Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.

html

SOKRATES'N SAVUNMASI

Page 1

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

M . 399'd, Atinal yurttalardan Meletos, Anytos ve Lykon, toplum ve devlet bakmndan tehlikeli bir kimse ol-duunu syleyerek Sokrates'i mahkemeye verdiler. Sulama-larnn birinci blmnde, Sokrates'in dinden sapm oldu-unu ileri sryorlard. Ama Sokrates, din devlerini titiz-likle yerine getirdii iin bu iddiay ispatlamak gt. Ne var ki, yine Sokrates'in, geleneksel inanlardaki tutarsz ve sama yanlar gstermi olabileceini unutmamak gerekir. Ayrca, kendini kt davranlardan koruduunu syledii tanrsal ses de, geleneksel dini inanlar benimsemeyiinin ve deiik bir tanr ortaya karnn kant olarak ka-bul edilmi olabilirdi. Sulamann ikinci blmnde ise, Sokrates'in, genleri batan kard, ahlkszla srkledii ileri srlyordu ve bu ok daha tehlikeliydi. Burada ileri srlen sulama siyasi bir temele dayanyordu. nk, Sokrates'in evresin-de, Kritias gibi, hayatta olmad halde kendinden hl nef-ret edilen ve lkesine byk ktl dokunmu bir kimse olarak hatrlanan Alkibiades ve daha baka sa kanat aris-tokratlar toplanmt. Bu kimseler zerinde Sokrates'in kt bir etkisi olduunu ileri srmek ve sonutan onu sorumlu tutmak mmknd. Kamuoyunun, gerekleri kavrayamad-n ileri srmesi de Sokrates'i, Anytos'un nemli yelerinden biri olduu demokratlarn, pheli bir kimse olarak grme-sine yol ayordu. Sulayanlar, Sokrates'e ynelen dini ve siyas dmanlktan yararlanmak istiyorlard. Sokrates'in kr-d kimselere gveniyorlar ve onun mahkeme karsnda yalvarp yakarmaya ya da pohpohlamaya kalkmayp bildiini dosdoru syleyerek yarglar kzdracan umuyorlard. Ve sonu, umduklar gibi kt. Kanunla belirlenmi bir ceza olmad iin, mahkeme sann sulu olduuna karar verdii zaman, sulayan ve sulanan belirli bir ceza teklif ediyordu. Yarglar da bu tekliflerden birini oyluyordu. Bylece Sokrates, lm cezasna arptrld. Sokrates'in Savunmas blmdr: I. Sokrates'in yap-t savunma; II. Ceza konusunda ileri srd kar teklif ve III. Mahkeme karsnda son konuma. Konuma boyunca, Sokrates'in ahlk salaml ve ger-ek din inanca ball apak grlmektedir. Atina mah-kemesinin Sokrates iin lm karar vermesi inanlmas g bir eydir. Ne var ki, bu kararn verildii kesin olarak bili-niyor. Sokrates'in lm cezasna arptrlmas, sofistlere kar beslenen dmanln sonucu olabilir, Aristophanes'in, Bulutlar'n da sofistler alaya alnrken, bu dnrlerin temsilcisi olarak sahneye karlmasna ramen Sokrates bir sofist de-ildi. Para iin ders vermiyor, derslerinin sonunda renci-lerinin belli sonular elde edeceklerini; para ya da n kaza-nacaklarn sylemiyordu. Tabiat olaylarn da inceleme ko-nusu yapmyordu. Sokrates'in amac, dorulua ve kiinin ruh asndan ycelip yetkinlemesine gtren yolu gster-mekti. Bu, ilk bakta zararl bir ey gibi grnmemektedir. Ama Sokrates, insanlar doru dndrmek ve lyle doru-lua ulatrmaya alyordu. Ne var ki, zellikle din konu-sunda dnmek ve dndrmek muhafazakrlarn houna gitmiyordu. Sokrates'in gerekleri irdeleyen, hakikati bulmaya a-lan pheci ve alayc metodu da, bir ok kimsenin tedirgin olmasna, fkelenmesine ve kin beslemesine yol amt. Meletos ve Sokrates'i lm cezasna arptran yarglar, her halde dine yararl bir i yaptklarna inanyorlard. Ama daha sonraki kuaklar, onlarn bu kararn doru bulmad.

Page 2

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Atinallar, beni sulayanlarn zerinizdeki etkisini bilemiyorum; ama szleri o kadar kan-drcyd ki, ben kendi hesabma onlar dinlerken az daha kim olduumu unutuyordum. Byle ol-makla beraber, inann ki doru tek sz bile syle-mediler. Ancak uydurduklar birok yalan arasn-da, beni usta bir hatip diye gstererek szlerimin etkisinde kalmamak iin sizi uyank bulunmaa davet etmelerine ok atm. Azm aar amaz hi de gzel konuan bir adam olmadm meyda-na kacak, yalanclklar anlalacak olduu hal-de, bunu sylemek iin insan dorusu ok utan-maz olmal. Eer onlar her doru syleyen ada-ma hatip diyorlarsa szm yok. Bunu demek is-tiyorlarsa hatip olduumu kabul ederim; ama on-larn dndnden bambaka anlamda... Her halde, demin de dediim gibi, sylediklerinde doru bir yan hemen hemen yok; ben ise size b-tn hakikati syleyeceim. Ama Atinallar, ben batan baa parlak ve gsterili szlerle bezen-mi hazr bir nutuk syleyecek deilim; Tanr koru-sun. Hayr, u anda iyi kt dilim dnd ka-dar syleyeceim; nk btn diyeceklerimin doru olduuna inanyorum, iinizde kimse be-nim dorudan baka bir ey syleyeceimi san-masn. Toy delikanllarmz gibi karnzda bir -takm ssl cmlelerle konumak, benim yamdaki bir adama yakmaz. Sizden yalnz unu dile-yeceim; kendimi savunurken teden beri alk olduum gibi konutuumu; arda ve sarraf tezghlarnn yannda nasl konuursam, burada da yle konutuumu grrseniz amayn; o yz-den de szm kesmeyin. nk ben yetmiimi atm halde ilk defa yarg karsna km bulunuyorum; bu yerin diline btn btne yaban-cym. Bunun iin bir yabancnn ana dili ile ve yurdunda edindii tavrlarla konumasn nasl tabi karlarsanz, beni de tpk bir yabanc sa-yarak alk olduum gibi konumama izin verin. Bu dileimi yersiz bulmayacanz umarm. Sy-leyi iyi veya kt olmu, bundan ne kar? Siz yalnz benim doru syleyip sylemediime ba-kn, asl buna nem verin. Zaten yargcn asl me-ziyeti buradadr; nitekim hatibinki de doruyu sylemektir. Atinallar, nce bana yneltilmi olan daha es-ki sulamalara ve beni ok daha eskiden beri su-layanlara cevap vermek isterim, bundan sonra daha yenilerine cevap vereceim. nk Atinallar, yllardan beri haksz yere beni size kar sulayp duran birok kimse olmutur; Anytos ile arkadalar benim iin daha az tehlikeli ol-mamakla beraber, ben tekilerden daha ok kor-karm. Evet, yarglarm, tekiler daha tehlikeli-dirler; nk onlar, birounuzu ta ocukluunuz-dan beri yalanlarla kandrarak gya gklerde olup bitenlerle uraan, yerin altnda neler getii-ni aratran, yanl doru gibi gstermeyi be-ceren, Sokrates adl bir bilgin olduuna sizi inandrmlardr. Beni sulayanlar iinde en ok korktuklarm ite bu masal yayanlardr; nk onlar dinleyenler, bu gibi konular irdeleyenlerin Tanrlara inanmadn sanyorlar. Ayrca bu adamlar bir yn, stelik beni eskiden beri suluyorlar. stelik ocukluunuzda olsun, genli-inizde olsun, daha ok etki altnda kalabilecei-niz alardayken, kulaklarnza doldurmular. Hem bu sulamalar, karlarnda kendilerine ce-vap verecek kimse olmadan, benim arkamdan oluyordu. Bir komedya yazarn (1) bir yana bra-krsak, tekilerinin adn ne biliyorum, ne de size syleyecek durumdaym; iin en korkun taraf ite bu. Kskanlklar, ktlkleri yznden, bazen ilkin kendilerini bile inandrmaa kadar vararak, sizi btn bu sulamalara inandran bu adam-lar, uralmas en g olanlardr, nk bunlar ne buraya getirmek, ne de sylediklerini rtmek mmkndr... Bu yzden kendimi savunurken, sadece glgelerle arpmak, karmda cevap ve-recek biri olmadan iddialarnn yanlln gs-termek zorunda kalyorum. O halde, demin de de-diim gibi, dmanlarmn iki eit olduunu g-ryorsunuz: Bir, beni imdi sulayanlar; bir de es-kiden sulam olanlar. Umarm ki, ilkin ikinci-lere cevap vermemi siz de yerinde bulursunuz; nk bunlar hem tekilerden daha nce, hem de daha sk duymusunuzdur. O halde, Atinallar, artk savunmama ba-layabilirim. Ylardan beri kafanzda kklemi olan bir

