Di

NASIL
MAMLAR, HATBLER,

LA

MEZZNI^R/ VAZLER.

K A Y

HAFIZLAR,

lSr

BYK

Enstit
irticai, taassubu,, tanmam..: i Bildiim sy, _ hakkatn zdr. Dinlemem -. hi, o arlatan az.Ne diyorsa, dalletin szdr. "e: fcasm.: 1950. : -A. R. S^..'

AHiVIET S A T M A T B A A S I STANBUL : -1950 1951

NASIL

MAMLAR,

HATBLER,

MEZZNLER, VAZLER

K A Y Y I M L A B .

HAFIZLAR,

B Y K

Enstit

rticai, taassubu tammam. Bildiim ey, akkatin zdr. Dinlemem hi, o arlatat azu Ne diyorsa, dalletin szdr. 6. kasm. 1950 A, R. S.

AHMET SAT

MATBAAM

STANBUL 1950

G E L E S VE i - I S Z L E S : 1 3 u eser, b i r partinin d o s t l u u n u da dmanln m e s e l e l e r ile

da g d e r e k o r t a y a atlm deildir. B u gibi o da h a k v e halikat tamd esastan

asla ilgilenmemi b u l u n a n eser, b i r tek m e v z u g z e t i y o r k i , ibarettir. 2 B u eser, u noktay hatrlatp gzler n n d e i y i c e belirtmeyi, e v v e l i b i r vazife o h n a k z e r e telkki e d i y o r v e d i y o r ki: B u g z e l Vatanda, cennette yaar gibi yaadklar halde kozmopolitikten bir trl ayrknyan, bu yurdun kr v e zararna asla ortaklamyan, b u diyara " katiyen s a m m l e e m i y e n , elhasl, i l e r i n d e b u l k e y e ait b i r sevgi v e m i n n e t y a a t m y a n l a n n , lf gzf, a r l a t a n h k v e a k l a b a n h k danlarnda yalanc p e h l i v a n l a r miUet artk i s t e m i y o r . B u n l a r n letin k r v e z a r a n K a l e m l e r i de mey bu g i b i dolamalarm da

gnlleri, m a d e m ki m i l dilleri de susmahdr; halde abulun jnpranmey

ile y a k n d a n ve samim o l a r a k ilgilen

m e k k a b i l i y e t i n d e deildir, o h a l d e durmahdr. Ciddiyet, samimiyetten c i d d i y e t ve s a m i m i y e t l e y h i n e ve zararna lald.

eser bulundurmadklar edalarda eskimi,

m a s k e l e r i n i tayarak

miUetin

g t r e c e k tarzlarda,

malar, p e k g l n ve p e k i r e n o l u y o r . n k a r t k an n k y z l e r i n d e k i m a s k e artk m ve yrtlmtr. A l t n d a k i h a m , b u r u u k tir. M i l l e t u y a n y o r . y i c e u y a m p t a k e n d i n e geldii g n d r ki, g s n d e beslesp b y t t h a l d e h i bir a n k e n d i s i n i derinin

dana getirdii srtk y z g r l m , g r e n gzleri incitmi-

 4 hanerlemekten vazgemiyen bu grihu, boa2andan haktan tu

t u p s i l k e r e k frlatacak, k e n d i l e r i n d e n b a k a h i k i m s e y e k y m e t v e n n i y e n v e k e n d i l e r i i i n tandklar millet v e vatan amak, barnmak dmanlarna hakk med ya h i k i m s e y e h a k t a n m y a n tufeylilere, a v d e t i l e r e vesai din, artk, k a n a t l a n altnda bu vermiyecektir. nk diyar,

vatanclarn, m i l l e t v e m i l l i y e t i l e r i n , , iffet v e faziletcilerin, e n son, i s l m i y e t v e i m a n c l a r m k e n d i l e r i n e ait o k n a k z e r e edindikleri yurttur. E e r b u . s e p t i k kozmopolitlere v e duy g u s u z d n m e l e r e k a l s a idi; b y l e m b a r e k v a t a n a sahip o l mann imknlar bulunmaz, btn T r k alemi, kendileri kahrd. dre dzenlemek inevyabanc duyulu, gibi t u f e y h l e r d e n , vatanszlardan ibaret

3 leri, gidileri, z a r u r e t l e r e iinde tufeyli dman ruhlu Ne yazk? . Demokrasi, Cumhuriyet ktlesa k e n d i s i idare e d i y o r . olarak yaamakta

k i i n d e b u l u n a n l a r , m i l l e t i k e n d i istedii gibi d e i l , k t l e n i n bulunan ahslarm, l o c a l a r m a r z u v e h e v e s l e r i n e g

r e a y a r h y o r l a r . B u , h a n g i i l m v e h a k i k essa d'ayamyor? gibi p a r l a k g f t e l e r d e n b e s t e okand halde, k o c a mill yabanc istekleri

lenmi ninnilerle kulaklarmz

deil, t u f e y l i zmresinin

I h n v e h a k i k n a ' n d a D e m o k r a s i ile b u gidi a r a s m da n e ' m n a s e b e t v a r ? 4 vatanma B e n , A l l a h m a saysz Sras ile Allahma, canm feda krederim, dini btn ve Mslmanm. dnime, milletune

ederim. Muhal kabilden durumlar

farzedelim karsmda onu d

ki dindar deilim. Fakat, mill hamiyyetun var. yurda kar da s a m i m i y e t i m . B u n l a r n b u g n k liyestnden kurtulmas iin y i n e b y l e d n r , y i f e b u milletin, d t dinsizlik b e e l i m d e n g e l e n i yapar, nine kavuturmak byle olur. v e yaamasm salamak kaygsiyle k e n

di ahs d u j ' g u l a n m arda atardm. Y u r d v e m i l l e t s e v e r l i k

 5 Dinsizlie d a y a n a n - h e r lere srklemekte una kafiyyen h a n g i b i r tedbrin g e m e z l i i n i

^ c ac g r d k t e n m e d b u e i t y o l l a r m b u m i l l e t i l m olduunda grmekteyiz. enn" o l a h m d b u millette b u g n b i r kbiliyyeti grlyorsa b u

para tutunmak v e k o r u n m a k tur.

n u n , eskiden k a l m a b i r salbet eseri o l d u u n d a b h e y o k 5 T r k n b u g z e l yurdund'a aznlklar, dinleri, di yanetleri i i n d e k e m l - i ferah.-i b l ile y a a y p dururlar i k e n , y u r d u n asl sahibi o l a n T r k milleti, y a m a n b i r zli min, eline esir d m e s i n e , z o r l a dinsizlie s r k l e n i y o r . D u y u v e inam h r r i y e t i , e l i n d e n zorla a l m y o r . T r k m i l letine m a h s u s o l m a k z e r e y a p l a n b u m u a m e l e , d o m s u , o n a kar p e k d m a n c a b i r hareket, o l u y o r . Yoksa, T r k i y e d e T r k olmak m T r k k e n d i z snrdunda ey sutur? b o d u u bir bahasma hakikata olma esr g i b i m i y a a y a c a k ? ve her eyi

nsamn z l d , y a n d v e hafakanlara varsa o da. T r k n k a m , c a m

idindii b u y u r t t a dinsizlerin, imanszlarm, b u y u r t ile h i b i r ilgileri b u l u n m a y a n -nanmaz septiklerin, belirsiz m a s o n l a r m sdr. Bu hareketi yapanlarm maksatlan, eer, b u milletin messir iyiliine h i z m e t ise, ite g r d k v e anladk ki, o n a iyi gel m e k y l e dursun, b k i s , o n u - l d r m e k iin e n b i r zehir m a h i y e t i gsterdi. B u m a n z a r a gzler n n d e a k sak d u r u m u Ue g z b e b e k l e r i n i sulandrp bulandrrken, hl o ipi, y i n e a y m t e d b i r i e l d e n b r a k m a m a k y a k r l k , ya b u millete d m a n h k iidir. K r iseler, m i l l e t e y a z k d e - m i ? D m a n iseler, n e d e n ? B u miUet d e d i i m i z ktle etrafm g r m i y e c e k d e r e c e d e k r m ? 6 Biz eski medreseler kurulsun demiyoruz. nk h e r k e s g i b i b i z d e a n h y o r u z . k i e v v e l k i ihtiyalar v e b t n kozmopolitlerin, hi bir seciyesiz szlerinin dnmelerin A'e neidkleri gemesi, dediklerinin

 6 m a l z e m e l e r i zamanla b i r l i k t e mazlemitir. B i z , y e n i d o a n iltiyalarm karsnda tedbir almak, yepyeni zaruretlere cevab v e r m e k zorunda bulunduumuzu v e acele teebbse geilmesi l z m geldiini iddia e d i y o r u z . B u m e s e l e l e r karsnda A t a t r k i n k i l b n t e h l k e d e g r p y a y g a r a k o p a r a n m a s k e l i l e r var. B u n l a r a kar m taleamz udur: inkilbc' demek a: B u y a y g a r a c l a r m a s k e l i d i r l e r . A t a t r k e de, o n u n inkilbma d a s a m i m deillerdir. B u n l a r a tense y a b k u y r u k u d e m e k daha d o r u olur. H e r nafiz v e m t e n e f f i z ahsiyetin etrafnda b u g r u h u n m e b z l e n v e mbtezelen bulmduklarm tarihin neresine baksamz grr snz. b : Y e n i zaruretleri her eyden evvel Atatrk inklb dne benimser. n k i l b m r u h u b u d u r . nkilba k r k r n e b a lanarak h i b i r z a r u r e t t a n m u y a n kr krne balanarak hi H r m e d r e s e softas arasnda tekr ohnas. Yalnz bugn olacaktr v e h e r deil, dn zaman: de b y l e idi. Y a r n da yle ile, 19 u n c u asrda yenilik kabul vardr: etmiyen ikincisinin sah

b i r t e k fark

sylediklerine samim, Drincisinin gaj-T-i

samim bir

nsan,' m r e k k e b v e iki y a n h b h ' m e f h m d u r . Tabi b a kmdan r h ile b e d e n d e n m r e k k e b o l d u u gibi, hayat b a kmdan da b i r y a n n d a i l i m , irfan v e iz'an, d i e r y a m n d a din, m n v e v i c d a n tutan b i r v a r h k t r . nm b u naenaleyh, y a n larndan ayrdnz m, yanmlar. B i v^e iz'an dini, mn v e v i c d a m o l u b da irfan

ohnyan, yarra insan o l d u u gibi, m i , irfan v e iz'an b o l b o l b u l u n u p ta dni, mn v e v i c d a n b u l u n m y a n daha y a run, hatt, b t n luya v e btne botur. B u g n k c e m i y y e t i n ihtiyac boa v e y a r m a , deil, d o btnedir. A. R. Saman. L i m o n l u u m : 21. X I . 1950

BSNCI

Ksm

Batda, Hristiyanlk: l e m i n d e 14 n c asr i l e i'tikatszlk e k l i n d e balayp sinsi sinsi y r y e r e k D i n s i z l i k h a m l e l e r i , 20 i n c i asrda 16 nc y z kaybetmi ylda b i n d e n b i r e hzlanan v e 19 u n c u asrda z i r v e y e varan kuvvetini olduu yerde durmu v e snmee y z tutmu grnyor. D e m i r e d b e r i n dndaki liTiedem l e m ) d e n bahsedi yorum. D o u d a , islm d n y a s m d a b u c e r e y a n , t e k i k a d a r g e ni v e g e n e l deilse d e , o n d a n o k sonra d a olsa y i n e , ha fiften b e l i r m i , baz dikkatsiz, tetkiksiz v e bilgisiz kafalara ura sokulabilmi, hatt, b u d n y a u m baz b l g e l e r i n d e , r u h u n a ve b e n h i n e a y k n olarak, liklik tasallutuna d a h i v e b u tasallut, b u d n y a d a a b u k d u r d u r u h n u , gitmek zoruna ylece drlmtr. da, r u h u m u z u h e r t r l kaygdan ve kudretle 20 inci onun n e ruh tlm; fakat, h a k k a y z b i n k r , b u c e r e y a n , b u taarruz y a r m asrhk b i r tahribine b e zaman ve i m k n b u l a m a d a n y k h p durup

h e r eit b e n i m s e m e l e r d e n tecrit ile b t n rimizi k u l a k l a r m z d a asnn dediini anlamak, k a v u m u olui'uz. vermekte bulunduu konferansa sylediklerini

zetler v e b u k u l a k l a r m z tutarsak, kavramak

bahtiyarhma

B u asr, 1917 d e n sonra, i i n d e yaatt insanlara t o n u n u g i t t i k e artran g r sesiyle bararak a n l a t y o r : Y k s e l m i , yani, m e d e n i y e t t e e n n saflara v a m u m i l letlerin, ayakta zerine basarak tutunduklar v e a n c a k o sayede t e m e l vardr. A d u r u p yaayabildikleri iki bjnik

 8 srlardanberi Cemiyeti g r l e m i y e n , g r l s e d e 3T. s e i l e m i y e n iki (Parlemento). Meclis, ma dimdik tutan ayam maddsi

' t e m e l d e n biri Ma'bed dieri M e c l i s

nevisi Mabed)> zerine tutturulmutur. B u o k n e m l i v e p e k enteresan vaziyetten t r , d e diim milletler, ki t e m e l d e n kisinin de, yaamalar iin zaruretlerinin izdikleri p l n m b a m a d d e s i n i tekil ettiini anlamlar, a3mi zamanda ikisine d e a3mi d i k k a t v e e h e m i y e t i v e r m e n i n biir -ya:aria zarureti b u l u n d u u n u mlar, her" ikisi z e r i n d e ayni hassasiyetle zlmiyecek, r m i y e c e k v e k m i y e c e k getirerek -yrtm y o l u n a k o y m u l a r d r . B u u z u n c m l e , hisatan u C e m i y e t i n yaamasmda, demektir: ohnasm-/ kavra v e h e r ikisini ekilde betonkanaate

latrmaum, b i r l m - k a h m m e s e l e s i b u l u n d u u n a

mes'ut v e bahtiyar

da, millet meclisinin n e d e r e c e dahi i v a r ise, m a b e d i n d e o d e r e c e tesiri vardr. Bir millet, bugn, nasl, meclissiz ya amazsa, mabedsiz de yaarayacaldr. te 20 inci a s n n anlad v e y a n a y a k l a anlatmaa aht hakikat, ikinci Y n dr. = Neden? nk: D u y g u organlar g a y e t hassas, g r m e y e tanma bu asr, sezmi, g r m , r e n m i v e k e n d i v a r h i n a vs olan talar p e k m k e m m e l , istihbar servisi inadna k u v v e t l i olan' kanaati gibi inannutr k i , m a d d e a l a m n m t e m a m m elinde tutan v e b u a l a n m b t n n , e e m e n h i a l n d a bulundu ran i d e a l b i r m e c l i s h u l u n m a z s a , o c e m i y e t ideal m a n a s m c a b i r insan t o p l u l u u f o r m l n g s t e r e m i y o r . Hayat, haksz lklarn p e n e s i n d e d i d i k l e n i y o r , adaletsizliin lyor. Keza: Cemiyette m a n a alannn b t n varh parlak v e n n d e , in gm san saadet b o a z l a m y o r , H a k s r k l e n i y o r , i n s a n h k Ma'bed.

9 bulunmaz, gs elektirk atlamak hal

m e s s i r Mabed iri liderlii- v e ilerlii a l t m d a mabed, cemiyetin manas zerinde mutlak bulunduu termezse, c e m i y e t i n y a a m a k t a insanlk, b o u c u b i r k a r a n l n almetleri g s t e r i y o r . alan,

bir efM

sigortas n o l a r a k yctr/n b i r s a l o n manzaras gsteriyor,, havaszl i i n d e

Cemiyetin, kalbindeki k snnce; m e y d a m n ne kesbettii m a l m . Bilhassa u n l a r d r ullamyorlar: Duygu ile sayg b u k a r a n h k l k e d e d u r a m y a r a k nknlarm bulanuyarak

Id t o p l u l u u n ensesine g

e d i y o r . D u y g u s u z , saygsz g s t e , iEet, namus, fazilet, ak ve keyecan y a a i n a k savuuyor kalmanutr. lar. n k o g s t e , din, iman v e vicdan

B u n l a r n h e p s i n d e n s o n r a u u p g i d e n , huzur, istirahat o l d u u gibi, daha s o n r a k a a r a k , i n s a n h et, k e m i k , k a n v e ilikten ibaret b i r t o r b a d u r u m u n a b r a k p g i d e n saadet tir. Cemiyetin evresi, insanhm k a l b i b i r salona b e n z e r gibi, i n s a m n iinden rezalet,

B i r yandan kan havann y e r i n e dier yandan hava girer. Salon havasz kalamaz. Tpk b u n u n k a p g i d e n iffetin y e r i n i fuh, istikametin y e r i n i

vicdamn y e r i n i hayvan hrs v e denaet, mann y e r i n i kfr dallet, saadetin y e r i n i d e sakamet, sefalet v e felket d o l durur. Bunlarm- b y l e o l d u k l a r m i k i k a y n a k t a n a l d m z b i l giler anlatmaktadr: 1 Kitaplar, b y l e sylyorlar. D o r u sylyorlar. 2 Karmzdaki manzaralar, byle gsteriyorlar. aldatmyorlar. i-

. D o r u y u doru olarak gsteriyorlar. Bunlar B u n e kadar, b u k a y n a k l a r n , ^nanmak lzmdr, i n a m y o r u z . m i v e y a n h g s t e r d i k l e r i dujruhnamtr.

yalan syledikleri iidihneBinaenaleyh,

B u r a d a , bir n o k t a v a r d r k i k u v v e t H ldamalar rak gzleri ekmektedir.

yaya

 10 Ma'na alanndaki b u s n k l n dourduu korkun dorua bir da

zararlar, y a l n z kendi alanna m m a h s u s v e m n h a s r k a - ' h y o r z a n n e d i y o r u z ? E e r b y l e ise, b u zan, dipten yanhtr. Ma'nas s n k m a d d e n i n yandan akl, m a n t k iddia edip dururken, bir de b o z u k o l d u u n u , yandan

ite, g z m z n n n d e tamaamza m a r u z m a n z a r a l a r a k ak gsteriyor: Mns snk madde, bozuktur, bu muhakkak.

sbt e d i y o r , gsteriyor, ite, olaylar, i n k r e d e m e z kimse, m e e r arlatan olsun. B i r bak, g e i y o r ite, sekmetten 19. K a s m . 1950 alaylar. A . R . S. muktazabir ha

B u n u n b y l e olmas bir zarurettir, b i r tabiat sdr. Zira: m a d d e d e d i i m i z ey, ite ad stnde, ren bir ekildir, khktr, dildir. M a d d e , ceset; ma'na,ruhtur. R u h tur, gmldr. Bir kledir. S z d e m a ' n a yoksa, azdan t d a n b a k a n e olabilir? Ma'nas snerek karanlklaan h e r madde

m u r d u r , b i r kledir. M a ' n a ise, o n u belirten, ona ifade v e yoksa, beden y o k - . takr olsa

kan lkrd, k u r u alam,

olsa, k r d n e elverili b i r sahne olabilirse de h i b i r zan^^an uu-l v e grl h a r e k e t e y e r olamaz. Elhasl, bir c e m i y e t i n m a ' n a alam karanhk m? Onun m a d d e a l a m n m k v e aj^dm o l d u u n u ' s a n a r a k oraya v a ran, biribirinin stne a b a n m k a h n z u l m e t jamlar iin d e b o u l u r gider. B t n bunlarn b y l e o l d u k l a r m anlamak, hsn niyete sahabet, basar-!u basirette r e y - fikirde k u d r e t v e isabet iidir. n s a n m m a d d e ile deil, ruh ile n s a n olduunu s y h y e n l e r i n szlerine inanmaktan baka kar y o l o l m a d _m kabul e y l e m e k lzmdr. K a b u l e d i y o r u z ; kavramak, nazar-u kuvvet,

