JF407

Depremsellik

Jeofizik.comu.edu.tr

Kaynak
Rapor yazmlarnda uyulacak kurallara ve kullanlacak verilere ve bilgilere kaynak olarak
Afet blgelerinde yaplacak yaplar hakknda ynetmelik (http://www.deprem.gov.tr/yonet.htm) kullanlmaldr.

Depremin yasas
Herhangi bir yerde deprem olduysa o yerde en az ayn byklkte baka bir deprem daha olacaktr

Deprem ekincesi (Riski)

alma blgesi ve 150-200 km yakn evresinin deprem gemiinden yararlanlarak alma alannn gelecekteki depremsellii ortaya konmaya allr,

Deprem ekincesi
gemiteki depremlerin yer, byklk, derinlik, iddet, says krk tr belli bir aralkta (1-50 yl) iinde yineleme zellii, ileyii ve atm gibi zellikleri incelenerek, gelecekte o blgeyi etkileyecek depremin zellikleri kestirilir. Kestrim ileminde istatiksel yaklamlardan yararlanlr

Deprem etkisi
Oluacak bir depremin alma alannda oluturaca sarsntnn yapaca ykmdr. Bu etki, depremin zelliklerine, yerkoullarna ve bunlarn birbirleri ile olan etkileimlerine baldr.

Deprem etkisi
deprem d odak uzaklna, derinliine,

deprem dalgas geli ynne,

byklne, sresine,

frekans ieriine

Deprem etkisi
yerde oluturaca ivmeye, yerel jeolojik koullarnn deprem etkisini bytme zelliine, (Yerin baskn yer titreim periyoduna), yeralt suyu doygunluu ve derinliine, yer yaps trne (kayalk, toprak olmasna) ve ana kaya derinlii gibi zelliklerine baldr.

lemler
Deprem etkisi ve ekincesi ve bunlar tanmlayan deitirgenlerin yeraratrmas raporlarndaki ilenii verilecektir.

Deprem Blge snf

T.C. Bayndrlk ve skan Bakanlnca 1996 ylnda hazrlanan Trkiye Deprem Blgeleri Haritasna gre alma alannn hangi blgede olduu belirtilir.

Deprem Blge snf

Diri krklar
nceleme alan dolaynda son yzyldaki olan depremlerin d odak dalmn gsteren harita ile diri krk haritas konur ve alan iaretlenir

Diri krklar

Dnemsellik
Mhendislik yaplar asndan nemli olan depremler M = 5 ve st byklndedir Bykl M = 5 ile M = 7.5 olan depremlerin inceleme alan yaknnda olma olasl ve dnemsellii karlr

Dnemsellik
Deprem Bykl M (Richter) 5.0 5.5 6.0 6.5 7.0 7.5 Sre (Yl) 1 11.5 6.9 4.1 2.5 1.5 0.9 25 95.2 83.3 65.2 46.2 30.6 19.3 49 99.7 97.0 87.3 70.4 51.1 34.4 73 100.0 99.5 95.4 83.7 65.6 46.6 97 100.0 99.9 98.3 91.0 75.8 56.6 Ka ylda bir oluyor 8.2 14.0 23.7 40.3 68.4 116.3

Tekrarlama bants
Olu Skl Byklk likisi logN = a b . M

Bantda dier yerlerle karlatrma yapldnda

Greceli olarak byk a deeri o blgede kk depremlerin ok olduunu, Kk b deeri ise byk depremlerin baskn olduunu belirtir

Tekrarlama bants

Olu skl - byklk aras iliki

Tekrarlama bants
a ve b tektonik parametre olarak da bilinir
(Mogi 1962, Scholz 1968, Weeks et. al. 1978)

Derinlikle deiim incelenirse; - Dk b deerleri enerjinin boald alanlar iaret eder - Byk b deerleri ise enerjinin yld alanlar iaret eder

BAZI LLERN DEPREM SIKLII (N)-BYKLK BAINTISI

Adana Adyaman Afyon LOG N = LOG N = LOG N = 3.42 - 0.51 M 3.45 - 0.52 M 5.23 - 0.78 M

Ar
Amasya Ankara Antalya Artvin Aydn

LOG N =
LOG N = LOG N = LOG N = LOG N = LOG N =

3.98 - 0.55 M
2.76 - 0.35 M 3.79 - 0.53 M 5.33 - 0.82 M 3.59 - 0.52 M 5.33 - 0.81 M

Depremsellik Hesaplar
eitli yaklamlarla elde edilen bantlar burada tekrarlanmayacaktr. Bu konu iin istatistik ders notlarnda ve Ercan (2001) de geni aklama bulabilirsiniz.