Page 3

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

sulamay ksa bir zamanda skp at-maa almalym. Eer hakkmda ve hakknz-da hayrl ise, bunu baarmay ve kendimi temize karmay temenni ederim. Ama bunun kolay bir i olmadn da iyi biliyorum Her ne ise, bunu Tanrnn buyruuna brakalm; bana den dev, yasalarn buyruuna boyun emek ve kendimi sa-vunmaktr. Batan balayarak, benim itham edilmeme yol aan ve aleyhime bu davay aacak kadar Meletos'u cesaretlendiren sulamann ne oldu-unu aratralm. Bur defa, bana iftira edenler bakalm ne diyorlar. Beni dava ettiklerini var sayarak bunlarn sulamalarn yle zetleyece-im: Sokrates kt bir insandr: Yeraltnda, gk-yznde olup bitenlere karyor, eriyi doru diye gsteriyor, bunlar bakalarna da reti-yor. Sulamann z aa yukar bu. Aristophanes'in komedyasnda grdnz gibi, sahnede Sokrates adl bir adam dolatrlyor; havada gez-diinden, benim hi ama anlamadm eylerden dem vurarak bir sr sama sapan sz sylyor. Bunu, byle bir bilgisi olanlar varsa onlar k-ltmek iin sylemiyorum. Meletos'un bana a-t bu davadan kurtulamayaym, Atinallar gerekte benim bunlarla en ufak ilgim yok. Bura-da bulunanlarn ou bunun doruluuna tank-tr; onlara sesleniyorum: Beni daha nce dinle-mi olanlar, iinizde bu konular zerinde imdi-ye kadar tek sz sylediimi bilen varsa, buradakilere sylesin. Sulamann bu ksmna verdikleri cevap karsnda, geri kalannn doruluu hak-knda da bir yargya varabilirsiniz. Bunun gibi, benim para ile ders vermekte olduuma dair dolaan szn de hi bir temeli yoktur, bu da tekiler kadar aslszdr. Dorusu, bir kimse insanlara gerekten bir ey retebiliyorsa, buna karlk para almas bence o kimse iin bir eref olurdu. Leontinoi'li Gorgias (2) , Keos'lu Prodikos (3) ve Elis'li Hippias(4) gibi ehir ehir gezerek ders veren ve genlerin ken-di hemerilerinden parasz ders almalar pekl mmkn iken onlar bu hemerilerinden ayrarak kendilerine ekecek kadar kandran; dersleri iin para almakla kalmayp stelik bu paray ltfen kabul ettiklerinden dolay bir de teekkr ettiren kimseler var! imdi Atina'da Paroslu bir bilgin varm. Bu adam reniim yle olmutu: bir gn, sofistlerin uruna dnya kadar para har-cayan Hipponikos olu Kallias'a (5) rastlam-tm. Bu zatn iki olu olduunu biliyordum, onun iin kendisine sordum: Kallias dedim, ki olun olacana iki tayn veya buzan olsayd, bunlar, eline verecek birini bulmakta zorluk ekmezdik; onlar kendi tabiatlarnn mmkn kld lde yetitirecek ve olgunlatracak bir seyis veya bir ifti tutardk; fakat mademki birer insandrlar, onlar kimin eline vereceim biliyor musun? Onlar bir insan ve bir yurtta olarak ye-titirecek biri var m? Oullarn olduuna gre bu meseleyi her halde dnmsndr? Ne der-sin, byle bir kimse var m? Killias, bana, Evet vardr dedi. yleyse kim? Nereli? Derslerini ka-a veriyor? diye sorunca. Paroslu Evenos (6), dersine be mina (7) alyor cevabn verdi. O zaman kendi kendime dndm ve dedim ki: Evenos gerekten byle bir bilgin ise, bu bilgisi-ni bu kadar ucuza retiyorsa, dorusu mutlu bir kimseymi. Bende de yle bir bilgi olsayd, ger-ekten ben de gurur ve sevin duyardm; ama, Atinallar, dorusu benim byle bir bilgim yok-tur. Belki iinizden biri btn bunlara diyecek ki: Sokrates, bunlarn hepsi gzel, ama urad-n bu sulamalar nereden kyor? Her halde al-lann dnda bir ey yapm olacaksn ki, aley-hinde bu gibi sulamalar var. Sen de herkes gibi olsaydn, btn bu dedikodular kmazd; o hal-de hakknda acele bir hkm vermemizi istemi-yorsan bize bunlarn nedenini anlat Bu itirazn hakl ve yerinde olduunu kabul ederim; onun iin ben de size bu kt nmn nereden geldi-ini anlatacam. Ltfen, dikkatle dinleyin. Baz-larnz belki aka ediyorum sanacak; ama inann ki, tamamyla doru sylyorum. Atinallar, bu n bende bulunan bir tr bilgiden, sadece ondan kmtr. Bunun ne biim bir bilgi olduunu so-rarsanz, derim ki bu herkesin elde edebilecei bir bilgidir: Ben de ancak bu anlamda bilgim ol-duunu sanyorum. Halbuki szn ettiim kimselerin, bende olmad iin size anlatamayacam insanst bir bilgileri var. Benim byle bir bilgim olduunu syleyen yalanlar syler, bana iftira eder. Atinallar, size belki mbala ediyorum gibi ge-lecek, ama szm kesmemenizi dilerim. nk size imdi syleyeceim szler benim szlerim de-ildir. Gvenilir bir tank gstereceim size. Be-nim bir bilgim varsa, bunun nasl bir bilgi oldu-unu Delphoi Tanrsndan dinleyin. Khairephon'u (8) tanrsnz; ok eski bir arkadamd, halkn dostuydu, geen srgnde o da sizinle birliktey-di; dnerken de birlikte gelmitiniz. Khairephon'un huyunu

Page 4

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

bilirsiniz, kafasna kovduu eyi mutlaka yapard. Bir gn Delphoi'ye (9) gitmi (ltfen szm kesmeyin), benden daha bilgin bir kimse olup olmadn Tanrya ekinmeden sor-mu; Pythonlu Tanr szcs de benden daha bilgin bir adam olmadn sylemi. Khairephon bugn sa deil, ama kardei burada mahkeme-dedir, sylediklerimi dorulayabilir. Bunu size sadece bu kt nmn nereden geldiini gstermek iin sylyorum. Tanrnn bu cevabn renince dndm: Tanr bu s-zyle ne demek istemi? Bu bilmece nedir? n-k az olsun, ok olsun bende byle bir bilgi ol-madn biliyorum. Byle olduu halde, insanla-rn en bilgini olduumu sylemekle, Tanr ne de-mek istiyordu? Tanr yalan sylemez, yalan onun z ile uzlar bir ey deil. Ne demek istediini uzun zaman dndm; en sonunda iin asln bir irdeleyim dedim. Bilgelii kabul edilmi birini bulup, Tanrya gitmeye, szn rtmeye ve yle demeye karar verdim: te benden daha bilgi-li bir adam; oysa sen benini iin en bilgili demi-sin. Bunun zerine bilgisi ile n alm birine gittim, kendisine iyice baktm. Ad lzm deil, denemek iin setiim bu adam devlet ileriyle urar. Vardm sonu u oldu: Bu adam ok kimselere, hele kendine bilgin gzkyor, ama gerekten hi bir bilgisi yok. Bunun zerine, ken-disini bilgin sandn, hakikatte ise olmadn anlatmaa altm. Bunun sonucu, hem onun, hem de orada bulunup beni dinleyen birok kimsenin dmanln kazanmak oldu. Ya-nndan ayrlrken, kendi kendime dedim ki: Do-rusu belki ikimizin de iyi ve gzel bir ey bildii-miz yok; ama, gene ben ondan daha bilginim; nk o hi bir ey bilmedii halde bildiini san-yor; ben ise bilmiyorum ama bildiimi de sanmyorum. Demek ben ondan biraz bilgiliyim, n-k bilmediklerimi bildiimi sanmyorum. Ondan sonra baka birine, daha da bilgili tannan ba-ka birine gittim. Gene ayn sonuca vardm; onun da, daha biroklarnn da dmanln kazandm Bylece, kendime birok dman edindiimi bile bile, birini brakp tekine gidiyor, gittike umutsuzlanyor ve kederleniyordum. Artk boy-numun borcu olmutu, her eyden nce Tanr-nn szn gz nnde tutmalym, diyordum. Bilgili denen kim varsa ona ba vurarak, Tanrnn ne demek istediini anlamam gerekti. Size do-ruyu sylemeliyim. Atinallar, kpek hakk iin (10) , btn o aratrmalarmda asl bilgisizlerin, bilgili diye tannm kimseler olduu sonucuna vardm. Botur denenlerde ise daha ok akl var. Size btn o dolap durmalarm anlataym, Atinallar: O kadar didindim ama, Tanrnn szn rtemedim. Devlet adamlarndan sonra tragedya yazan-lara, Dithyrambos airlerine (11) , her eidinden airlere ba vurdum. Kendi kendime: Artk bu sefer greceksin, onlardan ok daha bilgisiz bir kimse olduunu anlayacaksn diyordum. Yaz-larndan en ilenmi olduunu dndm par-alan setim; ne demek istemi olduklarn gi-dip kendilerinden sordum, bir ey reneceimi umuyordum. Yarglar, inanr msnz? Doruyu sylemeye utanyorum; ama sylemeliyim. O air-lerin, eserleri hakknda syledikleri, orada bulu-nan hemen herkesin diyebileceinden daha iyi deildi. O zaman anladm ki, airler eserlerini bilgiyle deil, bir eit igd ile, Tanrdan gelme bir ilhamla yazyorlar; tpk bir sr gzel ey-ler syleyip de dediklerinden bir ey anlamayan Tanr szcleri, biliciler gibi. airler iin de yle olduunu grdm; stelik onlar, kendilerinde airlik var diye, bilmedikleri eylerde de insanla-rn en bilgini olduklarn sanyorlar. Yanlarndan ayrlrken, devlet adamlar karsnda nasl bir stnlm varsa, onlardan da ylece stn olduumu anlamtm. En son, zanaatkarlara gittim. nk kendi-min bir ey bilmediimin farknda olduum gibi, onlarn da hem ok, hem iyi eyler bildikleri-ne emindim. Bu sefer aldanmamm; onlar be-nim bilmediim birok eyleri gerekten biliyor-lard ve bu adan, hi phesiz, benden daha bil-gindiler. Ama, Atinallar, grdm ki usta zana-atkarlarda da airlerdeki kusur var, kendi ile-rinin eri olduklar iin en yksek eylerden de anladklarn sanyorlar; byle sandklar iin de asl bilgileri glgede kalyordu; o kadar ki Tanrnn szne geldim. Onlar gibi bilgin, onlar gibi de bilgisiz olmaktansa, bilgilerini de, bilgisizliklerini de edinmeyip olduum gibi kalmak iyi deil mi? diye dndm; gerek kendime, gerek Tanr szne cevap vererek, olduum gibi kalmak benim iin daha iyi dedim.

