‫مديريت دانش‬

‫در واحدهاي فناوري اطلعات و ارتباطات‬

‫به منظور شناخت مديريت دانش ابتدا نياز به تعريف مناسبي از دانش مي باشد‪.‬‬
‫دانش در مفهوم عام اطلعات بدست آمده از طريق مطالعه‪ ،‬تمرين و تجربه افراد‬
‫مي باشد‪ .‬بطور مثال با خواندن كتاب شنا نمي توان شنا كردن آموخت به عبارت‬
‫ديگر صرفا ٌ با داشتن اطلعات نمي توان به دانش دست يافت‪ ،‬تجربه و ممارست‬
‫د ر شاخذش شدانشش نيزش شامر ي شحيات ي شاست‪.‬ش درش برخ ي شازش امور‪،‬ش اطلعات شنقشش مهمي‬
‫(مهارتهاي ذهني و فكري) دارند‪ ،‬در برخي از امور‪ ،‬تمرين و ممارست (مهارتهاي‬
‫بدني) و در برخي اطلعات و تمرين هر دو نقش مهمي (مشاغل تخصصي) دارند‪.‬‬
‫دانش سازماني داراي پيچيدگي فراتري از دانش فردي است‪ .‬در واقع دانش كل‬
‫سازمان را مي توان برآيند "دانش افراد سازمان‪+‬دانش كسب و كار سازمان"‬
‫تلقي نمود‪ .‬مي توان گفت نسخه حاضر و آماده اي براي مديريت دانش نمي توان‬
‫تجويزش شنمود‪.‬ش شسازمانهاش شباش شتوجهش شبهش شنوعش شكسبش شوش شكار‪،‬ش شاندازه‪،‬ش شفرهنگش شسازمانيش شو‬
‫اجتماعي‪ ،‬برهه اي از زمان‪ ،‬نوع خدمات‪ ،‬موقعيت اجتماعي‪ ،‬نوع فعاليت‪ ،‬اندازه‪،‬‬
‫نوع مالكيت‪ ،‬نوع استخدام پرسنل و روابط سازماني نياز به مديريت دانش نوع‬
‫مناسبش شوش شدرخورش شخودش شدارند‪.‬ش شدرش شمديريتش شدانشش شدرش شمقياسش شسازماني‪،‬ش ششناسايي‬
‫دانش سازماني مهم ترين عامل حصول موفقيت است‪ .‬رويكرد ضمني و صريح به‬
‫دانش جهت تشريح دانش سازماني نقش به سزايي دارد‪:‬‬
‫•"دانشش افراد سازمان"ش يكي از موارد نا ملموسش و فرار مي باشد كه‬
‫بالطبعش شبهش شسختيش شميش شتوانش شآنش شراش شمديريتش شنمودش شوش شغالبا ًش درش شردهش شدانش‬
‫ضمني ارزيابي مي گردد‪ .‬و نياز به آموزش‪ ،‬حفظ‪ ،‬توسعه و تصريح شدن‬
‫دارد‪.‬شش در واقششع‪ ،‬دانششش ضمنششي شخصششي بوده و فرموله كردن آن بسششيار‬
‫مشكل است‪ .‬اين نوع از دانش كه از طريق تسهيم تجربيات با مشاهده و‬
‫تقليشد كسششششب مشي شود و ريششه در اعمال ‪‌،‬رويشه هشا ‪،‬تعهدات ‪ ،‬ارزشهشا و‬
‫احسشاسات افراد دارد قابشل كشد گذاري نيسشت و ضمنا ً از طريشق يشك زبان‬
‫مخابره نمي شود و دانش افراد از منظر سازماني حائز اهميت مي باشد‪.‬‬
‫رويكردش شسازمانش شدرش شبدوش شاستخدامش شباش شگزينشش شعمليش شوش شطيش شدورهش شهاي‬
‫همسنگسازي شروع و در ضمن خدمت نيز به منظور ارتقا و همپايي با‬
‫احتياجات شركت و سازمان با طي دوره هايي مناسب و مورد نياز مي‬
‫تواندش شعاملش شموفقيش شبرايش شحفظش شوش شتوسعهش شسطحش شدانشش شافرادش شسازمان‬
‫باشد‪ .‬در پايان دوران خدمت نيز براي انتقال دانش و دانسته كاري شغلي‬
‫به نيروهاي جايگزين بايستي از مكانيزم هاي مناسب بهره برد‪.‬‬
‫•"دانش كسب و كار سازمان" غالبا ً به مثابه دانش تصريحي است تا دانش‬
‫ضمني‪ .‬در اكثر موارد از تصوير اركستر براي نمايش نظم و هماهنگي‬
‫بهره مي برند ولي اين كار در سازمان پيچيده تر است‪ .‬اعضاي يك‬
‫اركستر هرچند كار سختي دارند ولي مي توانند با تمرين و ممارست به‬
 ‫حد مطلوب برسند‪ .‬ولي عوامل دخيل در كسب و كار بصورت دائمي در‬
‫حال تغيير مي باشند و به همين دليل نياز به تدوين راهبردهايي براي اخذ‪،‬‬
‫پايش‪ ،‬نشر‪ ،‬ارائه و توسعه دانش كسب وكار بصورت پويا مي باشد‪ .‬با‬
