Tarih Terimler Szl

Tarih Terimleri Szl Aforoz: Hristiyanlk dininde papa ve kiliseye kar gelenlere verilen cemaatten karma cezas Ahilik: Seluklu ve Osmanllarda oluan esnaf rgt Ake: Osmanl Devletinin para birimi Anayasa: Bir devletin dayand temel esaslar ve ana kuruluunu gsteren belgedir. Anlama: Belli bir konuda veya konularda taraflarn gr birliine varmasdr Antika: Eski alardan kalma eser. Antikite: Eski Yunan ve Roma sanatna verilen genel ad. Antlama: ki devlet veya devletlerarasnda yaplan yazl szlemedir. Asimilasyon: ki veya daha fazla sayda toplum ya da grubun kltrlerinin giderek btnlemesi veya kltrlerin erimesi. Kltrel yok olu. Ayan: Bir ehrin ileri gelenleri. Osmanllarda ou esnaf ailelerden oluan snf Aznlk (Ekalliyet): inde yaadklar toplumda nfusun byk bir blmn oluturan gruptan( din, dil) etnik kken gibi zellikleriyle farkl olan kesim

B Bab- Ali: Osmanllarda sadrazam makam. Hkmet. Balbal: Trklerde len kahramanlarn mezarnn bana dikilen mezar ta, ldrdkleri dman saysn da belirtir kk heykelcikler.

Balyos: Osmanllarda Venedik elisine verilen ad. Basit Devlet: Hukuk birliinin bulunduu devlet. Bedesten: Eya alnp satlan kapal ar.

Berat: Ferman, belge Biat: Bir kimsenin devlet bakanl veya hkmdarln tanmak. Birleik Devlet: Devleti otoritesi birlii oluturan lkeler birlii. Burjuva: Yeniada Avrupada ticaretle uraan zenginlere verilen ad.

C/

Cizvit: Reform hareketlerinden sonra Katolik mezhebini korumak amacyla kurulan tarikat. Cizye: slami devletlerde Mslman olmayanlardan alnan koruma vergisi, kafa vergisi olarak ta ifade edilir. Bu vergi askerlik a gelmi, salkl erkeklerden alnr. Cumhuriyet: Egemenliin koulsuz olarak halka dayand devlet ekli. Clus: Osmanl padiahlarnn tahta kmas. Clus Bahii: Padiahln ilanndan sonra askerlere verilen para. ar: Rusya hkmdarlarna verilen ad.

Darlfnun: Osmanllarda niversite Darifa: Salk yurdu, hastane Demokrasi: Halkn egemenliine dayanan ynetim ekli Devlet: Bir devlet yaps ierisinde siyasal iktidarn rgtlenmesi ve belirlenmesi ile ilgili genel kurallarn btn Devrim: Bir kurumun ya da toplumsal sistemi genellikle zor kullanarak ykp, yerine eskisinden farkl bir kurum ya da toplumsal sistem yaratma. Aamalar a)Fikir aamas b)htilal aamas/halk isyan c)Yeni dzen oluturma almalar Devirme: Hristiyan ailelerden alnan ocuklarn Trk ve slam kltrne gre yetitirilerek devlet hizmetinde kullanlmas. Dogmatizm: Otoritelerce ileri srlen dnce ve prensipleri deimez kurallar olarak kabul eden gr Dolmen: Uzun ve kaba talarn dikilmesi ve zerine yass talarn konulmasyla oluan barnak Duyun- Umumiye: Osmanl devletine bor para vermi alacakl devletlerin paralarn geri almak iin kurmu olduu ynetim(1881)Bu sorun nedeni ile Osmanl Devleti ekonomik bamszln kaybetmitir.

E Efsane: n salm, dillere dm olaanst olay. Egemenlik: Bir lkede ulusun iinden kan, bir kiiye, gruba ya da tm ulusa ait olabilen ynetme gc. Dier bir grle ynetim kayna olarak grlen g.

Enderun: Osmanllarda devirmelerin okuduu saray okulu Endljans: Katolik kilisesinin gnahlardan arnmak iin halka satt af kd. Engizisyon: Katoliklerde dine aykr davranlar aratrp, cezalandran kilise mahkemesi

Engizisyon Mahkemeleri :Kilisenin bakanlnda toplanr, genellikle kilisenin retilerine kar kanlara lm cezas verirdi. Ensar: Hz. Muhammete Medinede yardmc olan Mslmanlar, ev sahibi. Enterdi: Katoliklerde papann bir lkede dini hizmetleri durdurarak hkmdar cezalandrmas. Bir lkeyi kral ile birlikte dinden atmak. Eraf: eref ve itibar sahibi kimseler, ileri gelenler Etnik: Herhangi bir kltre ait olma. F Federal: Birok siyasal topluluktan oluan ve bu topluluklarn stnde yer alan devlet yapsna verilen isim Feodalizm: Topra ve zerinde yaayan kylleri tek bir kiinin mal sayan Ortaa devlet sistemi (Derebeylik)Merkeziyeti olmayan ynetim. Kapal tarm ekonomisi. Ferman: Padiahlar tarafndan herhangi bir konuda yaymlanan yazl emir, kanun. Fetret: Devlet gcnn zayflad bir yerde dzenin yeniden kurulmasna kadar geen sre (karklk) Fetva: Osmanllarda eyhlislam tarafndan verilen eri hkm veya karar Fkh: slam hukuku

