MATEMATiK GRETiMiNDE LANGUAGE.

IN

DiL LEGi *

MATHEMATICS TEACHING SCALE

Gaye ALlKOLU

BAL **

ZET: Matematik eitimin nemli bir esidir. Dil ise iletiim salamak iin kullandmz en nemli aralardan biridir. zeikle ilkretirnin ilk kademesindeki rencilerde dilin geliimi srasnda matematik kavramlarnn retilmesi ayrca nem tamaktadr. Bu da ilkretim retmenlerinin matcmatik dersinde dili nasl kullandklar ile yakndan ilikilidir. Bu aratrmada, ilkretim matematik retmen adaylarnn matematik retiminde dile ilikin grlerinin deerlendirilebilecei 'Matematik retiminde Dil' leinin faktr yaplar oluturulmaya allmtr. Aratrmann verileri Hacettepe niversitesi lkretim Blmnde okuyan rencilerden elde edilmitir. lekte drt anlaml boyut saptanm ve bu boyutlar adlandrlmtr.
Anahtar Szckler: malemalik relimi ve dil, malemalik relmen adaylar

1. GIRI Dil szcklerden oluur, szckler ise kavramlarnve fikirlerin etiketidir. Matematiin bir szck daarc (matllematical register) vardr. Bu daarckta gnlk yaamda kullanlan szckler olduu gibi, matematiin uzmanlk alamna giren szckler de yer almaktadr. Matematik retiminde her yeni kavram yeni szckler demektir, bu da yeni dncelerin olumasm salar. Matematik retiminde zellikle retmenlerin, matematiksel szckleri doru bir ekilde kullanmalar gerekmektedir. Otterburn ve Nicholson (1976) yaptklar bir aratrmada rencilerin pek ok matematiksel terimi bildiklerini fakat tam kesinlikle ifade edemedikleri aym zamanda retmenlerinin sklkla kullandklar bir ok matematiksel szc aklamakta zorlandklarm belirlemilerdir. Bu aratrmamn sonular, retmenlerin ounun bu problemin farknda olmadklanm da ortaya koymutur. rencilerin matematiksel szckleri doru ierikle kullanmalar ok nemlidir. Matematikte kullamlan terimlerin ve kavramlann pek ou rencilere yabanc olabilir; bu kavram ve terimler doru ierikle kullamlmad zaman farkl anlamlara gelebilir. renciler bu yeni szckleri ve dolays ile kavramlar syleyerek, yazarak renirler. Matematik renirken de retirken de 'gen', 'oran' ve 'benzerlik' gibi szckleri kullamrz. Bu szckleri kullanrken kafamzda

ABSTRACT: Mathematics s an important element of education. T.anguage, on the other hand, is one of the most impartant tools we use for communicating. Besides, teaching Mathematical concepts during the Language development in studenls at the first level of elementary education bears a spccial importancc. This in turn is dosely related to how the elementary school teachers use Language in Mathematics courses. scale to res for the' Language in Mathematies Teaching be used for evaluating the pre-service elementary school mathematics teachers' opinions about Language in Mathematics teaching. The research data have been obtained from studenls of the Department of Elementary Education in the Hacettepe University. FOUf meaningful dimensions were obtained from this scale.
Keywords: malhematies teaehing and language, preserviee mathematics eachers

Tnthis research, it has been tried to form factor , structu-

Bu makalenin zeli V. Ulusal Fen Bilgisi ve Matemalik Eilimi Kongresinde * Dr., H.. Eitim Fakltesi lkretim Blm, Ankara **

bildiri olarak sunulmutur.

