FIkıh

Abdullah KAHRAMAN*

KADİRŞİNASLIĞIN
EN GÜZEL CEVABI: ŞÜKÜR

34 Şubat 2009
T arihin her dev-
rinde şükür ve
nankörlük in-
sanlar arası ilişkilerde önemli
bir yere sahip olmuştur. Ken-
disine verilen nimetlere ve ya-
pılan iyiliklere şükreden, te-
şekkür etmesini bilen insanlar
sevilen ve saygı duyulan in-
sanlar olurken nankörlere iyi
gözle bakılmamıştır. Zira ka-
dir ve kıymet bilmek çok güzel
bir insanî haslettir. İnsanlar
arasında böyle bir davranı-
şın olumlu sonuçları olacağı-
nı bilen Yüce Allah, Kur’ân’da
mü’minleri şükretmeye teşvik
ederken nankörlükten de sa-
kındırmıştır. Böylece onlara
bütün nimetlerin sahibi olan
yaratıcılarına şükretmeyi öğ-
retirken, insanlardan gelecek
iyiliklere de teşekkür etmeleri
yönünde bir eğitim vermiştir.
Şükür nedir?
Şükür, görülen iyiliğe karşı,
söz veya işle memnuniyet gös-
termek ve yapılan iyiliğin kıy-
metini bildirmektir. Görülen
bir iyiliği överek anmak da bir
şükürdür. Biz, Allah’ın verdiği
nimetlerin kıymetini bildirmek
ve O’na olan minnet borcumu-
zu ifade etmek için şükrederiz.
İnsanlardan gördüğümüz iyi-
likler karşısında da onlara te-
şekkür ederiz. Çünkü Kur’ân’ın
ifadesiyle, “İyiliğin karşılığı
ancak iyiliktir.”1
Teşekkürün dindeki
yeri nedir?
disine ondan veririz; kim de
âhiret sevabını isterse, ona da
bundan veririz. Biz şükreden-
leri mükâfatlandıracağız.”4
“Allah’a şükretsin.” diye
Şükür ve teşekkür Yüce Lokman’a hikmeti verdik. Kim
Allah’ın emridir. İnsanlar sa- şükrederse, ancak kendisi için
hip oldukları nimetler karşı- şükretmiş olur. Kim de nan-
sında onları verene şükür ve körlük ederse, (bilsin ki) Al-
iyilikleri yapana teşekkür et- lah muhtaç değildir, övgüye
mek mecburiyetindedir. Te- lâyıktır.”5
şekkür insanlıktan ve
imandan kaynakla-
nan bir davranıştır.
Birçok âyette Yüce
Rabbimiz şükretmeyi
emretmiş, nankörlük-
ten de sakındırmıştır.
Bu âyetlerden bazıları
şöyledir:
“Ey iman eden-
ler! Size verdiğimiz
rızıkların temiz olan-
larından yiyin; eğer siz yal- Şükretmemek şeytanî
nız Allah’a kulluk ediyorsanız bir davranıştır
O’na şükredin.”2
Şükrün tersi nankörlük-
“Öyle ise siz beni (ibadet- tür. Nankörlük insana ve Müs-
le) anın ki ben de sizi anayım. lümana yakışmayan bir dav-
Bana şükredin; sakın bana ranıştır. Kur’ân nankörlüğün
nankörlük etmeyin!”3 şeytan tarafından iğvâ edilen
bir şey olduğunu bize şöyle an-
“Hiçbir kimse yok ki, ölü- latır: “İblis dedi ki: ‘Öyle ise
mü Allah’ın iznine bağlı ol- beni azdırmana karşılık, and
masın. (Ölüm), belli bir süre- içerim ki, ben de onları saptır-
ye göre yazılmıştır. Her kim, mak için senin doğru yolunun
dünya nimetini isterse, ken- üstüne oturacağım. Sonra el-
35
bette onlara önlerinden, ar-
kalarından, sağlarından, sol-
larından sokulacağım ve sen,
onların çoklarını şükredenler-
den bulmayacaksın!’ dedi”6.
Âyete göre nimetler karşısında
şükretme alışkanlığını kazana-
mayanlar, şeytanın aldatması-
na kanıp onun tavrını benim-
seyenlerdir. Çünkü şeytan da
Allah’ın kendisine bahşettiği
konumu beğenmeyerek isyan
ve nankörlük etmişti. Şükret-
mesini bilmeyenler ve teşekkü-
rü ahlak haline getirmeyenler
başkalarının iyilik duyguları-
nı olumsuz yönde etkiledikleri
için ayrıca günahkâr olurlar.
Şükür nimeti artırır,
