You are on page 1of 88

Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerinin Doum Tarihi..................................................................8 Allah'a ve mmete zafet....................................................................................................8 zr Kaps Kapand...........................................................................................................8 Yce Meali:.........................................................................................................................8 Tefsr-i erifi.......................................................................................................................

9 srail oullarnn Melik Olmalar........................................................................................9 Mlk Kelimesi...................................................................................................................9 Melik Kimdir?.....................................................................................................................9 Mukaddes Topraklara Girin..............................................................................................10 srail Oullarnn syanlar................................................................................................10 Yua Aleyhisselm ile Hazret- Klib...............................................................................11 Yahudilerin Korkakl.....................................................................................................11 Yahudilerin En irkin sz...............................................................................................12 Yahudiler Fsktrlar.........................................................................................................12 Yahudilere Gelen lh Ceza.............................................................................................12 Tih lnde krk yl..........................................................................................................12 Tih lnde Nimetler.......................................................................................................13 Te'vit-i Necmiyye'den.....................................................................................................13 Yolculukta Arkadalara Darlmak.....................................................................................13 Ms Aleyhisselm'n Kabri.............................................................................................14 Harun Aleyhisselm'n Vefat...........................................................................................14 Harun Aleyhisselm'n Kabri............................................................................................14 Harun Aleyhisselm'm Dirilmesi......................................................................................15 Ms Aleyhisselm'm lm............................................................................................15 Ms Aleyhisselm ve Azrail...........................................................................................15 Azrail Aleyhisselm..........................................................................................................16 Ms Aleyhisselm ve kabir.............................................................................................16 lm Acs........................................................................................................................16 Hazret-i Musa'nn mr....................................................................................................16 Yua Aleyhisselm ve Erha ehri....................................................................................17 am'n Fethi.......................................................................................................................17 Ganimet Malna Hainlik Edenin Sonu .............................................................................17 Yua Aleyhisselm in lm...........................................................................................18 Dklen lk Kan................................................................................................................18 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................19 dem Aleyhisselm'n ocuklarnda Evlilik....................................................................19 Kurbn Nedir?...................................................................................................................19 O dnemde Yeryznde Fakir Yoktu...............................................................................19 smail Aleyhisselm in Kesilen Kurban.........................................................................20 Kt Niyetle Kurban.........................................................................................................20 Haset..................................................................................................................................20 Takvann Hakikati.............................................................................................................20 Can Alma Yerine Cn Verdi.............................................................................................21 Nefs-i Mdafaa.................................................................................................................21 Hazret-i Osman'n (r.a.) Davran....................................................................................21 Svmeyi Balatan Gnahkrdr........................................................................................21 Zlimler Cehennem Ehlidir...............................................................................................22 Nefs Kiiyi Karde Katili Yapar.......................................................................................22 ldrmeyi eytan retti.................................................................................................22 Hbil Nerede ldrld?..................................................................................................22

Adem Aleyhisselm'n Yedikleri......................................................................................22 Katil Zarardadr.................................................................................................................23 Kargadan Ders...................................................................................................................23 Srtta Taman l.............................................................................................................23 lk Mezar...........................................................................................................................23 Tvbe Olmayan Pimanlk................................................................................................24 Topraa Kan Haram Klnd.............................................................................................24 Hayvanlar nsanlardan ekinmeye Balad......................................................................24 Yeryznde Deiiklikler.................................................................................................24 Adem Aleyhisselm'n iiri..............................................................................................25 Arab Olarak lk Yaz Yaan Kii.....................................................................................25 Sal Gn...........................................................................................................................25 t Aleyhisselm'n Doumu.............................................................................................25 Kabilin Atee Tapmas......................................................................................................26 Kabil'in sonu.....................................................................................................................26 Cehenneme Atlacak ilk Kii............................................................................................26 lk Balatan Olmak............................................................................................................26 Kabil'in Evld...................................................................................................................26 Yeryznde Savalarn Balamas....................................................................................27 Kedersiz olmaz..................................................................................................................27 Tasavvuf Manlar............................................................................................................27 Tevilt-i Necmiyye'den.....................................................................................................28 ldrmek..........................................................................................................................29 Ecl Kelimesi....................................................................................................................29 Bir nsan Kurtaran............................................................................................................30 Kitaplara Ramen Taknlk Ettiler..................................................................................30 Te'vilt-i Necmiyye'den....................................................................................................30 Gayretllah........................................................................................................................30 Sevgilinin Nikb Balamas..............................................................................................30 Rya inde Rya..............................................................................................................31 Yeryznde Fesat karanlar............................................................................................31 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................31 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................31 Mslman Olmay Dnen.............................................................................................32 ldrmek ve Mal Almak..................................................................................................32 Yol Kesip Kati Yapanlar...................................................................................................32 Yol Kesip Kati ile Beraber Mal Alanlarn Cezas.............................................................32 Mslmanlarn Mallarn Talan Edenler...........................................................................33 Mslmanlar Korkutanlarn Cezas.................................................................................33 Ekyaya hirette de Byk Bir Azap Vardr...................................................................33 Tvbe Edenler Hari.........................................................................................................33 Tvbeyle Kul Hakk Dmez............................................................................................34 Mrik Yol Kesenlerin Durumu.......................................................................................34 Mslman Ekyalarn Durumu........................................................................................34 Tvbe Eden Kii................................................................................................................34 Hazret-i Alinin (r.a.) Uygulamas.....................................................................................34 Amellerin En Salihi ve En Kts....................................................................................34 Mslmana Kar Silh Tutmak.......................................................................................35 Mslman Korkutmak Haramdr.....................................................................................35 Tasavvuf! Manlar............................................................................................................35

Belm bin Br................................................................................................................36 Mrid-i Kmillerin Kabul..............................................................................................36 Allah'a Vesle Ve Tasavvuf...............................................................................................36 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................36 Vesile................................................................................................................................36 Vesile Nedir?.....................................................................................................................37 Vesile isteyin.....................................................................................................................37 Ezan Duasnn Fazileti......................................................................................................37 Allah Yolunda Ciht Edin.................................................................................................37 Tasavvuf? Manlar............................................................................................................38 Vesile................................................................................................................................38 Mrid-i Kmil..................................................................................................................38 Hakikate Erimek in ......................................................................................................38 Hikaye...............................................................................................................................39 Ecir ve Sevaplar................................................................................................................39 Kyamet Gnde Fidye Kabul Edilmez............................................................................39 En Kolay Fidye ahadet Kelimesidir................................................................................40 Kfirler ve Cehennem.......................................................................................................40 lmn lm.................................................................................................................40 Kfirlerin Cehennemde Ebed Olmalarnn Hikmeti?.......................................................41 Mmin ve Kfirin Misli..................................................................................................41 mitvr 0l.........................................................................................................................41 Dnya Ykn Brak........................................................................................................41 Dnyaya k Olan...........................................................................................................41 Cehennem Nimetleri.........................................................................................................42 bni Melek Hazretlerinin erhi..........................................................................................42 Hrszn Elinin Kesilmesi..................................................................................................43 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................43 Tvbe Edenlerin Durumu..................................................................................................44 Hrsz Tvbe Ederse..........................................................................................................44 Mlk Allah'ndr................................................................................................................44 Azap Adalettir...................................................................................................................44 Mafiret Fazl- Keremdir.................................................................................................45 Kullar in En Gzeli........................................................................................................45 Hrszln Tarifi...............................................................................................................45 Kar-Kocann Birbirinden Mal almas............................................................................46 Usul ve Fur'un Hrszl.................................................................................................46 Mahrem Akrabalarn hrszl..........................................................................................46 El Kesilme ekli................................................................................................................46 kinci Kere Hrszlk..........................................................................................................46 nc Kere Hrszlk......................................................................................................47 Hrszln Sabit Olmas....................................................................................................47 Adalette Torpil Yoktur......................................................................................................47 Ayplar rt.......................................................................................................................47 Adalet................................................................................................................................48 On Dirhem iin el kesilmesi?............................................................................................48 El Kesilmesinin hayr........................................................................................................48 nce Erkek veya Kadnn Zikredilmesinin Hikmeti.........................................................48 Hrszlk ve ZIn Cezalarnn Fark...................................................................................49 Hrszlk Mahrumiyeti Gerektirir......................................................................................49

bdetlerde Hrszlk..........................................................................................................49 Altm Yllk Namazn Boa Gitmesi..............................................................................50 Mnafk ve Yahudiler.......................................................................................................50 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................50 Yahudi ve Mnfiklarm arptmaiar...............................................................................51 lh Kelm Tahrif Ediyorlard........................................................................................51 Yahudiler Kabul Etmezler.................................................................................................51 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................52 Hikye (Yahudilerin yeti Tahrifleri)..............................................................................52 Yahudi ve Mnafklarn Vasflar.....................................................................................53 Adaletle Hkmet...............................................................................................................54 dil Kiiler........................................................................................................................54 Allah'n Hkmn Beenmeyenler...................................................................................54 Allah'n Hkmn Beenmeyenler...................................................................................55 Adalet ve Zulm................................................................................................................55 Rvet Ehli Cehennemliktir..............................................................................................55 Hadis-i erifte buyuruldu:................................................................................................55 Boaz Derdi......................................................................................................................55 Rvetin eitleri..............................................................................................................55 Rvetin Helal olduu yer.................................................................................................56 Memur ve Rvet..............................................................................................................56 in Rvet....................................................................................................................56 Adalet Datanlarn Rveti..............................................................................................56 Hediye Vermek.................................................................................................................56 Araclarn Hediye Almalar...............................................................................................56 Hakim ve Belediyecilere Hediye......................................................................................56 Sahabelerin Hediyelemeleri.............................................................................................57 Sultanlarn Verdikleri........................................................................................................57 Gayr-i Mslimlerden Hediye............................................................................................57 Gayr-i Mslimlerden Bor................................................................................................57 arda Mal Almak...........................................................................................................57 Haram Kazanlarn Bazlar..............................................................................................57 algclarn Kazanlar......................................................................................................58 Borlunun Evinde Bir ey yemek.....................................................................................58 Kalp Helal Gda le Saflar..............................................................................................58 Tevrat................................................................................................................................58 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................59 Mslim Neb Ne Demektir?..............................................................................................59 Rabbaniler ve Ahbr.........................................................................................................59 nsanlardan Korkmayn.....................................................................................................60 Allah'tan Korkun...............................................................................................................60 Allah'n yetlerini Satmayn.............................................................................................60 Dnya Bir Cifedir..............................................................................................................60 Hayat Kesilmeye Mahkumdur..........................................................................................60 Hibir Sebeple ilh Kitap Deitirilemez........................................................................61 Allah'n ndirdiiyle Hkmetmeyen..................................................................................61 Cana Can Gze Gz..........................................................................................................61 Affeden..............................................................................................................................61 eyi Yapan Cennetliktir..............................................................................................62 Balanan Katil................................................................................................................62

Allah'n ndirdiiyle Hkmetmeyen..................................................................................62 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................63 lmi bir inceleme...............................................................................................................63 ncl Tevrat' Tasdik Eder..................................................................................................63 Takva Ehline Hidyet Kaynadr.....................................................................................63 Sleymn Mereb.............................................................................................................63 Allah'n ndirdiiyle Hkmetmeyen..................................................................................64 sa Aleyhisselm...............................................................................................................64 Hkimlere Byk Tehdt...................................................................................................64 Imam- zam ve Kadlk...................................................................................................64 Hikye Olundu (adalet ve rvet).....................................................................................65 Kurn-I Kerim...................................................................................................................65 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................66 Kurn- Kerimin Muhafzl............................................................................................66 Kur'n- Kerim ve Dierleri..............................................................................................66 erat Ve Minhc..............................................................................................................67 erat.................................................................................................................................67 Minhc..............................................................................................................................67 nceki mmetlerin eriat...............................................................................................67 Allah Dileseydi Btn nsanlar Tek Yapard...................................................................68 mtihan in.......................................................................................................................68 Diken Karlnda Ba.....................................................................................................69 Hayrda Yarn.................................................................................................................69 Allah'n ndirdiiyle Hkm.............................................................................................69 Fitne Nedir?.......................................................................................................................69 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................70 Peygamberlerin Unutmalar..............................................................................................70 Allah'n Hkmnden Yz evirenler................................................................................70 ChIiyet Hkmn Arayanlar..........................................................................................70 Hkmlerin En Gzeli......................................................................................................71 Din Fr Cihetinden Deiir.............................................................................................71 Ganimet Bilinmesi Gereken Be ey................................................................................71 Genliin Deerini Bilmek...............................................................................................72 Shhat................................................................................................................................72 sizlii yi Deerlendirmek..............................................................................................72 Varlnla Kanaatkar 01....................................................................................................72 Hayat.................................................................................................................................72 mr Deerlidir................................................................................................................72 mr Azizdir....................................................................................................................73 Ne Zaman bdet Edeceksin?............................................................................................73 Tarikat eriatn Btndr..................................................................................................73 Yahud Ve Hristiyanlar Dost Edinmeyin........................................................................73 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................73 Sebeb-i Nzul....................................................................................................................73 Yahudi ve Hristiyanlar.....................................................................................................74 Dost Edinenler Onlardandr..............................................................................................74 Zlimlere Hidyet Yoktur.................................................................................................74 Mnafklarn Endieleri ...................................................................................................74 Mnafklara lh Cevaplar...............................................................................................75 Fetihten Murad..................................................................................................................75

Kkleri Kazlr..................................................................................................................75 Piman Olurlar..................................................................................................................75 mminlerin Tarizleri.........................................................................................................75 Btl Ehline Meyledilmez.................................................................................................76 Gayri Mslim Memur Edinmek........................................................................................76 Hristiyanlarn Mamudiye Suyu........................................................................................77 Mamdiyye Suyu..............................................................................................................77 Ylban Kutlamak...........................................................................................................77 Zimmilerin Domuz ve arab............................................................................................77 slm'n Yasaklad eyleri Satmak.................................................................................77 Yeni Kilise Yapmak..........................................................................................................78 nsan Burmak...................................................................................................................78 Hayvanlar Burmak Caizdir..............................................................................................78 Burulmu nsan.................................................................................................................78 Nefis ve eytan Yahud ve Hristiyan Gibidirler..............................................................78 Melun Nefis nsan Harap Ediyor.....................................................................................78 Nefis Firavun Gibidir........................................................................................................79 Allah Tarafndan Sevilenler - Allah Sevenler..................................................................79 Tefsr-i erifi:....................................................................................................................79 Mrted Olan Kabileler......................................................................................................79 Mdlec oullar.................................................................................................................79 Mjdeli Haberden Sonra...................................................................................................80 Hazret-i Eb Bekir (r.a.)'n lk Fetih Haberi.....................................................................80 Hanfe Oullar.................................................................................................................80 Mseylemet'l-Kezzbn Sonu.........................................................................................80 Esed oullan......................................................................................................................80 Btn Araplarn Mrted Olmalar.....................................................................................81 Zekt Vermeyenlere sava................................................................................................81 Hazret-i Eb Bekir (r.a.)'n Fazileti...................................................................................81 Zekt Zorla Alnr m?......................................................................................................81 Zekt Vermeyen mmin....................................................................................................82 Allah'n sevdii Kavim......................................................................................................82 Yemen Ehlinin Fazlet.....................................................................................................82 Ensr (r.a.) Hazertnn Fazileti........................................................................................83 Fris Ehlinin Fazileti.........................................................................................................83 Mminlere Kar...............................................................................................................83 Mminler cihatta Utanmazlar...........................................................................................83 Allah'n Fazl.....................................................................................................................84 b- Hayat ve Zlkarneyn (a.s.)........................................................................................84 Maneviyat Makamlar.......................................................................................................84 Firavunun Sihirbazlar.......................................................................................................84 Hikye...............................................................................................................................85 Rbiat'l-Adeviyye............................................................................................................85 Nefsiyle Ba baa Braklanlar..........................................................................................85 Bu Yol Herkese Nasip Olmaz...........................................................................................85 Dost Edinin.......................................................................................................................85 Te'vilt-i Necmiyye'den....................................................................................................86 Efendimizi (s.a.v.) Vel Edinmek......................................................................................86 Mminleri Dost Edinmek..................................................................................................86 Namaz Klan ve Zekt Veren Mminleri Dost Edinin......................................................86

Hizbllah...........................................................................................................................86 Hizb Nedir?.......................................................................................................................87 Dmanlara Galebe...........................................................................................................87 Allh Telnn ikyetleri...............................................................................................87 Cesaret Hasrettir..............................................................................................................87 Nurlunun Aksi de Nurludur..............................................................................................88 Btn Dmana Galebe.....................................................................................................88

Efendimiz (s.a.v.) Hazretlerinin Doum Tarihi Alimler ittifak ettiler ki: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Rabi'l-Evvel aynn onunda Pazartesi gn "Fil sene"sinde Mekke'de dodu. lem, onun erif vcdu ve latf unsuruyla ereflenince, halkn kalpleri aydnland. Nurlandar. Allh Tel hazretleri, mah-lkat, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin sebebiyle hidyet nasip buyurdu. Gren grd. Kr olan kr oldu ve bylece kfr ve dallette kald... Ne gzel buyurmular: Ak dkkannn etrafnda asla kfr dolamaz! Ate yakt zaman Eb Leheb artk kalamaz! 1 Allah'a ve mmete zafet Bu yet-i kerimede, Allh Tel hazretleri. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini kendi nefsine izafe etti. Ve LD^I/, li^ "Hakikaten size resulmz geldi;" 2 buyurdu. Onlara (Kitap ehline yani Yahud ve Hristiyanlara) izafe etmedi. nk Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin risletinin faydas onlara dnc deildi. (Yahud ve Hristiyanlar genelde Efendimiz s.a.v. hazretlerinin risletinden faydalanamadlar...) Allh Tel hazretleri, bu mmete hitap ettii ve onlara Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin geldiini haber verdiinde ise: Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini kendi nefsine izafe etmedi. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini, mmetin kendi nefsinden biri kld. Ve buyurdu: "Snm hakk iin, size bir Resul geldi ki, kendinizden... Gayet izzetli, zorlanmanz ona ar geliyor, stnze hrs ile titriyor, mminlere raf rahimdir. " 3 nk Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin risletinin faydas, mmet-i Muhammed'e rcidir... Te'vilt-i Necmiyye'de olduu gibi... 4 zr Kaps Kapand Mmine den vazife, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin snnetine tabi olup yolunda yrmektir. Vaad (mjde) ve vad (korkutmalar tefekkr etmektir... Mjdeci ve korkutucu peygamber geldi. Artk zr beyn etmeye hibir mecal ve yol yoktur. Rivayet olundu: Cbeyr bin Mut'im (r.a.) buyurdular: Biz, Cuhfe'de Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle beraberdik. E-fendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Siz, Allah'tan baka bir ilh olmadna, Allah Tel hazretlerinin bir olduuna, onun eriki (orta) olmadna, Benim Allah'n resul olduuma, Ve Kur'n- kerimin Allah Tel hazretleri taraftndan geldiine ahadet etmez misiniz?" Biz: -"Evetl ahadet ederiz! Ya Reslallah (s.a.v.) dedi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"(Sizi mjdeliyorum) mjdelenin! (haberiniz olsun ki) bu Kur'n- kerimin bir tarafi Allah Tel hazretlerinin kudret elindedir, dier taraf da sizin elinizdedir. Kur'n- kerime smsk sanln. (Sizler Kur'n- kerime sarldnz mddete) artk asla helak olmaz ve asla dallete dmezsiniz." 5 Yce Meali: Bir vakit de Ms kavmine yle demiti: "Ey kavmim! Allah'n size olan nimetini dnn. Zira iinizde peygamberler vcuda getirdi ve sizi mlk yapt. Ve size leminden hi birine vermedii eyi verdi. Ey kavmim! Haydi Allah'n sizin iin yazd arz-i mukad-des'e girin ve arkanza dnmeyin ki, hsrana derek berbat olursunuz."21 "Y Ms" dediler, "orada bir kavim var, hepsi cebbar. Onlar oradan kmadka, biz oraya giremeyiz. ayet karlarsa, biz de gireriz." Onlarn o, korktuklar kimselerden Allah'n iman nimetine kavuturduu iki er kt. Dedi ki. "zerlerine hcum
1

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/400. el-Mide:6/19, et-Tevbe: 9/128, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/400-401.

2 3
4

Kenzu'l-Ummal: 888. Ziydetl-Camlu's-Sagr: 19. Mecmuatuz-Zevid: 779. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/401-402.

edin, Kapy tutun... Bir kere ona girdiniz mi muhakkak galipsinizdir. Haydin Allah'a mtevekkil olun; gerekten mminlerseniz." 23 "Y Ms" dediler. "Onlar orada bulunduka, biz oraya ebediyen girmeyiz. Haydi sen rabbnla git, ikiniz harb edin. Biz te burada otururuz". Dedi: "Ya Rab! Gryorsun; ben nefsimle kardeimden bakasna sz geiremiyorum. Artk bizimle o fsklar kavminin arasn ayr..." Buyurdu ki: "Artk oras onlara krk yl haram klnd; olduklar yerde sersem sersem dnp duracaklar... Artk acma o fsk kavme!"26 6 Tefsr-i erifi Ms Aleyhisselm'n Seslenii "Bir vakit de Ms kavmine yle demiti:" Ey habibim Ahmed! Resulm ya Muhammed (s.a.v.)i Kitap ehline, Ms Aleyhisselm'n srail oullarna nasihat ederek konutuu zaman ki (u) szlerini hatrlat: "Ey kavmim! Allah'n size olan nimetini dnn." Size vermi olduu nimetlerini hatrlayn. "Zira iinizde peygamberler vcuda getirdi." Sizin aranzda akrabalarnzdan bir ksmn peygamber kld vakti hatrlayn. 0 peygamberler, sizi irad ettiler ve siz onlarla merref oldunuz. srail oullarnn arasnda peygamber gnderildii (Kur'n- kerimde beyn edildii kadar) bir mmetin iinde gnderildii Kur'n- kerimde beyn edil) medi 7. Bir kavmin iinde eraf ve fazilet ehlinin okluu, kendileri (yani o kavim) iin bir eref ve fazilettir. Peygamberlikten daha byk bir eref yoktur 8. srail oullarnn Melik Olmalar "Ve sizi melikler yapt." Yani sizi veya sizin iinizden bir ok melikler yapt. Gerekten srail oullarnn iinde, peygamberlerin okluu gibi melikler de ok idi. Bunlarn hepsi israil oullarna minnet makam klnd. Meliklerin yaknlar vnme annda; -"Bizleri Melikleriz! Derler. 9 Mlk Kelimesi "Ve sizi melikler yapt." KavH erifinin ifde ettii manlar hakknda limler buyurdular:) Sdd (r.h.) buyurdu: -"Sizleri, nefsinize mlik hr kiiler kld. Sizler daha nce Firavunun memleketinde Kptilerin elinde kle ve cizye ehli menzilesindeyken Allh Tel hazretleri sizi hrriyete kavuturdu, demektir." bni Abbs (r.a.) hazretleri buyurdular: Yani hizmet ve maiyet sahibi kimseler kld, demektir. insanlar, hizmetlerinde ilk kullanan kiiler, srail oullandr... israil oullarn (kendilerinden olmayan insanlar hizmeti yapmalanndan) nce insanlar, (insandan) hizmeti kullanmyorlard... 10 Melik Kimdir? Bazlar buyurdular:
6

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/403-404.

Btn mmetlerin iinden peygamberler gnderildi. Kur'n- kerim'de bir ok hikmetlere binen srail oullar ve onlara gnderilen peygamberler daha ok zikredildi. Yoksa bu dier milletlere peygamber gnderilmedi demek deildir. Allh Tel hazretleri btn mmetlere peygamberler gnderdi. Mtercim.
8

Peygamberlerin varisleri olan limlerin erefi de peygamberlik erefinden sonra gelen kinci en byk ereftir ve kr icbeden byk bir fazilettir. Mtercim. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/404-405. 9 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/405. 10 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/405-406.

Ei olan, kendisine snp, kendisinde oturaca evi olan ve kendisine hizmet eden hizmetisi olan kii "Mlk" yani meliklerdendir. Yine buyurdular: -"Geni bir evi ve evinin iinde akar suyu olan kii, meliktir..." (Yani melik olmak, kral olmak deildir....) "Ve size lemlerden hi birine vermedii eyi verdi." 1- Deniz'den, 2- Dmanlarn boulmas, 3- Bulutlarn glgelik olmalar, 4- Gkten kudret helvasnn inmesi, 5- Gkten bldrcn etinin inmesi, 6- Ve bunlardan baka madd ve manev nimetlere sahip olmanz... 7- Allh Tel hazretlerinin byk eyler size vermesi gibi... "lemler"den murad, kendi zamanlarnda gemi o-lan mmetler, demektir. 11 Mukaddes Topraklara Girin mukaddese girin." "Ey kavmim! Haydi arz- "Arz- mukaddes," 12 beyt-i makdistir. irkten arndrlp, peygamberlerin karargh ve mminlerin meskeni klnd. (Onu) Allah sizin iin yazd..." Allh Tel hazretleri, levh- mahfuzda yazd. Eer sizler, iman eder ve (Allah'a ve resulne) itaat ederseniz beyt-i makdis sizin meskeniniz olur... (2/375) (Bizim tefsir yaparken iman ve itaat kaydmz) bundan sonra gelen ve israil oullarnn isyanlar zerine buyrulan u kavl-i eriften dolaydr: Artk oras onlara haram klnd;" 13 "Ve dnmeyin." Rc edip dnmeyin. "Arkanz zerine..." Cebbarlarn korkusundan arkanz zerine dnmeyin. Bu kavl-i erif, "Ve dnmeyin." Kavl-i erifinin failinden hldir. Fiilin kendisine taalluk etmesi de caizdir. Yani Allh Tel hazretlerinin emirlerine muhalefet ederek; arkanz zerine dnmeyin (ve savatan kamayn!) "Dner (ve dersiniz)" " "Hsrana urarsnz." Dnya ve hiret sevabn kararak aldanrsnz. 14 srail Oullarnn syanlar "Dediler." Ms Aleyhisselm'n emri annda srail oullar dediler. Ms Aleyhisselm'n emrine balanmaktan kandlar. "Orada bir kavim var, hepsi cebbar..." Kendilerine mukavemet edilmesi mmkn olmayan galebe ehli, jl^Jl "Cebbar," insanlara icbar edip (mecburiyet) kullanan ve kim olursa olsun herkesi diledii ekilde ikrah ile ilerinde kullanan yani insanlar zoraki emirleri dorultusunda hareket ettiren kimse demektir. Bu undandr: On iki nakb, Cebbarlarn halleri hakknda istihbarat yapmak iin gittiklerinde, Cebbarlarn ehrine ulatlar. Oradan gelip, grdkleri (ve balarndan geenleri) ve Cebbarlarn, kuvvetlerini, evketlerini, boylarnn uzunluu, csselerinin bykln Ms Aleyhisselm'a anlattlar. yle ki, israil oullarndan bir adam, Cebbarlardan herhangi bir adamn ayak bileklerine kadar gelirdi. Onlarn byklk ve geniliklerinden dolayMs Aleyhisselm onlara (nakblere:) -"Cebbarlarn durumlarn gizleyin! Asker ehlinden hibir kimseye onlardan sz etmeyin! Yoksa askerlerin arasnda dalmalar olur!" dedi.
11

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/406.

12

Arz-L Mukaddes (Mukaddes yer): Temiz ve mbarek yer demektir ki, Kuds'te "Beyt-i Makdis"in bulunduu yerdir. Vaktiyle birok peygamberin oturduu yer olduundan byle isim verilmitir. Bir rivayete gre brahim Aleyhisselam Lbnan dana kt zaman Allh Tel: "Bak. gzn nereye kadar yetiirse oras mukaddestir ve gelecek nesline mirastr" buyurmu. Bunun tayin ve takdirinde "Tur" yani da ve havalisi denilmi. Dmk, Filistin ve rdn'n bir ksm denilmi, am topra da denilmitir. Hz. Musa Msr'dan ktktan sonra am arazisinde yerleme vaad edildii ve Israiloullan'nn buna "arz- mev'd = vaad olunan arz" dedikleri de sylenmitir. bn Cerir et-Taberi der ki: "En dorusu Allah'n peygamberi Musa Aleyhisselam'in dedii gibi "arz- mukaddes" (mukaddes yer) demekle yetinilmektir. nk u yer veya bu yer olmasnn doruluu hakikati ancak haber ile bilinebilir. Halbuki bu konuda kesin ehdet denebilecek hibir haber yoktur. u kadar ki bu "mukaddes arz Frat ile Ar-i Misr (el-Ari) arasndaki sahadan da hari olmayacaktr. nk btn tevil (yorum) ve siyer ehli ile limlerin bu hususu haber vermekte ittifaklar vardr".
13
14

El-Mide: 6/26, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/407-408.

O nakblerden her biri gidip Cebbarlarn durumunu yaknlarna ve amca ocuklarna haber verdiler. O nakblerden ancak iki adam Ms Aleyhisselm'n sylediklerine bal kaldlar. Onlardan biri, Ms Aleyhisselm'm genci, Yua bin Nn bin Efryim bin Yusuf Aleyhisselm idi. Dieri de, Ms Aleyhisselm'n enitesi, kz kardei Meryem binti tmrnn kocas Klib bin Yfenn idi... Bu zat Yehd sebtindendi. Fakat dier (sekiz nakbin yaknlarna ve amca ocuklarna gizlemeleri artyla syledikleri) haberler (ksa zamanda) srail oullarnn arasnda yayld. te bu haberin yaylmasndan dolay srail oullan, Ms Aleyhisselm'a dediler ki: "Orada bir kavim var, hepsi cebbar." Onlar oradan kmadka, biz oraya giremeyiz." Bizim tarafmzdan bir alma olmakszn onlar kmadka biz oraya giremeyiz. nk bizim onlar oradan kartmaya gcmz ve kuvvetimiz yoktur... "ayet onlar oradan karlarsa," Bize taalluk etmeyen sebeplerden herhangi bir sebeple onlar oradan karlara; "Biz de gireriz." 0 takdirde.... 15 Yua Aleyhisselm ile Hazret- Klib "ki er dedi ki:11 Mukadder sual: Sanki: -"Onlar bunun zerine ittifak m ettiler? Yoksa bazlar muhalefet mi ettiler?" diye soruldu. Cevb: (mukadder suale karlk.) denildi: "ki er dedi ki:" Bu iki kii Hazret-i Klib ve Yu Aleyhisselm idiler16 "Onlarn o, korktuklar kimselerden" Allah'tan korkanlardan, dmanlardan deil... Allh Tel hazretlerinin emirlerine ve nehiylerine muhalefet etmekten korkanlar... Bukavl-i erif, "iki adam "in sfatdr. Allah, ikisini (iman) nimetine kavuturdu..." Tespit, Allh Tel hazretlerinin emirlerinin zerine vukuf ve Allh Tel hazretlerinin emirlerine ballk nimetini bahetti. Bukavl-i erif, "iki adam"m ikinci sfatdr. (Ne dediler?) "zerlerine hcum edin, kapy tutun..." Cebbarlarn ehirlerinin kaps... O da "Erha" ehridir. Burada car ve mecrrn onun zerine takdimi ihtimam i-indir. Burada kast olunan kapya girmektir. Onlar ise ehirlerin-dedirler. Siz onlara saldrr, onlarn k kaplarnda sktrr ve onlarn sahralara kp sava yapma mecaline kavumalarna mni olursanz... "Bir kere ona girdiniz mi?" siz bir ehirlerinin kapsna girdiniz mi? ol "Muhakkak galipsinizdir." Hibir sava yapmaya hacet duyulmadan onlar malup eder ve galip olursunuz. Gerekten biz onlar grdk ve onlarn (hallerini) mahede ettik. Onlarn cesetleri ve cisimleri her ne kadar byk ise de kalpleri ok zayftr. (Korkaktrlar...) Onlardan korkmayn. Dar geitlerde onlara hcum edin, onlara saldrn; onlarn dar yerlerde savamaya ve kamaya gleri yetmez. (Bylece hepsini malup edip ehre hkim olursunuz.... Korkmayn!) "Haydin Allah'a." Hsseten Allah'a, Tevekkl edin." Sebepleri tertip edip, sebeplere riyet ettikten sonra, sadece Allah'a tevekkl edin; sebeplere itimat etmeyin; nk sebepler, tesrden uzaktrlar; tesr ancak ve ancak "Aziz" ve "Kadir" olan Allh Tel hazretlerindendir... "Eer gerekten mminlerseniz." Eer gerekten Allh Tel hazretlerine inanyor, onun vaadini tasdik ediyorsanz; ona tevekkl edin. nk, iman Allh Tel hazretlerine kesinlikle tevekkl etmeyi gerektirir. 17 Yahudilerin Korkakl "Dediler." ki adamn (Yua Aleyhisselm ile Hazret-i Klib'in) gzel szlerine (ve tlerine) hi aldr etmeden ve birinci szlerinde srar ederek dediler;
15

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/408-409. Tenvrl-Mikys min Tefsiri ibni Abbs, s. 120. Dr'l-kutubil'llmiyye- Beyrut-1992, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/409-411.

