You are on page 1of 81

Mc lc

Chng 01: o Pht v s sng ................................................................. 5 o Pht Vit Nam Trong Qu Kh ......................................................... 5 o Pht Vit Nam Trong Hin Ti .......................................................... 6 p dng o Pht trong i sng mi .................................................... 7 Con Ngi L Then Cht ........................................................................... 9 Nhn Cch Pht Thch Ca ........................................................................ 10 Tr Tu, T Bi v i Lc ......................................................................... 11 Nhng o L Cn Bn ........................................................................... 11 Duyn Khi ........................................................................................... 12 V Thng, Khng v V Ng ............................................................ 15 T Diu ............................................................................................ 15 Bt Chnh o ...................................................................................... 19 Ch Ca o Pht Nhp Th ................................................................ 23 Chng 02: Xy dng bn thn ................................................................. 24 Con Ngi V X Hi .............................................................................. 24 Chnh Nim .............................................................................................. 25 Qun Chiu................................................................................................ 27 Thin Tri Thc ........................................................................................... 30 Bt Quan Trai ............................................................................................ 31 Chng 03: Xy dng gia nh .................................................................. 33 Hnh Phc Gia nh................................................................................. 33 Hai Th H Sng Chung .......................................................................... 35 S Chia s V Tham D Ca Con Ci .................................................... 38 Con Ci V Ngn Sch Gia nh ............................................................. 39 S Giu C Khng Phi L Hnh Phc .................................................. 40 Hc Lm Ngi ................................................................................... 42 Chia s Quan Nim ................................................................................... 43 Sm Hi V Tng Gii ............................................................................. 45 i Cha ...................................................................................................... 50 Su Nguyn Tc Sng Ha Hp.............................................................. 50 Chng 04: Xy dng xm lng ................................................................. 52 Xy Dng T Di Ln Trn ................................................................... 52

2 | Mc lc

Trng Hc a Phng.......................................................................... 52 Chng trnh hc phi lin h mt thit vi thc trng a phng .. 53 Cng Tc X Hi ....................................................................................... 55 Chm Dt Thi Th ng ................................................................. 57 Kim im Tnh Trng............................................................................. 57 T Chc Hp Tc X ................................................................................ 58 Ci Tin V Pht Trin ............................................................................. 59 T Chc Nghip on.............................................................................. 60 T Chc Tng Tr .................................................................................. 60 Hng V Np Sng Cng ng ............................................................ 61 Thp uc M i ...................................................................................... 62 Chng 05: Xy dng gio hi ................................................................... 63 o Pht Ph Hp Vi i Sng Mi .................................................... 63 Mc ch i Cha .................................................................................... 64 Hc Theo i Bi, i Tr, i Nguyn ................................................... 64 Bo V Ngi Cha..................................................................................... 65 Xy Dng Ngi Cha ............................................................................... 65 ng H Pht S Ca Cha ...................................................................... 66 Phi Hc Mi Thc S Bit Hnh ........................................................... 67 Phng S Chng Sanh L Cng Dng Ch Pht ............................... 67 ng H Ngi Thc Hnh Chnh Php ................................................ 68 Trch Nhim V Hi ng Gio Hi Trung ng ............................... 69 Dung Hp Ha ng ............................................................................... 70 Thi Ci M ......................................................................................... 71 Chng 06: Xy dng quc gia .................................................................. 73 Vit Nam Trong Cng ng Nhn Loi ................................................ 73 Nm Ly Vn Mnh T Quc Mnh ....................................................... 73 Dn Ch L Do Mnh Xy Dng ............................................................. 74 Khng Nng Vo Ngoi Nhn ............................................................. 75 Kinh T c Lp ....................................................................................... 75 Chnh Tr Vt Trn ng Phi .............................................................. 75 Khng Ch i Khng Ph Mc ............................................................. 76 Lnh Th Vn Ton .................................................................................. 76 Khng Chp Nhn Chin Tranh Gia Ngi Vit................................ 76 o Ha Bnh ............................................................................................ 77

3 | Mc lc

ng Bo Thiu S L Anh Em Rut Tht.............................................. 77 Chng 07: Xy dng th gii.................................................................... 78 Him Ha e Da Nhn Loi ................................................................. 78 Tm Hiu Tnh Trng ................................................................................ 79 L Tng Quc Gia Trong L Tng Th Gii i ng ................... 79 Hn Ch Sinh Sn ..................................................................................... 80 Bo V Tri t ......................................................................................... 80 Lin i Trch Nhim .............................................................................. 80 Gii Php i ng .................................................................................. 81

4 | Mc lc

Chng 01: o Pht v s sng


o Pht Vit Nam Trong Qu Kh
o Pht Vit Nam trong qu kh gp phn xy dng con ngi v x hi Vit Nam. o Pht c a vo nc ta vo khong cui th k th hai do nhng v tng s v nhng thng gia n v Trung ti Vit Nam bng ng bin n Dng. T y ti cui th k th su cc v tng s v thng gia ny lin tc ti Vit Nam. V cng tc vi h, dn ta dng cha, xy thp, th Pht v c kinh. Cc kinh in thi hoc bng ting Sanskrit hoc l bng ch Hn do nhng tng s n dch ra vi s cng tc ca nhng ngi Vit gii Hn t. Vo cui th k th su, th Luy Lu ca nc ta c hai mi ngi cha, hn nm trm v tng s v mi lm b kinh c phin dch v lu hnh. Nc ta hi y l mt trung tm Pht Gio, t o Pht c truyn qua Trung Hoa. Cc tng s t n sang thng lu tr ti Giao Chu hong ha mt thi gian trc khi i Trung Quc. T tu s Trung Quc trn ng hnh hng n cng thng gh qua lu tr ti Giao Chu. Cui th k th su, mt v tng s n tn T Ni a Lu Chi (Vinitaruci) sau khi vn du Trung Hoa, ti kinh Luy Lu li cha Php Vn v thnh lp phi thin tng u tin ti nc ta gi l phi T NI A LU CHI. Vo u th k th chn, mt v thin s Trung Hoa tn l V Ngn Thng sang nc ta, tr ti cha Kin S v thnh lp phi thin tng th hai ti nc ta gi l phi V NGN THNG. Gia th k th mi mt cng vi Tho ng Thin S, vua L Thnh Tng thnh lp mt phi thin tng th ba gi l phi THO NG. Vo th k th mi ba, vua Trn Nhn Tn sau khi xut gia, lp mt phi thin tng th t na gi l phi TRC LM YN T. Cc phi thin tng ny ng gp rt nhiu trong cng trnh xy dng nn c lp chnh tr v vn ha ca nc ta. Phi T NI A

5 | Chng 01: o Pht v s s ng

LU CHI h tr c lc cho cc triu i c lp u tin Vit Nam l triu i inh, Tin L v L. Php Thun Thin S v Vn Hnh Thin S l nhng v cao tng ca phi ny tng lm c vn vn ha, chnh tr v qun s cho cc triu nh Vit v em th lc Pht Gio h tr cho vic xy dng quc gia. Khung Vit Thin S ca phi V NGN THNG cng ph t c lc cho vua inh Tin Hong trong vic dng nc. o Pht xy dng cho i L nhng triu nh c k cng, c vn ha, c php ch. K cng, vn ha v php ch ny c xy dng trn tinh thn T Bi v Khoan Dung. Triu L c th gi l triu nh t bi v khoan dung nht trong lch s Vit Nam, v iu l cng ca o Pht. Phi TRC LM YN T ra i ti Vit Nam vo u triu Trn, l mt tng phi thin Vit Nam hp nht cc truyn thng thin c t trc. Nhng nh lnh o ca phi TRC LM nh Trn Thi Tng, Tu Trung Thng S, iu Ng Gic Hong, Php Loa i S v Huyn Quang i S... ng gp rt nhiu cho nn hc thut, t tng v vn ha Vit Nam. Pht Gio triu Trn tip ni Pht Gio triu L, gip pht huy Nho Gio v x dng trit hc hnh ng chnh tr ca Nho Gio trong tinh thn v tha v ci m ca Pht Gio. Do cho nn Pht Gio, Nho Gio v Lo Gio c ha ng mt cch rt tt p trong nhng thi i hng thnh y ca t nc Vit Nam. o Pht ng vai tr iu hp v ha gii gia cc th lc tranh chp, gp phn xy dng tinh thn dn tc, bo v nn c lp quc gia. o Pht nh hng ti i sng tnh cm, tm linh v tr thc ca con ngi Vit Nam, khin cho ngi Vit tuy ham chung ha bnh nhng vn t lc t cng khng cho ai p ch, tuy gi gn v qu trng gia ti vn ha dn tc nhng vn ci m n cho v thu nhn nhng tinh hoa ca cc nn vn ha th gii.

o Pht Vit Nam Trong Hin Ti


o Pht Vit Nam trong hin ti tip tc xy dng con ngi v x hi Vit Nam, ng thi gp sc vo s xy dng cng ng nhn loi. Cuc chin tranh ko di trn hai mi nm tn ph bao

6 | Chng 01: o Pht v s s ng

nhiu sinh mng v ti sn ca quc gia Vit Nam. Khng nhng th, cuc chin tranh cn gy cm th nghi k gia ngi Vit vi ngi Vit. Pht Gio Vit Nam trong hai mi lm nm qua ng gp phn mnh trong cuc tranh u cho ch quyn t nc v ha bnh dn tc v ngi Pht t Vit Nam chu chung gian lao nguy kh vi ng bo v t nc. chng li s tn ph t nc v s tn ph nhng gi tr con ngi, o Pht Vit Nam n lc gi vng nim tin ca ngi Vit Nam ni truyn thng v kh nng tng hp vn ha ca truyn thng dn tc, gi cho x hi khng tan nt v phn ha, hoi nghi v cm th. Ku gi mi ngi tr v vi truyn thng vn ha dn tc, o Pht Vit Nam chng li mi mu toan bn ngoi mun x dng xng mu Vit Nam chng li mi mu toan bn ngoi mun x dng xng mu Vit Nam lm hng ro phng th ca h. o Pht Vit Nam ng thi cng nhm n s xy dng x hi Vit Nam v cc phng din kinh t, y t v gio dc lm nn tng vng chc cho ha bnh. Th gii ang b t trong tnh trng him nguy: nn nhn mn, nn i km, nn nhim c v chin tranh nguyn t ang e da s phn con ngi Vit Nam cn sm t ti ha bnh v kim sot c vn mnh mnh c th gp phn hu hiu vi cc quc gia khc trong vic i ph vi nhng him trng kia. Mt cng ng nhn loi trong ngi khng bc lt ngi, ranh gii gia cc quc gia chng tc khng cn l ngun gc ca tranh chp k th, cng l mc tiu m Vit Nam nhm ti.

p dng o Pht trong i sng mi


Ngi Pht t Vit Nam nhn r thc ti tm l, kinh t v x hi ca thi i v p dng gio l o Pht mt cch thng minh vo i sng mi, khng b rng buc bi thnh kin v thi quen. c Pht l mt bc i o S. Thm hiu nhng iu kin tm l, kinh t v x hi con ngi ca thi i ngi, c Pht truyn dy nhng gio l thch hp vi con ngi ca thi i y. Gio l ca c Pht ph hp vi cc iu kin sinh hot tm l, kinh t v x hi ca con ngi cho nn c gi l mt gio l KH C. Trong sut lch s

7 | Chng 01: o Pht v s s ng

ca Pht gio, ta thy xut hin nhiu h thng gio l mi pht xut t Pht Gio Nguyn Th, nh gio l Tnh , gio l Thin, gio l Duy Thc, gio l Thin Thai. Nhng gio l ny va kh hp vi cn bn o Pht va kh hp vi nhng iu kin tm l v x hi ca con ngi ng thi. Pht gio l mt tn gio khng bo th, bit ci m v khai phng m rng chn tri tng lai. Tuy ci m, khai phng v tip tc c truyn thng t bi, khoan dung, v y v gii thot. Thi bo th v thi quen v thnh kin v c chp l mt thi tri ngc vi tinh thn ci m v tin b ca o Pht. Ngi Pht t khng th nhm mt lm theo tt c nhng iu m ngi xa lm, ly c "xa by nay lm". Ngi Pht t phi xt xem nhng iu do ngi xa by ra hin cn c gi tr trong hon cnh hin ti hay khng. Nu cn th ta vn tip tc thi hnh. Nhng nu nhng iu y khng cn gi tr na th ta phi b v tm ra nhng iu khc thch hp vi ta hn. Ngy xa khi cn ti th c Pht v cc mn cng thi vi ngi p dng php ch kht thc chng hn. cc nc Ty Tng, Trung Hoa, Nht Bn, trong sut mi th k, tng s t khi thc hnh php ch tri bt kht thc , ti v iu kin phong th v tp qun cc nc ny khc vi n thu xa. Nh th khng c ngha l Pht Gio cc nc chng vi Pht Gio n . Nh th ch c ngha l Pht Gio ti cc nc bit chuyn bin kh hp vi nhng iu kin sinh hot ti cc nc m thi. Ly v d y m xt th nu ta mun cho o Pht c sinh kh, ta phi bit p dng o Pht mt cch thng minh vo nhng iu kin sinh hot tm l, kinh t v x hi ca i sng chng ta. o Pht khng phi l ca ring ca mt s ngi n dt ni t vin. o Pht l ca mi lp ngi: ca thiu nhi, ca thanh nin, ca ph n, ca lao ng tr thc v lao ng chn tay. o Pht ch c sinh lc khi no gio l o Pht c p dng trong i sng hng ngy, trong cc lnh vc gio dc, y t, chnh tr, kinh t, t chc, trong i sng c nhn cng nh trong i sng gia nh, quc gia v x hi. Ngi Pht t phi t nhng cu hi tng t nh sau y: Trong mt x hi m con ngi b li cun theo gung my kinh t v chnh tr n ni con ngi kh c th bo tn t do v nhn tnh ca mnh, th o Pht dy con ngi p dng thi no v
8 | Chng 01: o Pht v s s ng

hnh ng nhng g khi phc t do v nhn tnh y? i vi nhng cuc chin tranh dit chng v tn ph sinh mnh v gi tr con ngi, o Pht dy ta hnh ng th no? Trc him ha m nhn loi ang phi ng u, o Pht dy ta con ng no c th t cu? Nu o Pht khng tr li c nhng cu hi nh th, th ta khng th ni rng o Pht l o ca s sng. K thc, ngi Pht t tin rng trong o Pht c hm cha nhng nguyn l cn bn c th tr li c mi vn ca s sng; v do , em nhng nguyn tc kia p dng vo i sng c nhn v x hi hin ti ta s tm thy nhng cu tr li thch hp. Bn thn ta v s sng ca ta chnh l mi trng thc nghim t c tm ra nhng cu gii p, gi l O PHT NG DNG. Nhng iu kin sinh hot tm l, kinh t v x hi lun lun thay i cho nn mi thi i v mi a phng cn c mt o Pht ng dng thch hp. Thnh kin v thi quen thng khin cho ngi ta s hi s thay i v s sng to. o Pht l mt o sng ng, do cn s i thay v sng to lin tc. Pht t ng cho thnh kin v thi quen b buc. Pht t cn lun lun nhn nh li v s sng m thc hin nhng thay i v sng to cn thit lm cho o Pht lun lun l mt o sng ng ch khng kh cht trong nhng ci v hnh thc v thiu sinh kh.

Con Ngi L Then Cht


o Pht c khai sng bi con ngi phc v cho con ngi. o Pht ly con ngi lm gc. Tinh thn nhn bn ca o Pht c biu l khng nhng gio l o Pht m cn thi v hnh ng ca ngi Pht t. o Pht do con ngi sng lp phng s cho con ngi. c Pht Thch Ca Mu Ni (Sakya Muni) ngi sng lp o Pht cch y 2500 nm khng bao gi t cho mnh l mt v tri hay mt ng thn linh. T ng Pht (Buddha) ch c ngha l con ngi gic ng. Pht l mt con ngi gic ng chn l (t gic) v em chn l y gic ng cho nhng k khc (gic tha) mong t ti s nghip gic ng trn y (gic hnh vin mn). Trc khi tu o v thnh Pht, c Thch Ca c tn l

9 | Chng 01: o Pht v s s ng

Shiddharta, cng c cha c m v thnh lp gia nh vi cng cha Gia Du La (Yasodhara) v c mt ngi con tn La Hu La (Rahula). Tr tu gic ng m Pht t c khng phi do ni mt v thn minh no trao truyn m do chnh kinh nghim tm linh ca Pht chng nhp. Gio l o Pht ch trng rng con ngi chu hon ton trch nhim v bn thn mnh v x hi mnh, rng con ngi c th thay i c bn thn v hon cnh x hi theo mnh mun. Nhng iu kin hin ti ca s sng, nhng g xy ra, ang xy ra v s xy ra u do hnh ng (nghip hay Karma) ca mnh to thnh v thc y. Khng c mt ng thn linh no c quyn nng cu ri c con ngi. Pht t, theo li Pht dy, phi t mnh thp uc ln m i. Con ngi phi t cu ly mnh.

Nhn Cch Pht Thch Ca


c Pht Thch Ca, ngi thnh lp o Pht l mt ngi pht trin nhn cch mnh n mc tuyt ho. Nhn cch ca c Pht Thch Ca cn quan trng hn c gio l ngi dy trong kinh in, bi v nhn cch y l gio l sng ng do chnh i ngi ph din. Chnh nhn cch y hng phc c bo ng, to c nim tin, gy nn on kt. Chnh nhn cch y hng dn c gio on ngi lc ngi ti th v cn tip tc hng dn c gio on Pht gio hng my th k sau khi ngi t th. c nhn vo mt Pht, c sng bn cnh ngi v c chim ngng nhn cch ngi chc hn l cn hiu c ngi nhiu hn l hc tp gio l ngi qua kho tng kinh in. Nhn cch ca Pht lm sao ta c th din t ni? Tuy vy, ta cng c th cn c trn gio l o Pht ni rng nhn cch ca Pht biu l mt tr tu ln, mt tnh thng ln v mt ch ln. Tnh thng ln y gi l I BI (Mahakaruna) c i i vi tr tu ln gi l I TR (Mahaprajna) v ch ln gi l I LC (Mahabala). t n mc tuyt ho ca nhn cch tc l t n trnh gic ng hon ton, trnh Pht, trnh v thng gic (gic ng cao nht) m phn ng gi l ANUTTARA-SAMYAK-SAM-

10 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

BODHI (a nu lu a la tam miu tam b phin m theo ting Hn Vit).

Tr Tu, T Bi v i Lc
Mc ch ca s thc hnh o Pht, do l t ti nhn thc sng t v thc ti (tr), tnh thng rng ln vi mi ngi v mi loi (bi) v ch bn vng thnh tu i nguyn gip i (dng). o Pht khng phi l mt tn gio chuyn th cng cu xin cc v thn minh. o Pht i hi ngi Pht t thc hin tr tu, tnh thng v ch ni bn thn v ngoi x hi. o Pht i tha trnh by nhng nhn vt gng mu ca s thc hin o Pht nh b tt Quan Th m, b tt Vn Th S Li, b tt Ph Hin, v b tt a Tng. l nhng ngi Pht t li lc nht, nhng ngi ang thc hin tu gic i tr, tnh thng i bi v cng tc i hnh. B tt (Bodhisattva) c ngha l ngi ang thc hin s nghip gic ng v sinh. B Tt Quan Th m l hnh nh ca tnh thng i bi v cng tc i hnh, lng tai nghe ting ku thng ca k kh au mi phng m c mt cu (kinh Php Hoa, phm Ph Mn). B tt Vn Th S Li l hnh nh ca tu gic i tr v bin ti v ngi (kinh Duy Ma). B tt Ph Hin v b tt a Tng l hnh nh ca hnh ng v i nguyn thnh tu s nghip gic ng v cu i (kinh Hoa Nghim phm Ph Hin v kinh a Tng). Tng c nhng kinh in ni v cc v B Tt y l thm hiu v o Pht qua i sng, tr tu v hnh nguyn ca cc v y ch khng phi cu xin k l. Ngi Pht t cn thy ni hnh nh ca cc v b tt y nhng tm gng sng noi theo trong lc hc tp v thc hnh o Pht. c kinh sung v tr nim danh hiu sung th khng em li cht li ch thit thc no.

