ANALISA STRUKTUR

METODE MATRIKS (ASMM)

Endah Wahyuni, S.T., M.Sc., Ph.D
Matrikulasi S2 Bidang Keahlian Struktur
J urusan Teknik Sipil
2011
ANALISA STRUKTUR METODE
MATRIKS
Analisa Struktur Metode Matriks (ASMM) adalah suatu
metode untuk menganalisa struktur dengan
menggunakan bantuan matriks, yang terdiri dari : matriks
kekakuan, matriks perpindahan, dan matriks gaya.
Dengan menggunakan hubungan :
{P }= [ K ] {U }
dimana :
{P } = matriks gaya
[ K ] = matriks kekakuan
{U } = matriks perpindahan
Salah satu cara yang digunakan untuk menyelesaikan
persamaan di atas, yaitu dengan menggunakan Metode
Kekakuan.
Pada Metode Kekakuan, variable yang tidak
diketahui besarnya adalah : perpindahan titik
simpul struktur (rotasi dan defleksi) sudah
tertentu/pasti. J adi jumlah variable dalam
metode kekakuan sama dengan derajat
ketidaktentuan kinematis struktur.
Metode Kekakuan dikembangkan dari
persamaan kesetimbangan titik simpul yang
ditulis dalam : Koefisien Kekakuan dan
Perpindahan titik simpul yang tidak diketahui .
Types of Elements
Spring elements
Truss elements (plane & 3D)
Beam elements (2D &3D)
Plane Frame
Grid elements
Plane Stress
Plane Strain
Axisymmetric elements
Plate
Shell
Degrees of Freedom (DOF)
Derajat kebebasan yang dimiliki oleh suatu
struktur.
Tiap jenis elemen akan mempunyai jumlah dan
jenis kebebasan tertentu.
Hitung derajat kebebasan element dari jenis element yang
disebutkan sebelumnya
Metode Kekakuan Langsung
(Direct Stiffness Method)
matriks kekakuan
U
1
, P
1
U
2
, P
2

{ P } =[ K ] { U }

U
3
, P
3
U
4
, P
4
gaya perpindahan

P
1
K
11
K
12
K
13
K
14
U
1

P
2
K
21
K
22
K
23
K
24
U
2

P
3
K
31
K
32
K
33
K
34
U
3

P
4
K
41
K
42
K
43
K
44
U
4


1
1 2
=
P
1
= K
11
. U
1
+ K
12
. U
2
+ K
13
. U
3
+ K
14
. U
4
Kesetimbangan gaya di arah U
1
P2 = K21 . U1 + K22 . U2 + K23 . U3 + K24 . U4
Kesetimbangan gaya di arah U2
P3 = K31 . U1 + K32 . U2 + K33 . U3 + K34 . U4
Kesetimbangan gaya di arah U3
P4 = K41 . U1 + K42 . U2 + K43 . U3 + K44 . U4
Kesetimbangan gaya di arah U4
J ika U1 = 1 dan U2 = U3 = U4 = 0 , maka :
P1 = K11 ; P2 = K21 ; P3 = K31 ; P4 = K41
Lihat Gambar (a)
J ika U2 = 1 dan U2 = U3 = U4 = 0 , maka :
P1 = K12 ; P2 = K22 ; P3 = K32 ; P4 = K42
Lihat Gambar (b)
J ika U3 = 1 dan U2 = U3 = U4 = 0 , maka :
P1 = K13 ; P2 = K23 ; P3 = K33 ; P4 = K43
Lihat Gambar (c)
J ika U4 = 1 dan U2 = U3 = U4 = 0 , maka :
P1 = K14 ; P2 = K24 ; P3 = K34 ; P4 = K44
Lihat Gambar (d)
U1 = 1 P1 = K11
P2 = K21
P3 = K31
P4 = K41
U1 = 1 P1 = K11
P2 = K21
P3 = K31
P4 = K41
U1 = 1 P1 = K11
P2 = K21
P3 = K31
P4 = K41
U1 = 1 P1 = K11
P2 = K21
P3 = K31
P4 = K41
Matrix kekakuan:

K
11
K
12
K
13
K
14

K
21
K
22
K
23
K
24

K
31
K
32
K
33
K
34

K
41
K
42
K
43
K
44




2 3 2 3
L
EI 6

L
EI 12
-
L
EI 6

L
EI 12


L
EI 2

L
EI 6
-
L
EI 4

L
EI 6
2 2


2 3 2 3
L
EI 6
-
L
EI 12

L
EI 6

L
EI 12
-
Matriks Kekakuan
L
EI 4

L
EI 6
-
L
EI 2

L
EI 6
2 2


Gambar (a) (b) (c) (d)
K =
K =
J ika pada batang bekerja gaya aksial :


L, EA

K
11
=
L
EA
K
21
=
L
EA







U
1
, P
1
U
2
, P
2



U
3
, P
3
U
4
, P
4

U
1
,P
1

U
2
,P
2

U
1
=1
K
12
=-
L
EA

U
2
=1
K
22
=
L
EA

1
1
2
Matriks kekakuan elemen dengan melibatkan gaya aksial :







6 x 6






K =
2 3 2 3
L
EI 6

L
EI 12
- 0
L
EI 6

L
EI 12
0
L
EI 2

L
EI 6
- 0
L
EI 4

L
EI 6
0
2 2
2 3 2 3
L
EI 6
-
L
EI 12
0
L
EI 6

L
EI 12
0 -
L
EI 4

L
EI 6
- 0
L
EI 2

L
EI 6
0
2 2
0 0
L
EA
- 0 0
L
EA
0 0
L
EA
- 0 0
L
EA

Contoh
q
Sebuah balok statis tak tentu seperti pada gambar


1 1 2 2 3
L, EI L, EI

Menentukan keaktifan ujung-ujung elemen



Menentukan matriks tujuan DOF : 2 2 rotasi


Matriks kekakuan struktur
[ Ks ] 2 x 2
Membuat matrik kekakuan elemen : [ Ks ] =[ K
1
] +[ K
2
]
1 2
3
0
1
2
0
0
0
1 2
1
2
3
0
0
0
1 2
0
1 1
2
0
Membuat matrik kekakuan elemen :
Elemen 1
0 0 0 1

2 3 2 3
L
EI 6

L
EI 12
-
L
EI 6

L
EI 12
0

L
EI 2

L
EI 6
-
L
EI 4

L
EI 6
2 2
0

2 3 2 3
L
EI 6
-
L
EI 12

L
EI 6

L
EI 12
- 0

L
EI 4

L
EI 6
-
L
EI 2

L
EI 6
2 2
1

K
1
=
[ K
1
] =
Matriks Tujuan { T
1
} ={ 0 0 0 1 }
T

0
L
EI 4

2 x 2 0 0
Elemen 2
0 1 0 2

2 3 2 3
L
EI 6

L
EI 12
-
L
EI 6

L
EI 12
0

L
EI 2

L
EI 6
-
L
EI 4

L
EI 6
2 2
1

2 3 2 3
L
EI 6
-
L
EI 12

L
EI 6

L
EI 12
- 0

L
EI 4

L
EI 6
-
L
EI 2

L
EI 6
2 2
2

Matriks Tujuan { T
2
} ={ 0 1 0 2 }
T




2 x 2

K
2
=
[ K
2
] =
L
EI 4

L
EI 2
L
EI 2

L
EI 4
=
+
0 0
=
Matriks Kekakuan Global Struktur

[ Ks ] =[ K
1
] +[ K
2
]


[ Ks ]
2 x 2

L
EI 4

L
EI 2
L
EI 2

L
EI 4
0
L
EI 4
L
EI 4

L
EI 2
L
EI 2

L
EI 8
Untuk mendapatkan deformasi ujung-ujung aktif struktur, maka digunakan
hubungan :
{ Ps } =[ Ks ] { Us } { Us } = [ Ks ]
-1
{ Ps }
dimana :
Us = deformasi ujung-ujung aktif
Ks = kekakuan struktur
Ps = gaya-gaya pada ujung aktif elemen akibat beban luar (aksi)
q
0
0
Untuk contoh di atas, maka :






