RECHINAR `o,`u,`,
o,o,,
, strideo> El hierro candente metido en el agua: strido
Los dientes: ,o, frendeo,dentibus stupeo
RECIBIR vo,vo,v
v,,ooov,o,vo,o,o,v,oo,v,o,o,v,o,oo
recipio,accipio,excipio> El que reci

664

o,oo,o,ov reciprocus

ecibe de todos voo,o


ov qui omnia o ab omnibus accipit> Recibir
de: ou,-o accipio ex>Recibir entre los brazos: oo
inter ulnas accipio> Salir a recibir
v,v occurro> Se ha de recibir: ov
accipiendum

RECITADOR vocinglero de los


ouoo,-o,o,ov carminum suorum clamosus recitator

versos

RECITAR ,-,vv
recito> Antes: ovv ante re
cito> Cosas fabulosas: u fabulosa narro> De memoria: oo
memoriter
recito>
Que
recita
versos
hericos:`,o, carminum recitator>
Versos,trozos
de
poemas:
o,` carmina,rhapsodias recito

RECIBO oov,ou, syngrapha>


Sin recibo: oo,o,ov datus nullo scripto
ad cavendum
RECIENTE ,,v; vv,v,vo,,; vo, ov;
vo,,ov; v,,; voo,
o,ov; v,,v; ovo,,ov;
o,o,uo,uo
o,ov; uov,ou, recens> v
v (adv.) recens

RECLAMACIN o,,; ,
, poena,repetitio
RECLAMADO ,,v repetitus
RECLAMAR vv,,
oo,ooo repeto,vin
dico,reclamo> Ante los jueces: v ad causam occurro> Que debe re

RECIENTEMENTE uouou,vo,uov,vuov,u,,ov nu
per,recens
RECPROCO
oo,oooo,ov;
o,,; oo,clamarse: ov repetendum

RECOCIDO o,o,ov recoctus

RECLAMACIN ,, petitio

RECODO o,o, anfractus tortus

RECLAMO,pjaro que se usa de reclamo


,, illex,irretiens
RECLINAR v,v reclino>
Antes: ov ante reclino> De
bajo: ov reclino sub> Estar re
clinado junto con: uvv una
accumbo> Que sirve para reclinar:
,,v declinativus> Que est reclinado
al lado de: v, oo,; ,ou,
qui a latere accubat

RECOGER vo,v,o
o,o,,u,u
v,uvvu,uv,uvv
v colligo> Antes: ou
ante colligo> Recoger con: uv
una colligo> El que recoge: uo,uv,, collector> Jun
tamente: uv colligo> Poco ha recogido:
voo,o,ov nuper collectus> Por todas
partes: circum undaquaque colligo

RECLINARSE incumbo> Hacer re


clinarse: vv reclinare facio ad>Sobre el pecho: o
pectori incumbo

RECOGERSE a casa de o recipio


me apud> Que se recoge en s mismo:
uv,,v seipsum colligens

RECLUTA oo,ou, tiro

RECOGIDO vo,o,ov collectus> De


varias partes: uoo,,ov
o,uvo,o,ov; u,,v collectitius> Por s mismo:
o,o,ov a seipso collectus> Juntamente con: uvo
o,ov una collectus

RECOBRAR v,ov,oo,vv recupero


RECOCER recoquo

665

,, reconciliatio> Amante
reconciliacin: u,,v
amans compositionem

RECOLECCIN o,ou,;
uo,, fruguum collecttio>
De hortalizas: v,,; vov,ou, ollerum collectio> Fies- tas de la
recoleccin: uo
v,; ,v, festa ob fruguum comparationem

de

la

RECONCILIADOR ,o,o;
,ou,; o,o,ov; ov,ou,
conciliator> Reconciliadora: ov,, concilia
trix

RECOLECTAR el fruto o fructum


decerpo

RECONCILIAR o,,
voo,o,,
oo,u,uv,-
reconcilio

RECOMPENDABLE vo,vo,o,ov commendabilis

RECONCILIARSE,querer..u
conciliari cupio

RECOMPENSA vo,,;
ov,ov,ou,; oo,,
; oovov,ou,; v,o
; ,, remuneratio,merces>
Falta de: o,o,ov mercedis exppers>
Por favores: v,o
gratiae relatio> Privar de la debida recompensa: debito
praemio fraudo

re-

RECNDITO o,o,ov reconditus>


Muy recndito: uoo,,ov penitissimus> No recndito: uo,
o,ov non reconditus
RECONFORTAR v,vvu,-
v corroboro

RECOMPENSADO vvo,o,ov repensus

RECONOCER vv,v,
,vv,v, recognosco> No reconocer: o
v non agnosco

RECOMPENSAR
vuo,v,v
, accepta beneficia beneficiis rependo,do vicissim>
Los favores: vo,v
gratiam rependo

RECONOCIMIENTO v,, agnitio


RECONTAR recenseo

RECONCILIACIN ,,;
,o,; ,,; ,,; u,o,; RECORDAR vo,,vv,vv.v,ovo
ovo,ovov,vov,vo,-v,vo,
vo,vovo,ouov
oov,ov,ov
in
memoriam
revoco,recordor,memoror>
Mencionar,recordar antes: oo
ante memoro> Cosas extraas: ov
peregrina commemoro> De paso: vo obiter memoro> Difcil de recordar:
uvvuo,o,ov memoratu difficilis> El que es recordado y alabado:
vovu,,v qui memo
ratur et praedicatur> Fcil de: uvvuo,o,ov memoratu facilis> Hacer
recordar: v facio recor
dari> Hacer por: v meminisse facio>

Juntamente: uvvv,
uvvov una commemoro> La que
recuerda: v,, memor>
Que recuerda,que conserva la memoria
vv,v,ov; vv,v,ov memor
RECORRER ,,,
o,o,,o
o,oo,,oo recurro,percurro,peragro>
De un extremo a otro: perlustrare ex initio usque in finem>
Empezar
a
recorrer:
vo
subrecurro> Pases: ,-
peregre advenio> Ser recorrido en todos los
sentidos: oo circumquaque calcor> Recorrer conjuntamente: uvo una exploro> Una y otra

666

vez: oo
percurro

iterum

iterumque
RECRIMINARSE mutuamente
acriminor vicissim

RECORRIDO ,,v cursus peractus> Recorrido errabundo: v,, arrabunda circumcursatio>


Muy recorrido: ,, valde calcatus
RECORTADO
recissus

oo,o,ov

RECRIMINATORIO
recriminatorius

v,,v

RECTAMENTE ,,,
ov,u,'ov,, recte> Estando rectamente: v more
stantium> Proceder rectamente,en lnea recta: uo,o,ov recta procedens

breviter

RECORTADURA ,o,
adimitur,resegmen

quod

RECTNGULO ovo,ovo,ou,
rectangulus

RECORTAR decurto

RECTIFICAR las expresiones oo dictum exceptione circumscribo

RECOSIDO o,o,ov consutus


RECOSTADO,acto de estar..,
, decubitus> Estar recostado junto a:
,o juxta recumbo> Estar recostado:
jaceo in> Reclinado,recostado: v,, reclinatus

RECTILNEO o,o,ov rectili


neus> Todo lo que es rectilneo: ,o, figura qualibet in rectitudinem producitur
RECTITUD u,u,ou,
,; ,o, rectitudo> Con rectitud:
, recte> El que habla con
rectitud: uv,
v,ov qui recte loquitur> Hablar con rectitud:
uov recte loquor
Obrar bien y con rectitud: o
o recte ago

RECOSTARSE o-,v,o recumbo,incumbo> Recostarse con: uv una


recumbo> Recostarse en: ov
recumbo apud> Recostarse encima: o
insuper incumbo
RECREACIN vu,,; vu, ,
recreatio

RECTO o,o,ov; ,,;


,,; o,o,ov; uo,o,ov; ,,; o,o,
ov; ,,v rectus> Recto,firme,
estable: o,,ov rectus> Ser recto: v
rectus sum> Sincero:
,, rectus> Lo recto,lo sin
cero: ,o, rectum> Recto,
justo: o,,ov aequuus

RECREAR v,v recreo> Que


recrea con variedad: oo,o,ov varie ablectans
RECREO (escolar,entre clase y clase)
u,o,; ov,, in
termissio,oblectatio

RECTOR voo,ou, rector

RECRIMINACIN v,o, recriminatio


RECRIMINAR vo recriminor
RECUERDO vv,,; vuvov
ou,; v,o,: v,
, monumentum,recordatio> Lo que es de
grato recuerdo: v,,
cuius recordatio jucunda est> Objeto de
recuerdo: ov,ou, res in qua alicuius
memoria permanet

RECUPERACIN v,, recupe


ratio
RECUPERAR voo, vo,
vo,vv recupero

667

redes: uo,, instrumen


tum
piscatorium
texendis
retibus>
Intercalacin de redes: ,
v,
reticulorum
intercalatio>
Leo
encorvado para sostener lazos,redes:
vov,ou, lignum incruvum
ad sustinendos laqueos> Lugar donde estn
extendidas las redes: uov,ou, locus ubi retia stant intensa> Meter en la red: v
sagena irretio> Mirar las redes: vo,o retia inspicio> Red para pesca o caza:
ov,ou,
rete piscaotirium vel venatorium> Red que
lleva cebo: ,,; v,vo,;
ov,ou, sagena> Preparar las redes de caza: plagas seu retia erigo> Preso en la red:
vo,o,ov sagenae illigatus> Que echa
la red para pescar: voo,o,ov qui sagenam jacit> Red
que encierra todas las fieras: vov uov
rete omnes feras includens> Que lava las
redes:
vov,ou, qui retia lavat (piscator)> Que
lleva las redes:
uoo,o,ov qui retia fert> Que teje redes de
lino: voo,ou,
qui retia e lino nectit> Que tiende la red:
u,o, qui retia tendit> Serie de redes: o,o,
odo plagarum> Tejedor de redes: uoo,o,ov qui retia plectit> Tejido a
modo de red: uo,
o,ov; uo,, in retium morem
contextus

RECURRIR v,vv,v
recurro
RECURSO
vo,,
recursus>
Abundancia de: ,, opum copia>
Abundar en recursos: o abunde
possum> Recursos para vivir: oo,ou,
victus,res ad vitam nece
ssariae
RECUSACIN justa u,, justa recusatio
RECUSADOR,recusante ,
o, propulsator
RED u,uo,;`o,o,; o,ou,; ,o,; uov,ou,
; o,ou,; o,ou,; o
o,; o,ou,; vov,ou,;
,v,; ,o,; ov,; vov,ou,; ,,; ,o,; ov,ou, rete,tendicula> Pequea:
ov,vov,ou,; vo,
ou, parvum rete> Cierta red:
, rete quoddam> De caza: o,ou
; v,vo,; vov,ou,; vo,, rete venatorium,aves impediens
laqueus> De pescar: o
ou,; ov,ou,; o,ou,;
,,; u,o,; o,ou
; v,,; uo,ou,;
v,, sagena,nassa,rete piscatorium> Aprisionar en la red:
irretio> Atraer a la red: in retia
pertraho> Caer en la red: voo in casses incido> Cogido en la
red: uo,o,ov reti captus> Colocacin
de redes: vo
,, retium collocatio> Componer en
forma de red: u ad retis formam
compono> Cuidador de las redes: u,o, servator retium
El acto de extender las redes: o,o,
retium tensio> El que repara las redes:
v,vo, qui consuit et sarcit retia> El
que tira de las redes: ,, qui trahit retia> Estar al cuidado de las redes:
u servare retia>Horqui
lla para sostener las redes: ,o, furcula sustinendis pla
gis seu retibus> Inspector de redes:
v,ou, retium inspector> Instrumento de pescadores con que tejen sus

REDAO ov,vuov,vuov,
ou, omentum,magnum intestinum
REDARGIR ,, redarguo> Sus ms y sus ms: o magis et magis redarguo
REDECILLA vov,ou,; ovv,, reticulum sive ornatus capitis>
De las mujeres para el cabe
llo: o,ou,; uoo,ou, reticulum quo mulieres crines compescunt> Para el cabello:
,, reticulum obtegendis comis
Que gasra redecilla azulada: uvu,uo,, caeruleum habens reticulum

668

REDENCIN ,,,
redemptio> Precio de redencin: tio captivi> Parlamentario para el canje de
cautivos: ovo,o,ov legatus de captivus
redimendis

ov,ou,
redemptionis
pretium>
cautivos: o,, redemp-

REDENTOR u,ou, redemptor

REDONDO v,,v;o,uo,uo,o,oo
o,ov; uo,,ov; o,o,ov;
uo,,; u,,v; oo,o,ov; ,,
,; o,o,ov; ,
ou,; o,,; oo,
,ov; o,,v; o,o,ov;
o,,v rotundus> Redonda:
,o, rotunda> A manera de muela
de molino: u,,v
in molae formam rotundus> Algo redon
do: uo,ouo,oo,o,ov subrotundus> A manera de
escudo: ,, in clypei mo- dum
rotundus> Como pelota:
,v instar pilae rotundus> De figu- ra
redonda:
uo,o,ov;
ouo,,
rotundam
formam
habens> Medio redondo: `uo,o,ov semi-rotundus> Obra o cosa
redonda: ou,o, opus teres> Por todas partes: ooo,
o,ov undique rotundus

REDONDEZ ou,o, rotunditas

REDIL ,,; ov,ovov,


,,o, stabulum proprie caprarum et ovium> Puerta del redil: o
u pecuaria porta
REDIMIR vo,ov,u,
,o,-o,vo
,u, redimo> Se ha de redimir:
uov
redimendum>
Un
cautivo:
ou captivum redimo
RDITO ov,ou,; ,v,
u,o,; ,,; o,o,;
voo,ou, reditus>
De un ao: vo,o, reditus unius anni>
Percibir rditos: ooo reditus percipio> Que tiene rditos:
oo,,v
quaestus
habens>
Rditos,ganancias:
, reditus
REDIVIVO u,o,; uo,o,ov;u,, redivivus

REDUCIR v reduco> A la tercera parte: o ad tertiam partem


redigo> A medida justa: u,-u ad numeros redigo altos> A
partes pequeas: minutas in partes redigo>A poco
, ad paucos redigo> A quien no
se reduce fcilmente: u
o,o,ov qui non facile cogitur
Ayudar para reducir: u adjuvo in reducendo> Reducir con: u una reduco> Que reduce a potestad,a dominio: ,,v in potestatem
redigens> Reducir a: redigo in> Ser reducido: u adducor> Se ha de reducir
oov adducendum est

REDOMA vo,ou, lagena> Cubierta de


mimbres: uv,, lagena vimine obducta
REDONDAMENTE o rotunde
REDONDEADO u,,v rotundus> Lo
que tiene forma redondeada: o
,o, quod rotundam in formam compactum est
REDONDEAMIENTO
rotundatio

De

o,,

REDONDEAR ou,ou,ou,ou,ou, ou
v,- rotundum efficio,rotundo>
A torno: ov tornando rotun- do
efficio> A modo de pelota: in pilae modum rotundo

REDUNDANCIA ,,; ,o, redundantia


REDUNDANTE vu,,v;
o,o,ov; ,,ov
,ov,,v;
vo,

REDONDEL uo,ou,; uov,


ou, orbiculus

669

o,o,ov exundans,superabundans,redundans> El que usa de estilo


redundante: oo,o,ov super
fluo sermone utens

REEDIFICAR vu reaedificar
REELEGIR,reelegido despus de
abdicado vo,o,ov qui abdi
cato magistratu iterum creatur

REDUPLICACIN v,v
,,; u,o,; v
,o, geminatio,duplicatio

haber

REEMPLAZAR o sufficio

RECUPERAR vv recupero

REENVO vo,, remissio

REEDIFICADOR u,o, instaurator


REFERIR v,o,v,
, commemoro,refero> Antes: oo,oo praenarro

REFERENCIA vo,, relatio


ipse cogitat
REFLUIR v, refluo
REFLUJO o,,; ov
refluxus,unda reflua

REFLEJADO a una y otra parte


,, in utramque partem refractus

REFORMACIN ,, refor
matio

REFLEJAR v,v,uv,vo,v splendorem reflecto,repercutio,reflecto

REFORMAR ,u,u,u reformo> Primeramente: ov ante reformo

REFLEJARSE como un espejo vov


comparo in imagine

REFORZAR uv valesco> Reforzar


se uv,- invalesco

REFLEJO vv,, repercutio> De la luz: v,,, reflexio luminis> Refractado,reflejo:


vo,o,o,ov reflexus

REFRACCIN vv,, refrac


tio
REFRACTADO o,o,ov refrac
tus
REFRACTAR uv reflecto

REFLEXIN vou,,; v
o,,; ,o,; o,, prospectio,reflexio> Con reflexin:
vouvv considerate>
Obrar
sin
reflexin,repentinamente:
,vvinconsiderate
ago>
Reflexin peridica (fig.ret.):
,o, reflexio in orbem> Prudente: ,o, astuta mens

REFRACTARIO vuo,o,ov refrac


tarius
REFRN,que dice refranes vvoo,
o,ov qui sententias exprimit (ver
(SENTENCIA)
REFRENAMIENTO ,, cohibitio

REFLEXIONAR vu,v,v
o,vu,-.-,,
vuo,vuo,o,
v revolvo animo,mente,perspicio,curo,cogito> Sin reflexionar,de antemano:
non praemeditate

REFRENAR o,vu,vu,,,,(`),
,uv,uvv
cohibeo,compesco,detineo,coerceo> Antes: ov ante cohibeo>
Cortar,impedir:
vov
intercludo> Que refrena: ,ou,
corcens> Que se sabe refrenar:

REFLEXIVAMENTE data opera


REFLEXIVO vvoo (ou),o,ov qui secum

670

,, continens> Ser refre


nado: uvo constringor

,,;vu,,;`,o
refrigeratio

REFRENARSE o contineo me

REFRIGERADO u,,v refrigeratus

REFRESCADO uo,,ov; u
,v refrigeratus

REFRIGERADOR u,o,; u
,; u,ou, refrigerator

REFRESCANTE u,,v vim ha


bens refrigerandi

REFRIGERANTE vu,u,u,,v; uo,,ov


vim habens refrigerandi,refrigeratorius

REFRESCAR ,v,
u,uv refrigero> Antes: o
ante refrigero> Con el solplo: v,v perflo> Mucho: admodum refrigero> Un poco:
uo leviter refrigero
REFRESCO
refrigerandi

u,o,

REFRIGERAR v,v,,
,vo,v,,
,v,u refrigero> Un poco:
o aliquantum refrigero>
Que no puede refrigerarse: uo,
o,ov qui refrigerari non potest> Que tiene
virtud de refrigerar: uoo,,v habens
vim refrigerandi

medicamentum

REFRIGERACIN `,,;`
o,; vu,u,u,REFUERZO ,,v subsidiarius

o,vu,ouo,,,,vvo,v,o,-oo refuto,
refello,contra respondeo> Diestro
vo,,v aptus ad refutandum> Victoriosamente: o victoriose refutare

REFUGIADO u,uo, qui confugit ad patronum


REFUGIARSE v,o,o,
u refugio> Acto de: oo,
, ipse subeundi actus

en:

REFUTARSE,fcil de o,o,ov facilis ad solvendum

REFUGIO ooov,uov,uov
uuov,ov,ou,; u
,,; u,oo,,;
u,, perfugium,receptorium
asylum,refugium

REGADO ov,ou, locus irri- guus> De


regado: uo,o,ov irriguus
REGADO uo,uo,o,ov irrigatus> Regado,metido en el agua:
ou,,; oo,,ov sub irriguus>
Con arroyos: v,,
fluentis irriguus> Por todas partes: ,, circumquaque irrigatus>
Recin regado: vo,
, nuper irrigatus

REFULGENTE o,,,
splendidus> Como el oro: uvu,uo,,; uovvo,o
ov auro parem fulgorem habens
REFUNDIR las obras de metal aere facta opera refingo
REFUTACIN vu,v,,;
vv,ou,,; u,,o,; ,
o,;,,; vvoo,
contradictio,refutatio>Por escrio
v,o, contraria scriptio

REGALAR ,o largior> El que


regala: o,oo,; ,o
dator,donator

REFUTAR v,vovo,v-

REGALIZ u,,;-ov,ou,

REGALARSE un poco,hacerse algo afemi


nado oo aliquantum delicior

671

do: o,o,o, humectatus locus>


Regar ms: o insuper irrigo>
Primero: oo prius irrigo> Regado
recientemente: vvo,o,ov recens aspersus> Regado
vo,, uvidus

dulcis radix
REGALO ov,ou, donum> Cualquier
regalo: vov,ou, quodlibet munus
Gran regalo: o,, magnifica donatio> Pequeo: oo,
exigua donatio> Aceptacin de rega
los: oo,, munerum acceptio
Hacer un regalo: o obsequor>
Hecho a una joven madre: ,v,
dona quae nuptae recenti praebentur> Los que reciben regalos: o,v,o qui munera accipiunt> Que lleva a
otro los regalos: oo,o,ov qui dona fert alicui dan
da> Regalos de boda al yerno:
v, dona generi> Ser honrado con regalos:
muneror honrois causa

REGAZO, de blanco regazo uvo,


o,ov albiulna> Que es llevado en el regazo:
oo,o,ov qui in sinu gestatur
REGENERACIN v,, regeneratio
REGENERAR vvv regenero
REGENTE del reino o,,
interrex

REGAADIENTES (a regaadientes) u
v cum stridore dentium

REGIAMENTE v regie
RGIMEN ,, disciplina> Apar
tarse del antiguo rgimen: o
a prisca disciplina descisco

REGAN ovu,o, murmurator


REGAR ,,,,
,,o,v,,
,-,-,,,
,,,,
o,o,v,,o,oo irrigo,irrigor>Antes
o ante irrigo> El que riega: o,o,
irrigator> Lugar regaDe la misma regin: o,o,ov eiusdem
regionis>Regin de una prefectura: o,, regio praefec
turae> Espacio entre dos regiones:
ov,ou, spatium inter duas re
giones medium> Extraa,extranjera:
o,, regio externa,peregrina> Hostil: o,, regio hosti
lis> Madre de otras ( de donde salen
colonias): o,, regio aliarum
mater> Pequea: ,
o,, paucos habens sulcos> Que tiene
hermosa regin: o,o,
ov pulchram regionem habens

REGIO ,,v regius> Regio (ciudad)


'ov,ou, Rhegium
REGIN o,o,; ,,; ,
,; ,,; o,ou,; ,
o,; vo,o, regio,tractus>
REGISTRAR inspicio> Con la vista:
o,o oculis circumlustro>
Inscribirsde en el registro: vov in tabulas recensionis refero> Registrar todo: v oculis lustro
REGISTRO ,, recensio> P
blico: ov,o,; ov,v, commentarius> Encargado
del registro:v,, contra scriptor,contralor
REGLA vv,ovo,; uuv,
; ,, regula> Con,segn regla: v ad amussim> Hablar con
reglas: voo ex artis prae
ceptis loquor> Hecho con reglas,con arte:
v,vov,,v fabrefactus,regularis> De acuerdo con las reglas:
o adhibita methodo>
Someter a una regla: vov ad regulam

REGIR `voo,`voo,vo
v,uv,v,,,
o,ov rego,adminis
tro,obeo> Fcil de ser regido:
o,o,ov regi facilis
REGISTRADO,no
improfessus

registrado

672

REHN u,,o,;`o,ou, obses> Entrega de rehenes


ou,,; ,, obsidum datio> Estar en rehenes: sum obses> Exigir rehenes: o obsides exigo> Hijos de los rehenes:
,o filii obsidum>
Peticin de rehenes: ou,
obsidum petitio> Prenda en lugar de los
rehenes: `ov,ou, pignus loco obsidis

dirigo
REGLAMENTAR vov ad regulam dirigo
REGOCIJAR v laetitia circumfundo
REGOCIJARSE gaudeo> Que se
regocija: uv,v,ov exultans> So
bremanera:
v
supramodum
amplector

REHUIR v,ov vicissim fugio,tergiversor

REGOCIJO ,, insultatio
REGOLDAR v-v perflo

REHUSAR vv,vo,vvo,
v,ov,vo,v
v,-u,o recuso,
abdico,tergiversor,detrecto> Con seas: vv renuo> Fingidamente:
simulate recuso

REGRESAR
vo,,v,
regredior,redeo,remeo>
Que
regresa:
oo,o,ov
redux>
Juntamente:
uvvo una regredior
REGREDIOR v,,; vo,o,; oo,,;o,
vo,uvvo,,; oo,
ou,; oo,o, regressus,reditus> Da del: vov ' dies reditus>
Que tiene un feliz regreso: voo,o,ov
felicem reditus habens

REINA v,,;`ov,o,
,,; vv,,
,; v,,; ou,v
,; uvv,o, regina> De todo: ,, omnium regina
REINAR uv,v,-,,
,v,,,uvv,-vv regno> Con otro: uv,u simul regno> Que reina
en lo alto: v,v,ov (ov
o) in altum regnans> Apto para reinar:
u,,v aptus ad ferendum regnum

REGRUIR como los perros placide


admurmuro
REGELDO v,vu,,;
vu,o, exhalatio
REGULAR o ad amussim redigo> Conforme a regla: vov,,
v regularis
REHACER ,v reficio> El nimo
cado: reficio

REINO ,, regnum> El primero del


reino: o,o
augustior,augustissimus

REIR v,,,,
o, rideo> A carcajadas
u cachinnari> Abriendo mucho la
boca: , diducto risu irridere>
Arrugas que se forman al reir: vo,v,o
rugae arisu
Capaz de hacer reir: ,,v qui risum
movere potest> Con risa sardnica:
sardonicum risum rideo> El que hace
reir:vo,o
ov risor> El que re: ,u ridens> Hacer reir: risum
gigno> Que llora y re al mis-

mo tiempo: ,o,, lacry


mabundum ridens> Que puede reir:
,,v qui ridere potest> Que re con
suavidad: `,o
, suave ridens> Que re sin causa,
necio: ,o,, sine cau
sa ridens,stultus> Que se re a costa de otro: o,o,ov qui risum ex alio
captat> Tener ganas de reir: ridere
gestio> Reir disimuladamente: simulate rideo
REIRSE

673

carcajadas

,-

,,v,,,o caccinnor,cachinum tollo,irrideo hianti ore ad cachinnos>


Con otros: u,uv simul
rideo> Descompesadamente: -
immoderate rideo> Discurrir de una parte a
otra riendo: u
circumeundo peragro> Interiormenmte:
o intra me subrideo> Ms:
o insuper irrideo> Ser objeto de
risa: irridere in aliquem> Sonreir:
, subrideo

tuti moris abrumpo


RELAMERSE exserta lingua
allambo>Que se relame: ,,
exserta lingua os allambens

os

RELMPAGO o,,o,
,; o,o,; v,v,v,
fulgur,coruscationes> Que levanta
relmpagos: o,ou, qui fulgur
suscitat
RELAMPAGUEANTE o,ov,ov fulfurum effector

REITERAR itero> Muchas veces:


uv saepe itero

RELAMPAGUEAR ,,, fulguro

REJA de arado oou,oo, vomer> De hierro: ov,ou, clathrum

RELAPSO ,, relapsus

REJUVENECER o, v,vvo juvenesco> A la vez: uv simul


rejuvenesco

RELATAR o refero
RELATO ,, rarratio,expositio> Anticipado: o,,
praenarratio> Hacer un relato detallado: oo accuratam narrationem facio> Que hace un relato
detallado: oo,o,ov in re
bus
narrandis
perfectus
accuratus>
Repetido: ,, repetita narratio

REJUVENECERSE v,ov subjuvenesco


RELACIN vo,,;,
,, relatio> De parentesco,
relacin natural: o,o,
id quod accommodatam ad alia naturam
habet> Estar en relacin uo
cognationem habeo> Hacer relacin:
o narro> Que hace una relacin detallada: oo,o,ov
in rebus narrandis perfectus accuratus

RELATOR oo,ou, relator


RELEER vv, relego,
perlego
RELEGAR ooo ablego
RELIGIN ,,,o
,,,; oov,,
religio> Celebrar los misterios sagrados: o sacra arcana gestare> Con religin: o religio
se> Ensear los elementos de la reli
gin: , elementa religionis trado> Instruir en la reli
gin,en la piedad: in pietate instruo> Ortodoxa: ov,,
orthodoxa religio> Que mezcla las falsas
doctrinas con la religin ver

RELAJACIN v,v,,,,; v,
,o, laxatio,relaxatio> De los miembros:
uu,,, membrorum dissolutio
RELAJADO ,,v laxus
RELAJAMIENTO vo,o,; vo,, relaxatio,remissio
RELAJAR ,,,
,uvv relaxo> Las anti
guas costumbres: tenorem insti
dadera: oo,o,ov qui falsa verae
religioni dogmata admiscet>Que preside las
cosas religiosas: o,,ou, sacrorum antis-

tes
RELIGIOSAMENTE ,o religiose,pio in deo amore

674

go> Con: uv,uv una remigo>


El que se levanta remando para dar ms
fuerza: o,ou,
qui erigit se in r emum ut fortius impellat>
Facilidad en remar: ,, facilitas in
remigando
Acto de remar: ,, remiga
tio> Escalmo a que se ata el remo:
,o, scalmus alligandis remis> La
ccin de remar: ,,
remigatio> Preparado para remar:
,, paratusd ad remigandum>
Que rema solo: ouv,ou, solus remex

RELIGIOSIDAD ,o, vene


rabilitas
RELIGIOSO ,,o
,; vo,o,ov; o,
ov; vo,,ov; ,,v re
ligiosus,dei cultor> Temeroso de Dios:
oo,o,o, dei metuens> Religiosa:
u,o, reli- giosa> Perteneciente a
la vida religiosa: u,,v ad religiosam vitam pertinens> Preparacin o enseyo
de cosas religiosas: oov tirocinium sacrum

REMEDAR oo,o,o
, simulo,imitor> Que todo lo
remeda: vo,o,ov pantomimus

RELINCHAR u,-,,
,, hinnio> Capaz de
relinchar: ,,v ha-bens vim
hinniendi

REMEDIO ,o,,o,;
,,; o,,;
,,; o,o,o, remedium
Curacin: o,o, remefium> Dado como remedio,antdoto: voo,
o,ov datus ut remedium

RELINCHO ,u,,o,; ,o, hinnitus


RELIQUIA ,,; ,
o,; v,v,; vov,ou,
reliquiae,reliquum

REMEDO de gesticulaciones y maneras


oo,, habituum et gestuum effictio in saltando

RELLENAR v,,,,, repleo


Todo lo que sirve para rellenar: o,,
quod est ad replendum ap
tum

REMENDADO o,o,ov pannosus


REMENDAR ,,,u insuo,consuo,consarcino
El calzado: calceum resarcio> Un vestido: o consuo

RELOJ oo,o,; `oov,


ovov,-voov,oov,ou,
horologium> De sol: `oov,
ou,;
,ou,;
ov,ou,

solarium> De agua: ,,
clepsydra> Especie de reloj de agua:
oov,o,
clepsydrae
genus>
Sombra del reloj de sol: o,
o,; oov,ou, umbra solarii

REMENDN de vestidos `ou,ou, qui vestes pannosas consuit


REMERO ,ou,; o,,;
,ou,; ovo,v; o,
o,ou,; ,ou, remex>
Banco de remeros: ,o,;
,o,; vo,ou, transtrum>
De galera: ,,ou,
remex triremis> De nfimo orden: o,,ou,; ,o,
remex infimi ordinis> Jefe de los
remeros: oo,ou, qui remigiis
in latere praeest> Parte de la nave donde
estn los remeros: o,, pars navis ubi stant remiges> Principado entre los remeros:
,, principatus inter remiges>

RELUCIR vu,v reluceo


RELUMBRAR uvo simul effulgeo
REMAR ,, remigo> A las rdenes de otro:
subremigo> Alrededor: ,
circum remigo> Apto para remar: ,, aptus ad remigandum> Con toda
fuerza: `o contente remi-

675

; voo,o,ov triginta remiges habens> Remero de medio orden:


u,ou, remex medii ordinis> Ser remero
de galera: tri remem ago

Remero que se sienta en la popa:


v,ou, remex> Que tiene muchos
bancos de remeros: ouo,
o,ov habens multa transtra> Que tie
ne treinta remeros: ov,,
REMIENDO ,o,; ov
ou, panniculus,pittacium> Lleno de
remiendos: `,,v; uo,o,ov; uv,v,ov pannosus
lacer> Para calzado: v,v,
quae veteribus calceis suppinguntur> Poner un remiendo: u
consarcino> Remiendos variados: o,v, panni diversi> Vesti
do lleno de remiendos: vv,vo,
cento

viginti ordines remorum habens> Concerniente a los remos: ,,v


ad remos pertinens> Correa del remo:
o,o, lorum quo remus scal
mo alligatur> De blancos remos: uo,o,ov;-,, albiremis> De tres remos: oo,o,ov
triremis> De cuatro remos: ,
, quadiremis> De siete remos:
,, septiremis> De ocho remos: ,, octi-remis> De once remos:
v,, indeci-remis> De cien remos:
vuo,o
ov centiremis> De largos remos: o
o,o,ov navis quae longis remis utitur>
El astil del remo:
,o, manubrium remi> Equipado de
muchos bancos de remos: ou
o,, multis transtris instructus> Espacio entre remo y remo:
vo,ou, interscalmium> Estr
pito de los: `oo,ou, remorum strepitus>
Estrpito del agua sacudi
da por los remos: uo,`o,
ou, strepitus aquae remo percussae
Golpear el agua con el remo: o
o remis aquam percutio> Que se maneja
con remos: ,, qui remis agitur> La
parte ancha y extre
ma del remo: u,o,; ,
,; ,o, summa et lata pars remi>
Lugar de la nave en que se colocan los
remos: ov,ou,
pars navis ubi remi ponuntur> Mover
estrpito con el remo: u palmula
aquas percuntiendo strepitum cieo> Nave de
tres remos: voo v, navis quae tringinta remis agitur>
Paleta del remo: ,o,; u,uo,; ,,o, palmula remi> Palo al que se
ata el remo,escalmo: ,o, scalmus,paxillus ad quem alligatur
remus> Parte de la nave para colocar los
remos: ,o,
pars navi ubi scalmi ponuntur> Parte
extrema del rema: ov,ou,
palmula> Parte superior del remo
ov,ou, remi pars superior> Pertrechado
de: o,o,ov ra-

REMILGADO o,o,ov nitidulus


De palabras remilgadas: o,ou
in dicendo affectator
REMIRAR v rursus intueor
REMISAMENTE uvv,v,
v,v remisse,languide
REMISIN vo,o,; `,
uvvo,vo,, remisio
REMISO ovo,vovo,ovo,
o,ov; o,,ov; ,,v
v,v,ov; vo,,ov; o,,ov remissus
REMITIR v,v,vo
,,,v,
v,v,-v,u,
u,,,,
,uvv,,v,
v,o,-o
vires
remitto,remitto> De la ira,etc
ov remitto> Juntamente: uvv
una remitto> Remitir algo: o
aliquantum remitto
REMO ,,; ,o,; - v,o,;
,,; v,o,; ,o, remus>
Agitado con muchos remos: oo,o,ov
multis re- mis agitatus> Agujeros para los
remos: ,, navis foramen per quod
remus inseritur Apto para hacer remos:
vo,o,ov aptus ad conficiendos remos>
Atar el remo: o loro contorto ad
scalmum alligo> Con venite rdenes de
remos: o,,; oo,o,ov

676

mis apte instructus> Proveer de re- mos:


remis instruo> Provisto de remos:
o,o,ov remis instructus> Que tiene quince rdenes de remos:
v,, quindecim ordines remorum habens> Que tiene
cuatro remos: o,o,
ov quatuor han+bens scalmos> Que tiene
muchos remos: oo,o,ov multos remos
habens> Que tiene otros tantos e iguales
remos: o,
o,ov totidem sive aequales remos habens>
Que tiene treinta remos: voo,o,ov;
ov,,
triginta remos habens> Que tiene treinta
REMOLCAR uv una funem traho> La
nave: `uou navem remulco> La nave
oneraria: traho navem onerariam

bancos remeros: o,
o,ov tria transtra habens> Que tiene un solo
orden de remos: ov-,, unicum
habens remorum ordinem> Que tiene solo un remo: ovoo,o,ov uniremis> Que usa de un solo
remo: ovo,o,ov unico remo int er navigandum utens

REMOLINO o,o,; vo,ou,;


o,,,o,; vo,ou,; o,o,ou,
; uov,ou,; o,,
u, vortex,turbo,gurges> Agitado por un
lento remolino: uv,
, qui lentulo vortice circumagitur> Remolino de agua: ,
v,, aquarum vortices> De horrosos remolinos: vv,
v,ou, atros vortices habens> De muchos
remolinos: o,, turbinatus> Lleno
de remolinos: v
,,; ouv,,;-vo,
o,ov vorticosus> ser arrebatado por un
impetuoso remolino: v venticoso impetu arripio> Viento que remolinos:
,o, ventus vorticosus> Violento: vo,, violentus vortex

REMUNERATORIO ovo,o,ov remuneratorius

REMOCIN o,, remotio


REMOJADO ,, elixus

ov,ovov,ou, munus,
remuneratio,quod datur sive fit solvendae gratiae causa

RENACER v,vu,-,vu,
ou neascor,revivisco> Que rena
ce: vu,, renascens> Que vuelve a
nacer: v,, renascens
RENACIDO u, renascens
RENACUAJO uvo,ou, rana imperfec
ta
RENCOR ,v,,; ,
o,; v,o,-o,; ou,, simultas,ira,odium> Guardar rencor: ov iram servo
RENCOROSO uvv,v,ov irae tenax

RMORA vv,o, remora


RENDICIN o,vo,o,, deditio> El que hace rendicin de
cuentas: uv,,
v reposcens rationes

REMORDER vv remordeo
REMOTO ,,v repulsus,remotus
Ms remoto: o,,ov remotior>
Remotsimo: o,,ov remotissi
mus

RENDIJA
u,o,;-u,,;
,,,; ,, rima

REMOVER ov,v,,
vo,ov subagito,removeo
De antemano: ovv ante commoveo

RENDIMIENTO de cuentas oo
o, rationum r editio> Provecho de una
propiedad agraria: ,,
fructuum perceptio

REMUNERACIN ,o,-o,-,;

RENDIR,no rendirse v non cedo>

677

RENTERO uo,o publicani

Que no se rinde: uv,v,


ov nullo labore frangendus> No rendi
do: ovo,uo,o,ov indefessus> Que se rinde a las palabras:
o,o,ov qui verbis frecti potest>
Rendirse: subjicior

RENUEVO u,o,;`vo,ou,
; ov,ou,; ,o,
; v,ovo,; ,o,;
vov,ou,; o,ou,; u,o,; o,ou,; ov,
o,; vo,ou,; u,
o,;
o,ou,
surculus,ramus
novellus,germen,propago> De un rbol
u,, suboles succrescens> De la
vid: u,o, propago> Brote de
renuevos junto al estoln:
,, pullulatio ramulorum justo germini adnascentium> Arrancar
el renuevo del rbol:
fruticem adnatum ex ima arbore avello>
Cortar los renuevos: oo germina frango> Echar renuevos
ou,vo,o enascor
fruticesco,emitto stolones> Lleno de
renuevos
o
ramas:
uv,,
surculosus> Pegado al vstago: -

RENOVACIN vv,,; v,o, renovatio


RENOVADO voo,o,ov renovatus
RENOVAR vv,vv,vv,
vv,v,v,voo,v,v,v,vou
novum
facio,renovo> Adems: ovv insuper
renovo
RENTA o,,; voo,ou, proven
tus> Rentas del campo,ganancias:
,, rceptio fructuum> Arren dar la
renta pblica: v vectigalia conduco> Rentas: ,o,
census

o reus fio> Ser reo:


uv reus sum> Splica en favor del reo:
,, deprecatio pro reo

,, ramulus justo germini adnascens>


Que
echa
muchos
renuevos:
ou,, multum germinans>
Que tiene muchos renuevos:ovo
o,ov multos surculos habens> Renuevos intiles: oo, stolones inutiles

REOJO, mirar de o,o limis oculis intueor> Que mira de reojo: v,v,ov qui retortis oculis
intuetur> De reojo: ,
`o torvis oculis

RENUNCIA ,o,;
, repudio
RENUNCIAR v,,
renuntio,decedo> Antes: o ante renuntio

REPARACIN u,,;o
, refectio
REPARADO u,,v reparatus

REIR ov; o,v


v rixor> Con los de casa: uo reluctari

REPARADOR ,ou,; o,o, instaurator,mutator

REO voo,o,ov; ,,;


vo,uvo,o,o,ov;
o,ou, reus,noxius> Convencer al reo:
reum perago> Reo de los ms
infames delitos: v,
oo, qui prorsus infanda perpetravit> Espacio de tres meses concedido a los reos: o,, tempus trium mensium> Facultad dada al reo
para defenderse de nuevo: v,, facta reo sui iterum defendendi potestas> Ser declarado reo

REPARAR ou,v,o, reficio,sarcio,reparo> Adems:


ovo insuper animadverto> Mirar: aspicio
REPARO ,o, tutamen
REPARTICIN v,o,; ,
o,; u,,; ,o,
partitio,divisio>
Reparto:
oov,,; oovo,,
dispensatio

678

uov, subito,ex tempore> Caer de


repente: subito incido> Hacer de repente: ex tempore facio> Obra hecha de repente, de prisa:
,o, opus ex tempore factus

REPARTIDOR o,o,ov; ,
o,;
,ou,;
,o,
distribuitor,partitor
REPARTIR ,o,
,ovov,,oo
,ov, ovv,,v,vu,-o,
,,o,vo,v,,o divido,
partior,dispertior> Con generosidad:
o largior> Repartir con: uv,uvv una divido> Ms
,-,- insuper largior> Por sorteo: oo sorte divido>
Que se reparte por sorteo: o,,
qui sorte distribui
tur> Ser repartido: o dividor

REPENTINAMENTE v,,,
,o,v,v,v,
v,ouou,
extempore,repente,puncto temporis
REPENTINO o,,v; vo,vo,o,ov; vo
,ov
extemporalis,repentinus>
reepentina: uo,o,ov repentinus

Cosa

RESPETABLE o,,v venerabilis

REPARTO ,, distributio> Porcin


en el reparto: ,, sors,portio> Al
pueblo: vo,,
largitio ad populum

REPETICIN v,,; u,o,; u,,; v,o,; vo,,


v,, repetitio> De la misma
palabra: oo,,; u,, eiusdem sermonis iteratio> Repeticin de lo misma con las
mismas palabras:uoo,, idem sermo>
Vana repeticin de las mismas palabras:
oo,, inanis eorumdem verborum repetitio> Repeti- de la
misma slaba o de la misma palabra: v,, repetitio

REPELER vvo,vv,vo,v,v,,,,oo,v repello,


excutio,vim vi repello> Con dureza:
ou, duriter excipio> Repeler o sacudir hacia abajo (para hacer caer
algo): o deorsum repello
REPENTE,de repente v,ou,
-,-,,,vuov
verbi aut sillabae

o,ov qui se ipse implicat

REPETIDO uv,,v creber

REPLEGAR ov insuper repli


co> Replegarse: o in sinum
reflecto> Que se repliega en s mismo:
oo,o,ov per se ipse volutus

REPETIR vu,u,v,v,,,vv,v repeto> Hablando: uo


oo iterum loquor> Decir dos veces lo mismo: o bis dico> El mismo
crculo: vu orbem eum
dem repeto> Las palabras al hablar:
oo in dicendo vocem revoco> Lo
mismo con distintas palabras: u
oo,u eadem dico> Que repite las ltimas palabras: vo,o,ov echo

REPLETO o,,; oo,o,


ov satiatus,repletus> Calidad de repleto: ,o, repletio
RPLICA,refutacin voo,,
refutatio
REPLICAR v replico
REPONER ou,v repono

REPLECIN excesiva,accin de rellenar ,o, nimia repletio

REPORTAR oo reporto
REPLEGADO sobre s mismo o

679

,; o,,; ,,
; ov,o,; o,,
,o,; ,,; o,,; v,,; vo,
o,; oo,,; o,ou,;
o,ou,; ,, animadversio,
reprehensio,increpatio,exprobatio> Digno de
reprensin: o,o,o,ov
increpandus>
Reprensin
fuerte,furibunda: o,,o,; ,o, gra
vis increpatio

REPOSAR , requiesco
REPOSO,lugar de reposo (poesa) v
vu,o, locus ad quietem
REPRENDER o,,oo,
oo,,v,v,o,
,o,o,-o,,-,,,,,
ov,v,o,
o,,,oo
oo,,o,-,o
,vo,,o,o,-,,v,o,
animadverto,incuso,abjurgo,reprehendo,increpo,carpo>Con aspereza:
o,o perstringo> Gravemente: v,,- graviter abjurgo> Gustar de reprender:
oo amo reprehendere> Antes: o
prior carpo> Amigo de repren
der: ,o, qui libenter objurgat>
Reprender fuertemente: v
,v objurgo> Por gusto de re
prender: o studio carpendi>
Que reprende: ,,v reprehensorius> Que gusta de reprender:
oo,o,ov qui studiose carpit alios>
Observador curioso de lo que puede
reprenderse: oo,o,ov
curiose observans ea quae reprehendi
possunt

REPRENSOR ,o, reprehensor


REPRESENTACIN v,o,; ,,
species,repraesentatio>
Caracterstica de una cosa: ,o, rei suo charactere ins
culptae repraesentatio> De algn objeto,idea: o,, rei in formatio> Mental de imgenes: v,o,; ov,o, imaginum in mente fictio> Teatral: ,o, theatralis repraesentatio> Teatral cmica de la magia: ,,
ludus scenicus magorum
praestigias exprimens
REPRESENTAR o,,oo,,,ou
,ovo fingo,repraesento> Al vivo:
ov exprimo> Apto para representar a
otro: ,o
,,v habens vim per gestus
exprimendi>
Diestro
en
representar:
o,,v peritus artis hystrionicae> Representar el segundo papel:
uov secundas par- tes ago>
Representar en el teatro: in theatro
ago fabulam> Gesticulando mucho: o
gesticu-

REPRENSIBLE ,v,,v;
o,,v reprehensibilis> Lo que se tiene
por reprensible en otro: ,o, id
omne quod vitio alicui vertitur
REPRENSIN oo,o,; v,,; o,o,; ,o,; ,,; v,o,,; ,,
,,,,
lor> Representar en: vov repraesentare

,,,v,,,,
,, cohibeo,reprimo> Apto para reprimir: ,,
v vim habens cohibendi> Juntamente:
uvv simul retundo> Que no se
reprime fcilmente: uo,o,
ov difficilis ad inhibendum> Que reprime el nimo: `voo (ou,ou,
ouv) frangens animum> Que reprime o
constrie: ,o, qui cons-

REPRESIN ou,,; o
,oo,, represio> Digno de:
o,,ov dignus reprehensione
REPRIMIDO ,,v constrictus
REPRIMIR v,,
,,v,-

680

tringit> Que tiene fuerza para repri


mir y coartar: ,,v habens vim
comprimendi et coarctandi
Reprimirse: u corceo,me ipsum reprimo

REPUGNANCIA vv,v,
,
contrarietas,repugnantia>
repugnancia: vv e contrario>
Sentir repugnancia: ou fastidio

REPROBACIN ,o, reprobatio

REPUGNANTE de aspecto o,o,


ov turpes oculos habens

REPROBADO o,o,ov reiectaneus

REPUGNAR vo repugnare> Desagra


dar: oov displicere

REPROBAR oo,-o,o
oov,ov,o,uv
o reprobo,improbo

Con

REPULSA vvu,,; u,
o,; ou,,; o
o, repulsa,repulsio

RPROBO o,oo,o,ov
reprobus

REPULSIN v,,vou
,ou,,,;v
o,, repulsus,repulsio,depulsio
REPUTACIN oo,ou, reputatio> Nimia:
o,, nimia exis
timatio> Buena reputacin: o,, bona aestimatio

REPRODUCCIN ovv,, generatio


REPTACIN ,,; u,o,
; ,o, reptatio
REPTAR u repo

REPUTAR
`o,,oov
aestimo> consigo: uo mecum
reputo> Reputar por reputar: o existimo

REPTIL u,o,; u,o,


; ,v, reptilis> Venenoso:
ov,ou, serpens> De naturaleza o forma
de reptil: ,,;
,,v (vo) qui est na
turae aut formae reptilis> Reptil (adj.):
,,,,v; ,, reptilis,
humi repens> Mordido por un: o,o,ov a serpente morsus

REQUEMADO,estar.. o inflammor
RES ov,ou, pecus
RESALTAR u,o resilio
RESARCIR v, resarcio
RESBALADIZO ,,; o,o,ov; o,,ov;,
v; ,,,,v lu
bricus> Muy resbaladizo: ,
, valde lubricus

REPBLICA o,, respublica>


Administracin de la: o,o,
; o,, administratio reipublicae>
Administrar
la
repblica:
o,-o,o adminis
tro rempublicam> Gobernar la repbli
ca: o rempublicam administro

RESBALAMIENTO o,o,,,;,,,o lapsus,prolapsio

REPUDIAR oo,o,ouvv,vu,uv,-, repudio> A una mujer: o repudio

RESBALAR
ov,o
prolabor> Accin de resbalar:
,,
procidentia>
Resbalarse:
o,,,-,uv collabor> Por la lisura: uvov propter lubricum simul dela

REPUDIO ,oo,,;
o,, dimissio,repudiatio,repudium
bor> Juntamente: uov si-

mul labor

681

servo> Que puede resguardar:


,,v habens vim sepiendi> Ser
resguardado: `o servor

RESBALN ,o, casus


RESCATAR ov, redimo,pretium reporto

RESIDENCIA ov,, subsidentia> Cambiar de: ov,ov


sedem muto

RESCATE
v,,;v,,
redemptura,redemptio> De algo mediante el pago
de alguna cosa:ov,v,
pretia loco poena debita> Los tasado
dores del rescate,del castigo: ovo,o qui statuunt quanto pretio poena sit redimenda> Rescate o precio por la
libertad,por la vida, por rescatar un
cadver:ov,v,
redemptio

RESIDIR v,uv,u
sedem habeo,resideo> Habitualmente en la
ciudad: ,- in ur
bem versor
RESDUO v,v,; vov,ou,
; ,o,; ,
; oo,o,ov; ,o,
; o,,; oo,o,ov;
,o, reliquiae,reliquus
Dejar resduos: o,,v reliquum facio> Re siduos
de la mesa: v,o,
reliquiae mensarum> Resduos:
,, reliquiae

RESCINDIR o rescindo
RESCOLDO uov,ou, reliquiae ignis cineribus> Trabajar cerca del rescoldo:
circa favillas laboro
RESELLAR o,,
,- resigno,signum aliud im
primo

RESIGNACIN ,, patientia
Con resignacin: aequo animo
RESIGNADO v,v,ov patiens laboris> En las desgracias: uo,
uo,o,ov patiens in aerumnis

RESENTIMIENTO ,o,;
,,;oo,ou, animi exacerbatio> Tener resentimiento: o exacerbationem animi habere> Resentimiento antiguo: ,o,
; ,, ira vetus> Pasajero: ,, non diuturna simultas> Obrar por resentimiento: v odium et simultatem exerceo

RESIGNARSE v malorum patien


tem me praebeo
RESINA`v,`uv,,; u,
u,u,; ,,, pilulae quorumdam arborum,resina,pix> De
lentisco: ,, lentiscina re
sina> Manchado de resina:
, pice illitus> Parecerse a la resina:`v
resinam refero> Parecerse a la resina del teberinto: v
resinae terebinthinae similis sum> Parte
serosa de la resi
na: vo,o, picis flos

RESERVA ,o, reservatio> De


reserva: ,,v subsidiarius> Lo que se guarda,dinero que se guarda:
u,o, repositio in thesaurum
RESERVADO,no reservado uo,o
ov non reservatus
RESERVAR in penu custodio

RESINOSO`v,, resinosus,
naceus

RESFRIADO u,, pororum ex


frigore
obstructio>
Estar
resfriado:
uv refrigescere

RESISTENCIA vv,v,
v,,,; vu
,; vv,o,; ov,
, sustentio,renixus,oppositio,os
trectatio,repugnantia>Impetuosa:
,, impetus ad resisten-

RESGUARDADO ,,v munitus


RESGUARDAR in penu custodio> Proteger,cubrir con algo: -

682

v,v,v,v,
v,uo,o,
o,,uo,,
uo,o,oo adversor,resito,obnitor
A quien no se puede resistir: vo,ou, cui resisti non potest> Con
arrogancia: o pertina
solvo,consilium capio> Pronto en resolver: u,ou,; ,
o,, celer in solvendo> Resolver enigmas:
solvo aenigma

dum>Con resistencia: o sus


tinenter
RESISTENTE obstinado v,,
v pervicax
RESISTIR v,v,vv,vo,v,vciter resisto> Con flojedad: u parum valide repugno> Con fuerza:v,vv,vu re
nitor> Ms: ov insuper sustineo> No resistir: v,ov non reluctor> Ocultamente:
vvo occulte adversor> Resistiendo:uvv resistendo

RESOLVERSE a ov animum induco


in
RESONANTE ,,v; vo
o,ov; o,,v; v,,
; vo,o,ov; ,,
o,, adsonans.qui strepit valde

RESISTIRSE v obsisto> A quien no


puede resistirse: vuo,o,
ov invictus

RESONAR`o,`o,v,v,v,,ov,,
vou,o,,v,
,o,,,,,,
resono> Antes: o ante perso
no> Hacer resonar: v persono> Por enfrente: v resono> Que
resuena con dulzura: o,o,ov pulchre resonans> Sobre manera:
supra modum resono

RESOLUCIN vu,,o
,; o,o, resolutio,consilium> Cambio de resolucin: vo,, consilii mutatio> De muchas y variadas resoluciones: oo,ou,; o,o,,
varia et multiplicia habens consilia
De prontas resoluciones: ouo
o,ov celeris consilii> De resolucio
nes audaces: u,,; u,o,; ,o,, con
sulendo audax> De resoluciones firmes: ovv,v,ov solidae mentis>El que toma tarde una resolucin
,, qui sero sapit> Firme en sus
resoluciones:,-o
, stabili in consiliis> Que adopta diversas
resoluciones: oouo
o,ov qui animo suo agitat varia con
silia>
Tenaz
en
sus
resoluciones:
oo,o,ov propositi tenax>
Tener resolucin: o,o sum audax>
Resolucin tomada: vu
o, decretum judicium> Tomar una mala
resolucin: ouo perperam consulo> Tomar una resolucin
secreta: oou clam ineo consilium>Tomar una resolucin: v
consilium capio

RESOPLIDO ,o, fremitus>


Dar resoplidos: o flatum naribus
emitto> Del caballo: ,o,; u,o, fremitus a equo
naribus emissus
RESPETABLE ,v,,v; o,,ov; o,,ov venerandus,vernerabundus,reverendus,religio
sus> Por su poder: ovvo,o,
ov dominatu venrandus
RESPETADO vo,o,ov non
contemnendus

RESOLUTIVO vu,,v resolutorius

RESPETAR o,o,uo,,,o,o
,u,oo colo,subvereor,vereor>Como cosa divina:
in religionem verto

RESOLVER v,v, re

RESPETO ,,,,

683

vvo,;vo,,; u
, exspiratio,respiratio,halitus>
Con respiracin anhelosa: ov
cum vehementi flatu> Contener la res
piracin: vu spiritum contineo> Fcil respiracin: vu,
commoda spiratio> Fatigosa: o,
ou, anhelitus> Penosa: ,o,
spirandi difficultas> Que sirve para la
respiracin: vu,,
v respirationi serviens> Sin respi
racin: vo,o,ov sine flatu

,, reverentia> Causar res


peto: o,o venerandus sum> Expresin de respeto a los
mayores: benevolentiae aut honoris vox qua seniorem junior compellat> Ganarse el respeto: voo reverentia concilio> Mirar con respeto:
o,u observo,
revereor> Que tiene respeto y consideracin
a las personas: oo,ou, qui rationem habet per
sonarum> Tener respeto y consideracin a las personas: oo personam
respicio

RESPIRADERO,que tiene cuatro respiraderos voo,o,ov quatuor habens spiracula

RESPIRACINvu,v,v
vu,,v,,; vo,vvo,,vo,,; RESPIRAR vu,vv,v,
vv,,,,v
u,v,v,v,v,v,
spiro,respiro> Accin de respirar: vvu,, respiratio>
Antes: ovv prius respiro> Con
dificultad: v,,uv
uvo,u,vu,-,uou, difficultate spirandi laboro,spiritum vix sustineo> Dificultad de
respirar:
vo,vo,,
spirandi
difficultas> El que respira con frecuencia:
vu,ou, cui frequens est respiratio> El
que respira con trabajo: ,,v di
fficulter spirans> Fuertemente: v furenti spiritu spiro> Juntamente: uv una spiro> Que no pue
de respirar:vuo,o,ov qui res
pirare non potest> Que padece dificultad de respirar: uvo,,v
spirandi difficultate laborans> Que respira
con dificultad: voo,
-vou,,; u,,; vu,, qui aegre respirat> Que respira
fcilmente: vuo,voo,o,ov facile spirans> Que respi
ra,vivo: uo,voo,o,ov spi
rans,vivus> Sin respirar,arrebatadamente: u raptim,sine respiratione,labris compressis> Suavemente: ov
aliquantum spiro> Volver en s,respirar:
vu ad me redeo,
respiro

u,o,; v,
,; u,o,; ,o,
,,; ,o,; o,o,; ,o,;
o,; vo,o,; ,o,
v,,; ,,;
,o,; o,,; o,
oo,; ,,; u,,
splendor> Dar resplandor:
splendeo> Causar resplandor:
v clarum reddo> De la luz: ,, lucis splendor> De muy fuerte
resplandor: vo,,
ingrato fulmine fulgens> De suave
resplandor: u,,; o,o,ov molliter splendidus>
Deslumbrante: u,o,; ,u,,; u,,
splendor translucens> Despedir resplandores a la vez: uv simul emitto fulgores> Que lanza rayos o
resplandores: o,,ov detorquens
lucem> Que tiene mucho resplandor:
ou,, multum fulgoris habens>
Resplandores: v
v,v, splendores
RESPLANDECER ,,,
v,o,,u,u,
,,,,
,v,,v,,,,,,u,,o,,,,
corusco,splendeo,luceo,fulgeo,
emico,resplandeo> Alrededor:
circumfulgeo>
Como
cristal:

RESPLANDOR,brillo,centelleo u,,;
,,;
u,
,;

684

cidus> Con fuego: u,, igne


micans> Con luz: u,,v
luce splendidus> Con un crculo de oro:
uouo,o,ov aureo ful- gens> Hacer
resplandeciente: o
,oo, splendidum efficio> Muy
resplandeciente: ,,
totus lucens> Poner resplandeciente:
v,, nitidum reddo

u instar crystalli splendeo> Como el mrmol: velut


marmor splendeo> Con luz: u luce
splendeo> De lejos: u eminus
splendeo> Del todo: o
nondum totus luceo>Empezar a resplan
decer: ,,- illucesco> Hacer resplandeciente: o
v clarum reddo> Juntamente: u,uvv,uvuo,uv simul corusco> Resplandecer poco y resplandecer junto a:
parum vel juxta fulgeo> Que resplandece
oscuramente: u,, obscure fulgens> Que resplandece con brillo suave: `u
,
suavi splendore nitens> Que
resplandece de lejos: u,,
(-o,-o) eminus splendens> Que resplandece: u,
, splendide fulgens