Page 5

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Atinallar, btn bu aratrmalarm birok dman, hem de en kt, en tehlikeli ovundan dmanlar edinmeme yol at; ok iftiraya yol at; bilge diye n saldm; nk beni dinle-yenler, bakalarnda bulunmadm gsterdiim bilginin bende bulunduunu sandlar. Atina yarglar, bilgili olan yalnz tanrdr; o szyle de insan bilgisinin byk bir ey olmadn, hat-ta hi bir ey olmadn gstermek istemitir; Sokrates demi olmas ancak sz geliidir; Ey insanlar! Aranzda en bilgesi, Sokrates gibi bil-geliinin gerekte bir hi olduunu bilendir" de-mek istemitir. te bylece Tanrnn szn d-nerek bugn de yer yer dolayor, yurtta ol-sun, yabanc olsun, bilge sandm kimi bulur-sam konuup soruyorum; bilge olmadklarm an-laynca da, Tanr szne hak vererek bilge ol-madklarn kendilerine gsteriyorum. Bu i b-tn vaktimi alyor, bu yzden devlet ileriyle de, kendi ilerimle de iyice uraacak vakit bulam-yorum; o kadar ki, tanrya hizmet edeyim diye yoksul kaldm. Dahas var; birtakm genler kendiliklerinden bama toplanyor; babalar zengin, vakitleri bol; ben nme aldm adama sorular sorarken du-rup dinliyorlar; stelik bilgilerin sorguya ekil-mesini dinlemekten holanyorlar, ok defa bana benzeyerek kendileri de bakalarn denemeye kalkyorlar; pek az bilgili ya da tamamen bil-gisiz olduklar halde, kendilerini bilgin sayan bir yn insanla karlayorlar. Sktrdklar adam-lar kendilerine kzacaklarna bana kzyor, Ah bu alak Sokrates! Genleri bastan karyor!.. diyorlar. Halbuki biri kp da kendilerine sorsa, Peki, ama bunun iin ne yapyor? Ne retiyor? dese ne cevap vereceklerini bilmezler; ama aknlklarn belli etmemek iin de her zaman fi-lozoflara yneltilen bulutlarda, yerin dibinde olup bitenleri retmek, Tanrlara inanmamak, iyiyi kt gstermek gibi beylik sulamalar sa-yp dkerler; nk bir ey bilmedikleri halde, biliyor grnmek istemelerinin aa vurulduu-nu sylemee bir trl dilleri varmaz. Onlar ille iyi tannacaz, szmz geecek diyen bir y-n insandr; benim szm alnca, az birlii edip karlarndakini kandrmay bildikleri iin, teden beri, ar iftiralarla kulaklarnz doldurdu-lar, gene de dolduruyorlar. Meletos'a, Anytos'a ve Lykon'a, bana saldrmak cesaretini veren, ite bu iftiralardr. Meletos airlerin; Anytos, zanaatkar-larla politikaclarn; Lykon da hatiplerin kinlerini dile getiriyor. Szme balarken de dediim gibi, byle kk salm bir iftiradan, kendimi byle bir zamanda temize karabileceimi ummam, te, Atinallar, size doruyu syledim; nemli ya da nemsiz hi bir eyi saklamadm, hi bir eyi de-itirmedim. Biliyorum, bu yzden yine garazlar-na urayacam; bu da gsterir ki ben doruyu sylyorum; bana iftira ediliyor, kayna da bu i-te. Bu konuyu ne kadar aratrrsanz aratrn baka bir sonuca varamazsnz. Sonra arayn, bula-canz hep budur. Beni sulayanlarn birincilerine kar savun-mam iin bu kadar sz yeter; imdi ikincilere d-nyorum. Bunlarn banda Meletos, kendi szy-le iyi, yurdunu gerekten seven Meletos var. Bun-lara kar da kendimi savunmaa alacam. Ne-lerden ikyet ettiklerini bir okuyalm. Aa yuka-r yle deniyor: Sokrates, genleri doru yoldan ayrmakla, devletin tanrlarna inanmamakla, bunlarn yerine yeni Tanrlar koymakla suludur. te bana ykledikleri sular; bunlar bir bir ele ala-lm. Genleri doru yoldan ayrmak suunu iliyormuum. Ben de iddia ediyorum ki, Meletos ciddi eyleri alaya alarak herkesle elenmekten, gerekte zerinde hi uramad ilere gya ballk ve ilgi gstererek herkesi mahkemeye s-rklemekten suludur. Bunun byle olduunu si-ze ispata alacam. Meletos, yle gel, bana ce-vap ver: Genlerimizin mmkn olduu kadar er-demli olmalarna ok nem veriyorsun, deil mi? - Tabii veriyorum. O halde, onlar daha iyi hale getirenin kim olduunu da yarglara syle. Mademki onlar doru yoldan ayran meydana karmak zahme-tine katlanmsn ve yarglarn karsnda beni gstererek bu sulunun ben olduumu iddia edi-yorsun; o halde, onlar terbiye eden kim, yarg-lara adn syle... Grdn m? Meletos, susuyorsun ite. Bir ey syleyemiyorsun, ama bu sus-man, senin iin utanlacak bir ey deil mi? Bu konuyla hi bir iliiin yoktur demitim; te bu szmn ak bir kant. Syle dostum,

Page 6

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

syle, genleri daha iyi klan kimdir? Kanunlar. Ama, delikanlm, bu benim soruma cevap deil ki. Ben unu bilmek istiyorum, her eyden nce bu kanunlar bilen kim? ste bu mahkemedeki yarglar, Sokrates. Ne dedin? Nasl, Meletos? Onlar genleri yetitirebilir, daha iyi hale getirir mi diyorsun? Elbette. Hepsi mi, yoksa bazlar m? Hepsi. Hera (12) hakk iin ne gzel sz! Demek genleri daha iyi hale getirenler birden fazlaym. O halde, syle bakalm, burada bizi dinleyenler de genlii terbiye ediyorlar m? Evet, onlar da. Peki, ya bule (13) yeleri? Onlar da... Acaba ekklesia'da (14) toplanan yurttalar, genlii doru yoldan ayryorlar m, yoksa onlar da terbiye mi ediyorlar dersin? Onlar da terbiye ediyorlar. O halde, benden baka, btn Atinallar on-lar gzel ve iyi hale getiriyor; onlar yalnz ben doru yoldan ayryorum. ddian bu, deil mi? Ta kendisi. Sen hakl isen, ben gerekten, ok mutsuz bir adamm... Ama tut ki sana yle bir ey soruyo-rum; acaba sana gre atlar iin de byle mi? At-lara da herkesin, iyilik ettiine, yalnz bir kimse-nin ktlk ettiine inanyor musun? Hakikat bu-nun tam tersi deil mi? Atlar, bir veya birka kii, yani seyisler terbiye edebiliyor; kullananlar ise onlar bozuyorlar, deil mi? Atlar iin de, baka hayvanlar iin de byledir, deil mi, Meletos? Bu, phesiz byledir; Anytos ile sen ne derseniz de-yin, genleri yalnz bir kiinin yanl yola srkle-dii, ondan baka herkesin daha iyi hale getirdii doru olsayd, bu onlar iin gerekten esiz bir bahtiyarlk olurdu. Ama hayr, Meletos, genler zerinde hi kafa yormadn yetecek kadar gs-terdim; senin kaytszln, beni suladn konu-yu hi umursamam olmandan da aka anla-lyor. imdi sana bir sorum daha var, Zeus hakk iin cevap ver: Sence kt kimselerle birlikte yaamak m, yoksa iyi kimselerle birlikte yaa-mak m daha iyi?.. Cevap versene, dostum; zor bir ey sormuyorum. yi insanlar yanlarndakilere hep iyilik, ktler de ktlk ederler, deil mi? phesiz.