Nhng o L Cn Bn
o l cn bn ca Pht Gio l o l duyn khi, t diu v bt chnh o. Ba o l ny l nn tng cho tt c cc tng phi Pht Gio, nguyn th cng nh i tha. Gio phi Theravada hin gi

11 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

thnh hnh ti cc nc Tch Lan, Min in, Thi Lan, Lo v Campuchia t nhn l gn vi Pht Gio thi Pht ti th, gi l Pht Gio Nguyn Th. Gio phi i tha hin gi thnh hnh ti Ty Tng, Trung Hoa, Nht Bn, Triu Tin cng t nhn l ph hp vi tinh thn Pht Gio Nguyn Th, nhng cho rng ta phi thch nghi vi nhng iu kin sinh hot vn ha v kinh t ca tng thi i v a phng th ta mi c th nui dng tinh thn y c. Vit Nam hai gio phi Theravada v i Tha, t nm 1964 tr i, c kt hp cng trong mt gio hi Pht gio, gi l GIO HI PHT GIO VIT NAM THNG NHT. y cng l mt im c sc ca o Pht Vit Nam, bi v chnh Vit Nam hai gio phi Theravada v i Tha c kt hp u tin trong mt gio hi. Theravada nguyn l gio phi do cc bc trng lo trong gio hi nguyn th ch tr, thuc v thiu s, cn i Tha pht sinh t gio phi Mahasanghika gi l I CHNG B tc l gio phi ca a s nhng ngi tr trong Gio Hi Nguyn Th ch tr, c tinh thn cp tin v dung hp nhiu hn i Tha (Mahayana) l con ng hoc c xe ln, ch cho s hnh o v cu nhm ti tp th m khng phi l c nhn. Duyn Khi o l duyn khi l mt ci nhn khoa hc v khch quan v th gii thc ti. Duyn khi ngha l s nng ta ln nhau m sinh thnh v tn ti. Khng nhng cc s kin thuc th gii nhn s nh thnh, bi, thnh, suy m tt c nhng hin tng thuc th gii t nhin nh ni, sng, hoa, c cng u vng theo lut duyn khi m sinh thnh, tn ti v tiu hoi. DUYN (Pratyaya) l nhng iu kin. S sinh thnh ca mt ci bn chng hn, ty thuc nhng iu kin nh g, ca, inh, ba, ngi th mc, vn vn... Vy g, ca, inh, ba, ngi th mc l nhng DUYN cn thit cho s pht sinh ca ci bn. S sinh thnh ca mt a b cng ty thuc nhng DUYN nh tinh huyt ca cha m, thi gian thai nghn, sc m vn vn... S sinh thnh ca mt nn dn ch cng ty thuc nhng DUYN nh thc v quyn li v bn
12 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

phn ca ngi dn, s tranh th chnh tr, s bo v hin php, vn vn... Bt c mt hin tng no trong v tr, tinh thn hay vt cht, u do s tp hp ca cc DUYN m thnh. S vt nng vo nhau m sinh thnh v tn ti, khng c s vt vo c th t mnh sinh ra mnh v t mnh tn ti c lp vi nhng s vt khc. l yu l duyn khi ca o Pht. C bn loi DUYN cn c phn bit. Th nht l NHN DUYN c th gi l iu kin gn gi nht, v nh ht la l nhn duyn ca cy la, g l nhn duyn ca ci bn v t st l nhn duyn ca ci bnh. Th hai l TNG THNG DUYN tc l nhng iu kin tr lc cho nhn duyn, v nh phn bn v nc l tng thng duyn cho ht la tr thnh cy la, ngi th mc v cy ca l tng thng duyn cho khc g tr thnh ci bn, nc v l gm l tng thng duyn cho t st tr thnh ci bnh. Th ba l S DUYN DUYN tc l nhng iu kin lm i tng cho nhn thc, nh hnh sc pht sinh ra ci thy, m thanh pht sinh ra ci nghe v t tng pht sinh ra l. Th t l NG V GIN DUYN tc l s lin tc khng gin on cn thit cho mi s pht sinh, trng thnh v tn ti. Lut nhn qu cn c quan st v p dng theo nguyn tc duyn sinh mi c th gi l lut nhn qu o Pht. Theo o l duyn sinh, mt NHN n c khng bao gi c kh nng sinh ra qu, v mt NHN bao gi cng ng vai tr QU, cho mt NHN khc. Ta bit rng ht la l NHN ca cy la. Nhng ta cng bit thm rng nu khng c nhng tng thng duyn nh t, nh sng, nc v thi gian th ht la khng bao gi tr nn cy la c. Vy ta kt lun: mt nhn n c khng bao gi c kh nng pht sinh ra qu. Do ta c th ni: Vn vt trong v tr nng nhau m pht sinh; nn ta khng th ni: (v d) thi cc pht sinh ra v tr. Ti sao? Bi v thi cc v thn linh, nu l nhng nguyn nhn n c, lm sao c kh nng pht sinh ra qu tc l th gii? Do , thuyt thi cc pht sinh hoc thn linh sng to v tr i ngc vi o l duyn khi. Chng nhng th m khi ni chn nh

13 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

[1]

pht sinh vn hu, ngi Pht t cng i ngc vi o l duyn khi, nu ngi Pht t ngh rng chn nh l nguyn nhn n c v u tin. C nhng trit gia v thn hc gia cho rng thi cc hoc thn linh khng phi l nguyn nhn u tin m ch l thc th ca hin hu vt ngoi thi gian v khng gian [2], trong trng hp ny h cng khng i ngc li o l duyn khi ca o Pht. Trn thc t, ta cha tng thy mt nhn n c no c th sinh ra qu, m ta cng cha tng thy mt nhn m khng phi l mt qu cho mt nhn khc. Nu ta cho rng chn nh hoc thi cc hoc thn linh lm pht sinh ra v tr tc l ta cng nhn: Mt nhn n c c th lm pht sinh ra qu. l mt iu sai lc. Hn na, ci nhn n c y do u m c? Nu khng do u c th iu tri chng vi lut nhn qu; nu do mt nhn khc sinh ra th li khng phi l nguyn nhn u tin. Cho nn ta thy nhn thc v thi cc v v thn linh nh THT TH CA V TR VT NGOI KHNG GIAN V THI GIAN c th i i vi o l duyn sinh ca Pht dy. Trong kinh A Hm, Pht dy: "V ci ny c cho nn ci kia c, v ci ny khng cho nn ci kia khng, v ci ny sinh cho nn ci kia sinh, v ci ny dit cho nn ci kia dit". l s din t n gin v ng mc ca o l duyn khi. Nht thc duyn khi c th c kim chng bi bt c ai, bi v khng phi l mt tn iu siu hnh, l s tht thc nghim, ph hp vi nhn thc khoa hc thc nghim. Pht minh ra o l duyn khi, c Pht soi cho ta thy r b mt ca thc hu, trnh cho ta bao nhiu ng nhn sai lm v vn nguyn y v tr v gip cho ta thnh t trong phm vi tr tu tu dng cng nh trong phm vi hnh ng thc tin. Thc vy, o l duyn khi l o l cn bn ph tr v minh v c chp, ng thi cng l mt o l cn bn cho hnh ng nhp th. Pht t phi tm hiu thu o v o l duyn khi p dng trong vic tu hu cng nh trong vic tu phc; nhng din by trong sch ny v o l duyn khi chng qua ch mi l bc u m thi.

14 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

V Thng, Khng v V Ng Trong o Pht, ta thng nghe ni n gio l V THNG, KHNG v V NG. Nhng gio l ny cng pht sinh t mt cn bn vi gio l duyn khi. V THNG l tnh cch thay i khng ngng ca vn s vn vt. Khng c s vt no nm yn bt bin, do khng c s vt no gi c tnh cch ng nht tuyt i ca ni; l V NG. S vt lun lun chuyn bin v khng gi c tnh cch ng nht ca chng tc l s vt trng rng: l KHNG. Ch KHNG y c ngha l trng rng, khng chc tht, ch khng c ngha l khng c s vt. S vt vn c, nhng trong lng s vt ngi ta khng tm thy tnh cnh thng cn v ng nht, th thi. Theo o l duyn khi, vn vt nng vo nhau m sinh khi, tn ti v tiu hoi. Nh th vn vt phi l V THNG, bi v nu khng v thng th vn vt s bt sinh bt dit. Vn vt cng V NG, bi v mi vt l do s tp hp ca nhiu vt (duyn) m thnh. Vn vt cng l KHNG, bi v do cc duyn m thnh, th trong t thn vn vt khng c mt thc th thng cn v ng nht. T Diu Gio l cn bn th hai ca o Pht l gio l T DIU , tc l bn s tht ln. Gio l ny c din t trong nhiu kinh in, m kinh in u tin l kinh CHUYN PHP LUN. Bn s tht ln l: s c mt ca nhng kh au (kh), nhng nguyn nhn to nn kh au (tp), nim an lc khi kh au dit (dit) v con ng t ti nim an lc dit kh (o). Gio l T Diu l nguyn l hnh o c tnh cch thc nghim v tr liu. Tt c cc gio l Pht Gio nguyn th hay i tha u c din by theo nguyn l T Diu ny. Cng nh gio l Duyn Khi, gio l T Diu khng phi l nhng tn iu siu hnh m l mt nguyn l c th kim chng c. Gio l "Bn S

15 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

Tht Ln" c cn c trn lut nhn qu. Ta thy hai cp nhn qu sau y: 1. QU: S c mt ca kh au (kh) NHN: Nhng nguyn nhn to thnh kh au (tp) 2. QU: Nim an lc khi kh au dit (dit) NHN: Con ng i ti nim an lc dit kh (o). Chng ta hy th p dng nguyn l t diu vo trong mt vn y khoa. V d bnh lao phi l S THC TH NHT: (Kh). S thc ny ai cng phi cng nhn, bi v ai cng c th bit rng bnh lao phi l mt bnh c tht. Nu bnh lao phi c tht th nhng nguyn nhn to nn bnh lao phi cng c tht: l v trng Koch, l s n ng thiu iu , l s thiu nh sng v kh tri, vn vn... S c mt ca nhng nguyn nhn sinh ra bnh lao phi tc l S THC TH HAI (Tp). Khng nhng cc bc s m tt c chng ta u bit rng bnh lao phi c th cha lnh c. S lnh bnh y l S THC TH BA (Dit). V mun i n s lnh bnh, ta phi theo nhng phng php cha tr khoa hc nhm loi tr nhng nguyn nhn lm ra bnh. Nhng phng php ny, v d s x dng thuc tr sinh trong lnh vn vn... l S THC TH T (o). Bt c vn no ca s sng cng c th c cha tr theo nguyn l T Diu . Trong chng ta, ai cng cng nhn rng kh au c mt trong cuc i. Ngho i, m au, bnh tt, cht chc, tht vng, bit ly, bt c ch, n p, bt cng, ti nhc... S THC TH NHT tht qu r rng. Pht t, sau khi nhn thc c s thc th nht, phi tnh tm quan st tm ra s thc th hai tc l nhng nguyn nhn sinh ra au kh. Phng php do Pht ch dy l phng php qun chiu o l duyn khi. Tnh tm, tm trung v cn c vo thc nghim, ta c th pht gic ra nhng nguyn nhn xa gn to ra nhng kh au y.

16 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

S THC TH HAI cn c khm ph mt cch trit , nu ta qu thc mun tm ra cn nguyn ch thc ca chng bnh cha tr. c Pht hng dn ta nhn vo s thc th hai, nhng nguyn nhn ca au kh, v ta cn nng theo nhng hng dn y khm ph. Trc ht, Pht dy rng v minh l mt nguyn do ln ca kh au. V minh l s thiu sng sut, l nhng nhn thc sai lc v th gii, th gii nhn s cng nh th gii t nhin; nhng nhn thc i ngc li vi o l duyn khi. Qun trit o l duyn khi, ta c th ph b c v minh: l cha kha ca phng php Pht hc. Bt c mt kh au no cng c nhng gc r gn v xa ca n v ta cn i tr vi nhng gc r y, hoc trn bnh din c nhn hoc trn bnh din tp th. Hy ly v d khng kh ngt ngt trong gia nh. Ci khng kh ngt ngt y khng th t nhin m c; tri li, n do nhiu nguyn nhn sinh khi. C th l nhng nguyn nhn kinh t, c th l nhng nguyn nhn tm l, c th l nhng nguyn nhn x hi. S cau c ca ngi cha sau mt ngy lm vic mt nhc, t n, cng c nhiu gc r phin phc. Thi trch mc ca ngi v, v s thiu hiu bit ca nhng ngi con c th lm trm trng s cau c kia ln. Nu tt c mi ngi trong gia nh u bit tnh tm qun chiu thy r nhng nguyn do xa gn ca khng kh cng thng ngt ngt trong gia nh th t nhin thi cau c, trch mc v hn di tan bin, khng kh ngt ngt s khng tr nn trm trng v mi ngi trong gia nh s cng tc tm cch xa b dn nhng nguyn nhn gn xa a n s cau c ca ngi cha vo bui cui ngy. Thc ra thi du dng, thng cm v hiu bit ca ngi m c th lm du bt ni cau c , v s cng tc ca b chia s nhng u t, bc bi ca chng s ng gp rt nhiu trong vic tm ra v tiu dit nhng nguyn nhn ca s cau c kia. Tm ra s thc th hai khng phi l d dng nh ta tng; n i hi cng phu thc tp tnh tm thin qun hng ngy ca mi ngi. Thiu cng phu ny, ta s d dng trt s gin d v hn on ln k khc, ti v ta khng thy r u l nguyn nhn ch thc ca nhng kh au m ta chu ng.

17 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

V mt x hi, s vng mt cc quyn cn bn dn ch v t do cng c nhng nguyn nhn su xa ca n. Nguyn nhn m ngi hay nhc n nht l mt ch c ti. Nhng khng phi l nguyn nhn duy nht. Mt ch c ti ch c th ng vng c khi n c h tr bi mt ngoi bang v khi m dn chng trong x hi y khng thc c quyn cn bn dn ch v t do ca mnh v khng tranh u cho nhng quyn y. Dn ch v t do cng nh bt c th hnh phc no, khng phi l nhng mn qu t trn tri ri xung; tri li, phi to dng, bi p v bo v mi c. Nhng quyn dn ch v t do khng phi l nhng iu do mt chnh quyn tt ban b, ngi dn phi bit hc tp v x dng cc quyn dn ch t do, phi bit tn trng cc quyn dn ch t do ca k khc v phi bit on kt vi nhau bo v v tranh u cho nhng quyn kia khi chng b e da. Nu ta bit r nhng nguyn nhn no khin cho cc quyn dn ch v t do vng mt, chng ta chc chn s tm ra c nhng phng php thc hin cc quyn ny trong x hi ca chng ta. Tnh tm v quan st tm cho ra nhng nguyn nhn ny tc cng l thc hnh s thc th hai vy. S THC TH BA l mc tiu m ta hng n. Ta phi bit l ta mun g. nh ta c th ni rng s thc th ba l hnh phc, nhng ta khng nn lm hnh phc chn thc vi nhng hnh thi mi nhn qua th trng nh hnh phc m k thc ch l nhng nguyn nhn ca kh au. Hnh phc chn thc c din t trong o Pht nh l s vng mt ca nhng kh au, l s gii phng ca con ngi ra khi tham dc, hn th v ti tm, l s t ti cc c v y, trm tnh, i hng, khin cho ta khng cn l nn nhn ca s s hi, ca nhng thnh bi c tht tm thng. Trn cn bn ca s gii phng , chc chn hnh phc phi l chn thc v bn vng. Sc kho, ti nng, sn nghip, t do, cng bnh, dn ch, vn vn... ch c th tr nn nhng hnh thi hnh phc tht s trn nn tng gii phng . Ngi Pht t phi nhn thc rng theo ui s nghip gii thot khng phi l t b mi hnh phc ca cuc i, tri li chnh l xy dng mt nn tng vng chi cho hnh phc. Nu khng t ti cn bn gii thot th d c mt cng khng bit

18 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

nhn, c tai cng khng bit nghe, c cuc i cng khng bit sng, c nhng iu kin hnh phc cng khng bit hnh phc. Th cho nn hc tp thy r mc tiu ch thc m mnh hng ti tc l thc hnh s thc th ba. Phi nhn thc s thc th ba nh mt thc ti m khng phi mt m c ho huyn hay mt mng tng. S an lc m chng ta t n do thc hin nhng phng php Pht Gio l iu c th kim chng c. Bt c mt nhn no gieo xung u c th a n kt qu; khng mt n lc no ca ta c th gi l v ch. Nu chng ta kim im nhn thy kt qu v tnh cch hu hiu ca nhng n lc hnh o hng ngy ca chng ta, chng ta s c thm c tin ni s thc th ba; r rng nh ngi nng phu, sau khi p dng nhng phng php canh tc khoa hc, gt hi c gp bi v c thm c tin v nguyn tc ci tin nng nghip. S THC TH T l con ng, l phng php hnh ng. t ti mt i sng an lc hnh phc cho bn thn v cho x hi, ta phi bit tm ng, ta phi bit phng php hnh ng. S thc th t khng phi l mt s gio iu hoc gii lut c th hc thuc lng, tri li l kt qu ca nhng chim nghim su sc v cc s thc th nht, th nh v th ba cng nhng kinh nghim sng ca chng ta v cc s thc y. Trong kinh ta thy ni ti ng cn, ng lc, tam hc, tht b , bt chnh o vn vn... u l nhng gio l thuc s thc th t, nhng phng php c th em p dng trong i sng tiu dit kh au, kin to an lc. Nhng gio l ny ch c gi tr v hiu lc khi ta bit em chng p dng mt cch thng minh vo s sng. Tri li nu ta ch c tng hoc chim nghim m khng em chng p dng vo i sng hng ngy th s b ch s khng c c bao nhiu. Sau y ta th xt qua mt v d v s thc th t: l bt chnh o. Bt Chnh o Bt chnh o l con ng ca tm nguyn tc hnh ng chn chnh (Astamaga). Tm nguyn tc hnh ng y c lin h nhn qu rt mt thit vi nhau nh sau:

19 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

1. Chnh kin: Thy ng. 2. Chnh t duy: Ngh ng. 3. Chnh ng: Ni ng. 4. Chnh nghip: Hnh ng ng. 5. Chnh mnh: Phng tin mu sinh chn chnh. 6. Chnh tinh tin: Cn mn v n lc chn chnh. 7. Chnh nim: thc chn chnh. 8. Chnh nh: Thin nh chn chnh Nu ta chim nghim v p dng tm nguyn tc trn vo cuc sng thng nht ta s thy tnh cch lin h nhn qu gia nhng nguyn tc y. Hy th xt nguyn tc th nht l CHNH KIN. Ai cng bo nu thy ng th hnh ng mi ng, do chnh kin l cn thit cho CHNH NGHIP. Nhng lm th no thy ng? Theo o Pht, s thy ng khng phi ch c th t c do s hc hi trong sch v hay do s suy t phn tch bng tr thc. S thy ng l kt qu ca kinh nghim sng v ca s tu chng na. Ngy xa, trit gia Vng Dng Minh ca Trung Hoa c xng thuyt TRI HNH HP NHT, c ngha l THY v HNH NG l mt. Do THY NG m HNH NG NG, do hnh ng ng m ci thy cng ng; hai iu bi p cho nhau. ngha ca CHNH KIN v CHNH NGHIP trong o Pht cng tng t nh vy; nhng trong bt chnh o, khng nhng ch c chnh kin v chnh nghip m cn su nguyn tc khc na, tt c iu lin h vi nhau, bi p cho nhau mt cch thm thit n ni trong tm chi ca bt chnh o, mi chi u bao gm c tm chi. Chi no cng lm nhn v ng thi lm qu cho by chi kia. Chnh kin khng phi l bc u, cng nh chnh nh khng phi l bc cui cng; tm chi ca bt chnh o cng c p dng mt lt, do nn o Pht gi y l con ng ca TM NGUYN TC HNH NG CHN CHNH. CHNH KIN l ci thy v s thc, s thc bn thn cng nh s thc x hi, s thc tm l cng nh s thc v v tr. Chnh kin c
20 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

nhiu mc cao thp khc nhau ty theo trnh sinh hot v tu chng ca con ngi. Mc cao danh ca chnh kin gi l v thng chnh ng chnh gic (Anuttara-samyak-sambodhi) tc l tri gic cao tt ca Pht. i vi ngi tu Pht, chnh kin cn phi c khai m v pht trin mi mi bng hc tp v thc hnh. Qun st o l duyn khi v p dng o l y trong mi lnh vc ca s sng, ta s nng cao dn tm chnh kin ca ta. CHNH T DUY l ngh ng, v ngh ng y c ngha l suy t ph hp vi o l duyn khi. V d nh ta mun c mt ci nhn chnh xc v tnh trng x hi trong ta ang sng. Ta phi theo nguyn l duyn khi m tm ra mi nguyn nhn xa gn, nhng nguyn nhn hin nhin hoc b che du, ta mi c th t c ti ci nhn chnh xc y. Nu ta ch ty theo thi quen, thnh kin v khuynh hng n gin ha vn , ta s khng thy c ng, v do v khng c chnh t duy nn ta khng t ti c chnh kin. Kt lun l ta phi bit t duy theo nguyn l duyn sinh. CHNH NG l ni ng, v ni ng y c ngha l pht biu s thc cn c trn nguyn l duyn sinh. Bt c mt pht biu no ca ta m khng ph hp vi nguyn l duyn sinh u khng phi l chnh ng. Li ni l mt hnh thc ca hnh ng gi l khu nghip. Li ni l dng c din t iu ta thy v ngh; nu thy sai v ngh sai th ni cng sai. M khi ta ni sai, ta gy tc ng lm lc cho chnh ta v cho ngi khc. Li ni khng nhng cn phi din t s thc m cn nhm n s xy dng; ta phi thy tt c hu qu ca li ta ni. Ch khi no thu c l duyn sinh ta mi bit ni nhng li c th khai th s thc, to nn ha kh, lm tiu tan khng kh nghi k, on th v s hi quanh ta. CHNH NGHIP l hnh ng ng, y cng c ngha l hnh ng ph hp nguyn l duyn sinh. Mt hnh ng thun theo l duyn sinh l mt hnh ng chc chn em li kt qu tt, mt ngi nng dn bit canh tc theo l duyn sinh l mt ngi nng dn thng minh, chc chn s gt hi c nhiu hn nhng ngi nng dn khc. Bit c ht mi d kin v ht ging, phn bn,

