Trkiye 14 Komuv Kongresi Bildiriler Kitab 02-04 Haziran 2004 Zonguldak, Trkiye Proceedings of the 14 Ih Turkey Coal Congress,

June 02-041,2004, Zonguldak, Turkey

GL MERLER OCAI M3 PANOSUNDA YRYEN TAHKMAT NTELERNDE BASIN LMLER PRESSURE MEASUREMENTS ON SHIELD SUPPORTS IN M3 PANEL OF GL MERLER COAL MINE

Soner RETMEN, TK Genel Mdrl, Ankara Hrriyet AKDA, Osmangaz niversitesi, Maden Muh Bol 26480 Eskiehir

ZET Bu almada kaln kmr damarnda, geri dnml, gertmeli uzunayak yntemi ile retim yaplan GL merler Yeralt Oca M3 mekanize uzunayakta tahkimatlarda yaplan basn lmleri ve bu lmlerin istatistiksel deerlendirilmesi ve yorumu ele alnmtr. M3 mekanize ayan ortasnda yer alan 29 ve 30 no'lu yryen tahkimat nitelerinin ana direklerine basn sensrleri yerletirilerek bu tahkimatlarda oluan basn deiimleri 27 Eyll-31 Ekim 2001 tarihleri arasnda izlenmitir. Daha sonra lm sonular istatistiksel olarak deerlendirilerek, her bir tahkimatta oluan basn deiimlerinin tipleri, basn tiplerinin retim aamalarna gre dalmlar, n ykleme ve son basn deerleri tespit edilmitir. Birbirine komu olan tahkimatlarda oluan basnlarn benzerlikleri, farkllklar ve tavan tabakalar arasndaki etkileimleri ortaya konmutur. Tahkimat niteleri zerinde oluan periyodik ykleme tipleri belirlenmitir.

ABSTRACT In this study, pressure measurements on powered supports in M3 Longwall Face of merler Coal Mine and their statistical evaluations and interpretations are presented. By installing pressure sensors to number 29 and 30 shield support that were in the middle of face, pressure changes on these supports were measured between September 27 and October 31, 2001. Then, by evaluating measurement data statistically pressure types occurred on supports, setting and final pressure values for each supports, roof strata movements in the face were interpreted. Besides by evaluating similarities and differences between pressure types, setting and final pressures of two adjacent supports, interactions between these supports and roof strata were determined as well as typical periodic pressures occurred on shield support units. 63

1. UZUN A YARLARDA TAVAN TABAKA HAREKETLER

Uzunayak panolarnda ilk kaz ileminin yeterli mesafeye ulamas ile birlikte tavan tabakalarnda, yalanc tavandan balayarak yeristne kadar deiik katmanlarda bozulmalar oluur. ekil l'de uzunayak kazs sonucu tavan tabakalarnda oluan bozulmalar katmanlar halinde gsterilmektedir. Gme katman, ayak iinde tahkimat zerindeki ilk tavan tabakas olup, gmeden nceki yalanc tavan iermektedir. Bu katmann kalnl kaz yksekliinin 2 ile 8 kat arasnda deimektedir. Gme katmann hemen zerinde krlma katman oluur. Bu katmanda tabakalar, tabaka ayrmalar sonucu bloklar halinde krlr. Krlma katmann kalnl, kaz yksekliinin 28 ile 42 kat arasnda deiir. Krlma katman ile yerst arasndaki blge ise srekli bozulma katman olarak isimlendirilir. Bu katmanda tabakalar byk atlak ve krlmalara uramadan srekli olarak alalr (Peng, 1984)

ekil 1. Uzunayak kazs sonucu tavan tabakalarnda oluan bozulma katmanlar (Peng, 1984). Bu her katmanda oluan hareketler, uzunayakta tavan kontrolne deiik oranlarda etki eder. Tabakalarn etkileri uzunayak tavanndan balayarak yerstne doru azalr. Yalanc tavan, uzun ayak tavanndaki ilk katman olup, yryen tahkimatn ilerletimi sonrasnda hemen ger (ekil 2). Krlmas ve gmesi nedeniyle bu katman kaz ynnde oluan yatay kuvvetleri aktaramaz. Bu nedenle oluturduu ykn tahkimat ile tanmas gerekir. Yalanc tavann hemen zerinde krlma katmannn alt blmn oluturan tavan tabakalar ana tavan olarak adlandrlr. Ana tavan iinde yer alan tabakalar krlr, fakat temaslarn kaybetmezler. Bu nedenle, yatay kuvvetleri aktarabilirler. Bu tabakalar bloklar halinde krlrlar. Ana tavan kontrolndeki anahtar, krlma ve dmesi srasndaki darbe etkilerinin snrlandrlmasdr.

