POTPORNI ZIDOVI Potporni zidovi su konstrukcije koje prihvataju aktivni zemljani pritisak, na mestima gde su projektovane kaskade ili

useci u terenu. Dimenzionisanje zidova vri se iz uslova dozvoljenih napona u tlu, stabilnosti na klizanje i stabilnosti na preturanje. Odreivanje napona u tlu Naponi u tlu odreuju se za zbirne uticaje momenata i vertikalnih sila koje deluju u teitu spojnice T. Za zbirni momenat M i vertikalnu silu V, naponi u vlaknima 1 i 2 su

1 = 2 =

V M + z , doz F W V M 0 F W

(10.1)

(10.2)

gde je M = H s momenat sile H u odnosu na teite temeljne spojnice T, F povrina temeljne spojnice i W otporni momenat temeljne spojnice.

Sl. 10.1. ematski prikaz potpornog zida

Zemljani pritisci za nekoherentno tlo Pritisak tla u miru v = z h = K0 z = K0 v K 0 = 1 sin Aktivni pritisak tla

(5.1) (5.2) (5.4)

h = Ka z

(5.9)

1 Ka H 2 2 1 sin Ka = = tan 2 ( 45 / 2) 1 + sin Ea = Pasivni otpor tla

(5.9) (5.8)

h = Kp z 1 Ep = K p H 2 2 1 + sin Kp = = tan 2 ( 45 + / 2 ) 1 sin

(5.17) (5.18) (5.16)

U sluaju kada je 2<0 odnosno kada spojnica beton-tlo ne moe da primi napone zatezanja, mora se odrediti irina stope koja na celoj povrini trpi napone pritiska. Ova irina se odreuje iz uslova iskljuenja zone zatezanja. Poloaj sile V odreen je izrazom e= M V (10.3)

Odstojanje od ivice jezgra preseka do maksimalno pritisnute ivice preseka je c= B e 2 (10.4)

Pa je irina aktivnog preseka koji prima pritiske, pri naponu 2=0 , jednaka 3c, odnosno sila je na ivici jezgra preseka. Kako su u tom sluaju lanovi desne strane jednakosti (10.2) meusobno jednaki to je max 1 = 2 V z doz 3 c (10.5)

Sl. 10.2. Kontrola napona u sluajevima pojave napona zatezanja u temeljnoj spojnici

STABILNOST POTPORNOG ZIDA Stabilnost na klizanje

Stabilnost na klizanje je odreena iz uslova da je koeficijent klizanja Fkl = V tan mob k H (10.6)

gde je k dozvoljeni koeficijent sigurnosti na klizanje, a mob=2/3 ,ugla unutranjeg trenja. Vrednosti dozvoljenog koeficijenta sigurnosti na klizanje k zavise od vrste tla i optereenja. k=1.5 (1.8) k=2.0 (2.5) za peskovito i ljunkovito tlo za glinovito tlo

Navedene vrednosti vae za ukupno dejstvo svih sila, ukljuujui i seizmiko, a vrednosti u zagradama vae samo za dejstvo glavnih optereenja. Stabilnost na preturanje Stabilnost na preturanje odreuje se iz uslova da ne doe do preturanja oko take 1, odnosno najisturenije take poprenog preseka zida. Koeficijent stabilnosti na preturanje je dat izrazom Fpr = M s 1.5 M p (10.7)

gde je Mp mpmenat preturanja, odnosno momenat svih sila koje deluju tako da tee da preture zid oko take 1, a Ms je momenat stabilnosti, odnosno momenat svih sila koje deluju tako da spree preturanje oko te take. PRIMER 1 Primer dimenzionisanja potpornog zida Za dati zid i navedene podatke izvriti kontrolu nosivosti potpornog zida. Podaci Slobodna visina zida Dubina fundiranja Zapreminska teina tla Korisno optereenje na tlu Dozvoljeno naprezanje u tlu Ugao unutranjeg trenja Fkl=1.8 Fpr=1.5 MB30, RA400/500-2 hk=2.5m Df=1.0m =18.0kN/m3 p=5.0kN/m2 zdoz=0.14MPa =30