16
17

"Muhakkak ki kesinlikle biz oraya girmeyiz!" Cebbarlarn toprana girmeyiz "Ebediyen," Uzun bir zaman... "Onlar orada bulunduka..." Onlar kendi topraklarnda bulunduu mddete biz giremeyizBu kavi-ierif, "ebediyen,"kelimesinden "bedel-i baz" (baz eylerin klden bedel yaplmas) ile bedeldir. nk, "ebediyen," kelimesi "istikbl" yani gelecek zamann kllisine (hepsine) mildir. Cebbarlarn o topraklarda bulunmas ise, gelecek zamann bazsn iine alr. (Ebed olarak bulunmazlar... Zira bu tercmenin yapld 2004 ylnda o topraklarda o cebbarlar yoklar...) 18 Yahudilerin En irkin sz "Haydi sen git," Bu kavl-i erifin bandaki, fe ( harfi) fesih iindir. Yani i byle olunca; "Haydi sen git," demektir. "Sen (tevekkl ettiin) rabbnla beraber (gidin) ikiniz harb edin!" ikisiniz (sen ve Rabbin) onlarla savan! Yahudiler, bu sz, Allh Tel hazretlerini ve peygamberini kk grmek, Allh Tel hazretleri ve peygamberiyle istihza ederek ve onlara aldr etmeden sylediler. Yoksa bu szleriyle hakik olarak gitmeyi kast etmediler. nk insan suretinde olan birinde, gidip- gelmek iinin Allh Tel hazretlerine caiz grmesi akldan ok uzaktr. Zira gidip gelmek ii ancak mcessim (cssesi olanlar) iin tasavvur edilir. (Allh Tel her trl noksan sfatlardan mnezzehtir...) (2/376) "Biz ite burada otururuz". Bununla ileriye gitmemeyi murad ettiler, tehrin olmamasn deil... 19 Yahudiler Fsktrlar "Dedi" Ms Aleyhisselm, Yahudilerden grd, inat zerine, keder, hzn, Allh Tel hazretlerine ikyet yollu, kalbinin incelii ve inkisariyle beraber dua etti. Kalbin inkisar ve benzeri annda rahmet celb olunur ve ilh nusret iner... (ite Ms Aleyhisselm Yahudilerin bu tutumlar karsnda kalbinin krklyla Allah'a dua etti:) "Ya Rab! Gryorsun; ben nefsimle kardeimden bakasna sz geiremiyorum." Ben ve kardeim itaatte. Artk bizim aramz ayr." "Bizim aramz" kavli erifyle kendisini ve kardeini murad etti. Zira f harfi) ayrln tertibi iindir. Ve onunla m kabli zerine dua etmektir. "Bu fsklar kavminin arasn...' Senin taatindan kan, sana isyan etmekte srar eden bu fsk kavimle bizim aramz; bize lyk olduumuz ekilde hkmet ve onlara da mstahak olduklar (cezay) onlarn aleyhine hkmetmekle (onlar bizden) ayr!" 20 Yahudilere Gelen lh Ceza "Buyurdu ki:" Allh Tel buyurdu ki: "Artk oras," Mukaddes topraklar, "Onlara (tsrii oullarna) haram klnd;" Men edilmenin haram klnmas, kulluun haram klnmas deildir. Teklf ona girmez ve ona malik olmazlar, demektir. nk orann (Cebbarlarn toprann ve ehirlerinin) onlara yazlmas, iman ve ciht artna baldr. Yahudiler, arkalar zerine dnp savatan katklar iin, oraya girmek kendilerine haram klnd. Ve hsrana uram bir ekilde dndler... 21 Tih lnde krk yl "Krk yl," "haram klnmtr." Kavl-i erifinin zarfdr. Tahrim (haram klnmak) bu mddet (krk yl) ile vakitlenmitir. Muebbed deildir. Buras; "Ey kavmimi Haydi Allah'n sizin iin yazd arz-i mukaddes'e girin ve arkanza dnmeyin ki, hsrana derek berbat olursunuz." 22 yet-i kerimesine muhalif ve zt deildir... "Onlara (srail oullarna) haram klnd;" kavli erifinde beyn edilen) zerlerine haram klnmasndan murad;
18 19

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/411. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/411-412. 20 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/412-413. 21 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/413.
22

e!-Mide: 6/21,

bu mddet ierisinde onlardan hibir kimsenin oraya (Cebbarlarn ehrine) giremeyeceidir. Lakin bundan sonrada hepsinin oraya girecei mansna da deildir. Belki Yahudilerden krk yl ierisinde lenlerden arta kalan bazlar o ehre girecektir. "Olduklar yerde sersem sersem dnp duracaklar." Karada gezip dolarlar. On/ar/n zerine olan oluumun keyfiyetini beyn eden istinaf cmlesidir. "Artk acma, zlme... 7 hznlenmek ve zlmek, demektir"Ofsk kavme..." Rivayet olundu. Ms Aleyhisselm srail oullan aleyhine yapm olduu bedduadan dolay piman oldu. Bundan dolay kendisine; -"Piman olma Mahzun olma! Ve onlar iin zlme! nk Yahudiler, irtikab etmi olduklar fsk ve fcurlarndan dolay gerekten bunu hak etmilerdi..." denildi. Bylece Yahudiler, tam krk sene alt fersahlk yerde dnp dolatlar. Yahudilerin saylar ise, ilerinde savaabilecekleri tam altyzbin (600 bin muharip) vard...(Bu sayya kadnlar, ocuklar, savaamayacakiar ve yallar dhil deildir...) Yahudiler, her gece yola dyorlard. Yryorlard. Sabahladklarnda kendilerini hareket ettikleri yerde gryorlard. (Yani olduklar yerde dnp dolayorlard...) 23 Tih lnde Nimetler 1- Bu sre ierisinde gnein scaklna kar bulut, onlara glge oluyordu. 2- Gece olduu zaman da, nurdan bir direk beliriyor ve onlara yollarn aydnlatyordu. 3- zerlerine kudret helvas iniyordu. 4- Gkten Onlara bldrcn eti iniyordu. 5- Salar uzamyordu. 6- ocuklar doduu zaman, trnak gibi ocuun zerinde bir elbise olurdu. 7- ocuun bymesiyle beraber elbise de uzard. 8- Sular ise beraberinde tadklar tatan fkryordu. Yahudiler, ilh cezaya arplm olmalarna ramen kendilerine bu nimetler veriliyordu ... 24 nk onlarn cezalandrlmalar, onlar (iinde olduklar zillet ve meskenetten) karp kendilerine gelmelerini salamak ve onlar terbiye etmek yn zereydi. Ms Aleyhisselm da Onlardan Ayrlmad. Bu konuda sahih olan kavillere (sz ve grlere) gre, Ms Aleyhisselm ile Hazret-i Harun da "Th lnde" srail oullaryla beraber idiler... Lakin bu beraberlik, rahat, esenlik ve brahim Aleyhisselm'n atein iinde olup selmet bulmas ve azap meleklerinin cehennemde olduklar halde cehennem ateinden zarar grmemeleri gibiydi... 25 Te'vit-i Necmiyye'den... Gerekten ne taaccb edilecek eydir ki, srail oullarnn bunca ktlklerine ramen, Ms Aleyhisselm ve Hazret-i Harun tam krk sene onlarla beraber (onlar eitmek ve slh etmek iin) Th lnde kaldlar. kisinin bereketi sebebiyle Allh Tel hazretleri, srail oullarn bulutlarla glgeledi, onlara gkten bldircm eti ve kudret helvasn Tih lne indirdi ki, Slihlerin sohbetinin bereketinin kymeti ve fsklarn sohbetinin ktl (herkes tarafndan) bilinsin diye... Te'vilt-i Necmiyye' nin szleri sona erdi. 26 Yolculukta Arkadalara Darlmak Hafz (k.s.) buyurdular:
23

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/413-414.

24

Bu cez'dan insanln alaca byk dersler vardr. Yahudiler Tih lnde hapsedildikleri halde Allh Tel hazretleri, onlara trl trl ikramlarda bulunuyor ve nimetler veriyordu. Onlar bir Rehabilitasyona tabi tutuyordu. Allh Tel hazretlerinin, "Fask karim" diye vasflandrd Yahudilere vermi olduu krk yllk cezalarna ramen, onlarn yeme, ime. serinleme, giyim, kuam, eitim, retim, reme ve benzer insan haklarn hibirinden mahrum etmedi. te bu durumdan alacamz ok dersler vardr. Sosyal hayat, hak ve hukuklarn korunmas iin gerekli olan hapishaneleri de eer, hapisteki bir kiinin slh olmas ve topluma kazandrlmas, maksad gdlyorsa, bu incelie dikkat edilmelidir. Hapisteki bir kii, insan haklardan mahrum edilmemelidir. Mtercim. 25 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/414-415. 26 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/415-416.

Arkadalardan ksp darlmak, kervan dab ve yolculua smaz. (Sen yolculukta arkadalarna darlma!) Sen zamann darlna evin rahmetini ekmeye al! 27. Ms Aleyhisselm'n Kabri Rivayet olundu: Krk sene dolduktan sonra Ms Aleyhissefm, Th lnden kt, israil oullarndan kalanlar (ve yeni doup yetienler) ile beraber Erha'ya doru yrd. Ya Aleyhisselm, Ms Aleyhisselm'n ordularnn nc kuvvetlerinin bandayd. Gidip, Cebbarlarla muharebe etti. Erh'a ehrini fethetti. Ve Allh Tel hazretlerinin diledii kadar orada ikmet etti. Sonra Allh Tel hazretleri, Ms Aleyhisselm'n ruhunu kabzetti. Ve Allh'dan baka kimse, Ms Aleyhisselm'n kabrinin nerede olduunu bilmiyor. Bu en sahih (ve en doru kavil ve) szdr. nk limler, Ms Aleyhisselm'n c bin Unuku, ldrdnde ittifak ettiler. 28 Harun Aleyhisselm'n Vefat Harun Aleyhisselm'n vefat hakknda Sdd (r.h.) hazretleri buyurdu: Allh Tel hazretleri, Ms Aleyhisselm'a vahyetti: -"Ben Harun'u vefat ettireceimi Onu al falan daa getir!" dedi. Ms Aleyhisselm, Hazret-i Harun ile beraber o daa doru yola gittiler. Bir aa grdler. Benzeri grlmemi bir aa idi. Bir ev grdler. Evin iinde bir serr ve eririn zerinde de bir yatak seriliydi. Orada gzel bir koku hissettiler. Harun Aleyhisselm oraya baknca ok houna gitti. Ms Aleyhisselm'a: -"Ey Ms! Ben bu eririn zerinde uyumak istiyorum!" dedi. Ms Aleyhisselm: -"Uyu!" buyurdu. Harun Aleyhisselm uyuduu zaman, lm melei (Azrail Aleyhisselm) geldi. Harun Aleyhisselm: -"Ey Ms! Bana tuzak kurdun!" dedi. Harun Aleyhisselm'n ruhu kabz olunduu zaman, o ev kaldrld. Bu aa gitti. O taht Harun Aleyhisselm ile beraber ge kaldrld. Ms Aleyhisselm (btn bu hadiselerden sonra) israil o-ullarna dnd. Beraberinde Harun Aleyhisselm yoktu. Yahudiler (dedi kodu karttlar) -"israil oullan, Harun Aleyhisselm' ok sevdii iin, Ms Aleyhisselm, Hazret-i Harun'u kskand ve hasedinden dolay da onu ldrd!..." dediler. (2/377) Ms Aleyhisselm onlara: -"Yazklar olsun size! Hazret-i Harun benim kardeimdi. Siz kardeimi ldrdm syleyerek bana iftira ediyorsunuz," dedi. Yahudilerin szleri ve dedikodular oalnca, Ms Aleyhisselm iki rekat namaz kld. Sonra Allh Tel hazretlerine dua etti. Harun Aleyhisselm'n zerinde olduu taht yerle gk arasnda indi. israil oullar ona baktlar. Harun Aleyhisselm' grdler. Ve Ms Aleyhisselm' tasdik ettiler. 29 Harun Aleyhisselm'n Kabri Ali bin Eb Tlib (r.a.) hazretleri buyurdular: Ms Aleyhisselm, Hazret-i Harun ile beraber daa ykseldiler. (Harun Aleyhisselm'n vefatndan sonra) israil oullar, (Ms Aleyhisselm'a): -"Harun Aleyhisselm' sen ldrdn!" dediler. Ms Aleyhisselm'a eziyet ettiler. Allh Tel hazretleri, meleklere emretti. Harun Aleyhisselm'n mbarek na'n tayp, onu israil oullarnn yanna gtrdler. Melekler, konutular. Harun Aleyhisselm'n vefat ettiini sylediler. Hatta bylece israil oullan, Harun Aleyhisselm'n vefat ettiini anladlar. Bylece; "Allah onu onlarn dediklerinden tebrie etti, temize kard." 30 Sonra Melekler, Harun Aleyhisselm' yklendiler. Gtrp defnettiler. Harun Aleyhisselm'm kabrinin yerine hibir kimse muttali olmad. Ancak "Rahm" biliyordu. (O da gelip tsril oullarna sylemesin diye) Allh Tel Hazretleri onu sar ve dilsiz etti. 31
27
28

Divn- Hafiz- irz, s. 205, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/416. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/416. 29 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/416-417.
30
31

el-Ahzb: 33/69, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/417-418.

Harun Aleyhisselm'm Dirilmesi Amr bin Meymne hazretleri buyurdular: Hazret-i Harun ile Ms Aleyhisselm th lnde vefat ettiler. Hazret-i Harun Ms Aleyhisselm'dan nce vefat etti. kisi beraber baz maaralar gezmeye kmlard. Harun Aleyhisselm orada vefat etti. Ms Aleyhisselm onu orada gmd, tsril oullarna dnp geldi. srail oullar; -"Biz ona olan sevgimizden dolay sen onu ldrdn!" dediler. Harun Aleyhisselm, srail oullan arasnda ok sevilirdi. Ms Aleyhisselm Allh Tel'ya yalvard. Allh Tel hazretleri, Ms Aleyhisselm'a, srail oullaryla beraber Hazret-i Harun1 un kabrinin bana gitmesini vahyetti. (Ms Aleyhisselm ilh emirle srail oullarn ahp Harun Aleyhisselm'n kabrinin bana gitti.) Seslendi: -"Ey Harun!" Harun Aleyhisselm bann zerinde topra silkeleyerek kabrinden kt. Ms Aleyhisselm, kendisine sordu: -"Seni ben mi ldrdm?" Harun Aleyhisselm, -"Hayr! Ben ldm!" dedi. Ms Aleyhisselm ona: -"Dn, yatana!..." dedi. Harun Aleyhisselm, geri kabrine dnd. srail oullan (bu mucizeyi grnce seslerini karmayp) dndler... 32 Ms Aleyhisselm'm lm Amma Ms Aleyhisselm'n vefat ise, (tarihi) bni shk (r.h.) buyurdular: Safiyyullah Ms Aleyhisselm, lmden ikrah ediyor ve onu byk gryordu. Allh Tel hazretleri, Ms Aleyhisselm'a lm sevdirmeyi diledi. Yua bin Nn Aleyhisselm'a nbvvet verildi. Sabah akam Ms Aleyhisselm, Yua Aleyhisselm'n yanna geliyor ve ona: -"Ey Allah'n peygamberi! Allh Tel hazretleri sana ne vahyetti?" diye soruyordu. Yua Aleyhisselm ona: -"Ey Allah'n peygamberi! u kadar senedir, seninleyim, hibir gn sana, "Allh Tel hazretleri sana ne vahyetti, sana ne buyurdu?" diye sana sordum mu?" dedi. Yua Aleyhisselm (ilh emir icab vermi olduu bu) cevp zerine Ms Aleyhisselm'n iine lm yerleti. lmden baka bir ey zikretmez oldu. Bunun zerine Ms Aleyhisselm, hayat kerih grp lm sever oldu.33 Ms Aleyhisselm ve Azrail Hadis-i erifte buyuruldu: "lm melei (Azrail Aleyhisselm), Hazret-i Musa'ya geldi. Ona: -"Rabbine icabet et!" dedi. (Zaten her zaman Rabbinin emri zerine olan Ms Aleyhisselm lm meleinin bu sz zerine) onun gznn zerine bir tokat vurdu. lm melei gzn kaybetti. lm melei dnd Allh Tel hazretlerine; -MYa Rabbi! Sen beni lm istemeyen bir kula gnderdin! Gzm kartt!" dedi. (Efendimiz s.a.v. hazretleri) buyurdu: -"Allh Tel hazretleri, ona gzlerini geri verdi! Ve on: -"Kula dn ve ona; -"Sen hayat m istiyorsun? Eer sen hayat istiyorsan, elini bir kzn derisinin zerine koy, elinin zerine geldii her bir kl iin bin sene yaa?" de. (lm melei gelip, bunu Ms Aleyhisselm'a syledi. Ms Aleyhisselm:) -"Sonra ne olacak?" dedi. Azrail Aleyhisselm: -"Sonra leceksin!" dedi. Ms Aleyhisselm: -"u anda, en yakn bir zamanda (Rabbime kavumak istiyorum)" dedi. (Sonra Ms Aleyhisselm yle dua etti:) -"Ya Rabbi! Bir ta atm kadar beni mukaddes topraa (beyt-i makdise) yaklatr!" dedi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Eer ben onun yannda olsaydm, size Ms Aleyhisselm'n kabrini gsterirdim. Ms Aleyhisselm'n kabri, yol kenarnda, krmz kum tepesinin yanndadr." 34 Muhammed bin Yahya (r.h.) buyurdular: -"lm meleiyle Hazret-i Musa'nn hadisi gerekten sahihtir. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden sahih bir ekilde
32 33

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/418. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/418-419. Sahih-i Buhri: 1253, Sahih-i Mslim: 4375, bare sahih-i Mslimin ibresidir.

34

rivayet o-lundu. Bu hadis-i erifi ancak bid'at ehli olanlar reddederler. Sa'leb tefsirinde de byledir. 35 Azrail Aleyhisselm Baka bir hadis-i erifte buyuruldu: -"Muhakkak ki lm melei, (daha nceleri) insanlara grnerek (aynen) gelirdi. Ta Ms aleyhisselm (a kadar bu byle devam etti. Ruhunu) kabzetmek iin Ms Aleyhisselm'a geldi. Ms Aleyhisselm, ona tokat vurdu. Gzn kaybetti. (Bu hadise zerine) lm melei artk insanlara gizlice gelmeye balad." 36 Ms Aleyhisselm ve kabir Vehb (r.h.) buyurdular: Ms Aleyhisselm, baz ihtiyalarn karlamak iin (darya) kmt. Bir takm (9-10 kadar) melee urad. Kabir kazyorlard. Ms Aleyhisselm meleklerin kazm olduklar (mezar ok beendi yle ki) o mezardaki gzellik, yeillik, insana sevin veren cennet bahesi, Ms Aleyhisselm'a misl leminde gsterildi. ok houna gitti ve meleklere: -"Ey Allah'n melekleri! Bu mezar kim iin kazyorsunuz?" diye sordu. Melekler; -"Rabbine ok kerim olan bir kul iin..." dediler. Ms Aleyhisselm: -"Bu kul, gerekten Allh Tel hazretlerinin katnda ok byk bir mertebeye sahip imi! Bu mezardan daha gzel bir yatak (ve yatlacak yer) grmedim!" dedi. Melekler: -"Ey Kelmllh! Bu mezarn senin olmasn ister misin?" diye sordular. Ms Aleyhisselm: -"sterdim!" dedi. Melekler -"yleyse, bu mezara in! inde uzanp yat! Rabbine tevecch et! (Onun rahmetine ynel!)" dediler. Ms Aleyhisselm kabre indi. Orada uzand. Rabbine tevecch etti. Sonra teneffs etti. Rahatlkla can verdi. Allh Tel hazretleri, onun ruhunu kabzetti. Sonra melekler (onun tehiz ve tekfin ilerini yapp) kabrinin zerine toprak attlar. Denildi ki: -"lm melei, Ms Aleyhisselm'a cennetten bir elma getirdi. Ms Aleyhisselm o elmay koklad. Ruhu kabz olundu..." 37 lm Acs Rivayet olundu: Yua Aleyhisselm, lmnden sonra Ms Aleyhisselm' ryada grd. Ona sordu: -"lm nasl grdn?" Ms Aleyhisselm: -"Canl canl (derisi) soyulan bir koun ektii ac gibi grdm!" 38 Hazret-i Musa'nn mr Hazret-i Musa'nn mr, yz yirmi (120) sene idi. 39 Yua Aleyhisselm'a Peygamberlik Verildi. /Ms Aleyhisselm vefat etti. (Th lnde) krk yl tamamland zaman, Allh Tel hazretleri, Yua Aleyhisselm' peygamber olarak
35

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/419-420.

36

Msned-i Ahmed: 10917. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/420-421. 37 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/421-422. 38 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/422.
39

bni Esr, El-Kmil fit-Tarih c. 1, s. 163; Musa Aleyhisselm'in vefat ekli hakknda baka bir rivayet: Musa Aleyhisselm, Ya Aleyhisselm' yerine halife olarak seti. Daha sonra Musa Aleyhisselm, mmetini toplad. Ya bin Nn'un halifesi olduunu belirtti. Ve: -"Benden sonra Ya bin Nun'a itaat edin. Ya bin Nn benden sonra sizleri ynetecektir. Onun szlerini dinleyiniz. Emirlerine itaat ediniz. O, aranzda hak ve adalet zere hkmedecektir. Ya bin Nun'a kar gelen, mhfelet eden melundur." diye vasiyet etti. srail Oullarna vaaz ve nasihttan sonra Musa Aleyhisselm, Ya Aleyhisselm'a yaparak, halkn yanndan uzaklat. Tenh bir yere gitti. Orada bir rzgar esti ve Musa Aleyhisselm, halifesi Ya Aleyhisselm ile kucaklap vedalatktan sonra ruhu nu teslim etti. mer Faruk Hilmi "Yua Aleyhisselm: s. 63, Osmanl yaynevi, Musa Aleyhisselm, Th lnde vefat ettii zaman, yz yirmi yandayd.370 Bir rivayete gre yzaltm (160) yanda idi. Ninczde, Mir't-i Kinat. 1/220 Baka bir rivayete gre Musa Aleyhisselm yz yirmi (320)yl yaad. Tarihi Taberi, Musa Aleyhisselm'n kabri eriflerinin yeri belli deildir. Musa Aleyhisselm. lmnden sonra nsanlarn kendisine ar muhabbet besleyip, byk ta'zim ve sevgilerinden tr saptp eytann ivs ile kabrine secde etmemeleri iin, kabirlerinin yerinin belli edilmesini ve mezarnn zerine kubbe yaplmasn istemedi...Ninczde. Mr't-i Kinat, 1/220,

gnderdi.

40

Yua Aleyhisselm ve Erha ehri Allh Tel hazretleri, Yua Aleyhisselm'a haber verip; Cebbarlarla savamasn kendisine emretti. Yua Aleyhisselm, Cebbarlara yneldi. srail oullan ona tabi oldular. Erh'a ehrine doru yola koyuldular. Beraberlerinde "misk'n tabutu" vard. Gidip alt ay, Erh'a ehrini kuattlar. (2/378) Yedinci ay olduunda, borazanlara liflediler. Millet, byk bir grlt ile grlt yaptlar. (Bu dehetli sesler zerine) ehrin srlar ykld. eriye girdiler. Cebbarlar ldrdler. Onlar hezimete urattlar ve onlarn zerine hcum ederek hepsini katlettiler, israil oullarndan byk bir kalabalk bir adamn bana toplanp onun boynunu vuruyorlard. Boynunu kesemiyorlard. Sava Cuma gn oldu. (ehre girmeleri ve savan hararetli zaman Cuma gnne rast geldi...) ldremedikleri ve malup edemedikleri bir ksm kalmt. Gne batmak zereydi. Ondan sonra Cumartesi gn giriyordu. Yua Aleyhisselm dua etti: -"Y Rabbi! Gnei benim zerime geri dndr!" dedi. Yua Aleyhisselm (ilh emir icab) gnee seslendi: -"Ey gne! Sen Allah'n taat ve emrindesin! Ben de Allh Tel'nn taat ve emrindeyim!" dedi. (Sonra), gne ve aydan durmaiar ve Cumartesi gn girmeden nce Allah'n dmanlarndan intikam alncaya kadar olduklar yerde ikmet etmelerini istedi. Gne ona dndrld (olduu yerde durdu. 41 Bir saat kadar gn uzatld. Ve bylece btn Cebbarlar ldrdler. 42 am'n Fethi Sonra Yua Aleyhisselm, m meliklerinin peine takld. Onlardan otuz bir melikin kann mbh grp ldrd. Krallarn Hepsiyle savat. Hepsini malup etti. Bylece btn m topraklarn fethetti. am'n hepsi srail oullarnn eline geti. Kendisinin eline geen blgeleri datt.. 43 Ganimet Malna Hainlik Edenin Sonu Ganimetleri toplad. Ate inmedi. 44 Allh Tel hazretleri, Yua Aleyhisselm'a vahyetti. -"Onlarn (israil oullarnn) iinde ganmet malna hainlik eden (ve zimmetine geiren) biri var. Onlara emret gelip sana bat etsinler... (alan kiinin eli senin eline yapp kalr...) Yua Aleyhisselm srail oullarna emretti. Gelip kendisine bat (ve musafaha) ettiler. Bir adamn eli, Yua Aleyhisselm'm eline yapp kald. (Hrszn o adam olduu anlald...) 45 Yua Aleyhisselm ona: -"Yannda (gizlemi olduun) ganimet maln getir!" dedi. Adam, altndan yaplm, yakut ve cevherlerle sslenmi bir kz ban (yani kafasnn heykelini) getirdi. Adam
40

Musa Aleyhisselm'n vefat zerine, Tih lnde krk sene tamam olunca Ya Aleyhisselm'a peygamberlik verildi. Ya Aleyhisselm'n nebliinde btn kitab ehli szbirlii etmektedir. Ya Aleyhisselm neb idi. Bilindii gibi, peygamberler iki ksmdr. 1-Resul 2- Neb. Resul: Kendisine yeni bir eriat verilen peygamberlere denir. Musa Aleyhisselm, Hazret-i Isa ve Peygamber Efendimiz (s.a.v.) gibi. Neb: Kendisine yeni bir eriat verilmeyen ama kendisinden nce gelmi bir Resl'un eriatn yaymaya alan peygamberlere denir. Ya Aleyhisselm, Danyl Aleyhisselm ve Zekeriyya ve Yahya Aleyhisselm gibi. Daha geni bilgi iin Akaid erhine baknz. Yua Aleyhisselm nebi idi. Resul deildi... Mtercim. Hz. Musa Aleyhisselm vefat edince, Allah (C.C.) Ya bin Nn b. Efrim b. Ysuf b. Yakub . tshk b. brahim'i israil oullarna peygamber olarak gnderdi ve ona cebbarlar (zorbalar)'n ehri Erh'ya gitmesini emret. bni Esr, El-Kmil ft-Tarih c. 1, s. 191 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/422-423.
41

Ya Aleyhisselm'in duasnn bereketiyle gnein olduu yerde durma mucizesi hakknda Efendimiz (s.a.v) Hazretleri hadisi eriflerinde yle buyurmaktadrlar. "Muhakkak, gne hi bir beer iin hapsedilmedi. Ancak Beyti Makdisi fethetmesi iin Ya (Aleyhisselm) iin durduruldu." (Ahmed bin Hambel, Msned.) Bu hadisi erifte Kuds fethedenin Musa Aleyhisselm deil de Ya Aleyhisselm olduunu gster mektedir. bni Kesr, Ksasu'l-Enbiy, c.2, s. 194, Bu hadisi erife gre gnein tutulma hadisesi "Erha"nn fethinde deil de, "Beyt-i makdis"in fethinde olduudur... Daha geni bilgi iin, "Yua Aleyhisselm" isimli kitabmza baknz. 42 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/423-424. 43 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/424.
44 45

Musa Aleyhisselm'in eriatnda ganimet mallarnn yenmesi haramd. Ganmet mal bir yere toplatlrd. Peygamber dua eder, gkten bir ate gelip, onlar yakard. Gazalarnn makbul olmasnn almeti, gkten bir atein gelip, ganimet mallarn yak-masyd. Hrszn bu ekilde bulunma hadisesine "Beden'l-Hikem" denilir. Yani, hikmetli bedenle hrzs bulmak. Beden'l-Hikem: Hrsz bulma yollarnn en kuvvetli ve en etkilisidir. Beden'l-Hikem, kendilerinden phelenen kiiler, peygamber'in mbarek eline dokunuyordu. Peygamber ile musafaha ettikleri zaman, eli, peygamber'in eline yapyordu. Onun hrsz olduu ortaya kyordu. Ya Aleyhisselmla bey'at esnasnda hrszn eli Ya Aleyhisselm'm mbarek eline yapp kald. bni Esr, El-Kmil ft-Tarihc. 1,s. 194

onu almt. Yua Aleyhisselm o alnt mal ganimet mallarnn arasna koydu, alan o kiiyle beraber.... Gkten bir ate indi. O adam ve kurbanlar yedi 46 . Yua Aleyhisselm in lm Sonra Yua Aleyhisselm vefat etti. "Efryim dana" gmld.376 mr, yzyirmialt (126) idi. Ms Aleyhisselm'dan sonra srail oullarnn ilerini yrtmesi ve tedbiri ise yirmi yedi (27) sene idi377... Ne gzel buyurmular: 47 Dklen lk Kan Yce Meali: Hem onlara dem'in iki olunun kssasn hakkyla oku. Hani ikisi birer yaknlk takdim ettiler de birinden kabul edildi, dierinden edilmedi. "Seni mutlak ldrrm" dedi. br: "yok" dedi. "Allah ancak mttakllerden kabul buyurur.Z7 Kasem ederim ki sen, beni ldrmek iin bana el uzatsan da, ben seni ldrmek iin sana el uzatacak deilim. Ben rabb'l- lemin olan Allah'tan korkarm... ^ Ben isterim ki sen, benim gnahm da, kendi gnahn da yklenip varasiri da, o atee lyklardan olasn... Zlimlerin cezas ite budur."29 Bunun zerine nefsi, kendine kardeini ldrmeyi kolay gsterdi; tuttu onu ldrd. Artk hsrana denlerden olmutu...30 Derken, Allah bir karga gnderdi. Yeri deiyordu ki, ona kardeinin cesedini nasl rteceini gstersin. "Eyvah!" dedi. "u karga kadar olup da kardeimin cesedini rtemedim ha." Artk pimanla denlerden olmutu...31 Bu ecilden, Ben srail'e Kitapta bildirmitik ki, her kim bir nefsi, bir nefis mukabili veya yeryznde bir fesad olmakszn ldrrse, sanki btn insanlar ldrm gibi olur. Kim de bir adamn hayatn kurtarrsa, btn
46

