LI M U

Ngy nay, i vi cc quc gia c nn kinh t vn hnh theo c ch th trng th vai tr ca th trng chng khon l v cng quan trng. Th trng chng khon l knh thu ht cc ngun vn u t nhn ri trung di hn trong nn kinh t, l tin cho cng cuc c phn ha Doanh Nghip Nh Nc nc ta. Th trng chng khon Vit Nam ra i cch y hn 8 nm v ang tr nn hp dn i vi nh u t trong nc cng nh nc ngoi. Tuy nhin, cc nh u t trong nc hin nay hu ht l u t hoc theo cm tnh hoc theo s ng v dng nh vn cha nhn bit ht cc ri ro m mnh phi gnh chu khi tham gia vo th trng ny. Bi l vic xc nh ri ro cng nh tm ra li gii p cho cu hi Lm th no u t hiu qu? khng phi l iu d dng. Ti cc th trng chng khon pht trin, nh u t trc khi quyt nh b tin vo bt k ti sn no, h cng u c nhng phn tch k lng v ri ro v t sut sinh li. V h s beta l mt trong nhng cng c hu ch thng c s dng nht nh gi ti sn . H s ny da trn nn tng cc l thuyt ti chnh hin i nh L thuyt danh mc u t ca Harry Markowitz, M hnh nh gi ti sn vn CAPM ca William Sharpe v L thuyt kinh doanh chnh lch gi - APT ca Stephen Ross. Mt khi bit c h s beta th trng hoc beta i vi tng nhn t v m ca chng khon, nh u t c th d dng xc nh mt danh mc u t ph hp vi khu v ri ro ca h. Ngoi ra, nu vic mua bn khng c cho php th nh u t cn c c hi hng chnh lch t sut sinh li ca hai s u t c cng ri ro. Chnh v th, ti mun thng qua ti Tm hiu bi ton Markowizt trong ti u ha danh mc u t chng kha v xy dng chng trnh h tr la chn danh mc u t chng khon nhm phn no gip cc nh u t Vit Nam thy c cc loi ri ro trong u t chng khon. T , h c th t thit lp mt danh mc u t ti u tng ng vi mc chu ng ri ro ca mnh.

CHNG 1: TNG QUAN V L THUYT DANH MC U T V TNG QUAN V TH TRNG CHNG KHON VIT NAM 1.1 L thuyt v M hnh nh gi ti sn vn Capital Asset Pricing Model (CAPM) S lc v qu trnh ra i M hnh nh gi ti sn vn - CAPM (Capital Asset Pricing Model) c coi l ngun gc ca tt c l thuyt ti chnh kinh t hin i. Nhng l lun c bn ca l thuyt CAPM ln u ra i vo nm 1952 thng qua mt bi tham lun Chn la danh mc u t v phng php to ra ng bin hiu qu cho mt danh mc u t, l nhng l lun c bn v c mi ngi bit di ci tn L thuyt danh mc th trng. S ra i ca nhng l thuyt ny lm thay i hon ton cc nh gi trc y ca cc nh u t v chng khon. T nm 1963 1964, l thuyt tip tc c pht trin bi William Sharpe sau khi ng ng ngh nghin cu L thuyt danh mc th trng nh l mt lun ca Harry Markowitz. Bng cch thit lp mi quan h gia danh mc u t vi nhng ri ro ring ca tng chng khon, Sharpe thnh cng trong vic n gin ha nhng nghin cu ca Markowitz; do , bt c mt nh u t chuyn nghip hay khng chuyn no cng u c th p dng c L thuyt danh mc u t. T nhng nghin cu ny, Sharpe tip tc hon thin l lun trn v hnh thnh nn L thuyt CAPM. Hin nay, l thuyt ny c s dng rng ri trong cuc sng o lng hiu qu ca danh mc u t, nh gi tng loi chng khon, thc hin cc quyt nh u t Nm 1990, Sharpe, Markowitz v Merton Miller nhn c gii Nobel kinh t ca ng gii Nobel khoa hc do nhng ng gp tch cc trong vic pht trin L thuyt CAPM v cho vic pht trin nn kinh t hin i. Cc gi nh ca m hnh CAPM Khi gii quyt bt k l thuyt no trong khoa hc, kinh t hc, hay trong ti chnh cn thit phi a ra mt vi gi nh, cc gi nh ny s ch ra th gii c mong i s vn hnh nh th no. iu ny cho php cc thuyt gia tp trung vo vic pht trin mt l thuyt m l thuyt s gii thch mt vi kha cnh ca th gii p ng cc thay i trong mi trng. V vy, CAMP s bao gm cc gi nh sau: (1) Cc nh u t l nhng c nhn khng a thch ri ro nhng lun mun ti a ha li ch mong i. Tc l, cc nh u t thch la chn chng khon c t sut 2

sinh li cao tng ng vi ri ro cho trc hoc ri ro thp nht vi t sut sinh li cho trc. (2) Nh u t lun c cng suy ngh v t sut sinh li k vng, phng sai, hip phng sai. Ngha l, tt c cc nh u t u c k vng thun nht trong mt tp hp cc c hi v c cng thng tin th trng vo cng thi im. (3) Li nhun t c phn phi theo phng thc phn phi chun. (4) Lun lun c mt s tn ti cc ti sn phi ri ro v cc nh u t c th cho vay hay vay mt s lng khng gii hn cc ti sn trn vi mt t l c nh khng i theo thi gian (li sut phi ri ro). (5) Lun c mt s c nh nhng loi ti sn v s lng ca chng trong mt k nghin cu ln. (6) Tt c cc ti sn u c th phn chia hoc o lng mt cch chnh xc trong mt thi im so snh tt nht. (7) T l vay trong th trng cng ging nh t l cho vay, ngha l mi nh u t u c c hi li sut nh nhau trong vic vay hay cho vay. (8) Cc nhn t lm th trng tr nn bt hon ho khng tn ti nh thu, lut, chi ph mi gii hay bt c mt s ngn cm no. nh ngha v t sut sinh li, phng sai (hay lch chun) ca mt ti sn v ca danh mc cc ti sn Ngun gc ca L thuyt CAPM bt ngun t s tng hp m trong tt c cc ti sn tun theo quy lut phn phi chun. S phn phi c miu t bi hai thc o l TSSL mong i v phng sai (hay lch chun). 1.1.3.1 T sut sinh li mong i ca mt ti sn v ca danh mc cc ti sn T sut sinh li mong i ca ti sn i- E( )- c nh ngha l: ( ) (1.1) Trong : l TSSL ca ti sn i trong tnh hung j. l kh nng xy ra mc t sut sinh li Ngoi ra cng c mt phng php khc xc nh TSSL ca ti sn i th hin qua cng thc n gin sau: (1.2) Trong : l gi chng khon cui k. l gi chng khon u k. 3

l dng tin c tc trong sut k. T sut sinh li mong i ca mt danh mc u t E( ny c ngha l: ( ) ( ) (1.3) ) l bnh qun gia quyn theo t trng ca t sut sinh li mong i mi ti sn trong danh mc u t . iu

Trong : l t trng u t ti sn i trong danh mc. ( ) l t sut sinh li mong i ca ti sn i. 1.1.3.2. Phng sai (hay lch chun) ca t sut sinh li i vi mt khon u t c th ) hay lch chun ( ) l mt phng php c lng chnh lch ca nhng mc t sut sinh li c th c so vi t sut sinh li mong i ( ), sau y: , ( )(1.4) Trong : l kh nng xy ra t sut sinh li Tuy nhin, vic tnh ton lch chun ca cc gi tr t sut sinh li thc nghim th chng ta c th ly tng bnh phng cc khon chnh lch v chia cho N, vi N l s mu thc nghim: , ( )(1.5) Phng sai (

1.1.3.3. Phng sai (hay lch chun) ca t sut sinh li i vi danh mc u t Hip phng sai ca nhng t sut sinh li Khi phn tch DMT, chng ta thng quan tm nhiu nht n hip phng sai ca TSSL. Hip phng sai l mt c lng hai mc khc nhau tin li gn nhau nhm to thnh mt gi tr c ngha. Mt gi tr hip phng sai dng c ngha l TSSL i vi hai khon u t c khuynh hng dch chuyn v cng mt hng v ngc li, mt gi tr hip phng sai m ch ra rng TSSL i vi hai khon u t c khuynh hng dch chuyn v hai hng khc nhau so vi mc trung bnh ca chng trong sut mt khong thi gian. ln ca hip phng sai ph thuc vo phng sai ca nhng chui TSSL c th cng nh mi quan h gia nhng chui TSSL. i vi hai ti sn A v B, hip phng sai ca TSSL c nh ngha l: *, ( )-, ( )-+ (1.6) i vi nhng trng hp phn phi xc sut t sut sinh li ca hai ti sn A,B th hip phng sai c xc nh nh sau: 4

*,

)-,

)-+ (1.7)

Trong trng hp t sut sinh li ca hai ti sn A v B c tnh ton da theo thc nghim th hip phng sai ca chng c xc nh nh sau: , ( )-, ( )- (1.8) H s tng quan H s tng quan l s chun ha c lng hip phng sai do hip phng sai b nh hng bi tnh bin thin ca hai chui TSSL ring l: (1.9) Trong : l h s tng quan ca nhng TSSL. lch chun ca lch chun ca H s tng quan ch c th thay i trong khong t -1 n +1. Gi tr +1 c th nhn mnh mi quan h tuyn tnh xc nh gia RA v RB, ngha l TSSL i vi hai c phiu cng thay i trong mt kiu tuyn tnh xc nh hon ton. Gi tr 1 c th nhn mnh mi quan h ph nh hon ton gia hai chui TSSL nh khi TSSL ca mt c phiu cao hn mc trung bnh, TSSL ca nhng c phiu khc s thp hn mc trung bnh bng mt s lng ln. Gi tr 0 c ngha l TSSL khng c mi quan h tuyn tnh hay cn gi l tng quan c lp, qua thng k chng khng c tng quan vi nhau. lch chun ca mt danh mc u t Nh nu trong phn 1.1.3.1, TSSL mong i ca mt DMT l gi tr trung bnh theo t trng ca TSSL mong i ca nhng ti sn ring l trong danh mc . Do , c kin cho rng lch chun ca DMT cng c tnh tonbng cch ly trung bnh t trng ca lch chun i vi nhng ti sn ring l. y c th l mt sai lm, Markowitz tm thy cng thc tng qut i vi lch chun ca mt DMT c th hin c th nh sau: Trong : ( ) (1.10)

l lch chun ca DMT.

t trng u t ca ti sn ring l trong danh mc, t trng ny c xc nh bi t l ca gi tr trong DMT. phng sai ca TSSL i vi ti sn i. 5

hip phng sai gia TSSL i vi ti sn i v j Vi = Cng thc ny cho thy lch chun ca DMT l mt phn gi tr trung bnh ca nhng phng sai ring l (trong t trng l bnh phng), cng vi t trng hip phng sai gia nhng ti sn trong danh mc. lch chun (hay ri ro) ca DMT bao gm khng ch phng sai ca nhng ti sn ring l m cn bao gm hip phng sai gia nhng cp ti sn ring l trong danh mc . Hn na, trong mt DMT vi s lng ln cc chng khon, cng thc ny rt gn thnh tng t trng hip phng sai. Theo cng thc trn, chng ta rt ra nhng nhn nh sau: Nu ta thm mt ti sn vo DMT th s xy ra hai nh hng: th nht l phng sai TSSL ca chnh ti sn , v th hai l hip phng sai gia TSSL ca ti sn mi vi TSSL ca nhng ti sn khc hin c trong danh mc. Mi lin quan gi tr ca nhng hip phng sai ny v cn bn ln hn phng sai ca mt ti sn mi thm vo v c phng sai ca nhng ti sn khc hin c trong danh mc. iu ny c ngha l nhn t quan trng c xem xt khi thm mt khon u t vo danh mc khng phi l phng sai ca chnh khon u t m li l hip phng sai trung bnh vi tt c nhng khon u t khc trong danh mc. Ri ro ca DMT ch yu ph thuc vo hip phng sai ca tng cp ti sn c trong danh mc, m hip phng sai li chu nh hng bi h s tng quan. Nu h s tng quan ca tng cp ti sn l xc nh hon ton th s khng c li g cho vic gim thiu ri ro danh mc v khi lch chun cng ch n gin l trung bnh t trng ca nhng lch chun n l. Ngc li, nu h s tng quan l ph nh hon ton th c th gim thiu ng k ri ro danh mc, c bit i vi danh mc ch gm hai ti sn th ri ro c hon ton trit tiu. T vic a ra cng thc o lng ri ro ( lch chun) v TSSL ca DMT, Harry Markowitz i n mt kt lun rt c gi tr: a dng ha danh mc c th lm gim thiu, thm ch trit tiu ri ro khi u t. 1.1.4. Tm kim danh mc u t ti u Nn tng t L thuyt Th trng vn 1.1.4.1. ng bin hiu qu v li ch ca nh u t ng bin hiu qu miu t tp hp nhng DMT c TSSL ln nht cho mi mc ri ro, hoc ri ro thp nht cho mi mc TSSL. Mt danh mc mc tiu nm 6

dc theo ng bin ny da trn hm li ch v thi hng n ri ro ca nh u t. Khng c mt DMT no nm trn ng bin hiu qu c th chim u th hn bt k DMT no khc trn ng bin hiu qu, danh mc c TSSL cng cao th ri ro gnh chu cng ln. DMT ti u l DMT trn ng bin hiu qu, ti li ch em li cho nh u t l cao nht. N nm ti im tip tuyn gia ng bin hiu qu v ng cong vi mc hu dng cao nht. Mc hu dng cao nht ca mt nh u t thn trng nm ti im A v ca mt nh u t a thch ri ro hn (d nhin s t c TSSL mong i cao hn) nm ti im B trn hnh 1.1.

Hnh 1.1: La chn mt danh mc u t ti u trong th trng vi nhng ti sn ri ro trn ng bin hiu qu 1.1.4.2. S pht trin ca L thuyt th trng vn Nhn t ch yu L thuyt danh mc pht trin thnh L thuyt th trng vn l tng v s tn ti mt ti sn phi ri ro (nh l tri phiu chnh ph), l ti sn c phng sai bng khng( khc ( ) v khng c tng quan i vi tt c cc ti sn ri ro ). T sut sinh li ca ti sn phi ri ro ny ( ) s bng vi t l tgn

trng di hn mong i ca nn kinh t vi s iu chnh tnh thanh khon ngn hn. Kt hp mt ti sn phi ri ro vi mt danh mc ti sn ri ro

Khi kt hp mt ti sn phi ri ro vi mt danh mc cc ti sn ri ro chng hn nh cc danh mc nm trn ng hiu qu Markowitz th TSSL ca danh mc mi s l: ( ) ( ) ( ) (1.11) Trong : t trng ca ti sn phi ri ro trong danh mc.

( ) TSSL mong i danh mc i ca cc ti sn ri ro. ng thi phng sai ca danh mc mi c xc nh bi cng thc sau: ( ( ) ) ( (1.13) ) (1.12)

Do , lch chun s l: ( ) ( ) (1.14)

Nh vy, lch chun ca danh mc kt hp gia mt ti sn phi ri ro vi cc ti sn ri ro l t l tuyn tnh ca lch chun danh mc cc ti sn ri ro. La chn danh mc ti u khi c s tn ti ca ti sn phi ri ro Gi s nh u t c th i vay v cho vay khng gii hn vi li sut phi ri ro th tp hp hiu qu cc ti sn c ri ro s b thay i. Nu khng c s tn ti ti sn phi ri ro th cc nh u t s la chn danh mc nm trn ng bin hiu qu Markowitz. Tuy nhin, nu tn ti ti sn phi ri ro th nh u t s c mt danh mc vi s kt hp gia cc ti sn c ri ro v ti sn phi ri ro trn. Lc ny, DMT ti u s l danh mc M (xin xem hnh 1.2 bn di) m ti bt c mt nh u t no cho d c thi i vi ri ro ra sao cng u mun nm gi n. Danh mc M chnh l danh mc th trng v ng thng xut pht t TSSL ca ti sn phi ri ro (rf) tip xc vi ng bin hiu qu Markowitz ti M c gi l ng th trng vn CML (Capital Market Line). Bi v M l danh mc th trng (bao gm tt c ti sn ri ro) nn n l danh mc c a dng ha hon ton, c ngha l tt c cc ri ro ring ca mi ti sn trong danh mc u c a dng ha.