Ps =


Menghitung invers matrik kekakuan global [ Ks ]
-1


[ Ks ] =


[ Ks ]
-1
=
8 2 -
2 - 4

EI
L

2 . 2 - 4 . 8
1
(

=
8 2 -
2 - 4

EI 28
L
(

J adi : { Us } = [ Ks ]
-1
{ Ps }

Us =
8 2 -
2 - 4

EI 28
L
(

2
L q
12
1

2
L q
12
1
L
EI 4

L
EI 2
L
EI 2

L
EI 8
2
L q
12
1

2
L q
12
1
2
L q
12
1

2
L q
12
1
U
1
1
U
1
2
U
1
3
U
1
4
0
0
0
U
2
1

U
2
2
U
2
3
U
2
4
0


0

Us =
EI 28
L




Us =


Deformasi untuk masing-masing elemen


Elemen 1 : U
1
= =




Elemen 2 : U
2
= =



2 2
L q
6
1
- L q
3
1

2 2
L q
6
4
L q
6
1
+
EI
L q

168
3
3

EI
L q

168
5
3
Rotasi di joint 2
Rotasi di joint 3
EI
L q

168
3
3

EI
L q

168
3
3

EI
L q

168
5
3
q
0
0
0

0

0

0
P
R2
= P
R1
=
Reaksi akibat beban luar :












2
L q
12
1

2
L q
12
1

2
L q

2
L q
2
L q
12
1

2
L q
12
1

2
L q

2
L q
0


0


0
0


0



0


0
Gaya akhir elemen :
Elemen 1 : { P
1
} =[ K
1
] + { P
R1
}





P
1
= +







P
1
= =



2 3 2 3
L
EI 6

L
EI 12
-
L
EI 6

L
EI 12
L
EI 2

L
EI 6
-
L
EI 4

L
EI 6
2 2
2 3 2 3
L
EI 6
-
L
EI 12

L
EI 6

L
EI 12
-
L
EI 4

L
EI 6
-
L
EI 2

L
EI 6
2 2
EI
L q

168
3
3

2
L q
56
4

2
L q
56
2

L q
56
6

L q
56
6
2
L q
28
2

2
L q
28
1

L q
28
3

L q
28
3
0





0
0 0
Elemen 2 : { P
2
} =[ K
2
] + { P
R2
}





P
2
= +










P
2
= =



2 3 2 3
L
EI 6

L
EI 12
-
L
EI 6

L
EI 12
L
EI 2

L
EI 6
-
L
EI 4

L
EI 6
2 2
2 3 2 3
L
EI 6
-
L
EI 12

L
EI 6

L
EI 12
-
L
EI 4

L
EI 6
-
L
EI 2

L
EI 6
2 2
EI
L q

168
5
3
2
L q
56
4
L q
56
32
L q
56
24
2
L q
28
2
L q
28
16
L q
28
12
EI
L q

168
3
3

2
L q
12
1

2
L q
12
1

2
L q

2
L q
q
0
-
-
+
-
+ +
Free Body Diagram :








Menggambar gaya-gaya dalam :
Bidang D :







Bidang M :






2
L q
28
2
2
L q
28
1
L q
28
3
2
L q
28
2
L q
28
16
L q
28
3
L q
28
12
L q
28
3
L q
28
3
L q
28
16
L q
28
12
2
L q
28
2
2
L q
28
1
Elemen Portal 2D
B
C
P
EI
EI
L
L/2 L/2
A A
B
C
1
2
DOF =2
0
1 1
2
Sebuah portal statis tak tentu seperti pada gambar











Matriks kekakuan struktur
[ Ks ] 2 x 2
[ Ks ] =[ K
1
] +[ K
2
]
[ K
1
] =
0 0
0
Elemen 1
0 1
0

2 x 2 1

Matriks Tujuan { T
1
} ={ 0 1 }
T



2 x 2

Elemen 2
1 2
1

2 x 2 2

Matriks Tujuan { T
2
} ={ 1 2 }
T



2 x 2

K
1
=
[ K
2
] =
L
EI 4

L
EI 2
L
EI 2

L
EI 4
L
EI 2

L
EI 4

L
EI 4

L
EI 2


L
EI 4
K
2
=
L
EI 2

L
EI 4

L
EI 4

L
EI 2

=
+
0
=
0 0
Matriks Kekakuan Global Struktur
[ Ks ] =[ K
1
] +[ K
2
]


[ Ks ]
2 x 2

Untuk mendapatkan deformasi ujung-ujung aktif struktur, maka digunakan
hubungan :
{ Ps } =[ Ks ] { Us } { Us } = [ Ks ]
-1
{ Ps }
dimana :
Us = deformasi ujung-ujung aktif
Ks = kekakuan struktur
Ps = gaya-gaya pada ujung aktif elemen akibat beban luar (aksi)
L
EI 4