21 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

thi tit, th trng, ngi nng dn s c nhiu c hi thnh cng. Trong gia nh v x hi bit hnh ng theo nguyn l duyn sinh, ngi Pht t to c ha kh v thng yu xy dng c i sng an lc ca mnh m khng phng hi n an lc ca k khc. CHNH MNH l phng tin sinh sng chn chnh. Mt ngh nghip lng thin, l chnh mnh. Nhng th no l mt ngh nghip lng thin? iu ny cng ch c th tr li bng s nhn xt v x hi trn nguyn l duyn sinh. Nhng phng tin sinh sng khng gy tai ha v kh au cho k khc trong hin ti cng nh trong tng lai. Nhng phng tin sinh sng thng thn, khng la o, khng gieo rc lm lc, khng bc lt k khc, khng vi phm quyn t do v bnh ng k khc, khng ph hoi mi trng sinh hot ca con ngi: l chnh mnh. CHNH TINH TIN l n lc chn chnh tc l s c gng khng ngng trn mi lnh vc tu tp. y cng l mt phng din ca s tu tp theo nguyn l duyn sinh. C khi nhng n lc ca ta khng c gi l chnh tinh tin, ch v nhng n lc y khng phi l chnh nghip, c hng dn bi chnh kin. Nhng n lc trn hng danh li, tham lam hay cm th u khng c gi l chnh tinh tin, bi v kt qu ca nhng n lc ny c th l kh au cho nhng ngi khc v do l cho chnh bn thn mnh. CHNH NIM l s nh ngh chn chnh. Chng ta ng lm chnh nim vi chnh t duy. T DUY l s suy tng trong khi NIM l s nh ngh, tri vi s qun lng. Chnh nim l mt phng php tu luyn rt mu nhim. l thc sng t v s sng ca chnh bn thn mnh. Ngi Pht t chn chnh l ngi bit tp sng thng xuyn trong chnh nim, ngha l sng c thc, bit mnh ang lm g, ngh g, ni g v do c th soi sng mi t tng, ngn ng v hnh ng mnh bng nguyn l duyn sinh. Sng trong s qun lng t cho mnh b ko theo ngy thng v hon cnh m khng t ch c, khng thy c mnh ang sng, khng thy c s sng l mu nhim, khng phi l sng na m l tri ln trong sinh t.

22 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

CHNH NH l phng php thin nh chn chnh. Thin nh l s tp trung t ti chnh kin tc l ci thy chn chnh. nh y khng c ngha l t duy hay suy tng m l nhng phng php tp trung tm v thin qun nhm pht khi tr tu. Nhng phng php ny khng nhm n s tu luyn thi min, php thut v trng sinh, m nhm n s pht hin tu gic gic ng nn gi l chnh nh.

Ch Ca o Pht Nhp Th
Trn y l i cng cc o l duyn sinh, t diu v bt chnh o. Hc hi v thc tp cc o l ny, ngi Pht t xy dng bn thn mnh v ba mt tr tu, tnh thng v ch. Nhng c nhn lin h mt thit vi x hi, do s xy dng bn thn lin h vi s xy dng gia nh, xm lng, gio hi, quc gia v th gii. l ch ca o Pht nhp th truyn thng ti Vit Nam.

[1]. Chn nh (Bhutatahata) l thc th ca vn hu. [2]. Nh Paul Tillich, nh thn hc C c ni danh c Quc ni: "Thng khng phi l nguyn nhn u tin. Ni "Thng l nguyn nhn u tin" ch l mt cch ni m thi" (Paul Tillich, Systematic Theology)

23 | C h n g 0 1 : o P h t v s s n g

Chng 02: Xy dng bn thn


Con Ngi V X Hi
Con ngi nu b hon cnh sai s v li ko hon ton th khng cn c kh nng ch ng c tnh trng v ci to c x hi. nh con ngi chu nh hng nhng iu kin kinh t, chnh tr v vn ha ca x hi, nhng nu con ngi ch l ci nt chai c nhn tri ni bng bnh trn sng nc x hi, th gi tr quyt nh ca con ngi khng cn na. Con ngi tr nn nn nhn yu ui. Do , con ngi phi phc hi c sc mnh tm linh v t ch ca mnh bng phng php tu dng. Hnh nh con ngi hon ton b x hi li ko cng ging hnh nh mt ngi ci nga m khng iu khin c con nga, mc cho con nga a ti u th ti. Trong x hi ngy nay, kh nng con ngi kim sot hon cnh x hi tr nn mong manh, bi v h thng kinh t v chnh tr ca con ngi to dng ra tr thnh nhng lc lng phi nhn tr li khng ch con ngi. Con ngi ang b kt nhiu trong h thng kinh t v x hi hin ti, ang c gng vt thot vi rt nhiu kh khn. Ngi ta m lun nhiu v vn bn thn cn phi c ci to trc hay l x hi cn phi c ci to trc. Theo o Pht, con ngi khng th tch ri ra khi x hi, nn s ci to phi c thc hin song hnh. Con ngi l chnh bo (ngha l qu bo chnh) v x hi l y bo (tc l qu bo hon cnh). C hai th chnh bo v y bo u thuc v s sng ca con ngi cho nn u phi c ci to song hnh. V con ngi khng th tch ri ra khi mi trng x hi nn s tu dng ca con ngi cng c thc hin ngay trong mi trng sinh hot x hi. S tu dng ny khng th c thc hin hon ton trong mt mi trng khp kn. Mt con ngi khng c lin h vi nhng con ngi khc th khng phi l mt con ngi bnh thng.

24 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

Khi ni n s thay i x hi, chng ta hay c khuynh hng ngh ngay n s thay i h thng chnh tr, kinh t ca x hi m qun rng s tu dng bn thn l mt trong nhng iu kin tt yu ca thnh cng. Tm ca con ngi ng mt vai tr ch yu trong cch mng, nht l i vi nhng ngi thuc gii ch cht tin phong cho cch mng. Nhng ai mun i mi cuc i, xy dng cho gia nh, cho lng xm v cho x hi cn phi thy rng s tu dng tm l cn thit bi v s tu dng ny cho ta rt nhiu sc mnh, ngh lc v ngun vui sng, nhng iu kin rt thit yu ca thnh cng.

Chnh Nim
Phi thc tp chnh nim: Bit mnh ang ngh g, ni g v lm g c th ch ng i sng mnh v khng b li ko bi hon cnh. y l mt phng php tu tm thn diu ca o Pht. Phng php ny khng bt u bng s phn bit nhng nim thin c m bng s qun st s sng ca bn thn mnh. C nhiu ngi tuy sng m tht ra khng sng, bi v h khng c thc v s sng ca h: H n, ng, lm vic v gii tr nh mt b my cho n khi cht. n lc sp la i, nhn li h git mnh thy nh mnh cha tng sng: Su, by mi nm qua va qua i nh mt gic mng. B quyt ca phng php chnh nim l THC C RNG MNH ANG SNG: Khi ang n, mnh bit l mnh ang n, khi ang ngi, mnh bit l mnh ang ngi. Ni tm li mnh phi thc c mi giy pht ca i sng mnh. Thp ln ngn n chnh nim, t nhin s v tm qun lng tr thnh thc sng t v s cht bin thnh s sng. Nhiu ln trong mt ngy ta t hi mnh: Ta l ai, ta ang lm g, ngh g, ni g? Nh th, ta nm ngay c ch quyn, khng cho hon cnh li ko v p gii ta v th gii qun lng v v ci th gii ca s cht. Ta sng cuc i ca ta. Bui sng ra mt nhn vo trong gng, ta t nh: "y l mt ngy mi, ta phi sng ngy hm nay cho trn vn. Ta phi bit lm th no sng ngy hm nay cho an lc, ng cho nhng tn gic cu knh, t him v hi h n quy ph v cp mt hai mi bn gi qu bu ca ta".

25 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

Ta hy quan st ch By, mt ngi c hc Pht v bit p dng thng minh phng php tu dng o Pht. Trong ngy, mi khi ch By t bt gp ch ang phin mun hay cu knh, ch lin t nh thc ch dy. Ch t ni: Ta ang b phin mun v cu knh thng tr. Ta khng th cho cuc i ta b c khot tan nt bi nhng con su phin mun v cu knh. Ta phi sng i sng ca ta mt cch an lc". C nhin ch By bit l nhng phin mun cu knh v t him kia mi th u c nguyn nhn ca chng. Ch bit nhng iu ng gin tht, nhng ch nht nh khng em cuc i ca ch nh i ly mt chui phin mun. Ch t nh: "Phi sng lm sao nh mt tri ni ; nhng phin no kia ch c th nh nhng t sng bin va chm v tan v di chn ni ". S khc nhau gia ngi c tu v khng tu l ch ; ngi c tu th gi c tm thanh tnh v an lc ngay trong th gii dy y iu bt nh . Qun st nhng s vic xy ra trong nh sng duyn khi, ta s thy no phin d tan r v c th nhn cuc i vi nhng con mt tha th v thng yu. Kinh Php Hoa xng tn c b tt Qun Th m l ngi bit nhn ngi i vi nhng con mt t bi (t nhn th chng sanh). l v b tt ny do qun chiu cuc i trong nh sng duyn khi cho nn em lng thng tt c mi loi. Ta phi thnh thong nhn li chnh ta trong lc ang ni hay ang lm mt iu g. Ta hy qun chiu bn thn ta trc ht l ta thy ta ang ni iu hay ang lm iu . Ch tng y thi cng a ta v chnh nim cho d trong khi ni iu kia ta c th i xa chnh nim n hng mun dm. Ta nn bit rng mi ln qun chiu t thn nh th ta ch tiu xi mt vi giy ng h. Nhng chnh mt vi giy ng h c th thp ln mt mt tri trong th gii ca ta v gii phng ta khi th gii qun lng b ng c tnh cch m m. Mi ngy ta c th dnh c bao nhiu giy ng h cng trnh qun chiu ny? Bc gic ng l ngi qun chiu thng xuyn t tm mnh. Ta l ngi quyt tm hc theo cc bc gic ng, chng l ta khng dnh c vi pht trong mt ngy cho cng trnh qun chiu quan trng y sao? Ta nn bit, d ch c th tiu xi
26 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

vi ba pht trong ngy cho cng trnh qun chiu t tm, ta cng lm cho cuc i ta sng r v c ngha vn ln hn trc. Tr li trng hp ch By. Mi khi ch dng giy pht qun chiu tr v vi chnh mnh v lm ch c tnh trng, ch thng mm ci chng t s chin thng c thm c tin kh nng mnh.

Qun Chiu
Ta nn dnh mt t th gi trong ngy tnh tm, thin ta, i din vi chnh mnh v cu xt nguyn l duyn khi trong cc s vic sy ra hng ngy. Phi tm c gi yn tnh, hoc gia nh, hoc cha, hoc trong cng vin, hoc ngoi ng rung thc hin iu ny. "Ti khng c th gi" mi ngi u ni nh th. ng ri, bui sng thc dy th lo i lm, chiu lm v th mt, n cm xong th ch mun ngh ngi sng mai li i lm. Ai sng trong thi bui ny m khng bn rn. Nhng chnh lm th no ng sng nh mt b my, lm th no m c c th gi cho chnh mnh, lm th no sng i sng ca mnh, mi l vn quan trng. Bui sng khi mc nc vo chu ra mt, nh rng, co ru, ta gi l mt s bn bu sao? Nm hoc mi pht ng h y c th i qua mt cch vi v, hp tp v vt chc; nm nay mi pht y tri li, cng c th l nm mi pht thoi mi vui ti m ta c th sng. Ra mt ch l cho sch mt mi m thi sao? Ra mt c th l mt lc th, mt nim vui n gin v trong lnh. Nu ta dng nm mi pht y lo u, tnh toan cng vic trong ngy, th ta khng c hng ci nim vui n gin v trong lnh . Ta hy gt i nhng ni lo u, tnh ton kia; ci trong tm knh, ta ngh n chu nc mt, chic khn bng sch s, mt ngy trn vn s do cch sng ca ta m tr nn vui ti... Trong ngy ta C nhng gi vui nh vy. Khi ta tm hoc bi trong dng sng hoc xi xung vai nc mt lnh bng chic go da, ta c th dng th gi y tnh

27 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

tm v qun chiu. Khi ta i lm v, t bn xe but hoc t ngoi rung vn i b v nh, ta c th th khng kh trong lnh hoc qun st s sng chung quanh v qun chiu tm mnh. Nu c mt phng ring trong gia nh th rt tt, ta yu cu mi ngi trong gia nh cho ta mi lm pht hoc na gi an tnh. Tm xong ta thp mt cy nhang cho tinh khit: Ca s m ra nu bn ngoi khng n o lm. Ta u c cn phi b ra hng gi, hng bui tnh tm m than phin l qu bn rn. Nm pht cng l qu ri. Ci hay nht trong o Pht l php tnh tm thin qun: Nu mnh l Pht t m khng bit p dng nhng phng php ny th tht l ung qu, cng v nh c kho la go m khng bit n. C gia ti m khng xi. Phng php tnh tm nh th no? Ta c th hc tp vi nhng ngi bn tng c kinh nghim, hoc vi nhng tng s c kh nng. Nu cha c ai hc hi, th ta c th m phng m tp theo phng php sau y ca ch By, rt n gin m cng rt c hiu qu, trong khi ch i. Bui ti, sau khi tm, ch By mc o qun rng ri. Rt thong th ch sp t li cn phng ca ch cho ngn np, thay nc hoc cm li mt bng hoa hay mt cnh cy trn bn Pht, v cui cng ch thp mt cy nhang. T khi bt u "cng vic" nh sp li my cun sch, cm chic chi lng pht bi, ch bit t nhip mnh trong chnh nim, mi c ch, mi ng tc ca ch u ung dung th thi v t di s kim sot t ha v sng sut ca thc. Ch By cm thy nh nhng, thoi mi v an lc. Ch nht nh khng hp tp, khng vt chc, bi v ch bit rng mi c ch mi ci nhn, mi t u l s tnh tm thin qun. Khi cm mt bnh hoa, ch thc rng: cm mt bnh hoa khng hn l C mt bnh hoa: cm mt bnh hoa l cm mt bnh hoa; ng tc cm hoa cn quan trng hn c kt qu ca ng tc y (tc l c mt bnh hoa p). CM HOA l qun chiu tm mnh, l thin nh, l chnh nim, l sng trn vn giy pht hin ti. Trong khi cm hoa ch By thy lng ch thanh tnh, an lc, ch c thc r rng rng ch ang cm hoa, ang sng an lnh gi pht ch cm hoa. Nu ta lm c nh ch By ta s thy c ch ca ta ung dung, t ha, thn th ta th thi v tm ta

28 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

lng lng mt nim vui thanh thot. Ngh thut cm hoa v pha tr pht xut t thin vin, bt ngun t nguyn tc chnh nim ny. Ch By ra nm pht cm mt bnh hoa. Ph th gi qu, ngi ta c th ngh; nhng y l th gi ca thc, ca qun nim, ca an lc, cn qu gi gp ngn ln th gi dnh vo vic lo lng, bc bi v mu toan. Cm hoa hoc qut nh hay xp li sch trn bn th cng vy. Ta nn thong th m lm TRONG TINH THN CHNH NIM. chnh l s tu tp quan trng nht. Trong tu vin thin, nhng khi nu cm, ra chn bt, gnh nc, qut sn... nh thin gi cng lun lun tu tp chnh nim v qun chiu, ging nh khi ch By cm hoa vy. Sau khi dn dp cn phng, t mt cy nhang, cm tht thng trong l hng, ch By thp mt cy n cy (nn) cho nh sng tr nn du dng hn v ch tt n in, bi v n in chi sng qu. Ch ngi li ngay ngn trc bn Pht, trn chiu, trn gh, hoc trn b vn theo kiu bn gi. Tht ra ta ngi nh th no cho tht thoi mi l c, khng cn phi ngi theo kiu bn gi nh ch. Nhng nu ta tp ngi c theo kiu bn gi th li cng hay. Ngi bn gi d hn ngi kit gi: Ch By ngi ngay thng, bp chn tri trn bp chn mt hoc bp chn mt trn bp chn tri. Hai tay t trn bp chn, chnh gia, lng tay mt t trn lng tay tri. Sng lng ch thng, u thng, mt ch hi khp nhn v pha trc chng hai thc, ming ch hi mm ci. Ngi kit gi th cng ging nh bn gi. Nhng bn chn phi t trn bp chn tri v bn chn tri t trn bp chn phi. Ngi kit gi cha quen th au lm, nhng quen ri th khng au n g na. Ngi bn gi hay kit gi l nhng th ngi rt vng mnh; khi ngi nh th ta thy tm hn ta vng chi, tnh to v tinh tin hn. Ch By bt u tp th. Ch th rt nh nhng su. Tuy th ch khng c gng th cng phi qu; ch bit h ci g rng qu l khng tt. Ch th vo, th ra nhiu lt, hi th nh nhng, khng gy ting ng, hi th ch tri theo mt dng du m, khng b t khong, ging ht nh mt dng nc chy trn mt ng bng c

29 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

ct, khng phi nh mt dng thc rc rch. Trong khi th, ch tip tc qun chiu; khi th vo, ch bit ch ang th vo, khi th ra ch bit ch ang th ra: Th mt hi, ch thy khoan khoi v thanh tnh trong ngi. By gi ch By xt nhng vn lin h ti s sng hng ngy, nhng vn lm bn rn tm ch. Gi tm thanh thn v duy tr n ci hi chm cn mi trn mi, ch bt u xt cc vn ny trong nh sng lin h duyn sinh. Ch khng cho s bc dc pht hin, bng cch p dng phng php gi hi th u n, v tip tc duy tr n ci hi chm trn mi. Ch tng nim mt cu trong kinh Php Hoa, v d cu: "T nhn th chng sanh" em con mt thng yu m nhn mi ngi. V v minh, v thiu hon cnh gio dc thun li, v nhng kh khn ca i sng, ngi ta tr nn thiu hiu bit, th l, s sng, t bc nh th... Ch qun chiu duyn sinh ti thm gc t bi tm, v con mt tnh thng (t nhn) ca ch khng b che lp bi nhng tham gin tm thng. Ch tm gii quyt mi vn trn cn bn t ha, thng yu, bt bo ng. Ch tm cho ra li gii p v phng php hnh ng theo gio l o Pht. Ch c tnh thng mi i ph c vi mi no phin. Nu trong nh, ta khng tm ra c khung cnh yn tnh lm cng vic qun chiu nh ch By th ta c th tm cha, hoc mt ni vng trong cng vin, hoc trong th vin, hoc ngoi ng rung. T Nga l mt sinh vin Pht T. V nh bun bn bn rn, nn nng thc hnh gi qun chiu tnh nim th vin quc gia.