G Ganimet: Sava srasnda dmandan alnan, sava ara gere ve eyalar

Gaza: Din adna yaplan sava Gulam: Trk-slam devletlerinde kurulan orduya verilen

H Halef: Birinden sonra gelen, birinin yerine geen Hanedan: Bir devleti yneten soy ya da aile Harem: Saray ve konaklarda kadnlara ayrlan blm Hat: Yaz Hattat: gzel yaz yazan Hyk: Bir yerleme ya da mezar kalntsnn zerinde olumu yass yapay, toprak tepe Hutbe: Mslman hkmdarlarn her cuma namazndan nce camide isminin okunmas. slam devletlerinde bamszlk sembolyd. Hmanizma: nsanclk, insan ve doa sevgisi, insanlar sevme lks. Ortaan skolstik dnne kar XVI. yzyl Avrupasnda doan ve gelien felsefe, bilim ve sanat grdr. I/ hracat: D satm Islahat: Dzeltme veya iyiletirme almalar

htilal: Mevcut devlet dzenini ykmak iin balatlan halk ayaklanmas kta: Belirli llerdeki bir arazinin] hizmet karl olarak bir kimseye verilmesidir. Seluklu ve Osmanllarda uygulanmtr. ltihak: Bir blgenin ya da lkenin kendi istei ile baka bir devlete katlmas nklp: Bir devletin yaam koullarn ve kurumlarn hzl bir ekilde ileriye dnk olarak deitirmektir. rtica(Gericilik):Mevcut devlet dzenini dini esaslara gre yrtmeyi amalayan dinsel hareket. thalat: D alm tilaf(Anlak):Avrupada ngiltere, Fransa ve Rusyann Almanya ve mttefiklerine kar oluturduu g birlii ttifak: Almanya-Avusturya-Macaristan ve talyann, ngiltere ve mttefiklerine kar oluturduu g birlii ttihat(Birletirme): Dalmakta olan Osmanl imparatorluunun bir arada tutma dncesi

K Kad: slam lkelerinde adalet ilerine bakan yarg. Kapitalizm: Ekonomik sistem. Bu sistem de kr ana amatr. Bu toplumda egemen snf burjuvalardr.

Kapitlasyon: Bir devletin bir baka devlete eitli alanlarda tand haklar ve ayrcalklar. Kervansaray:Anadolu seluklularnn ,kervanlarn konaklamas iin yapt yerler Konfederasyon: Egemenliklerini, hukuk yaplarn, bakanlklarn ve uluslararas kiiliklerini koruyarak ortak bir ama iin antlamayla birlemi bamsz devletlerin oluturduu topluluktur.

Katedral: Byk kilise Koloni: Bir lkenin snrlar dnda igal ettii ve ynettii yer. Daha ok ticari amaldr. Ticaret yapmak amacyla oluturulan merkezler. Kurgan: Tmlslere Trkistanda verilen ad.

Lahit: Ta veya mermerden oyma mezar Liberalizm: Kiisel zgrlkleri konu alan ekonomik ve siyasi gr. Liberal demokrasi Lonca: Osmanl Devletinde, esnaf ve sanatkrlarn bal bulunduu kurulu

Manda: Yabanc bir devletin gdm altna girmek, egemenlik kayb.

Merutiyet: Bir devletin bata bulunan hkmdar ile halkn temsilcilerinden oluan meclis tarafndan birlikte ynetilme. Meclisli krallk.

Monari: Devletin bir aile veya soy ierisinden seilen tek kii tarafndan ynetilmesidir. Msadere: Osmanllarda len devlet adamlarnn malna el koyma geleneidir. Mtareke (Atekes): Antlama yaplncaya kadar arpan taraflarn silahlarn susturmasdr.

N Naip: Kk yataki hkmdarlara veklet eden, birinin yerine vekil olarak geen. Nazr: Osmanllarda bakan.

Nom: Eski Msrda yerleim yeri. Kent, ehir

O/ Oligari: Siyasal iktidarn birka kiilik kk bir grubun, bir ailenin veya sosyal bir snfn elinde bulunduu ynetim ekli Osmanlclk: Osmanl imparatorluu snrlar iinde yaayan herkesi din, rk ve mezhep ayrm gzetmeksizin Osmanl sayma dncesi

r: slam devletlerinde Mslmanlardan alnan toprak vergisi

zerklik: Bir topluluun kendisini baz koullar altnda idare etme hakk. Genelde ana devlete bal fakat kendi kurallarn da uygulayabilme zellii.

Pangermanizm: Btn Germen kavimlerini birletirme politikas.