58

Gaye alkolu Bali

1. of [i:<~ 23

oluan fikiderle dinleyenlerin kafasnda oluan fikirlerin de ayn olduunu varsayarz. Ne yazk ki bu her zaman byle olmaz. Gerek matematikte gerekse gnlk konumada farkl bireylerin ayn szce farkl anlamlar yklemeleri ok sk grlen bir durumdur, dolaysyla tam da iletiim kurduumuzu dnrken bunu yapamyor olabiliriz (Orton ve Frobisher, 1996). Matematik retiminde snf ii etkinlikler rencilerin matematiksel terimleri ve kavramlar renmeleri ve kullanmalarnda nemli rol oynar. Snf ii etkinliklerden biri de matematik snf iinde retmen ve renci arasndaki iletiimdir. Bu iletiim matematiksel dilin kullanm ile oluur. Matematik retiminde dilin rolne ilikin almalar 50 yl ncesine dayanmaktadr. Brune (1953) belirttii gibi matematiksel szckler zihinsel oluumlardr. Brune'nin yazs matematik retinnde dilin nemini vurgulayan verileri iermektedir. Daha sonra Aiken ( 972) snf ii diyaloglar (classroom discourse) konusuna odaklanmtr. Snfii dialoglar, snf iinde gerekleen dil etkileimi eklinde zetlenebilir. Pimm (1987) snfii diyalou 'kendisi iin konuma' ve 'dierleri iin konuma' olmak zere iki eklinde tanmlamaktayd. "Matematik dersinde nasl bir konuma kullanlmaya deerdir?" sorusuna Brown'un cevab, dili 'ileti ynelimli' ve 'dinleyici ynelimli' olmak zere iki biimde aklayarak olmu ve bu biimlerden birincisinin retilmesinin gerekliliini vurgulamtr (Brown, 1982). Geleneksel matematik retiminde, rencilerin snf iinde konumalarna yeterince frsat verilmemektedir. renciler snf ii diyaloglarda matematiksel dili kullanmal, bir problemin oluturulmas ve zm ile ilgili konumalara ve tartmalara katlmaldr. Matematik dersindeki konumalar en ok retmen tarafndan yaplmaktadr. Oysa rencilerde matematiksel dilin gelimesinde szl anlatm nemli bir etmendir. Bu aratrmann amac matematik retiminde dile ilikin boyutlarn belirlenmesi iin bir lein gelitirilmesidir. Bu lei n gelitirilirken yaplan literatr taramasnda matematik dersinde dile ilikin etkinliklerin ve olgularn neler 01-

duu belirlenmeye allmtr. Bunlar, snf ii dilaoglar, yazl anlatm ve yazl devlerin matematik dersinde kullanlabilecei, sembolik anlatmn matematik retimindeki yeri, matematiksel szcklerin matematik szck daarcn oluturmasdr (Ellerton, 1989; Orton ve Frobisher, 1996). Bu aratrmada elde edilen boyutlar ile literatr taramasndaki veriler arasndaki paralellik ortaya konulmaya allmtr. Aratrma Problemi retmen adaylarnn matematik retiminde dile ilikin grleri hangi faktrlerden olumaktadr?

2.VNTEM
Bu aratrmada nitel yntem kullanlmtr. 'Matematik retiminde Dil' (MD) lei literatr taramas ve uzman gr alnmak suretiyle elde edilen maddelerden oluturulmutur. 'Matematik retiminde Dil' lei, faktr yaplarn oluturmak amacyla Hacettepe niversitesi llkretim blmnn farkl anabilim dalnda okuyan 243 renciye uygulanmtr. lek 18 maddeden olumaktadr. lein alfa gvenirlilik katsays .8246 olarak bulunmutur 3. BULGULAR 'Matematik retiminde Dil' leinin faktr ykleri asal eksenlere gre dndrlm temel bileenler analiziyle elde edilmiir (Tablo 1). Drt faktrn zdeerleri (eigenvalues) l' den byk bulunmutur. Bu drt boyut varyansn %50.90' n aklamaktadr. Boyutlarm zdeerleri srasyla 5.531,1.856,1.589,1.197 olarak hesaplanmtr. Birinci boyutu oluturan maddeler yazl anlatm ve yazl devler ilgili ifadeler ierdiinden bu boyuta 'Yazl anlatm ve yazl devler (MD F1)' adnn verilmesi uygun bulunmutur. Bu boyuta ilikin maddelerden ikisi 'Yazl dev verilmesi matematik retimine yardmc olmaz' ve 'Matematik retiminde de yazl devler verilmelidir' dir. Liedtke (2001)'ye gre matematik dersinde yaplacak yazma etkinlikleri rencilerin dncelerinin yanstlmasna

Matematik retiminde Dil lei

59

ve ortaya konmasna yardmc olacaktr. Bu boyuttaki maddelerin faktr ykleri O.50'den yksek bulunmutur.En yksek zdeer 5.531 ile bu boyuta aittir. lgili boyutun alfa gvenirIilik katsays .7876 olarak bulunmutur.

'Sembolik anlatm (MD F2)' eklinde isimlendirilen ikinci boyut ise matematik sembollerinin yazl ve szl ifadeler kullanlarak anlatm ile ilgilidir.