Page 7

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

imdi, bir arada yaad kimselerden fay-dadan ok zarar grmek isteyen var m?.. Cevap ver, dostum, kanun, cevap vermeni emrediyor. Zarar grmek isteyecek kimse var mdr? Elbette yoktur. Peki, genleri doru yoldan karyor, k-tle gtryor diye beni suluyorsun; sence ben bu suu bilerek mi, bilmeyerek mi iliyorum? Bilerek diyorum. Demek ki, Meletos, iyilerin, yanlarndaki-lere iyilik, ktlerin ise ktlk ettikleri u gen yanda senin yksek zeknca bilinen bir hakikat olduu halde, ben bu yamda, birlikte yaamak zorunda olduum bir kimseyi doru yoldan ay-rrsam, ondan bana zarar geleceini bilmeyecek kadar karanlk ve bilgisizlik iindeyim; hem de bunu, ileri srdne gre bile bile yapyorum. Meletos, buna ne beni inandrabilirsin, ne de ba-kalarn. yleyse ya ben onlar doru yoldan karm-yorum, yahut da karyorsam bunu bilmeyerek yapyorum; demek ki, her iki halde de yalan sylyorsun. Bundan baka, ilediim su bilmeyerek ilenmise, kanun onu su olarak tanmaz. Bu du-rumda, beni bir kenara ekerek ayrca hatrlatman ve t vermen gerekirdi; nk tle, bilmeye-rek ilediim suu herhalde ilemekten vazgeer-dim; oysa sen benimle konumaktan, bana bilgi vermekten kandn; bunu istemedin; beni mah-kemeye kanunun aydnlatlmas gerekenleri de-il, cezalandrlmas gerekenleri gnderdii mah-kemeye srkledin. Atinallar, artk anlalyor ki Meletos bu i-lere az olsun ok olsun kafa yormamtr; ama Meletos sen gene syle; ben genleri nasl yan-l yola srklyorum? Yazdn sulamadan an-ladma gre, genlere devletin tand Tanr-lar tanmamay, onlarn yerine baka tanrlara inanmay retiyormuum; genleri bozan dersle-rim bunlardr, diyorsun, deil mi? Evet, bunu btn gcmle iddia edi-yorum. yleyse, Meletos, szn ettiimiz Tan-rlar hakk iin ne demek istediini bana ve bu yarglara daha aka anlat. Sence ben birta-km Tanrlara inanmay retiyormuum; yle ise o Tanrlara ben kendim de inanyorum, demek ki bsbtn Tanr tanmaz deilim, byle bir su ilememiim; imdi unu anlayalm: sen beni devletin Tanrlarn brakp baka Tanrlara inanmak-la m suluyorsun? Yoksa Tanrlara bsbtn inanmayp bunu bakalarna da alamakla m? Evet, ben senin hibir Tanrya inanmad-n sylyorum. alacak ey! Meletos, bunu nereden karyorsun? Herkes gibi, gnein veya ayn tan-rlna inanmadm m sylemek istiyorsun? Emin olun, yarglar inanmaz; nk g-nein ta, ayn toprak olduunu sylyor. Fakat, dostum Meletos, sen beni Anaksagoras (15) sanmsn da buraya karmsn. Buradaki yarglar, Klazomenai'li Anaksagoras'n yazlarnn bu kuramlarla dolu olduunu bilmeyecek kadar bo ve cahil mi sanyorsun? Genler bu yazlar, orkestra'da(16) en ok bir drahmiye satn alabilirlerse, Sokrates de bu fikirleri kendine mal edince delikanllar onunla pe-kl alay edebilirlerse, bunlar neden gelip ben-den rensinler? Doru syle Meletos, sen ger-ekten benim hi bir Tanrya inanmadm m sanyorsun?

Page 8

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Zeus'a yemin ederim ki, hi, hi bir tan-rya inanmyorsun. Buna kimse inanmayacak, Atinallar, bu Meletos azgnn, kstahn biri; beni sulamas da gen ve nemsenen bir kimse olmamasndan ve sadece hakaret olsun diye. Kim bilir, belki de beni denemek iin bu bilmeceyi uydurmutur. Belki de, kendi kendine, Bakalm, bilgin Sokra-tes ii alaya alp birbirini tutmaz szler syledi-imi bulacak, meydana karacak m, yoksa onu da bizi dinleyenleri de aldatabilecek miyim? de-mitir. Bana yle geliyor ki, sulamasnda bir de-dii bir dediini tutmuyor. Sanki yle demi: Sokrates, Tanrlarn varlna inanmamaktan, Tanrlar olduuna da inanmaktan suludur. Buna dpedz alay derler. Atinallar, Meletos'un dt tutmazlklar benimle beraber gzden geirin! Ve sen Meletos, bize cevap ver. Siz de benim ta bataki dileimi hatrlayn da, alk olduum gibi sz sylersem, ses karmayn. Dnyada bir kimse var mdr ki, Meletos, insan ileri olduuna inansn da insanlar bulunduuna inanmasn? una syleyin, Atinallar, kaamakl yollara sapmadan bana cevap versin. Bir adam bulunur mu ki at yoktur, ama atn kul-lanld iler vardr, flvtaclar yoktur ama flvtaclk vardr desin? Bulunmaz, dostum, bulunmaz. Mademki sen cevap vermekten kanyorsun, sa-na da buradakilere de cevab ben vereyim; ama hi olmazsa una cevap ver: bir kimse var mdr ki Tanr ilerine inansn da Tanrlara inanmasn? Daimon'lara (17) inanmasn da, Daimonlann gc-ne inansn? Hayr, yoktur. ok kr, yarglarn zoruyla azndan bu cevab alabildim. Demek Daimon ilerine, bu iler yeni olsun eski olsun, inandm ve bunlar ret-tiimi iddia ediyorsun. O halde, sylediine gre ben Daimon ilerine inanyorum. Sulamanda bu-na yemin bile ediyorsun. Bu ilere inanyorsam, onlarn varlna da ister istemez inanmam gerekir yle deil mi? Hi phesiz, cevap vermediine gre senin de ayn fikirde olduunu kabul edi-yorum. Peki, Daimon'lar Tanr veya Tanr oullar olarak alabiliriz, deil mi? Evet, phesiz. yle ise sylediim gibi, Daimon'larn var-lna inanyorsam, te yandan da, ne adla olur-sa olsun, Daimon'lar bir nevi Tanr iseler, bilme-celer ortaya atyorsun ve bizimle eleniyorsun demekte haksz mym? Hem tanrlara inanmad-m iddia ediyorsun, hem de biraz sonra Daimon'lara inandm sylemekle Tanrlara inandm kabul etmi oluyorsun! Denildii gibi Daimon'lar, Tanrlarn nymphalar (18) veya baka analardan doan pileri iseler, Tanrlar olmad halde, Tan-rlarn ocuklar olduuna kim inanabilir? Bu, ka-trn eek ve atn rn olduuna, ama eein de, atn da var olduuna inanmak kadar yersiz olur. Hayr Meletos, sen btn bu samalklar ya beni denemek iin kasten karmsndr, ya da bana kar ciddi bir su bulamadndan sula-mana koydun. Ama inan ki, ayn bir kimsenin daimon ilerine inand halde, Daimon'lara, Tan-rlara, kahramanlara inanamayacana biraz an-lay olan hi bir kimseyi inandramazsn. Meletos'un sulamalarna yeter lde cevap verdim sanyorum, daha fazla savunma gereksiz. Bununla beraber zerime ne kadar ok kin ek-mi olduumu dnyorum ve hkm giymem gerekirse, beni yok edecek olann bu olduunu, yani, Meletos, Anytos deil, imdiye kadar bir ok iyi insann lmne yol aan, belki ileride de ayn sonucu verecek olan iftira ve ekememezlik olduunu dnyorum; nk bu kur-banlarn sonuncusu her halde ben olmasam gerek. Belki biri yle diyecek: Sokrates, seni by-le vakitsiz bir sona srkleyen bir mrden utan duymuyor musun? Bana bunu soracak olana aka cevap verebilir ve diyebilirim ve Dostum yanlyorsun diyebilirim. Deeri olan bir kimse, yaayacak mym yoksa lecek miyim diye dnmemelidir; bir i grrken yalnz doru mu eri mi hareket ettiini, cesur bir adam gibi mi yoksa dleklikle mi hareket ettiini, dnmelidir. Oysa sizin gznzde, Troia'da len kahramanla-rn, hele namussuzlua kar her

Page 9

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

trl tehlikeyi kmseyen Thetis olunun (19) bir deeri olma-mas lzm. Hektor'u ldrmek iin sabrszlanr-ken, anas tanr ona, yanlmyorsam, aa yukar u szleri sylemiti: Olum, arkadan Patroklos'un cn alacak ve Hektor'u ldreceksin, an-cak bil ki onun ardndan sen de hemen leceksin; nk Tanr yargs byle buyuruyor. Oysa o, bu de aldrmayp her eyi gze alarak, arkada-nn cn almadan namussuzca yaamaktansa, lm ve tehlikeyi gze ald: Burada u eri gemilerin yannda, dnyaya lzumsuz bir yk olarak, maskara gibi durmaktansa, dmanmdan cm alaym, arkasndan da leyim dedi. Onun bu ha-reketinde lm ve tehlike korkusu diye bir ey var myd? En doru hareket, Atinallar, bir kim-senin yeri neresi olursa olsun, ister kendinin se-tii, ister komutannn gsterdii yer olsun teh-like karsnda direnmek; lm veya baka teh-likeleri deil, ancak namusu gz nnde bulundur-maktr. Atinallar, benim iin de bundan baka tr-l hareket etmek gerekten ok garip olurdu; n-k, Potidaida'da, Amphipolis'te. Delion'da (20) se-tiiniz komutanlarn gsterdikleri yerde, her tr-l lm tehlikesi karsnda btn cesaretiyle du-ran ben, imdi, kendi fikir ve sanmca, Tanr ta-rafndan, kendimi ve bakalarn denemek iin filozofluk deviyle gnderildiim zaman, lm veya baka bir ey korkusu ile bu devi brakp nasl kaardm? Byle bir hareket gerekten ar bir su olurdu. Kendimi bilge sanarak lm korkusuyla Tanrlarn szne ba emeseydim, o zaman mahkemeye pek hakl olarak arlabilir, Tanr-larn varln inkrdan sulandrlabilirdim. nk yarglar, lm korkusu gerekte bil-ge olmad halde kendim bilge sanmak deil mi-dir? bilinmeyeni bilmek iddias deil midir? sanlarn, korkularndan tr en byk ktlk saydklar lmn en byk iyilik olmadn kim syleyebilir? Bilmediimiz bir eyi bildii-mizi sanmak gerekten utanlacak bir bilgisizlik deil midir? ite yarglar, ancak bu noktada ba-kalarndan farkl olduuma inanyorum. Belki de onlardan daha bilge olduumu iddia edebilirim: Ben, teki dnyada olup bitenler hakknda pek az bir ey bildiim halde, bir ey bildiime inan-myorum, ama Tanr olsun, insan olsun, belki, kendinden daha iyi olanlara hakszlk etmenin ve boyun ememenin bir ktlk, bir namussuzluk olduunu biliyorum; ben, ktlk olduunu iyice bildiim eylerden korkarm, ama iyi mi yoksa kt m olduunu kestiremediim eylerden ne korkar, ne de kanrm. Onun iin siz beni im-di serbest brakp; Anytos'un size: Sokrates'e madem ki byle bir yklendi, ona her halde lm cezasn vermek gerekiyor, yoksa btn ocukla-rnz onun tlerini dinleyerek bsbtn bozu-lacaklar" demesine bakmayarak, Sokrates, biz Anytos'un fikirlerine inanmak istemiyoruz, seni serbest brakacaz ama bir artla: artk bir da-ha byle herkesi sorguya ekmeyeceine ve filozofluk etmeyeceine sz vermek artyla; bunlar yapmakla bir daha sulandrlrsan, leceksin derseniz, kurtulmam iin ileri srlebilecek byle bir arta kar derim ki: Atinallar, size sayg ve sevgim vardr; ancak, ben size deil, yalnz Tanrlara ba eerim; mrm ve gcm olduka da iyi bi-liniz ki, felsefe ile uramaktan, karma kan her-kesi buna tevik etmekten, felsefeyi retmekten vazgemeyeceim; karma kana, her zaman de-diim gibi gene yle diyeceim: Sen ki dostum, Atinalsn, dnyann en byk kudretiyle, bilgeli-iyle en nl ehrinin hemerisisin; paraya, ere-fe, ne bu kadar nem verdiin halde bilgelie, akla, hi durmadan ykseltilmesi gereken ruha bu kadar az nem vermekten sklmaz msn? Ken-disiyle tarttm bir adam bu saydklarma nem verdiini sylerse, yakasn brakacam ve sal-vereceimi sanmaynz; hayr, gene soracam, onu gene sorguya ekeceim, onunla gene tartacam; erdemli olduunun bir szden baka bir ey olmadn anlarsam, kendini, deeri byk olana az de-er verdiinden, deeri kk olana ok deer verdiinden tr utandracam. Ayn szleri gen, yal, yurtta, yabanc, herkese, hele benim kardelerim olduklarndan dolay btn hemehrilerime tekrarlayacam. nk, biliniz, bu bana Tanrnn bir buyruudur; una inanyorum ki, eh-rimizde imdiye kadar Tanrya benim bu hiz-metimden daha byk bir iyilik edilmemitir. n-k ben, gen, ihtiyar, hepinizi, vcudunuza, pa-ranza deil, her eyden nce ruhun en yksek terbiyesine nem vermeniz gerektiine kandr-maktan baka bir ey yapmyorum... Evet, be-nim vazifem, size para ile erdemin elde edilemeyeceini, parann da, genel olsun, zel olsun, her trl iyiliin de, ancak erdemden geldiini syle-mektir. Ben bunlar retmekle genleri doru yoldan ayryorsam zararl bir insan olduumu kabul ederim. Ama biri gelip rettiim eylerin bunlar olmadn ileri srerse yalan sylemi olur. Bu noktada, Atinallar, Anytos'a ister inann, ister inanmayn, hakkmda ister beraat hkm verin, ister vermeyin; her halde, iyice bilin ki, bir deil bin kere lmem gerekse bile, yolumu asla deitirmeyeceim.