64

ekil 2. Yalanc ve ana tavan tabakalar (Peng, 1984). Uzunayakta kaz istikametinde ilerleme devam ederken tavan tabakalarnda iki ayr aamada hareketler gzlenir. Birinci aamada oluan tavan hareketi, ayan kurulduu nokta ile yalanc tavann geni bir alanda gmesi sonucu ana tavann tamamyla krlmasnn meydana geldii nokta arasndaki mesafeyi ierir. Bu aralkta ayakta llen en yksek tavan basncna ilk ykleme ad verilir. Ayan kurulduu nokta ile ana tavann tamamyla krld nokta arasndaki mesafeye de ilk ykleme mesafesi, (Lo) denir (ekil 3). ikinci aama, ilk ykleme sonrasnda balar ve pano retimi sonuna kadar devam eder. Bu periyotta ayaktaki tavan basnc, yalanc tavann veya ana tavann yada her ikisinin tekrarl ekilde krlmas sonucu tekrarl olarak artar ve azalr. Bu deiime periyodik tavan yklemesi denir. Her bir periyotta oluan en yksek basnca periyodik tavan ykleme basnc, birbiri ard sra oluan periyodik tavan yklemeleri arasndaki mesafeye ise periyodik tavan ykleme mesafesi denir (Lp) (Peng, 1984).

ekil 3. ilk tavan yklemesi ve periyodik tavan yklemesi (Peng, 1984). Ilk tavan yklemesinden sonra (ekil 3. D ve E) uzunayakta ikinci aama tavan hareketleri oluur. Bu aamada, yalanc tavan, kaya tipine bal olarak, yryen tahkimatn hareketi sonrasnda ksa bir gecikme ile ger. Ana tavann alt tabakas, ayak iinde periyodik yksek basnlar oluturarak, periyodik olarak krlr. Krlma mesafesi Lpi, Lp2..., eklinde devam eder ve tavan tabakasnn dayanm, kalnl ve tabaka 65

kontaklarnn konumuna bal olarak deiir. Bu alt tabakann zerindeki ana tavan tabakalar da periyodik olarak krlr (Peng, 1984). Periyodik tavan krlmalarnn tespiti yryen tahkimatlarda oluan basnlarn izlenmesi ve oluan basn deiimlerinin incelenmesi ile mmkndr. Bu deerlendirmede ayr yol izlenebilir. 1. Zaman arlkl ortalama tahkimat direnlerindeki nemli artlar (TWAR: TimeWeighted Average Rating): Maksimum diren ve zaman arlkl ortalama tahkimat direncinin her ikisi de periyodik tavan yklemesi srasnda byk oranda artar. Periyodik ykleme mesafesi iki Lp=a+b eklinde iki ksmdan oluur, a mesafesi periyodik tavan yklemesinin olutuu sreci, b mesafesi ise tahkimat direncinde bal dengenin olutuu ve tavan basncnn daha dk olduu sreci gsterir (ekil 4).

ekil 4. Pittsburg Daman'nda zaman arlkl ortalama tahkimat direnlerirdeki (TWAR) deiim (Peng, 1984). 2. Yksek n ykleme direnci veya diren artlarndaki hzl deiim: n ykleme sonras tahkimat direncindeki art hz, tavan tabakalarnn davrannn tespitinde nemli iaretlerden birisidir. Periyodik olamayan ykleme srecinde, n ykleme sonras tahkimat direncindeki art hz dk olur ve komu tahkimatn ilerletimi sonras yksek oranda artar. Dier taranan, periyodik tavan yklemesi srasnda nykleme sonrasnda direnteki art hz yksektir ve komu tahkimatn ilerletimi sonras daha dktr (ekil 5). 3. Tahkimat direk ve tavan sarmas basn tiplerindeki deiim: Periyodik tavan yklemesi srasnda drt direkli yryen tahkimatlarn n ve arka direklerindeki direnler nemli deiiklikler gsterir. Periyodik olmayan ykleme srasnda ise bu deiiklikler o kadar nem arz etmez. Periyodik yklemenin balamas ile birlikte arka direklerde basnlar nemli ekilde art gsterir. Periyodik yklemede, n ve arka direklerde oluan basn farklar ok byktr (ekil 6). 66

ekil 5. Periyodik ve periyodik olmayan tavan yklemeleri srasnda tahkimat direnlerinde oluan tipik basn tipleri (Peng, 1984).