Thin Tri Thc


Ta cn tm bn, tm thy hc hi thm v o Pht, v chia s kinh nghim v s p dng o Pht vo i sng. Thy v bn l nhng tng thng duyn rt qu gi, nh h m ta c th trao i kinh nghim, khng nhng trong s p dng o Pht vo i sng tm linh bn thn m cn trong s p dng o Pht vo i sng gia nh v x hi na. Chnh s trao i kinh nghim quan trng v cn thit hn l thuyt nhiu, v vy ta ng nn ht th gi vo s
30 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

nghin tm l thuyt, hc ht b kinh ny ri n b kinh khc trong khi th khng bit li dng nhng kinh nghim ca ta v ca cc bn thin tri thc ca ta i su vo s p dng thc hnh. ng T Siu t cho l hc rng, bit nhiu v o Pht. ng ni ng c th ging gii v kinh Vin Gic, Php Hoa, Lng Nghim. Nhng s hc Pht ca ng hnh nh khng c li g nhiu cho i sng ca ng, bi v ng vn b dn vt kh au v tnh t ho, nng gin v ganh t. ng khng c bn v chnh trong gia nh, b T v cc con ng cng khng a ng. Ch By, tri li, tuy bit nhiu v Pht hc nhng vn lun lun tm cch gn gi cc bc thy v cc bn thin tri thc tm hc thm v trao i kinh nghim. Ch By c mi ngi yu chung v li ch ni ph hp vi i sng ca ch: Ch lun lun tm p dng o Pht vo cuc i mt cch t nhin, khng n o, khng khoe khoang.

Bt Quan Trai
Mi thng mt vi ln cha t chc nhng k tu Bt Quan Trai Gii, ta nn tham d, v l nhng c hi tt cho ta tu tp, qun chiu, hc hi v trao i kinh nghim tu tp vi cc bn hu. BT QUAN TRAI GII l mt phng tin lp ra gip ngi c s c c hi sng hai mi bn ting ng h trong cha theo chnh nim. Bt quan trai gii cn gi l BT TRAI GII hay BT GII TRAI, c ngha l s chp tri (nhn gi) tm quy lut: khng git hi, khng trm cp, khng t dm, khng ni di, khng ung ru, khng dng hng phn du thm, khng nm ging cao rng m i, khng n ung phi thi. Thm vo , ngi hnh gi n chay na, v vy tm gii cng vi trai thc gi l BT TRAI GII. Nhng gii ny gip cho ta ng bt nhng cnh ca phin no ti li, cho nn gi l QUAN. Ch QUAN trong "Bt quan trai gii" c ngha l cnh ca. Mun tham d bt quan trai gii phi xin ghi tn cha, v hi thm nhng thng l v gi gic. n gi nh, ta c mt ti cha vi nhng dng c cn thit: bn chi nh rng, khn lau mt, x phng,
31 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

o qun ng, mt ci mn (chn) v mt vi cun kinh sch. Ta s ng ti cha, cng vi cc bn khc, c khi ng n my chc ngi. Ta s sng hai mi bn gi ti cha, tp sng trong chnh nim v qun chiu, ng thi c dp gp g cc bc thy v bn trao i nhng hc hi v kinh nghim. Chng ta s c hng dn ngi thin, tp th, qut nh, cm hoa, c kinh theo tinh thn chnh nim. Ta c th hc hi c rt nhiu trong mi k tu hc theo bt trai gii, nu ta bit x dng ng hai mi bn ting ng h dnh cho thi gian ny. nh hng ca hai mi bn gi kia s c lu li su m trong nhng ngy cn li trong thng do ta nn c gng c th c th gi tham d bt quan trai gii. Ch By thng i cha tham d bt quan trai mi thng. Thng ri ch mi c ng Su cng i. Ch kho lo lm mi thuyt phc c ng Su v ng Su c ngh mnh bn rn khng th b vic nh. ng Su ln u tin tham d bt quan trai, thy mnh hi b ng vng v; nhng nh c ch By bn cnh nn ng cng khng cm thy lc lng. ng Su cng nhn rng sng hm mi bn ting cha trong tinh thn t tnh, ng c dp suy gm v i sng ca mnh v ca gia nh mnh. ng cm thy nh c i ngh mt mt ni tht xa, tch ri hon ton i sng bn rn thng ngy. ng cng cm thy nh mnh dng li trong mt cuc hnh trnh lu ngy. ng trn i ng nhn li qung ng ng i qua v ng git mnh thy rng lu nay t khi ng nhn li bn thn mnh, i sng mnh. ng t th gi hn ch By, nhng ng quyt nh phi thnh thong i tham d mt k bt quan trai nh th.

32 | C h n g 0 2 : X y d n g b n t h n

Chng 03: Xy dng gia nh


Hnh Phc Gia nh
Gia nh l mi trng hon ho nht xy dng i sng tnh cm ca con ngi; vy nn to cho gia nh mt khng kh m m hnh phc tc cng l o to nn nhng con ngi c tri tim bit yu thng, bit trch nhim. C bit bao nhiu gia nh l nhng a ngc trn gian kh th v kh sng, ta quyt phi lm mi cch cho gia nh ta tr nn m cng v y thng yu. Chng ta phi bit rng con ngi khng tnh cm th khng phi l con ngi. Khng bit yu thng cha m mnh v anh ch em mnh th s kh m yu thng c nhn loi. V vy cho nn Pht t phi p dng phng php o Pht trong s xy dng gia nh mnh thnh mt cng ng m m v hnh phc. Gio l duyn khi, t diu v bt chnh o cng c th p dng rt thch hp vo i sng gia nh. Nhng Pht t no sp lp gia nh hay va mi lp gia nh ch nn khinh sut trong cng trnh xy dng ny, nu khng mun tnh trng tr nn kh khn v sau. Ch By mi lp gia nh cch y bn nm v ch c mt chu gi hai tui tn l b Phng. L mt gio vin tiu hc, lng thng khng ly g lm to, nhng ch By khng ngh n cch i ngh lm ra tin nhiu hn. Tri li, ch yu ngh v quyt t chc i sng gia nh mnh theo nhng nguyn tc o Pht, em th gi v nng lc thc hin hnh phc c nhn v gia nh theo gio l Pht Gio. Thm By khng phi l ngi sng trm tnh nhiu ni tm nh ch, thm cn tr mi hai mi bn tui, rt m ng, hot bt, a chung hnh ng hn tri thc. Ch By khng buc thm By lm ging nh mnh; tri li, ch cn tn trng cch sng ca thm v tm cch b tc cho thm. Nim vui ca thm khng nhng ch l chm sc b Phng, chm sc ca nh vn tc m cn lo lng cho cc gia nh nhng tr em ngho trong xm. Ch By khuyn khch thm v gip thm trong cng vic ny d rng bi v

33 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

hc tr ca ch kh b bn. Chnh v thi y ca ch m thm By va bit n va thng knh ch hn. Thm bit tn trng nhng gi tnh tm ca ch, bit gi b Phng yn lng hay em b Phng i chi mi khi chng cn s yn tnh. iu qu ha nht l thm bit lng nghe chng mi khi ch By bn lun v cch t chc i sng gia nh theo phng php o Pht v cng tc vi chng trong s p dng nhng nguyn l Pht Gio. C mt hm hai v chng bt ng nhau v mt chuyn nh lin h ti gio dc hc ng. Thm By lm chng gin v ni nng v . Ch By bit mnh gin nn ra i bch b ngoi b sng ti hai gi ng h. Trong hai gi ng h y, ch tnh tm v thy c rng li ca thm By rt nh, so vi c hnh v con ngi p c tinh thn ln th cht ca thm. V ch thy ch cn em thng yu sa cha li ci li b nh ca thm hn l gin di tr con. Th l ch v nh vi tm trng bnh tnh, an lc v n ci trn mi. Hai v chng thng mn nhau nhng knh trng nhau, nh vy m hnh phc la i rt bn vng. Ch By khng bt v phi ngh v lm ging ht nh mnh; ch khng quan nim nh thi phong kin rng v l vt s hu ca chng, chng mun g l phi lm theo. Ch bit trn cn bn nam n bnh ng v vi phng php knh trng nhau, hai v chng c th xy p v duy tr hnh phc theo li Pht dy. Gia nh gn gi nht vi gia nh ch By l gia nh ng Su, anh h ca ch. Ch thng hay n chi v rt thn mt vi cc con ca ng Su. Ch cng mun gip gia nh ny mt cch gin tip trong vic p dng gio l o Pht vo i sng. ng Su b Su u theo o Pht, cc con u bit i cha l Pht, nhng h t hiu o Pht v khng thy o Pht lin h nhiu ti i sng kinh t, tnh cm v gio dc ca gia nh. Ch By bit l s xy dng bn thn vn thit yu cn bn cho s xy dng gia nh, nn suy ngh k v vn xy dng bn thn, v thit lp nhng phng tin thc hin.

34 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

Hai Th H Sng Chung


Hai th h sng chung di mi nh phi tm hiu tm l quan nim v s thch ca nhau to nn s ha hp, iu kin cn bn ca hnh phc. Trong nhiu gia nh hin nay, c mt s ngn cch gy nn bi s thiu hiu bit gia cha m v con ci. Hai th h c nhng nn gio dc khc nhau sinh ra di nhng iu kin kinh t x hi v vn ha khc nhau th c nhin l c nhng tm trng, quan nim v s thch khc nhau. Bc lm cha m phi t nh rng th h tr by gi khng th no suy ngh v a thch nh kiu xa c, phi c gng tm hiu hon cnh, tm l v s thch ca con ci dng kinh nghim mnh m hng dn h. Mnh phi ci m, nhiu khi phi ty thun theo tr m tn ha mt cht c th to nn s cm thng. ng Su b Su thng than phin rng lp tr by gi bt tr, khng dy c, v khng chu tng phc cha m nh thu xa. Tht ra th hai ng b khng bit rng bn a con ca h u c th l nhng a con kh. Xun Tho, c con gi u lng nm nay hai mi mt mi va vo trng s phm u nin kha Cn Th, mi thng hai ln c v thm nh vo nhng ngy cui tun. Cu Nguyn mi chn, nm ri thi t ti hng. H, con gi nm nay mi bn v Lc, con trai mi hai ang hc trng cng lp tnh. C bn c cu u sn sng nghe theo ca cha m, nu ng b Su bit dng tnh cm hng dn con. Nhng ng b Su li c ngh theo kiu xa, cho rng cha m c uy quyn tuyt i vi con cho nn thay v ly thng yu m dy d ng b li lm cho con s, c khi dng n roi vt. Nguyn c nhiu khi phn i bng cch khng n cm v i vng sut mt hai ngy. ng b Su khng hiu c cu con trai mi chn ny, cho rng cu ta gan l, ci li cha m, khng chu hc hnh n ni thi rt. Hi Nguyn thi t ti rt, ng Su Nguyn xung nh su mi roi, bm da nt tht; Nguyn b i sut mt tun mi v. M h Nguyn l u v nh l lp tc ng chi mng. Ch By c ni chuyn ring rt nhiu vi a chu m ng Su cho l mt a con ng nghch ny. Ch By thy trong thi chn nn l lm ca Nguyn nhng nguyn do su xa. ng thy ton ca
35 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

Nguyn khng hiu v duyn c no h thy mt Nguyn l ght. Sut nm nh vy. Sut nm, Nguyn khng hc ton c, cui nm Nguyn hng ton. Ci xe p ca Nguyn b mt cp hi u nin hc, v v vy Nguyn cng b mt trn n. Nguyn li cng b ng Su pht nhn cm v nh ln ngoi ng vi mt anh chng trc tui Nguyn, m khng cn tm bit l do. Nguyn cho rng c ba ln m u ght mnh, nn khng bao gi ni chuyn mnh vi ba m. Ch By khuyn ng b Su nn trm tnh tm hiu Nguyn. Ch ni: "Thi by gi ta khng th xem con ci nh vt s hu ca ta na. Ta khng nn ngh l ta c quyn bt chng phc tng theo tt c mi mun v s thch ca ta. Gio dc hc ng thi dng roi vt v quyn uy ca v thy gio ri. Gio dc hc ng c cch mng; thy gio ch l ngi hng dn, lm hin l v pht trin kh nng ca hc tr m thi, ch khng cn l ngi c th bt buc hc tr phi ngh nh mnh ngh v lm nh mnh lm. Bc cha m c nh hng ln lao ti con ci, v nh hng ny c thc hin bng tnh thng yu ch khng phi bng uy quyn. Lun l mi thi i mi i khc, ty theo quan nim nhn sinh ca con ngi. Lun l ca o Pht khng phi l mt m gio iu chc nch m l nhng nguyn tc linh ng ph hp vi s sng v s sng to. o Pht chng li thi c chp v gio iu. Nguyn tc u tin ca lun l o Pht l thi ci m: Phi b ht mi thnh kin, phi c c ci m hiu c k khc, phi bit ng vo hon cnh k khc m hiu k khc; ng ng trong ci v cng cht hp ca thi quen buc ti v trch mc h. Bc lm cha m phi t nh: C l mnh "xa" qu ri, mnh phi thch ng thm vi thi i mi mt t mi c. Tm hiu tm l tr bng cch nhn xt hon cnh x hi v hc ng ca chng c th thng cm vi chng nhiu hn. Mc ch ca lun l o Pht l gy nn hiu bit cm thng v hnh phc, ch khng phi l g b con ngi trong s chu ng kh cc v y dy phin mun cng thng. Nu o c m ch gy nn phin no, cng thng v kh au th khng phi l o c m l s c chp. ng v s c chp vo

36 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

nhng thnh kin v nhng thi quen m lm tan v hnh phc gia nh. Xun Tho, con gi ln ca ng b Su, cho rng ba m c qu kht khe v c h. C rt bun, khng th em chuyn tm tnh m bn vi ba m, t nht l vi m. Cch y mi hn mt nm, bn trai ca c gi th cho c, b ng b Su bt c. ng b lm nh con gi mnh h hng, ph hoi danh gi gia nh. ng b mng nhic c con gi iu. Thi xa, thi trai tr ca hai ng b, s giao thip nam n b cm ch, nhng thi nay khc. Cc c cc cu by gi hc chung mt trng, trao i kin, lm vic x hi chung, tm hiu nhau, bit gi tr tht ca nhau, hay yu mn nhau, vit th thm nhau, l chuyn thng. Theo tiu chun sinh hot x hi hin thi, nhn th ca bn trai khng c g l tri chng lun l o c ht. Thi cht hp, khng bit thch ng vi thi i cng nh s thiu hiu bit ch khin cho s m m gia nh chp cnh bay mt m thi. Vi li, con trai con gi by gi phi cho h gp g nhau, tm hiu nhau, sau ny s chn la hn phi ca h c cn nhc k cng. S giao thip nn t do, min l trong mc l gio. Cha m nn ni chuyn thng thn v gp nhn xt vi con ci v s chn la ca chng. Trong mt gia nh tn tin, s c mt ca ngi cha hay ngi m khng ln t s c mt ca nhng ngi con, cha m khng x dng uy quyn mnh lm cho con ci s hi, lm la lm lt. Phi cho chng c mt vi nhn cch t nhin ca chng, min l chng bit tn trng k lut v quyn t do ca k khc trong gia nh. Con ci cng nn bit rng cha m thuc vo th h xa hn mnh, rng cc v chu nhiu kh au kh khn v va chm trong thi nin thiu v trong cng cuc mu sinh nn d tr nn kh tnh v cu knh. Con ci nn c x th no mnh tr thnh nim vui v s t ho ca cha m. Trc ht phi hiu mi ni kh khn ca cha m, phi hiu nhng iu kin v hon cnh x hi ca cha m, phi rng

37 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

lm cho cha m hiu hon cnh ca mnh v s thch ca mnh. ng gin di hn ly v trch mc khi cc v cha hiu mnh. Phi lm mi cch cha m c th tham d vo nhng lo lng bun vui ca mnh, m phng php hay nht l phi tham d vo nhng lo lng bun vui ca cha m. Hai ch em Xun Tho v Nguyn, trong thm tm, cng bit rng hai ng b xa v h qu, khng th no hiu c mnh; c tm cch gii thch cng v ch. H c bit u h cng c trch nhim nng n v tnh trng thiu ci m ca gia nh. H nng ni, ch bit hn bit gin m khng ngh su n cng n dng dc v c vng ca ba m mun cho mnh nn ngi. Ba m khng hiu mnh tht, nhng mnh phi c bn phn lm cho ba m hiu. M mun lm cho ba m hiu, trc ht mnh phi hiu c ba m. H sinh ra trong nhng iu kin kinh t, gio dc v x hi khc ta, h khng th c tm trng ta, ci nhn ca ta. Ta phi lu tm n cn chia s nhng mi lo bun ca ba m, ri dn dn lm cho ba m hiu ta. Ch By ni vi hai ch em nh th.

S Chia S V Tham D Ca Con Ci


Con ci phi chia s nhng lo u nng nhc ca cha m v d phn vo nhng quyt nh ca cha m. Nu cha m t em nhng lo u kh khn ca mnh m bn vi con ci, l v h ngh rng con ci mnh ang tr di qu, cha bit g chia s nhng lo u kh khn y vi mnh. Cng l v con ci th , ch lo chuyn mnh, ch bit i hi trch c m khng bit chia s. Mt a b nm by tui thy m bun c th hi m ti sao m bun, v d b m khng th ni cho con nghe nhng lo lng bun phin ca mnh ch v a con cn nh qu cha hiu c, cng cm thy c an i phn no. Bc lm cha m no cng c nhng lo u kh khn. Con ci phi n cn thm hi, trc ht l hiu nhng lo u kh khn sau l tm cch chia s bng s lu tm ca mnh v bng nhng c gng trong kh nng mnh gip cha m. S hiu bit chia s nhng lo u kh khn kia, thc ra, cng l mt ngun an i ln lao cho cha m ri. Hiu

38 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

c cha m, mnh s khng cn v tm lm nhng iu gy thm bun phin bc dc cho qu v, mnh s khng i hi nhng iu qu ng ch lm cho cha m thy l mnh v trch nhim i vi gia nh. Con ci nn c tham d vo cc quyt nh ca cha m v tm cch c tham d vo cc quyt nh ny. Cc bc cha m nu cho con ci d phn vo cc quyt nh ca gia nh, c th l trong hnh thc hi kin ca con, th th tp cho con thc trch nhim v nhng vui bun thnh bi ca gia nh. Loi con ci ra khi nhng cuc bn lun v cc vn gia nh c nhin s a chng n thi ph mc v trch nhim. Bc T c mt a con trai mun vo i hc trong khi bc thy khng sc cho con i Si Gn. Nhng bc khng gt ngang ni "khng c tin, my s khng vo i hc". Tri li, hai bc ni chuyn thn mt vi Hng v tnh trng ti chnh gia nh, cho Hng bit mi chi tit v tnh trng ny v hi con xem n ngh nh th no, v c bin php g khng. C th l Hng s quyt nh thi hc; c l Hng s ngh kim thm tin bng cch dy km tr em mi ngy vi gi ph vo ngn sch gia nh khin cho s hc ca Hng c th tip tc cp i hc.

Con Ci V Ngn Sch Gia nh


Con ci t mi bn tui tr i nn c d phn vo vic bn ci ngn sch gia nh. Khng nhng iu ny lm khin cho con ci tr thnh c trch nhim trc tip v s sng gia nh m cn khin cho chng sm bit lo lng xy dng cuc i ca chng. Gia nh phi thc s l mt cng ng rut tht, tin bc do mt ngi trong gia nh lm ra phi thuc v ton th gia nh. Ngi cha chng hn, lm ra tin bc, ngi m chm sc ca nh, nui nng con ci. Cc con c bn phn phi hc hnh tu dng nn ngi, ng thi gip cha m c g th gip. Ngn sch gia nh l ngn sch chung, ngi cha khng nn cho rng tin mnh lm ra th mnh t tiu xi, a cho v con chng no th ty thch ca mnh. Tr ra khi con ci cn b nh qu cha bit g th khng k; cn lc con ci

39 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

n tui bit suy ngh v chia s trch nhim th cc bc cha m nn cho chng bit r tnh trng ngn sch gia nh. Mt khi con ci c quyn bit n v gp bn ci v ngn sch gia nh th t khc chng bit t b nhng i hi khng hp l. Tri li, chng bit lo lng v thng yu tin cy cha m hn. Chia s trch nhim lo lng v ngn sch gia nh, bit chung lo chung v quyt nh chung v vn ngn sch l thc hin tinh thn "li ha ng qun" trong o Pht.

