Sadraj

1. Uvod............................................................................................................1 2. Transportni problem....................................................................................2 2.1. Otvoreni tansportni problemi...............................................................4 2.2. Metode za reavajnje transportnog problema......................................6 2.3. Lanac za dobijanje optimalnog reenja transportnog problema.......6 3. Zadatak broj 4..............................................................................................7 4. Reenje zadatka broj 4.................................................................................8 5. Zakljuak.....................................................................................................11 6. Literatura.....................................................................................................12

Logistika u Saobraaju

1. Uvod

Logistika u saobraaju predstavlj upravljanje tokovima materijala, informacija, novca i ideja putem usklaivanja procesa u lancima snadbevanja i putem strategiskog dodavanja vrijednosti u pogledu mjesta vremena i pakovanja. Logistika funkcija obuhvata upravljanje skupom sredstava koji se koriste za transport i transformaciju proizvoda tamo gdje je i onda kada je to potrebno sa minimumom ukupnih trokova. Logistika je dio operacioni istraivanja i obuhvata studiranje svih problema savladavnja vremena i prostora u procesima proizvodnje, transporta i distribucije proizvoda i prateih usluga U okviru logistike u saobraaju reavaju se zadatci iz transportnih problema. Svrha reavanja transportnog problema je minimizacija trokova prevoza na relaci izmeu otpremne stanice i prijemne stanice uz uslov da se zadovolje potrebe prijemne stanice i u potpunosti iskoriste ponude otpremne. U ovom seminarskom radu bie prikazan nain reavanja transportnog problema u optem obliku kao i jedan primer transportnog problema sa svim pravilima za uspenno reavanje ove vrste zadatak.

Logistika u Saobraaju

2.Transportni problem

Transportni problem je dio problema linearnog programiranja koji rjeava problem prijevoza istovrsnog tereta iz vie otpremnih stanica u vie prijemnih stanica, odnosno iz m otpremnih stanica u n prijemnih stanica. Otpremne stanice imaju fiksnu ponudu ai , ( i = 1,2,..., m ), dok prijemne stanice imaju fiksnu potranju b j , ( j = 1,2,..., n ). Transportni problem ima tablini izgled sa m redova koji predstavljaju otpremne stanice i sa n kolona koji predstavljaju prijemne stanice.

j i O1 O2 . . . Om bj

P1 C11 X1 1

P2

... .....

Pn

ai

Cm1 Xm 1 b1 b2

C1n X1 a1 n a2 . . . Cmn Xmn am Bn

...

Tabela 1. Opta tabela transportnog problema Svrha rjeavanja transportnog problema je minimalizacija trokova prijevoza na relacijama izmeu otpremnih stanica i prijemnih stanica uz uslov da se zadovolje potrebe prijemnih stanica i u potpunosti iskoriste ponude otpremnih stanica. Matematika formula funkcije cilja transportnog problema :

Logistika u Saobraaju F = Cij X ij min

j =1 i =1 n m

Oznaka Cij troak prijevoza po jedinici tereta na relaciji i j , a X ij je oznaka koliine tereta od odreene otpremne stanice, ai , do odreene prijemne stanice, b j .

Opti primjer transportnog problema mogue je prikazati pomou mree koja sadri m otpremnih stanica, n prijemnih stanica te m n veza izmeu pojedinih otpremnih i prijemnih stanica
Otpremne stanice

Prijemne stanice

a1 a2 . . . . . .

C11,x11

b1 b2 . . . . . . bn

am Slika 1. Mrea otpremnih i pijemnih stanica.

Jedno od ogranienja transportnog problema je suma kapaciteta otpremne stanice jednaka sumi kapaciteta prijemne stanice.

ai = b j
i =1 j =1

Takav se oblik transportnog problema, u kojem su sume kapaciteta otpremne i prijemne stanice jednake, naziva zatvoreni transportni problem. No, kako je poznato, u praksi gotovo nikad nemamo primjer zatvorenog transportnog problema, drugim rijeima rijetko se moe susresti takav problem kojem bi suma kapaciteta otpreme stanice bila jednaka sumi kapaciteta prijemne stanice. Transportni problem kod kojeg kapaciteti otpreme stanice i prijemne stanice nisu jednaki naziva se otvoreni transportni problem.

Logistika u Saobraaju

2.1. Otvoreni tansportni problemi

Otvoreni transportni problem je transportni problem kod kojeg suma kapaciteta otpreme stanice nije jednaka sumi kapaciteta prijemne stanice.

ai b j
i =1 j =1

Viak koji se javlja mogu je na strani otpremene stanice ili na strani prijemne stanice te se prema tome moe rei da postoje dvije vrste otvorenog transportnog problema, a to su: otvoreni transportni problem sa vikom u ponudi, i otvoreni transportni problem sa vikom u potranji. Kod otvorenog transportnog problema sa vikom u ponudi viak se javlja na strani otpremene stanice, odnosno suma kapaciteta otpremene stanice vea je od sume potranje prijemne stanice.

ai > b j
i =1 j =1

Kako bi bilo mogue rijeiti ovaj tip otvorenog transportnog problema potrebno je otvoreni transportni problem pretvoriti u zatvoreni transportni problem. Potrebno je dodati fiktivnu prijemnu stanicu (Pf) iji je kapacitet (bf) onoliko koliko je vea ponuda od potranje. b f = ai b j
i =1 j =1 m n

Jedinini trokovi prijevoza su nula. Tada se zatvoreni transportni problem moe ovako tablino prikazati: P1 P2 Cij xij ... Pn Pf 0 0 ai a1 a2

O1 O2 . . . Om

am

Bj b1 b2 ... bn bf Tabela 2. Tabela otvorenog transportnog problema kada je kapcitet otpremne stanice vei od prijemne stanice.