ekil 6. Periyodik ykleme srasnda direklerde oluan diren deiimleri (Peng, 1984)

2. MERLER YERALTI OCAI 1985 yllnda retime geen merler Yeralt letmesinde arkadan gertmeli dnml uzunayak kaz metodu ve tahkimat olarak klasik tahkimat sistemi (hidrolik direk + elik sarma) kullanlrken, 1997 ylndan itibaren tam mekanize uzunayak retim sistemi uygulanmaktadr. Kmr damar ortalama 8-9 metre kalnlnda olup, imdiki allan panolarda 210250 metre derinliktedir. Damarn hemen zerinde kalnl 25-50 cm arasnda deien yumuak kilta formasyonu bulunmaktadr. Bu formasyonun zerinde, srasyla tavan kilta, marn ve kalkerli marn formasyonlar bulunur (ekil 7a). Bu formasyonlara ait fiziksel ve jeomekanik zellikler izelge l'de verilmektedir

67

Kalnlk ltolo|i kodu ad

ekil 7. a-Kmr damar ve evreleyen tabakalar (Destanolu vd. 2000), b- Mekanize panoda retim yntemi (Akda vd. 2000), c- Mekanize panolar plan grnm. izelge 1. Kmr ve evre kayalarn fiziksel ve jeomekanik parametreleri (Kse vd., 1994).
Formasyon ad Tavan ta Yumuak klta Taban klta Kftmur daman Kod Gze neklilik Tek eks basn day MPa 13 86 8 37 Dolayl ekme day MPa 2 22 174 3 36 isel srt As (0) 32' 15"-36" (3) 43 15-25 (3) 2 78 Kohezyon MPa 3 06 Nok Yk Day ndeksi apsa! eksenel 0 16 0 10 041 0 66 0 38 1 66 Elastste Mod MPa 1422 1962 (3) 2007 1668 (3) 031 0 25 Poisson Oran (v) 0 28

(%)
3a 3b 3c 4 2130 10 80 2130 9 72

(D

23 39 981 (2)

--

--

--

(l)Eksenel nokta ykleme dayanm indeksinden kestirilmitir. (2)Sondaj verilerinden kestirilmitir. (3)RMR saysndan kestirilmitir. Kmr damar kesitinde adet ara kesme bulunmakta olup, aaya doru olacak ekilde srasyla 0.15, 0.75, 0.55 metre kalnlklarnda kiltalardr. merler Yeralt Oca'nda tam mekanize retime 1997 ylnda M Panoda balanm, bugne kadar panoda retim tamamlanm ve halen retime M4 Panoda devam edilmektedir (ekil 7c). Panolarn ayak uzunluu 90 metre olup, pano boylan 450-600 metre arasnda deimektedir. merler Oca'nda, ortalama 8-9 metre kalnlndaki kmr damar geri dnml blok gertmeli uzunayak yntemi ile kazanlmaktadr. Bu yntemde kmr damarnn taban tandan itibaren 2.8 metrelik ksm ift tamburlu kesici ykleyici makine ile kazlarak, geriye kalan tavan kmr ise yryen tahkimat niteleri zerinde bulunan
68

pencerelerden aktlarak retilmektedir. Bu yntem tek taban ayakl retim yntemi olarak da adlandrlmaktadr (ekil 7b). 2.1. Yryen Tahkimat niteleri ve zellikleri Mekanize panoda drt farkl tip tahkimat kullanlmaktadr. Bunlar; 1. Ayak sonu tahkimatlar (Tip 1), 2. Ayak sonu tahkimatlar (Tip 2), 3. Gei tahkimatlar, 4. Ayak ii tahkimatlar olarak adlandrlmaktadr. 2.2. Ayak Sonu (Tip 1) Tahkimat niteleri: Bu nite ortada ana tahkimat ve her iki tarafnda byk boyutta iki tahkimat olmak zere para tahkimattan olumaktadr. Ana tahkimatn taban asesi zerine toplayc konveyrn kuyruk nitesi oturacak ekilde tasarm yaplmtr. izelge 2'de teknik zelikleri verilmektedir. izelge 2. Tip-1, tip-2 ve gei tahkimat nitelerinin teknik zellikleri (CMEC, 1996). Tah. niteleri zellikleri Tip: Tah. Ykseklii (mm): Tah. Genilii (mm)' n yk. yk (30 Mpa'da): Emniyet yk: Tahkimat younluu: Pencere boyutlar: Tahkimat arl: Tp-1 ZTF 11200/20/35 2300-3500 2900-3100 10170 kN 11200kN 754 kN/m2 44500 kg Tip-2 ZTD 4200/23/35 2300-3500 1434-1584 2718 kN 3260 kN 830 kN/m2 1250-800 mm 19000 kg Gei tahkimatlar ZFD 4200/20/35 2000-3500 mm 1434-1584 mm 2418 kN 3260 kN 830 kN/m2 1250-800mm 17200 kg