Sulunun Tespitine dair peygamberlerin gsterdikleri mucizeler: Peygamberler, ayn zamanda idareciydiler... Peygamberler, halkn arasnda ayn zamanda, hkmeden kiilerdi...Peygamberlerin, adaleti ayakta tutmalar, hakl ile haksz ayrmalar ve insanlarn arasnda doru karar vermeleri iin, Cenab- Allah, her peygamberine ayr ayr mucizeler vermiti. Peygamberlerin suluyu tespit etmede deiik mucizeleri vard: 1- Kurban, Hz. dem (as) in hakemi idi. Ate kimin kurbann yakarsa o kiinin hakl olduu, yakmaz se haksz olduu bilinirdi. 2- Gemi, Hz. Nuh (as) in hakemi idi. Elini gemiye dedirince, gemi hareket etmezse o kiinin hakl, hareket ederse o kiinin haksz olduu bilinirdi. 3- Demir zincir, Hz. Davud (as) in hakemi idi. Eli zincire ulaann hakl, ulamayann haksz olduu bilinirdi. 4- Ate, Hz. brahim (as) m hakemi idi. Elini atee koyup ta elini yakmad kiinin hakl, yakt kiinin haksz olduu bilinirdi. 5- Tas, Hz. Yusuf (as) in hakemi idi, elini tasa koyduunda, tas eer sessiz kalrsa o kiinin hakl, ses kardnda haksz olduu bilinirdi. 6-Beden'1-hikem, Yua Aleyhisselm'm mucizesidir. Beden'l-Hikem: Haksz bulma yollarnn en kuvvetlisidir. Beden'l-Hikem, kendilerinden phenen kiiler, peygamber'in mbarek eline dokunuyordu. Peygamber ile musafaha ettikleri zaman, eli, peygamber'in eline yapyordu. Onun sulu olduu ortaya kyordu. 7- Mabette bulunan ukur Hz. Sleyman (as) m hakemi idi. Ayan ukura uzatp ta ukurun ekmedii kiinin hakl, ektii kiinin haksz olduu bilinirdi. 8- Demir kalem, Hz. Zekeriyya (as) in375 hakemi idi. nsanlar davalnn ismini kalemin zerine yazp suya atarlard. Kalem suda yzerse o kiinin hakl, yzmeyip aa kerse haksz olduu bilinirdi. Yce Allah buyurdu ki: "Kalemlerini atarlarken sen onlarn yanlarnda deildin."375 Ey karde! Bu cihan kimseye kalmaz.Elinden geldike sen bu cihanda gnl yapmaya al iyilik yap... Kalacak olan budur... 9- Hukuk delil ve ahitler: Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri devrinde ise davalarda, davacya delil ve ahit, inkar edene ise yemin etme art getirildi. Konu ile ilgili Efendimiz (s.a.v.) Hazretleri yle buyurdular: "insanlara davalarna dayanlarak iddia ettikleri eyler verilecek olsayd, birtakm kimseler bakalarnn mallar ve kanlan hakknda iddialarda bulunurdu. Fakat iddiada bulunan davacya beyyine (delil) getirmek, onu inkar edene de yemin etmek der," Mtercim. 376 Y Aleyhisselm'n kabirleri ile ilgili olarak ok deiik rivayetler bulunmaktadr. Kitaplarda, Ya Aleyhisselm adna drt makam ve trbe var. Bunlardan tanesi, Mslmanlarn ziyaretine ak ve bakml olan yerlerdir... Ya Aleyhisselm'n makam ve trbeleri: 1- Kuds'e yakn Nablus ehrinin bir kyndedir. Ninczde, Mir't-i Kinat, /232, 2- Haleb yaknndaki Mleb ehrindedir. Ninczde, Mir't-i Kinat 1/232, Halebe yakn olan Mleb ehri, Gaziantep ehri olabilir... 3- Gaziantep'tedir. Gaziantep'i'n Bakrclar ars iinde bakml ve halkn ziyaretine ak Ya Aleyhisselm adna bir makam bulunmaktadr 4- Sahih olan bir rivayete gre Ya Aleyhisselm'n mbarek kabri erifleri stanbul boaziinde kendi adyla anlan tepededir. Osmanl'nn byk evliya ve limlerinden olan Beiktal eyh Yahya Efendi (k.s.) Hazretleri, Y Aleyhisselm'n mbarek kabri eriflerinin stanbul'daki Ya tepesinde olduunu manevi keif yolu ile bildirmilerdir. stanbul Beykoz'daki Ya tepesinde bulunan Ya Aleyhisselm'm kabri erifleri halk tarafndan ziyaret edilmektedir. En mehur olan burasdr. Ya Aleyhisselm'n burada medfn olduklarn bir ok evliya ve mrid-i kmiller, beyan buyurmulardr. Buras gnmzde halkn ziyaretine aktr. M'minler, o yce peygamberi ziyaret etmek iin buraya akn etmektedirler... Ya Aleyhisselm'n, vefat ile ilgili olarak u rivayetlerde vardr: Ya Aleyhisselm, yz yirmi yanda vefat etti. Sa'lebi. Meclis'l-Arais s. 250 2. Ya Aleyhisselm, yz yirmi alt yanda vefat etti. tbnl-Esir, el-Kmil fit-Tarih c. 1 s. 203, 1- Ya Aleyhisselm, yz yirmi yedi yanda iken vefat etti. Sa'lebi, Meclis'l-Arais s. 250; Tarihi Taberi, c. 1, s. 229; slm Tarihi, c. 1, s. 201, Osmanl yaynevi smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/424-425. 47 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/426.

nsanlarn hayatn kurtarm gibi olur. Cellim hakk in, resullerimiz onlara beyyinelerle geldiler de, sonra, ilerinden bir ou, btn bunlarn arkasndan, hl yeryznde (fesat ve cinayette) israf etmekte bulunuyorlar.3Z 48 Tefsr-i erifi: Kskanlktan Kardeini ldrd "Hem onlara hakkyla oku." Kitap ehlinin zerine oku, demektir. "dem'in iki olunun kssasn," "Ebl beer"in iki olunun haberini onlara oku, demektir. Onlar; Kaabil ve Hbil'dir. "Hakkyla," Hakka sarlarak, sahih olarak onlara oku... 49 dem Aleyhisselm'n ocuklarnda Evlilik limler zikrettiler: Hazret-i Havva her batnda erkek ve kz olmak zere iki ocuk doururdu. t Aleyhisselm hari. O yalnz dodu. Hazret-i Havva, ilk batnda, Kaabil ve kz kardei, klm'y dourdu. Sonra ikinci btnda, Hbil ve kz kardei Liyz'y dourdu. Adem Aieyhisselm'n ocuklar (evlilik ana) ulatklarnda, Allh Tel Hazretleri, dem Aleyhisselm'a, onlardan her birini dierinin ikiziyle evlendirmeyi vahyetti. nk onlarn kz kardelerinden baka insan yoktu. Kabil'in kz kardei ok gzeldi. Kabil ondan kz kardeini kskand, her birinin dierinin ikiziyle evlenme emrinin Allh Tel hazretlerinin katndan deil de, dem Aleyhisselm tarafndan olduu dncesine kapld. Kzd. (Ve bu teklifi kabul etmeyeceini syledi...) Adem Aleyhisselm (ocuklarna bu iin Allh Tel hazretleri tarafndan geldiine yaknen inandrmak iin onlara) -"Allh Tel hazretlerine birer kurban kesin! Hanginizin kurban kabul edilirse, klm ile o evlensin!" dedi. Yaptlar... Ate, Hbil'in kurban zerine indi. Onun kurbann yedi (yakt...) Ate, Kabilin kurbanna yaklamad. Bu hadise zerine Hbil'in hasedi ve kzgnl daha da artt. Ve ilediini (Habil'i ldrme iini) iledi... "Hani ikisi birer yaknlk takdim ettiler." Bu kavl-i erif, (? "haber"in zarfdr. 50 Kurbn Nedir? "Kurbn," Kendisiyle Allh Tel hazretlerine yaklalan eydir. 1- Kesilen kurban, 2- Sadaka, 3- Tevhit (cinsinden olan eylerdir...) Aslnda masdardr. Takdiri: Onlardan her biri bir kurban yaklatrdklar zaman; "Birinden kabul edildi." 0 da Hbildir... Hbil salan hayvan (deve, sr ve koyun sahibiydi. (Hbilin kurban olarak verdikleri:) 1 - En besili deveyi kurban etti. Veya besili bir ko kurban etti. 2- St, 3- Ya (kurban olarak verdi...) Adem Aleyhisselm'm duasndan sonra gkten beyaz bir a-te indi. Onun kurbann yedi. Adem Aleyhisselm'm zamannda kurbanlar, makbul olduu zaman, gkten bir ate iniyor ve onlar yiyordu. Eer kurban makbul deilse, gkten ate inip yemezdi. O kesilen kurban kular ve yrtc hayvanlar yerdi. 51 O dnemde Yeryznde Fakir Yoktu Denildi: o demde hibir fakir yoktu...
48 49

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/427-429. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/429. 50 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/429-430. 51 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/430.

Kendisiyle Allh Tel hazretlerine yaklamak iin verilecek ve kurban edilecek eylerin kendisine verilecei bir fakir yoktu. Bundan dolay, o kurbanlar (ve sadakalarn) kabulnn almeti, gkten atein inip onu yemesiydi 52. smail Aleyhisselm in Kesilen Kurban Sad bin Cbeyr (r.h.) ve bakalar rivayet ettiler. (Hbil ile Kabil Allh Tel hazretlerine canl kurban arz ettiler) gkten ate indi. Hbilin kurbann ykleyip ykseltti. Zebh (smail) Aleyhisselm'a feda edilecei zamana kadar cennette otlad... 53 Kt Niyetle Kurban "Dierinden edilmedi.11 Kabilin kurban kabul edilmedi. Kabil zirat ve iftilik ile urayordu. Kabil sahip olduu budayn iinden en ktsn kurban etti. Onun kurbanna ate yaklamad.,. nk Kabil; 1 - Allah'n hkmne kzmt. 2- Allah'n takdirine raz deildi. 3- Kurban arz etmede niyeti hlis deildi. 4- Yannda bulunan mln en ktsn kurban etti, 54 Haset Hbil ile Kabil, kurbanlarn arz ettikleri dadan indiler. Habil, kurban kabul edilmedii ve reddedildii iin ok kzd. Gazaba geldi. Hasedini iinde gizliyordu. T ki dem Aleyhisselm, Beytllah' ziyaret iin Mekke'ye gidinceye kadar... Adem Aleyhisselm, Ka'beyi tavaf iin ayrlp gzlerden kaybolunca, Kabil, Hbilin yanna geldi. Hbil koyunlarnn bandayd. 0 anda ona; "Dedi," Yani kurban kabul edilmeyen kii, kardeine dedi: dllLU "Seni mutlak ldrrm" Vallahi elbette seni ldreceim, demektir. Hbil sordu: -"Neden?" Kabil: -"nk Allah, senin kurbann kabul etti; benim kurbanm kabul etmedi. Sen benim gzel kz kardeimle evlendin ve ben de senin irkin kz kardeinle evlenmedim! nsanlar, senin benden hayrl olduunu sylerler. Ve yarn senin ocuklarn benim ocuklarma kar vnrler!" dedi. 55 (2/379) "Dedi:" Kurban kabul edilen (Hbil)dedi: -"Bu ite benim bir gnahm (suum) yok! Zira: "Allah ancak Kabul buyurur." Kurbanlar kabul eder; "Mttakflerden..."ti:) Onlardan bakasndan deil... (Habil konumaya devam et-"Benim kurbanmn kabul olunmas ve senin kurbannn reddedilmesi, sadece bizim iimizde bulunan takvadan dolaydr. Kurbann kabul edilmemesi de takvann olmamasndandr. Sen kendi nefsinden dolay kurban verdin kabul olunmad. Benim iin kurban arz etmedin ki? Senin niyet ve takvandan dolay kabul olunmayan bir kurbandan dolay neden beni (sorumlu tutup) ldryorsun???" dedi. 56 Takvann Hakikati Takva kalbin sfatlarndandir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Takva buradadr!" 57 (deyip) kalbine iaret ettiler... Takvann hakikati, amel eden kii
52

Gkten atein inip o kurban yemesi, insanlarn hemen ifa edilmelerini de izhr ediyordu. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/430-431. 53 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/431. 54 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/431.
55
56

Baav Tefsiri: c. 2, s. 23, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/431-432. Sahih-i Mslim: 2574, Tirmizi: 1933,

57

1 - Devaml bir korku zere olmal, 2- Nefsinin gnahlarndan dolay hep bir titreme (ve kalbi hayet hali) zere olmaldr. 3- Allah iin yapm olduu amelden dolay asla Allah'n rzsnn dnda baka bir eyin talep edilmesi dncesinden son derece kanmaldr. 4- Yapt ibdet ve tatta Allh Tel hazretlerinden bakasnn ortakl olmamaldr. 58 Can Alma Yerine Cn Verdi "Kasem ederim ki sen, beni ldrmek iin bana el uzatsan da, ben seni ldrmek iin sana el uzatacak deilim." Yani vallahi eer sen bana el uzatr veya sadece beni ldrmek iin ie balar veya bana dmanlk edersen; bu i sadece senden tahakkuk eder. Ben onun aynn sana yapacak deilim. Vakitlerden bir vakit ve hibir sebeple sana saldracak deilim... Sonra bu ldrme iine neden teebbs etmeyeceini u szleriyle aklad: 59 Nefs-i Mdafaa "Ben rabb'l- lemn olan Allah'tan korkarm..." Denildi ki: Hbil, (kendisini ldren Kabil'den) daha kuvvetliydi. Lakin srf Allah'tan korktuu iin Kabil ldrmeye teebbs etmedi ve ona teslim oldu. nk o vakit (dem aleyhisselm'n eriatnda, nefs-i mdafaa ve) katli defetmek iin, katletmek, mbh deildi... 60 Hazret-i Osman'n (r.a.) Davran mam Baav (r.h.) hazretleri buyurdular: er-i erifte, ecrini ve sevabn (Allah'tan) isteyerek; katlini isteyen kiiye boyun emek ve teslim olmak caizdir. Hazret-i Osman (r.a.) 61 yapt gibi 62 Svmeyi Balatan Gnahkrdr "Ben isterim ki sen, benim gnahm da, kendi gnahn da yklenesin." 63 "DierTnin ta'Iilidir. (Hbil'in kardei Kabile) niin sal-drma'dn ve onu ldrmekten niin kandnn sebebini beyn ediyor. Bu kendisinden te'hir olunmu bir maksattr. Birincisi, kendisine saldran ve ii ilk balatan olduu zeredir... Her ikisinin ykseklikte olduunu tenbih etmek iin atf o-Ummad. Ayet-i kerimenin mans yledir: Ben sana teslim olmay ve sana saldrmaktan kanmay istiyorum; senin benim gnahlarma ruc etmen yani eer sen bana el uzatmaya teebbs edersen; bana el uzatmanla; benim gnahlarm kendi gnahlarn gibi yklenmeni isterim. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurduklar gibi: Eb Hreyre (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -" Svenler, sz syleyenlerdir. Mazlum tecvz etmedike ilk balatan (ve ie girien) kiinin zerinedir (btn gnah-lar)." 64 tik kfre (svmeye) balayan kiinin zerinedir; kendi szlerinin gnahlar ve ayn zamanda sahibinin (kendisine kfrettii karsndaki adamn) svmelerinin gnahlar da onun zerinedir. O ie sebep olma hkmnden dolaydr. Her ikisi de hl zere nasbtrlar. Yani sen her iki gnah elde etmi ve her iki gnah yklenmi bir halde (Allah'a) dnersin, demektir. Belki onun murad burada bizzat (gnahn) kendisidir. Bu da kendisinin (Hbilin) gnahkr olmadn ve sadece kardei
58 59

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/432-433. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/433. 60 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/433.
61

Hazret-i Osman (r.a.)zamannda, slm klna girmi Abdullah bni sebe' adnda bir Yahudnin sevgi, bar, kardelik ve huzur iinde yaayan slm dnyasn kartrp fitnelere kartt. Bu fitne o dnemin Halifesi olan Hazret-i Osman (r.a.)'n ehdetine kadar vard. Hazreti Osman, Mslman kan dklmesin, Mslmanlarn arasna dmanlk ve tefrika girmesin diye kendisini ldrmeye gelen kitillerine silahla karlk vermedi.
62 63 64

Baav Tefsri: c. 2, s. 23, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/434.

mam Evza (r.h.) hazretleri, bu yet-i kerimeyi delil getirerek; "Haksz yere ldrlen kiinin btn gnahlarn Allh Tel hazretleri siler," buyurmulardr. Sahih-i Mslim: 4688, Tirmizi: 1904. Ebu Davud: 4249, Msned: 6907,

(Kabilin) gnahkr olduunu beyndr. 65 Zlimler Cehennem Ehlidir atee lyklardan (ashb- nr'dan) olasn..." hirette... "Ve ite budur." Ashb- nr (cehennem atei lyklarndan) olmaya iarettir. A'y? Zlimlerin cezasdr..." Allh Tel hazretlerinin hkmne raz olmayanlarn cezalandr... 66 Nefs Kiiyi Karde Katili Yapar "Bunun zerine nefsi, kendine kardeini ldrmeyi kolay gsterdi;" "Kolay gsterdi" fiili, genilik ve bolluk olduu zaman, kendisine otlak, iyi, ho ve kolay gsterildi, mansndan gelmektedir. Yani ii ona rahat, basit ve ok kolay gsterdi. Kelmn takdiri yledir: Nefsi, kendisine kardeinin ldrlmesini ho gsterdi, kolaylatrd, onu ldrmekte sknt ve zorluun olmad vesvesesini verdi. Hi phesiz haksz yere bir nefsi (kiiyi) ldrmek hele hele kardeini ldrmeyi insan tasavvur ettii zaman; (insan) akl ve er' ynden haksz yere bu ldrme iini, btn nefretiyle nefret edecek bir ey olarak grr. Tiksinir. ldrme ii taat ve (Hakka) boyun emekten elbette ok uzaktr. Sonra nefs-i emmre, yedi kuvvetten biri "gadab"lanma vasfn altrp kulland zaman, bu fiil (haksz yere insan ldrmek ii) kendisine ok kolay gelir. Sanki nefs onu kendisine itaat etmi gibi klmtr. Sonra s olan kii, eer ileme taknln yaparsa; kelm ( J) lmsz olarak sona ererdi. Ve "Bunun zerine nefsi, kardeini ldrmeyi kolay gsterdi;" olurdu. Ancak, ziyde rabta (bala) iin, (6) lam ile geldi. Senin; "Zeyd iin maln muhafaza ettim," demen gibidir. Halbuki, 'Zeydin maln muhafaza ettim," demen yeterliydi...67 ldrmeyi eytan retti "Onu ldrd," Denildi ki: Kabil, Hbil'i nasl ldreceini bilmiyordu. (Onu ldrecekti; ama insan nasl ldrlr bilmiyordu...) eytan ona grnd. eytan bir ku veya bir ylan ald. Ban bir tan zerine koydu. Baka bir ta ile ban ezerek ldrd. Kabil, eytana bakt. Ondan insan ldrmeyi rend 68... Kabil, Hbil'in ban iki tan arasna koydu. Hbil, ona teslm olmutu. Kar gelmiyordu. (Bu ekilde onu ldrd...) Veya Kabil, Hbil'i gzetledi. Hbil, koyunlarn otlatrken uyumutu. Habil, uykuda iken Kabil hainlikle ona yaklap uykuda onu ldrd. 69 Hbil Nerede ldrld? Bu hadise (Kabil'in Hbil'i ldrmesinin yeri hakknda limler ihtilaf ettiler.) 1 - Sevr dann yannda ldrld. 2- Hra geidinde, 3- Basra'da byk (ulu) caminin olduu yerde... Hbil ldrld gn yirmi yandayd. 70 Adem Aleyhisselm'n Yedikleri Baz bykler buyurdular: dem Aleyhisselm, yer yzne dtnde, (cennette yemi olduu o yasak) eyi tefekkr etti. Kustu.
65 66

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/434-435. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/435. 67 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/435-436.
68
69

Baav Tefsiri: c. 2, s. 23, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/436. 70 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/436-437.

Kusmasndan zehir aac yeerdi. Ylan o zehiri yedi. Bundan dolay eziyet verici ve helak edici oldu. O yedii eyin bir ksm vcdunda kald. Hazret-i Havva ile birleti. Bu birlemeden Kabil, hsl oldu. Bundan dolay Kabil katil ve yeryznde fesat karan bir kii oldu. (2/380) 71 Katil Zarardadr "Artk hsrana denlerden olmutu..." Dini ve dnyas zarara urad. bni Abbs (r.a.) hazretleri buyurdular: (Hbil'i ldrmekle Kabil'in) dnyas ve hireti hsrana urad. Dnyann zarara uramas: Kabil, kardei Hbil'i ldrmekle babasnn gadap ve nefretini kazand. Ta kyamet gnne kadar; yerilen ve kt kii olarak bilindi. hiretinin hsran ise, byk cezaya uramasdr... 72 Kargadan Ders "Derken, Allah bir karga gnderdi.' Ona gnderdi, demektir. "Yeri deiyordu ki," kelimesi Faris dilinde; demek ve kazmak manasnadr. (Niin yeri deiyordu?) "Ona gstersin diye." Zamir, Allh Te/ hazretlerine rcidir. Veya Kargaya rcidir. Birincisine gre lm harf-i cerri "gnderdi" fiiline taaiiuk etmektedir, /kincisine gre ise, "deiyor" fiiline taalluk eder. Bu ekilde yine "gndermeye taalluk etmesi de caizdir.... Lls' "Nasl rteceini," "rter" manasnadr. "Kardeinin cesedini," lm olan kardeinin cesedini ki, cesedin grnp (gz nnde rmesi insanlarn kendisinden) ikrah ettii ve gerekten irkin grdkleri bir eydir. Denildi ki: Avret mahallini nasl rtecei, demektir. nk elbiselerini soymutu. "nasl" kelimesi, "rter," fiilinin zamirinden hldir. kinci "gsterir" Minin fnefldr... 73 Srtta Taman l Rivayet olundu: Kabil, Hbil'i ldrdnde onu lde yani aasz bo bir arazde brakt. Onu ne yapacan bilmiyordu. nk Hbil, yeryznde insan olundan ilk len kiiydi. Kabil, vah ve yrtc hayvanlarn Hbil'i yemelerinden korktu. Hbil'in lsn bir torbaya koyup, tam krk gn veya bir sene srtnda tad. Hatta kokmaya balad. Kokusundan dolay Kabilin bana yrtc kular ve vah hayvanlar toplanmaya baladlar. Ona bakyorlard. Onun ne zaman atacan bekliyorlard. Onu atsn da yesinler diyeman atacan bekliyorlard. Onu atsn da yesinler diye etrafnda Bekleiyorlard 74... Allh Tel hazretleri, iki karga gnderdi. kisi dvtler. Biri, dierini ldrd. Sonra gagas ve ayaklaryla onun iin mezar kazd. ldrd kargay mezara koyup stn rtt. Kabil hep ona bakyordu. 75 lk Mezar Sanki mukadder bir sulle denildi ki: -"Kabil, Kargann hlini seyrettii ve grd zaman ne dedi?" diye soruldu. Buna cevap olarak buyuruldu: "Eyvah!" dedi." O(yanit "Eyvah") feryat, tahassr, inleme, kederlenme, zlme ve szlama (manasna olan bir) kelimedir. Cmlenin sonundaki "elif, "y"yimtekeilimden bedeldir. Manas; "Ey benim ahm (ve kederim)! Hemen hazr ol te bu n senin zamanndr!" demektir.
71 72

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/437. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/437. 73 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/437-438.
74
75

Baav Tefsiri: c. 2. s. 24, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/438-439.

Nidadan, her ne kadar asl olan; kendisinden gelmek ve ynelmek mmkn olan kiiye yaplmas ise de, Araplar, izhr olunmas dnlmeyen ve akl edilmeyen duygulara da nida edilmesini caiz grdler. Bunun benzeri; "Ey!.. Ne hasret o kullara..." 76 "Yazklar olsun" (kelimesi) helak edici yazklar, demektir. "Acizkaldm, olmaktan..." Benim olmaklmdan aciz oldum, (ne gibi olmaktan) "u karga kadar (olup da) kardeimin cesedini rtemedim." Kabil, Kargann yapabildiini yapamamaktan at. (Daha nce neden byle bir ey dnemediinden afallayp kald....) kav/-/erifi, f zerine atf olmakla nasbtr. Yani, ben kardeimin lsn gmme ve cesedini rtme i-inde karga gibi olmaktan ciz kaldm, demektir. "Artk pimanla denlerden olmutu..." Kabili ldrd iin piman olmutu. 77 Tvbe Olmayan Pimanlk Bu ie hayret etti. Onu uzun sre omzunda tad ve bundan baka karlat zorluklardan dolay Habil'i ldrmekten piman oldu. Kabilin pimanl, bu sebeplerden dolay olup; Allh Tel hazretlerinin korkusundan, irtikab etmi olduu ma'siyetten olmad iin; onun pimanl da Tvbe olmad. Pimanlndan hibir fayda (ve uhrev menfaat) grmedi 78. (Pimanln Tvbe olmas iin, madd sebepler ve zorluklardan dolay deil de; Allah korkusundan meydana gelmesi gerekir....) 79 Topraa Kan Haram Klnd Rivayet olundu: dem olu (Kabil) kardeini ldrnce, yeryz zerinde bulunan her ey tam yedi gn kurudu. Sonra yeryz Hbil'in kann (iine ekmeye ve) su ier gibi imeye balad. Allh Tel hazretleri, Kabil'e nida etti: -"Kardein, Hbil nerede?" diye sordu. Kabil: -"Bilmiyorum! Ben zerine vekil deilim! (Onun oban deilim)" dedi. Allh Tel hazretleri buyurdu: -"Senin kardeinin kan yerin altnda bana seslenmektedir! Onu neden ldrdn?" Kabil: -"(Ben onu ldrmedim!) Eer ben onu ldrdysem hani kan nerede?" dedi. Bunun zerine o gnden itibaren, Allh Tel hazretleri, topraa kan imeyi haram kld 80 Hayvanlar nsanlardan ekinmeye Balad Muktil (r.h.) buyurdular: Bundan (Kabil'in kardei Hbil'i ldrmesinden) nce, yrtc hayvanlar, kular ve vah hayvanlar, insanlara nsiyet ve lfet kuruyorlard. (nsanlardan korkmuyor ve insanlardan kamyorlard...) Ne zaman ki Kb, Hbil'i ldrnce, insanlardan kamaya baladlar. Kular, havaya katldlar, vah hayvanlar krlara ve ovalara, yrtc hayvanlar da ormanlara ekildiler (ve insanlardan katlar) 81 Yeryznde Deiiklikler (Kabil'in Habil'i ldrmesi zerine,) 1- Aalar dikenlendi, 2- Yemekler deiti, 3- Meyveler ekeip tad deiti, 4- Su aclat.,
76
77

Yasin: 36/30, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/439-440. Baav Tefsiri: c. 2, s. 24, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/440.

78
79

80 81

Muktil bin Sleyman Tefsiri (Tefsr-i Kebir), c. 1, s. 295, Dar'l-Ktbi'l-Ilmiyye, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/440-441. Muktil bin Sleyman Tefsiri: c. 1, s. 295, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/441.

5- Yeryz tozland 82... (Bunun zerine,) Adem Aleyhisselm buyurdu: -"Yeryznde bir hadise oldu..." Hindistan'a geldi. Kabil, Hbil'i ldrmt. Kabil'in vcudu, bundan nce bembeyazd. (Hbil'i ldrdkten sonra teni) simsiyah oldu. Adem Aleyhisselm, ona kardeinden sordu. Kabil: -"Ben onun zerine vekil, deilim!" dedi. dem Aleyhisselm: -"Hayr! Belki sen onu ldrdn! te bundan dolay senin cesedin karard!" dedi. 83 Adem Aleyhisselm'n iiri dem Aleyhisselm olunun ldrlmesi zerine tam yz yl hzn ve keder ierisinde yaad. Hi glmedi. iir ina edip syledi. lk iir syleyen Adem Aleyhisselm'dr. ehirler ve zerinde olanlar hep deitiler. Yeryz tozlu ve irkin oldu. Her tat ve renk sahibi olan her ey deiti. Gzel yzn glelii azald 84.. bni Abbs (r.a.) hazretleri buyurdular: -"dem Aleyhisselm'in iir sylediini syleyen gerekten yalancdr! Muhakkak ki Muhammed Mustafa (s.a.v.) hazretleri ve peygamberlerin hepsi, iir sylemekten nehyetmilerdir. Bu konuda msavidirler... Lakin, Kabil, Hbil'i ldrd zaman, Adem Aleyhisselm mersiye syledi. Onun syledii mersiye "Sryn" dili zereydi. dem Aleyhisselm, t Aleyhisselm'a: (2/381) -"Ey olum! Sen benim vasim (ve halifemsin)! Bu kelm hfzedip, ezberle! Miras olarak aktar! Onun zerine insanlar, hzn-lenip kalpleri incelsinler," dedi 85. Arab Olarak lk Yaz Yaan Kii Bu mersiye ta Ya'rub bin Kahtn'a kadar ulat. Ya'rub bin Kahtan Arab ve Sryn dilini konuurdu. Arab olarak ilk yaz yazan kii Ya'rub bin Kahtandr. Kendisi iir sylerdi. Bu mersiyeye bakt. Ban sona ve sonunu baa gtrd. Onu iir olarak vezne koydu. Ve ona beyitler ilve etti. (unlar onun) ilve ettii beyitlerdendir: Bana ne oludu ki cmert olmayaym? Gz yan dkmekHalbuki kabir Habili iine ald. Uzun hayatm gam ve keder olarak grrm! Ben hayatmdan msterih olabilir miyim 86 Sal Gn... Rivayet olundu: Enes (r.a.) hazretleri rivayet etti. Buyurdular: -"Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine Sal gnnden soruldu. yle buyurdular: -"Sah gn, Hazret-i Havva'nn kendisinden hayz grmeye balad gndr. Ve o gn dem Aleyhisselm'n olu kendi kardeini ldrd. 87 t Aleyhisselm'n Doumu dem Aleyhisselm'n mrnden yz otuz (130) sene geince, bu Habilin ldrlmesinden be sene sonra Hazret-i Havva ona "s'i dourdu. s'in tefsiri (ve mans) "Hibetllah" (Allah'n hibesi) demektir. Yani o Habil'in yerine dodu, demektir.
82
83

Baav Tefsiri: c. 2, s. 24, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/441. Baav Tefsiri: c. 2, s. 24,

84 85 86 87

Baav Tefsiri: c. 2. s. 24, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/441-442. Baav Tefsiri: c. 2, s. 24, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/442-443. Kurtub Tefsiri: c. 6. s. 138, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/443

Allh Tel hazretleri, s Aleyhisselm'a gece ve gndzn saatlerini retti. Gece ve gndzn her bir saatinde insanlarn yapacaklar ibdetleri retti. Allh Tel hazretleri, s Aleyhisselm'a elli suhuf indirdi s Aleyhisselm, Adem Aleyhisselm'n vasisi ve veli ahdi oldu 88 Kabilin Atee Tapmas Amma Kabil'e, denildi: -"Haydi git! Kovulmu, erli, kt ve korkulu bir halde uzak-la!" Onu gren kii, emin olmuyordu. Kabil, kz kardei, Iklim'nn elinden tutup Yemen topraklarndan Adn'a kat. Ona blis geldi: -"Ate (gelip Hbil'in) kurbann yedi Sen de atee tap; ate senin de ve senden sonra gelenlerin de taraftan olur." Dedi. Ate evi yapt. Kabil, atee ilk tapan kii oldu. 89 Kabil'in sonu Kabilin yanndan geen her kii, mutlaka ona ta atard. Kabil'in a'm (kr) bir olu vard. Bir gn Kabilin kr olu, yannda bir olu olduu halde, yryorlard. Kabil ile karlatlar. Olunun olu kr babasna; -"Baba! Bu senin baban Kabil'dir!" dedi. Kabilin kr olu eline bir ta alp babasna att. Kabil'i bir ta ile ldrd. ocuk babasna; -"Babacm! Sen ne ettin? Baban Kabil'i ldrdn!" dedi. Kabilin a'm olu kzd. Kendi oluna bir tokat vurdu. Olu da dp ld. Sonra Kabil'in kr olu: -"Yazklar olsun bana! Bir attm tamla babam ldrdm; tokadmla da olumu ldrdm!" dedi 90 Cehenneme Atlacak ilk Kii imam Mcahit (r.h.) buyurdular: Kabil'in iki aya bacandan oyluklarna baland. Yazlan a-teten bir cehennem derekesine atlr; klar kardan (bir cehennem) avlusuna atlr. Kabil, yeryznde Allh Tel hazretlerine ilk isyan eden kiidir. Ve ilk olarak cehenneme sevk edilecek kiidir. 91 lk Balatan Olmak Hadis-i erifte buyuruldu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Bir kii, zulmen ldrlrse, muhakkak ki Adem aleyhisselm'n olu (Kabil'in) zerine o kann gnahndan bir pay verilir. nk o yeryznde kan dkme detini balatan kiidir." 92 Kabil, ye'cc ve me'cc'n 93 babasdr. nk erli evlat, erli babalardan olur. 94 Kabil'in Evld (limler) buyurdular: Kabilin evld, oyun letleri edindiler. Kaval, kam, davul, zurna, saz, tambur ve dier elence aletlerini edindiler. 1- Oyun ve elenceye koyuldular.
88 89 90 91 92 93
94

Baav Tefsiri: c. 2, s. 24, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/443-444. Baav Tefsiri: c. 2. s. 25, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/444.

