Professional Documents
Culture Documents
VIT IN U LINH TP
Dch gi: L Hu Mc
Mc Lc
DN NHP .................................................................................................................................................... 4
TC B ................................................................................................................................................... 90
http://www.lichsuvietnam.info
Page2
TNG B ............................................................................................................................................... 96
ANH LIT CHNH KH ON TNG QUN ...................................................................................... 97
LINH THN MIU THANH CM ............................................................................................................. 99
PH LC .............................................................................................................................................. 100
TRN TRIU HNG O I VNG ............................................................................................... 101
CHP R S TCH T O HNH I THNH ............................................................................... 103
LINH CHNG LINH NG I VNG T NHIN PHNG DUNG CNG CHA (Chuyn
Triu Xng v phu nhn) .......................................................................................................................... 109
BI BT TNG B TP VIT IN U LINH TON BIN ............................................................ 110
http://www.lichsuvietnam.info
Page3
DN NHP
T khi c hon thnh n nay, Vit in U Linh Tp gy mt ting vang khng nh trong
gii vn hc Vit Nam, mc du cha c khc in mt cch chnh thc, tc phm c sao i
chp li nhiu ln, c cc hc gi tim bnh, tng b, tng bin, trng b, tr thnh nhng
bn thn tch ca nhiu thn t min trung chu v nht l cung cp nhiu ti liu cho lch s.
Mt tc phm nh vy l mt tc phm c nhiu ngi c, c nh hng ln v cn phi c
chng ta ch trng n hn. Phn dn nhp ny s cp n son nin ca tc phm, tc gi v
nhng bn chp tay, ni dung, gi tr v nh hng ca Vit in U Linh Tp.
I. Son nin ca tc phm
Son nin ca tc phm c ghi r cui bi Ta ca L T Xuyn. l nm K T, Khai
Hu nguyn nin, tc l nm 1329. Nhng c nhiu hc gi hoi nghi s xc thc ca son nin
ny cng nh h khng ng m cho rng L T Xuyn l mt nhn vt i Trn. kin ca
cc hc gi y khng phi l khng c cn c lch s v bi vy chng ti s trnh by di y
hai quan nim khc nhau v son nin ca tc phm.
A. Tc phm v tc gi thuc vo i L
Hai hc gi ch trng Vit in U Linh Tp v L T Xuyn khng thuc vo i Trn l
Ch Ct Th v Hong Xun Hn.
Trong bi ta nm Gip Ng (1774) khi kim li Vit in U Linh Tp, Ch Ct Th, ngi
Hng (Hi Dng), Bin Tu b L i ca L Vn Hu v cho rng L T Xuyn ch chp
phn tip theo m thi1. Nh vy, theo Ch Ct Th th Vit in U Linh Tp l mt tc phm
c vit vo i L nhng L T Xuyn l mt vn s i Trn. L T Xuyn khng phi l mt
tc gi u tin v duy nht ca Vit in U Linh Tp. ng ch l mt trong nhng ngi tng
b tc phm. L do ca Ch Ct Th cn c trn nhiu vn liu c th tin cy c, l
nhng tc phm m chnh L T Xuyn nhiu ln dn chng, t d Giao Chu K ca Triu
Xng, Giao Ch K ca Tng Cn, S K hoc cn gi l i Vit S K v Ngoi S K ca
Thin v.v Chuyn S Nhip l chuyn u tin ca Vit in U Linh Tp gn nh l mt
bn sao li chuyn S Nhip ca Tam Quc Ch 2; ngoi ra, L T Xuyn cn nghin cu d s,
tc truyn, nht l nhng thn tch ca cc lng v.v v nh vy, ni rng sch ca ng c t
i L cng khng phi l v l hn. Tuy nhin, nu ng trong quan im tn trng tin nhn
ca cc nh vn xa, ta c th mt phn no hiu c rng s s dng ti liu, v lm ngc li
s l i ngc vi tinh thn y, i ngc li tp qun v phong tro. Nh chnh L T Xuyn
tuyn b trong bi Ta, ng c th l mt ngi u tin chp li s thc tu thin kin ti vn
chp thnh b U Linh ny. Nhng ti liu dn chng mt cch minh bch d nhin xc nhn
s hin din ca nhng tc phm c trc nhng khng phi v th m ph nhn phn sng tc
XemBibliographieAnnamitecaE.Gaspardone
XemM.DurandtrongDnVitNam,s3trang11
http://www.lichsuvietnam.info
Page4
XemKinVnTiuLc,quyn4.Thinchng,t42
XemDurand,Sd,trang6:RespecteuxdesAnciensetdunemodestieconformeauxrglesmoralesdusage,ilaime
uneinformationsincre,jenoseraisdirescientifique.
5
Q.12ThgiahL
XemVitSLc,II,1a
Xemdi
XemM.DurandtrongDnVitNam,s3trang3944
http://www.lichsuvietnam.info
Page5
XemCngMc,chnhbin,I,43a
10
XemM.DurandtrongDnVitNam,s3trang6
11
XemTonTh,V,35b
12
XemTonTh,VI,43b
13
XemExposdeGographiehistoriquedupaysdAnnamtraduitduCngMc(B.E.F.E.OXXII,1922)
14
II(ouvrageThin)remontecertainementauxpremireannesdu14esicle(Maspro,trongEtudesdHistoire
dAnnam,B.E.F.E.O,XVI,1916)
15
B.E.F.E.O,XXXIV,1934
16
IV,4a
17
XemDurand,Sd,trang6.ChngtikimimlinhnxtcaDurand,cnctrnnhngbnchpli
nhngbnchptaycatrngVinngBcC.
http://www.lichsuvietnam.info
Page6
minh chnh trc, theo tc gi, l nhng v biu dng c v tch, m ph c sinh linh, l
nhng ngi ng thi th kh th lng ly, lai dip th anh linh chi li. Thn ca tc gi
khng c g l m tn, d oan. Trong truyn L Thng Kit, tc gi vit: Ngi dn no ham
chung ma qu, ng bng huyn hoc dn chng th b ng (L Thng Kit) trng pht sa thi
kh tr phong, cho nn lc by gi c ci dm t no th u bin ra lm hng ha ca cc
v phc thn c. Nh vy, thn ca L T Xuyn ch l mt ngi, nhng ngi y sng vi
tt c sc mnh ca mt con ngi, v bi tr thnh nh mt nhn vt linh thing v vn c
lin lc mt thit vi loi ngi mt khi qu c. Thn y r rng l nhng ngi tn k
tnh, nhng con ngi thnh, ngha l nhng con ngi hon ton theo kiu mu ca nho
phong. Ci tnh cch nho phong hin hin trong tng c ch ca nhn vt, trong tng ngn ng
ca h. Lng trung qun ca L Phng Hiu, s kh ca L Thng Kit, tinh thn khng khi ca
Trng Hng v Trng Ht, s trinh lit ca M , tinh thn t gia ly s hiu lm trng ca
T Lch, l tt c ci hnh nhi h ca nh nho, n khp vi ci nhn sinh quan rt cao ca h v
con ngi. Lng sng thng nho hc r rt trong vic sp t S Nhip lm ti u tin ca
tc phm trong b cc ca tc phm c chia ra lm lch i vng, lch i ph thn, ho kh
anh linh. Nh vy, thc h iu ng tc phm ca L T Xuyn l thc h nho gio. Thi i
ca tc gi l mt thi i bt u ghi nhng nm thinh vng u tin ca nho gio, khc hn ci
khng kh m m, thanh tnh nhng cng y ry nhng chuyn m tn d oan ca nh L. Ci
tinh thn nho hc mnh m sng sa ca nh Trn khng phi mt pht mt chc m c hnh
thnh; n du nhp u tin vo Vit Nam cng vi Pht gio, n c triu nh nh L ng
h chnh thc nm 1070 khi L Thnh Tng trng tu Vn miu Thng Long; nm 1195 n
c coi l bnh ng vi Pht gio; c nhng v thin s nh Qung Nghim (1122-1190), s
Tnh Gii (?-1354) Nguyn Trung Ngn (1289-1370) Chu An (?-1370), Phm S Mnh, L Qut
v.v lnh o. Nm 1329, L T Xuyn ang sng gia ci xn xao y ca thi i ng; ng
mnh bo ng trong hng ng ca phi mi tc l phi Nho hc; tc phm ca ng l mt
nhn chng ca mt thi i ang n lc thanh ton vi nhng ci c hon ton theo mi
khng mt cht do d. nh, cn mt i bng dng ca ci tinh thn thn thoi i L, t d
s bin hin ca mt nhn vt v d sao i na, nm 1329 vn cha l nm thng li hon ton
ca Nho h, chng c l trong Vit S Lc hon thnh nm 1377, sau Vit in U Linh Tp gn
na th k, tnh cht hoang ng qui n i L vn cn bc l r rng. Nh vy, theo tinh thn
tng qut ca tc phm ta c th tin rng nm 1329 l son nin ca Vit in U Linh Tp v L
T Xuyn l mt vn s i nh Trn, mc du cc chng c cha c minh bch nh ta mong
mun.
II. Tc gi
Tt c nhng bn Vit in U Linh Tp chp tay nu c tn tc gi th u l L T Xuyn.
Ngay nhng hc gi khng cho tc phm vo i Trn cng khng ph nhn quyn tc gi ca L
T Xuyn, nhng v thn th v s nghip ca ng, hin nay ta cha c ti liu g r rt. Lch s
cng nh nhng vn bn chnh thc nh ng Khoa Lc khng thy nhc nh n tn ng. Phan
Huy Ch trong Lch Triu Hin Chng Loi Ch, L Qu n trong Ngh Vn Ch ch ni n
ng mt cch s si. Ta ch c th cn c trn chc v v trn tc phm tm kim mt i nt
v thn th v s nghip ca L T Xuyn.
V chc v, mi bn chp tay u chp mi khc. Theo 4 bn chp tay ca trng Vin ng Bc
C hin cn gi c 18, chc v ca L T Xuyn c nh sau:
Bn A.2879 ghi: Th i-Tng Kinh Trung-Phm Phng-Ng
18
TheoDuran,Sd,trang6
http://www.lichsuvietnam.info
Page7
19
KinVnTiuLc,q.IV,thinChng,t4a.
http://www.lichsuvietnam.info
Page8
kh, linh tch 20. Nh vy, ngoi 20 truyn v vng v nhn thn cn c nhng truyn v ho
kh anh linh m L Qu n khng ni r l bao nhiu. Phan Huy Ch cho l tc phm c 28
truyn. Vo i L, tc phm c Nguyn Vn Cht 21 b tc thm 3 hay 4 chuyn thn thoi tu
theo cc bn chp tay. l nhng truyn:
1. Sc Thin Vng
2. Tam o Thn
3. Nam Tng Cng Cha n Kin Hi
4. Trnh Gia v cc em.
Ngoi ra theo Gaspardone, cn c nhiu bn ph lc c tiu s ca T V Thnh Lang n Kin
Hi do L T Chi vit v Hng c nm th 5 (1513); bn Trng B v 1 bn Dn ngy 7-7
nm K V v k l Tam Thanh Qun o nhn Nhng bn khc (A.2879, A.1919 c ch mt v
An Lc tn l Kim Min Mui v gm c nhng li ch bnh, tim bnh ca Cao Huy Diu khi
cn lm Gim Tu 22; mt bi ta ca L n Ph, tc l L Hu H 23. Bn A.335 chp li nm
1774 gi l bn Tn nh, Hiu Bnh c b sung n 41 truyn, ng thi, vn theo Gaspardone,
nhng truyn chnh nh S Vng, Hai B Trng v chuyn sang Lnh Nam Chch Qui nn
b b i, do y, trng thi cui cng ny, hai tc phm c nhiu im ging nhau 24. Cc tc
hiu sau khi cht c k n nm 1821, nm Minh Mng th 2 (xem chuyn Triu Xng v
phu nhn cui sch).
Nh vy, theo bn A.751 m chng ti dch y, phn Tc B ca Nguyn Vn Hin (tc
Nguyn Vn Cht theo Gaspardone 25), phn Trng B v Ph Lc ca o nhn qun Tam Thanh
u khng c k vo phn ni dung Vit in U Linh Tp ca L T Xuyn. Phm tim bnh
ca Cao Huy Diu, phn ph lc s tch n th thn x An S cng th; ni dung ca Vit in
U Linh ch gm 27 chuyn chia ra 3 phn nh sau:
A. Lch i Vng (6 chuyn)
1. S Nhip
2. Phng Hng
3. Triu Vit Vng, L Nam
4. Thn x tc
5. Hai B Trng
6. M
B. Lch i Ph Thn (11 chuyn)
L Hong
L ng Trng
20
TrongHinChng,q.45
21
NguynVnChtngilngVDi,huynBchHc(VnhYn),tinsnm1448,hi27tui,TNghipQuc
TGimnm1466,StVin,isTunm1480(TonThXIII,t29),tcgiTcVitinULinhTp(ng
KhoaLcI,7)(NhnxtcaGaspardone,trongBibliographieAnnamite).
22
TheoGaspardonedntrongBibliographieAnnamite,CaoHuyDiutrclCaoDngDiulngPhTh,huyn
GiaLm,BcNinh,TinSnm1715,hi35tui,ThngthbLinm1739(xemngKhoaLc,III,44;B
Kho,phnKinhBc,GiaLm).
23
LHuH,tnhiulnPh,tinsnm1700(xemngKhoaLc,III,38b)
24
xemBibliographieAnnamite.
25
ChHindblmvichCht.
http://www.lichsuvietnam.info
Page9
L Thng Kit
T Lch
Phm C Lng
L Phng Hiu
Mc Thn
Trng Hng v Trng Ht
L Phc Man
L U
Cao L
C. Ho Kh Anh Linh (10 chuyn)
Hu Th Phu nhn
Thn ng C
Thn Long
Thn Khai Nguyn
Thn Ph ng
Sn Tinh V Thu Tinh
Thn ng Chu
Thn Bch Hc
Thn Hi Thanh
Nam Hi Long Vng Qun
Theo b cc trn, ni dung ca tc phm rt r rt. Trc ht, tc gi biu dng v tch ca
nhng bc vng thu trit nhim v ca mnh v hy sinh thn th mang li hnh phc
cho dn Vit. Danh t dn Vit y c hiu theo ngha rng ri bi v ch bao hm tt c
nhng dn tc pha Nam Ng Lnh; S Vng cng l mt ngi Vit theo ngha ny v chnh v
th tc gi k li chuyn ca S Nhip u tin nh l mt ng vua tinh thn ca ngi Vit
Nam. Vic t S Nhip ln u chuyn chng t mc ch ca L T Xuyn khi sng tc khng
c tnh cch chnh tr m ch mun soi vn ha nh mt mn n tinh thn b ch. Trong vin
tng y, S Nhip l mt bc vng trn c B Ci i Vng, trn c Triu Vit Vng v
L Nam . Nhng Phng Hng cng l mt bc vng c mt gi tr cao. Nu S Nhip
tng trng cho lc lng vn ha phng Nam th Phng Hng cng tng l mt bc cha m
dn tng trng cho tinh thn bt khut ca ngi Vit. Triu Vit Vng v L Nam cng
th, mc du chnh tr i lp nhau, vn t ra xng ng l nhng v lnh o thi ly lon. Ngi
n th t l thn x tc, ngi mang li s no m cho nhn dn, ngi m bo cho i sng ca
nhn dn v phng din vt cht. S hin din ca thn x tc chng t rng cng vi vn ha,
cng vi chnh tr v qun s, mt i sng m no l mt iu kin tt yu m cc bc vng
phi ch . Vi tinh thn y, d l mt nhi n nh Nh Trng cng c th lin kt c ho kit
bn phng, nh ui qun xm lng ra khi b ci, mang li c lp v ha bnh cho nc nh.
Nh Trng tht bi v qun s nhng Nh Trng thng li v phng din nng cao tinh
thn quc gia; vic Nh Trng c Thng sai xung trn lm ma chng t Nh Trng vn
tip tc s mnh thing ling ca mnh i vi dn vi nc. Ci cht ca M l mt ci cht v
vang ca mt lit n. Gia lc mt nc nh tan, gia lc phi lm t binh nh L, M cho
on ngi chin thng mt bi hc su xa. Nng cht i m bo v c s trinh lit, cn hn
vua ti nh L sng m b hi hn giy v. Cch k li cu chuyn ca tc gi chng t rng lng
trung qun i quc ca ng khng lm sai lc c ph phn. i vi tc gi, ch c o c l c
mt gi tr trn ht mi gi tr.
Sau 6 chuyn ni v vng l 11 chuyn k li hot ng ca nhng lch i ph thn. Tt c l
nhng bc anh hng tun kit ca Vit Nam. Cc v y c i cng bo v triu nh, bo v
http://www.lichsuvietnam.info
Page10
Page11
nhn dn, mi ngi u knh cn s thn, suy tn cc v thn, cng nhn s ti linh ca thn nh
mt nguyn l. Thn thnh l kiu mu l tng ca nhn dn; h cn c s ph tr ca thn,
nhng hn ht c, h mong mun c nn ging nh thn thnh, c can m chng li dc vng
ca h i ln cao hn.
Ta c th ni dn tc Vit Nam trong cn bn l mt dn tc tn gio. Quan nim ngi hng rc
r trong s sch chng t s thit tha ca ngi Vit Nam c sng nh mt siu nhn, tun kit
v uy dng. Phn hi c bu khng kh tn gio ny, tc phm ca L T Xuyn c mt gi tr
rt c sc.
2. Gi tr lun l
T mt lng tin vo mt quan nim lun l ph bin, L T Xuyn trnh by nhiu mu ngi vi
quan nim sng rt mnh lit. Mi ngi c mt cch sng ring tu theo hon cnh ca h nhng
lc no cng t gi tr ca tinh thn ln trn ht. u tin, S Nhip m u cho quyn truyn l
mt ngi khoan hu, khim h i k s, hiu khch v u bc v hc vn. Nn chnh tr ca ng
Giao Chu rt khn kho mm do; ch trng v vn ha v gio dc, t vn trch nhim c
nhn ln rt cao, S Nhip khng bao gi x s nh mt ngi t bo t kh. Nhn cch ca ng
ni bt bn cnh nhng con ngi tm thng ng thi vi ng nh Lu Biu. Gi vng c
nhn cch ca mnh, mc du qua nhng cn th thch nghing nga, l biu hin ca mt tm
hn vng vng, ch mnh m, a t do mt cch say m. Nh Trng phn n trc nhng hnh
ng sp b xm phm. Cha bao gi gi tr c nhn c cao nh bao gi. Con ngi cm
thy c tn trng, c knh n, c cng nhn nh mt gi tr bt kh xm. Nhng c tn
trng khng phi ch bit c mnh l c tn trng; gi tr y l mt gi tr ph qut v c nhn
tranh u cho gi tr ph qut y tc l tranh u cho mnh v cho nhn loi. n y, ta thy s
tng quan cht ch gia c nhn v gia nh, gia c nhn v x hi, quc gia. T ngn xa, L
T Xuyn quan nim sng l sng vi ngi khc, sng cho ngi khc, sng v ngi khc.
Khng bao gi ta thy nhn vt ca ng c c; h lun lun hy sinh tn tu v hnh phc ca tha
nhn; h lo ci lo ca mi ngi, au kh ci au kh ca mi ngi, lc no cng vt khi ci
phm vi nh b ca bn thn sng cho ngi khc. i vi L T Xuyn, khng bao gi ngi
khc l ha ngc, ngc li, ngi khc l mt dp qu bu cho con ngi gn ngi hn,
ngi khc l mt gi tr lm cho gi tr nhn loi c tng cng. p bit bao ci v ho hng
ca L Thng Kit, m cuc i l u tranh cao lng t ho ca dn tc. Cao qu thay ci
tinh thn bt khut ca Trng Hng v Trng Ht m danh vng cng khng lm cho ng
nghing, m ph qu cng khng lm cho thay i, m uy v cng khng lm cho s hi. Lun
lun trong Vit in U Linh Tp, ta bt gp nhng tm hn cao qu y, ngay thng, vng vng,
trong sch, mnh m, ngha l tt c nhng sc thi ca mt nn lun l cao siu bt ngun t mt
nhn nh c th v gi tr con ngi.
3. Gi tr lch s
Mc du Maspro khng cng nhn cho Vit in U Linh Tp c mt gi tr lch s 26 nhng
chnh Maspro s dng tc phm ca L T Xuyn b sung nhng khuyt im ca lch s
Trung Hoa v Vit Nam, c l phi ni nh L Qu n ni trong Kin Vn Tiu Lc: Lng
s ti d, tc l khen L T Xuyn l mt s gia c thc ti. Ta th xem phng php sng tc
ca L T Xuyn, cch s dng ti liu lch s ca tc gi, s gp phn ca cun sch vo s hiu
bit x hi i L Trn.
Phung php ca tc gi c tuyn b trong bi Ta. Tc gi bt u bng mt inh ngha v
26
XembiLeprotectoratgnraldAnnamverslaTang(BEFEOX,tr.539)
http://www.lichsuvietnam.info
Page12
thn, sau y phn bit ba loi thn v lit k nhng thuc tnh ca cc v thn y, sau cng tc gi
tuyn b chp li s thc phn bit mu vi mu ta. Trong cc tc phm Vit Nam, t khi
ta thy tc gi trnh by quan im ca mnh mt cch minh bch nh L T Xuyn; ta cng t gp
nhng tc phm bit dung ha tinh thn tn trng c nhn vi tinh thn sng tc mt cch chng
mc va phi nh L T Xuyn lm. Trong 27 chuyn c coi l ca ng, 8 chuyn khng
ghi xut x, v ta c th chc rng 8 chuyn y l do s tm kim ring ca tc gi; 19 chuyn cn
li c ghi xut x r rng nh sau:
a) Theo tc truyn: chuyn 20 v 27
b) Theo Tam Quc Ch: chuyn 1
c) Theo Giao Chu K ca Triu Xng: chuyn 2, 10, 25.
d) Giao Chu K ca Tng Cn: chuyn 23
) S K: chuyn 5, 10, 11, 13
e) S K ca Thin: chuyn 14, 15, 17, 24
g) Bo Cc Truyn: chuyn 1, 10, 18, 19, 22
h) Giao Ch K:chuyn 17 (dn trong S K ca Thin)
c mt nim r rng v cch dng ti liu ca L T Xuyn ta th duyt qua nhng tc phm
lch s m tc gi dn chng. Cun Tam Quc Ch c dng vit chuyn S Nhip;
cun ny c vit vo khong th k th III sau Thin cha ging sinh v c n hnh nm
1002; L T Xuyn gn nh trch hn on ni v S Nhip 27; on ni v s hin linh ca S
Nhip li c ly trong Bo Cc Truyn; nh vy, L T Xuyn cho ta bit r rng rng chuyn
S Nhip ca ng l do hai ngun ti liu to nn; s thng thn y lm cho chng ta khng hoi
nghi s trung thc ca ng, bi vy, gn cho tc gi l o vn th thc l hi qu ng 28.