Tablo 1: 'Matematik retiminde Dil' leinin maddeleri ve faktr ykleri F1 Matematik dersinde retmen yazl anlatma da nem vermelidir. Yazl dev verilmesi matematik retimine yardmc olmaz Matematik dersinde yazma devi veilmesi gerekmez Matematik retiminde de yazl devler verilmelidir rencilere dier derslerde olduu gibi yazl devler de verilmelidir Matematiktc kullanlan semboller yazl ifadelerle aklanmasa da olur Matematiksel semboller yeterince aktr ayrca szl anlatma gerek yoktur Matematiktc kullanlan sembollerin yazl ifadelerlc aklanmas gerekir Problem zme aamalarnn yazl vc szl olarak ifade edilmesine olanak verilmelidir reciler matematik konular ile ilgili snf ii konumalara aktif olarak katlmaldr renciye problemi yazl ve szl ifadelerle kendisinin oluturmas frsat verilmelidir Gnlk hayat problemleri matematiksel ifadelere dntrlemez Gnlk hayattan alnan problemler matematiksel ifadelere dntrlebilir Matematik retiminde dier dersler kadar ake ve anlalr bir anlatm dili kullanlmas gerekmez Problem zmnde szl ifadelerle aklama yapmak pek de gerekli deildir renci matematik sembollerinin anlamn bilmeden de kullanabilir retmen matematik kavramlarn aklarken szl ifadelere nem vermese de olur retmen matematik kavramlarn aklarken yanl ifadeler kullansa sorun olmaz .12541 .10527 .15748 .67819 .00907 .21635 .02344 .40366 .07891 .3ffJO .72236 .56196 .29824 .35404 .03687 .56157 .03137 .32912 .05671 .46951 .07618 .04143 .25793 .ILl77 .62796 .80933 .27379 .05348 .07814 .44345 .57826 .098 LO .26875 .04584 .60620 .17095 .20ro8 .19513 .61186 .49450 .28540 .51663 .02899 .03945 .52250 .68999 .63392 .80717 .81688 . Il436 .17727 F2 .13466 .15627 .413 24 .15913 .10388 .68566 .65751 F3 .10254 .22716 .08497 .05419 .00949 .149Il .01471 F4 .30445 .03945 .lOro 1 .02597 .03565 .15437 .07428

F1: Yazl anlatm ve vazl devler -F2: Sembo6k anlatm

- F3:

Problem oluturma

- F4:

Szl anlatm

60

Gaye alkolu BaZi

of [EdJ. 23

hgili boyuta ait maddelerden ikisi 'Matematiktc kullanlan semboller yazl ifadelerle aklanmasa da olur' ve 'Matematiksel semboller yeterince aktr ayrca szl anlatma gerek yoktur' biimindedir. renciler matematik kitaplarn ve dier yazl meteryallerdeki matematiksel terimler ve sembolleri okuyabilmeli ve anlayabilmelidirler (Orton ve Frobisher, 1996). Scmboller matematiin yaptalardr. Usiskin (1996) belirttii gibi matematiksel semboller matematii yazmak ve matematiksel anlam iletmek iin kullandmz aralardr. Matematiksel ifadelerde sembollerin kullanlmas ve sembollerden yararlanarak matematiksel ifadelerin oluturulmas gereklidir. Pimm (1976) sembolIerin matematikteki fonksiyonlarn yle sralamtr: Matematiin yapsn gsterir, rutin manipulasyonlar yaplmasna yardmc olur, matematiklc ilgili yansmalar yapabilmeye olanak tanr ve dncelerin kalc ve btnselolmasm salar. Bu zellikler sembollerin ve sembollik anlatmn matematiksel dilin kullamlmasndaki neminivurgulamaktadr. Bu boyuta ait alfa gvenirlilik katsays .6960 olarak bulunmutur. nc boyut 'Problem oluturma (MD F3)' matematik retiminde smf iinde problem zme aktiviteleriyle ilikilendirilebilir. Bu boyuta iliki maddelerden birisi 'Problem zme aamalanmn yazl ve szl olarak ifade edilmesine olanak verilmelidir' . lein bir baka maddesi de 'Gnlk hayattan alnanproblemler matematiksel ifadelere dntrlebilir'dir. grencilerin gnlk hayatlarundan alnan rneklerden oluturulan ve szcklerle anlatrnn youn olduu problemler (szel problemler word problems), matematiksel terimlerin kullanllmasm desteklenmi olacaktr. Bu tip problemlerde matematiksel ifadenin ok ak ve anlalr olmas gerekmektedir. Bu problem biimi gnlk hayattaki bir durumunmatematiksel olarak ifade edilmesine olanak salayarak renciye matematiin hayattan uzak bir alan olmadn gstermesi asndan nemlidir. Orton ve Frobisher (1996) belirttii gibi szel problemler rencilere zor gelmektedir. Bunun bir nedeni de dilin matematik dersinde kullanmna verilen