RESPONDER vo,vo,v
v,vo,ovo,oo,o,oo,ovo respondeo> De manera apropiada: ovuv appostite respondeo> Al mismo tiempo: uvovo
simul
respondeo>
Alternativamente:
o vicissim respondeo> De modo que es difcil responder: uo ita ut aegre responderi queat
Desacertadamente: o inconcinne respondeo> En contra,refutar: vovo contra respondeo
Ms de lo que se pregunta: ovvo plura respondeo> No responder: o subticeo> Por escrito: v
rescribo> Por otro: -

RESPLANDECIENTE ,,v;v,v,ov; ,,v; ,


,,; ,,v; vo,,ov; ,,; oo
o,ov; ,,v; ouv,,v nitidus,splendidus,fulgens,fulgidus,lu
ovo pro alio respondeo> Que responde
a la voz: voo,o,ov voci respondens>
Tardo en responder
uo,o,ov difficilem respon
sionem faciens

RESTABLECER o instauro> Restitucin al antiguo estado: o,, in pristinum statum res


titutio> Con alimento: ov
alendo reficio

RESPONSABILIDAD,garanta u,,
de reparando damno sponsio,fidejussio> Bajo responsabilidad: uv
ita ut reddenda sit ratio

RESTABLECERSE,emepezar a ` incipio recreari e morbo


RESTABLECIMIENTO vu,,
restauratio> De fuerzas: oo,
recreatio

RESPONSABLE uo,uvo,o,ov
u,o, sponsioni obnoxius

RESTALLAR disrumpor

RESPUESTA ,o,; ,,; v,v, o,


,;-,,; ,o,
, responsio,responsa> Inconveniente: ,o, respon- sum ad res
non pertinens> Respuesta por escrito:
v,,; v
ov,ou, rescriptum

RESTANTE oo,o,ov; oo
oo,o,ov; o,,v; o,,
reliquuus>
Lo
restante:
,o ( o) reliqua

RESQUICIO `,, rima

RESTAURACIN u,,; ,, instauratio

RESTAR resto

RESOLUCIN o,o, consilium

RESTAURADOR u,,-

685

o,o, instaurator

RESUMEN ov,ou, summa>


resumen: ou,uv sum
matim

RESTAURAR vu,v,
u
restauro,instauro>
Un
edificio:
vooo restauro aedificium

En

RESUMIDO u,, celerem ha


bens finem

RESTITUIR v,ov,o,o,
,- restituo,reddo quoa a alte- ro accepi

RESUMIR vo,v
sub unum caput reduco,summatim repeto

RESTO ,o,;
,; v,v,; vov,ou,
ov,vo,; ,o,
residuum,reliquiae,reliquum

RESURRECCIN v,, resurrectio

RESTRICCIN oo,,; oo,o, exceptio

RETAGUARDIA ou,,; o
; o,, agminis militum a tergo
custodia,extremum agmen exercitus> Conducir la retaguardia: o extremum agmen duco> Guardar la
retaguardia: o,o, extremi agminis dux

RESUCITADO o,uo,vo,o,ov redivivus,qui resumpsit animam

RETARDACIN ,,;
o, procrastinatio

RESUCITAR v,-,o,
resurgo> Que resucita muertos: vuoo,o,ov qui mortuos sus
citat

RETARDAR ,,,
,,,,ovv,o,
tardo,cunctor,moror> Que retarda: ,o, dilator> Apto
retardar: ,,v cunc
tabundus

RESUELLO ,,; v,vo,


halitus
RESULTADO ,, effectus> De una
cosa: ,-,,
; v,o, fructus,effectus

para

RETARDARSE o immoror
RESULTAR o efficio> Resultado que sale bien o a placer: o,o, res ad votum succedens
RETENCIN v,
,,,; o
,,,, retentio

RETARDO u,, protractio


o,, reticentia
RETIRADA ,o,,; vo, oo,ou,; v,
v,,,
; u,,; u,o,; ,vo,, recessus,seccessio,discessus> Falsa: ,,
recessus ad fallendum> Secreta: v,, occulta recessio

RETENER vo,,
v,,v,
teneo,retineo> A propsito para retener:
o,,ov aptus ad retinendum> A viva fuerza: vv injectis contra manibus retineo
Capaz de retener: uv,,v
qui habet vim retinendi> Lo que sirve para
retener: ,o, retinaculum> til para
retener: ,,v habens vim retiendi

RETIRADO de la vista o,,v semotus


procul a conspectu
RETIRAR v,,oo retracto,amoveo,abduco

RETICENCIA o,,

686

RETRICA,arte de bien hablar y decir


`o+,, dicendi ars> Que ama a los
retricos,la retrica: o,-,oo,
rhetores sive rhetoricam amans

RETIRARSE v,o,
,o,o,oo,,o,,,v,vo,
,,vv,oo,,,,,
cedo,secedo,discedo,subduco
me> Retirarse a: oo confero me ad>
Adems: oo insuper discedo>
Antes: o,o ante abscedo> Con cautela,con tiento:
vo vv pedeten
tim
recedere>
De
callada:

sensim,occulte discedo> El primero:


o,o prior discedo>
En secreto: ovo clam me recipio>Ocultamente: oo,o
clam me subduco> Poco a poco: v
cedo paulatim>Prontamente: o
celeriter
reddo>
Retirarse
deooo abeo ex

RETRICAMENTE `o oratorie
RETRICO `,o,; `,
oo,; `o,v rhetor,rhetoricus> Azote de los retricos:`oo,o, flegellum rhtorum
RETORNAR o,oo revertor> Que retorna: vo,
v remeans
RETORNO vo,,; oo,
,; oo,,; oo,
o, reciprocatio,recursus> Fiestas
retornoa a la patria:,
v, regressus festivitas

del

RETORTIJN o,ou, tormentum


instestinorum> Pacecer retortijones
tentor vertigine

RETIRO ,v,,;
v,o, discessus
RETOAR v,v revivesco>
Que retoa: vu,, recrescens

RETOZAR,brincar como un nio:


salio more pueri> De harto: ,
; a satietate lascivio>
Que retoza juvenilmente: ovo,
,ov juveniliter lasciviens

RETOO:,o,surculus>De
via:oov,ou, racemuli racimo

RETRACCIN v,,; o,, retractio

RETORCER ,,o,
,u,o,u,,
, distorqueo,
torqueo> Como una cuerda: o
torqueo> Ms: o insuper contorqueo>Poco ha retorcido:voo
o,ov nuper tortus

RETRATACCIN ov,, retracta


tio> Pblica: v,, rectrac
tatio,palinodia

RETORCIDO ,,;u
,,v; vovo,o,ov reflexus,recurvus,intortus

RETRAER v,v, retraho> Juntamente: uvv una


retraho

RETORCIMIENTO
,o,;
o,o, stragulatio,tortio

RETRAIMIENTO o,ou, litus

RETRATAR ,,o,u,vu, effingo,efformo

expressum simulacrum,expressio

RETRACTARSE: v retracto

RETRETE v,vo,; o,ou,


; ouov,ov,oov, oo,ou,
latrina,secessus ad ven
trem lavandum petitus,discessus

RETRATO ,v,o,
o,; ov,o,,
,; ,, effigies,

687

RETRIBUCIN o,,; vo,


o,; v,,; vo
v,, retributio

REUNIN ,o,; u,
,; `o,ou,; ,,; ,,; ,,; uv,,; oo,,; o,
,; oo,ou,; ,,
v,o,; uv,,; v,,;
uvo,o,;
uvo,o,; uv,o,
; uvu,uvu,,; uvu,,; uvo,,; voo,
ou,; uvo,uvo,o,; uvou
,o,; ,, congressus,coitus,conventus,commissura,coe
tus,concio,compactio> Apto para reu
niones:
uvu,,v
aptus
ad
conveniendum> Con otros: uvu,
o, simul collectio> Confusa: vo
,, coetus permixtus> Convocada: ,, coetus convocatus>
De cuatro: v,ov,ou,
; ,o,; ,o,
quaternio>
De
gente:
u,,
congregata multitudo> El que arenga o habla
a la multitud en la reunin o junta:
,o, concionator> Gustar de reuniones: ouvou gaudeo frequenti congressu> Que gusta
vivir en reunin:uv
,,v qui amat gregatim vivere>
Beber y alegrarse en reuniones pblicas con
el gasto de todos: vv bibere vel
laetari cum omnium sumptibus

RETRIBUIR vo,vo,v,v,vo,o,o, retribuo,praebeo


Poco: oo parum refundo> Por igual:
v,v rependo
RETRIBUTORIO vo,,v retributorius
RETRODECER vo,vo,
vv,o,o,o,uvv,o,oo,
o,,ovo clam me
recipio,retrocedo> Que retrocede:
ou,ou,ouv (oo); ou
ou,ouv (oo) retrocedens> Retroceder
primero
cortada
la
carretera:
ovoo prior retrocedo inhitu cursu> Retrocediendo: uvv retrocedendo
RETROCESO v, v
,; oo,o,; oo,
,
reditus,recessus>
Sin
vuelta:
vo,voo,o,ov reditus expers
RETRGRADO ov,v,ov; o,o,voo,voo,vo,o,ov; vo,,; voo,o,ov retrogradus>
Que
anda
hacia
atrs:
oo,o,ov retrogradus,pone gradiens

REUNIR u,u,o,,,v,u,,o,o,,v,o,v,vu,uo,u,uvv,uv,uv,uv,uv,uvuv,
-u,uv conjungo,contexo,congrego,consocio,una colligo,congero,cogo
coactor> Accin de reunir: uvo,,; u,, circulatio
El que rene: uv,, coactor> En un cuerpo: uoo in unum
corpus cogo> En uno solo: v
unum
efficio>
Nuevamente
reunido:
voo,o,ov nuper concretus> Propio
para reunir: uv,,v habens vim
colligendi> Que rene muchas cosas:
uv,,v qui multa colligit> Que rene:
uv,
o, collector> Reunido: oo,
o,ov; u,, simul congre-

RETUMBAR por el rudo de los caballos ooo reboare equorum strepitu


REUMTICO `u,,v rheumaticus> Estar reumtico: `uo
- humoris noxii fluxu tentor
REUMATISMO `u,o, defluxio humoris noxii
REUNIDO ,,; o,uvo,o,ov; u,,v collec
tus,callatus,congregatus> Con: uv
uo,o,ov simul collectus> De varias partes: vu,uo,,, co
llectitius> No reunido: vo,
o,ov non congregatus

688

REUNIRSE uoo,uvo,uv

gatus
uv congredior,convenio

REVISAR v recognosco> Con


diligencia: ooo accurate recenseo

REVELACIN ou,,; u
,o, revelatio> De un secreto
u,, indicatio arcane rei

REVISOR o,o,; uv,, rationem magister; qui


describit tributa

REVELADO ouo,o,ov retectus


REVELADOR ou,,v revelans

una

REVISTA de armas oo,, armorum inspectio

REVELAR o, revelo
REVIVIR v,vu,-,vu
revivisco

REVENDEDOR o,ou, reven


ditor> De trigo: oo,ou, propola
REVENDIDO
revenditus

REVOCABLE vo,o,ov revocabilis

oo,oo,o,ov

REVOCACIN v,, revocatio

REVERBERAR v,v repello,referio

REVOCAR v retracto
REVERDECER v,v,oo,o
reviresco> Que reverdece:
,o;
,o,
virens>
Que
reverdece tres veces: ,
, ter virens

REVOLCADERO uv,,,; ,o,; u,, volutabrum


REVOLCARSE uuvo volutor> Acto
de: uv,,, volutatio

REVERENCIA ,,,; ,
(indecl.) ,,;
ov,ou,; v,o,;
, reverentia> Mirar con: v
-o revereor

REVOLOTEAR v,,-
,o,oo,o
volito,circumvolo,revolo
REVOLUCIN o,v,; o,,
,v,, evolutiones,convolutio,conversio (accin de
vueltas)> Sedicin: ,, seditio

REVERENCIAR ,o,
o,,,o,uv
, revereor> Como a Dios: ,, deifico,in religionem verto

dar

REVOLUCIONARIO v,o,; v
,,v seditiosus

REVS,al revs praepostere> Obrar al


revs: vo praeposte
re ago

REVOLVER ,`u,v,,
ov,vo,,-,,-,,,v,,uvo,u,uo
voluto,verso,evolvo,profundo> Con, a la vez:
uvvu simul revol
vo> De un lugar a otro: uv
u de loco in locum volvo> Que
revuelve
en
su
interior
varias
cosas,ingenioso: ovo,o,
ov qui varia sub pectore agitat

REVESTIR ,,v
vu,-vv,vo,v,v
vu superindo,induor> A alguien con
insignias de su cargo,etc.:u (v.v aliquem induere functione r egia,magistratu..
REVESTIRSE v me superinduo> De
bellas apariencias:,-o

689

REVOLVERSE uuvo volutor

REY v,o,; vo,ou,; uv,ou,; uv,o,;


,,; v,vo,; v,
oo,; v,ovo,; v,ovo,
; ov,ou,; vo,ou,; o
v,,; uv,ou,; vvo,ou, rex> Amante de la dignidad real:
oo,,ov regiae dignitatis amans> Amante del rey: o-

REVUELCO ,, volutatio
REVUELTA uv,u,,
volutatio,volutio> De muchas revueltas o vueltas: ,,v; ou,, multus flexus habens
REVULSIN v,, revulsio
,, amans regis> Cosa del
o,,ov regalis,regius>
De pueblos: ov,ov,oo,
rex populi> De todo: ,
, omnium rex> Dos reyes: ,o gemini reges> El que aborrece a los reyes: o,,
osor regum> Rey,jefe de tribu: uo,, tribus rex> Obrar como
o regis more ago> Pequeo
o,,
parvus rex> Poco poderoso,reyezuelo,pequeo rey: o,ou,; ov,ou, regulus> Portarse como
o regem ago> Proclamar
reem constituo> Sin rey: uo,o,ov regem non habens> Vivir como un
o regio more ago> Reyezuelo: o,ou, regulus

riberas: ,,v riposus> Margen de la ribera: ov


ou, margo litoris> Prximo a la ribera:
o,o,ov juxta litus positus> Que tiene
escarpadas,altas
riberas:,,v;
,
ripas habens arduas> Salida a la ribera:
,,; ,
egresus in litus> Situado junto a la ribera
o,,ov juxta li
tus positus

rey:

rey:
rey:

RIBEREO v,, litoreus


rey:
rey:

REZAR o vota facio

RIBETE
,,;
ov,ou,;
o,o,; u,o,; ,
o,; uo,ou, fimbria> Adorna
do con muchos ribetes: ouvo,
o,ov multis fibriis ornatus> Ribete del vestido: vov,ou,; v,
, fimbria> Cercar con ruedo o ribete: o fimbria circumdo> Ribe
te o parte extrema de las cosas: ,, rerum extrema pars> Poner ri
betes: v assuta fimbria variego

RIACHUELO ov,ou,; ,o,


rivulus

RIBETEAR con vistosos adornos variego

RIBAZO ,o, clivus

RICINO,rbol de Egipto ,o,


ricinus

RIBERA
v,vo,;v,vo,;
,,;o,ou,;`v,vo,
;`,o,; ,; ,,;
,o,; ,,; v,vo;
,,; o,o,; o,
,; o,ou,; ,,,; o,o,;
u,,; ,,; o,ou,; ,,
; v,, v,, ripa,litus> Cercano a la
ribera: o,o,
ov juxta litus positus> Espumante:
uov,ovo, spumans litus>Gran
de: v,vo, litus magnum> Lleno de

RICO o,,ov; vo,v,,


v; vv,v,ov; vv,v
,o,,; ,; ,ou,; ouo,voo,o,o,oo,o,ou,
; ,,v; v,,v;
vo,o,ov; v,,v;
,; ou,,v; oo,,
ov; oo,oo,oo
ovo,ouo,ouo
o,ov
dives,locuples,non
indigens,
opulentus> Muy rico:ouo,ou

rey:

REYEZUELO (pjaro) ,,
avis

690

o,oo,oo,
o,o,ov; o,o, praedives,admodum dives> Nuevo rico: vouo,o,ov subito dives factus> Poco ha:
ouo,o,ov modo dives factus> Opulento: ouv,ouv,-v,ouv,v,ov;
ov,vo; ovo,o,ov opulentus> Asociacin de los 60 ms ricos ciudadanos de Atenas que haban de
sufragar a su costa ciertas contribuciones: uo,, munerum societas>
Dominacin de los ms ricos: ouo,, ditiorum dominatio> El que hace rico o feliz:
o,,v beatum,divitem fa- ciens>
Rico en casas: ouo,
o,ov multas aedes habens> Rico en frutos:
o,o,ov dives fructibus> Rico en ganado: ovo,o
ov dives pecoris> En heredades: v,,; ,o, vestis divitum

o,o,ov opulentus> Hace ya tiempo:


ouo,o,ov ex lon- go dives> Hacer
rico: ou divi
tem reddo> Hecho rico tarde: ou
o,o,ov sero dives factus> Hombre rico:
ouo,ou,
("el
tesoro
de
la
fosa",sobrenombre del atenien- se Calliar del
que se deca haber en
contrado un tesoro enterrado) vir lo
cuplex>Poseedor de antiguas riquezas
ouo,o,ov
dominus
antiquarum
divitiarum> Rica: ,o,
opulenta> Ser muy rico: ou
valde ditesco> Ser rico: ,
ov,ou,ou,ou dives sum> Rico sobremanera: ouo,o,ov supra modum dives>
Ya
desde
hace
mucho
tiempo:
ouo,o,ov iam inde multis ab annis
dives> Vestido de los ricos
o,o, annulus habenae> Llevar las
riendas: v fraeno duco
Poner la rienda al caballo: `v
fraeno> Que hace riendas: `voo
o, qui habenas conficit> Que lleva riendas
de oro: uvo,o,ov aureas habenas habens> Sacudir las riendas:
v,v excutio ha
benas> Sufridor de la rienda: vo,,ov patiens habenae> Tener las riendas:
`vo habenas habeo

RIDICULIZAR ,,o
irrideo>Que ridiculiza:
o, irrisor
RIDCULO ,o,; o,o,
ov; ,o,,v; o,o,ov ridiculus> Dicho ridculo: o,, ridicule dic- tum>
Enteramente ridculo:oo
o,ov omnino ridiculus> Hacer cosas
ridculas: oo ridicula facio> Hacer el ridculo:
comice ago> Muy ridculo: o,o,ov admodum ridiculus

RIESGO (ver PELIGRO)> Defender del riesgo:


eximo periculo> Estar en el mayor
riesgo: vo ul
timo periculo versor
RIGIDEZ o,,; vo,ou, ridititas

RIEGO `u,,; ,o,


u,,; ov,ov
ou,; ,o,; o,o,
irrigatio> De riego: ,,v
irriguus

RGIDO o,o,ov; `o,,


ov; `v,,,v; oo,
o,ov;
,,; uo,
o,ov; v,,; v,
v,ov; ,,v; vo,,ov;
vo,,ov; ,,v; ,,v; v,,v; u,
v; vovo,,ov rigidus> Ponerse rgido:
rigeo

RIENDA ,o,;`v,,;`vov,ou,; ,v,;`u,,;`uv,o,;`u,o,


,,; vov,vov,ou,;u
,o,; ,v,;,o
lorum,habena,tractus> Para las bestias:
uov,ou, lorum subju
gale> Para elcaballo:,
lorum quo ducitur equus> Accin de tener
las riendas: `v,,
aurigatio> Anillo para las riendas:

RIGOR ,,; ,,
; uvv,, rigor,contentio>
En exceso: oov,ou, summum jus

691

lumbi
RIGUROSOSO en el trato con los hombres vo,ou, graviter homines tractans> Duro de mano:v
o,, manus duras habens

RO `,,o,; o,
o, fluvius,flumen> A manera de ro
ov instar fluvii> Abundancia en ros:
ouo,o,ov abundans fluviis> Colocado
junto al ro:
oo,o,ov ad flumen situs> Confluir,juntarse dos ros: u,u,uu confluo> De dos ros:
o,o,ov duos habens fluvios
Desembarque de un ro: o,,
fluminis exitus> Libre curso de un ro:
o,, affluens cursus> Ma
dre de un ro: ,,; o,
, fluminis alveus> Que pasa al otro lado
del ro: oo,ou, fluvium trajiciens>
Que tiene hermo- sos ros: o,o,ov
pulchro
fluvios habens> Que traspasa un
ro:
oo,o,ov fluvium trajiciens> Que vive junto al ro:
oo,o,ov fluminis accola> Rudo de piedras en los ros:
o, strepitus calculorum> Tierra cubierta
y como amontonada por un ro: oo
flumine cooperta et quasi aggesta tellus> Vecino a los ros:
oov,ovo fluviis vicinus

RINCN v,, angulus


RINOCERONTE
rhinoceros

`v,-o,

RIA ,,; ,,;uv,


,; vo,o,
rixa> Amar las rias:
ov amor rixas> Aficin a las rias: ov,,
amor rixarum> De palabras: ,, verborum contentio> Llegando a las
manos: ,o,;
o,, manuum consertio> Sin rias:
ovv citra contentionem> Disputa,querella: ,,
rixa
RIN v,o,; ,, ren,lumbus> De riones gruesos: vo,
o,ov habens renes obesos> Enfermedad de los: ,ou,; ,
o,; v,o, morbus renum>
Perteneciente a los: vo,,ov
v,ou, ad renes pertinens> Que tiene
figura de: vo,,
renum speciem habens> Riones:
RIQUEZA,bienes ,v,; ,
,; vo,ou,; vo,ou,;
o,ou,; ,,; ,
o,,; oo,ou,; ouov,,; ,o,; u,o,; ,v,;ov,
,; ov,v, gaza,divitiae,
opes,opulentia> Abundancia en: `uv,`uv,, affluentia divitiarum> Abundar en: o,ou,- divitiis abundo> Amante de las
riquezas: ouo,o,ov
amans divitiarum> Ansia de riquezas:
oou,, studium divitiarum>
Ansiando riquezas: o
nimia cupiditate divitiis inhiando>
Aumentar las riquezas: o opes
augeo> Dador de riquezas: ouoo,o,;
ouo,ou,
ouo,, dator,datrix divitiarum> Desprecio de las: o
,,
divitiarum
contemptus>
Dispensador de: o,ou,; -

oo,o, divitiarum dator> Que finge


tener riquezas: uouo,
o,ov qui divitias mentitur> Eligien
do las riquezas: ouvv ex divitiis eligendo> La que da riquezas:
o,, divitiarum datrix>
Nadar en: vo affluo divitiis
Que amontona riquezas: o,o,o, qui nimia
cupiditate divitias congerit> Que tiene
abundantes riquezas: ou
o,o,ov; `uv,, cui afflu
unt opes, qui praeclaras opes habet>
Que trae riquezas: oo,o,ov
divitias afferens> Sobreabundar en:
ou superabundo divitiis> Ri
queza y salud: ouu,, divitiae simul et sanitas
RISA ,o,; ,o,
oov,ou,; ,o;,;
,,; ,,
,o,; ,o,; o,

692

o, risus> Descompasada,carcajada
,o,; ,o,; ,o, risus immoderatus> Aman
te de la risa y de los chistes:
o,o,, risu et jocurum amans>
Amante de la risa: o
, amans risus> Cosquilleo de risa:
,o, titillatio risus> Digno de risa: ,,v dignus risu>
El que excita la risa: ooo,,v qui
risum ciet> Excitacin de la risa: oo,
, risus excitatio> Evitar la risa
risda abstineo> Mover a risa:
o,- risum moveo> Que excita la risa:
,o, risum movens> Que gusta
de la risa:
,o, qui gaudet risu

RIVAL vo,o,o,ov; uv,o, rivalis> Con otro: uvu,o, una rivalis> En el amor:
v,o, rivalis> En la profesin:
vvo,o,ov certator de arte
RIVALIDAD o,,; ov,
ou, simultas ex contentione
RIZADO ouvo,,ov; ou,u,o,,
cincinnatus,cirratus> Cabellera rizada: o,o, crispa coma> Con la
cabellera rizada: oovo
ooo,o,ov; o,v,o;
o,o,, qui crispos habent capillos> Rizada: o,o,
crispa> Bien rizado: o,o
o,o,ov pulchre cincinatus>

RISIBLE o,,ov; ,,
v; o,,v; vo,,ov
ridiculus,jocularis

RIZAR la cabellera ou comam


camilistris adorno> Rizarse el cabello: ouo comam camilistris me
adorno

RISUEO ,,v qui est hila


ri vultu
RTMICO vuo,o,ov; `u,
v; vu,,v rhythmicus

RIZO
,o,;
,v,;
u,uo,; vo,ou,; u
o,ou,; uo,ou,; uov,ou
; uo,ou,; ,o,;
ov,ou,; o,ou,; o ,o,;
ov,ou,; o,ou
; vov,ou, cincinnus,cirrus>
Que lleva los rizos sujetos con cintas de oro:
uouo,o,ov
aureos cincinnos implexos habebs> Con
rizos en los cabellos: u
o,o,ov densis cincinnis comam innexam habens> De largos rizos: vuo,o,ov longos cincinnos ha-

RITMO `u,o,; ,, ryt


thmus> Composicin de ritmos: `uo,, rhythmorum effectio> Com
positor de ritmos: `uoo,,v
rhythmorum effector> Variar de ritmo
u,u,
ryhtmum immuto
RITO o,o,; ,,
,; ,v,; ,o,
vov,ou,; v,,; o,
o, ritus,caeremonia> Prescribir, ordenar
un rito: o dogma introduco
bens> Pepqueo rizo: vov,ou,
parvus cirrus> Que gusta de rizos
o,o,ov gaudens nexu> Que tiene
rizos negros:ouo,o,ov
cirros nigrantes habens> Rizos no cortados
desde la primera juventud: ,-oo,
cincinnus a prima juventute nondum rasus

,o,,u,u,u,u,ou furo,depraedor,latrocinor,deripio,rapio> Di
nero: ,o aere spolio> A
escondidas: o sub duco furtim>
Acostumbrado
a
robar:
,,,v; o
,ov; o,o,ov rapere solitus,
furtivus> Arte de robar: ,
, ars furandi> Dado,inclinado a robar:
,,v; oo,o,
ov furax> Propensin a robar: ov,, furacitas> Beuyes,vacas:

ROBACAPAS o,ou, praedator


ROBAR oo,o,ouu,,,v,
,,ooo,u

693

v,,; u,,,,v; v,,; o,


o,v,,v; o,,v
robustus,validus> Muy robusto: u
o,o,ov; ,,;
v,, admodum robustus> Ms ro
busto: `v,v,ov validior> Enteramente robusto: vv,, omnino robustus> Estar robusto: vvo
,, vigeo> Estar
robusto y con buena disposicin:
sum vegetus et corpore bene habito> Hijo de
padre fuerte,robusto
o,ou,; o,oo,;
o,,
forti
patre
genitus,genita

o abigo> Expuesto a ser robado: ,,v praedae obnoxius> Que roba


con sutileza: o,
ou, calculorum fur> Vestidos,capas:
ou vestes praedari
ROBLE ,u, robur> De roble y hecho
de roble: uo,,; u,,
compactus e robore,roburens
ROBO
,,;
,,;
o,,; ,,;
,o,; ,o,;
o,; ,o,; u,
,; u,,, praedatio,praeda,depilatio,abactio,captus,furtum,abretio>
De
bueyes,vacas:
o,, boum abractio> De vestidos: ou,, vestis expolia
tio> El que vive del robo:o
o,ov rapto vivens> Inclinado al robo: ,o,, rapax> Robo simultneo: uv,, abreptio> Socio del
robo,favorecedor del robo: u,ou,
socius,adjutor furti

ROCA
`,o,;`,`,;
oo,ou,; ,o,;
; vo,o,; v,,; ,
,; o,ou, rupes> A flor de agua:
o,o, saxum in mari eminens> Aspera
y elevada: ,
o, rupes abrupta et praeceps> En el agua:
,o, saxum in aqua
Escarpada: o,o, rupes abrupta>
Los que andan por las rocas
o,o qui per saxa gradiuntur> Que se adentra a lo largo del mar:
`,o,; `,, rupes in mare procurrens

ROBUSTAMENTE robuste
ROBUSTECER `,`o,,
uv,,ov,ov roboro,potentem reddo> Que no se robus
tece: o,, qui alimentis non fit
vegetior

ROCE ,, attritus
ROCIADO `v,,v; o,,v;
,,v conspersus,roscidus> Ligeramente: ov,ou, quod subinspersum est> Por encima: `,
,v inspersus

ROBUSTEZ ,v,,;
,o,; u,uo,; o,o,
; vo,o, robur,firmitas,virium integritas> Con ms robustez:
v robustius> Dar robustez: vuvo,vuv validum reddo>
Gozar de robustez juvenil: vvo
juvenili robore prae
valeo> Tener robustez: v viribus valeo> Superar en robustez:
viribus polleo

ROCIADURA v,, perfusio


ROCIAMIENTO `v,o,; `v,o, aspersio
ROCIAR `,`v,`v,`v,`,ov,ov,,-,v,v,,
o,,,-,
,vo,,-,,v,o,,

ROBUSTO o,o,o,
o,o,uo,ovo
ovo,vo,o,vo,o,ov;
`o,,ov; ,,v; ov,v,,-,o,o,o
v,,, roro,aspergo
inspergo> A gotas: v perfun

do stillatim> Alrededor: v,
v circum aspergo> Antes:
ov,ov ante aspergo>

694

Con

abundancia: v perfundo> Con aceite


y agua: u oleo aquae im
mixto perfundo> Con gotas: `
guttis aspergo> Con pequeas gotas:

irroro
minutis
guttulis>
Juntamente: u simul conspergo
Lo
que
se
roca:
o,;
o,o,ov qui,quod aspergitur
Ligeramente: v,o leviter irroro> Rociar ms: o praeterea inspergo> Por encima con:
uv simul inspergo> Por todas
partes: undaquaue conspergo>
Que roca: `v,o,
is qui aspergit> Que se debe rociar:
o,,ov inspergendus> Ser rociado: vvo perfundor> Rociar sobre:
v super aspergo> Un poco:
o subinspergo

,ov rhodius> Raiz de Rodas: `o


, rhodia radix (yerba)
RODEADO oo,o,ov circumactus
RODEAR ,vvu,vv,o,
u,,,u
uv,u,u,,o,,o,o,o,,oo,o,v ambio
circumplector,circumdo,circumeo,circumago> A manera de torbellino:
v verticose circumago> Con cuerda a modo d espiral: circum
do fune in orbem convolutio> Estar
alrededor: , cir
cumjaceo,circumsto> Juntamente: uvu una circumdo> Por todas partes: ,- ex omni parte
cingo> Que rodea por todas partes:
u,,v qui ducit circum
quaque> Circuto,acto de rodear: ,, circuitio

ROCO ,,;,.,; o
ou,; ,,; ,,
o, ros> Baado de roco: ooo,o,ov rore perfusus> Baado en fecundo
roco: oo,o,ov fecundo rore imbutus> Cubierto de roco:
oo,o,ov subroscidus> Gota de roco:
,,o, roris guttu
la> Humedecido con mucho roco: o
oo,o,ov multo rore madens> Que tiene
roco: ooo,o,ov rorem ferens

RODELA ,, lunata cetra> Armado de: o,o,ov peltatus


RODEO uv,u,,,; ,o,
,; oo,ou, ambages,circumi
tio,volutatio> Andar,hablar con rodeos: ooo,ooo,
oblique incidere,circumloquor>

RODABALLO (pez) `o,ou, piscis

RODILLA ouv,o,; ov,o,


; ouv (ovo,ov),ouv
o, genu> Caer de rodillas: in genua succumbo> De rodillas:
v,,,v genibus inflexis>
Inflexin de rodillas: o,, genuum
incurvatio> Caer sobre las rodillas: o
in genua procumbo> De o sobre las rodillas:
vu in genua> De rodillas dbiles: uovo,-oovo,
o,ov gravia genua habens> Doblar las
rodillas: ov in genua inflecto> El que dobla las rodillas: ,ou,
qui genua flectit> Puesto sobre las rodillas:
ouvo,o,ov genibus impositus> De gruesas
rodillas: ouvo,, pinguia habens
genua> Que tiene pequeas las rodillas: ovo,
o,ov pauca genicula habens> Estar de
rodillas: vo genibus insi-

RODAJA ,o; ,o, trochus


RDANO (ro) `ov,o, Rhodanus
RODAR o,,u,uv,,o,o
roto> Echar a rodar delante:
ou,ov
provolvo>
Echar
rodando: devolvo> Hacer ro
dar de alto abajo: uv,-u
v,u devolvo> Hacer rodar juntamente: uuv una volu
to> Que rueda alrededor: o,
v qui circumrotatur> Rodar por encima: uv volvo super> Que rueda
fcilmente: o,,v vo
lubilis> Rodar al mismo tiempo: uuv una voluto
RODAS (isla) `oo,ou, Rhodus> De la isla
de: `o,,v;`oo,

695

deo

vov,ou, rhododendron

RODILLO ,o, lignum rotun


dum et oblongum

RODRIGN ,o, pedamentum> De la


vid: ovo,ou,; ,o,
ov,ou, vitis pedamentum

RODODENDRO `oov,,; `oROEDOR de nimo uo,o,ov animum mordens

v; ov,,v; ovo,
ov; oo,o,ov; ov,,v;
ov,o,; ,,v; v,
,v; o,,; uo,,ov
u,ou,; u,u,o,,; o,o,ov; u,,v
u,v,ou,,v fluvus,rufus,fulvus,flavus,ruber,rubeus,ru-bicundus>
Roja: ov,, rubra
Algo rojo: vo,,ov; u,; o,vo,o,ov
subflavus> Color rojo: u,o
; v,o,; v,o,
flavus color> De color de granada:
,,v puniceus> De color rojo:
u,ou, rufo o ribeo colore praeditus>
Dividido en lneas rojas: uo,o,ov
rubeis lineis insterstinctus> Estar ojo: u
rubeo> Hacer rojo: u,
uv rubesco> Hacerse demasiado rojo:
u supra modum flavum fio> Que se
asemeja al color rojo: o,, ad
fulvum colorem accedens> Medio rojo:
`uo,o,
ov semi-rufus> Pintado de bermelln o rojo:
o,o,ov imbutius rubrica> Poner rojo: ov,ov,ov,uv,uv
uv,u,u,u
rubeo,rutilo,rubefacio> Ponerse rojo como el
coral: o in coralli modo rubeo> Ser
algo rojo: ou,u,u subrufus sum> Ser rojo:
v flaveo> Teido de color rojo:
uo,o,ov rubro colore distinctus>

ROER ,o,,v,
vo,v,,,,,,
-,-,-,,v,v,,o exedo,rodo
abedo> Acto de roer: ,,, rosio> Alrededor:
,, circumarrodo
Por debajo: o subrodo> Por todas
partes: circumquaque obrodo> Que
roe: v,, rodens
ROGADO vu,,v precibus peti
tus
ROGAR vo,,,vo,
v,vuv,,o,
,,,o,
u,,vo,,o,o,o,o,o,v,
v,,o,,o,,oo,o, oro,obsecro,ro
go,precor,obtestor> Rogar con: uvo una precor> Humildemente: o
o rogo humiliter> Ms y ms:
ovo magis ac magis obsecro
Mover rogando: exoro> Rogar por:
oo oro pro> Que ruega: ,o, precator> Apto para rogar:
,,v ad precandum aptus

ROLLIZO de cuerpo o,,ov qui est


tereti corpore

RODO o,o,o,ov corrosus,absumptus,exesus

ROLLO ,o, convolutum


ROJEAR un poco u subrubesco
ROMA `,, Roma
ROJIZO vo,o,ov; uo,
ov subrufus

ROMANA (balanza,peso) v,,;


ov,ou, trutina,statera

ROJO uo,o,ov; `oo,`o-o,,ov;


u,,v; u,,; o,,ov; u,

ROMANO `o,,ov;`,,v
romanus> Como los romanos: `

696

,-v,-,,vo
v,vu,v,-vu,
,,-,,,u,uv,uv,u
vu,-v,-, frango,confringo,elido,conquasso,rumpo> Capaz de
romper: `,,v habens vim rumpendi>
Con estrpito: ` frango> Con mpetu:
erumpo> Con otra cosa:
affringo>
Con
piedra
o
romper
piedras:o
lapidem aut lapide frango> En muchas
partes: vu,-v disrum
po> Fcil de ser roto: uo,

romano more> Favorecer a los romanos: ` romanis faveo> Vestido de romano: vvo,ou,; vv
, vestis romana
ROMBO `o,ou, rhombus> Que tiene figura de rombo: `o,,v;
`oo,, rhmobo similis
ROMO poner romo o chato simum
reddo
ROMPER o,vu,v,`,`
,`v,`vu,`,vvu-v,-,v,ovu,,,-,vu
o,o,ov; u,,v ruptu facilis>
Frotando: attritu prorsus elido> Alrededor,por todas partes: vu,-v,,,vu circum
quaque rumpo> Que no se puede romper
,, infragilis> Que puede romperse:
`,,v qui rumpi potest> Que rompe violentamente: `
o,,ov vi perrumpens> Sonar lo que se
rompe: sono> Romper contra:
o impingo

o,ov noctu circumiens


RONQUEAR valde strepere
RONQUERA o,ou,; o,o,
; uv,, raucedo
RONQUIDO `o,ou,;`,,;
`o,ou,; `o,ou,; `o,
ou, rhonchus,sonus nasi inter stertendum editus
ROA,raeduras ov,ou,; o
,o, strigmentum

ROMPERSE disrumpor

ROOSO ,, parcus

ROMPIMIENTO
`,`,o,;
`,,; ,,; ,o,; ,,; u,
o,
ruptio,discissio,confraactio>
Con
aberturas o hendiduras: `o,o, ruptura cum hiatu

ROPA interior ,, interrior tunica


ROPAVEJERO uo,uo,
ou, qui scruta vendit> Tener el ofi
cio de: `o,` scrutariam facio

RONCAR
`,`,`,`o,
`o,o,`,v sterto> Mucho: valde strepere
El que ronca: `,, stertens

ROSA `ov,ov,ou, rosa> Abunte en rosas: ouo,,; ooo,`ooo,o,ov zabundans ro


sis,rosifer> Aceite de rosa desledo en
vinagre: uvov,uvov,
ou, oleum rosaceum aceto dilutum>
Blanca: ooov,-ov,ou, alba rosa> Rosa canina: uvoov,ou,
rosa canina> Rosa damascena (arbusto): `oov,,;`ovov
ou, rosa laurea> De color de rosa:
`ooo,o,ov; `o,o rosei coloris> De rosa: `ov,,v
`ovo,o,ov; `o,,v;`o

RONCO o,,v raucus> Ponerse ronco:


raucesco> Que produ
ce un sonido ronco,spero:o,
vo,,ov qui raucum streperumque sonum edit> Sonar ronco: ,v raucum sono
RONDA,caminar haciendo una ronda o
,-oo iter facio
RONDA que ronda de noche vuo,

697

ou,o, crustulum

o,,ov;`o,,ov roseus> Hecho de rosas: `vo,,ov e rosis confectus>


Parecido a la rosa: `oo
,,
rosae
similis>
Pequea:
`,o, parva rosa> Polvo,pomada de rosa: `o,o, e rosis pastillus>
Que despide olor de rosa: `ovoo
(ou,ou,ouv) roseum spirans odorem> Teir de color de rosa,tener color
u olor de rosa: `o
roseo colore tingo,rosam refero
colore aut odore

ROSTRO ov,ou,; o,
vultus,facies> Afeites para hermosear el rostro: ,o, id quod ad
fucandum vultum adhibetur> Cado sobre su
rostro: v,,
pronus in faciem> De hermoso rostro: o,o,ov qui est pul
chra facie> De rostro estrecho: vo,o,ov qui est angusta facie>
Descubrir el rostro:
faciem detego> La parte del rostro que est bajo los ojos: ,
v,; ov,ou, vultus pas quae subjacet
oculis> Que se ha herido el rostro:
vo,ou, cuius facies incisa est> Se ha
de dejar ver el rostro,salir al pblico:
vooov ostendenda est facies> Tostado por el sol,aspereza de rostro: ,o,o,, vitium faciei asperae ex ustione solis>
Vuelto el rostro: ov aversa facie

ROSCEO `o,,v rosaceus


ROSAL `,,;`ov,vo,;`o
v,, planta rosae> Rojo,encarnado: ovoo,v punica rosaria> Silvestre:
vo,ou, cynara
ROSALEDA `ov,vo,; `ov,
;`ov,vo, rosetum
ROSCA ,o,; v,,;-v,
, involucrum,circulus

ROTACI `o,ou,; uoo,

ROSQUILLA
ov,-ov,ou,;
,; ,,; o,ou,
; ,o,; ,,
rotatio,vertigo> A manera de torbe
llino: v,, in vorticis morem circumactio

,;`,,;`,o,;`,,;`,,; ,,;
,o,; ,, fissura,
ruptura,fractura> Que padece de algu
na rotura interior:`,ou, cui ruptus
est intus

ROTACISMO (frecuente repeticin de la letra


griega : ,o,
frequens litterae "r" repetitio> Incurrir en rotacismo: `,`
litteram saepe itero

ROZA,limpieza de hierbas con la escarda


ov,o, runcatio
ROZADOR,escardador ,, run
cator

ROTO `,`,,v;`,,v; o,o,,,;oo,o,ov; ,u,;


o,,ov lacer,ruptus,abruptus
Rota:`,o, rupta> Estar roto:
`o
rumpor>
Medio
roto:
`o,o,ov;`,, semi-fractus>
Por el fuego: u,uo,u,, igne fractus> Por
todas partes: ,,, circumquaque scissus

ROZAR o runco
RUBETA v,,;uvov,ou,;
vo,ou, rubeta
RUBIA (yerba) uvov,uvov,ou, rubia> Teido de: uo
vvo,,ov rubia tinctus
RUBIO`oo,`oo,,ov; v
,,v; ovo,o,ov; u
ou, rufus,puniceus,russus> Algo rubio:
uo,,ov
subruber>
Muy:
uo,o,ov admodum rufus> Poner rubio: v rufum facio> Espe-

RETRICO ejercicio ,,;


, chria
ROTURA ,,;,o,;`

698

bres rudas: o ad mores rus


ticos redigo

cie de pez: ,o, orphus


RUBOR ,o,;uo,ou,
ov,, rubor

RUECA o,ou,;,,
vov,ou, colus> Que tiene buena
rueca: o,,ov auream habens
colum> Que tiene rueca de oro: uo,o,,ov auream
habens colum

RUBORIZAR rubefacio
RUBORIZARSE
u,,uv,o erusbesco,pudet me

RUEDA o,o,; o,
,; o,o, rotula,rota> A modo de rueda que gira: o instar rotae currentis> Agujero del cubo de la
rueda: uov,ou, formane rotae> Caer
bajo la rueda: oo sub rotam
discedere> Circumferencia de una rueda:
u,
uo, rotae circumferentia> Clavos que
sujetan la rueda en el eje: v,v, clavi rotam in axe continens> Cubo de la rueda (donde se fijan los
radios): ,vo,,;
ovov,ou,; ov,o,; ov,,;
o,ou,; ,
modiolus rotae> De alfarero: ooo,ou, rota figuli> De cuatro
ruedas: v,v,ov quadrijugus
Eje de la rueda: u,o,; ov,ou,
lignum orbiculare rotae
El que hace andar la rueda con el
pie,alfarero: ooo,o,ov pedem rotam circumagens> Extender bajo la
rueda oo sub rotam distendo> Hacer ruedas:ooo rotas
facio> Herraje de la rueda: vv-

RBRICA ov,ou,;,o

consuetum
scripturae
o
picturae
firmamentum,fucus
RUDA (planta)`ov,ou,;`,
; vov,vov,ou, ruta> Oler como la
ruda: v rutam refero>
Parecerse a la ruda: v rutam
referre,ruta olere
RUDIMENTO,ensear los primeros rudimentos ou primis elementis imbuo> Enseanza de los rudimentos ( de viva
voz): ,, de pri
mis elementis eruditio> Pertenecien- a la
enseanza de los primeros ele-mentos:
,,v ad elementorum tradictionem pertinens
RUDO oo,o,vo,
o,o,o,ov;,oo
; vv,vo; vvo,o,ov
v,o,; u,,; ,
,; ,o,,; ,,
v rudis,imperitus,minimus graecus>
Poco,no trabajado: vo,o,ov
inelaboratus,rudis> Reducir a costum
ov,ou, ferramentum rotae> Movido por las ruedas: oo,o,ov rotis
agitatus> Movimiento de las ruedas:
o,, rotarum agitatio> Que tiene cuatro crculos o ruedas:
uo,o,ov quatuor circulos vel rotas
habens> Que tiene figura de rueda:
oo,, rotae speciem habens>
Radios de la rueda: v,; v,,
radius
radii rotae> Ruido de las ruedas: vo,,;
vo,o, strepitus axis
rotae> Ruedecilla: `o,ou,; o
ov,ou,; o,ou, rotula

RUEGO v,,; ,o,


,,; ,,; ou,, rogatio,obsecratio,precor
Diosas que presidan los ruegos: ,v, deae praesides supplicationum> Instar con ruegos: o,
- precibus insto> Que cede a los ruegos:
,,v exorabilis> Ruegos porfiados:
o,,
obnixae praeces
RUFIN ,,v; o,,
ov; ,o,o,,; ovoo,o,; o,,; o
,,v
perductor,lena,lena>
prostitutas: ovov,ou, mere-

RUEDO de los vestidos o,ou, extrema


vestis ora

699

De

strido> Hacer rudo estrepitoso


strepito> Hacer rudo molestando: o,- obstrepo> Hacer rudo
por lo bajo: o subtre
po> Hacer rudo sobre:
superstrepo> Hacer rudo:,v,,,o,,
,,uu,,o,o,ov,ov
o,u,,,,uo,u,o,,o,
o,u,,
sono,crepito,strepo,crepitare
facio,strepitum edo,fremo,obstrepo>
Que hace rudo: v,,v obstreperus> Con rudo: ovv cum strepitu>
Hacer un ligero rudo: o
o subcrepo pulsando> Hacer un rudo
bajo: o subsono> Hacer un rudo muy
grande: ` strepi
tum edo> Hacer un rudo sordo: , murmuro> Lo que hace un rudo
penetrante: oo,o,ov
stridulus> Mquina para hacer rudo
(especie de tambor de bordes metlicos):ov,ou, machinam ad edendum sonum> Oir rudo por todas partes: uo circumquaque obs
trepo> Pequeo rudo agudo:
o, parvus,penetrans sonus> Producir rudo: o,ov bombum edo> Que
excita mucho rudo: ouo,o,ov; ,,; ,ou,; o,o,ov; oo
o,ooo,o,ov multum strepitum edens> Que hace rudo con los caballos:
oo,o,ov equi pers
trepens> Que hace rudo con los pies
(aplaudir con los pies): ooo,
o,ov pedibus plaudens> Que hace ru
do: `o,,; ,,v
ooo,,v sonum edens> Que hace un fuerte rudo: uo,o,
ov gravem edens strepitum> Semejante al de
las abejas: o,, strepitus bombo
similis

tricum publicanus> Oficio de: ou,o,; ovoo., leno


cinium> Ser rufin ovoo leno sum
RUGIDO u,,;u,o,;`,o,; `u,o,; u,
,; u,o, rugitus
RUGIENTE uo,,ov rugiens
RUGIR ,o,uo,u
vo,,uo rugio> Alrededor:
o circumfrendeo> Con fuerza: uo vehemen
ter rugio> En presencia de otro: ooo
ad alium rudo> Mucho: uo valde
rugio
RUGOSIDAD `u,o, rugositas
RUGOSO `u,,v;`uo,,ov
`u,o,, rugosus
RUIBARBO ` ov, rha barbarum
RUDOo,ou,; o,ou,;
,o,; o,ou,; vo,ou
; oou,,; o,,ou,
,o,; o,o,; u
,o,; o,ou,; ,
o,;
o,ou,;
,o,
stridor.sonus,fragor,crepitus,strepitus,tumultuatio> Agudo y penetrante: ,o,; u,o, stridor> Con
grande rudo: `o,
`ov magno stridore> Emitido con rudo:
`o,, cum stridore emissus> Hacer rudo desde alto:
ou strepo ex alto> Hacer rudo
alrededor:
o,ou,,o,
u,o,
circumstrepo> Hacer algn rudo: oo substrepo> Hacer mucho rudo:
uo perstrepo> Hacer rudo contra:
inclamo> Hacer rudo desapacible:
`o,`o
RUIDOSAMENTE uv cum fremitu

RUIDOSO
o,vo,o,ov;
o,,v; o,,v ha
berns vim ciendi strepitum

RUN oo,ou,,;`u,,
;`u,,v; o,o,

700

ov;
,,v;
v,v,ov;
vov,o,; ,,
o,; o,oo,o,ov
u,ou,; ,,v; o,o,o,ov sordide parcus,
siccus in victu,sordidus,tenuis> Mez
quino en la comida: uvo,
o, arctus in victu> Ser run: `u,-
squaleo> Algo run: oo,o,ov subparcus

acredula
RUMBO,que lleva rumbo recto oo,o,ov recto cursu pergens> Variar de rumbo: mutato cursu navigo
RUMIAR vo,vo,ou
u,u,,u rumino> Acto de: u,o, ruminatio

RUINA `,v,o,;
,,,,,;
,,,,
o,; o,o,; v,o,
ruina,pernicies,exitium> Causar runa entrando a escondidas: o- ad
inferendam perniciem irrepo> El que se
fragua su ruina: v
v,ov ipse sibi camlamitatis artifex
Inducir a ruina: in ruinam impello>
Lo que causa ruina: o,, qui perniciem affert> Que causa
ruina con un sacudimiento: ,ou, e
concussione ruinam affert> Que trae la ruina
a las familias:oo,o,ov omnibus
perniciem afferens> Que trae la ruina a las
fieras: o,o,
ov feris perniciem afferens> Que trae ruina a
los hombres: v,
oo,, Que trae ruina a los campos
o,o,ov glebis perniciem afferens>
Ruinas,miserias,desgracias
v,o,; uv,o, exitium>
Traer la ruina: exitium affero

RUMOR ,,; o,,;ou


,,,o,; ,,,,; ,,; ,
o,; v,,; ,,;
,; o,o,; ,o, rumor,fama,res quae auditur> Esparcir rumor:
rumorem spargo> Esparcir secretamente un rumor: o clam divulgo
RUMOREAR , divulgo
RSTICAMENTE ,, rustice
RUSTICIDAD ,o,; o
u,,uv,,;
ov,,;,o, inurbanitas,rusticitas
RSTICO o,uo,o,ov
v,ou,;,,;,
v;,,v rusticus,agrestis> Mu
jer
rstica:
,o,
rustica
mulier>Reducir a costumbres rsticas
rudas:o ad mores rusticos
redigo> Volver rstico:
barbarum reddo

RUINDAD `u,,; ,,;


,v,, parcitas,tenacitas parcentis sumptibus,sorditia,
parsimonia> Con ruindad: `u,
, parce,sordide

RUTILANTE o,,; uu
,; u,u,o,, ru
tilus,rutilans,flammeus

RUINMENTE tenuiter
RUINOSO uo,o,ov cadivus
RUISEOR ov,o,;v,vo,
ouv,vo, lusciniola,luscinia,

701

re sapio> Muy bien con anterioridad:


o ante compertum probe scio>
Neciamente: oo stulte sapio>
Preguntando: o sub interrogato cognosco> Pretender saber ms
que los sabios: oo plus sapere
affecto> Que sabe muchas cosas:
o,,; ouvv
v,ov multiscius> Que sabe y recuerda muchas cosas: o,oo,,
qui multa novit et memorat> Que sabe
`,oo,,; ,u sciens>
Quien todo lo sabe: vo,,
omniscius> Tener saber: uvov
una sapio> Tener sabido antes: o
ante notum habeo> Saber bien (tener
buen sabor): gusto

S
SBADO ov,ou, sabbatum> Perteneciente al sbado: ,,
v sabbatismus> Celebrar el sbado:
sabatum celebro> Da que precede
al sbado: oov,ou,
dies qui sabbato abtecedit> Observan
cia del sbado: ,o, sabbatismus
SBANA v,v,vo,
sindon>
Mortuoria: vov,ou, sepultorium linteum
SABAN ,,; ov,ov,ov,ou,
pernio>
sabaones: ,, pernionibus laboro

SABIAMENTE
`v,,ov,v,,v
u,ov,vouv,u
v,ouvv,o sapienter,eru
die,scienter,scite,perite

Tener

SABEDOR ,oo,,; uv,


u; uv,vo; uv,oo,
conscius,sciens> Ser sabedor junta
mente: uv simul conscius sum>
Ser sabedor y testigo: uvo una
coscius testisque sum> Ser sabedor: uv,uv,vo conscius
mihi sum

SABIDO a ciencia cierta ,,


v certa sciencia compertus
SABIDURA v,,; v,v,
; v,,; ,o,; vu,,; vu,,; vu,
o,; oov,,; o,,
sapientia> Amante de la: oo,
o,ov studio sapientia deditus> Amar la
sabidura: oo amo sapientiam> Amor a la sabidura: oo
, amor sapientiae> Capaz de ensear la sabidura: o,,v ha
bens vim docendi sapientiam> Complacencia en la propia sabidura: oo,, opinio sapientiae> Con sa
bidura: o,ovov,v sapienter> Cuya sabidura es tarda:
voo,o,ov qui sero sapit
Dotado de: v,vuv,v,
ov (ovo) sapienti mente praeditus>
El que odia la sabidura: oo,
o,ov qui odit sapientiam> Ensear la
sabidura: o sapientiam doceo> Falta de: o,, insipientia> Necia: oo,, stulta sapientia>
Notable por su sabidura: u,o,,;,ou,, sapientiae inclutuys> Ostentar sabidura:
o
ostento
sapientiam>
Profesar,ensear la sabidura: o

SABER ,,,,
(,o),,,,
,ov,v,v,
v,uv,uv,o (novi)
calleo,cognosco,sapio,scio>
A
saber:
,ou,oov, , v;
ov, ou; v,ov nimi
rum,videlicet,nempe> Amante del saber v,v,ov; ou,
; uo,o,ov avidus,cupidus discendi>
De antemano: o ante scio> De cierto:
compertum habeo> Deseo de
saber: ou,
, studium sciscitandi> Deseoso de saber:
uo,o,oo
cupidus sciendi> El que sabe de antemano:
o,,v praenoscens> El que supo antes: o,
oo, qui ante scivit> Hacer saber:
v,v
,v
sapere
facio>
Juntamente: uv simul scio>
Saber mal: oo praeposte-

695

sophisticam profiteor,doceo> Profunda


sabidura: oov,,
altitudo sapientiae> Que ensea la filosofa:
o,o, qui docet sapientiam> Que tiene
sabidura para hacerlo todo: voo,o,ov
qui ad omnia efficienda consilio valet>
Sobresalir en sabidura: ov supra
modum
sapio>
Vana
sabidura:
o,voo,, inanis sao,o,ov;v,v,ov;`,o,;o
o,ou,; ,,v; oo,ou,; v,v,v,v
ov; ,,; ,,
ov,,v; ouo,o,ov;
,ou,; ,o,; vo
v,,v; v,ou,; v,
oo,; vuvo,,ov; o,,v; ,,; vu,
uv,,v; uvv,v,ov; o,,v; v,v,ov sapiens,
sciens,peritus> El que se tiene por sabio:
ooo,o,ov qui sibi videtur sapiens> Falso sabio: uoo,o,ov
falsus
sapiens>
Fatuo:
oo,o,ov stulte sapiens> Hacer sabio: o,o sapientem reddo>
Hasta los pelos: ovvv,
v,ov barba tenus sapiens> Hombre sabio y
astuto: ,, homo sapiens et
astutus> Medio sabio:` oo,o,ov semisapiens> Muy sabio:
voo,ouoo,o,ov; v,
v,ov valde sapiens> Que sabe mucho:
ouvv,v,ov multiscius> Que se tiene
por sabio: ooo,o,ov qui sibi sapiens
videtur> Todo sabio
v,v,ov totus sapiens> Muy sabio: oo,o,ov admodum sapiens

pientia> Ansioso de vana sabidura:


voo,o,ov inanis sapientiae studiosus
SABIENDAS a sabiendas v scienter
SABINA (yerba) u,uo, sabina
SABIO v,v,ov;o,vvo produco,effero,eripio> Afuera:
v,,,,,
,o,o protraho,pro
mo,exhaurio,evacuo,exero,educo> Fuera con
golpes: o excindo>
Fuera de s: o,o oes
tro exagito> A la luz: ,o profero> Acto de sacar ocultamente: ,, subductio>
Al medio: in medium affero>
De lo profundo: , ex profun
do traho> De su sitio: v a sua sede
extraho> Exprimiendo: exprimendo aufero> Furtivamente:
o, furtim exporto>
Ha de sacarse: ov extrahendum est>
Hacer salir: v facio ori
ri> Lo que se ha sacado o llevado fuera:
o,o, egestum> Ocultamente:
,,
subduco> Por fuerza: , traho> Que tiene fuerza de sacar: ,,v habens vim subducendi> Re
cin
sacado:
vo,,
recens
expressus> Sacndolo todo:
omnia simul trahendo> Se ha de sacar
ov subducendum est> Trayendo por
fuerza: o protraho tra-hendo
SACERDOCIO ,,; u,
o,; ov,,; ,,
uo,, sacerdotii functio> Compaero
en el sacerdocio: uo,ou, sacerdotii collega> Sacerdocio conjunto: u,,
una sacerdotio fungens> Ejercer el
sacerdocio: sacerdotio fungor> Sumo sacerdocio: v,
, summum sacerdotium> Tener el sumo
sacerdocio: o, summo sacerdotio fungor

SABLE ,, machaera> Corvo:


ovov,ou, ensis falcatus
SABOR u,o, sapor> Cosa de buen
sabor y gusto para comer: o,
o,ov edulis> Perder el sabor,el gus
to: desipio> Tener buen sabor:
gusto
SACADO ,,v haustus
SACAMUELAS callejero,charlatn u,o, circulator

SACERDOTAL ,,v; ov,,ov sacerdotalis

SACAR v,vu,v,
,,u,,o

SACERDOTE ,; ,,;

696

o,o,; oo,ou,; u
,o,; ,ou,; ov,
oo,; ,ou, sacerdos,dei mani
festator>De Baco: o,v,o Bacchi
sacerdotes> De Cristo: o,
ou, Christi sacerdos> Egipcio: oo,uoo,o,ov sacerdos quidam
apud aegyptios> El que participa con el sacerdote en la comida de las
vctimas: o,o,ov is qui partem
victimae cum sacerdote in cibum capietbat>
Ministro de la mesa sagrada: u,ou,
mensae
sacrae
minister>
Ptico:
uv,, pythius vates> Ser sacerdote:
o
,o sacerdos sum> Vctima ofrecida
para la ordenacin de un sacerdote (en
Delfos): ,o,
victima in ordinatione sacerdotis delphici
o,o,ov non completus

oblata
SACERDOTISA ,,; ,
,; ,o,; ,,,
; ,,, sacerdos foemina>
De Baco,bacante: v,v mimallones,bachhae> De Febo: o
,o, proebas> Futura sacerdotisa: ,, iam futuram sacerdos> Maestra de las futuras sacer
dotisas: ,, quae futuras sacerdotes
initiat
SACHADURA ,, sarritio
SACIADO
o,o,,;
oo,oo,o,o,ov
refertus,satiatus> No saciado: ficado: uo,o,ov rite sacrificatus> Ex expiacin: ,o,
piaculum