Chnh gio s Durand rt khe kht vi L T Xuyn cng cng nhn bn vn ca tc gi l bn
Ng Ch c sao li v bin ch thay i i 29; nh th, ta c th thng thn cng nhn rng L
T Xuyn sng tc trong khun kh ca bn Ng Ch, trit tn trng ti liu v ch thm
bt khi no cm thy cn thit; cch s dng ti liu theo li ny nm trong tp qun chung ca
cc nh vn xa; nm 1333, L Trc vit v S Nhip trong An Nam Ch Lc (q.VII t 4) nm
1377, mt tc gi v danh cng vit v S Nhip trong Vit S Lc (q.I, 4b-5a) ngay c n
nhng tc gi ca Khm nh Vit S Thng Gim Cng Mc khi vit v S Nhip (Tin Bin,
II, 29, 30, 31, III, 1, 2, 3) cng khng c nhng sng kin g khc L T Xuyn; s ch nh xut
x u chuyn (phn ny khng c trong bn A.47) v nhng phn sng tc ca L T Xuyn
chng t s d dt ca ng khi vit vn, s tn trng nhng ti liu ca c nhn vn l mt c
tnh c in, ci thin ch ca ng s dng lch s ghi li cho hu th mt bi hc kinh nghim.
Sau Tam Quc Ch, L T Xuyn cn dng ti liu ca Bo Cc Truyn. Theo Gaspardone, sch
ny cn c gi l Bo c Truyn; ngay nm 1777, L Qu n cho bit Bo Cc Truyn
27
TamQucCh,Q.III
28
XemDurand,DnVitNam,s3,trang12
29
LabiographieditedeCheSietaittoutsimplementunecopie,modifieetaltredutextedelHistoiredeWou
(Sd,tr.11).
http://www.lichsuvietnam.info
Page13
tht truyn. Trong Cng Mc s hin linh ca S Nhip sau khi cht l do tc truyn k li ch
khng phi Bo Cc Truyn 30. Trong Vit in U Linh Tp, xut x ca truyn T Lch v L
Nguyn H, truyn Ph ng l trong Bo Cc Truyn; trong Cng Mc xut x ca truyn
T Lch ly An Nam K Yu 31, nh vy, Bo Cc Truyn dn trong Vit in U Linh Tp
cng nh trong Lnh Nam Chch Qui, o Gio Nguyn Lu, C Chu Php Vn Pht Bn Hnh
Ng l mt tc phm ghi chp nhng truyn thuyt trong dn gian, nhng thnh tch ca cc lng,
nhng d s m dn chng truyn tng. Vic trch dn tn sch trong nhng chuyn S Nhip,
thn T Lch, chuyn Hu Th phu nhn, chuyn thn ng C tit l cn bn ca Bo Cc
Truyn l mt cun sao lc thn tch. So snh cch b cc ca nhng chuyn ny trong Vit in
U Linh Tp v trong Cng Mc, ta nhn thy cch vit ca L T Xuyn vn l trit cn c
trn ti liu sp t cu chuyn theo k thut ring ca ng.
Loi ti liu th ba l cun Giao Chu K ca Triu Xng v Tng Cn.
Theo An Nam K Yu, dn trong Cng Mc 32, thng 7 ma thu nm Tn Mi (791) Triu
Xng sang Giao Chu lm h, d Phng An mang qun ra hng, ri i du lch, xem xt cc
n i miu v chp lm sch Ph Ch, sau 10 nm hot ng, v au chn nn c i v Bc
lm t tu; Bi Thi sang thay Triu Xng nhng v chnh tr thp km nn b b tng Giao
Chu nh ui; Triu Xng li sang Giao Chu ln th 2, khong thng 12 nm Qu Mi (803);
qun lm phn lin yn ngay. Nh th, Triu Xng l mt ng quan tt li thnh tho v chnh
tr; c th ni ng l mt chuyn vin v cc vn Giao Chu; nhng cun Ph Ch cn gi l
Giao Chu K thng truyn l ca ng khng thy c ni ti trong Cu ng Th 33, nh
vy Giao Chu K (hay Giao Chu Ch) cha chc l mt tc phm c n hnh, c l y ch
l mt vi nhn xt ri rc m Triu Xng ghi ch mt cch vi vng khi cn Giao Chu.
L T Xuyn dn chng Triu Xng ni v Phng Hng v Phng An bi v khng c mt
ngi no hiu ht chuyn ny hn Triu Xng; L T Xuyn t ra rt hp l khi s dng
nhng kinh nghim bn thn ca mt chuyn vin duy nht v vn chnh tr Giao Chu nm
791. S dn chng Triu Xng lm cho s xc thc ca cu truyn c hon ton bo m.
Sau cng, ta nhc n ti liu lch s cui cng ca Vit in U Linh Tp, l cun S K v
nht l S K ca Thin. Hiu c phng php ca L T Xuyn sp t ti liu ca
Thin nh th no tc l nh ot c gi tr lch s ca tc phm. Trc ht, theo Maspro 34
khi L T Xuyn dn S K, hay S K ca Thin tc l ta phi hiu l mt cun S: cun
s k ca Thin. Nh th, Thin c nhc n tt c 8 ln trong nhng chuyn Hai B
Trng, thn T Lch, Phm C Lng, Mc Thn, Trng Hng v Trng Ht, L Phc Man,
Cao L, thn ng Chu. Ring chuyn L Phc Man lm cho Maspro ch . u tin,
chuyn cn c vo S K ca Thin k li vic tun phng ca L Thi T, s hin linh ca
L Phc Man trc kia l thuc tng ca L Nam , sau y l vic lp n theo li ngh
ca Ng s i Phu Lng Vn Nhm. n y cu chuyn c chuyn t i L n i
Nguyn Phong nh Trn (1251-1258) nhc n vic thn hin linh ph tr cho vua ti nh Trn
chng Tht t. Theo s, Maspro ch c bit mt Thin, Thin m vo khong thng 21127 trc ngy L Nhn Tng bng h n nh Sng Hin Hu bo cho Hu bit con ca
Hu ln ngi vua. Maspro nhn thy nm 1127 cch nm 1257 qu xa, do gi nh c mt
30
TinBin,III,2(libncaNgSLin)
31
TinBin,IV,31
32
TinBin,IV,27,28
33
Tius161,t56
34
XemMaspro,EtudesdHistoiredAnnam1)LadynastiedesLAntrieurs(543601)trongBEFEO,XVI,1916.
http://www.lichsuvietnam.info
Page14
35
ThophrastelmttritgiaHyLpthkthIVtrccngnguyn.PhndchcaLaBruyrelphnph
thucnhcuschechcanhvnxa.
http://www.lichsuvietnam.info
Page15
a) T cnh
Cnh thng c cng dng lm khung cho cu chuyn c xy ra mt cch t nhin. L T
Xuyn c mt k thut t cnh rt nhp nhng. y l cnh Dm m (H Ty), ni xy ra cu
chuyn L Vn Thnh ha cp nh hm hi L Nhn Tng: Mt hm vua Nhn Tng ng ra
Ty H xem c; thuyn bng thung dung, mi cho khoan nht ln chi trn h rt vui v; ht
nhin thy my m ko n trn mt h m mt, i din khng trng thy nhau, vng nghe ting
cc cho vn vt lt m tin n, thp thong c mt con h ln ang h mm nhe rng nh
mun cn (Chuyn Mc Thn). y l ngi d th ca L Thng Minh, ta lc gia cnh tri
cao sng rng: L Thng Minh qua lm c Giao Chu thy t ai bng phng nghn dm,
ni sng bao bc n ng ba sng Bch ng, lin tip n ng ba sng Bch Hc, mi dng qun
Thng Linh, t tng Tam Thanh, m ring trc mt ngi nh gi l tin mc (Chuyn thn
Bch Hc). Cnh hoang ph c L T Xuyn m t vi mt nim ngm ngi lm cho ngi
c phi bng khung. y l ngi nh nt ca L ng Trng: Nhn Triu Xng mi hi
thm nh c ca Vng hi xa, ch thy m khi ngang tri; sng nc mnh mng, ru phong
ng , xanh ri cm hoang, mt mnh nhn vn pht ph trn m c thn hoa rng (Chuyn
L ng Trng). Cnh gi bo ni ln lm cho Cao Bin cng phi kinh hong. Ht nhin gi
ma o n lm cho bay ct cy, sp nh l t, li c ng st ln m nghin tan nh tro bi
(Chuyn thn Long ). Nhng cnh trng l ca n i miu v cng c m t mt cch
sc bn; y l thnh i La do L Nguyn H xy: Ca kp tng i, bn hng vy trn, nh
ca san st (Chuyn T Lch).
b) T ngi
Gia nhng khung cnh y, ta thy nhiu bng ngi linh ng vi nhng b iu, nhng ngn
ng ring. y l v tin ct ca thn T Lch: m y, Nguyn H ang yn lng nm bn ca
s, ht nhin mt trn thanh phong o o thi n, bi cun ct bay, rm lay n ng, c mt
ngi ci mt con hu trng t trn khng chy xung, my ru bc ph, o xim sc s
(Chuyn T Lch) Y phc ca thn bao gi cng giu mu sc: Mt ngi tc chng 60, i mo
gii tri, bn o t h, tht lng, tay cm ao Thng Long Yn Nguyt n trc mt vi cho
(Chuyn L Hong). Nhng thn k d c ph din mt cch ht sc t chn; y l thn Cao
L: Mt d nhn thn di chn thc, y quan chnh tc, ngn mo lng tng, ly di bi tc, gi
dao lm trm, lng git gy , bch vua (Chuyn Cao L). y l ng C, dng dp c l
khng km g Cao L: Mt ngi k d, thn di tm thc, tu mi nh kch, y quan nghim nh,
mnh mc nhung phc, tay cm binh kh, ci u (Chuyn thn ng C). Nhng lc ni n
thanh nin, ngi bt ca L T Xuyn sc so v cng. y l hnh nh oai hng ca Phng Hng
v Phng Hi: Vng gia t ho hu, sc lc dng mnh, nh c h, vt c tru; ngi em
tn l Hi cng c sc mnh k d, vc c tng nng mi nghn cn hay mt chic thuyn
con ch nhn hc m i hn mi dm (Chuyn B Ci i Vng). y l L Phng Hiu:
Vng thn hnh cao i k d, my ru di v rm, sc mnh hn ngi Vng ly tay nh c
khm trc m nh, khng mt ngi no dm chng c (Chuyn L Phng Hiu). Bn cnh
nhng chng trai uy dng kia, ni bt xim o ca nhng thiu n sc p m hn. y l Hu
Th Phu nhn: Gia lc ang bng hong, vua thy mt ngi con gi c hai mi tui, mt
ta hoa o, my m mu dng liu, mt sng nh sao, ming ci nh hoa n; nng mc o
trng, qun lc, lng mang ai, du dng bc n (Chuyn Hu Th Phu nhn). Cch n mc
ca hai ch em b Trng li khc hn mc du v mt cng gn tng t. Vua mng lin qua
xem, ht nhin ng mng thy hai thiu n mt hoa my liu, o lc qun hng, mo , tht lng
ci nga st m i qua (Nh Trng Phu nhn). Nhiu khi tc gi khng cn m t na; ng ch
gi ln cho ta mt hnh nh bng cch m t phn ng ca nhng ngi chung quanh, t d trong
chuyn Sn Tinh v Thu Tinh, M Nng khng cn xut hin m qua s tha thit ca hai chng
http://www.lichsuvietnam.info
Page16
Page17
http://www.lichsuvietnam.info
Page18
LCH I VNG
http://www.lichsuvietnam.info
Page19
36
QungTnlmttrongmihuyncaqunThngNg,vThngNgtrongthiSNhiplmttrongs9
quncaGiaoCh.Trongs9quny,c6qunthucvoaphncaTrungHoa(NamHi,ThngNg,Ut
Lm,HpPh,ChuNhai,mNh)v3qunchnhthccaGiaoCh(GiaoChtcBcVit,CuChntcThanh
Ha,NhtNamtcQungBnhQungTr).ClthySNhipqunThngNgthucvoGiaoChmc
ngiginglnhnvtAnNam.
37
ThiThiukhinmtqun,chiaquynvimtThS.ing,ThSlThiTh.
38
KinhSykhngphilthnhLongBinnhghichtrongbnchptayA.751.Lichsailmykhng
bitcaai,nhngchcchnkhngphicaLTXuynvbnA.47mMauriceDuranddchraPhpvnv
ngtrongboLePeupleVietnamien,trang14,khngthyclichy.KinhSylHnKinh,tcLcDng.
39
SNhipnguynqunncL,cngquviKhngT.ngchuynmnnghincuKinhXunThu,bnca
TKhuMinhlmtbnngnhttrongbabnchpKinhXunThu.
40
HiuLim:theolnhcaHnV(nm134trcThinCha,mang,thng11),miqunccmt
hiulim,nghalmtngictinglchutonbnphncamtngiconthotronggianh,c
tinglmtngitrongsch,lmvicquanskhngnhil.Mutitcltti,vkingtnvuaHnQuang
V(2558sauThinCha)tnlTnnphiitramu.Ttilngicchucra,chclnhnHiu
lim.
41
HnHin(190221sauThinCha)
42
ThiThGiaoChu,hiutheoNgChlThiThGiaoCh,nghalchiukhinmtqunGiaoChtrongs7
qunkhc.VGiaoChvaltnqunvaltnchunnkhphnbit.TrngTncgisanglmThS
GiaoChunm201,khiyGiaoChgm7qunitnlGiaoChu.QunGiaoChcaSNhipnhththuc
quynkimsotcaTrngTn.SaukhiTrngTnbKhuCnhmst,SNhipckimnhimchcThS
GiaoChu,nghalvacaitr7qunkia,vatrctipiukhinqunGiaoCh.
43
KinhChu:khongHNam,HBc,vlncn.
http://www.lichsuvietnam.info
Page20
thay tng gic 44 dm lng binh uy hy vng mu chuyn kiu hnh, gia d nghch tc Lu
Biu dm khin Li Cung dm d t Nam, tht l mt ngi t bo t kh, ch mun lm dng
chc v mt mnh ra oai, ti trng nh th giy chng chp xit. Nay c y cho khanh lm
chc Tuy Nam Trung Lang Tng 45, ng c binh m by qun, lnh chc Thi Th Giao Chu,
nht thit c tin nghi hnh s, v c thanh bnh, ui trm cp, t dn lnh, chnh n
bin trn cho thanh lng, ban b n khng thng cho rng ri, s v trong ngai, nht thit y
cho khanh; khanh nn ht bn phn mnh, ch b lnh Trm.
Vng mi sai Trng Mn 46 phng cng n Hn kinh. By gi ng lc binh cch, thin h
tang lon, o du vin, vng phn gian lao, th m Vng khng ph b chc cng, knh gi
o ti. Vua Hn li h chiu gia tng. Li chiu rng:
Giao Chu l t vn hin, ni sng vun c, trn bo rt nhiu, vn vt kh quan, nhn ti kit
xut, my nm nhn ha chin tranh, mc th t ngi xng chc, nn chi phng xa khng thm
nhun c nh ha, nay c y cho Khanh c trng nhm, Khanh nn theo phong tc ca hc
Triu, h , ly nhn n m mc dn, ng ph ci ti lng ng. Nay li cho Khanh lm An
Vin Tng Qun, phong Long nh Hu.
Sau ny Thi th Thng Ng tn l Ng C cng vi Li Cung c him khch. C c binh n
nh ui. Cung bi, chy v Linh Lng. Lc by gi Ng Tn Quyn sai B Cht lm Th s
Giao Chu ta. Cht n, Vng c sut anh em phng tha Tit . Vua Ng phong cho Vng
chc T tung qun. Ba con ng lm Trung Lang tng, Vng khin vo lm con tin nc
Ng, li d d k th ho ch Chu l Ung Khi em dn trong qun ph thuc nh Ng; Ng
cng khen Vng, thng V Tng qun, phong Long Bin Hu Nht Thin Tng Qun.
Vng sai s n nc Ng em cng cc th tp hng, vi t ct, ngc chu, i mi, lu ly,
lng phi thy, sng t gic, ng voi, hoa qu, c l, chui, da, nhn, nm no cng sang cng,
mi ln i cng th ch nga vi trm tht. Ng Vng mun p li lng chn thnh mi phong
cho ba ngi em: Nht lm Thi th Hip Ph (nay l huyn T Lim); V lm Thi th qun
Cu Chn (nay l Thanh Ha); V lnh Thi th Nam Hi (nay l Qung Chu).
Vng th kh khoan hu, khim h i k s, bi vy, cc nh Nho i Hn, t lon, chy sang
vi Vng rt nhiu; ngi trong chu u gi l Vng. Lc y Trn Quc Huy 47 a th cho
Thng th Lnh Tun c, i khi ni rng: S Phu Qun Giao Chu, hc vn u bc, li tho
v chnh tr, x trong lc i lon m bo ton c mt phng, hn hai mi nm cng trng
v s, dn khng mt ma, nhng ngi ky l u nh c n hu, tuy u Dung 48 gi H Ty
cng khng hn c; cc em Vng u hng c mi ngi mi chu, ngai vn dm, mt
chu yn lnh, uy tn ca Vng khng ai hn c, mi khi ra vo, chung khnh u nh,
c uy nghi, kn so, trng phch, xe nga y ng, ngi H i bn xe t hng; thng c
hng chc th thip ngi trong xe bin tri, theo sau l an k binh ca t; ng thi qu
trng, uy chn vn l, Triu cng chng hn c vy.
44
Tnggic:chLuBiu,dmvtquynvuaHnmcLiCungsanglmThSGiaoChu.Chnhvthm
HnHinphivivngscphongchoSNhiplmThS.
45
TuyNamTrungLangTng:mtsquancaocpmanglihabnhchophngNam.
46
TrngMntheobncati,nhngtheob
47
TrnQucHuylcyangdulchGiaoCh.ThilcuiiHn.TunUccchgilTunQuc.
48
uDung:mtinhnhvtrungthniHn,giHTytnm23,mtnm62
http://www.lichsuvietnam.info
Page21
Vng mt, th chn mi tui, chu 48 nm. Xt truyn Bo Cc chp rng Vng kho s
nhip dng 49, cht chn di t ri, n cui i Tn 50 l hn mt trm su mi nm,
nc Lm p (Chim Thnh)51 vo nh cp, o m Vng ln th thy thi th y nguyn, din
mo nh khi sng, chng c s lin chn lp li. Th nhn truyn ly lm thn, lp miu phng t,
hiu l S Vng Tin.
Gia nin hiu Hm Thng nh ng, Cao Bin ph Nam Chiu, i n ci y th gp mt d
nhn din mo ha nh, bn ngh thng v y, n ng cng i n; Cao Bin mi vo trong
mn ni chuyn th ni tan chuyn thi s i Tam Quc. Sau khi t bit, Cao Bin a ra n
ca ht nhin khng thy u. Cao Bin ly lm l, hi ngi trong thn. Thn nhn ch m S
Vng m tha. Bin than tic khng kp bit, ri ngm rng:
Sau th Hong S Ngy
Cch y nm trm nin
ng, Hm Thng th tm,
Nay gp S Vng tin. 52
Thn dn mi khi c vic g, cu o u c linh ng n nay vn l phc thn.
Hang Triu nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Gia ng i Vng. Nm th t, gia
thm hai ch Thin Cm. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Linh V; nh
cng m ph mc tng ca thn, thn dn hng c nhiu hnh phc vy.
Tim bnh
Nc ta xa c nc Vit Thng, ni th un li, thn hnh v rng, phong tc phc lu, i
khi nh th dn cc chu ng ngy nay.
T khi Triu cai tr by qun, em Thi, Th gio hun quc tc, Nhm Din lm Thi th Cu
Chn li em l ngha dy d quc dn, bi vy, nc ta mi dn dn hiu bit vn t c ch cho
ngi, l ngha quan h n phong tc, ci vn minh cng do y dn dn tin trin. Kp n
lc S Ph Qun em sng d ca sng Th sng T trn dn qua Nam Hi, bn vic tr u
49
NhipdnglmtphngphpcaLogionhipsinhvdngsinhnghalbotnvnuinngs
sng.Giivnhipdngnghalbitcchgichothnthkhngbrarasaukhicht.
50
iTnkt65n419sauThinCha.
51
Lmp,tnccaChimThnh,thiylThunhabygi.TnChimThnhxuthintiNgi,th
kth10.
52
BithcaCaoBincTrnHmTndinqucngnhsau:
TthHongsncNguxa.
Nmtrmnmngnnayva
HmThngthtmnhngphng?
GpSVngTinmaymncha.