nemle ilgilidir. Bu boyuta ait alfa gvenirlilik katsays ise .7140 olarak bulunmutur. Drdnc boyut ise' Szl anlatm (MD F4)' olarak isimlendirilmitir. Her nekadar 'renci matematik sembollerinin anlamm bilmeden de kullanabilir' maddesi szl anlatmla ilgili grnmesede bu boyuttaki dier maddelerin ortak noktas szl anlatmla ilgili olmasndan dolay bu biimde adlandrlmtr.Bu boyuta ait dier maddelerden biri "Problem zmnde szl ifadelerle aklama yapmak pek de gerekli deildir' dir. Bu boyutun alfa gvenirlilik katsays ise .6691 olarak bulunmutur. NCfM'nin 1989 raporunda da belirtilen ve matematik eitiminin genel amalarndan biri olan 'renci matematiksel konumay renmeli' maddesinde matematiksel konumannyani matematiksel dilin kullanlmasmn nemi vurgulanmtr. Bu adan bakldnda rencinin smf ii diyaloglara katlmas ve matematiksel szckleri doru kullanabilmesi gerekmektedir. Straker (1993) belirttii gibi matematikle ilgili zorluk yaayan rencilere retmenler daha ok kat ve kalemle yapacaklar altrmalar vermektedir; bunun aksine matematikle ilgili konumalar ve tartmalar rencilerin bu zorluklar amalannda ok daha yardmc olacaktr. retmenin buradaki rol rencilerin matematik ile ilgili konumalarnave tartmalarnaolanak verecek retim ortamlar oluturmaktr. Pimm (1987) rencileri tartma ve konumaya tevik etme gereinin nedenlerini yle sralamtr: - dnceler ve fikirler yoluyla bakalaryla iletiim kurmak,
-

rencinin dnme srelerini anlamaya

yardmc olmak ve rencilerin bunlar daha iyi yanstmalarm salamak.

4. SONU Matematik retiminde, matematiksel dilin renciler tarafndan kullanlabilmesinin renmeye katkda bulunacamn retmen adaylar tarafndan anlalmas nemlidir. Matematik

Matematik retiminde DiL lei

61

yalnzca problem zlen ve sonucu ilc ilgilenilen bir ders olmaktan ok, problem zm aamalannn ve zm startejilerinin tartld bir ders olmaldr. Yazma devleri matematik dersinin bir paras olmaldr. Bu devler rencinin aratrma yapmasna, bilgi toplamasna ve bylece matematiksel dili kullanmasna yardmc olmaldr. Matematik semboller yardm ile anlatlr. renciler bu sembolik dili renmeli ve matematiksel sembolleri bilerek kullanmaldr. Matematik dersinde yazl ve szl anlatmada yer verilmelidir. Matematiksel kavramlar ve ifadeler zerine konumalara katlmas rencinin dncelerini organize etmesine ve bu dncelerini aktarmasna yardmc olacaktr.
KAYN Aiken LD. (1972) 'Language factOfs in learning mathematics' , Review of Educational Research, 42, 359385. Ellerton.N.F.(1989), 11e interface between mathematics and language. Austraan Journal of Reading 12(2) 92-102. Brown,G. (1982) 'The spoken language', in R. Carter (Ed.), Linguistics and the Teacher, Poutledge and Kegan Poul, London.

Brune, I.IL (1953) 'Language in mathematics', in H.F: Fehr (Ed). The Learning of Mathematics. National Council of Mathematics. Washington. DC.,156-191. Liedke, W.W. ve Sales, 1. (2001) 'Writing tasks that succeed' Mathematics Teaching in the Middle School (6),350 -355. National Council of Teachers of Mathematics (NCTM) (1989), Currlculum and evaiuation standards for school mathematics, NCTM, Reston, W A. Orten,1\.. ve Frobisher, L. (1996), Insights into teaching mathematics. Cassell. London. Otterbum, M.K. and Nicholson, A.R.( 1976). The language of CSE mathematics, Mathematics in School. (5), 18-20. Pimm,D.(1987). Speaking mathematically. London. Routledge and Kegan Poul. Pirie (1998). Crossing the gulf between thought and symbol-language as stepping stones. Language and Communication in the Mathematics Classroom. NCTM. Publication. Straker, A. (1993). Talking points in mathematics. Cambridge: Cambridge University Press. Usiskin,Z.(1996) 'Mathematics as a language' in Communication in Mathematics, 1996 Yearbook of the NCTM, P.c. Elliott ve M.J.Kenney (Ed.), Reston Va.