SVEUILITE/ UNIVERZITET VITEZ TRAVNIK FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE U TRAVNIKU

PRODAJA I PROMOCIJA
SEMINARSKI RAD

PREDMET: Prodaja i prodajni menadment PROFESOR: Doc. dr. Slobodan Vuji ASISTENT: Mr. Ibrahim Obhoa STUDENT: Ilma ehovi INDEX: 0110-11/VEFBO

Travnik, juni, 2012.

Sadraj:
1. Uvod ....................................................................................................... 3 2. Prodaja i promomocija ......................................................................... 4 2.1. Prodaja i ekonomska propaganda ............................................... 4 2.2. Prodaja i publicitet ........................................................................ 5 2.3. Prodaja i prodajna promocija ..................................................... 5 2.4. Prodaja i prodajne usluge ........................................................... 5 3. Zakljuak .............................................................................................. 7 4. Sluaj Maraskad.d. ................................................................................ 8 5. Literatura ................................................................................................. 15

1.

Uvod

Prije nego krenem sa razraivanjem teme, smatram neophodnim da objasnim dva pojma koja se nalaze u naslovu teme mog seminarskog rada. Naime, prodaja u marketingu zauzima centralno mjesto, to je jedan od uenika u kreiranju marketing filozofije poslovanja. Znaaj prodaje se manifestira ne samo u prodaji proizvoda nego i u kreiranju marketing koncepta poslovanja i u ostvarivanju prihoda za pokrivanje svih trokova poslovanja. Moemo rei da ona predstavlja skup raznih aktivnosti kojima se osigurava prodaja proizvoda, odnosno prenos vlasnitva nad proizvodnjom u zamjenu za novac. Prodajna funkcija, pored samog ina prodaje, znatno utie i na ostale elemente marketinga izbor proizvoda, politiku cijena, izbor kanala distribucije, ekonomsku propagandu. Vrlo bitno za naglasit je i to da je prodaja jedina funkcija u kompaniji koja ostvaruje prihod koji slui za pokrivanje trokova svih ostalih funkcija. Poslom prodaje bave se maloprodaja i veleprodaja. Maloprodaja ili trgovina na malo podrazumijeva kupovinu robe u veim koliinama i prodaju na malo krajnjim potroaima odnosno graanima. Veleprodaja ili trgovina na veliko podrazumijeva robu u veim koliinama i prodaju te robe u veim koliinama kupcima za njihovu komercijalnu upotrebu, tj.daljnju prodaju ili upotrebu u procesu proizvodnje. Pored prodaje, u naslovu mog seminarskog rada nalazi se i rije promocija. Promocija predstavlja sve oblike komuniciranja s kupcima sa krajnjim ciljem da im proda proizvode. Prodaja predstavlja sastavni dio promocije, i ima centralnu ulogu u promociji, jer ona vri konani cilj svake kompanije prodaju. Izrazi promocija, promotivno komuniciranje i promotivni menadment u posljednje vrijeme su zamjenjeni znatno sadrajnijim i obuhvatnijim terminom marketing komuniciranje. Time je stavljen naglasak na kljunu injenicu da sve marketing varijable, a ne samo promotivne, komuniciraju s tritem. Promocija u svakoj kompaniji obuhvata: 1. prodaju, 2. prodajnu promociju, 3. ekonomsku propagandu, 4. publicitet, 5. prodajne usluge.1 HIPOTEZA: Krajnji cilj i zadatak promocije je prodaja kroz zadravanje postojeeg obima prodaje ili poveanje obima prodaje.

Lovreta, S., Janiijevi, N., Petkovi, G., Prodaja i menadment prodaje, Beograd, 2001.