NordemanntrongcunChrestomathieAnnamitecngphindchbiyraqucngnhngkhngchay
lm(theoDurand,trongLePeupleVienamien,s3)
http://www.lichsuvietnam.info
Page22
trong hi can qua, gy n ca lng hu hn, ngi nghe ic tai v ting chung, thanh gio ph
cp n u l y hp th c hoa phong. Sau ny, triu L, triu Trn, triu L thay i nhau
dng trng hc, t khoa thi, vn tr bt pht trn di vi nghn nm trm nm, nhn ti bi
xut, bn xng l nc vn hin, han tnh lng ngi, huy ng thng quc. S gi vn phong
Lnh Nam, bt u t S Vng th cng y h chng tt p lm ru?
ang lc y, tam quc chia thnh th chn vc, trung nguyn nh ni canh si, duy nc ta mt
phng c nh yn n, nhng k danh hin, t nhn nghe ting m n, lm thnh mt ni
vn vt hi lng ly. Vng, phng Bc th nh i Hn, phng ng p lng Cng
Ng, anh em u lm ch cc qun, vinh diu mt thi, hn mc lng ly. Vng hiu l do ca
ming ca ngi trong chu xng h, ch Vng khng h ngang nhin dm t tn i, nh Nam
Hi y ci xe hong c, cm c t o. Sch rng: S mnh tri, gi c nc Vng thc
l ng, cn nh chung trng, xe c, nghi v ra vo y chng c g l lm. Bn mi tm nm
qun, hng th hn chn mi nm, sng c vinh danh, cht c hin hin, oanh oanh lit lit
mt trng gi trn chung thy, t thy ai c nh vy.
Tp U Linh c chp vi vic, ngi i sau hiu k thm vo, tng truyn rng: Vng sinh tin
dy hc tr n vi nghn ngi, sau khi mt, c di chc chn sp ch ng chn nga th ting
ging sch mi khng c, nhng sau hc tr khng n lm nh th, c chiu l thng m khn
lim. Mi khi m lng trng sng thng nghe ting Vng ging sch di m nh lc bnh
sinh dy hc. Ngi Tu thy Vng linh d, s hi mi o m Vng ln chn sp li, t y
khng nghe ting ging sch na. Thuyt y qu qui n, khng chc ng.
Nay miu ti sng Thanh Tng, huyn Siu Loi, my triu u c phong tng, cn m lng
Tam huyn Gia nh, g ng bao bc, cy c um tm, dn chng quanh vng c vic n
cu o u c linh ng. Ngoi ng thin l c nh th vng, gia treo bc bin bn ch
Nam Giao Hc T, c nga ng th, ngi i ng u phi xung nga ci u. Bch
Phng Am tin sinh, c t cho lng mt cu i th nh rng:
Vit in vn tng sau Th, T.
Nam giao hc t trc Lc, Mn.
Cng l tuyn dng cng nghip Vng em vn ha dy cho dn vy.
Xt ngi i xa hay c tn ch khng c h, nay hai huyn Siu Lai v Gia nh gn u c
ch S, ri tn cng c lun, thnh ra mt c h tn, nh th thc l qu lu, cng nh ngi
huyn ng An c tn Ch ng T, li ly ch T l hy m c th cng ging nh y.
Ph lc
Ph Thun An, huyn Gia nh, x Tam , ng x quan vin, chc sc, k lo, vn thuc:
Thng nghe nu ng c nga l mun cho c bn lu, chn khc bia l mun khin
cho khi mc nt, bi vy i xa c t ng , c bia ra , ch khng phi i nay mi c,
cng t ra s tn knh vy. Hung nay c nga chm bia th khng phi l cho vui lng
p mt m thi. i! vn ca sn c ni Trang sn, tm th kho c, khing tng cha
o ni Nam sn, tm th chm tr, c phi l h ph u! Chnh v ch phng th m c.
Nhn c nga m c bia, bia khng khc th khng th c lu di, nga khng c bng
ng th khng ly g bn chc, nu khng nga khng bia, ly g tn nghim ch n miu,
ngi trng vo knh s, xa gn n nc, t tm lng thnh phng s, v hin dng cng c ca
http://www.lichsuvietnam.info
Page23
Thn linh?
Knh ngh: Tn vng l v Thng ng thn linh, Tng ch Nam vn, Tin t xut t lng Vn
Dng nc ng L l mt nc ln, nhn trnh Mng triu, qua lng Qung Tn, qun
Thng Ng ta, dn d, su i, mi n Tn Vng, ang lc vua Hong tr ngi Trung
Hoa, thn ph Vng lm quan Thi th Nht Nam, khai cng trc, dn thnh v sau. Vng
hun c kh tt, ni ch tin nhn, du hc Hn kinh v Dnh Chu, c nh thy nh bn lc tui
tr, chuyn hc sch Xun Thu T th, gii ch thnh mt nh, ngha sch Thng th thm r,
cu nghi trong gin tch u c tt cu, tp theo ci thi phong lu ca nc L, nh th cng
ng gi l mt nh hc vn u bc. Th ri u khoa Hiu Lim, c b Thng th Lang, u
khoa Mu ti c thng Chnh Dng Lnh (thc ra l V Dng Lnh), s nghip khoa c
cng ng nn k, th cng tho v chnh tr. Kp n cui i vua Linh di sang chc Thi
th Giao Chu. Nhm chc Thi th ri, rng ri bit thng dn, khim nhng i k s, gi
tan b ci, chnh lnh mi ngy mt mi, ngi lm rung, k i bun c yn n lm n, xm
lng ca ngai khng ng, trm cp u khng, ngi tha hng l lng u c tha nguyn.
Ngi trong nc thn mn u gi bng Vng; nh nho hc lnh nn nh Vng i ng, tuy
u Dung gi H Ty cng khng hn Vng c. Anh em u l Thi th chu qun, con chu
lnh chc Trung Lang tng, Vng ra vo c chung trng, n ca, uy lng mun dm, danh
trng ng thi, trm mi knh phc, tuy vua V sng lp c, cng khng hn vy.
Nm inh Hi, vua Hn nhn s tht bi ca Trng Tn mi cho Vng bc t th, giao y
ng c binh m by qun.
Nm Canh Dn, vua Ng Tn Quyn sai B Cht lm Tit S, Vng li da th nh ng
Ng. Nm nay To Tho phong Long hu, sang nm Tn Quyn phong Long bin hu. Vng
chng ly i mi minh chu lm qu, long nhn, tin gia lm ngon, ch lo b ci vng vng,
nhn dn yn n, ang lc tam quc ch chin tranh m thnh quch nhn dn ton Vit c
hng nan ninh, nu ngi khng tr th khng th c.
Vng khi no vic quan nhn h, thng do chi sn thy lm vui, hoc xem xt th, thm
d t ca thnh hin, pht mnh phn tin; dy d cho ngi: mi khi Vng ging sch, nhng
khch tn thn ko n quanh Vng m nghe; ly l ngha m o to lng ngi, ly thi th m
khai ha quc tc, khi y Long Bin mi nghe c ting n, ting hc o mo chng khc g L
Trn Luy Lu ha thnh Th T, nhiu k s bi li trong. Nc An Nam c xng l Vn
hin chi bang, c n o l cng thng cng u t Vng sng thy, cng n y khng
nhng ch nht thi, c l lu truyn n hu th, tht l v vang thay! Xem bc th ca Vin Huy
a cho Tun c th bit ngi Hn cng cn knh n, h chi ngi H i bn xe t trm m thi
u.
c bi ch vua Tng Thi Tng phong i Hnh, thi Bc s cng lu ting thm, khng ch
Nam s chp s nghip cng c m thi vy.
Sau khi Vng mt, anh linh khng tn, Lm p s m phi lui binh, thnh c cha n, Giao
Chu cm m lo lp miu. Long Bin nhn y cng dng n phng s; Trn triu nhn y m
truy phong t in, hng ha i i, tt c anh ti hin ph u phi vng tay ci u trc anh
danh v lit, sut nghn xa m cng tn.
Ngy nay Quc triu, Hong bn vng, vn tr tin pht, vn tinh chi li, xun khp non sng,
b ci vng nh u vng, x tc yn nh bn , truy ci cng khai vt thnh v th phi nh n
gc n ngun, bin u chng by, heo xi tinh khit, bo p n trn, t lng k di; nu
khng c k tin gic, ly ai khai ha hu nhn? chn lp cung tng, thy iu l th bit vic
http://www.lichsuvietnam.info
Page24
chnh, nghe n nhc th bit n c, nghn thu danh gio, knh ngi hin m thn k thn, vui
u vui m li u li.
Nay n th ti Gia nh lng Tam , ti Siu Lai lng Lng Trin, ch no c n th th
dn lm ch h, quan t Gim th, n nay cng lu nm.
By gi dn chng x Tam trm ngh: Miu v xy ct ngy xa, trang nghim, hng v, duy
ch nga g lu nm st mn nhiu ch, km v uy nghi, lun tin chng ti sn thp li Loan gi,
ngh rng g c ngy h, ch ng thi bn b, mi hi ng d ngh, lo vic khi cng, tm mua
ng nguyn, c thnh nga mi, mt con mu hng, mt con mu trng, th c cng thoan,
nghn vn i, miu in thm phn long trng, xun thu cng t uy nghim, dn c nh n ca
thn, nc c vng bn thnh tr, m ph mc tng cho dn, linh thanh ngy thm lng ly.
Nhn khc vo , lu truyn i sau:
Khc thi Hong triu nin hiu Vnh Thnh nm th hai (1706), sau rm thng Mnh Thu nm
Gip T, ngy tt.
Tn V Khoa (1691). tam gip ng Tin s xut thn, Kinh Bc ng X, Hin St S Ty,
Hin St S qun Hi Nam, lng Ch Kit, Nguyn Hu phng son.
(Ph Thun An, huyn Gia nh, x Tam c n th S Vng).
Vng ban u lm Thi th nc Vit ta, ng thnh Long Bin, sau ny lng cng xy
y, n th cng dng y. Ta nhm ch n St bn qun, trn ng ngang qua n, nhn
vo n lm l bi yt, va gp ang khi lng y khi cng tu b n, cc bc quan vin, ph lo
n trc ta, thnh ta son bi vn bia, ta bng lng. Vn rng:
S Vng dng di lng Vn Dng nc L, va l ng T vn hin nc Vit ta. Ph h trc
sau, l lch gc ngn, hc vn su rng, cng vi cng to gio ha, chnh tr r rt, tr lc phc
k xa, tha ngi gn, sch s chp r, khng cn phi k li bia lm g, m bia cng khng
th hnh dung ht c.
Cc ng lng u bo: Hang triu nin hiu Vnh tr nm u, c ban Lnh ch cho lng y lm
dn Tao l, th c ng K hi khoa nht gip Tin s tam danh Quang Tin Thn Lc i
phu Li B Hu Th Lang, Kinh Thun Gia Tng Cng Nguyn Ph son ri. n nm Vnh
Thnh th hai, lng y c hai con nga bng ng, mt con mu hng mt con mu trng, cng
c bia, vn bia do quan Kinh bc x Hin St s Ch Lnh Kit Tr Tn Tng Cng son.
Nga ng y b gic cp toan mun khing i, may nh uy linh ca Vng, lp tc thu hi
c t nga ng em t qua s T in.
By gi nhn dn trong x hng cng tu b n th, hi ngh lc quyn ng tt theo y thc dng
ngy trc, c li nga ng th phng. Ta y cng l Kinh Bc Hin St s, nhn lng xin
vn, ta cng c nh rng: theo quc s, Vng nhm chc chu hn bn mi nm, th hn
chn mi tui, ng thi uy danh khng hai, knh phc trm mi, nghi v khua chung ging
trng, H nhn bn xe t trm, y nhin nh cn, ch v nm lu vt c, cha c t nghi cho
tn thm miu mo. Duy dng th y, ngc sc nh sng, cp c phch nc Lm h cui
i Tn, Thn uy xa cm,khin nh Trn ngc t bao phong, anh kh khng tn. S d lm thn,
linh sn trn tri, tri nghn xa nh mt ngy. Vy nn trong tan ci, mt d tn sng,
c nga ng cho rng vn v, li khc bia lu truyn i sau, thc l nn lm. Ta knh ra
tay cm bt, chp lm bi K ny.
http://www.lichsuvietnam.info
Page25
Hang triu nin hiu Cnh hng nm th bn mi (1779) thng Mnh Thu, nm K hi ngy
tt.
K su khoa (1769), ng Tin s xut thn, Kinh bc ng x th Hin st s, Hnh Khoa cp
s trung, huyn Thanh H, lng Hong Vnh, Nguyn nh Gin hiu D Hin bi th phng son.
http://www.lichsuvietnam.info
Page26
B CI I VNG
Xt Giao Chu K 53 ca Triu Vng chp rng: Vng h Phng tn Hng 54, th tp Bin Kh
Di T Trng chu ng Lm 55, hiu l Quan Lang (man tc nay cn). Vng gia t ho hu,
sc lc dng mnh, nh c h, vt c tru; ngi em tn l Hi cng c sc mnh k d,
vc c mt tng nng mi nghn cn, hay mt chic thuyn con ch nghn hc m i hn
mi dm 56; mi lo thy vy u kinh hi.
Gia nin hiu i Lch 57 nh ng, nhn nc An Nam ta c qun lon, anh em em nhau i
tun cc p ln cn u h c c, i n u th ch y tan tc.
c ch ri, Hng ci danh l C Lo, Hi cng i tn l C Lc; Vng hiu l Qun, Hi
hiu l Bo, dng k hoch ca ngi ng Lm l Anh Hu em binh tun hnh my
chu ng Lm, Trng Phong, thy u quy thun c; uy danh chn ng, dng ngn mun
nh ly H Ph.
Lc by gi quan H l Cao Chnh Bnh em binh di trng ra nh khng hn c, u
phn pht bnh vng da m cht. Vng vo Ph th s by nm 58 ri mt; dn chng mun
lp em l Hi ln ni ngi. C k ph t u mc l B Ph Lc 59, sc c th bi sn c nh,
dng lc tuyt lun, c khng theo mi lp con Vng l An, ri em qun chng Hi; Hi
trnh B Ph Lc, di qua ng Chu Nham, sau y khng bit ra sao na.
An tn Hng l B Ci i Vng, bi quc tc xng cha l B, m l Ci nn mi gi nh
vy.
An ln k v c hai nm, vua c Tng phong Triu Xng sang lm An Nam h; Xng
sang n ni, trc ht sai S em nghi vt d An; An sa sang nghi v, em qun nghnh hng
Triu Xng, cc thn thuc h Phng gii tn ht.
53
GiaoChuK:ltcphmcaTriuXng,mbnchptayA.47chplTriuCng(nghTriu)vbn
A.751cachngtichplTriuVng(vuahTriu).TriuXngcaitrhailnGiaoChuvtrthnh
nhmtnhchuynmnvccvnGiaoChu,bivy,khlngcthcmtnginohiubitvBCi
iVnghnng.
54
TheothntchcanhnglngthBCiiVnglmthnhongnhlngTriuKhcchnghnthPhng
Hngclsinhvongy25thng11nmCanhT(760),lnngingy10thng1nmTnV(791),mtngy13
thng8nmNhmNg(802).
55
ngLmlmttrongbahuynkhcthucchuPhcLctnhSnTy,naylPhTh(CngMc,TinBin
IV,26)xCamLm.
56
Mtcnl604g,nghncnl604k.Hcl16mtkhi,dmhayll720mt,10dmlhn7cys.
57
ThiiLchkt766799sauThinCha.
58
Vngthsbynm:sschughichpmtvithngmthi(Tonth,V6ab,CngMcIV,26).
59
BnA.47caDuranddchlBPhiCn,bnA.751catidchlBPhLc.iVitSKTonTh,ngoik
quyn6,t7bcngvitngnhbnA.751mchngtidngy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page27
Vng va mi mt hin linh, thng trong thn dn hin hnh thnh thin xa vn m phi
ng trn gia c, trn c th; chng nhn trng ln thc nh m my ng sc, li nghe thy ti
trc, qun huyn giao hng trn khng trung, ting h hon, ting c trng vng kiu vng ln
nghe thy phn minh gia ban ngy. Phm trong p c tai nn hoc vic vui mng th p trng
trong m thy c d nhn bo co trc; chng phc l thn, lp n pha ty ph m
phng s, phm c vic trm cp, vic h nghi th i th t tu trc n m bi yt thn, vo
trong n m minh th, lp tc thy ha phc. Nh thng mi em l n n cu li hu u c
linh ng; thn dn gp phi ma dm hay i hn; cu o lin c nh . Mi nm x n ngy
t l, ngi n ng nh rng nh bin, bnh xe du nga y ng; miu mo nguy nga,
hng n chng dt.
Thi Ng Tin cha kin quc, Bc binh nhp khu, Tin cha lo, na m ht nhin mng
thy mt ng gi u bc, y quan nghim nh, tay cm qut lng, chng gy trc, t xng tnh
danh rng:
- Ta lnh thn binh vn i, sn sng mai phc cc ch yu hi, cha cng tc tc tin binh chng
c, c m tr, ch lo phin chi c.
n khi tin binh trn Bch ng, qu thy trn khng c ting xe nga, trn y qu c i
tip; tin cha ly lm l, chiu kin lp miu in, trang nghim c tng hn xa, li sm thm
qut lng, c hang o, chin ng, trng i, ri lm l thi lao, con ht n lm l t; lch triu
theo dn dn thnh ra c l.
Hang triu nin hiu Trng hng nm u, sc phong Phu Hu i Vng. Nm th bn mi,
gia thm hai ch Chng Tn, Nm Hng Long th hai mi, gia phong hai ch Sng Ngha, n
by gi anh uy cng thnh, hng la khng ngt vy.
Tim bnh
Phng Qun l mt ngi phi thng, tt nhin c s gp g phi thng: s gp g phi thng
chnh l i ngi c ti phi thng, xem vic sc bt c h, khi mun nut sao Ngu, khin
cho ngi trong chu u y phc, nu khng c ti lc hn ngi thi u c nh th?
Chnh Bnh cht ri, Vng thung dung vo thnh cm by mi ngn c, hng oai mun
dm, c quyn mt phng, ha phc do tay, nghim nhin nh mt h Triu, h L vy, h
phi nh Mai Hc ch chim mt chu m v c u? Tuy vn cn ni thuc, chng bao lu
b mt vo tay Triu Xng, nhng k i trng phu xut sc khng chu cho bn h li gin
buc, Ng Phong cho l tay c phch trong hng Th ho, vn tuy b cc, nhng gp g u hnh
thng, r thc bc anh hng ho hn, phng chi chn i ni hin linh, sng Bch ng gip
trn, Phu Hu, Chng Ngha, chi li Loan th, sng c vinh danh, cht lu hin hiu,
ngi nh Phng B Ci cha d c nhiu c.
K thn h th c B Ph Lc, tn trung th cha, con th c Phng An, bit s mnh tri, mt ci
ng Lm dn dn thnh ra mt lng danh thng.
Ngy nay anh ti ny n, v tt khng do Phng Cng cm l c u tin, thc l bt h.
http://www.lichsuvietnam.info
Page28
C ngi bo: ng Lm nay l Phc Lc th phi, Phng S Qun nay lm Phc thn x Mng
Ph, cha bit c phi khng.
http://www.lichsuvietnam.info
Page29
60
LBnThiBnh,thucPhongChungytrc,tcSnTyngynay(theoKhmnhVitS).HuynThi
BnhgiasngCLvsngHngH.Nm1006ilThiBnhphsau1015khngthyninna.
61
TinhThiu:iVitSKTonThchprngnmTnDu(541),TinhThiugiucvgiivnchngxini
lmquanvchcThngthBLicancLngtnThiTnblmQungDngMnLang.Thiu
xuhtrvsinhqunvtrthnhmnkhchcaLB.TheocngmcthLBnlmtcngchcnh
Lng,coioqunCucribtcchtrvThiBnhkhibinh(CngMc,tinbinIV,1).
62
ThiTnmtnm423vthilmThngthBLilunmtrckhitchc(xemLngTh,quyn21,
trang7b).Nhvy,cuchuyncaTnhThiuphixyratrcnm541.NhnxtnylcaH.Maspro,trong
bibodn.
63
Cuc:theoCngMc,chuCucctiNg(222280trcThinCha)vlHTnhngynay.
CuclphnccnamcaCuChn,gipgiiLmAp,CuChnclpdithiHn,ngitathng
choCuChnvokhongThanhHaNghAn.
64
TiuTchycvQungChulvdnglvtvthnhLongBinchoLBn(CngMc,tinbin,
IV,1)
65
QunLmpkhichinthngt,mahnmQuHi(543)
66
LBnxngVngthngging,maxunnmGipT(544).ThnhVnXuncnduvtxVnPhc,
huynThanhTr.
67
Thcra,TrnBTinkhnglmThsGiaoChu,ngcclmTM,cnngicblmThs
GiaoChulDngPhiu(theoCngMc,tinbin,IV,4)
68
TheoTonTh,NamVitbnghvomaxunthng3,ngyTnHi,nmMuThn(548).Nhvuamtv
bnhstrtrngtingKhutLiu.MasprokhngngnhthvtheosTu,ngchorngnhvuabdn
KhutLiugitvomahnmBnhDn(546)lyudngTrnBTinxinha.Madrollecngchtrng
nhth.NhngccSVituninm546nhvuatraoquynlichoTriuQuangPhcvhainmsaumi
http://www.lichsuvietnam.info
Page30
Triu Quang Phc 69 vn l ngi Chu Din, lm T tng qun ca L Bn. Qun Chu Din 70
pha Bc c mt chic m ln 71, su rng khng bit c bao nhiu dm.
L Bn mt ri, Quang Phc thu thp tn tt c hai vn ngi, gi hiu lnh ch huy tim n
trong m, m thi ra cp doanh tri, ngy thi tim phc trong m; B Tin sai ngi do
thm bit l Quang Phc, em quan n nh nhng cng khng c. Chng u suy tn Quang
Phc lm D Trch Vng. Quang Phc trong m c mt nm, mt m kia thy mt con
rng vng 72 ci mng em cho m bo rng:
- Ly ci mng ny cm vo trn u mu, h gic thy l t nhin u phc.
Gp lc Kin Khng c vic triu B Tin v Bc 73, Tin lu tng l Dng Sn li gi trn,
i din cho ng m hnh s.
Quang Phc sau khi c mng thn th mu lc k d, nh u thng y, li nhn B Tin
v Bc mi em qun ra nh Sn; Sn c chin, va trng thy u mu mt ci thua ri cht.
Quang Phc vo chim thnh Long Bin qun tr c hai x Lc Loa v V Ninh 74, t hiu l Nam
mt.TriuQuangPhcxngVngngy244548.Nhth,nhTinLkhitnmGipT(544)mtnmMu
Thn(548)cngc5nm(CngMc,tinbin,IV,7),khngphi8nm.