Baav Tefsiri: c. 2. s. 25. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/444. Baav Tefsiri: c. 2, s. 25, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/444-445. Sahih-i Buhri: 3088: Sahih-i Mslim: 3277. Ye'cc ve Me'cc hakknda Kehf sresinde yeterli malmat gelecek oraya baknz. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/445.

2- arap imeye baladlar. 3- Atee taptlar. 4- Zina ettiler. 5- Fuhu ilemeye baladlar... Ta ki Allh Tel hazretleri onlar Nuh Aleyhisselm'n tufan gnlerinde suda gark edip hepsini helak etti. Geride t Aleyhisselm'n nesli kald 95 Yeryznde Savalarn Balamas Tarih (kitaplarnda buyuruldu): Kabil, Yemen semtine gidince, oaldlar. Muhalefet ettiler. Adem Aleyhisselm'in dier evltlanyla sava etmeye baladlar. Kabil'in evld dalarda, maaralarda ve ormanlklarda oturuyorlard. Bu durum ta "Mehlyl" bin Kynn bin En bin s Aleyhisselm'n zamanna kadar devam etti. Mehlyl, onlar yeryznn deiik kta ve blgelerine datt. Kendisi de Bbil'de oturdu. Mehlyl'in kk kardei, "Key Mrs" bu lemde (yer yznde) ilk sultn olan kiidir. ehirler bina etmeye baladlar. Kaleler yaptlar. Onlarn arasnda hir zamana kadar savalar hep devam etti. 96 Kedersiz olmaz Bil ki: Muhakkak ki keder (ve bulanklklar) dnyada kalmaz. Ancak, "ehlllah"n kalplerinden keder (ve bulanklklar) kalkar. Ate ve su gibidir. Ate ve su ebediyen bir arada kalmazlar. Lakin atein yakcl bazlar iin kalkar. brahim Aleyhisselm'a vaki olduu gibi... Suyun boma ii de bazlar iin kalkar. Ms Aleyhisselm iin vaki olup onu bomad gibi... Dnya bu hal (keder, znt, mcdele, harp ve darp) zere devam eder. Ne mutlu (Allah'n takdirine) raz olan ve sabredene!! (2/383) Hafz (k.s.) buyurdular: 97 Tasavvuf Manlar Bu yet-i kerime'de u iaretler vardr: Ruh demi, Kalp Havva ile izdivacnda (evlenmesi ve ift-lenmesiyle) birinci batnda Nefs Kabil ve onun ikizi olan Hev Iklm dodu. Sonra Kalp Hbil ile onun ikizi olan Akl Leyz dodular. Hev Iklm gayet gzeldi. nk Kalp, Mevl'nn talebine ve yannda olanlara meyleder ve onu sever. Akl Leyz, Kalp Hb'in nazarnda (gznde) ok irkin ve sevimsizdi. nk Kalp onunla Hakk talep etmeyi ve Allah'tan fena olmay talep eder, yani Hakka balanr. Bundan dolay: "Akl (gnl) erlerinin aklesidir (yakn akrabasdr)..." Akl Leyz, Nefs Kabil'in nazarnda da ok irkin, sevimsiz ve ktyd. nk nefs akl sebebiyle dnyay talep etmekten alkonulur (balanr) ve ondan helak olmaktan muhafaza edilir. Allh Tel hazretleri ikizlerin arasnda evlilii haram kld. Onlardan her biri, dierinin ikiziyle evlenmeleri emredildi ki, Kalp, Hakk talep etmekten balanp alkonulmasn. (Devaml hakk, akl talep etsin). Belki Hev, onu Allah'tan fena ve yok olmay tahrik ve tevik eder. Bundan dolay bazlar buyurdular: "Eer hev olmasayd, hibir kimse Allah'a giden yola girmezdi." Muhakkaktr: Eer hev nefse yakn olursa, nefsi "dnya esfel-i sfiln"e indirir. Mevl'ya dman olur. Hev, kalbe yakn olur ve kendisine k olursa, o zaman Kalp, "ukb a'la illyn"e ykselir. Mevl Tel hazretlerine yaklar. Bundan dolay "ak" ad verildi. ir buyurduu gibi: -"Ben hev'y tanmadan nce, onun hevs bana geldi. Kalbime tesadf etti, bo olduu halde (ona) yerlemi oldu Nefsi, dnyay talep etme konusunda akl erdirir ve hatta akl onu tevik eder. Onu hev'ya tabi olmaktan nehyeder. Ruh Adem, iki oluna Allh Tel hazretlerinin kendisine emrettiini hatrlatt. Kalp Hbil, hemen raz oldu. Nefis Kbii ise kzd ve kar kt. Nefis Kabil: -"O benim kz kardeimdir. Yani Hev Iklm benimle beraber bir batnda dodu. 0 Kalp Hbil'in kz
95

Baav Tefsiri: c. 2, s. 25, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/445. 96 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/446. 97 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/446.

kardeinden daha gzeldir. Yani Akl Leyz'dan daha gzeldir. Ben onunla evlenmeye daha laym. nk bizler, Dnya cennetinin ocuklaryz. Onlar ise, Ukb arznn mahsulleridirler. (Btn bu sebeplerden dolay) ben kz kardeime daha laym!" dedi. Babas ona: -"Onunla evlenmek sana hell deildir!" dedi. Yani Hev, sana yakn olursa, sen dnya sevgisi vadisinde, dnyann lezzetlerini ve ehvetleri peinde komaktan helak olup gidersin! Nefis Kabil, Ruh Adem tarafndan gelen bu hikmet dolu hkm kabul etmekten kand. Nefs Kabil: -"Allh Tel hazretleri bunlar kendisine emir buyurmad. O bunlar kendi tarafndan sylyor!" dedi. Ruh Adem ikisine; -"Haydi! kiniz Allh Tel hazretlerine birer kurban arz e-din! Hanginizin kurban kabul olunursa, Hev Iklm ile evlenmeye o hak sahibi olsun!" dedi. Kurban arz etmek zere ktlar. Nefis Kabil, ziraat sahibiydi. Yani nm (retken) olan nefsin mdebbiriydi. O da nebat kuvvettir. Ziraatnn en ktsnden yiyecekler kurban etti. O da tabi kuvvettir. Kalp Hbil ise, oban idi. Yani insan ahlak gden ve hayvn sfatlar slah eden biriydi. O da bir deve yani behm bir sfat kurban etti. O kurban ettii sfat, kendisinin en ok sevdii sfat idi. nk gda ve hayatn devam ettirmek (beka) iin o behm sfata zarur bir ekilde ihtiyac vard. Ve eytan yedi sfata nispetle o selmetti. Her ikisi kurbanlarn "beeriyet da"nin zerine koydular. Sonra Ruh Adem dua etti. Ceberut sem'sndan "muhabbet atei" indi. Behim deve sfatn yedi. nk o bu atein odunu (ve yaktyd). Nefs Kabil'in kurbanndan bir habbe (tane) bile yemedi. nk onun kurban muhabbet ateinin odunlarndan (ve yakacaklarndan) deildi. Belki onlar, hayvniyet ateinin yakacayd. te btn bu aklamalar; "Hem onlara dem'in iki olunun kssasn hakkyla oku. Hani kisi birer yaknlk takdim ettiler de birinden kabul edildi, dierinden edilmedi. "Seni mutlak ldrrm" dedi. br "yok" dedi. "Allah ancak mttakilerden kabul buyurur." 98 Tevilt-i Necmiyye'den... Bu kavl-i erifte u iaretler vardr: "Bunun zerine nefsi kolay gsterdi;" Kabil'in nefsi kendisine kolay gsterip caiz grd. <u4 JS "Tuttu onu ldrd." 0 da (yani kardei de) kalptir. nk nefis, kalbin en byk dmanlarndan bir dmandr. "Onu ldrd ve artk hsrana denlerden olmutu." Yani kalbi ldrmekte, nefsin dnya ve hirette byk hsran ve zararlar vardr. Amma dnyada (mahrum kald eyler) unlardr: 1- Vridt(i mneviye), 2- Keifler, 3- Gayb ilimlerin menei ve kaynaklar hep kalptir... (2/383) 4- Mhedt zevkinden mahrumiyet, 5- nsiyet kurma lezzetinden yoksun olur. Bylece insaniyetin cehliyyeti (ok chil olma) hsrannda kalr... u kavl-i erifte beyn edildii zere; "Kasem olsun ki asra, insan mutlak bir hsrandadr... 99 Amma hiretteki hsran ise, 1- Nem cennetlerine girmenin hsran yani cennetlere girememek, 2- Kerim olan Allah'n cemline kavuamamas, 3- Cehm'den kurtulamamas, 4- Elim azaba dmesidir... "Derken, Allah gnderdi." aretler gnderdi. 1- O iaretlerden biri de, Allh Tel hazretlerinin gndermeye ve yeniden diriltmeye kadir olduunu bilmesi... ' "Bir karga," Karga veya ondan baka hayvanlar insana gnderip ona bilmediklerini retsinler diye.... Melekleri peygamberlere gnderdii gibi, Peygamberleri de mmetlere gnderip onlara bilmediklerini retsinler diye... 2- Ondan (o iaretlerdendir. Melekler ve peygamberler, kendi nefislerine taaccb edip, hakk ve doruyu retmenin sadece kendilerine mahsus olduunu zannetmesinler. Allh Tel hazretleri, gerektii zaman, bir
98 99

El-Mide: 6/27, " smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/446-449. "el-Asr: 103/1-2.

Kargann vastasyla bile hakk ve doruyu retir. Onlara meleklerin ve peygamberlerin vastasyla rettii gibi... 3- Ondandr: Allh Tel hazretleri iin her hayvanda ve belki her zerrede bir yet bir mucize vardr. (Okumasn bilene...) Bu yetler, Allh Tel hazretlerinin vahdaniyet ve ihtiyarna dellet eder. u haysiyetle ki makl olan muameleleri, akll olmayan hayvanlardan balar... 4- Ondandr: Allh Tel hazretlerinin maiet (geim ve yaama) sebeplerinden kullarna olan ltfunun izhrdr. Hatta kullara bir i ok mkl geldiinde, o ii halleden latf sebeplerle kullarn hallerin en gzeline nasl ird ettiinin bir gstergesidir; bu hadise... Te'vilt-i Necmiyye'de olduu gibi... 100 ldrmek "Bu edlden (bu hadiseden dolay)," Bu kavl-i erif, bu haberin okunmasndan maksut olan (kast edilen) srail oullarnn ilemi olduu dier baz cinayetlerini ve ma'syetlerini haber vermektir. "Bu" kavl-i erifi, adam ldrme iinin byklnn ve irkinliinin ifratn beyn iindir. Yani: Dmanlk yolu zere (kasten) adam ldrmek, mefsedet, ktlk (ve itima btn fesatlarn) her eidine mil (iine alan), din ve dnyev btn faziletleri ve uhrev btn saadetleri zarara uratan bir hadise olmas dolaysyla: bu hakikat, "Artk hsrana denlerden olmutu." 101 kavl-i erifinin mansnn iinde bulunmaktadr. Hasret ve dmanl icap eden btn eyleri, kendisini o eylerden defedecek bir ey olmakszn yapmak ise elbette, byk bir belya mptela olmak ve byk bir pimanl gerektirir. Bu hakikat u kavl-i erifin icmali altnda anlald gibi: "Artk pimanla denlerden olmutu..." 102 Ecl Kelimesi "Ed" aslnda masdardr. erre yaklat, iledii ve er kendisine heyecan verdii zaman denilen; "erreyneldi" /filinin masdardr. Sonra cinayetlerin ta'lilinde (illet ve sebebinde) kullanld. Yani bakasnn ilemi olduu cinayet, iin illeti klnd, demektir. (Mesel halk arasnda:) "Onu senin sebebinle (hatrn) iin yaptm," denilir. Yani sana yaklamak sebebiyle iledim ve bunu yaptm, demektir. Sonra bu man geniledi. Daha sonra her bir ta'lil (ve sebeb) iin kullanlmaya balanjMharf-i cerri, ibtid gayesi iindir. Ve, (kendisinden sonra gelen) u kavl-i erife taalluk etmektedir: "Ben srail'e Kitb'ta bildirmitik." Bu takdim kasr iindir. Bundan kitaplar balanld. Bundan ne'et buldu. Ve bu hadiseden dolay; baka bir eyden deil... srail oullarna Tevrat'ta yazdk ve beyn ettik. "Her kim bir nefsi ldrrse," Nefislerden bir nefsi ldrrse, "Bir nefis mukabil olmakszn," Bir nefsi ldrp ksas icbeden bir durum olmakszn demektir. "Veya yeryznde bir fesad (olmakszn)" Kann heder olmasn icabedecek bir fesat (mesel) irk ve yol kesmek gibi (byk bir fesat) istemeksizin, demektir. Bu kavi-i erif, "gayri" kelimesinin kendisine mzf klnd nefs) zerine atftrlar. Her iki iin beraberce nefyi manasnadr. (Bukavl-ierif, senin; D "Kim abdestsiz veya teyemmmsz olarak namaz klarsa; onun namaz btldr, "szne benzer. ki ktan birinin nefyi mansna deildir, ikisinin nefyi manasnadr. Yine senin: "Kim abdestsiz veya elbisesiz olarak namaz Marsa; onun namaz btldr," "Sanki btn insanlar ldrm gibi olur." nk o kii, 1 - Kanlarn hrmetini yrtntr. 2- ldrmede bir gedik ve yol amtr. 3- ldrme iinde bir gelenek balatmtr. 4- nsanlar adam ldrmeye ekmitir. 5- Veya (ayet-i kerimenin mans) Allh Tel hazretlerinin gadabnn zerine ekmesi konusunda, katilin bir kii ldrmesiy-le btn insanlar ldrmesi msavidir, demektir. Hepsi iin byk bir azap vardr.
100

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/449-450. el-Mide: 6/30,

101 102

el-Mide:6/31, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/450-451.

"Hepsi" kavli-i erifi, "insanlar"dan hl veya te'kittir. 103 Bir nsan Kurtaran "Kim de bir adamn hayatn kurtarrsa," Onun hayatnn beka ve devamna sebep olursa; (Bir kiinin hayatn kurtarmak) 1-Onu affetmek 2- ldrlmesine mani olmak; 3- Onu baz helak edici sebeplerden kurtarmak, 4- Bunlar gibi lm kesin olan bir halden onu kurtarmak gibi (gzel bir amel ilerse), "Sanki btn insanlarn hayatn kurtarm gibi olur." Sanki bunu btn insanlara ilemi gibidir. Bu tebihten maksat, haksz yere insan ldrme iinin byklnde mbalaa etmek ve insan ldrmekten saknmaya tevik "Cellim hakk iin, onlara geldi." Kitap ehline geldi. "Resullerimiz beyyinelerle..." Yani vallahi gerekten onlara peygamberlerimiz geldi. Onlar yeterli ak yetlerle gnderdik. Onlara Kitap1 da yazdklarmz ve beyan ettiklerimizi takrir edecek, kitabn gereine riyeti vacipli-ini te'kd edecek ve kesinlikle onu muhafaza etmeyi destekleyecek apak yetlerle onlara geldiler... 104 Kitaplara Ramen Taknlk Ettiler "Sonra, ilerinden bir ou, btn bunlarn arkasndan," Bizim kitaplardan zikrettiklerimizden, peygamberleri gnderme iini te'kd ettikten sonra, emir ve ahdi defalarca yeniledikten ve onlara okuduktan sonra... (2/384) "Sonra" kelimesi, rtbede terh ve istib (hepsini kaplama) iindir. "Hl yeryznde (fesat ve cinayette) israf etmekte bulunuyorlar." ldrmek ve dier (gayri meru ilerine) hi aldr etmeksizin; btn ilerinde taknlk ve israf ederek, ona aldr etmeleri olmamakla beraber itidal hududundan uzaklatlar. "Bundan sonra," ve "yeryznde," kavl-i erifleri, "sraf etmekte'bulunuyorlar." Kavl-i erifine taalluk etmektedirler. Bu kavl-i erif, h\ 'nin haberidir. Bununla yani "Cellim hakk iin, resullerimiz onlara beyyihelerle geldiler." Kavl-i seriliyle kssa m kaoline (bir nceki yet-i kerimeye) balanlm oldu... 105 Te'vilt-i Necmiyye'den Bil ki; Senin grm olduun her eyde, Allh Tel hazretlerinden bir yet vardr. 0 eya hakikatte Allh Tel hazretleri tarafndan sana gnderilmi bir resul (ve yetjtir. Onunla birlikte seni Allh Tel hazretlerine davet eden, beyyine ve zahir mucizeler vardr. Sonra bu yetleri mahedelerin ou, beyyineleri tahkik ettiler, yetleri grdkten sonra yeryznde msrif oldular. Yani beeriyet arznda Allh Tel hazretlerinin emirlerini ve nehiylerini tecvz ederek; eriat ve tarikat hududunu atlar. 106 Gayretllah Bil ki; Muhakkak ki gaflet eserleri mahede ediyorlar. Lakin onla-nn hakikatlarn kavramada ve anlaytan gafildirler. Onlarn bas-retleri yoktur. Hatta belki gayretllah onlar sahih bir niyetten menetmektedir. nk onlar yabancdrlar. Ve onlar huss meclislere girmeye layk deiller. 107 Sevgilinin Nikb Balamas Hafz (k.s.) buyurdular: "Mauk (mahbub ve sevgili) senin yannda aynen, zahir ve aikr gezer! Lakin ayarn (yabanclarn kendisini mahede etmemeleri ve) grmelerinden dolay nikb balad, yzn
103 104

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/451-453. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/453. 105 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/453-454. 106 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/454. 107 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/454-455.

rtt 108 Kinatn zerrelerinden her bir zerre, eer hak ile kaaim ise ve hakikatte onun nuruyla aydnlanr. Ancak dnya (hirete nispetle) bir hayldir. Slik, baz meslekleri gemeye muhtatr. Ta hakka ulancaya kadar.... 109 Rya inde Rya Mesnev'de buyuruldu: "Bu cihan, suretle kaim olmaktr. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, buyurdular: -"Uyuyanlarn grd ryadr!" Sen bunu taklit yoluyla kabul ettin! Slikler, (hakik tarikat ehli) ise bu gerei aslndan grd! Gndz uykusu iin bu uyku deil deme! Glge, ferdir. Asl ise ay dr! Uykun da uyankln da nedir? Rya iinde rya grmek! nsan uyumaya yeni baladn sanr; Ama ikinci derin uykudur o... nsan ikinci uykuda olduundan hi haberi yok!" 110 tte bu hakikat zerine uykudan uyanmak; ancak sahih mkefe erbabna ve ak mahede asbahna kolaylkla myesser olur. Allah'm bu makam bize myesser eyle! 111 Yeryznde Fesat karanlar Yce Meali: Fakat Allah'a ve Resl'ne harb etmeye kalkan ve yeryznde fesada alanlarn cezas, taktl olunmalarndan veya aslmalarndan veya ellerinin ayaklarnn apraz kesilmesinden veya bulunduklar yerden nefyedilmelerinden baka bir ey olamaz. Bu onlara dnyada ekecekleri bir zillettir. hiret'te ise kendilerine azm bir azap vardr.33 Ancak, elinize geirmezden evvel tvbe edenleri olursa, biliniz ki, Allah gafur, rahimdir.34 112 Tefsr-i erifi: kisinin (Allah ve Resulnn) evliylanyla yani Mslmanlarla savaanlarn cezas... Allh Tel hazretleri, Mslmanlara tazm iin, Mslmanlara kar yaplan sava, Allah ve Resul (s.a.v.) hazretlerine kar yaplm muharebe kld. Muharebeden murad, yolu kesmektir. Bu ise ancak (bu niyetle) sahrada toplanm olan bir kavimden meydana gelir. Bunlar (Mslmanlarn yollarn kesmek iin rgtlenen kiiler), Mslmanlarn 1- Kanlarna, 2- Mallarna, 3- Elerine (yani namuslarna) 4- Cariyelerine saldrrlar. 5- Hayvan ve benzeri varlklarna saldrrlar... Bu yol kesenlerin, kendilerini murad eden kiileri kendilerinden menetmek iin bir kuvvet, g, silh ve dayanaklar vardr. "Ve yeryznde fesada alanlar." "alanlar" fiilinin failinden hldir. Yani mfsitier, demektir. 113 Sebeb-i Nzul Bu yet-i kerime, Hill bin Uveymir el-Eslem kavmi hakknda nazil oldu. Bu kavim (in by olan Hill bin Uveymir el-Eslem), Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle anlama yapmt: 1 - Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine yardm etmemek, 2- Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin aleyhinde hibir kimseye de yardm etmemek,
108
109

Divn- Hafz- irz: s. 23, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/455.

110
111

Mesnev-yi erif: D: 3, s. 66. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/455. 112 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/456. 113 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/456-457.

3- Kendisine gelen Mslman kii emniyettedir, 4- Mslman korkutulmaz. 5- Hill bin Uveymir kabilesinden kim, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine urarsa o kii emniyettedir. 6- Hill bin Uveymir kabilesinden olanlar, Mslmanlar tarafndan korkutulmazlar. "Ben Kinne" kabilesinden bir kavim (topluluk) Islm murad ederek (Mslman olmak zere), Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine geliyorlard. Yollar Hl'in kavmine urad. O gn Hill hazr deildi. Hill'in kavmi, o Mslman olmay dileyenlerin yollarn kestiler. Onlar ldrdler ve mallarn aldlar... (te bu yet-i kerime bu sebeple indi...) 114 Mslman Olmay Dnen Sual: Eer sen: "Bir kiinin sadece Islm murad etmesi (Mslman olmay istemesiyle) o kii harb bir ahs olmaktan kmaz ve yollarnn kesilip mallarnn alnmasyla had icap etmez? Ve her ne kadar kendilerine emniyet verilmi olsa bile..." dersen. Cevap: Derim ki: Ayetin mans, slm'n hkmlerini renmek istiyorlard, demektir. nk onlar Mslman kiiler idiler. Veya onlar, Mslman olmak maksadyla yola ktklar iin o anda o kiiler, "zimmet ehli" makamndadrlar. Zimmet ehlinin yolunu kesenlere had (Islm ceza) vaciptir. 115 ldrmek ve Mal Almak Muharebe ve fesat (bozgunculuk) kartmak deiik (ve farkl farkl) mertebelerdedir. Ayr ayr ynleri vardr. 1- Mal alnmakszn ldrmek olur. 2- Mal alarak ldrmek olur. 3- Mal alr, ldrmez. 4- ldrmeksizin korkutma olabilir. ite eriat bu mertebelerinden mertebelerin hepsine ayr ayr muayyen (belirli) cezalar tayin etmitir. Cezay (tayin ve) datm yoluyla buyuruldu: 116 Yol Kesip Kati Yapanlar "ldrlmeleridir," Yani hadlar, aslmakszn ldrlmeleridir. Eer (yol kesenler) sadece ldrme iini yapmlarsa; onlar da ldrlrler... (2/385) ldrlen kiinin (maktuln) velleri, katilleri affetseler bile ona iltifat edilmez. nk o (yani yol kesip kati yapanlar ldrmek) eriatn hakkdr. Bu ldrme iinin yaralayc bir letle olmasyla olmamas arasnda hibir fark yoktur. 117 Yol Kesip Kati ile Beraber Mal Alanlarn Cezas "Veya aslmalardr." ldrlmekle beraber aslmalardr. Eer yol kesen ekya, ldrmek ve mal almann arasn toplam (yani yolunu kestii kiileri hem ldrm ve hem de mallarn almsa); 1 - Diri olarak idam edilirler. 2- Ve oklarn ulanyl karnlar delinir; lnceye kadar yle bekletilirler... Amma ldrldkten sonra idam edilmezler 118. nk canl olarak idam edilmeleri, bakalarn (ekyalk, yol
114 115

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/457-458. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/458. 116 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/458. 117 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/458.
118

Malumdur ki.-n salb (asma)nn mns kollarndan bir yere germektir. Nitekim "salib" bundan alnmtr. mam afi hazretlerinin asmann l olarak yaplmasn, yani nce ldrp, mslman ise namaz da klndktan sonra aslp, herkese gsterilmesini tercih etmitir kr, faydal olduunda phe yoktur. Bir yere srgne gndermeye gelince, esasen nefy, idam etmek, yok etmek demektir. Halbuki burada ldrme ve asmaya karlk zikredilmi olduu iin "asma" mnsna olmad aktr. 0 halde hayatta olan bir kimsenin btn yeryznden srlmesi ancak hapsetme demek olabilir ki, Arap dilinde nefy bu mnya da kullanlm olmasnda fikir ayrl yoktur. tmam- Azam Ebu Hanife hazretleri ve pek ok dil bilgini bu mny tercih etmilerdir. Geri bulunduu memleketten dier bir beldeye karmaya veya dr- slm (mslman memleketin) den karmaya da nefy (srgn) denilebilirse de, bunun ikisi de sakncadan uzak olmad iin caiz grlmemitir. nk maksat, erri defetmektir. Halbuki bir haydutu dier bir memlekete sevketmek, orada bulunan Allah'n kullarna zarar vermekten uzak deildir. Bsbtn slm memleketinden gayr-i mslimlerin memleketine karmak ise gayr-i mslimlere bir ahsn katlmasn arzu etmek demek olduundan hi caiz olmaz demilerdir. Bununla beraber ahslarn ve yerlerin dei mesine gre anlan sakncann ortaya kmayaca anlalrsa, dier bir memlekete srgn etmenin caiz olduunu syleyenler de vardr. Bu

kesme, adam ldrp talan yapma konusunda) korkutma ve sakndrma daha tesirlidir. Onlar (dier insanlar ekyalk, kati ve talandan ve) bu tr ma'syetlere ynelmekten korur, (kimse cesaret edemez) 119 Mslmanlarn Mallarn Talan Edenler "Veya ellerinin ayaklarnn apraz kesilmesinden." Sa ellerinin bilekten ve sol ayaklarnn da topuklarndan kesilmesidir. Bu eer yol kesip (can almadan ve kimseyi ldrmeden sadece) Mslman ve zimmlerin mallarn alm olanlarn cezasdr. El ve ayaklarnn kesilmesi iin,(ekiyahk yapp insanlarn yollarn kessen) kiilerin talan ettikleri mallarn, ekyalardan her birine yaplan paylamda on dirhem kadar para dmesi veya ona msv bir mal dmesi halindedir... Ellerinin kesilmesinin hikmeti, mallan elleriyle aldklar iindir. Ayaklarnn kesilmesinin hikmeti, ise ayaklaryla gidip insanlar korkutarak mallarn aldklar iindir. (Bu cezayla elleri ve ayaklar alnarak) onlarn korkularndan insanlar, gvenlie kavuturulur. 120 Mslmanlar Korkutanlarn Cezas "Veya bulunduklar yerden srgn edilmeleridir." Eer korkutma ve fesat kartmaktan baka bir ey (Can ve mal almaya teebbs etmemilerse), srgn edilirler. "NefiyyIMden murad, bize (Hanefi mezhebine) gre, hapistir. nk hapsedilmeleri, yeryznden nefyedilmeleridir. Bylece onlarn serleri yeryznde olan kiilerden defedilmi olur. Bu kiiler, toplumun emniyetini bozduklar ve insanlar korkutma iini iledikleri iin ayrca ta'zir olunurlar... 121 Ekyaya hirette de Byk Bir Azap Vardr "Bu onlara bir zillettir." "Dnyada..." Dnya zillet, rsvalktr. "bu"kavl-1 erifi mbtedir. 1^ "onlar iin vardr" kavl-i erifi ise mbted zerine takdim olunmu haberdir. -"zillet" kelimesidir. Cmlenin hepsi bunun haberidir. "Ahiret'te ise kendilerine vardr." Bundan baka (dnyada verilen cezalardan baka...) "Azm bir azap..." Cinayetlerinin byklklerinden dolay bykl takdir edilemeyecek kadar byk bir azap vardr. "Onlar iin vardr," kavl-i erifi mukaddem haberdir. "azap,"muahhar haberdir, "hirette" kavl-i erifi, ^ll^ "azap," kelimesinden hl vaki olan bir mahzfa taalluk etmektedir. nk aslnda kendisinin sfatdr. zerine takaddm ettii iin, hl olarak nasb olundu. Yani^ hirette olan azap, demektir. 122 Tvbe Edenler Hari "Ancak, elinize geirmezden evvel Tvbe edenleri olursa," istisna Allh Tel hazretlerinin hukukuna mahsus olan eyleredir. Kendisinden Allh Tel hazretleri haber verdii gibi: "Biliniz ki, Allah gafur, ra-hm'dir." 123
cmleden olarak mer b. Abdlaziz hazretlerinden bu mn rivayet edilmitir. Daha nce Tihme lnn en uzanda "Dehlek", Habe'te "Ns'" birer srgn yeri idi denilmitir. Dilimizde de nefy, bu mnda kullanlmaktadr. 119 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/459. 120 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/459- 460.
121

slm toplumunda emniyet esastr. Mslman lkesinde terr, ekya rgt veya topluma ve kiilere zarar vermek iin herhangi bir ebeke kurup, insanlarn iine korku salan, insanlarn mallarn ve canlarn almak kesinlikle yasak ve haramdr. nsanlarn byle bir eye teebbs etmemeleri iin Allh Tel hazretleri, bizzat Kur"n- keriminde bunlara verilecek cezay beyan etti. islm hkmlerinin geerli olduu toplumlarda ve asrlarda en zayf bir kii. yannda heybelerce altn ve mcevherat ile lkenin bir ucundan dier ucuna tek bana ve silhsz olarak yolculuk edebiliyordu. nsanlar, can, mal ve namuslar konusunda tam bir emniyet iindeydiler. Terr, ekya ve kar amal rgtlerin hibiri yoktu. Kimse kimseden korkmuyordu. Kimse kimseden ekinmiyordu. Kimse kimsenin zulmn ensesinde hissetmiyordu. Yollarda korku yoktu. Tam bir gvenlik vard. nsanlar, sadece Allh Tel hazretlerinden korkuyorlard. Allah'tan korkmayanlar da kanunlardan korkuyorlard. Su ilediklerinde cezaya arplacaklarn biliyorlard. slm dinini ve slm ahlakn tam olarak iine sindirememi kavimler ise, slm adn tadklar, ayn dili konutuklar halde, hep birbirlerinin mallarn talan etmiler, birbirlerine saldrmlardr. Bu airetler birbirlerine yapm olduklar saldrlara bir de hi utanmadan "gazevt" adn vermilerdir. Mtercim. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/460. 122 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/461. 123 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/462.