SACIAR,o,-,-u
,o,,-,
ovvu,-vv,,o,oovu,-ov,oo
satio,expleo,impleo>
Sobremanera:
ovvu,-ov,o supra modum saturo

SACRIFICADOR ,,;u,o,; u,o,; u,o


;,,,, macatator
jugulatrix
SACRIFICAR `,vu,v,
o, o, , vu,
v, , ,
,,, oo,
,,, o,
,,,v,v,v,u,u,uuo,
u sacrifico,immolo,
macto> Un animal ou animal sacrifico>
Sacrificar o ser sacrificado: o sacrifico vel sacrificor> Con feliz resultado: felici
eventu sacrifico> Sacrificar con: uv una
sacrifico> De nuevo: o insuper
macto> Del todo: o totul adoleo>
Delante o por delante: o pro o ante
sacrifico> En donde se sacrifican muchas
vctimas: ouuo,o,ov ubi multae
victimae immolantur> Lo que se sacrifica al
dolo: uov,ou, quo idolo immolatur> Que
sacrifica: uo,ou, sacrificus

SACIARSE oo repleor
SACIEDADo,o,; o,,
,,; ,o,;
ov,ou, sacietas,explementum> Has
ta la saciedad: oo,o
as satietatem
SACO o,o,; ,,; uo,ou,; ,,; ,o,; o,ou,;
uov,uov,ou
; uo,o,ou,; u,,; ,o, saccus> Ata
do al saco: o,o,ov perae alligatus> De
cuero: o,o,; uo,ou,; o,o,
saccus co
riaceus> Para carga: ,o,;
,,ou, saccus> Pequeo:
ov,ov,ov,ou,
sacculus> Pequeo,alforja: ,
u,,; ov,ou, saccu
lus> En forma de: uo,,;
-,,;-,ou sacci formam ferens

SACRIFICIO ,v,; ov,ou,


; o,v,; ,o,
v,o,o; ou,,; ,o,; v,o,; -

SACRIFICADO uo,o,ov;
,v mactatus,immolatus> Bien sacri-

697

,,; ,,o,; uov,ou, sacrificium,mactatio,sacra> Apto para los sacrificios: o,o,ov aptus sacrificiis> Dado a
sacrificios: o,ou, deditus sacrificiis> De bueyes: oo,, boum mactatio> De tres vctimas: ,,; ,o, e tribus
victimis sacrificium> Desti
nar al sacrificio: o in sacrifi
cia absumo> En que se hacen ofrendas con
miel: ov , sacra quae mellis
libamenta habent> Estar
empleado en los sacrficios ou operor sacrificiis> Iniciar en los
sacrificios: u instituo in sa
cris> Instruir en losd: u instituo in sacris> Lo ofrecido en el sacrifico: ,o, sacratum
litatum>
Mesa
para
los
sacrifios:
u,o,; u,o, mensa sacrificia dicata> Ofrecer en: ov
libo> Ofrecer sacrificios infaus
tos, con auspicios desfavorables: u
non lito> Ofrecer sacrificios: uv una libo> Sacrificios
,o, sacra> Perteneciente al
sacrificio: u,,v ad harus
pices,ad sacra pertinens,sacrificus>
uo,ou,,; ,o,; ,o,
sacrilegus,profanus>
Ladrn
sacrlego:
uo,o,ov;
ou,, sacrorum spoliator>
Robo
sacrlego:
ou,,
rerum
divinarum spoliatio

Participantes en los sacrificios:


sacrorum participes> Prepararse para los sacrificios: o adorgia praeparo> Que come car
ne de las vctimas del sacrificio: uo,o,ov
qui victimarum carne vescitur> Que ofrece
sacrificios con otro: uvoo,,v collega
sacrorum> Sacrificios mensuales: v v menstrua sacrorum> Servidor en un sacrificio: oo,o,ov
minister sacrorum> Vasos para los sa
crificios: ,v, vasa.uten
silia quae quibus utebantur in sacrificiis> Hacer sacrificios sin vino: v
sobria sacra perago>
Emplearse en los sacrificios:ou
sacris operor
SACRILEGIO o,o,; ou,,
sacrilegium>
Cometer
un
sacrilegio: ou sacrilegium com mitto>
Robar,saquear cosa sagradas: ou divina spolio
SACRLEGO vo,o,ov; ,,
; ,o,; oo,o,ov;

concutio> El acto de sacudir: vv,o, incussio> Agitar en el aire:


ventilo> Juntamente: uv simul
concutio> Que fcilmente sacude,agita: o,o,
ov qui facile excutitur> Que sacude o
conmueve: v,oo, vibrator
quassator> La que sacude o conmueve:
v,, quae concutit> Sacudir ligeramente: o leviter percutio>
Sacudir o golpear para hacer algo: o
percutio deorsum> Por todas partes: circumquaque quatio> Que puede sacudir:
uoo,o,ov habens vim concutiendi> Ser sacudido fcilmente: `
vo quatior facile>

SACRISTA ouov,v,ou,
sacrarium
SACROSANTO ,,v sacrosanctus
SACUDIR `,, v,ov,v,vo,o,,v,,v,
v,vv,v,v,,,o,,o,v,
-,ov,v,u,,,-,,-,
,,,u,v,v,,-,o,,
, incutio,impingo,depello,
tundo,quatio,percutio>
Con
fuerza:
, vehementer concu
tio> SAcudir con: uvv una

SACERDOTISA,maestra de las futuras


sacerdotisas: ,,; ,, quae futuras sacerdotes initiat
SADUCEO ouo,ou, sadducaeus
SAETA o,ou,,;,,

698

o,o,; o,o,; ,
o,; u,o,; u, o,
sagitta> Accin de arrojar:
ov,o, jaculatio> Acometer con saetas,disparar la saeta: o
o sagittas impeto; ex arcu sagitta emitto> Apto para disparar saetas:
o,,v ad sagittas aptus> Apuntar con la saeta: o sagittas dirigo in> Arrojar: ov jaculor> Arte de disparar sa
etas: ov,ou, ars sagittandi> Ar
te de fabricar saetas: o,,
ars eius qui conficit sagittas> Cons
tructor de arcos y saetas: ooo
o, qui arcus et jacula conficit> Disparar
saetas con el arco: o sagittas arcu
emitto> Domado con saetas (enemigo): ovo,o,ov sagittis domitus> Hacer arcos y dardos o
saetas: oooo arcus et jacula conficio> Herido con saeta: ooo,o,ov; ou,,v sagitta percusus> La
que dispara saetas: o,, quae sagittas emittit>
Longitud ee lanzamiento de la saeta:
ouv,o,; ouv,,
tantum intervallum continens quantum
hastae jactus> Muesca de la saeta:
,o, crena sagittae> Parecido a la saeta: oo,, sagittae
similis> Prctico en disparar saetas: o,,v doctus sa-gittae arcu
emittere> Que hiere con
saetas: 0oo,o,ov sagittis feriens> Que muestra fuerza con las saetas:
o,, sagittis vim ostendens>
Remedio contra las saetas
ov,ou, remedium contra sagi-ttas>
te de cosas sagradas: u,o, celebrator
sacrorum> Cosa sagrada: , (indecl.)
res sacra> El que se ocupa de cosas
sagradas: uo,uo,uoo,o,ov qu circa res
mysticas versatur> Ensear las cosas
sagradas: ov sacra doceo> Hablar de cosas sagradas: oo
de rebus sacris verba facio> Iniciado en lo
sagrado: ,ou, sacris iniciatus> Inicia
dor,maestro en las cosas sagradas:
u,o, iniciator,sacrorum princeps
et magister> Instruccin en cosas sagradas:
uo,, sacrorum disciplina> Instruir en las cosas
sagradas: ou initio> Lugar sagrado:

Saeta y disparo de saeta: u,o, sagitta,jactus sagitta


rum
SAETERA o,ou, sagittandi perita
SAETERO u,o,o,
o,o,; o,
ou,; u,o,; u,
o,; ou,o,; ou,o,
,ou, arcitenens,sagittarius
jaculator> Saetero clebre: uoo,ou,, clarus arcu> Jefe de los saeteros:
o,ou, sagittariorum praefectus
SAGACIDAD o,v,,
solertia> Ingeniosa: vou,,
solertia sollicita> Mucha sagacidad:
ovo,, multa sagacitas
SAGAZ `v,ou,; ,,v;
v,,v; oo,o,ov
ooo,o,ov; v,vo;
vo,o,ov;vo,o,ov;
v,v,ov; v,v,ov; uo,
ou,; v,,,v; ovoo,(vou,ou,ouv) sagax,solers,vafer
SAGITARIO ou,o,; ou,
o, sagittarius
SAGRADO o,o,ov; ,,v;
,,v; uoo,o,ov; o,o,ov sacer> Hablando de lugares:`o,,ov sanctus> Celebean-

ov,ov,ou,
sacrarium,locus sacer> Maestro de cosas
sagradas: uoo,o,ov sacrorum doctor> Oficio sagrado: ou,, munus sacrum> Que acep
ta lo sagrado o a los que honran lo sagrado:
uoo,o,ov qui sacra o sacrorum
cultores recipit> Que can ta cosas sagradas:
o,ou, qui sacra canit> Que cuida
de lo sagrado: oo,o,ov; o,
o, sacrorum custos> Que ensea las
cosas sagradas: oo,
ou,; ov,ou, qui res sacras docet>
Que
lleva
cosas
sagradas:
oo,uoo,o,ov qui sacra fert> Que
tiene nombre sagrado:

699

mis

vuo,ou, sacram vocem habens> Que tiene


voz sagrada: vo,o,ov
sacram vocem habens

SALAR sale condio> Antes: o-


ante salo> El que sala: u,o, salsamentarius> Para poner en
conserva: muria condio

SAGRARIO,lugar donde se guardan las cosas


de culto ov,ouov,ou, sacrarium

SALARIO o,,; oo
,; vov,ou, merces ex labore> Dar el salario: oo mercedem do> El que da el salario: o,-,ou,; o,
ou, qui mercedem persolvit> El que pide el:
o,-o,ou, mercedis quaestor

SAHUMAR vu,u,vu,
u,ov,u
odores
incendo,suffio> Con azufre: ,- sulphure perfumo> Con incieso: v thure aspergo
SAHUMERIO ov,o,; u,v,ov,u,
u,,o,; uov,
ou, suffimentum,suffitus> Accin
quemar sahumerios: v,,
suffimenti urendi actio

SALAZ o,o,o,ov salax

de

SALAZN ,v,; u,
,; ,, conditura quae sale fit> El
que vende salazones: o,ou,
salsamentorum vendi
tor> Plaza donde se vende: oov,ou, forum ubi salsamenta ven
duntur> Vender salazones: o salsamenta vendo

SAL ,,; vov,ou, asal,


nitrum> Compuesto con sal: u,,v sale conditus> Cosa no condimentada con sal: uo,o,ov
non conditus aut maceratus sale> Gra
no de sal: vo,ou, grumus salis
Rociado
de
sal:
o,o,ov
sale
conspersus> Tener gusto a sal:
saporem salis refero> Tener un poco de
sal: u aliquantum salis habeo
SALACIDAD v,, salacitas

SALCHICHERO voo,o, tucetarius


SALCHICHA o,ou,; ov,ou,
; oo,ou, forcimen

SALADO o,vo,,ov;
,v; u,,v; u,
; ,,; u,,v; ,,v sale conditus> Algo salado: `o,o,ov; ,,v
subsalsus> No salado: o,o,ov
non salitus> Un poco salado: uo,o,ov leviter salsuginosus

SALCHICHN o,ou,; ov,ou,


lucanica
SALIDA u,v,o
,;,o,; u,
,; oo,ou,; u,u,,,,; ov,ou,;
oo,ou,; oo
ou,; ,,; u,,
egressus,secessio,exitus,egressio>
Con mala salida: uoo,o,ov difficilem exeundi malam viam habens> Que no
tiene salida: voo,o,ov

SALAMANDRA v,, salamandra


SALAMANQUESA ,ou, stellio
SALAMINA (isla) .vo, Salamultum habens exitum> Referente a la salida:
o,o,ov; o,,v
ad
exitum
pertinens>
Fin,trmino:
,o, exitus

,oo, vu,-
v,,,,ov,o
o,v,ov,oo,
o egredior,exeo,orior,emergo>
Ha de salirse: uov exeundum est> A
esconmdidas:
vu,-v;
,,o exo-

SALIR u,,v,v,o,v,o,,

700

effluo> Fuera: o,o digredior> Mucho: u supra modum exundo> Oculta e


insensiblemente: v,-v,
-u,v clam et sensim emergo> Rebosar: vo exundo

rior> Afuera: o,u,v,v,ov,oo,v,v,o


,o,,v egre
dior,exorior,exsilio,excedo> Fuera primero:
o prius exsilio> Al encuentro:
uv occurro> Al pblico: o in
medium prodeo> Salir saltando a modo de manantial: oouv aquae salientis mo re effluo>
Arrastrando: ,.
erefo> Con mpetu: ,
,vu,o,
,o,o,,
,,uvu,-v
erumpo> Con furia: o gradu concitato feror> De donde no se puede salir:
uoo,uo,o,ov unde no n facile
exire> De donde se sale fcilmente:
oo,o,ov unde facile exitur> De madre:
,
-u,, restagno,exundo> Salir de para: abeo inde ad>
Dejar salir: emitto> Del agua:
emergo> El primero del agua:
ov primis emergo> El primero:
oo prior exeo> Empezar a salir:
v,v exorior> En secreto: o
clam egredior> Fcultad de salir: v
exeundum> Fluyendo: ouv defluo> Furtivamente:
furtim exedo> Hacer salir: v, surgo,abire facio> Ir saliendo:
v suborior> Juntamente de pronto: uvo una erum
po> Juntamente: uvoo,uv,uvo simul egredior>
Mal las cosas: oou,uou infeliciter mihi succedit> Mandar salir: o,oo
exire jubeo> Marchar fuera: o exeo> Poco a poco:
sensim exeo> Precipitadamente: oo prosilio> Primero: oo
prius exeo> Que sale mal,infausto:
u,, male cedens> Que sale
o,o,o,ov praeter effluens>
Rompiendo,arrebatadamente:
raptim erumpo> Salir de: v
egredior> Saltando:
,u exsilio> Se ha de salir:
ov exeundum est

SALIVA ,o,; ,,o


; ov,ou,; o,o,ou,
; ov,ou,; ,,o,
saliva> Arrojar saliva contra: o, salivam immitto in> Parecido a la
saliva: ,
, salivae similis
SALIVACIN u,u,o,
; ,,o, screatus
salivae abundantioris emissio
SALIVAR sputo
SALIVAZO ,o, id quod exspuitur
SALIVOSO ,, salivosus
SALMISTA ,o; ,ou, psaltes
SALMO ,o,; ,o,;
psalmus> Cntico de los: ,
, psalmorum cantatio> Cantor de salmos:
,o, qui psalmorum canit> Que
escribe salmos: o-o,ou, qui
psalmos scribit> Que gusta de los psalmos:
o,,
psalmis gaudens
SALMONETE ,,; ,o,
trigla
SALMUERA ,o,;,,;
,o,
salsamentum>
Aderezado:
u,,v muria conditus,
salsus> Agria: ,uo,,
muria acida> Lo que tiene salmuera:
`o,o,ov aliquid salsuginis ha
bens
SALPA (pescado) ,, salpa
SALPICADO de blanco uo,o,
ov albis notis distinctus
SALPICADURA v,, perfusio

SALIRSE fuera en secreto o clam

701

SALPICAR ov,,,o,, conspergo,maculo,impingo,perfundo> Ms: oSALPIMENTAR u condio> Lo que


sirve para salpimentar: ,
o, id quod ad condiendum utitur
SALSA ,u,o,;
,,
jurulentum,salsamenta>
vinagre y grasa: uov,ou,
u,o, aceto et pingui condimentu

praeterea inspergo

o
insilio>
Dentro,sobre:
vo,v insilio in,irruo> Despus: o post insilio> Donde se salta mucho: ouo,o,ov in quo multum exultatur> El que
salta sobre: vo,,
ov
insiliens>
Saltar
en:
,
ov, insilio> Entre:
salto inter> Hacer saltar
oo exsultare facio> Hacia adelante:
oo,oo adsilio> Impetu del que salta: ,o,;,, impetus de
silientis> Saltar jugando: v exsilio,exultim ludo> Juntamente en:
uv,-o simul insilio
Llegar saltando: o adsulto> Saltar mal: oo perperam
salta> Movimiento de los pies y de las manos
saltando,bailando:
,o, pitylisma,micatio pedum et
manuum in saltando> Muy gil en saltar:
oo,o,ov multum agilis in saltu> Por
bajo: ovo subsulto> Saltar primero sobre
oo prosilio in> Que salta bien
o,o,ov bene saltans> Que salta de
lado,oblcuamente:
oblique insiliens> Que salta entre las
ovejas: `voo,, inter pecudes
saltans> Que salta mucho: ouo,o,ov;
ou, solamente acus. ou)
multum
saliens>
Saltar
abajo:

salio,desilio> Saltar en: ,


o insilio in> Sobre: o,o,,vo,v
,,,o
,o, supercilio
subsilio> Uno sobre otro: v unum super alium rejicio> Un poco
o subsilio

De

SALSAMOLA o,v, mola salsa> Va


sija para la salsamola: ooov,ou
vasculum in quo salsae fruges
conjiciebantur
SALTAMONTES ,,o, rep
tile saliens
SALTAR o,vov,v
o,-o,o,,
o,oo,,o,o,vu,,v
o,,,oo
o,oo,,,
,o,,,
o,,,,o,
o,, salto,salio,insilio> Saltar a: ,o transilio> A
la otra parte: o transilio> Abajo: o,,o desilio> Accin de saltar:
,, saltatio>
Saltar afuera: ,o
o extra salio,exsilio> Agil en saltar:
,,,
v; v,o,, agilis ad saltandum> Al son de la msica: o subsaltando choro canenti> Al
rededor: o,,
circumsalio> Ante o delante:
ooo praesulto> Como los nios: o,o, salto more puerorum> Con mpetu: prosilio> Con la mano extendida en forma
de espada: manu portenta in formam ensis saltito> De alegra:
(), exsulto> De lado: , a latere salto> De rebote: o resilio> De una parte a otra oo
desulto> Saltar de: desilio> Dentro: o,

SALTARN o (solamente
ou) multum saltans

acus.:

SALTEADOR o,ou, praedator>


De caminos: oo,o,ov; o
ou,,v viarum incessor
SALTEAR ou latrocinor

702

bro> Dar pequeos saltos: o subsulto>


Salto de altura,mpetu del que salta:
,o,;,
, ex alto praeceps saltus,impe- tus
desilientis> Salto de cabeza: u
,,; u,,; u,o, saltatio in caput

SALTERIO v,,; vov,ou,;


,o,;ov,ou,;v
,v,, nabla> Tocar el:v
nablam pulso> Que toca el: v
,ou, qui nablam pulsat
SALTO ,,;,o,;
ou,o,;
,o,;
,,;,,o
; ,,; ,o,; ,o,;
,o, saltus,saltatio> Agil en el salto:
,ou, agilis in saltu> Celebrar con saltos:
oo saltando cele
ov,ou, salus> Diosa de la salud:
,o,
Salus>
Buena
salud:
,,, bona valetudo> De poca
salud: vo,,v valetudinarius> Estar bueno de salud:
valeo> Gozar de salud: v recte valeo>
Mala salud: v,,; v,, adversa valetudo> Opulencia de salud:
ouu,, sanitas opulentia>
Perfecta salud: ,, integra sanitas>
Que goza de poca salud: v,,v valetudinarius> Restituir la salud: uv,o sanitati restituo
SALUDABLE oo,o,ov; ,,v; oo,o,oo,o,o,ov; v,ovo,
vo,,ov; ,,v; o,o,ov; v,,v saluber,
salutaris,salutifer>
Que
carece
enfermedad: vo,voo,vouo,o,ov morbi expers

SALUBRIDAD o,o, salubritas


SALUD `,,,;o,o
; ; ,,,; ve para saludar: oo,o,ov aptus ad
salutationem> Saludarse abrazndose:
v pari humanitate complector> Se ha de saludar:
oov salutandum
SALUDARSE dndose la mano v
prensa manu resaluto> Darse la mano:
v,o dextra data saluto
SALUDO ,o,; ,o
; ,o,; ,
,; ,o, salutatio> De despedida
que vaya bien! ! feliciter
SALUTACIN ,o,; ,o,; ,,; ou
,; o,o, salutatio
Dando la mano: ,, suscep
tio per dextram> Que vaya bien!: o!
vale,bene tibi sit!> Psalo bien,pasadlo bien!:
oo,o!
vale,valete!

de

SALUDABLEMENTE v, salubriter

SALUTFERO oo,,ov; o,
o,ov salutifer

SALUDADO o,,v salutatus


SALVACIN,recompensa por el salvamento de algn peligro,ofrenda a los dioses
por alguna curacin: ov
ou, praemium salutis

SALUDAR o,,,
u,oo,oo,oo saluto> Amante de saludar:
oooo,o,ov studiosus salutandi> Amistosamente: oo amice
saluto> Con afecto: o
humaniter ewxcipio> Con cortesa,con
agasajo: o dextra data saluto> Digno de ser saludado: oo,,ov; o,o,,v salutandus> El que saluda:
ooo,o,ov salutator> Que sir-

SALVADO ,,v salvatus> Cscara


de
trigo,cebada:
,,;
u,v,; ,o,;
uov,ou, glumae et acerca hordei
Perteneciente al salvado: u,
, furfuraceus
SALVADOR o, (ou,ou,ouv); ,

703

o, salutis auctor,salvator

SAMARITANA ,o, samaritana

SALVAJE ov,v,ov; ,ou,


silvestris,ferus> Fiero:o,
o,ov saevus

SAMARITANO ,ou, samaritanus

SALVAR ,,o,,,
, servo> Capaz de salvar:
,,v habens vim servandi> Que se ha de
salvar: o,,ov ser-vandus

SANABLE ,,,v; o,
o,ov sanabilis
SANAR u,,,
o,,. sano>
A quienes es fcil sanar: uo,o quos facile sanare licet> Difcil de sanar: u,,; uuo,o,ov difficilis ad sanan
dum> Lo que tiene fuerza de sanar:
o,,ov; ,,,
v habens vim sanandi

SALVARSE o servor
SALVIA o,ou, salvia> Transmari
na: `vov,ou, horminum> Abundan
te en salvia: ,, abundans salvia> Parecido a la salvia:
v,, hormino similis
SALVO oo,o,ov; o,,ov;
(ou,ou,ouv),o,,ov salvus

SANCIN vo,ou,; ov,,


sanctio

SAMARIA ,, Samaria
SANCIONAR o,voo,
u,u sancio,lege san
cio> Antes: ou ante sancio> Con ley:
vo lege sancio> Derecho de sancionar las
leyes: voo,
, jus sanciendi leges> El que es
sancionado y sancionador: ,
o, sancitor> Est sancionado: -o
sancitum est> La alianza con libaciones:
ovoo,-oo li
bando foedus facio> Sancionar la ley:
vooo,voo sancio> Lo sancionado
por la autoridad: v,o, quod auctoritate suprema sancitum
est

SANGRADOR oo,o,ov venae incisor


SANGRAR sanguinem extraho (
animal), scalpro aperio
SANGRE ,,o,; ,,
,o, sanguis> Abundancia de sangre:
ou,,
abundantia
sanguinis>
Abundancia de sangre y de humores en el
cuerpo: ,,
humorum redundantia> Abundante en:
oo,ouo,o,ov;-v,
v,ov sanguine abundans> Abundar en
sangre: ou abundo sanguine>
Ansioso de sangre: o,o,o,ov; v,v,ov avidus
sanguinis>
Beber
sangre:

sanguinem
poto>
Sangre
caliente:
,o, cruor> Avido de sangre:
,,v avidus caedis> Chorro de
sangre de las narices: o,,o,
sanguinis e naribus torrens> Coagulada:
o,ou, sanguis coagulatus> Consanguineidad: ov,, consanguinitas> Corrompida: ,o,
,o,; ov,ou, sanies,cruor.sanguis crudus> De color de sangre: ov,,v cruentus> De
vctima: ,o, cruor vic
timae> Demasiada sangre:

SANDAL (rbol) vov,ou, santalum


SANDALIA ov,vov,vov
ou, sandalium> Especie de sandalias elegantes: ,, calceamentum genus> Que lleva sandalias de oro:
uovo,o,ov aureas san
dalias habens
SANDARACA (especie de arsnico rojo)
v,, sandaracha> Parecerse a la
sandaraca: v sandaracham imitor> Semejante a la: v
vo,o,ov sandarachae similis

704

, nimia sanguinis copia> Derrama


miento de sangre: ,, sanguinis
eruptio> Derramar sangre:
sanguinem fundo> Extravasada: ,o, cruor> Falto de
sangre: o,o,ov cui deest sanguis>
LLeno de sangre: v,
sanguineus> Llevar a sangre y fue
go: depopulor,trucido> Mancha
do de: vo,o,ov caede cruentus
Manchar de sangre: o cruore
inquino> Pobreza de: ,,
o,, inopia sanguinis> Podrida:
ov,ou, sanies> Pujo de sangre:
v,v,o, te
nesmus> Que destila sangre: vo
o,ov sanguine stillans> Que detiene la
sangre: o,o,ov sistens sanguinem>
Que goza en la sangre:
o,, gaudens sanguine> Que tiene
poca sangre: o,o
ov cui parum sanguinis est> Quedar sin
sangre: , desti
tuor sanguine> Redundante en sangre:
ovuo,o,ov sanguine redundans>
Sacar sangre: , san
guinem elicio> Manchar con: ,u sanguine foedo> Teir de:
ov cruento> Vaso para recoger la sangre de los sacrificios: ov,ou,
vas sanguinem excipiens

SANGRA ,, sanguinis de
tractio
SANGUIJUELA ,, hirudo
SANGUINARIO `o,o,ov; ov
,v; ,,v sanguinolen
tus,caede infectus
SANGRIENTO o,o,o,ov;
u,, cruentus
SANGUNEO ,,v; vo,
,ov; ,ov,,;
o,o,ov sanguineus
SANGUINOLENTO o,o,ov; ovo
,ov sanguinolentus
SANIDAD `,,,,
o,o,; ,,,
sanitas> La diosa de la sanidad: ',, dea
sanitas
SANO vo,voo,vouo,o,ov
,,,; o,o,
ov; oo,,ov; oo,,ov; o,
,ov; v,,v; ,,
; ,,; ,,v sanus
morbo carens> Estar sano: ,,
uv,,o,o,v sanus sum
vo,,ov omnino sanctus> Hablan
do de lugares: `o,,ov sanctus
Hacer santo: sanctum reddo> Muy
santo,santsimo: o,o,o,ov ter sanctus,sanctissimus

SANTAMENTE v,v,,
,, sancte,pure
SANTIDAD ,,,; ov,
; ,,o,; v,, sanctitas> Conveniente a la
o,, sanctimoniam decens
Del lugar: u,, sanctitas loci> Excelsa: v,, perfectissima sanctitas> Obrar con santidad:
sancte ago> Que excede toda santidad:
o,o,ov excedens omnem sanctitatem

SANTUARIO ov,ov,ou,
sanctuarium
SAUDO vo,o,; vo,o,,
; o,,v torvus> Aspecto saudo: o,,; ,o,
; ,, torvus aspectus

SANTIFICACIN ,o,;
,o, santificatio

SAPO o,ou, bujo> Parecido a un sapo


o rubeta: uvo,,
rubetae speciem habens

SANTIFICAR ,,o san


tifico,sanctum facio

SAPONARIA,yerba usada en la limpieza de la


lana ou,o,; ouov,
ou, radicula lanaria

SANTO o,,ov; `ov,ou,; v


,,,; o,,ov; ,,v sanctus> Enteramente santo:

705

o,o,ou,;ov,ou, palmes,pampinus> Estrpito de los sarmientos: o,-u,o, stre


pitus sarmentorum> Hecho de sarmientos: vo,,ov; ,,v e sarmentis factus> Sarmientos secos: ,o,; ov,ou, sarmenta arida> Llenarse la vid de
sarmientos: o pampinis silvesco>
Lleno de sarmien- toc: ,,
sarmentosus>
Que produce sarmientos: uvoo
o,ov sarmenta ferens> Arrancar sarmientos: ,ov pampinos detraho

SAPRFILO,amante de cosas feas y ver


gonzosas o,o,ov amans turpium et foedorum
SAQUEADO oo,o,ov valde direp
tus
SAQUEAR ,o,ou,
ou,ouu,o,
,-,o, ,
o,o depraedor,compilo,
diripio> Pillar (pillaje): ouu
compilo
SAQUEO
ovo,,;
direptio,praedatio

ovo,,

SARNA v,,; vo,o,; oo,ou,; ,,; ,,


o,o, scabies> En perros y animales ( en el cuello): ,o,
sordes capitis> Estar infestado de sarna:
scabie infestor> Expuesto a la:
,,v obnoxius scabiei> Llenar de
sarna: vu scabie infesto> Tia,miseria
causada por el hambre:oo,ou, scabies
strigositas a fame ortum ducens> Util contra
la sarna: ,,v utilis adversus scabiem

SARCASMO ,o, sarcasmus> Con


sarcasmo: acerbe
SARCCOLA
sarcocolla

(rbol)

o,,

SARDIS (ciudad) ,v, Sardes> Perteneciente a Sardes: vo,,ov sardius


SARDO ovo,,ov sardonius

SARNOSO ,,v; o,,


o,,ov; ,,; ,,v scabiosus,scaber> Estar sar
noso: , scaber fio> Ha
cer sarnoso: scabrum reddo

SARDONIA vu,uo, sardonyx (piedra


preciosa)
SARDNICO v,,v; vo
vo,v,,v sardonicus

SARTNvov,vov,ov,-

SARGO (pez) o,ou,; ,ou,


sargus,piscis

ov,ov,vov,ovov
ou, sartago,vax frixorium

SARMIENTO `vo,ou,; ov,o


; ovov, ovov,ou,; ,
o,; ,,,,;
neciente a los: ou,,v pertinens
eum qui vestes facit

SATRE ,o, sartor> Mujer del sastre:


,, sartrix> Perte
costumbres y vicios de los hombres (en el
teatro): hominum mores et vitia
perstringo

SATRERA ou v ars vestes conficiendi

STIRO uo,ou, satyrus> Stiro,


carnero gua del rebao: uo,ou,
aries major> Imitar a los stiros: u
satyrum imitor> Pequeo: uo,ou,
parvus satyrus> Que
tiene figura de stiro: u,
satyros referens> Stiros danzantes: u,v,o satyri saltatores> Danza de los stiros: v
o, (ac. -v) satyrorum saltatio

SATANS oo,oo,; v (indecl.)


mundi princeps,Satanas
SATRICO ,,v;
o,; u,,,v satyricus,dicax,invectivus
SATIRIZAR satyrice dico> Las

706

SAZN ,o,; ,, maturitas>


En sazn: o,,ov; o; ,,v;
o,o,o,o,ov tempestivus> Lo que est
en sazn: vo,o,ov tem
pestivus

SATISFACER , satisfacio> El que a todos satisface o del todo


satisface: v,, omni
no oblectans,omnes oblectans> Que sa
tisface: o,,ov replens> Dejar satisfecho: uvo satisfacio

SAZONAR o condio> Ligeramente: v male condio

SATISFECHO,feliz ovo,,ov;
oo,o,ov contentus,compos> Sobremanera: o,,; oo,o,ov supramodum satur> Estar sa
tisfecho: vvo,vv satis haeo

SEBO ,o, sebum> Convertirse en sebo: o in sebum convertor> Parecido al sebo: ,


,, sebum referens
SECADERO de higos y de quesos
, locus in quo siccantur casei et ficus

STRAPA ,ou, satrapa> Ser strapa:


sum satrapa> Perteneciente a los: ,,v ad satrapas
pertinens

SECAR ,uv,,vv
uv,,-, o,
o,o,-,,ov,v,,uv,,,-,,
v,uv,uv,
,-,u,v,v,uv,v,,v,,,v,,ouv,,,
v,,,,,
,,v,u,v,
oo exsicco,arefacio,exaresco
Al sol: o in aprico desicco,in solo> A la vez: uvuv,uvuv simul arefacio> El acto de secar:
,,; ,o,
exsiccatio> Los vestidos: ` vestimenta desicco> Ms de lo suficiente: v plusquam satis
exsicco> Ms: v insuper exsicco> Que se seca: ,, arescens>
Que seca mucho: oo
o,ov valde exsiccans> Que tiene fuerza de
secar: v,,v ha
bens vim exsiccandi> Se ha de secar:
vov arefaciendum

SATRAPA ,, satrapia
SATURAR o,oovvu,-ovv,oo exsaturo
SATURNAL (plural) v,v, satur
nalia
SATURNO vo,ou, Saturnus> El hijo de:
vov,vo,; ov,ou
Saturni filius> De Saturno: ov,,v saturnius
SAUCE ,,; ,,; ,
; o,,; o,, salix> De sauce:
ovo,,ov salignus> Fruto del: oo,ou, salicis fruc
tus> Rama de: `,`, salignus
SACO,flor de vov,ou, sambuci flos
SAUZAL v,vo, salicetum
SAUZGARTILLO (mimbre) o,ou, vimen
SAYO o,o,; ,o,
sagum,chlamys> De piel de cabra: uv v e pellibus caprinis tecta tunica
- exaresco

SECARSE o,,u aresco> Al sol: o ad solem exsic


cor> Empezar a secarse:
SECO o,o,ov; vo,,ov
o,,ov; o,o,ov;o
,ov; vo,o,ov; o,
ov; o,,ov; o,o,

SECCIN o,o,;,o, sectio


SECESIN ,, secessio

707

ov; o,,ov; o,
o,ov; ,,v; u,,v;
,,v; ,,v siccus,aridus
Algo seco: o,o,ov aliquantum siccus> Hablando de plantas: ,o
aridus> Seco,flaco: ,,v; ,,v; ,, squalidus per siccitatem
Hasta la mitad: o,o,ov ex media parte
siccus> Medio seco: `
u,,;`uo,o,ov semifri
gifus>
Muy
seco:
uvo,o,ov;
uo,,ov; ouv,,; o
o,o,ov valde siccus> Por la accin del
aire o del sol: u,
v a sole vel aere arefactus> Que anda o vive
en seco,en tierra: o,o,,v qui in sic
co vivit> Sobremanera: o,o,
ov supra modum siccus

ov qui est praeter succeptum opus


SECUNDINA ov,-ov,ov,ou,
secundinae,secundae> Membrana que ha
ce las veces de secundina:
v,uov,ou, secundae
SED ,,; o,o, sitis> De sed
insaciable: o,o,ov impastus> Que
causa sed: ,
,v sitim afferens> Tener mucha sed
vehementer sitio> Tener sed:
sitio
SEDA ,, sericum> De seda:
,,v sericus> Gusano de:
u,uo, bombix> Todo de seda: o
,,v totus ex serico
SEDAL para pescar ,o, linamentum

SECRETAMENTE arcane
SEDANTE uo,,ov; u,
,v; vuvo,o,ov dolorem sedans

SECRETARIO ooo,ov; o
,, subscriba,tabellarius>
De actas: vv,vv,v,ov scriba> Escribano: ,,
scribarum praefectus

SEDENTARIO vo,o,ov sedentarius


SEDICIN ,,;
,; o,,; ,,;
,; o,ou,; o,ou,; v,o, seditio> Compaero de
sedicin: u,o, socius seditionis>
Estar rodeado de sedicio
nes,revueltas: ,-;
,o seditionibus
premor> Excitar sediciones: ooo,, seditiones excito> Motor de sediciones:
,o, seditionum motor> Mover
sediciones: o,u,uo
voo seditiones moveo> Que no
promueve sedicin: o,o
ov nullam seditionem movens> Sujeto a
sediciones: ,,v seditionibus obnoxius

SECRETO vuo,o,o,ov; ,,; uo,o,,ov abditus,occultus,arcanus> Declaracin de un


secreto: u,, indicatio rei arcanae
SECTA ,, secta
SECTARIO uvo,-,, assecla
SECUAZ oou,,v; o,
,; vo,; ,,v sequax,assecla
SECUELA oo,, sequela
SECULAR vo,o,ov saecularis

SEDICIOSAMENTE o seditiose

SECUNDARIO uo,,ov; uo,,ov; uo,o,ov secun


darius>
Hacer
papeles
secundarios:
uv secundas partes ago>
Que hace papeles secundarios: uv,o,secundas partesagens
Lo que se hace dems: o,o,

SEDICIOSO ooo,; o,o,ov; u,,v; u,


ou,; v,o; v
,v; voo,,v;
,ouoo,,v; ,,

708

v; o,o,ov; ,, siti bundus> Muy


sediento: ouo,o
ov multum siticulosus

; ,ou, seditiosus> Reunin sediciosa: uo,, seditiosa contio


SEDIENTO o,o,ov; ,,
SEDIMENTO ,, v,
,o,; uv,,, sedimentum> Lo que queda en lo
hondo: ov,ou, quod subsidit

tum
SEGREGAR o,o,,vv
vo,ov separo,segrego> Con
uvo simul segrego

SEDUCCIN v,o,; oou,,o,; ,o,


,,; o,o
, seductio,illectamentum
SEDUCIDO,
effoeminatus

pervertido

SEGUIMIENTO ,o, persecutio> Ir en:


eo post
SEGUIR `,`o,`o,oou,o,,,o,oou,,,
,,,,oou,,,o,,uo (una consequor) sequor,inse
quor> A alguno: uvo assector> A la par: uvo,- una sequor> Al
alcance: o insequor> Al lado de,al paso de: uv,uvoou,o assequor> Al que va delante: oo praeeunt em insequor> Con: uo,uv,uvo consequor> De cerca:

cominus
sequor>
Detrs:
, pone sequor
El que sigue detrs: ouo,
o,ov pone sequens> El que sigue:
,o, comes> En pos: oou subsequor> Hasta el fin:
persequor> Inmediatamente
o sobsequor> Ir siguiendo:
o consequor> Juntamente: u
oou simul assector> La pis
ta: vo,v vestigando sequor> La que sigue: o,, sequens> Los alcances: uvoou
una subsequor> Mandar seguir:
sequi jubeo> Que sigue detrs: ou,ou,ouv (-oo) pone sequens
Se sigue: uv consequitur

o,o,ov

SEDUCIR `ou,oouo,ov,o,,o
,,v, decipio
seduco> El entendimiento: voo,v mentem suffuror> Se
ducir o inclinar con palabras dulces
flecto mollibus verbis> Ser seducido
juntamente: uvo simul seduco
SEDUCTOR o,,; ,o
; ,ou,; ,o
o,,; ,o,; vo,,ov
ovoo,ou,; o,,v se
ductor,tentator,leno,lenocinator> Se
ductora de un hombre: ,oo,
virum seducens
SEGADOR ,o,; ouo,o,o,ou,; ,,; u,; u,ou,; uo
o,o,ov; +,o, messor, qui spicas
colligit> que ata los manojos: oo,ou, messor qui li-gat
manipulos
SEGAR ,,o,
,,,,,oo,,,, messo,meto> Segar corto:
demeto> Juntamente: uv una meto> Que puede segarse
,,v qui meti potest> Que siega tarde:
,ou, qui sero metit

SEGUIRSE a v subsequor
SEGN (acus.), (gen.) secun
dum> Segn lo que: () se-cundum
quae
SEGUNDO o,,ov secundus>
general: oo,ou, imperatoris vicarius> En segundo lugar,segun

SEGMENTO ,,,o,
o,o,; oov,ou, segmen-

709

Del

da vez: u,,ov,
u secundo loco,iterum> Entrar el
segundo: uov secundas partes
ago> Ser el segundo: u
,u secundas partes ago> Segundo
lugar: u,v, secun
dae partes

ou,
secur,falx
messoria>
ov,ou,;`ov,ou,
securicula,dimidiata securis

Pequea:

SEGURAMENTE sane
SEGURIDAD ,o,v,
o,,,; u,
o, securitas> Con poca seguridad
vo, non constanter,
parum tuto> Con seguridad: u,
ov, tuto,firmiter> Prenda
seguridad: ,o, pig-

SEGUNDN que hace el segundo papel en la


escena uov,o, histrio secundas
partes agens
SEGUR v,,; vu,uo,; o
o,; u,,; ov,
nus quod quid firmatur> Que da,ofre- ce
seguridad: o,,ov securitatem praebens

de

SELLADOR ,o, sigillator

SEGURO o,,ov; vvo,,


ov; o,vo,o,
vo,oo,uo,vo,o,ov
( vo crasis)
certus,tutus,securus>
No
dudoso:
voo,voo,vo,o,ov
induitatus> No vacilante: v,, non
vacillans

SELLAR ovo,o,
,v,v,
sigillo,obsigno> Al pie,aba
jo: oo sigillo imprimo sub> Antes:
o ante obsigno
El que sella: ,o, obsignator> Tierra para sellar: v terra sigillaris

SEIS ` sex> El nmero seis: ,o,


numerus senarius> Ms de seis mil:
o supra sex millia> Seis mil:
o,, sex millia

SELLO o,o,; ov,ou,; ,o,;


o,; ,o,; ,o,; vov,ou, exemplar
sigillum> Falso sello: ov,
ou, falsum signum> El que sella o cierra
con sello: ,o, qui obsignat>
Custodiado
con
muchos
sellos:
ouo,o,ov multis sigillis munitus>
Cerrar con sello: u una sigillo

SEISCIENTOS o,,; uo
, sexcenti> Ms de seiscientos:
o supra sexcentos> Seis y
seiscientos mil: ' '; sexcen
a,sexcenta millia

SELVA `,,; vv,vo,;


ov,ou,;
o,o,;
,,
silva,arboretum> Abundante en lobos:
uo u silva lupis frequens> Espesura de una selva: o
o, densitas silvae> Guarda de las selvas:
,; ,o,
silvae custos> Hijo de las selvas:
ov,, in silvis genitus> Que anda por
las selvas: ,ou
qui per silvas incedit> Que duerme en las
selvas: o,ou, qui in silvis dormit>
Que gusta en exceso de las selvas:
ov,, qui insano silvarum studio
capitur> Que pace en las selvas:
oo,o,ov
qui silvas depascitur> Que vive en la selva:

SELECTO o,o,o,ov selectus>


Lo selecto de entre muchas cosas:
o,o,; oov,ou,
; ,o, flos cuiusve rei
SELENITA v,ou, lanaris lapis
SELISTERNIO (comida sagrada que se
ofreca a las diosas cuyas estatuas estaban
colocadas en sillas) ,, sellisternium
SELLADO,impresin del sello o,o, sigilli impressio> Mal se
llado: o,o,ov perperam signatus> No sellado: o,o,ov
nullo sigillo impressus

710

bro,ttrico: u,,v qui est vultu


tetrico> Que tiene semblan
te
encendido:
v.o,
qui
formidabilem aspectum habens> Tener el
semblante ttrico y anublado: uv
v tetricum et nube obductum vultum habeo

,ou, silvicola
SELVCOLA ,ou, silvicola
SELVOSO ,,; oo,o,ov
silvosus
SEMANA o,o,; ov,ou,
hebdomada,septimana

SEMBRADA ,, satriva,seminata

SEMBLANTE ,,;,,;o
ov,ou,; o,, vultus,
facies> Abatido: ,, vul
tus demissus> Estar con semblante abatido:
sum vultu demisso> Con mal
semblante: u vultu tetrico> De
brillante semblante: ,o,, nitidam faciem habens
Dignidad de semblante: vo,
, dignitas oris> Estar de mal sem
blante: u tristi vultu sum> La que
tiene hermoso semblante: ,o, quae
pulchrum vultum habens> Que tiene mal
semblante,somminatus> Que puede ser sembrado:
o,o,ov qui seminari potest> Senda que
atraviesa los sembrados: ,o, trames
in agris transversus> Sembrado de fuego,ardiente:
uo,o,ov igne satus> Sembrados: ,o, sata

SEMBRADO ,vo; ,,v


o,ou,
satus,seminatus>
Lugar
sembrado: u,o, locus plan
tis consitus> En el invierno:
oo,o,ov hieme satus> Espeso: u
voo,o,ov
dense
seminatus>
No
sembrado: oo,o,uo,o,ov non satus> Que debe ser sembrado
pronto: oo,o,ov ma
t ure satus,mature serendus> Primera
mente: oo,o,ov primum se-

natus> Segunda vez: v,


denuo sero> Sembrado de trecho en
trecho: voo,o,ov ex inter
vallo seminatus> Sembrado tarde o que se ha
de sembrar tarde: oo,o,ov tarde seminatus,sero seminandus

SEMBRADOR o,,; ou,


o, sator,seminator

SEMEJANTE `oo,o,ov;o,
o,ov;`o,o,,ov; oo,
ov; ,u,; v,,: v
o,o,ov; ,u,v (-oo)
o,o,ov; o,,ov; o,,, (oo); ,,
; ,,v;: uo,o,ov; u,uo,,;
o,o,
o,ov; ,,v; o,,ov
oo,o,ov; o,,;
o,,;
oo,o,ov
conformis,similis> A la carne: o,, carni similis> Semejan
te a: ooo,,ov adsimilis> Casi:
oo,o,ov fere similis>
De un modo semejante: ,oo periter,eodem modo> Del todo
semejante: o,o,ov prorsus similis> En el vivir: oo,
oo,o,ov similis victu> Enteramente semejante: vo,o,ov
omnino similis> Hacer semejante a la vez:
uvoo una effingo> Hacer

SEMBRAR ,,
v,,u,u,
,,v,,oo,o semino,
sero> Antes de tiempo: o,
ou prius,mature sero> En invierno:
oo hieme semino>
Espaciadamente: voo parum den
se semino> Espeso: uvoo dense semino> Fuera del surco: oo clam surculos sero> Junto a:
juxta semino> Ocultamente
o occulte sero> Por todas partes:
circumquaque sero
Que se siembre muy hondo: oo
o,ov qui profunde seritur> Que siem
bra primero: oo,o,ov qui primum
serit> Que siembra: uo
uou,,v consitur> Recin sembrado: voo,o,ov recens semi-

711

SEMENTAL ooo,ou, insiliens vac


cis taurus

semejante: uvoo similem reddo> Muy


semejante: ,, admodum sililis> Parecer semejante: vo
similis videor> Pero no de la misma
sustancia: ooo,
o,ov similis quidem,sed non unius et
eiusdem sustantiae> Que tiene partes
semejantes: ov,, partes inter se
similes habet> Ser semejante en alguna
cosa: o,
,.. aliqua ex parte similis sum>
Ser semejante: ,o,oo,,o,o si
milis sum

SEMENTERA o,o,; o,ou,


satio,tempus serendi> Antes de la se
mentera: semente non facta>
En donde se ha hecho tres sementeras
oo,o,ov in quo tres sementes sunt
factae> Hacer la sementera tarde: o
sero sementem facio
Lapso de tiempo de diez sementeras:
oo vo qui decem stationes tulit
SEMESTRE vo,-vo,,ov semestris

SEMEJANTEMENTE ov,,
v uv ov similiter

SEMICIRCULAR `uo,o,ov; o
vo,o,ov semi-circularis,inflexus

SEMEJANZA o,,;,
o,; ,ou,,; oov,ou,; o,o,; o
,,; o,o,; oo,, similitudo> De figura: o,,
similtudo speciei> Hecho a semejanza de alguno: o
,o, factum ad similitudinem

SEMICRCULO `uo,o,ov semicirculus,hemicyclus


SEMILLA u,o,;o,o
; ov,ov,ou,;
o,; o,,; o,ou, semen
Abundancia de: ou,, copia
seminis>
Arrojar
la
semilla:
oo, semen jacio
Bolsa de la semilla: ov,ou
pars fructus quae semen ambit> Mezcla de
todas las semillas: v,, omnifaria seminum mixtio

SMELE (madre de Baco) ,, Semele


SMEN u,o,; ov,,; o,,;
o,o, semen genitale> Emisin de smen: ,
o, seminis emissio

,; oo,,ov; o,,v se
minalis

Que nace,brota de semilla: ou,, semine erumpens,nascens>


Que tiene diversas semillas: ooo,o,ov diversa semina habens> Que tiene
la semilla envuelta en muchas capas:
ooo,o,ov multis
folliculis inclusum semen habens> Que tiene
mucha semilla: ooo
o,ov multum seminis habens> Que tiene
pequea semilla: o,
-o,o,ov parvum semen habens>
Semillas lanuginosas: o
v, lanuginosa semina> Sin cscara,desnuda; que echa semillas desnudas: uvoo,-o,o,
ov cuius nudum est semen

SEMRAMIS ,o, Semiramis


SEMITONO `ovov,ou, dimidia pars toni
SEMIVOCAL `vo,o,ov semivocalis
SEMPITERNO ovo,o,ov; v,v,ou,; o,o,ov;
o,o,ov sempiternus
SEN (arbusto) v,, sena
SENADO ouov,ouuov,ou,;
,ou,,; uvov,ou,
conciliu,senatus,curia> Ateniense
oo,ou, curia atheniensis> Dar cuenta
al senado: refe-

SEMILLERO uuov,ou, seminarium


SEMINAL ,,v;

712

ro ad senatum> Decreto del: oou,o, senatusconsultum> Dignidad senatorial: ou,, dignitas senatoria> Echar del senado:
uoo e senatu moveo> Jefe del
senado: ovv,v,ov (ovo)
princeps senatus> Primer asiento en el
senado: o,, prima se
des in concessu

SENDA ,,;o,ou,;u,,
,o,; u,,; ,
,; o,ou, semita,via> Senda recta:
u,, rectus trames
SENECTUD o,o, senectus
SENIL vo,-o,,ov; ov
,,v; o,,v; u
,v senilis> Edad senil:
,; ,, senilis aetas

SENADOR ouu,o,; ov,


ovo,; ou,o,; u,
,u; ouo,ou,; uouu,
o,; ovoo,o (senatores),senator> Senadores infernales: v orcini senatores> Conjunto de senadores:
uoov,ou, senatores> Banco de los senadores: ,-, senatorum sebsellia> Insigne por
la dignidad de senador: o,o,ov lato
clavo insignis

SENO o,o,; o,ou,;


o,o, sinus,gremium> De gran seno:
oo,o,ov magnum sinum habens> Cualquier cosa que forma
senos: ,o, sinuatum quid quid>
Estrechar
en
el
seno,abrazar:
o,o in gremio foveo> Formar
senos,sinuosidades: o in sinus
contraho> Oculto en el seno: oo,oo,o,ov sub sinu
occultus>
Que
tiene
cinco
senos:
voo,o,ov quinque meatus habens> Que tiene cuatro senos: uo,o,ov quatuor sinus habens>
Que tiene senos profundos: oo,o,ov profundum sinum habens> Re
coger en el seno: o in sinu
constringo> Tener en el seno: o in sinu habeo

SENATORIAL ouu,u,
,v senatorius
SENCILLAMENTE
simpliciter

,o,

SENCILLEZ ,o,;o,o
v,,; u,,; ,o
tenuitas,simplicitas> Amante de
sencillez: oo,,v; ou,ou,ouv amans simplicitatis
SENCILLO uo,o,ov; ,,
o,o,o,oo,oo,o,ov; o,,v;
o,o,ov; ,,; ,
,v; ovoo,ovoo,o,ov mo
destus,simplex,incautus,candidus>
sencillo: oo simplex sum
Sin composicin: o,,ov simplex> Sin lujo: o,o,o,o,ov luxu carens
`u,, voluptati deditus
Sensual,que adora la carne: o
,o, qui carnem adorat

la

SENSATEZ v,, prudentia> Estar


dotado de sensatez: ov
sana mente praeditus sum
SENSATO v,v,ov; vouv,,
valde prudens,intelligens
Ser
SENSIBLE ,,v sensibilis
SENSUAL,entregado al deleite sensual
per discumbo> Estar sentado entre dos:
inter alios sedeo>
Estar sentado junto a: ,,o,
assideo>
Estar
sentado ms arriba:
supra discumbo> Hacer sentar: v,`,`,u,v,,
v,,` sedere facio> Hacer sentar al
lado de: v juxta accumbere facio>
Estar sentado con, sentarse: uvo
consideo>
Los
reales:

SENTADO estar sentado ,,


v,,vu,v,v
,v,o,uv,u
,v,,,o,,o,, insideo
Estar sentado delante de otro,un puesto ms
arriba: su

713

o,uo,o,o castra metor> El


que est sentado separada
mente: vo,,ov in primis sub-selliis
sedens> En las primeras filas: o,o,ov in primis sub
selliis sedens> Sentado con ms seguridad
(en la silla de montar): oo,,ov firmius
insidens

cessus> Sentarse con: v,


- consideo> Sobre las rodillas:
in genua inflexa subsido>
Sobre las ancas: coxendices
subsido> Sobre: v,o supra sedeo> Sentarse juntamente: u una assideo
SENTENCIA (parecer) v,o,
o,o, (aforismo),vu,,,; ,o,
; ,o,; ,,;
,,;
,,
sententia>
Anticipado,prejuicio: ov,
,
praejudicium>
Corta,pequea:
`ov,vov,voov,ou, sententiola>
Dicho sentencioso: vu,o, sententiose dictum>
Discurso lleno de sentencias: voo,, oratio sententiis copiosa
El que dice muchas sentencias y refranes: voo,o,ov qui sententias exprimit> Expresin de senten
cias: vou,, sententiarum
enuntiatio> Pronto en proferir sen- tencias:
vou,,v vividus in efferendis
sententiis> Forjar sen
tencias: vou sententias cudere> Sentencia oscura: o,,
obscura sententia> Perversa: oo,, perversa sententia> Salida de una
misma boca: oo,o,ov a sua ipsius
voce profectus> Tan aguda que parece necia:
ov,ou,
sententia ita acuta ut fatua videatur>
Sentencia absolutoria: ,o, sententia absolutoria
Dar sentencia: dijudico

SENTARSE ,`o,o,,,o,vo,
oo,o,,
v,o,, sedeo> Sentarse a la mesa: accumbo>
Sentarse abajo: uv,v
subsideo> Acto de sentarse: ,
o,; ,,,; ,o,; v,, actio
sedendi>
Sentarse
al
lado
de:
o,
a
latere
consideo,assideo> Sentarse alrededor
circum sedeo> Sentarse aparte:
o,-o seorsum sedeo> Sentarse
cerca: o pro
pe collocor> Sentarse con: u
uvv,uo,u,
,-v consideo> Sentarse con otro
para juzgar: uo consi
deo> Sentarse de nuevo: o,
-o sedem repeto> Sentarse el primero,en
el puesto principal: o,o primus sedeo,po
no solium supra alia> En sitio pre
ferente: o,oo,o
ante sedeo> Sentarse en el teatro:
sedeo> Sentarse en silla:
in sella sedeo> Sentarse cerca: ov,o,, assideo,adsto> Hacer sentarse
a la vez juntamente: uv simul mensae accumbere facio
Hacer sentarse junto a: ,uvv,ovvo accubo> Ha
cer sentarse: sedere facio>
La accin de sentarse con: uv
, considentia> Mandar sentarse junto a:
u assidere jubeo> Propio para sentarse: ,
,v sessilis> Que se sienta al lado:
uvv,v,ov concessor> Que se sienta con
otro: vo,o,ov concessor> Que se sienta
el primero:
o,o,ov qui sedet primus>
Sentado con otro: vo,o,ov con

SENTENCIAR,prejuzgar ov
praejudico> Sentenciar,opinar en con
tra: v decerno adversus> En vez
del juez: o locus judicis decerno> El que sentencia por suerte
(echando las habas): uoo,o,ov qui fabis fert sententiam
SENTENCIOSAMENTE ov,voo
,vou sententiose
SENTENCIOSO o,v,
voo,vov,,v; ovv,v,ov; o,, (cu-

714

Hacer seas con la cabeza hacia todas


partes: v undique innuo

ius sententiae sunt subtiles) senten


tiosus> Hablar sentenciosamente: v
,voo sententie loquor

SEAL o,o,; ,
,; ,,; vu,o,
; ov,ou,; ,,;
vov,ov,ou,; oov,ou,
; ,o,; uv,,
v,o,; ,o,; , (indecl.) signum,tessera> Accin de
dar seales con hachas encendidas:
u,, signi datio accensis sublatisque
facibus> Seal comn: ov,ou,
commune signum
Dada a otros: o,, signum aliis additum> Dada de noche por medio
de luces: u,, faci
bus sublatis significatio> Dar la seal:
v,v signum do> De
jar seal,imprimir seal: v
imprimo signum> El que da la seal:
v,oo, signator> En un escrito:
,o, nota certis scriptorum locis
opponi solita> Hacer seales con hacha
encendida: u face sublata signum
do: Ha cer seales con la cabeza: v
innuo> Hacer seales con la mano:
v manu significo> Hacer seales con
teas encendidas desde un lugar alto:
u,u e specula
accensis facibus signum do> Hecha a fuego:
,o, signum inustum o impressum>
Hecha a golpe: o,
ou, signum percussione factum> Hecha con
el dedo: uo,,
monstratio facta digito> Imprimir una seal:
u signum imrpimo> La accin de sar la
seal: ,,
signi datio> Llevar seales hechas a fuego:
o stigmata inus
ta fero> Los fuegos que sirven para hacer
seales: u,o, ignes insignum
accedens> Manifiesta: v,o, manifestum indicium>
Pequea seal o signo: ov,ov,ou, parvum signum> Que da la
seal: v,o,; o,
,ov qui signum dat> que tiene seales
ocultas: ooo,o,ov notas habens
occultas> Se ha de dar la seal: vov
significandum>
Sin seal de reconocimiento:
o,o,ov nullas conjecturas sequens
Sin seal,sin marca: o,o,ov nullis
punctis notatus> Hacer seal indirectamente:

SENTIDO ,,; vo,ou (vo


o),,o, sensus> Con un mismo
sentido: uvvuov,uvvu univoce> Embotamiento de sentidos: u,, senssum hebeba
tio>
Que
ha
perdido
el
sentido:
uo,o,ov qui sensum amisit>
Vigor de los sentidos: ,
sensuum vigor
SENTIMIENTO ,, sensus> Cambio
de sentimientos: vo,,
mutatio animi> Con los mismos sentimientos: oo,, iisdem effectibus
obnoxius> Sentimiento pro
pio: o,, propia affectio
Que tiene bellos sentimientos: v,v,ov pulchra sentiens> Que tiene los
mismos sentimientos:o,, eodem modo affectus> Semejanza de sentimientos: oo,
, similitudo affectuum> Sufrir graves
sentimientos: uov graviter
afficior>
Tener
sentimientos
semejantes: o,oo similes effectus experior
SENTINA v,,; vo,ou, sentina>
Cubo para desaguar la senti
na: vov,ou, vas quo exhauritur
sentina
SENTIR vo,, sentio,
doleo> Sentir con otro: uvvo cum alio sentio> Juzgar por los
sentidos: vo sentio> Levemente: leviter doleo> Lo contrario:
ov sentio contra>
Lo mismo: oo idem sentio>
Modestamente: oov modeste sentio>
No sentir: v sensu careo,nihil
sentio> Que se siente mal: v,v,ov
sentiens aliter> Que siente otra cosa: v
v,ov aliter sentiens> Sin sentir, sin darse
cuenta: ,o, sensim
SEA v,v,o, nutus,sig
num> Hacer seas con el sobrecejo: u
superciliis nuto> Hacer seas con la boca: ore aliquid innuo>