69
TriuQuangPhclconTriuTc,thiphcaNamVittnmGipT(544).Chalmthiph,conlT
tngqun,gianhhTriucngtchtscchtchviLBnvy.ClvthmLBngiaoquynli
choTriuQuangPhc,chkhngnignLPhtTlemh,doycshimkhchgiaPhtTvQuang
Phc.PhtTthnmangqunsntcaQuangPhcThiBnhtrth,mcdlclngcang
khnghnghuhnlclngcaQuangPhc.MasprokhngchoTriuVitVng,tcTriuQuangPhcl
mtnhnvtlchs,nhngxemsuicaLBniviTriuTcvsganhghtcaLPhtTivi
TriuQuangPhc,takhlngphnhnTriuQuangPhclmtnhnvtlchsthts.
70
ChuDin(ChuDin):naylphVnhTng,tnhVnhYn.Trongnhngvnkintrc1891,tacthyph
VnhTngthucvtnhSnTyt1882n1891.Nm1891,VnhTngthucvoVnhYnvoVnh
Ynnm1899trthnhtnhVnhYn(xemaDcctnhBcK,LVnTn1930,HNi,tr.112).ChuDin
khngthHiDngnhMasproquyton.CxemcucrtluicaLBnthbit.
71
mDTrchvphaBcChuDin,tclvphaBcVnhYn.NhngtheoCngMc(tinbin,IV,t
6b)thngKt,phKinXng,ngynaylphKhoiChu,huynngYn,tnhHngYn.Khngbit
trckhiTriuQuangPhcnmnyctngcha,trongVitinULinhTpnhchngtac
cngchnilcmtchicmphaBcChuDin.BnA.47mngM.DurandkhosttrongBulletinde
lEcoleFrancaisedExtrmeOrient,quynXLIV,nm1954,nirlsboDTrchthcltnDTrchc
ttrc.ClngitalmmDTrchvmNhtDoTNhin,Hng,trongchuynChng
TvcngchaTinDung;clcngvthmnhiungichorngcimngrnggipchoTriuVitVng
thngLPhtTldoChngTcho,trongkhiVitinULinhTpkhngnilcaai.VymDTrch
khngphilmNhtD,vtheoCngMc,tnmDTrchcthldobithiuDTrchVngmdn
chnghayqunTutchoTriuQuangPhckhithyngchrakhiuvbanm(xemCngMc,tin
bin,IV,6b).
72
ThymtconrngVitinULinhTpchnitrngkhngnhthchkhngnirlChngT.
73
BTinvTudpgicHuCnhDngSnli.ylmtchimaymnchoTriuQuangPhc
qutkhivDngSnkhngphilmttaydngtngnhTrnBTin.
74
LcLoavVNinhnayvokhongcchuynQuDngvVGiang(BcNinh)
http://www.lichsuvietnam.info
Page31
75
TriuQuangPhcxngVngthng4mlch,tcngy244548,VitinULinhTpninm551chcsai.
76
LPhtTcnghalmtcacPhthL,tncavanhhngnychngtscbnhtrngca
Phtgiovokhongthkth6th7.PhtTchmnm580,Vinitaruci(TNiaLuChi)sangtruynb
Phtgio(nhnxtcaDurand)
77
SngGiang:cthlsngMThanhHa.DNngcthitlpusngM,vngrngnicaThanh
Ha.Ty,LPhttkoqunxungphanggpquncaTriuQuangPhcThiBnh,tcSnTy
ngynay;nhth,vtrcahainiichiuvinhaurthpl(nhnxtcaDurand).
78
ngDNng:Chngykhngcnghalcihangmlmtvngtthnglminnikhkhanc
ngidnsncc.ngcthhiunhlmtxm,mtlng.TheoiNamNhtThngCh(A.69t142),
nm1838,MinhMnhingthnhx.Cnhiungrtln.ngDNnglmtmintcaovphasng
M,ThanhHa.
79
ThinBomtnm555.Hong:cht(nivmtngictcvng,cngnhdngchbngchvua
cht).
80
BiQunthn:lngThngCt,HCt,Hng.
81
Din:theoaDChcaNguynTri(cTraiTp,quyn6,t6a)ODintronghuynTLim.HongVit
aDCh(quyn1,t432)vcngmcchoODinlHMngynay,nicnthNhLang,trnng
HNi,SnTy.DinnaythuctnhPhcYn.
82
NhLang:theothntchlngHMlconthhaicaLPhtT.btlanghongtmchnhLQun
trongKinvntiulc(quyn6,t1b)cnglmlNhLangthcralmtconngikhccaPhtT,ngi
emcchNhLangsungi.NhLangkholocTriuVitVngyumnnhcon,btgir.Cl
lkhochdmu.CnghenhnglithathitcachngniviCoNngthr.CctcgiiNam
QucSDinCavitkhiLPhtTngmunthnggiathhaitngcaTriuVitVngcanginnh
vuavdnchngchuynTrngThuvMNngchngtmanhtmcachaconhL.TriuVitVng
khngnghe.
http://www.lichsuvietnam.info
Page32
- Hai nc ngy xa l cu th, ngy nay li l thng hn, tht l thin duyn tc hp, tao ng k
duyn. Trc kia hai nc giao tranh, binh c ca ph vng em thn diu xut sc hn ph
vng anh nhiu; khng hiu c ci diu thut g m nhiu k mu nh vy?
Co Nng l bc n lu trm tuyn, c bit u th thi ba o, mi mt ly ci u mu mng
rng em cho xem, k s u xui, v ni:
- Xa nay ph vng thip hn gic l nh ci ny.
Nh Lang xem xong, thm mu i ci mng rng i, bn ni vi Co Nng rng:
- Anh lm ph m y lu, nay nh n song thn, chng l c lu luyn tnh chiu chn
ring t m b khuyt vic thn hn phng dng, anh mun tm v vn an mi tha lng.
Nhng m ng s xa xi, i v cch tr, khng d mt hm mt mai m tr li c, sum hp t
m chia phi nhiu, anh tht n hn qu. Sau khi anh v nc, nu m c bin c bt ng xy ra,
chc l em phi theo vng gi m i, i v phng no em nn ri lng ngng cho anh tin
vic kim tm.
Nh Lang v nc, em vic bch Ph vng; Nam c mng, lp tc dn binh trc nhp
Vit cnh nh vo mt ch khng ngi, Vit vng khng h hay bit. n khi Vit vng c
tin bo, vi vng xch u mu ra c chin i Nam nhng thn c b ot ri, tinh thn
binh s khng phn chn na. Vit vng t bit khng th ch ni Nam mi dt con gi chy
v phng Nam tm ch yu him trnh thn. Binh gic vn ui theo sau; n chu ph th
Vng tm ngh ngi, t hu bo binh Nam n Vng s hi h to ln rng:
- Hong Long thn vng sao khng gip ta?
Thot thy Hong Long ch tay co vi Vng rng:
- Khng phi ai u, chnh l Co Nng con gi Vng ri lng ngng dn ng cho gic ,
gic bn lng khng git i cn i g na.
Vng ngnh li ly gm chm u Co Nng ri xung nc ri b i. Vng gic nga
chy n ca bin Tiu Nha, cng ng, li phi chy lui v hng ng n ca bin i Nha,
than rng: Ta cng ri! Ht nhin, Hong long r nc thnh ng dn Vng vo, nc li
nh c. Nam tin binh n , vng v khng bit i v hng no bn dn binh v.
Vit vng dng nc c mi chn nm, dy t nm Tn T nin hiu i Bo th hai nh
Lng n nm t Su nin hiu i Kin nm u nh Trn th mt nc. Ngi trong nc cho
l linh d, lp n th ca bin i Nha.
Nin hiu Trng Hng nm u, sch phong Minh o Hong . Nm th t, gia thm hai ch
Khai C, nin hiu Hng Long th hai mi mt, gia phong bn ch Thnh Lit Thn V.
*
Nam chim c nc ca Triu Vit Vng ri, thin qua x Lc Loa v V Ninh,
phong cho ngi anh l Xng Ngp lm Thi bnh hu, gi Long Bin, phong i tng qun l
L Tn nh lm An ninh hu gi thnh Din, ngi c ba mi nm, khi t nm Tn mo
nin hiu i Kin th ba nh Trn n nm Nhn tut nin hiu Nhn Th th hai vua Vn
http://www.lichsuvietnam.info
Page33
Tim bnh
Vua tin L Nam mang ci t cch hn i, ra c ci nhc b khut ngi, nh chim ct
ging thanh th Cu c, nh chp nhong Vit Nam, xng t quan, i nin hiu, dng
quc hiu, nh th cng ng gi l k ho kit Nht Nam, B Tin sng Nam, ng Khut Liu
lui gi, khin cho ngi i c bt mn.
Pht T, Quang Phc u l b tng ca nc Vn Xun, mt bn th t Chu Din, ch c
m git Dng Sn, mt bn thu thp dn chng ng D Nng, tha thi m dm lnh biu,
u u Vng, th ch trng. Nhng m mt vc khng d c hai con giao, mt cy
khng d u c hai con trng, bin gii tuy ct ch hng tm khng ct, ci nng Co
Nng, i mng rng u mu, bc ca bin i Nha, chim c thnh i Loa, him thay s
dng tm ca vua L Nam . Triu nh Trn sch phong c hai, khng chia Gip-At nhng rng
xt nh tp U Linh chp th Vit Vng c phn chnh hn. Ci chuyn Long qun vch nc
a Vng xung sng, hoc gi du vic t trn m hi h cho Vng chng!
Mng ra ca nh Thc b i trong tay Trng Thu; mng rng ca nh Triu b i trong tay
Nh Lang, trc sau nh hng ging nhau, cng bi hai nng m ui v tnh m khng hiu
n c quan ca lang qun thm c. Cn nh nng M Chu du sng ging ngc, nng Co
Nng ngm gin ca Tiu Nha, trong ch u minh, hoc c hoc khng, hoc may hoc ri,
vic y c chng? c Khng Thnh khng ni chuyn qui.
http://www.lichsuvietnam.info
Page34
THIN T A CH X TC QUN
Tim bnh
Chp rng c cng c vi dn thi nn th, thn Hu Tc cho dn ta c cm n, cng c c g
ln lao bng, nc c n th k lu lm. Nc ta gy dng c Nht Nam, xng l dng
di nh An, nhang trm cng vi, thm c b s an ninh lu di nghn trm nm v sau. Nhng
m Qun chng phi hiu, Thin T chng phi tn, t in nn xng l thn Hu Tc ng hu
mi c r rng d hiu. Xt bc Tin nng ch no cng c th, duy nc ta mi c xng l
X Tc. Triu nh L, t khi chia gii hn sng Linh Giang, ly Cu Dinh lm trng trn, trn
c nn X Tc, khng chp vo kinh in.
Nh Ngu Ty Ph Xun m trn Ngh An cn n hiu, gn y c mt tn hc tr, a khi
hi, kho ha; quan Th Trn nh Ngu t X Tc, l xong, bn khin tn hc tr v mt bc
, n cuc ging nh l t, di v mt con ch n nhng ci xng d sau khi t xong, v
su ch rng: cu hu li x tc, ngha l ch c c li cho x tc, l ch kho vy. i!
Thn l bc thng minh chnh trc, t m phi l th thn c chu hng khng, hay l nh nc
ming m b i?
V li, trong nc khi cy la,khi gt la, cho n vic cu tr i hn su keo u cng ng Thn
Nng, m l thng tn (cm mi) ch dng cc nh cha nh miu m thi, tht l tri gc.
Trm ngh trong mt nm, n l Thng Tn, nn lm l Cu Phc ln, heo xi c bn cho tinh
khit n n Thn, nm no c ma th ht xng cho Thn vui, chng nhng hp vi l
vn hu bo, m nm c ma th trm vng khng thiu, cng t u tin. iu y nn chp
lm l thng, c theo m thi hnh, ch nn cu n th mi c vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page35
83
TheoLnhNamChchQui,tnhcahaiblLc.ChnyrtgingvichLcnntacthnghingmcho
rngcltcgiLnhNamChchQuilTrnThPhpngviLTXuynmcngnhnhcahaib
TrnglLc.TheoCngMcthTrngVngvnhLc,lichkhcnalTrng(CngMc,quynII,t
9b).ChngbTrngTrctnlThichkhngphilThiSch(theoThuKinhCh,q.37,t62).
84
TheoLnhNamChchQui,TrngVngngDin,theoCngMcvphnngsschthlb
ngMLinhlhuynnh,chuPhongnaylngHLitnhPhcYn.
85
LnhNamChchQuicngnirlkhixngvngbTrngmixnglhTrng.CngMcchniLc
nhc65thnhLnhNam,ngitlplmvua,ngMLinh(hayMiLinh).
86
HLngBc:tcHTyngynay,theoiNamQucSDinCa,nhngtheoMasproLngBcvovng
TinDu,tnhBcNinh.CngMccngchoLngBclDnm,tcHTy.
87
CmKhnayVnhYn,phVnhTng.CxemcchgintrncaMVinthLngBccthTinDu.Ti
saominnilikhngthchvsngbc?(xemlichtmvCmKhtrongCngMc,tinbin,q.II,
11b.
http://www.lichsuvietnam.info
Page36
Tim bnh
Trung triu xa cch, quan Th Lnh tham tn, lc by gi trm trai nc Vit u l v hu ca
T S Qun c.
Phu Nhn ly t cht l mt ngi v hin, mang mi th bt cng i thin. Qun thoa xng
ngha, qu thc lin th ui quan Th s, chim li thnh, b ci Cu Chn, Hip Ph li thy
r nh sng mt tri, h chng phi l oanh oanh lit lit mt k trng phu hay sao?
T xa cho n b l m nhu, v ho lc ng, nh b L Tr nh Hn, b V Anh nh ng
vn thng hiu lnh thin h, ht nt gi sm, nhng u nh nghip c ca Tin , khinh b T
qun l tr con, dng oai lc ng hn k di, rt cuc cng ch l k c ti mun i. Tri li hai
Phu Nhn y, em mt l on binh s, mt mai m h nm mi su thnh, d xim Bch Vit,
tr mt phng nam m xng C, cng vi Triu V , L Nam khng hn khng km,
khin cho i sau u tn xng l Vng. Tuy chng chu theo k hoch ca ngi mi c trn
thua Cm Kh, m ci kh tng chnh i quang minh bao trm c khong tri t, khin
cho ngi i thn m v hng hi thm th con g mi gy bui mai ca nh Hn, nh ng c
ng lm a th t i dung quan, mc lc y y xe cho hai b hay khng?
By gi miu ca An Ht huyn Phc Lc, n i nghim chnh, ngi vo chim bi u phi
khi knh; ngi trong p mi khi c l rc th lm ra voi nga ht nh khi hai b ra trn, kh
tng tht l oai hng. An Lng, H Li u c t nghi trng kh, miu mo trng l, hnh
khch i ngang qua miu u phi lu luyn thng ngon, n c mc khch tao nhn cng qua
li ngm nh dt, thc Phu Nhn l bt t vy.
Gn y, c b lit ph Tro Nha, b trinh phi T B, thung dung tu ngha, ton quc ai cng
tm tc khen ngi. Kh khi ca hai b ny phng khin gp a v nh Trng Vng bit u
chng khi phc t M Linh m cp c Chu Din, ting vang Nht Nam m sng m h Lng
Bc, lm nhng s long tri ng t vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page37
88
ChimThnhtclLmpngytrc.TnChimThnhctuiLvtrirngtHonhSnnBnh
Thunngynay,nghalnPhanThit.
89
LThiTng(10281054),namchinhChimThnhnmGipThn(1044)v16nm,ChimThnhkhngtu
cnglixmphmminduynhiVitNamnm1043.
90
SngLNhnPhL.
http://www.lichsuvietnam.info
Page38
Ni on bin mt. Vua tht kinh tnh vy, thi l mt gic chim bao. Vua truyn em l vt v
ru n n cng t, phong Hip Chnh Vng. V sau xa gn cu o, u c linh ng.
Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Hip Chnh Hu Thin Phu Nhn, nm th t thm
hai ch Trinh Lit. Nm Hng Long hai mi mt gia phong hai ch Chn Mnh, n nay vn
cn phng s, cng thy linh ng vy.
Tim bnh
Kinh Dch rng: Thy chng nhiu vng qun mt mnh. Thng thay! Thi i tht ng khinh
b. Nc Chim Thnh bi tc di trng, thn th la l, ly vi trng buc tay, n khng c a,
ghi vic th dng ch mi, ton nc tng nim kinh Pht, khng hc Thi, Th, chng h bit n
ngha lun thng ra th no, m Phu Nhn cng l mt hng n b, c ci hnh dung c ln nhn
sa, c ci din mo hao hn nguyt thn, phng s mt v Kin vng. ang khi trn nh trn
sng tan r, sn h mong manh nh si t, th m hng hi t ci vinh vn thng, b ci tnh
mnh mt bui mai, khng khi c ci tit tho gi vng khun trinh. Ci kh u ut, nhng lc
khi, lam ti, thng phng pht trn nh sng thuyn chi. Lng trinh, tit rn, thng gi
ting vang trong gi on ma bun, n kh ai thanh hng gi gin cho sng di, nc cun, nh
than nh khc, nghn xa cn vng vng bn tai. Sng L Nhn lp n, sc phong chng cht,
tng Phu Nhn di sui vng chc cng chng cho ci lm vinh d.
Vua Tnh Khng nh Tng i bc th, Hong hu h Vng dng ru cho T trng nc Kim
l Nim Mt Hn, dn chng Trung nguyn cho vic y l s nhc.
Xt thu hiu nn xng Trinh Lit th phi, n nh hai ch Dng Mnh, th rt l qu ma khng
hp.
http://www.lichsuvietnam.info
Page39
LCH I PH THN
http://www.lichsuvietnam.info
Page40
91
BtLangHongT:khngnnnhmviNhLang,concaLPhtT,nthlngHM,huynTLim,
tnhHng.
92
KinPhHuolninhiuthbacaLThiTn,btut1039n1041.
93
ChuNghAn:tnNghAnctnm1036.TheoTonThmHongXunHndntrongcunLThngKit
(trang385),thng4nmBnhT(1036),LThiTngthnhdoanhHoanChu,NghAn.Nhngbygicn
chlmtchu.Vitslcninm1101,iHonChuraNghAnph.Nhngtrongccisau,chthys
chpNghAnchumthi,vdTonth1128,1073,1131,1132v.v
94
TriBHasngBHa;sngBHahuynNgcSn,tnhThanhHa.BygilsngxngHa(Cng
Mc,tinbin,I,20)
95
ThiTngnamchinhnmGipThn(1044).
http://www.lichsuvietnam.info
Page41
Vua li chiu cho Vng c li chu a ba pha cng gii, dng bia khc chp vin
cng.
Kp n triu vua Thnh Tng, nm Long Thu Thi Bnh 96 th hai. Vng nh dp c gic
c l ng K, L Ph, lc tr v, c k dm vi vua Thnh Tng rng: Vng quyn chuyn
chnh, t dng binh i nh dp. Vua Thnh Tng lm theo, bn gii chc ca Vng.
Vng cai tr vic chu, phm mi su nm, ting lnh cng ngy cng n xa, nhn dn tin
mn, n khi nghe Vng b gii chc, dn chng ginh nhau nu xe, n nga, van khc nguyn
Vng li.
Mt hm Vng ang nhn ta trong ph, va c mt con chim diu hu bay vo trong mn,
ging chim s s reo ln no ng, ngi nh mun ui bt; Vng bo im xem n bay u
ch no. Chim diu hu bay ling trong mn ba vng ri bay ra ch Vng ngi, va bay va ku,
xng n trc bng Vng ri xung thnh ra mt trang giy trng. Trong trang giy c nt ch
l m, trng khng c r, dng nh rng my, Vng bo em ct i.
m y trng trong gi mt, quang cnh ng yu, Vng cho mi tt c bn thn cng n
thng ngon, n ca rn rp, c ru linh nh, ni ci vui v chng khc g tic ln Diu Tr.
Vng ht nhin ngi nhm mt thy mt ngi tc chng su mi tui, i mo gii tri, bn
o t h, tht lng, tay cm ao Thanh Long Yn Nguyt n trc mt vi cho, Vng lin hi.
Tha rng:
- Ti l v sao V Khc trn tri, vng lnh c Ngc Hong in an Tiu, xung triu
Vng n trc in T H l ch Qun , tho mt chng Ngc ip.
Vng tha li rng:
- Ti l ngi lng trn mt tht, u hay lm vic trn tri c?
Ri ly tay gt ao thanh long c t. Thot c trn gi u o o a n. Vng git mnh tnh
li th ra l mt gic chim bao.
Vng mi thut li u ui cu chuyn con chim diu hu hm trc cho thn bng nghe. Mi
ngi u bo l im tt.
Tic xong, Vng vo phng ng, m y khng au m g m cht. Ngi trong chu xin lp
n th phng, mi khi cu nng, o ma, u c linh ng, lm mt v i phc thn cho mt
chu. Cc ni thn lc u c n th, cng u linh ng.
Mi khi thin t em qun i nh k bn nghch th rc kiu Vng i trc, n ch chin a,
96
LongThuThiBnhlninhiuthnhtcaLThnhTng,btut1054.Vynmthhailnm1055.
http://www.lichsuvietnam.info
Page42
Tim bnh
Nc ta t xa ly i Mc min lm Nam gii, Ngh An l t cc bin ca nc vy.
Tri i cc quan cai tr trong ht, ht thy u ly k nam, trm hng lm ti mang; thit mc,
bch n lm rng hm, t ai ly trch nhim v v, ro ngn lm gnh nng ca mnh.