2. Prodaja i promocija
Najvaniji pojavni oblik promocije je prodaja, pri emu se ostvaruje komuniciranje izmeu prodavca i kupca. Redoslijed ciljeva ukupne promocije je: 1. Prodaja 2. Informiranje 3. Uvjeravanje 4. Podsjeanje 5. Privlaenje pozornosti 6. Buenje interesa 7. Podsticanje elje za kupovinom proizvoda2 Proizvodne kompanije, po pravilu imaju manji broj kupaca i najvie koriste osobnu prodaju. Trgovinska kompanija na veliko ima manji broj kupaca i pojedinane kupovine su velike, pa se kao oblik promocije najvie koristi, takoe, osobna prodaja, ali koja treba biti podrana ostalim pojavnim oblicima promocije. Trgovinska kompanija na malo komunicira sa velikim brojem kupaca. To zahtijeva poveana ulaganja u ekonomsku propagandu i ostale oblike promocije. Moemo rei da prodaja predstavlja odreeni vid komuniciranja izmeu prodavca i kupca. Tako da imamo: 1. Poiljatelja poruke kompanija koja vri prodaju proizvoda 2. Primatelja poruke kupac kojeg nastojimo zadovoljiti 3. Poruku kombinacija razliitih elemenata povezanih u odreenu cjelinu 4. Medij osobe ili sredstva pomou kojih se prenose poruke 5. Cilj.

2.1. Prodaja i ekonomska propaganda

Ekonomska propaganda, kao jedan od elemenata promocije, treba biti u funkciji prodaje. Sa gledita prodaje ekonomska propaganda: 1. Informira kupce o ponudi proizvoda 2. Skree pozornost kupaca na ponudu 3. Razvija interes kod kupaca 4. Podstie elju kod kupaca za posjedovanjem propagiranog proizvoda 5. Inicira kupca na kupovinu. Vrlo bitno za naglasiti je to da ekonomska propaganda predstavlja plaeni oblik propagande, te ona mora biti sihronizovana sa prodajom. Sutina zadataka ekonomske propagande je privlaiti pozornost na ponudu, razviti interes kupaca za ponudu, podstai elju kupca da posjeduje ponuene proizvode, te navesti kupca na kupovinu. Imamo tri vrste propagandne akcije: 1. Institucijsku propagandu 2. Propagandu asortimana proizvoda 3. Propagandu cijena.
2

Alen Majer Kako prodavati, proireno izdanje 2010.

Propagandne poruke se usmjeravaju na motive koji e najvie podstaknuti na kupovinu. Mediji propagande su osobe, objekti i tenika sredstva koji pojedinano ili masovno prenose propagandne poruke kupcima. Mediji ekonomske propagande trebaju biti izabrani tako da omogue najvei prenos propagandnih poruka. Sredstva propagande moraju stimulirati kupce da se opredijele za kupovinu. Efekte ekonomske propagande mogue je mjeriti kao odnos izmeu trokova i rezultata ekonomske propagande. Uinak ekonomske propagande mjeri se kroz obim prodaje i komunikacijske uinke.3

2.2. Prodaja i publicitet

Izmeu ova dva pojma postoji uzajamna veza. Pozitivan publicitet ima pozitivan uticaj na prodaju, takoe i suprotno. Pad prodaje bit e visok ako se negativno pie o kvalitetu proizvoda. Publicitet je svaka objavljena a neplaena vijest o kompaniji. Publicitet spada u promocijsku aktivnost odnosa sa javnou, a njegova uvjerljivost je velika. Publicitet moe biti planiran i neplaniran. Osnovni zadatak odnosa sa javnou je stvaranje pozitivne slike o kompaniji.

2.3. Prodaja i prodajna promocija

Prodaja i prodajna promocija su usko povezani na osnovu temeljnog cilja prodaja proizvoda. Vrlo bitno je naglasiti razliku izmeu ekonomske propagande i prodajne promocije, naime ekonomska propaganda se zasniva na koritenju oglasnih poruka putem raznih medija, dok prodajna promocija koristi ire podruije djelovanja i raznovrsnije akcije i sredstva. Cilj svake prodajne promocije je poveanje prodaje s tim da prodajna promocija moe biti usmjerena na davanje informacija, objanjenja i stimulacija koji u krajnjem sluaju imaju cilj poveanje prodaje. Prodajna promocija moe biti usmjerena na: 1. Kupce kod proizvoaa (prodajna promocija kao svoja sredstva koristi prospekte, kataloge, tehnika upustva, uzorke i sl.) 2. Kupce kod veleprodaje (prodajna promocija usmjerena na kupce veleprodaje odnosi se na maloprodaju, proizvoae, druge veletrgovine, vee potroae i sl.) 3. Potroae kod maloprodaje (prodajna promocija usmjerena na potroae realizira se kroz maloprodaju, a koristi se: izlaganjem proizvoda u prodavnice i izloge, nagradnim igrama, darovima, besplatnim uzorcima i sl.) 4. Istovremeno kupce i potroae (javnost).