 11 ns?.n r u h u iledir d n s a i djr. M a d d e n i n , bedenin, cesedin insan da b i r hissesi varsa, b u , a n c a k r u h a m e n s u p v e muzaf olmas s e b e b i y l e d i r . Y o k s a , m a d d e n i n s m a insanlk davasna kalkt yoktu a n c a k b i r g l m s e m e e k a r l a a c a m B u tarzda d n c e , m a b e d teraziye b e n z e t m e k t e d i r . n s a m n , terazinin iyi a y a r h y a r a k . hyacaktr. Vatan, millet, m i l l i y e t , m e d e n i y e t v e insan saadet m esseselerine kjmet v e r e n l e r c e sarslmaz k a n a a t udur: bir. bah ba Kalksa bile

ile m e c l i s i, i k i g z l s e l m e t v e saadetini, bu sa-

yapt t a r t m m m u v a z e n e s i

C e m i y e t i n d destekleri, m e c l i s in v e r i m l e r i ile grbzletiriHp d u r u r k e n , o d e s t e k l e r i n ileri d e , oralara s o ve korunmak iin, c e m i y e t i n en h c r a kelerine, d i n i n ilh k u v v e t i y l e emni parlathnahdr. Cemiyet, ma kulup kemiren kurtlardan kurtarlmak bu desteklerden balanarak bucaklarma varncaya kadar, aktt y a ile yalanmah,

y e t altna a h n m a k zarureti v a r d r . C e m i y e t i n ii, m a b e d i n b e d i n ' m l ettii k a n a t ile, iffet, fazilet, a k v e heyecan v e man ufuklarnda uuruhnahdr. v e insann hayalindeki saadete

nam, insanlatrmak

k a v u t u r m a k iin, A U a h n m a b e d y o l u ile i n d i r i p bildirdii r u h u h o h l a m a k t a n b a k a a r e n i n k a l m a d , istenildii tarz da aklanmtr. nsann, haldki insan tipini bilmesi, bulmas v e yle fazeti

olmas l a m d r . nsanc, cem.iyeti, vatan le d'e sesleniyorlar: M u h a r r i r sfatm t a k n m ' baz balar b o z u k l a r , fkir- lerinin d m e n i krklar, d u j o v e inanlar k a k l a r ki b u n l a r c a , insann selmete ermesi, saadete vardr ikavumas v e milleti, iffet v e byk mtefekkirler, bu hakikatleri anlattktan s o n r a y

nilyani eylerdir. B u n l a r , b i r y a n d a n h i b i r hakikate

12

Tianrayan ,septik g r n r l e r k e n , t e y a n d a n k e n d i m e n f a atinden b a k a m e n f a a t t a m m y a n v e k e n d i menfaatine sefilne tapan e g o i s t o l a r a k m e y d a n a karlar. B u n l a r , b u l a m k su avclardrlar. V a t a n , miUet, iffet, fazilet, ak, man, gibi m u k a d d e s a t n y a y n l a d k b z m e l e r i b u y a r a s a l a r m gzlerini k r e d e r d e k t g r c gzleri bunlara bakmaa cesaret v e r a b e t e d e m e z . B u n l a r , h e p h a m t o p r a k ararlar. Szlerinden hibiri realite nin hi bir y a n m a u y m a z . Fi kir adma ortaya dktkleri eyler, y l e b i r t a h a y y l objektifi n e k a d a r ve ut e v e h h m d e n ibarettir k i h a k i k a t i n

rasa b u n l a r n r e s i m l e r i n i e k m e e m u v a f f a k olamaz. i m d i 20 i n c i asrin, h a k i k , samimi, insanc, c e m i y e t c i , vatan v e m i l l e t i , medenij^et v e saadeti b kanaate b a h y a n s e b e p l e r i aratrahm. B u s e b e p l e r , ksaca u n l a r d r : 1 ^Allaha i n a n m a k v e A H a h m dinine sarlmak, ferd' i i n b i r zarurettir. Y a n i m a h k m i y e t t i r . B u mahkmiyet, hlk v e h a y a t b i r m e c b u r i y e t v e mkellefiyetten d o m a k tadr. B u m k e l l e f i y e t i n , m e y d a n a getirip f e r d i n o m u z l a r na yklettii v a z i f e y i k a b u l e y a p m a k b i r b o r t u r . E l hasl, y e r l e r i , g k l e r i y a r a t t m a inandmz b i r t e k A H a h m , b i d e r e o l a n emirlerini, n e h i y l e r i n i dinlesdp t a n m a k , y e buyruldu zere hareket etmek borcunu kabul etmek t e n baka k a r y o l o h n a d m a inanmaktr k i d e d i i m m tefekkirleri b u k a n a a t e b a h y a n v e b u din v e m a n y o l u n a d k e n s e b e p l e r d e n birini tekileder. te, u y a n m , k e n d i n e gelmi, h e n z uyaranad h a l d e u y a n d m sandran rya d a n k u r t u l m u v e n e idiini d u r u olarak anlam b i r c e m i y e t i n ferdi, b u b o r c u n u t a m y a n v e seve s e v e z a m a m n d a d e m e e k o a n d r s t insandr. B u n u n b y l e s i n e c a n k u r ban. 2 D i n , f e r t iin b i r h a z kayna, z e v k fkra, n e ' e oca, s k u n v e h u z u r yata v e saadet y u v a s d r . y l e k i . mtefekkirlerini

13 fert, b u k a y n a k t a n , knlarn bu f^^raktan aldn, b u yatakta v e tipte,

b u j m v a d a b u l d u u n u ba.;^.' h i b i r y e r d e n e l d e e t m e k i m b u l a n u y a c a m u ^ lin o h n u t r . n k , b u b u esalette v e b u m a h i y e t t e k i hazlar, z e v k l e r , ne'eler, ak v e h e y e c a n l a r , e v k v e g a y r e t l e r , h a m i y e t v e faziletler, ra hat, h u z u r v e saadetler v e l^tn b u n l a r n b a olan man lar, inhisar altna a h n m o'j'^rak, a n c a k d i n , v e diyanet a d m tayan b e d e s t a n d a ^. / i m p satlan c e v h e r l e r d i r . B u n l a r m b a k a y e r l e r d e bulunni&na i m k n v e ihtimal y o k t u r . E v e t , b a k a arlarda tlan m e t a ' l a r nanmahdr da, b o n m a r a l a r d a d a a l m p sa v e 3nce i-' bir

y o k dedi-. L k i n u n u t m a m a k

ki b u bonmaralar, o bedestenin yamnda

oyuncak maazasndan zerre kadar fark gsteremezler. D i n i n salad kajmaklann gayri y e r l e r d e n ahnan kmyor ki

z e v k l e r v e l e z z e t l e r i h e p i m i z b i l i y o r u z . B u n l a r k s a b i r tah lile u r a t t m z zaman, f o y a l a r d e r h a l m e y d a n a tezevvuk v e telezzz zamanlarna, leri zamana mahsus-u mnhasr sonralara m u ? b u alanlarn v e r d i i h a n g i z e v k v e l e z z e t vardr k a l m a s n da

y a n i o ilerin ilendik b i r a z daha

k a d a r ne'esini u z a t a b i l s i n ? B y l e s i h i v a r n u ? d u y g u y u , duygu, daarcmda bir yaralar, m o r a r m bereleri

S e f h e t i n h a n g i ubesi v a r d r k i i l e n d i i srada h a z sek ilinde g s t e r d i i b u l a n t h indirdii y u m r u k l a n m d d e t s a k l a y a b i l s i n ? B u , g s t e r i l e m e z . L k i n , b u lemin, kararm i n s a m n y z n d e , g z n d e t a n m a l a r a k h e r zamc d u r d u u v e g r i d gibi, shhate i n d i r d i i t e k m e l e r i n kntleri l i m e d e k srer, g i d e r . A h l k a v e r d i i y a n g m ise, o k k e r e itfaiyenin sndr m e k iktidarlann kracak bir dehet durumuna varr. Bu l e m l e r i n salad z e v k l e r v e n e ' e l e r i n y-kmad huu-

m a n nu, sndrmedii v i c d a n nu, darmadan etmedii y u / a m , l m e d e n l d r m e d i i b i n y e m i , d i b i n i d e h n e d i i kasa m ? Elhasl, t e m e l i n e i n c i r d i k m e d i i aile m i s t e r i l e b i h r ?

H a n g i s e f a l e t i n v e r d i i ha/.gi n e ' e v a r d r k i b e n on dakika kadar 'ksa b i r z a m a n rc?^3) m a k s e n mtenasip, trl s o y l a r d a n k t l i d e r e m j j-'^Aalip oknasn! H a n g i fuhu v a r d r ki ned 'Jnete m n c e r d e i l d i r ? han gi kunar, h a n g i iret, hangi... iyi b i r kibet d o u r m a k y le dursun, k o r k m d e r e c e d e |ct, srklemesin? Elhasl, arkadahk dinden baka k^-fnaklardan ahnd zannedi l d r c karanhklara

len hangi z e v k v e n e ' e v a r d r - k i insana daimi b i r surette y a p m a d k t a n baka, ml, shh, ahlk ye iti ma d u r u m l a r b o m b a h y p insana e n k t kibetleri hazr lamam olsun! AUahta gelen ve d i n k a y n a k l a r n d a n edinilen z e v k v e n e ' e y e gelince; bunlar, g e r e k mahiyetleri, g e r e k sala dklar s o n u l a r b a k m a n d a n onlara h i b e n z e m e z l e r . tekilerden maddeten v e ma'nen mahvolmu binlerce, insan, y k l m b i n l e r c e y u v a y , h e m e n h e r g n g s t e r m e k m m k n o l d u u halde, b u k a y n a k t a n ahnan zevkin-, g e r e k m a d d e , g e r e k m a ' n a bakmamdan ykt b i r tek adam, sars t b i r t e k y u v a , h e m d e b t n tarih b o y l a r n c a , gsterile mez. Bu z e m i n d e k i l e r de lf de, o z e m i n d e k i l e r de. te m e y d a n . te hakikat. te gne. Hepsi eit olarak a k r . Sefhetin' getirdii z e v k n e k a d a r yalanc ve vefasz ise, diyanetin s m d u u , o nisbette sadk, samim v e vefakrdr. Sefhetin v e r d i i ne'e, i n s a m n derisinde, nn u c u n d a . calad h a l d e , diyanetin verdii, d u y g u n u n dedir. Sefhetin getirdii n e ' e , o n m ilendii za-.nana m n hasr o l u p o n d a n sonra kalmad, o n d a n sonra o ne'e k t, i r e n v e zararh b i r bulant hline girdii halde diyaparmaklar

dilinin, zerinde, gzlerinin, kirpiklerinde b o derinliklerinde,

u u r u n s t n d e v e alnda, ruhun her tarafmda can halin

 15 netin salad n e ' e duygudan bir an silinmez, uurdan

asl k a y b o l m a z . K a l b d e n h i b i r z a m a n aj-hnaz, r u h t a dairaa d u r u r . Sefhetin u y a n d r d h i b i r z e v k y o k t u r k i a z b i r za m a n sonra n e d a m e t ateinin karsnda k l k m r olmasn, b u n a k a r h k h i b i r ibadet z e v k i y o k t u r ki, n e d a m e t e m n c e r o l m a k y l e dursun, gitgide h e n d e s b i r n i s b e t l e h a c Durmadan dourur, olur. m i n i geniletmesin. B u z e v k i n l m e s i n e , y o k o l m a s n a i m kn y o k t u r . R u h t a , uurda h e r z a m a n canldr. nsamn, harekt, Neticesi, hayrdr, nur saar, hassasiyeti aydnlatr. D u r m a d a n hajnr fazilettir. Samimiyettir,

s e k e n a t m i d a r e e d e n elin iradesi

istikamettir.

B u z e v k i n sahibi, ak v e h e y e c a m n timsli, ylcsek iman v e v i c d a n n mislidir. B u adamdan ktlk denilen yaptk ey, hi olmazsa, iratt olarak, sdir ohnaz. n k l a r m yaptran iradesini i i M b i r fazilet i d a r e ve btn mahlklara ibaret olur. B y l e s i n d e n , insanlara

etmektedir.

g e l e c e k i v e

ey, a n c a k h a j a r v e menfaattan

Dinin, i m a n m balad z e v k v e ne'e, inscimn r u h u n u b i r k e r e sard m , a r t k a y r l m a z , o k a d a r f e d a k r d r k i in sann h e r . k e d e r l i v e m t s z a n n d a yetiir, e n n u r l u halaskar bir o l d u u n u isbat e d e r . E n aresiz, u m u t s u z kald-

m z zamanlarda h z r gibi g e l e r e k k a l b i m i z e a r e n i n c a m m v e r e n , u m u d u n m y a k a n , k u r t u l u v e y a a m a fiillerinin y o U a r m g s t e r e n o dur. H e r k e s , hatta c a n m z b i z d e n y z e v i r d i i z a m a n l a r d a b i z e eHni uzatan, b i z i k u r t a r a n o d u r . O d e r e c e v e f a h d r ki, s o n n e f e s i n e d e i n i n s a n d a n asrrlmaz. V a r h m v e yararhuu bilhassa b u d e v r e d e , insann, m h i m l e r m h i m m i olan b u e n a c k h d e v r e s i n d e gsterir. D i n ak ile b e z e n m i , allah e v k i n e g m l m b i r r u h i m , artk, l m d e m l e n p e s t p y e h a d i s e d e n z e r r e k a d a r k o r k u s u ola m a z . V e f a m n k e n d i s i olan b u z e v k , l m a n l a r m d a insana yapt e n b y k , h u diller ile a n l a t l a m y a c a k eitte h i z -

 16 m e t l e r i yaptktan s o n r a da, vefakrlna s o n v e n n e z . R - . lun a r k a s m a derek teki d n y a y a da b i r l i k t e g i d e r v e onunla b a r o l u r . B u hakikatlere inanmyanlar vardr. B u n l a r n u inanm y l a n m idare eden, iki e l d e n ibarettir k i b i r i n i n ad ci-^ halet dierinin k i dallet tir. B i r i F i r a v u n u n , t e k i N e m r u d u n manas olan b u ki n a n k r , b i r g n g e l i y o r , e y v a h ! d i y e y r e k t e n inliyorlar. n k o zaman; h a k i k a t i g r m v e t a m m oluyorlar. Lkin, daha kuvvetli bir heyhat! sayhas o n l a n n eyvahlarm b o u y o r . H e r h a k i k a t b y l e d i r . o k k e r e , kendisini sonradan tasdik ettirmek iin iUdn r tnr, saklamr. (1). Diyaiet, ibadet zevkine benzer o n u n gibi, sahibin ve kt

den a j m I m y a n ,

yemilerini h e m e n g e r i a k m y a n

n e t i c e l e r e druniyen bir z e v k varsa, ^ o da ilim z e v k i d i r . 20 inci a s n n mtefekkiri d i y o r k i : B i r l o k m a m n sevdasn^ e k e r e k , tinda o n u elde etmek iin

k y d e - kentte, karada - denizde, h a v a d a - o v a d a , d e n i z al- stnde durmadan aramalar, taramalar y a p a n ; y a z bou k, seak-souk d e m e d e n a h a n didinen, arpan, rengin z e v k v e nee akarlarndan m s t a n i Ey, ri insanln olamaz.

u p b o a z l a a n . , . insan, elbette, b u d e r e c e zengin, b u k a d a r

g h n e s h ^steyen! , l>e k o z m o p o h t b u gay kulak

v e septik v e ne edii belirsiz, tufeyli taslaklarmn

samim, b o , kof, ma'nsz v e y a v a n y a v e l e r i n e k e n d i soysuz istekleriniyaatmak

israf etme. Onlar, hakkatlehi b i r b a l o m d a n lgili o l m a d a n ancak isteyen cibiliyetibarettir. sizlerdir szleri, yalandan, atp, t u t m a d a n

(1) Dinin salad zevk, haz ve ne'e kaynaklan: AHaha husus ibadet. nsanlara yardm. Sadaka, dmn yardmna komak. Hay vanlara merhamet. Hlsa dinin Mtn aVVTnm tutmaktan ibarettir. u halde hakik bu- mslman her han'mda, yemek yerken, uyurken, dahi ibadet halindedir.

 17 3 20 inci asr, g e m i asrlardan ibretler l e r alarak d i y o r ve y l e b a r y o r : Din, bu'gn artk, itima b i r nzmdr. A h l k b i r za bittir. ru, Cemiyette her bakmdan disiplinin z a p t i y e memu ancak ej a n d a r m a s d r . Sk, g e v e k i n s a n k a n u n l a r n saUdourucusu vekoruyucusu ve hikmet

yamad drstlkn den korkun

din olacaktr. B u g n , y e t m i asrhk, m e d e n i y e t i tehdit dalleti, b e e r kemunlarn

tepeliyemedikleri d r s t yi, artk, iyice

anlald. B u dallet ifritini d i n dir k i y o k e d e c e k t i r . E l hasl, insan t o p l u l u k l a r m n m u h t a olduklar dinden baka anlalm hi bir kuvvetin kuramyaca, bulunmaktadu-.

20 i n c i asrn, b u kanaate varmas b o u b o u n a oLmamtr. O, b u imann g e m i asrlardan m d e v v e r r n e k l e r d e n . ve tiplerden baka y e n i m e y d a n a gelmi b u l u n a n manza ralardan alm v e edinmitir. nsanc, insan ki: Ahlkyat tutma, itimaiyat yrtme, medeniyeti kavuturma,. mil bun sok menfaatini, insan saadetini. dnen ve

insan, insanca m e s u t g r m e k i s t e y e n b y k l e r

grdler

s a k l a m a v e e n son, hayat refah v e saadete i l e r i n d e din k a d a r

y a r a y h v e elveriH b a k a b i r

e t m e n y o k t u r . n k b u ileri s a h y a c a k l a r sanlan dier amiller ve messirlere, hep birer birer bavurulmu, larn, insan kat' cemiyetlerini, hayvan olmutur srleri d u r u m u n a insan

m a k t a n bakg, b i r i y a p m a d k l a r g r l m t r . u netice, o l a r a k sabit ki, inam, tam ijnklere yapmak kt i i n m a d d m k f a t ta, [ p a r a ] m a d d m c a z a t ta [ s o p a ] ( 2 ) hi h k m n d e k a l y o r , insan koturan, lklerden kandran bir tek mil v e b i r i c i k m e s s i r b u -

(2) Mczt kelimesinin iinde mkfat ta vardr, ukubat ta. Biz, TDurada bu. kelimeyi, trkemizde kullanlda manada kullandk.

F: 2

 18 lnduu t a h a k k u k e d i y o r , ki o da d i n d e n b a k a b i r e y deildir. E e r . tarihte, d i n d a r o l d u u h a l d e allksizlik ekilleri din arzeei fert v e y a c e m i y e t gsteriHrse, b u . y a h a k k D i n i y i anlayn adna rine zt e y l e r d i r . uras da t e c r b e ile sabit o h n u t u r : Dindarn ahlk v e d i n e i y i sarihsin yamnda bunlar,

dar o h n a m a k t a n , y a h u t k t i d a r e e d i l m e k t e n ileri gelmitir. ahllszhk biribirilebir k o k u bile bulunamaz. nk

sz ile dinsizin ahlksz a r a s m d a b y k dala- kadai- f a r k vardr. B u n l a r n ikisi d e c a n a v a r i s e d e b i r i b a h , biri b a sz c a n a v a r a u benzer. Dindar, yoktur ahlk mcessemi olduu gelir.

da m u h a k k a k :

halde dinsizde hi ahlk lk namna grlen btn

v e o l m a m a k lzm

D i n s i z d e a h l k varsa, d i k k a t e d i n i z , tahlil e d i n i z , onda ah ekiller,' dinin z m a l d r . D i n dinsiz geinmekle velinimetine bek Soysuz bir" dinsizden siz onlar d m d e n almtr, kar n a n k r l k l e n e n de zaten budur. v e srf dinsizlik n a m n a B u forml, bugn ksmen. muzaf ancak

yapmaktadr.

Bize dinden ahnmyan bir ahlk forml

gstersinler.