nankörlük azaltır
Kur’ân, şükrün nimeti artı-
racağını, nankörlüğün ise ters
etki yapacağını anlatır. İlgi-
li âyet şöyledir: “Hani Rabbi-
niz şöyle duyurmuştu: ‘Andol-
sun eğer şükrederseniz elbette
size nimetimi artırırım. Eğer
nankörlük ederseniz, hiç şüp-
hesiz azabım çok şiddetlidir.”7.
Allah-kul arası ilişkiler açısın-
dan bakıldığında nankörlerin
günün birinde mutlaka Allah’ın
nimetlerinden mahrum kala-
cakları söylenebilir. İnsanlara
teşekkür edemeyenler ise ken-
dilerine yapılacak daha nice
iyiliğin yolunu kesmiş olurlar.
Sevgili Peygamberimiz bakın
ne buyurur: “Mü’minin duru-
mu gıpta ve hayranlığa değer.
Çünkü her hali onun hakkın-
da hayır sebebidir. Böylesi bir
özellik sadece mü’minde var-
dır: Sevinecek olsa, şükreder;
bu onun için hayır olur. Başına
36 Şubat 2009
bir belâ gelecek olsa, sabreder;
bu da onun için hayır olur.”8
İnsanlara teşekkür
etmenin yolları nelerdir?
Sevgili Peygamberimiz,
Kur’ân’ın mü’minlere emrettiği
şükür ve teşekkürün nasıl olma-
sı gerektiğini hem fiili davranış-
larıyla hem de sözlü ifadeleriy-
le en güzel şekilde açıklamıştır.
Onun bu konudaki öğretici,
ufuk açıcı ve hikmet dolu hadis-
lerinden bazıları şöyledir:
“Allah’a şükretmeyen in-
sanlara da teşekkür etmez.”
“İnsanlara teşekkür etmeyen
Allah’a şükretmez.” “Kendisi-
ne bir şey verilen kimse imkân
bulursa karşı iyilikte bulun-
sun, bulamazsa iyilikte bulu-
nanı bu davranışından dola-
yı övsün. Zira övgüde bulunan
teşekkür etmiş, gizleyen de
nankörlük etmiş olur.” “Ken-
disine iyilik yapılan kimse, iyi-
liği yapana, ‘Allah seni hayır-
la mükâfatlandırsın.’ derse
çok büyük övgüde bulunmuş
olur.”9
Her organın bir şükrü
vardır
Dilin şükrü, nimet vereni
sözlü olarak anmak ve övmek-
tir. Kalbin şükrü, açık ve gizli
bütün nimetleri vereni kalbin-
den geçirmek, tasdik ve takdir
etmekle olur. Diğer organlarla
şükür ise, her birini yaratıldı-
ğı gaye için kullanmakla ve on-
lara mahsus kulluk görevlerini
yapmakla gerçekleşir. Bazı İs-
lam âlimlerine göre dilin şük-
rü, evrâd ve zikir; kalbin şükrü
kesin iman ve istikâmet; diğer
azaların şükrü ise düzenli ve
devamlı ibadet ve tâattır. Bu se-
beple Yüce dinimiz, zikri, şük-
rü, fikri de ibadet saymış, bütün
bunları namaz ibadeti içerisin-
de toplamıştır. Namaz kılan
bir Müslüman bütün azalarıy-
la Allah’a şükretmiş sayılır. İn-
sanlardan gelen iyiliklere karşı
ise ayrıca ve uygun şekilde te-
şekkür etmesi gerekir.
Her nimet sahibine
şükretmek gerekir
Nimeti veren veya iyilik-
te bulunan kim olursa olsun,
mü’minin ve sorumluluk sahibi
her insanın ona uygun şekilde
teşekkür etmesi gerekir. Son-
suz nimetleri verdiği için Yüce
Allah’ımıza, bizi yetiştirdikleri
için anne-babamıza, eğittikleri
için hocalarımıza, istikâmetten
ayrılmadıkları ve terbiye kural-
larına riayet ettikleri için ço-
cuklarımıza ve talebelerimize…
teşekkür borcumuz olduğunu
unutmamalıyız. Bazı durumlar-
da usûlünce ve üslûbuna uygun
yapılan bir teşekkürün pek çok
maddî karşılıktan daha makbul
olduğunu da aklımızdan çıkar-
mayalım ve bu bilgilerle amel-
de yarışalım.
Dipnot
* Doç. Dr.
1 55/Rahmân, 60.
2 2/Bakara, 172.
3 2/Bakara, 152.
4 3/Âl-i İmrân, 145.
5 31/Lokmân, 12.
6 7/A’râf, 16-17.
7 14/İbrâhîm, 7.
8 Müslim, Zühd, 64.
9 Tâc, V, 68-69.