Depremsellik Hesaplar
1. Dalm yaklamlar kullanlarak (rn. Poison, Gumbel vb.) bir ylda bykl Mden byk depremlerin alma olasl bulunur 2. Tr sresi iinde, Mden daha byk depremlerin beklenen olu says bulunur.

3.
4.

Bir yl iinde en sk oluan deprem bykl (M1) bulunur.

Tr sresi iinde olabilecek en byk deprem bulunur.

5. Herhangi bir M ya da daha byk bir depremin bir yl iinde olabilme olasl elde edilir.
6. Eer risk (R) biliniyorsa, ona karlk gelen deprem bykl bulunur.

Depremsellik Hesaplar
7. Bykl M olan depremin yineleme aral (dnemi, Tr) bulunur
8. (M)-Richter byklndeki bir depremden kan enerji (E) bulunur 9. Beklenen en byk depremin krkta yarataca atm hesaplanr

10. Deprem Momenti (Mo) bulunur 11. Depremin Moment Bykl (Mw) bulunur

Depremsellik Hesaplar
12. Depremin Sresi hesaplanr. lk deprem hissedildikten sonra, sarsnt bitinceye dek geen sredir.
13. Blgedeki diri kiria en yakin uzaklikta, o blgede 100 yil iinde beklenen en byk depremin Menb, in inceleme alannda oluturacai ivme (aenb) hesaplanr. 14. M- byklndeki bir depremin d odakta oluturaca yatay ivme, kaya sk ve gevek ortamlar iin hesaplanr 15. Beklenen vmenin Yapda Yapaca Ykm (Mercalli) ve iddet (I0) hesaplanr 16. M- byklndeki depremin, d odakta oluturaca iddet hesaplanr

DEPREM HASAR SINIFLANDIRMASI

1. DERECE (Az hasarl):
2. DERECE (Orta Hasarl): 3. DERECE (nemli, Ar Hasarl): nce sva atlaklar, kk para ve sva dklmeleri Duvarlarn atlamas, kiremit dmesi ve baca devrilmesi

Duvarlarda derin atlaklar, baca ve duvar yklmalar

Duvarlarn yarlmas, yaplarn yer yer yklmas, d ve i duvarlarn yklmas Yaplarn tmyle yklmas

4. DERECE (ok ArHaarl, Ykml)

5. DERECE (Tmyle Yklm)

Yapnn Oturduu Yerin Snf

Toprak Tr

Tanm

N30

Greceli Sklk (%) Dr

zgr Basn Direnci qu (kPa)

Kesme Dalgas Hz Vs (m/sn)

1.Ktlesel volkanik kayalar ve ayrmam salam bakalam kayalar, sert imentolu tortul kayalar. 2.ok sk kum, akl 3.Sert kil, siltli kil.

>50

85-100

>1000 >400

>1000 >700 >700

1.Tf ve aglomera gibi gevek kayalar, sreksizlik dzlemleri bulunan ayrm imentolu tortul kayalar 2.Sk kum, akl 3. ok kat kil, siltli kil
1.Yumuak sreksizlik dzlemleri bulunan ok ayrm bakalam kayalar ve imentolu tortul kayalar 2.Orta sk kum, akl 3.Kat kil,siltli kil 1.Yeralt su dzeyinin yksek olduu yumuak, kaln alvyon katmanlar 2.Gevek kum 3.Yumuak kil, siltli kum

30-50 16-32

65-85

500-1000 200-400

700-1000 400-700 300-700

10-30 8-16

35-65

<500 100-200

400-700 200-400 200-300

0-10 0-8

<35

<100

<200 <200 <200

Yerel Toprak Snf

Yerel Toprak Snf Z1 Yer Kmesi ve En st Katman Kalnl (A) kmesi topraklar, en st katman kalnl 15 m ye eit ya da daha s (B) kmesi topraklar En st katman kalnl 15 m den ok (B) kmesi topraklar ve en st katman kalnl 15 m den az (C) kmesi topraklar En st katman kalnl 15-50 m (iinde) arasnda olan (C) kmesi topraklar ve en st katman kalnl 10 m ye eit ya da daha az olan (D) kmesi topraklar. En st katman kalnl 50 m den ok (C) kmesi topraklar ve en st katman kalnl 10 m den ok (D) kmesi topraklar