R u s y a d a g s t e r i l e b i l i r . O da Hlsa, b u g n , a h l k

leminde n e y e iyi, gzel ve ho yaynlad dinsiz, hakikatt. b e n dinsizim

deniyorsa; o . d i n i n d . D i n i n Bundan olamyor. u a n l a h y o r

ki: bir

diye n e k a d a r da tepinse; y i n e d i n i n dairesi i i n d e n k m O, Allah inkr edebiliyor, A l l a h m peygamberA l l a h m , peygamberleri vash e p s i n d e n sarf- n a z a r e d e m i y o r . P kay ekli lermi tammya b i l i y o r , fakat.

tasijde k o y d u u esaslarn

u h a l d e , b i r a y d n d i n d a r , c e m i j ' e t t e aj^ vazifesini g r d h a l d e , a y d n b i r dinsiz h u s u f e u r a m , n u r u n u betmi b i r a y Okumu, andrr. j^azm v e y k s e l m i bir dindar, hem

 19 g z e l , h e m k o k u s u ile ortah tutan bir gle b e n z e r . O k u m u y a z m v e fikren y k s e l m i b i r dinsiz, ekli gzel, fa kat k o k u d a n eser t u t m y a n k h n d a bir ottur. 20 inci asr, b u ikisinin a r a s n d a k i fark, ihn v e a m e yanan, bir gldr. Daha dorusu gl

l olarak sezmi v e t a m m o l d u u iin, k u c a m , artk k o kusuzlara, hamhalatlara a m y o r . i n d e A l l a h n u r u d i n makinesi iUyen a y d n l a n a n y o r , onlar k u c a k l a m a k is tiyor. n k , b m d a n sonra c e m i y e t e , m e d e n i y e t e , c e m i y e tin saadetine ancak b u eit e l e m a n l a r d a n hayr gelebile c e i n e inanm b u l u n u y o r l a r d r vet ve kudret, k i b u n d a n s o n r a insan c e d oldu

m i y e t l e r i n i n s e l m e t v e saadetini s a h y a b i l e c e k t i r . B u k u v ancak onda grlyor. Madd menfaat artk c e m i y e t i n m u h t a ku^et, ifls etmitir. nceleri, m a d d e k o r k u l a r , u disiplini k u r m a k rlmtr. B u h a m v e k a b a

v e korumak mevkiinden emekliye ayDemode

olmutur. B u n d a n sonra, ak v e h e y e c a n k a y n a olan, if fet v e fazilet d o u r a n , i n a m insan y a p a c a k h r m e t v e m u habbet besliyen, topluluklara iten nurlu dindir ki mani v e l a y eline a h y o r . te g r l y o r ki, b u g n i n s a n h k lemini, k s m e n d t v e batt, k s m e n d m e k v e b a t m a k v e dallet u k u r l a n n d a n taya k a n a m i l l e r d e n h i biri m u v a f f a k istedii redaet k a r m a k v e k u r t a r m a k zere o r olamyor. Beer

sfatm tayan i y i v e y a k t , tath v e y a ac h i b i r m e s s i r i n h k m g e m i y o r . O h a l d e , g n gibi a k o l a r a k anlal m y o r m u ki b u i, d i n e kalmtr. D i n i n u h d e i verilmitir. B u n d a hl p h e v e t e r e d d t ile vakit g e i r e n l e r , y a grr gzden mahrum, y a anlar kafadan zde veyahut; hepsi! uyanacak sammi d u y g u d a n u z a k k i m s e l e r d i r . H e r h a l d e B u n l a r , b u g i b i l e r , t o p atldktan som-a m dirayetine

lar v e y a h a k i k a t i teslim e d e r g r n e c e k l e r ? k a z t o p u at-

 20 lal n e k a d a r o l d u ? B u n l a r , y o k s a ifls t o p u n u mrektedirler. E e r Ijyle ise, lanet! 20 i n c i asr, b y l e c e , sanlk m e n f a a t v e saadeti din esaslarna nurundan ki: doru yrmeyi, in mu bekle-

dinin stc, stc v e yaatc

faj'dalamnay

iin en u y g m deil, biricik y o l

olarak buluyor. nk, o diyor B u mes'elelere karmak srlarn, kafalarda

i i n insann, i l k i n , g e m i ahlyalardan sarfna bir

modalad yavan

zar ederek y e p y e n i bir tarzda insan sever v e insanc ohna s arttr. B u art, z e r i n d e s a m i m i o l a r a k b u l u n d u r a n mtefekkir, yle Milletlerin zamanda baka dnyor: j'zlerini solduran, arasnda yani devletlerini abuk ve. eritip

resmi

k e r t e n k e n d i l e r i n i hazan p e k u z u n , h a z a n da p e k milletlerin ezip ten y o k e d e n b i r i c i k amil, ahlkszlktr, d e i l m i ?

E v e t , b u n d a h i b i r a k h erenin phe.^i y o k t u r . H i b i r akl e r e n i n sonra unda da p h e s i k a h n y o r : ahlk olmadktan b i r millet,- sanatta, e d e b i y a t t a , iirde,' r e s i m d e , ilim

v e f e l s e f e d e n e k a d a r i l e r l e m i o l u r s a olsun, b u n l a r n e t e k e r teker, ne d e hep birden o milletin m a h v v e m n k a r i z olma sna e n g e l o l a m i y o r l a r . te, eski ran, M e d e n h a m e t i ' g z l e r i k a m a t r a n b u . imparatorluk, s k e n d e r ' i n 40 b i n a s k e r i n n d e p e r i a n o l mcahidinin m a d m ? B u n d a n b i n y l s o n r a 12 b i n islm karsmda hayata ebediyen ved etmedi m i ? u 12 b i n i s l m m c a h i d i i l e , karsna lerce ran askerinin kan y z bin

dayand medeniyet seviyesi bir l zerre

l s n ! B i r i n d e inadna p e k o k o l a n , d i e r i n d e h i y o k t u . r a n ' n tad a r m e d e n i y e t i z d i h a m m d a n , A r a p ' t a y o k , A r a b ' n tad c o k u n a h l k v e m e f k u r e d e n d e r a n d a eser b u l u n m y o r d u . Bizans' ele a l a h m . Sanatta, e d e b i y a t t a , felsefe v e i l i m de ne kadar y k s e k o l d u u b u g n e k a d a r yaaj^an eserlekkrentisin-

21

r i n d e beUi d e i l m i ? A y a s o f y a l a r ile, surlar ile, sarmIar ile vesair i l m e s e r l e r i ile m e d e n i y e t i n nerelerine k t p e k gzel anlalmyor m u ? stanbulun yaparak fethi .zerine talyaya gidip daskaloslik rnesansm alloralarda Umanizmamn yardmlar gelimesine,

genilemesine b y k

dokunan sr sr

m e l e r , k m e k m e sanatkrlar, g z k a m a t r c g z e l l e r , m a h i r o y u n c u l a r , d e b d e b e l e r , aaalar o devletin yaamak h a k k m m a k hakkmn mnhasran dar z e n g i n v e n e k a d a r tlsmh ey, a h l k idi. Tarihten,, niye ibret a h m y o n z ? bret almmyacaksa, hareketleri t e d i n m i y e c e k s e , a h n a n r n e k l e r ile y e n i tutmyanlann temin vesairelerden h i biri edemedi. n k yaa

istedii b i r tek e y d e n , o m i l olsunlar, o yaamak

lette eser kalmamt. O e y o l m a d k a , dier e y l e r n e k a o k olursalar hakkn t e m i n e d e m i y o r l a r d . B u h a k m istedii o b i r tek

mizi a y a r l a n m y a c a k s a ; tar Umi i e y e y a r a r ? T a r i h i r n e k ne hallere geldiklerini grmemek, g r m e k t e n kendi ktasna, Trakya Kayhan anlam daha m f a y d a h ? D e i l s e , n e d e n o a y n a y a b a k a r a k mize eki dzen v e r m i y o r u z ? 13 n c asr sonlarnda a n a d o l u d a (Bitini) znik, B u r s a v e zmit havalisine, A v r u p a d a b t n d e n i y e t k o c a Bizans i m p a r a t o r l u u n u n , b u u k T r k karsnda g e l d i i halin s e b e b l e r i n i n e d i y e

ile T e s a l y a ' y a v e P e l o p o n e z e sahip, o r d u l u , d o n a n m a h , m e

y o r u z ? A n h y o r s a k , b u g n k ile n e d i y e k y a s e t m i y o r u z . E d i y o r isek, n e d i y e s a m i m o l a r a k d o r u y u k a b u l ile ica bnn icrasna derhal y e l t e n m i y o r u z ? N e r e d e o, i l m i y l e , felsefesiyle g z e l sanatlar ile tarihe n salan, yapan, btn dnyaya hocahk yapan erleri btn Yunan? is-

Hani, ilimler, felsefeler, sanatlar lemlerinin gneHini kahrarr^anhk m e y d a n l a r m n sayelerde mamur oiduklann' ellerine pathyan, b u l e m i kendi alm

bulunan R o m a ?

 22 , lme, irfana, felsefeye, sanata v e m e d e n i i ' e t e t e k i l e r

den o k h i z m e t etmi b u l u n a n A b b a s 1er n a m m a bir v a r lk g r y o r m u s u n u z ? Bugne Hani kadar ayakta hayret kalabilen veren eserleri Endels dahi devleti gzleri hani? titreten

kamatran, akllara Osmanllar?! Btn Neden?

o, yalnz komularn

deil, b t n

dnyay

bunla- n e r e d e l e r ? yok

Btn

bunlar ini

yok

oldular. ve

te b u

ohna mn

neden

bulmak

iyice g m l e k t i r ki a r a d m z v e i s t e d i i m i z dersi b i z e v e recektir. B u ders udur:

B u n l a r d a m e d e n i y e t adna h e r e y v a r d . Y a l n z a h l k lar y o k t u . l i m , rfan, s a n a t . . . m e d e n i y e t i yaatr. rk Fakat dr. milleti y a a t a n art, b u n l a r n tne k u r u h n u b u l u n a n grledi v e k t . B u . istisnas o l m y a n b i r k a i d e d i r . H e p b y l e icraat y a par. A h l k t a n kat' nazar e d i p t e srf t o p u n t e k e r l e i n e , vay haline. zen fayda Uzak harbi tda t e m e l i o l a n A h l k

te b u t e m e l , o m i l l e t l e r d e r m t .

temelin s

k e m e r l e r , k u b b e l e r .giiin b i r i n d e

fengin n a m h s n a b a l a n a n l a n K h t a , topta, t f e k t e , lk

uakta, b o m b a d a nekadar onlardan zerre. kadar

ginlemi o l u r s a olsun, b i r m i l l e t i n ahlk, d u y g u sayg v e zenginhi yoksa, btn szmadn u z a k v e y a k n tarihler g s t e r m e k t e d i r . Balkan

tarihlere dair b i r a z e v v e l h a t r l a t m a l a r d a b u l u n d u k . Y a k n tarihbniz dahi b u g i b i r n e k l e r ile d o l u d u r . denilen m e ' u n h a r p t e ( 3 ) a s k e r i m i z , e l i n d e k i silhn a t p

(.3) Balkan facias, o su.'2LLa-da iktidar mevkiini elinden kau-m olan ttihat ve Terakki'nin tekrar onu ele geirmek iin bu millete kars oynad en kanl bir perde ile son bulan bir dramdan baka biv Rey deildir.

 23 ta kat. Selanik, M a k e d o n y a c e p h e l e r i tf.ek v e y k l m a d a n teslim o l d u . 1939 ile b a h y a n .srdr. M a j i n o cihan h a r b i n d e byle r n e k l e r saypatlatmadan

hattnn, h a y r e t l e r e ays.^ b i r hzla k m e s i

kadar parlak misal b u l u n a m a z . . B t n b u n l a r bize, m a d d z e n g i n i n , m s t a k i l l e n g-. venilecek" e y o l m a d m m a t e m a t i k mu? B u szlerimizden, ahlka elierunizi kollarmz sallaya d a y a m p AUaha sallaya dman gvenerek zerine y Bunu byle kesinlii ile a n l a t m y o r

r m e m i z i iddia v e telkin ettiim anlalmasn: a n l a y a n y a k a r a cahildir, y a kzl sahtekr.

B i z d i y o r u z ki, m a d d c e p h e n e k a d a r s a l a m v e m o d e r n silhlar ile m c e h h e z b u l u n u r s a b u l u n s u n , a h l k a d a y a n m y o r s a koftur, r k t r . T f e k k e n d i k e n d i n e athnaz. Te irade tiini e k e c e k p a r m a k ister. B u p a n n a k k e n d i k e n d i n e o y n a m a z . O n u o y n a t a c a k , a z i m v e i r a d e ister. A z i m v e d e y k s e k ahlkn idaresinde olursa, a n c a k o z a m a n , hayra, m a t l u p v e m a k s u d a u y g u n o l a r a k canlanr v e i grl*. Y k s e k a h l k a g e l i n c e ; b u , a n c a k v e srr d i n temeH zerine kurulmu Btn Ahlk o l a n v e o n u n isteri k a n hlsa vehile, onun ayan z e r i n e faaliyet gsteren h b i r bunlardan o l m a d k a , ahlka idaredir. udur: btn deb kuru grltdr.

dayanmadka,

d e b e l e r b o , a'aalar kof!, h a m e t l e r B u esaslara d a y a n a r a k tne getiren, ahlkszhktr. Ahlkszhk, Nedir, b u kmndan btn ahlkszhk! ahlkszhk? milleti p a r a m para

d e r i z ki, m e m l e k e t i n altn s eden, g k l e r d e n yaan

bom.balar deildir, b u ii y a p a n , a n c a k o m i l l e t i n iindeki,

e v r e s i n e g r e tarifi

k s m e n deien, fakat,

temel ba ah-

e v r e l e r i n k a b u l v e ittifakna

unyan

 lkszlk h a k k n d a burada

24 uzun yazmak yerinde deiliz.

' Y a l n z iaret e d e b i l i r z : Ahlkszhm k de vardr, by k, ayr ayr eyler deil h e p odur. derha e k h n e s o k a r . Kn lk, b y e h n n e t s i z h i ile b a h y a n ahlksz sayesirliin de. B y ,

knn kocalmdr, izbandutlamdr. O n u n bjmi Ylamn yavrusu, y a v r u d u r , a m m a y l a n d r . Z a m a n o n u , ylanlatrr v e e j

(millete s a y g s z h k )

derecesine ykselir. Millete

gszhk v a t a n s z h m ta k e n d i s i d i r . V a t a n s z h k ta baka b i r a d d r . Bir. o c u u n , b a b a s m n e v i n d e n para, soyacak

te beri

al

masna m s a a d e e d e n v e b u n u h r s z h k s a y m y a n k a n u n , o ocuun, devlet kasalarm bjde o h m y o r m u ? Yuvasma hor bakan kadg^ jffetsizliif tinsH sfatile b i r hrszlar elebas olarak y e t i m e s i n e m s a a d e e y l e m i d e m e k olmaz m ? ve

aileyi l d r m t r . B y l e b i r ailenin y e t i t i r m e s i olan h e r ' eleman o ffetin, n a m u s u n m m e s s U i v e timsli o l a n k a d m . yerh yabanc demeden kendisini ehvetine kurban gularndan m a h r u m bulunmas etmesi. Kadnm, mill erefleri, o n u r v e haysiyetleri k o r u m a d u y ( 4 ) . memleketin aleyhine
Amerikan

(4) stanbulda, Sultanahmet'de Alemdar caddesuideki Kulb raes'elesi zerine bir gen bana alamt:

Siz muallimler, biz genlere, mill namus ve eref uurunda cephelei'de icabederse canmz bile feda etmemiz gerektiini sylyorsu nuz. Bu vaziyet karsmda hangi mill eref ve namustan bahsediyorsu nuz? Yerli demez, yabanc demez, mslman, hjnstiyan tannnaz. Kucak kucaa gelen u kzm namusmu, erefini korumak iin mi, canm feda etmemi telkin ediyorsunuz? Bu, nekadar manal bir teklif? Heyhat! Din. iman olmadktan sonra, mill vicdan, miU eref ve gurur krlm ol duktan sonra, rk vekar ve seciye ldrldkten sonra ben, s^rf ikem bemi doldurmak kaygsile yayorum demek olur. Bu kayg, benim karmda bulunan ve .beni, canm feda etmee aran hi bir cephe bulundurmaz. Bu erait altjnda ben de onlar gibi kozmopolit olarak da

 25 alan r e n g i m<:robudur. Eline v e r i l e n emaneti lsne maz. Ktl kontrol etmek zere gnderilen mfettiin kendisinin, a y n i k t l k ile l d e olmas, o m e m l e k e t i b a trmak z e r e r o l y a p a n e n k o r k u n mildir. rtikb badr. B i r miUeti m e y d a n a g e t i r e n z m r e l e r i n , varhklar, beleri v e m e v k i l e r i n i s b e t i n d e hilekr, sahtekr, dessas bir silhtr. Hakimin yetlerin, rvet yemesi, muallimin not satmas, me m u r u n m m k n olan s z d r m a d a n i y a p m a m a s , m e m u r i iin a d a m m a deil, daymn adamma verilmesi, binbir. korkun durum tor herkesin b i r frsat d k n l sevdasna tutulmas, eit sefahat y o l l a r m n ihdas, b u y o l l a r n y u t t u u (pljlann, mecmualardaki neriyatm, barlardaki... rt ve menetmek m e v k i i n d e olanlarn mrtekip ol malar ite, b i r c e m i y e t i y k m a k k u d r e t i n d e k i e n azl b o m hrmet iyi saklamaya hrmet lzum grmeyen e d i l e c e k sa bula adam, milletin c a n d m a n d r . etmej'^n;

hayrsz o h n a l a n k e n d i l e r i n i y k m a k iin e n y e t e r k u v v e t t e

israflar, a h l k selbeti k k n d e n y k a c a k saysz m e t o t l a r larn m a l m f o r m l l e r i ) y e n i yetienlerin, m e m l e k e t t e

pilsiz i g r l e m e d i i , h a n g i i olursa olsun, m u v a f f a k o l yaayamazmyun? Ne yazk ki. genci, kozmopolitlie srklyorlar. Bu ocuu, bu ldrc dncesinden kurtamak iin, olanca kudretimi sadm, fakat, kurtarma salyamadm. Zira, iin verdii kanaat, szn verdiinden daha kuvvetli oluyor. Musibetten ders alan kulak, nasihata mteri olmyor. u hakikat gzmn nnde belirdi ki, ya mill eref, mill gurm-. mill haysiyet mefhumla^nm tariflerini ve medlullerini deitirmeli.gencin kafasma yenisini yerletinneli, yahut, eref, gurur, haysiyet meselelerine (kadn, iffet ilerine) anladmuz ve rendiimiz mana ve alanda eki dzen vermelidir. Zira, yeni nesil duygusuzlua srk leniyor ve umutsuzlua gmliyor.

 26 iiak iin pistonun yeterlii g i b i k o r k u n fikir lere dmeleri, b u suretle ferdin, v e kanaat ve kalma

devlet m m e s s i l l e r i

devlet messeselerine kar e n m i y e t v e itimadnn

mas. B y k d e v l e t v e millet ilerinde pis r e k a b e t l e r i n , ist i r k a p l a n n , hasetlerin, kin, garaz, iftira v e bhtanlarn a h p yrmesi, saygszhklann meydanlar doldurmas; hrszla rn, devlet v e millet hainlerinin, m i l l e t v e m.emleket a l e y h i n d e o h n a k z e r e trl k a y g l a r y z n d e n , s o r u m s u z kal malar; hainhkleri resmen tebeyyn eden alaklarn zin dana tklmalar lzmgelirken, day b a t n iin, b i r m a k a m dan dier m a k a m a g e i r i l i p oturtulmas venin ldrlmesinden binbir eit sefahet alanlarna suretile u m u m g vesair verildii, e d e n kayr mna kr Hacn e k i n i l m e m e s i . e h v e t , iret azami serbestiler telkin

hatt b u ilere deta r e s m d e n e c e k d e r e c e d e t e v i k v e tergip edildii h a l d e iffet, n a m u s v e ahlk naklarn r e s m e n tve c e b r e n sarho kurutulmas... t l e m e k . ,b_u- t r l Z i l zurna olanlar

sebetsizlikleri n l e m e k kendisinin tanmas mteaffin

zere~~giderilen m e m u r l a n h , ferdin, ancak kendi

k t k d n m e l e r i , teaffn m e n e t m e k iin kullanlan ohnas k e n d i menfaatinden baka, g e r e k fert,

kann

gerek ce

m i y e t v e g e r e k btn insanlk namna h i b i r m e n f a a t a k y net v e r m e m e s i . G e r e k husus, g e r e k u m u m rahat v e ha yat u r u n d a h i bir f e d a k r h a dayanamamas. menfaati Ferdin, k e n d i ahs v e y a z m r e v partizanhk u u r u n d a b a h i r hakikatleri s. Y a l a n adn tayan pis iten i r e n i l m e m e s i . Hadiselerden ibret alnmamas, inanlmamas, yardmna verilen tleri dinle samimiyetlere kymet sa m e k y e r i n e k t karlanmas klmnas. H a k i k a t l e r e verilmemesi. Kimsenin lklara katlanmaa v e vesilei b u z v e t e c a v z koacak fedakrha

setir v e inkr e t m e e alma

h i p bulunuhnamas. V a t a n , m i l l e t u r u n d a da olsa, fedakr lzum grlmemesi.

 27 V e r m i o l d u m n u z misaile-, iste, c e m i y e t i d a r m a d a n tiden v e l m u k u r u n a y u v a r l y a n kanh e l l e r i n esaslardr. G r l y o r ki, ahlkszlk, g e n e l olarak iki k s m d r : B i ri ahs, dieri itima. ahs olan ahlkszlklar dahi bir an o l u y o r ki ictmaleiyor. y l e ki: 1 H e r hangi bir i ki din, o n u a h l k s z h k sayp y a saklamtr, (malm o n u ileyen adam tetkik ediniz. ret, ehvet kumar, arasn ka iler arkasnda d m e l e r i kast e d i y o r u z )

eroin v e saire koklamak... gibi eylerin m p t e l l a r

da r u h a selmette, b e d e n c e sihhatte v e m a l c a vs'atte tik, cebi delik f e r d d e n c e m i y e t n e hajar g r e b i l i r ? te, ahs d e d i i m i z ahlkszhn, ktlklerinden biri b u d u r : c e m i y e t e , r k v e k k fert sunmas!

lan b i r t e k a d a m gsterilebilir m i ? R u h u s n k , b e d e n i bi

c e m i y e t e akseden kemirmesi!