Tvbeyle Kul Hakk Dmez dem oullarnn haklarndan olan eyler, bu Tvbeyle dmez. Yol kesenler, eer bir insan ldrrler de sonra da ele geirilmeden (yakalanmadan) nce, Tvbe ederse, bu Tvbeyle onlarn hadden ldrlmelerinin vucb der. Ama kann (ldrd kiinin) velilerinin ksas haklar zerinde kalr. Af da edebilirler. Eer yol kesen kii, bakalarnn mallarn gasp eder, yakalanmadan nce Tvbe ederse; bu Tvbeyle o kii, el ve ayaklarnn kesilmesinin vacip olmasndan kurtulur. Mal sahibinin hakk onun zerinde kalr. Ona maln geri vermesi vaciptir. Ama yakalandktan sonra Tvbe ederse, yet-i kerimenin zahirine gre, tvbesi ona menfaat salamaz. Dnyada onun zerine had cezas uygulanr. Kul haklar kendisinden tazmin edildii (gasbettii mallar kendisinden alnp sahiplerine verildii) gibi... Her ne kadar (Tvbeyle) hirette onun zerinden azap dse bile.... Bu yet-i kerime, Mslman olduu halde ekyalk yapanlar yol kesenler hakkndadr. 124 Mrik Yol Kesenlerin Durumu nk yol kesen kii, eer mrik olursa, gerek yakalanmadan nce veya yakalandktan sonra ceza der. Yani muharip olan mrik, yakalandktan sonra iman ederse, ona hibir had cezas uygulanmaz. Kfr halinde yaptklar eylerden (ve ald mallardan) hibir ey ondan istenmez. Kan ve mal ondan talep edilmez. Nasl ki yakalanmadan nce iman etse bile ondan hibir kan ve mal istenmedii gibi... 125 Mslman Ekyalarn Durumu Ama Mslman ekyadan kimi, yakalanmadan ve imam ona galip olmadan nce Tvbe eder (ve ekyal brakrsa), hukkullah olan had kendisinden sakt olup der. Ama zerinde bulunan kul haklan dmez. Eer yol keserek adam ldrmse, yakalanmadan nce bu gnahndan Tvbe ederse, o kii, kesinlikle ldrlme haddinden kurtulur. Ama onun zerinde ksas hakk kalr. Maktuln velileri isterse onu affederler ve isterlerse ksasn isterler. Eer bu kii (yol kesip sonra Tvbe eden kii, yakalanmadan nce Tvbe ederse,) halkn mallarn ellerinden almsa, elinin ve ayann kesilme cezasndan kurtulur. Eer ikisinin arasn toplam, hem adam ldrm, ve hem mal gasbetmi (sonra da yakalanmadan nce Tvbe etmi ise) kendisinden, ldrlmek ve idam edilmek sakt olur; ama gasbettii mal tazmin etmesi lazmdr. 126 Tvbe Eden Kii... Baz limler buyurdular: Yol kesen kii, yakalanmadan nce Tvbe edip kendiliinden gelip teslim olursa, o hibir kandan ve maldan dolay sorumlu deildir. Ancak eer onun elinde bizzat bir maln kendisi varsa, o mal sahibine teslim edilir. 127 Hazret-i Alinin (r.a.) Uygulamas Hazret-i Ali (r.a.)'dan rivayet olundu. Haris bin Bedir, (bir ekya idi...) Yol kestikten, kan dktkten ve mallan gasp ettikten sonra Tvbe ederek; Hazret-i Al (r.a.)'a geldi. Hazret-i Ali (r.a.) onun tvbesini kabul etti. Asla hibir ey istemedi. (Ona hibir ceza vermedi...) Ama yakalandktan sonra Tvbe eden kiiden hukuk hibir ey sakt olmaz (dmez...) 128 Amellerin En Salihi ve En Kts Bil ki: Yol kesmek ve yolcular korkutmak, ktlklerin en irkinle-rindendir. Yollarda bulunan eziyet verici bir eyi
124 125

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/462. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/462-463. 126 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/463. 127 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/463. 128 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/463.

gidermek, slih amellerin en gzellerinden olduu gibi... Hadis-i erifte buyuruldu. (2/386) Eb Zerr (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Bana mmetimin amelleri gsterildi. yisi ve kts arz edildi. yi amellerin iinde yollan eziyet verici eylerden temizlemek grdm. Kt amellerin iinde de, mescitte balgam atma ve atm olduu balgam (topraa) gmmeyen (kiinin ameli olarak grdm)" 129 Mslmana Kar Silh Tutmak Hadis-i erifte buyuruldu: -"Kim herhangi bir demir (silh) ile kardeine iaret ederse, Muhakkak ki melekler ona lanet okurlar...." 130 erhi: Kim kardeine iaret ederse," Mslman kardeine... Zimmde onun hkmndedir... sjoh "Herhangi bir demir ile..." ldrme leti olan herhangi bir demirle demektir. nk bir rivayette bu hadis-i erif; ise sju.^ "Herhangi bir demir ile..." yerine r-"Bir silh ile..." 131 diye geldi. "Muhakkak ki melekler ona lanet okurlar." Yani cennetten uzaklamas iin onun aleyhinde beddua e-derler, demektir. 132 Mslman Korkutmak Haramdr nk onun silh (veya herhangi bir kati letini kardeine kar tutmas) her eyden nce, bir Mslman korkutmaktr. Mslman korkutmak ise haramdr. Zira Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Mslman iin, (baka) bir Mslman korkutmas kesinlikle hell deildir." 133 Veya bunda silhn gemi olmasndandr. Silh ile insan ldrlr. Mslim'in rivayetinde bu akland zere: -"Sizden biriniz, kardeine (silh ile) iaret etmesini Zira o kii, bilmez belki eytan, onun elindekini ssler (ve onu fesat kartmaya sevk eder.) Bu, kendisine iaret edilen kii, anne ve baba bir kardei olsa bile..." 134 Yani aka yoluyla da olsa ve ona vurmak maksadyla olmasa bile kimseye kar silh tutmamaldr. Bundan kinaye ile z karde denildi. nk insanlar ou kere (hibir zaman) z kardeini ldrmek istemezler. 135 Tasavvuf! Manlar Bu yet-i kerimede iaret edilen manlar: Allh Tel hazretlerine ve Resul (s.a.v.) hazretlerine kar muharebe etmek; evliyullah'a dmanlk etmektir. Sahih haberde, Allh Tel hazretlerinden hikye ile buyuruldu: -"Kim benim bir evliyama dmanlk ederse; muhakkak ki o kii, bana kar harp amtr. Muhakkak ki ben evliya (kullarm iin bakalarna) gadab ederim; Aslann yavrular iin fkelenmesi .gibi..." 136

129

Sahih-i Mslim: 859, u hadise ok manidardr: evreyi kirleten insanda keramet yoktur. Bayezid- Bestm Hazretlerine bir zatn byk bir evliya ve keramet sahibi olduundan bahsedildi. Allah dostlarn ok seven o byk insan, gnlerce yol yryerek o zat grmeye gitti. Ziyaretine gittii kii de camiden kyordu. Camiden ktktan sonra kble tarafna tkrd. O zatn bu davrann gren Bayazid-i Bestm Hazretleri, evresine tkrp kirleten eyh ile grme ihtiyacn duymad gibi, selam bile vermeden geri dnd. Neden grmeden dndn soranlara unlar syledi: -"islam edep ve terbiyesinden yoksun olan bir insan, Allah'n esrarna vakf olamaz.Yani bu insan halkn sand gibi Allah'n veli bir kulu deildir. Siz, insanlarn ona eyh dediine bakmayn. Edebe, terbiyeye riayet etmeyen ve insanlara kar saygl davranmayan, etrafnda bulunan insanlardan utanmadan hem de kbleye kar tkren bir kii. Allah'n dostu olamaz. Keramet gsteremez." smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/464.
130

Sahih-i Mslim: 4741, Hadis-i erifin tamam yledir: -"Kim bir demir (silh) ile kardeine iaret ederse, Muhakkak ki melekler ona lanet okurlar. Ta ki o kii onu brakncaya kadar. Bu karde (ister din kardei olsun) ve isterse, anne ve baba bir kardei olsun..."412
131

Sahih-i Buhri: 6S45, burada; -"Hi biriniz kardeinize silh ile iaret etmeyin!" buyurulmaktadr. 132 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/464-465.
133 134
135

Eb Davud: 4351, Sahih-i Mslim: 4642, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/465-466.

136

Kenzul- Ummal: 1170. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/466.

Belm bin Br Grmyor musun? Bel'm bin Bur, Hazret-i Musa'nn zamannda yayordu. Bakt zaman, Ar gryordu. Dnya ve ehline bir kere meyletti; Alfh Tel hazretlerinin evliyasndan bir veliye bir kere de olsa hrmeti muhafaza etmedii iin, (Allah'n peygamberinin Aleyhine bedduaya niyetlendiinden) Allh Tel hazretleri, Bel'm bin Baur'dan marifeti soyup ald. Onu kovulmu bir kpek mertebesine indirdi. Bu tr muhariplerin (Allah'n evliya kullarna dman olanlarn) cezas; 1 - Rsvalk bayla ldrlmek, 2- Veya mahrumiyet daraacnda, ayrlk ipiyle idam edilmektir. 3- Veya onun ellerini vuslat eteinden kesmektir. 4- Ve onun ayan ihtilfn hilafndan kesmektir. 5- Veya onu gurbet ve lfet toprandan srgn etmektir. 6- Onun iin dnyada uzaklamak vardr. 7- hirette ise byk bir azap... 8- Ve ayrlk vardr... Ancak Allh Tel hazretlerine Tvbe eden, istifarda bulunan, zerlerine velayetin reddiyle yakalanmadan nce, evliyullah'dan zr dileyenler mstesna... Ey evliyullh! Muhakkak ki sizin reddiniz hakkn reddetmesidir. Sizin kabulnz hakkn kabul etmesidir. Velayetten merdd olan kii, inayeti (ilhyardm) kaybetmitir... 137 Mrid-i Kmillerin Kabul Hafz (k.s.) buyurdular: ."Saadet hazinesinin anahtar, gnl erlerinin (mrid-i kmillerin) kabuldr. Hibir kimse bu esrardan ek ve phe eder olmasn!.' 138 Gnl ncitme Mesnev'de buyuruldu: Hi phesiz, sana hakkn yolu kapand. Zira gnl erlerinin gnl senden incindi. Acele et Hemen halinden Tvbe et! Bulutlar gibi ala! Gz ya dk, Haline... O Allah erlerinin gl baheleri sana alsn! Onlarn kerem meyvelerinden gdalan Ashab- kehf in kpeine bak! O kapnn mensubu ol! Kpekten aa olma 139 Allah'a Vesle Ve Tasavvuf Yce Meali: Ey o btn man edenleri Allah'tan korkun ve O'na yaklamaya vesile arayn ve onun yolunda mchede edin ki, felaha erebilesiniz.3S phesiz o kfredenler, btn arzdaki ve onunla birlikte daha bir o kadar onlarn olsa da, kyamet Gn'nn azabndan kurtulmak iin, fidye verecek olsalar, kendilerinden kabul edilmez. Onlara elm bir azap vardr.36 Ateten kmak isteyecekler fakat, ondan kacak deillerdir. Onlara, boyuna gidecek bir azap vardr.37 140 Tefsr-i erifi: Vesile "Ey o btn iman edenler! Allah'tan korkun." Allah'n azabndan hayet edin (korkun) ve Allah'n ma'siyetlerinden saknn! "Ve arayn," Nefsiniz iin isteyin! (Kime?) "Ona..." Allah'n sevabna ve ona yaklamay arayn!
137

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/466-467. Divn- Hafz irz, s. 99,

138 139

Mesnevi-yi erif: Defter: 3, s. 13, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/467. 140 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/468.

"Vesle," Salih amellerle ona yaklan, demektir. "Ona..." kavl-i erifi "Vesle," kav er/f/ne taa/fuk etmektedir. zerine takdim ediimesi, ihtimam iindir. "Vesle," kelimesi masdar deildir; ta ki mamulnn zerine takdimine mni oisun. Belki bu kelime, vezninde olup; kendisiyle Allh Tel hazretlerine tevessl edilen ve yaklalan ey mansmdadir. 141 Vesile Nedir? Vesile, kim onu vesile edinirse, ona yaklar, demektir. Bu kelimenin camii ise "vesileler" dir. At (r.h.) hazretleri buyurdular: Vesile, cennetin en faziletli dereceleridir. 142 Vesile isteyin Hadis-i erifte buyuruldu: -"Benim iin Allah'tan vesile isteyin! Muhakkak ki vesile, cennette bir derecedir. Ona sadece bir kul nail olacaktr. Allah'tan mit ediyorum ki, o kii benim!" 143 Ezan Duasnn Fazileti Hadis-i erifte buyuruldu: Cbir bin Abdullah (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. E-fendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Bir kimse, ezn- erifi iittii zaman, yle dua etse: "Allhmme Rabbe hzihi'd-da'veti't tmmeti ves-saltil-kaaimeti ti Muhammedeni'l-veslete vel-fazlete veb'ash mekaamen mahmdenillez veadteh." "Allah'm! Ey bu davetin ve klnmak zere bulunan namazn Rabbi. Peygamberimiz Hazreti Muhammed'e (s.a.v.) vesileyi ve fazileti ver. Onu kendisine va'd buyurmu olduun "Makm- Mahmd"a eritir." 144 Ona efaatim hall (vacip) olur." 145 Bizim Efendimiz (s.a.v.)'e Dua Etmemiz Bir Hikmet zeredir Molla Fenr (r.h.) hazretleri, "Tefsr'l-Fatiha" isimle eserinde buyurdular: (2/387) Amma vesile, adn cennetinde en yksek derecedir. O derece Efendimiz (s.a.v.) hazretleri iindir. mmetinin dualaryla onun iin hsl oldu. Noksan sfatlardan mnezzeh olan Allah subhneh ve Tel hazretleri, bunu bir hikmet zere (byle) yapt. Biz, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin sebebiyle Allh Tel hazretlerinden byk bir saadete nail olduk. O yce Resul (s.a.v.) hazretlerinin sebebiyle biz; "nsanlar iin karlm en hayrl bir mmet," 146 olduk. Allh Tel hazretleri, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin sebebiyle bizleri, mmetlerin sonuncusu kld; onu peygamberlerin sonuncusu kld gibi... Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, mjdeleyicidir. Sylemeyi emrettii gibi... Ve bizim iin Allh Tel hazretlerinin katnda hussi bir vecih (yn ve taraf) vardr. Biz onu ondan kurtarrz; o da bizleri kurtarr. Yine her mahlkun Rabbine hussi bir yn vardr. Bizlere emretti, Allh Tel hazretlerinin emrinden ona "ve-sle" iin dua etmemizi buyurdu. Hatta o mmetinin duas sebebiyle ona iner. te bu ilh gayret babndandir... Molla Fenrnin szleri bitti. 147 Allah Yolunda Ciht Edin "Ve onun yolunda mchede edin," Zahir ve Btn dmanlarla ciht edin ki; "Felaha erebilesiniz."
141 142

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/468-469. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/469.

143

Sahih-i Buhri: 3545, Bu hadisi- erifin tamam yledir: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Allah'tan vesile isteyin!" Sahabeler sordular: -"Ya Reslallah (s.a.v.)! Vesile nedir? Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Cennetin en yce derecesidir ki, ona ancak bir adam nail olacaktr. Ben o kii olmay mit ediyorum." Sahih-i Buhri: 3545, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/469-470.
144 145 146
147

Ezan Duasna u kelimelerin ilve edilmesi efdaldir. inneke l tuhlif'l-md " phe yok ki Sen va'dinden dnmezsin." Sahih-i Buhr: 579, I-i!mrn:3/110, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/ 470-471.

Allh Tel hazretlerine vusul ve onun kerametlerine nail olup fevz- necat ile felaha erebilesiniz... 148 Tasavvuf? Manlar Bu yet-i kerime'de u iaretler vardr: Allh Tel hazretleri, hakik kurtuluu, drt eyde kld: 1- man, 2- Takva, 3- Vesle, 4- Ciht... Birincisi: mandr. man, ilk yaratlnda isabet ve nurun salmasnn demesidir. Kii, iman sebebiyle kfrn zulmetinin perdelerinden kurtulur. kincisi: Takv'dr. Takva rz olunan ahlaklarn menei ve ser emellerin kaynadr. Kul, takva sebebiyle ma'siyetlerin zulmetinden kurtulur. ncs: Vesile edinmektir. Vesle, nstiyyetin, lhtiyyenin bek'snda fena bulmasdr. Kul, onun sebebiyle vcd vasflarnn zulmetinden kurtulur. Drdncs: Allah yolunda cihttr. Ciht, hviyetin isbtnda, enniyetin izmihlalidir... Ciht sebebiyle kul, vcdun zulmetinden kurtulur ve hd nuruyla zafer bulur. Hakik (tasavvuf!) man yledir: . "Ey o btn iman edenler!" Nurun isbetiyle... "Allah'tan korkun," Kt ahlak deitirmekle... "Ve O'na yaklamaya vesle arayn," Vasflar fena etmede... "Ve onun yolunda mchede edin," Vcdu vermek ve infak etmekle... "Felaha erebilesiniz." Ma'bd'tan maksd'a nail olmakla... Te'vilt-i Necmiyye'de de byledir. 149 Vesile Bil ki; Allh Tel hazretleri, bu yet-i kerimede, vesle edinmeyi sarhatan (ak ak) emretti. Elbette vesle edinmek gerekir. Zira Allh Tel hazretlerine vasl olmak ancak vesle ile mmkndr. Vesile; 1- Hakik limler, 2- Tarikat eyhleri (mrid-i kmillerdir.... 150 Mrid-i Kmil Hafiz (k.s.) buyurdu: "Hzr'n arkadal olmadan bu merhaleyi amaya alma! Bu yol zulmet ve karanlklar iindedir. Azgn tehlikelerden kork!" 151 Nefisle amel etmek, onun vcdunu (ve tesirini daha da) ziyde klar. Ama mrid-i kmillerin iareti, evliya ve enbiy (peygamberlerin) delaletiyle amel etmek ise, kiiyi nefsin vcdundan hals edip kurtarr. Hicab kaldrr. Ve talibi Rabbine ulatrr... 152 Hakikate Erimek in eyh Eb'l-Hasan e-zel (k.s.) hazretleri buyurdular: -"Ben ve bir arkadam, Allh Tel hazretlerine dahil olmay talep etmek zere, bir maaraya kapanmtk. Orada ikmet ediyorduk. (bdet ve zikirle megul idik...) Biz, -"Bize ya bu gn ftuhat olur (manev kaplar alr) ya da yarn!" diyorduk... Bir gn olduumuz maaraya ok heybetli bir kii girdi. Onun evliyullah'tan olduunu anladk. Ona sorduk:
148 149

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/471-472. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/472-473. 150 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/473.
151

Divn- Hafz- irz, s. 218, Yani marifetllah nihayet olmayan bir yoldur. Sana Hzr Aleyhisselm gibi yol gsteren ve yolunu aydnlatan bir mrid-i kmil olmakszn o yola suluk etme! Zira bu yol beeriyet zulmeti ve yz binlerce tehlikelerle doludur... Bu tehlikeleri ancak bir mrid-i kmil ile aabilirsin! 152 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/473.

-"Senin hlin nasldr?" O: -"Bize bu gn alr veya yarn (maneviyatn kaplar) alr, diyen kiinin hli nasl olur? Ey nefsim! Niin Allah'a ibdet etmiyorsun! Allah'a...!" . Bylece o evliya, bizleri uyandrd. Biz tvbe ettik! Allh Tel hazretlerine yneldik! Bundan sonra bize maneviyatn kaplar ald. Halin hakikatinin kefi iin, btn ynlerden taalluku kesmek gerekir. 153 Hikaye -"Ben Eb Yezd Bestm (k.s.) hazretlerinin krkn omzunda tam bir kiiyim, bana nasl sual edersiniz?" dedi. Melekler, onu brakarak geip gittiler. Onu terk ettiler 154 Bunun benzerlerini akl d ve olmaktan uzak grme! Zira mdekkik olan mcb (cevap verenin) cevab, buradan kendisiyle beraber gitmektedir. Bunun benzeri (manev) azklar hasl olur... 155 Ecir ve Sevaplar Mesnevde buyuruldu: Hem yle bir altn hazinesi ki o, Hakkn verdii, seninle yoklukta ve lmde de arkadatr! tekiyse (halkn verdii cret yani para ise) seninle bir a-dim bile teye gitmez. Hakkn verdii ecir, btn yerlere senden nce varr! Kabirde ve kurbette bile senin dostundur..." 156 Kyamet Gnde Fidye Kabul Edilmez -"Dost iin mr ve ml feda etmek gerek; Ne yazk ki bu ak bizde yoktur."424 Hayrl insanlarn ve Slihlerin sohbetinde, byk bir eref ve byk bir saadet vardr. Hikye eyh Eb Yezid-i Bestm (k.s.) hazretlerinin hizmetisi, Marib'li bir adam idi.... Hizmetinin yannda mnkir ve nekir hakknda sz geti. Marib; -"Vallahi! Eer bana sorarlarsa elbette onlara sylerim (diyeceimi bilirim)!11 dedi. Ona; -"Sen bunu nereden biliyorsun?" dediler. O: -"Benim kabrimin zerinde oturun; ta ki szlerimi iitesi-niz!" dedi. Maribi dnyasn deitirdiinde, (onu mezara koy"phesiz o kfredenler... Onlarn olsa;" Onlardan her birinin olsa, "Yeryznde olanlar," (2/388) Btn mal snflar, zahireler ve dier menfaatler onlarn olsa... Bu kavN erif, h\ nin ismidir. '^ kavi-i erifi de onun haberidir. "Btn," Mevsln te'kidi ve ondan hldir. "Ve daha bir o kadar," Mevsl zerine atftr. Yani bir kat daha, demektir. "Onunla birlikte," Matuftan hl vaki olan bir zarftr. Zamir ise mevsl'a rddir. "Fidye verecek olsalar," M haberin kendisine taalluk ettiine taalluk etmektedir, iki haberden, zarftnda mukadder istikrar kast ediyorum. car ve mecrr ise, \jh fiiline taalluk etmektedir. Zamir ise mevsl'e rddir. S kelimelerin mfret olmas ise, ismi iaretin yerine geerli olmasndandr. Sanki bununla denildi ki. "Kyamet Gn'nn azabndan..." fiiline taalluk etmektedir.
153

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/473-474.

154

Aksemseddin (k.s.) hazretlerinin kabirlerinin banda yazl olan u drtlk bu hakikati ne gzel ifde etmektedir: "D cihanda tasarruf ehlidir ruh-i veli, Dime kim, "bu mrdedir, bunda nice derman ola" Ruh, imr-i Hddr. ten glaf olmu ona. Dahi a'i kr eder bir t ki, ryn ola..." 155 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/474-475.
156

Mesnev-yi erif: Defter: 3, s. 143, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/475.

Yani, eer yerde olan her ey ve onun bir misli daha ey, onlarn olsayd; elbette btn o eyay, kyamet gnnde vaki olan azaptan kurtulu iin nefislerine fidye klarlard... (Ama), "Kendilerinden kabul edilmez." Bu... (Kyamet gnnde vaki olan azaptan kurtulu; yeryz iinde olan her ey ve bir daha o kadar eyi fidye vermek isteseler bile kendilerinden kabul edilmez...) Bu kavl-i erif kelimesinin artdr. ve olduu yeri itibariyle o "nin" haberinin makammdadr. Cmlenin hepsi, kfirler iin azabn lzumlu olduunu ve kfirlerin kendileri iin farz edilen ve muhakkak tahakkuk edecek olan azaptan herhangi bir ekil ve yol ile kurtulularnn muhal olduunu ifde etmektedir. 157 En Kolay Fidye ahadet Kelimesidir -"Kyamet gn kfir getirilir ve ona; -"Ne dersin, arz (yeryz) dolusu altnn olsayd sen onlar fidye verirmiydin?" denilir. O: -"Evet!" der. Ona: -"Muhakkak ki senden (dnyada iken), bundan daha kolay ey istendi!." 158 Yani bu fidyeden daha dolay i senden istendi. 0 da Ailh Tel hazretlerine irk komay terk etmek ve ahadet kelimesini getirmekti... "Onlara elm bir azap vardr." Actc azap, acs kalplere tesir eden ve kalbe mahsus olan birac... 159 . Kfirler ve Cehennem "steyecekler." Sanki, "onlara nasl olur?" denildi. (Buna cevap olarak, denildi: -"Onlar isterler; "Ateten kmak (isterler...)" Bunun bir akvechi (ve yn vardr:) Birincisi: Onlar (gerekten) cehennemden kmak isteyecekler ve bunu kast ederek, hareket edecekler, cehennemin Ki kapsn arayacaklar. Ve onlar (her kmak istedike) cehennemin alevleri kendilerini yakalayacaktr. kincisi: Onlar, cehennem ateinin kuvveti ve cehennem ateinin (alevlerinin) onlar ok ykseltmesinden dolay neredeyse, cehennem ateinden kacaklard. ncs: Onlar cehennemden kmay temenni edecek, onu kalplerinden isteyecekler ve ilerinden geireceklerdir. "Ve onlar deillerdir." Onlar bunu (cehennemden kmay istiyorlar ama) halbuki onlar deiller... "Ondan kacaklar..." nk onlar, her kmay diledike, yine cehenneme iade e-dileceklerdir. "Onlara, boyuna gidecek (devaml) bir azap vardr." Daim ve asla kesilmeyen bir azap... Mddetinin sona ermeyeceinin aklanmas ve cehennemin iddetinin beyndr. Hadis-i erifte buyuruldu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Cennet ehline denilir: -"Ey cennet ehli! Muhalled (Burada devaml ve ebedlik) vardr; (artk) lm, yoktur... Cehennem ehline de; -"Ey ate ehli! Muhalled (Burada devaml ve ebedlik) vardr; (artk) lm, yoktur," denilir." 160 Yani siz cehennemde ebedsizin, demektir. 161 lmn lm Rivayet olundu: Bu iki kavil (sz), lm (denilen varln kyamet gn mcerret bir varlk haline) getirilip, cennet ile cehennem arasnda bir ko eklinde kesilmesinden sonradr. lm (denilen ey) bu misl (ko eklinde) temsil olarak meydana gelmesi, insanlarn kendi gzleriyle onu mahede etmesi iindir. nsanlarn kendi nefislerinde "lm"n kaldrld yerleir... (lmn lmyle) cennet ehlinin sevinci ve mutluluu daha da artar. Cehennem ehlinin znt ve kederi de daha ziyde olur... (lmn kesilmesi iin) ko eklinin kendisine tahsis edilmesinin (sebeb ve hikmeti ise), Efendimiz (s.a.v.)
157

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/475-476. Sahih-i Buhr: 6067, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/477. Sahih-i Buhri: 6063, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/477-478.

158
159

160
161

hazretlerinin neslinden geldii smail Aleyhisselm'a fidye olarak koun gelmesinden dolaydr... Bu ko manda dnyada btn canllardan dolay bir fidye idi. nk hepsi onun iin yaratlmlard. Bundan dolay hirette onlardan dolay fidye olmas mnsip oldu. bn-i Melek (r.h.)m "erh"I-Merik"inde de byledir. 162 Kfirlerin Cehennemde Ebed Olmalarnn Hikmeti? Bil ki; Kfirin cezas, ebediyen cehennem azabnda muhalled olmaktr. Bu, kfirlerin ruhlar aleminde ilah nur serpintilerinden hata etmelerinin eseridir. Allh Tel hazretleri, bu nurlarn mminlere isabet ettirmesiyle mminlere in'm (ve ikrm)da bulundu. 163 Mmin ve Kfirin Misli Mesnev'de buyuruldu: -"Mminler, (bal) arlar gibi, bal kayna oldular. Kfirler ise, ylan gibi zehir kayna oldular..." 164 mitvr 0l Mesnev'de buyuruldu: (Peygamberler:) "Ne vakte kadar souk demiri dveceiz! flemekie (demir) kafes olmaz," diye ilerinden geirdiler. Halkn yaptklar Hakkn takdiri ve izniyledir. Dii keskinletiren midenin hararetidir. ikinci nefis, birinci nefisten etkilenir. Balk batan kokar, kuyruktan deil... Geri bunu byle bil ama; Yine de sen merkebini (bineini) sratle sr! nk Allh Tel hazretleri, "emirlerini tebli et!" buyurdu. Buna uymak vacip... ki frkadan (cennet ve cehennemlik) hangisisin! Bu gerek sana malm deil... al ki bu hal sana malm olsun. nk gemiye yk ykleyince artk yapacan i, Allh Tel hazretlerine tam tevekkldr... O seferde boulacak msn, kurtulacak msn; Bu ikisinden hangisi olacak, onu sen bilemezsin... nk btn iler ihtimle baldr. Sen din iini tercih et! Dine sarl ve kurtul. Zira bu kapdan mitten baka bir eye izin yok. Her eyin dorusunu Allah bilir..." 165 (2/389) 166 Dnya Ykn Brak Baz Slihler buyurdular: -"Ryamda grdm; sanki ben, cehennemin kprlerinin zerindeyim. Byk ve korkun cehenneme baktm. Kendi iimde, bu kpry nasl geeceimi dndm. Bir de baktm ki, konuan bir kii yle diyordu: -"Ey Allah' kulu, ykn brak da yle ge!" Ben kendisine sordum; -"Ykm nedir?" O: -"Dnyay brak!" buyurdu. 167 Dnyaya k Olan
162 163

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/478-479. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/479.

164 165
166

MesneV-i yi erifi: Defter: 3, s. 126, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/479. Mesnev-i yi erifi: Defter: 3, s. 117-118, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/479-480. 167 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/480-481.