715

ostensus> Con puntos: ,


,v punctis distinctus

ov indico
SEALADAMENTE insignite

SEALAMIENTO ,, notatio

SEALADO ,ou,;v,vo
; ,vo; ,,v signatus,notatus> No sealado: vo,o,o,ov non signatus>
Con las manos: o,o,ov manu
,,, definio,no
to,obsigno,significo>
Con
el
dedo:
uo digito commostro> Con la
mano: o manu ostendo> Con
puntos: , punctis adnoto> De antemano: praesigno> El que seala con el dedo:
uo,uo,
ou, qui dactilo monstrat aut est monstratus>
Mal: ,- perperam signo> Que
contribuye
a
sealar:
o,o,ov
consignificans> Se ha de sealar con puntos: ov
punctis distinguendum est

SEALAR o,,
,vvu,v,,v,o,tinens> Ser seor de la casa: ooo domus sum dominus> Ser seor:
uv
sum
princeps>
Seora:
,,;,o ; uv,o,;
u,v,
, domina,hera> Seora de muchas
posesiones:
,,
multarum
possessionum domina>
SEORIAL u,,v dominicus
SEORO o,, dominatus> Con
seoro de s mismo: ,
abstinenter> Obtener el seoro:
o dominatum obtineo

SEALIZAR ov significo> Con hacha


encendida: u face sub
lata signum do> Sin sealizar v
o,o,o,ov non signatus

SEPARABLE o,o,o,ov
,,v seponendus,separabilis
SEPARACIN ,o,; o,o,; v,o,; v
,oo,,,;
,o,; u,,;
u,,; ,,:-
,o,; o,o,,;
,o,; ,,; u,
,; ,,, separatio
segregatio,secretio,ablatio> Oculta:
vo,o, clandestina abductio

SEAS,hacer entender por seas vv


innuo> Hacer sear con la cabeza: v
innuo> Hacer seas con los ojos: v
oculis innuo
SEOR ,ou,; ,oo,
; uv,ou,; ou,o,;
vo,ou,; ovo,ou,; o,
ou,; u,o, dominus,herus, dynasta>
Absoluto: o,,
oo,ou, potestate absoluta fruitur>
Seora absoluta: o,, domina cum potestate summa>
Derecho seorial: ov ov jus domini> Dar el ttu
lo de seor a: uoo titulum domini
alicui dare> De la casa: oo,ou, herus> Concerniente al seor
de la casa: ooo,
,v hero vel patrifamilias conveniens> De muchas posesiones: ,ou, multarum possessionum dominus> De s mismo: ooo,o
ov sui dominus> Del seor: u,
,v dominicus> Perteneciente al seor: o,,v ad dominum per-

SEPARADAMENTE vu,,o
v,v,,v,,v,,,,,,,,
v,ouv,v,v,o seorsum,divisim,seorsim,separatim
SEPARADO oo,o,ov; ,
,,v; ,,; vo
,ov; ,,v; voo,,ov
o,ou, separatus,discretus,divi
sus> Estar separado: ,
disjunctus sum
SEPARAR ovu,-uv,o-

716

,ov,ov,o,
o,o,ovvu,vv,,oovo,oo,o,o,o,oov,
ou,vu,-uv,
,v,oo,,
,,v,vo
,,,-,
,,v,v,,voo,vo,,,,,
amove,averto,diverto,
abstraho,separo,avello,excerno,disjungo,dis
partior,abrigo,removeo> A escondidas:
suffuror> Al mismo tiempo:
uvv simul excer
no> Con el codo: vo cubito repello> Con intervalos: o,- intervallo sejungo>
Con una cuerda: oov fune seSEPARATIVO o,,v separa
tivus
SEPTENARIO ,o, numerus septenarius> Amante de los nmeros septenarios: oo,o,ov amans sep
tenarii numeri
SEPTENIO ,, septenium
SEPTENTRIN o,o,ov sub septentrione positus> Vuelto al septentrin:
o,,v
versus
septemtrionem> Desde septentrin: o
v septentrionali plaga> Del sep
tentrin: v a Borea

paro> El que separa o segrega: ,o, separator,segregator> En partes:


o dispertior> Por foso:
fossa dirimo> Por mar: mari
disjungo> Que debe ser separado:
vo,,ov
dimovendus> Que puede separar: o
,,v discussorius> Que separa:
,,v
vim
habens
abstrahendi> Que tiene fuerza de separar y
desunir: ,,
v vim habens separandi> Secretamente: clam sepono
SEPARARSE ,v,,
o,-,o,o,, diverto
secedo,aberro,discedo
o,o,ov; o,,ov; o,
,ov; u,ou, sepulchralis
ad sepulchrum pertinens> Columnas o
estatuas sepulcrales: ,v
columnae superpositae> Monumento
sepulcral: ov,ou, sepulcrum> Voz
sepulcral: u vox sepulcralis>
Inscripcin sepulcral:
,, in cippum inscriptio
SEPULCRO
,ou,;
v,o,;
vov,vov,u,; ,,
o,; ,,o,; oo
ou,; o,o,; o,ou,; u
,o,; o,ou,; ,,
sepulcrum> Abrir sepulcros: uuu sepulcra effodio> De tierra: u,,
tumulus> El que lleva las libaciones a los
sepulcros: oo
o,ov libamenta mortuorum bustis infundenda
gestat> excavacin de sepulcros: uu,, sepulcrorum effosio>
Excavador de: uo,o
ov qui sepulcra effodit> Inscribir en la
columna de un sepulcro: in cippo o columna sepulcri
inscribo> Pequeo: ov,ov,ou, parvum bustum> Que est o se
hace alrededor del sepulcro: o,o,ov
qui circa bustum
et sepulcrum versatur> Que tiene el mismo
sepulcro> Que tiene pequeo sepulcro:
o,o,ov parvum ha
bens sepulcrum> Urna sepulcral: -

ad

SEPTENTRIONAL o,,ov; ,,v; o,,ov septentrio


nalis
SEPTIEMBRE v,ovo, september
SPTIMO oo,o,ov ; o,
,ov septimus> Da sptimo: o septima dies
SEPTUAGENARIO oov,,
septuagenarius
SPTUPLO o,o,ov; v,v,ov septuplus
SEPULCRAL vo,,uo,

717

,ou,; vu,o,; ,
,; ,o (pollinctores)
qui mortuos effert,qui mortuos deducit,sepelit,mortuorum ductor,qui mor
tuos recipit

,o, una sepulcralis> Sepulcro vaco: voov,uov,ou,


cenotaphium,inanis tumulus
SEPULTADO ,,v sepultus>
otro: vo,o,ov consepultus
Dos veces: ,, bis sepultus

Con

SEQUEDAD o,,; v,,


,ov,,; ,o,; ,o,; ,,; v,,,,; ,o,
ariditas,siccitas,exsiccatio

SEPULTAR vo,v,,,,u,uo,
in tumulum infero,sepelio,inhumo,funero,in
luculo
condo>
Con:
uo,-, consepelio> Dentro: v sepelio intra>
Juntamente: u,uv una
sepelio> Que sepulta a todos: o,ou,
qui omnes sepelit> Se debe sepultar:
ov,uoov
sepeliendum est

SEQUA ,, aquae penuria


SER ,,o.vo,vo
vo,vo,,,o,
,,o,o,
sum> Ser adems: ou in
super existo> Antes: ovo,o
vo,ovo ante sum,prior existo>
Existir con otro: v sum cum alio> A no
ser que: '`ov; nisi quod,nisi> A no ser que: v nisi

SEPULTURA o,o,o,; ,,
; ,,,; o,ou,; vov,vov,ou, fossa,sepultura,bustum>
Privacin
de
sepultura:
,, sepulcri jactura> Dar se pultura:
v funero

SERAPIS ,o, Serapis> Templo de Serapis: ov,-ov,


ou, templus Serapis
SERBAL (rbol) o,,;,; o

SEPULTURERO voo,voo,
voo,voo,o,ov; vo,; ,,; ,, sorbus

no: vo,vo,o,ov qui secundis ventis utitur> Quedarse al se


reno: sub dio moror> Siem
pre sereno en los peligros y adversi
dades: ,,v qui praesen
ti semper animo est ad omne discrimen

SERENAMENTE ,vv,u
v excogitate,cum tranquillitate,sine perturbatione
SERENAR v, sereno,se
renum reddo

SERIE v,,;o,o,
ou,;`u,o,;
,,;
,,o,; ,o, series,series rerum> Colocado en la misma
serie: oo,o,ov in eadem serie positus>
Continuada: uv,o,;
ov,ou,;
,o,; uv,o,
continuus ordo,continuata sereis> De tres
rdenes: o,, trium ordinum
series> En la misma serie: o una
serie> Formando una serie: uo una serie efficiendo>
Lnea: o,o, series

SERENARSE v,v sere- nus fio


SERENIDAD ,,; v,
o, serenitas> De nimo:
,,, animi ala
critas,animus
praesens>
Del
mar:
v,,; v,, serenitas maris> Del
tiempo: ,, serenitas> Gozar de serenidad: o,uo serenitate fruor
SERENO o,o,o,o
ov; v,,v; o,o,ov;
,,v; vo,vo,o
o,ov; o,o,ov serenus,tranquillus> De vientos favorables,sere-

SERIEDAD ou,,; ou,


o, gravitas,diligentia> Con se-

718

do en tierra: humi serpendo

riedad: ou serio>El que gusta


de la seriedad: ouo,o,ov qui rebus
seriis gaudet

SERPENTINA (piedra) o,,


lapis macuals habens

SERIJO,serillo uo,ou, vas vimineum

SERPENTINO oov,,; ,,v; ,,; vo


,ov anguinus,serpentem referens,ser
pentigena

SERIO ouo,,ov serius> Que ha- bla


seriamente: ouoo,o,ov qui serio
loquitur> Que habia de cosas serias:
ouuo,o,ov De rebus seriis loquens>
Que gusta de lo serio y veraz:
ou,,v
qui serio sermone delectatur> Dedicarse a cosas serias: ou
rebus seriis operam do> Hablar de cosas
serias: ouoo de rebus seriis loquor>
Tener
aspecto
serio:
voo
gravitatem prae me fero

SERPIENTE ,,;,
o,ou,;,v, serpens> Cla
se de serpiente: ,o, serpens quidam> Acutica: ,o,
o,ou, serpens aquatica> Camisa de
serpiente: ,o,;
o, exuvium serpentis> De serpien
te: vo,,ov anquinus,serpen
tinus> Mordido por serpiente:
o,o,o,ov a serpente morsus>
Escondrijo,nido de: ,;
,,; ,o,; ,o,
serpetum latibulum> Manchada: v,, serpens maculosa> Matador de
serpientes: oo,o,ov; ovo,ou, serpentis percussor,
interfector>
Nacido
de
serpiente:
ov,, a serpente genitus> Nombre
de serpiente venenosa: ,
,,; uo,ou, venenatus ser
pens> Pequea serpiente: ov,ou,
parvus serpens> Que tiene forma de
serpiente: o,, anguis
speciem habens> Que tiene pies de
serpiente:
ou,ou,ouv
(-oo)
serpentinos pedes habens> Cierta cla se de
serpiente: oou,o, serpens quidam

SERMN oo,, sermo de rebus sacris


SEROSIDAD ,o, serum>Conversin
en serosidad ,, in serum
conversio
SEROSO ,, serosus
SERPEAR vo,,u serpo,repo,sunuo> Que serpea o se
arrastra: ,o,;v
, reptator,repens
SERPENTARIO (constelacin) o,
o; oo,ou, arquitenens,sidus
coeleste
SERPENTEAR,acercarse
serpenteando
o serpendo accedo> SerpenteanSRPOL u,o,;`uov,ou,
serpyllum

vo,o,ov nuper disectus serra> Que sierra algo: ,o; ,o, qui serra ali
quid secat> Serrado diestramente:
o,o,ov serra eleganter sectus

SERRADO ovo,vo,,
; ov,v,,v serratus

SERRN ,,o, serrago,scobs e ligno

SERRADOR de piedras o,ou,


serrarius lapidarius

SERRUCHO ovov,ou, serrula

SERRAR ,,,
,,,,o di
secco,serra incido,serro> Accin de:
,,; ,o, actio serra secandi> Fcil de: o,o,
ov qui serra facile secatur> Poco ha serrado:

SERVICIAL,complaciente v,v,ov
officiosus
SERVICIO ov,o,; o
v,,; u,o,; v,,

719

; v,,; ou,o,
; ,,; ,o
,o,; ,,; ou,,; ,,;,
famulatus,ministerium,officium,ser
vitium> Apto para el servicio pbli
co o sagrado: ouo,o,ov aptus ad
ministerium publicum,sacrum
Diligente para servir: ,
strenua ad agendum> El que hace un
servicio,un trabajo pblico: ou
,o, opus publicum faciens> Servicio retribudo: ,, labor
mercede conductus> Ocuparse en el servicio
de un seor: oo cir- ca dominum
versor: pronto para el servicio,para servir:
,o,
acer ad agendum> Servicio pblico:
o,o, publicum ministerium> Que hace grandes servicios:
ou,,; ou,,v grandia
opera praestans> Servicio sa grado:
o,o, ministerium sacrum>

,ou in servitutem redigo


SERVIL vvo,o,ov; oo,
ov; o,,ov; ,,v
u,o,,,,v servilis> Humildad que corresponde al esclavo: ouo,
, humilitas quae decet servos> Obra
servil: ou,o, opera servilis
SERVILISMO ouo,, humilitas quae decet servos> Usar el servilismo como los criados: fa
mulorum more assector
SERVILLETA ov,ou, mappa
SERVILMENTE ov addicte
SERVIR o,,ov,ov
ov,v,ou,,,,,o,u,o,ov,,o,o,oo,,,o,o, servio,famulor,ministro,prosum
A sueldo: , mercede servio> A un
mismo dueo: uvou eidem domino servio> Con diligencia: ov
ov sedulo ago

SERVIDOR u,o,; u
o, minister,cultrix> Pblico:
ovo,ou, minister publicus
SERVIDUMBRE v,,;-,,;
ou,,,; ou,
; ouov,,; ,,; ov,o,; v,,; ,
,,; o,o,; ,, (condicin de ilotas) servitus,famulatus> Poner en servidumbre:
ou in servitutem adigo> Acto de poner en servidumbre: o,, in servitutem redactio>
Pblica servidumbre: vo,, publica servitus> Que ayudaba a la reina a subir
a la carroza: , (,o,) mulierculae
reginae inservientes> Que tiene poca
servidumbre,pocos criados: ouo,o,ov paucos servos habens> Reduccin a: o,, reductio in
servitutem> Reducir a la: v
,voo,ovo,ouSETA ,ou, boletus

SESEL,simiente de.. oov,uov, tordylium


SESENTA ov; ' ' sexaginta>
Sesenta mil: o,, ,
, sexaginta millia
SESIN ,,,; ,,o, sessio> De varios:
ov,ou, consessus> Primera junta: o,, primus consessus
SESO,de poco seso v,v,ov men
te diminutus
SESQUIMODIO ov,ou, sesquimodius
letras maysculas)
SETENTA oov ' o' septuaginta> Setenta mil: o,,
, o, septuaginta millia> Que tiene
setenta aos: oovo,ou,;

SETECIENTOS o,, ' '


septingenti> Setecientos mil: , ,
septingentia millia (los dos prime- ros
smbolos numricos se entiende que son

720

SEXTO o,,ov sextus> Sexta parte: ov,ou, sextans

oovo,o, septuagesimum
annum gerens> Sesenta y seis: o
ov septuaginta sex> Setenta veces: oov septuagies

SPTUPLO
o,,ov
(o,,ov)
sextuplex> Mayor que el sxtuplo:
o,o,ov; v,ovo
septuplo major

SETO ,v,,,o,; ,,; ,


,; o,o,; ,o,;
,v,,; oov,oov,
ou,; ,o,; u,
, septum,sepes

SEXUAL oo,,ov ad delitias amoris


pertinens> Priapismo,apetito
sexual u,, tentigo veneris

SEUDNIMO uvuov,ou, falsum no


men gerens

S (adv.afirm.) v,v,,,
,ou,v,ou,,
o,ouv sane,profecto,nempe,
certe> Pron.:a s,se: ` se; de s mismo:
o,u,v sui ipsius>
Partcula para oracin interrogativa indirecta:
utrum> Si algo: si quid> Si alguna vez:
o si quando> Si en alguna parte: ,ou sicubi> Si hacia alguna parte: o si
aliquo> Si de alguna parte ov si quo ex
loco> Si por casua
lidad: si forte> Si no es que:
v nisi forte> Si no, a no ser que:
v,v (subj.),v ;
,v nisi> Decir que s uvv assentio

SEVERAMENTE o, severe
SEVERIDAD ,,,;
,,; ,o, severitas> Ttrica: u,o,
tetrica severitas> Obrar con severidad: imperiose ago> Obrar con
ms severidad: ovo saevius ago
SEVERO o,o,o,ov;
,,v; u,,v; o
vo,,ov; ooo,o,ov;
v,v,ov;
,,v
severus,superciliosus,immitis

SBARI ,o, Sybaris

SEVICIA ,o, saevitia

SIBARITA u,ou,; u,
o, sybarita, mulier sybarita> Imitar a los
sibaritas: u sybarisso

SEXAGENARIO ov,,;-
,ou, sexagenarius
SEXAGSIMO ovo,o,,
v sexagesimus

SIBARTICO u,u,,
v sybariticus

SEXCENTSIMO oo,,v sexcentesimus

SIBILA u,, Sybilla> Perteneciente a la: o,,ov ad si


byllas pertinens

SEXENIO ,, sexenium
SEXO vo,o,; ,,; ,o, sexus> De sexo ambiguo
hermafrodita: o,o,ov ambigui sexus,androgynus

SIBILINO o,,ov sibyllinus


SICARIO o,o,ov; ,,
sicarius
SICILIA v,,, Sicania
Sicilia

SEXTANTE ov,ou, sextans


SEXTARIO (medida) ,,; oo,ou,ou,; ,ou, sextarius

SICILIANO v,,,
,v sicanus,siculus

721

SICIN uv,vo,, Sicyon> De o desde


Sicin: uv ex urbe sycione
SICOFANTA,calumniador uooo
uoo,uo,o,ov; u,
o,; uov,ou, sykophanta

SICLO (moneda y peso) o,ou, siclus


,o; ,; ,o
,; v,;-v,
o ancilla,serva> Fugitiva: ,o serva fugitiva> Inferior: ou,o
serva,servula

SICOMORO uvo,ou,; uoo,


, sycaminus,sycomorus> Fruto del:
uoov,ou, fructus sycomori

SIERVO vo,o,ov; v,vo,


; vo,v,o; ,,v;,
(cautivo de guerra),o,oo,ou,
; ,ou,; ,o,,;
o,ou,; v,ou,; v,v
o; ,o,; o,oo,ou,; u,o,-u,
o,; ,, servus> Siervo y sierva:
,,,; v,vo,; ,o,; v,,
minister.famulus,famula> Alimentar a los
siervos: oo servos nutrio> Amante
de los siervos: ouo,o,ov amans servorum> Con otro:
vouo,o,ov conservus> Con
denar a los siervos a dar vueltas en la rueda
del molino: in pistrino servos punio> Siervo de todos:
vouo,o,ov omnium servus> Fugitivo: ,ou,; ,ou,
servus fugitivus> Inferior:ouov
ou, servulus> Infimo,criado del ba
ero: ,ou, mediastinus,ser
vus in balneis> Mal siervo: oo
o,ou,
malus
servus>
Mercenario:
,, servus mercenarius> Mul
titud de siervos: ouou,, multitudo
servorum> Nacido en la casa: v,vo,
verna> Nacido de padres vernculos:
oo,ou;
o,o,
servus
vernaculus>
Que
lleva
horca:
uo,o,ov furcifer> Que tiene muchos
siervos: o,o,, multos servos ha
bnes> Siervo sagrado: ouo,ou,
sacer servus> Siervos nfimos en los
navos: ov,v,o medii inter nautas et
vectores> Tnica servil: ,o, tunica
servilis> Siervo venal: o,o, em
pitius> Voluntario: ouo,o,
ov voluntarius servus

SIDERAL o,o,ov sidereus


SIDEREO o,o,ov sidereus
SIDERITES (planta) ,,o, herba quaedam
SIDERURGIA ou,, ferri tractatio
SIDN v,vo, Sidon
SIDONIO vo,,ov sidonius
SIEGA o,, messis> De siega:
,,v
messorius>
Del
trigo:
uoo,, tritici sectio
SIEMBRA o,,; o,ou, satio> Tierra de sembradura: v,
o,
novale>
Segunda
siembra:
o,,;-o,, iterata satio
SIEMPRE .,v,,
,v,vo semper> Para siempre:
vo; v
in perpetuum> Siempre que: oov,
o quandocunque,quotiescumque>
Siempre y en todas partes: o
semper et ubique
SIEMPREVIVA
major

uov,ou,

sedum

SIEN o,ou,; o,ou, ad tempora


pertinens> Que tiene las sienes encendidas:
uo,o,
ov cuius ignita sunt capitis tempora
SIERRA v,ovo, serra> Semejante a la
sierra: vo,ovo
, serrae speciem habens> De carpintero: vo,ou, fabrilis serra

SIESTA
,,
meridies,quies
meridiana> Echar la siesta:
,-,-,v,v,o, post cibum dormio,me-

SIERVA ,o; ,;,o

722

ridior

la

SIETE ,o,, ' ' septem> Siete mil:


o , , sepem millia

SIGMA nombre de la letra ,o,


sigma> Nombre antiguo de la sigma
v nomen litterae , > Frecuente
concurrencia de sigmas: ,
o, litterae S frequens concursus>
De forma de sigma: o,,
habens formam to S

SIFN v,vo,; vov,ou,;


v,vo,; ,o, sipho
SIGLO v,vo,; vo,ou, aevum
seculum> Que es antes de los siglos:
ovo,o,ov qui est ante saecu,,,; ,,;
,o, significatio,figura> Que tiene
una significacin parecida
oo,o,ov similem significationem habens

SIGNIFICACIN ,,vu, sequens,sequax> Lo que sigue:


( ) quae praeterea> El da siguiente
(a cualquier suceso): ,, postero die
SLABA u,, syllaba> De cuatro slabas: o,o,ov qua
tuor sillabarum> De dos slabas:
o,o,ov duobus syllabis constans> Que consta de tres slabas:
o,o,ov tribus syllabis constans>
Unir slabas: u sy
llabas connecto

SIGNIFICADO,tener
significado
comn
uvvu communem cum alia voce
significationem habeo
SIGNIFICANTE,bien significante o,o,ov bene significans

SILABICO, cantidad silbica vo,


ou, quantitas syllabarum

SIGNIFICAR ov,,
v,vv,v significo>
Al mismo tiempo: uvv simul significo>
De antemano: o praesignifico>
Oscuramente: vo,-vo clam et per aenig
ma significo> Que significa dos cosas: o,o,ov duo significans>
Que significa muchas cosas: oo,o,ov multa significans> Se ha de
significar: vov significandum

SILBADOR ,o, sibilitor


SILBAR `o,`o,ou,
,,,u,
-,-,,,u,o
,,u,u,- sibilo> A modo de grullas: u,
-u,- sibilo> Por lo bajo: ou
adsibilo> Dar una silba
explodo e theatro

SIGNIFICATIVO v,ov,,v; ,, significans> Muy: ouvo,oo,o


ov multa significans

SILBATO ,o, fistula> Tocar el


silbato: u,- fistula cano
SILBIDO `o,`oo,`oo,
ou,; ,,; ,o,; v,-,u,o,
u,o, sibilus> Del viento,
del hombre,de los animales: ,
o, sibilus> Libre,protegido de los silbidos:
o,o,ov tutus a si
bilo

SIGNO vu,,,o,; ov,uov,ov,ou,;


,o,; , (indecl.)
signum> Hacer signos con la cabeza: v
innuo> Relativo a los signos
,,v de signis agens> Mal
impreso: ,o, sig
num perperam impressum> Signos abreviados en la escritura: ,v,
notae compendiariae in scribendo

SILENCIAR,imponer silencio oo,oo os obturo> No admitido en la


conversacin,obligado a guardar silencio: ovo,o,ov in colloquium

SIGUIENTE `o,,ov; o,

723

SILENCIOSO v,v,,;
v,v,ov (-ou), v,,; oou,oo,,; uo,o,ov taciturnus,tacitus,silens,mutus>
Estar
silencioso: moereo

non admissus
SILENCIO `u,,u,
: ,,,; ,, siulentium>
En silencio: , silentio,tacite> Guardar silen
cio:
,o
obmutesco,
subticeo> Imponer silencio con la mano:
manu silentium facio>
Imponer silencio: ,, silere jubeo> Imponer silencio
por el pregn: o per praeconem
silentium indico> Pasa
do en silencio: vo,,ov silentio praeteritus> Pasar en silencio: ,v,
silentio praetereo,praetermitto

SILENO (ayo de Baco) vo,ou, Silenus


SILEPSIS (figura retrica) ,
, syllepsis
SILEX ,o, silex
SILCEO o,, siliceus
SILLA `,,;`,o, ;
uo,vo,vo,ou, sella> Pequea:
v,o,; vov,ou
sellula> Plegable: o,ou,
sella complicabilis> De manos:

SILENCIOSAMENTE ,o,
,, tacite,sine clamore
vov,vov,ou,; ,o,
,o,
lectica>
De
caballo:
oov,ov,-ov,ou,; ,, ephippium,instratum equi

SIMTRICO o,o,ov aptatus


SIMIENTE vov,ov,ou,; o,
o,;,,,o
; o,o,; ov,ou,
; o,ou, semen> Apto para
recibir la simiente: oo,o
ov ad sementem recipiendum aptus> Echar la
simiente: semento> Llevar la simiente: oo
semen fero> Nacido de simiente:
,ou, e semine procreatus> Pequea
simiente,grano
de
simiente:
ov,ou, parvum semen,seminis granulum> Producir simiente: ou
semen produco> Que lleva simiente:
oo,o,ov semen ferens> Que tiene
poca simiente: o
oo,o,o,ov parum seminis
habens> Que vive de simiente que coge
simientes: ovo,
oo,,oo,o,ov semini- bus
vivens,qui semina colligit> Semejante al apio: v,ovo, semen
apio simile

SILLETA ov,ou,; ,
o, sellula,vas ad excipiendum ventris
onus
SILO ,o, fovea
SILOGISMO uo,o, syllogismus> Conclusin del silogismo: u
,o, conclusio syllogismi
SILOGSTICO
uo,,v
syllogismum pertinens

ad

SILVESTRE oo,o,,ov; ,,,v silvestris,silve-sus> Hacer


silvestre: silves
tre reddo
SIMBIOSIS u,, convictus
SIMBLICO uo,,v; ooo,o,ov conjecturalis,symbolicus

SIMILITUD oo,, effictio

SMBOLO oov,ou, symbolum

SIMOIS ,vo, Simois

SIMETRA vo,u,, sym


metria,aptus corporis habitus; proportio> Con simetra: u congruenter

SIMPATA u,, symphatia


SIMPATICAMENTE

724

cum

simili

affectu
SIMULACRO u,,v,
( `),ov,ov,ov,ou,; ,o,
statua,simulacrum

SIMPTICO u,, consentiens


SIMPATIZAR oo similes affectus experior

SIMULADAMENTE simulate

SIMPLE ,,; o,o,o,o,o,ov


,,; oo,ovoo,
o,ov; ovuu,ovo,,;
o,,ov;o,, simplex
non mixtus> Simple,necio: v,
v,v,ov simplex,nugax> Tierno,
como los nios: ,,v tener

SIMULTNEAMENTE (v) simul


SIN
vu,,,v
(+gen.),,,,v
absque,sine

,v

SINAGOGA uv,, synagoga> Ale


jado de la sinagoga: vo,o,
ov alienus a synagoga> Prefecto de la:
uvo,ou, praefecus synagogae

SIMPLEMENTE v,ov simpliciter


SIMPLEZA vo,ou, stultiloquium
Decir simplezas: nugor>
Con simpleza: simpliciter

SINALEFA uvv,,; uvo,,; uvo,, duarum vocalium contractio

SIMPLICIDAD ,,; ,,; ,o,; ov,


, simplicitas

SINCERAMENTE simpliciter
SINCERIDAD v,,; u
ov,,; v,o, sinceritas> El que habla con sinceridad:
u,, qui sincere loquitur>

SIMULACIN o,,;-,,;
,, simulatio> Falsa simulacin: uooo,, fal
sa simulatio
Hablar con sinceridad: u,,
rectus loquendi modus

SNDICO vo,o,ov legatus e ci


vitate sua missus> Cargo sndico: o,,
parochi munus

SINCERO oo,o,o,ov;
,,v,,; o
o,vuo,vouo,oo,o,o,
o,uo,o,ov; ,o,
sincerus,fucus carens (sin fingimien
to),minime simulatus,non fictus> Sin engao:
v,, qui est sine fraude> Non
sincero: o,o,ov non sincerus> Hacer
sincero:
v sincerum reddo

SINCDOQUE uvo,, comprehensio


SINEDRN uvov,ou, consessus judicum
SINRESIS uv,, synaeresis
SINFONA uv,, concentus
SINGULAR v,ov,,v; ovo
u,,; ovu,uo,, singularis

SNCOPA uo,, syncope


SNCOPE uo,, syncope> Que produce
sncopes: uo,,v
syncopem movems

SINGULARIDAD v,, singulari


tas

SINDRESIS uv,, synteresis

SINGULARMENTE
v,oouv
singulariter> En particular: v sin
gulatim

725

uov,ou,; u,,; u
o, sinus,flexus,suinatio> Con si
nuosidades: oo sinuoso flexu
flexuosus> Como un laberinto: uv,, sinuosus,flexuosus

SINIESTRO ,,v; v,
,; o,o,ov; ,,v
ov,o,,; ,,v funes
tus,inauspicatus,sinister
SINO v nisi> Sino antes bien:
v quin etiam

SION (planta acutica) ov,ou, sium


SIRACUSA uo,v Syracusae

SNODO uvo,, synodus

SIRBENA,coro de Sirbena,coro desconcertado uv o Syrbenae chorus

SINONIMIA uvvu,, nominis cum alio


in significatione communio

SIRENA v,vo, siren

SINNIMO uvvuo,o,ov qui nomen


communem habet
SNOPE (ciudad) v,, Sinope

SIRIA u,, Syria


SIRACO,en siraco u lingua sy
riaca,syriace

SINPSIS vo,, synopsis


SINPTICO uvo,,v synopticus
habens vim multa simul videndi

SIRIO o,ou,; u,,v sirius,syriacus> De nacin siria: uv,, genere syrus> Hablar u obrar a
la manera de los sirios: u syrice ago vel
loquor

SINTCTICO uv,,v habens vim


ordinandi
SINTAXIS v,, syntaxis
SNTESIS v,, synthesis

SIRIOFENICIA uoov,, syrophoenissa

SINTTICO uv,,v ad synthe


sim pertinens

SIRTE,bajo,banco ,, syrtis

SNTOMA,lo que sucede junto con otra cosa


,o, symptoma,id quod una cum
alio incidit> De enfer- medad: o,
quae morbum praenuntiant

SIRVIENTA ,,, ncilla mercenaria


SIRVIENTE oo,ovo,oo,o,
ov; ov,ou,; u,o,; vu,o,;
o,ou,; o

SINUOSIDAD ,,; vo
ou,;
,,;
,o,;
,; ov,v,ov; ovu,,v;
o,o,; o,-ou,
,v minister,famulus,servus> Activo,diligente: ,o, diligens famulus> La
sirviente: ,, fa
mula

mathicus
SSTOLE o,, systole
SISTRO (instrumento de metal usado en los
sacrificios de Isis) ov
ou, sistrum,crepitaculum> Instrumento msico: ,, instrumentum musicum

SISAR suffuror
SISIMBRIO
sisymbrium

(yerba)

ov,ou,

SITIADO,estar sitiado o
circumsideor

SISTEMA ,o, systema

SITIADOR oo,o, urbium obsessor

SISTEMTICO u,,v syste-

726

, fastum furoremque una habens>


Vana: uv,o, stolida et tumida superbia> Soberbia y locura:
uv,, fastus cum furore> Con
soberbia: ,o,
v,o,v,-v,,v superbe

SITIAR v,-,-,v,vo,v,
o,o,,o,oo obsideo,
circum undique obsisto,circumsideo> Con
porfa:oo constanter obsideo> La
ciudad: oo urbem obsideo> Fcil de:
oo,o,
ov facilis obsessu

SOBERBIAMENTE ov,
magnanime,superbe
SOBERBIO o,o,o,ov; uv,uv,v,ov; u,,
u,,v; ,o; ,
o; o,,ov; ou,ou,;
o,,v; o,,; v
v,ov; ouo,o,ov; ,
o,,; v,oo,; ov,
,v; o,ou,; v,v,oo,,; o,o,ov;
v,v,ov; v,,; o
o,ooo,o,o,ov; o,,v;
v,vo;
v,vo,,; v,v,
v,ov superbus,jactabundus> Algo soberbio: uo,o,ov aliquantum superbus>
De nimo soberbio: ovv,v,ov elati animi> Muy soberbio: ou,u,u admodum superbus
Ser soberbio: ou (tener los cuernos
levantados) superbus sum

SITIO,asedio oo,, obsidio>


Al mismo sitio (lugar): ,u ad eundem locum> En cualquier sitio: in illo loco
SITUACIN ,,, situs>
Cambio de: ,, delapsio e statu>
En que una persona se encuentra:
,, status rerum in quo quis versatur> Local:
oo,, locorum situs
SITUADO lejos v,, longe positus
SITUAR colloco in> Estar situado:
u situs sum
SOBACO ,,,; ,
o, axilla> Cuyos sobacos huelen a macho
cabro: oo,o,ov cuius alae hircum
olent> Hedor de los: o,ou, alarum
foetor> Oler mucho los sobacos:
hir- cum valde oleo

SOBORNADO ooo,o,ov; o,ou,ou, pretio corruptus


SOBORNAR ,oo,
u,uvv,-,uv
;
u,o
suborno,donis
corrumpo> Dejarse sobornar: oo muneribus corrumpor> Con ddivas
o muneribus corrumpor> Fcil de
sobornar: o,ou, qui capitus
muneribus> Sobornado con
ddivas:
,,v muneribus corruptus> Sobornar y dejarse sobornar
,- muneribus corumpo

SOBAR ,,- depso,subido


SOBERBIA
,`,,;
vo,,,; ,o,
(fastus),,o,; o,o,; vv,,,; ,,; ,,; o,o,;
o,o,o,vo
,,; u,,;
,,
superbia,fastus>
Furiosa:
uov,, fastus cum furore> Hablar con
soberbia: o superbe loquor> Portarse con suberbia:
uo superbe me gero> Que tiene
soberbia y locura: uv,
gina -angina de plata,expresin que usaba
Demodo contra Demstenes.Signific tambin aquel que se deja corromper
por el dinero),,o
; u,uu,, subonatio>

SOBORNO u,, (argentini an

Adjudicar un objeto mediante soborno


u rem vanalem abdico> Crimen de
soborno: o,, crimen et mulcta in
judices muneribus corruptos> Dinero en forma de regalo que se daba

727

stupeo

para
provocar
otro
juicio:
ov,ov,ou,
sportula
in
provocatione ad aliud judicium si
ta> El que recibe con gusto los regalos,el
soborno: o,ou,
qui libenter munera accipit> Regalo recibido
por soborno:o,o
munus per corruptionem acceptum

SOBREENTENDER o subaudio
SOBREHUMANO vo,o,ov humana conditione major
SOBREMANERA ,ov,,
ov,,ov,o,
supra modum,magno
pere,summopere,admodum

SOBRADAMENTE v nimis,valde
SOBRANTE ov,vo,; ,
, remansio,quod superest> Lo sobrante: reliqua> Dejar sobrante: o insuper rellinquo

SOBREMESA conversacin de voo,, coenandi ratio> El que habla en la conversacin de sobremesa:


voo,o,ov de coenis loquens>
Participantes en la conversacin de:
voo,o,ov ratione coenandi participes

SOBRAR ,,vo,
-vo,-vo;,-
oo remaneo,resto,residuus sum

SOBRENADAR v,vo super


nato

SOBRAS,restos,migajas o,
v, reliquae> De la comida: o
,o, quod superest a cibis
SOBRE (prep.gen,dat.ac.),v
supra,super> Encima: `v
`,v,, supra>
Estar sobre: supra sto

SOBRENATURAL u,, supranaturalis> Por favor sobrenatural:


ov divina fortuna
(dat.)
SOBRENATURALMENTE u supra naturam
SOBRENOMBRE ,,; ovo
,vo,,; vov,ou,
ovo,,; vuo o,ov cognominatio,cognomen,cognamentum> Poner
sobrenombre: oovo cognomino> Por sobrenombre: v,ovo cum cognomine,cognamento

SOBREABUNDAR ,ov superabundo


SOBREAADIR ov,-
superaddo
SOBRECARGAR
oo,
oneri superadjicio

SOBREPASAR o,
supero,longe excurro

SOBRECEJO vov,ou,; ,
;,,; ,o,;u
,o, supercilium> De sobrecejo sombro:
uo,o,ov superciliis inumbratus> Levantar el sobrecejo en
seal de desprecio u orgullo: u
supercillia attollo> Levantar el sobrecejo: uo,-o supercillia
attollo> Que tiene sobre
cejo: vou,uo,, superciliosus

SOBREPONER superpono> A la
vez: uv una superimpono
SOBREPONERS,que puede sobreponerse:
,,v superlativus
SOBREPUESTO o,o,ov;
o, superinjectus,additamentum
SOBREPUJANTE
superans

SOBRECOGERSE de miedo o exhorresco

o,o,ov

vires

SOBREPUJAR , supero,
exsupero> En fuerzas,en poder: v
supero
viribus,potentia>
En
gloria,celebridad: uo glo-

SOBRECOGIDO vo,o,ov attonnitus> Quedar sobrecogido: o-

728

ria et existimatione supero

tes,clarus,praestans

SOBRESALIENTE o,o,ov; u
,; o (-) o prominenv,,,v,v,
,,o,v,v,v,,,v,-vo superemineo,excello,antecello,emineo>
Que
sobresale de frente: v,,
-oo,o,ov sursum ferens

SOBRESALIR
v,,,
,v,v,v,
mutens,parcus in victu> Hacerse sobrio: v sobrius fio> Ser sobrio
v,v,ov,vv so
brius sum
SOCAVAR o,v,ou,
oo,,o suffodio> Tortuga o mquina militar para
socavar: u,uo, testudo militaris ad
fodiendum comparata

SOBRESEER , supersedeo
SOBRESUELDO o,o, auctua
rium

SOCAVADO ,, suffosus
SOCIABLE oovvo,ovv,
,v sociabilis> Fcilmente sociable
o,o,ov facile sociabilis>
Ser sociable: o versor in coe
tu,sociabilis sum> No sociable: o,o,ov abhorrens a coetu> Apto
para la sociedad: oovvo,o,
ov ad societatem aptus

SOBRESUSTANCIAL o,o,ov supersustancialis


SOBRETODO,capa.especie
de
abrigo
v,,; o,o, laena, chlamys
SOBREVENIR ,,,
o,vo,vo,vo,u,,,
supervenio,incido,insuper adsum>
sobreviene: u,,v superveniens

SOCIAL o,,ov; u,,v


socialis> Muy social: o,o,ov
facilis in convictu

Que

SOCIEDAD
vo,o,;
,
o,,; ,,; uvu
uu,,; u,u,, societas> Estado corrompido de la sociedad,de la ciudad: o
o,, corruptus civitatis status> Estar
en sociedad:
in civitate versor> Sociedad laboral
uv,, societas operis> Socie
dad o derecho comn de dominio: uvo,, societas vel jus com- mune
dominii> Perteneciente a la sociedad: o,,ov sodalitius> Separado de
toda sociedad: vo,o,ov ab omni sejunctus consortio> Sociedad para hacer algo: ovo
,, societas ad aliquid faciendum

SOBREVESTIR vo superinduo
RSOBREVIVI , sum superstes
SOBRIEDAD v,o,; v,o,; v,, sobrietas>
Que es sobrio vv,,v qui sobrietatem
afferre potest> Reducido a la sobriedad:
vv,,v ad sobrietatem revocatus> Que
puede o suele vivir con sobriedad: v
,v qui potest o solet sobre vivere
SOBRINO ovo,o,,; vo,
ou,; o,ou,; o,,
ov; ,, fratris aut sororis filius> Por parte de padre: vo,ou, ex patre consobrinus

SOCIO o,oo,uvoo,o
ov; ovv,uvv,v,ov; u
,ou,; u,u,oo
; uvv,ovo,; uv,uv
,ou,; ,, socius> Socia:
u,o, socia> De libacin:
ovo,o,ov eiusdem libationis socius>

SOBRIEDAD v,, sobrietas


SOBRIO
,,v;
ov,ou,;
o,,; vo,o,ov sobrius> En la comida: uvo
uoo,o,ov
thymbra
in
coena

729

,v,oo,uvv,
o, succurro,fero opem,accedo in auxilium> Acudir a
socorrer: o ingredior ad au xilium>
Socorrer con: uvv una opitulor> El
primero: oo prius opem fero> El que
socorre: uo,o,ov auxiliator> Juntamen
te: uvou una sucurro> Que apenas
puede ser socorrido: uo
o,uoo,o,ov cui aegre succurri potest

Del robo: u,ou, socius furti> En las comilonas: o,o,ov comessationis socius> Elegir por socio: oo insuper lego> Ser
socio en el manejo de algu
na cosa: uo una administro> Ser socio en la guerra: u
o sum commilito> Ser socio:
u,- socium me praebeo
SOCORRER o,,,o,
,o,,vo
-vo,vo,-vo,SOCORRISTA ,,v;o,o
(adjutor non vocatus,-espontneo)
auxiliator> De los que nadan,se baan: ov,v,o adjutores nau
tarum

o argutis cavillationibus eludo


SOFISTA o,ou,; o,o,
; voo,ou, sophista,captiosus argutator> Angustioso: voov,v,o anxii sophistae> El que se
finge sofista: uoo,
o, sophistam simulans> Capcioso:
o,,v fallacibus ratio
nibus decipiendi peritus

SOCORRO ,,;ou,o
; ou,, auxilium,solatium> Acudir en socorro: o ad opem
ferendam supervenio> Darse un mutuo
socorro> uo mutuum auxilium
praebeo> Llamar en socorro de uno:
o auxilium ab ali
quo flagito> Prestar socorro: fero auxilium> Salir en socorro:
o erumpo ad auxilium ferendum> Socorro mutuo: uo,,
mutuum
auxilium>
Socorros,ayudas:
o,, suppetiae

SOFSTICO,falaz o,,v sophisticus,fallax


SOFOCACIN v,o,; v,
o,; v,, suffocatio> Que causa
sofocacin: v,,v suffocationem afferens
SOFOCADO vo,o,ov; v,,; v,,v suffocatus

SCRATES ,ou, Socrates> Seguir a Scrates: Socratem sequor


vel ago

SOFOCAR ov,,v,
v,,v,v,
,-,-,uv suffoco

SOCRTICO ,,v;-o,,
ov socraticus

SOGA o,ou, funis> De esparto:


,, funis sparteus> El que hace sogas
de esparto: oo,
o,ov funes e sparto conficiens> El que vende
sogas de esparto: o-,ou, funes e
sparto vendens

SODOMA voo,, depravatio


contra naturam>Tener costumbres sodo
mitas:voo in morem contra naturam
venire
SODOMITA voo,o,ov
contra naturam exercens

peccatum

SOJUZGAR ,oo subjugo,subi


go> Ser sojuzgado: ov subjicior

SOFISMA ,o,; oo
ou, sofisma,crocodilus> Disputar con
sofismas: vo sophismate contendo>
El que sisputa con sofismas: vo,o, qui sophismate contendit> Eludir con sofismas:

SOL `o,,`o,ou,; `,
oo,; o,,ou,; v,ovo,
v,o,; o,ou,; ,,; oo,ou, sol> Antes de ponerse el

730

opuesta del sol: voo,o,ov ex adverso conspectus> Parecido al sol: `,, soli similis>
Ponerse el sol: u,-
v,- occido> Que goza todo de sol:
vo,o,ov totus sole gaudens> Que gusta del sol: ov,
, sole gaudens> Que huye del sol
uo,o,ov fugiens solis> Que mira al sol:
`oo,o,ov solem aspectans> Que protege contra el sol:
`o,, qui privat sole> Quemado por
el sol: u
o,-uo,o,ov; `o,,
exustus sole> Reflexin del sol en los
vapores del aire,que est cerca del sol:
o,o,ov sol gemina
tus,qui est circiter solem> Resplandor del sol: `ov,,;
splendor solis> Salida del sol: o
o, solis ortus> Autor de la luz,
sol: v,ou, lucis auctor>

sol:
uvo
ou
ante
solis
occasum>Bronceamiento por exposicin al
sol:`,, coloratio ex sole> Calentado
al sol: o,o,ov; ,, a sole calefactus> Calor del sol: ,
,,; ,, calor solaris> De espaldas al sol: voo,
o,ov
a sole aversus> Disco del sol:
o,ou, orbis solis> Estar expuesto al sol:
`o,o,`o,`o,`,
o,` soli expono,sereno soli
objicio> Exposicin al sol: ,`,,
solis
expositio>
Expuesto al sol: `o,
;
o,o,ov
soli
expositus>
Herido,molesto por los rayos del sol
`oo,o,ov s sole percussus>
Iluminado por el sol: `ov,,
;`o,, a sole illustratus,qua sole incedit> Lugar expuesto al sol: ov,ou, locus solis calori expositus> Mirado a la parte
Semejante al sol: `o,,;
`,, solis speciem habens>
Ser iluminado por el sol: o
sole irradiari> Sin sol: uo,o
ov sole carens> Tostado por el sol:
o,o,ov sole adustus> Trastornado por el sol: `ov,, so
le insanitus> Vuelto al sol: oo,oo,o,ov ad solem conversus> Sol: v,vo, Sol

,o, peltasta> Armado: u


o,uoo,o,ov qui arma gestat>
Bisoo: o,o,ov;
uo,ou, tiro> De infantera:
ooo,o; uv,o; uv,o, velites,miles levis armaturae> De la sptima legin: o,,v septimanus> De marina: ,ou, miles classiarius> En for
macin: ,ou, miles in ordine collocatus> Mercenario,contratado
oo,,v mercede conductus miles>
Soldado remero: ,ou
miles per se remigans> Soldados de a pie y
de a caballo: o,o bis pugnantes>
Soldados de lnea: v,o, gravis armaturae milites
Soldados que tenan un pie armado y otro
no: o,v,o altero pede nudi,altero
armati> Vestidos o calza dos de bronce:
ov aereis ocreis aut armis induti>
Alimentar a los soldados contratados:
voo externos milites conductos alo>
Alistamiento de soldados extranjeros
voo,, externorum militum co
llectio> Amante de los soldados: o,ou, amans militum> Arte de instruir a los soldados:
v ars instruendi milites> Car
go de cada soldado: ,, offi
cium,munus> Escuadrn de soldados

SOLADO ,, pavimentatus
SOLAMENTE ovv,vov,oov,o,
solum,solummodo> Tan solamente no:
ovovo,,ovovo,-ou tantum non> Tan
solamente: vov,ooov,oouov adeo,tantum
SOLAR `,,v solaris> Para edificar:
o,,; oo,ou,
area aedificii futuri> Solar,pavimentar: vvu,vv pavimento
SOLDADAov,ou merces diurna
SOLDADO ou,o,; oo,o
ov; ,ou,; u,
ou, miles> Lneas de soldados: , ordines> Armado con adarga:

731

ligeros: uv,, levis arma


tura> Ser soldado de infantera: u
v miles sum levis armaturae> Es
coger soldados: oo militem deligo>
Jefe de los soldados extranjeros: v,o, externorum sive
mercenariorum militum praefectus> Je
fe de mil soldados: o,ou, mille viris
praefectus> La accin de alimentar a los
soldados extranjeros y pagarlos: voo,, actio alendi milites externos et ipsis stipendia
solvendi> Que cuida del alimento de los
soldados extranjeros
voo,o,ov
qui
alit
externos
conductosque milites> Lugar donde se
contaban los soldados y se les pagaba: oov,ou, locus ubi recensebantur milites et ipsis stipendia numerabantur> Mando sobre mil
soldados: ,, imperium in mille
viros> Mil soldados: o,
o, mille milites> Paga del soldado: v,o, militare stipen
dium> Prefectura sobre cincuenta sol
dados: vov,, quinquaginta militum praefectura> Provisto de diez
mil soldados: uuo,
o,ov decies millenis militibus instructus> Reclutar soldados extranje
ros: voo externos milites colligo> Reunin de soldados en una lnea:
uo,, conjuctio mili
SOLEMNIDAD vu,,; o,
pompa,solemnitas> Llevar con pompa
cum pompa circumfero

tum una serie stantium> Tener el mando de


mil soldados: mille militibus
praeessum> Soldados de refresco: voo
milites recentes> Ligeros,velites: ,,o,v,o leviter armati mili
tes> Los soldados: o,o milites> Mil
soldados de a caballo:
`o mille equites
SOLDADURA ,, ferruminatio> De oro: uo,, auri lutinum> De
platero: o,,
aurificum gluten et ferruminatura>
Con soldadura de oro: uoo,
-o,o,ov auro agglutinatus
SOLEADO,sitio soleado para tomar el sol
`ov,ou, fanum solis
SOLECISMO oo,,; oo,o, soloecismus,vitiosa locutio
SOLEDAD ,,; ovov,
ou,; v,, solitudo> Hacer vida de
soledad: ov solitarius vivo
SOLEMNE o,,; o,
o,o,ov; o,,ov; ,,v; o,,ov; ,
,; u,o, solemnis
tar intilmente solcito: o inaniter satago> Estar solcito antes: ov ante sollicitus sum> estar solcito: vo
o,ov,ov satago>
Ser solcito: v,o sollicitus sum

SOLICITACIN ,, sollicitatio
SOLICITADO ,,v cupitus> Solicitada de muchos: ouvuo,
ou,;ouv,, a multis ambita

SOLICITUD ov,o,; v
,; v,o,; o,o,
; ov,,; ,o,;
v,,; v,o,;
,, sollicitudo> Vana:ou
v,, sollicitudo inanis

SOLCITAMENTE ov sollicite
SOLICITAR ,o sollicito
tento

SOLIDEZ ,o,; ,
o,; ov,ou,; ,
,o, soliditas>La accin
de dar solidez: ,, corpulentia> Con solidez: solide

SOLCITO ,,; o,
o,ov; ov,,v; v,
ovo,; uvo,,ov; ,,v
ou,,v; o,,
sollicitus> Andar solcito: u
v satago,sollicitus sum> Es-

732

SOLIDIFICAR oo,oo
solido,solidum efficio

num segregatam agit> Que vive para l


mismo,solitario: ,ou, qui sibi ipse
vivit; qui solitudine vivit> Vida solitaria:
ovu,,
ovou,, vita solitaria

SLIDO o,o,ov; vvo,


,ov; ,,; uo,o,
ov; o,o,ov; o,,
; o,,; o,,
ov; oo,ouo,oo,uo,o,ov; v,
,v; uo,o,ov; v,
v; v,,v; ,,v;
,,v; ,,v; ,
v; o,o,ov; uv,u,
solidus,compactus

SOLLOZAR ,,uv,uv,,,,u
singultio,ejulo
SOLLOZO u,o, singultus>
sollozos: v singultim

Con

SOLO o,,ov; vo,,ov; ov,


,v; ov,,; ovvo,o,
ov; ovo,,ov; ovo,o,ov so
lus,unicus> Que no es gregario: o,,v non gregalis> Uno solo:
o, (para el masculino slo el dat.sing.;
el femen. todos los casos) solus,unus>
Completamente solo: ov oo, cum solo
solus> Slo de este modo: ov hoc tantum modo> Dejado solo: ovo,,v
solus relictus> Dejar solo: ov
ov,o solum relinquo,solum facio> Estar solo,vivir solo: solus vel solitarius vivo> Muy solo:
ovo,,ov maxime solus> Ni uno solo:
v,,v ne unus quidem>
Que vive solo: ov,o,; vuo,ovoo,o,ov qui solitariam vitam degit

SOLIO o,vo,ou, sedile,solium> Que est en alto solio: ovo,o,ov qui in alto solio sedet
SOLITARIA (lombriz) v,,,; ,,o, vermis,orbata,so
litaria
SOLITARIAMENTE ov,ov,ovo
solitarie
SOLITARIO v,,o,;
,,v; ,ou,;
,,v; o,o,ov; ov,
v; ov,o,; ov,,v
ovoo,o,ov; ov,,; ov,ou,; ov,,v; ov,v
ov; uo,ov,ou,; u,o:-u,o, solitariam vi
tam agens,solitarius> Solitaria: ov,,; ov,o, mulier solitaria>
Hacer vida solitaria: ov solitarius vivo> Que gusta de los sitios
solitarios: o,o,
ov diligens deserta> Que pasa su vida
apartado de los hombres:oo
o,ov qui solus vitam a coetu homiov; uvo,o,ov non copolatus,
coelebs> Soltera: o,ou,;
,oo,; vuo,ou, in
nupta

SOLSTICIO o,, solstitium


SOLTAR v,, dissolvo,dimitto,relaxo> Se debe soltar: ov dimittendum est
SOLTERO vuo,ou,,; o,
o,o,ov; u,,; uo
o,ov;u,uo,,; vuvvo,
uo,o,ov difficilis ad dissolvendum
SOLVENTAR,difcil de solventar uo,o,ov solutu difficilis

SOLTURA,con soltura solute


SOMBRA ,o,; ,,;
ov,ou, umbraculum,umbra> Arte de
medir el tiempo por la sombra: vov
(v) gnomica> Accin de hacer sombra:
o,o,;
,o,
obumbratio> Amante de la sombra:
o,o,o,

SOLUBLE o,o,o
o,ov solubilis
SOLUCIN uov,ou,: ,
; u,o,; u,, solutio> De
difcil solucin: u

733

o, pileus a sole defendens> Pequeo: ov,ov,ou,; o,ou, pileolus> Que tiene figura de
sombrero chato: ,ou,;
,, petasi habens speciem

ov umbrae amans> Cubierto de sombra:


uv,,; vo,o,ov um
brosus,tectus umbra> Cubrir de sombra,hacer sombra: ,,o obumbro,umbra tego> Dar poca
sombra: o leviter obumbro> Hacer
sombra:
,u,
u,,,,uv,u,o inum
bro,obumbro,umbra occulto> La accin de
hacer sombra alrededor:
,o, circumobumbratio> Lugar apto para
tomar la sombra:
ou,; ov,ou, locus umbrae captandae
idoneus> Producida por los rboles:
u,,; u
o, inumbratio> Que carece de sombra enteramente: vo,o,ov omnino
umbra carens> Que da espesa sombra>
uo,o,ov umbram densam faciens> Que echa la sombra a una
parte: o,o,ov umbram in alteram
tantum partem vergit> Que hace mucha
sombra: vo,o,ov late extendens
umbram> Que no da som
bra: o,o,ov umbra carens> Que presta
gran sombra: o,o,ov densam habens
umbram> Que produce una larga sombra:
oo,o,ov longam faciens umbram>
Que se hacen sombra con los pies (porque
los tienen muy grandes),habitantes fabulosos de Libia: ou,oo,, um
bram pede sibi faciens> Sitio de som
bra: ,o, umbraculum> Pasar la vida a la sombra o deliciosamente: o delicatam vitam ago

SOMBRILLA ovo,ou,;
,o,; o,ou,; ov,ou,; ov,ou,; ,,; o,ou,; o,,
umbella,umbraculum> Que tiene figura de
sombrilla: ,, habens speciem
umbellae
SOMBRO,umbroso vu,,; ,,; o,o,ov; u
,v; o,o,ov; ,o
; vo,o,ov; ,
,v; ,o,,; ,,v; o,o,ov;
,,; o,o,
o,ov; o,o,ov; ,
(que proporciona cama en el esto
umbrosus,obscurus,nemorosus,caligino
sus> Hablando de la noche: vvo,o,ov
obscurus>
Algo
sombro:
o,,v aliquantum umbrosus> Muy sombro: o,oo
o,ov perumbrosus> Lugar sombro artificialmente: ,o, umbraculum fornicatum> De aspecto sombro:
vo,,v niger aspectu
SOMETER o,o,oovvu,ovv,oo,ovu subjicio,submitto> Ser sometido: o subigor> Fcil de someter: o,o,ov facile manu
superandus

SOMBREAR o,oo,oo obumbro> Que da sombra: o


o,ov densam umbram habens
SOMBRERERO
conficit

oo,o,

qui

SOMETERSE u,u,o
,o,oo ,oo subservio,me submitto> A alguno: uvo simul in genua me
submitto> Fcil de someterse: o
,,v facile me submittens> Someterse y acomodarse: uv demitto
me,accommodo ad

pilos

SOMBRERO uov,ov,ou,
; ,o,; o,ou, capitis tegumentum,pileus> De copa alta:
o,, pileus fastigiatus> De grandes alas:
u,,; o,
ou,
causia,petasus,pileus>Gacho:
u,, pileus latus arcendo solis
ardori> Para el sol: ,
SOMETIDO `v,`v,v,ov; vo,,ov deditus,subjectus> Mo sometido: o,o,ov qui manibus non potest

subigi> Estar sometido: ov,


subsum,subjicior

734

u,uo,o,; ,,; ,,
v,,; vo,ou,; ,
o,; o,ou,; o,o,; ,o,;
,,; o,ou,
sonus,sonitus> Sonido diferente de la voz:
o,ou, sonus> Aspero y fuerte:
o,ou, crepitus> Aspe
ro: ov,, sonus asper> De mal
sonido: vo,o,ov absonus>
Con variados sonidos: ou sono vario>
Conjuntado: oo,o,ov
consonus> Dar un sonido agudo:
v acutum edo sonum> Dar un sonido
estridente: strideo> De cinco voces o
sonidos: vvo,o,ov quinque voces aut
sonos
redens>
De
doble
sonido:
oo,o,ov geminum sonans> De dulce sonido: uu,,; oo,oo,
ouo,o,ov suaviter sonans> De igual
sonido: ov,, aequalitas vocis> Sonido de las cuerdas pul
sadas: ,o, pulsatio chor- darum>
De muchos sonidos: ouo
ooo,o,ov multisonus> De siete sonidos: uo,oo,
o,ov septisonus> De sonido agudo:
uoo,o,ov; u,, ar
gutum sonum habens,celer ad sonandum
De
sonido
armonioso:
,,;
o,o,o,ov bene sonans> De sonido
dbil y delgado: vvo,o,ov exilem sonum edens> De sonido
grave: vo,o,ov profun
de sonans> Sonido desagradable: ,,; ,,; v
, absurditas vocis,sonus dissonus
Emitido soplando: u,o, sonus flando emissus> Estridente,agudo
uoo,o,ov argutum sonum habens
Hermoso sonido: v,, pulcher sonus> De hermoso sonido:
vo,o,ov pulchrum sonum habens>
Lo que tiene un grave sonido: oo,o,ov qui gravem sonum habet
Sonido musical: o,ou, sonitus
musicus> Producir un sonido rozando:
strigendo sonum reddo> Que da
hermosos sonidos: oo,o
ov;-,, pulchrum sonum red
dens> Que da muchos sonidos: ooo,o,ov multos sonos edens> Que da
nueve sonidos: vvoo,o,ov novem
sonos edens> Que da todos los sonidos:
oo,o,ov omnes so- nos emittens>