2.3. Ayak Sonu (Tip 2) Tahkimat niteleri: Bu tahkimat niteleri ayak sonu tip 1 tahkimat nitelerinin yanna bir adet ve ayak kuyruk yolu giriini tahkim etmek zere dizayn edilmilerdir.Tahkimat niteleri zerinde pencere mevcuttur. Ayak ii tahkimatlarndan farkl olarak taban ase boyutlar daha uzundur ve tahkimat nnde ekmeceli ilerletilebilir n sarma yerine piston ile kumanda edilen mafsall n sarma plakas mevcuttur (izelge 2). 2.4. Gei Tahkimat niteleri: Bu tahkimatlar ayak motor ba ve kuyruk giriine konulan ayak sonu tip 2 tahkimat niteleri yanna birer adet kurulmak zere, ayak sonu tahkimatlar ile ayak ii tahkimatlar arasndaki uyumu salamak iin tasarm yaplmtr (izelge 2). 2.5. Ayak i Tahkimat niteleri: Bu tahkimat niteleri ayak iini komple tahkim etmek ve zerlerindeki pencereler vastasyla tavan kmrn almak zere tasarm yaplan tahkimatlardr. Her tahkimat nitesinde; pencere, ekmeceli uzatlabilir n sarma, tavan sarmas, ana sarma, alabilir ana sarma yan plakalar, iki adet ana direk, pencere ama-kapama direi, taban ase, zincirli konveyr ilerletme silindiri mevcuttur (izelge 3). 69

izelge 3. Ayak ii tahkimat nitelerinin teknik zellikleri (CMEC, 1996).

Tp Tahkimat ykseklii Tahkimat genilii On jukleme yuku (30 MPa'da) Emniyet yuku Tahkimat younluu Pencere boyutlar Pencere eimi Ana tayc direk adedi Ana direk on ykleme yuku (30 MPa'da) Ana direk emniyet yuku Ana direk silindir i ap alma eimi Tahkimat ekme kuvveti Konveyor itme kuvveti Arlk ZYD 4000/18/32 1800-3200 mm 1434-1584 mm 2804 kN 3300 kN 865 kN/m2 1750x800 mm 40 2 1246 kN 1500 kN 230 mm 10 462 kN 291 kN 16200 kg

3. TAHKMAT NTELER ANA DREKLERNDEK BASINLARIN ZLENMES Uzunayakta oluan tavan tabaka hareketlerini incelemek amacyla M3 Panosu, ayak ortasnda bulunan 29 ve 30 no'lu tahkimatlarn ana direklerine basn sensrleri monte edilmitir (ekil 8). Basn sensrleri tahkimat nitelerinin ana tayc direklerine yerletirilmitir. Direklerdeki sv basnc ve deiimini alglama zellii olan bu sensrler A55 siyal dntrcye balanmakta buradan da balant kutusu aracl ile ana hata verilmektedir. Ana hat zerindeki P5000 sinyal glendiricisi ile yerstndeki merkezi izleme odasnda bulunan ana bilgisayara bilgiler aktarlmaktadr (ekil 9). Bu bilgiler bilgisayar ortamnda ilem grerek, kaydedilmekte ve grafik haline dntrlerek incelenebilmektedir (Akda vd. 2000).

ekil 8.29 ve 30 nolu tahkimatlarn yerleim plan (retmen, 2003).

70

ekil 9. nitelerdeki basn deiimlerini lme sistemi.