C e m i y e t i n ferdini

2 ahs zannettiimiz, v e kimsenin k a r m a s n

do

ru b u l m a d n m z a h l k s z h k l a n n , b i r m d d e t s o n r a i c m a tletiini bin b i r eit misalleri ile h e r g n g r m e k t e d e i l miyiz? retin y k t ailelerin, iretin ilettii c i n a y e t l e r i n , i-, r e n d o u r d u u sefaletlerin, iretin salad hrszlklarn., says m v a r ? K u m a r n , bu hususlardaki deil midir ? K a d n dalgala- ferdi, c e m i y e t e s a l d r t m y o r m u ? B u m e s ' e l e y e i n h i m a k e d i p te c e m i y e t i i n d e n a m u su -ile y a a m a a muvaffak o l m u k a h r a m a n nez. Daha d n k gazetele- yazmadla-m k i aldran, ahs d e d i i m i z ahlkszhktan dir? p e k gsterUe( K . A ) in b rol, iretten kat kat fazla

y k o l u ( M . . . ) 50 b i n lira a l m d i y e . M i l l e t i n b u parasm baka b i r ey mi

 28 ret ihtiyac, k a d n sevdas, k m n a r ipts, daha ksa

olarak, sefahet d k n l

ohnan olsa; belh bah b i r ai deil, b u k

lenin o c u u bu d e r e c e kaba-k hrszhklara ratmaz.

t v e i r e n iin adn b i l e semtine deil, zihnine bile u

D e d i i m i z b u sefalet ileri, eskiden de b u l u n u y o r s a d a h e l e e y r e k asrdan b e r i , k k , b y k , b t n aileleri y l e sarm v e k a v r a m t r ki, deriler soyuhnadan bundan, sykalmamtii. B u y z d e n , ailenin n h p kurtuhriann i m k n

v e ailenin m e y d a n a getirdii c e m i y e t i n , k o r k u n b i r ekil d e b a y r d a n aaya d o r u h o p l a y a zplaya y u v a r l a m p g i den t o n l u k k b u yuvarlaa b e n z e d i i n i g r e n varsa da, b u n u n benziyor, yuvai'landka artrdka azalt n n e d u r u p ta, n l e m e k cesaretini, gsteren y o k t u r . n yuvarlak, bir kartopuna hacmini kabartyor. Kabarttka byyor. BjTdke nne yor. O halde, Ey, bu yuvarla durdurmak vazifesinde bulunanlar! Bu ko hzm a r t y o r ,

durulmak

imknlarn

B u b a y r n b'az daha aas k o r k u n bataklktr.

ca y u v a r l a k b u hzla g i d e r s e batakha g m l p k a y b o l m y a c a k m ? n e d u r u y o r s u n u z ? N e y i b e k l i y o r u z ? haydin, h e p birden ne g e e l i m . Y u v a r l a durduralm. bir Bu e te o tasav

B u , b i r t e m e n n i d i r . S a n k i m u h a l hayale dayanan temenni. n k , b u ii artk h i b i r kuvA^et b o z a m a z . k t l k l e r i n n n e g e e b i l e c e k h i b i r beer kudret v u r o l u n a m a z . O l a m y o r . te g r y o r u z . A dan Z

m i z l e m e k iini k i m s e j - a p a m y o r . B u maalesef apak anla lmtr. B u ii y a p s a yapsa b i r tek k u v v e t , mnhasran kudret y a p a c a k t r . B u kud^et, A i l e Z ara.snda bulunm-

yan bir k u d r e t t i r . B u k u d r e t , ilh kudrettir. B u kudret, din kuvvetidir. Ktlkleri grenlerin azlarnda aresiz bir c m l e onun-

var: iimiz A l l a h a kald. D o r u d u r . ler her zaman

29 dur. O, ite, k o l a y m r e t i y o r . D i n e sarl! d i y o r . Dine sa rl, ailenin e v i n d e n , p o k e r l e r , L i k n e m l e atld gibi, a z l a r d a n y a l a n n e l e r sprlp p d e n i l e n nesne, s k

lp u k u r a g m l e c e k , d e v l e t t e , millette, f e r d d e v e c e m i yette b o z g u n c u v e ykc n e v a r s a hepsi b i r e r b i r e r y o k l u k d e r e l e r i n e atlacaktr. B u ii a n c a k din y a p a c a k t r , m n h a sran o. L k i n , b u g n ie balanrsa belki 50 y l sonra feyzi grnmee bahyacaktr. ( 5 ) . imdi, asl m e v z u u n u z a g e l e l i m : te, d n e dolaa v a r d m z kat'i n e t i c e y e g r e , b u m i l letin kurtulmas, yaamas v e m u s ' u d - u b a h t i y a r ohnas, di n e sarlmasna baldr. B u milletin, b u g n k d u r u m u b a k m n d a n , dine sarl mas ancak iki suretle m m k n o l a b i l e c e k t i r : 1 M e k t e p l e r e din d e r s l e r i k o y m a k l a . 2 C a m i l e r d e k i tekilt t a n z i m e t m e k l e . M e k t e p l e r , y e n i y e t i e n l e r e dini a h y a c a k , r e t e c e k tir. Camiler, dinin n e o l d u u n u d u y m a d a n , r e n m e d e n y a lanm olanlara, keza, m e k t e b i n aladklarna o n u feyizle rini filen g s t e r e c e k , tattracak v e yaptracaktr ( 6 ) .

(5) Yalaa syliyen dindarn hesab m var... yollu itirazlar varid deildir. nk ben dindardan bahsediyorum, mraiden de! (6) Aydm sanlan ve inkilpx grnen baz azlarda bir sz do layor; diyorlar ki: ocuklara, kkten din telkin edilirse, onlarm vicdan hrriyetlerine tecavz edilmi olur. Onlar brakmah, ba bo bysnler, eride istedikleri gibi yaarlar, ister dinli, ister dinsiz. s- ' terse hangi dini kabul ederlerse etsinler! Ben, derim ki: bu sz kadar, doruya benzedii halde doruluktan uzak daha baka sz, zor bulunur. Bu zatlar tersine konuuyorlar. Do rusu udur: ocuklara yirmi yama kadar din dersleri, bilgileri, terbi yeleri vermeli. Ondan sonra onlar serbest bakmaldu-. Bu szm kabul etmiyen olursa, ben derim ki: ocuk anasmdan doar domaz, ona Cumhuriyet rejimi lehde trl telkinler yapmyor muyuz? Millet severlik, yurda taparhk hak knda dilimizin dnd her sz syliyerek o yavruca kuvvetli bir vatanc ve milleti olarak yetitirmee almyor muyuz? Yavrularmzm iffetleri, shhatleri zerinde durarak onlar istediimiz tarzda ye_

30

Ev,

dini

bilinezse,

yavrusuna

bildiremez. evden gen,

Okul

bildi-oO

mezse, talebe dini r e n e m e z . kuldan yetimi evre

Ayni

kmi, ayni dini taramaz.

gstermezse,

halde din duygusu kapanm d e m e k rl akmasna en

verecek

b t n m u s l u k l a r krelmi v e ise bu musluklarn ai-l a bu

olur. B u g n

iddetli i h t i y a v a r d r . n k

bugn,

musluklarm lecektir. Artk bu

arl arl a k m a s d r ki

kirlerimizi temizhyebikurtulamamz. b-i cami

Temizlenememiz. ilh k a y n a k l a r d a camide hem

hastalklardan kald. B u

h mu.sluun retecek;

okulda, hem

dieri

akacaktr. yapracaktr. nur

Okul,

-etecek, Bu

milleti kurtaracak iki

kayna: O K U L ,

CAM.

KNC

KISIM!

CJMLERMZN

BZDEN

STEDKLER

Ezel

srlarn

kuca^_ilhjeelerin

oca,-

din-feyz-u

b e r e k e t l e r i n ota m a ' b e d , daha a C m i ' dir. Mill ira-

titirmek hususlarnda azami gayretler gstenniyor muyuz? Hepsine evet, evet, evet! diyeceiz, deil mi? peki, amma, btn bu telkinler dahi ocuun fik-i hrriyetine aykr eyler deil midii-? Allah ve din akidesi hususunda lzmgeldiini sylediimiz serbesti, ' cumhuriyet, milliy^ hususlarmda neden lzmgehnesin? Bu lzuma kil olan milyonlarca kozmopolit yok mu? onlann davalannm btl olduunu iddia etmek ve isbata kalkmak ile, allh ve din akidesinin ocuklara yerle.5tirilmesi davasmm btl olduunu iddia ve ispata kal kmak mahiyet bakjmmdan ajmi deil midir? Keza: kklere din telkini, onlarm vicdan hrriyetlerinin inMafma engel olursa, ayni ke, rejim telkini, onun vicdan ve fikr hrriyetleri zerinde ayni tesiri yapinaz m? Bugn, komonist propagandas da budur: mal... terbiyesi vermek, onlarm vicdan, fikr evirmek demektir, yollu tn-ehattu-. Kklere din, aile. hrriyetlerini esarete

Dikkat ediliyor ya, biz, u propaganday yan yarya yapmaktayz. Lkin, artk, demir enber d btn dnyaca demode olmu bir pro pagandadr.

 si
de, nasl, M e c l i s t e tecelli e d e r diye inandyor ise, dini"

/.evkler v e e v k l e r d e C m i ' d e toplanr. p h e y o k ki, g e r e k m e c l i s , g e r e k m a ' b e d kelimelerinin aedllleri .-j dvarlardan, pencerelerden ibiret tavan v e tabanlardan, kaplar v e gelen deildir. Buulardan m e y d a n a

binalarda yaplan ilev v e g r l e n vazifelerdir k i o k e l i m e lerin m e d l u l l e r i n i salar.

B u g n u kanaat, kaytsz v e artsz b i r z a r u r e t olarak o r t a y a kjnakta v e kendisini z o r l a k a b u l e t t i r m e k t e d i r k i : y a a m a k , a m m a insan g i b i y a a m a k , yni t a s a n l a r n b u l d u - u, kitaplarn y a z d o l g u n insan g i b i y a a m a k istiyen bir, c e m i y e t , iki a n a t e m e l e zami d e e r v e n e m v e r i y o r , m e sut v e b a h t i y a r o h n a y b u i k i a n a t e m e l e v e r i l e n d e e r v e nemle mtensib tutuyor, e l hsl, m e s u d v e bahtiyarh v e r i m i n d e n ibaret g r y o r . s y l e d i i m i z .ibi, maddi . C a m i dir. bu iki ana t e m e l i n o r t a k l a m a Bu

iki ana temel, y u k a r d a

yatta M e c l i s , m a ' n e v i y a t t a knna benzer.

Ma'bed

M e c l i s , insann, v c d u n a g r e elbise y a p a n terzi d k

Ma'bed =

Cami', insann sezi, g r , b u l u v e gidiini inanm ayarhyan, elhasl insann i

tanzim e d e n , i n s a m n

v e dna e k i - d z e n v e r e n h a r i t a dairesi g i b i d i r . Yukarda dieri mnay d e d i i m i z gibi, ulvletirir, biri m a d d e y i e v i r i p evirir, ruhunu

akn

n u r u ile insann

str. C e m i y e t i n m a k a n i z m a s m iffetin, safvetin, i m a n , kn, v i c d a n v e h e y e c a m n eline v e r i r . . O halde a n h y a h m : M e c l i s d e n i l e n e y , b i z d e n n e ister, b i z o n d a n n e b e k leriz? O , b i z d e n i y i e l e m a n ister. insan gibi y a a t a c a k B i z de ondan, maddemizi istddi-m e s u d insan g i b i yaatacak k a i d e l e r k o y m a s m , bizi, erefU' e l l e r b u l m a s m v e bizi, b i z i m imiz v e u m d u u m u z tarzda idare etmesini b e k l e r i z .

 32 Ma'bede dnelim: B u , b i z d e n n e istiyor, b i z , o n d a n n e u m u y o r u z ? O n u n b i z d e n istedii, ge'iel olarak, iki eydir: tracak adam [ i m a m , mezzin...] getiremeyiz. O, A l a h m hatibi, ltf-u, onlar s e v k - u idareye j^eltenebi-iz. b l b l .mezzini, bid, Muabbid.' yni, i b d e t y a p a c a k a d a m [ c e m a a t ] , ibadet y a p Birinciyi biz meydana hidyetidir. B i z , a n c a k Ma'bedin ehliyetli

imm, hakim

temiz kayjnm, rtkan hafz v e bilgin vaizi Camie c e m a at getirebilir. B t n beer ilerde o l d u u gibi, burada da irde i b a dm, idare R a b b - l - i b d m d r . kinci elemana g e l i n c e ; b u , b i z i m irdemizle, sy- g a y retimizle m e y d a n a g e l m e k zere A l l a h m kanunlatrd b i r i v e eydir. O halde Camilerimizin bizden istediini kestirehm: m a m , hatb, m e z z i n , k a y y m , hafz, vaiz! te. o . bizden bunlarn-iyilerini v e orguniann.. istemek tedir. B i r k a r n e k istisna edilirse, ma'bedlerimizin, b u g n ne a c k h b i r d u r u m d a inlemekte o l d u u grlr. ( 7 ) .

C7) Ba'z, anlar grndkleri halde anlamadklar grlen yazarla rmz var. Bunlar ma'bedlerimizin kuruluundan, Mslmamn bir ey vermediinden bahsediyorlar. Byk edib ve deerli yazarmz smail Habib Sevk Tunadan Batya adh pek gzel eserinde, ne yazjk, by le yanh gre dyorlar: Homanyada Minareden iUam alan Ms lman Ti'k. ziUet- meskenette, an kulesinden ilham alan Hiristiyan Trk [gaga\Tiz] izzet- rifatle... imi. Bu byk stadn, gr aynasnn bu derece dumanh grmesine insan ne kadar zlse azdr. Minareyi de, an kulesini de yalnz 20 nci asrdaki durumlar ile grp srf bu gnneye uyarak onlar hakkmda hkm verecek olursak, bu hkmmz yanla da deil, bsbtn yalan a yaslandrlm olur.. Bugn, randunam inkr edilen Minare, tam on asjr Medeniyetin bayrakdan deil miydi? Bunu dosttan, dmandan, hangi grgl in-

33

Hak bedimizin

talebinden istediini

n c e vazife vermek,

yaplr.

Bugn

ilkin, M a ' -

sonra

ondan,

umduumuzu

istemek yerindeyiz. O halde, durahm, dnelim v e bulahm. O , 'iizdei iyi mvecebe

i m a m , hatib, m e z z i n , a h k a n v e i biUr k a y y m ,

u y g u n hafz, a l l m e vaiz istiyor. B u n l a r o n a v e r m e d e n o n dan b i r e y i s t e m e e h a k k m z y o k t u r . , g e r i o k zordur. tedarik

Fakat, n e o l u r s a o l s u n , m u t l a k a y a p l m a k , edilerek yerlerine konulmak zarureti artk

bunlar

s z dinlemez

h a l e gelmitir.* En m k i l z a m a n l a r d a , e n z o r i l e r d e B z r harikasn g s t e r m e k t e n a l n u olan k o c a T r k m i l l e t i , b u k a r l da amakta da g l k ekmiyecektir. Zira bu, onun lm

dirimi m e s e l e s i d i r .

kkr edebilir? Minare, yalnz Romanya Mslmanma m sesleniyor? 622 den iti baren gelimiye balayp drt bucaa yaylan ve her ynn her yann ssliyen Medeniyetin kulana Minare mi seslenmiti, an kulesi mi? Endazeyi nediye ksa tutuyoruz? Bu hususlara dair misaUer vermee lzum yoktur, Zra tablo ga yet net ve o nisbette parlaktr. Yalnz unu hatrlatmak isterim ki: Mslman, Minareyi dinledii mddete. Minare gibi dik yaad. "Vak-' t ki kulaklar, ondan kesildi, ruhlar iildi, balar ezildi. Bugn Hristiyanlk leminin gsterdii hameti an kulesinin verimi sanmak kadar gr za'f olamaz. nk bu, trih admdak b yk tablodan tamamiyle gafil bulunmadan ileri gelir. Bitaraf, fakat grc bir gzle o byk tabloya baktmz zaman ayan beyan gryoruz ki: Hristiyan, an kulesini ne vakit sk dinledi ise, yere, ainura dmtr. Keza, Mslman, minareyi ne vakit canla, bala dinledi ise medeniyet leminin Alemdar olmutur. Bu iki kaziyyenin ma'ksleri de ayn neticeleri gstermektedir. (an)m en kuvvetli inledii asrlarda hristiyanlk lemi de yer lerde inliyordu. Minare nezle olmaa bayalberi Mslman ksryor. imdi ise, Minareyi nezleden, Camii hkrktan, mslmam da ksrkten kurtarmann bir zaruret olduu zamana gelmi bukmmaktayz. F: 3

 Trk,

34

e l v e r i r k i b i r m e s e l e y e kara- versin v e b i r i e

a z m e y l e s i n , o ie o l m u g z i l e baklabilir. i m d i , b u p e k bjKik v e i n a d n a knda herkes birey gililere surmak mkil mesele hak

dnebil-. H e r k e s

dndn i l

vazifesdedir. B e n d e , cizane, b u kutsal,

v a z i f e y i s e z m i v e b e n i m s e m i b u l u n d u u m iin. n i z e t d 1 erimi yksek huzurlara s u n u y o r u m . Bu muazzam Reformum adamlar enstits y a p l m a s i k i dcvreh <i: Din olur.

te'sis e d i l m e k iledir k i m m k n

ki d e v r e d e birincisi drt. ikincisi iki j-iLk tahsil v e rir. B u bjTik enstit, m u t l a k dmadamlar yetitirme oca

dr. C a m i h a d e m e s i d e a n c a k b u r a d a

yetiir.

B i z , d i n adam d e d i i m i z z a m a n dini anlyan, anlatan v e dinin hkrderini, ibadetlerini y a p t r a n . . . byk enstit ma'nalanm kasde imam, hatib,. e l e m a n l a r okya, [denizlemek] d e d i y o r u z . Binaenaleyh,, bildikleri gibi,

v z . . . gibi vazifeleri c a m i i i n e m n h a s r din meselele?de~^t"ebhhur

m e r a k v e a s l a n d a olanlar da o k u y a b i l m e l i d i r . Byk mezunu enstitye girmenin birinci art, ilk riekteb

olmaktr. I inci snf kaj-jornlar e^ imam, hsnflar, hafzlara,

Enstitnn ilk d e v r e s i n i n mezzinlere, i d e n . 4 e kadar tib, v z v e d i e r h m l e r e

muhsustur.

i k i n c i d e v r e s i ise, b i r i n c i v e i k i n c i smf camilerin i m a m v e hatibleri e vaizler v e d i e r limlere aittir. B u n l a r , b u 2 n c i d e v r e j d i k m a l ettikten sonra n i v e r sitenin lahiyat F a k l t e s i n e g i d i p y k s e k tahsil grmeHdir1er ki, g n n ihtiyalarna ^^uygun elemanlar vazife b a m d a grlebilsin. B u b y k enstit a h n a d k a camiler, din ileri y o l u n a girer Dnya zannetmemelidir. D i n isleri yoluna g i r m e d i k e de dorulacatnr ilerimizin iyik v e b i t i k durumunun

 ?.5 sanmak, e u EOdaki sfrdan hareket olur. vazife y a p a n l a r m zel durumlar hakknda Cami'de say u m m a k gibi m a ' n s z bir

ksa e i d l e r s u n a h m : 1
B Y K ENSTTNN UBES

HATBLER

E u u b e y e girmenin, ihtiyalar karlana bilsin. B e n c e b u artlar b a z harfleri

meslek

bakmdan

bir.

takun

artlar oLmahdr. H e r hangi istiyen o r a y a g i r m e m e l i d i r ki .unlardr; baz h e c e l e r i y a l a m a y a ahnmamaldr. bulu-

a. S z s y l e m e k kabiliyetinin zenginlii. A c e l e k o n u a n , temiz karamyan, pan, hlsa, harfleri, h e c e l e r i v e b t n k e l i m e l e r i y a v a y a va v e t e m k i n l e ed edenaiyenler b u u b e y e B u ube. Temsil konuma kabihyeti o k zengin olan larn, hitabete, n u t u k v e k o n f e r a n s v e r m e e m e r a k h nanlarm yendir. b. K o n u m a sesinin y a r a r o l m a s . M a l m d u r ki, o k u m a m n s e v d i i ses baka, k o n u m a n n holand ses bakadr. Ses, o k u m a d a ne y a p y o r s a , k o n u m a d a da a y n e n yapmaktr. atal atal, y a r k atlak, s e v i m siz, k t , kulan r k t sanat ile badaamaz. Hatibin sesi, tonlu, k u v v e t h , messir, e k i c i v e dinletici ohnahdr. G e r i , b u g n , mikrofonlar, h o p e r l r l e r =esin tona lkin, her ve zat k u v v e t e o l a n Lhtiyacm kaldrmtr, kifayette bulunmas matlubdur. menberde mikrofona i r k i n ses, hitabe l g i b i i n c e b i r

m i k r o f o n b u l u n d u r m a k m m k n o l m a d gibi, hatibin D e d i i m sesin bakadr. s y l e m e s i baka, psrk b i r sesinki

 36 c. Z e k n n ykseklii. B u u b e d e o k u n a c a k dersleri kfi d e r e c e d e y a p m a k u b e n i n snflarm v e devrelerini a t l y a b m e k , e n sonra, h a yata kar yaplacak n u r l u vazifeyi m k e m m e l olarak ifa e d e b i l m e k iin keskin zekya olan ihtiya m e y d a n d a d r . S s l k o n u a n chil avam azna baktrsa ri k e r t i r , mihrab 3akar. d. K h n sevbnlii. Hatib, stnn b a m m temizhi m e s l e e u y g u n kh, sann s a k a h m n taraveti v e y z n n gzeUii i l e , h e m sevgisini, h e m saygsm e k m e h d i r . P e j m r d e ildir. M s l m a n h m incelii, insamn sreti gibi suretinin temizhini istepektedir. okunmas g e r e k e n dersler de etrafm khkh, de da m i n b e

serseri -tip b i r sima, beUd bir aUmedir. F a k a t k t i b

B i r a z da hatibler ubesinde hakkmda konuma yapahm: Yksek mahdr:

ilgilerin k o y a c a k l a r

dersler

makbul.