Page 10

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Atinallar, szm kesmeyiniz, beni dinleyi-niz; sonuna kadar dinleyeceinize sz vermitiniz, syleyecek bir eyim daha kald, yle bir ey ki iitince korkarm haykrmak isteyeceksiniz; fa-kat beni dinlemek sizin iin daha hayrl olacak-tr, onun iin ok yalvarrm, sakin olunuz. Bil-melisiniz ki benim gibi bir adam ldrmekle beni deil kendinizi zarara sokacaksnz. Bana kimse, ne Meletos ne Anytos, zarar verebilir; k-t bir kimse iyi bir adam nasl zarara sokabilir? Ancak kendine zarar vermi olur. Onlarda p-hesiz beni ldrtmek, srdrmek veya hemehrilik haklarndan yoksun brakmak gc vardr; onlar herkesle beraber byle bir cezann bana kar byk bir ktlk olduunu sanabilirler. Ama burada onlarla bir dnemem; nk, on-larn imdi yaptklar gibi, baka bir kimsenin hayatn haksz yere yok etmek daha byk bir ktlk yapmaktr. O halde, Atinallar, siz Tanrnn bir vergisi olan beni mahkm etmekle ona kar bir gnah ilemeyiniz dediim zaman, sandnz gibi kendimi deil, sizi dnyorum. nk, gln bir benzetme yapmama izin verin: beni ldrrseniz, hem byk, hem cins, ama byklnden dolay ar ve drtlmek isteyen bir ata benzeyen devleti yerinden oynatmak iin, Tanrnn musallat ettii benim gibi bir at sineinin yerine geecek birini kolayca bulamazsnz. Ben, Tanrnn, devletin bana musallat ettii bir at sineiyim, her gn her yerde sizi drtyor, sktryor, azarlyorum; peinizi brakmyorum. Benim gibi bir kimseyi kolay kolay bulamayacaksnz; onun iin, size ken-dinizi benden yoksun brakmamanz tavsiye ede-rim. Belki de, anszn uykusundan uyandrlan biri gibi, cannz sklarak, Anvtos'un dne uyar, beni kolayca vurup ldrebileceinizi sanr ve Tanr size acyp baka bir at sinei gnderinceye kadar, hayatnzn geri kalannda gene uy-kuya dalarsnz. Size Tann tarafndan gnderil-dim demenin ispatn m istiyorsunuz? Ben ba-kalar gibi olsaydm, yllarca sizi erdeme yneltmekle, bir baba, bir aabey gibi teker teker sizin meselelerinizle uramakla, kendi ilerimi savsak-lamaz, onlara sabrla seyirci kalmazdm: byle bir hal, sanrm ki, insan tabiatna uyan bir ey deildir. Bundan bir ey kazansaydm, yahut yol gsterme ve aydnlatmalarmn karlsnda para alsaydm, bu hareketimin belki bir anlam olur-du; ama imdi, kendiniz de sryorsunuz ki, beni sulayanlarn kstahl bile bir kimseden para aldm veya almak istediimi sylemeye yaram-yor: nk bunu hi bir vakit grmemilerdir. Bu szmn doruluuna, yetecek kadar tanklk edecek bir evim var: yoksulluum... Devlet ilerine girerek fikirlerimi orada sylemek varken herkese ayr ayr t vermee, bakalarnn ilerine karmaa kalkmam belki size alacak bir ey gibi gelir. Bunun nedenini de syleyeceim. Bir Tanrnn veya Tanrsal bir ruhun bana grndnden, ok kere ve bir ok yerde sz atm iitmisinizdir. Meletos'un, sulamasnda, bununla alay ettiini de bilirsiniz. Bir eit ses olan bu iaret, bana ocukluumda gelmee balamt; bu ses beni hep greceim ilerden alkoyar, ama hi bir vakit yap! diye bu-yurmazd. te beni siyasete girmekten alkoyan da budur. Bu alkoymann da ok yerinde olduu-na inanyorum. nk Atinallar, ben siyasetle urasaydm, besbelli ki oktan yok olurdum; ne size ne de kendime, hi bir iyilikte bulunamaz-dm. Cannz sklmasn ama, hakikat udur ki, devlette grlen bir ok kanunsuz, haksz ilere kar dorulukla savaarak size veya herhangi baka bir kurula kar kan hi kimse lmden kurtulamyor. Evet, ancak hak yolunda alan bir kimsenin, ksa bir zaman olsun yaayabilmesi iin, devlet adam deil, sadece yurtta olarak kalmas gerekiyor. Size, yalnz szle deil, daha ok deer verdi-iniz ile, sylediklerimi ispat edebilirim. Ba-mdan geen bir olay anlataym size. O zaman lm korkusu yznden hakszla hi bir vakit boyun ememi, emee lm ye tutmu bir adam olduumu grrsnz. Size mahkemeler hakknda, belki pek nemli gzkmeyen, ama gerekten olmu olan bir ey anlatacam. Atinallar! imdiye kadar zerime aldm biricik devlet memurluu, halk kurulu yelii ol-mutur: yesi olduum Antiokhis oyma, deniz savandan sonra lenlerin cesetlerini toplamayan on komutann durumasnda Prytaneia (21) maka-mnda bulunuyordu; hepinizin sonralar kabul et-tiiniz gibi, kanuna aykr olarak onlar toptan mu-hakeme etmeyi ileri srmtnz. O zaman ka-nuna aykr olan bu harekete kar koyan biri-cik ye ben olmu, oyumu sizin tarafnza verme-mitim; hatipler beni sulamakla, hapse