Panislamizm: Tm Mslmanlar birletirme dncesi

Panislamizm: Tm Slavlar birletirme dncesi Pantrkizm: Btn Trkleri birletirme dncesi Papa: Katolik Hristiyanlarn dini lideri Papirs: Eski Msrda kamtan yaplan bir tr kt Polis: Eski Yunanda kent devletlerine verilen isim Protokol: Diplomatik ilerde ve devletleraras ilikilerde uygulanan kurallar

Reform: Bir kurumun ileyiini dzeltmek amacyla getirilen kkl deiiklik Resmi Tanma: ki devletin birbirleriyle yazl ve diplomatik iliki kurmas Rnesans: Yeniden dou. XVI. yzylda talyada balayan, Yunan ve Roma sanatna dn hareketi. Bilim Edebiyat, resim ve mzik gibi anlamlarda gelime ve yenilik yapma

S/ Seferberlik: Bir lkedeki silahl kuvvetlerin, savatan bara gemeleri iin yaplan hazrlk Siyasal Birlik: Bir lkede birden fazla siyasi g oda varsa siyasal birlik yoktur. Bu glerden biri dierini egemenlii altna alrsa, siyasal paralanmlk yerini siyasal birlie brakr. Siyasal Parti (Fkra): Bir toplumda siyasal iktidar ele geirmek amacyla kurulan rgt. Siyasi Olay: Devletlerarasndaki ilikiler. Bu ilikiler bar yoldan olabilecei gibi sava

yoluyla da gerekleebilir. Devletlerarasndaki ilikilerin bar yoldan gerekleebilmesi iin ncelikle devletlerin birbirlerini tanmalar gereklidir. Savalar, antlamalar, g birlikleri gibi kavramlar siyasal olaylardr. Skolstik Dnce: Ortaa boyunca Katolik kilisesinin egemenlii altnda olan, bilime kapal dine dayal dnce. Bu dnce Rnesans hareketleri ve Hmanizmle sona erdi. Sosyalizm: retim aralarnn kiilerde olmad retim ve blm aralarnn kamuoyu ya da devlete ait olduu siyasal sistem. Smrgecilik: Bir devletin bir baka lkeyi igal ederek ynetmesi ve igal ettii lkenin zenginlik kaynaklarn kendi yararna kullanmas. Klasik anlamda XV. ve XVI. yzylda Corafi Keiflerle deniz ar yerleri kefederek balattklar hareket.(lkada Kolonizasyon) Stratejik: Elinde bulundurana byk ayrcalklar ve stnlkler salayan yer ya da blge eriat: Temeli dine dayanan yasalar anlamndadr.

T Tampon Devlet: Devletlerin gvenliklerini salamak amacyla oluturduklar ara blge Tanma: Bir devletin varln baka devletlerin de kabul etmesi. Tanmadan sonra devletlerarasnda siyasal ilikiler kurulur.

Tarikat: Ayn dinin iine, tasavvufa dayanan ve kimi ilkelerle birbirinden ayrlan Tanrya ulama yollarndan her biri. Tasavvuf: slamiyette din gereine akl ve mantkla deil, sezgi ile gnl yolundan varmay, esas tutan dnce sistemi. Tekfur: Anadoludaki Bizans valisi ve beylerine verilen unvan

Teokrasi: Bir devletin, yaplanmas, ynetimi zellikle hukuk kurallarnn din esaslarna dayandrlmas.

Tersane: Gemi yaplan yer Tre: Bir toplulukta benimsenmi, yerlemi kurallarn, gelenek ve greneklerin, ortak alkanlklarn, tutulan yollarn tm. Orta Asya Trk devletlerinde yazsz hukuk kurallar. Tmls: Bir yerleim yerinin veya mezarn toprakla rtlm halidir.

U/ U Beyi: Snr komutan Ulema: Alimler, bilgi sahibi olanlar. Osmanllarda bir snf olarak belirlenmiti. Ulusal rade: Bir ulusun bir iin nasl yapld gerektii yolunda aa vurduu karar. Ulusal irade ancak egemenliin ulusun tmne ait olduu devlet sisteminde belirlenebilir. Ulusal iradenin somutland yer parlamentodur. s: Harektn yrtlebilmesi iin gerekli birliklerin, her trl gerelerin tamamland, tehizatn topland ve datld yer.

V Vakanvls: Osmanl Devletinde resmi tarih yazar Vakf: Bir kii veya devlet tarafndan, resmi nitelikteki artlara uyularak, hayr amal bir hizmetin gelecekte de yaplabilmesi iin ayrlan mlk veya para.

Vasi: Vekil olma, vekil olarak atanma Vassal: Byk bir derebeyine yemin ederek balanan derebeyi; birine balanan, tabi olan kii. Veliaht: Hkmdarlardan sonra yerine geecek kimse Voyvoda: Eflak ve Bodan beylerine verilen unvan.

Yabgu: Eski Trklerde kaandan sonra gelen st dzeydeki ynetici. Trklerde ikinci derecedeki hkmdarlarn unvan. Kaann kardei Yrk: Yar yerleik Trk topluluklar

Z Zaptiye: Osmanl Devletinde toplum gvenliini salamakla grevli askeri polis kuruluu. Zaviye: Kk tekke, ibadethane. Ziggurat: Tepeye doru gidildike daralan st ste bir Mezopotamya kkenli dinsel yap. ok katl Smer tapna