Lkin, okun-

B y k Enstitnn ilk devresinde u dersler m u t l a k a

a. T r k e , A r a p a gramer. Edebiyat. B u l a r , h e m m u fassal o h n a h , h e m eski m e d r e s e u s u h y l e deil, y e n i m e t o d lara g r e oku'nmahdr. b . F k h , hads, k e l m v e tefsir ilimleri. M u h t a s a r . t e m l e r , usUer, metodlar griibnehdir. c. tima ilimler: Tarih, psikoloji, s o s y o l o j i . Corafya... [muhtasar.] [mufassal]. d. Hitabet, konfei-anshk sanat dersi. B u ders, bu iin mtehasss tarafndan haftada bir saat olsun v e r i l m e l i d i r . n k , h a r i t b b u sanan da zadamdr. Hatibin hafzohnas art deilse de K u r ' a m i y i o k u m a s u m u m tarih [muhtasar] slm tarih. Siyer, Sis

 37 arttr. B u n d a n t r b u u b e d e T e c v i d ile m a h a r i c - i huruf iein vakit ayrlmaldr. Hatib, ilk d e v r e y i b y l e c e 1er, ilk d e v r e d e okunanlarn en iyi ekilde bitirdikten sonra, ikinci d e v r e y e terEi e d e r . B u d e v r e d e o k u n a c a k ders tafsinden ibaret isede, b u rada, fkh, hads usullerine v e tefsir -i erif d e r s i n e daha zi y a d e n e m verilir. B u d e v r e bittikten sonra, hatib, lahiya ta d e v a m e d e c e k t i r . B u r a y d a m v e c e b e u y g u n o l a r a k b i tirdikten ve d i p l o m a s i m aldktan s o n r a d r k i hatib, hab o l m u t u r . B u n d a n sonra b u hatib, b i r i n c i v e i k i n c i smf ca m i l e r e tayin ediUr. T a b i , b u h u s u s t a d i p l o m a s n n derecesi itibara ahnr. haldanHatib;> d e y i p g e i v e r m e k k y m e t m e f h u m u deki yksekhi anhyabilmek nda Fahr-i K i n a t yeter. Hatib, y a l m z din b a k m d a n y k s e k l i k tamaz. v a r d r . M e s e l . D n y a y tutacak, medenij''eti k u r a c a k Onun, olan dolaJ.^syIe D n y a y a aid p e k b y l t v e p a r l a k h i z m e t l e r i de c e m i y e t e iffet d o r u l t u s u v e r i r . F e r d e ak, c e m i y e t e heye-, c a n verir. En ksa s z ile, hatib, c e m i y e t i n bd- h e v m u allimidir. K r s l e r i n en kutsah o l a n - m e n b e r d e n hayata h i t a b e d e r . Hayatn srlarm, tlsmlarm, g i d i l e r d e k i irii, Partizand o r u l u u erh, tahlil v e izah e d e r . Hatib y k s e k , c i d d i v e vaku- b i r diplomattr. h a d m e d e n . lke v e D n y a siyasetlerinden cemaatin g z n aar. Hatib D o g m a t i k [kn] b i r feylesoftur. dallete tim.a ah v a l d e n anlatarak m s l m a m bildii gibi asr esaslardan dmekten korur. temelleri bahsederek iin, hatibler

da h i b i r fikre sahih o l m a m a k dem.ektir. Hatibin m e v k i i n silsilesinin b a dnmek efendimizin bulunduunu

H a t i b b y k v e d e r i n b i r b i l g i n d i r . Islm da h a b e r d a r d r .

Hakklemi mev-

i l i m ile slmn asla a r p m a d m isbat v e tansis e y l e r . Hlsa,- hatibin, gerek dinde, gerek Dnyadaki

 38 l i n i n y k s e k l i i n i iyi anly^arak sayg g s t e r m e k icafceder.

ona, ona g r e sevgi ve geti

H a t i b i er bahsine son v e r i r k e n o l d u u .gibi a y n v e m s t a k i l alan h a t i b d e baka zarurdir. heyecan

urasn da h a r a

r e y i m k i ; b i r i n c i v e ikinci smf camilerin hatibleri, ohnahdr. Haftada olur.

eskiden

bir vazife

te, b t n bunlardan t r , hatibin o k tahsilh ohnas H a t b . A k a d e m i k b i l g i y e shib olmaldr.

2 MALILAR UBES de b

m a m kelimesinin m e d l l - m e d d a s hatibden ler. B a , ef, m u k t e d a lerdir. slm k i t a b l a n

y k t r . B i r iin en y k s e k yerinde- oturah""nam. dergibi k e l i m e l e r , o n d a n hafif k e l i m e H a l i f e y e d e i m a m derler. B u n

l a r d a n daha b y k o h n a k z e r e , Canab- P.eygamber efendi m i z e m a m - l e n b i y itlk olunur. B u itlk, imam k e h m e s i n i n azemetini anlatmak iin yeter. i m d i azlarmuzda hususileni dolaan iman kelimesinin demektir. yapt g z n n e ulv bir m e ubesinin manas daralmtr. A r k , imam, C a m i l e r d e v e saire-

d e c e m a a t a n a m a z kldran zat

m a m n , Imarn-l e n b i y a y a veklet ziyyet v e znet tad mamlar kestirilu-.

getirihrse. b u m a n a d a l d i m a m n dahi n e k a d a r

ubesine g i r m e n m artlar, hatibler giren, Hafz

ayndr. Y a l n z u fark e : a. B u r a y a oluruna olmahdr. G e r i imamn ha olduun iyidir. fz olmas er'an ert deildir. Fakat y k s e k enstit ileri deil, o l g u n u n a b a l a m a k iin k u r u l m u hahz olmas, olmamasndan, elbette, dan i m a m n

 39 imamn olmasdr. b . Hatibin hafz ohnas

^ bir faydas daha

artnn b a k a

vardr ki, o da hafzlarn y e t i m e s i n e v e o a l m a s n a s e b e b

k o i u s m a sesinin iyi olmas artt,

imamn,

o k m n a sesinin iyi olmas lzmdr. c. m a m , tecvid ve maharic-i vardr. hurufa ok ahacaktr. teaUm;

Bundan tr imamlar ubesine, dersi k o n m a a ihtiya

ayrca tecvid v e

m a m n K r a a t ilmi ni o k u m u ohnas lzm deil ise de, p h e y o k k i o k u m u olsa daha iyi olur. A y n zamemda' mbarek ilim m n k a r i z olmaktan konumak az h u r u f s y a n e t edihni olur. ise,

d. H a t i b d e , nasl, ubesine telffuza giren zatn

kabiliyeti a r a n a c a k v e kehmat-

i m a m d a da okum.ak [ t i l v e t ] istidad aranacaktr. m a m h k Kur'aniyeyi ounu bu y a t a r olmaldr. A U a h tel azlarn

ie m s t e i d yaratmtr. S e m e k lzm. e. G e r e k hatib, g e r e k i m a m , h s n - hal e r b a b m d a n o l - , m a h d r . B u n u a n l a m a k k o l a y d e i l ise de, n e olsa, sezilebihr. Kahvehanelerde oturmak, g i b i ilerin, takdirde olsun, imamhk b a d a m y a c a kestirilmelidir. ddn rnme^.slUii h e l e tavla d o m i n a kudsiyet ve nk imamlk, ojmamak nezaketle tozland olursa her aylan

vazifesindeki

gstermiyen yineye benzer. Bir imam, ne vaziff^sin^in inceliine

hangi b i r i v e s z d e n iddetle, saknmaldr. f. m a m d a da, hatibde d e hafiften sakal bulunmahdr.

Vazifenin snneti, tu. B u

teaml v e estetii b u d u r . "Yalan zama Mslmanlk khkla

na k a d a r b y k - k k h i b i r c m n i i n sakalsz i m a m y o k R a b b n iin isteri b u d u r . d e i l d i r g i b i szler, b u m a k a m d a s y l e n m e z de, d i n l e m n e z de. M s l m a n l k klk ile d e i l ise, k h k s z h k ile h i deil. R e s m i m a m , sar, sakah, c b b e y i m i h r a b d a n i m a m da hatib g i b i i t e n v e dtan s e v h n l i ten, bilgili, ma'rifetli, dirayetli, liyakath, ahyor. ifohnahdr.

faziletli v e

40

fetli; dtan dahi: m z e l l e f , m u t a h h a r , m c e l l .ohnahdr ki evrenin sevgi v e saygsn s t n e

ve

mutarr

eksin.

B y k enstit m e z u n l a r n n , h e l e i n a m m eref, izzet-i nefis v e haysiyyetlerini l cenaze ok gzetmek lzmdr. Bunlarn l, o-

bilhassa

ileriyle

ilgilerini

kesmehdir.

imam l d r y o r . mam, cenaze ilerinde yalnz K u r ' a n kuya bihneh, du yapabmehdir, okaddr. Bunun aaya

aresi,,

i m a m n m a i e t m e d a r m n vasati l d e n m e m e s i n d e n ibarettir (8).

drl-

(8) Osman Gltepe adanda bir arkadam var. Bir ermeni cena zesinde^ bulunmu. Mezar zerinde papazn, ilm, ahlk, felsef, hayati ve her ey hakkmda tam bir saat sren Trke mevizesideri hayran,, . hayran anlattktan sonra ilve ediyor; Bizde byle imam negezer? Osmanm hakkn var. Bizde yle. mevize irad edecek iman bugn beUd yoktur. Fakat bu yokluun sebebi imamm kendisi deil, cemiye tin kendisidir. Cemiyet istemezse, yolunda bol gayret sarfetmezse, imam. mantarmdr ki kendi kendine topraktan k versin? Ermeni papazn, ohale getirmek iin cemaat kimbilir kayl u rat? Hem de yeni tahsU usliyle, asr metodlarla. Bizde adam, imam yetitirmek iin istek, __azim ve- karar, var m?_. Bu hususa dair dnlm bir metod biliyor musunuz? Hele 30 yldan beri bizde huda nbit usulnden baka br sistemJe imam da dahil din adam yetitirmek imkn var m? Bizde biassa 30 yldanberi yrekleri szlatan, gzlere kan alatan menfi ruhtan baka b. iler ze_ rinde messir bir dnce bulunuyor mu? Bu topraklarm sahibi olan milletin din adamlarmm d-ld ackh durum karsmda hakikat denilen ey, kan alanuj'or mu? Utanmasam, bu memleketteki azlklardan Rumlarn, ' Heybeli adar da papaz mektebinin resmi ile, bu memleketteki ounluun, yani bu memleketin her eyine sahib olan milletin imam ve hatb kursunun resmini buraya kor, yzleri kzartmaa ahrdm. mamlar,latibler,. mezzinler ve sair bu gibi hizmetlerin adamlarm yetitirmek iin medrese olmazsa, mekteb ve her hangi kanak (men e') bulamazsa, bunlar, nereden ve nasl yetisinler? Bu cada- kaynakszha ve bu derece, rabetsizlie ramen bizim bu kadar imam, hatb... bulmamz dah hayrete deer. u, makkak olarak kabul edilmelidir ki, eer bu, bin bir eit tazyikler, trl ldJc tedbirler, baka her hangi bir meslek zerinde yrtlm olsa idi, imdi, o meslein yerinde yeller eserdi. Buna bir misl: Bundan 15 jl kadar nce maarifimizde bir gramer dmanl

41

mamlk hem maddeten, h e m bir itir. Maddeten zordur. talarm, vakf-u

m a n e n zor v e mesuyetIL

n k , i m a m b t n g n l e r i n i , haf btn mrn mihraba

aylarn, yllarn v e hasretmitir.

G e c e s i - g n d z , sca - s o u u , yaz - k, b a y r a m seyram yoktur. O, h e p bahdr. Dima vazife halindedir. nefesetmek

Dardan k o l a y a v e rahata b e n z e r . H a k i k a t t e m r e aldrmaz. B u n l a r d a n t r , icabeder. Manende zordur. H e m yzlerce, binlerce d e i n a d n a zor bir Allahm imam takdir v e tevkir

itir. n k , vekillii k

m'minin,

huzurunda

ni y a p y o r . B u v e k l e t i n t r l i l e r i n d e n hangi b i r i n d e k hatas, b y k m e s ' u l i y e t i Demir enber eker.

ii h a r i , b t n D n y a m i l e t l e r i a din dersleri okuturlar, ele-

tklar z e l m e s s e l e r d e h a r l y a r l hatt T r k i y e m i z d e k i a z m h k l a r ,

zel

din

okullarnda

balam, gramer dersi programlardan kaldnlmjt. Bir ka yllk gramersizlik, ykseklerin bile dillerindeki dmeni krmca, tekrar gramere irtica, vaki oldu_ Harl harl dilbilgisi kitaplar yazdrld. Orta I Lt yazlan kitaptaki Cins ismi terkibinin sonundaki ii. yi m-ettip nasdsa unutmu. Deyim, Cins isim eklinde kmt. Gayet gln ve hay retlere deer ekilde yeni m.uallimlerin yzde 95 i kelimeyi yle zan nederek talebeye Cins isim retmilerdi. Trkiyede o tariite Sncsmfta okumu bulunan talebenin hemen hepsi o kelimeyi hl yas bilmektedir. Cins koruz, cins at, cins kedi olur. Fakat Cins isim olamaz. kn byle bir deyimin ma'nas bulunmaz. Bilgisiz garsonun azndaki ikembe orba gibi bozuk yemek isimleri ne ise, talebeye retilen -Cins isim de o idi. Sokaklarda bararak dolaan yahudinin azm_ dalci pantalon paralar, amar sepetler.. belki bir yahudiliktir; l kin 6 nc smnn dilbilgisi kitabnn, hatt, harfi dilin doruluu iin bir rnek telekk edilir. te, gayet kolay ve hi nem tamyan bir mesele, 3 ylda bu hle gelirse, ok zor olan ve nemler, deerler torbas bulman mesele, 30 ylda ne hale gelir? Bu dehet verici durum karsmda mesele, yine krana ayandr.

 42 marjar y e t i t i n n e k , dinleri, diyanetleri iinde emnyiet v e

itimad le, k e m a l - i z e v k - u safa ile m e s ' u d v e b a h t i y a r yaa y p dururlarken, de r t l e r e k , Allahsz, k a b a b i z i m , dinsizhk v e i m a n s z h k p l k l e r i n eski zaman, imansz, nursuz, v e clk b i r hayata zorla gayesiz ve srklendiimizi

g r d k e , v i c d a n , kan a h y o r d u . B e r e k e t versin, b u n d a n i k i yl n c e , hangi maksadla olursa olsm, h k m e t i m i z , m a m v e hatib kursu amakla vicdanlarn alantsm hafifletir gibi oldu. A m m a , H e y b e l i adadaki R u m p a p a z m e k t e b i ile, Davutpaadaki mam kursunu z kzartmaa y a n y a n a getirip te y z m a h m a y a h m . Z i r a , b u kurs, e e r T r k i y e bir bina

devletinin m a m v e hatib m e k t e b i o h n a k z e r e a l m olsa idi. Tsilletin hal v e aniyle m t e n s i b m u h t e e m 'Oarak g z e a r p a r d . 1950 S e i m l e r i n i k a z a n d r a c a k nas b u k a d a r olur. M a m a f i h b u ite, messislerin vardr. sempa maksud-

tiyi e k m e k iin v e a n c a k b u n u n iin a d m o l a n k u r s b i - . Jar o l m a y a n b y k h a y r l a r

Hakikatin y z n g l d r e c e k v e mletin y e n i htiyaclarma patp u y a c a k teessis, a n c a k Bjdik enstit nn tesisidir. El hasl, nam o h n a k , k o l a y bir i deUdu- ve.sselm. mamlar u b e s i n d e k u v v e t l i F i k , k e l m , tefsir "bunlarn ilimleri r e t i m i n d e n baka, tecvd ve hadis, Maha kadar

ric-i h u r u f ilimleri o k u n m a h d r . mama, e v v e l k i l e r

da l z u m u aktr. n k i m a m m , vazifesi K u r ' -

an kraati v e tilveti ile daima ilgiH b u l u n d u u n d a n , kraat ve. tilvetin k e m a l i ise t e c v i d e baldr. B u n d a n t r b u ders b u ubenin ana derslerinden olarak n e m v e d i k k t ile o k u n m aldr. Bu u b e d e ksaca o k u n a c a k b i r ders te M u s i k tilvetin dir. ta-

m a m , M u s i k i n i n n e o l d u u n u , akortu, ana m a k a m l a r mmahdr. Bugnk ma'nada na getiren s e b e b l e r arasnda

olgunluunu meyda

musiki m h i m . m e v k i ' tutar.

 43 B u is iin haftada b i r saat d e r s yeter. bilgisini derinletirde o -

mamn ruhunu olgunlatrmak, -mek iin t i m a i y y a t [ s o s y o l i j i ] ,

ruhiyat

[psikoloji]

k u n m a l d r . lhiyyata gidildii z a m a n da o k u n a c a k sada b u b y k ilimlerin n c ksmlar b u d e v r e l e r d e o k u n m a k ik tiza eder. n k , olabilir ki b u d e v r e d e n m e z u n hepsi lahiyata d e v a n edemez;' El hasl, hatib, i m a m d a n . daha kltrl, din leminde daha ti olanlarn

k l t r j e n e r a l e sahib o l m a l , i m a m da h a t i b d e n kalmaz. N o t : uras dklarm. B y k hizmetten iyice anlalmahdr enstitnn m o t o m o

lvete! olmaldr. H e r iki vazife ayn zatta birleirse d i y e c e k

ki b e n i m b u r a d a y a z program ohnayp

a n c a k b u y k s e k p r o g r a m y a p a c a k y k s e k d i m a l a r a arz- ibarettir.