Page 11

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

sokmakla korkuttuklar zaman, sizler barp ardnz zaman, ben ne hapsolmaktan ne de ldrlmek-ten korkarak ve hakszlklara ortak olmaktansa kanunun ve doruluun safnda tehlikeye atlma-a karar vermitim. Bu olay, ehrimizin demok-ratlkla ynetilmekte olduu zamanlarda olmutu. Otuzlarn oligarkhl, iktidar ele alnca (22) be-nimle birlikte br drt kiiyi Tholos'a ararak, ldrmek istedikleri Salamin'li Leon'u Salamin' den getirmemizi istediler. Bu, onlarn iledikleri cinayetlerden ellerinden geldii kadar ok sayda kiiyi sorumlu klmak iin verilmi buyruklardan biriydi. O zaman bu artlar altnda, szm yerin-deyse, lme zerre kadar nem vermediimi, en ok hatta biricik nem verdiim eyin hakszlk-tan, gnah ilemekten saknmak olduunu yalnz szle deil, ile de gsterdim. Bu zorlu ynetimin kuvvetli kolu, beni, hakszlk iletecek kadar kor-kutmad; Tholos'tan kar kmaz teki drt kii Salamin'e gidip Leon'u getirdikleri halde, ben sa-dece evime dndm. Belki ok gemeden Otuz-larn ynetimi sona ermeseydi, bu hareketimi hayalmla deyecektim. Bu szlerin doruluuna si-ze bir ok kimse tanklk eder. O halde, siyaset hayatna girdiim halde iyi bir adam gibi hep hak gzetseydim ve tabi ola-rak doruluu her eyden stn tutsaydm, im-diye kadar sa kalabilir miydim, sanrsnz? Ha-yr Atinallar, hayr; bu ne bana, ne de baka bir kimseye nasip olurdu. Oysa btn hayatmda; zel olsun, genel olsun, btn hareketlerimde hi deimedim, rettiklerimi lekeleyenlere de, ba-kalarna da, doruluktan ayrlarak, alakasna boyun emedim. Devaml rencilerim olduu id-dias da doru deildir. Ben, bana deni yerine getirmee alrken, gen, ihtiyar, beni dinlemek isteyenleri geri evirmedim. Bana yalnz para ve-renlerle konumadm; zengin, yoksul, herkes bana sorabilir, cevap verebilir, szlerimi dinleye-bilir. Ama, bundan sonra, o kimse iyi ya da kt bir insan olmu, her iki durumda da kabahati ba-na yklemek hakszlk olur, nk ben ona ne bir ey rettim, ne de reteceime sz verdim. Bir kimse, bakalarnn iitmedii, ayr bir eyi ben-den rendiini veya iittiini ileri srerse, bili-niz ki, yalan sylyor. yleyse, bir ok kimsenin benimle konumak iin zamannn byk bir blmn bana ver-mekten holanmas neden? Bunun asl nedenini, Atinallar aka size syledim: bu kimseler hi bir bilgelikleri olmad halde, bilge olduklarn iddia eden kimselerin sorguya ekilmesini dinle-mekten holanyorlar, gerekten bu pek tatsz bir ey de deildir. Bakalarn sorguya ekmeyi bana Tanr emretmitir, bu yol bana Tanr szleriyle, gzme gzken hayallerle, Tanr iradesinin insanlara grnd her arala gsterilmitir. Ati-nallar, bu szm gerektir; yle olmasayd imdi-ye kadar kart ispatlanrd. Ben genleri bozmusam, hl da bozuyorsam, imdiye kadar b-ym olanlar, genliklerinde kendilerine kt tler verdiimi anlam olanlar ortaya karak beni sular, benden alrlard. Bunu yapmak is-temezlerse bile, hi olmazsa yaknlarndan biri, babalan, kardeleri veya hsmlar benim yzm-den ailelerinin ne gibi felketlere uradn sy-lerdi. imdi tam zamandr. Onlarn bir ounu burada gryorum, ite ocukluk arkadam ve benim blgemden olan Kriton, ite olu Kritobulos. Sonra, Aeskhines'in babas da, Sphettos'lu Lvsanias da burada; ayrca, Epigenes'in babas Kephisia'l Antiphon'u ve benimle beraber bulun-mu olan bir ok kimsenin kardelerini de gr-yorum. Theozotides'in olu ve Theodotos'un kar-dei Nikostrates (Theodotos imdi sa deil, bun-dan tr, rica edip onu engelleyenez): Demodokos'un olu ve Theaees'in kardei Paralos; Ariston'un olu ve urada grdmz Efltun'un kardei Adeimantos hazr bulunuyor; Apollodoros' la kardei Aiantodoros'u da gryorum. Daha bir oklarn savabilirim. Meletos bunlarn bazsn, sulamasnda tank gstermeliydi. Unutmusa imdi yapsn, kendisine yol gsteriyorum. Bu e-itten istedii tan gstersin. Ama Atinallar, hakikat bunun tam tersi. nk bunlarn hemen hepsi Meletos'la Anvtos'un iddiasna gre ar-kadalarn bozmu, batan karm olar benden yana tanklk edeceklerdir; hem yalnz bozulan genler deil, benden yana tanklk etme-lerine hi sebep olmayan bozulmam daha yal akrabalar da... Bunlar tanklkta niin benim ta-rafm tutarlar? Her halde, yalnz hakikatin, doruluun hatr iin, doru sylediimi, Meletos'un yalan sylediini bildikleri iin. Szn ksas, Atinallar, savunmam iin b-tn syleyeceklerim, buna ve buna benzer eyle-re varr. Bir szm daha var. Belki, iinizde, bu-na benzer, hatta bundan daha az nemli bir du-rumda kendinin, gz yalar dkerek yarglara yalvarp yakardm, yarglar yumuatmak iin ocuklarn bir sr hsm ve

Page 12

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

dostlaryla birlikte mahkemeye getirdiini hatrlayarak kzan biri olacaktr; oysa ben, belki de hayatm tehlikede olduu halde, bunlarn hi birini yapmadm. Bu-nun tam tersine davrandm grnce, belki bu kzgnlkla, oyunu benden yana vermeyecektir. Aranzda byle biri varsa (kesin olarak vardr de-miyorum) ona aka cevap verip derim ki: Dos-tum, herkes gibi ben de bir insanm; Homeros'un dedii gibi, tahtadan veya tatan deil, etten, kandan yaplm bir varlm; benim de oluum ocuum var; evet, Atinallar, biri hemen hemen yetimi, erkek olmu, ikisi henz ocuk, o-lum var; byle olduu halde, sizden beraatm dilemeleri iin, hi birini buraya getirmeyeceim. Niin? Kstahlktan ya da size kar saygszlktan dolay deil. lmden korkup korkmadn da ayr bir konu, imdi bundan sz aacak dei-lim. Ancak, bence byle bir davran, kendimin, sizin ve btn devletin onuruna aykrdr. Benim yama gelmi, bilgelii ile tannm bir kimsenin byle yakksz bir duruma dmemesi gerekir. Herhalde, herkes Sokrates'in u veya bu bakm-dan bakalarndan ayr olduuna inanyor, hal-kn bu gr bana uyuyormu, uymuyormu, bu-nu burada aratrmyorum. Aranzda bilgelii, ce-sareti yahut herhangi bir erdemi ile sivrilmi olduu sylenen kimselerin byle yakksz bir dav-ranta bulunmas ne kadar utanlacak bir eydir! Hkm giydikleri zaman bir takm garip davra-nlarda bulunan nice tannm adam grdm; bunlar, sanki ldrlrlerse korkun aclar e-keceklerini, sanki sadece yaamalarna izin ve-rilmekle lmez olacaklarn sanyorlar. Bence, bu gibi eyler devlete kar saygszlktr. Atinann en nl adamlarnn, gene kendi hemehrilerinin n ve mevki verdii bu kimselerin, ka-dnlar kadar bile yrekli olmadklarn dnme-lerine yol aar. O halde, Atinallar, bu gibi ey-leri hi olmazsa bizim gibi nl kimselerin yap-mamas gerekir; yaparlarsa, sizin de onlara gz yummamanz; soukkanllk gsterecei yerde, ackl sahneler hazrlayarak ehri gln bir hle sokan bu gibi kimseleri daha iddetle mahkm etmek istediinizi gstermeniz gerekir. Bundan baka (halkn gr sorununu bir yana brakalm), yargc aydnlatmak ve ikna et-mek verine, ona yalvarp yakararak beraat etmek de doru bir ey deildir. nk yargcn vazifesi, doruluu balamak deil, herkesin hakkn l-erek yarglamak; kendi keyfine gre deil, kanunlara gre yargya varmaktr. Yalan yere and imee alarak sizi etki altnda brakmamalyz, siz de buna gz yummamalsnz; bu, dine uy-maz bir davran olur. O halde, Atinallar, (hele imdi, Meletos'un ileri srd iddiaya gre, burada dinsizlikten muhakeme edildiim bir srada) erefsiz, dine uymaz, yanl saydm bir eyi yapmam benden beklemeyiniz. nk, sizi yalvarp yakararak kan-drmaa, yeminlerinizi bozmaa alsaydm, Tan-rlarn olmadna inanmay size retmi, kendimi savunurken, Tanrlar inkr etmek itham-na kar yalnz kendi kendimi kandrm olur-dum. Fakat hakikat bsbtn bunun tersidir; ben, Tanrlarn varlna, ey Atinallar, btn beni sulayanlarn inandndan daha yksek bir an-lamda inanrm; bundan dolaydr ki sizin iin ve benim iin hayrls ne ise ona karar vermek zere davam size ve Tanrya brakyorum.

II

Atinallar, benim iin verdiiniz mahkmiyet kararna zlmeyiimin bir ok nedenleri var. Bunun byle olacan bekliyordum, yalnz, oyla-rn birbirine bu kadar denk denecek lde iki-ye ayrlm olmasna atm; nk benim aley-himde olan ounluu daha byk sanyordum. Oysa imdi, br tarafa otuz oy gitmi olsayd beraat etmi olacaktm. Bu yzden, Meletos'un su-lamasndan beraat etmi saylabileceimi syleyebilirim; hatta stelik. Anvtos ile Lvkon beni sulamak iin buraya gelmeselerdi, kanunun istedii gibi, oylarn bete birini kazanmayarak bin drahmi para cezasna da mahkm olacaktm. Ama Meletos imdi lm cezas teklif edi-yor. Bense kendi hesabma neyi ileri sreyim, Atinallar? phesiz deerim neyse onu. O halde hakkm nedir? Btn hayatnda herkesin dkn olduu bir ok