S Giu C Khng Phi L Hnh Phc


Mi ngi trong gia nh khng nn ngh rng hnh phc gia nh l kt qu ca s t ti y mi tin nghi vt cht. C nhiu bc cha m v ngh rng tin nghi vt cht l hnh phc gia nh, nn dnh hu ht th gi ca cuc sng vo cc cuc kinh doanh, b ph s sinh hot gia nh v xao lng bn phn i vi con ci. Thc ra nhng tin nghi vt cht cn bn cn thit cho hnh phc gia nh tht, nhng chng ta khng th ni rng n mc no nhng tin nghi y c gi l y . Nu v nhng tin nghi ny m sinh hot gia nh b b ri, khng kh thn mt m cng khng cn mi ngi c cm tng l sng trong mt qun tr, th l mt s tht bi ln. Ta phi sp t th no gia nh tht s tr nn mt t m, mt ni ai cng mun tr v nhng lc mt mi. Gi cm chiu v gi xum hp bui ti sau ba cm chiu, di nh n... nhng gi gic sinh hot gia nh nh th khng th khng c. C nhiu gia nh giu c nhng khng c hnh phc. C nhiu gia nh nh gia nh ng gio Nng chng hn, tuy ch n mc, nhng y m m thng yu. Mi ngi trong gia nh t cha m n con ci u tm xy dng hnh phc gia nh, bng s hiu nhau, tin nhau v yu mn nhau. Hnh phc gia nh h li cng do s ng tm nht ch. Khng nhng ch l s ng tm nht ch t ti mt nn tng kinh t tm vng chi cho gia nh, m cn l s ng tm nht ch thc hin l tng xy dng con ngi v x hi na.

40 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

Minh v em gi l Trm l nhng thiu nin c lng c ch. ng gio dy con th no m c hai u rt t ho v cha m mnh. Khng bao gi phn b l nh mnh ngho hn nh cc bn. Minh v Trm cng tc c lc vi ba trong nhng cng vic vn ng gio dc mi m ng gio Nng xng trong tnh, nh t chc din thuyt v phng tin gii tr lnh mnh, t chc vn ngh thiu nhi, pht ng phong tro chng i sch bo vn ngh i try... Ngi ta thy ba cha con ng gio Nng thn i vi nhau nh nhng ngi bn, nhng ngi ng ch. Mt ba tra ch nht trong khi ba cha con cng vi mt s hc sinh lm vic cc nhc nhng hng hi ngoi sn vn ng dng sn khu chiu phim gio dc bi tr bnh st rt, ngi ta thy b gio Nng em nc chanh mui cho mi ngi ung. B ti ci li ph gip cng vic mt cch hng hi chng mt ting ng h trc khi xch gi v lm cng vic nh. C gia nh thun tho sng trong ha kh m p v hiu nhau, thng nhau v c chung ch hng. Nu mc ch ca cha m ch l nui con n hc sau ny con mnh c th c a v trong x hi v nu mc ch ca cc con cng ch c tng y, th ch hng theo ui ca gia nh c v qu ngho nn v hp hi. L tng ca o Pht dy ta phi xy dng nhng con ngi xng ng, bit lo lng cho nhng ngi thn yu nhng cng bit lo lng cho k khc, cho quc gia x hi. X hi y dy nhng au kh, bt cng, ngho i... ch hng ca ngi Pht t khng phi ginh git mt a v trong x hi m l t ti kh nng thay i x hi . Nhng cu chuyn trong gia nh ng gio Nng khng b gii hn trong cc vn thuc phm vi i sng gia nh nh vt gi, thc phm, bn b, hc hnh... h cp ti cc vn ca thn xm, quc gia, x hi. Mi ngi trong gia nh bit lu tm n nhng kh au ca ng loi mnh, nhng t oan v vn ha, kinh t v x hi trong thn xm, quc gia, x hi... v bit un luyn cho mnh l tng i tha ca Pht gio ngh ti ngi. S m lun v chia s gia cha m v con ci v cc vn x hi, kinh t v chnh tr trong nh sng ca gio l o Pht c th to nn cho mi ngi trong gia nh nhng quan nim v kin gii khin cho

41 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

tnh gia nh gn b thit tha vi l tng Pht Gio. S chia s v quan nim v kin gii trong tnh thn i ny, Pht Gio gi l "kin ng ha gii".

Hc Lm Ngi
Mi ngi trong gia nh phi hc. S hc hnh ca con ci khng nn ch hng ti bng cp kim vic lm. S hc hnh phi nhm ti s xy dng nhn cch con ngi v kh nng phng s con ngi. Ngi ta khng ch hc nm by nm hc ng, m phi hc sut i. Tr tu cng cn nhng thc n b dng nh thn th. Trong gia nh mi ngi phi c sch c bo m rng kin thc. Phi chn nhng t bo c th cung cp nhng mn n tinh thn lnh mnh. Ch tr nhng ngi c i sng tm linh phong ph, a s trong chng ta nu khng c sch bo trong vng na nm c th tr nn ngho nn v th hu. t nht l mi ngi trong gia nh phi c sch c kin thc ph thng v lch s, khoa hc, x hi, chnh tr v vn ha. Gia nh ng gio Nng lun lun n cc bui din thuyt v cc bui tho lun cng cng v cc vn trn. ng gio thng ni vi hai con ca ng rng nhng kin thc ta thu nhp c d l trng hay nh u phi nhm ti mc ch cao hn bng cp: l hc lm ngi v hc phng s con ngi. Phi lm sao ng tn th gi v vic hc tp nhng iu khng b ch cho s sng. Kin thc v kinh t, lch s v x hi, cng nh kin thc v o Pht, cn phi thc t, c th p dng c trong cuc i, cuc i bn thn, cuc i gia nh v cuc i x hi. Cha m ng nn ngh rng mc ch duy nht cho con i hc l cho con c k sinh nhai v sau. Chng ta phi ngh cao hn th, v i hi rng gio dc phi o to c nhn cch con ngi v un c l tng phng s ng loi.

42 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

Chia S Quan Nim


Phi to ra nhng c hi m m mi ngi trong gia nh c th chia s vi nhau v quan nim, v hnh phc, v l tng, cng nh chia s nhng lo u, nhng hy vng ca nh. Nhng c hi ny chnh l nhng biu hin c th nht ca hnh phc gia nh v bt c ai trong gia nh nu tha thit cng c th to ra c. Thng th mi ngi trong gia nh ai cng c nhng quan nim ring, nhng lo u ring v ch khi no khng th chia s vi ngi trong gia nh th mi em chia s vi nhng bn b bn ngoi. Thiu nhng c hi m m trong gia nh th kh m chia s c nhng quan nim, nhng lo u . Chnh Xun Tho v Nguyn cng ngy cng cm thy xa cch ng b Su cng v nguyn nhn kia. C hai ch em u khng tm thy s m m trong gia nh v thng i tm nim vui vi bn b bn ngoi. Gia nh khng thc s l mt t m ch bi v mi ngi trong gia nh khng bit thit lp c s thng cm ha hp sng cng di mt mi nh. Theo o Pht, h cha thc hin c nguyn tc "thn ha ng tr". Nu ta mun to ra khng kh thng cm v thng yu, ta phi b qua nhng bc bi phin mun lt vt, phi lu tm n nhng kh khn v u lo ca nhng ngi trong gia nh. Sau bui cm chiu, trong khi ung tr, ta n cn thm hi vic lm n, vic hc hnh hoc bt c vn no m nhng ngi thn ca ta ang bn tm nht. Nu ta chu kh lng nghe v gp xy dng mt cch thn mt th t nhin ngi thn ca ta s c c hi than th biu l v chia s tm s vi ta, nh th khng kh tin cn m m s t nhin pht hin. Cn nht l ng c ch nho v ng c ti bt p nghe theo kin ca mnh. Mt khi mnh n cn lng nghe v t s quan tm th ngi kia tt nhin cng s lng nghe v chia s vi mnh. Phi bit tn trng kin ca k khc, d l kin cn vng di non nt ca tr em. ng khinh nho ch bai nhng kin . ng ni nhng kin l ngu di. Cn phi n tn gii thch v chia s kin thc cho nhau. S c ti v kin git cht nhng c hi trao i thn mt. Nn khuyn khch nhng ngi t ni pht biu kin v ng vi vng ph bnh ch bai nhng kin no khng ph hp vi
43 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

kin gii ca ta. S bt ng kin t n khng phi l mt chuyn xu. Nu trn i ai cng c cng mt loi t tng, mt loi quan nim th cuc i s qu ngho nn. Mt ch m trong ngi ta phi ngh nh nhau, ni nh nhau, lm nh nhau l mt ch c ti. Ngi ta c th yu mn nhau v sng ha thun vi nhau d c nhng kin khc nhau. iu kin cn bn l phi c thi ci m, bit nghe, bit hiu dung ha kin vi nhau. Nhiu khi hai ngi cng mt kin nhng v thnh kin v kiu cng m h ci nhau, gin nhau lm nh l kin ca hai ngi khc nhau mt tri mt vc. Thc hin c s dung ha kin to nn khng kh m m thng yu trong gia nh, l hnh ng theo tinh thn " ha ng duyt" ca o Pht. Thi nh nhn thng cm thng a n li ni n tn, c th trnh mi cuc ci c gin di. iu ny trong o Pht gi l "khu ha v trnh". Ch By trong nhng ngy gn y thng ni chuyn vi ng Su v b Su v vn Nguyn v Xun Tho. ng Su l thu khon gii, nhng tm l con th ng khng gii. Nguyn khng tha thit g n o Pht d rng trong khi hc s, Nguyn bit o Pht i L Trn c ng gp nhiu cho s xy dng vn ha v x hi ca quc gia Vit Nam. Nguyn thy ba m i cha, n chay mi thng hai ln, nhng khng thy nhng iu ny c li ch g cho ba m ht; khng phi v ba m theo o Pht m gia nh c m i, hnh phc thm ln. Ch By thy Nguyn c l mt phn no, bi v theo ch ng b Su cha thc s em p dng o Pht vo cuc sng, m ch l Pht t truyn thng. K ri trong lc tu bt quan trai ti cha, ch By ni chuyn vi ng Su v vic y, v ng Su ha s t t tm hiu Nguyn vi mt thi ci m v yu thng hn. c mt iu l ng Su rt bit nghe li ch By. xem ng Su c thnh cng khng.

44 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

Sm Hi V Tng Gii
Mi thng t nht mt ln gia nh phi t chc l sm hi v c li gii lut trong gia nh. Sm hi khng phi l xin ti vi Pht m qun chiu t tm v pht nguyn c gng khng lp li nhng hnh ng, nhng li ni ng tic. L sm hi trong gia nh c th m u cho nhng gi sinh hot gia nh thanh tnh v o v. Chng ta c th t chc l ny theo cch thc gia nh ng gio Nng. ng gio Nng ch t chc l ny mi thng mt ln, khng vo ngy rm hay ngy mng mt m vo chiu th by u thng. Ti y c gia nh n chay. Nhng ng gio, Minh v Trm sng mt ra khi ni ti n chay, ch v b gio nu chay rt ngon v cng phu hn c nhng bui cm mn thng ngy. Nhng ba cm chay ca b nu va ngon lnh va b dng, c nm, rau u, u h v c thay i lun lun. Gia nh ng Su cng c n chay, nhng bn a con ca ng b Su v c ng Su na, khng ai hng hi vi chuyn n chay ht bi v b Su ch lut rau, lm mui u phng n tm. n chay m nh vy ch lm cho tr em khip va. Bn Pht ca h p lm, tuy khng le lot xanh mu, tuy khng c n n-ng. Hnh Pht Thch Ca ngi n gin bn h nc, khun mt trm lng v an lc. Hai chn n ng lc no cng sng v mt l trm, mt bnh hoa lc no cng c cm hoa hoc mt cnh cy xanh. Trm rt a cm hoa; c gi mi su tui ny rt c khiu cm hoa. C khng cn nhiu hoa. Thng thng c ch cm mt hoc hai bng hoa v my ci l nhng bnh hoa vn p v trang nh. Trm thay nc bnh hoa mi ngy. Sng ch nht, c ra vn tm hoa mi, v nu khng c hoa th c ct mt nhnh cy thay hoa. Chiu th by tng gii gi ca c qut dn sch s, trn bn Pht c dng nc lc v tri cy. Sau khi nh ca v bn Pht c dn dp trang hong, mi ngi i tm, thay o mi cho khoan khoi nh nhng. ng gio Nng lm ch l. Nghi thc l nghi thc sm hi n gin, c bi dng hng, c xng hiu cc v Pht v b tt ly bi kinh sm hi v bi pht nguyn tu tr. Bui l rt trang nghim, mt phn nh m thanh ca ci chung rt tt cnh bn

45 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

Pht. Bt u bui l, Trm t mt cy nhang cm rt ngay thng trn l hng, thp n cy v tt in. Trong nh sng m du v trong khng kh trang nghim thm ngt hng trm y, c gia nh t tu trc bn Pht v ngi xung chiu chng mi pht tnh tm. Sau mi pht y, ng gio ng dy thnh chung; c gia nh u ng dy v ly Pht ba ly. Sau , nghi thc bt u. Khi nghi thc chm dt, h x Pht v tr ra c gio lut. Gia nh ngi li quanh bn, chic bn c tri khn trng v c t bnh hoa. Thng thng ng gio ngi i din Trm cn b gio ngi i din Minh. Gio lut c khi do ng gio tuyn c, c khi cho b gio, Minh hay Trm c. Minh v Trm c ng gio ch dy c gio lut rt chm ri v nghim trang. Thi gian tuyn c gio lut ko di chng mi pht. Gio lut y l THP THIN NGHIP O tc l con ng s nghip ca mi iu thin, nhng nguyn tc hng dn cuc sng gia nh v x hi ca o Pht. Nghi thc sm hi th ta c th tm trong cun Nghi Thc Tng Nim. Cn nguyn vn gio lut THP THIN NGHIP O m gia nh ng Nng dng th nh sau: (Ba ting chung thong th) Mi ngi tng "Nam M Bn S Thch Ca Mu Ni Pht" (3 ln) (Mt ting chung) Ngi tuyn c gio lut (c khi l ng Nng, c khi l b Nng, Minh hay Trm) : "Ly Pht, gio l Thp Thin Nghip o cao siu v mu nhim, chng con may mn lm mi c bit n v phng hnh. Xin em ht tm t lng nghe hiu su xa li dy ca c Nh Lai" "Hm nay ti c y c gio lut thp thin cho c gia nh. Xin c tt c mi ngi h nim cho. Xin qu v lng lng nghe: Gio lut thp thin l b uc soi ng, l con thuyn a li, l bc thy hng dn chng ta. Xin qu v lng nghe tng gio lut mt vi
46 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

tm hn thanh tnh, xem gio lut l tm gng trong sng soi chiu ni tm mnh". (Mt ting chung) "y l ni dung gio lut Thp Thin Nghip o". Th nht: Pht t khng git hi nhn mng, khng c tn thnh s chm git. Phi tm mi cch c th bo v sinh mng, ngn nga chin tranh, xy p ha bnh. l gio lut th nht. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung) Th hai: Pht t khng ly lm t hu ca mnh nhng tin bc v ca ci bt hp php. Pht t tn trng quyn t hu ca k khc nhng phi bit ngn cn nhng k lm giu mt cch bt lng v trn s au kh ca qun chng. l gio lut th hai. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung) Th ba: Pht t khng c t dm, ph hoi danh gi v hnh phc gia nh ngi khc. Phi bit bo v danh d cho bn thn v cho k khc. l gio lut th ba. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut hay khng? (Im lng vi giy, chung) Th t: Pht t khng c ni di mu cu ti li v s knh phc. Phi can m ni ln s thc cu ngi v ti v lm hin l nhng gian di bt cng v tn c. Khng c ph bnh ln n nhng iu mnh khng bit chc. l gio lut th t. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung) Th nm: Pht t khng c lng thit, ni li ly gin, to nn s bt ha gia nhng ngi khc, gy chia r v v trong on th. Phi ni li xy dng, ha gii; phi lm mi cch gy on kt,
47 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

ha gii nhng v bt ha, d ln hay nh. l gio lut th nm. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung) Th su: Pht t khng c khu, to ting ci v, ni nhng li chi mng nguyn ra, to nn sn hn on th. Phi ni li n ha, du dng o t quan im v kin ca mnh. Li ni phi nhm to nn thng cm v s cng tc. l gio lut th su. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung) Th by: Pht t khng c ng, ni li vn hoa di m, nhng li tc tn, thu dt, loan truyn nhng tin m mnh khng bit chc c thit. Phi ni li ng n v chn thc, c th gy s tn nhim v knh n nhau. l gio lut th by. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung) Th tm: Pht t khng cho tm tham dc iu khin mnh, khng ly s tha mn danh li ti sc lm mc tiu chnh cho l tng i mnh. Phi bit sng gin d c th gi ngh n nhng k khc ang chu nhiu kh au. Phi ly s yu thng con ngi v phng s con ngi lm l tng. l gio lut th tm. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung) Th chn: Pht t khng c gi tm sn hn v on th. Phi qun t bi v duyn sinh dp tr tm nim sn hn on th ca mnh ngay sau khi tm nim y pht sinh. l gio lut th chn. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung)

48 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

Th mi: Pht t khng c nu cht nhng t kin, nhng quan im v l thuyt tri chng li vi nguyn l duyn sinh v nhn qu. Khng nn yn tr rng nhng kin thc mnh hin c l nhng chn l bt di bt dch tr thnh c th v hp hi. Phi hc hi thi ph chp v ci m n nhn quan im ca k khc v lm hin l s tht duyn sinh v con ngi, v cuc i v v v tr. l gio lut th mi. Qu v trong thng qua c hc tp v gi gn gio lut ny hay khng? (Im lng vi giy, chung) "Tha qu v, ti hon tt trch nhim tuyn c gio lut thp thin. Ti xin cm n qu v gip ti hon tt phn s tuyn c mt cch thanh tnh. Xin tt c hy cng ti chp tay tng bi pht nguyn". Mi ngi chp tay tng: Chng sanh v bin th nguyn Phin no v tn th nguyn on Php mn v lng th nguyn hc Pht o v thng th nguyn thnh (Ba ting chung) c gio lut xong thng thng ng b Nng v hai con ngi li thm mi pht ni chuyn v nhn xt v nhng gio lut mi c. C mt ln Trm ni: "K ny khi c n gio lut th su con mc c qu. Ti v con nh v gin con Lan hc cng lp, con chi n l thiu gio dc. Chc by gi n cng cn gin con, v nu ba m n m nghe c chc cng cn gin con ht ch ni". B Nng ni: "M chc ln sau con s khng lm nh vy na". Ba cm chay tip theo rt vui. B gio Nng sa son ba cm rt cng phu, t hi tra; hai anh em Minh gip m hm li cc thc n, dn bn, lau chn a. BA CM NY L MT C HI MI NGI TRONG GIA NH T XT T TNH, THIT LP THNG CM, THA TH V THNG YU VI NHAU. Mt ba cm nh
49 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

th cn vui, mi ngi n ngon. n chay m sng c trong khng kh ha thun v tin yu th s n chay mi thc c ch li. Gia nh ng b Su cng n chay mt thng my k , nhng khng kh ca ba cm so vi khng kh ngy thng no c hn km g u. Nu mt gia nh cng hc hi, chp nhn v gi gn mt gio lut nh gio lut THP THIN NGHIP O xy dng i sng ca mnh, th gia nh y thc hnh c nguyn tc "gii ha ng tu" ca o Pht.

i Cha
Ngoi trng hp ln cha c nhn, tt c mi gia nh nn i cha vi nhau mi thng mt ln. C th l ngy rm, mng mt hay mt ngy ch nht. Nn chn mt ngy khng c 1 lc g ti cha, trong trng hp mnh mun c hng khng kh thanh tnh. i cha cng phi chun b cn thn. Nn tm ra, mc o p, v phi d nh ln cha sng mt vi gi ng h cho thoi mi v an lc. C nhin phi chn cha no c khung cnh y. Dng hoa l Pht xong, mi ngi c th xin ni chuyn vi mt v tng s, hoc v gio l, hoc v nhng vn khc c lin h ti s p dng o Pht trong i sng c nhn, gia nh, xm lng, x hi... Sau , gia nh c th mn xem sch Pht, i bch b trong vn trn i hay ngi m o vi nhau di nhng hng cy. Nn chn mt cnh cha thanh tnh v thin s lm biu hin cho qu hng tm linh ca mnh.

Su Nguyn Tc Sng Ha Hp
Hi c Pht Thch Ca ti th, ngi c thit lp su nguyn tc sng chung ha hp cho on th tng s ca ngi. Su nguyn tc ny c th lm cn bn cho mt i sng gia nh hnh phc nht v tin b nht: 1. THN HA NG TR: Cng chia s vi nhau mt mi nh hay mt hon cnh sinh hot cng ng, chp nhn mt cch hoan h s c mt ca nhau.