L
EI 2
L
EI 2

L
EI 4
L
EI 4

L
EI 2
L
EI 2

L
EI 8
L
EI 4
P
Untuk contoh di atas, maka :



0




0



Ps =


Menghitung invers matrik kekakuan global [ Ks ]
-1


[ Ks ] =


[ Ks ]
-1
=
8 2 -
2 - 4

EI
L

2 . 2 - 4 . 8
1
(

=
8 2 -
2 - 4

EI 28
L
(

L P
8
1
L P
8
1
L
EI 4

L
EI 2
L
EI 2

L
EI 8
L P
8
1

L P
8
1
J adi : { Us } = [ Ks ]
-1
{ Ps }

Us =
8 2 -
2 - 4

EI 28
L
(

Us =
EI 28
L




Us =


L P
8
1

L P
8
1
2 2
L q
6
1
- L q
3
1

2 2
L q
6
4
L q
6
1
+
EI
L P

112
3
2

EI
L P

112
5
2
Rotasi di joint B
Rotasi di joint C
U
1
1


U
1
2



0


U
2
1



U
2
2


Deformasi untuk masing-masing elemen


Elemen 1 : U
1
= =




Elemen 2 : U
2
= =


EI
L P

112
3
2

EI
L P

112
3
2

EI
L P

112
5
2
P
Reaksi akibat beban luar :


0




0

L P
8
1
L P
8
1

0
P
R1
=
0



P
R2
=


L P
8
1

L P
8
1
0


0


0




P
1
=
+
P
1
=
Hasil perhitungan
hanya momen saja
Gaya akhir elemen :
Elemen 1 : { P
1
} =[ K
1
] + { P
R1
}










EI
L P

112
3
2

L P
56
6

L P
56
3

L
EI 2

L
EI 4

L
EI 4

L
EI 2

P
2
=
+
P
2
=
=
0 0
Hasil perhitungan
hanya momen saja
Elemen 2 : { P
2
} =[ K
2
] + { P
R2
}












EI
L P

112
5
2
L P
8
1

L P
8
1
EI
L P

112
3
2

L
EI 2

L
EI 4

L
EI 4

L
EI 2

2
L q
56
6
2
L q
28
3
P 0
Dihitung lagi
Dihitung lagi
Free Body Diagram :














P
56
9
L P
56
6
P
28
17
P
28
11
P
56
9
P
56
9
P
56
9
P
28
17
P
28
17
L P
56
6
L P
56
3
Bidang M :









-
-
+
L P
56
6
L P
56
3
L P
56
11
+
Bidang D :











Bidang N :










-
+ P
28
17
-
P
56
9
P
28
11
P
P
28
17
-
P
56
9
-
Transformasi Sumbu

1
2
2
3
1
3
U
3
, P
3
u
3,
p
3
U
1
, P
1
U
2
, P
2
u
1,
p
1
u
2,
p
2
u
1

u
2

u
3
=
C

S 0

-S

C 0

0

0 1
U
1

U
2

U
3
C =cos

S =sin













Koordinat Lokal dan Global






C

S 0

-S

C 0

0

0 1
C =cos

S =sin
u
1
u
2
u
3
u
4
u
5
u
6
=
0


0
U
1
U
2
U
3
U
4
U
5
U
6
[ u ] = [ R ] [ U ]

R =matriks rotasi
Atau dapat ditulis : u = U
Dimana :

=



Untuk transformasi sumbu sebuah titik dengan 6 dof dapat ditulis :






P
1
P
2
P
3
P
4
P
5
P
6
=

0


0

p
1
p
2
p
3
p
4
p
5
p
6
[ P ] = [ R ]
T
[ p ]

R =matriks rotasi
K
Transformasi sumbu juga berlaku untuk gaya :
p = P
P =
-1
p
-1
=
T

P =
T
p






p = k u ; u = R U
P = R
T
p P = K U
= R
T
k u K = R
T
k R
= R
T
k R U

Matriks kekakuan elemen untuk 6 dof :