‫توجه به پيشرفتهاي فن آوري بهره بردن از اين امكانات به منظور‬
‫افزايش كيفيت‪ ،‬سهولت و كاهش هزينه ها مي تواند از مصاديق مورد‬
‫نياز دانش "كسب وكار" تلقي شود‪ .‬با توجه به توسعه روز افزون‬
‫سازمانها و فن آوری‪ ،‬نیازمندیهای جدید به اطلعات و فهم دانش‬
‫سازمانی نیز گسترش يافته است‪ .‬مدیریت دانش می تواند در چگونگی‬
‫ارائه‪ ،‬نشر دانش بر کارائی (خوب کار کردن) و اثر بخشی (کار خوب‬
‫انجام دادن) سازمان بیافزاید‪ .‬طبق نظر محققین‪ ،‬دوره سازمانهای‬
‫وظیفه گرا به پایان رسیده و لزم است که سازمان به همان شکلی در‬
‫تولید دانش کاربردی خود حرکت می کند دربه اشتراک گذاشتن اطلعات‬
‫و دانش نیز بین کارمندان خود موثر باشد تا کارمندان توانایی انجام‬
‫وظایف متعدد محوله بصورت فرایند گرا را کسب کنند‪.‬‬
‫از منظر دانش شرکتها و سازمانها و حتی کشورها به دو طبقه منبع گرا و‬
‫دانش محور تقسیم میشوند‪ .‬سازمانهای منبع گرا به عصر صنعتی و سازمانهای‬
‫دانش گرا به عصر اطلعات تعلق دارند‪ .‬کشورهای دانش محور در حال انتقال‬
‫فرایندهای منبع گرا به کشورهای در حال توسعه هستند‪ .‬و از جمله تحدیدات‬
‫مي توان فاصله دیجیتالی‪-‬دانشی و منبع گرا ماندن را نام برد و از جمله‬
‫فرصتها نيز تلش برای ورود مقتضی به عصر اطلعات و دانش محور شدن مي‬
‫باشد و نيز در خصوص شركتها مي توان گفت كه روز به روز به سمت دانش‬
‫محور شدن پيش مي روند‪.‬‬
‫با توجه به اينكه هدف ارائه متني در خصوص تبين مديريت دانش براي واحد‬
‫فناوري اطلعات و ارتباطات در سازمانها مي باشد لذا منظور نمودن‬
‫مشخصات واحد فناوري اطلعات و ارتباطات به موضوع بحث حائز اهميت مي‬
‫باشد‪ .‬واحد فناوري اطلعات و ارتباطات جزيي از واحد هاي ستادي مي باشد ‪.‬‬
‫بالطبع فعاليتهاي اصلي واحد فناوري اطلعات و ارتباطات شناسايي فن آوري‬
‫اطلعات مناسب براي سازمان‪ ،‬طراحي و اجراي و نگهداري سيستمهاي‬
‫مناسب و ارائه خدمات جاري مرتبط با فناوري اطلعات و ارتباطات مي باشد‪.‬‬
‫بنا براين واحد فناوري اطلعات و ارتباطات جز سازمانهاي داراي فعاليتهاي‬
‫پيچيده‪ ،‬گستردگي خدمات‪ ،‬نياز به آموزش هاي متمادي و بروز‪ ،‬نياز به‬
‫سازماندهي سريع و گسترده به همراه رعايت استاندارد هاي متعدد قرار دارد‪.‬‬
‫اصول ً در خصوص سيستمهاي مديريت دانش سه مولفه اساسي پرسنل‪،‬‬
‫سازمان و فناوري مدد نظر قرار مي گيرند‪:‬‬
‫•كارمندان فناوري اطلعات و ارتباطات غالبا ً داراي تحصيلت‬
‫دانشگاهي مرتبط با رايانه مي باشند‪ .‬بنابراين كارمندان‬
‫جديدالستخدام نياز به آموزشهاي بدو استخدام فني و تخصصي‬
‫فناوري اطلعات و ارتباطات جهت رسيدن به حد مطلوب را دارند‬
‫(‪ .)qualification‬با توجه به اينكه عمر مفيد دستاورد هاي فناوري‬
‫اطلعات و ارتباطات به ندرت بيش از ‪ 5‬سال مي باشد براي‬
‫جلوگيري از رخوت و رسيدن به نگرش متناسب با دوره زماني‬
‫معاصر طي دوره هاي مدون و روزآمد براي پرسنل از ضروريات‬
‫توجه به امور دانش مدار سازمان به منظور نيل به تداوم كسب و‬
‫كار مي باشد‪ .‬با توجه به دست آورد هاي جديد بهره مندي از ‪E-‬‬
‫‪ LEARNING‬راهكاري مناسب براي توسعه دانش فناوري اطلعات‬
‫و ارتباطات مي باشد‪ .‬با توجه به اينكه پرسنل واحد در رده‬