2.4. Prodaja i prodajne usluge

Prodajne usluge potpomau prodaju i iz tog razloga prodaja je zainteresovana da prodajne usluge budu u funkciji prodaje. Ciljevi prodajnih usluga i prodaje su u principu identini, poveanje prodaje. Najvei broj prodajnih usluga je besplatan, a njihovi trokovi spadaju u ope trokove poslovanja. Neke od aktivnosti koje spadaju u prodajne usluge su: odgovarajue radno vrijeme, prihvatljive cijene, prodajni darovi, prodajni savjeti itd.
3

Alen Majer Kako prodavati, proireno izdanje 2010.

Moemo zakljuiti da prodajne usluge ine sve mjere koje prodavai ine kupcu da bi mu olakali kupovinu i upotrebu kupljenog proizvoda. 4 Prodajne usluge moemo podijeliti sa dva aspekta: a) Vremenskog aspekta Usluge prije kupovine Usluge za vrijeme kupovine Usluge nakon kupovine b) Aspekta prometa Usluge u smijeru lake kupovine Usluge u smijeru boljeg koritenja kupljenog proizvoda Prodajna funkcija e organizirati prijem reklamacija i pristupiti njihovom rjeavanju kako bi ti kupci bili zadovoljni. Takoe u prodavnicama koje prodaju proizvode koji imaju dui vijek trajanja organizira se servisna sluba. Ona rjeava reklamacije u garantnom roku, kao i servisiranje proizvoda u periodu koritenja.5

4
5

Lovreta, S., Janiijevi, N., Petkovi, G., Prodaja i menadment prodaje, Beograd, 2001. www.wikipedia.org

3. Zakljuak
Na kraju moemo zakljuiti da je ustvari prodaja krajnji cilj promocije. Isto tako vidimo da se putem promocije ele ostvariti dva temeljna cilja marketinga: prodajom zadovoljiti elje i potrebe kupaca i prodajom ostvariti prihod. Svaka promocija ima cilj da privue pozornost, probudi interes, podstakne elju i podstakne kupca na akciju u elji da kupi odreeni proizvod i zadovolji svoje potrebe. Vrlo je bitno obratiti pozornost na pet najei greaka u odnosima prodaje i promocije: 1. Ne postoji sklad akcija izmeu elemenata promocije i prodaje 2. Ekonomska propaganda nije sironizovana sa prodajnim aktivnostima 3. Negativni publicitet se sutinski ne otklanja nego se opravdanja iznalaze kroz razne demante 4. Nekvalitetno rjeenje prodajne usluge negativno djeluje na obim prodaje 5. Nedostatak servisne mree i rezervnih dijelova negativno utie na obim prodaje. Kad sam predoila navedene greke, evo i pet savjeta kako poboljati odnos prodaje i promocije: 1. Na osnovu plana prodaje treba planirati ostale elemente promocije 2. Plan i realizacija ekonomske propagande moraju biti terminski usklaeni sa realizacijom prodaje 3. Svi elementi promocije moraju biti u funkciji prodaje i moraju podravati i podsticati 4. Poduzeti maksimalne mjere i akcije da publicitet o kompaniji bude pozitivan 5. Prodajna promocija i prodajne usluge trebaju podravati prodajne napore i biti u funkciji prodaje

4.

Sluaj Maraska d.d.