MEZZNLER. UBES Mezzinin cemiyyetteki mevkii pek yksektir. Bu mes

z m r e n i n bakanln, C e n a b - R i s a l e t e f e n d i m i z i n

muhte

r e m m e z z i n i Bill-i H a b e i n i n yaptn h a t r l a m a k ,

l e i n k u d s i y e t v e k y m e t i n i a n l a m a k i y e t e r s e b e b d i r . D e r i n dn.lr, i y i d i k k a t edilirse m e z z i n i n d n e v e

cem-iyete t r l b a k m l a r d a n h i z m e t ettii g i r . Evet, m e z z i n , o k u d u u e z a n ile belli vaktin g e l m i o l d u u n u h a b e r v e r i r v e m.slmanlar namaza. C a m i e a rr. A s l vazifesi b u d u r . F a k a t b u vazifenin ifs iin k o n u l a n s l b v e sistem, o g a y e dnda, o g a y e y e h a d i m daha neler yapmyor? Muhamned ezan, b i r estetik yumadr. i-

E z a n ( srf v e m n h a s r a n

vaktin hulLi i h b a r d a n

44

b a r e t olsa idi, bu i, bi- b o r u , b i r d a v u l v e a n ile d e y a p l a bilirdi. A n c a k , pek onlarla j^aplan i ezanla y a p l a n n yannda

snk kakrd. Ezan vaktin h u l u l n anlatan b i r b o r u deil, o, vaktin, iirdir. O, bir verirken,,

h u l u l n bildiren b i r t e r e n n m d r . Ezan b i r irad inaddr. Mezzin,

v a k t i n hululn h a b e r

yedii t o k m a k t a n baran bir n a k s = a n

deildir. O, o an M

da gzel sanatlardan birinin m t e h a s s s v e artistidir. ezzin, an gibi, kafann y a n l a r m d a sarkan k k r d a k

para

larn titretmee bakmaz, o, k u l a n .can n o k t a s n a o, ruh ile ilgilidir. R u h u n u f u k l a r m a nida eder. ve ezel

seslenir,

Mezzin,

gzel sesi, ilhi gfteleri seslenirken,

nameleri, yavrusunu

ile insamn i alamna

tbk," k r p e

s e v m e k , o k a m a k iin ninni s y h y e n a n n . bararak

bir z anadr. okyarak de, gayri ar

armasiyle. ezann

mas arasndaki nisbetsiz fark, msUni de takdir v e teslim-etmektedir. (9)_

r/isimi

(9) Mehur Hafz sm, merutiyeti takibeden yllarda, Karakyde, kprnn bamda Kara Mustafa Paa camiinde hatiblik yapyor, eme meydanmdaki Arab camii mezzihderinden [zannederim Mehmed kalfa nn olu] Hafz Ali, ki, bu zat, Cumhuriyet devrinde Belediyeye in fisah etmiti . Kara Mustafa Paa minaresinde yle ezan okuyordu. stanbulun en. kalabahk caddesi orasdr. te, btn o kalabahm k meler halinde o ezan dinlediini grm bulunuyorum. Kmelenen ka labaln onda dokuzu, apkal idi. O yllarda apkanm, gajT mslimlere mahsus olduunu mutmamak lzmdr. I Yine Hafz Sm ile bir ramazan gecesi Beyolunda bir gezintiye kmtk. imdiki Cumhuriyet bahesinin bulunduu tepeden Halici vestanbulun kandillerle donanm minarelerini seyrediyorduk. Bir de Kainer Hatun minaresinden ngiliz sefarethanesinin arkasmdadr ezan- Muhammedi j'kselmez mi? Bunu da, ad geen.Haf^z Ali oku yordu. O AUah, O Muhammed sesleri esrarengiz bir esinti ile ngiz.sefarethanesinin divarlarm ve btn cr civan yokladktan, okadiktan sonra Kasmpaa koylarna doru dalgalamyordu. Yanlarmz, yollar, duvar kenarlar doldu. Heryan dikkat, heryn kulak kesildi. it kmyor. Fesli, apkal, oluk, ocuk, bu ilh teren-

 45 H i b i r k u l e g r d n z m k i a m t o k m a k l a m r k e n , bir mslman yle dursun bir hristiyan durup ta dinlesin! yle D i n l e m e z . n k , d i n l e n e c e k b i r m e v z u ' y o k t u r . A k s i n e ola rak, h i b i r m i n a r e g r d n z , m ki, bir m s l m a n dursLm, h i r hristiyan v e h e r h a n g i b i r insan, iini, g c n brakp ta b l b l m e z z i n i n , tevhidi y a y m h y a n ilhi sesini dinlemiye Ezann menkabeler dalmasn? ruhlar zerinde vardr. yapt te'sirler hakknda ne

Ktmdemi ki, m e z z i n , sade vaktin g e l d i i n i bildirir v e sade c a m i e daAJ'et e d e r ? Ezan-i Bunlardan lanlar d a Muhammedi, ikisi n a m a z a 15 c m l e d e n m e y d a n a a r y o r , ikisi f e v z - Hazret-i gelmitir.

felaha. K a

AUahm bykln,

Muhammedin,

A l l a h m p e y g a m b e r i o l d u u n u , AUahtan b a k a h i bir ilh b u l u n m a d n t e k r a r t e k r a r iln e d i y o r . B a k n da g r n , k i m e z z i n , A l l a h m artkan, ret-i M u h a m m e d i n blbldr. her gn be Haz

te, m e z z i n , t e v h i d g i b i e z e h hakikati, kerre btn hayatn ruhuna iviHyor.

Bu

iteki i n c e h i , i n c e l e y e n l e r anlarlar ( 1 0 ) .

nm, derin bir huu, iinde dinledi. Lhti ses, durdu. Ortalk vecd- hayretten henz uyanmanut. Hafz Sminin Allah diye kan yrekten kkrek sayhas duyuldu ve oralar inletti. stad kzmt. Syleniyordu: Ben olsam, bu kulaklara bu sesi dinletmem. Neden? dedim. O, Neden olacak? Hem byle baylm gibi dinlerler, hem de man etmezler. lh, hafz aabey! dedim: tmutma: Etrdne en tehd men
adaUeUh.3

Aksarayl Hafz Cemlin, skdarl SiUeymamn ezanlar hakkn da Mehur Hafz Sm adh eserimde rnekler vardr^ (10) Biri kp diyebilir: Ezani dinliyenler, gzel sesi dinliyorlar. Bundan ezana ne?

 46 M z z i n , s l m m g z b e b e i o l d u u i i n eskiden, k e n d i sine, o k k y m e t verilir, o , zsraan r a b e t - h r m e t gsteri lirdi. Y a k n zamanlarda o da arkadalar m, elemanm a r t k fkanp k a l d r m a k , ljnk o l d u u gibi y u m r u k l a n vazifenin, makama hassasi durmas, yksek y e r l e r e yatrkntir. L k i n , b u m u k a d d e s o t u r t m a l d r . n k , m e z z i n i n deerini, geinenin, duygusuz

y e t e sahib v e insafa m l i k gajT m.slim dahi a n l a r v e takd- e d e r k e n , m s l m a n !hakka saygszhk, h a k i k a t e ipsizlk o h n a z m ? Mezzinin dindeki mevkiini, hayattaki estetik r o l n

b u sahifelere sktrarak a n l a t a m a y z . Y u k a r k i ettler debir h a r l a t m a m a h i y e t i n d e d i r . A n h y o r s a i , b i r vzlt saz .gelir. Anlamazsan, zurna olsa az gelir, A . R .S. imdi, m e z z i n l e r u b e s i n e g i r m e n i n artlarn s u n a h m : a. S e s . B u ses, h e r hangi bir ses deil, u vasflar tayan ses tir: gzel, t o n l u , perdeli, s o l u k l u , srekli v e oj-nak! b . Hs-i hal. A h l k s z , h o v a r d a , cerrarlar, m e s l e i l d r y o r l a r . M e z z i n l e r u b e s i n d e tahsil i i n en a z b i r , en o k iki yl yeter. B u ubede okunacak dersler: a. hni hal.
Evet: dost, dman, herkesi olduu yerde mhlayp kendisini zor la dinleten ses, ite o ezan- Muh/'mmed ruhmm bedenidir. Ezan na zenini, ite o gzel ses tlne rtnerek hayatm karsmda grnyor. Minareden kan ayn ses, oralardaki gazinolarn birinde ksa idi. bu karmca yuvas gibi kalabalk yerde u ili insanlar oraya balayp kendisini byle dinlete bilir miydi? Demek oluyor ki o gzel ses bu tlsm ezandan alyor, minareden ediniyor.

 47 b. A k a i d . c. T e c v d v e tealium-i K u r ' a n [muhtasar].

d. Ezan, essal, i k m e t v e sair m e z z i n U e a i d eyler.. e. Cami, mahfil dab h a k k n d a bilgiler ( 1 1 ) . gibi d e r e c e v e smf-

iMezzinler dahi imamla, h a t i b l e r tk v e adalet m u k t e z a s budur.

lara a y n h n a h , h e r k e s , l y k o l d u u m e v k i i tutmaldr. M a n

M e z z i n l e r , h i olmazsa, c a m i i n i i n d e c a m i v e vazifeye u y g u n bir k h k tarlar, hsn-i d a r ho olur. G e r e k i m a m , g e r e k h a t i b v e g e r e k m e z z i n liyakatle rine v e B y l i k Enstit d e n aldklar diplomaj-a g r e ter fi, e d e b i r l e r . H e r ihtimale kar, kvvetlendirilmehdir. m e z z i n i n , m i h r a b igal o n u n , fkh v e tilvet edecei ilgisi intizam bakmndan neka--

gz nnde bulmduruhnah,

4 I t A Y Y I M L A R UBES Y a k n zamanlara kadar c a m i l e r i m i z i n h e r yan, hele, ileri zerre g

prl prl idi. H i b i r y e r i n d e toz, g b r a d m a

rlmezdi. i m d i , tabi, b u n u n aksidir'. B u n d a b i r o k s e b e b ler vardr. B u s e b e l e r i n b a m d a h i p h e y o k , z a m a m n d e v r i n b y l e istemesi Bundan gehr. i s t i y o r d u , fakat, y e n i -

evvelki devir, yle

(11) Bir gn skdarda Balar bana gitmitim. Altnzde Ca_ mii ziyaret edeyim dedim o srada gen bir zt, Krdli hicazkrdan Bir gn grmese gnlm seni. arksm yksek sesle okuya ofcnya camiin iine girdi. Oradaldlere sordum, bu saygiran mezzin olduunu rendim.

^ 4 8 tiyaclarla

mcehlez olan yeni devir yle istemiyor, b y l e tertemiz'

istiyor: C a m i ' . rneyzu' v e g a y e s i n e u y g m bilhassa Kaj'ynnlar ubesinne girmenin artlan: a. B e d e n k u v v e t e sahih olmak.

olacak, b m r m s a l a n m a s r n e y e m u h t a ise yaplacaktr.

b . O ileri y a p m a k h u s u s l a r n a kar a k ile m c e h h e z "bulunmak. in k u d s i y y e t i n e inanmyanlan v e tembel uyuuklar':

o mbarek vazifenin semtine yaklatrmamahdr. B u ubede okunacak . din d e r s l e r i = dersler:

M u h t a s a r ihni hal.

b . T e m i z h k v e yap bilgileri. Her. iin b i r bilgisizce v e g e h i g z e h v a r d r , b i r d e y n temsl, m e t o t l u s u v a r d r . lerin y o l u ile yaplmasdr k i bu; g n lzimdr c. E l e k t r i k bilgisi. Haftada b i r saat olsun, k a y y m n b u bilgiyi..edinmesine ile d o n a n l\izum vardr. Zira, camilerimizin o u elektrik

m r . B a z e n ani bir arza ile ibadetin h a l e l v e s e k t e y e u ramamas iin, k a y y m n , ibtidai elektrik b i l g i s i n e sahih b u lunmas o k f a y d a h d r . Mezzinin bulunmad bulunduundan, ilmesi u m u m a bunlarn, zaman kayym mezzinhk, mevknde se hatt baz f e v k a l d e h a l l e r d e i m a m h k y a p m a k b u ilere slih [temenni] deer.

olanlarmdan

Hel t e m i z l e m e e g e l i n c e , b u iin k a y y m a v e m e z z i n e yaptrlmas k a d a r k a b a h k anlatan b i r g r o l a m a z . B u i, dorudan doruya Belediyenin A m m e hizmetleri aras na g e c e k b i r mahiyet-)tamaktadr. Camii t e m i z l e m e k v e tayan

y a , m i n a r e d e ezan o k u m a k , . . . gibi m a d d v e m a n e v b a k m lardan fart- taharet i s t i y e n v e k y m e t - k u d s i y e t ilerin, h e l t e m i z l e m e k gibi iler ile m a h i y e t ne mnasebeti vardr? bakmndan

 49 K e l temizliyen adam, gidip c a m i y i s p r e m e z . nen iri m a h z u r l a r Maddeten: Hel temizliyen adamn, bir de m i h r a b ve menber s t n ban tamamiyle ko ruyabilmesi h i te k o l a y bir i deildir. B i r bu ii d n n , sprmeyi. Duygunuz mutlaka bulana-. Eer c a m i e v e iinde yaplanlara yet veriyorsanz. M'nen: C a m i h a d e m e l i i o k hassastr. P e k sinirli v e ahngandr. Hel t e m i z l e m e ii kendisine y k l e t i h r s e desi hal bulanr. O n u h a k h g r m e l i y i z . yi, i n c e d n r s e k , b u n u tasdik ederiz. H i k u U a m h n a m ta y e n m e z . dahi olsa, orba k o n u p Eer varsa. T e r t e m i z olsa da lzmla o r b a konm.az. Y e n e m e z o n d a y e m e k , m i ' d e y l alt st eyle.v. M ' n e v l y y a t m.kemmel v e m e s s i r 20 kasm 1950 l-ara yaptrmaldr. Neteklin, kiinin, . U r a m a z semtine asl o m l e v v e s eyler. A . R . S. eski duyntaki sayg v e ince zel kim birletiri toz, olan Elhasl, b u ii caminin i i n d e k i iler ile liglsl o l m y a n lik, b u n u b y l e yapnu, hel t e m i z l e m e ilerini selere vermiti. B u zel k i m s e , i m d i b e l e d i y e d i r . Mezzinhk lir hanerenin yeri, ancak ile k a y y m h k , camilerde kk bu camilerde ise de, b y k olnamahdr. nk nsann- maneviyatna der lzmha dokunur. gcenir, mi kymet ve kudsi vardr. Mina

reye kp ezan o k u y a m a z . B u n d a h e m m a d d e t e n , h e m ma

en azl dmandr. M e z z i n i n en l z m laneresidir.

F. 4

 50

H A F I Z L A R U'BES! B u alandaki dur. kurtarlmas m e s e l e l e r i n e n e t i n l e r i n d e n biri d e b u Bunun

Hafzkk meslei, neredeyse h n e k zeredir.

isteniyorsa, b u istek, a n c a k iki mil ile t a h a k

k u k edebilir: Bilgi v e Himmet! Hafzm, slm alemindeki mevkiini iyi kestirmek l

zmdr. C e n a b - p e y g a m b e r e f e n d i m i z m m e t i n i z i n eref lileri, K u r ' a m y k l e n e n l e r fzm [ h a f z l a r ] d r bujTjrmakla ha Peygamber szdr bir sz, d e e r i n i parlatmlardr.

n e k a d a r d o r u o l m a k m m k n ise, o k a d a r d o r u d u r . Hafz, K u r ' a n batan baa e z b e r h y e n , b t n k e h m e l e rin, v c h - i edasn b i l e n d e m e k o l d u u n a g r e , o n u n zni, K u r ' a m n h a k k e d i l e r e k yazlm o l d u u b i r e l i k levha d e m e k t i r . y l e b i r eHk l e v h a k i , o n u n ortada K u r ' a m h e r t r l halel v e tahriften Bu sayededir ki: K u r ' a n r Tevrat korur. v e ncin dt bulunmas;

vartalara d m e k t e n k u r t u l m u

v e korunm.utur. B u s a y e b e k i s i olinutur. nuhafazasm garantilemitir. seilmitir.

d e K u r ' a m n b u l u n d u u s e m t e tahrif y e l i esem emitir. Ha fz, 14 a s r d a n b e r i K u r ' a m n k a h r a m a n

G e r i K u r ' a m n , h e r t r l halel v e arza bizzat A l l a h tel stne ahm ve bunu A n c a k , A U a l u n ezel kanunlarna ve k u v v e t h bekisi ohnak

gre K u r ' a m n en b y k

z e r e Hafzlar

A l l a h tel, M s l m a n a ihsan e y l e d i i h a y r e t e n g i z b ak ile e z e l k e l m m batan zntye ye uramadan sonuna kadar harfi harfine ezberletiyor.' B u suretle b u m u k a d d e s s z , h i b i r ezinti v e 633 ten, i i n d e b u l u n d u u m u ^ 1 9 5 0 ' g e l m i t i r v e inallah K y a m e t e d e k ' g i d e c e k t i r . yle grnyor ki, Kur'an, klarm, h a y a t alamnda

asl b u n d a n s o n r a h u z m e l e n d i r e c e k t i r . 633 ten b u g n e k a d a r h i b i r asrda, h i b i r ylda h i

 51 b i r g n d e 350 m i l y o n d a n aa d m i y e n M s l m a n b k le m i h i b i r g n e n aa b i r m i l y o n hafza sahip tan m a h i ' u m Burada kalmamtr. unu da hatrlataynn: K u r a n d a n hafz y o k t u r . Tevrat, baka h i bulunmak

b i r d i n kitabnn

ncili e z b e r l e m i E n o l g u n papaz b i r meziyettir.

k i m s e n i n b u l u n m a d m izledim, aniadun. Tilvet mi? gibi Hfz da K u r ' a n a mahsus

b i l e n c i l d e n b'z p a r a l a n e z b e r l e m i b u l u n u y o r . O kadar. D n y a y zerinde durduracak p e k m h i m b i r n o k t a deil

C e m i y e t i n yaamasnda b u d e r e c e n e m l i r o l v e m e v kii o l a n Hafza, g e r e k e n d e e r i v e r m e z o l d u k ; B u tavrmz la b u prlanta nesle l d r r d u r u m aldk. B u y a l n z gfce deil, n a n k r c e d e olan tavrdan lei canlandrmak g e l d i i haklunda, artk v a z g e m e k z a m a m e y l e d i i m i z i filen ettler isbat lzun na gehni b u l u n m a k t a y z . K f z m n e m i n i k a v r y a r a k m e s lzumunu i d r k akhmn e t m e l i y i z . B u n d a n tr, b u islerin nasl yaphnas e r d i i nisbette,

sunma

dn h a m i y e t icb saJ.^yo^um. H a f z h k m e s l e i nizam.a b a l a n m a h , hafz, y a n resmlemelidir. B u da h n z m B y k mihikn olur. B e on yldan b e r i y u r d u n urasnda, tikierin maktadr. idaresi a l n d a K u r ' a n kurslar B u n l a r n hepsi, e n s t i t y e burasnda, M f alm bulun Ensti enstit d e y e t i m e s i y l e

devredihneHdir.

t n n b u ubesinde, b u g n n ,

b i l m e k z e r e bulunan, s yetitirme

t a t l a n n d a n s e m e b i r h e y e t t e k i l e d e r e k , hafz iini b u n l a r n d y e t u h d e l e r i n e y k l e t m e l i d i r .

B u usul, insiyalv v e insicama shib b i r hafzlar hafzlar mehafili tesis edecektir. Ayn kaynaktan lan, a y n h a v a y k o k h y a n hafzlarda dan kalkacakr.

muhiti, r u h aorta

duyu, inam ve oku

y u b i r h i hasl o l a c a k , i m d i k i b i r b i n eit a y r h k l a r

 52 E s k i d e n tesis edilmi u z u n yllar v e asrlarda a d a m yetitirmi i k e n s o n a n frtmasma silinmi o l a n D r - l - k u r r a ' l a n canlandrai'ak Byk enstit i l b a k etmelidir. B u suretle temeli s a l a m b i r hafzlar ubesi m e y d a n a gehr, b u r a d a n da m u h t a c b u l u n d u u m u z d r t ba m a m u r hafz neet ederek ruhlarmz umduumuz gibi ssler. ne nn saysz

dayanarmyarak ne

da akaretleri ile b i r B k t e Hafzlar ubesi

N e f e s alan b insana m a d d gda s a h y a n k a y n a k kadar lazmsa, bir m s l m a n a da hafz, o k a d a r

lzmdr.

Hafzhk

u b e s i n e g i r m e n i n balca

artlan:

G e r i enstitye g i r m e n i n e n zarur meyi faydah buluyoruz.

art ilk tahsih b i

tirmi olmaktr. Fakat, n e m i n d e n tr, b u r a d a t e k r a r et H e r hafz, c a h i l d i r d e y e b i r atasz vardr. M e s l e i k u r t a r m a k iin b u sz filen~^lnlnmahdr. Hafzlk ubesine g i r m e k , istiyen talebenin ilk tahsiH

olmazsa, orada o k u n a c a k dersleri

anlayamaz. Hafzn cahi-

B, h e r hangi b i r iin' c a h i h g i b i m e s l e k a l e y h i n e ahan b i rinci el v e y a m a n bir e l e m a n d r . Oysa ki, b u g n k h a y a t . m k o y d u u zaruretler, teyip dururken, meslein p n n b i l e o k u m u ohnasm i s yolun klavuzlanndan hazm biri din v e r k n

olan Hafzn chil kalmasn a k l - m a n t k ta k a b u l etmez, kendisi de. B i n a e n a l e y h b i l g i h olmasna o k n e m v e r m e k lzmdr. A . Ses gzellii: Sesi g z e l olmyanlar, alisi arzu v e ihtiyalarn m i n iin, K u r W e z b e r l e y i p h a f z enstitnn b u ubesine g i r e m e z l e r . huss h a z v e a r z u l a n olabilirler. Fakat n k b u u b e , ahs tat ve byk

t e ' m i n v e tatmin i i n almamtr.

 53 B u ube, c e m a t i a n n dn z e v k v e ruhan i h t i y a l a n n is'af, t e ' m i n v e tatmin e d e c e k tr. e l e m a n yetitirmek artlarm iin ahruB u ube, T a l , b t n cematlerini tayan o k u y u c u , u y g u n tiivefeyzbun

K u r ' a n o k u y u c u s u yetitirecektir. M v e c e b e tiyle m s l m a n

v e d u y g u l u c a d i n l i y e n insan

ktlelerini K u r ' a n m n u r u n a b o a c a k , slm m n n n lerine b u l a y a c a k d e e r l i hafz yetitirecektir. B t n larn birinci art sestir. Bu u b e d e o k u n a c a k derslerin siklet m e r k e z i ,

hfz-

K u r ' a n ise d e b u ile birhkte, u dersler de g r l m e l i d i r : a: A a b c a , T r k e dil bilgileri. Bir hafz, K u r ' a n okumak, k e l i m e l e r i n i n cinslerini tammahdr. bilmee okumak

cabna g r e

kelimenin soyunu, roln

bahdr. K u r ' a n m fesahat v e belagatm b e h r t e r e k mmaktr. Kelimat- onun hfza belgatunn Kur'anij^^eyi biiyo bakmndan

d e m e k olan Tem.sil tilvet in b i r i n c i art, k e l i m e l e r i ta-

tanmak, ise, o n u n talebe, Nahiv,

F a s h a t nn, ahrken

rol bakmndan tammak

tscer.lsi yclianndand.:!-. Binaenaler/h. a y m zam-anda, y a v a yava, Sarf,

R'San gibi i m e l r i d e o k u m a a v e tanmaa

ahmahdr.