L Bt Lang thn lm con vua, gi ly tit vit, ng mt phng in, khin cho nhn dn v
mi r u s phc, triu ni xng khen. n lc i c s tnh cm th niu xe than khc. n lc
cht c ci triu chng vng mnh ln tri. Lng dn mn cng c ca Vng, lp n th
phng, th ra n hu cm ngi bit l ngn no! ang lc y su cnh qun nam chinh, ng
thu, ng b u tin, Vng thung dung lm xong cc cng vic, cng t u tin li, l
mt im rt kh khn. Gn y c ng Uc Trai, ng Siu Trung Cng lu trn nhng mi tm
nm, m cng nghip vng v chng nghe g. duy c ng Phm Thng th v nho thn bit gim
thu cho dn, nhng th trn cha c bao lu vi mt, nhn dn truy nim cng c lp n
miu, Cu Dinh m th phng. Mi hay gnh nng can thnh cho cng hu khng ch chuyn
nng ta vo bc v phu mnh m m thi vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page43
97
Haitrngbathctc9mt20
98
LngTrngsngvoivuaThc,hiulimtriuTnbnTu,lmhiuunhHungNibi,danh
tinglylngnnichvicctngngtcaHmDng(bnTu)mqunHungNkinhs.Theo
LnhNamChchQui,LngTrngtnthclLThn.
99
ncangnaylngTrm,phaBcHNi(chTrmdochLimmra,i:eltrccltl,sautl:tr).
100
ChuynLngTrngthngcsptronglchssaucuckhinghacaPhngHng,trongthikTriu
Xngsanglmh.
101
CaoBinthnggiLngTrnglLHiuU.PhnbitviLUlmtnhnvtkhc.
http://www.lichsuvietnam.info
Page44
Tim bnh
Hng, Bng, ng, ng l bn v ti linh ca nc ta vy. Ph ng i Vng; ng Chu
Thn Vng u l linh kh ho nhin, khng c th l danh trng c. L Hiu U ly tm thn
cao hai trng, lm quan thng quc, gi chc Ty L, oai khip Hung N, ngi Lm Thao s
oai m mn c. Sng thi ngi u hm m; cht thi nh chng qun. Tng ng t ngoi
ca, c my lay chuyn ng, oai hng nh sng, ng xa m trng khin cho bn cng h
rng hn phch. Sau vi trm nm li thc mng cho Triu Xng, hin linh cho Cao Bin, ting
thm oanh lit, ging nh cc v Thin Thn khng hn khng km, nh th h chng hng v
lm thay!
By gi miu lng Thu Hng huyn T Lim, cch pha ng thnh bn mi dm n i
s, miu in trang nghim, cao ngt trn b sng. Du cho sng c v b, mun dm chy
xit, vn nghim nhin ng vng khng lay. Ngay trc miu c bn ngang l con ng
thng lu n kinh phi ngang qua y, mt ch hi ln, thng mi hnh nhn, cao ti t
khch, chp ni nga xe qua li nh dt, m trn xa vn an n, khng xy ra nn gi sng, nhn
dn u xng tng cng c ca thn. Lng Thu Hng rt ng, giu, n khi cng t, l vt
long trng tinh khit, hng nm n ngy rm thng by, c ngy hi lm l i k phc, ngi
n xem ng nh rng, ng s ch ba nh ca c ci quang cnh nh thnh th. L t, th
nghim chnh, ngi n xem l u phi kh knn, so vi hai n Tin Du v Kim ng cng
ngang hng vi nhau. Nhiu ngi n n cu t, c ngi bng con n xin Thn cho h,
nhhai anh em Tit, Ngha lng Vn Canh, n xng h L h Trn tc l Thn cho h . Tp
Chch Qui chp s tch ny cng ng vi y, nhng trong y c vi chuyn nh: au bng i
tiu, em cho xin php thn, v dng thu ngn lim thy ma th l qui n, nn b i cng
c.
http://www.lichsuvietnam.info
Page45
102
TnhcaThngKitcghimtcchkhctrongmchcaAnhV,lngYnLc,phKhoiChu,
tnhHngYn.TheoHongXunHn(trongLThngKit,quyn2,trang388390),nhngonlincannL
ThngKitcamtchychobitchaThngKitlmtquanthiuiThnhTng,hQuch,qun
huynCuLu,thucTGiangNayxtccschTonThvVitSLc,tathyiThiTngcthiu
QuchThnhDtltngmThiTngsaicmqunnhNngTrCaonm1048.Cthlngisinhra
ThngKit.NuqunhvythtisaoThngKitlithnhhL?MchAnhVtrlisn:yvvuaban
quctnhchong.Tuymchkhngnichuynyxyravonmno,nhngclvonmngcbanhiu
ThinTNghaNam.Vuanhnnglmconnui,thtnhinchonghL(HongXunHn,Sd,tr.389).Theo
biacaNhBS,ThngKitltnt,tnhulTun(Sd,tr.41).
103
PhngThiHavophaTythnhThngLong,phaNamBchTho,gnchrxungtrngua
nga.
104
Hongmnchihulmtchchonquan.BnA.751catikhngniLThngKittnhthn,nhngchc
Hongmnchhuchobitriuy.BncagiosHongXunHnyhnvchp:vngcdngmt
p,nnmitnhthnmsungvochcHongmnchhu.CngtrongVitinULinhTpbncaHong
XunHn:vuathymtmip,chongtinbavn,botym.
105
Hchiunamchinhngy2421069,xutqunngy831069.
106
ChClRudravarmanIII,sauimngbngbachuBChnhaL,MaLinhtcQungBnhvBcQung
Trngynay.
107
BncatichpThinTNgha(emnuivua)clhplhnbnHongXunHnchpThinTNgha
Nam(connuivua)vLThngKitlcy51tui,trongkhiLThnhTngmi46tui.Nhngbnca
HongXunHnhpvibiaNhBSvlchs.LThngKitcllnghacaLNhnTng.
108
NhnTnlnngingy121072,lcymi7tui.LThngKitcthngchcvnghbLanThi
Phi,mvuaNhnTn,khuynhoHongthihuThngDnghDng.4thngsaungyngquangca
NhnTn,LoThnhpheThngDngbginglmbinhbthlang,nmsauThihubpphichttheo
LThnhTng.
http://www.lichsuvietnam.info
Page46
Thng109. Trc kia ng c nghe ngi nh Tng mun em binh m qua nhm bin cnh nc ta
ri gy ra chin tranh, ng lp tc tu cng vua rng:
- i cho gic n m nh, bt nhc mnh nh trc i cho chng nht mt nhut kh th hay
hn.
Vua mi sai ng thng lnh i binh, nh ph ba chu Ung, Khm, Lim 110 v bn tri ca Tu,
bt sng ngi cng ca ci v s.
Nin hiu Long Ph 111 nm u, vua trao cho ng chc Ni Th Phn Tnh p Nha Hnh
in Ni Ngoi Tri S 112. Ma ng nm y, i nh gic Din Chu 113 l L Gic cng ph
tan c. Nh Tng bo th, hm my chu Lc Lc. ng ra sc p thnh bn sng Nh
Nguyt 114, nh ly ngun V Bnh 115. em qun tr v, vua rt khen thng; n lc ng
mt116, vua truy tng chc Nhp Ni in Tri Hiu Kim Thi U Bnh Chng Qun Quc
Trng S, tc Vit Quc Cng, cp n lc mt vn nc nh 117, cho em l Thng Hiu k
phong tc Hu.
109
AnhVChiuThnglninhiuthhaicaLNhnTn.Lmvuat10721127,NhnTncttc8nin
hiu:ThiMinh(4nmu),AnhVChiuThng(9nmsau),rinQungHu,HiPhong,LongPh,Hi
TngiKhnh,ThinPhDcV,ThinPhKhnhTh.
110
ThtUng,Khm,Limkhngcng,philKhm,Lim,Ung.Cucbcchinhkhist1591075.
111
LongPhlninhiuth5caNhnTn,btut1101n1109.
112
T1082n1101,LNhnTntrngthnh,LThngKitluivtrnThanhHa,dngchaLinhXng,
HngNghim.SaukhiLNhnTnininhiulLongPh,LThngKitcmivtriugichct
tng.Lcyng83tui.ChcmicaLCnglmtchccnthn,quncmivictrongvngoicung
in.
113
DinChuvphaBctnhNghAnvclgmmtttThanhHa,VitinULinhTpkhngnirv
LGic.LGichccphpphthu,dngmbinhsaikhinqunlnhgi(CngMc,chnhbin,IV,3b42)
114
BnNhNguyt:NhNguytlkhcsngCuchyqualngNhNguyt,chcasngCLchyvo
sngCu,cchThngLong20cys.Mttrnnyquytnhsthngbicaibn.Phngtuyncaqun
Tngdi30cysnhngphngtuyncatacngrtvngchi.Cuicng,tathngmtcchvvangnhti
iukhinrttinhvicaLThngKitvcngnhtinhthnrtcaocaquns(xemthmchuynTrng
Ht,cngtrongtpny,tr.46).
115
VBnh:tcNhNguyt,haysngCu
116
LThngKitsinhnm1019mtvothngsunmAtDu(1106)tiThngLong,th86tui(CngMc,
chnhbin,IV5)
117
ChctccaLThngKit(theobiachaLinhXngvligiithchcaHongXunHn(Sd,tr.386):Bia
LinhXng,dngsaukhiLThngKitmt,kccchctccangnhsau:suythnhhipmu,th
chnh,tl,dcicngthn,ththngthlnh,khaiphnghngtamti,nhpninitritnhtri,
kimhiuthiu,kimngsiphu,daothchtrntits,ngtrungthmnhbnhchngs,
thngtrquc,thintngha,phqucthngtngqun,vitquccng,thcpnhtvnh,thctht
phongtthinh.Nghal:kbyticcng,trungthnh,bymu,cmtit,gichnh,gipvic,pht;coi
victithngth,cquynmph,ngangvitamti,cvoni,coittcccvicchutrongcung,lnh
chcthiunguccqun;kimchcngsiphukimsotvicchnh,Kinhcoivicqunttccc
trn,cngcoivicbth,hngngyngnvuabnvic;hmthngtrquc,ccngbtctng
gic;emnuivua;chcthngtnggipnc,tcquccng,hiuVit,cphonglchngmtvnh,
cthtphonglcbnnghnh.
http://www.lichsuvietnam.info
Page47
Ngi dn no ham chung ma qu, ng bng huyn hoc dn chng th b ng trng pht sa
thi kh tr phong, cho nn lc by gi c ci Dm T no th u bin ra lm hng ha
ca cc v Phc thn c; nhn dn chu n su ca ng rt nhiu, nn sau khi ng cht, tu xin lp
n n th phng s ng; mi khi c vic cu o thy u linh ng.
Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Ph Quc Cng, nm th t gia phong thm hai ch
Dng V. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Oai Thng, n th sum nghim,
linh ng cng r rt vy.
Tim bnh
L Thi U l mt quan Trung Thng Th. Tri thi ba triu, thu chung khng c t vt, phng
Bc b gy c nh Tng ln, phng Nam bnh c nc Chim mnh, k ci cng nghip
triu miu th ging nh L Phng Hiu, L o Thnh. Sng lm danh tng, cht lm danh
thn, tht l khng ly g lm thn mt vy; ai bo trong phng quan Gim li khng c nhn vt
xut sc nh th, cng nghip v i nh th!
Bn sao Ta c sao Ym T, trong sch Chu L c chc T nhn, u ni v hon quan (quan
gim), m nhng k che lp thng minh ca vua, ri lon chnh s triu, tri qua i nh Hn,
nh ng, nh Tng, nh Nguyen, nh Minh lm mt nc, hi dn k ra khn xit, m tm
c nhng hng tri gan th cha nh M Tn Lng dp lon, L K Nghip tn trung th thc
l rt him.
Nc Vit ta t i nh L nh Trn v trc cha c nghe ci nn quan Gim; nh L trung
hng v sau hon quan c k ngi trn liu ban, cc quan vn v u xu ph trc ca, sng
thi kt ng phn bi cng l, cht thi vin l sc phong Vng tc. M m snh vi Sn
lng, nh ca ln hn Vng ph, nhng ai trng thy u cng cm gan. Ch duy bit phng vic
cng nh Hong Ng Phc, em lng knh cn th vua, ly iu nghim minh sa tr k di,
thng thng lnh i qun i nh dp, bnh c ci lon Nguyn Cht, Nguyn Cu, gic trng
thy bng c bo nhau l c ca Mc Nha Tng Cng ri em nhau trnh i, oai c phc
ngi xa nh th, cng nghip rng triu, vang c mi r, mi khi ch miu ng bn vic
chnh s, sng sut qu quyt, nghim nhin c phong th i thn.
Nm Gip Ng, ng lm Thng tng, em qun qua sng Linh Giang, bt c ph tng ca
gic, vo trong m vi vn hng binh nh l vo ci khng ngi, thu ho khng phm, chung
c khng di, nu khng c tr dng hn ngi th u c nh th? Nhn s H Nam n nay
vn cn thng mn m truy tng n tc i Vng, i Chiu Thng nm u, c t chiu
tc ot Vng tc ca cc v hon quan, duy Vip Cng c nhng cu m thi, cng l
cng lun ca thin h ch khng phi ring ca Bng Lnh vy.
Than i! Nht Nam lp quc trn di vi nghn trm nm, tm nhng k danh thn trong hng
quan Ni Th, s xanh i i ghi c nh Vit Cng Vip Cng th c my ngi u?
http://www.lichsuvietnam.info
Page48
118
TheoCngMc(tinbin,IV,31)thTLchlmtnhnhsngNh.TheoThanhNhtThngChsngTLch
itphangthnhphGiaoChuchuynsangphaBcriisangphaTythngnsngNhu.Xakiac
ngitnlTLchy,chonngisngylsngTLch.HiuninhiuVnhLc(14031424)nhMinh,
HongPhcliothm,nhnitnlsngLaiT.NayphangtnhHNi,huynThXngcmtca
sng,ylchphnlutsngNh.
119
VLNguynH,CungTh(quyn17thng,t5b)vit:NmBoLchnguynnin(825)thng5,L
NguynHAnnamtuxindichuynhphsangbsngphaBc.
http://www.lichsuvietnam.info
Page49
Tim bnh
Ci c ca qu thn rt l thnh vy. Tuy rt ti m rt sng, rt kn m rt h. Cho nn bo rng:
thng minh, chnh trc gi l Thn, khng nn ly thc tc m o lng c. Xem nh vic
linh d ca T Vng h chng nn s hay sao?
i! Vng vn con nh dng di trm anh, ch vo ni bin bi, tu nh ly c, hiu ha
lng ging, ln nh tha thip, gn xa vui vy; ch nh nt tt hiu m u c khoa hiu
lim, c li chiu ch khen thng, nh ngho ly s thanh bch gi mnh, ch tho ngy thng,
hn k tm thng gp bi.
Tuy sinh tin c ci vinh danh nc Bc chiu nu, sau khi cht anh linh phi thng khng mt.
Ban u bo mng cho Nguyn H m i cao, gc rng t mng n, k li bo vo trong mt
L m mun dm cn nhc, mt hng phng chiu xung Thin th, mun th ting linh
khng dt, th so vi cc ngi sng lm chc Khanh Tng, cht c vua bao phong, h chng
phi trong kh m c d, trong d m c kh hay sao?
http://www.lichsuvietnam.info
Page50
Tim bnh
Nhng nh ngc, nh lao i xa, u th ng Cao Dao, bi v ong Cao Dao ly ti nng ca
http://www.lichsuvietnam.info
Page51
http://www.lichsuvietnam.info
Page52
120
LThiTmtnm1028;LThiTnphngchiulnngicngnmy,vohi18tui.
121
TheoschThinNamTrungNghaLccaPhmPhiHinthDcThnhVnglconthLThiT(xem
CngMc,chnhbin,II,8)
122
ngChinhVngtnlLc(CngMc,chnhbin,II,26).HaiVngkiakhngbittnlg.
123
CaQungDng,theoCngMclsQungPhc(CngMc,chnhbin,II,28).ChDngvch
Phccthlmvinhau.
http://www.lichsuvietnam.info
Page53
Ni on, chm ngay chn nga V c Vng. V c Vng gic nga mun n nh
nhng nga qu, b Vng chm u. Binh ba ph thua chy, quan qun ui git khng cn
mt mng, duy ch ng Chnh Vng, Dc Thnh Vng mt mnh thot nn.
Vng tr v tu tip trc linh cu vua Thi T, v n in Cn Nguyn bo tin thng li.
Thi Tng u lo v bo rng:
- Ta s d i c nghip c ca tin , ton c di th ca cha m, u nh sc ca khanh. Ta
thng c s nh ng, thy Ut Tr Knh c gip nn vua, t bo nhn thn i sau khng
ai snh kp, by gi khanh y trung dng li vt qu Knh c xa lm.
Vng li khc m than rng:
- B h c cm tri t, oai dy bin thu, triu ni trong ngoi theo gi m lt, cc Vng
manh tm d , qu thn trn di u c th git c c, bn thn c sc g u?
Vua bn phong cho lm Thng Thng Tng Qun, phong tc Hu. n gia nm Thin
Cm Thnh V124, Thi Tng nam chinh Chim Thnh, Vng lnh chc tin phong i ph binh
gic, ting dy nc Phin. Sau khi khi hon, vua nh cng hnh thng, chiu ly hn nghn
mu cng in ni Bng Sn, cp cho Vng lm t in, min cho thu la chc ao.
S chp: Sau khi bnh Chim v, Phng Hiu khng mun tc thng, ch nguyn vua cho php
ng trn ni Bng Sn, qung ai ao mt ci, h ao cm n ch no th cho lm bit nghip
n y. Vua nghe li, Vng mi tro ln chp ni Bng Sn, xch dao nm mt ci, dao i xa
hn mi dm, cm vo a phn lng a M. Vua lin y cho Vng tha thu chc ao. Cho nn
chu i v sau c rung thng cng, u gi l rung chc ao, l do t Vng lm trc vy.
Vng tn trung th cha, bit c iu g l ni ht; i chinh pht ch no cng thng ch.
Vng c by mi by tui mi cht; th nhn truy nim cng c, lp miu th lm Phc
Thn; thn dn cu o lp tc thy linh ng.
Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Thng Vng, nm th t gia phong hai ch
Khung Quc. Nm Hng Ln th hai mi mt, gia phong hai ch T Thnh, n nay miu v
nguy nga, hng ha khng dt.
Tim bnh
Vng sinh ra dnh d, m sn k ti, sc mnh hn ngi, thy trong S chp tng cha
d c my ngi snh kp. Xem ci sc mnh lc tui tr, la gt ba mu m ch gnh mt
gnh, ba cm hai mi ngi n m ch n mt ba th ci d lc ca Vng ra lm sao! Nc ta
c L Quang H n nhiu v sc mnh, c th so snh vi Vng nh anh em. Cng nghip ca
Vng chp s nh L, thi gii hn Ut Tr Knh c125 vy.
Vng sinh tin c in t Bng Sn, nu ln mt s gp g khng i no c, tha thu
124
ThinCmThnhV(10441088):ninhiuth5caLThiTn.ThiTnnamchinhnmGipThn(1044).
125
UtTKnhcgitcNguynCtcuchlThDn(ngThiTng).
http://www.lichsuvietnam.info
Page54
chc ao, mng i vinh sng, n lc cht th c chiu phong Phc Thn, d linh mun i bt
h, miu mo trng tn, tn tui rc r trong t in. Kinh th ni rng: Cng ln thng ln,
h chng phi th ru!
By gi lng Tin Phong, lng Bch Hc thn dn u c phng t, hoc gi thi p ca Vng
ang cn di tch chng?
http://www.lichsuvietnam.info
Page55
126
LVnThnh:HongXunHndntrongcunLThngKittrang430:TheogiaphhLQutxPhL
thLVnThnhngingCu(huynGiaBnh,tnhBcNinhngynay).VhL,ngilngPhLny.Vn
Thnhgpb,lcthnphblmquanThngLong.Clchvvy,conVnThnhsaunhptchqum.Nhng
cngcthvcthhailVnThnhbyvoThanh.
LVnThnhuukhoathiutincanctanm1075,saucvocungdyvuaNhnTng;nm1084,
dnuphioniunhvvicphnchiaagiiviTngtitriVnhBnh;nm1085cbnhimThi
svgichcnnm1096,lnmxyrachuynny.
127
VicLVnThnhgiivthutcholmtviccthc.VitSLcchocuchuynxyrabanngy(Vit
SLcII,192).CngMckhngnirngygi.Chnilthng3,maxun.VitSLcnilvothng11,
mang.
128
ChuynnytiubiuchosmtncnhhnglnnchnhtrtriuL.Scnchobitnhiuchuyn
chngrngNhnTng,cngnhccvuaLvsau,rttinothut,vcthnkinhdcmxc.Chonnchv
mtvicxyrartthngmVnThnhxutbcht.Vthngmimt,trnmthnhlnhtitrnh,l
mtsthngc.NhngvitmthnhaybxccmcavuaL,khithytritimmnhcntrnmtnc
thvuamrahonght.ClVnThnhcngvthytritimvivsaichothuyngptihvuav.
Ngitrongthuynbtrngtringkhngvng,VnThnhphingikhommnh,taychngvothuynchovng.
Hnhdngtrngnhconh.MtmtkhcclVnThnhcngtinvoccthut,vctingsnlhcc
phphah.Chonn,ktrngthyhnhconhtrongthuynlicngnghichoymunhivua.
Cngmaychoy.Tuyvuatindoan,nhngoPhtgieomittm,chonnVnThnhkhngbtruditam
tcnhNguynTriisau.Ccnhbnhlunphinhoisau,nhNgSLincntrchrng:Nhnthnm
mugitvuacpngi,thmcnthati.Lmsaihnhchnhnhvy,ybivlivuaqusngPht(Hong
XunHn,LThngKittr.421422).
129
SngThaophaBchuynTamNng,tnhHngHa(CngMc,IV2).TheoVitSLcthLVnThnh
bylnmttrithnglusngLng(VitSLcII,192).VitSLckhngninMcThn.LVn
http://www.lichsuvietnam.info
Page56
Tim bnh
H ny i nh Hn gi l h Lng Bc; i nh L, nh Trn gi l h Dm m. Triu L
trnh tn hu vua i ra l Ty H, mt m nc ln thnh i La vy. mi khi n ma thu,
nc lt rt th nc h trong xanh, cng vi tri mt sc; ri cc triu u ly h y lm ni
du ngon. ang khi m php y tri, long nhan tht sc, du cho c nghn c xe, mun tht
nga, cng kh b i ph. Mc Lang ch l mt ngi k chi, i vi quc gia cha tng c
hng mt chc quan nh, mt ht lng kho, m n khi Thin t lm nn th hng hi chng
ngh n mnh, bt h mnh gia sng to, qut m yu m ti, khin cho ng vua c d tng,
di trn c hai ch tht tinh, c d o tr mt phng nam by mi nm, th cng kh ca
ng bit chng no vy.