Hnh 1.2: La chn mt danh mc u t ti u trong th trng khi c s tn ti ca ti sn phi ri ro Tt c cc danh mc nm trn ng CML l kt hp ca danh mc ti sn ri ro M v mt ti sn phi ri ro, v vic la chn DMT no ph thuc vo thi i vi ri ro ca nh u t. Nu nh u t c mc ngi ri ro cao( khng a thch ri ro) th anh ta s u t mt phn vo ti sn phi ri ro (cho vay vi li sut phi ri ro ) v phn cn li u t vo ti sn ri ro M Ngc li, nu nh u t c mc ngi ri ro thp (thch ri ro hn) th anh ta s i vay vi li sut phi ri ro v u t tt c s tin (vn hin c cng vi phn vay thm) vo danh mc ti sn ri ro M. a dng ha danh mc u t Chng ta bit a dng ha DMT s lm gim lch chun ca danh mc, c bit nu cc chng khon c tng quan khng hon ton vi nhau th hip phng sai trung bnh ca danh mc s gim xung ng k (hip phng sai ca mt ti sn vi danh mc th trng gm nhng ti sn ri ro l mt thc o ri ro thch hp i vi CML). Tuy nhin, vic a dng ha cng khng phi l nn a vo danh mc cng nhiu chng khon cng tt v lc s ny sinh vn t tng quan. Ngoi ra, mt im cn lu na l cho d DMT c c a dng ha tt n my 9

th n ch c th loi b c ri ro phi h thng, cn ri ro h thng th khng th M th a loi tr. Do , ch c phng sai h thng ( 2) l ng quan tm v n khng dng ha c. 1.1.4.3. M hnh nh gi ti sn vn (CAPM) - mi quan h gia ri ro v t sut sinh li ng th trng chng khon SML (Stock Market Line) ng th trng chng khon - SML - l ng thng th hin mi quan h gia ri ro h thng v TSSL ca bt k ti sn no. Phng trnh ca SML (xin xem hnh 1.3) da trn cc c lng TSSL ca ti sn phi ri ro v ca danh mc th trng, t ta c th tnh ton TSSL ca mt ti sn khi bit ri ro h thng ca ti sn . Bi v hip phng sai ca mt ti sn ring l vi danh mc th trng (Covi,M) l thc o ri ro thch hp, nn khi ti sn ring l ny chnh l danh mc th trng th hip phng sai li tr thnh phng sai h thng phng sai ca t sut sinh li th trng sut sinh li trong hnh 1.3 l: ( ) ( ) hay cn gi l . Nh vy phng trnh ca ng ri ro t
( )

(1.15)

10

Hnh 1.3: ng th trng chng khon - SML Chng ta nh ngha ( )

( )

, phng trnh (1.15) s tr thnh:

(1.16)

Beta c xem nh l mt thc o ri ro c chun ha v n thit lp quan h gia hip phng sai ca mt ti sn i bt k vi danh mc th trng ( phng sai ca danh mc th trng ( ) )v

Kt qu l, danh mc th trng c beta bng 1. V th, nu beta ca mt ti sn ln hn 1 th ti sn ny c ri ro h thng ln hn th trng. Cn c vo beta, ng SML c th c din t nh hnh 1.4:

Hnh 1.4: ng th trng chng khon vi ri ro h thng c chun ha Xc nh t sut sinh li mong i ca mt ti sn ri ro Phng trnh (1.16) v hnh 1.4 cho chng ta thy rng TSSL mong i ca mt ti sn ri ro c xc nh bi ro c xc nh bi nh bng ri ro ca h thng ti sn 11 cng vi phn b ri ro ca ti sn . Phn b ri nhn vi phn b ri ro th trng cng vi phn b ri ro ca ti sn . Phn b ri ro c xc

V d 1.1: Vi

= 6%,

= 12% v 5 chng khon c h s beta c lit k

trong bng di y, chng ta c th tnh ton TSSL mong i ca mi chng khon nh sau: Ch ng khon i A B C D E Beta (i) 0,7 1,0 1,15 1,4 -0,3 So TSSL mong i E(Ri) E(RA) = gia E(Ri) v Thp hn Bng Cao hn Cao hn snh

6% + 0,7(12%-6%) RM

= 10,2% E(RB) = 6% + 1,0(12%-6%) = 12% E(RC) = 6% + 1,15(12%-6%) = 12,9% E(RD) = 6% + 1,4(12%-6%)

= 14,4% E(RE) = 6% - 0,3(12%-6%) Thp hn = mong 4,2% Chng ta nhn thy rng TSSL i ca cc chng khon s cao hn, bng hoc thp hn TSSL ca danh mc th trng khi h s beta h thng ca tng chng khon ln hn, bng hoc nh hn 1 (h s beta ca danh mc th trng). Trng hp c bit, nu s nh hn <0 th t sut sinh li mong i chng khon .

trng thi cn bng, tt c cc ti sn v tt c cc danh mc s nm trn ng SML. Ti sn no c TSSL c lng nm pha trn ng SML c xem l b nh gi thp v ngc li, nm pha di ng SML th c xem l b nh gi cao. 1.2. L thuyt Kinh doanh chnh lch gi Arbitrage Pricing Theory (APT) 1.2.1. S lc v APT L thuyt Kinh doanh chnh lch gi Arbitrage Pricing Theory (APT) do Stephen Ross, mt gio s chuyn v kinh t hc v ti chnh a ra trong nhng nm 1970 ca th k XX. Nhng tng ca ng v vic nh gi th no i vi ri ro, kinh doanh chnh lch gi v cc cng c tin t a dng lm thay i cch nhn ca chng ta i vi u t. APT ni n khi nim v ri ro v TSSL trong u t. Trong khi m hnh CAPM xem h s (beta) nh l cng c o lng ri ro ch yu th theo APT, ch l im khi u v TSSL ca cc chng khon c lin quan n mt s nhn t kinh t v m. APT c xy dng da trn s gi nh rng c mt s nhn t chnh (v d: lm pht, nng sut lao ng, lng tin ca cc nh u t, li sut, ... ) tc ng n TSSL chng khon. D chng ta c a dng ha danh mc th no, chng ta cng khng th no trnh khi nhng nhn t ny. APT cho rng cc nh u t s nh 12

gi nhng nhn t ny mt cch thn trng v chng l nhng ri ro khng th b loi tr bi s a dng ha. Ngha l h s c nhu cu v mt khon b p lin quan n TSSL mong i cho vic nm gi chng khon trong tnh trng cc ri ro ny lun rnh rp, hay cc DMT v ti sn c cng ri ro phi thc hin vic mua bn cng mc gi trong di hn. Ross nghin cu APT sut hn 20 nm v n tip tc l ti tranh lun nng bng Vin Hn Lm v ph Wall Mi ngi vn tranh ci lm sao o lng c ri ro v nhn t h thng. Do , hiu c APT, chng ta cn phi nghin cu qua cc m hnh nhn t. Cc m hnh nhn t khng ch din t mc nh hng ca nhng thay i trong cc nhn t kinh t v m m cn a ra cc d bo v TSSL mong i ca mt s u t. 1.2.2. Cc m hnh nhn t 1.2.2.1. M hnh mt nhn t M hnh n gin nht l m hnh mt nhn t. y, nhn t trong m hnh mt nhn t c xem l nhn t th trng. Cng thc: (1.17) Trong : T sut sinh li mong i ca chng khon i F: nhn t th trng h s beta th trng ca chng khon i : nhn t ni nhiu hay cn c gi l nhn t ring c ca chng khon i v F khng tng quan 1.2.2.2. M hnh a nhn t M hnh mt nhn t miu t n gin TSSL ca chng khon nhng m hnh ny khng thc t bi v c rt nhiu nhn t v m. Do , m hnh a nhn t ra i. Cng thc: Vi: t sut sinh li mong i ca chng khon i nhn t ni nhiu ca chng khon i Cc h s F trong cng thc trn i din cho cc nhn t v m nh: tnhtrng nn sn xut, lm pht, s bin ng trong gi c chng khon, gi du, li sut, ... Tm li,

(j=1,..,k) nhn t v m

13

mt nhn t v m l mt bin s kinh t m n c tc ng c th i vi TSSL ca a s chng khon ch khng phi ch tc ng n mt vi chng khon ring l. 1.2.3. Cc beta ( ) nhn t Cc h s ca cc nhn t l mc trung bnh theo t trng ca cc ca nhng chng khon trong danh mc. V d 1.2: Cho h s ca chng khon A i vi lm pht l 2, ca chng khon B l 3. Mt danh mc u t c t trng ca chng khon A v B l 0.5 th h s nhn t lm pht ca danh mc s l: Cho m hnh k nhn t (hoc m hnh nhn t vi k nhn t khc nhau). Mi chng khon I c phng trnh:

th c phng trnh nhn t sau: Trong :

ngha ca tng k hiu: : T sut sinh li ca danh mc u t (j=1,,k): ca danh mc u t i vi nhn t th j : nhn t ni nhiu ca danh mc u t 1.2.4. Dng nhng m hnh nhn t tnh phng sai( Var) v hip phng sai(Cov) 1.2.4.1. Tnh Cov trong m hnh mt nhn t V d 1.3: C 2 chng khon A v B:

, khng tng quan vi nhau v vi F Cho Var(F)=0,0001. Tnh Cov ca t sut sinh li 2 chng khon ny Gii: 14

( hng s 0,1 v 0,15 khng nh hng n Cov) ( ) ( ) ( )

) ( ( )

( ) ( )

(do cc

1.2.4.2. Tnh Cov trong m hnh a nhn t Tng qut: Gi s c k nhn t khng tng quan nhau v TSSL ca chng khon i v chng khon j c m t bi cc m hnh nhn t sau:

Ta c: ( ) Hay ( ) (1.19) 1.2.4.3. Dng nhng m hnh nhn t tnh Var Ging nh m hnh th trng, cc m hnh nhn t cung cp mt phng php phn tch Var ca chng khon thnh 2 thnh phn: khng th a dng ha v c th a dng ha. i vi m hnh mt nhn t: ( ) ( ) ( ) i vi m hnh a nhn t:trong k nhn t khng tng quan, chng khon I c phng trnh: Th Var ( ) c th phn tch thnh tng ca (k+1) thnh phn: ( ) Cng thc: ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (1.20) ( ) ( ) ( ) ( )

1.2.5. M hnh nhn t v danh mc u t m phng Sau khi tm hiu mt vi ng dng ca cc m hnh nhn t (v d c lng Cov, phn tch Var), by gi chng ta s tip cn vi ng dng quan trng nht ca

15

cc m hnh ny: Thit lp mt DMT c nhn t m phng theo ri ro ca mt chng khon hay mt DMDT Mt DMT m phng c xy dng bng cch: xc nh nhn t ca s u t ngi ta mun m phng. Trnh t thc hin vic thit lp mt DMT m phng: Xc nh s lng nhn t lin quan Xc nh cc nhn t v tnh cc nhn t nhn t. Bn tri phng nhn t mc tiu K n, thit lp mt phng trnh cho mi trnh l nhn t ca danh mc u t, bn phi Sau gii phng trnh cc trnh: Gi l t trng ca chng khon I trong danh mc u t (i=1,..,n). Ta c:

V d 1.4: Cho m hnh k nhn t. Ta s lp mt danh mc u t m phng c mc tiu ln lt l , ,, Gi s danh mc u t m phng c n chng khon, mi chng khon c phng

(1.21)

Gii h phng trnh (1.21) trn tm cc gi tr , ,, chng ta c th thit lp danh mc u t m phng Lu : Trong m hnh k nhn t, thit lp c cc dnah mc u t vi cu mc tiu xc nh, ngi ta cn c (k+1) chng khon. 1.2.6. Danh mc nhn t thun nht Danh mc nhn t thun nht l nhng danh mc c h s nhy cm i vi mt trong cc nhn t l 1, i vi cc nhn t khc cn li, danh mc c h s u bng trc 0. Cc danh mc nh vy (khng c ri ro ring) cung cp cho chng ta mt cch hiu s b v ngha ca cc m hnh nhn t. Mt s nh qun tr danh mc s dng chng trong vic quyt nh DMT ti u. V d 1.5: Cho m hnh k nhn t ( , = == 16 =0 ,, ). Gi l danh mc u t thun cn li nht th i(i=1,..,k). Khi , danh mc u t thun nht c

Tng t nh vy cho cc danh mc u t thun nht khc 1.2.6.1. Xy dng danh mc u t nhn t thun nht Trong m hnh k nhn t, ng vi mi nhn t, ta s to c mt danh mc nhn t thun nht t (k + 1) s u t (cc s u t ny u khng c ri ro ring). V d 1.6: C 3 loi chng khon C, G, S vi cc phng trnh: r = 0 + 2 + 3 C ,08 r = 0 F1 + 3 F2 + 2 ,1 r = 0 F1 + 3 F2 + 5 F1 F2t thun nht i vi cc nhn t F1, F2 t 3 Yu cu: S Thit l,1 p 2 danh mc nhn loi chng khon trn (tc l tm t trng ca tng loi chng khon trong tng danh mc nhn t thun nht). Gii: thit lp danh mc nhn t ch chu nh hng bi F1, ta cn tm cc t trng xC, xG, xS tha: 2xC + 3xG + 3xS = 1 h s nhy cm ca danh mc ny i vi F2 l 0, cc t trng phi tha: 3xC + 2xG + 5xS = 0 ng thi: xC + xG + xS = 1 Ta c h phng trnh: 2 + 3 + 3 xC 3 xG + 2 xS + 5 xC x xG + x xS + x = 1 = 0 = 1 G

C xC G Kt qu l: = 2; xG S = 1/3; xS = -4/3. thit lp danh mc nhn t th hai, tng t, gii h phng trnh: 2 xC xC + 3 + 3 = 0 = 1 = 1

3 xG + 2 xS + 5 x xG + x xS + x

C xC G SxG = -2/3; xS = -4/3. Kt qu l: = 3; 1.2.6.2. Phn b p ri ro ca cc danh mc nhn t thun nht Gi (i=1,..,k) l phn b p ri ro ca danh mc nhn t th i trong m hnh k + vi nhn t. Ni khc i, t sut sinh li mong i ca danh mc nhn t th i l l t sut sinh li t ti sn phi ri ro.