Zemljani pritisci aktivan pritisak tla ea = ha tan 2 ( 45 / 2 ) = 18.0 3.5 0.33 = 21kN / m 2 pritisak od optereenja eop = p tan 2 ( 45 / 2) = 5 0.33 = 1.67kN / m 2 pasivni otpor tla e p = hp tan 2 ( 45 + / 2) = 18.0 1.0 3 = 54kN / m 2

Vertikalne sile V1=1.8x0.4x25=18.00kN V2=3.1x0.3x25=23.25kN

s1(m) 0.90 0.55

e(i)(m) 0.00 0.35

Ms(kNm) 16.20 12.79

Mt(kNm) 0.00 8.14

V3=1.1x3.1x18=61.38kN V4=0.6x0.4x18= 4.32kN V5=1.1x5.0= 5.50kN V= 112.45kN Horizontalne sile H1=21x3.5/2= 36.75kN H2=1.67x3.5= 5.84kN H3=54x1.0/2= 27.00kN H= 15.59kN

1.25 0.20 1.25

-0.35 0.70 -0.35

76.73 0.86 6.88 Ms= 113.46kNm

-21.48 3.02 -1.92 Mt= -12.24kNm

s1(m)= e(i)(m) 1.17 1.75 -0.33

Mpt(kNm) 42.89 10.23 -9.00 Mp= 53.12kNm

Proraun koeficijenata sigurnosti sa pasivnim otporom tla Fkl = Fpr = V tan mob 112.45 0.577 2 / 3 = = 2.77 1.8 H 15.59 M s 113.46 = = 2.57 1.5 M p 44.12

Proraun koeficijenata sigurnosti bez pasivnog otpora tla Fkl = Fpr = V tan mob 112.45 0.577 2 / 3 = = 1.02 1.8 H 42.59 M s 113.46 = = 2.14 1.5 M p 53.12

Ukoliko je koeficijent sigurnosti na klizanje manji od dozvoljenog, mora se korigovati geometrija stope. To se moe postii formiranjem zakoenja u ravni temeljne spojnice, poveanjem irine stope to nije ekonomino ili stavljanjem zuba, to je najefikasnije. Nain obezbeenja od klizanja potpornog zida zakoenjem u ravni temeljne spojnice dat je na slici.

Zakoenje temeljne spojnice se izvodi tako da rezultanta svih vertikalnih i horizontalnih sila R deluje pod uglom od 90 na tu kosu ravan. R = H 2 +V 2 pa je ugao nagiba ravni temeljne spojnice

= arctan

H V

Kontrola naprezanja u tlu Kontrola naprezanja u tlu na nivou temeljne spojnice vri se u odnosu na teite preseka 1-2. Momenat savijanja u odnosu na teite preseka je M t = M H + V( i ) e( i ) i=1,2,3,4,5

gde je e(i) odstojanje i-te sile od teita preseka T. M t = 12.24 + 53.12 = 40.88kNm Povrina temeljne stope F = 1.0 1.8 = 1.8m 2 Otporni momenat stope W= 1.0 1.82 = 0.54m3 6

Naponi u takama 1 i 2 su V M 112.45 40.88 + = + = 62.472 + 75.704 = 138.18kN / m 2 = 0.138MPa z , doz F W 1.8 0.54 V M 2 = = 62.472 75.704 = 13.23kN / m 2 = 0.0132 MPa 0 F W

1 =

Kako je 2<0 to se koriguje irina temelja koja prima samo pritiske.