Ly t cch mt k giang h nhn tn, sinh sng bng ngh chi li, mt mai t ch thn qu ln
ch miu ng, ng ci ti nn m i mo hin min. Sng th lm quan Thi U, cht th c
phong Phc Thn, h chng phi rng my gp hi, c nc vy duyn, nghn nm mt th, vua
sng ti ngay hay sao? Nn chi khut phc c con mng x ln gc i th, sng chu ti
ngh th cng chng ly g lm l vy.
Nay miu trong ht huyn Qung c, phng Vng Th, n th chnh tc, th sum
nghim, cng vi n Kim Ngu phng Ty H i din.
Triu nh L vn quc t, gn y c Phm Tin S ng Bnh, son tho li Sc gia phong,
c cu:
Vi li dy trong h, ha h, k gian thn nt c. Qut my m trn nh, ci rng, v thin
t m my, truyn nhau ly lm mt cu hay, nhng cng ch chp vic thc m thi.
L Vn Thnh ti nn x trm, vua li tha m ch pht lu, chnh hnh nh th tht l lm li.
Ngi i sau c bi th rng:
Qung li ri hay bt h thn.
Trong ngi chng s a gian nhn.
ThnhbyvosngLngtcThanhHaclnghnvconchucaLVnThnhnhLQutuThanh
Ha.
http://www.lichsuvietnam.info
Page57
http://www.lichsuvietnam.info
Page58
130
PhLanlsngLcu
131
TheoiNamQucSDinCa,TrngHngvTrngHtcanTriuVitVngnggCoNngcho
NhLang:
Cngi:Hng,HthTrng
Vbinnhngcngbitngcmu,
Rng:XaTrngThu,MChu,
Hnnhnlgi,khuthlchn.
Mnhgngvngscngn,
132
TinchatcNgQuyn
http://www.lichsuvietnam.info
Page59
Tim bnh
Hn thua c mt l mt l m cng l mt th vy. im lnh, im xu l kh vy. l th u
133
SngNamBnhtcsngThng.nthcaHngcasngNamBnh,lngPhngNhn,bcngnsng
Thng.
134
BndchcaHongXunHn:
SngnincNam,vuaNamcoi
RnhrnhphnnhschTri.
Csaolgicsangxmphm!
Baystantnhchtschtoi.(Sd,tr.287)
135
Chuynnybtquvllngsngbicangitambatra,vnhnhophhachothmlinh.Sthtc
lnhtitheoTrnTrngKim,nhnrngthlcaLThngKit.NhngnichclLThngKitlm
thcthkhngcglmbngc.
NgynaycvnglncnhaisngCuvThng,cnhn290nginthhaivthnhTrng.nchnh
thTrngHnglngVngNguyt,cnhlngNhNguyt;vnthchnhTrngHtlngPhngNhn
casngThng.VtrnphhpvivicqunTngquasngbnNhNguyt,chonncuchuyn
thnmtrktrongVitinULinhccncvosthttnhiu(HongXunHn,LThngKit,tr.303).
http://www.lichsuvietnam.info
Page60
http://www.lichsuvietnam.info
Page61
136
B:tnringmtncccongoib,gmbnoMalaca(MLai)(theoHongXunHn,iNam
QucSDinCa,tr.93)
http://www.lichsuvietnam.info
Page62
Trong thi Nguyn Phong137, Tht t nhp khu, n bin cnh th nga qu khng tin c;
thn dn bit c sc thn m tr mi em dn chng ra c chin, chm c u gic rt nhiu;
gic thua chy tn lon, khng dm tr li dm d b ci na. Khu tc bnh xong, sch phong
Chng An Nam Quc Cng, chiu cho thn y i tn l H X Chng An.
Nin hiu Trng Hng138 nm u, gic Bc li vo n cp, my ch khc u b t chy c,
duy c p ny nh c phng h, mt my lng ma thu cng khng b phm ti.
Gic bnh xong, sc phong Chng An Vng, nm th t gia phong hai ch Minh ng, nm
Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch T Quc, cng ngy cng thm linh ng vy.
Tim bnh
Ci kh tinh hoa ca sng ni, kt li ha ra vng ngc chu bu, nh ngc bch Lam in, ngc
chu D Quang, vn l c ting qu gi xa nay. Cn n nh con ngi cng th, thin nhn
qun t l tinh hoa ca ci kh y. Sng S B u, sn k thu t, ngi ti t linh, L Tng
qun thc l vun c y, kp n lc th vua Nam lm Tng qun, oai nghim lm ro
ngn cho hai x ng v ng Lm. Thn ci ui sao C, quanh vng bit ting, ci kh
anh sn thng t li, ci cng v lit thm k. Ph Trng Chn Gip Sn, git B Chu
Din, bnh nc Nam Chiu, nh nc Nam Hn, ui binh nh Tng, Thn chc khng ni di
ta vy. Trong bi th, li du dng, qu tnh tn danh, khng mun ni vi thn dn khch tc,
dng n c tng, dung mo tn nghim, k ch dn mng u knh ngng. Xem nh r
Tht t rt mnh, mang cung n u, t d n nh Liu H, nh Kim, nh Tng cc nc ln
y cng u trng gi m xp gm gio, hung chi chng ko sang Nam nh gi cun my n,
sm go chp nhong, th m ng ly sc thn lui c binh gic, khin cho nhn dn c n
yn yn nh xa. ch bnh nguyn h c cng c vi dn th c phng s, th th cng
c ca ng bit chng no vy.
Miu nay lng C S huyn An Phng, ch rt chnh, l b rc r, mi nm l nghinh yt c
xng ht, lm mt cnh i hi sng Ht Giang, triu trc i no dn cng uc tha thu,
i vi n Ph ng, n Bch ng cng ngang hng nhau, rt l thnh vng.
Tc truyn rng ng tin s lng Ninh X tn l Nguuyn Mi trn tnh Sn Ty thng phng
mng em l n cng, ng li trong n lng C S, mng thy mt ngi n b eo ngc, mo
vng, o gm, giy thu, xim la, c ci dng iu hoa ghen nguyt thn, ci nhan sc mt ngc
da hng, tay cm mt nhnh hoa mai phe phy n trc ch ngi, gi thanh mt mt, hng kh
ngt ngi; ngi n b y tha rng:
- T khi lang qun thip i vng, trng h vng v mt mnh khng ngi sn sc, nay Tn gi
n y, n th khng ly g lm quang khit. S qun c lng tt, xin nh trng tu li cho.
Nguyn Mi hi li rng:
- Vy ch lang qun tn h l g?
137
NguynPhong(12511258:TrnThiTn)
138
TrngHngnguynnin(1285,TrnNhnTn).
http://www.lichsuvietnam.info
Page63
Nng ni:
- Lang qun thip tn l L Tng qun, kim sinh tc l ng tin s lng Thanh Mai tn l L Anh
Tun, hin nay ang i s Tu, xin trnh S quan r.
Ht nhin gi ng lan can, Nguyn Mi tnh dy, th ra l mt gic mng k vng, mi em cu
chuyn trong mng thut li cho ngi lng nghe, v bo sa sang n th li cho t t. Khi i s
v, L Anh Tun thng qua li nh Nguyn Mi i li tr chuyn. Nguyn Mi gi ngi nh
n ch L Anh Tun m bo rng:
- ng ny l Chng An Vng n C S .
L Cng gii vn hc, lm quan n Thng th, quyn th lng ly. Tuy l chuyn mng mi
cha dm tin chc, nhng qua li thm kn, i khi cng h mi manh. ng Phm Trng Ym vi
o nhn Cn Ln i trc, ng Ph Bt vi thy cha Xung H Qun cng phng pht ging
nh vy.
Ph lc:
S tch n th thn x An S
Xt i Vit Ngoi S chp rng: Gia Thng i Vng vn l ngi lng C S (sau i ra An
S). Lc by gi thin h lon ly, k ho kit du h du tn trnh nn.
Th nh, i Vng phong t hn ngi, ti ngh xut chng, nht l ci nga bn cung li l
s trng, rt c uy c, sc mnh voi cng chu thua; n khi th L Nam (ng thi vi vua
Lng V bn Tu) vua trng thy ngi kh v hin ngang, tht l mt bc i trng phu, c
th ng ni mt phng, mi bo vng theo qun ng; Vng hng lp c nhiu k cng.
Sau vua cho mt ci ng l t bin vin him tr, nu khng phi l tay Vng th chng ai
tr ni, ri phong cho Vng chc i tng qun, bo qua trn th ; mi khi c hiu lnh
ca Vng ra thi cc k hng c trn xa, gic cp u n u hng, nhn dn c an c lc
nghip, trong ci yn n, gi tr u mn i n c ca Vng.
Kp n lc nc Lm p (tc l Chim Thnh) vo n cp chu Cu c, bin th co cp,
triu nh bn k xut chinh, cc quan u ni rng:
- Khng c quan Tng qun ng th khng th nh bi gic y c.
Vua mi tuyn chin triu Vng thng sut cc tng lnh i nh, i ph qun Lm Ap Cu
c. Tin thng trn v n kinh , vua thn thng giy lu ri bo quan th thn rng:
- Gp n r quanh t cng mi bit c dng sc, nay quan ng tng qun ch bn
vi mi tn m c ph c gic mnh, thc l k ho kit Sn Ty, nhng bc can thnh i
xa cng chng ly g lm hn c, nn phi c trng thng mi xng cng lao.
Vua mi lc nhng cng phc bin, t tnh l h L, g mt v Cng cha tc l L Nng v
thng ln chc Thi U. T y n sng cng ngy cng thm, li khin lm chc Tham h ph
nghi, gim th c trm quan.
http://www.lichsuvietnam.info
Page64
Quan L Thi u thin t trung hu, tnh vn thanh lim, mi khi c kin ngh iu g th chuyn
lo ngay thng, trong triu nu c ai li, trc mt th bt b, gia triu th can gin chng dung
tha mt ai, c n nhng k quyn qu xin v vic ring. Ting tm lng ly, trong ngoi u gi
l Phc Man Tng cng, knh mn ngi c c.
Lc by gi vua Nam ch tm vic bin phng, khin quan Thiu u ra trn ng Lm, binh
quyn tay, uy lnh xa khp, lm lng bi trn sa mc, lm tiu tan lng s hi chin tranh. No
ng tri chn nghip nh L, gi a binh nh Lng n, nm t Su th hai, Trn B Tin em
binh i nh qun Chu Din, sng T Lch, ln lt dp yn.
Nm inh Mo th t (nm u vua Lng Vn Tr), binh nh Lng tha thng, i n u l
ch khng c ngi.
Vua ti triu L u tht sc, tan r nh ngi v t l, chng bit tnh lm sao, toan mun triu
Thi u.
Thi u ng Khut Liu, nghe c tin y, ngm ngi than th, lng trung kch thch, mi sai
ngi cn th cc ni yu hi ca dinh n. Ht nhin, ang m la chy rc c bn mt, y
ng binh Lng bc gn n trc sn, mi hay lng ngi nham him, mnh tri khn
lng. Vng bn em gia tng nh thot vng vy tnh b khi phc. Nhng t cng
ng xa, t lui khng ng, Thi u nh phi ch tri vch t, thn nhin ung thuc t tn.
Ngi nh phng linh cu a v bn H M (tc nay l cha Ngc Tn, tn sng ca bn x)
chn ct v p m ngoi bi bn x.
http://www.lichsuvietnam.info
Page65
Tc truyn Vng hiu L U, khng bit ngi i no, cng chng bit tn h l g, nhn
qua sng gp gi bo chm thuyn m cht, u vn chng tan, thng sng bn, gp lc gi mt
trng thanh, nghe ting ni ci trn khng, li c ting n ca na.
Mt hm trong thn nghe ch sa vang, hin vo mt ngi trai trng, co vi thn dn rng:
- Ta i n Thng sc phong lm thn Ca Sng.
Thn dn rt kinh d, lp n phng s, mi thng n ngy rm, c con rn mo vng t di vc
b ln vo n th khoanh trn nm ; thn dn tn lm Minh Ch Phc Thn.
Khong nm Nguyn Phong, gic Tht t nhp khu hm kinh s; xa gi vua phi ng ra ngoi,
thun theo dng sng m i, n ch sng y cm thuyn m ng.
n m, thn cho vua chim bao rng:
- B h khng nn ng i xa.
Vua tnh dy, bo quan Trung s ln trn n t hng vi thn xin ng cho gic n. Qu
nhin gic khng n.
Gic yn ri, bn sc phong Hi Thin Thn Vng.
Nin hiu Trng Hng nm u, gia phong hai ch Trung Lit, nm th t, gia phong bn ch Uy
V Tr Thun.
Tim bnh
V thn ny khng c lng mc; tn h cng khng, qua sng b gi lm chm thuyn, thc mng
cho dn thn, mi c n th, n th li c rn, gi v thu thn ra i, cha ht nhn xa m
th chng?
Mt gic mng i Nguyn Phong ng hong c Loan th phong tng, nhng m ch thu hiu
xng l Hi Thin Trung Lit thi ging nh cc bc danh thn nh ng Ngu Vn Trinh, Khu
Trung Mn thng xng Thin Mc Giang Khu Hin Linh Thn Vng, ng hu mi xc thc.
V li, V Linh Sn Thn m xng l Sc Thin Vng, Thin Mc Giang Thn m xng l L
http://www.lichsuvietnam.info
Page66
http://www.lichsuvietnam.info
Page67
Page68
Nh ng nhn vt mi.
Ngi cao ch kh cao,
ng, tnh Long Thn ti.
Li ni rng:
Nam quc ni sng p,
Long Thn gp t linh.
Giao Chu thi cht vt,
Ngy sau thy thng bnh.
Tc truyn: Sng i Than l cung qut ca Long Vng hay hng pht vn v, c lng ba o,
thuyn no gp phi thng b trm nch. Nu ai c bit th em l co yt trc, tuy gia sng,
gp phong ba m vn an nhin v s.
Nm u Trng Hng, sc phong Qu Ngh Vng, nm th t gia phong hai ch Cng Chnh.
Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Uy Hu.
Tim bnh
Hai con giao khng th trong mt vc su; hai con chim trng khng th u trn mt cnh, th
lc ngang nhau th d sinh him khch, mu lc nh nhau th d khi ha, v vy cho nn Lc
hu s d khng dung c Thch Thn l ti . G, vn hp nhau nn chi rng tng khc, li
ni tht khng k cu. T ch ci dao, tc di cho nm thy V Ninh m n y mi c
nghim nh tn nghim, hng ha i i chng dt.
Khong nm nh V, qun Ty Sn trn n Kinh , k th ho i Nam c Diu V ngi
c sc mnh sut gia nh chng nh, ng V thng hiu binh php Tn Ng, hay ly t ch c
ng, thn xut qu mt, khng ai d c binh c, qun Ty Sn nh mi khng hn, tr li b
ng V ui nh chm c rt nhiu, ly c kh gii ca ci k khng xit c. Ngi Ty
Sn s nh cp, kp lc vua Chiu Thng Tu v, nhn ng V c cng nh hm c Bc
Trn, trao chc Kinh Bc Hnh Trn Th, tc nh Lnh Hu. Sau khi loan gi vua Chiu
Thng tr li Tu, ng V khng chu lm ti Ty Sn, vn nh m vn hn lun.
Ngi Ty Sn dng vng la l vt, trm cch d d ng, nhng cng khng c. Sau v xut
k bt b Ty Sn bt c.
C ngi cho rng Vng l hu thn ca Thch Thn, cha dm ly g lm tin chc lm, song
trong qun chng m c hng ngi ho hip nh th, tng cng l hu kh tinh hoa un c m
thnh vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page69
HO KH ANH LINH
http://www.lichsuvietnam.info
Page70
139
BndchvlibnhcaHongXunHn(Sd).TronglcLThnhTngvtb,hnhnhcgpsnggito.
SchVitinULinhcnchpchuynthnHuthakgipvuaquab.Chuynnhsau:khiLThnhTn
ncabHon(?),thnhlnhbotomaln,sngningnngt.Thuynvuakhngtinc.mn,vua
mngthymtnb,otrng,qunlc,nivivua:TiltinhtncNam,gilmmtcyglunm
ithi.Naythin.Gipvuakhngchnhcgic,mncnhcncchnh.Nixong,bin
mt.Tnhdy,vuas.emvichichungquanh.CsHusinhninntmcygcthnn.Qunlnni,thy
mtcyghnhngi.emxungthuyn.Vuasaiemlmtng,mcoqunnhthytrongmngvban
hiuHuthphunhn,vtthuynvua.Thuynbnmkhnglcna.Lcctrnvnchc,vuasai
lpnth.Nhngtin,magiliniln.SHusinhxinemtngvkinh.Snggibnlng.Vn
kinhvuasailpnthlngYnLng.
Chuyntrnnyisauvit,chonncslm.VnhvsHusinh,thccbnsaovitHuLmsinhhayl
HuLm,schTUTA/57bcchpchuyntngthngHusinhhLm,chclvy.NhngHusinhmtnm
1064,trcnmThnhTngnhChimThnh5nm.
http://www.lichsuvietnam.info
Page71
Kp lc vua n Chim Thnh, trong khi gip trn nh c Thn gip140, qu c i thng. Ngy
khi hon, ng thuyn u li ch c, sc lnh lp n, gi ma li ni ln nh xa. S Hu Lm
tu:
- xin mt keo, v Kinh S s lp n.
Xin mt keo lin c ngay; gi ma li m lng.
V n kinh , vua bo thy xem t, xy p n th lng An Lng, rt c linh ng, h c
ngi no ph bng nguyn ra, lp tc mc phi tai ha.
Thi vua Anh Tng, nhn tri i hn, qun thn xin p mt ci n hnh trn Nam Giao t
tri, thnh Nguyn Qun lm n ch.
Nguyn Qun cho vua nm thy rng:
- Bn b c thn Cu Mang lm ma rt gii.
Vua ly lm mng mi hi ngh qun thn li, nh rc thn Hu Tc phi vi tri, thn Hu
Th phi vi t, lp n Nam Giao m o. Qu nhin c ma to xi x.
Vua c mng, sc h rng:
- Hu Th Phu Nhn c Cu Mang Thn Qun l ch v vic ma xun; t nay v sau phm n
l Lp Xun c con tru t phi em v np n th.
Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Hu Th Thn a K Nguyn Qun. Nm th t, gia
phong hai ch Nguyn Trung. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong bn ch ng Thin
Ha Dc.
Tim bnh
Trc khi vua nhp mng th m bin mt gc cy kh. Mt ngy tm n thuyn vua m hiu
linh, thu gp gi ma, ui m sng c, gip v cng Lm Ap, khi n th Lng Hng, lm
Hon Khu n ch, lm Hu Th Phu Nhn, nhng xt n lai lch, ch xng l i a Chi
Tinh, danh tch mt m, khng c r rng cho lm, s tch rt l kh hiu. M sao anh linh r
rt, vang di ci trn, h c cu tnh, o ma, lp tc hiu nghim, thi c vua phong hng
cng l rt phi. Cn chiu phng bao phong cc ch th kn o, duy c hai ch Nguyn
Trung khng hiu ra lm sao.
140
Ngyxutqunlmng831069.Trnngihayngvucrngvnghinlongthuyn,nhngy
153,ngy183m313.Khivuaemqunvcngthyrngxuthin,m196,ngy256.cbitlkhi
thuynvocaThilbnicaChimThnh,ngy34c2conchimbaytheongthuynnhmundnng
(VitSLcII,13b).Nhvyrngvngvchimllinhngcathnchng?
http://www.lichsuvietnam.info
Page72
Tim bnh
i Vng l v danh thn ni non, bm th Sc mnh ca Thng , oai c lng ly lu
141
KhiLThiTnganglmThit,vuaThiTsaiemquninhncChimThnh.Nmylnm1020
(VitSLcII,3b).
142
ThnbochoThitbitcnilondo3vnggyra.lmthng3,ngyMuTut,khiLThiT
vabngh(xemCngMc,chnhbin,II30).Thngnm,thnnhnxuthininvtchaVnTu(VitS
LcII,5a).KhngbitthnycphilthnngChaykhng.
http://www.lichsuvietnam.info
Page73
http://www.lichsuvietnam.info
Page74
Ngy xa, Cao Vng p thnh i La, mt ngy ang tra, vua i b do chi n ca ng,
bng chc thy my m ni ln t pha; trong m m, c mt chm my nm sc t mt t n
ln, tia sng bn ln sao u chi la c mt, kh lnh but ngi. Trong chm my ng sc, c
mt ngi Tin ci rng vng, u i mo xch hoa, thn mc o t h, xim l, giy , bay
ln trong my m, hng l thm lng, n so hp tu, lng l uyn chuyn, lc thp lc cao,
lu c hai khc ri bng nhin tan mt.
Cao Vng kinh d, ng l qu m hin ra yu linh cu nhn gian cu o, ch cng chng bit
g. Va n m y, vua ang ngi chi khng lm g ri ng th mng thy mt ngi y nh
quang cnh ban ngy thy, n trc co vi vua rng:
- Ti l Long Vng Kh Qun y, nghe ng mi lm nh ca, xy p thnh, thn n
tng kin xin ng ng nghi g.
Cao Vng tnh dy, hi ngh than th giy lu ri ni rng:
- Ta khng bit lm chnh tr nn qu thn vt mt ta, s ny l im lnh hay im g?
Ngi ngoi c k bn nn lp n, tc tng ri ly ng, ly st m trn ym i. Cao Vng
nghe li ban th lm y nh vy, ht nhin gi ma o n lm cho bay ct cy, sp nh l t,
li c ng st ln m nghin tan ra nh tro bi; Cao Vng gin, ni rng:
- Ta bit ri, th no cng phi v Bc y.
Qu nhin nh vy.
L Thi T cng li ng ch y; ch ng m rng thm, bun bn tp np, bc cn n
thn rt l huyn no; vua mun di n thn n ch thanh tnh, nhng ri li bo:
- Xa lp y, nay khng nn di i ch khc.