Hafz (k.s.) hazretleri buyurdular: -"Ey gnl bilen (gnl eri)! Kaana dek, ad dnyaya gam ve keder besleme! Yazktr! Bir gzele ki bir irkine k oldu..." 168 Cehennem Nimetleri Hadis-i erifte buyuruldu: Enes bin Mlik (r.a.) hazretlerinden rivayet olundu. Buyurdu: -"Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Kyamet gnnde dnya ehlinden en ok nimete kavumu olan bir kii, getirilir; atete az bir boyanmakla boyandktan sonra, (yle azck bir atee atldktan sonra cehennem a-teinden karlp huzura getirilir) ve ona; -"Ey Adem olu! Sen dnyada iken hibir hayr gndn m? Hi sana nimet urad m? (Hi nimete erdin mi?)" diye sorulur. O da; -"Hayr Ey Rabbim! Vallahi! (Hibir nimete kavumadm!)" der. Sonra dnyada en iddetli bir geim (ve yokluk) ehli olan bir cennetlik getirilir. Cennet nimetlerinden az bir boya ile boyandktan (az bir sre cennete girip nimetlerini yle gz ucuyla grdkten) sonra, ona: -"Ey dem olu! Sen hibir sknt ve yokluk grdn m? Sana iddet ve sknt urad m?" diye sorulur. 0: -"Hayr, Ya Rabbi Vallahi, Bana hibir sknt uramad! (Ve ben hibir iddet ve zorluk grmedim!)" der." 169 bni Melek Hazretlerinin erhi "Dnya ehlinden en ok nimete kavumu olan bir kii, getirilir," Burada ki (be harf-i cerri) ta'diyyetiindir 170. kelimesi, "nimef'ten ism-i tafdildir. Yani dnya ehlinden en ok nimete kavumu ve en zengin kii, demektir. "Kyamet gn atete az bir boyanmakla boyandktan sonra, (yle azck bir atee atldktan sonra cehennem ateinden karlp huzura getir)i'i bir kere cehenneme batrldktan (atldktan) sonra, elemektir. ^aJi "Boya"dan mutlak olarak atee atlmak (ve batrlmak) murad edildi. Lzm'n melzm zerine tlk (kullanlmas) gibidir. nk boya, ou kere, ancak (boyanan eyin boyaya batrlmas) ile olur. Sonra o kiinin boyaya batrlmasyla, o kiiye cehennem ateinden bir alevin isabet etmesi ve kendisini az yakmas murad edileli. Sonra ona sorulur: -"Ey Adem olu! Sen dnyada iken hibir hayr gndn m? Hi sana nimet urad m? (Hi nimete erdin mi?)" 0 da; -"Hayr! Ey Rabbim! Vallahi! (Hibir nimete kavumadm!)" der. Yani grm olduu o cehennem azab, onun dnyada sahip olmu olduu btn nimetleri ve zenginlikleri kendisine unutturur.. Sonra iddetli bir geim (ve yokluk) ehli olan getirilir." Dnyada ok iddet, sknt, fakirlik ve belya uram biri getirilir. "Dnyada... Cennet nimetlerinden az bir boya ile boyandktan (az bir sre cennete girip nimetlerini yle gz ucuyla grdkten) sonra, ona: -"Ey dem olu! Sen hibir sknt ve yokluk grdn m? Sana iddet ve sknt urad m?" diye sorulur. 0: -"Hayr! Ya Rabbi! Vallahi! Bana hibir sknt uramad! (Ve ben hibir iddet ve zorluk grmedim!)" der. Yine

168 169 170

Dvn- Hafz- irz, s. 204, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/481. Sahih-i Buhri: 5021, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/481-482. Bilindii zere, lazm fiili mteadd yapmann sebeplerinden biri de, lzm fiilin sonuna bir harfi cer getirmektir.

bni Melek'in "erh-i Merik" 171 inde de byledir. 172 Ne gzel buyurmular: Her ne kadar yzlerce taraftan, "gnah deniz"ine batm i-sem de; geri ben, akda yzmeye in oldum. Rahmet ehlinde-nim... 173 Hrszn Elinin Kesilmesi Yce Meali: Hrszlk eden erkek ve hrszlk eden kadn; sabit oldu mu, ellerini kesin, kazandklarna cezaen Allah'tan kelepek... nk Allah azizdir, hakimdir."38 Byle iken her kim de, iledii zulmn arkasndan tvbe edip salha dnerse, Allah elbette tvbesini kabul buyurur. nk Allah gafurdur, rahm'dir.39 Bilmez misin ki Allah, btn semvt u arz mlk O'nun; dilediini azaba eker, dilediinin gnahn rter olduunu... Allah her eye kadirdir.40 174 Tefsr-i erifi: "Hrszlk eden erkek ve hrszlk eden kadn," Bu kavl-i erif, mbted'dir ve haberimahzftr. Yani hrszl sabit olan erkek ve kadn hakknda hkm, si ze okunacak olan u kavl-i eriftir: "kisinin ellerini kesin," Bu mukadder hkm beyn etmektedir. "fe" harfinden sonra, gelen kavl-i erif, m ba'dine (ncesine) baianr. Onun iin burada, fe" harfi getirildi. nk m Kabillerinden (ncesinden) maksat budur. Ve yine bundan dolay bu yet-i kerimenin ilk basma "fe" harfi getirilmedi. Onun bilinmedii tevehhm edilsin diye... Yine burada haber takdir olundu. nk emir fiili indir. (Emirlerle in cmleler olur.) in! cmleler ise (kizbe ve sdka ihtimalleri olmad iin) haber olmazlar. Ancak, izmr ve te'vl ile haber olurlar. Burada geen, "ellerinden" murad, sa elleridir. Bundan dolay tesniye yerine cemi kelime irad olundu. u kavl-i erifte de olduu gibA -"Eer Allah'a tvbe edersenizxne iyi, nk ikinizin de kalpleriniz eildi" 175 (Burada "kalpler" kelimesi tesniye gelmesi gerekirken cemi olarak geldi...) Mzfn ileyh'in tesniye olmasyla iktifa etti. "Sirkat" ile ilgili tafsilt bu meclisin 176 sonunda gelecektir, inallah... Hrszlara lh Bir Cezadr "Yaptklarna ceza olarak Allah'tan kelepek..." Mefl' leh olmak zere mensupturlar. Onlarn yapm olduklar; 1- "Sirkat" fiiline (iine) karlk bir mkfat, 2- Korkutucu, 3- Onlar hrszla bir daha dnmekten men edici, 4- Bakalarn da onlara uymaktan caydrc, 5- Ve Allah katnda tam bir ceza olmas iin ellerini kesin, demektir. 'n/n fiamda harfi cerre (be cezaya taalluk etmektedir. "Allah katnda" kavN erifi, Ulkf kelimesinin sifat&m, Allh Tel hazretleri katnda olan bir ceza, demektir. "ceza" kelimesi "cezalandrma" manasnda bir isimdir ve kelimesinden alnmadr. O imtina etmek, demektir.
171

bni Melek (r.h.) hazretlerinin yazm olduu "erh'l-Merik" isimli kitabnn tam ismi yledir. "Mbrek'l-Azhr F erhi Merik'l-Envr." Ruhu'l-Beyn tefsirinin kaynaklarndandr. Bu deerli kitab bulmak, okumak ve musannif eyh smail Hakk Bursev (k.s.) hazretlerinin iktibas yapm olduu yerleri, bulup siz sayg deer okuyucularmza cilt ve sahifesini belirterek, arzetmenin itiyak ve almas iindeydim. Allha ok kr, bu kitab buldum. Bir gnde okudum. Kendisinden ok faydalandm. "Mbrek'l-Azhr F erhi Merik'l-Envr." Kitabnn iki cilt Halide Dersaadet (stanbul) 1309'de merhum Hac Ahmed Hulusi ve Hac Mustafa Dervi ve ortaklan tarafndan "Sahafye-i Osmaniye irketi"nce ok titiz bir ekilde neredilen basks elime geti. ki cilttir. Birinci cildi, 317 sahife ikinci cildi'de 358 sahifedir. Bu kitap mam Eb'l-Fedil Hasan bin Muhammed bin Hasan bin Haydar, es-Sagan (r.h.) hazretleri nin "Merik'lEnvri'n-Nebeviyye" kitabna yaplm mkemmel bir erhtir. "Merik'l-Envri'n-Nebeviyye, Sahih-i Buhri ve Sahih-i Mslim'den tam 2268 hadis-i erifi szerek alm, 12 bab ve 63 fasl zere tasnf etdilmi ve kendisine "Merik'l-Envri'n-Nebevyye" ad verilmi. te Ibni Melek'in "erh'l-Merik" isimli eseri Sahih-i Buhri ve Sahih-i Mslim'in hulsas olan "Merik'I-Envr'n-Nebeviyye" kitabnn erhidir. Son derece faideli bir kitaptr. Tercmesinin olmamas byk bir eksikliktir. Mtercim.
172
173

Mbarekti'I-Azhr F erhi Merik'l-Envr, c. 2, s.199; Ibni Melek, irket-i Sahafyye matbaas, Dersaadet-1309, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/482-484. 174 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/484-485.
175 176

et-Tahrm: 66/4,

Musannif smail Hakk Bursev (k.s.) hazretleri, yirmi yl kadar krslerde vaaz ederek, "Ruhu'l-Beyn" tefsirini te'lf ettii iin. "meclis" (yani oturum) kelimesini kulland.

"Ve Allah azizdir." Allh Tel hazretleri, emrinin zerine galiptir; emirlerini kendisine kar gelen ve kendisine mnazaa eden herhangi bir g ve kuvvet olmakszn ve kendisini o iten men edecek herhangi bir zdd olmakszn tatbikat sahasna koyar. "Hakimdir." eriatlarnda hikmet sahibidir. Ancak hikmet ve maslahat gerektiren eyleri emreder. Bundan dolay, er' hkmlerin hepsi bir ok hikmet ve maslahatlara binen farz klndlar. 177 Tvbe Edenlerin Durumu "Byle iken her kim de, Tvbe ederse," Srkattan Allh Tel hazretlerine Tvbe ederse; ja "iledii zulmn arkasndan," Bakasnn maln almakla zulm etmenin arkasndan, demektir. Hrszlktan nce Tvbe etmenin tasavvur edilmemesiyle beraber bunun sarahaten aklanmas (zulmnden Tvbe eden denilmesi), o kiinin cinayetine karlk, Allh Tel hazretlerinin nimetinin bykln beyn iindir. "Ve salha dnerse," iini dzeltirse; kendisini hrszlk etmeye iten gnahlara tabi olmaktan kurtulur ve bir daha hrszlk etmemeye azmederse; "Allah elbette tvbesini kabul buyurur." Allh Tel hazretleri, onun tvbesini kabul eder ve hirette ona azap etmez. Ama bizim katmzda (Hanef mezhebine gre) o kiinin Tvbe etmesiyle elinin kesilmesi skit olmaz (el kesilme cezas kendisinden dmez...) nk bunda alnann hakk da kendisinde vardr. 178 Hrsz Tvbe Ederse... Haddd (r.h.) buyurdular: -"Hakime gitmeden nce, alm olduu mal sahibine teslim ederse, eli kesilmez. Ama hadise hakime intikl ettikten sonra hrsz Tvbe ederse yine de elinin kesilmesi vaciptir. Eer hrszn tvbesi hakik ise elinin kesilmesi onun derecesini artrr. (2/390) Muhakkak ki, Allh Tel hazretleri, Salihleri ve peygamberleri, bel, mihnet, hastalk ve musibetlerle mptela kld. Btn bunlar o (Salih ve peygamberlerin) derecelerini ziyde klmak iindi. Eer hrszn tvbesi hakik deil ise o zaman da elinin kesilmesi onun gnahna bir ceza olmu olur. (Eer hrsz eli kesildii halde,) gnahlarndan Tvbe etmese (ayrca) hirette de sorguya ekilecektir. "nk Allah gafurdur, rahm'dir." Allh Tel hazretleri, mafiret ve rahmetinde mbalaa sahibidir. Bundan dolay tvbeleri kabul eder. 179 Mlk Allah'ndr "Bilmez misin ki Allah; btn semvt u arz mlk O'nun," Hitap Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinedir. Ve ondan murad btn (mmete ve insanlara)dr. Ayet-/ kerimenin bandaki istifhm-i inkr! lmin tam yerlemesi iindir. Bundan murad, yaknda gelecek olan azap etmesine ve mafiretinin kudretine, ahit tutmaktr. Azap etmesi ve mafiretinin en mbalaal bir ekilde tam olduunu beyandr. Yani, bilmiyor musun ki, muhakkak Allh Tel hazretlerinin her eye kadir tam bir saltanatnn olduunu, eksiksiz olarak her eyi istil ettiini ve Allh Tel hazretlerinin tasarrufu klliyi gerektiren bir tasarruf ile ikisinde (gklerde ve yerde) tam bir tasarruf sahibi olduunu, gklerde ve yerde, icd etmek, yaratmak, yok etmek, diriltmek ve ldrmek ve bunlardan baka her trl tasarrufu, kendi meeti (istek, dilei ve takdiri) icab yapar. 180 Azap Adalettir "Dilediini azaba eker," Velev ki kk bir gnah zere olsa bile azap eder. Kk gnahlardan dolay Allh Tel'nm azap etmesi
177 178

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/485-486. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/486-487. 179 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/487-488. 180 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/488.

onun adaletinin tecellisidir. 181 Mafiret Fazl- Keremdir "Dilediinin gnahn rter olduunu... Velev ki byk (gnh- kebar) ilemi olsa bile kulunu mafiret edip, gnahn rter. Allh Tel hazretlerinin kullarnn ilemi olduu byk gnahlar rtmesi, Allah'tan bir fazl- keremdir. Yani Allh Tel hazretleri, hikmeti, azap edilmesini gerektiren kiiye hikmeti zere azap eder ve hikmeti mafireti gerektiren kiiyi de hikmeti zere mafiret eder. "Allah her eye kadirdir." Allh Tel hazretleri, zikredilen (hikmet) zere, azabn ve mafiretini takdir eder. Ibni eyh (r.h.) buyurdular: Muhakkak ki Allh Tel hazretleri, (hrszlkta dnyev ceza olarak) hrszn elinin kesilmesini emrettikten sonra, hiret cezasnda ise, Tvbe edenlerin tvbesini kabul etti. Sonra Allh Tel hazretleri, eer Tvbe ederse, onun tvbesini kabul edeceini beyan etti. Sonra da buna mteradif olarak, Allh Tel hazretleri dilediini yaptn ve istediine hkmettiini, dilediine azap ettiini ve dilediine de mafiret ettiini beyan buyurdu. Bazen ondan (ibtila olarak) azap da gzel olur, mafiret de... 182 Kullar in En Gzeli... Zira btn yaratklarn mliki, sahibi, rabbi ve ilh Allh Tel hazretleridir. Mlik'in, mlknde istedii ve murad ettii ekilde tasarruf edebilme hakk vardr... Yoksa "mu'tezileMnin zannettii gibi, "Allh Tel hazretleri fiillerinde en gzeli (hsn) yapmak zorundadr," (gr yanltr.) Btn bunlar, Allh Tel hazretlerinin mahlktn ilh ve mliki olmasndan dolay deilde; belki (bu azap ve mafiret) halkn maslahat ve kullar iin en salih olana riyeti tazammum etmesindendir. Ibni eyh'in szleri bitti. 183 Hrszln Tarifi Bil ki; (Fkh limleri hrszl yle tarif ederler:) "Hrszlk, mkellef (kil, bali ve Mslman) bir kiinin darp olunmu (ilenmi) on dirhem miktar, korunmu (mal)dan ve kendisinin de iinde mlkiyeti ve mlkiyet phesi bulunmayan bir mal (hrszlk yoluyla) gizlice almasdr". (Bu tarifte geen) "almaktr... Bakasnn vermesi hrszlk olmaz.) "Mkellef kelimesiyle, sab (kil ve bali olmayan ocuklar) ve delilerden kanmak iindir. (Sab ve deli hrszlk yaparlarsa elleri kesilmez.) "Gizlice" sz, hrszln bir rkndr. Gizlilik, hrszl, gasp ve yol kesmeden ayrr, (gasp ve yol kesmenin cezas farkldr ve bu cezalar daha nce zikredildi....) "On dirhem miktar," aynen on dirhem veya on dirhem miktarnn kymetinde bir ey alan, demektir. Bu (on dirhem, hrszlkta) elin kesilmesi hakknda bir nisaptr. Amma ayp hakknda ise, hrszlktan sonra on dirhemin altnda olanlar, itibr edilir. Yine on dirhem altnda olanlar da eriata, hrszlk saylrlar (ama elin kesilmesini gerektirmezler...) On dirhemin altnda olan eyler ayp saylr, hatta on dirhem altnda olan bir eyden dolay kle satcsna iade edilir. mam afi (r.h.) hazretlerine gre ise, bir dinarn drtte biri kadardr. Bizim (delilimiz) Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin u hadis-i erifidir: -"(Hrszlkta) elin kesilmesi, ancak bir dinarn drtte biri (eyrek dinar) da vardr 184. Veya on dirhemde vardr.185 ounlua gre hkmetmek, haddi defetmek ihtimali iindir. Bu dirhemlerde itibr edilen yedi mskal arlnda olmasdr. "darp olunmu" on dirhem olduu halde kymet ve deer darp olunmu (ilenmi ve baslm) on dirhemden
181 182

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/488. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/489. 183 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/489.
184 185

Kenzul-Umml: 13340, Kenzul-Ummal: 13346, Zeyle Nasbu'r-Raye c. 3, s. 356 (Kitabs-Sirkat),

aa olandan kanmak iindir. Zira bir hrsz on dirhem som altn alsa; (bunun deeri ve kymeti) ilenmi on dirheme denk olmad iin elinin kesilmesi gerekmez. "Korunmu (mal)dan" Yani bakasnn elinin kendisine uzatlmasndan ve ulamasndan men edilmi maldan ve koruma altna alnm mal demektir. Bu koruma ister men edici unsur, ister, bina, ve isterse beki ve muhafaza edici kii olsun fark etmez. mam Baav (r.h.) buyurdular: 1- Koruma altnda olmayan bir ey, ald zaman, (mesel:) bekisi olmayan ve duvar bulunan (etraf evrilmi bir bahede) bir meyve almas gibi. 2- Muhafaza edicisi (oban) olmayan bir hayvan krda ve bayrda almak, 3- Veya evlerden kopuk ve uzak olan bir evde bir eyay alan hrszn eli kesilmez 186. "Kendisinin onun iinde mlkiyeti olmayan." Kayd ile alm olduu malda herhangi bir mlkiyeti ve ortakl olmamas demektir.) "Ve mlkiyet phesi bulunmayan." Eer alnan malda bir phe varsa, o kiinin eli kesilmez. 1- Beyt-l mal' dan (devlet hazinesinden) bir ey almas, 3- nsanlarn izinsiz olarak girip kmalarna izin verilen evlerden almas gibi. (Mesel:) hamam, kervan saray (otel ve dier konaklama yerleri) gibi... nk burada alnan mal, mlkiyeti pheyle dm oluyor. 4- Yine bir kii, efendisinin maln alsa eli kesilmez. det ve geleneklere gre onun (kle) iin efendisinin odasna girip kma izni vardr. 187 Kar-Kocann Birbirinden Mal almas 5- Kii hanmnn maln almas ile yine eli kesilmez. 6- Kadn kocasnn maln alsa eli kesilmez. Velev ki ikisinin birbirinden alm olduklar mal, gerekten her birinin kendisine mahsus ve dierinin iinde oturmad husus bir yerde korunmu olsa bile... nk elerden (kar-ve kocadan) her birinin dierinin malna el uzatmalar sabittir. Bunun iin (birbirlerinin 'maln dierinden izinsiz kullanmalarndan tr) ellerinin kesilmesi gerekmez. 188 Usul ve Fur'un Hrszl 6- Aralarnda velayet akrabal olan (anne, baba- oul ve kzlarnn, torunlarn, nene ve dedeler gibi) kiilerin birbirlerinin mallarn almalarndan dolay ellerinin kesilmesi gerekmez... nk usl ve fr arasnda mallardan faydalanma teden beri devam edip gelen bir davrantr. Her biri, dierinin korumas altna olan yere rahatlkla girebilmektedir. 189 Mahrem Akrabalarn hrszl 7-Mahremlerinin (biri erkek dier kadn sayld zaman evlilikleri haram olan yaknlarn) evinde alnan bir hrszlktan dolay da hrszn elinin kesilmesi gerekmez. (2/391) Velev ki alnan eya bakasnn mal olsa bile... (o akrabadan) Koruma olmad iin.... 190 El Kesilme ekli Hrszn sa eli, bilekten kesilir. Bilek, kolun el ayasna olan mafsaldr. Kesildikten sonra hemen scak yan iine konularak dalanr. Zira eer eli dalanmazsa, kesilen elden kan akar ve bu kan onun telef olmasna (yani lmne) sebeb olur. Halbuki hadler (cezalar) men edici ve caydrcdr; telef edici (ve ldrc) deildir... Bundan dolay ok scak mevsimlerde el kesilmez ve ok souk olan gnlerde el kesim cezas uygulanmaz. 191 kinci Kere Hrszlk Hrszlk yaparak sa elinin kesilmesinden sonra hrsz eer bir daha hrszlk yaparsa, mafsalndan (topuundan)

186
187

Baav Tefsiri: c. 2,s. 28. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/490-492. 188 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/492. 189 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/492. 190 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/492. 191 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/492-493.

sol aya kesilir. 192 nc Kere Hrszlk Ve eer nc kere de hrszlk yaparsa, artk hibir eyi kesilmez. Belki Tvbe edinceye; zerinde ve ahlaknda Slihlerin (iyi kiilerin) ve tvbekarlarn gidiat ve yaants grlnceye kadar (yani slh oluncaya kadar) hapsedilir. Zira kere hrszlk yapan bir kii hakknda Hazret-i Ali (r.a.) buyurdular: -"Ben elbette Ona kendisiyle yemek yiyecei ve istinca (taharet alp temizlenecei) bir el ve zerinde yryecei bir ayak brakmamaktan Allah'tan haya ederim!" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri de; -"Mminin frsetinden korkun! Muhakkak ki o (mmin kii) Allh Tel hazretlerinin nuruyla bakar (ve iin hakikatini grr)." 193 Bu hadis-i erifte tvbenin eserinin (ftrasetle) bilindiine delil vardr. 194 Hrszln Sabit Olmas arap imenin kendisiyle sabit olduu eyle, hrszlk da sabit olur. Yani ahitlik veya bir kere ikrar ile sabit olur. Nisab ise, iki erkein ahitlik yapmasdr. nk hadlerde kadnlarn ahitlikleri makbul deildir. Elinin kesilmesinin art, mal alnan kiinin ondan davac olmas, mal ondan istemesi gerekir. nk bakasnn malna hyanet ancak mal sahibinin davac olmasyla ortaya kar... 195 Adalette Torpil Yoktur El kesilmesinde, rasgele herhangi bir kii ile, soylu kiinin arasnda hibir fark yoktur. Hazret-i Aie (r.a.)'dan rivayet olundu. Buyurdular: Mahzmiyye kabilesinden bir kadn hrszlk yapt. (Hrszl sabit oldu.) Bunun zerine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, onun elini kesmek istedi. (Kadn kabilenin erafndan olduu iin, kadnn yaknlar, Efendimiz s.a.v. hazretlerinin Usme bin Zeyd'e olan sevgisini ok iyi bildiklerinden bu sevgiyi istismar ederek, Usme bin Zeyd r.a. hazretlerine kadnn elinin kesilmemesi iin arac olmasn istediler. Usme bin Zeyd r.a. onlar krmad. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri katnda o kadn iin efaati oldu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Usme (r.a.)'m efaatini kabul etmedi ve ona: nk hidlerin ehdetiyle kendisine ceza uyguland zaman, hidlerin orada hazr bulunmalar arttr... Bunun bir ok faydalar vard. Kadnlarn yrekleri merhametle dolu olduu iin byle bir eye tahamml edemezler. Kadnlar bu psikolojik hallerinden dolay hadlerde hidlik etmezler... Mtercim. -"Ey Usne! Sen Allh Tel hazretlerinin hadlerinden bir haddin uygulanmamas iin arac m oluyorsun!? (dedi. Sonra sahabeleri toplad ve onlara yle Hitap edip buyurdular:) -"Sizden nceki mmetler helak oldular! Onlarn helak olmalarnn asl (sebebi), onlardan erif (soylu, zengin varlkl, arkasnda kabile ve areti olan) bir kii hrszlk yapt (veya bir su iledii zaman) o kiiyi hali zere terk ediyorlard. (Ona cezay gerektiren meyyide uygulamyorlard... Ama) kendilerinden bir zayf, (gsz, fakir, kimsesiz ve gariban) bir kii hrszlk yapt (veya herhangi bir su iledii zaman ona kar ahin kesiliyorlard ve onu yakalayp hemen) ona had (hukuk ceza) uyguluyorlard. Allah'a yemin olsun ki, eer Muhammed kz Ftma hrszlk yapsa elbette eli kesilecektir!" 196 Mahkemeden nce kapatmak Bu hadis-i erifte, Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, had cezalan imama (mahkemeye) ulatktan sonra arac olmay yasaklad. Bundan dolay Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, (hrszlk suundan arac olan) Usme bin Zeyd (r.a.) hazretlerinin efaatini ve aracln kabul etmedi. Ama hdise mahkemeye intikl etmeden nce arac olmak caizdir. Zira bir kiinin aybn rtmek mendbtur. (Bu durumun caiz olmas,) er sahibi, eziyet verici (ve bunu meslek haline getirmemi) olduu zamandr... 197 Ayplar rt Sa'd (k.s.) buyurdular:
192

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/493.

193
194

Tirmizi: 3052. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/493. 195 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/493-494.
196
197

Sahih-i Buhr: 3216, Sahihi Mslim: 3196, bu hadisi erif sahih hadis kitaplarnda deiik lafzlarla defalarca gemektedir. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/494-495.

Sen kt ilere rt ol! Kapat! Ve hem de sen kendin iin de rtc ve kapatc ol! Yani ktlk ileme! 198 Adalet Yine bu hadis-i erif, reiyye (vatandalara) adaletin uygulanmasnn vacip olduunu ve hkmlerin uygulanmasnn msv (eit bir ekilde) icrasnn art olduuna dellet etmektedir. 199 On Dirhem iin el kesilmesi? fmam Eb Mensur (r.a.) hazretleri buyurdular: Sul: Eer sual olunup denilse ki: "On dirhemlik bir eya almann karlnda deeri binlerce (ve hatta milyonlarca) dirhem (altn) olan bir elin kesilmesinin hikmeti nedir? Hrszlk iinin cezas nasl olur da el kesilme olur? Allh Tel hazretleri: "Kim bir hasene ile gelirse, ona on misli verilir, kim de bir seyyie ile gelirse, ona ancak misliyle ceza edilir ve hibirine hakszlk edilmez." 200 Buyurmaktadr. Cevap: Deriz ki: Dnya cezalar bir mihnet (ve imtihandr.) Kii, onlarla imtihan olunmaktadr. Allh Tel hazretleri, balangta kulunu diledii ekilde imtihan edebilir. Yani bu mihnet ve imtihan kulun herhangi bir kesb (yapt bir amelin karl) olmakszn da meydana gelebiliri Hrszn elinin kesilmesi, onun alm olduu maln karl deildir. Hrszn elinin kesilmesi, onun Allah'n haram kld bir yasa inemesinin karldr. Grmyor musun bu yet-i kerimede Allh Tel hazretleri; "Hrszlk eden erkek ve hrszlk eden kadn; sabit oldu mu, ellerini kesin, kazandklarna ceza olarak..." 201 buyurdu. Bundan dolay, Allah'n hrmetinin (haram kld bir yasann) ayaklar altna alnp inenmesi elin kesilmesine bali olmas caiz olur. El kesilmenin on dirhem zerine kasredilmesi, onun ilmidir. nk cezalarn miktarlarn ancak ve ancak cinayetleri en doru ekilde bilen (Allh Tel hazretleri) bilir. byle olunca (bize den vazife ve iin) dorusu hakka teslim olmak (ve Allah'n e-mirlerine) boyun emektir." Eb Mensr'un szleri bitti. 202 El Kesilmesinin hayr Yunus bin Ubeyd (r.h.p 203 hazretlerinin buyurduklar ne gzeldir: -"Be dirhem karlnda senden daha hayrl bir uzvun kesilmesinden emin olma! Azabnn yarn (kyamet gnnde) byle olmasndan asla emin olma!" Mnhc'l-bidn kitabnda olduu zere.... MesnevTde buyuruldu: (Onlar) hile, tedbir ve kandrmalarla ejderha da olsalar. (Dev gibi adamlarn) Hepsi, Bir olan Allh Tel hazretlerinin hkmnn karsnda hitirler..." 204 Mesnev'de buyuruldu: Kilit pek salam! Acs ancak Allh Tel hazretleridir. Hemen teslimiyetle ona gnl bala Rz gster (takdirine....)" 205 nce Erkek veya Kadnn Zikredilmesinin Hikmeti

198 199

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/495. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/495-496. El-En'm: 6/160, el-Mide: 5/38, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/496.

200 201
202

203

Yunus bin Ubeyd (r.h.) hazretleri, tabinin byklerindendir. lim ve hikmet sahibi bir zat idi. Basral olup, sahabe-i kirm'dan Enes bin Malik (r.a.) hazretleriyle grt. Ondan bir ok hadis-i erif rivayet etti. Hadis ilminde hafz idi. Yani yzbin kadar hadis-i erifi rvleriyle birlikte ezbere biliyordu. Hadiste sika {yani gvenilir) bir kiiydi. Hasan Basri, brahim Teym, Muhammed bin irin gibi bir ok zat ile grt. Meslei manifaturaclkt. Kumalarn medhetmez. Hatta hava karard zaman, mterilerin tam olarak kuma grmeleri, mmkn olmaz da aldanrlar, dncesiyle hava karard ve bulutlu gnlerde kuma satmazd, "Nafileleri, hafife alan kii, farzlar da hafife alr" derdi. Yunus bin Ubeyd {r.h.) 139 (m. 738) ylnda vefat etti.
204 205

Mesnev-I yi erif: Defter: 3, s, 37,

MesnevT-yt erif: Defter: 3, s. 117, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/497.

Sonra, "Hrszlk eden erkek ve hrszlk eden kadn; sabit oldu mu, ellerini kesin, kazandklarna cezaen Allah'tan kelepek. nk Allah azzdir, Hakimdir." 206 yet-i kerimesinde, Ailh Tel hazretleri, nce *3jiJ\j "Erkek hrsz," buyurdu sonra da, "Kadn hrsz" buyurdu. Zina yetinde ise; "Zniye ve zn... hemen bunlardan her birine yz denek vurun, Allah'n dininde bunlara bir acyacanz tutmasn, Allah'a ve Ahiret Gn'ne gerekten inanyorsanz! Hem mminlerden bir taife azaplarna ahit olsun!207 yet-i kerimesinde ise, nce "Zina eden kadn," buyurdu daha sonra da, "Zina eden erkek" buyurdu. (Bunun sebeb ve hikmeti udur:) Zira muhakkak hrszlk, kuvvet ile olan bir itir. Erkekler, kadnlardan daha kuvvetlidirler. (Onun iin hrszlk yetinde, nce erkekler zikredildi; sonra da kadnlar anld...) Zina ise ehvetle olmaktadr. Kadnn ise ehveti daha oktur. (2/392) Kadn erkei kendi nefsine armakla zina olur. (Tecvz ve zoraki olan zina ise ok azdr...) Bundan dolay bir topluluk bir kadnn bana toplansalar bile, kadnn istei olmadan kadna zina edemezler. te bundan dolay denildi ki: -"Ailh Tel hazretleri. "Ve dem rabblne si oldu da akn dt;" 208 buyurdu da; Hazret-i Havva, dem Aleyhisselm'dan nce yasak aatan yedii ve Adem Aleyhisselm' ondan yemeye davet ettii halde, niin; -"Havva s oldu," buyurulmad." 209 Hrszlk ve ZIn Cezalarnn Fark Denildi ki: Hrszlk yapan kiinin eli kesil (meine hkme-dil)di. Bu onun hrszl eliyle yapt iindir. Ama nesil kesilmemesi iin, zina eden kiinin kendisiyle zina ettii zekerinin kesilmesine hkmedilmedi. Yine zina eden kii, cima lezzetini btn bedeniyle yaad iindir. Nisbr (r.h.) buyurdular: Hrszn elinin kesilmesine hkmedildi. nk hrsz zengin (mal sahibinin) eli mesabesinde, dayanak (ve direi) saylan maln alp ald. Hrsz sanki bir insann elini alm gibi oldu. Bundan dolay bakasnn hakk iin onun eli alnm oldu. 210 Hrszlk Mahrumiyeti Gerektirir Denildi ki: Ailh Tel buyurdu: "Halbuki gklerin ve yerin hazineleri Allah'ndr." 211 Kulun yannda olan ve insanlarn sahip olduu her bir mal, Hak Tel hazretlerinin hazinesinden kendisine verilmi bir maldr. Kul onun hazinedardr. Kul her ne zaman, izinsiz olarak e-fendisinin hazinesine tecvz ederse; efendisinin hazinesine hyanetle tecvz ettii aletten kesilme siysetine mstahak olur. (Yani tecavz kendisiyle gerekletirdii yetki ve letten mahrum edilir...) Bu alet ise tecvz eden kiinin elidir... 212 bdetlerde Hrszlk Sonra hrszlk, mallarda olduu gibi ibdetlerde de olur. Hadis-i erifte buyuruldu: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Hrszlk bakmndan insanlarn en kts namazndan alan kimsedir!" Sahabeler (r.a.) hazert buyurdular: -"Ya Reslallah (s.a.v.)! Namazndan nasl hrszlk eder (ve alar)?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Namaznn rk'u ve secdelerini tam yapmaz!" 213
206 207 208
209

el-Mide: 5/38, en-Nr: Z4/2,

Taha: 20/121, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/497-499. 210 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/499.
211
212

el-Mnfkn: 63/7, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/499.

213

Msned-lAhmed; 21591. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/499-500.