Ayak iinde birbirine komu olan tahkimatlarda oluan basn deiimlerini deerlendirmek amacyla 29 ve 30 nolu tahkimatlar 27 Eyll - 31 Ekim 2001 tarihleri arasnda izlenmitir. Bu tahkimatlarn ana direklerinde oluan basnlar ve retim aamalarn gsteren grafikler ekil 10'da verilmektedir. Bu dnemde ayakta 29 adet ayna kesimi yaplmtr. Arnda bir kesim derinlii yaklak 60 cm' dir. iki defa bir ayna kesimi sonrasnda, -defa da ayna kesimi sonrasnda arka kmr alnmtr. Tahkimatlarn ana direklerinde oluan n ykleme basnlar ve son basn deerleri ile basn tipleri retim aamalarna gre snflandrlarak izelge 4'de verilmektedir. Ayn izelgede tahkimatlarda oluan basn deerlerinin ortalama, standart sapma ve maksimum deerleri yer almaktadr. Tahkimatlarda oluan basn deerlerinin istatistiksel sonular incelendiinde; n ykleme ve son basn deerlerinin ortalamalarnn birbirinden olduka farkl olduu gze arpmaktadr. 29 nolu tahkimatta n ykleme basnc ortalamas 118,85 bar, son basn deeri ortalamas 190,01 bar olarak gerekleirken, 30 nolu tahkimatta bu deerler 100,36 bar ve 156,89 bar olarak gereklemektedir. 29 nolu tahkimatta oluan maksimum n ykleme basnc 254,02 bar ve maksimum son basn deeri 383,16 bar iken 30 nolu tahkimatta maksimum n ykleme basnc 215,89 bar ve maksimum son basn deeri 328,63 bar'dr. Basn tipleri incelendiinde; her iki tahkimatta da oluan basn tipleri ounlukla birbirinin aynsdr. Bu da tahkimatlarn ayn tavan yklemesine maruz kaldklarn gstermektedir. Ancak n ykleme basnlarnn birbirinden farkl olmas nedeniyle son basn deerleri de farkl olarak gereklemektedir. Birbirinden farkl olan basn tiplerine bakldnda ise n ykleme basn deerleri arasndaki farkn olduka yksek olduu grlmektedir. Bu ocakta basn tipleri ile ilgili olarak 2000 ylnda, M2 Panosunda 9 gnlk tatil sresince ayr nite zerinde basn deiimleri izlenmitir. Tatil sonras elde edilen basn deiim tipleri ile benzer zelliklerde olduu grlmektedir (Akda vd. 2000). lm yaplan dnemde 29 nolu tahkimat drt defa ve 30 nolu tahkimat ise iki defa emniyet basncna ulamtr. izelge 4'de verilen maksimum deerler bu tahkimatlarda oluan emniyet basnc deerleridir. 29 nolu tahkimatta bu deer 383,16 bar iken 30 nolu tahkimatta 328,63 bar dr. Tahkimat ana direklerinin emniyet valfleri basn tasarm deerleri 350 bar olmasna ramen, tahkimatlarda oluan emniyet basnc deerleri tasarm deerinden farkllk gstermektedir. 29 ve 30 nolu tahkimatlarda yaplan basn lmleri srasnda, yukarda bahsedilen basn artlarnn periyodik olarak gerekletii grlmtr. Her iki tahkimatn da benzer basn artlarna ve tavan hareketlerine maruz kalmas ve son basn deerlerinin emniyet basn deerlerine kadar hzl bir ekilde ulamas, periyodik tavan yklemelerinin olutuunu gstermektedir (ekil 11 ). Birbirini takip eden periyodik tavan yklemeleri arasndaki mesafeler 4,8 m, 4,8 m ve 3,0 m olarak gereklemitir. Periyodik tavan yklemelerinin ardndan tavann krlmas sonucu, tahkimatlarda oluan basnlarn dk seviyelerde artan basn ve duraan basn tiplerinde gerekletii ekil 11'den kolaylkla izlenebilmektedir. 71

izelge 4 29 ve 30 nolu tahkimatlarda oluan basnlar (retmen, 2003)