O PREDUZEU: Maraska d.d., preduzee za proizvodnju i promet alkoholnih i bezalkoholnih pia, osnovano je 25 juna 1955. godine, na temeljima duge i bogate tradicije vinarstva i vinogradarstva. Preduzee je locirano u Kruevcu, centralnoj Srbiji u kraju gdje se od pamtivjeka sa uspjehom gaji i njeguje kvalitetna vinova loza i proizvode kvalitetna vina i alkoholna pia na bazi goa. To je podruje tromea Zapadne, June i Velike Morave u kome pored Kruevakog vinogorja dominiraju i vinogradi u okolini Trstenika, Varvarina, Stalaa i Aleksandrovca koji predstavljaju idealne terene za gajenje vinove loze. Osnovni cilj preduzea Maraska je da stalno proizvodi i prodaje proizvode vrhunske, svjetske klase kvaliteta koji e u potpunosti zadovoljiti potrebe sadanjih i potencijalnih, buduih kupaca, a koji e biti na viem nivou od konkurentskih proizvoda i koji e dugorono obezbjediti prihode preduzea na zadovoljavajuem nivou. Augusta 1892. godine otvara se prvi vinarski podrum u Kruevcu, izuzetno lijepo opremljen za tadanje prilike, a u njemu je bilo buradi i bavi za prijem i obradu 45 vagona vina i rakije. Po jednom dokumentu iz 1911. godine na teritoriji dananjeg Kruevakog okruga bilo je 9262 ha pod vinovom lozom. U periodu izmeu dva rata, Kruevac postaje pravi centar podrumarstva. Okruna otkupna stanica osnovana je marta1947. godine u Kruevcu. Kada je preduzee osnovano, brojalo je 48 radnika, meu kojima je bilo najvie onih vinarske struke. Prve dvije godine sva pia su se prodavala iskljuivo u rifuznom stanju (bez ambalae), a tadanji proizvodni program inili su: vina (Ruica, Crno i Rizling), rakije (ljivovica, ljivovica prepeena i Komovica) i dezertna pia (Svjetli vermut, Likeri Kruevac i Moka). U jesen 1956. godine kolektiv se seli u novi podrum koji se tada uveliko zavravao na lokaciji u Lazarici. U tom novom i savremeno opremljenom objektu koji sada zovu Stari podrum, bilo je mogunosti za prijem i obradu 450 vagona pia. Godine 1972. poinje izrada novog podruma Vinjaka. Podrum je opremljen najmodernijom tehnologijom za proizvodnju prirodnih alkoholnih pia. U hali za odleavanje vinjaka montirani su regali za smetaj 12 000 hrastovih buradi teine od 500 l, a u hali za primarnu obradu nalazi se 60 cisterni gde sve utvrene operacije obavlja samo jedan radnik u smjeni, jer je cjelokupan postupak automatizovan. U punionici novog podruma montirane su tri linije za flairanje. U sastavu ovog objekta su i odgovarajui prostori za skladitenje gotovih proizvoda i pratee slube. Godine 1991. postignuti su odlini rezultati u izvozu, osvojeno je vie novih trita. Danas proizvodnja Maraska je visoko specijalizovana i odvija se u velikim serijama. U njegovim savremeno opremljenim podrumima godinje moe da se preradi, doradi i proizvede preko milion hektolitara alkoholnih pia. Ovo preduzee sada broji 1150 radnika i od osnivanja pa do dananjeg dana je prolo kroz nekoliko razvojnih etapa i postalo vrhunska vinarska kua.