Page 13

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

eye, zenginlie, aile balarna, as-kerlik rtbelerine, halk kurullarnda nutuklar ver-mee, bakanlklara, siyas topluluklara ve iliki-lere aldrmam bir adama verilecek karlk ne olabilir? Ben bir siyaset adam olamayacak kadar drst olduumu dnerek, size ve kendime iyi-lik etmemi engelleyecek hi bir yola sapmadm! Tam tersine, hepinize iyilik etmemi mmkn klan bir yola girdim, herkesin kendini dnmekten, kendi ilerinin peinde komaktan nce erdemi, bilgelii aramas gerektiini, devletin srtndan faydalanmaa bakmazdan nce devlete bakmas lzm geldiini sizlere kabul ettirmeye altm. Byle bir kimseye ne yaplr? Atinallar, her hal-de ona bir dl verilmek gerekirse, iyi bir ey ve-rilmeli ve bu iyilik ona yakr bir ey olmaldr. Sizi yetitiren, sizi aydnlatmak iin iini gcn brakmay her eyden stn gren yoksul bir ada-ma yakan dl ne olabilir? Atinallar, ona Prytaneion'da beslenmekten (23) daha uygun bir dl olamaz; byle bir dl, Olympia'da at yarlarnda, bilmem ka atl araba varlarnda dl kazanan bir yurttatan ok ona yarar. nk ben yoksulum, oysa onun, yetecek kadar geliri vardr: o si-ze yaln bir mutluluu, bense gerek mutluluu veriyorum. Onun baklmaa ihtiyac yok, ama benim var. Bana vereceiniz cezann uygun ve yerinde bir ceza olmas isteniyorsa, Prytancion'da beslenmeme karar verilmesi doru olur. Belki, daha nce, gz yalar ve yalvarmalar konusunda sylediim gibi, bu szlerimle de size boyun emediimi gstermek istediimi sanacak-snz; ama yle deil; hi yle deil; bunlar isteyerek, hi bir yanl davranta bulunmadma inanarak sylyorum. Byle olduu halde sizi de buna kandramam, nk vakit pek dar; baka ehirlerde olduu gibi, Atina'da da byk dava-larn bir gnde grlmemesi iin bir kanun olsay-d, o zaman sizi kandrabileceime inanrdm. Ama bu kadar az bir vakitte bu kadar byk iftiralar rtemem. Nasl imdiye kadar kimseye kt-lk etmemisem, kendime de elbette etmeyece-im; kendimin bir ktle lyk olduumu sy-lemeyeceim, kendim iin bir ceza teklif etme-yeceim. Niin edeyim? Meletos'un ileri srd lm cezasndan korktuumdan m? lmn bir iyilik mi, yoksa bir ktlk m olduunu bilme-diim halde, muhakkak ktlk olan bir cezay neden nereyim? Hapis cezas m? Niin, cezaev-lerinde, yln yarglarnn, On birlerin (24) klesi olaym? Para cezas m diyeceksiniz, yoksa para cezas deninceye kadar hapislik mi diyeceksiniz? Buna kar da ayn ey sylenebilir; nk be param olmadndan, cezay da deyemeyeceim-den, cezaevinde leceim. O halde, srgnl m teklif edeyim? Belki siz de bu cezay kabul eder-siniz. Ama benim kendi hemehrilerim olan sizler bile, artk benim konumalarma, szlerime ta-hamml edemezken, bunlar ekemez ve iren bulurken, bakalarnn bana tahamml edeceim umacak kadar dncesiz olmak iin, yaamak hrsnn gerekten gzlerimi brm olmas l-zm. Hayr, hayr, Atinallar, byle ey olmaz. Yer yer dolaarak, srgn yerimi hep deitirerek, her gittiim yerden kovularak yaamak, benim yam-da bir adam iin ne ac bir ey! iyi biliyorum ki burada olduu gibi, her gittiim yerde, genler beni dinlemek iin gene etrafma ecekler; on-lar yanmdan uzaklatrsam daha yal hemehrilerini ayaklandrarak beni dar attracaklar; etrafma toplanmalarna izin verirsem babalar, dost-lar gene onlarn yznden beni yurtlarndan kovacaklar. Belki bana denecek ki: Sokrates; azn tuta-maz msn, sana kimse karmadan yabanc bir ehre giderek, yaayamaz msn? Buna verece-im cevab anlamanz salamak ok g bir i. nk dediinizi yapmann Tanr'ya kar bir ba-kaldrma olacan, bundan tr azm tutama-yacam sylersem cidd bir sz sylediime inan-mayacaksnz; erdemi, zerinde hem kendimi hem bakalarn snadm daha bir ok sorunu her gn tartmann, insan iin en byk iyilik oldu-unu, imtihansz bir hayatn yaanmaa deer bir hayat olmadn sylersem bana gene inan-mayacaksnz. Size kabul ettirmek kolay olma-makla beraber, sylediklerim dorudur. Kendimi hi bir cezaya lyk grmee de al-madm. Param olsayd, beni beraat ettirecek bir para cezasn teklif ederdim; bundan bana bir k-tlk gelmez. Ama ne yapaym, yok; bunun iin bu kesmenizi dilerim. Evet, belki bir mina (25) ve-rebilirim, onun iin, bu cezay teklif ediyorum. Buradaki dostlarm Efltun, Kriton, Kritobulos ve Apollodoros otuz mina teklif etmem iin beni sktryorlar; onlar kefil olacaklar. Haydi otuz olsun; bu parann kefili onlar.

Page 14

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

III

Atinallar, Sokrates'i bir bilgeyi ldrm ol-makla, ehrimizi ayplayacak olanlardan alaca-nz kt ne karlk, byk bir krnz olmaya-cak; ben gerekte hi bir ey bilmeyen bir adam olduum halde onlar bizi ktlemek istedikleri zaman, benim bilge olduumu syleyecekler. Hal-buki biraz daha beklemi olsaydnz, istediiniz, kendiliinden gereklemi olacakt. nk, gr-dnz gibi, yam ok ilerlemitir; lmden ok uzak deilim. imdi, hepinize deil, sadece bana lm hkmn verenlere sesleniyorum. Onlara syleyecek bir szm daha var: Belki beraatm kolaylatracak eyler sylemediimden, sulu-luk kararndan kurtulmak iin gereken eyleri sylemei ve yapma kabul etmediimden tr mahkmiyetime karar verildiini sanacaksnz. Hayr; mahkm olmama yol aan kusur, szle-rimde deil, sizin istediiniz gibi, alayarak, szla-yarak, haykrarak, bence bana yakmayan, ama bakalarndan daima iitmee altnz bir ok eyi syleyerek ve yaparak, arsz ve utanmaz bir insan gibi davranmaymdr. Ama ben, tehlikeye dtm zaman, ne byle adiliklere, alaklklara saparm, ne de kendimi savunmadma pi-man olurum. Asla! Byle bir ey yapmaktansa, sizin altnz gibi kendimi savunmaktansa, altm gibi sz syleyerek lmei ye tutarm. nk,sava meydannda olduu kadar adalet karsnda da, ne ben ne de baka bir kimse, ken-dini lmden kurtaracak yollara sapmaktadr. Evet ok defa, bir kimse savata silahlarn brakmakla, dmanlarnn nnde diz kmekle lmden kurtulabilir; her eyi sylemeyi, her eyi yapmay kabul eden bir kimse iin her trl tehlike kar-snda lmden kurtulmann daha bir ok aresi vardr; yalnz una iyice inannz, yarglarm, asl mesele, lmden saknmak deil, hakszlktan saknmaktr; nk ktlk lmden daha hzl ko-ar. Ben, yal ve ar olduumdan yava koan ba-na yetimitir, oysa beni sulayanlar gl ve abuk olduklarndan, abuk koan ktlk, onla-ra yetimitir. imdi ben, tarafnzdan lm ce-zasna, onlar da hakikat tarafndan ktln ve hakszln cezasna mahkm edilerek birbirimizden ayrlyoruz. Ben cezama boyun eerim, onlar da cezalarna boyun esinler. Her halde byle ol-mas bir aln yazsym; belki de yerindedir... imdi, ey beni mahkm edenler! Size bir kehanetimi sylemek isterim; nk ben imdi hayatn yle bir annda bulunuyorum ki, bu an-da insanlar lmeden nce kehanet gcne eriir-ler. O halde benim katillerim olan sizlere haber vereyim ki, lmmden ok gemeden bana ver-diiniz cezadan daha ar bir ceza sizi beklemekte-dir. Beni ldrmekle hayatnzn hesabn vermek-ten kurtulacanz sanyorsunuz. Ama, bana ina-nn, sandnzn tem tersi olacaktr. Evet, hi phe etmeyin, imdiye kadar ne atlmalarna en-gel olduum bir ok kimse, karnza kacak, sizi iddetle sulayacak; bunlar daha gen olduklar iin sizi daha ok incitecekler, sizinle daha ok uraacaklar. Atinallar, insanlar ldrmekle, herkesi kt hayatnz knamaktan alkoyacanz sanyorsanz, yanlyorsunuz; bu, mmkn bir ka yolu, onurlu bir ka yolu deildir; en ko-lay, en asil yol, bakalarn hi bir ey yapama-yacak hle getirmek deil, kendinizi ykseltmek-tir. te buradan ayrlmadan nce beni mahkm eden yarglara syleyeceim kehanet budur. Beni beraat ettiren dostlar, yarglar ileriy-le urarken ve ben, leceim yere gitmeden n-ce sizlerle de olup bitenler hakknda grmek isterim. Onun iin azck daha durun, birbirimiz-le grebilecek kadar vakit var. Siz benim dostlarmsnz, onun iin bama gelenin tad an-lam size belirtmek isterim. Ey yarglarm! (n-k ancak sizlere gerekten yarg diyebilirim), si-ze gerekten alacak bir olay anlatmak iste-rim. imdiye kadar, gndelik ilerde bile, kt veya yanl bir i ilemek tehlikesi karsnda iimden gelen Tanrsal bir ruh beni alkoyuyordu; imdi ise, grdnz gibi, herkese gre bel-ki de ktln en kts ve en sonuncusu ba-ma geldi. Oysa, sabahleyin evimden ayrlrken de, mahkeme karsna ktmda da, burada sz syleyeceim anlarda da Tanr sesi beni alkoyamad; baka hallerde, bir ok kere sz sylerken, beni alkoyarken, bugn bu mesele zerinde syle-diim ve yaptm eylerin hi birinin nne ge-medi. Bu susmann anlam nedir? te size bunu syleyeceim: bu phesiz bama gelenin iyilik olduuna, lmn bir ktlk olduuna inanan-larmzn yanldklarna iarettir. nk iyilie