Logistika u Saobraaju Otvoreni transportni problem sa vikom u potranji je problem kod kojeg je suma otpremne stanice manja od sume prijemne stanice, to znai da je ponuda manja od potranje.

ai < b j
i =1 j =1

Jednako kao i u prethodnom sluaju, kod otvorenog transportnog problema sa vikom u ponudi, i otvoreni transportni problem sa vikom u potrani potrebno je pretvoriti u zatvoreni transportni problem, a to se postie dodavanjem fiktivne otpremne stanice (Of) iji kapacitet (af) je onoliko kolika je razlika izmeu ponude i potranje, a jedinini trokovi prijevoza jednaki su nuli.

a f = b j ai
j =1 i =1

Tablini prikaz transportnog problema ovog tipa izgleda ovako: P1 P2 Cij xij ... Pn ai a1 a2

O1 O2 . . . Om Of Bj

am 0 b1 0 b2 ... 0 bn af

Tabela 3.Ttabela otvorenog transpoirtnog problema gde je kapacitet prijemne stanice vei od otpremne stanice

Logistika u Saobraaju

2.2. Metode za reavajnje transportnog problema

Postoji velik broj razraenih metoda koje se primjenjuju za rjeavanje transportnog problema. Metode koje se koriste za dobivanje poetnog rasporeda tereta su sljedee: 1. Metoda sjeverozapadnog ugla. 2. Metoda minimalnih trokova i 3. Vogelova aproksimativna metoda, A metode za dobivanje optimalnog rjeenja transportnog problema su: 1. metoda relativnih trokova i 2. MODI metoda.

2.3. Lanac za dobijanje optimalnog reenja transportnog problema

Sve dok na poljima u tabeli postoji negativni koficijent ne baznih polja nismo postigli optimalno reenje. Najvei negativni koficijent ne baznoga polja uzimamo za polaznu taku lanca sa kojim vrimo preraspodelu otpremni kapaciteta u tabeli, da bi doli do optimalnoga reenja. Lanac poinje i zavrava se u datom polju. Sa datog polja u pravoj lini (gore-dole) ili (lijevo-desno) skae se na bazna polja sve do povratka u poetno polje. Poetno polje nosi predznak plus + dok susedno nosi predznak minus - i tako se predznaci menju, do povratka u poetnio polje. Zatim se bira minimum od susednih polja ili minimumu svih minimuma, koji se oduzimaju od polja ili dodaju u zavisnoisti od predznaka polja. Na taj nain dobivamo novu preraspoldelu u tabeli na osnovu koje traimo optimalno reenje.

Slika 2 i 3. Mogui izgledi lanca

Logistika u Saobraaju

3. Zadatak broj 4.

Transportno preduzee obavlja prevoz eera iz etiri skladita ( A1 , A2 , A3 , A4 ), iz koji snadbeva etiri veleprodaje ( B1 , B2 , B3 , B4 ). Kapaciteti skladita su: A1 = 13t , A2 = 36t , A3 = 23t , A3 = 11t , dok potrnja veleprodajnih centara iznosi: B1 = 13t , B2 = 16t , B3 = 15t , B4 = 12t. Trokovi prevoza po jednoj toni dati su n.j. u sledeoj tabeli:

B1 A1 A2 A3 A4 2 3 9 10

B2 8 5 7 2

B3 4 1 8 6

B4 9 11 4 12

Tabela 4. Trokovi prevoza po jednoj toni

Nai optimaln plan transporta eera iz skladita A1 , A2 , A3 , A4 u veleprodaje objekte B1 , B2 , B3 , B4 za minimalne ukupne trokove prevoza.

Logistika u Saobraaju

4. Reenje zadatka broj 4.

Na poetku izrade transportnog zadatka potrebno je utvrditi da li se radi o zatvorenom transportnom zadatku ili otvorenom i koga je on tipa.

A A B B

= A1 + A2 + A3 + A4 = 13 + 36 + 23 + 11 = 83 = B1 + B2 + B3 + B4 = 13 + 16 + 15 + 12 = 56
j

A > B
i

U ovom zadatku re je otvorenom tarnsportnom problemu, gde se javlja viak na strani otpremne stanice. Zbog toga moramo uvesti fiktivnu prijemnu stanicu, gde su trokovi prevoza po jednoj toni jednaki nuli.

A B
i

= 83 56 = 27

Kapacitet fiktivne prijemne stanice je B f = 27.