POJAM I ZNAAJ PREDUZEA: Privredna propaganda (kao oblik promocije i podsistem u marketing konceptu) je nain masovnog komuniciranja koje ima za cilj da prenese informaciju, razvije sklonost i podstakne na akciju u korist proizvoda i usluga preduzea. Za privrednu propagandu moemo kazati da je stara aktivnost i da ona postoji otkako postoji robna proizvodnja. Ono to se vremenom mjenjalo su mediji za prenoenje poruke i primjena nauke. Privredna propaganda omoguava potroau da brzo pronae proizvode i usluge koji su mu neophodni, izvri izbor prema potrebama, obavjesti se o postojanju novih ili poboljanju postojeih proizvoda. Ona je efikasno sredstvo mijenjanja ivotnih navika potroaa. Poveanje prodaje, privredna propaganda doprinosi i snienju trokova proizvodnje i prodaje, kako preduzea tako igrane. Ekonomski efekat privredne propagande je poveanje dohotka za preduzee, ali taj efekat nije jedini, jer uspjenije preduzee znai bri razvoj zajednice i ima iru drutvenu ulogu. PROCES UPRAVLJANJA PROPAGANDOM: Da bi propaganda bila uspjena ona mora biti dobro planirana. Da bi ona odgovorila svom zadatku i ispunila cilj potrebni su istraivanje trita i strategijsko razmiljanje. Poto su trokovi medija visoki, brojne odluke se moraju donositi paljivo i sistematski, ukljuujui: odreivanje ciljeva, utvrivanje finansijskih sredstava(budeta), mjerenje efikasnosti propagande, izbor i rad sa propagandnim agencijama. Ovi koraci se mogu preduzeti tek kada je identifikovan ciljni auditorijum, odnosno grupa potencijalnih kupaca ka kojima je usmjeren propagandni program. Ciljno trite za proizvod firme, zavisno od vremena i novca, treba da bude identifikovano iz studija istraivanja marketinga i segmentacija trita. To ukljuuje saznanje o stilu ivota, stavovima i vrijednostima, ta gledati na TV-u, sluati na radiju, koje novine itate i ta u njima. Izbor i dinamika medija zavisi od toga. ODREIVANJE CILjEVA I BUDETA: Poetak svakog dobrog plana su precizno odreeni ciljevi. Osnovni cilj ekonomskog publiciteta jeste da povea prodaju odreenog proizvoda ili usluge. Odnosi sa javnou su mnogo ira komunikacijska djelatnost. Njihov cilj je izgradnja pozitivnog imida kompanije. Ciljevi mogu biti raznovrsni, a najee se formuliu na sljedei nain: objaviti zanimljivosti o proizvodnji u obliku vijesti ili reportae na televiziji(radiju) i drugo.6 U Marasku ciljevi promotivnih aktivnosti formuliu se na osnovu analize trita, analize prodaje, proizvodno-finansijskog plana i godinjeg plana marketinga.
6

Rolph E. Anderson, Profesionalni menadment prodaje, prevod Beograd, 1998.

Propaganda kao oblik promocije moe imati vie ciljeva: stvaranje imida u preduzeu i proizvodima, upoznavanje trita sa novim proizvodima, odravanje popularnosti postojeih proizvoda, reklamiranje proizvoda itd. Ciljevi promotivnih aktivnosti se formuliu i usvajaju na kolegijumu generalnoog direktora. Cilj je eljno stanje u kome organizacija eli da se nae u odreeno vrijeme. Ciljeve dijelimo u tri grupe: 1) upravljake ciljeve 2) komunikacione ciljeve 3) marketinke ciljeve Poslovna funkcija PR-a usmjerena je na ostvarivanje velikog broja razliitih ciljeva u odnosu na preduzee sa ciljnim grupama u okruenju. Maraska prati trendove i trudi se da bude u koraku sa vremenom. Marketinki ciljevi imaju najvei znaaj u PR-u i usmjereni su ka koliini prodatih proizvoda. Na osnovu proizvodno finansijskog plana direktor prodaje i marketinga rasporeuje, odobrava sredstva prema odreenim promotivnim aktivnostima i planiranoj dinamici realizuje i pravi pregled finansijskih sredstava po pojedinim promotivnim aktivnostima. Eksterni kanali komuniciranja / ciljevi PR-a Ciljevi PR-a Vrste eksternih kanala komunikaciranja SAOPTENJA JAVNOST ZA UPRAVLJAKI KOMUNIKACIONI MARKETINKI