17

V d 1.7: Hy thit lp cc phng trnh nhn t cho cc danh mc nhn t v d 1.6 v xc nh phn b p ri ro, bit rng TSSL t ti sn phi ri ro l 5%. Gii: TSSL mong i ca danh mc nhn t th nht l trung bnh theo t trng ca cc TSSL chng khon ring l, tc l: ( ) ( ) ( )

Phng trnh nhn t ca danh mc nhn t th nht: i vi danh mc nhn t th hai ta c: ( ) ( ) ( )

Phng trnh nhn t ca danh mc nhn t th hai:

Phn b p ri ro tng ng l: Danh mc 1: Danh mc 2: Ni chung cc danh mc nhn t thun nht c t sut sinh li mong i khc vi t sut sinh li ca ti sn phi ri ro. Mt s c phn b ri ro dng, mt s nhn t khc th c phn b ri ro khng dng. Vic mt danh mc nhn t c phn b ri ro ln hn, bng hoc nh hn 0 l ty thuc vo th hiu ca nh u t v nh hng ca nhn t i vi th trng ti chnh. 1.2.7. Vic m phng v kinh doanh chnh lch gi Mt s ln cc chng khon s lm cho cc danh mc u t hu nh khng c ri ro ring. Ta c th thit lp cc danh mc u t m phng cc s u t m khng c ri ro bng cch xy dng t cc danh mc u t nhn t thun nht vi cng cc h s ca s u t no m ta mun m phng. Phng trnh nhn t ca danh mc u t m phng v ca s u t c m phng s ging ngoi tr cc . Theo gi nh ny th khng c cc trong cc phng trnh nhn t ny. Do , t sut sinh li c th c ca danh mc u t c m phng ch chnh lch nhau mt hng s, l chnh lch ca cc t sut sinh li mong i. Nu cc h s ca danh mc u t m phng v ca s u t c m phng ging nhau th s chnh lch gi. V d nu danh mc u t m phng c TSSL mong 18

i cao hn th cc nh u t s c th mua DMT v bn khng s u t c m phng v nhn c khon tin mt phi ri ro trong tng lai m khng phi b tin ra hin ti. 1.2.7.1. S dng cc danh mc nhn t thun nht m phng t sut sinh li ca mt chng khon V d 1.8 minh ha vic s dng cc DMT nhn t v ti sn phi ri ro nh th no m phng cc TSSL ca mt chng khon khc. V d 1.8: Cho mt m hnh hai nhn t, hy tm cch kt hp mt chng khon phi ri ro c TSSL mong i l 5% vi hai DMT nhn t thun nht t v d 1.7 m phng mt chng khon c phng trnh nhn t: r = 0,08 + 2F1 - 0,6F2 Sau , tm TSSL mong i ca DMT m phng v xc nh xem c s chnh lch hay khng? Bit rng hai phng trnh nhn t ca hai DMT thun nht l: R = 0 + F + 0 p1 R,06 = 0 1 + 0 F2+ F p2 ,04 F1 2 Gii: m phng hai h s beta ca chng khon, ta ly t trng ca nhn t th nht l 2 v t trng ca nhn t th hai laf -0,6. Bi v cc t trng cng li l 1,4 nn cho hp l th t trng ca ti sn phi ri ro l -0,4. T sut sinh li mong i ca danh mc u t ny l: -0,4*0,05+2*0,06-0,6*0,04=0,076 y xut hin mt c hi chnh lch, bi v TSSL mong i ny l 7,6% khc so vi TSSL mong i 8% ca chng khon c m phng. V phn chnh lch s l 0,4%. 1.2.7.2. T sut sinh li mong i ca danh mc u t m phng Trong v d 1.8, DMT m phng l mt mc trung bnh theo t trng ca hai DMT nhn t v ti sn phi ri ro. Danh mc nhn t th nht ch c dng thit lp . Danh mc nhn t th hai ch c dng thit lp . Ti sn phi ri ro ch c dng cc t trng ca danh mc u t m phng cng li bng 1. Do , t sut sinh li mong i ca danh mc u t m phng l: TSSL mong i= ( ) ( ) ( ) (1.22) Vi l h s ca s u t c m phng trn nhn t j (cng l t trng trn danh mc nhn t thun nht j). l phn b ri ro ca danh mc u t nhn t j Biu thc trn ca TSSL mong i cn c th c vit dng tng ng: 19

TSSL mong i = rf + 11 + 22

(1.23) trn nhn t th j.

Khi qut ln cho mt s u t khng c ri ro ring (ri ro phi h thng) v c biu din bng mt m hnh k nhn t vi h s beta nhn t Mt danh mc u tm phng s u t ny s c cc t trng th nht, trn danh mc nhn t th hai,, trn danh mc nhn t

trn danh mc nhn t th k v

trn ti sn phi ri ro. T sut sinh li mong i ca danh mc u t m

phng ny l: TSSL mong i = rf + 11 + 22 + + kk 1.2.8. Phn tch cc danh mc u t nhn t thun nht da trn nhng t trng ca cc chng khon ban u Bn thn cc DMT nhn t l nhng s kt hp cc chng khon ring l, nh l c phiu v tri phiu. Trong v d 1.8, DMT m phng c cc t trng: ca chng khon phi ri ro l -0,4; ca DMT nhn t th nht l 2; ca DMT nhn t th hai l 0,6; cc t trng ny c th c phn tch ra. Nh li v d 1.7, DMT nhn t th nht c cc t trng tng ng vi 3 loi chng khon l (2; 1/3; -4/3), trong khi DMT nhn t th hai c cc t trng tng ng vi 3 loi chng khon l (3; -2/3; -4/3). Do , t trng 2 ca DMT nhn t th nht thc s l t trng 4 ca chng khon C, t trng 2/3 ca chng khon G v t trng -8/3 ca chng khon S. T trng -0,6 ca DMT nhn t th hai thc s l t trng 1,8 ca chng khon C, t trng 0,4 ca chng khon G v t trng 0,8 ca chng khon S. Tng t i vi ti sn phi ri ro c t trng l -0,4 th t trng ln lt ca cc chng khon C, G v S ln lt l 2,2; 16/15 v -28/15. V th, khng c s khc bit khi ngi ta xem danh mc m phng nh l c thit lp bng cc chng khon C, G v S hoc l bng cc danh mc nhn t thun nht. 1.2.9. L thuyt kinh doanh chnh lch gi APT Bi v ri ro ring tng i khng quan trng i vi cc nh u t, nn ta phn tch ri ro ca cc chng khon bng cch ch tp trung vo cc h s nhn t ca cc DMT c a dng ha tt. Do , nu b qua cc ri ro ring th s phn tch mi quan h gia ri ro v TSSL ca chng ta s khng b nh hng. Nu hai s u t hon ton m phng nhau v c cc TSSL mong i khc nhau th mt nh u t c th t c li nhun phi ri ro bng vic mua s u t vi TSSL mong i cao hn v bn khng s u t c TSSL mong i thp hn. Khi TSSL ca cc chng khon khng tha phng trnh lin h gia cc TSSL mong i ca chng khon vi cc nhn t ca chng th nhng c hi chnh lch s tn ti.

20

Mi quan h TSSL mong i ri ro ny c bit n nh l L thuyt kinh doanh chnh lch gi APT. 1.2.9.1. Cc gi nh ca L thuyt kinh doanh chnh lch gi Cn nguyn ca APT yu cu ch 3 gi nh: (1). Cc TSSL c th c m t bng mt m hnh nhn t. (2). Khng c cc c hi chnh lch. (3). C mt s lng ln cc chng khon, v th c th thit lp cc DMT m a dng ha ri ro ring ca tng loi chng khon ring l. Gi nh ny cho php chng ta xc nhn rng ri ro ring khng tn ti. vic phn tch tng i n gin, xem nh cc s u t khng c ri ro ring 1.2.9.2.L thuyt kinh doanh chnh lch gi cng vi khng c ri ro ring Xem nh s u t i vi cc TSSL c hnh thnh bi m hnh k nhn t c m t bi: ( ) Lu rng phng trnh (1.25) khng c ; v th khng c ri ro ring. Nh ni, mt pphng php m phng thu nhp ca s u t ny l thit lp mt danh mc u t vi t trng ca chng khon phi ri ro l nhn t th nht l mc u t nhn t th k l ; ca danh mc u t ,,cui cng ca danh , ca danh mc u t nhn t th hai l

. Cc danh mc u t nhn t ny c th c thit lp

hoc l t mt s lng tng i nh cc chng khon khng c ri ro ring hoc l t mt s lng ln cc chng khon m ri ro ring c a dng ha. TSSL mong i ca DMT m phng s u t i l: TSSL mong i = rf + 11 + 22 + + kk Mt c hi chnh lch tn ti tr phi s u t ban u v DMT m phng n c cng TSSL mong i v c mt khon di hn trong s u t v mt khon ngn hn nh i trong DMT m phng m khng c ri ro v khng c chi ph. V d 1.9: Nu c phiu thng ca cng ty FPT l mt s u t i th vic mua 100.000.000 c phiu FPT v bn khng 100.000.000 DMT m phng FPT s khng i hi phi c tin mt a trc Hn na, bi v cc h s ca cc khon ngn hn v di hn hon ton bng nhau, nn bt k cc s dch chuyn no trong gi tr ca c phiu FPT bi cc nhn t s c b p hon ton bng cc s dch chuyn i nghch trong gi tr ca cc khon ngn hn trong DMT m phng.

21

Do , nu TSSL mong i ca c phiu FPT vt qu TSSL mong i ca DMT m phng c phiu FPT th mt nh u t s c c mt lng tin thc phi ri ro vo cui k. V d 1.10: Nu TSSL mong i ca c phiu FPT vt qu DMT m phng l 2% th nh u t s nhn c: 100.000.000 * 2% = 2.000.000 Bi v s tin ny khng i hi bt k khon tin a trc no v n khng c ri ro, nn vic mua c phiu FPT v vic bn khng DMT m phng n cho thy mt c hi chnh lch. Tng t, nu TSSL mong i ca c phiu FPT thp hn TSSL mong i ca DMT m phng, mt khon ngn hn trong c phiu FPT v mt khon di hn tng ng trong DMT m phng n s cung cp mt c hi chnh lch. ngn chn s chnh lch, TSSL mong i ca c phiu FPT v DMT m phng n phi bng nhau. Mt c hi chnh lch gi chng khon tn ti cho tt c cc s u t khng c ri ro ring, tr phi: (1.27) Phng trnh ca L thuyt kinh doanh chnh lch gi, phng trnh (1.27), l mi lin quan gia ri ro v TSSL mong i m khng c cc c hi chnh lch. V tri ca phng trnh l TSSL mong i ca mt s u t. V phi l TSSL mong i ca mt DMT m phng vi cng cc nhn t ca s u t. Phng trnh (1.27) v th m t mt mi quan h m khng c s chnh lch gi chng khon: du = ch nu ln rng TSSL mong i ca s u t s ging nh ca DMT m phng n. 1.2.9.3. Phng php xc nh s tn ti ca s chnh lch gi chng khon Mt phng php xc nh s tn ti ca s chnh lch gi chng khon l trc tip kim tra mt nhm duy nht cc hnh thnh nn TSSL mong i ca cc chng khon. Trong trng hp ny, ta dng mt nhm cc chng khon (s chng khon trong nhm bng s nhn t cng thm 1) tm ra cc . Sau , dng mt nhm cc chng khon khc tm ra cc . Nu vi cc nhm chng khon khc nhau u c cc ging nhau th khng c s chnh lch gi chng khon, cn nu chng khc nhau th c s chnh lch. V d 1.11 minh ha k thut ny.

22

V d 1.11: Vic xc nh cc phn b ri ro nhn t l duy nht. rA = 0,06 r B = 8 0,03F1 + 0,095F2 0,0 0, + + 02F1 0,01F2

0,1

0,

+ tm

=xem 5 c + 0,04F2 Hy xc C nh hi04F1 chnh l ch c hay khng bng vic so snh cp

c khi s dng chng khon A, B v ti sn ri ro vi cp tm c khi s dng chng khon B, C v ti sn phi ri ro. Gii: Phng trnh TSSL mong i ri ro APT pht biu: S dng ti sn phi ri ro v chng khon A v B tm trnh sau: , theo cp phng

Kt qu: trnh sau:

; , theo cp phng

S dng ti sn phi ri ro v chng khon B v C tm

Kt qu: Bi v cp

; th hai khc so vi cp u tin nn phng trnh APT khng cha

ng cp th hai v c s chnh lch. Nu chng khon C trong v d nu trn c t sut sinh li mong i l 0,12 th cp th hai s bng cp du tin v lc ny th khng c s chnh lch. 1.2.9.4. Kt hp APT vi trc gic CAPM hiu c bao nhiu sai lch c cho php. a ra ri ro ring, cc m hnh nhn t ca APT, kt hp vi trc gi CAPM v s cn bng th trng t CAPM, hnh thnh mt m hnh trong phng trnh APT cha ng hu nh hon ton tt c cc chng khon. CAPM cho chng ta thy rng cc thnh phn ca mt ri ro chng khon m c lp vi th trng s khng nh hng n cc TSSL mong i ca n. Bi v cc DMT th trng cha ng mt s lng ln cc chng khon nn TSSL ca n ch c mt t ri ro ring. Do , thnh phn ca

23

mt ri ro chng khon ring hu nh khng c hiu qu trn hip phng sai ca n vi th trng v v th s khng nh hng n cc t l TSSL mong i. Tc l, phng trnh APT s cha ng hu ht thm ch hon ton nhng s u t vi rt nhiu ri ro ring. 2.1. Tng quan v th trng chng khon Vit Nam 2.1.1. Qu trnh ra i thc hin ng li cng nghip ha hin i ha t nc i hi phi c ngun vn ln cho u t pht trin kinh t. V vy, vic xy dng TTCK Vit Nam tr thnh nhu cu bc xc v cp thit nhm huy ng cc ngun vn trung, di hn trong v ngoi nc thng qua chng khon n v chng khon vn. Thm vo , vic c phn ha cc doanh nghip nh nc vi s hnh thnh v pht trin ca TTCK s to mi trng ngy cng cng khai v lnh mnh hn. Ngy 10/07/1998 Th tng Chnh ph k ban hnh Ngh nh 48/1998/N-CP v Chng khon v Th trng chng khon cng vi Quyt nh s 127/1998/Q-TTg thnh lp hai (02) Trung tm Giao dch Chng khon (TTGDCK) ti H Ni v Thnh ph H Ch Minh (TPHCM). Ngy 20/07/2000, TTGDCK TPHCM chnh thc khai trng i vo vn hnh, v thc hin phin giao dch u tin vo ngy 28/07/2000 vi 2 c phiu nim yt (REE v SAM). n ngy 08/03/2005, TTGDCK H Ni chnh thc hot ng, v a 6 c phiu nim yt (CID, GHA, HSC, KHP, VSH, VTL) giao dch ti Sn chng khon th cp vo ngy 14/07/2005. Sau 7 nm vi s tng trng ca th trng v hi nhp vi TTCK th gii, TTGDCK TPHCM chnh thc c Chnh ph k Quyt nh s 599/Q-TTg ngy 11/05/2007 chuyn i thnh S giao dch Chng khon (SGDCK) TPHCM. Ngy 08/08/2007, SGDCK TPHCM chnh thc c khai trng. 2.1.2. Cc giai on pht trin ca th trng chng khon Vit Nam Tnh n ht ngy 29/04/2008, TTCKVN tri qua gn 8 nm hot ng vi 1.776 phin giao dch ti TTGDCK TPHCM, thu ht c 151 c phiu v 3 chng ch qu nim yt; ng thi, TTGDCK H Ni cng c 609 phin giao dch vi 135 c phiu. TTCK tp trung ca Vit Nam ng gp ng k cho nn kinh t nc ta; song khi nhn li qu trnh hot ng ca th trng ny th r rng n cha th hin ht vai tr l mt knh huy ng ngun vn trung - di hn nh chng ta mong i v c th c chia thnh cc giai on sau: Giai on 1: T khi TTGDCK TPHCM chnh thc i vo hot ng 20/07/2000 n ngy 25/06/2001 hng ha trn th trng tang t 2 lln 5 c phiu nim yt c 24

giao dch.y l giai on m gi c phiu tng lin tc, c bit l t u nm 2001 v t mc cao nht vo ngy 25/06/2001 khi ch s VN-Index c 571,04 im. Khi , cc nh u t nh l ca Vit Nam cn kh m h v TTCK v n qu mi so vi h, phn ln h tham gia th trng ch v s t m hay tnh hiu k. Tuy nhin, cui giai on ny cng l nh cho mt cuc tut dc kh lu ngay sau . Giai on 2: T ngy 27/06/2001 n ngy 24/10/2003, th trng gim st nhanh v mnh, nht l khong gia nm 2001 n cui nm 2001. Mc d th trng c nhng phin tng im tr li, nhng cng khng th cu vn c d th trng c nhng phin tng im tr li, nhng cng khng th cu vn c trong tnh trng tr tr v lin tc gim, ch s VN-Index ch yu xoay quanh mc 180-200 v chm y trong lch s TTCKVN vo ngy 24/10/2003 vi im s l 130,90. Thi im c xem nh l ngy th su en ti v c cc chuyn gia chng khon nhn nh rng phi mt t 2 n 3 nm na mi phc hi c. Giai on 3: T ngy 27/10/2003 n cui nm 2005, gi c phiu tng mnh vi tng khi lng giao dch ln. c bit l t u nm 2004, th trng khi sc vi nhng tn hiu ng mng. Ch s VN-Index vo ngy 17/03/2004 l 260,71 im, gp i s im lc chm y v tip tc tng u cho n cui nm 2005. Khi , TTGDCK TPHCM c 32 c phiu v 1 chng ch qu ang c giao dch; ng thi, TTGDCK H Ni cng i vo hot ng c hn 5 thng. Giai on 4: T u nm 2006 n cui nm 2007, giai on ny c mnh danh l giai on bng n chng khon trn th trng Vit Nam vi nhiu din bin m thm ch cc chuyn gia lu nm cng khng th d on v gii thch c. VN-Index ch khong 300 im vo u nm 2006 tng vn vt ln n gn gp 4 ln (1.170,67 im) vo ngy 12/03/2007. Ngay sau , th trng bt u o chiu khi cng chng u t nhn c nhiu li cnh bo rng TTCKVN pht trin qu nng. Tnh n cui nm 2007, c hai sn giao dch chng khon t tng gi tr vn ha l 491 nghn t, chim 43% GDP, c tt c 253 doanh nghip nim yt v chng ch qu u t, hn 22 cng ty qun l qu, 70 qu u t trong v ngoi nc, cng s tham gia ca hn 70 cng ty chng khon. Giai on 5: T u nm 2008 n nay (tnh n ht ngy 29/04/2008), c nhn nh cho rng th trng khng cn thut ng ngng h tr hay khng c, m ch c mt khi nim: ri t do. ng lot cc lnh u t bn gi sn, nhng lnh khp c l mt thnh cng. Tm l nhiu nh u t ri vo khng hong, chn nn. Sau ch trng tht cht tin t chng lm pht ca Ngn hng Nh nc, th trng ngn 25