SOMETIMIENTO ,, debe
llatio> El acto de sujetar a la potestad: ,, reductio in potestatem
SOMNFERO voo,o,ov somnifer
SN o,ou, sonus,sonitus
SONANTE vo,o,ov sonans
SONAR ,ou,,,
o,,v,,,
sono,insono> La campana:
v tinnio> Al unsono: uv consono>
Alrededor: ,v, circumsono> Bajo: subsono> De un modo semejante:
sono similis sum> Estrepitosamente: u strepo> Mucho: o persono> Que algo suena ingeniosamente: vo,o,ov ingeniose sonans> Que suena alto:
, alte sonans> Que suena armonio
samente: vo,o,ov bene sonans>
Que suena bien: oo,o,
oo,o,ov pulchre sonans> Que suena con
mucha estrpito: oo
o,o,ov; ,, multum stre
pitum sonans> Que suena con: voo,o,ov consonus>Que suena de lejos
oo,o,ov eminus sonans> Que suena
mucho: ouo,ouo,
ouo,uo,o,ov valde sonans> Que suena suavemente: vo
o,o,ov immisso spiritu suaviter so
nans> Sin cesar de sonar: indesinenter> Sobremanera:
supra modum resono> Sonar ronco,desa
gradable: ,v straperum sono>
Que
suena
desagradablemente:
o,vo,,ov qui raucum streperumque sonum edit> Hacer sonar
spero: ,v raucum so
nare facio> Que hace sonar spero:
,, qui asperum sonat,sonare facit
SONDA (instrumento natico) ,o,; ,,; o,o,;
,, funis nau
ticus,fabrilis libella> Tienta de ci
rujano: ov,ou, specillum
SONIDO o,ou,; v,,; v
,u,o,; ,,;

735

que da un sonido suave


oo,o,ov suavem strepitum edens>
Que emite todos los sonidos:
vo,o,ov omnisonus> Que produce mucho sonido: ouo,o,ov
multum sonitum edens> Que produce so
nido: ,,v qui edirt sonum>
o,uo,o,ov aeristrepus> Que tiene
muchos sonidos: ou,
, multisonus> Que tiene sonido agudo:
uo,o,ov acutum sonum habens> Que
tiene sonido y voz varia
da: ou,uo,, variam vocem sonumque habens> Triste de la flauta:
,o, sonus tibiae flebilis

Que produce un sonido suave: o


o,o,ov suavem sonum edens> Que tiene el
mismo sonido: oo,o
ov qui eumdem sonum habens> Que tiene el
sonido de bronce: u-

nio> Accin de soar: v,,


somniandi actio> Que suea mucho:
ouvo,o,ov multa insomnia habens
SOOLIENTO uv,,; uvo,
o,ov; vo,,ov; v,,
v;
v,,v;
v,,
somniculosus,somnolentus

SONORAMENTE canore

SOPESAR pondus manu aestimo

SONORO ,o,;,,;
vo,vo,o,ov;vo,oo,
;,,v; o,o,ov; ,,; o,o,ov; v,
vo; v,,v; vv,
,v; ,u,,; ,
,; o,, sonorus,canorus
De muchos sonidos: ooo,o,ov
multisonus> Muy sonoro: ooo,
ooo,o,ov valde sonorus> Ha- cer
sonoro: v sonorum reddo

SOPLADO `,,v perflatus


SOPLADOR u,o; u,o,
inflator
SOPLAR ,v,vu,vu,,ou,,v,-v
v,,u,,u
,u,u,,,v,v, flo,perflo,flatu dejicio> Accin de soplar: vu,
,, flandi actio> Alrededor:
v,-v circumspiro> Con fuerza:
,uv
graviter,
vehementer
spiritum emitto> Con rudo: , perflo> Con suavidad
spiro> Con violencia: ,- impetuose flo> De lado: v a
later e flo> Soplar en: inflo>
Excitar soplando: ov insuper
ventilando ex
cito>
Juntamente:
uu
conflo>
Ligeramente: v leviter spiro>
Por abajo: sufflo> Sobre:
v,-v,u inspiro,flo> Que sopla
con fuerza: ,, vehementer flans> Que sopla con fuerza desde
arriba: ,, valde
flans desuper> Que sopla con fuerza o
desde arriba: ,, desuper,vehementer flans> Que sopla favo
rablemente: ,, salubriter spirans>
Que tiene fuerza de soplar:
vu,,v habens vim inflan
di> Propio para: vu,,v habens vim spirandi> Soplar viento con

SONREIRSE ,,,,,,o
,o subrideo,arrideo>
Que sonre: ,oo,, lene
ridens
SONROJADO vu,, ruber
SONROJAR uv,ov rubefacio,
pudore subfundo
SONROJARSE oov,-ov sub
rubesco
SONROSADO
ouo,o,ov
flammeum et album colorem medius

inter

SONSACAR ,- decipio
SONSONETE,hacer un sonsonete o
succlamo
SOADOR vuv,o, somniator
SOAR vuv,v,- som-

736

trario: vv reflo
SOPORFERO vo,,vsoporferus
SOPLO u,,; `,,;
,ou,; ,,; vo,,
,,,; ,,; o,o,ou,; vu,v,o,;
v,,; vo,, inspiratio
flatus,aura> De viento: ,,;
v,vo,; vo,vo,,;
,o; ,o, flatus>
favorable: ,, salubriter spirans

SOPORTABLE o,o,ov tolerabilis> De un modo soportable: o


tolerabiliter
SOPORTAR difcilmente uv moleste fero
Viento
SORBER `o,`o,`,`o
oo,o,-o,
sorbeo> Lamiendo: o lingo ca-num
more> Bueno para sorber: `o,,v sorbilis> Difcil de sorber
uoo,o,ov qui difficulter absorbetur>
Sorberlo todo juntamente
lo> Por los muchos pelos de sus orejas,por su excesivo vello: o,o,ov surdus ex hirsutia> Ser sordo de un
odo: o altera aure surdus sum>
Aparentar ser sordo o sponte
surdus sum> Un poco sordo: ,ou,;
o,o,
surdaster

SOPOR ,o,; ,,
soporatio> Sopor pesado: o,ou,
sopor cum gravidine> Causar sopor:
gravem soporem affero
uvo simul exsorbeo
SORBIBLE o,,v sorbibilis
SORBO `,,; `,o,
`ov,o, sorbitio> De agua: oo,,
aquae potus> El acto de sorber: `oo,ou,
sorbitio> Que bebe a sorbos: u,ou,;
oo,o,ov qui brevi tractu o parum bibit

SOREL (pez) uo,ou, trachurus

SORDERA vou,,;v,o
,,; ,o, surditas> Sordera por enfermedad: ,
o, surditas ex morbo

SORITES (especie de argumentacin)


,ou, sorites
SORPRENDER o,vu,o,u, corripio,deprehendo,impono,excipio> Con estrata
gema: stratagemate supero

SRDIDAMENTE o sordide
SORDIDEZ `u,o,;`,
o,;`ov,ou,;`o,ou,; ou,,;
v,o,; o,, inhonesta parsimonia
sordes

SORPRENDIDO,estar soprendido v,-v sum deprehensus

SRDIDO `u,,v;`u,,
uv,,; ov,,; o
,,v; o-o,o,ov; o
,,; -o,oo
uo,o,ov sordidus> Srdido,co
rrupto,que recibe regalos por sobor
no: o,o, qui munera accepit

SORPRESA u,, obreptio> Coger


por sorpresa: vu deprehendo

SORDO o,voo,voo,vou
o,vuoo,o,ov surdus,qui non audit>
Algo sordo: o,o,o,ov aliquantum surdus> Estar sordo:
surdeo> Hacerse el sordo: o,-,- surdum me simu-

SORTEO o,,; ,
,,,; o,ou,; ou,,
sortitio> Lo que pertenece al sorteo: o,,v ad
sortitiones
pertinens>
Obtener
por
sorteo,entrar en sorteo: uv

SORTEAR ,o,o,
uv,,v,uv,uv, sortior,sorte distribuo
vel duco

737

; `u,, tranquillitas> Con sosiego:


` quiete

una sortior> Que recibe una parte por sorteo:


oo,-,ou, qui partem sortem
accipit> Urna para el sorteo: ,o,
situla

SOSO
,,;
frigidus,ineptus

u,,v

SORTIJA v,, fibula


SORTILEGIO u,,; oo,
ou, sortilegius> Piedrecitas para
sortilegio: ,v, calculi sortilegii

SOSPECHA ,,; o,
,; ov,o,; vo,,
oo,o,; o,, suspi
cio> Inclinado a la sospecha: uo
,, pronus ad suspiciones animus> Libre de:vuo,vuuo
o,ov suspitione vacans

el

SOSAMENTE u inepte
SOSEGADAMENTE , leniter

SOSPECHAR oo,o,o,
o,o,o,o,o
vo,oo,o suspicor,suspectum habeo> Sospechar mal: uooo mala suspicor> Pronto
sospechar:
oo,o,ov
celer
suspicandum

SOSEGADO o,o,ov; o,,


ov; ,, placidus,quietus> Estar
sosegado: quietus sum
SOSEGAR ,o,- quietum facio,sedo> Difcil de sosegar:
uuo,o,ov vix sedabilis

en
ad

SOSPECHARSE uo suspicor

SESEGARSE vo acquiesco
SOSPECHOSAMENTE suspiciose
SOSIEGO ,,; ,,
SOSPECHOSO vu,,v; oo,oo,uoo,o,
uo,o,ov; ,ou, suspectus,suspiciosus> Cosa sospechosa de
que debe uno guardarse: `oo,
o,ov suspectus> Tener por sospechoso: vuo,vuo,o suspectum
habeo

tineo> Por debajo: sustineo> Que tiene


fuerza para sostener: ,,v suffulciendi vim habens
SOSTENERSE,que puede sostenerse por su
propio peso uv,,v habens vim se
suo nixu continendi
SOSTENIMIENTO ,, fultura

SOSTN ,o,; ,o
;`,,;`,o,;
,o,; o,
,; ,,,
,,o,o,
; o,ou,; o,ou,;
vov,ou, columen,fulcrum,fulcimen,stabilimentum,fulcimentum,furca qua quid sustinetur

SOTERRADO ou,,v defossus


SOTERRAR o obruo> Juntamente:
uo,- defodio una
SUAVE `uo,o,ov; `,`,
`;,,v;-,,v
vo,o,ov;oo,o,ov; v,,v;
v,,; o
o,ov; v,,v; vuvo,o,ov;
vu,,v; u,,v; ,,; o,,ov; vo,
,ov; ,,v; vo,,
ov; o,o,,ov; vo,,v; vo,,; vo,,ov; vo,,ov; o,
,ov; ,,; o,o,ov;-

SOSTENER v,o,
,,o,,u,,,,
,,o,o,u,o,-,o suggrundia fulcio,sustineo,suffulcio>
Capaz de sostener: o,,v
aptus ad sustinendum> Con otro: uv cum alio sustineo> En alto:
v in sublime elevatum sus-

738

,,; v,,; voo


(-ou,ou,ouv) lenis,suavis,mitis>
Suave como miel: o,o,ov mellis suavitatem habens> El que es de nimo
suave: uo,o,ov mitis animo> En el
hablar: `vo,o,ov suaviloquus> Hacer
suave: `v sua
ve
reddo>
Ms
suave:`v,v,ov;
o,o,,ov
lenior,
suavior;`v,`ov,`ov sua
vius>
Muy
suave:
o,,ov;
vuo,o,ov; `uo,,ov suavis
simus> No asperouvo,o,ov non
asper

liens
SUAVIZAR `v,ov,
uv,,,,,v,o,,,,u,
mulceo,emollio,mollefacio,delinio,laevigo,sua
ve reddo
SUBALTERNO o,,ov subalternus
SUBASTA ,, auctio sub prae
cone> Comprar en: vvo liceor
Vender,sacar a subasta: auctionor

SUAVEMENTE `,`ov,`,`,
,,,ov,
v,
suaviter,mansuete>
Ms
suavemente: ov suavius> Muy suavemente: `,,
mansuetissime,suavissime

SUBASTAR la presa o botn uo auctionem praedae facio


SUBDICONO oovo,ou, subdiaco
nus

SUAVIDAD o,o,; `u,o,


;,o,; ,,,,; ,,
o,; ov,, suavitas,leni
tas> Con suavidad: `ov,o
v,v,v leniter,suaviter>
En
el
hablar:
`uo,,
suaviloquentia>
Que
proporcionada
suavidad: oo,o,ov qui mitia dat

SUBDISTINCIN oo,, subdistinctio


SBDITO `oo,ooo,o,ov;o
o,,ov; ovo,,ov; o,,ov qui,quae ex alienis jussis agit,subditus
SUBDIVIDIR o,o sub
divido

SUAVIZAMIENTO ,, emollitio

SUBDIVISIN o,,; oSUAVIZANTE ,, emol,o, subdivisio

alturas de los montes:


ou, qui locos excelsos scandit> Hacer subir: v,,,v ascendere facio,pro
moveo> Subir a lo alto: ov
sursum ascendo> Que se apoya en los
cuernos para subir (pico de Pan)
o,ou, qui cornibus utitur ad
scandendum> Todo lo que sirve para subir
(un bastn,una cuerda,unas escaleras)
o,o,ov scansorius
Que sube a lo alto: ou,,
in altum assurgens> Que sube por grados:
,,v gradatim assurgens> Subir
sobre: ov,
ov insuper conscendo> Vol ver a
subir: v ascendo> Subir y bajar: ` sursum et deor
sum eo

SUBIDA
v,,;
vo,,;
v,,;,o,;
v,,, ascensus> De difcil
subida: uo,uo,-vo,o,ov difficilis ascen
su
SUBIR vv,v,vo,v
,v,v,o,vo,-vo,v,
ov ascendo,subeo> A lo ms alto:
summa peto> Adonde se sube con
facilidad: o,o,ov
qui facile conscenditur> Apto para
subir,escalar:o,o,ov scan
sorius> Subir con: uvvv,uv
vo una ascendo> El que sube a las

739

bajo el dominio de otro: ou,o, conditio eius qui est alienae


potestatis

SBITAMENTE v,v,v
subito,repente
SBITO o,o,o,ov;
vo,,ov subitus,improvisus

SUBORDINAR o,- subordino


SUBSIDIARIO ,,v subsidiarius

SUBJUNTIVO (modo verbal) o


,v subjuntivus modus

SUBSIDIO v,,; o,o, subsidium

SUBLEVARSE ou, tumultuor

SUBSISTENTE ,,v subsistens


SUBLIMAR u sublimo
SUBSISTIR , subsisto> A un
tiempo: uvu una subsis
to> Capaz de subsistir: ,
v habens vim subsistendi> El acto de
subsistir antes: o,
praesubsistentia> Por s mismo:
sufficio> Que no puede subsistir> vuo,o,ov qui non potest
subsistere> Que an subsiste:
uv adhuc existens

SUBLIME o,o,oo,uo,o,o,ov; uo,,ov; o,ovoo


ovo,o,o,oo,
o,ov; ,,v sublimis> Afectar un
lenguaje sublime: o sublimitatem orationis affecto> En el hablar: o,o,ov grandiloquus> Escribir
cosas sublimes: oo de rebus sublimibus commentor>
Disertacin sobre cosas sublimes:
oo,,
de
rebus
sublimibus
disputatio,sermo> Que habla de cosas
sublimes: oo,o,ov qui de rebus
sublimibus loquitur> Curioso de cosas
sublimes: oo,,
v in rebus sublimibus curiosus> Con
templar cosas sublimes: oo
sublimia contemplor

SUSTANCIA o,, substantia> Superior a todas las substancias:


oo,o,ov supra omnem esentiam positus>
Compuesta de pequeas partes: o,, corporis status we particulis compositus
SUBTERFUGIO ou,, suffugium
SUBTRERRNEO vo,o,o,vo,o,ouo,o,-o,o,o
vo,o,ov; oo,,ov;
,v (gen.-) subterraneus> Camino
subterrneo:
ou,,
via
subterranea> Habitaciones subterrneas: v (gen.-,) aedes subterraneae>Por conductos subterrneos
ovov cuniculatim

SUBLIMIDAD ,o,; ,o, sublimitas> Con sublimidad:


elato animo> De alma: voov (-vouv),ou, elatio mentis> De lenguaje:
o,, sublimitas orationis> Pensar
con sublimidad: oov alte sapio
SUBMLTIPLO ooov,ou, mul
tesima pars
SUBORDINACIN condicin del que est
SUBTITUTO oo qui vices excipiunt

SUBVENIR subvenio
SUBVERTIR v subverto

SUBURBANO uov,,v; uv,v,ov suburbanus

SUBYUGAR ,,,o subjugo,subigo> A la vez: uou simul redigo in servitutem> An no


subyugado: o,,ov nondum subactus

SUBURBIO oov,ou, suburbium

740

o,o,
felix successus> Fortuto:
,,o, eventus fortuitus
Prspero: u,, sucessus>
favorable el suceso: v,v prospero successu utor

SUCEDE,acontece uv,v,
o,uv contingit,succedit,accidit,evenit
SUCEDER o,o,
v,uv contingo,succedo> Juntamente: u,uv una incido> A sus mayores: o succedo iis a quibus nutritus sum> Despus: vo,vo aliter fio> Ir sucediendo: o suc
cedo> Que sucede al cuarto da: o,,ov quarto die eveniens>
Que obra o sucede a los cuarenta das:
oo,,ov quadragesimo die faciens,eveniens> Que sucede
antes de un ao: o,o,
ov praeveniens annum> Que sucede cada
cuatro aos: o,,ov ,,
quarto anno recurrens> que suicede en el dcimo quinto da:
vo,,ov quinto decimo die
eveniens> Que sucede o se hace a los
catorce das: o,,ov decimo
quar
to die eveniens,efficiens> Que suele hacerse
o suceder cada cuatro aos: ,,v
quarto quoque anno fieri solitus,seu recurrens> Suce
da lo que suceda,suceda lo que quiera:
o'v ov voo quidquid accidisset> Suceder y suceder despus
uv accido,postea accido

Ser

SUCESOR ,oo,; oo,


o,ov; ,oo, successor
SUCIEDAD ,o,; ou,
ou,ou,,; v,
,o,; ,o,; vov
ou,; ,u,,o,
v,,; vo,ou,; ,
,; oo,ou,; o,o,
o,o,; ,, sordes,situs,illuvies,squalor,proluvies> De la piel:
,,o,
strigmentum> Limpada con la espon
ja: o,o, sordes spon
gia detersae> Limpiar,quitar la suciedad,las heces: u defaeco
SUCIO uo,o,o,ov; o,,ov; ou,,; ou,v,v,,v; v,
; v,,v sordidus,stercoreus,inquinatus,illotus> De costumbres sucias: uv,,v qui porcinis est moribus> Ponerse sucio: `u sordesco> Que no usa del bao: ou
balneo non utor> Ser sucio: `u
sordidus sum
SUCULENTO ,,v succulentus

SUCESIN ,o,,;
o,o,, sucessio> derecho de: ,,; ov,
ou, jus succesionis> Tener sucesin: v liberos tollo

SUCUMBIR vov,v,,,,oo
succumbo,procido,deficio> A los males: , prorsus malis
succumbo

SUCESIVAMENTE ordine
SUCESIVO o,,v posterus> En lo
sucesivo: ooo,,
,o ( o) deinceps,in posterum

SUDAR ,v,,,
,, sudo,exsudo> Acos
tumbrado a sudar: ,,v sudare solitus> Con exceso: sudo>
Juntamente: uv una sudo> Mucho:
sudore diffluo> Que suda
difcilmente: o,o,ov aegre sudans

SUCESO ,,; ov,vo,


; o,,; uo,,
uvo,,; vu,,; uv
u,,; ,, eventus> Doloroso,que afecta al cuerpo o al alma:
,o, eventus perniciosus corpori
vel animo incidens> Feliz: u,,;
v,o,;
ovov,ou,;

SUDOR
o,o,;
,o,;
u,,, sudor> Exci-

741

tado por el fuego: u,, sudatio sicca> Gran sudor: ,


, ingens exsudatio> Sudor o grasa que se limpia con la estregadera:
,,o, quod strigili
derasum est> Pauelo para limpiar el sudor:
,v,
lintea sudatoria> Provocacin de sudor: ,,; oo,
sudoris evocatio> Provocar el sudor: oo sudorem evoco> Que excita
el sudor: ,,v;o,o,ov sudorem movens,sudorificus>

tilabrum ferreum ad complanandum so


lum> Pegado al suelo: o,o,
ov solo adjunctus> Que golpea el sue
lo: o,o,ov quatiens solum> Sin suelo:
uo,o,ov qui est sine fundo
SUELTAMENTE uv solute
SUELTO uo,vo,o,ov; v,,v solutus> Suelto o que puede serlo: u,,v solutus vel qui solvi
potest> Sin rienda: o,
oo,o,ov habenas non habens
Suelto (de vientre): ,,v;
,,v laxus,laxatus

SUEGRA u,v,, socrus


SUEO `vo,ou,; u,o,; v
,o,; vu,o,;o
ou,;ov (slo nom.y ac.sing.) som
nium,somnus> Amante del sueo: u
vo,o,ov amans somni> Cargado de sueos:
uvo,o,ov somno oppressus> Causar sueo pesado: gra
vem soporem affero> Conciliar el sue
o,causar sueo: v,v,-
somnum concilio,affero> Dadora de sueo:
vo,vo,o, somni largitrix> Dar
cabezadas de sueo: vu prae somno
capite nuto> De corto sueo: uvo,
o,ov brevia somnia habens> Sueo en el
aposento: oo,ou, somnus in cubili> En
sueos,durante el descanso: 'v in somnio,per quietem> Igual a
un sueo,vano: vo,o,
ov aequalis somnio>Intrprete pruden
te de los sueos:
vv,v,ov
somniorum prudens conjector> Largo sueo:
ov,, diuturnus somnus> Ligero al
amanecer:
, somnus levis sub aurora> Luchar con el
sueo: vo cum somno pugno>
Manifestado por un sueo: vvo,o,ov
somnio manifestatus> Ocuparse en interpretar sueos:
voo in somniis inrterpretan
dis versor> Parecido al sueo: v,,
somno similis> Sueo profundo: ,o,
somnus profun
dus> Puertas del sueo: v somni
portae> Que aterra en sueos: vo,ou,
in somnis exterrens> Que produce sueo:
voo,,v somnum efficiens> Que produce
largo sueo: v,,
longum somnum afferens> Que produce

SUEGRO
v,o,;
u,o,;
o,ou,; ,u,o,
; v,o, socer> El que tiene noble suegro: vo,o,ov nobilem
socerum habens
SUELA `,o,; uov,ou,;
ov,ou,; ,,
o, solea> De madera: o,
ouv,; ou, ligneae solae> Ponerse las suelas: o
ov nectare calceos
SUELDO `ov,ou,; oo,
,; ,o,; u,o,
honorariummerces diurna,merces> Suel
do entero: voo,o,ov qui plenam et
perfectam mercedem accipit
Pago del sueldo: oo,, mer
cedis solutio
SUELO o,o,; ov,ov,ou,; ,o,; ,
,; o,o,; ov,ou, solum> Al suelo: o,ov in solum> De duro suelo: ,,
v durum habens solum> De suelo muy
profundo: uv,vo profundum solum
habens> El que anda por el sue
lo: o,, per solum gradiens> Fijo en el suelo por cuatro partes:
o,o,ov ex quatuor partibus solo
insistens> Suelo firme: ov,ou, firmum solum
et duris lapidibus stratum> Igualar con el
suelo: solo adaequo
Instrumento de hierro para aplanar el suelo:
ov,ov,ou, ven

742

lethargo oprimor
Tener sueo: uvo,-uvo
sopior> Tratados de las interpretaciones de los sueos: () libri
interpretatione somniorum

sueos suaves: `uvo,o,ov sua


via somnia ferens> Que tiene arte de
interpretar los sueos: vo,,v habens vim vel artem interpretandi somnia> Que trae el sueo:
vo,,,;
vo,ou,;
voo,o,ov somnifer,somnifera>
Semejante al sueo: vo,o,
ov somno similis> Ser oprimido por el sueo:
o,; , serum lactis> Convertir
en suero: o,o in serum muto> De
la leche y de la sangre: o,o, serum
lactis et sanguinis> Instrumento para sacar el
suero de la leche: v,vo, ins
trumentum o vas ferreum

SUERO u,o,; ,,
adversa suerte: uo infeliciter ago>
Tener la
suerte principal: oo prae
cipuam sortem habeo> Tener mala suerte:
u,oov diffi
cili sorte premor> Tocar por suerte:
v sortior> Unin en la misma suerte:
u,, ejusdem
sortis conjunctio

SUERTE,sorteo vo,ou,; ,
; ,,; ,o,; o,o
; o,ou,; ,,; o
o,; uu,, sors> Porcin en la
suerte,en el reparto: ,
, sors,portio> Alcanzar por sorteo,por suerte: o sortior> Buena suerte:
,o,; ,, bona sortitio> Con buena y feliz
suerte: o bono felici
que fato> Distribucin por suete o sorteo:
,, distributio quae fit sorte> Echar suertes ( echar las
habas): u,uv,uv,uv fabis eligo,sor
tior> Entrar en la suerte: o in consortium venio> Gozar de buena
suerte: o felici fato utor> Hacer
parrticipante o consorte de la misma suerte:
u consor tem facio> Mala suerte:
u,
sors difficilis> No tener suerte: u mala
fortuna utor> Parte llevada en la suerte: ,, pars sorte
ducta>
Participacin
en
la
suerte:
v,vo, sortitus> Par-ticipante de la
misma suerte:
o,o,o,ov; v,v,ov sor
tis particeps> Por suerte,por sorteo
sortito> Que corre la misma suerte:
u,,v; uovv,,v; uvo,o,ov; ov,v,ov; o,o,ov qui aequa
lem sortem fortunamque habet> Sacar
la suerte antes que otro: oo
ante alium sortior> Salir por suerte,por
sorteo: o sorte evenio> El que da por suerte,por sorteo:
o,ou, qui per sortem dat> Tener

SUFICIENCIA ,,; v, o,
sufficientia> Propia:
,,, propria sufficien
tia
SUFICIENTE o,,ov; ,,
v; o,,,;v,,v sufficiens> Ms de lo suficiente: o,- plusquam satis>
Ms que suficiente para comer
oo,o,ov plus satis sufficiens ad edendum> Ms que suficiente
o,,; vo,o,ov
plus quam sufficiens> Muy suficiente
ou,, multum sufficiens> Suficiente
para todos: vo,o
ov;
v,v,,
omnibus
sufficiens> Ser suficiente: ,
uvo, (slo fut. y aor.
impersonales:satis esse) par sum,suf
ficio> Tener lo suficiente:
sufficio> Suficiente para todo: v
o,o,ov ad omnia sufficiens
SUFICIENTEMENTE ov,v
,,,ov
satis,sufficienter
SUFRAGIO u,, suffragium
SUFRIDO ovo,o,ov ,,v
,,v; ,,v patiens, durus> Ser
sufrido: patiens sum

743

SUFRIDOR ,oov,,v pa
tiens> Sufridor de desgracias,de males: vo,o,ov tolerans malorum> Sufridor de trabajos: ovo
o,ov tolerans laborum

quien apenas puede sufrirse: uuo,o,ov cuius vix difficulter sustineri potest> Sufrir antes:
o,o ante patior
Con otro: uo una patior> Con
paciencia: ou patienter fero> Con
perseverancia:
perduro> Conviene sufrir: oov ferre
oportet> De mala gana: iniquo animo fero> El que sufre personalmente: o,, se ipse
patiens> Sufrir grandes males enviados por
los dioses: o gravia mala a diis immissa pa tior>
Hacer sufrir vivamente ouv (en activa) dolorem afficio> Sufrir vivamente: ouv (en pasiva
dolore conficio> Sufrir la pena:

SUFRIMIENTO ,,; oov,


tolerantia,sustentatio> De traba- jos:
ov,, patientia laborum> En los males: ,, patientia
malorum> Personal: o,, intrinseca passio> Sin sufrimiento,sin tortura: vo,
o,ov sine dolore,sine tortura
SUFRIR v,v,,
,o,,ov,,
,,o,o,
ov,o,- suffero,sustineo,patior> A la vez: u una patior> A
solvo poenas> Sufrir males: o patior mala> No poder sufrir:
, tolerare non possum
No sufrir: uo aegre fero> Que puede
sufrirse,que sufre: v,,
v qui tolerari potest,patiens> Que se debe
sufrir: ovo,,ov sustinendus> Que
sufre
cosas
nuevas
e
indecibles:
vo,, nova et infanda patiens> Que
sufre mucho:
uo,o,ov; ou,, qui multa
patitur> Sufrir con otro: uv cum alio tolero> Trabajos y miserias
juntamente: uv simul labores sive aerumnas sustineo

SUJESTIN oo,, subjectio


SUJETADO como una bestia ou
, instar jumenti subditus
SUJETAR ,,o,,,uo,
,o,ovu,uv,o,o,-,o,o subjicio,subido,alligo> A la vez:
uo simul in potestatem redigo> Acto de sujetar con las manos:
,, actio mani
bus superandi> Al dominio> o,
- subigo> Bajo los pies: o
subjicio> Que sujeta o refrena:
,ou, corcens

SUGERIR ,o,ov,oo,ov
ad
disputandum
propono,suggero> Que sugiere: oo,, qui subjicit

SUJETO `oo,o,ov; ovo,


ov subjectus> Con la mano: u
, manu subactus> Estar sujeto a,
dependiente: o,,,oo,,ovo- subjaceo,
subjicior,obnoxius sum Que gusta de estar
sujeto: o,o,ov gaudens nexu> Sujeto,sujeta a: ,ou,; ,o
obnoxius,obnoxia

SUICIDA oo,o,oo,ovo,ovo,o,ov
o,,v; v,ou, qui sua manu se
perimit
SUICIDARSE ov,oov ip- se mihi
mortem infero

SULFATO de cobre v,,; vo,ou,; vov,ou, chalcan


thum

SUJECIN ,u,, sujectio>


Fig.retrica: oo,, sujectio> Rehusar
la sujecin: uv cervicem frango,detrecto frae
num

SULFREO ,, sulphureus

744

gor>
Juntamente:
uo
una
demergor> Que no puede sumergirse:
o,o,ov immersabilis> Que se
sumerge en el agua: u,,v qui immergit
se in aquas> Reaparecer despus de sumergirse: vo emergo

SUMA,conjunto ,o,;
o,o, summa> En suma: ou, v
in summa,summatim
SUMARIAMENTE
summatim

,uv

SUMARIO ,, summarius

SUMERSIN ov,o, demersio

SUMERGIDO en agua fra uo,


frigidam aquam immersus> En el mar:
ovoo,o,ov in mare demer
sus> En lo profundo: o,o,ov alte
immersus> Profundamente: o,o,ov alte immersus

SUMINISTRAR oou,o,
o,u,o,o
,,ov,oo,v
suppedito,subministro> Con abundancia: o abundanter subminis
tro> Juntamente: u,u,uvo una praebeo

SUMERGIR ,,,u,-v,-,,,
u,,o (mergor,ser sumergido),ov,
,o,o inundo
immergo,mergo> Antes: o,-u
ante demergo> Del todo: vo prorsus immergo> En el mar: ov
,,ov in pontum mer go>
Ser sumergido: o im
mergor

SUMISAMENTE v summisse
SUMISIN `,u,,;
,o,oo,,; ,,
obedientia,submissio>
Con
sumisin: v abjecto animo> Condicin del que est bajo el dominio
de otro: ou,o,
conditio eius qui est alienae potestatis

SUMERGIRSE
,,
immergo> En las aguas: o merSUMISO o,,ov; vo,o
o,ov; vo,,ov submissus,obediens> No sumiso: o,o,ov qui
manibus non potest subigi

SUPERAR `,o,v,
,-o,o,,v,,vo,
-vo,-vo,vu,
,,,,
,,o,
,,v supero>
Con moderacin filosfica: oo philosophica moderatione supero> Difcil de: uo,o,ov;
u,, qui lucta difficulter superari
valet

SUMO `o,uo,o,ov; o,
,ov; ,o,,ov summus
SUNTUOSIDAD ,, luxuries> Vivir con:
u laute et opipare vivo
SUNTUOSO ,,v; v,,
v; vo,,ov; o,ouvo,o,ov; ou,, sumptuosus,magnificus,fastuosus

SUPERARSE,que se supera a s mismo


,, compos sui

SUPERABLE o,o,ov superabilis

SUPERFICIAL o,o,ov superfi


ciarius> Que no es profundo: ,
, profunditate carens

SUPERABUNDANCIA u,o,;
u,, exuberantia

SUPERFICIALMENTE
v,o
leviter,superficialiter>
Hacer
algo
superficialmente
y
con
negligencia:
o perfunctorie et negligen

SUPERABUNDANTEMENTE v
exuperanter

745

ter ago

lativus

SUPERFICIE v,,; ov,


ou,; ,, superficies> En la superficie:
o,o in superficie> Estar en la
superficie: o in superficie sum

SUPERPOSICIN ,, superpositio
SUPERSTICIN ov,oo
,,; ,o,; ,
, superstitio

SUPERFLUAMENTE v supervaca
nee> Hablar superfluamente: oo superflua verba facio

SUPERSTICIOSO v,v,ov; o,ou,; u,o,; o,o,ov supersticiosus> Ser superticioso: ov prava religio
ne teneor> Hacer prcticas supersticiosas: superstitione deum colo

SUPERFLUIDAD ,, superfluitas
SUPRFLUO o,o,ov; ov,ov,,v supervacaneus> Lo que es
superfluo: ,o,
; ov,ovo, supervacaneum Hacer
gastos superfluos: ,
o profusos sumptus facio> Ser
superfluo: supervacaneus sum

SUPINO,postura supina ,o,


supinitas
SUPLANTAR ov,,
,-oo,,o
supplanto

SUPERIOR v,,v; uo,,ov; ouo,,ov; o,,


ov; o,o,o,o,,ov superior> a todos:
vuo,,ov omnium supremus> Ser superior: u,
,, superior sum> Superior (lugar): o,o,ov supewrior

SUPLEMENTO v,,
,; ,,,o,;
ov,ou,
superadditum,supplementum,expletio
SPLICA v,v,v,,; voo,,; ,
o,; ,,,; ,
,;,,,,;
u,o,; u,,; vo,
,; ou,,; uv,v,
; ,v, preces,supplicationes,supplicatio,votum> Splica humil
de: v,,; ,,; ov
,, supplex obtestatio> A Dios

SUPERIORIDAD ,,; ,,; ou,,; ,,; ov,ovo,;


,, summitas,praestantia
SUPERLATIVO ,,v super,,; ,o, deprecatio>
Desechar las splicas: o deprecor>
Echndose a los pies de uno: o,,
provolutio ad pedes> El o la que re
cibe las splicas> oo,ou,,
suplicum receptor vel receptrix> Hacer
splicas: o preces fundo> Vuelto a
uno
con
splicas:
ooo,o,ov
conversus ad aliquem supplicandi causam

SUPLICANTE ,oo,; ,
,v; o,o,ov; o,,ov
,,ou,;,o,;u
,,v; vo,,ov; ,o,
,; ,,v; ooo,oo,o,ov supplex> Suplicante,la
,o, quae est supplex> Con
veniente a los: o,o,
,ov; ,,v supplicibus con
veniens> Suplicante a los pies de alguno:
ovo,, supplex ad genua alicuius
provolutus> Yacer suplicante a los pies: ov ad pedes
supplicer jaceo

SUPLICACIN oo,,; u,, supplicatio


SUPLICADO vu,,v exoratus> Muchas
veces: o,o,
o,ov multum rogatus

SUPLICAR vo,v,,,

746

,vo,,-,,
ovo,oovo,v,,vo,,vo,o,,,o,
-,o,o,o,o,o,v,v,, supplico,precor,
flagito,oro,postulo> Abrazando las rodillas:
ouvo genua amplectens oro> Amargamente: ooo flebiliter
deprecor> Aquel a quien se suplica:
o,o,ov cui supplicatur> Suplicar con: uvo una apprecor> Echar mano a la barba
para suplicar: ov men
to subjicio manum> Echarse a los pies de
uno para suplicarle: oouvo provolvor ad pedes suppli
citer> En unin de: uvo simul precor>
Humildemente: ov,-
suppliciter oro> Ir a suplicar: o
oo suppliciter adeo> Junto al ara:
o ad aram sto supplex> Postrado a los pies: o ad genua provolutus precor> Que se
acerca a suplicar: o,oo
, qui accedit supplex

vera,suppositio
SUPREMO `o,uo,o,ov; o,,ov summus
SUPRESIN ,,,, deceptio,deletio,supressio
SUPRIMIR v,ovv,-vvu,-,-; o supprimo> Que puede suprimir: o
,v discussorius
SUPUESTO
o,o,o,ov;
ooo,,ov supposititius
SUPURACIN ,u,
o,; ,,
,, suppuratio> Especialmen
te pulmonar: ,, suppuratio> Promover
la supuracin: uoo sup
purationem promoveo
SUPURADO uuo,o,ov suppuratus
SUPURAR v,u,u,u,u,uo suppuro> Que have supurar:
u,,v; uoo,
,v; uo,o,ov ad pus movendum aptus

SUPICATORIO vo,,ov; o,
o,ov supplicatorius

SURCAR u persulco> El mar:


ovoo,-,,ov
enavigo,trajicio mare> Abrir con surcos:
o, sulcis fundo> El que surca el mar: ovoo,
o,ov mare sulcans

SUPLICIO ov,o,; u,, supplicium> Condenar al su


plicio: ad poenam abigo> Lugar de
suplicios: vv,, gehenna> Puwerta por
donde salan los sentenciados al suplicio: vov ,
vov,ou, porta per quam abducebantur damnati

SURCOo,oo,;o,ou,; ,o,;
,o,; ,
o,; o,ou,; ov,ou,;
,o,; ,o,; o,
o, sulcus> Comprendido en el mismo
surco: u,o,, eodem sulco
comprehensus> De muchos surcos
ou,o,, multos sulcos habens> Espacio includo en el surco:
,o, quod effosum est> Ti-

SUPLIR v,ov,uv
v suppleo
SUPONER oo,oo in loco
suppono> Se ha de suponer: oov
supponendum est
SUPOSICIN oo,o,,;
,,
subjectio
rei
falsae
pro
rar
surcos
superficiales:

superficiarios sulcos duco

tivus
SUSCITAR v, suscito

SURTIR scaturio
SUSCRIBIR o subscribo> Adems
ouo insuper subscribo

SUCEPTIBLE ,,v suscep-

747

vo (vocem ejaculantis e guttu


re edo) u,,v,
v,v suspiro> A un tiempo:
uv una suspiro> Que suspira
fuertemente: ovo,o,ov graviter suspirans

SUSCRITO ,o, subscriptum


SUSPENDER ,,vvvu,-vv,v,vvu,vv,v,ovvu,ovv,o,,,
,,vvu,-vv
-,,,,.o,o,vvu
vv,, suspendo
appendo> Alrededor: circumcirca suspendo> Suspender en: ,-vvu,-vv
suspendo in> Colgar: seorsum
suspendo> Cuerpo suspendido y en movimiento: vu,o, simulacrum
aerium> De lo alto: vvu,
super appendo> El que sus
pende o cuelga: ,o, qui
suspendit> Estar suspenso:o
suspensus sum> Juntamente: uv,
uv simul suspendo> Junto a:
vvu,-vv,
juxta suspendo> Lo que se
suspende:
,o,
quod
suspenditur> Ser suspendido junto a:
o juxta suspendor> Suspen
der de: ,-,-vvu,
-vv suspendo de

SUSPIRO u,,; u,o


; v,o,; v,o,
ov,,; vo,ou, suspirium>
Que da profundos suspiros: voo,o,ov longos spiritus ducens
SUSTANCIA
`,,,
susbstantia> Cuya sustancia no tiene
semejante: ovooo,o,ov cuius substantia
unica nihil habet sui simile> Formado de tres sustancias:
uo,o,ov tribus susbtantiis compositus> Principio de sustan
cia: o,, principium substantiae
SUSTANCIACIN o,, substan
tiatio
SUSTANCIAL voo,o,ov; o,
,; o,,v substantialis
SUSTANCIALMENTE oo substantialiter

SUSPENDIDO en el aire ,ou,


in are suspensus> Estar suspendi- do
junto a: o juxta pendeo> Sobre: ,, suspensus super

SUSTENTO ,,;
o, cibaria,victus> Que proporciona
sustento: o,oo,o,ov omnibus
pabulum praebens

SUSPENSIN ,,,;
,o,; ,o, sus
pensio> De toda clase de negocios:
uv,o, justitium

SUSTITUCIN ,o, id quod


vicem alterius praebet> Elegido en
sustitucin de otro: vo,
ov in alterius locum electus

SUSPENSO vo,,ov; vo
o,o,ov; ,,v;
o,oo,o,ov suspensus> Sus
pendido,colgado: vo,vo
,ov suspensus> Tener suspenso: v,v,v suspensum
teneo

SUSTITUIR ,o subs
tituo> A otro por sorteo: v
sorte in alterius locum sufficior> En lugar de
otro: ,-
sufficio in locum alterius
SUSTITUTO oo,o,; o
o,o,ov substitutus

SUSPICAZ o,,v; ,ou


suspicax

SUSTRACCIN v,,

SUSPIRAR ov,-,uu-

748

o,ou, susurrus

,; ,, substractio,subductio> Furtiva: ,, furtiva sublatio

SUTIL v,,v; vo,,;


vu,,v; o,,;
,v; o,,ov; ,,v
gracilis,subtilis,exilis

SUSTRAER ,,,
,o,o sustraho> A la
vista: u subduco ex oculis
Disimuladamente: subtraho

SUTILEZA o,,;
o,; o,ou,; v
o, argutia.subtilitas

SUSTRAERSE,que debe sustraerse ov,ov substrahendum est

SUTURA de una herida o incisin en el


vientre o,, ventris vulnerati
connexio

SUSURRAR ov,o,u,
,o,u,u,u,
u,u susurro> Secretamente: ou clanculum susurro
Juntamente: uu una susurro>
El que susurra: o,o, qui bombum
edit> Contra: u in susurro>
Susurrando: ov cum bombo

SUYO,de uno ,,v suus> De l,


de ellos: o,,ov suus> Vuestro:
o,,ov suus,vester> Suyo pro
pio: o,,ov suus,proprius

SUSURRO uo,ou,; ,o
; u,o,; uo,ou,;

749

T
TBANO vv,,; ,oo,;
o,o,; o,,;
oo,o, oestrum,asilus,crabo,
vespa>Herido por el: oo,o
, oestro percussus
TABERNA ov,ov,o, ganea
popina> De vino: ovoov,o, ta
berna vinaria> El que frecuenta la taberna:
o,o, qui cauponam frequentat
TABERNCULO ,,;v,o
;
v,o,;
vo,o,
tabernaculum

TABLADO ,,; ,-
o,-o,; ,v,o,
; v,, tabulatum,contig
natio,pulpitum> Desde donde declaman los
actores trgicos: ,vo
tabulatum ex quo tragici actores
declamant> Que tiene tres tablados:
oo,o,ov tres tabulatus habens> Tercer tablado: oov,ov
tertium tablatum
TABLEADO v,v,,
v tabulatus
TABLILLA para escribir ov,
ov,o,; o,o,; ov
ov,o, tabella,pugillares

TABERNERA ,o, quae cauponariam exercet


TABERNERO o,o,; ovoo,o,
caupo,pincerna,pocillator> Oficio de
tabernero: ,, cauponatio> Ser tabernero: cauponariam exerceo> Que es propio de taberneros: ,,v ad caupones
pertinens

TABLITA ov,o, tabella


TACAERA
parsimonia

oo,,

sordida

TACAO oo,o,ov restrictus


TACHAR ovv expugno

TABLA ov,o,; v (indecl


v,o,; ov,o,; vov,o,; v,o,; ,,
tabula> Tablilla: vo,o,
vov,vov,o, tabella>
A manera de tabla: vv in modum tabularum>Ancha y lisa:,
; ,o, tabula lata> Dada de blanco ( en ella se inscriban los
nombres de los magistrados,de los
proscritos): ,o, tabulaalbo colore
inducta,album> Encerada: ,o, tabula cerata
Ley de las Doce Tablas: o
vo, lex duodecim tabularum> Para llevar
alguna cosa: ,o, lignum ponendis
vel ferendis rebus>
Semejante a la tabla: v,,
tabulae similis> Venedor de tablas: ovo,o, tabularum venditor

742

TCITAMENTE , tacite
TCITO v,,;vo,o,ov
v,o tacitus
TACITURNIDAD oo,,
; ov,,; ,,;
v, taciturnitas
TACITURNO v,v,ov; o,o
ov; ,o,; ,,,v
v,v,ov; ,,v; ,,v; oo,o,ov taciturnus,
tacitus
TCTICA ,, agendi ars> Mili
tar v ars rem militarem agendi
TACTO ,,; ,,; -

ov,ov,,o,;,
tactus> Con tacto conveniente:,- decenti tactu> Averiguar por el tacto:
o tactu exploro

vov,vov,o,; ,o,; ,o, balteus

TAHAL o,o,; v,,; vov,o,; ,o,;


,; o,o,,; o,o,o,; v,,;
TAHONERO ,o, pistor

TAHONERA ,o, pistris

TAHONA ooov,ov,o,; v,vo, pistrinum

dem thalamo habitans

TAIMADO o,oo,,;oo,oo,o,ov; vo,


,v; ,o, vafer,veterator> Hombre
taimado: ,o, homo veterator

TALAR diripio> Los que talan: oo,o qui arbores secant


Relativo a la vestidura que llega hasta los
pies,talar: ,
v; ov,,; oo,o,ov
,, talaris> Ornamento de la
vestidura talar: ov,o,
fascia circa talos

TAJADA v,, segmentum


TAJADO ,,v praeceps

TALEGO o,o, sacculus> Pequeo (alforja): ov,ov,


o,; o,o,;-,, sa
cculus

TAJO cocina,mesa de partir carne


vov,vov,vov,o, mensa culinaria
TAL oo,,ov; o,o,oov; ooo,o,oo; ooo,o,ooo; oooo,o,ov talis,e> Tal cual:
oov quantuscumque> Con tal que:
vov dumtaxat> Tal vez:
fatassis

TALENTO vov,o, lanx> Moneda


vov,o, talentum> Medio talen
to: `vov,o, semi-talentum
Aapreciado en mil talentos: ovo,o,ov mille talentis aestimatus> Peso de 125 libras o 69 minas ticas:
vov,o, talentum seu pondus CXXV
librarum> Que consta de tres talentos:
vo,o,ov tri
bus talentis constans> Que pesa cien
talentos: ovvo,o,ov cen
tum ponderans> Que pesa un talento, de
valor de un talento: vo,
,ov talentum pondere aequans> Que tiene
muchos talentos (dinero): o
vo,o,ov multa talenta possidens> Tasado en cinco talentos: vvo,vvo,o,ov quinque talentis aestimatus> Tasado en
cincuenta talentos: vovvo,o,ov quiquaginta talentos aestimatus> Tasado en ms de diez talen
tos: vo,o,ov supra decem
talenta aestimatus> Valor de cien talentos:
ovv,, pretium,ponsus centum
talentorum

TALA oo,, arborum sectio>


Relativo a la tala de rboles: oo,o,ov ad arbores caesionem per
tinens
TALABARTE ( Ver TALAHI)
TALADRAR ,,v,
v,o perforo> difcil de:
o,o,ov terebratu difficilis> Que taladra: oo,o,ov terebrans
TALADRO ,v,,, perforatio,foramen,terebra
TALAMFERA
thalamifera

(Venus)

oo,o,

TLAMO ov,vov,oov,
o,; ,o,; ,o,;
o,o, lectus,thalamus> Compaero de: oo,o,ov simul et eo-

TALA (musa) ,,,


Tha-

743

lia
TALLO
,o,;`ov,o,;
o,o,; ,o, caudex
scapus,caulis> A manera de tallo: v in
modum
caulis>
De
gran
tallo:
o,o,ov magno caule
assurgens>
De
tallo
blanco:
o,o,ov cuius caulis albus est> Echar
tallo por un lado: caulem a latere emitto>Echar
tallo: caudicem emito> Que tiene el
tallo purpreo: o
o,o,ov cui caulis purpureus> Que tiene
forma de tallo: o,
ov caudicis speciem habens> Que tiene largo
tallo:
o,o,ov
longo
caule
assurgens> Que tiene muchos tallos: oo,oo,

TALIN,ley del vov,o, talio,lex


talionis> Sufrir la pena del talin: v
talionis poenam sustineo
TALLA ,o, corporis mensura
TALLE,de buen talle ,, optima
corporis habitudo
TALLER oov,ov,o,
offina
TALLA,accin de trabajar
o,, sculptura

la

madera

TALLISTA o,,v ad sculptori pertinens> Oficio de: oo,o, qui ligna sculpit
o,ov multos caules habens> Que tiene pocos
tallos: o,o,
ov paucos caules habens> Que tiene callo
ancho: o,o,ov latum caulem
habens> Que tiene tallo grueso: o,o,o,ov cra
ssum caulem habens> Que tiene tallo
nervudo> vo,o,ov nervosus est
caulis> Que tiene tallo oblcio:
o,o,ov obliquum caulem habens>
Que tiene tallo recto: o,o,ov rectum habens caulem> Que
tiene un solo tallo: ovo,
o,ov unicum caulem habens

ob ebrietatem vacillare> que se tambala


(mujer) ,o, temulenta; ,o, temulentus
TAMBALEO por efecto de la embriaguez
,, temulentia
TAMBIN ,- aeque,atque> No slo
sino tambin tum...cum
TAMBOR ov,o,;vov,vov,o, tympanum> Tocar el tambor:
,v tympanizo,cymbalum pulso> Acto de tocar el tambor,
tamboreo: v,o, tympani pulsatio>
Aturdir por todas partes con el tambor:
v tympano
rum pulsatione circumquaque obtundo>
La que toca el tambor: v,
, qua e tympanum pulsat> El que toca el
tambor: v,o, qui tympanum
pulsat> Llevar el tambor: vooo
tympanum porto> Parecido al tambor: v,,
tympano similis> Pequeo tambor:
vov,o, parvum tympanum

TALO,retoo de las plantas o,o


novum germen
TALN ,o,; v,,; v,o,
talus,calx pedis> Hue
so del taln: o,o, pars in talo prona>
Hacer rudo con los talones: voo calcibus strepitum moveo> Con los talones: calce seu calcibus
TALUD ,,,; ov, clivus

TAMBORILERO ,o, cymbalista

TAMARIZ (arbusto) o,o,; ,,


vitex,myrica>
De
tamariz:
vo,o,ov myricinus> Semejante al:
,, myricae similis

TAMIZ o,o,o, saccus> Pasado por tamiz: ,o, per sac


cum transmissus> Pasar por tamiz:
,,,o
percolo

TAMBALEARSE por la embriaguez -

744

(); ooo,o,ooo; oo,,ov (o una ciu-dad tan


grande) tam,tantum.. quantum Tanto..que:
ov...ov, tam...quam> Algn tanto:
o,`ov
,oovov aliquantum> Entre tanto:
interea,tamdiu> Tanto:
ov tantum> Tanto ms: oo,,ov tantuplus> Ni siquie
ra un tanto: o'`ov ne tantillum quidem>
Por lo tanto: ,,
,, ,oov proinde> Tanto por tanto,igual por igual (ley del talin):
vov,o, aequale repensum> Un
tanto,hasta tanto,mientras tanto: ooov
tantisper

TAMIZAR , per colum trajicio


TAMPOCO etiam non
TAN (con idea de cantidad) o,,
ov (o oo tan taimado)
tantus> En correlacin con `o:
o...o
tam...quam
(tanto..
que,tanto..como
TNTALO vo,o, Tantalus> Perteneciente a Tntalo: vo,o,
ov Ad Tantalum pertinens> Semejante a
Tntalo: vo,o,ov Tantalo similis

TAER v tinnio> El que sabe taer:


,o; ,o, qui novit psallere> El
que tae y canta: ,o,, qui salit ety
canit

TANTEAR el peso con la mano


pondus manu aestimo
TANTITO (enseando el dedo auricular
vvoo,,ov tantillus

TAPA ,,; ,o,;


,o,; v,o,; vov,o,; ,o, operculum,operimentum,tegmen> De la olla:
v,, ollae operculum> Poner tapa:
operculum oppono

TANTO,tan o,,ov (con idea de cantidad:


tan pequeo,tan grande,tan numeroso:ov
tan gran coraza
Correlativo con o, (o...
o; o... tantus... quantus
tantum..quantum); o,o,ov; o,o,ov..o
TAPABOCAS ov,o, quod os cingit

TAPIA oo o paries domus

TAPADERA ,o, ollae operculum

TAPIAR pariete claudere


TAPICERA o v ars phrygionum et plumariorum

TAPAR o,ov,,v,v,,,,
,v,,v
obturo,tego,obstruo,operio>Con cuas
v obstruo cuneo> Por encima:
superne obtego> Por todas partes:
v circumquaque obturo> Util para tapar,cubrir:
ov,ov,o, id quod tegere potest

TAPICERO o,o, phrygio


TAPIZ `o,o,; ov,o,;
,,,o,
stragulum,aulaeum> Cubrir con tapices:
vv circumsterno
TAPIZAR vv aulaeis ornare

TAPETE o,o,; ,o,;


,,o,; oov,o,; ,o,;
,o,; ov,,; ,
o,; ,o, aulaeum,tapetum
tapes; stragulum,stratum,stragula vestis>
Velludo: ,o,; ,o,; o,o, tapes vi
llosus

TAPN ,o,; ov,o,


; v,v,
(operimenta),oris
obturaculum,obturamentum> Cerrar con
tapn: obturo> Tapn de madera en
el fondo del navo: o,o, clavus
ligneus sub carina

745

facio> Tarde: ov sero> Llegar tarde:


tardius sum> Ms tarde,muy tarde:
ov,
tardius,tardissime> Por la tarde:
v, v,;
,o, vesperi> Que lle
ga tarde: oo,o,ov sero veniens

TARNTULA ov,ov,o,
; ,,; ,,vo,,o,
stellio,phalangium> Mordido por la tarntula:
o,o,ov a phalangio morsus
TARAREAR musicum pulsum edo
TARDANZA ,,; ov,o
; ov,o,; ,o,;
ov,,; v,,; v,v
v,,; v,,o,
o,o,,; o,o,; ,o,,;
,, mora,cunctatio> Sin tardanza: o, sine mora

TARDAMENTE v, tarde
TARDO oo,o,ov; vo,,ov;
ov,,v; vo,,ov;
v,,v; o,,ov (comp.,superl.)
o,o; o,
o serotinus,dissitus,serus; tar
dior,admodum tardus

TARDAR ,v,v,o
v,ov,,v,
v,,vo,
serius venio,tardo,immoror,cunctor

TARDO,lento o,o,o,
ov; ,,; ,,v; ,,v; ,o,; vo,
o,ov; v,,; v,,v;
,,v; vo,,ov (tardus,
qui baculo innitens incedit) tardus,
lentus> Ms tardo,muy tardo: v
v,ov; o,o; o
o,o (oo,,ov)
tardior tardissimus

TARDE,la tarde o,o,; ,


,; ,,; o,o, vespe
ra,vesper,serum diei> Tarde: `v verperi> A
la tarde: o post meridiano tempore>
Cada de la tarde
,, occidens> Cercano a la cada de
la tarde: oo,o,ov
subvespertinus> De tres tardes: o,o,ov trivesper> Desde la tarde:
v a vespera> El que llega tarde:
o,o,ov (-oo) qui sero vel tarde
pede venit>
El que suele llegar tarde: ,,v qui solet tardius accedere
Hacer algo tarde o a la cada de la tarde:
sero aliquid facio o sub vesperam
darla miel ,o, mulctra

TARENTINO vvo,v,o terentini


TARIMA o,o, scabellum
TARREAS v,vo, crepitaculum
TARRO ,o, pyxis>Para guarinfiernos: o,o, Tartarus,seu profundissimus inferorum locus

TARTAMUDEAR ,,,
o balbutio,aliquantum balbutio

TARTERA vov,ov,o, patella,patina profundior


TASA o,o,; ,,;
,, pretium,taxatio,aestimatio

TARTAMUDEZ ,o,; ,o,; ,o,;


o,; ,o,; ,
o, balbuties

TASACIN ,v,,, aestimatio pretii,litis

TARTAMUDO ,o,,;
o,,v balbus,qui haeret loquendo

TASADOR o,o,; ,o
aestimator pignoris,auctionator

TRTARO,los trtoros orientales ,v,o seres> Lugar muy profundo en los

TASAR vo,o,v
,o, indico quanti rem

746

oo,o,ov qui faculam gestat> Semejante a la


,, taedae similis> Especie de tea: ov,o, taedae genus

velim vendere,taxo,aestimo> No tasado:


o,o,ov non taxatus
TATE Tate! '! Atat!
TAUMATURGO o,,v praestigiator

tea:

TENDRICO v,,v divinus simul et


humanus

TAURINO o,,ov; o,,ov


,,v; o,,ov taurinus

TEATRAL ,,v theatralis


TEATRALMENTE fastuose

TAURO (monte de Asia) o,o, mons


Asiae> Signo del Zodaco: o,o, signum coeleste

TEATRO ov,o,; ,, theatrum>


Acomodar,arreglar algo dn
dole la forma de obra de teatro: ad fabulam redigo> Asistencia para ver
una representacin de teatro: oo,, theatralis spectatio>
Arrendador del teatro: v,o, qui
theatrum conducit
Autor de teatro costumbrista:o
o,o, qui in scaena mores hominum verbis
effingit> Cancin al terminar el teatro:
ov,o, carmen quod in exitu fabulae
cantatur> Lugar del teatro destinado al coro:
,
, orchestra> Parte del teatro reservada a
los espectadores: v,o, cavea theatri> Que tiene forma de
teatro: o,, theatri formam
habens> Tener mana por el teatro:
ov theatro amore insanio> Que tiene
mana por el teatro: ov,, theatri
amore ardens> Recin sacado al teatro:
voo,o,ov nuper in theatro propositus>
Representar en el teatro: in theatro
ago fabulam> Sentarse en el teatro: sedeo