Ekscentricitet vertikalne sile iznosi e= M 40.88 = = 0.36m V 112.45

gde je c udaljenje sile od ivice preseka c = 0.9 0.36 = 0.54m Obzirom da je dimenzija jezgra preseka B/3 to za sluaj kada je sila na ivici jezgra preseka maksimalni napon je max 1 = 2 V 112.45 = 2 = 138.83kN / m 2 = 0.139 MPa z doz = 0.14 MPa 3 c 3 0.54

Zakljuak: potporni zid usvojenih dimenzija zadovoljava sva tri merodavna parametra. Prema odredbama Pravilnik o tehnikim normativima za temeljenje graevinskih objekata (lan 64) napon u tlu se odreuje iz uslova da ekscentrino postavljena sila deluje centrino u teitu dela povrine temeljne spojnice. Tada je napon u tlu za irinu stope 2c koja prima silu V u svom teitu max z = V 112.45 = = 104.12kN / m 2 = 0.104MPa z doz = 0.14MPa 2 c 2 0.54

Sl. 10.3. Odreivaje napona u tlu prema Pravilniku o tehnikim normativima za temeljenje graevinskih objekata

Dimenzionisanje temelja

Odreivanje potrebne armature u preseku a-a Ta-a=104.7x0.4+0.5x34.3x0.4-0.4x(0.4x25.0+0.6x18.0)=40.42kN Ma-a=0.5x104.7x0.42+0.5x34.3x0.42x2/3-0.5x0.4x(0.4x25.0+0.6x18)=8.54kNm)

cr =

1.6 59.42 + 1.8 5 = 1.62 64.42 1.62 40.42 = 0.0208kN / cm 2 = 0.208MPa 1.1MPa 0.9 100 35 h 35 = = 13.473 M kr 1.62 8.54 100 fB b 20.5 101 100 b=0.350 1M=0.557%

aa =
k=

a=10

Potrebna povrina armature je Fa = 1M b h fB 35 100 20.5 = 0.557 = 1.0cm2 a 100 400

Usvaja se konstruktivna armatura Glavna armatura R14/15(10.47cm2) Podeona armatura R10/20(3.93cm2) Odreivanje potrebne armature u preseku A-A MA-A= 36.75x0.77+5.845x1.35=36.2kNm

 A A =
k=

1.62 42.6 = 0.0284kN / cm 2 = 0.284MPa 1.1MPa 0.9 100 27 h 27 = = 5.048 M kr 1.62 36.2 100 fB b 20.5 101 100 b=1.375 1M=6.406%

a=10

Potrebna povrina armature je Fa = 1M b h fB 27 100 20.5 = 6.406 = 8.86cm 2 a 100 400

Usvojena je glavna armatura R14/15(10.47cm2) Podeona armatura R10/20(3.93cm2)

UTICAJ PODZEMNE VODE NA ZID U sluajevima kada u tlu iza potpornog zida postoji prisustvo potpornih voda tada se ukupna horizontalna sila koja potiskuje zid poveava za vrednost horizontalnog potiska vode. O ovoj pojavi treba voditi rauna jer ako se potporni zid projektuje bez uticaja podzemne vode, a tokom eksploatacije doe do pojave podzemnih vode, poveanje potiska moe dovesti do ruenja potporne konstrukcije. Spreavanje prisustva podzemnih voda moe se najjednostavnije postii postavljanjem drenanih otvora u zidu kako bi se omoguilo dreniranje vode u tlu iza potpornog zida, odnosno smanjila visina nivoa podzemnih voda.

UTICAJ KOHEZIJE TLA NA POTPORNI ZID Kada tlo poseduje koheziju c tada uticaj kohezije smanjuje aktivni zemljani pritisak na potporni zid, pa se mogu redukovati dimenzije zida. U praksi treba biti veoma oprezan sa uzimanjem kohezije u proraun uticaja na potporne konstrukcije, posebno u tlu koje se sastoji od gline i lesa. Naime, naknadnim provlaavanjem tla koje se moe pojaviti tokom eksploatacije konstrukcije vrednost kohezije opada. U tim sluajevima stabilnost potpornog zida je ugroena, ima znatno poveane uticaje za koje konstrukcija nije kontrolisana.