hng xut hin mc siu li sut lm cho cc nh u t chuyn vn ca h t kinh doanh chng khon sang gi tit kim. ng thi, cc ngn hng ngng cho vay u t chng khon v thc hin bn tho cc c phiu thu hi n. y l hai tc ng ng ch nht lm TTCK st gim nhanh chng, thm ch gi c phiu v chng ch qu cn thp hn gi tr thc rt nhiu. h tr th trng, Chnh ph khng nh ch trng chp thun cho Tng cng ty u t Kinh doanh vn Nh nc (SCIC) mua vo mt danh mc cc chng khon. Vic SCIC mua vo khng phi l cu chng khon m n gin ch l Chnh ph mun s dng mt cng c iu tit th trng theo hng lnh mnh ha. 2.2. Nhng ri ro trn th trng chng khon Vit Nam Bt k nh u t no khi tham gia u t chng khon cng mong mun t c hai mc tiu: ti a ha t sut sinh li v ti thiu ha ri ro. Tuy nhin, lm th no dung ha c mu thun thng nht gia TSSL v ri ro? Vn ct li l ta phi nhn dng c cc loi ri ro c th phng trnh mt cch hiu qu, t a ra nhng quyt nh ng n trong chin lc u t ca mnh. TTCKVN sau gn 8 nm hot ng bc l kh r nhng ri ro c bn ca mt th trng in hnh, bao gm: 2.2.1. Ri ro h thng Loi ri ro ny ch yu c ngun gc t s thay i cc nhn t v m nh chin tranh, lm pht, s kin kinh t - chnh tr ... v tc ng ca n nh hng n ton b th trng. Ri ro h thng c ngha quan trng v n khng th a dng ha c cho d nh u t c nm gi mt danh mc ti u. Ri ro h thng bao gm ba loi chnh: ri ro th trng, ri ro li sut v ri ro sc mua. 2.2.1.1. Ri ro th trng Ri ro th trng l ri ro ph thuc ch yu vo cch nhn nhn ca cc nh u t v cc loi c phiu ni chung hay v mt nhm cc c phiu ni ring, n xut hin do c nhng phn ng ca cc nh u t i vi nhng s kin hu hnh hay v hnh. Chng hn, khi cc nh u t d bo rng li nhun ca cc cng ty s st gim c th l nguyn nhn lm cho phn ln cc loi c phiu b gim gi. Cc nh u t thng phn ng da trn c s cc s kin thc, hu hnh nh cc s kin kinh t, chnh tr, x hi cn cc s kin v hnh l cc s kin ny sinh do yu t tm l ca th trng. Ri ro th trng thng xut pht t nhng s kin hu hnh, nhng do tm l khng vng vng ca cc nh u t nn h hay c phn ng vt qu cc s kin . Nhng s st gim u tin trn th trng l nguyn nhn gy s hi i vi cc nh u t v h s c gng rt vn, t ko theo nhng phn ng dy chuyn 26

lm tng vt s lng bn, gi c chng khon s ri xung thp so vi gi tr c s. iu ny c minh chng trong giai on t gia nm 2001 n cui nm 2003 v giai on t u nm 2008 n nay nc ta. Do tm l bt n ca nh u t m hng lot c phiu c t bn sn vi khi lng ln. Khi nguyn cng bi s k vng tng trng gi thi qu ca cc nh u t cc giai on trc , khin cho tnh hnh cung cu chng khon lun mt cn bng. 2.2.1.2. Ri ro li sut Ri ro li sut ni n s khng n nh trong gi tr th trng v s tin thu nhp trong tng lai, nguyn nhn l dao ng trong mc li sut chung. Li sut tng cao s nh hng tiu cc n TTCKVN: Th nht, li sut huy ng cao khuyn khch nh u t quay trli vi hnh thc u t quen thuc l gi tit kim thay v u t vo TTCK y ri ro. Th hai, b p cc chi ph do li sut huy ng tng, cc ngnhng buc phi tng li sut cho vay. Tuy nhin, hu ht cc doanh nghip nc ta hin nay ang trong giai on pht trin, nn ccngun ti tr thng qua TTCK cn rt hn ch m ch yu da vo ngun vn vay ngn hng. Li sut cho vay tng s lm tng chi ph s dng vn cng nh lm tng ri ro ca doanh nghip. Trong khi TTCKVN vn ang trong tnh trng m m th vic rt tin ra khi lu thng chng lm pht ca Ngn hng Nh Nc sau Tt Nguyn n Mu T 2008 lm cho vin cnh TTCKVN cng ti tm hn. Cc Ngn hng Thng Mi phi ng lot tng cao li sut huy ng VND y li sut vay tng ln chng mt. Th nhng, mc d cc doanh nghip c chp nhn mc li sut cao nh th th cng khng c cho vay, ri h khng c vn tip tc kinh doanh m huy ng qua TTCK cng khng c. Kt qu l, hng lot doanh nghip ph sn v thua l, lm cho kinh t thm nh tr nh hng ca nhng tc ng trn l gi chng khon lin tc gim v gy thit hi cho ngi nm gi n. Nh vy, li sut bin ng nh hng n gi chng khon v y l yu t m cc nh u t phi xem xt khi thc hin u t 2.2.1.3. Ri ro sc mua Ri ro th trng v ri ro li sut c th c nh ngha l nhng bin c v s tin thu c hin nay ca nh u t. Ri ro sc mua l bin c ca sc mua ca ng tin thu c. Ri ro sc mua l tc ng ca lm pht i vi khon u t, bin ng gi cng cao th ri ro sc mua cng tng nu nh u t khng tnh ton lm pht vo TSSL mong i.

27

Ch s lm pht trong nm 2007 v u nm 2008 tng cao lm cho Chnh ph v ton x hi phi bn tm v tm cch gii quyt. Nh u t ngoi vic lo s cho sc mua ca ng li thu c t u t chng khon gim xung, h cn phi i u vi ri ro cc ch s ca TTCK st gim nhanh m khng c im dng. V vy, ri ro do tc ng ca lm pht cng l ri ro khng th a dng ha. 2.2.2. Ri ro phi h thng Ri ro phn tn c, tc ri ro phi h thng l mt phn ri ro u t m nh u t c th loi b c nu nm gi mt s loi chng khon ln. Loiri ro ny l kt qu ca nhng bin c ngu nhin hoc khng kim sot c ch nh hng n mt cng ty hoc mt ngnh cng nghip no . Cc yu t ny c th l nhng bin ng v lc lng lao ng, nng lc qun tr, kin tng hay chnh sch iu tit ca chnh ph V hu ht cc nh u t c hiu bit ti thiu u c th loi b ri ro c th phn tn c bng cch nm gi mt DMT ln t vi chc n vi trm chng khon. Tuy nhin, cc nghin cu ch ra rng, nu la chn chng khon mt cch cn thn th ch cn khong 15 chng khon l c th lm nn mt DMT loi b c hu ht ri ro c th phn tn c. Ri ro phi h thng c chia lm hai loi chnh l ri ro kinh doanh v ri ro ti chnh. 2.2.2.1. Ri ro kinh doanh Ri ro kinh doanh xut pht t tnh trng hot ng ca cng ty, khi c nhng thay i trong tnh trng ny cng ty c th s b st gim li nhun v c tc. Ni cch khc, nu li nhun d kin tng 10% hng nm trong nhng nm tip theo, ri ro kinh doanh s cao hn nu nh li nhun tng ti 14% hay gim xung 6% so vi li nhun nm trong khong 9-11%. Ri ro kinh doanh c th c chia lm hai loi c bn: bn ngoi v ni ti. 2.2.2.2. Ri ro ti chnh Ri ro ti chnh lin quan n vic cng ty ti tr vn cho hot ng ca mnh. Ngi ta thng tnh ton ri ro ti chnh bng vic xem xt cu trc vn ca mt cng ty. S xut hin ca cc khon n trong cu trc vn s to ra cho cng ty nhng ngha v tr li m phi c thanh ton cho ch n trc khi tr c tc cho c ng nn n c tc ng ln n thu nhp ca h. Ri ro ti chnh l ri ro c th trnh c trong phm vi m cc nh qun l c ton quyn quyt nh vay hay khng vay. Mt cng ty khng vay n cht no s khng c ri ro ti chnh. Bng vic i vay, cng ty thay i dng thu nhp i vi c phiu thng. C th l, vic s dng t l vay n gy nhng h qu quan trng i vi nhng ngi 28

nm gi c phiu thng, l lm tng mc bin ng trong TSSL ca h, nh hng n d kin ca h v TSSL, v lm tng ri ro ca h. 2.3. Vic s dng h s Beta () trong phn tch ri ro u t chng khon cc nc trn th gii. cc th trng pht trin, beta c dng nh gi mt mc ph ri ro chun cho cc nh u t. Nu mc ph thc t ca mt c phiu cao hn mc ph chun ca chnh c phiu , th y l mt c hi tt mua vo. V lc ny, c phiu ang b nh gi thp hn gi tr tht ca n. V d nhin, khi th trng nhn ra s h hnh ca mnh trong vic nh gi c phiu, th khi gi ca c phiu s c iu chnh tng ln mc ph ri ro tr v mc chun. V ngc li, khi mc ph ri ro thp hn mc chun, th li l mt c hi bn ra trc khi mc gi ri xung tr li. Beta c xc nh vi u vo l cc t sut li nhun, m t sut ny c tnh ton da trn cc mc gi ca c phiu theo thi gian. Xt v mt ton hc, beta ch l mt cng c o lng kh nng bin ng gi ca cc c phiu so vi s bin ng ca ch s th trng, nhng n l mt i din cho ri ro ca doanh nghip. Theo Gi thuyt th trng hiu qu (Efficient Market Hyppothesis EMH), gi c chng khon s phn nh tt c mi hot ng ca doanh nghip. V nh vy, beta o lng ri ro trong s thay i mc gi ca c phiu, cng chnh l o lng ri ro ca doanh nghip Trn th gii, cc th trng ti chnh pht trin c xem nh l th trng hiu qu. H s beta cc th trng ny l mt thc o hiu qu ca ri ro h thng. Do , nh u t c th t mnh tnh ton h s beta thng qua m hnh CAPM hay da vo cc cng ty chuyn cung cp dch v tnh ton nh Bloomberg, Baseline, Valueline, v tm ra mc ph b p ri ro tng ng vi mc ri ro m h c th chp nhn 2.4. Thc trng v vic tnh ton h s Beta () cho cc c phiu nim yt cng nh nhn thc ca cc nh u t trn th trng chng khon Vit Nam Chnh Gi thuyt th trng hiu qu tc b nhim v ca beta th trng Vit Nam, bi TTCKVN cha th c coi l mt th trng hiu qu. Nhng vn tn ti TTCKVN bao gm: - Th nht l mc gi: Gi thuyt cho rng mc gi phn nh mi hot ng ca doanh nghip. Nhng Vit Nam, mc gi ch th hin mt phn nh, phn ln l do s tc ng t cung cu ca cc nh u c. Do vy, beta c tnh t cc mc gi ny khng th ni ln ri ro ca doanh nghip. 29

- Th hai l danh mc th trng: Hin nay, Vit Nam c hai ch s chnh l VN-Index v HaSTC-Index. Hai ch s ny cha sc to nn mt danh mc th trng, bi danh mc ny cha c y cc lnh vc ngnh ngh trong nn kinh t v trong tng lnh vc khng bao gm cc doanh nghip i din cho lnh vc . Chnh v vy, s bin ng ca danh mc cha nh gi chnh xc s bin ng ca nn kinh t. - Th ba khong thi gian cc cng ty c nim yt cn qu ngn, ch yu c ln sn t cui nm 2006, do d liu gi cha di c th tin hnh tnh ton tm ra h s beta.Vi nhng hn ch nu trn, beta hu nh khng c ngha nu c tnhton trong giai on ny. Tuy nhin, beta vn rt hu ch nu chng ta s dng n ng cch. Nu xt v bn cht u tin ca beta th n vn l mt cng c thng k o lng kh nng bin ng ca c phiu so vi s bin ng ca th trng. Chng ta c th s dng beta nh mt ch bo trong phn tch k thut. Theo , khi beta bt u vt qua mc 1, nu VN-Index c du hiu tng ln th s l thi im mua vo, v gi chng khon s gia tng theo s gia tng ca ch s. Ngc li, nu ch s gim th nn bn ra v gi chng khon s gim theo s gim ca chs.

30

CHNG 3: GII BI TON MARKOWZIT TI U HA DANH MC U T 3.1 M hnh qun l danh mc u t. 3.1.1. Gii thiu danh mc u t. Harry Markowitz m hnh ha qu trnh la chn danh mc u t di dng mt bi ton quy hoch phi tuyn (bi ton Markowitz). Mc tiu ca bi ton Markowitz l tm cc t trng ca cc chng khon trong danh mc u t sao cho gim ti mc ti thiu phng sai (ri ro) ca danh mc m t c mt mc thu nhp nh. Gii lin tip bi ton vi cc mc thu nhp mong i ngi ta xc nh c mt tp hp cc danh mc u t c hiu qu. T y nh u t s la chn mt danh mc nm trong tp hp cc danh mc da trn quan im ca mnh v vic nh i gia thu nhp v ri ro. L thuyt ca Markowitz cng ch ra rng vic a dng ha danh mc u t s gim thiu ri ro phi h thng i vi cc nh u t. Nhng ri ro phi h thng nh: s mt gi ca tin ng so vi ng Dollar hay s bt n v mt chnh tr ca mt quc gia ni m cc cng ty c c phiu nim yt trn sn giao dch hoc tnh hnh dch bnh cng nh hng n mt nhm c phiu ca cc cng ty thuc cc hngnh lin quan c c phiu nim yt trn sn giao dch, Hin nay c rt nhiu m hnh ton hc lin quan n vic la chn danh mc u t c xy dng v pht trin da trn m hnh ca Markorwitz. Hu ht cc m hnh ny c gng xy dng theo hng thc tin tc l phi t ti a li nhun c th c, cc tiu ha ri ro ca cc loi chng khon trong danh mc u t v cc tiu ha chi ph giao dch,nhng phi ph hp vi s bin ng v hnh vi ca nh u t trong th trng chng khon. 3.1.2. M hnh ton hc a) Bi ton quy hoch ngu nhin ban u.