Z i r a b u m e s l e k , a n c a k b y l e l i k l e la.rtuabilecektir. b. Tecvid. Maharic-huruf. c. M u s i k i . [ K e z a ] . d. T r i h [Muhtasar] D n v e bugn: haytn, trihin [yava yava].

v e smn dikkati e k e c e k , ibret v e r e c e k v e h i k m e t d o u r a c a k safhalarndan fkralar tayan b y k O k u m a k i t a b . e. V e z i n tatbikat. [ A r u z , f. M u a e r e t adab. Hafzlk m e s l e i n i n k u d s i y e t i , c e m i y e t t e k i y k s e k m e v kii, c e m a t z e r i n d e y a p a c a ruh v e ruhan r o l anlatlHece]

 54 . mal v e gsterilmeli, m e s l e i n erefine a y k n i l e r d e n ( c e r radk gibi) onu irendirmeBdir.

B u arada muallim A h l k prensiplerine d e temas ederek hafzn g r v e anlay ynesini cilalarsa onun Mavec e b e u y g u n y o l a g i r m e s i n e y a r d m etmi o l u r .

Hafzlar

ubesinin

dereceleri;

L Y a h u z kraat v e hfz- K u r ' a n . k i y i . n. T e c v i d , maharic-i h u r u f v e tilvet. G e z e r i , T a y y i b e

gibi dersler. B i r yl. in. yl. Burada temaslar olur. Hfzm merak v a r s a k e n d i ubesini bitirdikten sonra Trke, Araha edebiyattan olgunlamasna paralar. Sosyo edilmi loji, P s i k o l o j i v e P e d a g o j i g i b i ilimlerin baz m e s e l e l e r i n e olsa, hafzn ok yardm K i r a a t b. A e r e v e T a k r i b ilimleri v e icze. Bir^

enstitnn d i e r u b e l e r i n e girebilir. B u suretle yetien hafz, hazreti K u r ' a m k t o k u y a n lardan kurtard gibi, k t okuyanlan olacaktr. da K u r ' a n m nef r e t v e l ' n e t i n d e n k u r t a r m ta

B t n b u n l a r d a n , y a n hafz, en i d e a l e k i l d e yetitik t e n s o n r a o n u n erefini k o r u m a k , m e s l e i n i n v e k a n m esir gemek iin hkmete vazife tereddp ediyor. y l e ki: eer b u vazife, z a m i b titizlikle y a p l m a z ise, hafzlar v e h a fzhk h a k k n d a ekilen b u n c a zahmetlerin h e m a n hepsi h e der o l u r g i d e r . B i r i, b t n l e v a z m , y a n , b t n isterleri ile, a n c a k

o i s t . O n d a n , b u art a l t m d a r a n d m a n alna blir. B i r yan y a p h p d i e r y a m braklan i, i deildir ki o n d a n , u m u l tuya ^dlsn! B i n a m n d r t d i v a n y a p l m , ii, d, gzel

 55 svanm, odalar denmi, fakat, ats atlman. O bina, ilerin t a m olarak

tam o l m a d iin gayeyi salamaz. B u n u n gibi hafzlk m e s leinin ihyas, o i h y a m n istedii b t n yaplmasyladr k i m m k n v e tamem olur. B u ilerin t a m olarak y a p l m a s n n d i e r safhalar k i h k m e t e d e n vazifedir unlardr: A . H a f z h k v e tilvet v e s i k a s ohnyanlarn, c a m i l e r d e v e h e r h a n g i u m m n y e r d e K u r ' a n o k n n a l a r m iddetle y a saklamak. te, b i r d e n b i r e tuhaf g r n e n fakat, m e s l e i canland r a c a k m.anively i d a r e e d e n b i r i c i k el! nne gelen Kur'an h i birine hacet yoktur. o k u y a c a k s a d e d i i m zahmetlerin i o l u r u n a b a l a y p brakmak.

o k deil, b i r k a y l s o n r a d a m e z a r banda, e e r o k u y a c a k bulunursa, Fatiha o k u m a h v e s s e l a m . Ehil o h m y a n l a r n tilvetleri y a s a k e d i l m e z ise, I. K u r ' a n , k t o k u y u c u d a n n. Kt okuyucu, Kur'amn kurtulamaz. lanetinden kurtulamaz.

III. Hafzn erefi k u r t a r l m a z . I V . M e s l e i n vakar kurtarlmaz. O halde zahmete ne hacet? Dinimiz, ehil o l m a y a n l a r n etmitir. ( 1 2 ) . Fakat, g r n Kur'an tilvet etmelerini,

k e n d i n e m a h s u s e n iddeth m e y y i d e i l e yasaklam, o k l l y i l ' n e t ile t e h d i d

L'net, dinin e n k u v v e t l i silhdr.

(12) L'net. Allahm rahmetinden tebd dir. 3u, Hristiyanlktaki Aforoz deildir. nk aforoz, Papa'nm ve Papazm isteinden doar ve hkm Dnya ilerine derhal messir olur. Lanet, hi kimsern ahs isteinden deil, ancak iin kendisinden doal- ve Uhr (Ahiret) teki duruma tesir eder Kur'an, kfirlere, zlimlere, mfsidlere...lanet diyor. Bir hads-i ge rite dab ile okumayanlara Kur'amn lanet ettiini sylyor. Filvaki* bir ii, stne alp ta ldrrcesine yapana o i lnet eder. Bu yzdea o i lr.. leri adamnn eline vermek Kur'aun emridir.

 56 Tez, insann cann derhl y a k m a z bir silh. te bmdaru. y'ni m a d d sopa ohnad iin, duygusuzlarn gzlerini a-, m y o r . insanda d u y g u olsa kendini bilir v e say'gh olur, Saygh olan, Hazret -i Ktr'am ehil olmayan azna almaya cesaret edemez. T e e d d b eder. K o r k a r . B u n d a n dolay, m a dme k i (sayg) meyyidesi, bulunmad iin, tilveti saldrgandan kurtaramyor, iyi anlat tarihte sabittir, Tvst, "vesikaj'a balamrsa, bir o k faydalar caktr. Bunlardan: sahyao o halde m a d d sopa ortaya

kp kendini gstermeHdir. n k b u sopamn, saygszlarla

B i r : N eliller ortadan kalkacak, tilvet, ehline inliisaredecek, Okuj'ucu azahnca meslee rabet oalacak, te bu rabet v e iltifattr ki m e s l e e fazla adam sokarak yeti-tirecektir. ki: K u r ^ - mbin dilenme vesilesi olmaktan k u r t a rlacak. B u k t det, b u erefe aykr istismar y o l u kapa nacak, A l l a h m kelm, ancak yerinde v e lyk olan azda, o k u n u p dinlenecektir. Vesika usulnn salad yalraz bu fayda yeter. ": Hafzn erefi kurtulacak, meslee olan rabet v e irtibat salanrm, salamlam v e perinlemi olacaltr. Drt: Kur'an, kt o k u y u c u n u n aznda g e v e l e n m e k ten kurtulacak, kt o k u y u c u da K u r ' a n m l'netinin den yakay syracakr. Be: Ortaya, Kur'anm meslek kacaktr. Tarihte gryoruz ve hayatta her an g r m e k t e b u l u n u y o ruz ki: .bir meslein rmesi v e snp y o k ohnas, trl sebeplerin birlikte tesiri altmda vukua gehnektedir. B u sebeplerm en banda, o meslee, ehil ohnyanlarm girmeleri. istedii m h v e l /-lakka uygun elin

 57 geliyor. Bunlarn parak m e s l e e sokulmalar, iki t r l tesir ya

o meslei mezara gmyor:

I. K e n d i l e r i a d a m olmadklar iin m e s l e k a d a m s z ka lyor. A d a m s z m e s l e k tabi y a a m y o r . II. M e s l e k t e tek t k kalm o l a n ehiller dahi, artk o m e s l e k t e k a l m a y izzet-i nefislerine u y g u n b u l m a y p k e n d i liklerinden e k i l i y o r l a r . Btn Bu bir bunlardan nizamdr, tr, tilvet ii isek. slm dnyasn batan avesikaya balan-

m a h d r . E e r arzularmzda s a m i m intizamdr.

baa k e m i r e n nizamszlklardan biri, b e l k i en balcas b u suretie b i z d e kaldrhrsa, l e m d a r l k etmi o l u r u z . Bugn Trkiye devleti, cemiyetini meydana ferdini v e s i k a y a , usule tab' getiren karneye m tutulduu dnda b bir dugCdar b u m e s e l e l e r d e de o d n y a y a

b t n z m r e l e r i bir nizama, h e r ve k i m l i k e ezzinler, k a y y m l a r raklmtr. ihmaldir.

balam b u l u n u y o r , i m a m l a r , hatibler, v e vaizler ayn

h a l d e yalnz hafzlardr ki n i z a m n v e intizamn Hayr efendim! Hafzlar,

B u ise, m e s l e i n a l e y h i n d e v e o k zararl mevlidhanar,

v e s i k a y a b a l a n a r a k b u ilere d e e r , v e hayat v e r m e l i d i r . Dn m e r a s i m i n u l v i y e t v e nezheti, larn eitli y o l s u z l u k krsisaldranlar kl

e l i n d e n kurtarlmak dr. D u g l u k ad altnda

l e r e k a r a k m e z h e b i kanaat v e a k i d e l e r i m i z e dan korunm.u ta o l u r u z . Elhasl, u v e s i k a u s u l n n faydalar B. olacaktr. tilvetler [mukabeleler]

bir o k b a k m l a r d a n

Camilerdeki

nizma

ba-

-lanmahdr. K u l l a n d m z iyi o l m a y a n detler, larda c a m i l e r i m i z i n feyz k a y n a k l a r n ile, h u u ' bilhassa Ramazan Bu kurutmaktadr. ile K u r ' a n

y z d e n c a m i y e b o kafa ile g i r i y o r , bo kara ile k y o r u z . Zr, camilerimizde huzur dinle.miye-

 58 l n k n y o k ki. F e y z denilen ey, h u d ' u n , b u da h u z u r u n verimidir. Camide ayni z a m a n d a vaizlerin haykarmalan, kadar, ku sajnsz hafzlann trl p e r d e l e r d e n avazlar kt

biribirleriyle rekabet e d e r c e s i n e b a r m a l a n insanda vusun!

lak m b r a k y o r ki insan h u z u r ,hud'a va-sm da fej^ze ka hn-i ahvl-i ruha k a t ' i y y e n u y m a y a n bu detimiz terk e d i h n e l i , j^-erine u y g u n sistem k o n u l m a h d r . U y g u n tem, g n n saatlarini hafzlar v e vaizler arasmda uratmaktan ibarettir. Bu ie caminin kayym sorumlu m e m u r u ohnah d r (13). Hlsa; hahzn cemiyetteki m e v k i i n i kestirmeli, haf za ona g r e kymet v e r m e y i b i h n e h d i r ( 1 4 ) . Not: Camaatla cami'de oturmay, hafzn nasl dinleneceini bilmeli, bilhassa k o n u m a y terketmelidir. sis blme

VAZLER Ujayan

U'BES

mslmam uyandracak, uyamnlar ellerin hakikati

den tutup yiirtecek v e n u r l u gayeye ulatracak bjrk el lerden biri de Viz'dic. Vaiz d e y i p g e i v e n n e k , anlamamaktan eri gehr. K o y u b i r gaflet anlatr. B t n tarih boyunca v e bugn, her milletin m i s y o n e r i .
(13) Haber alndna gre Diyanet ileri bakanl. nmzdeki Hamazanda byk camilere mikrofon ve hoparlr koyacak, bir zaman da bir tek hafzm okumasm bu suretle sahyacakm. Ses iin hopar lr, yosmanm yzndeki pudra vazifesini gryor, se'si samimlikten karyor ise de, grelim, bakahm, belki f^yi olur, (14) Sultan II Abdl Hamidin son yllarmdan beri memleketimiz de n alan ve ne yazk! felketten felkete uratdan Bedizzaman Said beni sever, mtareke ydlar^nda Bayazt camiinde okuduum mu kabeleye devam eder ve ikide bir beni kucaklayp der idi ki; Hafzcun! Eski byk limlerin ve vaizlerin yaptklar irad vazifesini bu.n siz hafzlar yapyorsunuz. Var olun.

 59 propagandacs, dsi v e rtkan vardr. iler vurmamtr. uras slm, a n c a k k e n d i kullanmtr. ki, eer mslmanhk, H-istiyanlhzerinde bir muhakkak diresindekileri kari tu

tulursa s l m l e m i m i s y o n e r k u l l a n m a sistemine asla ba tenvir-ii irad edici v a i z l e r

m ta d r d n c asrdan b e r i kulland m i s y o n e r l e r i n y z d e birini k u l l a n m olsa idi, bu g n dnya tek d i n yaard, o da M s i m a r d k o l u r d u . M s l m a n l a r , b u hususta h e n z u y k u d a l a r . u y a m p ta i b a s m a g e e r s e l e r , o g a y e y e y i n e N e zaman kavuurlar.

Zira, g n d e n g n e t e r a k l d eden i ^im, ruhlar s l m dini iin

hazrlamaktadh". slm d n y a s m n Vaize g e l e l i m : Vaiz, b i r rtkan deil, b i r p r o p o g a n d a c da deil. O, bir m u a l l i m , b i r muhafz, b i r a y a r l a y c d r . d e a l a n a m n beikteki o c u u n u n k u l a n a s y l e d i k l e r i n i m u a U i m o k u l da t e k r a r h y a c a k . B u t e k r a r l a m a , m e n b e r d e h a t i b d e n sonra, krsde vaiz tarafndan ikml v e itmam edilecektir. Cemaati, b i r i b i r i n e smsk b a h y a c a k olan b i r l i k bu e l e manlardaki a z m a z b-Uinden d o a c a k t r . Bilhassa 40 y l d a n b e r i t e r b i y e y e , ahlka, m v e gidie dair ileri s r l e n biribirine o d e r e c e zd e y l e r d i r ki, bunlarn falar, n e idii belirsiz t e l k i n l e r karsnda, Byle ohnad rm? g r e , ina mtehalif hepsine, k u bulandnlaldile sistemler o k a d a r e n zaf y a n , tekiltszlndan av iba rettir. slm, b u za'ftan kurtiduugiin, avucundadr.

lan kar tutan o c u u n kafas iri anana d n d . K a iyice rm suda b o c a l a y a n b a h k g i b i y o l u n u ard. o c u u n , e v d e anasndan o k u l d a n ald b i r i b i n i t u t u y o r m u ? O k u l d a n e d i n d i i ile yolda, m e y d a n d a g r d , h a y a t n h e r h a n g i b u c a n d a kar lat arasnda -vardr: mnasebet adna ne vardr? B i z d e k i t e r b i y e bulantlarn dojran b a h c a iki s e b e b

 60 a: T e r b i y e k a y n a y a p a c a k z yok. zt g a y e t

b : S z i i n v e r d i i terbiye, enilerini, b u n l a r a retle o c u u n kafas, y e l h h a v a d a hahnde sallanp duruyor. dala takl

g l miller v e m e s s i r l e r h e m e n y u t u v e r i j ' o r l a r . B u s u p a m u k iphi "

El hasl, b u g n m i l l e t i m i n karsnda lardan, sofulardan, mteassblardari, dinsiz, ve

bir terbiye sis imanszlardan, koministlerden

temi ohnad gibi, u m m a h l k tipi d e y o k t u r . Dindar milliyetsiz, Bu vatanszlardan, kozmopolit

m e y d a n a gehni b i r b a h t a . artlar a l t m d a k i cemiyetin kuvvetH olmasna im kn y o k t u r . u m.ulakiak ki b u g n b u milleti tutan y e g n e k u v v e t , e s k i d e n m d e v v e r olandr. te g r y o r u z v e iiti yoruz: gnderdiimiz bir a v u kahraman, Kore dalarm, brakan A l l a h , A l l a h d e y e nlatyor v e d n y a y h a y r e t t e hrikalar y a r a t y o r . B u mnhasran dnin v e r d i i fe-yz-u -berekettir.

s n m e k b u l m a z kma-et^ a n c a k v e

L k i n , b u milletin iten k u v v e t i n i s a l a m a k iin o n m birliini k u r m a k v e k o r u m a k a v e m e v k i i n d e deil m i y i z ? M u h a k k a k ki: evet. Evet. F a k a t , b u , a n c a k e v i n , o k u l u n , m e n b e r v e k r s i nin a z m m b i r l e m e s i y l e o l u r . B a k a kayglar ikinci plna Not: Ben burada, Trkiye snrlar iinde yaayan yzde bah 95 n i s b e t i n d e k i (Mslman Trkler) in d u r u m u n d a n ko3mulardr. Kan b o z u l m a m olan brakmah. n plna an c a k m.illetin en cil ihtiyalarn k o y m a l d r .

s e d i y o r u m . D i e r l e r i ilerini tkrna let, M s l m a n Trk olu mslmandr.

B u T r k dindaitar. N e bahasna olursa olsun, b u m i l o c u u , r u h u n u n i l e r i n d e n gelen en s a m m i sesiyle

.yle h a y k r y o r : K b n n e d e r s e desin v e ne bahasna olursa olsun; ben,. Mslmamm. Mslman o l a r a k y a y a c a k , M s l m a n ola^

 61 rak leceim. B u vatam M s l m a n Trk, d i l i n d e Allah, topra

elinde k h c i y l e ald. D i n s i z i n , kozm.opoHdin, M a s o n u n , d n menin b u vatan iin d k b n v e y u r d u n m b a r e k na karm, tek d a m l a k a n y o k t u r . O halde a z a m a s nb.r. te, u z a k v e y a k n tarih, ite olaylar. B u v a t a n din dar T r k n eseridir. B u T r k , M s l m a n y a a m a k istiyor. K i m b y l e deilse, ite kap!... Hlsa, h a y a l i m i z d e p a r h y a n v e y k s e l e n B y k ens tit k u r u l u r , a h r v e m a h s l l e r i n i h a y a t p i y a s a s n a trsa; t o p l u l u u m u z d a da d u y u , g r , inam, b a l a m v e

gidi bdikleri m u h a k k a k hasl o l u r . Millet, z b i r h i , sz bu-lii ile a y n i g y e j ' e d o r u a d m a t m a k v e o r a y a ulamak imknn b u l u r . E v i o k u l aj'arlar, o k u l u cmi tamamlar. B u n n az da, m a z da b i r o l u r s a , ktle, tek a m a g r r ve varr. Evin d e , o k u l u n da m a d d e s i n i i m , m ' n a s m din idare etmelidir. n k b i z , a h l k a m u h t a c z , ahlk d n e . Esbabna t e v e s s l e d i l m e d i k e , y o l s u z l u k l a r d a n , ta o l d u u m u z b i n b i r eit i k y e t l e r d e n ve gidiin z e r i n d e z e r r e k a d a r pe dz g r p dumaktayz. B i n kerre ahlak-

Sizhklardan v e b t n i r k i n l i k l e r d e n g e c e g n d z y a p m a k h i birinin, iin ekmek, ekmek... tesiri olamadn ite d -

diye barsak, a z m z a b i r l o k m a e k m e k g i r m i y e c e i gibi k t l k l e r d e n d u r m a d a n i k y e t e t m e n i n d e o ktlkebrin ortadan maz. H e r iin, k e n d i n e m a h s u s , n u t e k a d d i m s e b e b l e r i vardr. lkin bunlar y a p m a k , sonra neticeyi gzlemek, hayat ve tabiat k a n u n l a r muktezasdr. kalkmalar hususuna asla tesir ve yardm ola

K e m , azmz b i r k a n a a r a k ortal tutan ahlhszhklardan ikyet edip durmaktayz, hem de b u iin i c a b e d e n tedbirlerin ahlkszhklar d u r d u r m a k e n kc.ne

 62 bile has v u r m a m a k l a y z . A r z u m u z ile halimiz, arpma r u m u n d a d r . B u d u r u m u n b i r ad d a a r l a t a n h k 0 dr. du

halde, biz d e b u .arlatanlar z m r e s i n e girmi ohnaikyet m i e d i y o r a! Dinin-

m a k iin d i y o r u z k i : Sen, A d a n Z y e k a d a r d u r m a d a n -Sim? O halde d e d i i m i yap! B y k Enstity

ilhi k l a r m , t o p l u l u u n h e r b u c a n a y a y , dat! Herkesin aznda bir s z , yerli y e r s i z dolamaktadr:

B i z i m iimiz A l l a h a kald. G z e l , d o r u . F a k a t , A l l a h tel, bizzat o r t a y a k p da senin iini d z e l t m e k z e r e b i r il hi k a n u n k o y m a m . O n u n k o y d u u k a n u n ite b u d u r : seni, b a a r y a Tekrar bereketler lenebiltr: 1 M a n e v alanda c e h l i gidermek- v e o ifritin kanh insan ta kavuturacak. A l l a h m ezel k a n u n u Bu o k u l u a a c a k s n . A z a m i b i r gajn-et ile a h a c a k s m . A l l a h d a budur.