‫كارمندان دانشي هستند نياز به ايجاد بانك اطلعاتي از پرسنل‬
‫شامل دوره هاي طي شده‪ ،‬تخصصها‪ ،‬پروژه هاي انجام داده‪،‬‬
‫علقمنديهاي كاري و غيره بوده كه روز آمد گردد‪.‬‬
‫•با توجه به اينكه عمده وظايف واحدفناوري اطلعات و ارتباطات‬
‫شناسايي فن آوري روز مناسب با نياز سازمان‪ ،‬انجام طراحي‪،‬‬
‫پياده سازي‪ ،‬نگهداري و توسعه سيستمهاي مبتني بر فن آوري‬
‫اطلعات مي باشد‪ .‬لذا به منظور شناخت بهتر امور و عملكرد‪،‬‬
‫بهره مندي از سيستمي حاوي اقدامات اوليه قبل از شروع به‬
‫طراحي‪ ،‬مستندات تهيه سيستمهاي فناوري اطلعات‪ ،‬مستندات‬
‫نگهداري و توسعه‪ ،‬مستندات بهره برداري براي هر يك از پروژه‬
‫هاي سازمان مي تواند به مديريت دانش در خصوص امور اجرايي‬
‫در سازمانهاي فن آوري اطلعات و ارتباطات كمك شاياني داشته‬
‫باشد‪ .‬در كنار اين سيستم ايجاد بانك اطلعاتي شامل سيستمهاي‬
‫فناوري اطلعات حاوي اطلعاتي از قبيل پرسنل طراحي‪ ،‬پرسنل‬
‫پياده سازي‪ ،‬واحد كاري‪ ،‬كاربران‪ ،‬مشخصات فني و نيازمنديهاي‬
‫آتي بعنوان مكمل مي تواند مورد استفاده قرار گيرد‪ .‬ضمناً‬
‫مدیریت دانش متدها و پارادایمهایی از قبیل ‪EFQM، BPR، TQM،‬‬
‫‪ EA، ITSP، ISO9000، ISO27000،ISO20000‬تداوم كسب و‬
‫كار‪ ،‬مدیریت نوآوری‪ ،‬مدیرت تکنولوژی‪ ،‬مدیریت پروژه و ‪ ...‬را در‬
‫بر می گیرد‪ .‬هریک از این متدها برای اجرا در سازمان بر اساس‬
‫مدل دانش خود ایجاد می گردند بنابراین مديريت آنها نيز بهتر‬
‫است كه در سيطره مديريت دانش قرار بگيرد‪ .‬با توجه به ظهور‬
‫روز افزون این متدها‪ ،‬مدیریت دانش نياز به نگرشی جامع به‬
‫منظور جلو گیری از دوباره کاریها و تضادها‪ ،‬کاهش هزینه های‬
‫اجرایی‪ ،‬تجمیع رویکردها و پارادیمها و تعیین ترتیب و اولویتها ارائه‬
‫مي كند‪ .‬این روشها (استانداردها و پاراديمها) غالبا در خصوص‬
‫شناسایی‪ ،‬چهار چوب‪ ،‬پیاده سازی‪ ،‬نگهداری و توسعه در برخی از‬
‫امور فصل مشترک دارند که مدیریت آنها نيز در مدیریت دانش‬
‫رقم می خورد‪ .‬ضمنا ً توجه به رويكرد شبكه اي در سازمان فناوري‬
 ‫اطلعات و ارتباطات بنا بر تغييرات سريع فن آوري اطلعات نيز‬
‫يكي از الزامات براي رسيدن به اهداف مديريت دانش است‪.‬‬
‫•يكي از موارد قابل تامل در مديريت دانش توجه به پويايي و گذرا‬
‫بودن فن آوري اطلعات مي باشد كه در مديريت دانش مختص به‬
‫واحد فناوري اطلعات و ارتباطات بايستي لحاظ گردد‪ .‬لذا در‬
‫سيستم مديريت دانش واحد فناوري اطلعات و ارتباطات‬
‫شناسايي و نهادينه سازي فن آوري هاي نوين نقش مهم و تعيين‬
‫كننده اي بازي مي كند‪ .‬ايجاد واحدي درون سازماني كه بتواند اين‬
‫تازه ها را شناسايي‪ ،‬آماده سازي براي اجرا‪ ،‬اجرا و نهادينه كند نيز‬
‫يكي از الزامات مديريت بهينه دانش است‪ .‬بطور مثال درك مزاياي‬
‫‪ OPEN SOURCE‬براي مديريت فرايند كسب وكار و استفاده از‬
‫برنامه هاي پيش ساخته به جاي كد نويسي صرف و از ابتدا براي‬
‫موارد ‪ BMP، CRM، SCM‬و غيره يك نمونه بارز است‪.‬‬
‫لزم به ذكر است كه راهكار ارائه شده تنها در حد شمارش دانش سازماني‬
‫براي واحد فناوري اطلعات و ارتباطات مي باشد كه در صورت حصول‪ ،‬نياز به‬
‫بازبيني و توسعه مستمر جهت رسيدن به سيستم مديريت دانش فراگير در‬
‫سازمان را مي طلبد‪.‬‬
‫مجتبي صابري‬
‫راي مند مهر‬