Bn sa li rng ct dc theo giy ph, nhng cha ra mt khong l ch n thn.
n m, thn lp tc hin linh, gi bc ni ln, ct bay chuyn, cy gy nh sp, mt dy ph
di u sp xung t, duy ch mt ta n thn y nhin ng sng nh c.
Thi Tng kinh d, xt hi lai do, c ngi bit chuyn tu r u ui. Vua mng bo rng:
- y l thn ch s .
http://www.lichsuvietnam.info
Page75
Tim bnh
c Khng ni: Ci c ca qu thn rt l thnh vy. ng lc my m ca ng, ngi
tin bn o t h, ci rng vng i mo xch hoa, c th trng m thy r. Cao Vng cho l loi
ma ni, qu bin.
Kp n lc Thn nhp mng cho Cao Vng m ng st cng khng th ym c s linh
thing, ln n th h L m la hng cng khng chy ni s oanh lit. Thn t s cng vi
Hong , in C Lc u c tn trng nh nhau. Than i! Thnh lm thay!
Gn y quan Nguyn Hiu Tho Ph Th c t cho ngi ph mt cu i rng:
Gip tt Chc Dung ba bn la
p tan H vn cn vng.
Ngi ta c ly lm hay tuyt.
http://www.lichsuvietnam.info
Page76
Tim bnh
L Ng l mt quan Thi th, qua lm h nc Nam Giao ta, chnh lnh c dn tin mn,
yu nh ngi nh, thn nh cha con. Lc nhn h lp n th thn, phng s v Huyn Nguyn
Qun. Qun l v thn trn tri, ngi phm tc cha d cm thu c. Ch nh mt gic
mng. Th thn i tn lp qun. T cu o mi linh ng, k n ngi lui, thnh ra thng hi
mt phng. Th th chnh tr quan h tun lng n y mi c thy. Li cn bia chp
cng, nu uy danh ca Thin t, chn t yn thn, nh c tr cho dn chng, thn giang h m
lng lang miu, con ngi nh th cng kh c lm vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page77
Xt truyn Bo Cc chp rng: i truyn Vng vn l thn Th a cha Kin S ging sinh.
Xa kia Thuyn s Ch Thnh cha Kin S ti lng Ph ng c lp n th Th a bn
hu cha lm ni tng nim cho thanh tnh. Nm thng chy lu, mt c s tch, bn thy tang
mn khng r chng c. Th dn bn x a vic ma qu th t hng khn vi, lm xng l
Dm T. Kp n lc Thuyn s a Bo sa li cha, cho n th y l Dm T mun p ph i.
Ngy kia gc cy c th ni Thn t c bi k rng:
Php Pht ai gn gi?
i nghe li K vin.
Nu khng ta vun qun,
Sm theo ch khc thin.
Ch ch Kim Cng b,
Du mt ch lan truyn.
y khng, trn vi a.
Tu Pht thnh oan khin.
Page78
Tim bnh
Cha Kin S nay ti lng Ph ng, bn n th Thin Vng, thi Xung Thin Thn Vng
tc l huy hiu Thin Vng. Vit S chp vua L Thi T truy phong Xung Thin Thn Vng,
dng miu bn cha Kin S, th r rng l vic ca Thin Vng, m sao y li chp l vic
thn Th a, th chng bit ra lm sao vy.
My bi k trong bn chp ny, nu chng l ca ngi lo luyn bt nghin th cng l ca k
thm thu thuyn hc, ch khng phi l ca k thp nhang tm thng m c th x xch mun
mt vy. Hoc l kh tt c Giang, tinh anh c li lm Thin Vng m thn l ph thuc vy
chng? V bng ly Th a lm Thin Vng, t ny chng dm tin chc vy.
Hoc gi li bo: Ch Thnh Thuyn S, sau khi cht, anh kh khng tan, thng gi hnh thn
Th a nhng thi u do Ch Thnh Thuyn S lm ra c. Xem nh Dm T mun ph ri li
khng ph, lai sa sang m cng l na. Ngm ngh li th th l ca Thuyn S lm ra cng cha
bit chng.
Tc truyn rng: vua L Thi T lc cn b nh, vi nh s Vn Hnh ti cha y, mi khi n
rm hoc mng mt, nh cha cng l, vua ly on xi n trc. Mt hm thn cho S mng rng
http://www.lichsuvietnam.info
Page79
mi khi c l cng, Hong c nm trc mi. Vn Hnh cho triu tng chng n trch mng.
Vua gin ly bt vit sau lng tng H Php ba ch: Lu vin Chu (y chu xa). S m y
li mng thy thn n t rng:
- Nay vng mnh Hong y i, xin n t bit.
S tnh dy, i xem khp c cc tng, thy sau lng tng thn H Php c ba ch r rng. S
cng bit nt ch l do tay vua vit ra mi khin ly nc ra i. Ra xong, pho tng bng dng
ng xung, v sau cha cng chng lm li tng H Php na.
Thuyt ny tuy hoang ng nhng Vng lm ch cm trm thn, hnh hi t g u dm
cng mt tri mt trng ginh sng, cng c l nh th.
Cc bi k gc cy, ging ging nh php bi i xa, bi vn trong cy nt ra, cng chiu ng
vi nhau.
Khong nm Bnh Ng nin hiu Cnh Hng, lng An Hng huyn An Qung, la st chy ni,
sng ngy ng Tiu thy gc cy chy tn c vit mt hng: Cy sinh h L, tri t sp t mt
ngi, tri, t, ngi.
ng Tiu em chuyn trnh vi quan Trn cho ngi nghim xem th no, n th ch vn y
nguyn, duy c ba ch Mc sinh l, i ra lm Mi nin qu (cui nm Mi) quan Trn mun
em vic y tu ln vua nhng gp lc nc ang lon nn nh li.
l khng bit ch vo vic g, xin chp li y lu nghim v sau.
http://www.lichsuvietnam.info
Page80
http://www.lichsuvietnam.info
Page81
Tim bnh
Bi k ny so vi tp Chch Qui r hn, nhng rung, ao, lng, miu, cc vn t sch c rt c.
Xt a mch nc ta, t ni Tiu Cn Ln m n, chia ra ba iu long. Chi gia chia ra lm ni
Tam o. Chi t chia ra lm ni Qu Mn. Ni Tn Vin tc l chi hu vy.
t ny khi t t ni Tn, cao tt my xanh, hnh trn nh ci d ci lng, nhn cao, xanh p,
lm hn ni c danh ting th nht ca nc ta, quanh co bao ln n thnh Thng Long lm
mt ng bng ln, quanh pha nam vo n Ai Chu ngng kt li lm ch Vng i a
ri bng m qua bin Nam Hi, khng bit u m o lng. Cao sng di lu, rng di to ln, ci
kh anh sn c li lm thn Quc Ch.
Cu k truyn li, v bn tho Phong Thu ca Cao Vng c ni: Cao Vng mun dng thut
ym ni Tn Vin, thy Sn Tinh ci: nga n gia tri, mng nhic ri i. Tht l linh d
khng th ni c; duy c chuyn Sn Tinh v Thu Tinh th nhau, tht la qui n, u c
trc nghn vn nm, ly c nng M Nng ri c nm nm n ma thu dng nc ln, em
loi thu mc nh c rng, cng vi loi tn voi rng nh nhau, ri dn c ni li p
ngn nc, nhin hu mi trnh c hi.
By gi th xem, gia lc ma h sang ma thu, ma lt xung xi x, ngp ni lp ng, th
mun lt tri, ri sn dn a chuyn qu thn, ly h n h, bn tin lm s thc. Tuy Thu thn
hoc c khi cng hin d, m bo thu ho nh nhau, th t ny khng dm tin chc vy.
n th n triu Hong L, l t rt long trng, lit vo hng nht trong bn v thn bt t.
Cc lng da theo trin ni, dn chng u c min thu, c thy mi ba lng. My huyn
tip cn nh huyn Minh Ngha, Bt Bt, Tam Nng thay phin nhau n lc tu b Thn cung.
Du cho h, bo, t ngu, voi k hng nghn by, m dn inh ln lm vic, i mt mnh, ng gia
tri, th m my may chng h b xm phm. My m tan hp, cy ci sm ut, tiu ni, trng
tng khm, ch ng trng th c ch ln n th khng c.
Than i! Ni ny ging nh ni Thi, ni Hoa ca nh Minh, m l ni Vn bt ca thnh triu
ta vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page82
143
ngChu(theoCngMc,tinbinV,31)lxngChu,huynKimng,tnhHngYnnhTrngil
KhoiL,nhLgilKhoiChu.
144
KhinhNgmt,PhmBchHgingChu,txnglPhmPhngt(CngMc,tinbinV28).Hin
nayngChuvncnnthPhmSqun.
TheoThntchxngChu(KimngHngYn)thhuynngAn(KhoiChu)cnhhPhm,lmngh
bunbn.MthmmPhngAtqualngngChugiatragpmagiln,vomiunmathyho
quangsngrccmtvSntinhbchhhinra.bskhipm,tnhratnhma.Sauvcmang,nm
CanhNg(922)ngy10thngGing,sinhmtcontraittnlBchH.LnlntheoNgQuynnhgitCng
TinvqunNamHn.SaulicngqunthnmutrutDngTamKha,lpXngVn.Nm951,BchHxin
vlppngChungyrmthng11(khngrnm)ttrium,cmmyvngsaxungdinhBchH,
Htheomyvngmbinmt,chonngilvuaMy(xemNguynVnT,iNamDtS,trongTriTns
159).
http://www.lichsuvietnam.info
Page83
145
ChuynnynitiLNgaTriu,nhngcnhtcabiththThncvnhmunnghLNga
Triu(tcLongnh)mnunhvythcththnkhngthngminh,chnhtrcnhLTXuynnhngha
trongbiTa.
Doy,tacthnglngicthngipkhngphilLNgaTriumlLCngUn,tngcaL
NgaTriu,ngicngcthcpngChu(xemchuynThthnngChutrongThinNamVnLcLit
TruynschsA.1442,tr.4748)schHngYnNhtThngCh(A.963,t23)vakviccumacaNga
Triu,vadnmtthuytkhccholviccaLCngUnnhngchuynLNgaTriucthcpngChu
lmtviccthc.TheoCngMc(chnhbin,I39)khiinhNgManVngLongnhPhongChunm
1006nhndpemqunvnngChu,LNgaTriusaitngChulnlmphThiBnh.
http://www.lichsuvietnam.info
Page84
Tim bnh
ang lc ma gi ti bi, th kh m lng, m hay khin na sng ma gi, na sng tnh kh,
nh th cng r rng linh d. Nhng v Nga Triu l k hung bi, hng ngi khng lu m cn
theo tr thun gip linh, ngm th thc mng, tuy cu ng nin c ch lo xa, cn n nh cu
Ch phng thun phc, Tht miu an linh th l ph trng thi qu vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page85
Page86
Tim bnh
Ng ba sng Bch Hc tc l ch giao hi ca sng Thao, sng L, xanh hai dng u chy
vo sng i Hong. Ni sng xanh trong, phong cnh nh v, trn b sng c i tun ng, lm
mt ch thuyn b bun bn ng c. Mi nm cui ma thu, u ma ng, chim anh v l
thc phm rt qu gi, ch yu hi nh huyn Sn V c lng Trnh X, lng Ph An, huyn
Thanh Ba c lng V Cu, lng V Yn, t ni b kp.
Th Lnh Trng nay lm Thn lng Bch Hc, Thch Khanh nay lm Thn lng Chi Ct hng
c i n phong tng, hng la khng ngt. Cc lng da theo bn sng cng u th c, c
l sn k thu t un c li lm danh thn, nghim nhin lm h v cho thn Tam Thanh, hai bi
th ca hai ng Hc S lu li i khng mt.
Khong nm Cnh Thnh, ng T Tha n ni Tn Vin, m nm mng thy Thn bo:
- Sng ngy c k d nhn n yt ta, ngi nn qut dn sch s cho c quang khit.
ng T tnh dy, lo i qut dn trong ngoi sch s.
n ng ng, c mt ton vi mi ngi n, trong s y c mt ngi ln tui, tc bn
mi, em heo xi n t thn, qu xung khn vi lm rm. L xong, ng T Tha mi n cho
hi v thut li im mng ban m cho ngi y nghe ri xin theo v nh cho bit. Ngi y
bng lng. T Tha theo ngi y i vo trong ni, i n u cng thy rung vn nh ca san
st, i hai ngy cng u nh th c. n ngy th ba, ngi y ni vi ng T rng:
- Khng phin ng phi theo ti i xa lm g, hy v i, nhng xem ng ba sng Bch Hc, lc
no c thy cm cy c en th lp tc n hi hp, ti khng qun ng u!
ng T bi t tr v
Khong nm Mu Thn Hong Triu Gia Long, c ging chim hnh nh chim s, k hng nghn,
t h lu bay n ng ba sng Bch Hc, lm chm chi u xung nc, nh th c n nm ba
ngy, thy chim cht ng trn mt sng.
Trn quan em vic y tu v triu, v dng lun c th chim y na, nhng ri ai cng chng bit
ging chim y l chim g.
http://www.lichsuvietnam.info
Page87
Tim bnh
Thn l xem m chng thy, nghe nh khng nghe, m y l gic mng trong m, ting ni gia
khng trung, th l hin hay l n vy? Bo rng: Bin ha khng d c gi l Thn, khng nn
ly tr thut m dm ng, ly hnh tch m cu n.
Binh gia hay mn qu thn huyn hoc dn. Cao H dng binh, i khi bt chc tr c
ca in an ngy xa.
n qun tn nghim, hng ha cung phng, nm thng chy lu mi c linh ng, thnh knh
cho nhiu thn mi cm cch, mi y cho ch phi d u. Tri xt xa nay, n th u ging nh
th c.
http://www.lichsuvietnam.info
Page88
Tc truyn:Vng l Ha Long Tinh Qun. Ngy xa lng Kiu Hn, chu Hng, c hai anh em
ngi h ng, anh tn l Quyt Minh, em tn l Thin X, sinh sng bng ngh nh c, ngy
ngy thng xung bin nh c; mt hm gp mt vt l, hnh dng ging nh phin g, b di
ba thc, sc nh trng chim, theo con nc tri ln. Hai ngi vt ly em v. m li, trong
phin g phng pht c ting nh thi so, v ting ngi mun ni ri li khng ni na. Hai
ngi kinh hi, em qung tr li dng sng, tm qua thuyn khc xin t tc.
m khuya ang ng ngon th mng thy mt ngi n b bo rng:
- Ta l v Nam Hi Long Vng, l cng Ha Long giao cu, sinh ra a con y, s Nam Hi
Qun bit c nn bo mng vi hai ngi; a con l phin g y n bn thuyn y.
Hai ngi ly lm l bn ch em v; n lng An K, phin g ht nhin t thuyn nhy ln trn
b, hai ngi mun mi xin mt keo, qu nhin c, bn dng t v y, bo th mc
khc phin g tc tng, phng s nh thn, hiu l Long Qun.
Ngy sau, triu nh sai Th thn m ngi xung bin tm ngc chu, ch duy con chu nh h
ng tm c rt nhiu. Th thn hi ti sao, con chu h ng em vic y trnh li cho quan
Th thn nghe. Th thn v tu vi vua. Vua sai em nghi v m nhc n rc v. Khi y c
ngc chu rt nhiu, vua mi cho hiu l Thn Chu Long Vng.
Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Li T Long Vng. Nm th t gia phong hai ch
Linh Thng. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Hu Tn, c nhiu linh ng
vy.
Tim bnh
trong bch thn, duy c Thu thn rt l linh d, lm my lm ma, xoi b v p, hoc vo ni
rng n g, vn , kt b m i ging nh ngi thc, nh th lm g vy? V rng m ch
tnh; ni m cao qu th my m ng li, sng m su qu th giao long sinh ra, nc l kh
dng trong kh m, ngoi ti m trong sng, thy m khng th d c, bi vy thn lng m
linh, xem vic Ha Long rt l qui n. Song vic Thu thn i khi u nh th c, nn chp
li ngi i xem cho .
http://www.lichsuvietnam.info
Page89
TC B
Tc Vit in U Linh Tp ton bin,
T Nghip trng Quc T Gim,
Nhu Nin Nguyn Vn Hin tng b
http://www.lichsuvietnam.info
Page90
Page91
Tim bnh
Ni V Linh l ni ng Thin Vng ln tri. H Hc s vnh th tc l y. Truyn ny
chp li khc xa vi Vit S. S chp r i Hng Vng th su m sao y li ni khng
nh l i no? S chp r l lng Ph ng m sao y li ni khng bit ngi thn no?
Nh chp vic thng nhiu s sut nh th. Lnh Nam Chch Qui chp vic ny so vi y
cn r hn. Tay t cm gio, tay hu xch thp, t hiu l T Sa, th khc vi bn sc Xung
Thin. Duy ging th m ui c gic An, hin thnh m lui c binh Tng, c cng c
vi dn, khng g ln hn na; s d c hng nghn trm nm trai nghi cng vi, hn c
cc v thn khc m c lit vo hng bt t, c phi tnh c m c vy u?
n miu Ph ng ng vo bc nht, bn tng ln nh Thng, ng, Minh, Vin tu tit
phng t rt l thnh knh, mi nm n ngy mng 9 thng t c hi, lm hi ln ca Bc
Giang. Cc tng min thng du st ni V Linh l chn tng, mi khi n l i hi th ly
l b bng ng thc m nhm li nh nhau din li v cng ca Thin vng.
n th lng Co Hng lm cnh p cho Kinh , n u nm lm l t u Xun th
thc l ni hi ca c mt phng. Am linh chi li, chn tng tri hm m oi hoi, lm
lng bi d m phc hi b ci, sui trong nc lng, nc Vit ta yn n vng vng nh bn
thch Thi Sn, thc l nh sc hin tng ca Thin vng vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page92
THANH SN I VNG
Ni Tam o l ngn ni c ting ca nc Vit ta. Quanh co sut phng bc, ni di n nghn
dm. Thi triu L, triu Trn vn c chp trong T in, nhng danh hiu v thn khng c r
rt, gp lc binh la nn b tht lc mt.
Triu nh L, vua Nhn Tng Hong , khong nm K T, Canh Ng, gp tri i hn, o
khp bch thn khng thy ma, triu nh mi bn rng: Ni Tam o l danh sn, m vic
phng t th thiu trong T in by gi nn em l n t cu thn gip.
Vua mi khin Vn thn tho sc, phong lm Thanh Sn i Vng, em l n t cu ma, ngy
y n n my ko, bn b ti en, sng ngy ma to nh xi, nm li c ma.
T y v sau, h gp i hn hay ma dm, n cu o u c linh ng, lm v Phc thn mt
phng, c chp T in.
Tim bnh
Ni Tam o ng v phng hng Cn Hi ca chi gia mch t tri Nam ta. Ba ngn ni
nhm li cao ti my xanh cho nn t tn l Tam o, thn ni danh hiu cha r, ch duy
trong lm ni xa c n th Quc Mu l mt v Am thn.
Truyn ng Trn Nguyn Hn chp rng: ng l con chu Hng o i Vng, nh phng
ng trn ni , lc hn vi ly ngh bn du lm sinh nhai, i v ba hm, ba y i n n th
tri ti en, s khng dm i mi ng nh n mt m.
m khuya cha ng, nghe ngoi n c ting gi m bo rng.
- Nay thin nh c ch triu cc thn, Phu Nhn ra i ln chu.
Nghe trong n tr li rng:
- C khch ng li, i xa khng tin, thi cc thn hy i i, c vic g th ni li cho bit.
ng ly lm l, c trn trc canh chy khng h ng c, chng n canh t th nghe c ting
gi li, hi rng:
- Phu nhn dy cha?
Thy trong n c ngi i ra ni rng:
- Ba nay thin nh hp c hai vic: Vic th nht l bu c L Li ng Lam Sn ln lm An
Nam Quc Vng, Nguyn Tri Nh Kh lm ph t. Vic th hai l di ng Sn Nam c
http://www.lichsuvietnam.info
Page93
mt lng git tru t thn cu ma, ci dao ca tn t b phn tru lp mt, tm mi khng c
n mi ni ngo rng: khng c l thn linh no li n y n cp dao ca ta sao! By gi nh
pht lng y ba nm i hn cho bit.
Ni on ri t bit.
ng nghe r u ui cu chuyn nh vy, sng ngy hi h xung di ng Sn Nam, tm n
lng y, n ng phn ch git tru bi ly c con dao, thy ng rung ca lng y kh cn
nt n c. ng mi xch con dao trnh vi Ap trng v ni r t s u ui nh vy. Dn p c
s, bin l n n t ti, ri dn dn cng c ma.
ng thy vic y c linh nghim, tt nhin vic khc cng s phi ng mi tm qua ni Lam
Sn, vo sn ng gp L Li nguyn theo lm ti; n khi L Li lm vua, ng c cng ln
phong Khai quc cng thn. Sau ng cht, c lm Phc thn Sn ng.
T y n Quc Mu c xng l linh d, hng ha i i bt tuyt, n miu trang nghim.
y chng bit c v Sn thn danh hiu khc na khng? Hay ch l Quc Mu m thn m thi,
nn chp li i sau kho cu.
http://www.lichsuvietnam.info
Page94
KIN HI MN T
Tim bnh
ng sau khi su qun tan r, sn h nh bt nc mong manh, thn th cnh bo theo gi, gi
mnh cnh tnh mui da, sng ta thy n nh s, gho ta y ti nh s, nh ngi m sng,
khng n thy ngi cht mt mnh, ci ch ca Phu nhn cng ng thng lm thay! Tm lng
u phn, reo gi ma m khc c sng gn, ci tit tho trinh lit, sut vng m ngang dc
t tri; cu thuyn b nguy ngp, tha lng ngi chim ngng, hin linh trong m, cu o lp
ng, n thing ca bin, ting ni vang di.
Nhng ngoa truyn d s tc k, u lm t vt cho hn ngc bch trng tinh ca Phu nhn
vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page95
TNG B
Ca o nhn qun Tam Thanh
http://www.lichsuvietnam.info
Page96
Tng qun tn l Thng, ngi lng Hng th huyn Trng Tn, con ca b v vua L Hu
Tng, theo lnh vua sai ko vo Hng Chu bt cp.