retim Aamas 30 Nolu Tahkimat (Bar) 29 Nolu Tahkimat (Bar) Basn Tp Basn Tp On Basn Son Basn n Basn Son Basn Artan 132,14 84 68 164 37 130.46 Duraan 173.64 184,45 383.16 Artan 328,63 Artan 127,57 237,03 Artan 187.69 191,79 Duraan 215,62 232,34 228,08 Duraan 214,56 Duraan 218,66 Duraan 76,00 97,68 216,59 Artan Artan 178,31 168,94 253,86 116,67 Artan 299,33 142,76 364 61 Artan 121.75 Artan 53 78 102 45 188 00 Artan 31,59 Duraan Artan 43,82 77,26 172,10 118,19 Artan 116,17 Artan 75,58 80,93 65,97 Duraan Artan 12,96 165,46 86,07 214,35 Artan 280,54 Artan 23175 104 09 64,76 Artan Duraan 215,89 211,71 191,17 191,24 Duraan 91,94 122,84 76,79 92,80 Artan Artan 122,84 182 42 Artan 114,64 188,39 Artan 185,35 162,84 167,92 Duraan 186,55 Duraan 97,92 Artan 107,10 108,00 Duraan 52 96 186,67 Artan 214,92 219,25 Duraan 123,31 Artan 80,53 130,07 Artan 71,64 124,37 Artan 104,56 130,30 120,62 182,64 Artan Artan 222,22 254,02 316,83 85,81 Artan 207,14 Artan 133,35 195,74 132,14 Artan Artan 52,22 103,04 87,89 Artan 52,49 Artan 119,41 328,00 Artan 136,40 365,23 Artan 83,86 286,25 230,62 359,60 Artan Artan 80,74 94,80 59,92 74,14 Artan 110,42 Artan 27,42 72,96 Artan 48,51 Duraan 160,54 143,97 174,80 170,39 Duraan 168,04 181,47 183,86 Duraan 168,63 Duraan Artan 106,52 225,42 141,63 285,23 Artan Duraan 43,15 82,84 81,01 89,56 Artan 111,71 Artan 121,67 132,37 69,76 Duraan 237,57 Artan 111,12 125,65 163,89 Artan Artan 28,94 73,19 86,05 199,72 Artan 187,22 Artan 137,53 83,03 113,55 Artan 81,95 120,93 Artan 88,82 45,96 Artan 26,52 94,56 Artan 104,06 189,48 Artan 78,62 Artan 178,20 76,00 186,98 Artan 54,91 111,16 Artan 85,46 75,42 Duraan 62,11 99,52 Artan 22,36 70,46 Artan 139,45 154,60 Duraan 8,33 26,01 Duraan Ortalama 118,85 190,01 156,89 100,36 Standart sapma 56,85 74,09 83,38 56,21 Maksimum 254,02 383,16 215,89 328,63 Arka Komur Sonras 2 Kesim Sonras 1 Kesim Sonras

72

(22.10.2001-31.10.2001) ekil 10. 29 ve 30 nolu nitelerde oluan basnlar ve retim faaliyetleri (retmen, 2003).

ekil 11. 29 ve 30 nolu tahkimatlarda oluan periyodik tavan yklemeleri (retmen, 2003).