TAUTOLOGA oo,, tautologia


TAZA ov,o,; ,,; ,o,; v,,; v,
o,; vo,o,; o,o,;
,o, scyphus,crater,vas,
pyxis,phiala> Taza con que se saca el vino:
ov,, vas quo vinum hauritur
TEA o,,; ,o,; ,,;
,o,; ,
o, fax,teda,lampas> Pequea:
ov,o, facula> Alumbrar con tea:
o facem teneo,praeluceo> Convertir en teas: in taedas con-verto>
Cortar madera para teas: oo lignum in taedas excido> El que lleva
la tea: oo,oo
o,ov qui taedam dert> Encendida para hacer
seales: v,o, fax accensa ad signum
dandum> Encendida:
v,v,, lampas> Fabricante de teas:
o,o, taedarum con
fector> Hacer teas: o taedas
conficio> Iluminacin con teas: o,,
facis gestatio> Llevar las teas: oo
taedas fero> Lle
var teas encendidas: o faces
accensas gesto> Mudanza en teas: ,, in taedas mutatio> Que lleva teas:
TECHADO ,,; o,o,ov
,,v tectus.tegmen> El que est
bien techado: o,o,ov qui est sub
tecto

TEBANO ,,v thebanus


TEBAS Thebas> Oriundo de: v,, Thebis oriundus> A Tebas: Thebas

neus
TECHO oo,o,; o,,; ,o,; ,,; vv,
o,; o,o,; ,,; o,o, tectum> Abovedado:
,; ,o, camera,testudo> Artesonado:
o,o, camera fasti-

TECHAR
o,voo,v
tego,concamero,operio> Idneo para techar:
o,o,ov tectis ido-

747

tegulis tego>
Ser cubierto de tejas: o imbricor> Tierra para tejas: o,
o, terra figularis

giata> Bajo el techo,junto al techo:


o,o,ov sub tecto> Construir,
formar el techo de una casa: o
contigno> De dos techos: oo,o
ov; oo,o,ov duplex tectum habens> Producido por la misma naturaleza: o,o,ov tectus a natura instructus> Que tiene doble techo: o,o,ov duplex tectum habens>
Que tiene el techo alto: o,o,ov
altum habens tectum> Que tiene el techo de piedras:
oo,o,ov lapideum habens tec
tum> Que tiene techo alto: oo,
o,ov altum tectum habens> Que tiene techo de oro: oo,o,ov aureum
tectum habens> Que tiene techo elevado: ,,,, altum tectum habens> Que tiene
un solo techo: ovo,o,
ov unicum tectum habens>Sin cubierta
sin techo,sin casa: ,,
o,o,ov qui tectum non habet>
Trabazn de maderos para hacer el te
cho: ,, contignatio> Techos: v,v, cacumina tectorum

TEJADO ,o,; ,,;


vov,o,; vo,o, tegmen
tectum domus> Borde saliente de un tejado:
o,o, ora tecti>
Cornisa volada de un tejado: o,o, prominentia tecti et suggrundi> Fortalecer los aleros del te
jado: guggrundia fulcio>
Fortalecimiento
de
los
aleros
del:
,,;-,o,
suggrundatio> Base o sostn de los aleros
del: o,oo, suggrun
diorum fulcrum et veluti pes> Alero del
tejado: ov,ov,o, suggrundium> Que est sobre el tejado:
o,oo,o,
o,o,ov qui supra tectum est> Que vive
bajo los techos: o,o, in tectis versans
TEJAR ov,vov,o, officina figuli,ubi lateres finguntur>
Cubrir con tejas: o,o-

TECHUMBRE ,o, lacunar

imbrico

TCNICO v,,v peritus> Instrudo por s mismo en una tcnica o arte


vo,o,ov per ser artis peritus,ipse sibi
magister

TEJEDOR v,,o,o,;
,v,o,; o,,
textor> Arte de tejer: ,,
textoria> De sacos o mantas de caballeras: v,o, qui saccos intexit>
De vestidos: o,o,
textor vestium> Perteneciente al tejedor:
o,,v ad textorem pertinens> Piedra de tejedor: ,,
lapis> Segn los tejedores: v
textorum more> Tejedora: ,o;
,,; ,-,o; v,, lanifica mercenaria,textrix

TEDIO o,o,; ,,;


,,; ,
, taedium.fastidium> Lo que quita el tedio y
deleita la vida: ov,o, qui oblectat vitam et tae-dium
adimit>
Tener
tedio:
,
,,o,vo taedio afficior
TEDIOSO v,,v fastigiosus> Cosa
trediosa: vv, fastidium

TEJER v,vv,v,,v,-v,o,v,v,,,,v,`,, texo,


complico> Telas: o telas nexo> Recin tejido: vo,, recens
contectus>
Aadir
tejiendo:
,o,ov attexo>
Apto para tejer: o

TEGUMENTO ,v,,
,,,,o,;
,o,
(tegumenta),tegmen,tegumentum
TEJA ,o,; ,o,
vo,o, imbrex,tegula> Cubrir con tejas:

748

,v telae texendae aptus> Bien tejido: o,o,ov bene tectus> Co


radio fila discrimino> La accin de tejer: vvv,, actio
contexendi>
Propio
para
,,v habens vim implicandi
Que puede tejer: v,,v habens vim texendi

menzar a tejer:o stamen telae


devincio> Tejer con lanzadera: hermanas: oo,o,ov
a tribus sororibus nexus> Que tiene tejido
rojo: ovoo,o,ov puniceam tramam habens> Que tiene un suave
tejido: o,o,ov laeve stamen habens>
Que tiene un tejido poco denso:
vo,o,ov laxiorem
rtexturam
habens>
Sutil,fino:
o,o,ov
textus
subtilis
TEJO (rbol) o,o,; ,o
; o,o, taxus,quercus genus
TEJUELA ov,o, testula> Con denar
por tejuelas: testis
in urnam conjectis condemno

tejer:

TEJIDO ov,ov,o,; `v
,,;`,o,;`o,o
;
,o,;
o,,
;
,o,; ,o,;
v,,; vo,o,; vo,o,o,
,o,; ov, ov
v,o,; v,o,;
v,,, textum,textura> Espe
sura,densidad en el tejido:
o,; ,, densitas in tela> Muy
fino y de gran valor: ov,o, textum tenue et bombycinum
magni
pretii>
Tejido
peludo:
,o,; ov,o, villosum
tegmen> TEJIDO (adj.part.)
a modo de enrejado: ,,, cratis instar contextus>
Bien tejido: vo,oo,o,ov
vo,o,ov; ,,; ,,v
bene
textus>
Blanco:
o,o,o,ov;,,
; o,, albo intextus> Con
delicadeza: o,o,ov sub
tiliter
textus>
Con
hilos
de
oro:
ovo,o,ov aureo tagmine textus>
Con muicha variedad: oo,o,ov varie intextus> Con sutil trama:
vo,o,ov subtili licio
textus>
Con
tres
estambres:
vo,o,o,ov ternis liciis textus> De hilo delgado,delicado: o,, subtili filo con textus> De
lino: voo,o, e lino contextus> De
negro hilo:
oo,o,ov lino filo contextus> De oro:
o,, auro intextus>
De pelo: o,o,ov e pelis textus> De un solo estambre: ovo
o,ov simplici licio textus> Elegantemente: o,o,ov eleganter textus>
Espeso: ovo,o,ov multo stamine contextus> Largo: vo,o,ov in longum plexus> Muy bien
tejido: v,, subtiliter textus> Por medio de trama: ovo,o,ov per tramam textus> Por tres

TELA `ov,,;`,o,; `o,o,;


`,o,; v,,
; vo,o,; vo,o,; v
,; ,, tela> Textura de la tela:
o,, elae contextio>
Que teje tela: o,o, qui telas conficit
TLEFO
o,o, Teleohus> Perteneciente a Tlefo: o,o,ov
ad Telephum pertinens
TELMACO o,o, Telemachus
TELN ovov,o, aulaeum sce-nae
TEMA proposicin fundamental ,
,o, thema
TEMBLAR ,,,
o,o,,,o,,,,
,o tremo,intermisco,trepido> Temblar como enfrentado a un combate:
v ut in certamine positus trepido>
Algo: o subtremisco> Antes de tiempo: ov
ante tempus trepido> De miedo: ,- tremo> De pavor: ,, paveo> De pies a cabe
za: prorsus infremisco> Empezar a temblar: v intremis
co> Mucho: circumtremo> No
temblar: o non tremo> Que tiembla a
cualquier rudo: oo,
, ad quosvis strepitus expavescens> Que hace temblar la tierra bajo sus pasos: `v,v,ov terram
grassibus rumpens> Agitarse colvul-

749

o,,v trepidus

sivamente convulsione effec


tus tremo

TEMER ,,,o
o,,v,,o,,oo,
o,,v,,o, timeo,vereor, metuo> Algo: o submetuo> Algn tanto: ,o-

TEMBLOR o,o, tremor> De fro:


oo,o, tremor cum rigore> De tierra que
suena con rudo sordo:
terrae trepidatio
TEMBLOROSO oo,o,ov;
o,; o,,v; o,,;
,o,ov,
metuo,aliquantum metuo> Antes del peligro:
ovv metum praesumo> Antes:o praecipio metum>
Mucho:
oo,o,o,,o,
,oo,,
,v,oo supra modum
extimesco> Por alguno: oo timeo
alicui> Que teme el agua fra: oo,o,ov
frigi
dae aquae metuens> Se ha de temer:
oov timendum est

cin temeraria: o,, cali


dum consilium> Con temeridad: `ovv temere
TEMEROSAMENTE admodum pavide
TEMOROSO ,o,,; ,o,; ,,; ,
o,; ,,,; o,
ov; o,o,ov timidus,pavidus> Muy
temeroso: oo,o,ov admodum trepidus> Temerosa: ,o
; ,o, timida

TEMERARIAMENTE ,o,o
,,v,,
,oov,oov,,
o,o,,
temere,inconsulto,vecorditer>
Hablar
temerariamente: temere loquor> Obrar temerariamwente: oo,o temere ago

TEMIBLE
o,,v;
o,,v;
o,,ov formidolosus,metuen
dus,metum afferens
TEMIDO,respetado,considerado vo,o,ov non contemnendus
TEMIS (diosa) ,o,o, Themis

TEMERARIO `ovvo,o,ov (qui se


praecipitat in pericula),
,; v,v,ov; ,,;
ovo,ovvo,o,ov;
o,,ov;,,v;-,o,
,o,; ,, (temeraria),,,v; oo,oo,o,o,ov; ov,v
ov; o,o,o,; oo,o,ov temerarius,audax> Que hace
temerario: ,,v temerarium
Ser temerario en el hablar:
praeceps sum in loquendo> Ser temera
rio:
o
sum
praeceps

TEMOR ,o,; ,o,; o


,o,; o,o,; ,
; ,,; ,,; oo,
o,; ,,; o,o, timor,metus> Demasiado temor: ,, nimius timor> Que espera con algn
temor: `,o spem timore mixtam
habens> Concebir temor
o timorem praecipio> Ser agi
tado de algn temor: oo timore succutior> Tener algn temor: o
aliquantum metuo> Vano temor:
o,o, inanis terror
TEMPERAMENTO ,o, tem
peramentum> Buen temperamento:
,, bonum temperamentum
TEMPERANCIA v,o, tempe
rantia

TEMERIDAD `o,,;`ovv,o,o,oo
o,,; ov,,;,o,; ,,; ,o,; vv,,;
,,o,,
,o, temeritas> Resolu-

TEMPERATURA ,, temperies

750

coeli> Buena temperatura: ,


, optima temperies> Que goza de buena
temperatura> o,o,ov coelo temperato
gaudens> Saludable al ao: ,,
salubris anni temperies

TEMPESTIVO,oportuno
tempestivus

o,o,ov

TEMPESTUOSO v,,v; o,,ov; ,,v tempestuosus

TEMPESTAD ,,o,; ,,; v,vo,; ,


o,; ,o,;,o
; ,,; ,o,;
v,vo, procella,tempestad> Arrecia la tempestad: tempestas
saevit> Deshecha: o,;-
,,
procellosa
tempestas>
Gran
tempestad: ,,; ,,
tempestas maxima> Molestar la tem
pestad: ,v tempestate vexo> No
turbado por la tempestad: vo,o,o,ov tranquillus
Sin tempestades: v,v,ov sine procellis
ov,, temperantia

TEMPLADO v,,v; ,,v


,o,,,
temperatus>
templado: o,o,ov non tempe
ratus> Muy templado: v,v,
ov valde temperans> Por su propia na
trualeza: o,, suapte natura bene templatus> Bien templado:
o,,v bene templatus

No

TEMPLAZA ,,; oov

plo: voo,o,ov qui circa templa versatur>


Perteneciente al templo: vo,,ov ad
fanum pertinens> Que barre el templo:
o,o,oo,o,, qui,quae templa verrit> Que se ocupa en el templo: voo,o,ov qui circa templum versatur> Que tiene diversos templos:
oovo,o,ov diversas sedes habens> Que tiene el templo comn: vo,o,ov commune tem
plum habens> Que tiene un templo de
bronce: vo,oo,o,ov
aereum
templum habens> Ser guarda o custodio del
templo: voo templi curam habeo> Tener
el cargo de limpiar y adornar el templo: vo
templi verrendi vel ornandi curam habeo>
Situado ante el templo: vo,o,ov ante templum situs> Venida a los templos: oo,o, aditio ad tempora

TEMPLAR
vvv,-vv,.vv,-v,vv,vv,-,-,vv,-vv,vv,-
vv,-,-,v tempero> Las cuerdas de la lira,ctara:
oo,ooo chordas deligo
TEMPLE,buen temple ,, optima
temperies>
Del
hierro,acero:
,, ferri temperies
TEMPLO `o,o,; ov,o,
,o,; v,o,; ,
o,; v,o,; ov,o,;
v,v,v,o,; ,,o
; ,,o,; vo,o,
; ov,o, templum,fanum,delubrum> Pequeo: v,o,
aedicula> Abundante en templos: o
vo,o,ov frequens delubris> Criado del
encargado del templo: ooo
o, aedituifamulus> Custodio o guarda del
templo: vo,o,;
voo,vo,oo,o,
o,voo,o,,; o
o, templi custos> Edificar un templo:
voo,vo templum
aedifico> Constructor de un templo:
vo,,v qui templum aedificat
Cuidar el templo: v templum curo> Lo ms sagrado del templo:ov,o, adytum> Ministro del tem-

TEMPORAL (TEMPESTAD) anticipado a la


estacin: o,, praeveniens status dies tempestas> Sereno
vvo `, anni serena tempes
tas
TEMPORERO ovo,o,ov temporararius
TEMPRANERO oo,o,o,
,ov crastinus

751

TEMPRANO`v diliculo> Ms temprano: vvov maturius> Muy tempra


no: admodum tempestive> El que
viene temprano,de maana:
o,,ov mane veniens> Venir temprano: diluculo> Temprano:
vo,o,o,ov maturus Lo inma
duro ,v, immatura

Abrir con: fortice discindo> Auricular: ,, auricularius forceps> Dental: ovv


o, forceps dentalis> Hendidura a modo de
tenaza: ,o, fissu
ra qua aliquid fit bisulcum

TENACIDAD ,, contumacia
TENAZ ,,; o,
o,o,ov; ,,v; ,,;
o,,; ,,v
,o,,v tenax,qui difficulter
frangitur> En el propsito: ovv,v,ov propositi tenax

TENCA (pez) v,v,vo,` pis


cis quidam

TENAZMENTE ,, tenaciter

TENDER vv,v,
vvv.v tendo,intendo,ins
terno> Por el suelo: oovv
-ovv,oo,ov sub
terno> Que tiende a la recto: ,, in rectum tendens> Que tiende hacia
abajo: ovo,o,ov deorusm tendens> Que
tiende hacia lo alto: o,,ov in altum
tendens
Tender juntamente: vv una insuper
intendo

TENAZA ,o,; ov,o,


; ,o,; ,,; ,o,; ,,; o,
,; vo,vo,o,; ov,o,
forceps,forcula>
Pequea:
o,o, forcicula> Para coger carne:
o,o,; oo
o, carnes prehendens,forceps> Para asir
los cuerpos encendidos:
vo forceps quo tenentur ignita> A modo
de tenaza o tijera:
o,, in modum forficis>
TENDN vv,ovo, tendo> Herido en el
tendn: voo,o,ov laesos habens nervos

TENDIDO,estar tendido v repositus


sum> Boca arriba: `o,
,ov supinus> En tierra: o,o,ov in terra stratus
Ser tenido: oo, habeor> Que tiene a
la vista: o,,v praespiciens> Tener a bien: oo
videtur> Por debajo: subter teneo>
Tener por una misma cosa: unum et
idem esse censeo> Tener bastante:
satis habeo> Calofros: horrore febris
corripio> El que tie
ne ms: ov,,v qui plura habet>
Ms: ov plus habeo> Menos: ov,ov minus habeo> Mucho ms: ov plura habeo

TENEBROSO ,,v;o
ov;v,,v; o,o,ov; vo,,v;
vo,,v; voo,o,ov; vo,o,,;
oo,,; o,,v;
v,,v; vo,,v; vo,
,ov; ,.v; ,,,; ov,,v; v,
,,; vo,,ov; vvo,
,ov; v,,v; v,,v;
,,v; o,,ov; oo,
,ov; ov,,v; oo,
ov; o,,ov; o,,; o,,v
tenebrosus,caligino
sus,ter

TENESMO,que padece tenesmos v,, tenesmo laborans vel tenesmo


similis
TENOR,del mismo tenor ov eodem
tenore

TENEDOR ov,o, tridens

TENSIN ,,, tractio,


tensio> Estado de una cosa estirada,
extendida: ,, intentio> Fuerte
tensin: v,, contentio> Simultnea: vv,,

TENER ,,,,v (con


part.de pres.o pret.al latino sum,al estar
espaol,vg. vov
ov estbamos paseando) habeo>

752

TEIR
,`v,oo,
,vv,-vv,,
vv,-vv,,-;
,-vv,-vv,,,,-,,,,,v,,,-vv,-vv,
,v,,,
tingo> Acto de teir: ,,, tinctura> Con floridos colores: v floridis coloribus tingo> De
otro color: ,-v
v,-vv alio colore imbuo> De prpura:
o,o purpureo colore perfundo>
El que tie: oo,,v tinctor> La que tie o mancha:
,,, quae tingit et inficit>
Ligeramente: leviter imbuo> Lo que es propio
para teir: ,,v tinc
torius> No teido: o,o,ov non tinctus>
Oficio de teir: ,,
ars tingendi> Que se ha de teir de otro
color: ov alio colore imbuendum>
Teido con aceite de cedro: ,,v
cedrinus

intentio quae simul fit


TENSO
ovo,o,ov
tensus>
ovo,ovo,o,ov supra modum intentus

Muy:

TENTACIN (tentativa,prueba) ,o, tentatio


TENTAR , tento
TENTATIVA ,,; ,,; ov,o,; ,,; ,o, tentamen,
tentatio
TENUE ov(exiguum), `v,`
v,,v;`vo,o,ov; v,
,; ,,v; o,,ov;
vvo,o,ov; o,,;
,,v; o,,ov; ,,v
,,v; ,,v; o,o,
ov; vvo,,ov; vo,,ov tenuis,subgracilis> Muy tenue: o,,ov; o,o,ov tenuissimus> Por naturaleza: .,
natura tenuis
TENUEMENTE
ov,
admodum,tenuiter

TEOCRACIA o,, dei imperium

parum

TEOGONA oov,, deorum generatio

TEIDO (sust.) ,,o, tinctura>


(Adj.) ,,,v
tinctus> De color de yedra: vo,, hederaeo instinctus colo
re> Mal teido: o,o,ov perpe
ram tinctus> Muy teido: o,
,; o,o,ov alte tinctus

TEOLOGAR oo de rebus divinis loquor


TEOLOGA oo,,
deo,theologia

dissertatio

de

,,,v; o,,ov; ,,v


tertius> Ser el tercero:
, tertius sum> Inferior al tercero: o,o,ov sub
tertius

TEOLGICO oo,,v theologicus


TELOGO o,oo,o,; ov,oo, theologus

TESOFO oo,o,ov in divinis doctus

TERCIANA o tertiana febris>


Estar con tercianas: tertiana febri laboro> Relativo a las
tercianas: ,,v tertianus

TERAPUTICO ,,v vim habens


curandi

TERCIO que tiene un tercio de menos


o,o,ov subtertius

TEOREMA
,o,
theorema>
Geomtrico: ,v, theore
mata geometrica

TERCERO

TERCO oo,o,

o,o,,ov;

753

vo,ovovo,o,ov; ,
,; ,, contumax,difficilis ad mutandum,pervicax,contentiosus> Que tiene la cabeza muy dura
oo,o,ov qui est lapidei seu praeduri
capitis

juguetear con terneras: o juvencae


more lascivio>
Que come terneras: o,o,ov qui
buculas comedit
TERNERO ov,o, parvus taurus

TEREBINTO vo,vo,o,o, terebyntus> De terebinto


vvo,,ov terenbinthinus

TERNILLA vo,o, cartilago> Enlace de ternillas: ovovo,


o, cartilagineum vinculum> Que est bajo la ternilla: ovo,o
ov qui,quae est sub cartilagine> Que tiene
ternillas en vez de espinas: ovvo,o,ov
cartilaginem pro spina habens> Semejante a
la ternilla: ovoo,o,ov cartiligini similis

TERGIVERSACIN v,,
tergiversatio
TERGIVERSAR ,vo,ov,,,ovoo
tergiversor
TERMAS ,v, calida balnea

TERNILLOSO y nervioso ovov


, cartilagineus et nervosus

TERMINACIN o,o, effec


tus> Que tiene terminacin semejante
ooov,o, similiter desinens

TERNURA o,o,; o,,


amor ingenitus,teneritudo> Sin ternura: oo,o,ov a amoris sensu
carens

TERMINAR v,,,,, termino,ad finem perduco> Terminar en:


recido in> Terminar en punta: o in acutum desino> Que termina
de un modo semejante: o
o,o,o,ov similiter cadens> Que termina en punta: oo
o,ov cuius extremae partes in acutum desinunt> Que termina: o
o,ov finem imponens

TERQUEDAD ,o,;
, contumacia,arrogantia> Con terquedad: ov pervicaciter> Por
tarse con terquedad: o
contumaciter me gero
TERRAPLN ,,o,;
,,v,, agger> Formar un terrapln:
,o, vv,
vv aggerem exstruo> Proteger con un
terrapln: ,vv agge
rem exstruo

TRMINO `ov,o,;`,o,
`oo,o,; `,v,; v
o,o,; ov,o,;
,,o,; ,o,;
,o,; ov,o, terminus
Trminos: ,v, termini> Que tiene
poco trmino: o,o,ov
parvam regionem habens> Sealado:
o,, terminus positus

TERRAPLENAR ,vv,-vv,
eggesta terra impleo,complano
TERREMOTO ,o,;
o,; ,o, concussio,agitatio terrae,terrae motus> Expuesto
terremotos: o,o,ov moti-

TERNERA oov,oov,o,; ,,; o,o, juvenca> Brincar y


bus terrae obnoxius
TERRENO (adj.)o,o,ov; o,vo,o,o,ov; o,,ov
,,; vo,,ov; vo,
o,ov; oo,,ov terrenus> Que

hermosos terrenos: o,
o,ov pulchras glebas habens> Que tiene
poco terreno: o,o,ov
parvam regionem habens> Aspereza del
terreno: ,, asperitas locorum> Desigualdad del terreno: -

tiene

754

,o, inaequalitas montium>


Desnudo,rido: ,, loca nuda> Porcin de terreno medida a cordel: ov,o, portio per funes mensurata

turbacin de juicio vo,,


lymphatio> Poner terror: o terro
rem injicio> Que impone terror: o
,,v terrorem injiciens> Sediento de terror: oo,o,ov cum timore
sitiens> Terror pnico: vov panicus terror

TERRIBLE o,,ov;o,o,ov; v,,v; oo,o,ov; o,,v; oo,-,o,; oo,o,o


ov; v,v,,v;
,,v; ,o,; o
,o, terribilis> Muy terrible: ,, valde terribilis> A la vista: vo,o,
ov; oo,,; oo,
,v; v,,v; o,,v
o,,;-,o;
,,ov terrificus aspectu>

TERSCORE , musae nomen


TERSO ,,,v; vo,
ov laevis,tersus
TERSURA ,, glabricies
TERTULIA ,,; ,
,; ov,o, sodalitas> Fal tar a la
tertulia: o desum sodalitate
TESALIA,lugares amenos de Tesalia ,
tmpe> Todos los de Tesalia: vv omnes thesali

TERRIBLEMENTE ,,
ov terribiliter
TERRGENA ov,-o,, terrigena

TESEO,feista en Atenas en honor de Teseo:


v,v festum Athenis propter collecta in
urbem a Theseo omnium popularum concilia

TERRITORIO o,, territorium

TESIS ,, thesis

TERRN ,o,; o,o, gleba> Terroncillo: ov,ov,


ov,o, glebula> A manera de terrn:
v in modum glabae> De grandes
terrones: o,o,ov
magnas glebas habens> Deshacer terro
nes: v,oo glebas frango> Lleno de terrones: ,,
vo,,ov glebosus> Que tiene negros terrones,frtil: vo,o,
ov nigras glebas habens> Que corta los
terrones: oo,o,ov glebas secans> Que
tiene terrones de oro: o,o;
o,o,o,o,ov aureas glebas habens>
Quebrantamiento de terrones:
oo,, glebarum fractio> Vuelta de
terrones: oo,,
glebarum inversio

TESN,poner gran tesn `o incum


bo
TESORERA ov,o,; ,
; ,o,; oov,o
aerarium
TESORERO oo,o,; ,o,
o,o, thesauri custos>
Cargo de: ,, quaestura>
tesorero: quaesturam gero

Ser

TESORO ,o, thesaurus>


Real: ,o, thesaurus> Ago- tar el
tesoro: thesaurum exhaurio>
Aadir al tesoro: o addo thesauro> El que acumula un
tesoro: oo,,v thesauri exstructor> Lo que se guarda en la
tesorera: ,o, id quod in
thesauro conditur> Reservar para el tesoro:
o sepono
in thesaurum

TERROR ,o,; o
o,; o,o,; oo,o,o, terror> Causar terror: ,- perterrefacio> Infundido antes:
o,, ante incus
sus terror> Infundiendo terror: o terrorem incutiendo> Terror,

TESTCEO oo,o,ov testam pro domo


ferens

755

, testamentum,obtestatio morien-

TESTAMENTO oo ,o,o,; ,,; ,


tis ad mandatum aliquid> El ltimo
testamento: ,, posterius testamentum

TESTIMONIO ,,;
,o,; ov,o, martyrium,testimonium,testificatio> Por escrito:
vo,o,ov scripto testatus> Apoyarse en
un testimonio humano: humanis
testimoniis
innitor> Dar testimonio:
una testimonium reddo> Dar un
falso
testimonio> o falsum dico
testimonium> Del ausente:
,, testimonium absentis a judicio>
Denunciar
un
testimonio:

testimonium denuntio> Fal


so
testimonio:
ovov,o,;
o,,; oov,
o, falsum testimonium> Querella contra
falsos testimonios:
, actio in falsos testes

TESTAR , obtestor
TESTCULO ,,;ov,o,
o,o,; o,o,;ov
ov,o,; v,vo,; o
o, testiculus; o,v,o testiculi> Aquel a quien se le han magullado los testculos: ,o,
cui testes contussus sunt (eunuchus)
Arrancar los testculos,castrar:
v testiculos evello> Ligamento de los
testculos: ,,;
,v, testium vinculum> Que tiene un
solo testiculo: vo,
, unitestes
TESTIFICACIN,testimonio
, testificatio

TESTUD v,, testudo> Militar:


v,, testudo,genus agminis apud
romanos> De los instrumentos de cuerda:
,o, tabulatum tstudinis chordas sustinens

TESTIFICAR , justi
fico,testor,testificor> En falso: o
falsum testificor

TETA ,,,,,o,; ,, mailla,mamma> Te


tilla: ,o, mailla> Dar la te
ta: lacto> Que tiene tetas empinadas: oo,oo,o,ov
mammas erectas habens> Semejante a la
teta: o,, mammae similis

TESTIGO oo,o,ov; o,,v


,oo,,; ,o,
; o,o,; ,o,,
o,o,,; ,o,; o,oo,; vo,o,ov testis,ju
rator> De juramento:`o,,o, jusjurandi
testis> El que se trae como testigo:
,o, ntestatus> Falso: o,o,, fal
sus testis> Hombre bueno,llamdo como
testigo: ,o, antetatus> Juntamente:
,o,,; o,o,ov qui una testatur> Ocular:
o,o; ,o,;
v,o,v testis oculatus> Ocular,uno
mismo: o,o,
spectator testis latus> Pena de los falsos
testigos: oov,
o, poena adversus eos qui falsum
testimonium dederant> POner por testigo: o obtestor> Ser testigo con
otro: una tes
tor

TTIDO (yerba ftida) ov,o,


herba foetida
TETILLA (parte del cuerpo debajo de las
tetillas) oo,v loca sub mammis sita
TETRAEDRO o,o,ov qui quatuor basibus constat
TETRARCA ,o, tetrarcha, qui
quartam partem regionis regit>
Pas
gobernado por un: ,
tetrarchae regio> Ser tetrarca:
sum tetrarcha
TTRICO ,,;o,o
oo,o,o,o,ov;
vo,,ov; v,, tetri

TESTIMONIAR (TESTIFICAR)

756

cus> De semblante ttrico y de mal humor:


,,v vultum praeferens iratum et tetricum

qui tiaram gestat> Semejante a la tiara:


o,, tiarae similis

TA ,; o,o;,o
,, amita,matertera>To: o
o, avunculus patruus

TIBIA (pierna) v,vo,; v,


,; ,o, tibia,crus
TIBIEZA ,o, tepiditas

TIARA (CORONA) ,, tiara>


Adorno de la cabeza: ,; ,, tiara> Corona de los reyes persas:
,,, tiara
El que lleva tiara: oo,o,ov
Estar tibio,algo caliente: v
tepeo

TIBIO v,,v; ,,
,v; ,o,,,; vo,,ov tepidus,calidus,tepens
o longe ante> Mucho tiempo ha:
,'vv diu>
No ha mucho tiempo: v, non
ita dudum> Para breve tiempo:
ad breve tempus> Pasado mucho tiempo
ha: vo,,ov multo ante et jam diu>
Tiempo pasado: vo
vo
praeteritum
tempus>
Perteneciente al tiempo o pocas:
ov,,v ad tempos vel ad tempo
ra
pertinens>
Por
largo
tiempo:
v,v,v,,v,,
v tamdiu,diu,perenniter> Tiempo prefijado:
` tempus praefinitum
Que es de tres tiempos: ovo,
o,ov qui est trium temporum> Que ha pasado
su tiempo: o,o,ov qui excessit
aetatem justam> Que no desperdicia el
tiempo: ovo,
, qui tempus non terit> Segn el tiempo:
ov pro tempor e serie>
Separado por un largo espacio de tiempo:
ov,,v longo temporis intervallo> _Todo el tiempo que: `ov
quandium> Ya en otro tiempo: iam olim> Ya hace mucho tiempo:
oo iam dudum> Ya hace tiempo:
vv iampridem> Vivir en igual tiempo: oov aequali
tempore vivo> Pasar,gastar perder el tiempo:
oo,,o,ovo
diem
tero,cunctor> Distribuir el tiempo: ovo
horas distribuo>
Aplazar el tiempo: ovo tempus
differo

TICIO (gigante) ,o, Tytius> Que mat


a Ticio: ovo,o,ov
qui,quae Tytium occidit
TIEMPO ,,;,,:o,o,
; ,o,; vo,o, tempus>
Serenidad del tiempo: ,, serenitas> A tiempo determinado:
v stato tempore> A tiempo: , tempestive> Al mismo tiempo
o, simul> Amante del tiempo:
ovo,o,ov amans temporis> Andando el tiempo: vv
v temporis progressu> Arte de medir el
tiempo por la sombra: vov (v) gnomica,ars quae ex umbra per
gnomomen horas cognoscit>
Buen tiempo: ,,
, coelum temperatum> De largo tiempo:
ovo,o,ov diuturnus> De mucho tiempo
ha: vo a multo tempore> De tiempo en
tiempo: o (encltica) aliquando> Del mismo
tiempo: o,, simul natus> Desde
aquel tiempo: ,o, oo ab illo
tempore> Despus de mucho tiempo: ov diu post> Dura-cin del
tiempo: ov,o,
ov,o, diuturnitas> En algn tiempo:
v quondam> En cualquier tiempo:
oov quandocumque> En otro tiempo:
,oov,,
,o,ov, v olim,aliquando>
Espacio de tiempo: v,vo, aevum,vitae
spatium> Hace tiempo: ov a longo tempore> Igual en el tiempo: ovo,
o,ov par tempore> Mal tiempo tardo
,, tenmpestas post statutum
diem existens> Mucho tiempo antes:

TIENDA ,o,; vov,o,


; ov,,,; v,,
; v,o, tentorium,tabernaculum> De ultramanrinos,abacera:
ov,o, caupona> Colocar las tiendas:

757

v,-vo,v,v,vo tentorium figo


Desde la tienda: v ex tento-rio> Hacia
la tienda: v ad tentorium> El que vive
en tiendas: v,,; v,o,; vo,o,ov sub pellibus degens> Fabricacin de tiendas: voo,,
tabernaculorum fabricatio> Fabricante de tiendas: voo,,v
tabernaculorum confector> Donde se
preparan las pieles para las tiendas
voov,o, locus ubi tentoria consuuntur pellibus> El que cose las
tiendas: voo,o,ov tento
ria consuens> Fijacin de tiendas:
vo,, fixio tabernaculorum
Hacer tiendas: voo tabernacula conficio> Llevar la tienda a otra parte:
v tabernaculum alio transfero>
Tienda pequea: vov
o, tentoriolum> Que habita en tiendas:
v,o,; v,o,
necito: v,v,ov molliculus> Todo
tierno: vo,o,ov totus tener> Tierno de
carne: o,
o,ov carne mollis> Que tiene un cuerpo
tierno: o,o,ov qui tenellum
coprpus habens

in tentorio habitans> Tiendecilla


despreciable:
vov,o,o
vile
tentoriolum> Usar de la misma tienda
ov contubernalis sum
TIENTA ancha,de cirujano o,
,; ov,o, specillum> Explo
rar con la tienta: exploro spe
cillum demittens> Introduccin de la tienta
para explorar: ,,
specilli demissio ad explorandum
TIERNAMENTE tenere
TIERNO `v,`o,,,v,,o,,
,v; v,,,,
,,,,
,,,v; oo,o,,ov;
v,,v; v,v,ov; v,
v,v tener,mollis,blandus> Tierv,v ex humo,ex terra> De tierra
blanca: o,o
,ov cuius alba est terra> De tierra igual:
o,o,ov terrae aequalis> Terroso,terreno: vo,o,ov
o,,v terrenus> Defendido o formado
con grandes montones de tierra:
oo,o,ov
aggesta
terra
exstructus> Describir la tierra:
terram describo> Descripcin de la
tierra: ,, terrae descriptio>
Perteneciente a la descripcin de la tierra: ,
,v ad terrae descriptionem pertinens> Que describe la tierra:
o,o,ov qui terra,terrarum situs describit>
Distribucin de la tierra: ,, terrae distributio> Desde la tierra: v,v e terra> Dioses de la tierra: vo o
inferii dei> Echado en tierra: o,,
humi stratus> El que come tierra: o,
o,ov qui terra vescitur> Dador de la tierra:
o,o, terrae datorz> Porcin de la tierra: oov,ov,o, portio terrae>
A propsito para la tierra: o,
ov ad terram aptus> Que contiene o cie la
tierra: oo,oo,
o,oo,o,ov terram cingens> El que tiene muchas tierras de labor:
ooo,o,ov multas ara-

TIERRA ,,,; ,, (,
) ,,; ,,;v,ov,
ov,o,; ,o, terra> A la
tierra: o,ov in terram> Agi
tador de la tierra (Neptuno): v ; vvoo,o, quassator
terrae> Amontonada: o,o,;,,; ,o,; ,
o,; ,o, agger,cumulus
eggestus terrae> Apartado de la tierra: o,o,o,ov terra temotus>
Blanca,creta: ,,
cimolia terra> Ceir,rodear la tierra: v terram abire> Cado en tierra:
,. in terram delapsus> Trabajar la
tierra: ov, terram colo> Libacin so
bre la tierra: oo,o, fundendus in terram> Convertirse en tierra
oo in terram vertor> Criado en la tierra:
ovo,o,
in solo nutritus> Cubrir con montones de
tierra: vv,-v
vv, humo congesta tego> Tierra de color rojo: o,o, terra rubrica> De
la tierra: v,

758

tiones habens> En tierra firme:


in
continenti>
En
tierra:
,,, ad terram,humi> Convertirse en tierra fir
me: continenti adjungo> Tierra
firme: ,,,v; o,o, terra
continens> Formado de la tierra: ovo,o,
ov; ov,, e terra formatus>
Desde la tierra: v,v a terra> Que cuida de la tierra: oo,o,ov qui terram curat> Habitable: oov orbis terrarum habitabilis> Hacia tierra firme: -ov in
terram,in continenti> Hijo
o hija de la tierra: ov,,, terrae filius vel filia> Tie
rra rida: ,, arida> Lejana,
distante: o,,ov ( )
terra que est ultra locum> Medir la
terram metior> Que distribuye la tierra: vo,o,ov qui terram
distribuit> Que trabaja la tierra: vo,o,ov
qui terram exercet> Mezclado con la:
,
, terra mixtus> Divisin de la tierra:
o,, agrorum divisio> Que tiene poca tierra: v,o, qui terrae fame laborat> Nacido en la
tierra,de baja condicin: v,, humi natus> Nacido en
tierra firme: ,
o,; ,o, epirota,in continens
TIGRE o,o,; ,o,-o,
pardus,tigris

natus> Perteneciente a tie


rra firme: ,,v ad conti
nentem pertinens> Producto de la:
ov,o, terrae productus> Que sacude la
tierra: v,v,ov te
rram concutiens> Que cie la tierra,
prximo
a
la:
o,o,ov
terrae
proxumus,ambiens terram> Que es llevado a la tierra: ovo,o,ov
qui in terram defertur> Que est sobre la
superficie de la:o
o,ov qui est super terram> Que mira hacia la
tierra: ,, in terram vergens>
Tierra que susten
ta mucho: o multa nutriens terra> Que tiene tierra negra:
o,,ov nigram habens terram
Que tiene tierra roja: v,,
v fulvam habens terram> Que tiene tierra
suave: o,o,ov mollem terram habens> Recientemente ara
da: vo,o,ov terra recens ara
ta> Situado entre dos tierras: o,o,ov mediterrneus> Interior de las
tierras: ,, loca mediterranea>
Transformar en tierra firme:
continenti adjicio
TIFEO,Tifn
gigante de cien
v,vo, Typhon,Typhaeus,centipedes

pies

vv timide
TIMIDEZ vv,vv,v,
,; v,,; v,v,v,,; ,o,
; ,o,; ,o,
,o, timiditas> Cortedad para hablar:
oo,, timiditas non ingernue loquentis

TIJERA ,o,; ov,o,


forficula> A modo de tenaza o tijera: o, in modum forfi
cis> Cortar con tijeras: fortice recido
TILO ,,, tilia> Bastn de tilo: ov,o, baculus
e tilia> Cosa de tilo: vo,,
ov; o,o,ov tiliaceus

TMIDO o,o,ov;`,o
;
o,o,ov;
v,v,ov;
,,v;o,o,,ov;
v,v,ov;o,o,ov;
o,,,; v,,,ov; o,,ov; vo,oo,o,ov; v,o
,; v,,; v,,v; ,,;
,,ov; ,o,; o,v,o (qui
reipublicae administrationem fugiunt
tmidi),timidus,trepidus,pavidus> Algo tmido: o,, subtimidus>

TIMBAL vov,vov,o, tympa-num>


Tocar el timbal: cym
balum pulso
TIMBALISTA ,o, cymbalis
ta
TMIDAMENTE o,

759

TINAJA ov,o,; v,,; ,o,;


o,o,
cadus>
Pequea:
ov,o doliolum> El acto de abrir las
tinajas: o,, doliorum apertio> Tapa
de tinaja:
v,vo, operculum dolii> Que rodea con
mimbres las tinajas o tone
les de vino: voo,o,ov qui vitilibus
dolia religat> Que tiene figura de:
,,; ,o,
; ,o,; ,o, dolii figuram habens

Muy tmido: o,,ov; oo,-oo,o,ov extreme timidus


multum pavoris habens> Ser tmddo:
,,v,-vo ti
midus sum
TIMN,o,; oov,o,;
oov,o,; oo,-,; oo,,;
oovov,ov
o,o, clavus,gubernaculum,temo
A modo de timn: in guber
naculi modum> De dos timones: o,o,ov duos timones habens> De ocho
timones: o,o,
o,ov octo timones habens> Dirigir el timn:
,o gubernaculum dirigo> El clavo del timn: `,oo,
clavus temonis> El l
timo timn: o,o, extremus temo> Lo inmediato al timn:
,o, quod est circa temo
nem>
Pequeo:
oov,o,
parvum
gubernaculum> Que carece de timn:
o,o,ov carens gubernaculum> Que
tiene
cuatro
timones
o
lanzas:
o,o,o,ov quatuor temones
habens> Que tiene tres timones: o,o,ov tres temones habens>
Tener asido el timn de la nave: oo
clavum navis teneo> Volver el timn:
ooo clavum
torqueo> Que da vueltas al timn:
ooo,o,ov qui clavum torquet,gubernator

TINIEBLA ,,,; vo,


o,; v,o,; vo,o,
vo,o,; o,o,; ,,
; vo,o,; ,o,; o
o,; o,o,; ,,
v,,; ,o,; o,,
vo,o,; o,,; o,o
obscuratio,tenebrae,obscuritas> Acos
tumbrado a vivir en las tinieblas:
oo,,ov in tenebris agere solitus> Cubierto de densas tinieblas: o
una tenebras offundo> Que anda por las
tinieblas: oo
o, per tenebras means> Causar tinieblas:
o tenebras induco>
Derramar tinieblas: o tenebras
offundo
TINTA v,; o,o, atramentum> Holln: atramentum,fuligo> Del pez jibia: o,o, atramentum sepiae> De zapatero:
o, sutorium atramentum

TIMONERO oo,v,o,
gubernator

TINTE
v,vo,;
,,;
,o,; ,o, tinctura,atramentum> Meter las lanas en el tinte:
lanas tingendas im-

TMPANO `ov,`ov,o, tympanum


TINADA,hoguera para la cremacin de los
cadveres o vov rogus

,o,; oo,o, tinctor> La rubia de


los tintoreros: ov,o, rubia tinctorum

mergo
TINTERO vo v; vooov,o, vas atramentarium,atramentarium
TINTORERA ov,o,; v,
vo, officina tinctoris> Taller de tintorera
de prpura: oov,o
officina in qua tinctura purpurea utitur

TINTURA ,,; ,,,o,; ,, tinctura


Astringente para la elaboracin de las
tinturas,perfumes: ,o,

astrictorius
ad
eleborationem
tincturae,suffimenti

TINTORERO `,,,; -

TIA ov,o, capitis sordes> Infestarse

760

de tia: o porri
gine infestor> Padecer de tia: scabie fera laboro

o (vesidos con pieles de lobos) tyrannorum satellites> Amante de los tiranos:


ovvo,o,ov amans ty
rannorum

TO paterno o,oov,ovo,o,; ,o, avunculus,patruus> Materno: vv,o,


,o; o,o; ,o, avunculus,matris frater>
Materno,ta materna: o,o,
, avunculus,matertera> Paterno o materno:
vvvo,o, patrus,avunculus

TIRANTE v,,; vovo,,ov


intentus> Muy: ovo,o,ov;
v,, valde intentus> No tiran
te: ,,v non contentus
TIRANTEZ vov,, contentio
TIRAR ,,,o, v jacio>
Accin de tirar: `ov
, jaculatio> El acto de tirar des
cuidadamente y sin seguridad: ,, segnis et incerta ja
culatio> Tirar hacia atrs:
vv retrorsum traho> Lo que sirve para
tirar,arrastrar: ,
o, trahens

TIPO ,o,; o,o, typus


TIRABUZN o,o,; o,o
crines intorti
TIRANA ,o,; v,,;
v,,;
vv,
o,
tyrannis,saevitia> Que aspira a la tirana:
ovvo,o,ov tyrannidis cupidus

TIRESIAS,poeta de Tebas ,o
Tiresias

TIRNICAMENTE ov,vv tyrannice

TIRO `,o,; ,,;


o,o, jactus> Ciudad: o,o,
Tyrus

TIRANICIDA vvovo,o,ov tyran


nicida

TIRRNICO v,v,,v
tyrrhenicus

TIRANICIDIO vvoov,, tyran


nicidium
TIRNICO vv,,v tyrannicus

TIRRENO vo,vo,o, tyrre


nus> Obra de los tirrenos: vo
,o, tyrrenorum opus

TIRANIZAR v,vv
tyrannicide opprimo

TIRSO o,o, thyrsus,hastula frondibus


vestita quae utabantur in bacchanalibus

TIRANO vvo,o, tyrannus> Mujer del


tirano: vv,o, uxor tyranni> Casa del tirano: vov,o
domus tyranni> Cruel: ovvo,o, crudelis tyrannus> El que odia a los
tiranos: ovvo,o,
ov qui odit tyrannos> Libre de los tiranos:
vvo,o,ov
liber
a
dominatu
tyrannorum> Matar al tirano
vvoov tyrannum occido>Seguir el
partido del tirano: vv tyranni partes sequor> Soldados de la guardia
de los tiranos: o,v
; ,,; o,, phthisis
Demacrase con la: tabe consu
mo> Consumida por la tisis: ,

TISANA v,v,, ptisana


Componer una tisana: ov alicam seu
ptisanam facio> Con bellotas dul
ces: vov,o, ptisana e glandibus confecta
TSICO ,,v phthisicus
TISFONE (furia vengadora) vv
, Tisiphne,furia ultrix
TISIS v,o,; v,o,
tabe consumpta> Propenso a la tisis:
v,, ad phthisim proclivis

761

go,contrecto> Juntamente: vo,v,ov,


vv simul attingo> De paso:
o obiter in trancursu tango
Con la mano: manu tango> Con
las
manos:

contrecto>
Deshonestamente: , con
trecto turpiter> Hacer tocar: v contingere facio> Instru.de msica: ,, fides pulso> Las
cuerdas con las puntas de los dedos:
, primoribus tantum digitis chordas contrecto
> Ligeramente: ,,
o,,o,,
,oo leniter,leviter attingo>
Por encima: o attingo>
Por
todas
partes:

ciircumquaque tango> Se ha de tocar:


oov
tangendum>
Suavemente:
,,, leviter contrec
to> Tocar a,corresponder a: ,v,o attingo,pertineo>
accin de tocar: contrectatio> El que toca muchas veces: ,, qui saepius contrectat>
Fcil de ser tocado: ,, facilis ad
tangendum> Lo que se toca
ov,o,; ,,o,
id quod tangitur>

TITN v,vo, Titan> Titanes:


v,v titanes> Domador de titanes: vo,oo, titanum do-mitor>
Que mata titanes: vo-vo,ov,ov titanum
interfector> Tierra de Titn: v titania tellus
TITNICO v,,v; v,
, titanicus
TITN v,o, Tithonus
TITUBEAR tutubo
TTULO ,o,; ,
,; o,o, titulus> Que carece de ttulo: vo,o,ov titulo carens> Que lleva ttulo falso:
o,o,ov fictitium titulum gerens
TIZN ,,o, titio> Encendido:
,o, fax magna est ardens> Bajo las
cenizas: ov,vov,o, titius ignitus ci-neribus
obrutus> Quemado: ,
o, titio ambutus
TMESIS ,, tmesis
TMOLOS (monte de Lidia) o,o,
Tmolus

TOCAYO ,,; vo,o,o,ov idem et commune cum alio


nomen habens> Ser tocayo: v eodem quo alius nomine appellor

TOALLA ,o, mantile


TOBILLO v,o, laus> De hermo
sos tobillos: o,o,ov pulchros talos habens

TODAVA v etiamnunc,adhuc

TOCADO ,,v; ,,v


pulsatus,tactus
TOCADOR o,,; oov,o
unguentorum reepositorium
TOCAMIENTO
o,,;
attactud,contrectatio

,,

TOCAR `,`o,,
o,,,o (dat.)
,v,,o,,
,,o,v,,
,oo,ov,o,,,,v, tango,attin

762

TODO ,,v;o,,ov;
o,o,ov; o,,; ,,
v; voo,o,ov totus> Todo absolutamente: ,,v totus,universus> Enteramente,a la vez:
v,vo; ,,v cunctus
totus> Semejante en todo: voo,
,ov omnino similis> Todos a una:
vv simul,una impetu> Todos juntos: .,v universus,cunctus,omnes simul> Todo: v, omne
TOGA vv,,; vvo,o, to
toga> Que rodea los hombros: ov,o, toga humeros circumdans

TOGADO vvoo,o,ov tagatus

TOLERADO ,,v toleratus

TOLERABLE v,v,
,v; oo,,ov;,
,o,,v; o,o,
ov tolerabilis,tolerandus
,,; oov,, tolerantia

TOLERANCIA v,,; v,
,; vo,,; ,,;
,,; ov,,; TOMILLO ov,o,; o,o, thimum

TOLERANTE ,ov,o
ov,,v tolerans

TOMIZA,cuerdecilla de esparto ov,ov,o, sparteus funiculus

TOLERAR v,v,vo,v
,v,v,,o,,o,,o
,,,,,,
,o,ov,
(patior
fierei) tolero,patior> Difcil de tolerar: o,o,oo,o,ov difficlis toleratu> No
tolerar,llevar
a
mal:
o,o,,v aegre fero> Que puede ser tolerado: ,,v qui tolerari potest> Que todo lo tolera con paciencia: v,v,v,
v,ov cuius pectus omnia tolerat> Que tolera
mucho: oo,o,ov
multa tolerans> Se debe tolerar: o
vov sustinendum> Trabajos: v
perfero laborem

TOMO o,o, tomus


TONANTE ovo,,ov fulminans
TONEL v,v,,; vov,ov,o, doliolum> Toneles pequeos: ,v, parva doliola
TNICO ov,,v tonicus
TONO vo,o, tonus> Concluir con tono
agudo: ov in acutum tonum desino>
Dar tono: ov,ov,ov tonum do> De igual tono: ovo
,ov toni magnitudinem adaequans> De tono
grave: ovo,o,ov gravitosus> Expresar con el tono: ov
tono exprimo> Lo que da el tono a un
cantor: ov,o, susci
tabulum> Que concluye en tono agudo:
o,o,ov in acutum desinens
Que tiene siete tonos o voces: ovo,o,ov septem tonos habens> Que usa el
mismo tono: vo,o,ov qui eodem sono
utitur> Uniformidad de tono: ovoov,,
fastidiosa uniformitas> Tono y medio:
vov,o, tonus cum dimidio

TOMAR v,v,,o
o,vo, (),v
o,,v,o,
,,v,oo capio,tollo,prehendo> Tomar adems: oo,-,ov,ov insuper adsumo>
Juntamente,tambin,vv,
v,v,vo
simul accipio,una excipio> Coger por la
mitad: o medium comprehendo> Coger con: vv una capio>
De antemano: ov praecipio> El
que tiene poder de tomar:
o,,v
habens
vim
assumendi> Tomar en las manos juntamente: o una in manus sumo> En las manos: o
in manus sumo> La accin de tomar:
,, assumptio> Lo de en medio:
o medium capio> Lo que se ha
tomado dems: ,
o, assumptum praeterea

TONSURA ,,,; o,,; ,, tonsura> La pri


mera tonsura: oo,, prima
tonsura
TONSURADO ooo,o,ov tonsus
TONSURAR o tondeo
TONTEAR o,,, ineptio

763

Hacer, volver tonto: stultum efficio> Hacerse,volverse tonto:


o stolidus fio

TONTERA v,, stultitia> Decir tonteras: effutio> Decir tonteras como una hechicera o
una sibila: v, more sybilae vel incantatricis nugor>
Tontera en el hablar: oo,,
stultiloquium> Hacer y decir tonte
ras: nugor

TOPACIO oov,o,; oo,o,o, topazius


TOPAR o arieto
TPICO,relativo a los tpicos o luga
res comunes o,,v ad locum alicuius
referens> Ciencia de los tpicos o lugares
comunes: o v, loci alicuius
tractatio> Ex
plicacin de un tpico o ars expli-

TONTO o (slo voc.:!),,,,; ,,v ,,; ,vo,,


; o,,ov; o,o,ov; o,,ov; v,, stultus,
infans,stolidus,hebes,desipiens> Como si todava estuviera mamando de su
madre: o,o, stolidus>
cans locos dialecticos

TORCEDURA ,,; ,
,; ,,; ,o,
; ,o, contorsio,incurva
tio,distorsio,blaesitas> De alguna cosa:
,o, blaesitas

TOPO ,,,o,;
o,oo, talpa
TOPOGRAFA oo,, loci descriptio
TOPGRAFO
descriptor

ooo,o,ov

TORCER oo,,,
o,,,,
,,,,,,,
,,o,,,,o,,, torqueo,distorqueo>
Torcer adems: o insuper con
torqueo> Ser torcido:
contorqueor> Torcido como hilo: v,,v tortus instar fili> Torcer,
desviar: a via deflectere>
A modo de mimbres: obtorqueo vitilium in morem> Bien torcido
oo,o,ov tortilis> Hacia otro punto:
v alio deflecto> Juntamente: v
una distor
queo> La accin de torcer: o
, actio reddendi tortuosum> Torcerse: ov ,-o in latus distorqueo
TORCIDA (mecha) ,, elluchnium

locurum

TORADA oo,, armentum boum


TRAX o,o,; ,o
cordis tumamen,thorax
TORBELLINO ,,;o,o,
,o,;`o,o,; ,
o,; ,o,; vo,o,
,,; vo,o,; ,
o,; ,o,; o,
o,o,o,; oov,
o, turbo,vortex> Del mar: ,, vortex vorticis>Con muchos
torbellinos: v,, valde vorticosus>
Agitado por un
rpido torbellino:
vo,o,ov celeri vortice contortus>
Girar en torbelli
nos: o turbine vorticoso cir cumago>
Que forma muchos y variados torbellinos:
ovo,o,ov varios multosque vortices habens> Que tiene
muchos torbellinos: oo,o,, vorticosus> Semejante a un torbeliino de fuego: o,, similis igneo turbini

TORCIDAMENTE o tortuose
TORCIDO `,`o,,v; oo,o,ov; o,,v;
,; -o,o,ov; ,,
v; o,o,ov; ,,v; o,,ov; ooo,o,ov; ,,,v; o,,v;
,,,v flexus,tortus

764

v,o,;
ov,o,;
,, tormentum,crucitatus> Mquina de guerra,tortura: ov,o, tormentum> Gnero de
tormento: ov,o, tormenti genus>
Lugar
donde
se
da
tormento:
vov,o, locus ubi crucia
tur aliquis> Rueda de tormento: o,o, equuleus ad torquendum> Cuerdas
delgados para tormento de los reos:
,v, fidiculae
El que da tormento: v,o,
tortor

sinuosus,tortuosus,incurvus> El que camina


torcido: oov,, oblique incedens>
El que tiene pensa
mientos torcidos: ov,v,ov qui velut
tortuosa mente prava cogitat> Pintado con
lneas torcidas:
oo,o,ov tortuosis notis
pictus> Todo lo torcido:,o
illud omne quod intortum est
TORCIMIENTO de una cosa que estaba recta
,, inflexio
TORDO ,, turdus> Comer gruesos tordos: pignuibus tordis
vescor> Comida de gruesos tordos:
,o, pinguium tordorum comestio

TORNABODA ; en sing. slo


acus.) secundus dies nup- tiarum
TORNEADO o,o,ov; o
, tornabilis> A huso: ovo
vo,o,ov verticillo vel fuso tortus> Bien torneado: ovo,o,ov
eleganter tornatus

TORMENTA,tempestad ,,;
o,; ,, procella
TORMENTO ,,; o,o,
; v.o,; v,,;
v,o,; ,-,,
,,; ,o,; o,o,; oov,o,; o
actio tornandi

TORNEAR oov,v,ov
v,,ov torno> Accin
tornear: o,,; ,

de

rinus> Devorador de toros: o- o,o,ov


taurorum vorator> Diana, que presida los
toros: ,o Diana quae tauris preerat> El
que hiere a los toros: oo,o,ov
qui tauros percutit> El que mata o sacrifica
un toro: oo,o,ov
ovo,o,ov qui taurum mactat>
Hacer de toro: taurum facio> Hacerse
toro: o taurus fio> Herido por un toro:
oo,o,ov a tauro percussus> Matar al
toro: ov,o taurum occido
Muerto por un toro: ovo,o,
ov a tauro interfectus> Toro padre:
ooo,o, insiliens vaccis taurus> Piel de toro: o taurina pellis> Poner como un toro:
in taurum muto> Ponerse hecho un toro:
o taurinam naturam iduo> Que anda y vive con toros: oo,o,ov qui circa tauros et pecora
versatur> Que es llevado por carroza tirada
por toros: oo
o,ov tauris ad currum junctis vehitur> Que mata toros: ovo,o,
ov tauricida> Que parece toro: ov,, qui taurus videtur> Que tiene
cabeza de toro: vo,o,ov taurinum caput habens> Que tiene

TORNERO o,,; o,ov,o,; ov,, tornator>


Obra de tornero: ov,, tornatio> Que hace liras y broqueles: o
voo,o, (ov,
,,v) clypeorum et lyrarum tornator et compactor
TORNO vo,`o,o,; o
o,; ov,,; vo,o, tor
nus,secula,turbo> Hacer a torno: o,ov torno expolio> Hecho a torno:
v,,v; v,o,
tornando effectum torno factus> Mover el
torno: v saculam verso et cirumago>
Obra de torno: ,
o, toreuma> Trabajado a torno:
o,,v torno elaboratus
TORO ,o,; o,o, taurus
A modo de toro,torvamente: v
in modum tauri,torve> Apetecer el to
ro a la vaca: , taurum vel
jucencam
appeto>
Caza
de
toros:
o,, taurorum venatio> De
toro,taurino: ,, tau-

765

cara de toro: ,,v taurino vultu


praeditus> Que tiene forma de toro:
oo,o,ov tau
ri formam habens> Que tiene pies de toro:
o,oo,, tauri pedes habens

TORQUILO (ave)o,, torquila


TORRE ,o,-o,,,; v
v,vo,; o,o,; ,
, turris> A manera de torre:
v in modum turris> Armado de torres: ,,v; ,o,
turritus,turrita> Construccin de to
rres: ,, turris exstructio> Defender las torres:
turres defendo> Destructor de: oo,o,ov dirutor turrium> For
talecido con siete torres: -o,o,ov
septem turribus instructus
Fortificada: ,, turris munita>
Guarda de torre: o.
o, turris custos> Guerra que des
truye las torres: oo o,o, turres evertens bellum> Los que
habitan torres o castillejos: ovoo,o,ov
cui turris lignea
pro domo est> Pelear desde la torre:
o e turri pugno,turrim defen
do> Permanecer como en una torre:
intra turrim me contineo> Que sostiene las
torres: oo,
o,ov turrim sustinens> Que tiene hermosas
torres: o,o,ov pulchras turres habens> Que tiene muchas torres: oo,o,ov multas
turres habens> que tiene torres altas: o,o,ov altas turres habens> Que
vive en torres:
o, in turribus degens> Semejante o
levantado a manera de torre: -