Altm Yllk Namazn Boa Gitmesi Hadis-i erifte buyuruldu: -"Muhakkak ki adam altm sene namaz klar. Ve hibir namaz kabul olunmaz. Zira o kii, rk'u tamamlar, secdeyi tamamlamaz; secdeyi tamamlar; ama rk'u tamamlamaz (yani ta'dil-i erkna uymayarak yanl namaz klar...)"' 214 Terb ve Terhb'de de byledir. Bu gibi namaz klan kiilerin sa, vuslata nail olmaktan kesilirler. Bunlar, muradlarna asla ulaamazlar. Belki devaml hicranda ve kesiklikte kalrlar. Bu ise en kt edepsizliktir. Belki Allh Tel hazretlerinin emrettii eyde kusur etmektir... 215 Mnafk ve Yahudiler Yce Meali: Ey o anl resl Seni mahzun etmesin o kfrde yar edenler. Gerek o azlaryla "menna" deyip de kalpleri mmin olmayanlardan olsun ve gerek yahudi olanlardan... Onlar yalanclk etmek iin dinlerler... Sana gelmeyen dier bir kavim iin dinlerler... Yerli yerinde sylenen kelimeleri sonradan tahrif ederler; "size byle fetva verilirse tutun, verilmezse saknn" derler. Kim ki, Allah onun fitneye dmesini murad etmitir; sen, ihtimali yok onun lehine, Allah'tan zerrece bir eye mlik olamazsn. Onlar yle kimselerdir ki, Allah kalplerini tathr et mek murad etmemitir. Onlarn dnyada haklan bir zillet, hirette de haklar azm bir azaptr.41 Hep yalanclk iin dinlerler, devaml haram yerler... Artk sana gelirlerse, ister aralarnda hkmet, ister kendilerinden yz evir. Eer yz evirirsen, sana hibir zarar edemezler. ayet hkmedersen, aralarnda adaletle hkmet. nk Allah, adalet edenleri sever.4Z Yanlarnda Tevrat; onda hkmuliah dururken, seni nasl hakem yapyorlar?! Sonra arkasndan ne diye dnyorlar? ylelerin mminlerle alkas yok...43 216 Tefsr-i erifi: "Ey o anl resul!" Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine, "rislet" unvanyla hitap etmesi, terif (ereflendirmek ve onurlandrmak) iindir. "Seni mahzun etmesin o kiiler ki." Yani onlarn ileri, demektir. nk zatlar, arzalardan kat- nazar ettiklerinden (iltifat etmeyip tamamen kesildiklerinde) hzn ve sevinci gerektirmezler. "Kfrde yar edenler." Kendisinden bir frsat bulduklarnda kfr izhr etme iine ok hzl bir ekilde dalmaktadrlar. Bundan maksat Efendimiz (s.a.v.) hazretlerini, kfirlerin yapm olduklar ilerden zlmekten ve mahzun olmaktan nehyetmektir. nk kfirlere kar Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin yardmcs Allh Tel hazretleridir. (Yardmcs Allh Tel hazretleri olan hi zlr m?) yet-i kerimenin mans: Kfirlerin hzl bir ekilde yaptklar kfr ve kt ilerinden dolay asla zlme, demektir. (Kimden meydana gelen kfr?) kiilerden ki," Kfrde koanlar beyan etmektedir. "Azlaryla "menna" (Biz mn ettik!" dediler." mai- "Azlaryla" kav-i erifinin bandaki be fa) harfi cerre, ' "dediler." Fiiiine taauk etmektedir. Konuma az ve dil olmadan olmad halde yine burada, konumann azlarna taalluk edilmesi; onlarn dillerinin kalplerinde olan tabir etmediine iaret iindir. Dilleri zerine cereyan etmektedir ve konumalar azlarn gememektedir. Azlaryla konutular ama konumalar asla dillerini geip kalplerine ve itikatlarna taalluk etmedi. "Ve kalpleri mmin olmayanlar..." "Dediler" fiilinin zamirinden hl cmlesidir. "Azlaryla" kavl-i erifiyle iaret edileni tasrih iin getirildi. "Ve gerek yahudi olanlardan..." "O diyenlerden" kavl-i erifinin zerine atftr. Bununla kfrde koanlarn beyn tamamlanmaktadr. Kfrde koanlar, ikiye taksm olundular: 1- Mnafklar, 2- Yahudiler... "Onlar dinlerler..." Mahzf'mbted'nm haberidir. Takdiri, "onlar"demektir. Yani Mnafklar ve Yahudiler dinlerler, demektir.
214
215

Terglb ve Terhb: c, 1,1,261, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/500. 216 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/501-502.

"Yalanclk etmek iin." Bu kavl-i erifin bandaki harfi, 1- Ya amei takviye iindir, 2- Veya kabu mansnda dinlemeyi tazammun iindir, 3- Ya dalam-ikey"iin"mansnaiamdr. 4-Mefi'mahzftr.... 217 Yahudi ve Mnfiklarm arptmaiar Mans: I - Onlar dinleme iinde mbalaa ediyorlar, 2- Veya ahbar (din limlerinin) Allh Tel hazretlerine iftira iin uydurduklar yalanlan kabul etmede mbalaa ediyorlar. 3- Kitaplarn tahrif etmede... 4- Daha ziyadesiyle sizi yalanlamak iin sizin haberlerinizi ve szlerini iitmektedirler. 5- Sonra o szleri noksanlatirsn (tahrif etsinler) ve deitirsinler diye size kulak vermektedirler. 6- nk mnafk ve Yahudilerden bir oklar, gelip Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin meclisinde bulunuyordu. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden hadis dinliyordu. Sonra kp gittiinde de, -"Ben ondan unu unu iittim!" diyordu. Halbuki onlar Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinden iitmemiti... "Onlar dier bir kavim iin dinlerler..." Mukaddef mbted'nm ikinci haberidir. Birinci haberi takrir iindir. "Yalanclk etmek iin." Kavl-i erifinden murad edilen many ilki iki vecih zerine, beyn etmektedir. Buradaki im (J) "Allh Tel hazretleri kendisine hamd edenden (szlerini) iitti" sznde bulunan) "den" mansna dnmesi gibidir. nk burada, ex^ "Ondan hamdini kabu etti," demektir. (Btn bu izahlara gre bu kavl-i erifin) mans yledir: Onlar baka kavimlerin szlerini kabul etmekte mbalaa ederler, demektir. "Sanagelmeyen..." "kavmin ikinci sfatdr. Yani senin meclisine hazr olmayanlar, tekebbr (byklk taslamak) veya sana olan buzlarnn ifratndan dolay senin meclisine gelmekten ekinenler iin (gelip dinlerler) demektir. Denildi: Bunlar (kibir ve dmanlklarndan dolay gelip Efendimiz s.a.v. hazretlerini dinlemeyenler), Hayber Yahudileri idiler. (2/393) "Dinleyenler" ise, Ben Kurayz Yahudileri idiler. 218 lh Kelm Tahrif Ediyorlard "YerU yerinde sylenen kelimeleri sonradan tahrif ederler;" "kavmin baka bir sfatdr. Yani Allh Tel hazretleri, kelmn vazettikten (inzal edip koyduktan sonra) onlar, ilh kelm eiyor ve onu izle ediyorlar. Bu tahrifi; 1- Ya lafz olarak yapyorlar. lh kelm ihmal etmek (hi zikretmemek ve yok etmek) gibi, 2- Veya vasfn deitiriyorlar. 3- Veya onu muradn dnda bir manya hamletmek (ve te'vil etmekle...) 4- Ya da, onu varid olduu mannn dnda baka bir mecraya ekmekle tahrif ediyorlar... 219 Yahudiler Kabul Etmezler "Derler." "kavmin (Mnafk ve Yahudilerin) baka bir sfatdr. Yani onlar, bunu kendilerini iiten kiilerin, kendileri sz ettikleri zaman, kendilerini dinlemeleri ve kendilerine tabi olmalar ve btl szlerini kabul etmeleri iin sylyorlar. Btl olan szlerine iaret etmektedirler. "Eersize (fetva) verilirse," Efendimiz (s.a.v.) hazretleri tarafndan... "Bu" Tahrif olunmu (ekilde fetva verilirse...) "Onu tutun,"
217 218

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/502-504. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/504-505. 219 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/505.

Onun gereiyle amel edin, o haktr, "Ve eer verilmezse," Aksine baka ekilde fetva verilirse, "Ondan saknn." Onu kabul etmekten saknn. Sizi ondan sakndrrz, derler. 220 Sebeb-i Nzul Hikye (Yahudilerin yeti Tahrifleri) Rivayet olundu: Hayber'lilerin soylularndan bir erkek soylu bir kadn ile zina etti. ikisi de evli idiler. Onlarn hadlan (hukuk cezalar) Tevrat'a gre recm idi. Onlarn eref (ve soyluluklarndan dolay) ikisini recm etmeyi (kerih grdler) istemediler. kisini kendilerinden bir topluluk ile Kurayza oullar Yahudlerine gnderdiler. Hatta Kurayza (kabilesi) ve Nadr oullarna konakladlar. Onlara: -"Siz, bu adamn halini biliyorsunuz. Onun ehrinde sahip olduu erefi de biliyorsunuz. Bizim aramzda bir hadise oldu. Falan erkek ile falanca kadn zina ettiler. kisi de evlidirler. Bunlar, hakknda hkmetme iini bizim admza Muhammed'e sormanz istiyoruz!" dediler. Kurayza ve Nadr (oullar) onlara: -"Vallahi! Muhammed (s.a.v.), bu takdirde size holanmadnz o eyi (bunlar recm etmeyi) emreder!" dedi. Sonra onlardan bir kavim, Ka'b bin Eref, Ka'b bin Esed, Kinne bin Eb'l-Hakk ve bakalaryla beraber, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine gittiler. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine: -"Ey Muhammed! Evli bir erkek ve kadn zina ettikleri zaman; senin kitabnda onlarn hadlan nedir? Bize haber ver?" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri onlara sordu: -"Siz benim hkmme raz olur musunuz?" Onlar: -"Evetrdediler. Cebrail Aleyhisselm recm yetiyle indi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri Yahudlere bunu haber verdi. Yahudiler, bunu yani Allah'n emrini kabullenmek ve tutmaktan kandlar. Cebrail Aleyhisselm, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine; -"Seninle onlarn arasnda bni Sriy'y hakem Kili" dedi. Ve Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine bni Sriy'y anlatt. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri Yahudlere; -"Emred (tysz), beyaz tenli, a, "Fedek" te oturan ve kendisine "bni Sriy" denilen bir gen var onu tanr msnz?" diye sordu. Yahudiler: -"Evet!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri; -"O sizin aranzda nasl bir adamdr?" diye sordu. Onlar: -"bni Sriy, (Yahudilerin en byk limidir.) Allh Tel hazretlerinin Ms Aleyhisselm'a Tevrat'tan indirdiini yeryznde en iyi bilen kiidir!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri; -"Ona haber gnderin (gelsin!" buyurdu. yle yaptlar. Ona haber gnderip onu getirttiler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ona sordu: -"bni Sriy1 msn?" O, -"Evet!" dedi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yine sordu: -"Sen Yahudilerin en limi misin?" 0: -"Yahudler, yle zannediyorlar!" dedi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, oradaki Yahudlere dnd: -"Siz bni Sriy'y benimle kendiniz arasnda hakem tayin ediyor musunuz?" diye sordu. Onlar: -"Evet!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, bni Sriy'ya dnd: -"Kendisinden baka ilh olmayan, Ms Aleyhisselm'a Tevrat' indiren, sizi Msr'dan kartan, size denizi yaran, sizi boulmaktan kurtarp, (dmannz) Firavunun lini (ve hanedann) boduran, o zerinize bulutu glgelik eden, zerinize kudret helvas ve bldrcn etini indiren (size tatan su fkrtan), vsi ve bldrcn etini indiren (size tatan su fkrtan), iinde helli ve haram beyan eden kitabn size indiren; Allh Tel hazretlerinin akna syle (doru syle); sizin kitabnzda zina eden evlilerin recm edilmesi hakknda hkm bulunuyor mu?" bni Sriy, -"Evet! Var!" (dedi ve devam etti:) -"(Ey Muhammed Mustafa!) Senin bana zikrettiklerine yemin olsun ki, yalan sylediim veya Tevrat' tahrif edip deitirdiim zaman eer zerimize atein inip bizi yakmasndan korkma-saydm, elbette doruyu itiraf etmezdim... (Onun iin doruyu sylyorum!) Lakin sizin kitabnzda bunun hkm nedir ya Muhammed?" diye sordu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Srme milinin srmedanla sokulduu gibi, erkek tenasl uzvunun kadnn fercine girdiini gren drt dil ahidin ahitlikleri zerine recm vaciptir." bni Sriy, -"Tevrat' Ms Aleyhisselm'a indiren Allh Tel hazretlerine yemin ederim ki, Allh Tel hazretleri Tevrat'ta da aynen bu ekilde indirdi!" dedi.
220

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/505-506.

Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, tbni Sriy'ya sordu: -"Allah'n emri hakknda ruhsat almaya altnz ilk hadise hangisidir ve nasl oldu?" ibni Sriy, -"Biz, erefli bir kimseyi (ilemi olduu hukuk bir suundan) dolay yakalar ve onu hli zere terk edip brakrdk. Bir zayf yakaladmz zaman ise ona hemen gereken haddi (hukuk cezay) uygulardk... (Zamanla) bizim erafmzn arasnda zina oald. Hatta melikimizin (kralmzn) amcasnn olu da zina etti. Recm olunmad. Sonra insanlarn bayalarndan bir adam zina etti. Kral onu recm etmek istedi. Bunun zerine onun kavmi ayaa kalkt. (Kamu oyu olutu.) Halk, krala: -"Vallahi! Bunu recm edemez; ta ki (nce) amcan olu falanca kimseyi recm edinceye kadar...I" dediler... Bunun zerine biz (israil oullarnn limleri) -"Gelin toplanalm! Recmden hafif, soylu ve dk herkese uygulanabilecek bir ceza koyalm, dedik. Bunun zerine, 1- Denek, 2- Yzn kmrle karartma cezasn koyduk. Denek cezas, ziftlenmi bir ip ile krk kere vurmaktr. Tahmm (yzn kmrle karartma:) Sonra da ikisinin yzleri karartlr ve sonra da tersine merkebe bindirilip, ehri dolatrmaktr... te bunu recmin yerine koydular..." Yahudiler, bni Sriy'ya: -"Bildiklerini ne abuk ona haber verdin! Sen bizim vglerimize layk deilsin! Lakin yanmzda olmadn iin senin gybetini etmek istemedik!" dediler. bni Sriy onlara: -"Tevrat akna benden yemin ald! Eer Tevrat korkusundan helak olmaktan ekinmeseydim, elbette ona hibir haber vermezdim!" dedi. (2/394) Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, ikisini emretti. Mescidin kapsnn nnde recm olundular. Ve sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretleri yle buyurdular: -"Allah'm! Muhakkak ki ben, onlarn senin emrini ldrdkleri zaman, ilk diriltenim!" 221 te bu hadise zerine Allh Tel hazretleri, ite bu Sure-i Maide'nin 41. ayeti celilesini inzal buyurdu. "Ve kim ki," artyyedir. "Allah onun fitneye dmesini murad etmitir;" Onu dallete drmeyi veya onu rezil rsv etmeyi murad etmi ise o kii kim olursa olsun; "Sen, ihtimali yok onun lehine, mlik olamazsn." Buna gcn yetmez. "Allah'tan zerrece bir eye," Onu defetmede... te onlar," Mnafklar ve Yahudiler, "yle kimselerdir ki, Allah kalplerini temiz etmek murad etmemitir." Yani kfr pisliinden ve dallet kirinden temizlemeyi murad etmedi. nk onlar, kfr ve dallete battlar. Kfr ve dalletin zerinde srar ettiler. Ve onlar, kendi istek ve arzularyla kendilerine klliyen (tamamen) hidyeti tahsil etmekten sarf- nazar ettiler (yani kandlar). "Onlara vardr." "Daima haram yerler..." Mnafk ve Yahudflere vardr"dnyada haklar bir zillet..." Amma mnafklarn zillet grmesi, rezil olmalar, mnfik olduklar anlalmakla nifaklk rtlerinin yrtlmas (iyzlerinin anlalmas) ve mnafk olduklar Mslmanlar tarafndan bilinmesi... Yahudilerin zilleti ise, zillet, aalanma, cizyeye balanmalar ve onlarn Tevrat'n nassn gizlediklerinin ortaya kp rezil ve rsv olmalardr. "Ve hiret'te de haklar..." Dnyev zillet ile beraber (hirette de onlar iin ...) "Azm bir azaptr." Bu da ebediyen cehennem ateinde kalmalardr. 222 Yahudi ve Mnafklarn Vasflar "Hep yalanclk iin dinlerler," Daha ncekinin tekrardr. Daima haram yerler 223
221
222

Sahlh-I Malinti 1700, Camlu'l-Usls c. 2, 1.115, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/506-510. SUHT (sin)in zamm ve "c" (h)nm skniyle ve Ibn Kesir. Ksi, Ebu Cafer ve Yakup kraatlerinde " (h)nn zamm ile, haram mal

223

Rvet gibi haram yerler. Kkn kazd zaman (sylenen) "ben onun kkn kazdm" kelimesinden gelmektedir. nk haramlar da bereketin kkn kazrlar. (Yani bereketi yok ederler...) Artk sana gelirlerse,") fesahat iindir. Yani halleri bu erh edildii gibi olduu zaman; kendi aralarnda kan mesele ve husmetlerde seni hakem tutarak sana geldikleri takdirde; "ster aralarnda hkmet, ister kendilerinden yz evir. Eer yz eviriteiih hlini beyn ve iki tercihin eserini aklamaktadr. "Sana hibir zarar edemezler." Senin kendilerinden yz evirmen (veya kendilerine doru ve adaletli yolu gstermen) sebebiyle onlar dmanlaryla sana hibir zarar vermezler. Zira;"Allah seni insanlardan koruyacak." 224 Adaletle Hkmet "ayet hkmedersen, aralarnda adaletle hkmet." 0 emir olunduun adaletle hkmet! Recm yetinde adaletle hkmettiin gibi... 225 dil Kiiler "nk Allah, adalet edenleri sever. Allh Tel hazretleri, dil kiileri sever ve onlar her trl ktlklerden, ho olmayan serlerden ve mahzurlu durumlardan muhafaza edip tam korur. Ve Allh Tel, dil kiilerin n ve ereflerini bytr. Onlar tazm sahibi klar. Hadis-i erifte buyuruldu: -"Adaletli kiiler, nurdan minberler zerinde Allh Tel hazretlerinin katndadrlar." 226 Allah'n Hkmn Beenmeyenler "Yanlarnda Tevrat (ki); onda hkmullah dururken, seni nasl hakem yapyorlar?!" Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine ve onun Allh Tel hazretlerinden getirmi olduu kitabna (Kur'n- kerime) inanmadklar halde onu hakem tayin edenlerin hallerine hayret ve taaccptr... Halbuki kendilerinin kendisine imn etmeye davet olunduklar kitaplarnda da o hkm o ekilde nas olunmutur. Bu kavl-i erif, onlarn "tahknY'den maksatlarnn hakk bilmek ve eriat ikme olduuna tembihtir. Onlar bununla kendileri iin en ehven (Tevrat'n hkmlerine gre daha basit ve en kolay bir eyi) istediler. Fakat onlarn istedikleri gibi (recmi kaldran ve basitietiren bir) hkm onlara verilmedi. Allh Tel hazretleri, onlarn zannettii gibi hkmetti. "Onda Allah in hkm var," kavl-i erifi, " "Tevrat'tan hldir. Veya zarf olmakla merfudr. Eer onu kendi sinde bulunan zamirden sen mbted klarsan mahallen merfu olur. "Sonra dnyorlar?," "Seni nasl hakem yapyorlar," kavi-i erifinin zerine atftr. Taaccb hkmne dhildir. jLi "sonra" kelimesi, rtbede terh iindir. "Bunun arkasndan," Seni hakem tayin ettikten sonra, demektir. Bu katiyetle bilinen bir eyi tasrih etmek iindir. Istibdi te'kfd ve taaccb iindir. Yani: Seni hakem tayin ettikten ve senin hkmne raz olduktan sonra, senin onlarn kitabna muvafk olarak
demektir ki, bir eyin kkn kazmak mnsna "saat" ten alnmtr. Haram da bereketi olmad ve ev bark ykt iin "suht" diye isimlendirilmitir. Bir hadis-i erifte; "Haramn bitirdii her ete en layk olan ey atetir" diye rivayet edilmitir. Suht, her trl haram ine alr. Bununla beraber ounlukla sahibinin gizlemek zorunluluunu duyduu bir ayp, bir r olan, basit ve alak menfaatlerde kullanlr. Nitekim Hazreti mer, Hazreti Osman, Hazreti Ali, Hazreti Ibn Abbas, Hazreti Ebu Hureyre ve Hazreti Mcahd'ten rivayet olarak suht," rvet, fahienin ald cret, erkek hayvann dl karl alman cret, arap paras, kendi kendine lm hayvan satndan alnan para, khine verilen cret, masiyet iin verilen cret diye aklama yaplmtr. Bazlar bunlara biraz daha eklemi, bazlar da karmtr. Ibn Mes'ud hediye- efaat (araclk hediyesin)i de aka ifade etmitir.
224

el-Mlde: 5/67, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/510-511. 225 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/512.
226

Sahlh-j Mslim: 3406, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/512.

vermi olduun hkmden yz eviriyorlar, demektir. 227 Allah'n Hkmn Beenmeyenler "ylelerin alkas yok..." Zikredilen ilh hkmden yz evirenlerin, (43) "mminlerle..." Evvel onlarn kendi Kitaplarna mnlar yoktur. Ondan yz evirdikleri iin... kinci olarak da, senin onlarn Kitaplarna muvafk olarak vermi olduun hkme imnlar yoktur. veya onlarn sana mnlar yoktur, demektir. 228 Adalet ve Zulm Bu yet-i kerimede, zulmn zemmi (ktlenmesi) ve adaletin vlmesi vardr. Haram ve rvete byk bir darbe vurulup yerilmektedirler. 229 Rvet Ehli Cehennemliktir Hadis-i erifte buyuruldu: "Haramdan meydana gelen her ete en layk olan ey cehennem ateidir." 230 -"Allh Tel hazretleri, rvet veren, rvet alan ve rvete arac olana lanet etti." 231 Hadis-i erifin metninde geen kelimesinden mu-rad, rvet alan ile rvet veren arasnda yryen ve araclk yapan kimsedir. 232 Boaz Derdi Mesnevi'de buyuruldu: Tane arayan nice kular vardr Boaz hrs, onlarn boazlarnn kesilmesine sebep olur! Mide derdince nice kular vardr. Damn kenarnda kafes iinde mahpusturlar. Suda emniyet iinde nice balklar vardr. Boaz hrs yznden oltaya derler. Bu hal yznden Hrut ile Mrut 233, kamamlardr, tekrar gkyzne 234 Rvetin eitleri mam Hassaf (r.h.)'n 235 "Edeb'1-Kadi" isimli kitap da zikredildi. Rvet drt ksm zeredir. 1- Korkudan verilen, 2- iin verilen, 3- Memuriyet iin verilen, 4- Adaleti saptmak iin verilen, (Birincisi) ya kendisinden korktuu iin, onun korkusunu kendi nefsinden defetmek iin rvet verir. (2/395) (ikincisi:) Kendisiyle Sultann arasnda i grdrmek iin rvet verir.
227 228

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/512-513. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/513. 229 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/514.
230

Kenzul-Ummal: 15106, Bu hadis-i erifin tamam yledir: Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Suht (haram)dan meydana gelen bir ete cehennem atei daha layktr." Denildi: -"Suht nedir?" Efendimiz (s.a.v.} hazretleri buyurdular: -"Hkm vermede rvet almaktr!"
231
232

Msned-i Ahmed: 21365, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/514. Hrut ve Mrut hakknda geni bilgi iin "Yahud Mezlimi" isimli almamza baknz.

233 234 235

Mesnev-yi erif: Defter: 3, s. 65, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/514-515. mam Hassf (r.h.),

(ncs:) Sultandan bir memuriyet almak iin rvet verir. (Drdncs:) Kadnn kendisinin lehine hkmetmesi iin rvet verir... 236 Rvetin Helal olduu yer Birinci durumda, kendisinden korkulan kiinin rvet almas helal deildir. nk insanlar korkutmaktan el ekmek, zulmden ekmektir. Zulmden el ekme ise eriata gre vacip olan bir haktr. nsanlar korkutarak (sonra da onlar korkularndan emin klmak iin onlardan) rvet almak asla caiz ve helal deildir... Fakat (zlim, birinin errinden) korkan kiinin (can, mal ve namusunu emniyete almak iin ilgili zlimlere) rvet vermesi helaldir. nk bu rveti maln ve nefsini korumak iin yapm oluyor. Can korumak urunarnal vermek caiz olup eriata muvafktr. 237 Memur ve Rvet ikinci durumda i grmekle vazifeli memurlarn rvet almalar haramdr. nk Mslmanlarn ilerini mal karl olmakszn grmek (grevli ve yetkili kiilere) vaciptir. Onlarn bu i karlnda ayrca (cret veya) rvet almalar haramdr. 238 in Rvet nc durumda (sultandan bir memuriyet almak iin yani herhangi bir ie girmek veya bir i almak iin ilgili kiilere) rvet vermek ve ilgili kiilerin rvet almalar da haramdr. 239 Adalet Datanlarn Rveti Drdnc durumda, mahkeme grevlilerinin her trl durumda rvet almalar haramdr. sterse bu, hakk savunmak ve zulmetmek iin olsun fark etmez. Zulmden dolay rvet almalarnn haram olmas iki yndendir: Birincisi ald rvettir, haramdr. kincisi de, ald ey, haksz yere hkm vermesine ve zulm etmesine sebep olmaktadr; yine haramdr. Hakl (yani hakl olduun bir davada senin lehine hkm vermeleri iin) kadlara rvet vermek ise tek bir sebepten dolay haramdr. O da kadlarn bir vacibi ikme etmeleri (zaten zerlerine gerekli olan bir ii grmeleri) iin mal almalardr. 240 Hediye Vermek lgili kiilere bahi ve hediye eer (mskal zerre kadar bir hakszlk ve zulm varsa) caiz deil ve haramdr. Yok tamamen hakl bir sebebe dayanyorsa caizdir. 241 Araclarn Hediye Almalar bni Mesd (r.a.) hazretleri buyurdu: Kim bir hakkn hak sahibine kavumas iin efaat eder veya bir zulmn defedilmesi iin arac olurda, bunun karlnda kendisine bir hediye takdm edilir de o kii de eer o hediyeyi kabul ederse, suht (haram)dr..." 242 Hakim ve Belediyecilere Hediye "Nisb'l-htisb" isimli kitapta buyuruldu: -"Muhtesib" 243 ve kad kendisine bir ey hediye edildii zaman; o hediyeyi veren kiinin kadlk ve hisbeye
236 237

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/515. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/515-516. 238 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/516. 239 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/516. 240 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/516. 241 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/516. 242 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/517.
243

Muhtesib ehircilikte belediye adna pazar kontrol eden. kimselere denilir.

(belediyeye) bir ii dt iin onlar, kendisine verdiini bilirlerse, onun hediyesini kabul etmezler. Eer o kiinin hediyesini kabul ederlerse, rvet alm olurlar. Amma (daha nce arkada ve dostu olup) o hediyeyi kadlk ve belediye (de bulunan bir i iin deil de) dostluk, sevgi ve arkadalktan dolay verdiini bilirlerse, almalarndan bir beis yoktur. 244 Sahabelerin Hediyelemeleri Sahabeler (r.a.) hazert kendi aralarnda ok hediyeleirler-di. nk hediyelemek, sahabelerin detlerindendi. Ve sahabeler, vermi olduklar hediyelerden dolay kimseden bir ey beklemez ve onu ktye kullanmazlard. Sahabeler, sadece sevgi, muhabbet ve dostluk iin hediyeleirlerdi. Hediyelerinin reddedilmesinde yalnzlk hisseder ve zlrlerdi. Dolaysyla onlarn hediyelerinde asla rvet mans olmazd. Bundan dolay sahabeler, birbirlerinden hediyeleri kabul ederlerdi. 245 Sultanlarn Verdikleri limlerden bir topluluk buyurdular: Sultanlarn hediye, bahi ve verdikleri eyler, zengin- fakir herkese helaldir. O maln haramdan olduu kesinlikle bilinmedike almak caizdir. Verilen maldan bilinmeyen haramllk ise veren kiiye aittir. (O mal haram ise gnah verenedir...) 246 Gayr-i Mslimlerden Hediye (Gayr-i Mslimlerden hediye kabul etmek caizdir... Bu konuda) limler buyurdular: -"Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, iskenderiye Meliki Mukavks'n (kendisine gndermi olduu) hediyelerini kabul etti. (Gayri mslimin hediyelerini geri evirmedi...) 247 Gayr-i Mslimlerden Bor (Gayr-i Mslimlerden bor almak caizdir. Alimler buyurdular...) Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Yahudilerden bor ald. Allh Tel hazretleri, Yahudiler hakknda. "(Yahudiler) boyuna haram yerler..." 248 buyurduu halde Efendimiz (s.a.v.) hazretleri onlardan bor alrd. 249 arda Mal Almak ar (ve pazarda) bir ey almann hli ise yledir. Ne zaman sen onun ekseriyetinin haram olduunu bilirsen o mal tam tefti etmeden satn alma. Eer haram ok olup ekseriyet (ounluk) deilse; sen o maln helalini sormak sana der. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ve ashab, ar ve pazar ehlinde faiz, gasp, hile ve aldatmalarn olduunu bildikleri halde, yine de ardan al veri yaparlard. 250 Haram Kazanlarn Bazlar Haddd (r.h.) buyurdular: -"Suht (haram kazanlarn bazilar)unlardr;
244 245

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/517. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/517.

246

Sultann (darecilerin) hediye, vergi ve bahilerine talip olmak mrvvete smaz. Tasavvuf ehlinin gerek dareci ve gerekse zenginlerden bir eye talib olmalar asla caiz deildir. eyhlerin dnyalk iin, bir ehirden baka bir ehre gitmeleri dnyann en kt yolculuudur. Bu konuda eyh Ebu Vahhb e-a'rn (k.s.) hazretleri, "Herhangi bir mrid, dnyalk bir menfaat (ve kar) iin bir ehirden baka bir ehre yolculuk ederse, tarikattan atlr..." mam a'rn (k.s.) hazretlerinin "Tenbh'l-Mterrn" isimli kitabnda beyan ettii u hadise ok manidardr. Sultan Kaytbay eyh Emnddin el-amer hazretlerinin huzuruna vard. eyh hazretleri ekmei suya bandrp yiyordu. ok fakirdi. Sultan ona bin altn hediye etti. eyh hazretleri kabul etmedi. Ne kadar srar ettiyse de eyh hazretleri altnlar almad. Sultan mecburen altnlar a|P geri dnd. Msr'dan yola dp istanbul'a padiah ve vezirlerden para almak iin gelen bir eyhi ise lys paa tam azarladktan sonra, ona. yazklar olsun sana ve senin eyhliine, demiti.... Tenbh'l-Mterrn11 s. 12-14... smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/517-518. 247 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/518.
248
249

El-Mide: 42, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/518. 250 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/519.