KONFERENCIJA NOVINE MAGAZINI TV i RADIO SKUPOVI, SAJMOVI, OKRUGLI STOLOVI, STRUNA

+ + + +

10

PREDAVANJA

KREIRANjE PROPAGANDNE PORUKE: Kreativni izraz propagandne poruke bitno je uslovljenim i mnogim trinim faktorima, a najznaajniji su: vrsta proizvoda, karakteristike ciljne grupe i kreativni izraz konkurencije. Osnovni strateki principi u formulisanju propagandne poruke polaze od vrste proizvoda, tj. Od njegovog naina upotrebe. Poslije opredjeljenja za odgovarajui apel i optu propagandnu temu, na redu je odluivanje za oblik propagandne poruke. Najbolje rjeenje je da se u izvoenju propagandne poruke primeni tzv. svjedoenje ili nauni dokaz. To moe biti ljekar, naunik ili poznata javna linost. U Marasku prilikom izbora medija kreiranja propagandne poruke prvo utvruju kojoj javnosti se obraaju, koliko je sredstva na raspolaganju, koliko koji mediji moe zadovoljiti njihov zahtjev za dosezanjem javnosti ciljne grupe u smislu tiraa (gledanost, sluanost), flexibilnost ugleda i kotanja. KREIRANjE I IZBOR SREDSTAVA PROPAGANDE: Sredstva (ili mediji) su nain na koji se propagandna poruka prenosi na auditoriji (kupce) koje treba da informie i na koje treba da se propagandom utie. Uesnici u propagandnoj aktivnosti su organizacije koje daju informacije, oglaiva, agencija i mediji. Oglaiva (preduzee) je inicijator propagandne aktivnosti. Agencija je izmeu oglaavaa i medija (sredstava). Mediji daju informacije i zabavu pretplatnicima, gledaocima ili itaocima. Osnovni kriterijum pri izboru sredstava je cilj privredne propagande da se propagandna poruka prenese do najveeg broja potencijalnih kupaca sa najveim efektima najniim trokovima. Poruke koje se putem sredstava privredne propagande prenose moraju da se zasnivaju na ideji.7 Sistem promocije u strunim i drugim sajmovima
7

Neki od tih sajmova su: Meunarodni sajam u Ljubljani Meunarodni poljoprivredni sajam u Novom Sadu Svijet vina Beograd Meunarodni sajam Leskovac Skenderija Sarajevo Burgas
Rolph E. Anderson, Profesionalni menadment prodaje, prevod Beograd, 1998.

11

U periodu od 1944 1959. godine Maraska d.d. ostvario je sljedea vrijedna priznanja koja su prikazana u tabelama 1. i 2. Svako uee na sajmu je u okviru opteg koncepta propagande i marketing plana. Svako izlaganje je osmiljeno na osnovu koncepta i u skladu sa konceptom se gradi tand preduzea na sajmu, kao i sve ostale aktivnosti koje prate promociju preduzea na sajmu. Sutina politike uea na sajmu ini stav da se ide tamo gdje se moe komunicirati sa kupcem. Tabela 1. Medjunarodna priznanja 1. 2. 3. RIM F.A.O. JALTA BURGAS VINjAK VINjAK VINjAK CAR LAZAR CARICA MILICA RIZLING STARI GRAD VINjAK CAR LAZAR CARICA MILICA VINjAK CAR LAZAR ROSE RIZLING VINjAK 5 RIZLING CAR LAZAR STARI GRAD SOVINjON ROSE CARICA MILICA Tabela 2. Domaa i meunarodna priznanja LjUBLjANA GRAND PRIX AMPION ZLATNIH MEDALjA SREBRNIH MEDALjA NOVI SAD AMPION SREBRNI PEHAR KRISTALNI PEHAR 9 puta 14 puta 121 put 178 puta 17 puta 4 puta 3 puta ZLATNA MEDALjA ZLATNA MEDALjA 3 ZLATNE MEDALjE 1 ZLATNA i 1 SREBRNA MEDALjA ZLATNA MEDALjA ZLATNA MEDALjA ZLATNA MEDALjA 2 ZLATNE MEDALjE 1 ZLATNA i 1 SREBRNA MEDALjA 2 ZLATNE MEDALjE ZLATNA MEDALjA ZLATNA MEDALjA SREBRNA MEDALjA POASNA DIPLOMA ZLATNA MEDALjA i VELIKA DIPLOMA VELIKA ZLATNA MEDALjA SREBRNA MEDALjA POASNA DIPLOMA POASNA DIPLOMA POASNA DIPLOMA POASNA DIPLOMA

4. 5.

LOS ANGELES MADRID

6. 7. 8.