50 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

2. GII HA NG TU: Cng hc tp v gi gn vi nhau nhng k lut c chp nhn nh l nguyn tc hng dn i sng ca cng ng. 3. KIN HA NG GII: Chia s v trao i vi nhau nhng kin v nhng nhn thc ca nhau. Nhng kin v nhn thc ny c th tri chng nhau, nhng nu mi ngi u bit ci m, lng nghe v ph chp th h c th hiu r c quan im k khc, hc c nhng iu mi l. 4. LI HA NG QUN: Ti sn ca chung; mi ngi u c quyn s dng v chia s ty theo nhu yu ca mnh. Mi ngi c trch nhim gi gn bi p nhng ti sn chung . 5. KHU HA V TRNH: Gi gn li ni t tn, khng ci c, tranh chp v gin hn vi nhng ngi khc. Ni li xy dng v bi p, khng gy chia r, khng lm tan r on th. 6. HA NG DUYT: Bit dung ha nhng kin khc nhau chp nhn nhau v sng an vui vi nhau. Su nguyn tc sng chung gi l LC HA ny c p dng cch y trn 2500 nm, by gi ngh li vn c th l cn bn thit lp mt i sng cng ng rt thch hp. Khng nhng ta c th p dng lc ha vo i sng gia nh, ta cng c th p dng lc ha trong i sng hc ng, lng mc v quc gia na. p dng vo i sng lng mc v quc gia ta c th thip lp c mt th ch x hi nhn bn, cng ng v t do, biu l c tinh thn t bi v bnh ng ca o Pht.

51 | C h n g 0 3 : X y d n g g i a n h

Chng 04: Xy dng xm lng


(hay khu ph)

Xy Dng T Di Ln Trn
S tu dng bn thn, s xy dng gia nh v quc gia ty thuc mt thit vo s pht trin xm lng v khu ph. C nhin i sng xm lng ty thuc i sng quc gia v quc gia c c lp v t do th xm lng mi d pht trin. Nhng tri li c lp v t do quc gia mt phn cng do nhng c gng trong phm vi xy dng xm lng. Nu ta sng trong xm lng hay khu ph m chng lm c g ti thiu cho xm lng v khu ph th ta chng mong g c kh nng phng s quc gia. Phi thc hin t do, dn ch v cng bnh, x hi ngay trong xm lng v khu ph ca mnh, d rng s thc hin ny khng c hon ton v ty thuc n tnh hnh chung ca c nc. Ta phi bit bt u xy dng T DI LN TRN.

Trng Hc a Phng
Trc ht, ta hy gp sc xy dng trng hc a phng v cc phng din trng c, chng trnh v gio chc. Gio dc l mt kha cnh quan trng ca cng cuc pht trin cng ng. Ta phi c bn phn kim sot, ci to v bi p nn gio dc ca thi i ta. Nu ta ngh rng chng trnh gio dc phi hon ton cho b quc gia gio dc nh ot v giao ph tt c cho b th ta thiu trch nhim. Mt ng b trng gio dc c bng cp ngoi quc, khng bit nhiu v tnh trng Vit Nam s khng th lnh o nn gio dc quc gia. Ta phi t cu hi: Nn gio dc hin ti trng lng, trng qun hay trng khu ph a con em ta n u? Chun b cho chng nhng g chng ra i? S hc hnh ca con em ta c lin h g n i sng ca xm lng ca chng khng? Lu nay nhiu ngi trong chng ta c cho rng mc ch ca s hc l nhm ti mt vn bng vi mc ch mu sinh. Khng nhng iu bc cha m ngh nh th v nhiu ngi tr cng ngh nh th.

52 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

Trng hc tr thnh mt th cng c chn lc v hn ch. Khng ta phi cho trng hc ng vai tr quan trng ca n.

Chng trnh hc phi lin h mt thit vi thc trng a phng


V d trong lng Vn Thy, tr em v ngi ln nhiu ngi b bnh au mt, mt c ln. y vy m trong trng tiu hc lng, sut nm cc thy gio ch dy c mt bi v sinh v bnh au mt; hc tr hc thuc lng v tr bi bnh au mt di ti mt trang giy hc tr. n khi thy gio chuyn sang dy bi bnh thng hn, th bnh au mt trong lng vn khng v s gio dc m gim bt. lng Cu Kh ba nm trc y ngi ta cng b au mt nhiu nh vy. Nhng t khi thy gio Lim v dy trng tiu hc Tnh Thng th dn lng bt u cng tc vi nhau chng bnh au mt, v trong vng bn thng, bnh au mt b qut sch. Thy gio Lim bn vi cc thy gio khc m mt cuc vn ng (h gi l mt "chin dch") chng bnh au mt. u tin, hc sinh trong trng c dy k lng v bnh au mt, t nguyn thc hnh nhng iu hc cha lnh mt ca chnh mnh. Ngy no vn bnh au mt cng c ni ti hc ng. Cc em hc sinh cng tc vi thy gio mnh v nhng bch chng, t chc mt bui trnh din nhc kch ca vng c v vn bnh au mt. Mt em hc sinh trc b bnh au mt nay lnh, ng ln k chuyn au mt ca mnh, v t m k lm sao m em cha lnh c bnh au mt. Cc thy gio v hc sinh ca h y cuc vn ng cho ti thnh cng mi thi. C nhiu anh v nhiu ch trong lng cng tc vi h; khng nhng h ch dn, lm "p lc tinh thn" mi ngi lo tr cho ht bnh au mt m h cn tm n tn ni nhng ngi c bnh au mt gip sn sc na. Nhng trong lng Cu Kh khng phi ch c vn bnh au mt. Dn lng y phn ln sng v ng nghip, i sng rt cc kh m dn lng t c ai kh gi ln c. C cu hc sinh no hc kh thi xong tiu hc lin tm ln tnh kim vic khng chu li lng em ci
53 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

hc ca mnh m lm cho lng c t chc hn, t ngho i, t bnh tt hn. Cc thy gio, c gio trng Tnh Thng nghe li ngh ca thy gio Lim, ch dy hc sinh mnh mt cch tng qut v cc mn t c dnh lu nhiu n i sng dn lng. V d v sng ngi h ch dy s qua v con sng Thames Anh, dy nhiu hn mt cht v sng Hng Bc v dy rt k v con sng Cu Long chy qua lng Cu Kh. H dy s lc v cch trng c ph (t trong lng khng trng c ph c) tri li dy rt k v ng nghip. C nhin tr em trong lng bit rt nhiu v ngh nh c; c em mi hai tui phi i theo ng ch nh c sut bui sng, ch c th i hc bui chiu, v em y bit nhiu hn thy gio Lim v ngh nh c. Nhng cc thy gio bit nhiu chuyn khc m dn lng khng bit. V d h bit v chuyn pht trin ng nghip nhng a phng ni k thut nh c c ci tin rt nhiu, v chuyn t chc hp tc x ng nghip trong c ng dn chung sc v chung vn na t c nhng li tc quan trng hn. Hp tc x l mt phng thc ph v ci vng trn ngho kh. Cc thy gio c dn lng mn chung, nhng bui tip xc chuyn tr ang i dn n chuyn thnh lp hp tc x. S d cc thy gio y c th thay i chng trnh hc cho thch hp v li ch thit thc l v y khng phi l trng ca chnh ph lp m l trng ca dn lng t ng gp lp nn. Trng ny, t khi thy Lim ti, thay i theo chiu hng trng TIU HC CNG NG, tc l mt trng hc kiu mi, hc nhiu v cc vn c lin h n i sng cng ng. Hc tr hc xong vn c th thi tt nghip tiu hc nh nhng trng khc, bi v hin nay trng cng ng c b gio dc cng nhn. Cc thy gio trng Tnh Thng t chc lun ti trng nhng bui hc cho cc c bc cha bit c bit vit, cc lp hc v y t, v sinh, hp tc x... Ta c th ni rng y l mt trng hc m chng trnh lin h mt thit vi i sng dn lng. Nhiu bc ph huynh gp kh khn trong vn gio dc con em: i khi nhng nguyn nhn y nm hc ng v ngoi x hi. S lin lc v cng tc gia ph huynh hc sinh, v

54 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

cc gio chc ti hc ng tr nn rt cn thit trong trng hp ny cng nh trong nhiu trng hp khc. Phn ln trong chng ta ch mong cho con chu thi u, c bng cp, ch t n ni dung ca nn hc vn con em. Con em hc ton gii, Anh vn Php vn gii, th l tt ri, chng ta ngh. Chng ta nn bit lm mt mi my nm tri hc ng ch vi mt mc ch l kim mt vn bng th l mt s phung ph thi gian rt ln. C bao nhiu ngi c bng cp cao m nhn cch v i sng rt th lu v thp hn. Con ci chng ta i hc khng phi ch v c bng cp m l nn ngi. Do gio dc hc ng phi p ng li hoi vng ca ta, ta phi lu tm v tm mi cch nh hng ti ng li gio dc hc ng. Nhng t chc ph huynh hc sinh c th nh hng ti trng hc v ng li ca b quc gia gio dc. Tham d vo nhng t chc y, ng thi gi lin lc vi cc gio chc ti trng v theo di s hc hnh ca cc con, ta s nh hng gio dc hc ng. Nu phng x v trng c thiu, ta bn nhau trong xm lng hay trong khu ph, tm cch xy dng thm, d l n s, min c ch cho con chu hc hnh. Nu chng trnh qu xa cch vi s sng, ta bn nhau cng t vi ban t chc tm cch thch ng chng trnh vi s sng. Nu gio chc khng xng ng, ta can thip i thay. Tm li ta phi c trch nhim v hc ng trong xm lng hay khu ph ta .

Cng Tc X Hi
Ti trng hc, ti phng thng tin hay trong trung tm thanh nin hoc nh vic ta nn cng tc vi cc gio s t chc nhng lp hc v vn thc hin v sinh cng cng, bi tr c bc, bi tr vn chng v phim nh i try. Ta cng nn cng tc trong vic t chc v tham d vo nhng sinh hot lnh mnh nh thit lp phng c sch cng cng trnh din ca kch, du ngon, cm tri, th thao, hi ch, hi cha... Nu ngi ln v tr em i tm nhng loi gii tr c hi nh ung ru, nh bc... l v xm lng hay khu ph khng c nhng t chc gii tr lnh mnh. Ta ch nn ly c l khng c th

55 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

gi t chi ng gp cng ca vo cc sinh hot lnh mnh nh th vin, cm tri, th thao, hi ch... Tr con trong lng c mong c dp b lng ln tnh cng v chng khng c gii tr lnh mnh. V sinh kh ca lng, v th h tng lai, phi lu tm nhiu n nhng hot ng ny. Gio s v hc sinh trong cc trng hc a phng nn khi xng v t chc sinh hot gii tr lnh mnh, ku gi s tham gia ca mi ngi trong thn lng hay khu ph to nn khng kh vui ti lnh mnh cn c ca cng ng. Trong mt lng ngho, ta vn c th t chc c th vin. Mt cn phng ti nh vic, ti trng hc, ti cha hay ti trung tm thanh nin, mt ci t ng sch bo v mt ngi ph trch cho mn sch mi tun vi ln l . Sch bo c th xin tng gia nh. Thy gio Lim t chc mt phng c sch rt c bit. Vi s gip sc ca cc bn gio vin v hc sinh, thy mn v xin c hn ba trm cun sch v gn mt trm t bo, cha c lm. Thy xin php ng Tm t phng c sch ni nh ng. Nh ng Tm rng, mt c ngy khng c ai. Vn sau trng rt nhiu cy xanh v mt. Thy Lim mua ti su ci vng. Mi ch nht, thy ti th vin mc vng sau vn, c sch. Cc thy gio khc v mt t hc sinh cng lm nh th, v h khuyn khch nam n trong lng lm nh th. C nhiu sch rt d c, nhiu hnh nh, nhiu h ha. Ai mun ti c sch th ti th nm hay ch nht, c ngi gi t sch, bin tn h ngi mn sch. Nu ngi no khng mun c ngay ti ch m mun mn em v nh mt tun hay mi ba th k tn vo s v hn ngy em tr. Trong thn xm, ta nn thnh lp gia nh Pht t. Gia nh Pht t l mt t chc gio dc thiu nin v nhi ng theo tinh thn thng yu (bi) hiu bit (tr) v can m (dng). Cc gio vin hc sinh v cc con em khc ca chng ta u nn tham d t chc ny. V th thc t chc Gia nh Pht t, ta nn lin lc vi Gio Hi Pht Gio a phng tm hiu. Gia nh Pht t, ngoi cng vic hc tp tu dng, rt c kh nng t chc cc sinh hot vn ngh, ca kch, du ngon, cm tri, th thao, hi ch, hi cha vn vn... Cc thy gio

56 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

trong trng m cng tc vi Gia nh Pht t th chc chn s gy c nhiu sinh kh lnh mnh vui ti trong thn xm.

Chm Dt Thi Th ng
Thy gio Lim thng ni vi ng bo c bc trong lng "TA KHNG NN TH NG NGI M CH CHNH QUYN GIP TA THOT KHI TNH TRNG NGHO TNG, BNH TT V THIU HC. Chng ta ch i qu lu ri; chng ta nn t mnh xy dng cho mnh trc. "Tinh thn t lc ny qu l ng tinh thn "T mnh thp uc m i ca o Pht". Thy gio Lim li ni: "B con c bc mnh nn HP SC VI NHAU NGAY T BY GI BT U THC HIN NHNG D N PHT TRIN XM LNG V MI MT Y T, GIO DC, KINH T". Tht vy, v ngho nn con chu trong lng thiu hc, thua st ngi ta. Cng thiu hc th cng ngho, bi v ch khi no ta c hc thc ta mi bit cch ci tin i sng, chng li ngho i. Ri cng v ngho m con chu ta li khng c i hc, cho nn v ngho m sinh ra thiu hc, v thiu hc m c ngho mi. l mt ci vng ln qun. Bnh tt cng do ngho v thiu hc m ra; bi v do ngho nn khng c tin i bc s v thuc men, do thiu hc m khng bit cch ngn nga bnh tt. Bnh tt cng nm chung trong ci vng ln qun vi ngho v thiu hc. y cng l mt ci vng lun hi cn phi p v. Sau y l nhng phng php p v ci vng ln qun "thiu hc-ngho-bnh tt", cn c trn gio l duyn sinh v t diu ca o Pht.

Kim im Tnh Trng


Hc tp kim im v thy r tnh trng kinh t x hi v vn ha trong thn xm v tm cch i tr. y l p dng s thc th nht (kh ) v s thc th hai (o ) trong t diu . Trong cc bui hc tp nh th, t chc ti trng hc, cha hay nh vic, thng thng ta tm ra nhng nguyn nhn sau y ca s chm tin:

57 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

- Ngi dn t hc, t bit v cc vn y t, kinh t, vn ha v x hi. - Ngi dn cha bit cch t chc cc hp tc x sn xut v tiu th. - Ngi dn c thi th ng v trng ch. - Ngi dn khng bit t chc tng tr. - Ngi dn cha dt b nhng tp tc v thi quen c hi.

T Chc Hp Tc X
T chc v tham d vo cc hp tc x sn xut v tiu th. y l phng php thn hiu nht thng vt tnh trng ngho kh. Mt c nhn n c kh m c th vng vy thot ra vng trn ngho kh nhng, nu nhiu c nhn cng tc vi nhau, th tnh trng s khc hn. C rt nhiu hnh thc hp tc x, nhng tu trung hp tc x no cng l nhng n lc chung ca nhiu ngi v cc phng din nh: vn ling, t ai, nhn lc v phng tin. Mt nng dn khng sc mua ni mt my cy, v d cho c mua my cy th cng ph, bi v nng dn ny t t nn cho my cy nm khng. Nhiu nng dn hp li lm mt t hp my cy: Mi nng dn ch cn b ra mt s vn nh thch ng vi din tch canh tc ca mnh, v my cy phc v cho tt c mi hi vin ca t hp. Hp tc x l nh vy. Vn cng cng l mt hnh thc hp tc x. Phn cng cng l mt hnh thc hp tc x. Gp vn khai thc hay canh tc chung cng l hnh thc hp tc x. T chc mua s v chuyn ch hng ha v lng ri bn li cho dn lng bng gi vn (k tin chuyn ch v lng nhn vin) cng l mt hnh thc hp tc x. Hp tc x phc v cho mi ngi, to nn sc mnh chng li gian thng, chng li bc lt. Lng Tr Lc c mt hp tc x phn bn; dn chng ai cng c mua phn bn vi gi r m li c mua ngay ti ch, khi phi i xa chuyn ch v. Dn lng li c ch dn cch thc x dng phn bn na. Cn lng Bo Lin, t ngy c hp tc x, thm T bn tr c gi cao hn trc m khi phi i xa. Cng lng ny, t ngy c qu tn dng, b Su mn c
58 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

hai ln tin vn pht trin tri g ca b hin c ti hn ba trm con. G ca b by gi nui theo kiu mi, khng cht na, bi v b cng tham d hp tc x nui g. G con mua ca hp tc x, dng bng tre cho g n ung cng mua ca hp tc x, rt r: Thc phm cho g n cng mua ca hp tc x. n khi bn g, b ch cn bn cho hp tc x, khi phi i xa m li bn c gi. Nh gi tr lng Vnh Phc tht ng l nim t ho ca c lng. Khu t th rng, cy ci xanh tt, xa cc chung tru, chung heo, chung b nn khng kh rt tinh khit. Bui mai trc khi ra ng, cc c bc gh nh gi tr gi con. Bn ngi c hp tc x tr lng gi tt c tr em nh tui trong lng, tp chng chi, dy chng hc. T khi c nh gi tr, c bc trong lng thng th hn v yn tm hn lo vic canh tc sn xut. Bui chiu khi i lm v, h gh tm con. a no mt mi chn tay cng u sch s. o qun khng lm lem nh trc. Li c hc ch hc s na. C em no au bng hay nhc u th c t thuc ca nh gi tr c chuyn cn hn th mt trong bn ngi gi tr i tm c y t x. Nh gi tr cng l mt hnh thc hp tc x. Nht nh l chng ta phi t chc v tham d hp tc x. N lc v mi mt pht trin chung l mt hng i rt thch hp vi gio l o Pht vn ch trng vt ra khi ci v cng ca bn ng c nhn v iu hp vi nhng ngi khc to nn y bo tt p. Gio l lc ha (su nguyn tc sng chung ha hp) l nn tng vng chi cho i sng tp th cng ng. Gio l lc ha hng n mt th ch c tnh cch x hi, nhn bn v t nguyn. Thc hin hp tc x l thc hin gio l lc ha theo tinh thn duyn sinh.

Ci Tin V Pht Trin


Tham d vo nhng bui hc v ci tin nng nghip, pht trin tiu cng ngh, ci tin k thut chn nui v ng h mi d n thc hin cc cng trnh ny pht trin kinh t a phng. Nng nghip cn c ci tin lng sn xut tng gia. ng v phng din ht ging, phn bn, nng c v th trng cn c nhiu s i mi th

59 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

lng sn xut mi gia tng c. Vn chn nui cng vy. Ngoi vic canh tc v chn nui, ta c th thit lp nhng ngnh tiu cng ngh nng thn nh lm nn, lm bnh trng, tri cy kh, an tre, an my... Nhng cng ngh ny da trn sn phm a phng nh tre, my, , t st... mt khi pht trin s tng gia ngn qu gia nh. Mun cho cc cng ngh ny pht trin mnh, chng ta cng cn t chc thnh hp tc x. Ta phi tham gia cc hp tc x ny bng vn ling, vt liu hay nhn cng.

T Chc Nghip on
Tham d vo cc t chc nghip on bnh vc quyn li ca nng dn v lao ng. cc nc tin b, cc nghip on t chc rt cht ch. Cc nghip on ny c sc chng li t bn bc lt, gian thng v p ch bng cch on kt, tng tr v nh cng. Nng dn v th thuyn nu khng t chc thnh nghip on th khng th no chng li c nhng p ch v bc lt. Ta phi tm hi nhng phng php v nguyn tc t chc nghip on v khuyn khch nhng ngi quen bit gia nhp cc t chc nghip on.