Z2

Z3

Z4

Nerde kullanlr
Afet blgelerinde yaplacak yaplar hakknda ynetmelik uyarnca bina hesaplarndada kullanlan parametrelere rnek olarak Kesme dalga hz Etkin yer ivmesi Yer baskn periyotlar Spektral ivme katsays vb verilebilir.

Etkin Yer vme Katsays (A0)

Deprem Blgesi A0 0.40 0.30 0.20 0.10

1 2 3 4

Etkin Yer vme Katsays (A0)

Bu tablo herhangi bir bilginin olmad durumda kulanlmaldr. Bu deerler anakaya iin yaklak deerlerdir. vme deerlerinin yer koullarna bal olarak ok daha byk olabilecei grlmtr

Yap nem Katsays (I):

Binann Kullanm Amac veya Tr 1. Deprem sonras kullanm gereken binalar ve tehlikeli madde ieren binalar a) Deprem sonrasnda hemen kullanlmas gerekli binalar (Hastaneler, dispanserler, salk ocaklar, itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve dier haberleme tesisleri, ulam istasyonlar ve terminalleri, enerji retim ve datm tesisleri; vilayet, kaymakamlk ve belediye ynetim binalar, ilk yardm ve afet planlama istasyonlar) b) Toksik, patlayc, parlayc, vb zellikleri olan maddelerin bulunduu veya depoland binalar 2. nsanlarn uzun sreli ve youn olarak bulunduu ve deerli eyann sakland binalar a) Okullar, dier eitim bina ve tesisleri, yurt ve yatakhaneler, askeri klalar, cezaevleri, vb. b) Mzeler 3. nsanlarn ksa sreli ve youn olarak bulunduu binalar Spor tesisleri, sinema, tiyatro ve konser salonlar, vb. 4. Dier binalar Yukardaki tanmlara girmeyen dier binalar (Konutlar, iyerleri, oteller, bina tr endstri yaplar, vb) Bina nem Katsays ( I )

1.5

1.4

1.2 1.0

Yer Salnm Periyotlar (TA-TB sn)

Yerel Toprak Snf Z1 Z2 Z3 Z4

TA
0.10 0.15 0.15 0.20

TB
0.30 0.40 0.60 0.90

Yer Salnm Periyotlar (TA-TB sn)

Bu tablo herhangibir bilginin olmad durumda kulanlmaldr. TA ve TB deerleri yerinde llmelidir.

Spektrum Katsays
Yer Sarsnt Bytmesi S(T) b= S(T) = 1+ 1.5 T / TA b= S(T) = 2.5 b= S(T) = 2.5 (TB / T)0.8
0 T TA) (TA T TB) (T > TB)

T=Yap salnm periyodu. Bu deer b- yersarsnt bytme deerine denk gelir. vme llerinden de belirlenebilir.

Spektrum Katsays

Spektral vme Katsays

A(T) = A0 . I . S(T)

I = Yap nem Katsays

kaynaklar
Ercan A 2001. Yerarastirma Yntemleri; Bilgiler Kurallar TMMOB Jeofizik Mh. Odasi Yayini, 339 sayfa Mogi K., 1962, Study of elastic shocks caused by the fracture of heterogeneous materials and its relations to earthquake phenomena, Bulletin of Earthquake Research Institute, Tokyo Univ., 40,125-173

Scholz C., H., 1968, The frequency-magnitude relation of microfracturing in rock and its relation to earthquakes, Bulletin of Seismological Society of America, 58, 399-415
Weeks J., Lockner D., and Byerlee J., 1978, Change in b-values during movement on cut surfaces in granite, Bulletin of Seismological Society of America, 68, 333-341 Afet blgelerinde yaplacak yaplar hakknda ynetmelik (http://www.deprem.gov.tr/yonet.htm) http://ydk.bayindirlik.gov.tr/zemin_temel_etud_raporu.htm