6 x 6






k =
2 3 2 3
L
EI 6

L
EI 12
- 0
L
EI 6

L
EI 12
0
L
EI 2

L
EI 6
- 0
L
EI 4

L
EI 6
0
2 2
2 3 2 3
L
EI 6
-
L
EI 12
0
L
EI 6

L
EI 12
0 -
L
EI 4

L
EI 6
- 0
L
EI 2

L
EI 6
0
2 2
0 0
L
EA
- 0 0
L
EA
0 0
L
EA
- 0 0
L
EA

0 0 - 0 0

0 12 6L 0 -12 6L

0 6L 4L
2
0 -6L 2L
2


- 0 0 0 0

0 -12 -6L 0 12 -6L

0 6L 2L
2
0 -6L 4L
2









Dimana :
= =

[ K ] = [ R ]
T
[ k ] [ R ]
k =

L
EI

3

I
L A

2
C -S 0

S C 0

0 0 1

C -S 0

S C 0

0 0 1

0
0
0 0 - 0 0

0 12 6L 0 -12 6L

0 6L 4L
2
0 -6L 2L
2


- 0 0 0 0

0 -12 -6L 0 12 -6L

0 6L 2L
2
0 -6L 4L
2










K =

C S 0

-S C 0

0 0 1

C S 0

-S C 0

0 0 1

0
0









g
1
g
2
g
4
-g
1
-g
2
g
4


g
3
g
5
-g
2
-g
3
g
5

g
6
-g
4
-g
5
g
7

g
1
g
2
-g
4


g
3
-g
5

g
6













Dimana :
g
1
= ( C
2
+ 12 S
2
) g
5
= 6 L C
g
2
= C S ( - 12 ) g
6
= 4 L
2

g
3
= ( S
2
+ 12 C
2
) g
7
= 2 L
2

g
4
= - 6 L S
K =
Sebuah portal seperti gambar, dengan menggunakan transformasi
sumbu hitunglah gaya-gaya dalam yang bekerja
q =1,68 k/ft
L =10 ft
M =14 kft =168 kin
L = 10 ft
1
2
3
1
2
E = 30.000 ksi
A = 5 in
2

I = 50 in
4

L = 10 ft
1
2
1
2
3
0
0
3
1
0
0
2
0
0 Sumbu Global

DOF [ Ks ]
3 x 3
1
2
1
2 3
2
4
5
4
5
6
1
3 Sumbu Lokal

DOF [ k ]
3 x 3
6
1
3
2
2






















1
2
x
x
1
=270
o

1
=
C S 0

-S C 0

0 0 1
=
0 -1 0

1 0 0

0 0 1
2
3
x
x
=0
o

2
=
C S 0

-S C 0

0 0 1
=
1 0 0

0 1 0

0 0 1
Matriks transformasi batang :
Batang 1 : =270
o
cos 270
o
= 0
sin 270
o
= -1






Batang 2 : =0
o
cos 0
o
= 1
sin 0
o
= 0





C S 0

-S C 0

0 0 1

C S 0

-S C 0

0 0 1

0
0
0 -1 0 0 0 0

1 0 0 0 0 0

0 0 1 0 0 0

0 0 0 0 -1 0

0 0 0 1 0 0

0 0 0 0 0 1

C S 0

-S C 0

0 0 1

C S 0

-S C 0

0 0 1

0
0
1 0 0 0 0 0

0 1 0 0 0 0

0 0 1 0 0 0

0 0 0 1 0 0

0 0 0 0 1 0

0 0 0 0 0 1






R
1
= =








R
2
= =





g
1
g
2
g
4
-g
1
-g
2
g
4


g
3
g
5
-g
2
-g
3
g
5

g
6
-g
4
-g
5
g
7

g
1
g
2
-g
4


g
3
-g
5

-g
4
g
6




0

0

0

1

0

2
Matriks kekakuan system struktur
Elemen 1 :

1
=
3 3
1
12) . 10 (
50 . 30.000

L
EI
= =0,87

1
=
50
12) . (10 . 5

I
L A
2 2
1
= =1.440
C = 0 ; S =-1
{ T } = { 0 0 0 1 0 2 }
T

0 0 0 1 0 2








K
1
=
g
1
-g
4
0

-g
4
g
6
0

0 0 0
1

2

3
10,44 -626,4 0

-626,4 50.112 0

0 0 0
1 2 3




g
1
= ( C
2
+ 12 S
2
) = 0,87 [ 0 +12 (-1)
2
] = 10,44
g
4
= - 6 L S = -0,87 . 6 . 120 (-1) = 626,4
g
6
= 4 L
2
= 0,87 . 4 . 120
2
=50.112
Sehingga :





