Uvod

Tema ovoga seminarskog rada jeste poredbena frazeologija u romanu Talhe ili edrvanski vrt, autora Irfana Horozovia. Kako bismo razumjeli temu, prvo emo se prisjetiti osnovnih termina vezanih za leksikologiju te poredbene frazeme. Da bi postala frazem, postoje etiri uvjeta koja neka veza leksema mora ispuniti, a to su: 1. Da se ta veza leksema reproducira u govornom inu kao postojana veza ije lanove nije mogue zamijeniti niti ispustiti, 2. Da se ta veza sastoji od najmanje dvije punoznane rijei, 3. Semantiki uvjet: da bar jedna punoznana rije rtvuje glavninu svog leksikog znaenja da bi se moglo oblikovati novo, posebno znaenje frazema, 4. Da se frazemi kao leksike jedinice mogu u kontekstu aktualizirati u svim sintaksikim funkcijama u kojima se pojavljuju leksemi. Ustalivi se u govoru mnoge su poredbe prele u frazeoloki fond jezika i time ga obogatile. Postoje dva najea strukturna oblika poredbenih frazema: dvodijelni i trodijelni.Trodijelna struktura (A+B+C npr. prljav kao svinja, pljuti kao iz kabla) ukazuje da frazem ima sastavnicu koja se uporeuje (A), poredbeni veznik (B) i sastavnicu s kojom se uporeuje (C). U dvodijelnoj je strukturi je sastavnica koja se uporeuje izostala (B+C, npr. kao grom iz vedra neba). U trodijelnih frazema sastavnica A dri svoje leksiko znaenje. Kao zajednika poveznica cijelog strukturnog tipa, sastavnica C najvie utjee na formiranje frazeolokog znaenja. Pri tom ovaj strukturni tip karakterizira slikovitost, snano ekspresivno i konotativno znaenje. U poredbenom odnosu dviju frazeolokih komponenti njedna komponenta datu osobinu posjeduje u izrazito veoj mjeri.U takvoj semantikoj strukturi obino jedna komponenta zadrava denotativno znaenje, a druga ima zgusnutu semantiku konotaciju, npr. ljut kao ris, lukav kao lisica, jak kao zemlja, ist ko sunce, jak ko bik, uen ko hafiz... Pojedine poredbene frazeme nastaju transpozicijom bazne komponente asocijativnosemantikim putem: jede kao meava, hoda kao po jajima, pije kao zemlja, radi kao sahat... Poreenje se pojaava hiperbolinim, nerealnim znaenjem poredbene komponente, koja je nerijetko metaforizirana. Naprimjer, meu komponenta frazeme jede kao meava nema poredbenog odnosa na liniji njihovih denotativnih znaenja (jede-meava), ali leksema meava u ovom leksiko-frazeolokom spoju dobija preneseno, hiperbolizirano znaenje:

pomesti, zamesti, pojesti. Upravo ovo neoekivano semantiko i poredbeno povezivanje stimulira snanu znaenjsku konotaciju: jede bez mjere, bez ostatka;pojede kao da pomete. Poreenjem je nastala veina frazeolokih jedinica koje u svom sastavu imaju rijei zoonime: gladan ko pas, prljav ko svinja, lukav ko lisica...

Poredbeni frazemi u romanu Talhe ili edrvanski vrt

...podigao kapke, teke kao da su od olova... Str. 33. ...krajolik e se sruiti kao to se rui kula od karata... Str.34. ...starakim razrokim oima, kao sova... Str.39. ...a on se zaskakivao i skakutao po onom drveu kao nestano majmune... Str.42. ...tijelo u snu kao laa koju sanjaju mornari... Str.43. Stajao sam kao fenjer... Str.46. ...sve moje znanje...raspalo se kao pjena od sapunice... Str.54. Benjamin je tada bio vrlo malen, skoro kao biberovo zrno... Str.68. ...oi su mu bile duboko u dupljama kao u majmuna... Str.79. ...umilna muzika, kao denetska... Str.84. Oi mu bijahu kao dva dijamanta to isijavaju vatru. Str.101.

...a samoa se sve vie okamenjivala oko nje, kao kula. Str.103. ...na konju, crnom kao gar... Str. 108. ...nestanu u toj povijesti kao tinta koja je potroena na pisanje ljetopisa. (porodica Abada) Str.115. Posao je velik i teak kao mora... Str. 115.

Vijest je brzo procurila, nabujala kao rijeka... Str.117.

Ilmiharove oi bile su kao dva dijamanta... Str.132.

...ene su naricale kao da je neko umro... Str.134.

...raspletene kose...kao teko zlato... Str.135.

Straari su utjeli kao zaliveni... Str.136.

6.

 ...bol...kao da mu je zvijezda upala u oko... Str. 140.

...svijet kao golemi ador... Str.145.

...prenu ga glas kao udar bia... Str. 150.

Protrt e se ko brav kad upadne u bunar... Str.152.

...blijed ko krpa... Str. 155.

...ice debele ko prag na kui... Str.157.

...kutija ko kua... Str. 157.

...u voline oi ko fenjeri... Str. 157.

Oi su mu ko fildani... Str. 168. 7.

Tresao se ko prut... Str. 168.

...usahnuh ko suncokret u sumrak... Str.169.

8.

Zakljuak
Roman Talhe ili edrvanski vrt autora Irfana Horozovia, ne obiluje znatnim brojem frazema. Tu je prisutno tek trideset i jedan poredbeni frazem. Meutim, to nisu samo poredbeni frazemi ustaljeni u naem govoru, nego autor navodi i svoje poredbene frazeme, autorske freazeme: npr. protrt e se k'o brav kad padne u bunar.

9.

Literatura

Melvinger, Jasna: Leksikologija, Pedagoki fakultet, Osijek, 1984. Tanovi, Ilijas: Frazeologija bosanskog jezika, Dom tampe, Zenica, 2000. Horozovi, Irfan: Talhe ili edrvanski vrt