Page 15

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

deil, ktle doru gitmi olsaydm, her vakit ki iaret herhalde beni alkoyacakt. Baka trl dnrsek, lmn bir iyilik ol-duunu umduracak nedenler olduunu da gr-rz; lm iki eyden biridir: ya bir hilik, bsb-tn bilinsizlik durumudur; ya da. herkesin dedii gibi, ruhun bu dnyadan ayrlarak baka bir dn-yaya gemesidir. lm bir bilinsizlik, deliksiz ve ryasz uyuyan bir kimsenin uykusu gibi bir uy-ku ise, o ne kusursuz, ne tam bir kazantr! Bir kimse, uykusunda, hi rya grmedii bir gecesini dnerek, bunu hayatnn teki gnleri ve geceleriyle karlatrsayd, btn hayatnda bundan daha iyi ve daha ho ka gn ve ka gece geir-mi olduunu da bize syleseydi, sanrm ki her-kes, deil yalnz sradan kimseler, Byk Hkm-dar (26) bile, hayatnda byle pek az gndz ve gece bulurdu. lm bu eit bir uyku ise, byk bir kazantr; nk yle olunca, zamann btn ak, tek bir gece gibi gzkecektir. Ama lm bizi bu dnyadan baka bir dnyaya gtren bir yolculuk ise ve herkesin dedii gibi, btn lenler baka dnyada yayorlarsa, yarglarm, bizim iin bundan daha byk ne gibi iyilik olabilir? Gerekten teki dnyaya vardmzda, bu dn-yada adaletli olduunu iddia eden kimselerden kurtularak, denildii gibi asl adaleti veren gerek yarglar, Minos'u, Rahadamanthos'u, Aiakos'u (27) Triptolemos'u (28) dorulukla yaam olan yar Tanrlar bulacaksak, bu yolculuk hibir za-man bir ceza olamaz. Bir kimse orada, Orpheus'a, Musaios'a, Homeros'a, Hesiodos'a (29) kavuacaksa, bunun iin neler vermez ki? Hayr, bu doru ise, braknz bir daha, bir daha leyim. Hele Palamedes ile, Telamon olu Aias (30) ile, haksz bir hkm yznden len eski kahramanlarla bulumak bizim iin ne yce bir ey! Kendi sonumu onlarn sonu ile karlatrmak benim iin ne b-yk bir zevk! Hepsinin stnde, burada olduu gibi teki dnyada da gerek ve sahte bilgelii aratrmam ilerletebileceim; kimin bilgi, kimin cahil olduunu anlayabileceim. Yarglar! Byk Troia seferinin nderini, ya da Odysseus'u ve Sisyphos'u (31) kadnl erkekli daha biroklarm deneyebilmekte ne byk bir zevk var! Onlarla ko-numakta, onlarn arasnda yaamakta, onlara so-rular sormak ne byk mutluluk! Orada hi p-hesiz, sormak yznden lme mahkm edilmek tehlikesi de yoktur. Bizden daha mutlu olduktan baka, doruyu syleyen, orada lmez de olacak-tr. O halde, yarglar! Siz de benim gibi lmden korkmaynz, unu biliniz ki, iyi bir insana, ne ha-yatta ne de ldkten sonra, hibir ktlk gelmez. Onu ve onun gibileri Tanrlar daima korurlar. Be-nim yaklaan sonum, sadece bir tesadf ii deil-dir: tam tersine, apaydn gryorum ki lmek ve bylece btn aclardan bsbtn kurtulmak be-nim iin daha deerlidir. te, iimden gelen ia-retin beni alkoymamasnn nedeni budur. Gene bu-nun iin beni mahkm edenlere, beni sulayanlara asla kzmyorum. Onlar bana iyilik etmei bile bile istememilerse de, ktlk de etmemilerdir. On-lar ancak, bana bilerek ktlk etmek istedikle-rinden dolay knayabilirim. Sizden dileyeceim bir ey daha kald: ocuklarm bydkleri zaman, Atinallar, erdemden ok zenginlie ya da herhangi bir eye dknlk gsterecek olurlarsa, ben sizinle nasl uramsam, siz de onlarla uran, onlar cezalandrn; kendilerine, kendilerinde olmayan bir deeri verir, nem vermeleri gereken eye nem vermez, bir hi olduklar halde kendilerini bir ey sanrlarsa, ben sizi nasl azarlamsam, siz de onlar yle azarlayn. Bunu yaparsanz, bana da, oullanma da doruluk etmi olursunuz. Artk ayrlma zaman geldi, yolumuza gidelim: ben lmee, siz yaamaa. Hangisi daha iyi? Bunu Tanrdan baka kimse bilmez...

SOKRATES'N
Page 16

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

SAVUNMASINDAN NOTLAR
(1) Bu komedya yazar, biraz sonra ad geecek olan Aristophanes'tir. (2) Leontinoi'li Gorgias pheci bir filozof ve parlak bir hatipti. Efltun, Gorgias'nda bu filozofu alaya alr. (3) Keos'lu Prodikos, dil zerinde duran ve anlam incelik-lerine nem veren bir dnrdr. Efltun, Protagoras'-nda Prodikos'tan alayl bir ekilde sz eder. (4) Elis'li Hippias, derin bilgisi olmad halde, hemen her eyi bilen bir kimse olarak geiniyordu. (5) Kallias, zengin bir kimseydi. Sofistler iin byk mas-raflara girdii ve eli ak olduu iin btn servetini kaybetmiti. (6) Evrenos'lu Paros, sair ve hatipti. Ad, Efltun'un Phaidon'unda da geer. (7) Eski Grek paras. (8) Khairephon hakknda fazla bilgi yoktur. Aristophanes, Bulutlar adl oyununda, Sokrates gibi onu da alaya al-mtr. (9) Atina'nn 130 kilometre kadar kuzeybatsnda Phokis'te, Parnassos danda dik bir kayalkta bulunan tapnak. Tanrya danmak isteyen erkekler ya da kadnlar, bu-raya bavurur; sorularna cevap veren Tanrnn szn rahipler aracl ile renirlerdi. Buraya Python da denir. (10) Bu andn, kahin ve byc Orpneus'un kurduu dine bal geleneklerde yer ald sanlmaktadr. Aristophanes'in Eekarlar adl eserinde, kle Ksanthias da k-pek" adna and ier. Sokrates'in bu and kullanmasnn alayc bir hava tadn sylemek gerekir. (11) Dionysos din trenleriyle ilgili olan ve elli kadar ark-cnn koro halinde okuduu iirlere Dithyrambos denir. (12) Hera, Zeus'un kzkardei, evli kadnlarn ve evliliin koruyucusudur. Sokrates, ounlukla Tiera adna and ier. Bu, genellikle kadnlar arasnda yaygndr. Erkekler ise, Zeus ya da Herakles adna and ierlerdi. (13) Bule, d ilerine, mali konulara bakan, resmi grevli-leri denetleyen ve halk meclisine Ekklesia kanun ta-sars hazrlayan kuruldu. (14) Ekklesia, Atina'da btn hr yurttalarn kuruluydu. Devletin en nemli ilerine bakard. (15) Anaksagoras, nl bir Grek filozofudur. Perslerle ibir-lii yapmakla ve dinsizlikle sulanm, yakn dostu olan Perikles tarafndan kurtarlmt. Gnein ve Ayn, Yeryznden kopmu ve byk bir hzla

Page 17

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

dndkleri iin akkor hale gelmi paralar olduunu ileri srmtr. (16) Akhava tiyatrosunda, sahnenin nnde bulunan ve ko-ronun dans ettii ember biimindeki blm. Bu kelime ayn zamanda arnn (agora) bir blmn de belirtir. (17) Daimonlar, en eski Yunan dininde, eyay ve insanlar etkiledii kabul edilen tabiat st varlklardr. (I8) Yunan mitolojisinde, dere, aa, da gibi tabiat para-larn kiiletiren, gzel ve dii varlklar. (19) Thetis'in olu, Akhilleus'tur. (20) Peloponessos savalarnn getii nemli yer. (21) Prytaneia, Bule'nin yrtme kuruluydu. (22) Otuzlar, sparta'nn yardmyla demokratlara bakaldran aznlk zengin snfn diktatrln kuran kimselerdir. Yunanllar bu ynetime Oligarkhlk demi-lerdir. (23) lerini kesintiye uratmamak iin Prytaneion yeleri srekli toplant halinde bulunurlar ve bu srada devlet hesabna yiyip ilerlerdi. (24) Onbirler, sanklar tutuklamak, gardiyanlara ve cellt-lara emir vermekle grevli bir kuruldu. (25) O dnem kullanlan para. (26) Byk Hkmdar, yeryzndeki zenginliin sembol olarak kabul edilen Pers kralyd. (27) Minos, Rahadamanthos ve Aiakos, Zeus'un lml oul-landr. Yeryzndeki adaletli yaaylarndan tr te-ki dnyada lleri yarglyorlard. (28) Trirttolemos, insanlara tarm retmitir ve baka her-hangi bir yerde llerin yargc olarak ad gemez. (29) Orpheus ile Musaios, Homeros'tan nce yaadna ina-nlan iki airdir. Burada Orpheus'un adnn air ve ar-kc olarak deil, din kurucusu olarak getii besbelli-dir. Homeros ve Hesiodos Greklerin en byk iki ai-ridir. (30) Troya sava kahramanlarndan olan Palamedes, Odysseus'un bir sahtekrln ortaya karm ve onun tara-fndan hazrlanan dzenin kurban olarak ldrlmt. Aias ise kendini ldrmt. Akhilleus, ld zaman, silahlarnn Aias'a deil de odysseus'a verilmesini, Sokrates bir hakszlk olarak grr. (31) Byk Troya seferinin nderi, Greklerin babuu Agamemnon'du. Odysseus ve insanlarn en kurnaz olan Sisyphos, Homeros'a gre rnek bilgelerdi.

Page 18