T Chc Tng Tr
Sng trong cng mt cng ng, ta phi tng tr nhau nhng khi kh khn, l bc. Nhng s tng tr ny phi c t chc hn hoi, ch khng phi gp u lm . S tng tr nn c t chc trn cn bn hp tc x: Nhiu ngi cng gip mt ngi. S tng tr c th thc hin bng nhn cng, phm vt hay tin bc. C Ba An Cu, sau khi tr thnh ga ba, khng sc nui con i hc. Hp tc x tm cho c mt vic lm, v cp hng thng s tin cn thit cho hai a con ca c c th tip tc theo hc. B li cho vn hp tc x, mi hi vin ng nm ng mt thng trong vng hai nm (chng bao nhiu). Nhng hi vin hp tc x no khng ng tin th ng gp mi thng na ngy cng cho hp tc x. Khi ch Tm b mt ma da, hp tc x cho vay vn lm ma khc v cp tin cho ch chi dng trong vng ba thng. Cc hi vin hp tc x

60 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

cng ng gp hoc bng tin bc hoc bng nhn cng cho hp tc x b li khon chi tiu tng tr ca hp tc x. Nh vy trong mt cng ng ai cng gp phn vo s cu tr nhng gia nh ang vo tnh trng qun bch nht trong tnh trng kh khn cng c gip qua cn thiu thn.

Hng V Np Sng Cng ng


Pht t khng sng mt cuc sng khp kn, nhm mt trc kh khn cc nhc ca nhng ngi chung quanh. THEO L DUYN SINH I SNG MI NGI C LIN H MT THIT VI NHAU. Np sng x hi cng ng rt thch hp vi ngi Pht t. Ta phi chm dt thi ch bit lo cho mnh ta, thi nhm mt tai ng i vi nhng vn chung ca xm lng hay khu ph. Nn c bc, nhng ng rc ln, nhng m du ng v bao nhiu t oan khc trong thn lng, ta phi xem l vn ca chnh ta. Trch nhim thuc v mi ngi trong thn xm. Thi ph mc, ai cht mc ai l thi tri chng hon ton vi tinh thn o Pht. Chng no ta bit au ci au ca k khc, bit vui ci vui ca k khc, chng ta mi xng ng l mt Pht t. o l duyn sinh (mi ngi nng nhau) v o l lc ha (su nguyn tc sng chung ha hp) cho ta thy o Pht qu trng np sng cng ng, chia s vui bun, hnh phc v kh nhc vi k khc. o Pht hng v np sng cng ng trong tinh thn t nguyn, bi v o Pht ch trng khng p buc k khc theo mnh bng bo lc. Pht t tham d np sng cng ng v nhn thy np sng ny biu l c tnh thng yu v hng tin b. Nhng nguyn tc lnh o np sng cng ng, theo Pht t, l thc trch nhim, tinh thn t nguyn v tnh thng yu m khng phi l nhng gio iu hoc lut l st thp ca nhng ng phi chnh tr. Cng v vy m ngi Pht t phi ch trng n i sng tm linh, bi v nu thiu thng yu, trch nhim v t nguyn, th d c tham d np sng cng ng i na np sng cng tr nn kh khan, b p v kh th.

61 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

Thp uc M i
V phng din qun tr thn lng hay khu ph, ngi Pht t cn thc s tm vo vic bu c hi ng x hay hi ng khu ph. Nu nhn thy c s m m gian ln khi bu c, phi bit can m hp sc cng nhau phn i. Nn bn lun, tm hiu v chn lc nhng ng c vin. Khi ta bu xong mt ban lnh o xm lng, ta phi ng h cho ban y lm vic. Nht nh l ta phi tm cch cho ban y thc s lm vic ci tin i sng a phng. Khng nhng ta c th gp kin xy dng, ta cn c th ng gp kin thc chuyn mn ca ta, v khi cn th c th ng gp c cng lao ca ta h tr cho ban ny lm vic phng s cho xm lng. Trong trng hp c bit, cng vic khng ngng tr, ta c th xc tin s thnh lp nhng y ban t nhn gm c nhng ngi c thin ch t chc hc hi cc vn trong lng v tm cch pht khi nhng cng tc, ci tin v pht trin thn xm. Chng ta ng bung xui tay khi thy hi ng x, hi ng khu ph hay hi ng tnh bt lc. Ta ng ni: "Nu ti l h th ti s...". Ta nn t hi mnh: "H nh th, th mnh vi t cch ngi dn, mnh phi lm g?" T hi nh th bt tay vo vic t lc xy dng. mi thc l i vo con ng bt chnh, con ng "t thp uc m i" ca o Pht.

62 | C h n g 0 4 : X y d n g x m l n g

Chng 05: Xy dng gio hi


o Pht Ph Hp Vi i Sng Mi
o Pht khng thnh lp trn nhng tn iu khng th kim chng bng thc nghim. Mi khi ngi ta hi Pht v nhng vn siu hnh vin vng, ngi thng khng tr li h m ch khuyn h tr v tm vo nhng vn thc tin v thc nghim: Nhng kh au, nhng nguyn nhn to nn kh au v phng php dit kh to nn an lc. Nhn th Duyn Khi, T Diu v Bt Chnh o ca Pht Gio rt ph hp vi nhn thc ca khoa hc thc nghim. Khng nhng th, cc gio l trn li ph hp hon ton vi nguyn tc DN CH, BNH NG v T DO. Theo nguyn tc duyn sinh, vn loi nng vo nhau m sinh thnh, tn ti v pht trin, khng ai c th lm ch vn mnh ca ai; ai cng c nhng quyn lm ngi lm dn: Tinh thn ny l bn cht ca i sng dn ch, t do v bnh ng. Ngy xa c Pht thu nhn vo gio on ngi tt c mi ngi khng phn bit chng tp v giai cp. Mt ng vua theo ngi th cng ngi ngang hng vi mt ngi cng inh theo ngi. Phng php ph chp v nguyn tc tn trng s sng ca o Pht chng t o Pht rt t do. V gio l o Pht ph hp tinh thn khoa hc thc nghim v v gio l y biu l tinh thn dn ch, bnh ng v t do nn o Pht KHNG LM VO TNH TRNG KHNG HONG C TIN nh mt vi tn gio khc. o Pht tuy rt c nhng li rt mi, ph hp hon ton vi i sng mi. V nhn thc nh th, nn Gio Hi Pht Gio Vit Nam thy mnh c nhim v tip tc duy tr s nghip ca o Pht l xy dng con ngi v x hi Vit Nam. Ngi cha v gio hi a phng i vi xm lng v khu ph cng c trch v tng ng vi gio hi ton quc i vi i sng quc gia. o Pht khng mun tr thnh c tn, o Pht tn trng s c mt ca cc tn gio v quyt duy tr tnh thn hu vi mi tn gio.

63 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

Mc ch i Cha
Ti cha, ngi Pht t khng nhng ti l Pht, h nim, cu an v cu siu m cn hc hi gio l v trao i kinh nghim p dng gio l vo i sng. C nhin s hc Pht phi nhm n hng thc dng: Ngi Pht t khng hc Pht ni ba hoa v khoe khoang v s hiu bit ca mnh. Nu cha, m khng cho c hi hc Pht, th l mt thiu st ln. Ta phi lm th no ti cha c nhng lp dy v o Pht hng tun, cho ngi ln, cho thanh nin v cho tr em. Ta phi lm sao xin thy tr tr (vin ch hay gim t) mi c mt v ging s. Ging gio l cho tr em th chng ta c th nh nhng o hu, nhng thanh nin hay nhng huynh trng Gia nh Pht t no hiu kh v gio l ph trch. Mun i ng tinh thn thc dng ca o Pht, chng ta nn c nhng bui m lun ti cha v vn p dng o Pht trong i sng hng ngy. Trong nhng bui gp g nh th ta c th trao i vi nhau nhng kinh nghim v s p dng gio l. Ta nn nh rng gio l p dng c vo s sng mi ch thc l gio l Pht gio, cn gio l ch m lun sung v khng dnh lu g n i sng th khng phi thc s l gio l o Pht. Mt ngi hc trng canh nong ra th bit php canh tc rung, mt ngi hc Pht chn chnh th bit p dng o Pht vo i sng hng ngy. Cha phi to cho ta c hi hc Pht nh th.

Hc Theo i Bi, i Tr, i Nguyn


Trong khng kh thanh tnh ca cha, ngi Pht t tm v t tm, soi sng t tm t n sc mnh tinh thn, c bnh tnh v lng thng yu. L hc tr ca Pht, ta ti cha khng phi ch ly lc v cu xin m chnh l hc theo hnh nguyn ca Pht. Hy nhn c b tt Vn Th S Li: Ngi l mt con ngi c tr tu ln nh hc hi v chim nghim khng ngng. Hy nhn c b tt Qun Th m: Ngi l mt ngi c tnh thng rng ln, lun lun lng nghe ting ku bi thng ca ngi kh au tm ti cu . Hy nhn c b tt a Tng Vng: Ngi l mt con ngi c o

64 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

nguyn su thm, quyt tm lu li trong chn kh au cu chng sinh. Ly Pht l by t s cung knh ca t vi mt bc thy; nhng ly Pht khng . Phi hc theo tr tu, t bi v i nguyn ca Pht.

Bo V Ngi Cha
ng bao gi em s tranh chp ln cha. Nu c mm mng no ca mt s tranh chp ti cha th phi tm cch loi b ngay. Hy bo v cha: Hy duy tr khng kh trang nghim v thanh tnh ca cha. Nh th, cha c th tr nn mt mi trng ci m v bao dung, ni ta c th to nn s on kt v ha gii gia mi ngi. Hai ngi hng xm gin nhau c th lm lnh li vi nhau khi gp nhau ti cha, nht l khi c mt ngi th ba c mun ha gii gia hai ngi. C ba T l mt Pht t ha gii rt kho. B hai Ht v thm Tm Ng m vui v vi nhau l nh c Ba T. C rt ngt ngo vi c hai ngi. Ba ln cha cng rm thng by, c gp c hai ngi v mi c hai ngi vo bp ph c nu c chay. Th ri khng bit h chuyn tr v lm vic chung nh th no m sau n gi l Pht ba ngi cng ng mt hng v khi n cm chay th c ba b r nhau ngi chung mt bn. , khng kh ca cha l phi ci m d thng to ra s hiu bit v ha thun.

Xy Dng Ngi Cha


Ngi cha cn tng trng cho nn vn ha tm linh ca o Pht. Cha phi c kin trc trang nh, khng le lot v c v th m, din t c tinh thn bi tr dng v tinh thn dn tc. C nhin khng phi ai trong chng ta cng l kin trc s dng cha, nhng chng ta c th ni kin ca chng ta cho thy tr tr v kin trc s nghe. Ngi cha ca chng ta phi c tnh cht Vit Nam, ta khng th bt chc v v vu mt cht kin trc Tu, mt cht kin trc Thi Lan, mt cht kin trc La M. Nhng nt kin trc phi biu l c c im tnh, hin ha m thanh thot. Khi no c mt ngi cha sp xy, ta nn tm dp ni ln c nguyn ca ta. Mun cho

65 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

chc th nn thnh Gio Hi Trung ng v bn kin trc cha bi v Gio Hi Trung ng c lin lc vi nhng kin trc s bit rng v kin trc Pht gio. Cha phi c gi gn sch s, trang nghim v thanh tnh. Ngoi nhng ngy c i l, hi hp, cha phi l ni thanh tnh lm ni sinh hot tm linh. Lm th no mi khi tm hn xo trn bt an, ta ln cha th s nh khng kh trang nghim thanh tnh y m tm li c an vui v trm tnh. Gi gn cho cha ci khng kh trang nghim thanh tnh y khng phi ch l bn phn ca thy tr tr m cn l bn phn ca mi chng ta na. Ch By thng ni vi cc b hay ti lm cng qu cho cha: "Qu c bc ng gp cng ca vo cng vic Pht s th cng c khng th k xit. Nhng nu qu c bc cn gi c cho cha khng kh trang nghim thanh tnh na th cng c li cn ln lao hn". ca ch By l qu c bc thnh thong c em chuyn tranh chp di xm ra ni v bnh phm. ng l n cha, ta ch nn ni chuyn xy dng m thi.

ng H Pht S Ca Cha
C nhiu Pht t st sng ng gp cng ca cho cha ch v nim vui c thy cha mnh khang trang p . Mt ngi cha p v c tin nghi cho s tu hc nh l mt chuyn qu, nhng nu ta ng gp cng ca vo nhng d n hc hi, tu tp v phng s do cha t chc, th mi l thc s xy dng cho cha. Chng ta ai cng thy cha t Pht vng l qu hn cha vng Pht t: Mt ngi cha trng l m bn trong khng c nhng sinh hot hc tp gio l, nhng ngy tnh tu, nhng bui l sm, nhng cuc hi tho m lun v phng php p dng o Pht trong i sng thng nht... mt ngi cha nh th th ch l ci v trng khng. Ta phi bn tnh vi nhau. Trong trng hp ti cha khng c thy lnh o, ta phi bit hp nhau m lin lc vi gio hi tnh hay gio hi trung ng.

66 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

Phi Hc Mi Thc S Bit Hnh


ng T xm Thng lun lun ni rng theo o Pht, ng ch cn tu tm, lm lnh lnh d l . ng ni nh vy th khng ai ci ng c bi v chnh c Pht dy: "ng lm cc iu d, vng lm cc iu lnh, gn lc tm l mnh, l li ch Pht dy". Nhng ta cng bit rng ng T tuy ni ng, nhng iu ng T ni chnh ng T cng khng hiu. Lm lnh lnh d, phi ri, nhng LM LNH l lm nh th no, LNH D nh th no, nu ta hi th ng T khng tr li c. Li cn TU TM na, ng T p dng phng php no tu tm? Tht ra ng T ch ni m c ni ch khng thc s bit con ng tu tm, lm lnh lnh d. Cng v l do m ng T cng cn i cha hc Pht nh cc b con khc. cha Long Thnh, cc Pht t hi hp m lun v vic t chc qu tng tr gip nhng ngi ri ro b bnh tt v mt ma. l mt cch LM LNH. Cc Pht t cha Long Thnh cng bn lun v vic bi tr ru ch c bc trong xm bng cch to ra nhng mn gii tr lnh mnh. l mt hnh thc LNH D. Bt ch k, bit lo lng cho li ch chung, bit ngh ti ngi kh cc, tp h x khng gin hn, khng c chp... l TU TM. Tt c nhng iu cn phi hc hnh v thc tp c phng php mi c th thnh cng. u phi ch ni sung m c. Cha chnh l trung tm ca s hc hnh v thc tp gio l o Pht. Pht t gp sc vo vic t chc nhng lp gio l ti cha cho mi gii gi cng nh tr. Pht t li tham d vo nhng d n nhm p dng nhng iu hc trong vic tu tnh tu tm, ci tin i sng y t, kinh t, gio dc v t chc ca xm lng hay khu ph.

Phng S Chng Sanh L Cng Dng Ch Pht


C bao nhiu l vn trong thn lng hay khu ph cn phi gii quyt. Nu nhng vn y ng c xm lng v khu ph gii quyt th Pht t nn tham d gp cng gp ca vo nhng n lc ny. Nu c nhng vn gio dc, v sinh, y t v kinh t cp bch m cha ai ngh ti, cha c c gng no gii quyt, th Pht t nn
67 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

hp nhau ti cha trong khng kh thng yu v trm tnh tm ra nhng phng php v d n gii quyt tt p trn tinh thn t nguyn. Mt khi cha khi xng, mt cng tt ci tin v pht trin d trong lnh vc kinh t gio dc hay y t, tt c mi Pht t trong vng phi tham gia tch cc v y mnh cng tc cho n thnh cng. Ta hy nh li Pht dy: "Phng s chng sanh tc l cng dng ch Pht". Trong trng hp ca chng ta, chng sanh khng phi l ai xa l m l b con, c bc trong xm, k c chnh chng ta v con chu chng ta na. Cha Linh Phong t chc nh gi tr trong xm. Khng nhng nh gi tr thu nhn tr em con nh Pht t m l thu nhn tr em cc gia nh theo tn gio khc na. Pht t cha Linh Phong nh th thc hnh c li dy lc ha v bnh ng ca Pht. Cha cn d tnh t chc hp tc x rau ci, v qu tn dng. , nh th ngi cha mi thc xng ng l ni hc tp v thc hnh o Pht. Tuy nhin cc v tng s v Pht t khng mun t vn phng lm vic ti cha, s cha tr thnh ni no nhit. H t trng hc, vn phng, va cha hng ha nhng tr s khc, dnh cho cha khng kh thanh tnh trang nghim rt cn thit cho cha. Tuy vy, ai cng bit cha l tri tim ca mi cng tc p dng o Pht.

ng H Ngi Thc Hnh Chnh Php


Trong nguyn thc hnh nhng li Pht dy. Pht t nn bit knh trng v h tr cho nhng v tng s c can m lm theo chnh php v p ng c nhng nhu cu chn thc ca con ngi trong x hi mi. V tng s no cng tri qua mt thi gian tu vin hay Pht Hc Vin, cc v tng s hc Pht, v thc tp phng php tu dng tm linh. Khi mt v tng s ri tu vin i hnh o ti mt a phng, th v tng s chia th gi ca mnh lm hai phn: Mt phn tip tc cng vic tu tm thin qun, mt phn hng dn Pht t a phng hc Pht v p dng o Pht trong cuc i. Bit vy ta nn knh trng th gi tnh tu ca v tng s, bi nh c th gi tnh tu m v tng s c kh nng lnh o tinh thn cho a

68 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

phng. Nhng cng tc ging dy Pht php v hng dn Pht t a phng hc Pht v thc hnh Pht gio cng quan trng khng km. C nhng v tng s ch hng dn Pht t hc Pht, tng kinh, sm hi, cu an v cu siu. Nhng c nhng v tng s li tha thit n s p dng o Pht trong i sng hng ngy gia nh, thn lng v ngoi x hi. Thnh thong ta gp nhng v tng ni tr chuyn lm vic x hi, bit t chc trng hc, nh gi tr, lp hp tc x nng nghip vn vn... Gio Hi Pht Gio hin ang ch trng em o Pht p dng vo cuc i pht trin x hi, nng cao nhn phm v mc sng ca ngi dn. Nu ta thy c nhng v tng ni bit thao thc thc hnh o Pht vo x hi, chnh l v h hc theo ch trng tin b ca Gio Hi. Chng ta nn gn gi v h tr h. Tri li c th c mt s tng s ch bit chiu i ngi c s m khng th hiu c tinh thn o Pht, xem o Pht nh l mt phng tin sinh sng, ta khng nn ng h nhng v ny.

Trch Nhim V Hi ng Gio Hi Trung ng


Ta phi tm hiu ng li v cng vic ca Hi ng Lnh o Gio Hi Trung ng. Theo hin chng ca Gio Hi Pht Gio, cc cp lnh o Pht Gio u do Pht t cng c Vin Tng Thng do c Tng Thng lnh o gm c Hi ng Trng Lo, gm nhiu v o c cao trng trong ton quc, i din cho c v s lnh o tinh thn ca Gio Hi Vin Ha o gm c by tng v, ph trch cc ngnh tng s, c s gio dc x hi, thanh nin, vn ha v ti chnh kin thit. Ta nn tm hiu c cu t chc ca Gio Hi v ng li ca Gio Hi ng h v gp . Nu ta nhn thy Gio Hi khng i con ng m ta mong c, ta nn t do ni ln ngh ca ta v tm cch nh hng ti ng hng ca Gio Hi. Mt trong nhng im ca o Pht l tinh thn t do: Mi ngi Pht t u c trch nhim, bn phn v quyn pht biu v hnh ng. Bng cch tham d vo gio hi a phng, v ng trn cng v Gio Hi a phng, mi ngi Pht t u c th nh hng ti ng li ca Gio Hi Trung ng v do c th thay i ng li Gio Hi Trung ng. S d ta c th lm c nh vy chnh l v o

69 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

Pht c tinh thn dn ch v Gio Hi c t chc nh mt c cu dn ch. Ta nn tm hiu lp trng ca Gio Hi v ha bnh, v thng nht, v xy dng dn ch v x hi. Nu ng hng y cha c r rng vi ta, ta s yu cu cc cp Gio Hi lm cho sng t hn. Nh vy trong lc tm hiu hc tp, ta cng xy dng c cho Gio Hi. Ta cng cn i hi Gio Hi nhng chng trnh thc tin xy dng v gio dc cng nh v x hi, v thanh nin cng nh v tng s, chng ta c th ng h v cng tc.