BORDO ANKARA SOFIA

12

ZLATNIH MEDALjA SREBRNIH MEDALjA SARAJEVO ZLATNI POBJEDNIK SKENDERIJE ZLATNIH MEDALjA SREBRNIH MEDALjA LESKOVAC ZLATNI KONDIR ZLATNI GROZD ZLATNIH MEDALjA SREBRNIH MEDALjA BEOGRAD AMPION SVETA VINA ZLATNIH MEDALjA SREBRNIH MEDALjA Saraivanje sa novinskim kuama

130 puta 86 puta 3 puta 17 puta 19 puta 9 puta 7 puta 59 puta 35 puta 2 puta 21 put 4 puta

Maraska d.d. sarauje sa svim novinskim kuama i ima razraenu propagandu. Od poetka ezdesetih godina poeo je da gradi odnose sa javnou. Tokom ovih godina izgraene su vrste veze sa skoro svim predstavnicima kao to su: 1. Kompanija Politika koja ima dnevne i nedjeljne asopise. U dnevne novine spadaju: Dnevni list Politika Express Politika Sportski urnal Nedjeljni asopisi su: Ilustrovana Politika Bazar TV Revija 2. Kompanija Novosti. Tu spadaju: Veernje Novosti Blic Kurir 3. Mediji iz Crne Gore: Vijesti Dan Publika 4.Mediji iz Novog Sada: Novosadski Dnevnik Maar SO 4. Mediji u Kruevcu: Grad Pobeda 13

Televizija i radio U ovim medijima emitovanje se vri vie puta dnevno, i svi ugovori o oglasavanju su na godisnjem nivou. Po zakonu o radio difuziji, televizija ce biti podjeljena na tri vrste: 1. globalne televizije 2. regionalne televizije 3. lokalne televizije Globalni radio i televizija pogodni su kada se obraa iroj javnosti. Maraska ove globalne medije najee koristi u odreenom periodu (novogodinjih kampanja) ili u odreenim prilikama (prenosi velikih sportskih i kultnih dogaaja). Marketinki tim pravi medija-plan gdje kroz agencijsku analizu dolazi do idealnog zbora termina emitovanja, broja oglaavanja itd. Skupovi i posebni dogaaji Skupovi su jedan od naina za predstavljanje firme, gdje se izlau nova dostignua, rade se doktorati koji mogu da poslue za potrebe Maraska. Maraska stvara i koristi posebne dogaaje da bi pospjeio komuniciranje sa svojim poslovnim partnerima i potroaima. Svake godine odravaju se konferencije za tampu povodom: 1. dana firme (25. jun) 2. dodjeljuje nagrade radnicima za provedenih 10, 20, 30 i 45 godina na radu 3. dodjeljuju se nagrade najuspjenijima Pokroviteljstva imaju razne oblike. U sutini to je svaka akcija preduzea kojom ono finansira neku aktivnost. To moe biti sport, umjetnost ili nabavka opreme za bolnicu itd. Maraska je jedan od veih donatora kulture i sporta. Tri puta je bio generalni pokrovitelj pozorine predstave Koreni i Dervi i Smrt. MJERENjE REZULTATA PROPAGANDE Mnogo je naina da se ispita uinak propagande. Oni ukljuuju mjerenje postizanja propagandnih ciljeva. Propaganda se moe procjeniti prije, tokom i nakon kampanje. Kontrola mjerenja ostvarenja plana privredne propagande ne smije da se ogranii samo na analizu trokova privredne propagande i eventualnih efekata na obim prodaje i dobit preduzea. U Maraska d.d. na osnovu izvjetaja o sprovedenim promotivnim aktivnostima, preduzee definie zakljuke i prijedloge mjera za unapreenje promotivnih aktivnosti odnosno mjerenje rezultata.

14

Literatura
1. Alen Majer Kako prodavati, proireno izdanje 2010. 2. Lovreta, S., Janiijevi, N., Petkovi, G., Prodaja i menadment prodaje, Beograd, 2001. 3. Rolph E. Anderson, Profesionalni menadment prodaje, prevod Beograd, 1998. 4. www.wikipedia.org

15