73

4. SONULAR VE NERLER GLI merler Yeralt Ocanda M3 panosunda birbirine komu ve ayan tam ortasnda yer alan tahkimatlarda oluan basnlarn izlenerek deerlendiilmesi amacyla 29 ve 30 nolu tahkimatlarda yaplan basn lmleri sonucu aadaki sonulara ulalmtr. Tahkimatlarda oluan basn tipleri incelendiinde, her iki tahkimatta oluan basn tipleri ounlukla birbirinin aynsdr ve artan tip zellii gstermektedirler. Birbirinden farkl olan basn tiplerinde ise tahkimatlarda oluan n ykleme basnlarnn farkllnn birinci derecede etken olduu anlalmtr. n ykleme basnlarnn birbirinden farkl olmas, son basn deerlerinin de farkl olumasna neden olmaktadr. 29 nolu tahkimatta n ykleme basn ortalamas 118,85 bar, son basn deeri ortalamas 190,01 bar olarak gerekleirken, 30 nolu tahkimatta bu deerler 100,36 bar ve 156,89 bar olarak gereklemitir. lm yaplan srete 29 nolu tahkimat drt defa ve 30 nolu tahkimat iki defa emniyet basnc deerlerine ulamlardr. 29 nolu tahkimatta emniyet basnc 383 bar, 30 nolu tahkimatta 328 bar olarak gereklemektedir. Bu deerler tahkimat ana direklerinin emniyet valfleri tasarm deeri olan 350 bar'dan farkldr. Bu deiik emniyet basnc deerleri, tahkimatlarn emniyet valflerinin srekli bakm ve kontrol altnda tutulmas gerektiini gstermektedir.. Her iki tahkimatnda benzer tavan yklerine maruz kalmas sonucunda ayak ortasnda oluan tavan hareketlerinin iyi bir ekilde deerlendirilme frsatn vermitir. Tahkimatlarda oluan basnlardaki hzl artlara dikkat edilerek ana tavann krlma sreci ve ana tavan ykleme periyotlar hakknda bilgiye sahip olunmutur. Ana tavan krlma mesafeleri 4,8 metre, 4,8 metre ve 3,0 metre olarak gereklemitir. Tespit edilen son periyotta, gnlk bir tatil olmas (27-29 Ekim 2001) nedeniyle, aya arka s kmr retim aamasnda brakmamak ve bu srete oluabilecek kmr ii kzmalar engellemek amacyla youn ekilde arka kmr almalar yaplm ve bir miktarda tavan tann pencerelerden alnmasna msaade edilmitir. Bu almalara bal olarak ana tavan oturmas salanm ve sonuta ana tavan ykleme periyodu ksa srmtr. Tahkimat ana direklerinde oluan basnlarn izlenmesi, tahkimat zerinde oluan tavan yk, tahkimat ve tavan tabakalar aras etkileim, ana tavan oturmas, arka kmrnn gertilerek aktlmas gibi konularda ocak teknik personeline nemli bilgiler salad aktr. Bu nedenle bu tip lmlerin, ayak ierisinde yer alan deiik tahkimatlarda, pano ilerlemesi boyunca srekli izlenmesi retim faaliyetlerinin iyi bir ekilde srdrlmesine katkda bulunacaktr. n ykleme basnlarnn dk tutulmasnn, tavan kmrnn konverjansna yardmc olduu ve buna bal olarak arka kmr kazanmnn kolaylatrd bir gerektir. Ancak tahkimatlarn birbirlerine gre olduka farkl n ykleme basnlarna tabi tutulmas tavan yknn tahkimatlar zerinde eit dalmn engellemekte ve baz tahkimatlarn ar tavan yklerine maruz kalmalarna neden olmaktadr. Bu nedenle ayak iinde tahkimatlarn n ykleme ilemlerine zen gsterilmesi gerekmektedir. 74

7v-

Ayak iinde bulunan tahkimatlarn arlkl olarak artan tipte basnca maruz kalmaktadrlar. Bu da tavan artlarnn ar olduunu gstermektedir. Tavan kmrnn gertilerek alnmas yalanc ve ana tavann kolayca gmesine yardmc olmaktadr. Bu nedenle arka kmr kazanm amacyla zaman zaman yaplan delme ve patlatma ilerine nem verilmesi gerekmektedir lmler srasnda tahkimat ana direk emniyet valflerinin ama basnlarnn tasarm deerlerinden farkl olduklar, ok altnda veya ok stnde gerekletikleri grlmtr. Valilerin srekli bakm ve kontrollerinin yaplmas, pano tanmas srasnda yenileri ile deitirilmesi tavan kontrol ve tahkimat nitelerinin gelen ykleri karlamada eit ve birlikte almalarn salayacaktr. 5. KAYNAKLAR Akda, H. Destanolu, N. retmen, S. ve Yavuz, M. (2000) merler mekanize ayakta yryen tahkimatlardaki basnlarn izlenmesi ve incelenmesi. V Ulusal Kaya Mekanii Sempozyumu, S.Sara vd (eds), 30-31 Ekim 2000, sparta, pp. 113-121. CMEC, (1996) Materials of longwall equipment supplied to Turkey, Vol 1-10, Coal Mining Equipment Group Corp., China. Destanolu, N. Takn, F. B. Tatepe, M. ve retmen, S. (2000) GLI Tunblek merler yeralt mekanzasyon uygulamas, TK yayn. Kse, H. Tatar, . Konak, G. Onargan, T. Sidik, M. ve Kemal M. (1994) TK, GLI merler Yeralt iletmesi Tabaka Kontrol, Yuk ve Konverjans lmleri, Proje Raporu, Dokuz Eyll niversitesi, izmir. retmen, S. (2003) merler Mekanize Uzunayakta Tahkimatlar zerindeki Basnlarn Analizi, Yksek Lisans Tezi, Osmangazi niversitesi, Fen Bilimleri Ens., Eskiehir. Peng, S.S. and Chiang, H. S. (1984) Longwall Mining, John Wiley & Sons Inc.,USA, pp. 36-50.

75