31

Trong dng c bn nht, bi ton la chn danh mc u t c pht biu nh sau. Xt mt lng tin c nh u t vo chng khon c la chn t tp hp gm n chng khon. Cho bit: Thi k bt u v kt thc vic nm gi c phiu hay chng khon. l lng tin trong tng s tin ban u ca nh u t u t vo chng khon th i. = ( ) : K vng vo li nhun ca chng khon th i. l bin ngu nhin cho thu nhp t chng khon th i trong sut thi k nmgi hng khon ny. Khi gi tr thc ca vhip phng sai bi v gi tr ca ca vn cha bit cho n kt thc phng sai thik nm gi c phiu, hn na gi s rng tt c cc k vng

bit ti lc u ca thi k nm gi chng khon.

c xem nh l bin ngu nhin thu nhp trn danh mc u t xc nh trong sut thi k nm gi c phiu. Chng ta c:

Gi s rng cc nh u t ch quan tm ti a ha cc mc tiu thu nhp da trn danh mc u t. Sau bi ton la chn danh mc u t cc i nh sau: { Sao cho * | } ( ) + c pht biu

Trong S l tp chp nhn c. Trong khi (1) c th trong ging nh bi ton quy hoch tuyn tnh, nhng thc ra khng phi . Khi cha bit cho n khi thi k nm gi c phiu kt thc, nhng phi c xc nh ti lc u ca thi k nm gi c phiu th (1) l bi ton tuyn tnh ngu nhin. Nh vy k t by gi ta gi (1) l bi ton quy hoch ngu nhin ban u. Nghim ca bi ton quy hoch tuyn tnh ngu nhin rt kh xc nh v ch a c mt 32

khi nim ph hp v nghim ti u cho bi ton quy hoch ngu nhin. Mt cch tip cn c s gii bi ton (1) l chuyn bi ton ngu nhin thnh bi ton tng ng m ta gi l bi ton tt nh tng ng. Bi ton tt nh tng ng mc nhin c cc c trng thng k hoc tnh cht c trng ca cc bi n ngu nhin . i vi bi ton ngu nhin mt mc tiu nh bi ton (1) c nm kh nng tt nh tng ng l: { [ ] . { [ ] . { [ ]} { [ ]} . * + ( ) phng sai v . { [ ] } } }

Ta hy nh li rng phn trc tt c cc yu t k vng hip phng sai ca

c gi s l bit vo thi k bt u nm gi c phiu,

nhng vi danh mc u t chn la, mt nh u t phi lm cch no thay i danh mc u t chn. im ny s c minh ha nm cc bc gii v o su nghin cu cc yu t cn bn ( a trong bi ton quy hoch ngu nhin u tin) thnh kh nng tt nh tng ng t (a) n (e). Cc nh ton hc th k 17 gi s rng mt ngi chi bi th khng quan tm n mt kt qu khng chc chn ca vn bi v gi tr tin mt thu c nh mong i. Trong vai tr ca vic la chn danh mc u t, th nhng ngi chi bi s l mt nh u t v hnh ng chn l bi trong cuc khi chi bi cng ging nh vic la chn c phiu trong danh mc u t. V ta c mt biu thc chc chn tng ng l: [ ] 33

R rng mt nh u t s mun cc i lng tin mt nhn c mt cch chc chn, y l l do cn bn trc tip dn n kh nng tt nh tng ng (a). Tung mt ng xu cho n khi mt ca n l: xp. Cc tay chi c cc s nhn c 1 ng nu khi tung ng xu ln u l mt xp. 2 ng nu qua 2 ln tung ng xu th c mt xp, 4 ng nu qua 3 ln tung ng xu th c mt xp, mt cch tng qut l s c ng nu qua h ln tung ng xu th c mt xp. Gi tr k vng ca cuc c cc l khng xc nh, nhng trong thc t nhiu tay c cc s sn lng chp nhn ch vi mt lng nh khi c cc. Do , Bernoulli ngh khng so sch kt qu bng tin mt m so snh thng qua tnh li ch ca tin mt. Hm li ch ca tin mt c xc nh nh sau: Do chng ta c: ( ) [ ( )] iu ny c ngha l l i ch ca CE bng k vng li ch ca danh mc u t ngu nhin. Nh u t hy vng cc i U(CE), iu ny dn n bi ton c s Bernoulli nhm cc i li ch mong i nh sau: { [ ( )]} Hm U r rng tng cng vi ( )

, iu ny c ngha l vi bt k x no l nghim

ca (2) th l nghi m ca (1) v ngc li. Mc d bi ton li ch k vng cc i ca Bernoulli-(2) c xc nh l tng ng vi (1), chng ta vn gi y l mt bi ton xc nh khng tt nh tng ng bi v bi ton khng xc nh mt cch y cc tham s hm li ch cha bit v khng th gii c dng hin ti. Tuy nhin vi nhng nh u t gi s rng c nhng ri ro ngoi mun. Trong bi ton (2) th U l mt hm lm v bt nh nn ta cn phi tham s ha hm U v sau c gng gii bi ton (2). Markowitz xut hm li ch bc 2 tham s ha 34

nh sau: ( ) ( )

K t khi U(x) trn c chun ha sao cho: U(0) = 0 v U(0) = 1, iu ny dn n chnh xc mt tham s h s ri ro ngoi mun. Vi cc tham s ny Markowitz cho thy mt cch chnh xc tt c cc phng n cc i tim nng ca bi ton khng tt nh (undetermined) tng ng (2) vi ri ro ngoi mun, th cc nh u t c th t c iu ny bng cch gii bi ton kh nng tt nh tng ng (c).

{ [ ]} { [ ]} Th vic tng hay gim thiu ri ro cng khng lm gim li nhun k vng t c t danh mc u t ca nh u t. Nh bit tp cc vector x nh vy thay cho tp hu hiu (khng gian thnh phn u t) v tp tt c cc nh ca cc im hu hiu thay cho tp khng tri (trong khng gian tiu chun). Do vi U nh trong (3), th (c) l bi ton tt nh tng ng thch hp nht ca 5 bi ton nu trn. Ch rng ng vi gi tr cc bin ( ri ro trung lp) hoc (ri ro ngoi mun), chng ta t c kh nng (a) hoc (b) mt cch tng ng, nh trng hp c bit (c). Nn ch rng k t khi hm gii hn U khng tn ti khi mt cch trc tip cc phng n lm cc i li ch k vng. Ch t c khi gii hn ca cc phng n ca li ch k vng i vi vic tng ri ro ngoi mun. Ta xt mt tnh hung cc bin khc trong : , (b) th khng t c

35

( )

{ , ta thy rng: , ( )(

Vi tham s cha bit v ( )

Khi r l bin ngu nhin lin tc, chng ta t c: , ( )( ) Khi kh nng nhn t mc ri ro t do ca li nhun nht ca danh mc u t cn cc i. N u ( ) l phn phi chun nhiu chiu, trong trng hp bng vi mc ri ro t do, sau li gii (d) vi danh mc u t s t c nhiu li tc. Ln na, cn phi ch rng (d) v (e) khng t c phng n ti u cc i li ch k vng. Ngoi ra mt kh nng tt nh tng ng th 6 a vo (1) l: , iu ny dn n bi ton (d) v (e). l mc ri ro t do ca vic li nhun. Sau (d) c ngha rng Thc t, cho

(f)

{ [ ]} { [ ]} { . [ ] }

Trong : Skew l k hiu ca i xng lch. [( )( )( )] Vi cc vector tiu chun di 3, (f) l bi ton danh mc u t a mc tiu. Cng thc ny c th l cng thc tiu chun a mc tiu duy nht, khng ging nh la 36

chn danh mc u t thng thng khi kt qu ca li nhun nm trong i xng. Tuy nhin, ta khng ch trng vo cng thc (f) - nh l mt kt qu khng tuyn tnh ca tiu chun th 3, khng c a thch nhiu trong thc t. Thay vo , ta t p trung vo cc loi mi ca bi ton la chn danh mc u t a mc tiu v iu ny xut hin nh l mt kt qu ca nhi u mc ch phc tp ca cc nh u t. Khi cc cng thc a mc tiu cho thy nhiu tham vng ca nh u t hn trong la chn danh mc u t thng thng th cc cng thc tiu chun a mc tiu hu nh thch hp khi c gng p ng nhng nhu cu mu mc ca cc nh u t vi hm li ch a i s. Trng hp 2 trong cc hm li ch a i s s khng d xy ra vi l do nh sau: Th 1: Vic tng thm l i nhun t danh mc u t, mt nh u t c nhng suy xt khc nhau, chng hn: cc i ha trch nhim x hi v cc tiu s lng c phn trong danh mc u t. Nh vy thay v quan tm trong vic cc i cc mc tiu ngu nhin l l i nhun t c t danh mc u t, nh u t c th ti u mt s t hp ca mt vi mc tiu ngu nhin v tt nh. Th 2 : trong hm li ch a i s lin quan l khi mt nh u t khng sn lng chp nhn gi thit rng tt c gi tr k vng hip phng phiu. phn ng li nh u t c th mun gim st s hnh thnh danh m c u t ca h vi s tr gip ca cc tiu chun b sung, chng hn nh: c tc, s tng trng trong vic bn hng, lng u t trong nghin cu v pht trin v nhng h khc c lin quan, m bo chng li vic da vo cc tiu chun n l hon ton khng lin quan.th khc c lin quan, m bo chng li vic da vo cc tiu chun n l hon ton khng lin quan. Cho l l mt phng n ca . Khi , danh sch ca cc gi tr tiu chun , t nhng i s c th c la chn b tr hm li ch a i s ca nh u t nh sau: * + * * 37 + + , phng sai v c th coi nh bit ti thi k bt u nm gi cc loi c

* * * * * * * * * * Tt nhin cc +

+ + + + + + + + + c th hnh dung c. Ch s khc bit gia n v

n . i vi 6 hm z u tin, c th khng bit cc gi tr thc t ca (i =[1,6] ) cho n khi kt thc thi k gi c phiu. Ph thuc vo vic tng cc bin ngu nhin lin quan vi c phn n, nh l cc hm mc tiu ngu nhin. T lc ti thi k bt u nm gia c phiu. V d: bt k vector t l u t x, c trng bi cc thnh phn khc 0 trong vector x. Vi c phiu th th chng l cc hm mc tiu tt nh. Th nht c th hi ti sao khng th tng thm hm mc tiu c hiu theo ngha cc rng buc? im kh l vic thit lp gi tr bn pha v phi ca rng buc. Tng qut, m hnh to bin k vng phng sai khng tri cha cc tiu chun ca danh mc u t ti u th cn phi bit gi tr ti u ca mi mc tiu c m hnh ho, trong nhiu trng hp iu ny l rt kh. hu nh chc chn l i s ca hm mc li ch ca nh u t, cc i s b sung ph thuc vo cc nh u t. V d, tp cc i s ca nh u t bao + gm* + . Lu l hnh vi nh u t thng v cc tp khc bao gm * th khc nhau. Nu ta t k l s cc mc tiu c la chn, trong trng hp ca nh u t th nht, k = 3 v trong trng hp nh u t th 2, k = 5. Tt nhin, tp cc i s ca nh u t k vng - phng sai thng thng ch l Mc tiu ngu nhin cn cc i ca danh mc u t 38 * + Bi ton ngu nhin ban u khi k = 1. th c nu xt t lc nm gi , gi tr thc ca chng i vi bt k vector t l u t x th c hi u l mt bin ngu nhin. Do su hm

Hnh 21: Cu trc phn tng ca bi ton tuyn tnh ngu nhin, tng ng vi bi ton tuyn tnh tt nh khng xc nh v bi ton tuyn tnh b sung tt nh tng ng ca vic la chn danh mc u t chun. Hnh 21 l m hnh cc i bi n li nhun ngu nhin t danh mc u t.

Cc mc tiu ngu nhin v tt nh cn ti u { .. 2 .. . 2 0 . /13 Bi ton xc nh khng tt nh ( )3 } Bi ton ngu nhin ban u a mc tiu

39

{ , { , ..

-} -} Bi ton tt nh a mc tiu

Hnh 22: Cu trc bi ton tuyn tnh ngu nhin a mc tiu ban u, tng ng vi bi ton tuyn tnh tt nh. Hnh 22 l m hnh ti u mt vi t hp ca mc tiu ngu nhin v tt nh. ( ) l hm mc l k hiu s hm mc tiu ngu nhin cn quan tm v tiu u tin trong s ( ) nm trong s hm mc tiu tt nh m ta quan tm. Chng hn nh, nu ( ) s c xem nh l hm s tr hm mc tiu ny th

v gi tr ca cc c gi tr m. Bi ton bt nh tng ng vi bi ton tuyn tnh tt nh b sung cho vic la chn danh mc u t a mc tiu. Trong bc 3 ca hnh 22 l bi ton tuyn tnh tt nh khng xc nh : 2 0 . /13

Tn dng cp k vng v phng sai cho mi i s ngu nhin ca hm li ch, ta c bi ton tuyn tnh tt nh b sung tng ng bc cui cng trong hnh 22. Ta s dng nhm t b sung bi v y l bi ton tt nh thc t c b sung. Ch rng tt c cc mc tiu tt nh ca bi ton tuyn tnh ngu nhin a mc tiu ban u c lp li khng i trong bi ton tuyn tnh b sung tt nh tng ng. Nh mt vn thc t, i vi nhng mc tiu tt nh m s thay i/dao ng l nh hoc khng ng ch , th c kh nng t n trong bi ton tuyn tnh b sung tt nh tng ng trong bc cui cng ca hnh 22 bng (a) thay v (c). iu ny s rt +. Khi cc mc tiu thun li nu c th. Gi s tp cc nh u t l * ny l tuyn tnh. Bi ton tuyn tnh ngu nhin ban u ca nh u t s l: * , -+ ( ) * , -+ * , -+ 40

* , -+ Thun li trong vic s dng (a) thay v (c) vi mc tiu ngu nhin l l i nhun t c t danh mc u t vi ri ro c nh gi qua phng sai_V i vi mi mc tiu, nh vy c th c loi b t bi ton tuyn tnh b sung tt nh. iu ny khng ch n gin yu cu tp hp d liu m cn gim bt gnh nng tnh ton tp cha cc nghim khng tri. b) Tp nghim khng tri ca k vng - phng sai. thun tin by gi ta s dng k hiu ma trn. chun b cho vic p dng bn bc gii php Markowitz nhm to ra cc bi ton la chn danh mc u t a mc tiu, iu ny rt hu ch cho vic nghin cu nhng chi tit ln v cng thc k vng phng sai bc cui hnh 21: * , * , -+ . +

Trong :

3.2 Tng quan v bi ton Markowitz. Quy hoch ton phng c rt nhiu ng dng trong thc t, nht l trong lnh vc kinh t. Mt ng dng in hnh l bi ton Markowitz. Harrry Markowitz l nh ton hc v nh kinh t hc, ng nghin cu qu trnh u t trong kinh t v xut ln bi ton Markowitz v ti u ha danh mc u t. Vi cng trnh ny ng t gii Nobel v kinh t. Bi ton ny c m hnh ha di dng quy hoch ton phng, thng qua vic gii bi ton cc nh u t s c thm phng hng la chn danh mc u t ca mnh. hiu c bi ton ny, trc ht chng ta cn c mt cht kin thc v lnh vc kinh t [2]. u tin chng ta cng tm hiu mt vi khi nim v cc i lng ngu nhin c tnh quy lut trong kinh t: + Li sut u t vo mt ti sn 41

Li sut u t trn mt ti sn ti chnh l thu nhp m ti sn ny mang li v s tng vn (tng gi tr ti sn) ca chnh ti sn . Nh vy li sut tng vn bao gm c hiu sut sinh li do thu nhp t ti sn mang li v gi tr vn tng thm so vi gi mua ban u ca ti sn. Cng thc nh gi li sut ca mt ti sn l:

Trong : l li sut ca ti sn u t trong thi k t. l thu nhp t ti sn m nh u t nhn c trong thi k t. l gi tr ca ti sn cui k t.

l gi tr ca ti sn cui k t 1. Cng thc trn cng c dng nh gi hiu qu ca cc ti sn u t trong qu kh. nh gi hiu qu u t trong tng lai nh u t phi tnh n s khng chc chn ca li sut. Cng thc tnh li sut k vng: ( )

chnh l cng thc nh gi hiu qu u t mong i v mt ti sn c bit. Nu nh u t tin rng tng lai chc chn thu c cc li sut mong i hoc nu cc quan st trong qu kh c thi gian di bc l y xu hng th c th nh gi li sut k vng bng trung bnh cng ca cc li sut thc hin trong N thi k, tng ng vi: ( )

+ Li sut ca mt danh mc u t Cng thc trn nh gi hiu qu ca mt ti sn. Nu nh u t khng ch u t vo mt ti sn m u t vo nhiu loi ti sn th phi c nhng phng php nh gi hiu qu u t cho mt danh mc ti sn. Mt danh mc u t chng khon bao gm nhiu loi chng khon khc nhau. Mi loi chng khon li c li sut u t ring. V th li sut c tnh ca mt danh mc u t chng khon l bnh qun ca li sut thu c t mi chng khon trong danh mc u t . Cng thc tnh: ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