TORONJIL (yerba abejera) ov,


ov,o,; v,-
. apiastrum
TORPE o,o,ov; ,
,v stolidus,insutilis> Que comete cosas
torpes:`o,,ov;oo
,v; vo,o,o,ov;
,v; vo,,ov; ,,; o,o,ov
turpis,immundus> Accin torpe,vergonzosa: o,
, turpe factum> Escritor de cosas torpes:
oo,o, turpium scriptor> Ser
torpe,entontecido:
torpeo> Torpsimo: o,
o,ov turpissimus
TORPEMENTE , turpiter
TORPEZA o,o,; ,o
; v,,; ,, tur
pido,torpor,aberratio a scopo> De hablar,de
lengua: ,o,;
,o,; ,o,; ,o, titubantia linguae, blaesitas>
Ingenio torpe: o,
o,; o,o, crassum ingenium>
Para aprender: ,o, tarditas ad discendum

v,vo, alveus torrentis

,, turri similis,turris ins


tar excelsus> Torrecilla: ov,
ov,o,; o,o, turri
cula> Llevar torres: oo turrim gesto

TORREN ,o, propugnaculum


TORREZNO o,o,o, offula> Comer torreznos: o, offulam deglutio

TORREADO ,,v turritus> Coronado de torres (epit. de Cibeles)


oo,o,ov
turriger,turritus>
Hermosamente torreado: o,
o,o,ov pulchre turritus

TRRIDO o,,ov; o,
,ov; o,o,ov; ,,v torridus

TORRENTE vo,o,;`,o
; o,o,; oo,o, torrens> Abrir
paso a los torrentes: torrentibus
excavo> Impetuoso: ,, torrens terram excavans>
Madre de un torrente: -

TORTA ,o,; ov,o,


o o,ov ,
o o,v,vo,; o,
o,o,; ooov,o,; ,o,; ,,; v,o,

766

,o,; o,ovo,;ov
ov;
,o,
libum,opus
pistorium,placenta,maza,ofella> Apel
mazada: v,, placenta densa>
Comer una torta: o,o bucellam
devoro> De harina de cebada tostada:
ov,, polenta> De ha
rina ordinaria: v,o, e fa
rina crassiore placenta> De harina:
vo,o,; vv,vo,; o,v ,
o; v placenta ex fa rina
confecta> De leche y miel: o,o, placenta ex lacte et melle> Especie
de torta ancha y delgada: vov,o,
popanum> Especie de torta: o,,; vov,
o, laganum,placenta> Frita en sar
tn: vo; v,o, placenta in
sartagine fricta> Hecha de miel y vino:
ovo,-o,,
placenta ex vine et melle confecta
Pequea: vov,o,; o,o,
parvum laganum

,v; o,,; ,,v;


o,,ov; ,,
,,v; ,
o,,v tortuosus,tortilis> Cual un
laberinto: v,,
tortuosus> Hacer tortuoso: ov tortuosum reddo

TRTOLA v,ovo, turtur> Arrullo de la: ,o, murmur turturis

TORVAMENTE v torve

TORTURA ,, tormentum> Prue


ba de la tortura: vo,o, proba
tio tortura> No sometido a la tortura: vo,o,ov non subjectus in
tormentum> Desgarrar por medio de tortura:
v in tormento carnes scindere> Especie
de tortura: ov,o, t ormenti genus> Instrumento de tortura que retuerce los labios:
oov,o, labia noxiorum intorquens
TORTURADOR v,v,o
tortor
TORTURAR o,v,v flagello,torqueo

TORVISCO (aceite de torvisco) vov,o, cnidio grano oleum

TORTUGA oo,oo,o,; v,v,,; ,o,; -,o,


testudo> Concha de la tortuga: ov,vov,o, testudinis concha> De tortuga: vo
-v,o testidinarius> El que come tortugas:
voo,o,ov qui testudines edit> Gnero de tortuga:`,o, testudinis genus> MIlitar
para proteger a los que trabajaban en los
terreaplenes: v ad humum
eggerendam comparata trestu
do bellica

TORVO,aspecto torvo ,o,


,, aspectus torvus
TOS ,, tussis> Tosecilla se
ca: ov,o, sicca tussicula>
Tosecilla: ov,o, parva tussis
Eficaz contra la tos: ,,v
efficax adversus tussim> Esputos de tos:
,o, id quod tussiendo exspuitur> Perteneciente a la tos
,,v ad tussim pertinens> Que tiene
mucha tos: ,, tussi laborans

TORTUOSIDAD
o,o,; o
,,o, tortuositas

TOSCAMENTE crassiore modo

TORTUOSO ,,; ,
TOSCO o,o,oo,oo,o,ov rudis>Hecho tos
camente: oo,o,ov factus rudis>
Ruducir a costumbres rsticas
toscas: o ad mores rusticos redigo

o,-o,,o tussio
Un poco: o,- subtussio> Es cupir
tosiendo: tussiendo exs
puitur> El que tose: ,,v tu
ssiens
TSIGO ov,o, toxicum

TOSER o,-, ,-, -

767

TOSTADA ,, torrida

o,ov non elaboratus

TOSTADO ,,v; ,,v


o,,ov; ,,v;
,v; o,,ov; o,,
ov; o,o,ov; o,vo
,ov; vo,,ov; , ,,v; ,,,v tostus
torridus> LO que se tuesta bajo el carbn:
v,o, quod prunis torretur>
Tostado antes: o,o,ov praeustus> Con exceso
oo,o,ov praeter modum assatus et torrefactus

TRABAJADOR v,o,; v,
v,ov; o,o,; o,,
;-,o,; oo,o,ov; ov,,v; ,,v; ovo
o,ov (laborans victum quaerens) ope
rator,opifex,laboriosus,operosus
TRABAJAR ,,v,,,o,ov,v
o,,-o,,,,o,o,o,o,o,,vo,vo,ov exerceo,laboro,operor,efficio,studeo> Ac
tivamente: diligenter laboro
Antes: ov praelaboro> Con ahin
co,con empeo: ov,ov,-o
vo,oo,oovo
studiose laboro> Con esmero en compa
a de: o una studeo> Con gusto:
voov operam libenter impendo> Con
luz artificial: elucubro> Con ms intencin: o
ov,ooov intentiorem
operam do> Con otro: v una operor>
Con singular maestra: o singulari arte efficio> Con sus propias
manos: o manibus meis operor> Con
todo empeo: o totis viribus adnitor> Con:
v simul laboro> Con inters:
oov
studiose
laboro>
Contra:
vov simul laboro in> De mano
o manu operor> De noche a la luz de
la lmpara: vo lu
cubro> De noche: v noctu facio>
Dejar de trabajar: oov laborare desino>
Deseoso de trabajar: ovo,o,ov laboris cupidus> El que trabaja
muy bien: ovo,o,ov optime laborans>
El que trabaja voluntariamente: vo,o,ov;
o,,v voluntariam operam praebens>
En balde: ,o
,oo
frustra
laboro
Esmeradamente: exorno opero
se> Estar cansado de trabajar:
ferssus sum labore,deficio ex labore
Hacer,trabajar con reglas: v arte paro et
conficio> Infructuosamente: frustra facio> Juntamen
te: ov simul laboro> Manualmen
te: oov collaboro manu> Trabajar

TOSTAR v,,v,
v,v,,,,
-,,,,,,o, ,,o,,,
torreo> A fuego lento: lento igne
torreo>A la vez: una torreo> Accin
de tostar: ,o
;,, torror> Tostar mucho: o supra modum torrefacio> Por todas partes: cir
cumquaque torreo> Que puede tostarse
o,o,ov qui torreri potest> Que tuesta:
, quae torret>
Se ha de tostar: ov torrendum
TOTAL ,,v; voo,o,ov totalis,universus
TOTALIDAD ,o, universitas
TOTALMENTE ,v,v,v funditus,in totum,omnino
TXICO v,o, toxicum
TRABADO ,,v compactus> Po
co ha trabado: ,, recens compactus
TRABAJADO ,,v; o,o
ov; ,,v elaboratus> A mano:
o,o,; o,ovo,o,ov manu laboratus> Bien trabajado:
o,o,ov excultus>
Con mucho arte: oo,o,ov affabre
factus> Muy trabajado: vo,oo,o,ov ter,valde laboratus>
No trabajado: vo,

768

en compaa: o
una operor> Ms de lo que se puede:
o insuper onero> Mucho en balde:
oov multum sed frus- tra laboro>
Mucho: v admodum laboro>Padecer
trabajos: oo
affligor> Alrededor: vo cir
cumn laboro> Por alguno: o elaboro
in gratiam alicuius> Pertene
ciente a los que se buscan la vida
trabajando: v,,v perti- nens ad illos
qui manu vitam quiritant> Por inters: v,-v quaestum
facio> Por otro: v,
ov pro alio laboro> Por rivalidad: oo contendo> Primeramente: oov prius elaboro> Que
puede ser trabajado: o,
o,ov qui elaborari potest> Que se busca la
vida trabajando:v,o
v,o,, qui manu vitam queritant> Que trabaja poco tiempo:
o,, brevi tempore laborans
Que trabaja con cantu suave: o
o,o,ov suavi cantu laborans> Que trabaja
de noche: vo,,v
qui noctu operatur> Que trabaja en vano:
o,,v qui in cassum laborans> Que trabaja gratutamente: oo,o,ov qui gratis agit> Que
trabaja intilmente: oo,o,ov inanem laborem ferens> Se debe
trabajar: ovov,ov
ov opera danda est> Sin
experiencia,inexpertamente: vov imperite agere> Todo el da en cualquier
cosa:v,v
qui per totam diem in aliquid versatur> Trabajar en: ov laborem colloco in>
En exceso: ov nimio labore me exerceo> Vanamente:
inaniter laboror

trabajo: ,oov diligo amorem> Amor al trabajo: oov,, amor laboris> Aadir algn trabajo:
oo aliquid operis addo> Ayudante en el trabajo:
,oo,
administer>
Buena
disposicin para el trabajo: oov,, bona disposictio ad laborem> Cansarse del trabajo: ov
labore conficio> Cargado con intil trabajo:
ovo,o,ov inanem laborem ferens> Compaero de trabajo:
vo,o,ov administer> Con mucho
trabajo: ov cum multo labore> Con
trabajo: ov,v laboriose> Consumido con el tra-bajo:
ovo,o,ov nimio labore confectus>
Continuacin en el trabajo: ,, assiduitas labore
De
mucho
trabajo:
,,v
operosus,artificiosus> De noche a la luz de la
lmpara: vo,,
lucubratio> De trabajo fcil:
o,o,ov facilem laborem habens> Hecho de
un trabajo delicado: ,, subtili opere confectus> Desfallecer
de: ov,ov prae laboro deficio>
Ejecucin de un trabajo: ,,
opificium> Trabajo ejecutado: ov,o,
effectum> Esmerado: ov,
opus solers et artificiosum>Esmero
en el trabajo amor al trabajo:
,, sedulitas in opere,studium operis>
Estar alegre en el trabajo: o laetor ex
labore> Fuga del trabajo: oov,, fuga
laboris
Hecho con mucho trabajo: ovo
o,ov multo labore effectus> Infruc
tuososo,intil: oov,o,
, inanis labor> Literario: o,
, lucubratio> LLeno de trabajos:
o,o,,v; o,,
v; ooo,o,ov; ,,v
aerumnosus,laboriosus> Lugar de trabajos forzados para los esclavos:
ov,o, carcer servorum> Notable por sus trabajos: oo,
o,ov inclytus laboribus> Odiar el trabajo:
oov odi laborem> Olvidado de los trabajos: ovo,o
ov
laborum
oblitus>
Oprimido
de:
,,v aerumnosus>Oprimir
con el trabajo: supras vire onero>
Padecer trabajos,emplear el trabajo: ov

TRABAJO o,o,o,;ov,
o,;,o,;o,o,;
,v,v,o,;
,,; o,o,; ,,; o,o,; o,o,; ,o,;
o,o,
o,o,vo,o,o,;ov
o, labor,aerumna> Trabajo ajustado: v,, opera propter quaestum
locata> Amante del trabajo:
,,v; oo,o
ovo,o,ov amans laboris> Amar el

769

Que cuesta mucho trabajo: vo


o,ov qui multo labore efficitur> Que da fin al
trabajo: ovo,o
ov finiens laborem> Que exime del trabajo:
`ovo,o,ov liberans a labore> Que ha
sufrido trabajos: o,o,ov aerumnas
expertus
Que huye del trabajo: o,
v; ovo,o,ov qui laborem fugit> Que lleva con paciencia el tra-

laborem sustineo,
laborem impendo> Padecer trabajos: oo, aerumnas patior> Perseguido por trabajos:oo,o,ov qui est in
labore,in aerumnis> Premio del trabajo: ,o, praemium laboris> Pronto en el trabajo:
,,;-,,v celer in opere>
Propio de los que viven de su
trabajo: v,,v pertinens qui manibus victum comparant>
bajo: ,,v qui patienter opus facit>
Que no tiene trabajo: oo,o,ov laborens
carens> Que padece trabajos molestos:
o,
o,ov;-,, patiens aerumnarum> Que padece y sufre con valor los
trabajos: ovo,o,ov qui labores
audacter adit ert tolerat> Que sostiene largos
trabajos: ,o, qui labores assiduos sus
tinet> Que sufre trajaxos:
,,,; o,
vo,vo,ovo,o,
ov laboris patiens> Que tiene mucho trabajo:
oo,o,ov multo labore effectus> Que vive de su trabajo: o,oo, labore manuum victitans> Quebrantado con muchos trabajos: ovo,o,ov multis laboribus confectus> Que quita,
que hace el trabajo de otro: ovo,o,ov solvens labores> Salir bien del
trabajo: voo feli
cem operam pono in> Ser esperado en el
trabajo: sedulus sum in opere> Ser
oprimido antes por el tra
bajo: oov ante labore opprimor>
Trabajo sin molestias: o
o,ov nullis aerumnis exagitatus> Sin trabajo:
oo,o,ov; ov
v labore carens,sine labore> Su
frir trabajos: , aerumnas fero>
Tener un trabajo pesado: o
durum laborem sustineo> Tolerar
trabajos: v perfero laborem>
Trabajos honestos: oo labores honesti>
Trabajos molestos: ,,
strages> Vivir de su trabajo: v,
o,; v,, qui,quae victum labore
quaerit

TRABAJOSO oo,oo,
o,o,ov; v,,v; ,,
v; ov,,; ovo,o,ov;
oo,ovo,o,ov; ,
,,; o,,v; o
,,; v,v,ov; vo,
ov; ,, laboriosus,gra
vis,aerumnosus,operosus
TRABAZN de piezas ,,;
,, compactio
TRABEA vv,,; vvo,o, trabea>
Vestido con trabea: vvoo,o, trabeatus
TRACCIN`o,o,; ,, tractio> Violenta: `,o, vio
lenta tractio
TRACIA ,, Thracia> De la Tracia:
v ex Thracia
TRACIO o,,ov thracius> A modo de los
tracios: thracum more
TRADICIN ,o,; o,
, traditio,doctrina ore tradita>
Docto en tradiciones: ,o,
doctus traditionibus
TRADUCCIN ,, conversio
TRADUCIR o, tradu
co,transfero
TRADUCTOR o,o, transductor
TRAER `,`o,,v
o, traho,affero> A la fuerza:
v catena traho,reflecto>
Alrededor:

una

TRABAJOSAMENTE ,
laboriose,difficulter

770

circumvolvo> Ayudar a traer: v adjuvo in trahendo> Traer a un


lado,traer para quitar,robar: traho in latus id quod non decet
trahere> En alto: v refe
ro> Entre manos: inter
manus habeo> Hacia abajo: detraho>
Hacia arriba: vv sursum traho> Por
todas partes:
circumcirca traho> Voluntariamewnte: oo sponte affero

- avide deglutio
TRAGEDIA
,
,,;
ov,o, tragoedia,tragoediola>
Escribir
tragedias:

tragoedias
scribo,ago>
Escritor
de:
o,o,ov; oo,
o, tragoediarum scriptor>Hacer una
tragedia (exagerar): tra
gice expono> No conveniente a la tra
gedia: ,, tragoediae non
conveniens> Perteneciente a la tragedia:
,,,v
ad
tragoedas
pertinens> Que ensea a representar
tragedias: o,o, qui tragoedias docet> Que no tiene
el lujo de la tragedia: ,, tragico
fastu carens
Representar tragedias: tragoedias ago

TRAFICAR oo negotiari> Que trafica


con Cristo y su divina palabra: oo,o, qui Christum
ejusque verbum quaestui habet
TRAGALUZ ,, fenestra
TRAGAR v,o,,
o,o praeripio,de-glutio>
Antes: ov ante absorbeo> Tragar vidamente: ,
TRGICAMENTE tragice>Hablar
trgicamente: o tragice loquor

ov; ,o, tractus,allatus> De fuera:


o,o,ov accitus> Hacia s: attraho

TRGICO ,,v tragicus> Autor trgico: o,o, tragoedus


Actor trgico: ,o, tragicus> Musa trgica: ,, tragica musa

TRAIDOR o,o,; o,o


proditor,proditrix> El traidor que con nueva
traicin vuelve a su primer partido: o,o, alte
ra proditione ad priores partes regressus

TRAGN v,,,v; ,oo,; o,o,ov;


,o,; o,o,ov; vo
,ov; o,o,o,ov vorax,
helluo,epulator,epulo,edax

TRAMA,tejido `ov,,; o,o,


; ,o,; o,o,; ,,; oov,o,; ,o, trama,licium,subtemen> Maquinacin,treta: v,o,;
,,; v,, techna,molitio

TRAHA,mquina para sacar las naves a tierra


o,o, traha
TRAICIN o,,; oo,
,; ,o,; oo,
, traditio,proditio> A tracin: ov,
oo insidiose,perfidiose> Matar a traicin; ooov occido per
dolum> Que tiene relacin con la traicin:
oo,,v proditoriius

TRAMAR oo,o,ovo,ov, molio,machinor> Tramar cosas malas:


oov res malas molior> Novedades: vo,voo,v
res novas molior> Que trama novedades: v,o,; v,,v novarum rerum molitor

TRAICIONADO oo,o,ov proditus


TRAICIONAR o,o
prodo> Que traiciona: o,o, proditor

TRAMOYA,maquinacin,astucia: v,, machinatio


TRAMOYISTA,astuto,que trama tretas:
voo,o,ov astutus

TRADO o,,v; oo,o,

771

lla vita
TRAMPA ,o,; o,o, supplantatio> Servirse de trampas
estudiadas: vv ex composito fraude
utor> Usar de trampas y ardides: vo contechnor> Trampas de un discurso: vov,o, sermonis laquei> Caer en una
trampa: voo zonam furari> Trampa
para cazar: o,,,,,; ,, decipula,pedica> Para los ciervos:
ooov,o, cervis re
tinaculum> De magia: ,o,
insidiae magicae

TRANQUILIZADO o,o,ov sedatus


TRANQUILIZADORA ,, pla
catrix
TRANQUILIZAR ,v tranquillo
TRANQUILIZARSE ,v,
vvo,vo,v
tranquillo,animo sum tranquillo
TRANQUILO`o,vo,-o,
vo,vvo,o,ov; ,,
; o,o,o,o,o,o,ov; vo,
,ov; v,,v; ,,v; v,,;
,,v
vo,o,ov quietus,tranquillus,compositus,securus> Estar tranquilo el tiempo,el mar: vvo
tranquillus sum a procella

TRANCA,para cerrar una puerta ov,ov,ov,o, sera


TRANQUILAMENTE`,,,,,v
cum
tranquilitate,quiete
TRANQUILIDAD vo,`,vv,,,,; v,,
tranquillitas,quies> De nimo: ,(slo
dat.acus.o,ee) tranquillitas> Cargo de conservar la paz y tranquilidad: v,, irrenarchia> Gozar de tranquilidad: tranquillitate fruor
Vida tranquila: ,, tranquidescriptor

TRANSACCIN ,, compositio,transactio
TRANSCRIBIR v, trans
cribo,excribo> Que transcribe o tras
lada el escrito: ,,
trnasfiguratio
TRANSFIGURAR ,o, transfiguro

TRANSCRIPCIN,copia vov,o,
,, transcriptio> De libros: o,, transcriptio
librorum

TRANSFIXIN ,, transfixio

TRANSCURRIR v() trans


currere

TRANSFORMACIN oo,,,,,
,o, transformatio

TRANSCURSO o,, transcursus

TRANSFORMADO o,, formam


mutatam habens

TRANSFERIBLE o,o,ov trans


latitius

TRANSFORMAR o,o,o,,o,
transformo,in aliam formam effingo>
Ser transformado: o transformor> Transformarse:
naturam muto

TRANSFERIR oo,,,o,, tra


duco,transfero> Juntamente: una transfero> El uso de una co
sa: o transmuto
TRANSFIGURACIN

,o,

TRNSFUGA o,,v transfuga

772

o,; oo,o,, transi


tus,transgressio> De breve trnsito:
oo,o,ov breves meatus habens> Accin de pasar: o,,
transitus

TRANSGREDIR la ley vo legem


transgredior
TRANSGRESIN de la ley v,
o,;
vo,,,;
,,; ,,;
,,; ,, transgre
ssio

TRANSITORIAMENTE transitive
TRANSMARINO vo,vo,
o,ov transmarinus

TRANSGRESOR voo,o,ov; ,,o, legis transgressor

TRANSMIGRACIN o,o,
,; v,,;oov
o, transmigratio,emigratio

TRANSICIN ,,; ,
, trajectus

TRASMIGRAR v migro> Juntamen


te: o commigro

TRANSIGIR o,,v,v,v traduco,


transigo>
Juntamente:
,
una transigo

TRANSMISIN o,,; o,
o, transmissio

TRANSITABLE o,,ov; o,
o,ov; ,,v; oo,o,ov
,,v; oo,o,ov;
,v; oo,o,ov; o,,
v meabilis,pervius,qua transitur

TRANSMISOR ,o, qui transmittit


TRANSMITIDO o,o,ov transmitto> Con prontitud: oo,o,
ov celeriter transmissus

TRANSITADO ,,v transitus> Muy


transitado: oo,oo,o
ov multigradus

TRANSMITIR ,,,
,,,o,
, transmitto> Que transmite pronto: oo,o,ov celeriter transmittens> El que transmite
,o, qui transmittit> Juntamente: v simul transmitto

TRANSITIVO ,,,
v (cum de verbis loquitur) transitivus
TRNSITO ,,; o,
o,o,,; ,
,,,,; ,o,;
,,; o-o,o,; ,o,;
,,,,; ,
(ov),,o,; o,
TRANSPARIENCIA v,,; v,,, transparientia

TRANSMUTACIN ,,;
,, transmutatio
TRANSMUTAR ,- transmuto

TRANSPLANTE ,, transplantatio

TRANSPARENTE v,,; o,,v; ,,v transparens,perlucidus,specularis

TRANSPONER ,- transfero
TRANSPORTADO o,,v convec
tus

TRANSPLANTACIN o,, trans


plantatio
TRANSPLANTAR
transplanto

TRANSPORTAR v,,
,o,,o,o
,o,o,,

o,

773

o,o,ovo,o,o transveho,comporto,
porto,effero,transporto> A otro lado

ultra
transveho>
Adems:
o insuper comporto> Capaz de
transportar diez mil nforas: oo,o,ov decies millies ampho
rarum capax> Cargas: o onera gero>
De un lugar a otro: in alium loco expono> Apto para
transportar:
o,,v
aptus
ad
vehendum> Por mar: oo
per fretum exporto> Que transporta trigo:
,,v fretum comportans> Se ha de llevar: oov
comportandum est> Transportado por mar
v naulo accepto exporto (pagado el flete..)> Trigo: , frumentum comporto>

TRANSVERSAL o,o,ov;-,,v
transversus
TRAPACERA,embuste,engao ,
,; ,, praestigiae
TRAPACERO,ser un.. cretisso (imitor
cretenses)
TRQUEA ,, trachia
TRASCRIBIR transcribo
TRASCURRIR transcurro
TRASEGAR v,,,, ex vase in vas
transfundo
TRASERO ,,o,o,;
,o, podex> Posterior:o
,ov posticus

TRANSPORTE,,; oo,
o,,; ,,;
o,,; o,, compor
tatio,transportatio,vectio> Apto para el transporte de vveres: ,,v ad frumentum et commeatus
advehendos aptus> De bagajes:
,, vasorum vectio> De cargas
o,, onerum gestatio> De fcil transporte: o,o,ov
transportatu facilis> De toda clase de
mercancas: ,, omnis gene
ris mercium sarcina> De vveres: ,, commeatuum advectio> Ejercer
servicio pblico de transpor
te: publicam servitutem sus
tineo> Lugares donde se situaban los
ganapanes o servidores de transportes: ,v, stationes in quas augarii
divertebant> Persona que hace un transporte
pblico,ganapn: o,o, publicus
minister,bajulus> Servicio pblico de transporte: ov,o,; ,,
publica servitus> Precio del transporte: ov,o, pretium vehen
di> Perteneciente al transporte de mobiliario:
oo,,v ad vasorum bajulationem pertinens> El acto de
llevar cargas: ,,
portatio

TRASFERIR o,o trans


fero
TRASLACIN ,,; o,,; ,,; ,o, translatio
TRASLADADO v,,v (
) translatus
TRASLADAR oo,,
,v,, ,
o,o,o, trajicio,transfero,transmoveo,
vecto> Ser trasladado: o,
transponor,transferor> Ca
paz de trasladarse: ,,
v habens vim transferendi> Traslada
do de lugar en lugar: vo
o,ov de loco in locum translatus> Que puede
trasladarse: ,
v habens vim sese transferendi
TRASLADO ,,; ,
,; o,, translatio
TRASMISIN o,,; ,, transmissio (Ver TRANSMI-

TRANSVASACIN ,o, de vase in


vas transfusio
SIN)

774

TRASMITIR ,vo tran


smitto (Ver TRANSMITIR)

det
TRASQUILAR oo,o,
,,,o,
o,o subtondeo,vello,ton- deo> A
la manera de los escitas: scytico
more circumtondeo> Alrdedor: circumtondeo>
El que es trasquilado por primera vez:
oo,o,ov qui primum tondetur>
Ovejas: vo vellera
evello

TRASNOCHAR v,v
invigilo,pernocto
TRASPASADO ,,v; ,,v transfossus
TRASPASAMIENTO ,, confixio
TRASPASAR vo,ov,v-vo,,,
,v,,,
v,-v,-v,,,,v,
, (),ov,o,
o,v,,
,vv,vv confodio,transeo,trajicio,transfigo,terebro,transilio> Traspasar a uno lo que se ha
determinado para otro: quod
decretum est uni in alium trans
fero> Con saetas: o sagittis cirumfodio> Con: vv una
confodio> Juntamente de parte a parte: v, una transfigo> Pasar a la
otra parte: o transveho> Por todas
partes:
undaqueque trajicio> Saltando:
transilio

TRASTO ,, utensilia> Llevar trastos:


o instrumenta fero
TRASTORNADO ,,;
ov,o, subversus,praeposterum
TRASTORNADOR ,o, turbator
TRASTORNAR ,,
v,,
everto,
quatio,labefacto> Del todo: ov
prorsus everto> Las causas en los
tribunales de justicia o dolis et tergiversatione interverto judicia> Adems: ov
praeterea subverto> Que trastorna el juicio:
v,v,ov mentem solvens
TRASTORNO o,,; ,o, subversio,praeceps exturbatio

TRASPASO ov,,,
confixio,transfixio> Del derecho de uno a ot ro
por decreto:
, translatio quae fit per decretum uni in alum

TRASVASAR (Ver TRANSVASACIN) ,,,,v ex vase in vas transfundo

TRASPLANTAR (Ver TRANSPLANTAR) ,o transplanto

TRASVERSAL (Ver TRANSVERSAL) o


,ov transversus

TRASPONER (TRANSPONER) v,
,-, transpono

TRATABLE oovvo,o,ov;
,, humanus,facilis,ad societatem aptus

TRASPORTAR (TRANSPORTAR) o,
, veho,transfero,trajicio>
Ser trasportado de todas partes: oo
circumvehor

TRATADO v,o, foedus> Artculos de un tratado,entre individuos y naciones: v, foedus


Vino ofrecido en la sancin de los tratados:
,o, vimum libatum

TRASQUILADO ooo,vo,
o,ov tonsus

TRATAMIENTO ,,;
,o, tractatio

TRASQUILADOR ,o, qui ton-

775

oo,o,vo,
vo,-vo,vvo
,v utor,conversor,sermonem habeo cum,commercium habeo cum
aliquo> Con las gentes,ser sociable: o
consuetudinem habeo> Con los hombres:
vv,-v,
-v conversor cum hominibus>

TRATANTE de caballos oo,o,


qui circa equos versator
TRATAR tracto> A menudo con
alguno: vvo versor> Acerca de:
o sermonem confero de> Antes:
ov Ante paciscor> Con alguno: o
Cualquier asunto: ago cum alio de
aliqua re> Digno de ser tratado: oovvo,o,ov ad societatem aptus> Injuriosamente: `v injuriose traho> Lo que se trata en primer
lugar: ov,v, quae priore loco
aguntur> Muy bien:
v,v benigne aliquem tractare> Que se est tratando,que ent entre
manos: o,o,ov qui est inter manus>
Que trata con otro: v,, qui
versatur> Que trata frecuentemente con
otros: vo,o, collocutor> Tratat mal:
o
male
tracto>
Una
cosa:
ovo unicam rem tracto

ovv,o,vvv,-v,,o
consuetudinem
habeo,commercium habeo
TRAVS,a travs de (gen.) per> Al travs:
v ex transver
so
TRAVESA oo,o, navigatio> Ofrenda
para hacer una buena travesa: ov ov marina oblatio
Que hace buena travesa: o,
o,ov qui feliciter in mari versatur
TRAVESURA vo,o,
astutum et callidum

factum

TRAVIESO voo,o,ov inquietus,


turbulentus

TRATARSE bien oo cutem curo

TRAVIESA, lanza del coche ,


o, temo

TRATO ,,; ,,;


,(commercium); vo,, (con
versatio) usus> Mal trato: o,
, acerba tractatio>Con otro: v
vo,, consuetudo cum aliquo
Con quien fcilmente se entra en trato:
vo,o,ov quocum fa-cile datur
commercium> De buen trato: oo,o,ov
facilis in con
victu> De trato spero: o,o
ov tetricus> Descontentadizo en el trato con
los dems: oo,o
ov morosus in convictu> Diariamente
continuado con alguno: v,
, assidua per totos dies consuetudo> Duro: ,, dura educatio>
El que no tiene trato con otros:
voo,o,ov qui nullum habet cum caeteris commercium>
Familiar con otro: o,
,,; v,, consuetudo,convictus> Idntico: vo,
, convictus> Incomodarse con el trato:
o incommode versor,usu offendor> Que huye del trato con las
gentes: o,o,ov abhorrens a coetu> Tener trato con: v-

TRAYECTO ,o,; o,o,


trajectus
TRAZAR o,o formo,descri-bo
ruditer
TRAZO ,, tractus> Que solo tiene los
primeros trazos: ovo,o,ov primis tantum litteris delineatus
TRBEDES de cocina vov,o, lasanum
TRBOL ov,o, trifolium
TRECE
(I'
,))
,-,v;
, tredecim> Trece mil:
(,I ,) o (-,) (-,v)
tredecim milia
TRMULO o,, tremulus
TREGUA o,o,; ,,,; ,,; ov,

776

, induciae

TRMULO o,,v; o,,v


tremus> Algo trmulo: oo,o,
ov subtremulus

TREINTA (' ') ov; ov


o,, triginta> Treinta mil (,
,) o triginta milia> El n
mero treinta: ,o,; ov,o,; ,o, tricenarius numerus> El dia treinta del mes
,o, dies trigesimus mensis> Que tiene treinta aos: ov
,o,;-,o, qui,quae est triginta
annorum>
Que
tiene
treinta
das:
ovo,o,ov triginta dies habens

TRENO v,,; vo,o, can


tus lugubris> Cantar trenoc: v,
v odas lugubres cano,flebiter cano
TRENZA(objeto trenzado) ,o,
; ov,o,; o,o,
(de pelo,crines plexi) cincinnus
TREPAR manibus et pedibus
sursum tendere

TREMEBUNDAMENTE v fremunde

TRES (' ') , tres,tria>

TREMEBUNDO ,,; oo
,ov tremebundus
Tres mil: (, ,) o tria mi
lia> Tres a un tiempos,juntos: v tres simul> De tres en tres:
vo,o,ov; v triplex,
terni,tres simul> El nmero tres: ,o,;
,.; ,
o, ternarius numerus,t ernio

tribu ovo,o,ov unius


tribus> De otra tribu: o,o
ov alterius tribus (tribus,divisin del pueblo
romano)> Distribuir en tribus:
distribuo in tribus>
Dividido
en
cuatro
tribus:
o,o,ov in quatuor tribus
divisus> Dividido en tres tribus: o,o,ov
in tres tribus divisus> Echar de la tribu: oo
e tribu emoveo> Jefe de la tribu:
o,; o,o, tri
bus rex,praefectus tribus> Juzgar por tribus:
ov per tribus ju dico> La que es de la
misma tribu: ,o, quae est ex eadem
tri
bu> Parte de la tribu: ,,
tribus pars> Perteneciente a la tribu:
,,v tribulitius> Por tribus: v
per tribus> Porcin del pueblo: ,, tribus> Presidir o
mandar una tribu: tribui sum praefectus> Que es de alguna
tribu: ,o, qui est aliqua tribu>
Que es de la misma tribu: ,o,,
tribulis> Que preside la tercera parte de la
tribu
o,-,o, qui tertiae parti tribuss
praeest> Que tiene una tribu entera:
o,o,ov integram tribum habens> Ser partcipe en la curia
o tribu: ,
curiae vel tribus sum particeps> Ter
cera parte de las tribus: ,
,o, tertia pars tribus

TRESCIENTOS (' ') trecenta> Trescientos mil: (, ,) o o trecenta


milia
TRACA,antdoto contra venenos de animales
voo theriaca
TRIANGULAR ,,v triangularia> De forma triangular: vo,, triangularis forma
TRINGULO vov,o, triangulum
Escaleno:
vv
vov
figura
geometrica triangula,cuius latera sunt inter
se inaequalia> Formar un tringulo: ov
in triangulum efformo
TRIBU,grupo de familias de la misma raza
,,; ,,; ,
,; o,,; ov,o,; ,,;
o,, tribus> Compuesto de tribus de
todas especies: o,o,ov ex omnibus tribubus
mixtus> De la misma tribu o curia:
,o,;o,-o,o,ov;
,oo,;
,,v; ,oo,; o,o
ov; ,o,; ,o,;
o,o,ov eiusdem tribus> De una sola

TRIBUNA v,vo,; ,o,

777

ov,o,; ,, suggestum,ambo,umbo

TRIBUTAR o, pendo> El
que paga tributo: oo,o,
ov qui tributum pendit

TRIBUNADO ,, tribunatus
plebis> Militar: ,, tribunatus militaris

TRIBUTARIO oo,ooo,
oo,o,ov; o,, stipendiarius,tributarius

TRIBUNAL ,o,; ov,


ov,ov,o,; oov
o, forum,tribunal,locus in quo di
cuntur causae> Llevar a alguien a los
tribunales,ante el juez: v
vo judicio contendo contra aliquem> Segn costumbre de los tribunales: ut fit in judiciis

TRIBUTO
oo,,;
,o,;
ov,ov,o,; o,
; ov,o,; o,o,; v
,,; ,o,; o,
o,; ,o,-o, vectigal
tributum> Que no paga arbitrios:
vo,o,ov; ,, vectigali immunis> Cobrador de tributos:
o,,; oo,ooo,o,ov tributi collector> Escribano de rentas,oficial de tributos:
oo,o, tributi scriba> Exaccin de
tributos: ooo,, tributi exactio> Exigir
tributos: v,ooo tributum
exigo
Igualdad en los tributos: o
, tributi paritas> Imponer tribu-

TRIBUNICIO ,,v tribunitius


TRIBUNO ,o,; o,-
,o, tribus praefectus> De la plebe:
o,o, tribunus plebis
En la misma legin: o,o,
tribunus in eadem legionis> Militar: o,o, tribunus militaris> Ser tribuno de la plebe: tribunus plebis sum
toc: oo,,- indico sive impono
tributum>
Inspector
de
tributos,contribuciones: v
, vectigalium inspector> Pagar tributo:
,oo,,
o,-o,v vectigal
solvo> Que paga el mismo tributo:
o,o,, idem tributum pendens> Que se pagaba en frutos:
,, indictio> Recaudacin de:
oo,, tributi collectio> Recaudar los tributos: oo
tributum
colligo>
Tributar por
persona,capitacin: vo singulis capitibus sumptum colligo

TRIENAL ,,v triennalis


TRIERACO,tener el cargo de..
obeo munus trierarchi
TRIGSIMO o,,v trigesimus
TRIGO ,,,; o,,o,
; v,o,; o,o,;
o,; vov,o,; ,, tri
ticum,frumentum> De trigo: vo,
,ov; vo,o,ov; ,,v; ,,v;
,, frumentaceus,triticeus,frumentarius> Abundancia de: o,, abundantia frumenti>
Ebundante en: oo,o
ov abundans frumento> Acarreo de tri
go: oo,-o,, frumen
ti transmissio> Alimento de trigo: v,,
cbus frumenarius> Amante del trigo:
o,o,ov amans tri
tici> Amontonar trigo,grano: oo
v frumentum confgero> Trigo candeal: ,,; v,, siligo> Coger
trigo,exigir: oo frumentum colligo,exigo> Comprador de trigo,grano: v,o, fru

TRIDENTE v,,; o,ov


o, tridens> Remover a la vez con el
tridente: vv una tridente emoveo> Que usa tridente: v
,o, qui tridenti utitur> Mover con el
tridente: v tridente moveo> Que agita el tridente,
glorioso por su tridente (Neptuno)
ov,v,o, tridentis agitator,tridente inclytus

778

o,o, qui frumentum servat>


Que lleva trigo: oo,o,ov triticum
ferens> Que produce mucho trigo:
oo,o,ov multum tritici gerens> Que produce poco trigo:
o,o,ov parum tritici ferens> Que produce trigo: o,
o,ov triticum ferens> Que transporta,acarrea trigo: oo,,v
is qui frumentum transmittit> Semejante al trigo: o,, fru
mento similis> Ser revendedor de tri
go: o sum propola frumenti> Suministrar trigo: ,
frumentum praebeo> Todo de trigo:
o,o,ov totus ex tritico

menti
emptor>
Comprar
trigo,grano:
oo,v
frumentum
emo>
Conductor de trigo: ,,v frumentum
advehens> Dado en vez de trigo: ,,v
frumenti nomine datus> De color de trigo:
oo
(o,o,ov) frumenti colorem habens> Distribucin de trigo,grano con
medida: o,, distribu
tio frumenti certa mensura> El acto de dar
trigo: oo,, frumenti datio> El que come trigo: oo,o,ov qui frumento vescitur> El que recibe
el grano,el trigo: o
o,o,ov suscipiens frumenti> Engen
drado del trigo: ov,, ex frumento
genitus> Especie de trigo: ,o,;
,,; v,
o,; vo,o,; ,, frumenti genus> Feraz en trigo: o,o,ov
tritici
ferax>
Granzas
de
trigo,cascarillas: v,v,,
gluma,acus> Gusanos que comen las races
del trigo: ,v vermicu
li qui radices frumenti depascuntur>
Hacer nuevas provisiones de trigo:
o insuper frumenta comporto> Lleno de trigo: vo,,
ov frumento plenus> Medida de: v
,; o,o, frumenti mensura> Medidor
de trigo: o,o,o, qui triticum metitur> Me
dir trigo: o triticum metior>
Parecido al trigo: oo,o,ov; ,, frumento si
milis> Que apetece el trigo o la comida: o,o,ov appetens tritici vel cibi> Que conserva el trigo y establece su justo precio: llar paja: o,o, paleae succussio>
Extender la paja para la trilla: paleis
sterno> Que sirve para trillar: ,,v
habens vim terendi

TRILLA o,o, tempus trituran


di> Polvillo resultante de la multuracin del trigo: v,v,, tenuissima
pars
TRILLADO o,o,o,ov
,,,,v calcatus,tritus,calcibus pulsatus vel tri
tus; ov,o,; ,o,
tritum> Bien trillado: ,
, bene tritus> Muy t rillado: o
o,oo,oo,
o,ov; ,, multum tritus
TRILLADOR ,,; ,
o,; ,o, tritor
TRILLAR tero> Con carro: curru tero> El acto de triTRINCHANTE ov,o,; o,o,
tridens,fuscina coquinaria
TRINCHAR , partior> Habilidad en trinchar: ov,, peritia dividendi et ministrandi carnes

TRILLO ov,o,; oo,o,


; v,v,,; ov,
o tribula,tribulum,pistillum

TRINCHERA ,o,; oov,o,; ,o,;


,,; o,o,; ,
o,; ,,,o,
; ,o, vallum,munimentum,murus,circumvallatio> Construccin de una trinchera: ,,
valli exstructio

TRIMESINO vo,o,ov trimestris


TRIMESTRAL vo,-vo,,
ov trimestris
TRIMESTRE vov,o, trimestre spatium

779

vus tripus
TRINIDAD,Santsima Trinidad ,
o, Trinitas

TRIPULACIN o,, nautarum turba>


Que causa llanto a la tripula
cin: vovo,o,ov classi gemitum et luctum afferens

TRINO ,,o, trinus


TRINQUETE (garfio,aldabilla) v,
ovo, dolon

TRISTE ,,; v,,v;


,,; o,o,ov; v
,,v; vo,,ov; o,o
; ,,v; o,,ov
o,,ov; o,,;
o,vo,vo,o,ov; ,,v; vv,v,ov; oo,oo,,,,v
v,,v; ,, (-oo)
tristatus,tristis,moestus>Algo tris
te: ,,o,,
subtristis> Que tiene el alma afectada por un gran dolor: v,v,
ov tristis,qui mentem gfravi dolore affectum
est> El que es de color triste: oo
(o,o,ov) qui squallido est colore> Estar
muy triste: o immodice contistor> Estar con el semblante triste,ttrico: tetrico et moesto
vultu sum> Estar triste con:
v,- simul moereo> Estar
triste: ,,
,v,,,v
,v,vo,, tetrico,moestus sum,moereo,tristor> Muy
triste: o,o,o,ov
valde tristis> Que habla de cosas tristes:
vo,o,ov de tristi
bus rebus loquens> Que pasa los das de su
vida tristemente: o,o
ov qui inauspicatus dies agit

TRIPA,las tripas v,v, intestina> Hacer rudo,sonar las tripas:


oo,o ventris murmur edo>
Rudo de las tripas: oo,
,; oo,o, intestinorum tumultus
TRIPLE vo,ovo,o,ov;
o,,ov; ,,; o,o,,ov; v,
ovo,,; ,o,,; o,,ov;,,,v;
o,o,ov; ,o,,; o,o,ov triplex,triplicatus> Hacer mayor que el triple:
triplo major em facio
TRIPLEMENTE ,,o,
,,, tripliciter,triplatio
TRIPLICADO ,, ter plicatus
TRIPLICAR ,,
triplico
TRIPLICIDAD ,,o, tri
plicitas
TRIPLO oo(o,o,ov) triplus

TRISTEZA o,o,; ,,,;o,o,;,


v,o,; v,ovo,; ,
v,,: ov,,; ,,; o,o,; ov,
; ,,; ,o,; vo

TRPODE oo,o,; v,o;


ov,o,; v,vo,; o,o,ov (tres pedes habens) o,oo,, tripus,tripodes> Llevar los trpodes: ooo tripo
das fero> Pequeo: ov,oov,o,; oo,o, par
o,;
,,;
,o,;
,o,; vo,o,; ,o,; vvo,, moeror,
tristitias,luctus> Anublar el rostro
con tristeza: vv,vv vultum moerore obduco> Causar tristeza:
v tristitia afficior> Consu
mirse de tristeza: oo animum

excedo tristitia> Oprimido por una gran


tristeza: o,o,
ov gravi tristia oppressus> Que aparta la
tristeza: v,v,ov liberans a tristitia>
Que se entrega a la tristeza: o,o,ov
indul
gens moerore> Que tiene o causa mucha tristeza: o,, magno moerore

780

affectus> Tener tristeza: o aeger


sum> Consumir el nimo de tristeza:
oo animo excedo tristitia

fugam>
Que
lleva
los
trofeos:
ooo,o,ov qui tropaea gestat> Que tiene el trofeo, que tiene a
su disposicin los trofeos: ooo,o,ov tropaeum tenens,in cuius arbitrio sunt tropaea

TRITONIA o Palas: v,o, Tritonia


TRITURACIN ,,; ,o,
; ,, tritura

TROGLODITA o,o,; o,,v qui cavernas subit et in eis degit

TRITURADO ,o, intritum

TROMPA
de
elefante
,o,;
ovo,,; o,oo,
o, proboscis

TRITURAR ,o,o,
o,-o, trituro

TROMPETA ,o, tuba> De los


funerales: ,o, siticen> Despertarse al sonido de la trompeta:
o circum son- nante tuba excitor>
El trompeta:
,,o, qui tuba canit
Sonar la trompeta: o,
clango> Sonido de la: ,o,
; ,, tubae clangor> To
car la trompeta: ,,
,,v,- clan go,tuba
cano> Tocando la trompeta: v cum
clangore

TRITURARSE,fcil de o,o,ov facilis


tritus
TRIUNFADOR ,o, triumphator
TRIUNFAL ,,v trumphalis
TRIUNFAR o, triun-pho>
Juntamente: o una pompam duco
TRIUNFO vo,o,; ,o,
; o,o, triumphum>Celebrar
el triunfo: o pompam duco> El que
dirige el triunfo, la procesin,la
solemnidad
que
se
celebra:
o,,; o,o, qui pompam
ducit> Llevar delante en el triunfo:
oo in pompa praefero> Ser llevado en triunfo:
o ducor in triumpho

TROMPETERO ,o, buccinator


TROMPO (juguete de nios) o,
o,;
,o,;
,o,;
oov,o,; o,o, trochus
TRONAR ov tono> El que truena y
fulmina: ovvo,o,ov tonans et
fulminans> Que truena mucho: o,o,ov valde tonans

TRIVIAL ,,v trivialis


TRIZAS,hacer trizas,desmenuzar ,v contero

TRONCO
vov,o,;
,o,;
,o,; o,o,; vov,
o,; o,o,o,; v
o, truncus,stipes> Del cuerpo:o,o, truncus corporis> Abundante en
troncos: oo,o,ov multos truncos habens> De poco tronco:
v,o, brevem caudicem habens>
De tronco delgado: o,o,ov tenui et exili caule> Pequeo:
vov,o, parvi stipes
Que tiene algn tronco: vo,
o,ov aliquid stipitis habens> Que tiene largo
tronco: o,

TROCADO, el primero por el ltimo


o,o,ov praeposterus
TROCEAR , in frustra seccare
TROFEO ov,oov,o, tropaeum> Fijar un trofeo: oo
tropaeum statuo> La accin de llevar el
trofeo: ooo,, propaeorum gestatio> Monumento ( de haber
puesto en fuga al enemigo) ov,
oov,o, tropaeum ob hostes versos in

781

,,,v
offendo,impingo,confligo> Tropezar con:
v incidere in aliquem
El mismo acto de tropezar: o,, ipsa actio offendendi> El primero:
o prior impingo

longum caudicem habens> Que tiene


muchos troncos: ovo,o,ov multos
truncos habens> Que tiene tronco bajo:
o,o,ov humilem caudem habens> Que tiene un solo
tronco: ovoov,o,; ovoo,o,ov unicum habens truncum> Troncos
de encinas viejas: vo,
v,o trunci vetustarum quercuum

TROPEZN ,o, offensio


TROPIEZO o,,o,o,,,
o,; oo,,; ov,
ov,o, offendiculum,offensio> Que no ha
sufrido ningn tropiezo: oo,o,ov nullum expertus offendiculum> Ser causa de tropiezo: v,v offensionis causam effero>
Sin tropiezo: o, pede inoffenso

TRONERAS de la nave v,o,


navium foramen emittendis missilibus
TRONO o,vo,o, solium,thro
nus> Colocar en el trono: vov,
ov in throno colloco> El que se sienta en
el primer trono: ovo,o,ov qui primo throno sedet> Participante
del mismo trono: ovo,o,ov eiusdem throni parti- ceps> Que
ocupa el mismo trono: vovo,o,ov in eodem throno> Que tiene
hermoso trono: ovo,o,ov
pulchrum thronum habens> Que tiene trono
de oro: ovo,o,ov aureum thronum
habens

TROPO o,o, tropus,deflexio vocis a


propria significatione
TROQUEO,
trochaeus

pie

mtrico

oo,o,

TROTE ,,; ,o,;


ov,o, exultans equi gressus> Ir al trote:
equum ad gressum exultantem
urgere

TROPA ,,; ,,; ,,;


vo,o,;
vo,o,
copiae,agmen> Apto
para transportar las tropas pesadas:
,,v aptus ad graviter armatos
transvehendos> Conducir las tropas:
v,- copias duco> Mandar las tropas de lnea:
praeesum graviter armatis> Pelotn de tropa:
,o,
cwrtus militum numerus> Reunir las tropas
por centurias: o copias
congrego>
Tropas
apostadas:
,, insidaie> Tropas formadas en
cua:oo,o, acies cuneata> Tropas
ordenadas en batalla
, ordines,calsses> Aliadas:
v,o, copiae sociorum

TROYA 'Iov,o,; o,o,; o,;


o,; ,, Troja
De la ciudad de Troya: v ex urbe
Troja> Devastador de Troya: o,o, Ilii
populator> Infeliz Troya: oov,o, infelix Illium
TROYANO ,,v; o,,ov;
,, trojanus:Troyana:
o, trojana mulier vel regio
TROZO o,,o,; o,
o,; o,o, (resegmina) frustrum,segmentum> Divisin en trozos:
v,, fissio in assulas
Lo que se ha cortado en trozos: -v,o,
quod in frustra concisum est> Pequeo: ,, frustulum> Separado cortando:
o, frustrum scindendo avulsum>
Trozos mordisqueados: ,v,
frustra dilacerata

TROPEL,turba desordenada ,,
turbarum occursus> A la vez,colectivamente: vv collectim> De
tropel:
,ov
catervatim,tomultuose
TROPEZAR , ,,
o,,,o,o,oo,o,

TRUCHA ,o, tructa

782

,ov; ovoo,o, tonitrus auctor> Conmovido por un trueno: ovo,o,ov tonitru impulsus> El que brama
a manera de trueno: ov,, tonitrus instar fremens

TRUCULENTO o,o,; o
-,o, terribilis
TRUENO ov,,; v,o,
tonitrus>Autor de truenos: ovo
Hijo,hija del trueno: ovov,

filius,filia
tonitrus>
Que
lanza
truenos,lanzado como un trueno: ovo,o,ov tonitri jaculator,
tonitri impulsus

TUGURIO ,o, tugurium


TUMBA
,o,;
sepulcrum,tumulus

o,o,

TUMOR ,o,; ,,
,v; o,o,; ,,
;,o,;oo,o,;
,o,,; v,,
,,; ,o,; ,o,; ,o,; ov,
o, marisca,tumor,tuberculum,vomica> Acuoso en la cabeza: oov
o, aquosus capitis tumor> Duro:
,o,; o,o, scirrhus> En la piel: ,o, tumor in cute> Pequeo: ov,vo;
ov,ovo,;ov,o, furunculus> Plagado de tumores: ,, phimatis abundans> Que con
tiene una materia parecida al cebo:
,o, steatoma> Que padece tumores: ,o, qui phimatis laborat> Salir un tumor o poste
ma: o tumor praeter naturam
innascitur> Tumor en la piel: v,, tumor in cute

TRUHN
oo,oo,o,;
o,o,ov; ,o,;
,;o,o, (ventris cau
sa adulator) scurra,lepidus,nugator> A modo
de truhn: o scurriliter
TRUHANERA ,o,,
scurrilitas,vafrities
TRUNCADO oo,,; o,o,
ov; v,,; o,o,
truncus,praeruptus
TRUNCAMIENTO ,, detruncatio> De las extremidades del cuer
po (en los cadveres): ,
o, extemarum corporis partium
detruncatio
TRUNCAR ,, trunco

TMULO o,o,o,;ov,o,
sepulcrum (hecho con un montoncillo de
tierra)>Montecillo,tumulo: ov,o,; ov,,; o,
o,o, tumulus> Formar un tmulo:
o tumulum aggero>Construccin
de un tmulo: ,, tumuli exstructio>
Formacin de un tmulo:
oo,, tumuli eggestio

T tu> Ciertamente,t en verdad: tu


quidem,tu sane
TUBRCULO `vov,o,; ,
,; ov,o,; o,o,
; ov,o, turberculum> Raz gruesa:
,o, turberculum
TUBO
v,vo,;
vov,o,;
v,vo, tubus> A modo de tubo:
vo,, in tubi modum> Pequeo: vov,o,; vo,
o, tubulus

TUMULTOo,`o,`o,
,o,vo,o,o,
o,,,,o,,o,vo,o,o
o,; ,,; ,,; v,,;
,, tumul
tus> Blico: ,,o,;
bellicus tumultus> Excitar un tumulto: ,o,,ooo,o tumultum moveo> Levantar
leves
tumultos:
oo

TUERTO ,,v; o; ,
o,; ovo,o,ov luscus,unoculus,strabus
TUTANO vov,o, medulla> Sacar el tutano: v medullam eximo

783

TNICA ,,; ,o,


,,o, (tunica o vestis muliebris) supparum,tunica> Con ruedo:
o v tunica fimbriata> Cu
bierto con dos tnicas v,v,ov
duabus tunicis involutus> Cubierto con
muchas tnicas(camiseta,camisa,
vestido talar): ov,vo,,
multis tunicis contectus> Escondido bajo la
tnica: ov,v,ov sub tunica latens>
Gruesa y spera: ,o, crasa et hirsuta tunica>
Orlada: o v praetexta
tunica> Que lleva tnica negra: v,v,ov nigram tunicam gerens

subtumultuor> Que tiene fuerza de ex


citar tumultos: o,,v qui habet vim
tumultus excitandi
TUMULTUOSAMENTE ,v,ov tumultuose
TUMULTUOSO oo,o,ov; v,,v; ov,,v; v
,; ,,v; ,,
oovo,o,ov; v,,
o,, tumultuosus
TUNDA de palos oo,, fustua
ria ultio

TURBAR o,vo,,
v,,,,
o,ov,o,v,
,,,-,
o,o,,o turbo> Que tiene
fuerza de turbar: ,,
v vim habens turbandi> Que turba los
corazones: o,o,ov perturbans
corda> Ser turbado:
o turbor> Turbar y estar turbado
o turbo,turbatus sum> Que fcilmente
se turba: o,o,
qui facile turbatur

Que lleva tnica de lana de ovbeja:


oov,ovo,, qui tunicam gestat ex
ovis lana confectam> Que tiene larga tnica:
v,vo,
, cui longa est tunica> Que tiene una sola
tnica: ovv,v,ov unicam tunicam habens> Rota: ov,
ov,ov,o, tunica vilis et detrita>
Tunica talar: ,o, tunica usque ad
terram descendens
TUPIDO ,,v densatus
TURBA o,o,; o,o,; o,o,;
o,o,; ,
,; o,o, turba> Desordenada: ,, turba> Que viene en tropel:
,o, confluens turba> Mover las
turbas: , concito turbam> Reunir una turba sediciosa: facciosam catervam cogo

TURBIAMENTE o turbide
TURBIO o,,v turbidus> Algo turbio:
o,o,ov subturbidus
TURBIN de agua ,o,; ,o,; ,,; v,vo, turbo
TURBULENCIA vov,o, turbulen
tae res

TURBACIN o,,; o,
v,,,,; ,
,; ,o, (id quod turbatum est) turbatio> Causa de turbacin: ov,o, id quo aliquid
turbatur> Del juicio: vo,,
lymphatio

TURBULENTO ooo,,;
v,,; ov,,v;
v,,; ,o; ,
o,; voo,,v; ,
,v; ,,,v; -,,;
,,v;
o,; v,,v; ,,;
o,,
rubulentus>
Hombre
turbulento: ovo,o, homo turbulentus> Muy turbulento: oo,o,ov multum turbulentus

TURBADO ovvo,,ov attonitus> Fcil de turbarse: ,,


v turbatus,facilis turbatus
TURBANTE ,, mitra> Que lleva
turbante de oro: o,o, auream
mitram heabens

TURIFERARIO voo,voo
o,o,ov thurifer

784

TURMA,por turmas o compaas v,vo turmatim,catervatim


TURNAR o alternatim succede
re> Turnando por vez: ov
circumagendo per vices
TURNO ,,; o,,
oo,o, series,vicissitudo qua laiquid
per vices fit> Llegar el turno,la vez:
mutatis in orbem vicibus pervenio
TURQUESA,piedra preciosa oo,
o, bucardia
TURRN,especie de o,, copta
TUSLAGO planta llamada ua de caba
llo,usada para la curacin de la tos
ov,o,; ,, tussi
lago,pumila populus
TUTELA o,,; o,,
; o,, tutela> Confiado a la tutela:
oo,,ov tutelae commissus> Estar bajo la tutela de:
sub tutela esse
TUTELAR o tueor> Adj. o,,v tutelaris
TUTOR ,o,; oo,o,;
v,vo,; ,oo,; ,,; o,o,; ,
o, tutor,procurator> De viuda: ,v,o viudarum tutores> Ser tutor:
o pro curationem sustineo
TUTORA o,,; o,
tutela
TUYO ,,v; ,,v tuus

785

ultimus sum> Premio que se da al


ltimo: oov,o, proemium quod ultimo datur> A lo ltimo:
,`ov,ov ad extremum,ad ultimum,postrero> El ltimo de
todos: vo,o,ov; vo,,ov omnino postremus> El ltimo
o,,ov extimus> Lo ltimo: oov
extremum> En la carrera:
o,, ultimus in cursu> Estar en lo ltimo: sum in extrema
parte> Llegar el ltimo: o extremus,sero venio> Por lti
mo: v,,,

vv,o,, o,
ov tandem,postremo,denique

UBRE ,o,; o,o, uber


De grandes ubres: o,,v
mammosus
LCERA ,o, ulcus> Que corroe:
v,,v corrodens ulcus> Que
padece lceras: o
o,ov aphthis laborans>Que se extien
den: vo,, ulcera serpentia> Semejante a un higo: ,,;
,o, ulcus in ficus formam> Tener
lceras: aphthis laboro>
Ulcera de boca: v ` oris ulcera>
Ulceras en las piernas: v `
ulcera putridarum
tibiarum

ULTRAJADOR o,o,ov conviciator


ULTRAJAR o conviciis proscindo> De palabra: ,o
o insuper conviciis proscindo
ULTRAJE
o,,
convicium>
Deshonrar con ultraje: con
tumeliose foedo

ULCERACIN `,, ulceratio


ULCERAR oo, exulcero

UMBILICAL ,,;
,v; o,,ov umbilicalis

ULCERATIVO ,,v ulcerativus

UMBRA (pez) v,o,; v,


, umbra

ULISES ',o, Ulysses

UMBRAL ,o,o, limen> De la casa:


o,o, limen domus> De un pabelln:
v,o, limen januae tabernaculi> Que est al pie del umbral:
o,o,; ov,o, subliminare