K
1
=
K
1
=
g
1
g
2
g
4
-g
1
-g
2
g
4


g
3
g
5
-g
2
-g
3
g
5

g
4
g
6
-g
4
-g
5
g
7

g
1
g
2
-g
4


g
3
-g
5

g
4
g
7
g
6




1

0

2

0

0

3
g
1
g
4
g
4

g
4
g
6
g
7

g
4
g
7
g
6
1

2

3
Elemen 2 :

2
=
3 3
1
12) . 10 (
50 . 30.000

L
EI
= =0,87

2
=
50
12) . (10 . 5

I
L A
2
2
1
= =1.440
C = 1 ; S =0

{ T } = { 1 0 2 0 0 3 }
T


1 0 2 0 0 3








1 2 3




K
2
=
K
2
=
1.252,8 0 0

0 50.112 25.056

0 25.056 50.112
1.263,24 -626,4 0

-626,4 100.224 25.056

0 25.056 50.112
g
1
= ( C
2
+ 12 S
2
) = 0,87 [ 1.440 . 1
2
+12 (0)
2
] = 1.252,8
g
4
= - 6 L S = -0,87 . 6 . 120 (0) = 0
g
6
= 4 L
2
= 0,87 . 4 . 120
2
=50.112
g
7
= 2 L
2
= 0,87 . 2 . 120
2
=25.056
Sehingga :










K
S
=
K
2
=
q =0,14 k/in
168 kin 168 kin 168 kin
0
0
0

168

0
1.263,24 -626,4 0

-626,4 100.224 25.056

0 25.056 50.112
- 1
0

168

0
0,00095

0,00192

-0,00096
Defleksi horizontal di 2

Rotasi di 2

Rotasi di 3
Matriks beban :

8,4 8,4





P
S
=


{ Ps } = [ Ks ] { Us } { Us } = [ Ks ]
-1
{ Ps }











U
S
=
U
S
=
u
1
1

u
1
2

u
1
3

u
1
4

u
1
5

u
1
6
0

0

0

0,00095

0

0,00192
=
0

0

0

0

0,00095

0,00192
u
2
1

u
2
2

u
2
3

u
2
4

u
2
5

u
2
6
0,00095

0

0,00192

0

0

-0,0096
=
0,00095

0

0,00192

0

0

-0,0096
Displasement masing-masing batang (koordinat lokal)




u
1


= =









u
2


= =




0 -1 0 0 0 0

1 0 0 0 0 0

0 0 1 0 0 0

0 0 0 0 -1 0

0 0 0 1 0 0

0 0 0 0 0 1

1 0 0 0 0 0

0 1 0 0 0 0

0 0 1 0 0 0

0 0 0 1 0 0

0 0 0 0 1 0

0 0 0 0 0 1

0

1,193 k

47,512 kin

0

-1,193 k


95,620 kin
0

1,193 k

3,959 kft


0

-1,193 k


7,968 kft
Gaya akhir batang :
Elemen 1 :
{ P
1
} =[ k
1
] { u
1
} + { 0 }




P
1
= =




1,19 k


-7,8 k

-95,84 kin

-1,19 k


-9 k


168 kin
1,19 k


-7,8 k

-7,99 kft


-1,19 k


-9 k


14 kft
Elemen 2 :
{ P
2
} =[ k
2
] { u
2
} + { F
aksi
}




P
2
= =




q =1,68 k/ft 14 kft
7,8 k
9 k
1
2
1,19 k 1,19 k
7,99 kft
1,193 k
1,193 k
0
3,959
7,968 kft
Free body diagram :














3,959
+
-
7,99
14
+
+
-
+
+
-
1,193
1,193
7,8
9
-
1,19 1,19
KONSTRUKSI RANGKA BATANG
Pada Konstruksi Rangka Batang (KRB), perhitungan
matriks kekakuan elemen [ K ] berdasarkan kasus
rangka batang 2 Dimensi. Gaya yang bekerja hanya tarik
dan tekan aksial saja, sedang gaya momen dan lintang
tidak terjadi.
Perhatikan gambar dengan elemen struktur batang
dengan luas A dan Modulus Elastisitas E konstan.
Perhitungan kekakuan elemen hanya mengandung
elemen A, E dan empat titik koordinat, yaitu : xi, xj, yi,
dan yj.