B1 PS OS A1 A2 A3 A4 13
13 36 23

B2 16 8 5 7 2 2 3 9 10

B3 15 4 1 8 6

B4 12 9 11 4 12

Bf 27 0 0 0
0

11

Tabel 5. Kapaciteti otpremnih i prijemnih stanica

Dati trnasportni problem reavamo metodom dvostrukog precrtavanja. Formiramo poetnu tabelu. Traimo minimalne cijene po kolonam i vrstama i stavljmo zvezdicu za minimalnu cenu u koloni i vrsti. Polje koje je minimum po vrst i koloni imamo dve zvjezdice.

Logistika u Saobraaju

PS B1 OS A1 A2 A3 A4
13 36 23

B2 16 8 5 7 2**

B3 15 4 1** 8 6 12 9 11 4** 12

B4

Bf 27 0 0 0
0

11

13 2** 3 9 10

Tabe 6. Polja sa minimalnim cjenama

Nakon to smo oznaili polja sa minimalnim cenama, vrimo njihovo popunjavanje. Pri tome moramo voditi rauna da se ispuni uslov za broj baznih polja. Uslov je dat formulom m + n 1 = broj baznih polja.

Ako ovaj uslov nije ispunjen sa minimalnim cenama dodajemo odreen broj fiktivnih nula u polja tako da ona postaju bazina.

PS B1 OS A1 A2 A3 A4
13

B2 13 16 8 13 5 0 5 7 2** 11

B3 15 4 1** 15 8 6 4** 9 11

B4 12

Bf 27 0 0 16 0

2** 3 9 10

36

23

12
11

11
0

12

Taba 7. Raspored tereta po baznim poljima

Broj baznih polja: m+n-1=4+5-1=8 Dodajemo jednu fiktivnu nulu u polje k 21 , da bi ispunili uslov o broju baznih polja. Nakon raspodele tereta po bazinim poljima traimo optimalno reenje metodom koficijenata.

i + j = Cij ;
Za polje 1 usvajamo da je nula, odnosno 1 = 0 . 10

Logistika u Saobraaju

Zatim se za svako ne bazno polje rauna koficijent po sledeoj formuli: K ij = Cij ( i j ) ; Dok ne dobijemo sve pozitivne vrednosti koficijenta K ij nije pronaeno optimalno reenje. Kada imamo sve pozitivne vrednosti koficijenta u ne baznim poljima raunamo ukupnu cenu prevoza F.

PS OS A1 A2 A3 A4
13

B1 13 2** 13 3 0 9 10 2

B2 16 8 5 5 7 2** 11 4

B3 15 4 1** 15 8 6 0 4** 12 9 11

B4

Bf 27 0 0 16 0

i
0 1 1
-2

36

23

12
11

11
0

12 3

-1

Tabela 8. Raunanje koficijenata u ne bazinim poljima. Vrijednost koficjenata u ne baznim poljima.

K12 = 8 ( 0 + 4) = 4; K14 = 9 ( 0 + 3) = 6; K1 f = 0 ( 0 1) = 1;

K13 = 4 ( 0 + 0) = 4;

K 32 = 7 (1 + 4 ) = 2; K 33 = 8 (1 + 0) = 7; K 41 = 10 ( 2 + 2) = 10; K 43 = 6 ( 0 2 ) = 8; K 44 = 12 ( 2 + 3) = 11; K 4 f = 0 (2 1) = 3;

K 24 = 11 (1 + 3) = 7; K 31 = 9 (1 + 2) = 6; K ij ij

Vidimo da su svi korficijenti u ne baznim poljima pozitivni, to znai da je dobiveno optimalno reenje. Iz ega slede trokovi prevoza:

F = 2 13 + 5 5 + 1 15 + 4 12 + 2 11 F = 136 N.J. Miminalna cijena prevoza.

11

Logistika u Saobraaju

5. Zakljuak
Na osnovu svega prikazanog u ovom seminarskom radu moemo vidjeti ta je to transportni problem i ta on prestavlja. Takoe smo vidjeli da postoji vie vrsta transportnog problema kao i metoda za njegovo reavanje. Cilj reavanja transportnog problema je dobijanje optimalnog reenja koji je u naem sluaju minimizacija trokova prevoza. Na urenom zadatku primenili smo jednu od jednostavnih metoda za reavanje ove vrste zadataka (dvostruko precrtavanje) kao to smo i prikazali neke od uslova potrebni za uspeno reavanje transportnih zadataka.

12

Logistika u Saobraaju

6. Literatura

1) dr Marko Vasiljevi: Predavanja iz logistika u saobraaju, 2009 Saobraajni Fakultet Doboj. 2) mr Zoran Rsitiki: Vjebe iz logistike u saobraaju, 2009 Saobraajni Fakultet Doboj. 3) dr Ranko Boikovi: Predavanja iz operacionih istraivanja, 2009 Saobraajni Fakultet Doboj. 4) upi M., Radivojevi G., Revanovi B., Specijalna poglavlja iz teorije odluivanja: Kvantitativna analiza , 2009 Novi Sad.

13