ULTERIOR o,,ov ulterior> Que est


ms all: o,,v ulterior
De la parte ulterior: v ex ulteriore parte
ULTIMAMENTE extime

UMBRO v,, umbrosus

ULTIMO o,`o,o,,
ov; ,,v; o,,ov; ,,v; oo,o,ov; v,v,,v; vo,o,ov; vo,,ov; o,,; o,,ov; oo,o,ov; oo,
,ov; o,,ov; v,,
v; o,,ov; o,,ov; -o,,ov;
o,o,ov; o,,ov; o,,ov; ,,v;vo,,ov; o
,ov extremus,ultimus> Puesto en la ltima
parte: ,,v in extrema parte
positus> Ser el ltimo

UMBROSO o,o,ov; v,
,; ,, aestate lectum praebens,que proporciona cama en el
esto),nemorosus,umbrosus
UNNIME ovv,v,ov; o,
o,o,ov; v,ovo,,; voo,o,ov
unanimis
UNNIMEMENTE ov unanimiter
UNANIMIDAD
o,,,;
ov,, unanimitas> Por una-

779

nimidad: oov,ov
omnium voce

eadem
UNCIR , vv,-v,
-, illigo ad jungendum> Los bueyes:
boves jungo> Uncidos juntamente:
parijuges> Correas para uncir los caballos al carro: ,o, lorum ad alligandum
currui equos> Diversos animales: o
diversa anima-

UNNIME o,, unanimis


UNCIDO con otro o,o,ov;
o,, bijugis
UNCIN ,,,
,,; o,,; v
o, unctio
lia jungo

NICO ov,,v; ovo,ovo


v,,; ov,o,,; ovovo,o,ov; vo,,ov unicus

UNDECMVIRO,los undecmviros v,o undecimviri (Athenis)

UNICORNIO ovoo,o,ov; ov,o; o,o,, unicornic

UNDCIMO vo,,ov undecimus


UNDOSO `o,,; o,
, undosus,undabundus

UNIDAD
v,,;
v,o,;
v,o,; ov,o,; ,, unitas

UNGIDO ,,v illitus> No ungido:o,o,ov; v,,


non unctus

UNIDAMENTE ,,v
v,vv,v conjunctim,contexte,cohaerendo

UNGIR ,v,,
,,o,
illino,inungo,ungo> Antes: o
o ante inungo> Las manos para
pelear: manus ungo

UNIDO vvo,,ov; ,
,v; o,o,o,ov; v,v,,; voo,o,ov;
v,,v cunjuctus,connexus,uni
tus>
Bien
unido:
,,;
o,o,ov; ,,; voo,o,ov; vv,, pate con
nexus> Con hermosos lazos: ,, pulchris vinculis conjunctus> De nuevo: o,o,ov iterum compactus> Estar unido: ov,o,oo,v cohaereo,applicor,haereo> Unido exactamente: ovo,o,ov apte compactus> Lo que est unido convenientemente:
vov,o,
quod
apte
cohaerens> Permanecer unido: v
conjunctus maneo> Poco ha:
o,, recens compactus

UNGENTO ,,,
,,,,,o
,; ov,ov,o,
unguentum> Especie de ungento o
pomada: ,o, unguenti genus>
Bote de ungento o pomada ,o
; ov,o,; vov,o,
unguentarium,narthecium> De alhea: vov,o, unguentum cyprinum> Disecante: ,o, me
dicamentum corpori inspersum> Lquido: ov,o, liquidum unguen
tum> Seco: ov,o, siccum un
guentum> Untar con unguento craso:
v illino pingui unguento> Untar con
unguentos: unguentis inungo> Vaso de unguentos:
ov,ov,o, vas unguentarium

UNIFORME
ovo,o,,;
ovovo,o,ov; oov,ov,v,ov uniformis

NICAMENTE v solummodo

UNIFORMEMENTE aequabiliter

UNICIDAD v,, unitio

UNIFORMIDAD ,o, aequabilitas

780

, artuum commissura> De piezas:


,o,,; ov,,; ,o,
junctura,compago>
De
una
naturaleza con otra: ,,
naturae unius cum altera conjunctio> De varias cosas en un todo: ,o,
pegma> De una cosa con otra: ,,
coitus> De varias cosas en un todo:
,o, pegma> En yugo: ,, conjugium>
Natural: ,, naturalis conjunctio

UNIGNITO ovo,ovov,,;
ovovo,o,ov; v,-o,
unigenitus
UNIN `,,;`,,;
,,; ,,; o,,
; ,,o,;
,,,v,v,v
,,; o,,
; vo,o,; v,o,
copulatio,conjunctio,connexio,compa
go,commissura,concretum,conjugatio>
Reciente: ,, recens conjunctio> Por medio de articulaciones
v,, per articulos compactio> Carnal: ,, carnis coalescentia> Con cola:
,, conglutinatio> Con unin:
v consertim> Conyugal: v
,,; v,,; v,,
conjugium> De miembros: ,
o,v,-v,v,
v,-v,-,v,
v,v,v,vv,
,v, annecto,coaduno,
copulo,coagmento,conjungo,conglutino
Apto para unir: o,o,,v aptus ad conglutinan
dum> Bajo una misma forma: una conformo> Capaz de unir dos
cosas en una: ,,v ha
bens vim ut duo coalesant> Unir con:
v,-v conjungo>
El que puede unir: o,,v
habens vim subjungendi> Encadenar cosas:
v coagmento> Estar unido a:
ov,o
una adhaeresco> Juntamente: vv simul adnecto> Los miembros: membra jungo> Por articulaciones: v per articulos compingo> Por lo bajo: ov,-v,o subjungo> Que se une
fcilmente: ,,v
facile coalescens> Que une con: vvo,,ov conjungens> Recin unido: vo,vo,,; vo,o,ov;
v,o,,,
recens
compactus> Se ha de unir: oov adsuendum est> Apto para unir:
v,,v aptus ad copulandum
Unas cosas con otras: compingo> Unir y atar juntamente:
v,-v undique alligatum con-

UNIR `,o,,v
v,,,,v
-,o,-o,v,vv,-v,-,v,
,v,v,o
,,v,-v,-,v,,o,o,

jungo
UNIRSE v,vo,vo,-vo adhaereo> Muchos en uno:
simul in unum confluo
Por cohesin: voo cohareo>
Que puede unirse: o,o,ov qui
compigi potest
UNIVALVO ovo,o,ov univalvus
UNIVERSAL o,oov,
,,v; v,,v generalis,
universalis,universus
UNIVERSALMENTE ,o,
, universim,universaliter,in universum
UNIVERSO (el) ov,o, universum
UNO ,,v;`o,`,`ov (el masc.slo
dativo:`; el fem.todos los casos),vo,,ov
unus> A cada uno: v cuilibet> A
unas,juntos
ov uno animo> Uno y otro: ,,
v;
o,,ov;
vov
uterque,ambo; utrumque> Uno de cinco mil:
vo,,v uno e quinque millibus> De uno en uno:`o
,ov; singuli,singulatim> Uno u otro:
o,,ov; o,
o alteruter> Uno de los dos: -

781

o,,ov; oo,,ov alter ex duobus,alter> Uno cualquiera: o,


,ov utervis> Uno en pos de otro,uno a
uno,de uno en uno: ovo,
; ,ov, sin
gulatim,alius post alium> Ni uno ni otro:
o,oo,oo,
,ov neuter> Uno y medio:`o
`oo,o,ov sesquialter> Uno y otro
juntamente: vo,,ov
uterque simul

tus ad illinendum> Con pez,betn: o


subungo pice> Con ungento craso:
v illino pingui unguento> Con
ungentos:
inguentis inungo> El acto de untar:
,,; ,o,
illitio> Untar juntamente: ,
vv,- simul illino> Lo
que se unta: ,o,;
ov,o, id quod aliquid illinitur> Untar por debajo: o,o subtus ungo> Por encima:,o superillino> Por todas partes:
,,- cir
cumquaque illino> Recin untado: vo
o,o,ov recens inunctus> Sin untar:
v,, non unctus>
Todo untado: o,o,ov totus
inunctus> Untar bien: deungo

UNTADOo,o,
o,o,ov; ,,,v unctus,illitus> Por todas partes: o,o,ov circumquaque illitus>
Untado sobre: ,,v unctus in
UNTAR ,,v,,,-,,v,
,,v,v,
,,-,o,
,v illino,ungo> Acto de
untarse con tanquia: ,
o, illitio corporis dropace (dropax: ungento depilatorio)> Untar al
go: sublino> Alrededor:
circum lino> Antes: ,o,o ante oblino
Apto para untar: ,,v apUA v,o,;`,,; ,
o,; v,o, unguis,ungula> Pequea:
vov,o, unguiculus> De anchas uas:
vo,o,ov latos ungues habens> De
fuertes uas
v,o,, robustos ungues habens>
De una ua sola y slida: ovo,o,ov
unicam et solidam ungulam habens>De uas
corvas:
v,o; vo,o,ov cui curvi sunt
ungues>El que tiene muchas uas
ovo,o,ov multos ungues ha bens> Hendida de los animales:
, ungula bisulca> Que tiene fuer
tes uas: v,o,, firmos habens
ungues> Que tiene largas uas
o,o,ov longas ungulas habens> Que tiene uas slidas: v
o;ovv,o,,; ovvo,o,
ov firmos ungues habens> Que tiene las
uas partidas: vo,o,ov fissas ungulas
habens> Races de las uas: `v,o
unguium radices>
Suciedad de las uas: ,,v (indecl.)

UNTARSE con tanquia (pomada depilato


ria) dropace corpus inungo
UNTURA o,,; ,o,
; o,,; ,,;
,, illitio> Usar de untura seca y sin bao: o,
- sicca unctione utor> En seco
sin bao: o,,;
, sicca,citra lavationem unctio
sordes unguium> Arrebatar con las uas:
ov ungulis rapio> Cortadura de las uas: ov
,o, unguium resegmina> Cortar las
uas: v,ov ungues praecido>
Sealar con la ua: v ungue noto> Hendidura de la pezua:
v,o, fissura ungularum> De figura de ua: vo,, unguium speciem referens>
Extremidad de las uas: v,o,
extremitas unguium> Que quita las uas:
v,o, praedator unguium> Tener la ua partida: ,-, ungulam scissam habens
URANIA,una de las musas v,,
Urania
URBANIDAD ,,; oov,, urbanitas,comitas> Agradable: v,o, lepida urbanitas> Obrar con urbanidad: vo lepide et eleganter ago> Te-

782

USADO muy usado oo,o,ov;


,, multum usitatus,undaquaque tritus

ner urbanidad: o urbane ago


URBANO,civil ,o,; o,o,ov; v,v,ov urbanus,
comis> No urbano: o,,v
minime civilis> Ser urbano: o comis sum

USAGRE ,o, sordes capitis


USAR o,o,o
utor> Usar mal,abusar: o abutor> Muchas veces,abusar:
o saepe utor> Se ha de usar: ov
utendum est> Que sabe usar bien de las
cosas: ,,v qui novit apte uti rebus>
Nunca usado: vo,vo,,ov inusitatus
Usar adems: oo insuper utor>
Antes: oo ante utor> Difcil de
usar: o,
o,ov usu difficilis> Lo que se usa:
vo,,ov qui est in usu

URDIMBRE ,o,; o,o,


licium> Preparar la urdimbre:
liocia tendo>
URDIR v,ov,o ordior,stamen duco
URETRA ov,,; o,, ure
thra
URGENTE v,,v urgens> Muy
urgente: ,, admodum urgens

USO ,,; ,,;o


o,; ,,;-,), ov,
o,; ,o,; ,o,; o,o,
usus,ritus,mos>
Comn:
ovo,,;,, com
munis usus> Falta de uso: ,
, usus defectus> Lo que est en uso:
o,o,ov in usu receptus> No estar en
uso: inusitatus sum> Ofrecer el
uso: utendum offero> Sin uso: inusitate> Uso cmodo: ,, com
modus usus

URGIR v,,
urgeo
URINARIO,lo que sirve para orinar o,,v
urinarius
URNA v,,; ,,;
o,; ov,o,; ,o,
urna> Cineraria,funeraria: ,
o,; ,, urna funebris,ahenum condendis mortuorum cineribus> Cierta
clase de urna: vo,o, olla quaedam> Para
los sorteos: o,o, situla> Para recoger los votos
ov,ov,o, vasculum in quod suffragia seu sortes
conjiciebantur

USUFRUCTO ,,; ,
, usus fructus
USURA o,o,; oo,,
v,o,; o,o,; o,o,
usura,foenus> Exigir usu-

URRACA ,,, pica

UTENSILIO o,o,; ov,


; ,o, utensile,utensilia

ras: oo foeneror> Prestar con usura:


v foenero> Quedar empobrecido por
la usura: oo foenero obruor

UTERINO ovo,o,ov ex eodem ute


ro progressus

USURERO oo,o; v,o


; ,o,o,; ooo
o, foenerator

UTERO ,o,; , (),,,,; v,o,;


, uterus> Perteneciente al tero
,,v ad vulvam sive uterum
pertinens

USURPACIN ,o, usurpatio


USURPAR
adscisco

usurpo,

TIL o,o,vo,
vo,o,o,ov;,,v; ,,; o

783

o,ov; ,,v; o,o,ov


o,,v;,,; o
,ov; o,,ov; ,,v
,,;o,,ov;
,,; o,o,
o,ov; vo,vo,,ov; vo,o,ov; v,v,,v;vo,,ov; o,v,,;
oo,o,ov; ov,ovo;ov,ovo
( aequum,utile) utilis> Conviene ser til:
ov oportet prodesse> Es til: ,,
prodest> Ms til: v,v,
ov; oov utilior,utilius> Muy til:
o,,ov; ,
,,; o,o,ov; o
v,ovo,o, utilissimus,valde utilis>
Para custodiar: o,
,ov habens vim custodiendi> Para muchas
cosas: oo,o,ov ad multa utilis> Para
una ofrenda: ov
o,o,ov ad libandum utilis> Ser til:
,v,v,, utilis sum,prosum>
Ser til: utile erit

Que trae utilidad


vv,v,ov utilitatem afferens>
utilidad: lucrum captum

Sacar

UTILIZAR,echar mano ,-o,


- immito manum,utilitatem affe
rre
UTILMENTE o,,
v,,ov
ov commode,utiliter
UVA ,o,; ,,; - ,o,;
,o, uva> Abundante en uvas:
oo,o,
ov abundans uvis> Baco Leneo,que presdide
la prensa de la uva: v,v,o, Bacchus enaeus, praeses
praelorum> Cogedor de uvas:
`oo,o,ov acinorum colector>
Coger uvas: `,`o acinos,
uvas colligo> Uva en agraz: ,
o, uva acerba> Granillo de la uva:
ov,o, acini granum> Jugo de uva
agraz: ov,o, succus uvae acerbae>
Lo que destila la uva: oo,, ab
uva destilans> Los que pisan la uva: vo,v,o; ,o, vinatores qui uvas calcant in turculari,
uvarum calcator> Pisar uvas:
uvas calco> Prensar la uva: v
v uvas praelo exprimo> Que gusta de la
uva: ,o,,
gaudens acinis vel uvis> Que lleva racimos o
uvas: o,o,ov
ferens racemos vel uvas> Que produce
grandes uvas: o,o,ov magnas uvas ferens> Que tiene las uvas por
madurar:
o,o,,
acerbos
necdum maturos acinos habens
Que tiene muchas uvas: oo,
o,, multas uvas habens> Uvas
grandes,uvas de teta de vaca: o
o,oo,o, bumastus

UTILIDAD ,,v,
v,,;,,,;
o,o,; oov,o,; ,,o,:
,;-,,; ,,; o

o,o,; v,o,; ,o,; ,,; ,,; ov,o, utilitas>


Comn: ov,ovo,,
communis utilitas> Convertir en propia utilidad: ,ooo
in meam rem converto> Particular:
o,, privata utilitas> Percibir
utilidad: v utilitatem percipio> Pblica: ovv,o, utilitas
publica> Que no deja utilidad: v,, nihil lucri habens vel faciens> Que tiene mucha utilidad:
o,, multum utilitatis habens>

784

v; o,,ov vacuus,inanis> Espacio vaco: v,o,; v


, vacuum spatium> Medio vaco:
`,, semi-vacuus> Estar vaco: v
exinanio> Hablando de cosas): o
vacuus sum

V
VACA o,o,, vacca> Con hijos:
o,o, vitulum sub se habens vacca> Lengua de vaca: oo,o,;-ov,o, lingua bubula> Parir las
vacas: o vitulor> Que tiene muchas
vacas: oo,
o, multas boves habens> Matador de vaca
o buey: o,o,; ovo
vo,o,ov; ,o,; v
o,; ,, jugulator,occissor,boum interfector

VACUIDAD o,o, inanitas>


palabras: o,o, inanis ver
borum strepitus

De

VADEABLE o,o,ov; o,
,; ,,v; o,o
ov qui transiri potest>
VADEAR v amnem vado transire
VAGABUNDEAR v,o,oo, pervagor,erro,vagor

VACACIN ,,; ,o,


; o,o,, vacatio,feriae

VAGABUNDO`,,;v,
,,; ,,v; v,o,; v,o,; v,,v; v,, vagabundus>
Vagabunda: ,o; v,
o, vaga,errabunda> Que anda
gabundeando por toda la tierra: o,o,o,ov totam terram per
vagans> Sin hogar: vo,o,ov do
mo carens

VACADA oo,,; oov,


o, boum armentum
VACAS,cesar en la ocupacin,en el trabajo
oov,o vaco,labora
re desino>Se ha de vacar: ov
feriandum est
VACA `ov,ov,ov,o,;
,,; o,o, pelvis ad lavandum

va-

VAGAMENTE errabunda mente


VAGANCIA,o,; ov,
; oo,o,; ov,, vagatio,error

VACIAR v,,v,v,
v,,,-,v inanio,evacuo,exhaurio,vacuefacio
VACIEDAD v,, inanidad>
Falta de densidad en las cosas:
o,-,o, lagenis praepositus>
Decir
vaciedades:
,
ov,ov,,ov admodum ineptio,nepta loquor

VAGAR ,,o,
o,o,oo,,ooo,vo,vo
vagor,error,incertis sedibus vagor>
Andar vagando,formando corrillos:
oo circulatorem ago> De noche:
o in nocte vagor> Vagar al travs:
ooo oblique vagor> Por todas partes:
v errabundum
circumago> Por todas partes como un
perdido: ad perniciem circumago> Que vaga de noche: vo,o,ov noctivagus> Que vaga por los
montes: o,o,ov; o, montivagus,montivaguae> Que
Que vaga por muchas partes: o
o,o,ov; ov,,; ovo,ovo,o,ov multivagus
Que vaga por pases distantes: -

VACILANTE `,,; oo
o,ov incertus,errabundus
VACILAR o,,o va
cillo,nihil definio,titubo> No saber qu hacer:
oo quo me vertam nescio> Tibubear en el discurso:
o vacillo in sermone
VACO vo,vo,vo,
vo,o,ov; v,v,,v;
,,v; o,,ov; v,,

784

o,o,ov longivagus

,,o, una
Thermopylas confluente

VAGIDO de los nios v,o,


v,o, vagitus puerilis

vagor

prope

VAGUEAR ,o pererro,una vagor> Por los campos: ,- per agros perambulo

VAGO ov,,; o,,


v; ,o,; ooo,o,
ov; o,,v vagus> Papanatas
mirn,como los que acudan a Pylas durante
las fiestas amfictinicas:
,, vertigo

VAHIDO,vrtigo ,o,; -

oo,; o,o,ov; ,
,v; vo,o,ov; vo,,ov
-o,,ov;-o,,ov ,
,v; ,o,,; o,
o,ov; oo,o,o,ov; ,,; vv,o,; ,,v; ,,v; o
o,ov; v,,v strenuus,validus> Muy valiente: ,,

ter,valde
fortis>
Por
naturaleza:
,,v strenuus natura

VAHO ,o, vapor> Echar vaho:


,- evaporo
VAINA ,, vagina> De las semillas: o,o,; ,o, vagina seminis> Encerrado en una vaina
oo,o,ov siliqua inclusus> Que tiene
larga vaina: oo,o,ov
longam siliquam habens> Que tiene vaina
donde encierra la flor: oo,o,ov florem siliqua inclusum ha
bens>De la espada:o,o,;
,o,; ,o,; o,
, vagina

VALIENTEMENTE v valide
VALIMIENTO,tener valimiento gratia antecello
VALLA ,, maceria

VAINILLA v,v,, gluma> Cubierto de vainilla: ,,, glumis contectus

VALLADO o,o,;`,o,;
v,,; ov,o,;`o,o
; ,o,; ov,o,;
,o,; ,,;
oov,o,; oov,o,; ,o, sepes,vallum,septum
carcer> Cerrar con vallado: vallo intersepio> De madera:
o,o, sepes cum palis> Perte-

VAJILLA v,v, vasa convivalia> Lo concerniente a la vajilla:


v,o, ad supellectilem pertinentia
VALE ov,o, chirographum
VALENTA `,,; ,o,
vo,,
strenuitas,valentia>
Con
valenta: , valide> Con
ms valenta: ov fortius

neciente al vallado: ,o, ad sepes


pertinens> Sin vallado:
o,o,ov nullo vallo munitus>
VALLADN v,o, septum

VALER v,,v valeo


Poco: o, parva res sum>
Que vale muy poco: vo,o,ov valde facilis ademendum

VALLAR
o,o
includo,vallo

vallis

VALLE v,vo,; ,v,;


o,o,; ,o,; o,
o,; ,, convallis,vallis> Pequeo: ov,o,; v
o,o, parva vallis> Extendido a modo de
valle: vo,, in modum vallis
porrectus>
De
profundos
valles:

VALEROSAMENTE vv strenue
VALEROSO en las batallas o,o,ov fortis bello
VALIENTE v,v,vo,;o,o,ov; `v,oo,; v

785

,, depressas va
lles habens> En que hay confluencia de
arroyos: ,, convallis in qua fit mixtio aquarum> Hmedo y herboso: v,, vallis humecrtus et
herbosus> Lugar en que se reunen dos
valles: v,,
locuss ubi duae valles conveniunt> Situado
al fondo de un valle: oo,o,ov cavam planitiem habems>
Vivir en el valle: v in valle dego

enemigas: `vo,
, fortitudo in praerumpendis hostium copiis> Muy premiado por su valor:
,, qui ter strenuitatis palmam
retulit> Portarse con gran valor: fortissi
me me fero> Premio del valor: ov,o, praemium fortitudinis>
Que da valor: ,o, qui confirmat> Tener valor: bono animo
sum> Cosa de ningn valor: `ov,o,;
v,, res nullius pretii> Cosa de valor: ov,
o, id quod est pretiosum> De igual peso o
valor: ovo,o,
ov; voo,o,ov qui paris est
ponderis aut momenti> De ningn valor:`o,o,ov; ov,,v

VALOR ,,; v,o,


,,; ov,o,; o,o
audacia,fortitudo,strenuitas> Con valor:
`,ovov audacter> Cobrar valor: , ani
mum sumo> Del mismo valor y fuerza:
ovo,o,ov eiusdem virtutis et r oboris>
Valor en romper por medio de las tropas
vov,vov,o,; ov,
,v nullius pretii> De poco valor:
`oo,,ov; ; vo
o,ov; oo,-oo,,ov
vilis,parvi curandus,parvi momenti>
De triple peso o valor: o,
o,o,ov triplo repensus> Lugar donde
se
guardan
las
cosas
de
valor:
ov,o, locus in quo res pretiosae
reconduntur> Poco valor: ,o,
vilitas> Infundir coraje: animum addo

VANAMENTE vv,vv irritu conatu


VANGUARDIA
oo,,
primum
agmen> Que pelea en la vanguardia:
o,o,ov in priori acie pugnans> Pelear en la vanguardia: o in prima acie pugno
VANIDAD ,o,; v,
,;
ov,,;
,
v,,o,; ,,
vanitas,inanitas> Deseo de cosas vanas:
voo,, inanium et va-narum rerum
studium> Hablador de vanidades: vvo,o,ov vaniloquus
Hablar de s mismo con vanidad:
oo de me ipso loquor jactabun
dus> Que hace cosas de pura vanidad:
voo,,v qui facit ea quae sunt plena
vanitatis

VALORADO,muy valorado care


VLVULA ov,o, pistomio
VAMOS,Ea,vamos! !! age!
agite!
VAMPIRO v,o, strix (ave nocturna
de la que crean los antiguos que chupaba la sangre de los nios)

VANIDOSO o,,ov; ,,;


vv,v,ov; voo,o,ov; ,,; vo,o,ov gloriosus,fastuosus,inanis gloriae cupidus
Algo vanidoso: o,o,ov aliquantum fastuosus> Ser vanidoso: o glorior

VANAGLORIA ,,,;v
, vana gloria,inanis gloria> Deseoso de vanagloria: voo,o,ov
inanis gloriae cupidus
VANAGLORIARSE voo,vo,
ov,o,,,ooo,o,,vo mihi placeo,inaniter glorior,ostento me,glorior,jactitor,insolesco

VANO o,,ov; ,,v


,,; vo,vo,
o,o,ov; ,,; vv,v,ov; v,v,,v; o-

786

,v in vaporem converto>
Lugar para recibir el vapor: v,, vaporarium (calorfero)> Que echa vapor: oo,o
ov vaporem effundens

,,v; ,,v; o,,


ov; o,-vo,vovo,o
vo,vo,o,ov;
o,,ov
oo,o,ov (admodum jactabundus),ovov,oov (irritum) vanus,
vacuus,inanis,stultus,nugatorius> Va
no,igual a un sueo: vo,,o,
ov vanus,aequalis somno> Amante de lo
vano: vo,o,ov amans vanarum rerum> Cosa vana: o,o, res inanis>
Emplearse en cosas vanas: oo
inanibus studium impendo> En vano:
,,,,
v,v,,,,,v,ov,vv, frustra,in vanum,incassum> Hacerse vano:
oo,-o vanus fio> Inten
tar cosas vanas: v vana conor> Lleno de viento: vo,vo,vo,vo,o,ov vanus

VAPORIZAR,convertir en vapor
in vaporem converto
VAPOROSO ,, vaporis plenus
VAQUERO o,o, bubulcus> Tener el oficio de vaquero: o
boves ago
VARA oo,o,:`o,o,;`
o,;`ov,o,; ,,;
,o,; vvov,o,; o,o, virga> Pequea: `ov,
o, virgula> De conducir: ,
o, vectis> De un codo: o,
o, stipes cubitalis> Prtiga: ,o, pertica> De vara: `
vo,,ov virgeus> Llevar las varas o fasces,ir
delante de las fasces:

VAPOR v,,; ,,;


,o,; ,o,; ,,
v,vo,; v,o,;
vo,,; ,o,; ,o
nidor,vapor,exhalatio,halitus> Exhalar vapor: ,,v,
v,v vaporo> Convertir en vapor:
`o
virgas
gesto,anteo
cum
fascibus> Para sacudir la fruta: `ov,o,
baculus quo fructus dejiciuntur> Que
gobierna con vara: `ovo,o, qui virga
moderator
Que tiene varas gruesas: o
o,ov crassas virgas habens> Semejan
te a la vara,en forma de: `o,, virgae similis,vrigatus> Tejido de
varas: ov,o, crates lignea

riado: voo,o,ov omnino varius


Muy variado: ooo,o,ov varius
VARIAR o,,v
vario,immuto
VARICE ,,o,; ,, varix
VARICOSO ,,;-o,,
varicosus

VARAL `,,;`o,`o
o,;`,o,; ,o, paxillus,pertica

VARIEDAD ,,; o,
; o,, variegatio,varietas> Aadir para que haya variedad:
o addo variegandi causa>
variedad: o varie

VARIABLE oo,o,ov; ,,v mutabilis (nunc his,


nunc illis favens), variabilis

VARIO o,o,ov; ,,;


o,o,ov; ,,; vo,,v; voo,,ov;vvo,o,ov; oo,,ov; ooo,o,ov; ov,v,ov; oo,,ov; o,o,ov varius> Infinitamente vario: o,, infinite varius

VARIACIN o,, variatio


VARIADAMENTE o varie

VARIADO oo,o,ov; ,,v; o,ooo,o,


ov varius,variegatus> Enteramente va

787

Con

varonilmente: v viriliter agere

VARN v,o (v,v),


,; v,v,vo, vir>
Multitud de varones: vo,
, virorum frequentia> Que engendra varones: vovo,o,, masculos procreans> Que tiene un hijo varn:
v,-o,, masculus est filius> Concebir y dar un hi
jo varn: voo marem concipio partum
masculum
edo>
La
que
pare
varn:voo,o, marem pariens
Abundante en varones fuertes: vo,o,ov fortibus viris abundans> Abundante
en varones: vo,
, viris abundans> Amante de los varones
fuertes: v,oo amans viros fortes>
Carecer de varones: v virorum
penuria laborare
Cosa de macho,de varn: v,vo,
,;v, mas,maculus> Desear va
rn: virum appeto> Digno de grandes
varones: v,-v,oo
altis et magnis viris dignus> Escasez de varones fuertes: v,
v,, virorum penuria> Varn fuerte:
,,; o,o,ov vir fortis> Llevar varn en el
vientre: vo marem in utero gesto

VASERA o,,; oov,


o, vasorum apotheca,caliculare
VASIJA o,o,; o,o, vas
Cualquier vasija: o,,; ,
o, vas quodlibet> Con asas:
o,,o, vas vas utrimque ansatus>
Con respiradero: ,,
dolium in quo est foramen> De barro:
ov,o,; o,o,; ,o, urceus fictilis> De bronce: ov ahenum> De cobre para carnes:
v,, vas aereum in quo condiebant
carnes> De cobre: `
ov,o, vas aereum> De cuello lar
go: oov,o, poculum collo oblongo> En que se menea alguna cosa:
vov,o, vas in quo aliquid agitatur>
Grande para agua: ,, solium> Para
aceite o vino: `,, vas olearium vel vina
rium> Colocar en vasija:
in testa condo

VARONIL v,v,oo,, virilis> Aspecto varonil: vo,


virilis aspectus> Hacerse varonil:
vvo vir fio> Llegar a edad
varonil:,,,
ad virilem aetatem pervenio> Por su aspecto:
v,v,,v as
pectu virilis

VASO ov,o,;,o,;
`,oo,; ov,o,;
o,; ov,o,; oov,o
; ,,; ,o,; ,o,; o,o,; ,
o,; oov,o, vas,pocu-lum>
Vasito: ov,o,; ov,o, vasculum> De libacin: o,o,;
oov,oov,o
; ovov,o, vas ad libandum>

VARONILMENTE v viriliter> Obrar


A manera
de
concha:
,,;
,o, lepista> Ancho: vov,vov,vov,vov,
o, poculum amplum> Armario para
guardar los vasos: ov,o, locus
calicibus reponendis> Con el que se echaba
en las copas el vino sacado de las cubas:
ovo,, vas quo vinum e cratere haustum
in pocula infunditur> Cncavo: o,
o, vas concavum> Cualquier clase de
vaso o vasija: o,o, vas quodlibet> De
barro: ,,; -ov,ovov,o,;
o,,
; o,o, testa,vas testaceus
De beber: v,,; v,,
; ,,o,; o,

o,;v,o,; ,,;
vo,vvo,o,; ,o,; o,o,; ,o, paculum,
haustus> De boj torneado: ,
,o, vasculum e buxo> De bronce:
ov,o, vas aereum> De figura de nuez:
o,o,;
,v, scyphus,scyphi in nucis modo> De figura de vaso: o
,ov; ,, vasis formam
habens> De figura lenticular: ,
o, vas lenticularis forma> De madera de yedra: ov,o, poculum e ligno haederaceo> De madera para
vino: v,, vas vinarium ligneum> De
vino: o,o,o,

788

cadus> Doble: ,o, vas duplex>


Echar en el vaso,trasvasar:

defundo in vas> El ltimo vaso o copa que se


serva: v,o,; vov,o, supremum poculum> En el que se prueba el
vino o se liba: ovovo,o,
in quo vinum libatur> En figura de gndola:
ov,o, cymbium> En forma de huevo:
oov,o, oviforme poculum> Especie
de vaso: vo,o,;`o,o,; o
o,o,; o, poculi genus>
Grande: o,o,; ,o,; ov,o, poculum>
Ms capaz: v,vo, poculum capacius> Para aceite,salsas..: ov,o, patina profundior> Para beber en
figura de esquife: ov,
o, vas potorium> Para catar el vino:
ov,o, poculum vino gustando> Para
derramar agua: oo
ov,o,; oo,o,; oo,
, vas fundendae aquae> Para expri
mir gota a gota: ov,o, vas ad
exprimendum guttatim humorem
Para las pompas solemnes: oov,
o, vas ad celebrandas pompas> Para las viandas lquidas: ov,o
vas opsoniis liquidis apponendis>
Para mezclar el vino con el agua:
ov,o, poculum vino miscendo>
Pastoril: ,-o, vasa pastoralia>
Pequeo de bronce:
ov,o, parvulum vas ex aere> Pequeo: ov,ov,o,; o
o,o,o, vaculum> Prsi
co: v,o, poculum persicum> Que hace
vasos de barro: o,
o, qui vasa e luto fingit> Quebradizo: ,, fictile vas> Semejante a un vaso o taza: o,o,
ov scypho similis> Tapadera del vaso
vov,o, vasis operculum> To
do vaso para vino: ovoo,o,
omne vas vinarium> Vasod e oro: ,v, aurea vasa> Verter de un vaso:
effundo e vase

VASTO o,o,ov vastus> Muy vasto:


oo,o,ov vastus
VATE `,o,;`v,o, vates> Ilustre vate:
n,,, illustris vates> Venerable:
vv
,, venerabilis vates
VATICINACIN,varticinio ,
o,; ,, vaticinatio
VATICINADOR ,oo,; ,o,; ,o., vaticinator
vaticinatrix,fatidicus Vaticinadora:
,, vaticinatrix
VATICINANTE vo,,ov vaticinans
VATICINAR oo,o,
oo,-oo,ov
o,o,o,,
oo,vo,o,ovo,vo,ovoo
,,o,o,o,ov,o,v,,oo,,ov,oo,o,
,o,-,-,
vaticinor,auguror> Acto de adivinar:
,, vaticinatio
Que adivina el porvenir: vvo,
,ov
fatidicus>
Capaz
de
adivinar:
v,,v vaticinandi potens>
Cosas falsas: ovo falsa vaticinor>
Diestro en vaticinar: o
o,,ov; oo,,v vaticinandi peritus> El que vaticina por el incienso
quemado: vv,
, quae ex thure incenso vaticina
tur> Inspirado por un dios:
divino numine afflatus vaticinor> Por el
vientre: ovo ven tre divino> Por
inspiracin de Febo:
o,ov,o Phoebi instinctu
vaticinor> Por las vcti-

VSTAGO ,o, propago


mas: vaticinari victimis inspectis> Que vaticina por inspiracin
diablica: vv,,, qui e pectore
vaticinatur> Que vaticina a todos igualmente:
o,oo,
omnibus pariter vaticinans> Que vati

cina por los cuervos: ov,


,, vates ex corvis auguria ducens
VATICINIO ,,; ,,;
,o,; oo,,

789

v,ov non habens vicinum

ov,o,; v,,; v,o,; vov,,; ,,o,,; ,


, vaticinium> Recto: v,
, recrta vaticinatio> Que se haca por las saetas: ov,,
ex sagittis vaticinatio> Que se ejer
cita en los vaticinios: vo,
o,ov divinus> Por agero: ovov,, vaticinatio per auspicium>
Oral: vov,o, voce datum vaticinium>
Lugar donde se da el orculo: vov,o,
vaticinium,
locus ubi editur oraculum> Dotado de poder
de vaticinio: v,,v
vaticinio praeditus> Ciencia del vaticinio: ovov,, auguralis
scientia> Vaticinio: oov,
o, vaticinium

VEGETACIN vo,o, vegetatio>


Lleno de vegetacin: v,, laetus
germinibus
VEGETAL ,,v vegetalis
VEGETATIVO oo,,v; ,
v vegetativus
VEHEMENCIA `,o,o,o,; ,, vehementia> Vehementemente,con vehemencia:
`,v,vv,vv
,o,,o,
v vehementer,pugnaciter
VEHEMENTE vovo,o,ov; `o,
,ov;`,,,v;`o,,ov;
v,,v; ovo,o,ov; v,
; ,,;-o,o,ov;
o,,v; ,,v; o,,v; vo,,ov; vo,,
ov; v,,; o,o,ov; o
,,; v,v,,v
o,,v; vovo,,ov; ,
,v vehemens> Muy vehemente: ooo,o,ov valde vehemens

VAYA Vaya! ! euge!


VECINDAD ,o,; v,,
; v,,; ovv,o
v,,; ov,, vici
nitas>
Habitante
de
la
vecindad:
oo,o,ov accola
VECINO v,v,ov; o,
o,vo,vo,vo,vo,o,o,ov;
v,v,ov; ov,o,
o,; o,oo; ,o,,
,o,,; oo,o,ov;
,o,; o,,ov;oo
o,ov; ; v,o,;
oo,oo,o,ov; o,,
ov; o,oo,ooo,
oo,voo,voo,o,ov; v
vo,o,ov cohabitator,vicinus,conterminus,accolaaffinis> Vecina: v,, vicina> Amigo de sus vecinos:
oo,o,ov
studiosus
pronquorum>
De
los
alrededores:
,o,, circumvicinus> Estar vecino a:v,-v,-
v vicinus sum> Mal vecino: o
v,v,ov malus vicinus> Que tiene malos
vecinos: ov,v,ov malos vicinos habens> ptimo vecino:
ov,v,ov optimus vicinus>
Ser vecino: ooo,v,-
o,oo conterminus sum
Hacerse vecino: ov,- vicinus accedo> Sin vecindad: v,

VEHCULO
,o,;o,o,;
o,o,;o,o, currus,vehiculum
VEINTE ,o(v) ' ' viginti> El nmero veinte: ,o, numerus
vicessimus> El da veinte: ,o,
vigessima dies mensis> Veinte mil: , ,
o viginti millia
VEINTEAERO o,o,; o,o,,; o,o, qui,
quae est viginti annorum
VEJACIN ,o,; o
,; ,,; ,o,;
,,; ,, vexatio
VEJAR ovv,,,,,,,
,,, vexo> Vejar con:
vo una male vexo
VEJEZ `,,;`,,; ,
o,;,o,; ,o

790

Buena vejez: ,, bona senec


tus> Consumido por la vejez: -

; o,,; ,o,;
,,; , (indecl.) se
nectus,vetustas,senescentia,senecta>
,,v senio confectus> Corrodo por la
vejez: ,o, id quod exesum est
vetustate> Delirar por la vejez:
deliro prae senectute> El que tiene buena
vejez: o,o,ov; ,,v cui bea
ta senectus evenit> Prximo a la vejez: ,,v senio prximus>
Que goza de una vejez cruda y gil:
ov,v,ov cui viridis et cruda est
senectus> Que ha llegado a la vejez:
o,o,ov qui medium canae aetatis
attigit> Que no enveje
ce: o,o,ov senii expers> Ser consumido
por la vejez: senio conficior>
Vejez,senectud: ,o, senectus

contraho vela
VELACIN ,, velatio
VELAR v,o,o
o,v,oo,
noctu perago,vigilo> Amante de velar
vo,o,ov amans vigiliarum>
El que vela: oo,vo,o
ov pervigil> Toda la noche: vv,v Totam noctem pervigilo> Cubrir velo
VELLO v,,; vo,o,; ,,o, villus,lanugo> De la cara:
vo,o, lanugo> Abundan
cia de vello: ,o, pilositas> Cubrirse de vello: vo lanugine aut
pilis abducor

VEJEZUELA ,, o o
anus
VEJICARIA (planta) ov,o, vesicaria herba

VELLN ov,o,; o,o,;


,,; ,o,; o,o,
; o,o,; o,o,; o,o,; vo,o,; vo,o,
v,, vellus,ovium vellus> De ve
lln negro:vo,o,ov nigrum
vellus habens> Pequeo velln: oov,vov,vov,o, parvum
vellus>
Que
tiene
largos
vellones:
o,o,ov promissiam lanam ha-bens>
Que tiene velln de oro: o,o, aureum vellus habens
Semejante al velln: oo,,
velleri similis

VEJIGA
,,;
,,,;
ov,o,; ,,; ,
o, vesicula> Pequea: ,
o, parva vesica> De la orina: oo,,
vesica
VELA ,o,; v,, pervigilatio,pernoctatio>Pasar la noche
en vela: v pervigilo> De barco:
,; v,,; v,
v,vo,; ov,o,; ,
o,; o,o,; v,o,
velamen,navis velum,carbasus,funes>
Armado de tres velas: vo,o,
ov trinis velis instructus> Darse a la vela:
vv,o solvo e portu> Hacerse a la
vela secretamente: vo clam solvo e litto
re> Izar las velas: vela erigo ad
navigandum> Que cose velas del navo:
oo,o, qui velas consuit> Que hace velas de navo:
ovoo,,v qui velas conficit> Que
hinche las velas: o,o,ov velum implens> Que lle
va velas: oo,oo,o,ov
vela ferens> Que tiene velas de lino
vo,o,ov alas lineas habens
Recoger velas: o,-o

VELLOSO voo,-vo,o,ov; o,o,ov; ,,; ,


,v; voo,o,ov; ov,o,
fem. villosa),vo,,; v,,; vo,,ov; v,,v;
,,,v;
o,o,o,ov; vo,v,,; v
,v lanuginosus,villosus,pilosus,
hirsutus,fimbriatus>
En
el
pecho:
vo,o,ov hirsutum pectus habens>
Hacer velloso: v pilosum reddo> Hacia las orejas: oo,o,ov circa aures hirsutus>
Por un lado: o,o,ov ex altera parte
villosus> Que tiene pies y pernas vellosos:
vv,

791

v,ov hirsutos pedes habens

lamen,velum> De la cabeza,de mujer:


o,o,; ,,; o,o, tegmen capitis,velum quo foemina
faciem tegit> Que penetra por los velos de
lino (el viento): voo,o,ov per vela linea
transiens> Que tiene velo negro: vo,o,ov nigrum velum habens

VELLUDO ,,; o,
o,ov; vo,,ov; o,,ov
,,; o,o,o,ov villosus,hirsutus,pilosus,hispidus> Por naturaleza: oo,o,ov ipse per se comatus> Un poco
velludo: ,, paulum hirsutus

VELOCIDAD,o,; ,,
celeritas> Con velocidad: ,
v celeriter> Igual en velocidad

VELO oov,o,; o,o,


,,
,,o,; vov,o,; ,o, veo,o,, par velocita
te

Muy velozmente: celerrime


VENA ov,o,;,o,;
, vena> Acto de cortar la ve
na: oo,, venarum sectio
Cortar la vena: oo venam seco> Vena pequea: ov,o, venula> Perteneciente a las venas:
,,v ad venas pertinens> Que abunda
en venas: ,, venis abundans> Que no tiene venas:
o,o,ov venis carens> Rotura de las
venas: o,, venarum ruptio> Vena safena: vena
pertinens
ad
malleolum seu pedis
extremitatem> Espermtica:
seminaria vena> De graandes venas:
o,o,ov magnas velas habens> De
negras venas
v,o,, nigras venas habens> Dilatacin de las venas:
o, vena dilatata> Espacio entre las venas:
oov,o, spatium inter venas
VENABLO v,v,v,,;
oov,o,
venabulum>
Pequeo:
vov,o, parvum venablum

VELOCSIMAMENTE celerrime
VELN v,o,; vo,o, lucerna
VELOZ v,,v;v,
,;o,,ov;.,; `v,,v;
,,v; vv,,v; ,o,,; ,,
v; oo,,ov; ,,
oo,o,o,ov;ov,
v,ov; vo,,ov; ,,v;
,v,,v; voo
o,ov; o,o,ov; ,
,,; o,o,ov; ,
,v; ,,v; ,,v
,,; v,,v;
v,ovo,,; ,o,; ,, (o,v,v,
v; o,o),vo
o,ov (-oo), vo,o,ov;
,,v; o,,v; o,,v
,,v elox,celer> Que iguala al viento con sus pies: o,
vo,vo,ovo,ov
o,o,ov ventis par velocitate> En
la carrera: o,o,ov qui velociter currit> Hacer veloz: o velocem
reddo> Ms veloz: v,v,
ov; v,v,v,ov velocior> Muy veloz:
o,o,,ov;
vo,vo,o,ov
(-oo)
velocissimus> Veloz (fem.): ov,
o, velox

VENAL o,,ov;v,,v;vo,,ov; oo,,ov; o,,


ov; o,o,ov venalis
VENATORIO vo,o,ov; ,,,v venatorius,venaticus
VENCEDOR oo,o,ov; ,
oo,; ,,; o,o,
ov; v,v,o,; v,o,; v,oo,; vo,
o,ov; voo,,v; v,
o,; o,o,ov victor> Antes de la pelea

VELOZMENTE,,,,,,v,-ov;
, velociter,celeriter

792

o sin pelear: o
o,ov citra certamen victor> De los juegos
pticos: ov,o,; vo,o, in ludis pythicis victor> En los juegos olmpicos: ov,o,; vo,o, vic
tor in olympicis ludis> Ilustre: vo,o,ov victor egregius> Rescate o precio que se paga al vence- dor que
perdona la vida: ov,o
;
,v,
servatae
vitae
praemium,redemptio>
Perteneciente
al
vencedor de los juegos pticos: ov,,v ad victorem pythicum pertinens>
Ser ms que vencedor: v plusquam
victor sum> Ser vencedor en tres combates:

793

una jaceo

YAMBO (verso) ov,o,; o,o, iambus> Cantar yambos con la


flauta: v jambis adhibere
tibiam> Que injuria con yambos:
o,o,ov proscindens jambis> Usar el verso
ymbico: jambis utor> Escritor de
ymbicos: oo,o, jamborum scriptor
YEDRA ,o,; o,, hedera>
Andar coronado de yedra: oo hederacis foliis redimitus incedo>
Coronado de yedra: o,,v; o,o,; ovo,o,ov; o,, hedera foliis redimitus,coronatus> De yedra:
,,v hederaceus>
Planta semejante a la yedra: v,o, planta hederae similis> Que gusta de
llevar la yedra: ooo,o,ov qui gaudet hedera gestan
di> Que lleva yedra: o,,
qui hederam gestans> Que se asemeja a la yedra: ,,
, hederaceus> Que viste de yedra
ov,v,ov qui hedera amicitur
Rastrera: o,o, pumila he
dera> Parecido a la yedra: ,o,,; vo,o,
ov hederae similis,hederae genus> Te
ido de color de yedra: vo
, hederaeo instinctus colore> Vestido de
yedra: ,, he
dera instructus

X disponer en forma de X dis


pono in formam litterae X
XANTOLINE (planta) o,
o, pumila cypressus
XEROBITICO,que vive en tierras secas o,,v qui in sicco
ambulans
XERFILO,vigetacin que vive en sitios
secos o,o,ov vegetatio solo sicco apta
XEROFTALMA,sequedad de la conjuntiva de los ojos o,, siccitas
oculorum
XILFAGO,que se alimenta de la made
ra o,o,ov qui lignum exedit

Y
Y ,v,,' (),,-
(encl.)-que,et,atque> Y en: v>
utque> Y si: v
quod si

YEGUA `o,o,; o `o equa,equae>


Echar un asno a la yegua
vo asinum admitto ut equam ineat>
Ordeayeguas: ooo,o
equimulgi

Y como:

YEGERO oooo,o, equorum pastor

YAov,,o,v ;
'; o sive,iam,tum> Ya que:
v, ov quandoquidem> Ya..
ya: `o v,`o nunc quidem
..nunc vero

YELMO ,o,; ,o,


,o,; vo,o,; ,
o,; ,, galea,cassis> Adorno del yelmo: ,; ,,
ornamentum galeae> Armar con yelmo:
o,o galea armo> Armado de yelmo: ovo,,
ov galea armatus> Que tiene yelmo adornado:
ooo,o,ov qui habet galeam variegatam> Fabricante de:
voo,o, galearum opifex

YACER ,,,
,o,oo jaceo
subjaceo> Desear yacer: jacere cupio>
Yaciendo en tierra: humi jacendo> En tierra: o jaceo> Juntro a: -

819

Pequeos escudos clavados en los yelmos:


o,v,o splendida et parva scuta galeis
affixa> Punta del yelmo: ov,o,;
o,o, apex galeae

YERBA o,o,; ,; ,,
o,; o,, herba> Que nace en los
tejados: oo,o,ov herba quae in tectis nascitur> Que se alimenta
de hierba: oo,o,ov herbis vescens>
Accin de arrancar las malas hierbas:
o,o, no-

YEMA de huevo ,o,; o,


o,o,,; v,o, vitellus ovis> Que echa muchas yemas:
vo,o,ov dense germinans
xiarum herbarum evulsio> Arrancar la mala
hierba: o herbas lego> Alimentarse de: o herbis victito
Comida de solas hierbas: o,
in herbis solis consistens cibus>
Hierba pequea: oov,o, herbula> Lleno de hierba: o,,v
o,, herbosus,herbidus

YEZGO (planta) ,, sambucus,ebulus


YO ,; () ego> Y yo: et
ego
YOTACISMO,lenguaje que consiste en la
demasiada
repeticin
de
la
iota
,o, vitium orationis

YERBABUENA v,v,, mentha


YUGADA,medda
de
tierra
ov,o,;
ov,o, juger,jugerum> Carrera que
tiene una yugada:,o
cursus ad jugeri spatium productus> Yugada de tierra: ov,o,
; ,, jugerum> De cincuenta yugadas:
vovo,vovo
o,o,ov quinquaginta jugerum>
De cuatro yugadas,relativo al trabajo diario de arar: o,o,ov quatuor
jugerum> De nueve yugadas:
vvo,o,ov novem jugerum> Espacio de una yugada: o,o,
jugeri spatium longum> Igual a una yugada:
o,o,ov jugeri mensu
ram aequans> Que es de diez yugadas:
o,o,ov qui decem jugerum est> Que
es de tres yugadas: o,o,ov qui trium jugerum est> Que tiene
altas yugadas: o,o,
ov alta jugera habens> Que tiene muchas yugadas: oo,o,ov qui
multorum jugerum est

YERMO o,o,ov; ,,
v eremus,solum desertum
YERNO o,o,; ,
o, gener> Futuro yerno: o,o, iam futurus gener> Hacer a uno
yerno: affinitatis jure duco>Yerno
malvado:o
o, improbus gener> Que tiene mal yerno:
o,o, malum generum habens> Que es yerno del mismo suegro
o suegra: o,o,ov qui eiusdem soceri
o socrus est gener> Ser yerno: affinitatis jure duco
YERO (planta de la algarroba) oo,o, ervum
YERRO ,o, erratum
YERTO.estar yerto `,`,,,,, ri
geo> Ponerse,quedarse yerto: v, inalgeo> Estar yerto con el fro
del trtaro: tartareo frigore obrigeo

YUGO oov,oov,o,; ,,; ,o,; ,o,;


v,o, jugum> Pequeo: ov,o, parvum jugum> Acostumbra
do al yugo: v,,v subjugalis> Atado al lado del yugo: oo,o,o,ov ad latus jugi alligatus>
Cuerdas del yugo:
o,; o,o, lorum jugale> Someterse al yugo: o jugum
submittere> El que lleva el yugo:
o,o,ov jugum ferens>

YESCA ov,ov,vov,o,;
,o, incitamentum,fomes
igniarium
YESO oo,o,; vo,o, gypsum

820

Unir bajo el yugo: subjugum


redigo> Unin en yugo: ,, conjugium>
Resistirse al yugo: oo pugnare cum jugo> Construir yugos:
oo juga conficio> Estar atado al mismo
yugo: unum jugum servo> Hecho al
yugo: oo,,ov subjugis> Juntar al
mismo yugo: v,o eodem jugo
connecto> Palo del yugo que separa alos
bueyes: oov,
ov,o, medium lignum inter boves> Sujeto al yugo: ,o,
jugo astrictus> Puesto bajo el mismo yugo>
o,o,ov; ,o,
, sub eodem jugo positus> Que lleva el
yugo: oo,o,ov qui jugum fert> Que
obedece al yugo: vv,v,ov mansuetum
collem habens> Que tiene seis yugos: o
o,ov sex jugis> Que tiene yugo do-rado:

o,o,ov aureum jugum habens>


Sacudir el yugo: v, v executio
habenas> Sometido al mismo yugo:
o,o,ov;-,
,; ,o,,; o,o,
ov; ,, conjugatus
YUNQUE v,ovo, incus> Que llevan el
yunque a la espalda: vov,v incudigeri
vel incidem in dorso gerentes
YUNTA oov,oov,o, jugum boum>
De carro o coche: v,o
par equorum aut mulorum currum tra
hentium,bigae

821

Z
ZAFIO P"N,80H,0H,H agrestis
ZAFIRO FN,4D@H,@L,0 saphirus
ZAGAL BD$@F6@H,@L, vicarius pastoris> Zagalillo: JJLD@H,@L, pastorculus
ZAGUN
BD@2D"4@<,BD2LD@<,@L,J;
BD@2LDH,*@H,0 vestibulum
ZAHERIR 6"2,R4@"4.-R4T"4,6"JBJ@"4,6"2BJ@"4,B@6TT*T submordeo
dicteriis> Adems: BD@F@<,.T insuper exprobro
ZAHOR *D@"FDJ,LJ0H,@, aquae investigator

; 6D0B4*@B@4H,@,; BFL((@H,@L,
F6LJ,H,TH,; F6LJ@J@H,@L,; B@*0"J@DDN@H,@L, sutor,cerdo,crepidarius> Cuchilla de zapatero: B,D4
J@,H,,TH,: D$08@H,@L, culter
sutorius> Remendn: 0B,J0H,@, su
tor cerdo> Ser zapatero: F6LJ,T,F6L
J@J@T artem sutoriam exerceo> Tinte de zapatero: B4<D4@<,D"6J<,@L
J atramentum sutorium> Trinchante
de zapatero: F80,0H,0 culter sutorius
ZAPATO $*4@<,@L,J; 6D0BH,*@H,0
calceus,crepida> Gastar,llevar zapatoc: 6D0B4*T crepidas induo> Que
vende zapatos: 6D0B4*@BT80H,@L,
crepidarum venditor> Que tiene un
solo zapato: @<@6D0BH,*@H,,0 qui
inicum calceum habet> Zapato sicionio: F46LT<4" B@*0"J" sicyonei cal
cei> Uso de zapatos: 6D0B*T","J@H,
J crepidarum indutus> Zapatos de
mujer: B4F2@6D0B*,H,<@FF*,H, T<,
calcei muliebris

ZALAMERA @DN.T blanditias facere


ZALAMERO "L8@0J0H,@L, blandiloquus
ZAMBO (@<6D@J@H,@H,@< valgus cui
genua trepidant
ZAMBULLIR $"J.T,(6"J*L4,-*<T,
-*T immergo,sumergo
ZAMBULLIRSE $"BJ.T,BJT immergo
ZAMPOA `D"BJ0,0H,0 stipula
ZANAHORIA *"6@<,@L,J; *"6@H,@L,
daucus,pastinacia>Vino de pastinacia
*"6,4@<,@L,J; *"L6J0H @<@H vino
e dauco
ZANCADA $0","J@H,J passus longe
ductus
ZANCADILLA B@F684F","J@H,J supplantatio> Echar la zancadilla: (6L
D.T supplanto> Arte de echar la zan
cadilla la lucha pugilstica: 8"6J460 (JP<0),0H,0 ars in certamine sup
plantationis
ZANCO los que andan con
6"8@$J"4,@ grallatores

zancos

ZARAGATONA
psyllium

(hierba)

R884@<,@L,J

ZARCETA (ave acutica) N"F6H,*@H,0


avis quaedam
ZARZA $"J,"H,0; $J@H,@L,; P""$"J@H,@L, rubus,rhamnus> Abundante
en zarzas: $"J,4H,,FF",,< rubis fre
quens> Zarza blanca: `D<@H,@L,
rhamnus>Lleno de zarzas: B"8L$J,4@H
@H,@< abundans rubis> Perteneciente
a la zarza: $J4<@H,@H,@< rubeus>
Plantado de zarzas: $"JT*0H,0H,,H
rubis consertus> Semejante a la zarza: $"J,4H,,FF",,<; $"JT*0H,0H,,H
rubo similis
ZARZAMORA $DL<",T<,J; $J4@<,@L,
J rubi fructus
ZARZO 6D"FJ0D4@<,J"DD@<,J"DF@<,@L
J crates lignea,craticula
ZEUGMA (fig.) .,(","J@H,J zeugma
ZISZAGUEAR 8@>@B@DT oblique ambulo
ZODACO .T*4"6H,@,; .TND@H,@L,
zodiacus> Signo del: F6@DB@H,@L,
sidus

ZNGANO 62@LD@H,@H,@< fucus

ZODIO .T*4@<,@L,J signum celeste

ZANJA,cuneta,fosa F6","J@H,J fosa

ZOLLOZAR B4FJ,<"..T,-FJ,<P@"4,FJ<T ingemisco

ZAPATERA F6LJ,@<,B4F((4@<,@L,J
sutrina,officina cerdonis

ZONA *4.T",68","J@H,J zona,trac


tus

ZAPATERO `D"N4*,H,,TH,;`DBJ0H,@L,

ZOOFITO

.T@N4J",T<,J

quae

medie

sunt naturae inter plantam et animal


ZOORMORFO .T@DN@H,@H,@< animalis
formam habens
ZOOLGICO (parque) 20D4@JD@N,@<,@L,
J ubi inclusae bestiae nutriuntur
ZORRA 8TB64@<,@L,J; 8TB0>,,>@H,0
$"FFD","H,0; 64*N0,0H,0; 6*"N@H,
@L,; 6<"*@H,,@H,J; 62@LD4H,4*@H
0; 8"B@LDH,*@H,0; R,","H,0 vulpes> De zorra: 6,D*T@H,T@L; 64*N4@H
@H,@< vulpinus> Perteneciente a la
zorra: $"FFD,4@H,",@< vulpinus
ZORRERA,obrar con 64*"N,T vulpino
more ago
ZORRO 6D*T (-@H,@H),0 vulpes>
Piel de zorro: 6,D*"80 (8TB0>)
vulpina pellis>
ZUECO $H,*@H,0 soccus> Pequeo:
B@*@<,B@*,@<,@L,J socculus> Zuecos: 6D@B"8",T<,J lignei calcei>
ZUMAQUE `D@H,@,,0 rhus
ZUMBAR $@$"<T,$@$T bombum edo
ZUMBIDO $$0F4H,,TH,0; $$@H,@L,;
PD"*@H,@L, strepitus bombo similis> Semejante al de las avispas:
FN064FH,@, sonus vesparum susurro similis
ZURCIDOR `D"64@FLDD"BJ*0H,@L, qui
vestes pannosas consuit
ZURCIR FLDDBJT sarcire> Que surce
vestidos andrajosos:`D"64@FLDD"BJ*0H,@L, qui vestes pannosas consuit
ZURDO D4FJ,DP,4D,-,4D@H,; F6"4H,
,< sinistra utens,scaevus
ZURRIAGO `DLJ0D,0D@H,; F6LJ80,0H,0
scutica,flagellum
ZURRN (DL"","H,0 perae genus

You might also like