Nh L mt, Tng qun vch gii hn ca chu m chim gi, quan Thi s nh Trn l Trn
Th gi b lm ha vi Tng qun nhng thm khin Hiu V Vng l Nguyn Nn em
trng binh nh p.
Trn nh ang say, qun Trn t Vn Giang ko n n ng trc, Tng qun b Nn chy v
hng ty, b gm chp t u, ch cn dnh mt mnh da, ng ci ai buc li, kh gin si
ln, gic nga chy v hng ng.
n lng An Nhn, thy mt ng gi khn en o di, ng vng tay mt bn ng m tha
rng:
- Tng qun trung lit ngha kh, Thng chn ri.
Ch sang p bn kia v ni:
- Ch y l ch huyt thc ca Tng qun, xin Tng qun ng qun.
Tng qun vng, ri thng nga qua bn y, xung nga gi gio m nm, t nhin kin mi n
t ln, chn mt c thi th thnh mt ci m.
Dn thn tc tng m th. Sng Nh H l, miu xung nc, tng tri n lng An Nhn,
lng An Nhn lm miu mi m th. Miu tr mt ra ng ci ng ng Bc, uy linh hin hch,
khch i ng, ngi bun bn qua li trc n, h khng ct nn ci u lp tc thy s tn
hi.
Ngy kia, tn miu tha t nhin t xung t, chc lt li vng dy, nhy ln ngi trn cao, hp
cc bc ph lo li m bo rng:
- Sng ngy phi qut dn sch s, c gi ng n, bn o en i b l Ngi , phi chc sn
y n tip.
Chng u d d.
Sng ngy lo dn dp, khn o n chc sn, i n ngy gn ti khng thy g, ai ny u mt
mi mun ra v. Ht nhin c mt nh s bn bt y di chm t, theo sau mt ch tiu, qua cu
ng trc n ri i thng vo trong. Cc bc ph lo t trm sp xung ly. Nh s ly lm l
mi hi. Ngi trong p tu nh th. Thi y vua Nhn Tng truyn ngi cho con, xng l iu
Ng i Vng, xut gia ni, thng ngy mt bnh mt bt qua li hng thn, t ai bit n,
nhn ngy y i n lng An Nhn th gp chuyn nh vy.
Vua khen, li n mt m, em s Nhn Qu thuyt php cho thn v mi ngi nghe, v
http://www.lichsuvietnam.info
Page97
Tim bnh
Tng qun l k thn ca nc c, phc nh L m th nh Trn, c l khng i chung tri t,
nh Chu lm ngoan dn, nh Thng lm trung thn. Ci cht ngha kh tuy cht cng nh
cn, coi vic ci ai buc u th bit. ng gi ch ch, khin mi p m, gi ngi trong p c
thn ch bo chng? Tng thy An Nhn, nhp mng cho k lo, bit iu Ng sp n chi,
xy thn ta qua hng ng, t trm nm hng la, ho kt nhn duyn, ng Bc M u,
miu n lng ly, khch qua ng phi xung nga, con ht phi king tn, tri i ngi trung
ngha, hu n ng no vy!
http://www.lichsuvietnam.info
Page98
Tim bnh
Binh Trnh tha thng, cha Mc chy m, mt g th sinh, thong dong o qun ai vng, c gan
xng n ch tn n lm k hon binh, tht ng thng thay! Tm lng ny khng khc chi
tm lng ca K Th Trung v L Th Lang vy.
Miu m nh c m tn h tht truyn, ci li ca nh chp s tht nhiu lm thay!
http://www.lichsuvietnam.info
Page99
PH LC
Ca o nhn qun Tam Thanh
http://www.lichsuvietnam.info
Page100
Vng h Trn tn Quc Tun, con An Sinh Vng Liu, phong tc l Hng o i Vng.
An Sinh Vng cng vua Thi Tng c him khch; lc ng sp cht, cm tay Vng tri rng:
- My hy v ta ly cho c thin h, nu khng th ta cht chng nhm mt.
Vng tuy vng d nhng trong lng khng ly lm phi, mi khi lm g th ht sc cn thn.
Khong nm Trng Hng, Vng hai ln nh lui qun Nguyn, lm v cng bc nht lc y.
n khi Vng mt, vua lp n th, mi khi c gic n cp ph th ly gm thi trong n ra
nh u c i thng.
Vng tr bnh t Phm Nhan rt linh nghim.
Phm Nhan miu ti huyn ng H lng An Bi, sng Lng Giang. Tc truyn rng: Phm
Nhn h Nguyn tn B Linh, cha l khch bun tnh Qung ng, m l ngi lng An Bi nc
ta, u tin s nh Nguyn, gii thut ph thu, thng ln vo hu cung lm s bt chnh, b bt
c, sp em i chm nhng va gp lc nh Nguyn qua nh ta nn B Linh tnh nguyn xin
lm hng o chuc ti. Nh Nguyn thun cho. Trn nh sng Bch ng, B Linh b
Vng bt sng, em chm lng m, qung u xung sng; c hai ngi k chi c chi c
u lu mi, mi van vi rng:
- Nu nh c linh th gip bn chng ti chi c cho tht nhiu, chng ti s chn ct hn hoi.
Qu nhin ngy y h chi c rt nhiu c, nhiu gp my ngy trc, mi em u lu ln b
chn ct. Hai ngi k chi thng van vi mi B Linh i theo thuyn chi chi, lu thnh ra
quen. B Linh thng ch n b bo hai ngi y gho chi th u c c. hai ngi mi lp
n th phng.
Trc kia, B Linh sp b chm c hi Vng rng:
- By gi Vng cho ti n g?
Vng gin bo rng:
- Cho my n sn huyt ca n b.
Sau khi cht, B Linh i khp trong nc, h gp ch no c sn ph l theo ngay v tc th ngi
n b y m man bt tnh, thuc men khng th cha c. Nh bnh n n Vng cu o,
ly chiu c trong n thnh lnh p ln ngi bnh hay tri cho ngi bnh nm, v ly tn
nhang nc thi cho ung th lp tc lnh ngay, c ngi mi em chiu v n nh l lnh ri,
anh linh k nghim nh th c.
http://www.lichsuvietnam.info
Page101
Tim bnh
Vng l dng di h ng A, chu li tri ca cha l An Sinh Vng nhng khng chu theo
lon mnh, th th nh l hiu t. Gp bin lon Trng Chng m lp cng ln th nc l
trung thn, duy trung duy hiu, mi che ni ci li ca Tin nhn. Cng trm thin h, ngi tt
nhn thn, ting vang hoa di, sau khi cht li c mun i huyt thc.
Triu nh Trn, tng v tng vn nhiu k lm danh thn, nh Quc in Ch Linh, Khc
Chung Lp Thch, Quc in Tin Phong nhng cui cng khng lng ly bng Vng, l
trung hiu bo n vy chng?
Nc Mng C qut khi phng Bc, nut nc Linh H, uy hip Cng Kim, nh p nh
C Tng, mang cung tn n u th cc nc ngoi ni bin u trng gi m tan v, em qun
sang Nam o o nh ni l sng bng, gi rung my cun; Vng ch mt nhm tn qun dm ra
chng c, khc no nh ni Thi Sn trng, th m mt hi trng sng Bch ng, qun Mng
C phi thy nghn dm, h chng phi l vic him c tri t sao? Khng nhng c cng ln
vi nh Trn m cng c cng ln vi thin h i sau na, nu khng c Hng o i Vng
th nc Nam Giao phi tc uisam ri vy.
By gi miu ca Vng gip gii Phng Nhn v Ch Linh; lng Vn Kip, lng Ln Sn hai
lng phng s, t y gn C Phao, s thin nhan vn hc; miu lng chng ni, t hu c
ni Nam To, Bc u, mt ng xung sng Hu Giang, cy c um tm, ng xa m trng r
rng nh mt thng cnh Bng Lai, xa gn n cu o, trn ng ong nh dt. Miu chc c
hai ngi, mt ngi lng Vn Kip, xng l Bc Chc, h c ai t ng phng Bc n
hnh hng th ngi ny lm ch. Mt ngi lng Ln Sn, xng l ng chc, h c ai t
ng phng ng n hnh hng th ngi ny lm ch. Mi nm tin bng ca khch i l
ng v Bc u cn nhau, linh d i khi nh th.
Ph xt cc tp th Thi Bnh, Qung K c ni Trung Quc c loi yu h ly hay dm hm n
b. Nc ta khng c ging qui y, duy c t Phm Nhan, ai mc phi n cu ti n Vng l
lnh, vic c khc nhau, ch nn ly hnh tch m cu n.
http://www.lichsuvietnam.info
Page102
http://www.lichsuvietnam.info
Page103
Ri lo c mt bi k rng:
o l ng nhin gip cc anh,
Khen ai vin hc ch thnh danh.
Mnh mng mun ng qua no kh,
Ch mt Hong Giang thy thnh sinh.
c xong bi k, nga mt trng chng giy lt n b Ty Thin, c nhiu thn thng linh
php.
o Hnh li gi thuyn, Gic Hi, Minh Khng ln b trc, hc c linh php ri b i v
trc; o Hnh gi thuyn ba ngy, khng thy hai ngi tr v, t nhin gp mt b lo bn
sng lin n vi cho m hi rng:
- B lo c thy hai ngi cu o tr v cha?
B lo p:
- Hai ngi y, ta dy cho linh php c o tr v ri.
o Hnh va ly va ni duyn c ba ngi cng i vi nhau nh th no, nay li b nhau, rt l
n hn. B lo nghe ni, bo o Hnh:
- Hy gnh i thng nc v nh, ta s dy linh php cho ngi, cho thm thut thu t v bi
ch La Ni na.
o Hnh hc c tt c, ngh gin hai bn tht c mi nim ch; Minh Khng, Gic Hi i
c na ng, b ch, au bng nh ct, o Hnh dng thut thu t li, bng b v trc, ri
ha ra h m np trong bi rm lng Ngi Cu huyn T Lim, gm tht vi ting, ln cn u
kinh hi.
Minh Khng, Gic Hi i ngang qua y, nhn nhau ngc nhin, b ngoi tuy hi s nhng trong
bng ngh c linh thut li sn c thng minh, bin bit h thc bit qu l o Hnh ha tng,
mi ng lui bo rng:
- My mun bit hu thn ca thn my, n y ta bo cho.
Bo o Hnh rng:
- Bn ta cng c Th Tn dy d, o qu trn, hu thn my phi ra li th gian lm vua,
nhng bnh tri kh b trnh c. Bn ta vi my c duyn, phi n cu gip nhau.
o Hnh khi y b ht gin c, cng nhau truyn i php tin, i trn mt nc, bay khng
trung, rng phi xung chu, h phi np, bay ln tri thu t li, mun qui nghn k, vo thn ra
qu, chng ai d c huyn diu. Khi y mi nhng o Hnh lm anh c, Minh Khng lm
anh th, Gic Hi lm em t, ch y nay gi l Bn Kiu.
Minh Khng, Gic Hi t v cha Giao Thu, o Hnh tu luyn cha Thin Phc, ni Thch
http://www.lichsuvietnam.info
Page104
Tht; trc cha c hai cy c tng, ngi i gi l long th. o Hnh ngy thng chuyn c
bi ch i Bi Tm La Ni, c c vn nghn ln th cy tng rng xung mt nhnh. c
ch xong, hai cy tng u tri ht. o Hnh tng c Quan Th Am n ng h, ci sc
ph ch ca mnh thu n Thin ng.
Mt hm thy c mt v thn n, chn trc i khng bn t, o Hnh hi:
- Ngi l thn g?
Thn tr li:
- t l thn T Trn Thin Vng, cm v ci cng c ca S tng kinh nn n y hu
S S sai khin.
o Hnh t bit lc tr ca mnh vin mn, c th tr c th cha ri mi tr v li lng c
l An Lng, thn n cu An Quyt sng T Lch, phng ci gy xung di nc, ht nhin ci
gy dng thng trn mt nc ri i ngc dng nh bay n cu Ty Dng th dng li.
o Hnh c mng m rng:
- Php ca ta hn i in ri y.
Ri i thng n ch i in . i in trng thy bo rng:
- My khng nh vic ngy trc hay sao?
o Hnh ng ln trn khng th vng v khng thy g, lin ly gy nh cht i in, li em
thy qung ra sng T Lch tr th xa.
Tr c th cha, lng trn khoan khoi mi i chi khp cc rng ni, tm hi cao tng, nghe cao
tng Tr Huyn Thi Bnh tu hnh c o mi tm n yt kin, t ht chn tm, cbi k rng:
Lu a phm trn chabit kim.
Chng hay u tht chn tm.
Xin nh ch dy ng phng tin,
Khi n B ngt kh tm.
Tr Huyn cng p li bi k rng:
B quyt chn truyn gi vn cm.
trong y mt thy thuyn tm.
H sa th gii nn ng ni.
Bt tt B cch vn tm.
T o Hnh m mt khng hiu ra lm sao, b i qua cha Php Vn hi s Sng Phm Hi
rng:
- Th no gi l chn tm?
Phm Hi bo cho, o Hnh qut nhin t ng bn tr v cha Thin Phc ni Thch Tht, tu
o luyn php nh xa.
http://www.lichsuvietnam.info
Page105
T php lc cng tng gia, lng thuyn thm chn chn, hay khin chim ni, th rng, tng
on n cha i quanh qun, hin lnh t t. H phng dn ai c au m n cu khn th phi
ph nim ch linh nghim tc th, dng o gip ngi, ai ny u i n c.
Lc by gi L Nhn Tng khng c con, cu o u khng linh nghim. Hong Sng Hin
Hu mi o Hnh n nh cng ni chuyn v vic cu t. o Hnh nguyn thc thai n
n Sng hin hu ngy trc. Lc y Phu nhn ang tm gi hu ng, ht nhin thy o
Hnh hin vo trong thng nc. Phu nhn s, ni vi Sng hin hu. Hu vn bit , mt bo
Phu nhn rng:
- Trong thng nc thy hin hnh tc l chn nhn vo thai cung ri. Phu nhn ng kinh hi.
Phu nhn cm nh c thai. o Hnh t t m v, dn rng:
- H khi no lm bn phi n ni cho ti bit.
n ngy thai thng, Phu nhn thy trong mnh kh chu, chuyn bng mun nhng
khng c. Sng thin hu bo:
- Th th phi gp n bo vi cao tng.
T o Hnh nghe tin bo, bo vi t rng:
- Ta nghip trn cha dt, phi tm ra lm vua nhn gian, khi ht th li lm ch ba mi ba
tri; nu thy chn hnh ca ta b nt ht, l ta vo N Vin ch khng c sinh dit g u.
t nghe xong, ai ny u cm kch m khc, o Hnh thuyt bi k rng:
Cui thu chng bo nhn v y.
D khin nhn gian ng nh thy.
T du ngi i khng tic,
S xa my li s nay.
c xong, i ln tin ng, va u vo vch , gim chn ln bn , nghim nhin thy r ra ri
ha, nay du in vn cn. Nm y l nm Bnh Thn, nin hiu Hi Tng i thnh th ba, ngy
mng by thng ba ma xun.
T khi Nit Bn xut th, o Hnh lm con Sng hin hu, khng phin dng dc m mau ln,
khng cn hun gio m thng minh, din mo khi ng, ti bin bt chng, vua chiu i vo
cung gio dng, sc phong lm hong t.
Vua Nhn Tng bng, hong t ln ngi tc l vua Thn Tng.
n nm Bnh thn, thi k hai mi mt tui xun, t nhin vua thy thn mnh ha lng mc
vut, dn dn bin thnh h; danh s bn phng cha khng thy khi; Minh Khng, Gic Hi
nghe vua b tt l, qu nghim li ni trc mi lm ra mt bi ca dao m dy cho tr ht rng:
Mun lnh bnh Thin t,
Phi tm s Minh Khng.
http://www.lichsuvietnam.info
Page106
Khi y tr con ht rm, triu nh sai S n cha Giao Thu yt s Minh Khng rng:
- Nay Thin t b k tt, triu nh sai S qua rc S cha bnh cho Thin t.
Minh Khng, Gic Hi ly ci ni nh nu cm ri mi S gi v qun lnh tu tng rng:
- Bn o c nu t cm, xin mi ch qun tm dng ba.
Quan qun n u no n, nhng nim cm nh vn cn. Hai S cng vi S gi xung thuyn.
Minh Khng bo qun lnh rng:
- Cc ngi hy tm ngh ngi, i con nc ln ri i n Kinh S.
Khi y quan qun trong thuyn u ng ngon c. Hai S lm php cho thuyn khng cn cho m
t nhin i bay nh tn bn, ni ci khonh khc n trn b ng Tn. Hai S vi gi quan
qun dy th thy thp Bo Thin ri; quan qun rt i knh phc. Khi y rc hai s vo
thng trong n vua; cc thy thin h trng thy hai S hnh dung c qui, n mc qu m th
mit th chng ly lm knh n, c ngi yn mt ch chng thm ng dy cho hi.
Hai S mi th tay vo trong ti ly ra mt ci inh st di chng nm tc gm vo ct in, ly
tay v th ci inh lt mt vo ct in. Bo rng:
- Ai nh c ci inh ny ra th cha c bnh Thin t.
Ni i ni li hai ba ln m khng nghe ai tr li g c. Minh Khng ly hai ngn tay tri nh
inh, inh trong ct theo hai ngn tay ra ngay. Mi ngi trng thy u phc diu php.
Minh Khng bo ly ra mt ci nh ln vi mi hai thng du, inh st mt trm ci, mt nhnh
cy he, khin Ng gi n ha n.
Minh Khng nhng cho Gic Hi chm la nu du, la chy bng bng, du si sng sc. Gic
Hi ly tay r vo trong nh, ly ra mt trm ci inh ri Gic Hi nhng li cho Minh
Khng lm php, Minh Khng ly nhnh ho tm vo du, ry khp mnh vua, c ch rng:
- Qu l lm Thin t, li cn au g!
T nhin lng vut rng ht, lnh ln nh xa ri li lm vua nh thng.
Sau khi vua thng h, cha Thin Phc c linh kh khc thng, ngi trng thy u kinh hi,
em vic y tu ln T Qun; T Qun sai quan n t, tn phong cha y l Thng ng Ti
Linh T.
Cn ch thy ci b trong ng, ngi lng cho l linh d em thy b vo trong lng phng s.
n nin hiu Vnh Tc nh Minh, s Minh qua nc ta, i ngang qua y nghe mi thm nng
nc nh trm hng lin i tm, trng thy thy nm trong lng, din mo nh ngi sng, cho l
ngi tin o thot bn rc v cha Hng Sn lm php ha tng, nhng la chy khng c,
tri qua by ngy m m vn y nguyn khng bin; ngi Minh khng bit lm sao, toan mun
nh bi.
m mng thy mt ngi bo rng:
http://www.lichsuvietnam.info
Page107
- Ta tri nh L, nh Trn n nay, chn thn khng nt k linh diu php c phi ngu nhin m
c th u. Lng ny nh mun xin linh ng th phi ly cy m ta mi chn m t mi
c.
Ngi Minh lm y nh li trong mng, qu thy hiu nghim, bn ly ci t cn li m tc
tng, vo trong lng m th bn t cha Thin Phc.
n i vua L Thnh Tng, b Quang Thc Hong Thi Hu khin quan Thi U Trinh Quc
em l vt n trc cu o, bi s vn rng:
Trm nghe Pht vn t bi, cng l ch ch thin, ra dy thnh cho rng thm. Phc khp qun
sinh, n th bn bin. Trm th mnh Hong thin gi ly nghip c, ch lo gnh nng khng
kham, s ni tai ng xy n. V vy, mt lng run s ch lo cho nc th dn an. Nn ch thn
nim kinh thnh, cu tri sc mnh. Knh nghe cha Tin Tch sn c linh ng ngi u thy
nghe, c sai quan V v, trai thanh n trc Phm cung cu xin th kho, phng chng c
nh Thi Mu nh Thng sng hn trm tui, thi cng c nh vua Cao Tng nh Thanh tm
mi chn nm, li cu cho T Vy thnh th v cng, dn lng yn n lm n, tht nh n t ca
Pht khn xit k.
Dng l v c vn xong, thot c im phi thch; Thi Hu trong lng c cm, kt thnh thai
nghn sinh ra Hin Tng Hong .
T nc o, dn cu u c linh d phi thng, nghn thu hng ha, n cha trang nghim
vy.
http://www.lichsuvietnam.info
Page108
http://www.lichsuvietnam.info
Page109
Nc Vit ta lp quc, sn k thu t, a linh nhn kit, lit vo hng vi cc nc trn ton cu,
nhng k ti nng li lc vn chng km ngi. Duy kh thing un c li, sinh ra c nhiu bc k
ti, sng lm danh tng, cht lm danh thn, n b th k tit ngha, ngi trinh lit, chnh kh
y thng chu lu bng bc khong tri t, hoc tan ra lm o ct, lm Tin phong, cn mi
trn i khng tiu dit.
Xem nh cc sch: Cng D Tip K, Truyn K Mn Lc, Lnh Nam Chch Qui, Tang Thng
Ngu Lc th thy r vy. Nay tp lc ca L T Xuyn, theo trong T in i Trn m chp ra,
cn nhiu iu cha chp nn cn thiu st.
Ta nay qun mnh l b lu, c gng tng b, ng nh li L T Xuyn bo ng hiu s y
vy. Hoc c k bo: nhng chuyn ngi thm , anh lit chnh kh vn c; n nh truyn thn
thng chn kh ca o Hnh, Minh Khng e khng khi qu hoang ng.
Vng! C hoang ng thc, nhng v li truyn li nh vy. Ta cng bo rng: l chp li
nhng vic nghe m thi. Cn nh ly l m suy xt, b iu qui m gi li iu thng th
ti ni ngi xem ch ngi chp c can d g?
Vy nn c vi li lm bi Bt ghi sau ton bin.
m Tut tch nm K T,
Tam Thanh Qun o Nhn .
http://www.lichsuvietnam.info
Page110