42

Trong :

l t trng vn u t vo tng loi ti sn, ( ) l li

sut u t tng ng. + Ri ro danh mc u t Ri ro ca tng chng khon l s bin thin ca kt qu t mt nguyn nhn ban u, c lng ha bng lch chun ca li sut thu c. Cng ging nh tng chng khon ring l, ri ro tng th ca danh mc chng khon l kh nng bin ng trong tng lai v kt qu thu c t danh mc u t. V th khi phn tch ri ro ca mt danh mc u t chng khon ngui ta phi quan tm n ri ro ca c danh mc ch khng phi ri ro ca mt loi chng khon no. Trong mt danh mc u t mi loi chng khon c mc ri ro khc nhau. V th a dng ha u t (khng b tt c trng vo mt r) tr thnh mt nguyn tc trong u t chng khon v l gii php quan trng gim thiu ri ro cho ton danh mc. Thc t cng chng minh rng, nhiu khi b sung vo mt danh mc u t cc chng khon c tnh ri ro li l yu t quan trng gp phn gim thiu ri ro cho ton danh mc u t. Bi v mt khi danh mc u t c nhiu loi chng khon khc nhau th gia chng s c tc ng tng tc, b tr ri ro ln nhau v to ra mt kt qu u t chung cho ton danh mc. xc nh h s ri ro gia hai chng khon v gia chng khon vi tng danh mc ngi ta cn xem xt h s covariance (tch sai - ng phng sai) v h s tng quan (correlation coefficient) ca danh mc u t. Cng thc tnh h s covariance gia hai chng khon nh sau: Cng thc covariance ch cho thy mi tng tc gia hai chng khon cng chiu hay ngc chiu m cha ch ra mc bin ng ca chng. nh lng mc bin ng ny ta s dng n h s tng quan gii hn covariance trong khong t 1 n +1, cng thc tnh: ( ) , ( )-, ( )-

Cng thc covariance ch cho thy mi tng tc gia hai chng khon cng chiu hay ngc chiu m cha ch ra mc bin ng ca chng. nh lng mc bin ng ny ta s dng n h s tng quan gii hn covariance trong khong t 1 n +1, cng thc tnh: ( ) ( ) + L thuyt danh mc u t hin i

43

Nhng ngi theo l thuyt danh mc u t hin i cho rng th trng chng khon l mt th trng hiu qu, c ngha l gi c chng khon phn ng tc th vi hu ht cc thng tin v u t nn khng nh phn tch no c coi l sng sut trn kha cnh tng th ca th trng. Trng tm chnh ca nh qun l danh mc u t l la chn mt tp hp cc khon mc u t c th mang li cho nh u t thu nhp mong i cao nht theo tng mc ri ro nht nh. Ta va xem xt mt vi khi nim v lnh vc kinh t, Markowitz da vo cc l thuyt trn v a ra m hnh Markowitz [5] v cch la chn danh mc u t hiu qu nht. No chng ta hy cng tm hiu m hnh[10] ny trong s tc ng gia cc bin ngu nhin. 3.2.1 Pht biu bi ton Markowitz c bn v cc tnh cht Mc tiu ca bi ton Markowitz l tm t trng ca cc chng khon trong danh mc u t sao cho gim ti mc ti thiu phng sai (ri ro) ca ton danh mc m t c mt mc thu nhp nht nh. Gii bi ton vi cc mc thu nhp mc tiu ngui ta xc nh c mt tp hp cc danh mc u t hiu qu. T y nh u t c thm mt phng hng u t da trn quan im ca mnh v vic nh i thu nhp v ri ro. Trong phn ny bi ton ch tp trung vo m t k bi ton trong s tc ng ca cc bin ngu nhin, cc tnh cht c bn nht. Pht biu bi ton: Min : ri ro ca ton danh mc u t Tha mn: gi tr k vng li nhun tr v hay li nhun c tnh ca ton danh mc u t phi ln hn mc ti thiu (mc mc tiu ra) cho php. cc t trng u t ng vi tng chng khon: cc t trng ny phi khng m v c tng bng 1. Cc k hiu s dng: Ch s i : ch mc u t th j (hay chng khon j) Cc tham s: li nhun tr v ca chng khon j (bin ngu nhin) gi tr li nhun k vng ca bin ngu nhin Rj M gi tr li nhun ti thiu (gi tr mc tiu ra) ca ton danh mc u t tr v. Bin: t trng u t vo chng khon i. M hnh ton hc:

44

} ( )

Trong bi ton ny, hm mc tiu l hm ca bin ngu nhin hm mc tiu theo h s covariance: { } ( )

. Ta c th vit li

3.2.2. Cc khi nim v thng s ( ) l d liu vo Hm mc tiu l hm bc hai ca bin x. H s (input) ca bi ton. Bin ngu nhin R th hin t l hon vn hay t l li nhun tr v ca danh mc u t sau mt nm, R c tp gi tr l I v c biu th bi , i cng l xc sut , i I tha mn: . Gi tr k vng ca bin ngu nhin R: ,

Khi f l hm ca bin ngu nhin R th gi tr k vng ca bin ngu nhin ( ) l: , ( ) ( )

H s covariance ca bin ngu nhin R: , S dng kt qu pha trn ta c: , 45 ( , -) ,( , -) -

H s covariance l o ca ri ro. Ngoi ra ta c cng thc v lch chun ca bin ngu nhin R sau: , -

Li nhun tr v ca ton danh mc u t chng khon l , ,( , -) ,( , [( ( ( , -) , -) , -) ( , -))]

3.2.3. Thuc tnh ca bi ton Li gii ti u ca bi ton l ti u ton cc bi theo l thuyt ti u m hnh c cc rng buc l tuyn tnh v hm mc tiu l hm li. S dng nh ngha hm li: ( ( ) ) ( ) ( ) ( ) , ( ) Xt hm mc tiu ( ) l hm bc hai khi v ch khi ma ( ) l ma trn i xng xc nh dng. trn ca h s tng quan Ma trn l i xng xc nh dng khi v ch khi , hay lun ng theo nh ngha. ( ) ,

3.2.4 Mt s kt qu nghin cu phn ny ta cng nhn mt s kt qu nghin cu lm tin cho phn tip theo. tm hiu su hn cc bn c th tham kho Rudolf [7] u tin ta vit li bi ton di dng cc rng buc l ng thc tuyn tnh. Tp cc bin x c thay bng bin v l vct chuyn v ca vct . Bi ton: Tha m:2 Khi theo Merton(1972) lch chun ca ton danh mc u t tr v: ( a, b, c, d l cc s thc c tnh bi: ) ( )

46

 th ca phng trnh (1.6) c dng hypecbol v c gi l ng cong hiu qu ca danh mc u t. Vct t trng ca mi chng khon trong danh mc u t c th tnh bi: ( ) ( ) ( )

Mi ng hypecbol (ng cong hiu qu ca danh mc u t) nm trong khong gia ca hai ng tim cn nh hnh (3.1): ng tip tuyn cho hypecbol ny, trong lnh vc kinh t gi l ng phn b vn (Capital Market Line - CML) tip xc vi hypecbol ti mt im, ti v tr im ny th danh mc u t l ti u nht (hnh (3.2)). Nh vy khi to danh mc u t ti u nh u t phi tnh cc lch chun, phng sai, covariance, xc nh ng cong hiu qu ca danh mc, v sau xc nh danh mc u t hon chnh. Chng ta cng tm hiu phn tip theo l mt vi tip cn v mt ton hc xc nh danh mc u t chng khon ti u. i vi bi ton Markowitz.

Expecte

Hnh 3.1: ng cong hiu quStandard ca danhdeviation mc u t v cc tim cn

d return Market portfolio d return

Hnh 3.2: ng cong hiu qu v ng phn b vn Standard deviation 47

Expecte

ny th c nhiu cch tip cn khc nhau, chng ta c th gii bi ton bng cch s dng cc phng php gii quy hoch ton phng nh phng php gradient, phng php im trong,.. trnh by trong chng hai. Tuy nhin cc phng php ny qu phc tp, thi gian thc hin lu do cc bi ton Markowitz trong thc t phi phn tch vi s liu u vo ln, ci t li kh khn. Phng php gii [7] sau y da trn cc ngh ca Markowitz s cho ta mt tip cn khc i vi bi ton, tip cn ny d dng hn, v thun tin lp trnh, ci t trn my tnh. 3.3 Phng php gii bi ton Markowitz gc Phn trn c gii thiu s qua v bi ton Markowitz dng c bn nht, trong phn tip theo ny chng ta tip tc tip cn su hn v kha cnh ton hc ca bi ton. Mc ch ca phn ny l ch ra bi ton Markowitz lm vic nh th no v ngha ca vic ng dng cc bin ngu nhin trong bi ton. Ni dung ca phn ny li c chia thnh cc phn nh nh sau. Phn mt cp ti m hnh ton hc v hm Lagrange tng ng vi bi ton. Phn hai cp ti iu kin Kuhn-Tucker[4] cho bi ton v cc kt lun v iu kin bi ton ti u. Mt trng hp c bit c xem xt phn ba. Mt ch quan trng l tm c nghim c s ca bi ton s c nu phn bn v cui cng v d minh ha cho thut ton s c th hin phn nm. 3.3.1 M hnh c bn So vi m hnh trong phn gii thiu, m hnh ny c thm vo cc rng buc ng thc mi. biu th ma trn ca m rng buc ln n danh mc u t, b l vct v phi ca hn ch. Cc t trng u t ca mi chng khon phi khng m. E l gi tr k vng li nhun tr v hay li nhun c tnh n l s chng khon u t. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) K hiu v l nhn t Lagrange lin kt vi (3.4 c) v (3.4 d). Hm Lagrange cho bi ton nh sau: ( 48 ) ( ) ( )

V b v E l cc hng s, bin thin ca hm Lagrange ch ph thuc vo v th ta vit li hm ny di dng n gin hn nh sau: ( ) ( )

3.3.2 iu kin Kuhn-Tucker K hiu: ( ) ( )

Khi iu kin Kuhn-Tucker cho bi ton l: ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) iu kin (3.5 c) c ngha o hm ring ca L cho bng 0 khi v ch khi hay chng khon i c mt trong danh mc c s. y l iu kin rt cn thit cho tnh ti u ca bi ton. Trong bi ton phn sau ta s thy rng iu kin ny c kim tra rt nhiu trong vic kt np cc chng khon vo tp c s ca bi ton. Tuy nhin nu Lagrange L cho th o hm ring ca hm l dng. iu ny c ngha l gi tr hm Lagrange s ( ) ( ). /

c ci thin nu khng b gii hn di (trong trng hp n gin y i b gii hn bi 0). Nh vy phng php tip cn gii bi ton Markowitz gc ny khng p dng ngay cc phng php gii ra trong chng 2 m tip cn theo iu kin ti u Kuhn Tucker. i xt h iu kin ny ta s tm c cc nghim ph hp vi bi ton. Mi cc bn cng theo di tip cch xy dng v trin khai ca thut ton ny. Sp xp li h (3.5) bng cch kt hp trng hp xy ra du ng thc trong (3.5a) v phng trnh (3.5d), ni c cc o hm ring u bng 0 hay t trng ca cc chng khon l ln hn 0 th h tr thnh: ( ) . 49 /. / . / . /

( ) ( ) ( ) ( ) K hiu ma trn
( ) ( )

)( )

v nh ngha

/ khi iu kin

ti u cho vct . / c vit li nh sau: . / . / . / ( ) vi ( )

Rt gn phng trnh hn na ta k hiu . / Khi iu kin (3.7) tr thnh: . / ( . /

) .

Nh vy vct ca t trng danh mc u t c th hin li nh hm tuyn tnh ca nhn t Lagrange . tng chnh ca thut gii ny l tm khong gi tr ca m tha mn phng trnh (3.9).

Gi bin > 0 l bin c s, = 0 l bin phi c s. Khi tp cc bin c s s bao hm mt danh mc u t. K hiu tp bin c s l in, tp bin phi c s l out. Trong ma trn xc nh. Vi th cc bin c s gi nguyn, cc bin phi c s c thay bng vct l phn t nm hng i v ct j ca { Vct t l li nhun k vng c thay th bng 0, ta c mt danh mc u t ti u l: , ta quy nh nh sau: ( )

cn cc hng ng vi thnh phn out nh ngha bi ch s in v bi ton

(cc ct ng vi phn t out c thay th bng 0). Khi

Ta k hiu li cc thng s: 50

. /

Th vo (3.9) t trng ca mi danh mc c tnh: . / ( )

Phng trnh (3.6d) c vit li nh sau: ( ). / ( )( ) ( )

Phng trnh ny c th sp xp li thnh: Vi: ( ( ) .iu kin cn v ) ( )

T 2 phng trnh (3.13) v (3.15) th iu kin Kuhn-Tucker phng trnh (3.6 a,b,d) chuyn thnh cc hm tuyn tnh i vi cho v l ph thuc vo vi nhau. V th tm c khong gi tr ca h iu kin ny a n gi tr xc nh c khong ca { .Thm na E v c mi quan h tuyn tnh th tm c khong gi tr ca E. Thut , tng ng

ton ny tip cn t hng xut pht t iu kin Kuhn-Tucker, gii , i su vo tm gi tr ca l xc nh c E v lch chun. K hiu:

t : , , vi : 51 ( )

Nu iu kin

khng c tha mn th khng c phng n kh , xc nh c gi

thi m tha mn cc rng buc trn. Sau khi tm c khong ca

tr ca E tng ng th ta thc hin bc lp tip theo. Trong bc lp tip ta cn xc nh li cc thnh phn ca tp in v tp out. Ta xt 2 trng hp l nu bt k vi phm (1.35) hay (1.37) th: ( ) khng tha mn (1.37) th loi 1. Nu mt vi vi phm ra khi tp

in v kt np vo tp out. ( ) khng tha mn (1.37) th o hm ring ca hm 2. Nu Lagrange L i vi bng 0, chuyn t tp cc bin ngoi c s out hoc . T (3.13), (3.5 e) v vo tp cc bin c s in. Thut gii s khng cn ng khi kt qu ca (3.17) thu c: ( )

(Mt ng dng ca cng thc ny s c tm thy trong phn v d ng dng) 3.3.3 Trng hp c bit Phn ny trnh by mt trng hp c bit ca li gii trn. l khi cc bin c s bao gm tt c cc bin tng ng vi danh mc u t hay cc ( ) l khc 0 vi mi i. Khi in = { , t trng u t , }, out = {}. S dng (3.11) v (3.14) ta c: ( ( ). ) 0( . / ) . / . / 1 / ( )

Chia M1 thnh cc khi ma trn v nh ngha li nh sau: ( ) ( Gi E(kl) l ma trn n v v vo ta c: . ( ( /( ) ) ) ) (3.21) l ma trn 0 c k l chiu. Th

52

( ( )

( (

) )

( (

) ) )

)
( ))

Thay th (3.20) vo (3.21) ta c: ( ). / 0(

( )

). /

v s dng nh ngha trong (3.15) ta c: ( ) Kt qu trng hp c bit ny cho thy o hm tng phn ca hm La( ) bng 0. Ta s gp trng hp ny trong phn v d grange vi minh ha. 3.3.4 Thut ton gii bi ton Markowzit gc. 3.3.4.1 Thut ton. Bc 1: Khi to cc tham s u vo +) Nhp n, m ln lt l s lng chng khon v s rng buc ln n chng khon +) Khi to ma trn u vo , l ma trn rng buc. , , , , l ma trn covarian. l vc t v phi ca hn ch. l vc t k vng ca cc chng khon.

l vc t gi tr k vng li nhun tr v hay li nhun c tnh. +) Khi to cc mng lu kt qu ca bi ton. , -l ma trn lu li cc phng n ti u ca bi ton. , -l tp cc bin c s. , , -l tp cc bin phi c s. l ma trn bin i theo bin c s ca ma trn covarian
) ( )

, -(

l ma trn tham s.

Bc 2:Nhp cc gi tr u vo. , ,, ,, ,, Bc 3.Tm tp cc bin c s ca bi ton. +) ng dng thut ton n hnh gin bi ton sau.