Dung Hp Ha ng
o Pht c nhiu php mn: Pht t phi bit chp nhn nhng quan im hnh o khc vi quan im hnh o ca mnh. Pht gio khng nhng gm c bc tng nam tng m cn c chia ra nhiu tng phi. S d bit l do nhng iu kin tm l x hi v kinh t khc nhau. Tuy o Pht c nhiu phn phi, nhng gia cc phi Pht gio t my ngn nm nay tng c xung t bao gi. l do tinh thn t do v bao dung ca o Pht. o vng, o nu, nguyn th, i tha, thin tnh , kht s, tr tr, n s, tc vin... c nhiu hnh thi tng s Pht gio khc nhau, c nhiu on th Pht gio khc nhau. Pht t nn tm hiu thy c ci hay ca mi truyn thng, mi t chc thy c ci hay ca mi truyn thng, mi t chc. Nh vy chng ta hc c ci hay ca nhau. Gio Hi Pht Gio Vit Nam Thng Nht gm c c Pht Gio i Tha v Pht Gio Nguyn Th. Hai truyn thng ny tng chng t c th cng tc vi nhau mt thit trong khi mi truyn thng vn gi c cch hnh o ca mnh. C nhin trong o Pht c nhiu khuynh hng hnh o khc nhau: Khuynh hng chuyn v nghi l, khuynh hng chuyn v thuyt ging, khuynh hng chuyn v n c, khuynh hng chuyn v x hi, vn vn... Ta nn lm th no cho cc khuynh hng y b tc cho nhau v trnh mi tranh chp ph phn ch em li s chia r trong ni b Pht gio.

70 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

Thi Ci M
i vi nhng ngi khng cng tn gio. Pht t cng gi thi ci m tm hiu, i thoi, thit lp thng cm v cng tc vi h trong nhng chng trnh pht trin ch nc li dn. o Pht khng phi l o hp hi, c chp. C nhiu ngi t cho l Pht t m tht ra rt c chp, hp hi cn hn nhng ngi khng theo o Pht. iu cng do thiu s hc hi v thc hnh gio l. Trong nhng d n bi tr m tn, c bc, ru ch, trong nhng d n trng hc, nh tr, hp tc x... ta nn trn trng mi cc bn khng cng tn gio cng tc. Nu h l ngi tt v c kh nng ta c th y cho h nhng trch nhim lnh o m khng cn ngn ngi g. Hm ba mi Tt cc em thiu nin Pht t lng Cu Kinh i dn giy hng iu hnh tri trm ti cc nh trong xm. Nhng mnh giy hng iu ny c vit phc, lc, th, c, ha, bi, tr... bng ch nho, l lm ti ca nh v chc tt lun. Nh no cng c dn hai mnh hng iu hai bn ca ra vo, v nh no cng hoan h. Nhng khi ti nh bc L, mt gia nh Cng Gio, cc em ngn ngi. Khng phi l cc em mun k th tn gio: Cc em ch ngi mnh l Pht t m dn giy hng iu chc Tt nh Cng Gio theo kiu Pht gio th c lm pht lng nhng ngi bn Cng Gio hay khng. Nhng cc em cng khng dm b i, bi v nh th th t ra k th tn gio. Cc em ng trc cng mt hi lu. Bng c mt em ny ra kin: "Chng ta phi vo v l php hi xem gia nh bc L c mun dn giy hng iu chc tng khng. Nu mun th ta dn. Nu khng th ta i, nh th khi mang ting k th". Kt qu l cc em vo xin php bc L v ni cho bit s do d ca cc em. Bc L rt thng cm. Bc ni: "Cc chu khi phi dn, bc cm n cc chu. V tuy cc chu khng dn, bc cng thy nh cc chu dn ri". Thi ca cc em thiu nin Pht t y phn chiu c tinh thn o Pht. Pht t y phn chiu c tinh thn o Pht. Trong tnh trng x hi ta, s thng cm v cng tc gia cc tn gio rt cn thit. Chng ta hy c gng ph v thnh kin v s s hi gia nhng ngi khng cng tn gio, v lm nh th ta phng s

71 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

cho x hi. Khng nhng i vi nhng ngi khng cng tn gio m i vi nhng ngi c nhn thc khc ta v cuc i cng phi i x nh vy.

72 | C h n g 0 5 : X y d n g g i o h i

Chng 06: Xy dng quc gia


Vit Nam Trong Cng ng Nhn Loi
Quc gia Vit Nam l i gia nh Vit Nam, c gii hn lnh th, nhn chng, ngn ng v vn ha ring. Quc gia Vit Nam phi t ch t cng v c lp th con ngi Vit Nam mi pht trin c t do. Nhng quc gia Vit Nam khng th tn ti trong th c lp v khp kn. Vit Nam phi thit lp quan h bnh ng vi cc quc gia khc, hp tc vi cc quc gia khc t xy dng mnh v gp phn xy dng cng ng th gii. y cng l mt s thc ph hp vi l duyn sinh.

Nm Ly Vn Mnh T Quc Mnh


Mi sinh hot kinh t v vn ha u c lin h n chnh tr. Pht t cn bit v chnh tr v tham gia vo i sng chnh tr ca quc gia, bit x dng quyn cng dn v l phiu ca mnh nm ly vn mnh quc gia. Tham d vo i sng chnh tr khng c ngha l "ra lm chnh tr", tranh gh b trng, ng c dn biu, lp ng ny ng n. Tham d vo i sng chnh tr c ngha l ng b ph mc tt c cho cc nh chnh tr. Phi tm hiu h, tm hiu ng li v hnh ng ca h ng h, ch trch v kim sot h. C nh vy ta mi xy dng c dn ch, nu khng th ta s mi mi nui dng nhng ch c ti. Trong tnh trng ngi dn khng bit chnh tr, khng thc c quyn cng dn, l phiu c th khng c ngha g ht. Nhng nu ngi dn bit th no l dn ch, bit c mnh mun g, th l phiu tr thnh quan trng. Cc nh chnh tr s tm ht cch ngt bi ni xui tai chng ta v ta b phiu cho h. Ta phi i hi g, ta c th tin ai, u l nhng li ng mt, u l nhng li thc s ch quc li dn, ta phi bit. Ta phi nm ly vn mnh ca chnh ta, ca chnh quc gia ta.

73 | C h n g 0 6 : X y d n g q u c g i a

Dn Ch L Do Mnh Xy Dng
Dn ch khng phi l mt mn qu t trn tri ri xung, dn ch phi c xy dng t t. Khi t nc b ngoi bang thng tr, c nhin ta khng c quyn dn ch; nhng khng phi l khi t nc c lp, th t nhin dn ch hin ra nh mt php l. Ta phi xy dng n th ta mi x dng n; nh l mun c mt cng vin ta phi xy dng cng vin. Lm th no xy dng dn ch? Ta xy dng dn ch bng s hc hi, x dng v tn trng cc quyn dn ch. Dn ch l mt th k lut do chnh ta t ra phc v cho ta. Ly mt v d nh m xt: ba chc ngi ng ch t but cng chen nhau ln xe mt ln, ngi ny p rch o ngi kia, ngi kia chn dp nn ngi n; lm bt ca ln xung, khng ai ln m cng khng ai xung c, mt ht th gi mi ngi. Dn ch l ni mt hng ch i, ngi n trc ng trc, ngi n sau ng sau. Khi xe but ti, i cho ngi trn xe xung ht, ngi ng u hng mi bc ln. Qun chng i xe t ng lm nh th m khng cn c ai nhc nh tc l qun chng bit hot ng dn ch. Dn ch trong khi i xe but, dn ch khi vo tim chp ph, dn ch trong mt bui hp, dn ch khi i ngoi ng... bt c lc no ta cng tn trng nhng thi quen tt p duy tr trt t trong tinh thn bnh ng v t do. Vn my thu thanh nh li sau mi gi m ng phin ry s ngh ngi ca k khc l dn ch. Hc tp v thc hnh c dn ch trong sinh hot thng nht, th ta cng x dng tht s c nhng quyn cn bn: T do pht biu, t do bo ch, t do hi hp, t do t chc nghip on, t do i li. Ta c th x dng tt c nhng quyn dn ch cn bn y nu ta bit tn trng nhng quyn y ca k khc. Trong thi Php thuc, v c ngay by gi na, c nhiu ngi da th thc dn v quan liu p ung, n p v thanh ton k khc, hay l lm li cho mnh. Chng ta nn chng li iu , v nu chnh ta c quen bit ngi c th lc, chng ta cng khng nng vo chy cht cho quyn li ca chng ta. Bi v nu lm nh th ta vi phm quyn dn ch.

74 | C h n g 0 6 : X y d n g q u c g i a

Khng Nng Vo Ngoi Nhn


Pht t khng da vo nhng th lc ngoi bang ginh git v cng c a v mnh trong x hi Vit Nam. Ci nn cng rn cn g nh, rc voi dy m t y, chng ta chu nhiu ri. Ngi trong nc c chuyn g c t x vi nhau, ng da vo cc th lc bn ngoi vo, d trc tip hay gin tip, nhm cng c a v mnh. C ngi Ty n th theo Ty, Nht n th theo Nht, M n th theo M, min l c a v sang giu trong x hi. Chng ta hy gio dc con chu chng i v gh tm li sng nhc nh . Ngoi nhn cn th nhng ngi kia cn phy phy, ngy mai ngoi nhn i ht, liu h cn mt mi no sng vi ng bo hay khng?

Kinh T c Lp
Ngoi nhn c th kim sot t nc hoc bng qun s hoc bng kinh t. Chng ta ng v li ring m a ngoi quc vo kim sot i sng kinh t trong nc. H c vn ln, h c k lut hay. Nu ta khng khn kho, nu ta nhm ci li nh trc mt m h dng vn ln v k thut hay nm ht c s kinh t ca quc gia th chng ta chc chn s b h kim sot.

Chnh Tr Vt Trn ng Phi


Pht t nn theo ng phi v ng li chnh tr no? Pht t khng c c phe phi, khng lm chnh tr phe phi, v bit vt ln trn phe phi phng s t nc. Phe phi c nhn nh nh nhng phng tin thc hin mt ng li chnh tr, nhng lm khi cc phe phi chng i nhau thanh ton nhau ch v quyn binh. Pht t ng ngoi phe phi, khuyn khch s thi ua ca cc phe phi trong mc ch phng s dn tc. Ci g ng v hay, chng ta u phi tn thnh, d l ca phe ny hay phe n, khng c s bc lt, k th, bt cng v qun phit. Ai lm c g trong chiu hng , ta u khuyn khch. Ai i ngc chiu hng , ta u chng i.

75 | C h n g 0 6 : X y d n g q u c g i a

Khng Ch i Khng Ph Mc
Nhiu ngi trong chng ta c hay c thi ph mc tt c cho chnh quyn, v khi chnh quyn bt lc th ta t v tht vng... Chng ta ng ngh chnh quyn l vn nng mun lm g cng c, bi v ngh nh th mt mt ta tr thnh bt ng. Nguyn tc Pht gio, nh ta bit, l t thp uc ln m i. Chng ta trong a v ngi dn, c th lm c g? Chng ta trong hp qun li, n lc xy dng thn xm v khu ph ngay t by gi, bt u bng nhng kin thc v nhng phng tin eo hp ta hin c. Thy c nhng phong tro bt bo ng nhm thc hin vic ph b giai cp, ci cch rung t, ti phn li tc, pht trin kinh t, bo v t do tn ngng, bo v t do ngn lun, ta phi tham d v ng h. Ch c cch mng x hi bt bo ng da trn tnh thng v s t nguyn mi ph hp vi o Pht. Pht t chng li nhng hnh ng tn st, khng b thanh ton ln nhau, d nhng hnh ng ny mang danh cch mng.

Lnh Th Vn Ton
Vit Nam l mt nc lnh th khng th chia ct. S phn chia t nc l nim au ca mi ngi cng dn. Pht t nn n lc xy dng kinh t v dn ch mt mai ny tin ti s thng nht lnh th. Pht t gio dc con ci khng phn bit bc trung nam, yu t quc Vit Nam v nh mi mi ngi dn nam trung bc l ngi cng mt nc, phi m bc che ch cho nhau. Mi ngi dn u hng n xy dng mt quc gia c lp, trung lp, khng lin kt qun s vi bt c khi no. Nh vy ta s khng cn b ko vo th lc tranh chp mu.

Khng Chp Nhn Chin Tranh Gia Ngi Vit


L Pht t, l cng dn Vit Nam, ta khng th chp nhn chin tranh gia ngi Vit vi ngi Vit, d bt c vi l do no. Bi hc "g mt m bi mt nhau" ta phi hc thuc, phi cho con chu thuc

76 | C h n g 0 6 : X y d n g q u c g i a

nm lng ng bao gi li ti din nhng v ct nhc tng tn na.

o Ha Bnh
o Pht l o ha bnh. Pht t phi tranh u cho ha bnh, bo v ha bnh. Pht t ng h ng li ha gii nhng th lc v qun s Vit Nam, n lc dung hp cc thc h v bit t s sng v quyn sng ng bo ln trn mi tranh chp thc h. Gio l o Pht vi ch trng t bi v ph chp khng cho php Pht t nui dng cm th vi ngi cng mt nc, khng cho php ngi cng mt nc git nhau v nhng thc h khc nhau, tri li phi tm hiu v cm thng vi nhau trn nguyn tc "kin ha ng gii" v " ha ng duyt" i n s dung ha nhn thc v sng chung ha bnh.

ng Bo Thiu S L Anh Em Rut Tht


i vi ng bo ca cc sc tc thiu s, Pht t khng nn v s hin lnh hay cht phc ca h m li dng. Khng c k th chng tc, phi i x vi h mt cch hon ton bnh ng.

77 | C h n g 0 6 : X y d n g q u c g i a

Chng 07: Xy dng th gii


Him Ha e Da Nhn Loi
Nhn loi ang b e da trm trng bi him ha nhim c ca t nc v khng kh, him ha nhn mn cng vi him ha chin tranh nguyn t. Cc nh sinh vt hc cho bit c t thi ra t cc ngnh k ngh lm d bn bin c v sng ngi; nhiu ni c t qu nhiu khin rong v c u cht, c ni lnh bnh hng triu con. Nc nhiu con sng tm cng nguy cho tnh mng ri, khng ni n ung. Nhiu thnh ph ln b bao ph bi mt bu khng kh nhim c, thnh thong tr em v ngi ln bt tnh v nght th. Cht c ha hc dng trong chin tranh v trong vic st trng cng lm cho t b nhim c t mt cch nng n. Trch nhim phn ln ang b ln u cc nc tin b v khoa hc k thut. Cc nh sinh vt hc cn ni nu tnh trng tip tc nh th th trong vng mt trm nm na tri t s nhim c n i khng cn mt sinh vt no sng c. ng v phng din dn s, cc nh x hi hc bo ng rng vi sinh sn hin ti th n 2000 tc l trong vng hai mi tm nm na dn s trn th gii s tng ln gp i: hin gi dn s th gii l ba t ri, n nm 2000 th s c by t ngi. H cho bit hin nay d dn s ch mi c ba t ri ngi m gn mt na nhn loi n khng no, nhiu ni cn i km thiu ht; th chc chn khi dn s tng ln gp i, tri t khng th no cung cp thc phm cho tng y ngi. C nhin l hng t ngi s cht i, v iu chc chn nht l chin tranh s bng n v s i km. Khi chin tranh bng n trn mt bnh din rng ri nh th, th l mt cuc th chin: Bom nguyn t s c x dng v loi ngi s tri qua nhng tai nn thm khc rng rn. Ngi ta ni n n lc tng gia sn xut; nhng tng gia sn xut th phi dng n c t dit tr su b v phn bn ha hc: S nhim c ca t, nc tr nn trm trng hn. t v nc b nhim c th khng ai cn sng c.
78 | C h n g 0 7 : X y d n g t h g i i

Hin nay ta thy gia cc nc giu v cc nc ngho c mt khong cch to ln: Cc nc gi l "tin b" trong khi sn xut c t nhiu nht, x dng xi ph cc ti nguyn ca tri t (du xng, cy rng, qung m...) nhiu nht, li cng l nhng nc tiu th nhiu nht; s li tc hng thng trung bnh ca mt ngi u M l 120.000 ng, trong khi s li tc trung bnh ca mt ngi dn Vit 5.000 ng. S chnh lch , cng vi s khai thc v nhn o ca cc nc ln i vi cc nc nh, nn i km v tnh trng b p bc ca cc nc nhc tiu ang to ra chin tranh a phng v mt mai s n bng thnh chin tranh th gii tiu dit nhn loi. Bit nh th, ta thy rng s xy dng con ngi, quc gia v gio hi cn c thc hin lin h vi s xy dng v bo v nn ha bnh th gii. Ngi Pht t Vit Nam bit rng trong hin nay dn tc Vit Nam cng nh dn tc nhiu nc nhc tiu khc ang n lc tranh u thot khi tnh trng b cc nc ln khai thc v p bc; nhng ng thi cng thc rng cc vn ln ca th gii hin nay ch cn c th gii quyt c bng n lc chung ca nhn loi. Ta phi lin hip vi cc nc cng chung cnh ng, ta bo v bn thn ng thi ku gi k khc chm dt p bc, bc lt, bi v nu chin tranh ko di v lan rng tiu dit ton th nhn loi. Cc quc gia trn th gii phi nhn thc rng n lc h phi dung hp v chung sng vi nhau, bi v ch ngha quc gia cc oan v qu khch tr thnh nguy him cho ha bnh th gii.

Tm Hiu Tnh Trng


V tnh trng con ngi trn tri t, Pht t nn tm hiu qua nhng bn bo co v t ca cc nh khoa hc v x hi hc, nhng him ha trm trng ang e da s sng ca con ngi. Nhng ti liu ny cn c ph bin cho mi ngi hay bit.

L Tng Quc Gia Trong L Tng Th Gii i ng


Chng ta cn tm hiu ng li phng s quc gia nh th no c th t l tng quc gia trong l tng xy dng th gii i ng,
79 | C h n g 0 7 : X y d n g t h g i i

cng nh ta t l tng xy dng con ngi trong l tng xy dng x hi. Chng ta phi chng li ch ngha quc gia qu khch, phi chng li ch ngha quc v t co ch ngha ny bt c u hay , t bn hay x hi. Chng ta hy tm cch lin kt vi cc nc b p bc, chng li mt cch hu hiu nhng m mu khai thc ca cc quc. Ta phi tm mi cch khin cho nhn dn cc nc quc thy c ng li v nhn o ca gung my kinh t v chnh tr ca t nc h, cho h thy bng kinh nghim, bng phim nh, bng ti liu tnh trng bt cng, nguy him ca th gii hin ti. Mt s ngi cc nc quc gic ng, h cn c s hp tc ca chng ta lm mt cuc cch mng trn t nc h, x ng h thng kinh t quc. Phi ni ra nhn xt v nguyn vng ca ta.

Hn Ch Sinh Sn
Bng nhng phng php khoa hc v nhn o, di s hng dn ca bc s gia nh, mi gia nh nn thc hnh v khuyn khch thc hnh phng php hn ch sinh n. Sinh nhiu con qu khng nhng ta khng sc nui dy ng hong m ta cn lm cho tnh trng dn s th gii tr thnh trm trng. Chng ta khng mui gi con ci ca chng ta v mt tng lai m mt khng c li thot.

Bo V Tri t
D vn cha cp bch x ta, nhng ta cng nn bt u p dng v c ng mi ngi chung quanh p dng nhng bin php chm dt s lm nhim mi trng sinh hot trong xm lng v khu ph. Nn gi cho nhng con sng ca ta trong v mt, nn cho rung ng ca ta thm lnh, khu ph ca ta sch s. Rc rn d cn phi chn lp. Chng i kch lit s dng cht c ha hc khai quang.

Lin i Trch Nhim


Pht t li cng m rng tm mt thy nhng vng i km, kh au v b p bc trn th gii. Nh th ta c th t by tnh lin i,
80 | C h n g 0 7 : X y d n g t h g i i

ng h v cng tc. Nm 1971, Pht t Vit Nam quyn tin v gi tng nhng ngi dn Bangladesh t nn ti n , gn tm triu ngi sng trong cc kh khng khc g cc tri lnh c Vit Nam vo nm 1968 v 1972. S tin tng tuy ch c 300.000 ng, v gi qua trung gian t chc Gandhi Peace Foundation n , nhng lm cho dn t nn ng Hi cm ng. Tnh lin i rt quan trng; khi Bangladesh thu hi c lp, h t chc biu tnh ng h ha bnh Vit Nam, v ph bin ti liu tranh u ha bnh ca Gio Hi Pht Gio Vit Nam. Chnh l tinh thn lin i ny s lin kt cc nc b p bc h c th t bo v h v ng gp vo ha bnh th gii.

Gii Php i ng
Sau cng, Pht t nn nhn thc rng, nu hin nay c nhiu vn khng th gii quyt bng nhng phng thc cc b th ta phi tn ng v tham d vo vic thc hin nhng gii php th gii. Vn thc phm cho th gii, vn nhn mn, vn nhim c t nc... ch c th c gii quyt bng s cng tc ca ton th th gii m thi.

81 | C h n g 0 7 : X y d n g t h g i i

You might also like