x,u
y,v
L
i
j
+ d
i
j
cu
i

u
i
q
i

p
i

q
j

p
j









Elemen Rangka Batang, dengan sudut Elemen Rangka Batang setelah
pada bidang xy perpindahan titik u
i
>0, titik lain tetap
c =cos
C
2


CS

-C
2


-CS
u
i
=
p
i

q
i

p
j

q
j
Pertama, harus menghitung :
L = ( ) ( )
2
i j
2
i j
y - y x - x +
C = cos =
L
x - x
i j

S = sin =
L
y - y
i j

Perpendekan aksial cu
i
menghasilkan gaya tekan aksial
F =
i
cu
L
AE
|
.
|

\
|

Dimana : x dan y merupakan komponen dari ;
p
i
=- p
j
=Fc
q
i
=- q
j
=Fs

Komponen ini menghasilkan kesetimbangan statis, sehingga diperoleh :








L
AE
K =
C
2
CS -C
2
-CS

CS S
2
-CS -S
2


-C
2
-CS C
2
CS

-CS -S
2
CS S
2
Hasil yang sama juga akan diperoleh dengan cara memberikan perpindahan pada v
i
,
u
j
, dan v
j
, dimana gaya bekerja sendiri-sendiri. Dan jika 4 dof dengan nilai tidak nol
bekerja bersama-sama, dan dengan superposisi masing-masing elemen matriks
kekakuan, dapat dihitung sebagai berikut :








L
AE
C
2
CS -C
2
-CS

CS S
2
-CS -S
2


-C
2
-CS C
2
CS

-CS -S
2
CS S
2
u
i

v
i

u
j

v
j
p
i

q
i

p
j

q
j
K =
1 0 -1 0

0 0

0 0

-1 0 1 0

0 0 0 0
Hubungan matriks kekakuan dengan gaya dapat ditulis sebagai berikut :
[ K ] { D } ={ F }



=



Untuk kasus khusus :
1. J ika nilai =0, sebagai batang horizontal, matriks kekakuan elemen [ K ]
4 x 4

Hanya berisi 4 komponen yang tidak bernilai nol, yaitu :

k
11
=k
33
=-k
13
=-k
31
=









L
AE

L
AE

L
AE
K =
0 0 0 0

0 1

0 -1

0 0 0 0

0 -1 0 1

1. J ika nilai =90, sebagai batang vertikal, matriks kekakuan elemen [ K ]
4 x 4

Hanya berisi 4 komponen yang tidak bernilai nol, yaitu :

k
22
=k
44
=-k
24
=-k
42
=









L
AE

L
AE
Sebuah Konstruksi Rangka Batang dengan
luas A dan Modulus Elastisitas E yang sama,
seperti pada Gambar
L
L
L
L
1
4
3
7 6 5
2
3
4
2
5
1
v
u










Hitunglah matriks kekakuaan masing-masing elemen
K =
C
2
CS -C
2
-CS

CS S
2
-CS -S
2


-C
2
-CS C
2
CS

-CS -S
2
CS S
2
K
1
=
1 0 -1 0

0 0

0 0

-1 0 1 0

0 0 0 0

Perumusan untuk mencari nilai matriks kekakuan elemen dengan sudut :







Batang 1, 2 dan 3 merupakan batang horizontal, sehingga =0
o

Maka : [ K
1
] =[ K
2
] =[ K
3
]








L
AE

L
AE
K
4
=
0,250 0,433 -0,250 -0,433

0,433 0,750

-0,433 -0,750

-0,250 0,433 0,250 -0,433

-0,433 -0,750

0,433 0,750
K
5
=
0,250 -0,433 -0,250 0,433

-0,433 0,750

0,433 -0,750

-0,250 0,433 0,250 -0,433

0,433 -0,750
-
0,433 0,750
Batang 4 dan 6 merupakan batang diagonal dengan sudut =60
o

Dimana : C =cos 60
o
=0,5
S =sin 60
o
=0,866
Maka : [ K
4
] =[ K
6
]







Batang 5 dan 7 merupakan batang diagonal dengan sudut =300
o

Dimana : C =cos 300
o
= 0,5
S =sin 300
o
=-0,866

Maka : [ K
5
] =[ K
7
]








L
AE

L
AE