53

Tha mn:2 +) Gii bi ton 1 trn ta s c c tp cc bin c s , , * + ca bi ton (3.4). +) Nu khng tm c tp , -v , - th nhy xung bc 7. * + v

Bc 4:Tnh ton cc thng s u vo cho bi ton markowzit. - tm c Bc 3 ta i tm ma trn +)Da vo tp , -v , , nh sau: l phn t nm hng i v ct j ca { +) Tm vc t , c thay th bng 0. { +)Tm , nh sau: { +) Tnh ( ) *+ ( Ngc li: +)Tnh Trong : { , , ) ( ) . / . / , - cc ct ng vi phn t , - c thay th bng 0 , - c cc hng ng vi thnh phn ca tp , , ta quy nh nh sau: +)Vi

Nu tp ,

54

Bc 5. Kim tra iu kin. +) +) Khi v chuyn xung bc 7. +) c phng n kh thi chuyn xung bc 6. -. Bc 6: Lp xc nh li cc thnh phn ca tp , -v , Ta c: . / ( ) ( ) Gii h iu kin ny ta c. 2 trng hp. ( ) khng tha mn (1) th loi Nu mt vi , - v kt np vo tp , -. N u ( Lagrange L i vi cc bin c s , -. ra khi tp khng c phng n kh thi m tha mn cc rng buc hoc . Thut gii s khng cn ng kt thc trn chuyn xung bc tip theo bc 7.

) khng tha mn (2) th o hm ring ca hm -vo tp bng 0, chuyn t tp cc bin ngoi c s ,

Bc 7. Kt thc +) a ra tp kt qu trong trng hp c phng n ti u. Ngc li kt thc v kt lun ko c phng n ti u. 3.3.4.2 S thut ton.
Bt u

Khi to

Nhp d liu

Gii bi ton 1 tm , -v,

55
C phng n

Sai

3.2.4.3 Tm nghim c s ca bi ton Theo nh ngha, mi danh mc u t m c gi tr li nhun k vng ln nht l danh mc u t hiu qu. V th thc thi bi ton sau ta s tm c nghim c s kh thi cho bi ton ny.

56

Nhn thy hm mc tiu l hm tuyn tnh ca , cc rng buc ca bi ton cng l tuyn tnh, v th bi ton c th c gii bng phng php n hnh. T nghim c s ta p dng (3.16) (3.17) tm c khong ca v d sau: 3.2.5. V d minh ha thut gii Ti u ha danh mc u t bao gm 3 danh mc u t A, B, C vi cc s liu cho trong bng sau: Conv riance A B C Bi ton: 400 150 225 100 150 625 15 10 20 A B C , hay tm c v gi tr E. hiu r hn v thut gii chng ta hy cng xt

)(

T bi ton v s liu suy ra:

( )

Bc 1: Khai bo mt nghim c s. T bng covariance nhn thy chng khon C c gi tr k vng li nhun tr v ln nht nn c th khi to phng n ban u cho * + v * + bi ton: Bc 2: Xc nh phn on th 1 Theo phng trnh (3.12):

57

S dng (3.13) v (3.15): Dan h mc u t A B C 0 0 1 0 0 0 525 475 0 0 0 1 7.5 5 05 4 1

T (3.16) kt hp vi bng ta c: ( T (3.17) c: ( V nn ta ch xt n gi tr , o hm tng phn ca hm Lagrange L i vi ) c xc nh bi danh mc A, )

bng 0. V th danh mc u t A s * + v * +. c kt np vo danh mc khi to bc k tip, Bc 3: Xc nh phn on th 2 Tnh M t (3.12)

S dng (3.13) v (3.15):

58

nh u t

Da mc A 6364 B C 3636 0 0. 6060 0. 0.006061 0 0.00 10 1 05 140.9031 0 6. 8182 0 0.67 2 0 0 -

T (3.16) kt hp vi bng ta c: ( T (3.17) c: ( T (3.13) tnh c: ( ( ) ) ( ) ( ( ) ) ( ) ( ) ) )

c xc nh bi danh mc B, o hm tng phn ca hm Lagrange L i vi B bng 0. Danh mc B c kt np vo danh mc khi to bc * + tip theo. Nh vy danh mc khi to bao hm c A, B, C. *+ iu ny tha mn trng hp c bit, nn v . Bc 4: Xc nh phn on th 3 Tnh M t (3.12):

)(

S dng (3.13) v (3.15):

59

Dan h mc u t A 2211 B C

0. 014 0.

0. 15.75

0 0 0

0 0 0

2 6526 0.0316 0.67 0. 0. 1263 0175 7.2

T (3.16) kt hp vi bng ta c: ( T (3.17) c: ( T (3.13) tnh c: ( ( ) ) ( ) ( ( ) , loi C ra khi danh mc khi to, ) ( ) ( ) ) )

c xc nh bi danh mc C, + v * +.

Bc 5: Xc nh phn on th 4 Tnh M t (3.12) S dng (3.13) v (3.15):

)(

S dng (3.13) v (3.15): Dan h mc u t A 60 0. 0. 0 0 -

2208 B 7692 C 0 0.

01539 0.0153 0

14.5 50 69.23 0 9.615 0 7.2 -

T (3.16) kt hp vi bng ta c: ( T (3.17) c: ( T (3.13) tnh c: ( ( ) ) ( ) ( ( ) ) ( ) ( ) ) )

Nhn thy cc rng buc khng m b vi phm ti A, loi A ra khi phng n khi to. Tng t i vi B. Bc lp tip theo c th hy b. Kt qu v Nh vy 5 bc trn l cn thit tnh ton c ng bin hiu qu ca danh mc u t, ta c th tnh theo nhiu bc hn ty thuc vo vic chp nhn ri ro ca nh u t n u, trong bi ton ny ch dng li bc th 5 l phn tch. Tt c cc phn on c c trng bi c 2 thng s vng E. Cc kt qu tnh ton c minh ha trong bng sau: B c lp 1 2 3 4 5 ( 105 20.67 -7.2 -14.5 ) 20.0 20.0 17.43 10.61 10.0 v t l li nhun k

) 20.0 17.43 10.61 10.0 10.0

105 20.67 -7.2 -14.5

Hnh 3.3: So snh gia ng cong gii hn v ng cong khng gii hn T bng ta thy rng c 2 bc m gi tr E tin ti + v . Khi v ln th cc phn ny s tng ng vi ng cong khng gii hn (tin ra v 61

cng). Cn ti 3 bc 2, 3, 4 th gi tr ca E trong khong xc nh. Khi v

ln th th cc khong ny lin tip nhau lm ln on cong lin tip gii hn. Cc kt qu ny c minh ha trn biu (3.3). Biu ny c gi l ng cong hiu qu ca danh mc u t chng khon. Biu gm c 2 trc, mt trc th hin gi tr li nhun c tnh, trc th hai th hin lch chun hay ri ro ca danh mc u t. ng th nht to thnh khi ni cc hnh khi li vi nhau, th hin ng cong hiu qu b gii hn. ng th hai tin ra v cng (ng thng lin) th hin ng cong hiu qu khng gii hn. V tr ca A c xc nh l v tr m danh mc u t ch bao gm chng khon A, tng t i vi cc im B, C. Chng khon C c li sut c tnh v lch chun ln nht, sau n chng khon A v cui cng l chng khon B. Cc im giao gia chng ch nh s chuyn tip t bc ny sang bc tip theo. hiu r hn phn ny bn hy c li phn u chng v mt s kt qu nghin cu. Trong phn kt qu nghin cu ta c ni v im ti u ca bi ton l im giao gia ng cong v tip tuyn ca ng cong. Hn na nhn thy th trn hnh v (3.3) l dng th lm th khong gi tr no m c E bng 0 th im ti u nm trong khong . Nh vy im ti u l im giao ca th trong bc 2 v bc 3, ng vi gi tr li nhun

Thm vo ta thy rng ng vi khong gi tr ca E v E trong ln phn on 3 th danh mc u t bao gm c 3 chng khon A, B, C theo nh mong mun u t ca ta. 62

 ngha v mt kinh t: Trong kinh t, nh u t nhn vo biu , la chn cho mnh li nhun mc tiu v mc ri ro trong khong chp nhn c. T ng cong hiu qu ta c th tnh ngc li cc gi tr i vi 1 i n v bit c t trng ca mi chng khon trong danh mc u t l bao nhiu, v c phng hng u t ph hp. 3.4. Thut gii Markowitz tng qut Trong phn trc chng ta xem xt thut gii Markowitz thng thng vi cc rng buc ng thc tuyn tnh v khng m. Phn tip ny ta s i vo mt thut gii tng qut hn vi vic thm vo cc rng buc bt ng thc tuyn tnh. iu ny xut pht t mt s yu cu thc t, trong thc t khi u t cn phi xem xt cc rng buc php l hay cc u i i vi t chc qun l. Cc hn ch dn n cn thit phi pht trin nhng thut ton phc tp hn m p ng c nhu cu u t. Trong cc bi bo ca mnh, Markowitz [5] cng nhc n vic gii quyt bi ton quy hoch ton phng cng nhng hn ch tng qut ny, tuy nhin ng khng m t chi tit vic x l chng th no, cc k thut ci tin trong phn ti ny xut pht t ngh ca Markowitz [7], c pht trin hn nhm mc ch a n cho ngi c mt tip cn n bi ton d dng hn, to iu kin cho lp trnh vin to ra cc chng trnh ng dng. Ni dung chnh ca phn ny c chia ra thnh cc phn nh nh sau. Phn mt cp ti m hnh Markowitz dng tng qut, phn hai l iu kin Kuhn-Tucker pht biu gn ging vi pht biu trong mc 2. Phn ba cp ti vic tm mt phng n khi to c s ca bi ton, phng n ny c dng tuyn tnh v c gii bng phng php n hnh nhng cc rng buc phc tp hn phn hai lm. Phn bn l v d minh ha cho thut gii. Cc m rng thm ca thut ton ny s c th hin trong phn nm. 3.4.1. M hnh bi ton ti u So snh vi m hnh c bn trong phn 2, m hnh trong phn ny c m rng thm cc rng buc dng bt ng thc. Tng kt cc rng buc trong m hnh gm c rng buc dng ng thc, s: ln lt l: v 63 rng buc , rng buc . K hiu cc ma trn h ng vi cc rng buc , v ng vi cc rng buc ng thc, , , v ch ,

ng vi cc rng buc . Thm na cc vct v phi tng ng vi chng . Bi ton cn s dng thm hai bin ph l vct 0 c k chiu. M hnh c pht biu nh sau:

H phng trnh s dng hiu v l ma trn 0 v ma trn n v gn li cc rng buc:

bin thay v n bin gii bi ton. K chiu. Bin i bi ton trn thu

) ) )

( ( (

) ) )

( (

)(

( )

Trong h rng buc trn ma trn A, K, G, V v vct coi nh tp in c biu din trong phn 2. thu gn phng trnh ta t:
( ) ) ) ( ( ( ) ) )

( (

)(

( ) v

4 5 c xc nh bng cch t tt c cc ct m c cc bin tng ng

thnh phn out bng vct 0 c v chiu. , , c xy dng tng t phn m hnh bi ton gc. Khi bi ton c thu gn li thnh: ( )

Ch rng (3.45) bao hm hai bin v x trong x bao hm . Ta cn chuyn bi ton v dng ng vi mt bin s p dng c cc kt qu trong phn 2 ca chng. t: ( 64 ) . / ( )

Ma trn variance/covariance v vct li nhun k vng c chnh sa li, l ma trn n v. Khi hm mc tiu s thay i mt cht bi ton tr v vi ch mt bin x. ( )

Hm mc tiu trong (3.47 a) ny c th vit li thy khc bit so vi hm mc tiu trong (3.45 a): tm cch gii quyt cho bi ton ny ta c th phn chia ma trn D thnh cc khi: (
( ( ) ) ( ( ) )

) vi

l cc ma trn n v. ( ) bng 1 l

K hiu

biu th hng i ca ma trn K, vi bt k ,

(

thnh phn ca tp in nu . Ngc li ) bng 1 nu v ch nu V ( N u phn ca

( ).

l phn t ca tp out. l hng i ca ma trn G.

)

biu th thnh phn hng i v ct j ca Ta nh ngha:

tng ng thnh

V y n u

( ) bng 1 th

) bng 0, nu

( ) bng 0 th

) bng 1(-

1). iu ny m bo rng . Chng ta cn ch rng mc ch ca phn ny l i xy dng thut gii cho bi ton Markowitz dng tng qut. Trong phn ti ta cng xem xt iu kin ti u cho bi ton ny. 3.4.2. iu kin ti u Mc ch ca phn ny l xy dng iu kin Kuhn-Tucker cho bi ton (3.47) da vo iu kin Kuhn-Tucker xy dng cho bi ton Markowitz thng thng trong (3.4). K hiu 65 l vct nhn t Lagrange v l vct o hm

ring hm Lagrange L i vi bin x. iu kin Kuhn-Tucker cho bi ton tng qut ny nh sau: 4 5. / 4 5 ( )

( ( ). / 4
( )

Theo x l trong phn bi ton gc ma trn nh ngha nh sau:

) (

c th

4
( )

(
( ) )

)
( ( ) )

( (

) )

( (

) )

) ( )

[ ] ( ) ( ) Khi iu kin (3.48) c th c x l ging nh phn (3.13) v (3.15) ta c: . / 4 V: ( ( ) ) ,( ) ,( ) ( )

(

4
)

4
( )

5 4
( )

Cc bc xy dng tip theo cng tng t phn trc. 3.4.3. Tm nghim c s ca bi ton Tng t trong phn 2 ca chng, mt nghim c s cho bi ton quy hoch ton phng c tm bng cch tm gi tr ln nht ca hm mc tiu tuyn tnh vi cc rng buc cng l tuyn tnh. Tuy nhin cc rng buc tuyn tnh trong phn ny phc tp hn trong phn trc. Phng php n hnh c trnh by trong chng 1 c s dng tm nghim c s ny. 66

 tng cho phn tm nghim ny cng tng t nh trong phn trc. Mi danh mc u t m gi tr k vng ln nht c xc nh th gn nh chc chn rng danh mc u t hiu qu. Chng ta cng phn tch vn ny:

Bin i phng trnh trn v dng chnh tc bng cch thm cc bin ph y, z. C mt vi vn xy ra khi w = 0 khi cc phng trnh (3.52 d) (3.52 e) khng tha mn. Phng php n hnh c bn cha c kh thi i vi bi ton ny, v th ta p dng phng php n hnh hai pha(cng c cp trong chng 1 ca kha lun) gii quyt bi ton. Ta thm vo bi ton cc bin gi v coi chng l tp cc bin c s mi. Tip theo ta phi xy dng hm mc tiu mi cha cc bin c s mi. K hiu c dng: (
( ) ( )

l vct n v k chiu. Khi hm mc tiu mi

( ))

(
( ) (

( )

) (

) ) ),

))

Bng cch nh ngha mi nh sau: ( (

( ( ) ) ( ( ) ) (

mc tiu ca bi ton

ph l tm gi tr ln nht ca Z theo cc bin s,t, u. T (1.70) ta xy dng hm mc tiu

) ))

) (

))

Xt 2 trng hp xy ra: ( ) 1. ( ) 2. , nhng cc thnh phn s, t, u l khng m, khng tn ti phng n c s cho bi ton (3.52) No by gi ta chnh sa hm mc tiu mt cht cho ngn gn hn:
( ( ) ) ( ) ( ( ) ) ( ) ( ( ) )

Bng n hnh xut pht i vi bi ton n hnh hai pha (bng 3.1):

67

Bng 3.1: Bng n hnh xut pht i vi bi ton hai pha.

3.4.4 Thut ton Bc 1.Khi to cc tham s u vo. +)Nhp n, m,m1,m2,m3 ln lt l s lng chng khon v s rng buc ln n chng khon. t +) Khi to ma trn u vo , l ma trn rng buc [ ]( , , , -( [ ]( , [ ]( , ) ( )

ln n chng khon.

l ma trn trung gian. ln n chng khon. ln n chng khon.

l ma trn rng buc l ma trn rng buc

) ( )

l ma trn covarian.
)

) (

l ma trn covarian bin i.

l vc t v phi ca hn ch.
)

l vc t v phi ca hn ch bin i. ln n ln n

l vc t v phi ca ma trn rng buc

chng khon . , l vc t v phi ca ma trn rng buc chng khon . , l vc t k vng ca cc chng khon. 68

, -( , , , , , -

l vc t k vng ca cc chng khon bin i.

l ma trn n v. l vc t gi tr k vng li nhun tr v hay li nhun c tnh. l vc t ph. l vc t ph. l vc t ph.