edelim: sajnszdr. F a k a t , g e n e l olarak iki alandazet-

D i n a d a m l a r B y k E n s t i t s n n salayaca feyizler,

e h n d e n k u r t u l m a k , n e b j m k bir vazife ifasdr. B i r

iin B i l m e k z e v k i d e r e c e s i n d e baka bir haz v e z e v k

sarlanabilir m i ? F a r z e d e l i m k i . Enstit, baka b i r g a y e sa l a m y o r ; fakat, iBn s a h y o r m u ? E e r e v e t ise ( o n l a y h h i r insan iin b u n d a n t e s i y o k t u r . lim d e r e c e s i n d e y k sek b i r z e v k v e h a z k a y n a , b e e r sahada tasarlanamaz. 2 M a d d alanda: B u gaye, .u fkralar i i n d e hlsa edilebilr: s. C a m i l e r d e aclan cihetler, vazifeler, snfna v e d e r e cesine gre. Enstit nVezununa tevcih o l u n u r . suretle m a d d g a y e y e k a \ a m u olur. piyasasnn memurlar Mezun, bu

b . V a z i f e l e n d i r i l e n m e z u n , zamann, h a y a t revacna g r e , d i e r z m r e l e r i n ferdleri, d e v l e t misiU terfih edilir. B u m e z u n , yukarda

sylediimiz, o r -

 63 talama yaama l s n d e n aa drlm-ez ise; gayeye-

varlm, m e s e l e k a l m a m o l u r . B u r a d a u n u n da s y l e n m e s i inadna l z m d r : Enstitye m u a l l i m o l a c a k zatlar, y k s e k ^4amiyet v e k e s k i n s e c i y e e s b a b n d a n s e m e k , iin r u h u , m e v z u u v e gayesile y a k n d a n ilgih o k m h i m v e p e k dikkat e d i l e c e k b i r noktadr. inde b u l u n d u u m u z z a m a n i y i tamm, b u ve vaziyet k a r s m d a k i vazifesini i t e n k a v r a m seilen m u a l l i m , b y k f e d a k r h k l a r kulda, dersler inadna dikkatli zamanda zaman zatlardan dinimizin ald vaziyeti iyi g r m , E n s t i t n n b u

ile ders v e r e c e k , b-imtihanlar da

y k fedakhklar ile ders i s t e y e c e k v e alacaktr, y a n i b u o okutulm-ah, ona g r e inadna sk y a p l m a h d r . M u a l l i m i n t a l e b e y e kar efkat y e r i deildir. B y l e b i r efkat iki k o r k u n n e t i c e d o urur: I. O k u l , r a n d m a n v e r m e z . Y a a m a z , l r . B u n u n so-din v a z i f e yapacaklar

nu ise; b u miUet iin n e o l u r , m a l m . II. E h y e t s i z . olai'ak m e z u n olanlar, y a n n lerinin baarma getikleri z a m a n , tabi olarak

hatalardan d o a c a k m e s ' u h y e t l e r i n eidlerini v e saylarm d n m e k lzmdr. E l e m a m n h i yetimem.esi, k t yeti-m e i n d e n daha k t deildir. B u fkranm harlanmalan bile korkuntur. Binaenaders ley, muaUim, h a k k i l e a h p d e r s le randman v e r m e l i d i r . Biz, o t u z yllk r e t i m h a y a t m z dan u n u ren mi b u l u n u y o r u z ki, i m t i h a m g e v e k olan ders, lmtr. verme, hakkyla

a l m a k v e b t n manasile i m t i h a n y a p a r a k e n g e n i manasi-

B u Estit, b u g n k h a y a t a , a c n m a y a d e e r zavalhlar (eiL dini k l t r j e n e r a l salibi y a m a n e l e m a n l a r k a r a c a k tr. Binaenaleyh, ortada a c n a c a k b i r e y varsa; o da, m.slman, m s l m a n m dini, m s l m a m n hayat durumundan ibarettir. T a l e b e y e a c y a r a k n o t v e r m e k , m i l l e t e v e m e m l e -

 64 k e t e n ehil y e t i t i r m e k v e h u l k e y i b a t r m a k l a n m senede imza k o y m a k kinci ksmmzda buraya makla megul olduk. Duvarlar lar f e r l e r i n e dernektir. kadar, hep deirmeni yap i i n hazr

y k s e l d i . als atld. T a uvallara doldurulup olmasn

yerletirildi. B u d a y

t a l a r m y a m n a getirildi. H e p s i t a m a m . F a k a t , b i r eksik var. y l e eksik ki, o olmadan, deirmenin. yaphm dan h i b i r faide d o m a y a c a k . E v e t , d e i r m e n i n talar v a r , amma, d n m y o r . n k su y o k . B u n u n gibi, e n s t i t y y a p d k a m m a , p a r a ? B u k o c a m e s s i s e y i e v i r i p e v e c e k para n e r d e ? A s l c e k m e s e l e , b u deil m i ? Evet buduri . Hatra, k o c a S o k u l l u n u n b y k s z g e h y p r : B u m l e t y l e b i r millettir k i , e e r isterse, d o n a m n a s m m lastan y a p a r Sokullu Paanin 1571 de B u millet,- e e r isterse, gre vilyetlerde byle u ilerin en hafifi b u nUet.. diye ;sterdil. s o n r a icabna kendisine iten demir lerini - g m t e n , h a l a t l a r m i b r i i m d e n , y e l k e n l e r i n i . de at dnle

millet, ite bu millettir. Y a n i biziz, biz. i l k i n stanbulda, enstitler a m a k ,

b i l e g e l m e z . B y l e b i r i, o n u n i m d i y e k a d a r y a p m o l d u olur. duysun v e k a b u l eylesin. umulan

Elverirki millet,'ihtiyac mad? A m m a bu randman lkin,

MiUet, K y Enstitlerine htiya d u y d u . V e n e l e r y a p Enstitler, k t idare y z n d e n ve cevaplandrmak v e r m e d i , o, b a k a b i r m e v z u . unlar s o n n a k zorundayz: durumumuzu cc^ilmiyiz? duru-' ilzere,

D i n v o ahll\k c l u r u m u m z y h k h ccjjii m i ? G z r-ndc--^cch;;r.t E2c?:n y k k v e y a n k dzeltmek rnumuzu ve kdkndirmnk c::hi dzGimcl:, ihLyccndnn :yz, Ahnd-larm ccvct! diyocellcri

cccl:"r;hn -irrzda i d c i c y " i.^rhndla,

 es
kin, d i n a d a n l a n olacaktr. B u gn, b u ie olan ihtiya, y l e m z ' i b i r ve snk kahr. B y k Einstit, ilkin Evkaftan para ister, s o n r a b y k fedakrhmdan. ihtiyatr b y k Enstitsn amakla, mmkn

ki dier ihtiyalar, b u n u n y a m n d a o k ar b a h , g e v e k

T r k milletinin, p e k y e r i n d e o l a c a k olan,

E v k a f idaresi haslatm, stadlar, h a l k e v l e r i gibi, i n e v zu v e gayesile asla ilgi o l m a y a n y e r l e r e sarf edeceine, verir Evkaf stadmevzuuna v e gayesine temamile u y g u n b u Enstitye ise, p e k y e r i n d e bir i y a p m o l a c a n d a n b a k a . le ya, m a h m , m l k n larda b a c a k sallayanlar, toplantlar E v k a f ida-esne v e r e n zat, halkevlerinde lzumlu

tesis e d e n b y k zatlarm r u h l a r m d adeyemi o l u r . y lzumsuz

y a p a n l a r y e s e r d i y e deil, c a m i d e n a m a z k -

lnsm, AllaJa i b a d e t yepiism... d i y e v e r m i t i . Biz, stadlara, h a l k e v l e r i n e burada dilmi ise, o a n c a k o r a y a Milletin fedakrhna sarfedilsin. g e l i n c e ; b u , lzundr. B u millet, e bir e y d e m i y o r u z .

Bizim d e d i i m i z udur: B i r para n e r e y e ve- n e i i n v a k f e

dinine, m a m n a , ahlkna, an'anesine, b e n l i i n e v e h e r miUet, i m d i y e k a d a r

y i n e ait o l a n b u fedakrh y a p m a k iin c a n atar. B u b y k neden ekindi ki camne adam ye titirecek olan m e s s e s e y e p a r a v e r m e k t e n e k i n s i n ? A n k a r a ehrine iki m y a r d a n fazla sarf o l u n d u . Netifce, g z n n d e parlak, b o y a h tahklarn g r n m e s i n d e n ibarettir. L k i n ne olsa, B e r l i n olamaz. H a l b u k i on b e g n d e y e r ile bir o h n a d n u ? 25 y l d n b e r i , - y u r d u n imar, iin: serf e d i l e n , , e n a t m i l y a r t r k lirasdr. t e - g r d k k i , ' u b e m i l y a r i n be gitF; 5 Berlin,

 66 meji, b e p a r l a k ahlak g e t i r m e d i . B u b e m i l y a r n r i y e l g a z e t e s i n d e k a n yazsnda, i m a r iin a y r l a n lardan b i r l a s m m n m e m u r l a r n v e mfettilerin n n d e Amerikaj^a. nasl aktldn y a z y o r idi. B a k n , a h l k sevij'esinin d k l n e b a u n k i b u h a r a p y u r d u i m a r iin b u fakir m i l l e t i n t r l fedakrhklarla v e r m i o l d u u paray, o m e l ' u n el, o m e l ' u n g z n n n d e y a b a n c l k e y e k a y d r a b i h y o r . A h ! adaletin k o c a k h c l . s a k landm k i m ne kadar seviyormusm? ' L K N SELVET, S O N R A S A A A E T ! Boyah e v l e r , l k s b a l k o n l a r , y k s e k apartunanlar, ... sarraipara gzleri

l a r m d a n b i r i o l a n Falih F f k b e y g e e n g n k C u m b u -

s a d e c e i l e r i temiz, ferah g z l e r i ssler. B u n l a r m , insana selmet d e , saadet de verdii g r l m e m i t i r . E e r a h l k v e man yoksa. B i r miUette, i m a r ileri i i n _ b e - m i l y a r h a r c a m r o m e m l e k e t t e g e z e r dolar gibi g r n e n l e r r u h s u z lerden, m a n a s z g l g e l e r d e n i b a r e t olabir. ( 1 5 ) . B u szlerimi g r p te, s a k m b e n i m i m a r a l e y h i n d e o l d u u m s a m l m a s m . B i l k i s b e n , i m a r iin sevda e k e n l e r d e n i m . O k a d a r ki, stanbulun n e r e s i n d e b i r s o k a k a l d m iitsem, iimi g c m brakr, o n u g r m e e g i d e r i m . H e l e asfalt olursa. Y o l l a r d a ziftlenme ilerinin nasl yapldm grmee pek merakhymdr..
(15) Bir gn Haliteki Fener'den bir sandala binip Kasmpaaya geiyordum.. htiyar sandalc ile teden beriden lf atyorduk. Sandalc dedi ki: Yol yapacaz, meydan aacaz diye memlekette ev brakma dlar. Sndrmedik ocak koymadlar (o sarada Atatrk bulvar almak iin mahalleler ykhnakta idi) evsizlikteh millet krlara dd. Gece leri, altmda yatmak iin saak bile kalmad. oluk ocuk kvranyor, krlp geiriliyor. Acaba bu yaptklar yollarda hangi insanlar gezecek^ atklar meydanlarda kimler dolaacak?

cesed-

 67 B e n , d i y o r u m ki, kendisini, selmet v e saadetini r e n v e b u k a d a r fedakrkkta .nisbeten ikin

ci, n c d e r e c e l e r d e i l g i y e n ilere b u d e v e c e n e m v e b u l u n a n T r k milleti, k e n d i e k m m e y i ' haya-' sini, selmet v e saadetini en y a k n d a n alkadar- e d e n ' ilere, h i d e n e c e k olan f e d a k r h k t a n l i n e bile ui'anmaz. Elverirki, b u millet, v e r d i i n i n , o y e r e g i d e c e i n e e m i n olsun! . K a n karmam, hlis Trk, iffetlidir, ereflidir. D i n li, immhdr, fedakrdr.,,!

S o y s u z , joizsz, arsz,- dinsiz, i m a n s z , ' v i c d a n s z , ahlak-' sz, egoist, hilekr, sahtekr, hrsz, entrikac, iftirac, d nek, korkak... m e l ' u n l a r ile o n u n n e m n a s e b e t i v a r d r ? . . Bu yurdun ad Trkiye ise, Trkiycnin sahibi Trk, ite odur. B u T r k , h i phe y o k ki, dinini i m a m m e n yakm-dn ilgiUyecek olan u E n s t i t y as yaatacakr. ki dindar ve olan

da m u h a k k a k o l a r a k kestirihneli

m s l m a n Ti-k meti, b u B y k Enstitsn, u z u n m d det d e v l e t kapsna -baktmayacakr: miz, tornlarma, torun Atalarmz, dedeleri nasl ki, esiz d e r e c e d e z.engin E v k a f b isbat e d e c e i z , doyuracaz. Elbetze teber-

raktlar ise, b i z , daha zengin v a k f l a r tesis e d e r e k o d e d e l e r e o l m a a layk b u l u n d u u m u z u ru'lar, vakflar, v e daha b a k a y o l l a r ile o o c a o n u n ateinde piirdiimiz a le etraf yakacak

B u g n , evkafa teberru'lar, tesisler...: kesilmitir. lere saygszca sarf edildiini, c a m i l e r e m a h s u s man savurulduunu ohnak

te.;; kesihr." E v k a f m mahn,i m l k n , m e v z u n u n g a y r y e r re v a k f e d i l e n b u paralarn, b a k a sahalarda h a r v u r u p har gren yeni adam, ahmak v e budalam ki m a h m m l k n b u h u v a r d a l a r m , ellerine t e s l i m e y l e s i n ? ! E s k i d e n art- V k f a s a y g h u s u s u n d a . m u t l a k . bil: k a yt vard. 25 yldr b u kayt ne de o n u n art tammr! k a l d n i d . Ne v a k f saylr olda,

 65
Bu d u r u m ^ karsmda M m . kar da Evkafa, mal.-ve.-, d e bak,,

m l k b a i l a r ? 'Vkfn, v a k f i n d a n atalarm torunlar neler yapyorlar, grrsn. zrt ise, b u n u n , biri

. E v k a f idaresi, b u g n ,

kk,

dieri b y k oknak zere iki sebebi vardr: 1 D e n i l i y o r ki E v k a f a a i t akai-attan o u , k r m . M-., sr... gibi eyaletlerle b i r k t e ayn zamanda oralarda e l i m i z d e n kmtr. o u da amma,' Varidat gitmi D o r u . Fakat, b akaretin, sarf m a h a l l e r i n d e n kalmtr.

masraf t a b i r h k t e gitmitir. B u s e b e p , k k . s e b e b d i r . 2 V k f l a r n artlarna Trmetsizk, vkflar saymak yznden, tur, yeni vkflarin [tesislerin] v i c d a m n karsna durumlara hie

yaplmama

s.' Evet, ite b u s a y g s z h m z , tesisin k a y n a m k u r u t m u insan, m a n k y l a a h r da b e r a b e r hajn-et deil, kurutan dmanca, dnrse; - a h n a n -son yahuz

lnet b i l e - e t m e k z o r u n a d y o r . . B u k a y n a k l a r ini d e d i y e c e i g e h y o r . n k b u millete kar hareket, a n c a k b u . k a d a r olur.

lara, insamn, d i n d m a m d e m e s i tabidh:, a r m n ' m i U e t h a

Y u k a r d a s y l e d i i m i z b i r sz, b u r a d a t e k r a r e d e l i m : V lsne sayg gstermeyi bilmieyen, sayg , ok memur kullanmas, gsterecek sa bdanaz.

Evkaf idaresinin l z u m u n d a n memurlanna,

c a m i h a d e i n e s i n e nisbetle, d o l g u n m a a ver-'

iesi:gibi m e s e l e l e r d e h e s a b a k a h r s a ; b u idarenin, b u g n h a d e m e - i hayrata n e d e n b u k a d a r a z p a r a v e r d i i n i n -srr,-; kendini biraz daha ifa e y l e m i olur. N i z e s e r i m i z e s o n v e r i r k e n ; muhterem ilgilerin, d np v a k i t g e i r m e d e n ^ rni teenhi ederiz. n k dururnun^ v ^ k i t geriemeydanna'.athnalam e s i n e . t a h a m m l yoktur"^ -himmet

B y k Enstitye bina -ohnak iin' imdihk, en salih y e r , '

 69 stanbulda, Nuruosmaniye avlusunda sedir. AUal, bu milleti kyametlere dek ideal bir mUet ola rak ayakta durdursun. Dnya milletlerinin mes'ud v e bahtiyar olarak iitdiyaln. 8 Aralk 1950 en n safnda tamir edilen medre

Darafak Ve e n Misel liseleri tarih; stanbul t n a m ve Htb K u r s u Kur*an-i Kerm ve Hutbe muallimi:

Ai Rza Smaa

1950 1951

M E L L F N ESERLERL-

1 'TKADSIZLIK V E MENE [bretaum]. 1911 d e m a t b u ' d u r . O z a m a m n , h o c a k h m a g i r m i cahiUerine h c u m e d i y o r , y a 20 i n c i a s n n Jlecek d e r e c e d e y k s e h p yiniz, v e y a b u diye baryor. 2 IVIEHUR H A F I Z SAM MERHUM! kavuan byk yascereyana i'tikadszhk uyardan zihnini candranlecereyanlarm

ta'n teni' e t m e y i n i z !

B u n d a n 7 y l n c e A l l a h m rahmetine

tUvetilerimizden Hafz Smi'nii hl htralarmzda yan tahatturu b i l e suiirlerimizi t u t u t u r u p ruhlarmz

l e v l e n d i r e n l h t i sadas, e k i c i edas v e hi-ikulde o k u y u u ile baz m e n k a b e l e r i n d e n v e h l t e r c e m e s t n d e n b a h s e d e r . B u n d a n baka a Hafz O s m a n , Hafz K e m a l , Hafz C e m a l , Hafz R z a , Hafz B u r h a n v e S l e y m a n , Hafz H seyin ve K&z A l i hakknda Bugn yaamakta vardr. y i ses, S e s t e k i falsolarn eitleri ruhlar z e r i n d e k i te da b i l g e r tar. . Hafz A h ,

o l a n sanatkrlarmzdan

Hafz S a d d d i n K a y n a k , Hafz C e v d e t , H f r F a h r i v e M e c i d ' d e n bahisler A y n i zamanda hiri' h a k k n d a Satld

okuma ve almada tavr, bunlarn ettler yerlen bulundurur.

M e h u r H a f z . Sami M e r h u m S i r k e c i d e A l u n e d ifetbaas tlmaktadr. ile k b a l K i t a b e v i v e R e m z i K i t a b e v l e r i n d e Nshas azalmaktadr.

Sait sa

Fiyat 125 k u r u t u r .

3 F A T H S T A N B U L U N E E K L D E A L D I ? ki d i t . B i r i n c i cild, s t a n b u l u n fethi h a k k m d a yazlan btn

bat v e d o u eserlerini i n t i k a d e d e r . kinci c d , s t a n b u l u n 1453 d e k i muhasaras v e fethi ile ilgili b t n B u hususta bahislerin t o p o r a f y a s m v e a r k e o l o j i k eserlerini i n c e l e r . yerh ve yabanc btn e n mufassahn sylentileri tetkik Bu eser, e e ilgih b t n mtala

m u h a k e m e e y l e r b u eser, stanbulun f e t h i tamaktadr.

l a r m v e d a v a l a r m d i e r l e r i gibi k u r u lfla d e , resimler, fotoraflar" v e plnlar ile g a r a n t i l e m e k t e d i r . m e d S a i d M a t b a a s m d a da bulunur. OKUNABLR Sirkecide A h -

4 HAZRET KUR'AN, R A D Y O D A

M?
Bunlar, matbudur. Sirkecide A h m e d Said Matbaasnda da b u l u n u r . 5 RDE- nunlar karsnda mnum varhk C Z ' Y E . nsamn hayat v e tabiat k a de

kaytsz, artsz serbest o h n a d , a n c a k

muvacehesinde kendi varh-nibetinde

bir i r a d e y e sahip b u l u n d ^ d r n v e i l m d e b i l e r ile i s b t e d i h n i t . B u eser, M i l l e t M e c m u a s n d a tefrika suretile in tiar etmitir. B a k . say: 270 den.

BASILMAK ZERE BULUNANLAR: 6 stanbulun m e h u r hafzlar. " imhas.

7 T M e v h d erhi v e m e v H d hanlar. 8 D i n s i z h k m e s l e i n i n ihnen yldzn parlad a n l a r a d h 11 e m ' i n i n bana 12 A t a t r k ' n 13 B i z k h n i z ? 14 stanbul H e n d e k l e r i . 9 G n e d o a r k e n . [ M e h u r e d i b Sitefan Z v a y k ' i n eserine reddiyedir.] [hikye]. paralar. 10 Hazreti K u r ' a n nasl Cbkunur? gelenler din i n k i l b m d a n