+) Khi to cc mng lu kt qu trung gian ca bi ton. , - l ma trn lu li cc phng n ti u ca bi ton. , - l tp cc bin c s. , , -l tp cc bin phi c s. l ma trn bin i theo bin c s ca ma trn covarian
) ( )

, -(

l ma trn tham s. ,, ,, -

Bc 2:Nhp cc gi tr u vo. , ,, ,, ,, -

Bc 3.Tm tp cc bin c s ca bi ton. +) Gii bi ton ph sau: Ta c: (

( ( ) ) ( ) ( ( ) ) ( ) ( ) ( ( ) ) ( ) ( ))

Vi l cc bin gin. Dng thut ton n hnh 2 pha gii bi ton n hnh 2 pha tm nghim xut pht cho bi ton. +) Gii bi ton 1 trn ta s c c tp cc bin c s , - * + v , - * + ca bi ton (3.4). - th nhy xung bc 7. +) Nu khng tm c tp , -v , Bc 4: Tnh ton cc thng s u vo cho bi ton markowzit. - tm c Bc 3 ta i tm ma trn sau: Da vo tp , -v , +) , , c xy dng ging bi ton gc. . ( l hng i ca ) bng 1 l l phn t ca tp out. , biu th hng i ca ma trn K, vi bt k +) Xc nh K hiu

thnh phn ca tp in nu . Ngc li ) bng 1 nu v ch nu V ( 69

ma trn G. +)Xc nh , , , -(
) ( ( ) ) ( ( ) )

( N u phn ca
(

)
( )

biu th thnh phn hng i v ct j ca

).

tng ng thnh

Ta nh ngha:

+)Xc nh [ ]( ( +)Xc nh [ ](

) ( ( ( ( ) ( )

) ) ) ) ( ( ( ) ) )

)(

( +) Xc nh , -(
)

. +)Xc nh [ ](
)

( ) +) Tnh +)Tnh 4
( )

ging bi ton gc.

5 . / 4
(

4
( )

5 4
( )

70

( ( +) +) Khi

) )

,(

) ,(

) -

Bc 5. Kim tra iu kin. khng c phng n kh thi m tha mn cc rng buc hoc . Thut gii s khng cn ng kt thc trn chuyn xung bc tip theo bc 7. v chuyn xung bc 7. +) c phng n kh thi chuyn xung bc 6. -. Bc 6: Lp xc nh li cc thnh phn ca tp , -v , Tng t bi ton gc.

Bc 7. Kt thc +) a ra tp kt qu trong trng hp c phng n ti u. Ngc li kt thc v kt lun ko c phng n ti u. 3.4.5 S d thut ton. V c bn th s thut ton khng c g thay i s vi bi ton gc. Ch khc ch tnh ton cc tham s c cht bin i. 3.4.6 Thut ton vit di gi m. Th tc khi to cc bin u vo cho thut ton Procedure Khoitao() Begin /*Khai to cc tham s n, m,m1,m2,m3.*/ Khi to cc ma trn v vc t . , ,, - ,, ,, - ,, ,, , -(
) ( )

...

, , -v ,

-*/

End. Th tc nhp, cho php nhp cc gi tr cho cc ma trn, vector.. Procedure Nhap() Begin /*Nhap cc gi tr u vo ca bi ton.*/ /*, ,, ,, ,, - ,, ,, */ End. Th tc n hnh 2 pha tm phng n cc bin xut pht. Procedure Donhinh(var [in],[out]:, var b:boolean) Begin /* Tm kim phng n cc bin xut pht cho bi ton Markowzit. 71

/*Kim tra xem tp [in] c rng khng nu rng th khng c phng n ti u kt thc. For i:=1 to n do Begin If(, b=false; end; End. Th tc tnh cho php ta thc hin tnh cc tham s cho bi ton markowzit. Procedure Tinh()/*Tnh cc thng s u vo cho bi ton. Begin /* Tnh cc thng s ca m hnh , , , , , */ End. Hm Toiuu1 Kim tra iu kin ti u ca bi ton Function Toiuu1(Var Begin /* Tnh cc thng s ca m hnh If( else Begin if( or ) then Toiuu1:=False else Toiuu1:=true; end; End. Th tc Toiuu2 thc hin vic tm kim cc nghim ti u. Procedure Toiuu2(var b:boolean) Begin b:=false; For i:=1 to Begin If( , do )then Toiuu1:=false :..):boolean ) then b=true else

If( , ) then b:=true; /*Kt np x[i] t tp [in] vo tp [out]. If( , ) Then If( , 72 ,) then b:=true;

) Then ,-

/*Kt np x[i] t tp [in] vo tp [out]. If( , ) Then b:=true; /*Kt np x[i] t tp [in] vo tp [out] End; End. Th tc Markowizt l chng trnh chnh thc hin gii bi ton . Procedure Markowizt() Begin /*gi th tc Khi to Khoitao(); /*gi th tc nhp Nhp Nhap() /*Gi th tc Donhinh Donhinh([in][out],b); If(b=false) then /*Kt thc tr v kt qu Else Begin /*Gi hm Tinh() Tinh(); While(Toiuu1( Begin If(Toiuu2(b)=false) Then Begin /*Ta c nghim ti u; Tinh(); End; Else Tinh(); End; End; /*Lu li tp nghim ti u v kt thc thut ton. End. )=true)

73

3.3.4. V d minh ha V d trong phn 2 ca chng c gii bi ton Markowitz gc tuy nhin bi ton cn n gin, cc rng buc u di dng ng thc. V d trong phn ny cng da trn phn trc nhng c thm cc rng buc dng bt ng thc. Cch gii quyt cng c thc hin tng bc tng bc, u tin gii bi ton n hnh ph (n hnh hai pha), sau l bi ton n hnh gc v cui cng l gii bi ton quy hoch ton phng bng cch s dng thut ton Markowitz tng qut. Bi ton (cc thng s v V,A, vn nh phn trc) :

u tin ta tm nghim c s ca bi ton bng cch tm gi tr ln nht ca t l li nhun k vng tr v theo (3.52). Bng ban u (3.2) c khi to cc gi tr nh trong bng (3.1).

B ng 0

Bng 3.2: Tp cc bin c s trong bi ton trung gian ny (bi ton n hnh hai * +, cc bin khc nm ngoi c s. p dng cc quy tc pha) l v chn ct xoay v hng xoay nh trong phng php n hnh trnh by trong chng mt, phn t nm trn giao ca ct xoay v hng xoay c in m trong bng. Tnh ton li cc gi tr ta c bng (3.3) nh sau:

74

B ng 1 Bng 3.3: Nhn thy Z = 1.2 ln hn Z = 1.8 trong bc trc, nh vy bc ny c s pht trin so vi bc trc. B ng 2

Bng 3.4: Bng k tip (3.5) ny cung cp li gii ti u cho bi ton ph ny:

B ng 3

Bng 3.5: Nh vy phng n c s cho bi ton quy hoch ton phng (3.57) c thy * + gi tr k y vi gi tr hm mc tiu Z = 0. Nghim tng ng l vng ca li nhun l 16.5%. Bc tip theo ta b i cc ct ng vi cc bin gi, hm mc tiu bi ton trung gian ny cng c g i. Kt qu c: Bng 4

75

Bng 3.6: Thm mt bc tnh ton na ta c nghim ti u ca bi ton n hnh gc, gi tr ln nht ca k vng li nhun c tm thy bc ny. Bng 4

Bng 3.7: Gi tr ln nht ca k vng li nhun tr v bc ny l 17.5% ng vi * + . Qua vic gii bi ton tm nghim c s ny thu c * + v * +. Thng tin ny s cung cp mt bc khi to tt cho thut gii Markowitz. Bc 1: Bc u tin ca
( )( )

gii

thut

Markowitz

khai

bo

ma

trn

theo (3.49):

[ ( [

] ]

[ [

] ] )

T kt qu ca phn trc v tp in v out ta xy dng khi ma trn D c in m nh trn. Bc ny s c gii thch nh sau. cn v ta c v nm trong tp in v c gi tr 1 nm trong tp out v c gi tr 0. Theo nh ngha v gi tr ca cc thnh phn . T , xc nh c gi tr ca khi ma trn D

(c in m trong ma trn M). Trong bi ton Markowitz tng qut ny th ngoi 3 bin chnh tng ng vi 3 chng khon A, B, C cn c cc bin ph thm vo 76 . V cc bin

ny u c th c mt trong tp cc bin c s in tng bc gii ca bi ton. Ta s dng k hiu ngm nh sau: hoc bng trong bi ton (3.42) cn bng trong (3.42). (3.8): i din cho rng buc nh hn i din cho rng buc ln hn hoc gi tr tr v nh trong bng

S dng (3.50) v (3.51) tnh cc gi tr ca

Bng 3.8: T bng v (3.16) c: S dng (3.17) ta c o hm ring ca L vi bin , v th * vo tp c s. Tp c s mi l ) vng li nhun ca ton danh mc l ( khon trong danh mc l ( ) ( ) . Rng buc nh hng ti nh hng ti + v v c kt np * +. Gi tr k

v t trng u t ca cc chng

Bc 2: Do tp in v out c s thay i nn ma trn M c vit li. Gi tr ca ma trn D v ca A c in m.

[ ( [

] ]

[ [

] ] )

Tng t bc 1 ta c bng (3.9):

77

, ( (

) ) ( )

Bng 3.9: Nhn thy chng khon B c * c kt np vo tp c s, bin u thuc vo in. tng ng vi theo trn. V th + v *+. Nh vy tt c cc v

Bc 3: Trong bc ny tt c cc bin u l bin c s, 2 bin ph ca vit li nh sau:

cng trong c s, v th cc thnh phn ca D u bng 0 (ma trn D in m). Gi tr

[ ( [

] ]

[ [

] ] )

Cc gi tr khc c tnh tng t bc trn, ta c bng (3.10):

78

, ( (

) ) ( )

Bng 3.10: T bng v (3.23), rng buc " xc nh * + v * +. Bc 4: , loi ra khi tp cc bin c s. c vit li:

loi ra khi tp c s dn n ma trn D thay i.

[ ( [

] ]

[ [

] ] )

Cc gi tr khc c tnh tng t bc trn, ta c bng (3.11):

, ( (

) ) ( )

Bng 3.11: T +. 79 ( ) c , loi ra khi tp c s, * + v

Bc 5: Bin

vn trong tp c s v th ma trn D khng thay i, loi

ra

khi tp c s dn n thay i trong M nh sau:

[ ( [

[ [

] ] )

Cc gi tr khc c tnh tng t bc trn, ta c bng (3.12): Bng (3.13) tng kt qua 5 bc gii: Hnh (3.4) minh ha li ton b qu trnh thc thi ca chng ta. T hnh v ta s c mt s so snh gia ng cong hiu qu gii hn ca bi ton gc, ng cong hiu qu gii hn ca bi ton tng qut v ng cong hiu qu khng gii hn.

Nhn thy rng ng cong hiu qu minh ha cho bi ton Markowitz tng qut ny ngn hn ng cong hiu qu ca bi ton Markowitz gc, iu ny l do trong bi ton Markowitz tng qut c thm cc rng buc b sung so vi bi ton gc. Chnh cc rng buc ny gii hn tp gi tr ca li nhun c tnh (li nhun k vng) hay lch chun li. Hai ng cong ny c nhng on ng dng hay trng nhau. L gii iu ny l do c nhng trng hp m

80

, ( ( )

) ( )

Bng 3.12 P hn on 1 2.5 2 0.67 3 .625 4 6.75 5 6.75 Bng 3.13 lch chun v li nhun c tnh khng b tc ng ca nhng rng buc trong bi ton. V d nh trong phn on 1 v 2 ca bng khi m bin y1 v z1 ln hn 0, hay trong phn on 3 n 5, t trng u t ca chng khon A lun l t mc hng s 30%. V nh mt l t nhin rng c hi u t s rt ln nu c rt t cc rng buc hn ch hoc khng c rng buc hn ch no trong bi ton. .625 5 0.67 5 1.50 .50 2 2.5 2 3.75 1 3.75 11 .30 2 7.44 1 7.44 1 .30 0 .70 2 7.50 1 7.50 1 .3 0 .70 0 .00 1 .51 0 .475 0 .00 0 .50 1 .70 0 .0 0 .225 0 .50 0 .00 0 .00 0 .49 0 .275 0 .00 0 0 .50 0 .01 0 .00 0 0 .01 0 .21 0 0 .21 0 0 ( ) ( )

81

Hnh 3.4: ng bin hiu qu c tnh bi thut ton Markowitz gc v tng qut 3.3. Xy dng chng trnh h tr ra quyt nh Trong phn ny ta s i xy dng chng trnh h tr ra quyt nh u t vo danh mc u t da trn thut ton markowzit gc v tng qut. S thc hin cc chc nng ca bi ton. Form:Main Form:Tnh ton cc gi tr u vo Form: Thit lp cc iu kin rng buc ca bi ton

Form: Kt qu tr v danh mc u t ti u

S 3. S lng d liu i qua cc form.

82

Cc lp lp x l thut ton ca bi ton.

Hnh 3. Cc lp x l ca bi ton. 3.3.1 Form Chng trnh chnh. Chc nng chnh ca form main l gip ngi dng c ci nhn tng quan v ton b cc chc nng chnh ca ng dng. Ngoi ra n cn gip cho ngi dng c th hiu hn v chng trnh.

Hnh 3. Form Qun l danh mc u t. 3.3.2 Form tnh ton cc gi tr u vo. form ny c cc chc nng sau: Chc nng chnh ca form ny dng tnh ton cc gi tr u vo.u vo l gi ca cc chng khon v u ra ca n l ma trn hip phng sai covarian, li nhun k vng v Sut sinh li Rt ca tt c cc loi chng khon. 83

Chc nng Markowit cho php ngi dng chuyn sang form Thit lp cc rng buc ca bi ton markowzit. Ngi dng c th nhp trc tip cc chc khon hoc l lu chng khon bng 1 file excel ri load vo trong chng trnh. Ngoi ra cn c cc chc nng khc nh.Xut ra cc nh dng file Text,XML,Excel kt qu ngi dng lu li. Chc nng Thot gip cho ngi dng c th thot ra khi ng dng.

Hnh 3. Form nhp v tnh ton cc gi tr u vo. 3.3.3 Form Thit lp cc iu kin cho bi ton Cc chc nng chnh trong form ny l: Cho php thit lp cc iu kin rng buc ca bi ton.Ngi dng ch cn nhp vo s lng cc loi chng khon, s rng buc , s rng buc , v s cc rng buc . Chc lm mi cho php ngi dng thit lp li iu kin ca bi ton khi m nhp khng ng hoc mun thit lp li cc iu kin rng buc. Chc nng tnh cho php ta thc hin gii quyt bi ton ti u ha danh mc u t chng khon vi cc chng khon c la chn

84

Hnh 3. Form thit lp ma trn rng buc cho bi ton markowzit 3.3.4 Form kt qu. Cc chc nng chnh ca form ny l: Cho php ngi dng xem kt qu tr v mt danh mc u t ti u Biu th hin ng tp hp cc c hi u t IOS, ng th trng vn CAL tip xc vi ng IOS chnh l danh mc u t ti u. Cho php ngi dng nhn 1 cch trc quan Ngi dng c th nhp vo 1 ti sn phi ri ro khc nhau tm kim danh mc u t ti u mong mun nh i gia li nhun v ri ro khc nhau. Ngoi ra biu pie-chart th hin t l phn trm u t vo danh mc chng khon chn. Chc nng lu file di nh dng excel gip ngi dng c th lu li kt qu sau khi tnh.

85

Hnh 3. Form danh mc u t ti u c chn.

File Excel Kt qu: c lu li gm tp hp cc danh mc u t ti u v li nhun mong mun, t trng u t vo cc loi chng khon.

Hnh 3 File excel kt qu.

86

KT LUN

87

TI LIU THAM KHO

[1]. Bi Minh Tr (2004), Quy hoch ton hc, Nh xut bn Khoa Hc K Thut, H Ni. [2]. Nguyn ng Nam (2006), Phn tch v u t chng khon, Nh xut bn Ti Chnh, H Ni. [3]. Markowitz. H, (1952) Portfolio Selection, The Journal of Finance, Vol. 7, No. 1, pp. 77-91. [4]. Andreas Antonio, Wu-Sheng Lu, (2007), Practical Optimization, Springer, Germany.

88