1 - arap paras, 2- Domuz, 3- Meyte (l hayvan satma), 4- Damzlk erkek hayvanlarn tohumlarn satmak, 5- Mersiye syleyen (ve halk alatan kadnn) ald cret, 6- arkc kadnnn (ve erkein) ald para, 7- Sihirbazn, 8- Bycnn (o ilerden kazand para), 9- Torpil yapanlarn aldklar, 10- efaatilerin (araclarn) aldklar hediyeler, 11- Zinkr kadna mehri (creti yani Mut'a paras), 12- Khinlere verilen (az) tatll (cret), 13- Fal bakanlarn aldklar cret, 14- Gaibten haber verdiini syleyen (yalanc) kiilerin aldklar cret, 15- Ve bunlara benzer cretlerin hepsi bu ekilde haramdr... 251 algclarn Kazanlar (Haddd) buyurdu. Hazret-i mer (r.a.), Hazret-i Ali (r.a.) ve bni Abbas (r.a.) hazretleri buyurdular: -"Kaval alan, teann (ark- trk syleyip) para kazanan kiinin ald maln haraml, rvetin haram olmasndan daha hafiftir. nk mal sahibi ona aralarnda bir akit olmakszn kendi ihtiyarnn (arzu ve isteinin) dnda mal vermektedir. 252 Borlunun Evinde Bir ey yemek Ibni Keysn (r.h.) buyurdular: Hasan Basr hazretlerinden iittim; "Bir adamdan eer senin alacan varsa, senin gidip onun yani borlunun evinde bir ey yemen suht (haram)dr. 253 Kalp Helal Gda le Saflar Ey takvl mmin (kardeim) sana btn ilerinde htiyatl davranman tavsiye ederimi Ta ki pheli eylere dmeyesin, hatta belki harama dmeyesin! Kalbin tasfiyesi ancak helal gdalarla hasl olur. Hafz (k.s.) buyurdular: "ehrin sofusunu gr! (Sofuluk iddiasnda bulunan ahsa bak) ki, Nice pheli lokmalar yemektedir... Gzel alef (yem) yiyen hayvann, Kuyruu uzun olsun diye...." 254 (Hafz irz k.s. hazretlerinin) bu beytinden kast olunan man udur: pheli eylerden kanmayan kii; yeme ve imede hayvana benzetildi. O da hayvan gibi bulduu her eyi ayrt etmeksizin yemektedir. Zira pheli eylere dalmak hrsn kemlin-dendir. Eer onun hrs olmam olsayd, elbette o zaman helal gdalarla kanaat ederdi. Az olsa bile... Hayvanlar, ok yemek, imek, ve uyku ile bymektedirler. (Onlara mahsus) tabiatn hikmeti budur... 255 Tevrat Yce Meali: Filvaki, biz Tevrat' indirdik. Onda bir hidyet, bir nr vard. Mslim olan peygamberler, yahudilere onunla hkmederlerdi. Rabbaniyyn ve ahbar da, Kitbullah'n muhafazasna memur edilmi olmalar ve zerine nazr ve murakb bulunmalar hasebiyle hkmederlerdi. Artk insanlardan korkmayn; benden korkun. Benim yetlerimi birka paraya deimeyin ey hkimler. Her kim Allah'n
251 252

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/519. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/519-520 253 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/520.
254
255

Divn- Hafz- irz s. 148, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/520.

indirdii ahkm ile hkmetmezse, onlar hep kfirlerdir. Hem onda zerlerine yle yazdk: "Cana can, gze gz, buruna burun, die di, cerhler birbirine ksastr". Kim de bu hakkn sadakasn sayarsa, o ona kefaret olur. Ve her kim, Allah'n indirdii ahkm ile hkmetmezse, onlar hep zlimlerdir.4S 256 Tefsr-i erifi: "Muhakkak ki, biz Tevrat' ndirdik." Tevrat olduu halde, "Onda bir hidyet," eriatlar ve hkmleri hakka hidyet edip ileten ve insanlar Hakka ird eden.... "Ve nr." Onlara tembih ettii hkmleri kefedip, tam aan, aydnlatan ve taalluk eden ve cehaletin zulmt ile kapal eyleri aan demektir. Nebiler onunla hkmederlerdi." srail oullarnn peygamberleri, demektir. Tevrat'n hkmleriyle hkmederler ve insanlar onunla amel etmeye sevk ve tevik ederlerdi. Mslim olanlar". (2/396) 257 Mslim Neb Ne Demektir? Sual: Eer sen desen ki: Peygamberler zaten slm'n en byk ve en doruk noktasndadrlar. Burada peygamberleri Mslman bir adam diye vmenin keyfiyeti nedir? Peygamberlikle vasflandktan sonra Mslmanlk ile vasflanmalar, yksek dereceden dk bir dereceye drmek mans kmaz m?" Cevb: Derim ki: Bazen vasf (mevsfu vmek iin de de, mevsf sebebiyle o) vasf, medh etmek iin zikredilir. (Byle durumlarda) sfatn faydas, byk bir ztn o sfata sahip olmasyla o sfat ve vasfn derecesinin ykselmesi ve vasfnn byklne tembih olur. Peygamberler salh ve meleklerin imn ile vasflanmalar gibi... Onun iin; -"Vasflarn en ereflisi, erafn vasflardr," denildi. Efendimizi (s.a.v.) vmek (Hassa- Nzm r.h.) buyurdular: -"Ben Muhammed Mustafa (s.av.) hazretlerini, szlerimle medh etmiyorum... Bilakis Muhammed Mustafa (s.av.) hazretleriyle szlerimi medh ediyorum!" 258 Rabbaniler ve Ahbr Yahudiler iin..." "hkmeder," fiiline taalluk etmektedir. Yani peygamberler, Tevrat ile Yahudilerin arasnda hkmediyorlar. Lm (J) beyn iindir. Hkm onlara tahsis etmektedir. Veya onlar iin umum olmas iindir ya da onlarn zerinde, demektir. Yahudiler iin denildii gibi... "Rabbaniyyn ve ahbar da/' "Peygamberler" zerine atftr. nk Rabbaniler ve ahbar da peygamberler gibi Tevrat ile hkmediyorlard. "Rabbaniler ve ahbar, Harun Aleyhisselm'n zrriyetinden gelen, zhid ve lim kiilerdi. Peygamberlerin yolunda giden, Yahudilerin iinde en dindarlar onlard. "Ktbullah'n muhafazasna memur edilmi olmalar..." Yani peygamberler tarafndan onu korumakla memur edilmi olanlar, demektir. "Allah'n kitab," Tevrat'tr. Peygamberler, onlardan mutlak olarak Tevrat' zayi olmaktan ve tahrif edilmekten muhafaza etmelerini istemilerdi. Bu istein Salt- selam zerlerine olsun o peygamberlerden olduundan asla phe yoktur. Peygamberler, onlar (Rabbniyyn ve ahbr) kendilerine halife tayin etmi ve ondan hibir eyi ihll etmeksizin Allah'n kitabyla hkmetmelerini istemilerdi. "kav-i erifin bandaki (^) be harf4 cem, sebebiyet iin "hkmeder,"fiiline taauketmektedir. Yani, Rabbaniler ve ahbr da (peygamberler gibi), Tevrat' muhafaza etmeleri sebebiyle onunla hkmediyorlar. Zira (bata Ms Aleyhisselm olmak zere btn) peygamberler onlara (Rabbaniler ve ahbara) Tevraf muhafaza etmeleri ve onunla amel etmelerini vasiyet ettiler.
256 257

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/521-522. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/522. 258 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/522-523.

"Ve zerine nazr ve murkb bulunuyorlard." Murkb kiilerdi. Onlar, Tevrat' deitirmemeleri iin Yahudilerin eline terk etmiyorlard. "ahitler" kelimesi, kelimesinden gelmektedir. O da hazr olmak, demektir. 259 nsanlardan Korkmayn "Artk insanlardan korkmayn;" Kim olursa olsun, ey reisler ve ahbr (limler), sizden nceki peygamberlerin ve inz (ardnda yrdnz byklerinizin) muhafaza ettii o (ilh kitabn) hkmlerine riyet edin ve ona uyun. 260 Allah'tan Korkun "Benden korkun," Onun hukukuna riyet etmeyi ihll etmekten benden korkun! Bu kavl-i erif ile onlar (Rabbaniler ve ahbr ve dolaysyla hkm vermek mevkiinde olan btn insanlar) 1- Hkmettii eylerden Allah'tan bakasndan korkmaktan nehy olundular. (Yani hkm verenler, sadece ve sadece Allah'tan korkmaldrlar. Verdikleri hkmlerden hibir kimseden korkmamaldrlar...) 2- Hibir zlimden korkarak ona yaltaklanma (ve yaclk) edilmemelidir. 3- Veya byn murakabesinden korkulmamal (Allah'tan korkulmaldr...) Bu yet-i kerime (her ne kadar Yahudi ahbr ve Rabbanilerinden sz ediyorsa da onun) hkm Mslman hkimleri de iine almaktadr. (Mslman hkimlere seslenmektedir...) 261 Allah'n yetlerini Satmayn "Ve benim yetlerimi deimeyin (satn almayn)." "Satmak," bir eyay semen (altn-gm veya izaf deeri olan para) ile deitirmektir. Yani maln karlnda para almak, demektir. Sonra bu kelime, bir eyi kendisinin bedeli olan muayyen herhangi bir ey karlnda alma iinde istiare yoluyla kullanld. Veya almann mans, ona rabet etmek, ona ynelmek ve verilen eyden yz evirmektir. Yani kitabmda bulunan yetleri, ondan kararak, onda bulunmayan bir ey ile deitirmeyin, demektir. Veya onunla amel etmeyi terk ederek, onu deitirmeyin. Siz kitabmdan bedel kendi nefsinizden uydurduunuzu tutuyorsunuz, demektir. "Birka paraya..." 1- Rvet, 2- Makam, 3- Mevki, 4- Dier dnyev hazlar, 5- an, 6- hret, 7- Ve benzeri eylere deitirmeyin... Her ne kadar bu dnyev hazlar (ve rantlar) az bir menfaat saladklar halde, kendileri aslnda rezalettir. Onlar yapmakla kiinin terk ettii (uhrev) makamlar yannda bunlar birer zillet ve hitirler. 262 Dnya Bir Cifedir Ne gzel buyurmular: Bu cihan bir cfedir. Bu dnya murdardr. Bu dnya bir letir. Bu dnya ok ucuz ve basit bir eydir. Bu murdar eye nice insanlar nasl da haristirler. Onu elde etmek iin nasl da cn atyorlar. 263 Hayat Kesilmeye Mahkumdur Dorusu sonuta bizim hayatmz kesilmeye mahkumdur. (ocuun stten kesilii gibi...) Onun iin az al!
259 260

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/523-524. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/524. 261 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/525. 262 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/525-526. 263 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/526.

Kelm tamam oldu. 264 Hibir Sebeple ilh Kitap Deitirilemez (Yahud limlerin Tevrat' deitirmeleri iki sebebe dayanyordu: 1- Kral korkusu, 2- Menfaatlerin celbi...) Tevrat' tahrife kalkmalar, zarar defetmek Kraln hmndan ve cezalandrmasndan korkup deitirmeleri gibi.... Veya menfaatlerin celp edilmesi ve dnyev hazlar iin Tevrat' deitirmeleri gibi... Bundan dolay bu yet-i kerimede her ikisinden de aka nehy olundular. (Yani: Allh Tel hazretleri, "Artk insanlardan korkmayn; benden korkun. Benim yetlerimi birka paraya deimeyin." Buyurmakla krallardan, korkmamay yasaklad gibi dnyev karlar iin ilh kitab tahrif edip deitirmeyi de yasaklad....) 265 Allah'n ndirdiiyle Hkmetmeyen 'Her kim Allah'n indirdii ahkm ile hkmetmezse..." Allah'n indirdiini hafife alarak veya inkr ederek; onunla hkmetmezse.... Kim olursa, olsun bu kii; onu tahrif edenlerin gerektirdii gibi (bunlar da); "Onlar hep kfirlerdir." Allah'n indirdiini hafife aldklar iin ve onun gayriyle hkmederek ondan direndikleri iin... Bundan dolay Allh Tel hazretleri onlar (Allah'n indirdiiyle hkmetmeyenleri Kurn- kerimin deiik yetlerinde), "Ve her kim, Allah'n indirdii ahkm ile hkmetmezse, onlar hep zlimlerdir." 266 "Ve kim Allah'n indirdiiyle hkmetmezse, hep onlar dinden km fsiklardr. " 267 Buyurarak (onlar zlim ve fsk olarak) vasflandrd. Allah'n indirdiiyle hkmetmeyenlerin kfr, inkrlar sebebiyledir. Zulmleri, Allah'n indirdiinin aksine (ve hilfna) hkm vermelerindendir. Fsk ( fcurlar) ise, onlarn Allah'n indirdiklerinden (ve emirlerinden) kmalar sebebiyledir... 268 Cana Can Gze Gz "Ve biz yazdk:" Farz kldk. "Filvaki, biz Tevrat' indirdik." Kavi/ erifin zerine atftr. "Onlarn zerlerine," Yahudilerin zerine farz kldk, "Onda," Tevrat'ta... Cana can," Haksz yere birini ldrd zaman ona karlk ldrlr, "gz," Gz karlr. "Gze," Bakasnn gzn haksz yere kartt zaman, u\j "Burun" Kesilir, Buruna." Haksz yere kesmi olduu burna karlk olarak... "Kulak," Kesilir. (2/397) "Kulaa," Zulmen kesmi olduu kulaa karlk olarak... "Di," Sklp ekilir. "Die," Zorla ekilip sklm die karlk olarak... "Cerhler (yaralamalar) birbirine ksastr". Ksas sahibidirler... Aralarnda msavat (eitlik uygulanabilmelerinin mmkn olmas ve) bilinmesi haysiyetiyle ksas uygulanr... Amma kendisinden ksas yapmak mmkn olmayan eylerden ise, kemiin krlmas, etin yarlmas ve ieriye nfuz edilmesi gibi yerler iin ksas yaplmaz. nk bu tr yaralanmalarn nihayetine vakf olmak mmkn deildir. Bu tr ilerde ml masraflar tazmin edilir veya dil bir hakim gereken cezay verir. 269 Affeden... "Kim de bu hakkn sadakasna sayarsa,"
264 265

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/526. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/526-527. el-Mide: 5/45,

266 267
268

el-Mlde: 5/47, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/527-528. 269 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/528-529.

Hak sahiplerinden biri hakkn tasadduk ederse, "Onunla," Ksas ile... Kim ondan affederse, demektir. Burada tasadduk kelimesinin tabir edilmesi, o ite mbalaa etmek ve tevik iindir. ," Yani o tasadduk, "Ona kefaret olur." Tasadduk eden kii kefaret olup, onun sebebiyle Allh Tel hazretleri onun gemi btn gnahlarn siler. Amma kfir kii affederse, kfrn zerinde kald iin ona kefaret olmaz. Hadis-i erifte buyuruldu: -"Kim cesedinden bir ey, kendisine isabet ederde onu Allh Tel hazretlerinin rzas iin terk ederse, (bu aff ve balamas) kendisine kefaret olur." 270 eyi Yapan Cennetliktir Hadis-i erifte buyuruldu: -"U eyi kim mn ile beraber kyamet gnne getirirse, o kii; cennetin diledii kaplarndan cennette girer ve cennette diledii karan "Hr-i lyn" ile evlenir. Katilini affeden, Her yazlm (farz) namazn ardnda on bir (11) kere, Bismillahirrahmnirrahm De: 'O Allah tek bir (ehad) dir!1 Allah o eksiksiz sameddir! z Dourmad ve dourulmad! 3 O'na bir kfv; denk ve benzer de olmad!" 271 Sresini okur ve: Gizli olan (kendisinden bakasnn ve hatta alacaklsnn bile unuttuu bir borcu gtrp) deyen kii..." 272 Balanan Katil Baz (limler) buyurdular: H (La) harfi, yaralayan ve Katil (ldren)den kinayedir. Yaralanan kii, kendisini yaralayan affettii, cinayete urayan kii, caniyi balad zaman; bu balama, cnnin o cinayetten dolay olan gnahlarna kefaret olur. Bu gnahtan dolay hirette mhaza ve muhakeme edilmez. Ksas kendisine kefaret olduu gibi... Ama balayan kiinin ecri ve sevab ise Allh Tel hazretlerindendir 273. Allah'n ndirdiiyle Hkmetmeyen "Ve her kimt Allah'n indirdii ahkm ile hkmetmezse," Hkmler ve eriatlardan... "Onlar hep zlimlerdir." Zulmde mbalaa edip, hadlerini am ve Allh Tel hazretlerinin koymu olduu bir eyin yerine baka bir ey koymulardr. Yce Meali: Arkadan da o peygamberlerin izleri zerinde Meryem'in olu s'y gnderdik; bir tasdiki olmak zere nndeki Tevrat iin... Ve ona ncil'i verdik; inde bir hidyet ve nr... Ve nndeki Tevrat* musaddk ve bir ird ve mev'ize olarak mttakler iin... 46 Ehl-i ncil de, onun inde Allah'n indirdiiyle hkmetsin... Ve kim Allah'n indirdiiyle hkmetmezse, hep onlar dinden km fsiklardr. 274
270 271 272 273

Msned-i Ahmed: 22396, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/529-530. el-lhls: 100/1-4, Kenzu'l-Ummh 43220, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/530.

Bu konuda Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: - "Kim kn (kaatili) balarsa, o kiinin sevab cennetten (daha dk) bir ey deildir." Kenzul-Ummal: 39854, Bu hadis-i erif ve Musannif smail Hakk Bursev (k.s.) hazretlerinin yukarda beyan buyurduklar o gzel tefsir, u veya bu ekilde ellerinden hdise km, katil olmu insanlarn nasl davranacaklarn aklamaktadr. Katillerin ldrme iinden sonra nasl psikolojik bir hl iinde olmalarn beyan etmektedir. Katiller, maktuln yaknlarna (ve topluma) kar hava atan, ykseklik veya efelik kompleksine giren kiiler olmamaldr. Katiller, bir mahfyyet iinde olmaldr. Katiller, kendilerini maktuln varis ve velilerine balatmak iin almaldrlar. nk hirette kurtulularnn yolu o insanlarn kanlarnn balanmasndan geer. Eer o insanlar kanlarn balarlarsa, hirette hi sorguya bile ekilmeyecektir. Katiller, bu inanla maktuln yaknlarna gereken ilgiyi gstermeli, onlarla iyi geinmeli ve onlarn kendisini balamalarnn yollarn arayan bir ruh halinde olmaldr. Mtercim. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/530-531.
274

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/531-532.

Tefsr-i erifi: "Arkadan da o peygamberlerin izleri zerinde gnderdik;" "Filvaki, biz Tevrat' indirdik." Kavli erifin zerine atftr. Zikredilen peygamberlerin izleri zerine gnderdik, demektir. "Meryem'in olu s'y," Isa Aleyhisselm" o peygamberlerin akabinde (hemen ardnda) gnderdik. Onlardan sonra sa Aleyhisselm' getirdik. 275 lmi bir inceleme (Hak arasnda,) "Onun izini takip ettim, onun ardna dmekle ardna dtm," denilir, cmlesi, ?f "Ben ona tabi oldum," demektir. fiili, bir mefle mteaddidir. (nk) sen; "Ben falanca ile onun izini takip ettim," dediin zaman, cmlenin mans, "onu onun ardna drdm," olur. zini takip etmenin) hakikati, bir eyi, bakasnn ard sra ve izinde getirmek, demektir. Buradaki edde mteadditlik iin deildir. Taz'f (edde) bazen de mcerred fiil mansna olur. Mesel: fili ile fiilinin ayn manada olmalar gibi... Lakin LM fiili be (^) harfi cerriyle ikinci mefle mteadd olur. Burada fiilin birinci mefi mahzftr. Yani: "Kendilerini zikrettiimiz peygamberlere Isa Aleyhisseim ' tabi kldk ve sa Aleyhisselm ' onlarn ardndan gelenlerden kldk!" demektir. Burada meflhazfedildi. "onlarn eserleri zerine," kavl-i erifi mahzf olan mefl makamna kim klnd. 276 ncl Tevrat' Tasdik Eder "Bir tasdiki olmak zere - nndeki Tevrat iin..." sa Aleyhisselm, '"dan hldir. "Ve ona ncil'i verdik;" "Ve gnderdik;" kavN erifin zerine atftr. "inde bir hidyet ve nr..." Tevrat'ta olduu gibi... Bu kavl-1 erif, ncil'den hl olmak zere mahallen mensuptur. Yani kendisinde bu (hidyet ve nur) olduu halde ncil'i verdik, demektir. Sanki yle denildi: Hidyet ve nur zerine mtemil olan ncil'i verdik. Ve nndeki Tevrat' musaddk (tasdik edici)11. Hlin hkmne dhil olmak zere atftr. "Ve nndeki Tevrat'"kavl-ierifin tekrar ziyde takrr iindir. 277 Takva Ehline Hidyet Kaynadr "Ve bir ird ve mev*ze olarak mttakler iin..." Bu kavl-i erif, "Tasdik edici" kelimesinin zerine atftr. Onunla birlikte hl cmlesinin tazmine ve ierisine dhildir. Hepsini onun mtemil kldktan sonra hepsini hidyet kld. u cihetle ki buyurdu: inde bir hidyet var," Ve ncil'in mttekler iin mev'ize ve hidyet olmasnn tahsisi ise, nk onlar (takva ehli) ncil ile hidyet bulmakta ve onun caddesinden menfaat grmektedirler. 278 Sleymn Mereb Hafz (k.s.) buyurdular: Eer o yznde Sleyman Aleyhisselm'n yz deilse, 0 kadar hususiyet nak edip durma! O bir fayda salamaz. 279 nk o yzkten faydalanmak ancak Sleymn bir mereb zerine olana nasip olur.
275 276

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/532. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/533. 277 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/533-534 278 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/534.
279

Divn- Hafz irz'de bulamadm.

Kitaptan menfaat grmekte ancak, takva ile rchn bulan ehli takvaya nasip olur. 280 Allah'n ndirdiiyle Hkmetmeyen "Ehl-i ncil de, onun iinde Allah'n indirdiiyle hkmetsin..." Yani biz ncil'i indirdik. Ve biz; "Ehl-i ncil de, onun iinde Allah'n indirdiiyle hkmetsin..." dedik, demektir. Ve kim Allah'n indirdiiyle hkmetmezse," Allah'n indirdiini inkr ederek ve kk grp hafife alarak... "Hep onlar dinden km fasklardr.," Bunlar mndan km azgn ve takn kiilerdir. Bu yet-i kerime, ncil'in "ahkm" (hkmler ve hukuk mese lelere) mil olduuna dellet eder. 281 sa Aleyhisselm Yine bu yet-i kerimede sa Aleyhisselm'n mstakil bir eriat getirdiine dellet vard. sa Aleyhisselm, az veya ok olsun kendisine amel edilmeye memur olan hkmler ieren bir eriat getirmiti. Yoksa hususiyetle sadece Tevrat e amel etmiyordu. 282 Hkimlere Byk Tehdt Bu ayet-i kerimede hkimlere byk bir tehdit vardr. Hadis-i erifte buyuruldu: -"dil kad kyamet gn getirilir. Azabn iddetinden dolay, iki hurma arasnda da bile fasl (taksim ve ayrma) yapmam olmay temenni eder. '" 283 Adaletli kadlarn hli byle olunca, zulm, hakszlk ve rvetle i gren kadlarn hli nice olur? 284 Imam- zam ve Kadlk mam- zam Eb Hanfe hazretleri, kadlk etmedi. (Kadlk yapmaktansa) lm tercih etti. Bunun iin ldrld. Eer sen kadlk yapmazsan sende lrsn 285. Hadis-i erifte buyuruldu: -"Kadlar tr. iki kad cehennem ateindedir. Biri de cennettedir. Kad'nn biri, bilerek haksz hkm veren kad ite bu cehennemliktir. Kad'nn biri de, bilmeyerek, haksz yere hkm verdi. Ve bylece insanlarn mallarn (ve canlarn) helak etti. te -"Kyamet gn dil kd getirilir. O kad, grm olduu iddetli hesaptan dolay, bir hurmann taksiminde de olsa iki kiinin arasnda hkmetmemi olmay temenni eder." bu da cehennem ateindedir. Hak (ve adaletle) karar veren kad ise cennettedir." 286 mam Sahav (r.h.) hazretlerinin "el-Maksdi-Hasene" isimli kitabnda da byledir 287
280 281

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/534. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/534-535. 282 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/535.
283
284

Kenzu'l-Umml: 15008, Bu hadis-i erif burada u ibarelerle gemektedir: smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/535-536.

285

Imam- Azam Eb Hanife hazretleri, kendisine teklif edilen Kadl kabul etmedii iin ldrld. slam'n hakim olduu ve er- kanunlarn yrrlkte olduu bir dnemde bile, Imam- Azam Hazretleri gibi byk bir lim, "Kad olup, insanlarn mal ve can hakknda ahkam vermektense lm tercih ederim" diyerek hakimlii kabul etmemitir. Hakimlii kabul etmedii iin, hapse atlm ve zindanda gnlerce ikence grdkten sonra, ahadet erbetini imitir. Imam- Azam hazretleri, geimini esnaflk ile salyordu. Devletten bir grev ve maa almad. (Drt byk imamn hibiri devlet memuru deildi. Byk hizmetler, memuriyetle deil, ak, evk, heyecan ve byk bir zveriyle almakla olur...) Halife Mansur'un kendisine verdii. Temyiz Mahkemesi Reisliini kabul etmedii iin zindana atld. kence ettikten sonra, ayaklarnn altndan kanlar akan ve halsiz den Imam- Azam Hazretlerini, zorla srt st yatrp azna zehirli erbeti dkerek, 767 (H. 150) senesinde Badat zindanlarnda ehid ettiler. Mtercim.
286 287

Tirimizi: 1244. Eb Davud: 3102, lbni Mace: 2306,

Maksd'l-Hasene: 753, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/536-537.

Hikye Olundu (adalet ve rvet) srail oullar, kendi aralarnda hkm icra etmesi iin hkim tayin ederlerdi. Bir hasm, davasn hkime ilettiinde, onun hkmne rz olmazsa, ikinci hkime giderdi. Onun kararna da rz olmazsa; sonra kalbinin tam mutmain olmas iin nc hkime giderdi. Bu hakimleri imtihan iin Melek'in biri bir gn insan suretine girdi. Bir beygire bindi. Bir kuyunun bana gelip durdu. Adamn biri bir inek ve yannda buza olduu halde kuyuya sulamaya getirdi. Adam inek ve buzay suladktan sonra geri dnmek istediinde, melek, o buzaya iaret etti. Buza beygirin yanna gelip (sanki onun yavrusuymu gibi) yannda durdu. Sahibi buzaya seslendi ve onu ard, ne ettiyse buza annesinin yanna gitmedi. Sahibi geldi, buzay sevk etmek ve srp gtrmek iin btn imkanlar kulland; buza yine gitmedi. Melek: -"Ey adam! Bu buza benim beygirimin dourduu bir yavrudur! Git! Buzam brak!" dedi. (Adam ard. Bir meleke bakt! Bir beygire bakt! Bir de buzaya... nce melekin aka ettiini sand. Yine buzann bandan tutup srklemek istedi... Melek, -"Beygirimin dourduu buzaya karma!" dedi. Adam hayret etti. Byk bir aknlkla; -"Hi beygir buza dourur mu?" diye sordu. Melek: -"Baksana beygirimin yanndan ayrlmyor! Eer senin ineinin yavrusu olmu olsayd, onun yanna giderdi... Adam Meleke; -"Sen beni delirtmek mi istiyorsun?" Tarihte hi byle bir ey olmu mu?" dedi...) Melek ile adam arasnda mnazaa ve mnakaa byd. Olay mahkemeye aksettirildi. Melek, adamdan nce davranp, birinci hkime gitti. -"Eer buzann benim (beygirimin yavrusu olduuna) hkmedersen, sana u kadar para veririm!" dedi. Hakim rveti kabul etti. Mahkemede birinci hakim (ald rvete dayanarak) buzann beygirin yavrusu olduuna hkmetti. Adam buna rz olmad. (Mahkemede feryat ve figan etti. Hi beygir buza dourur mu dedi. Adam, -"Allah'm aklm sen koru!"diyordu.) Ve ikinci hkime gittiler. (Melek yine adamdan nce gidip i-kinci hkimi grd. Ona eer, kendisinin lehine karar verecek o-lursa, ona u kadar para vereceini syledi ve rvet teklif etti...) kinci hkim de birincisi gibi buzann beygirinin yavrusu olduuna hkmedip, buzay melee verdi. Adam ikinci hakimin kararna da rz olmad. (Adam baryordu: -"Bu hkimler mi deli yoksa ben mi delirdim? Hi beygir buza dourur mu?"...) nc hkime gittiler. (Melek yine o adamdan nce davranp gidip) nc hkime rvet teklif etti. nc hkim; -"Bu hkm vermeye benim gcm yetmezi" dedi. (Melek sordu; -"Neden?" Hakim; -"nk ben hayz oldum," dedi. Melek, at. Hayretle sordu: -"Sen ne diyorsun? Hi erkekler hayz olur mu? Hayz kadnlarn hususiyetlerinden (kadnlara ait bir hal) deil mi?" dedi. Kad, melek'e; -"Sen benim szme taaccb m ediyorsun? Benim szme hayret edip ayorsun da, kendi szne amyormusun? Erkekler hayz grmedikleri gibi, beygir de buza dourmaz!" dedi. te bu hadise zerine melek; -"ki kad atetedir; bir kad cennettedir!" 288 buyurdu. Bu kelm onun dilinden nakledilmitir. Yine bu hadiseyi bazlar, eyh Hazret-i Aziz Mahmd el-Hd el skdr (k.s.) hazretlerinin mbarek azlarndan naklettiler... 289 Kurn-I Kerim Yce Meali: Sana da bu hak kitab indirdik; kitap cinsinden nnde olan musaddk ve zerine nighban hkim olmak zere... Onun iin sen de aralarnda, Allah'n indirdiiyle hkmet. Bu sana gelen haktan ayrlp da, onlarn arzular arkasndan gitme... Her biriniz iin bir ir'a yaptk, bir de minhac... Allah dileseydi hepinizi bir tek mmet klard, lkin sizi her birinize verdii eyde imtihan edecek... O halde durmayn, hayrlara yar edin; niha yet dnmnz hep Allah'adr. O vakit, O sizlere nelerde ihtilf ettiinizi haber verecektir. Ve u emri indirdik: Aralarnda srf Allah'n indirdii ile hkmet, keyiflerine tbi olma ve onlardan sakn... Allah'n sana indirdii ahkmn birinden seni artmasnlar. Yine yz evirirlerse bil ki, Allah onlarn baz gnahlar sebebiyle, balarna mutlaka bir musibet getirmek istiyor ve her halde insanlardan bir ou fsktrlar...
288
289

Kenzu'l-Ummai: 14982, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/537-539.

Durmular da, chiliyyet devrinin hkmn m istiyorlar?! Kimmi Allah'tan gzel hkm verecek? Fakat bunu, yakn snndan olan bir kavim anlar.so 290 Tefsr-i erifi: "Sana da indirdik;" Ey habibim Ahmedi Resulm Ya Muhammed (s.a.v.)! "Kitab," Kur'n-i kerimi indirdi. htiva eder olduu halde, "Hak ile..." Kur'n- kerim doruluk ve hak zere olduu bir hal ile, "Kitap cinsinden nnde lan musaddk (tasdik edici...)" Kendisinden nce gemi (ve inmi) olan kitaplar, o kitaplarn (asllarnn) Allah tarafndan indirildiini tasdik eden. Kendisinde bir sfat olan ve; 1-Tevhit, 2- Adalet 3- Ve eriatn uslnde ona muvafktr. 291 Kurn- Kerimin Muhafzl "Ve zerine nighbn hkim (koruyucu) olmak zere... 292 Dier Kitaplar deiiklikten muhafaza edendir. Kur'n- kerim, kendisinden nce gkten inmi olan Kitaplarn; 1-Sdk, 2- Doruluk, 3- Shhat, 4- Sebatna ahitlik eder ve onlarn; 5- Usul- eriatlarn, 6- Onlarn fer' meselelerini (amel ve fkh taraflarn) ebed-letirdi, 7- Onun hkmleri neshedilmi konularn beyn etmekle o Kitaplara yardm etmektedir. 0 Kitaplardan istifade edilmi olan hkmlerin neshini Kur'n- kerim beyn etmektedir. 8- (Kur'n- kerimin inmesiyle) o kitaplara ve onlarn nesh olan yetleriyle amel etmenin kesildiini (Kur'n- kerim) aklamaktadr. Hi phesiz, Kur'n- kerimin temyiz olan hkmlerinin meruluu (eriatnn geerli olmas) ebediyete kadardr. Dier Kitaplarn meruluunun (geerliliinin) vakitleri getii iin, ebed bir kitap olan Kur'n- kerim'in yetleri onlarn zerine muhafz ve koruyucu oldu. 293 Kur'n- Kerim ve Dierleri "Onun iin sen de aralarnda hkmet," Cmlenin bandaki fe harfi, m ba'dini m kabii zerine tertib iindir. Yani: Kur'n-i kerimin sn zikrettiimiz gibi (daha nce inen btn Kitaplar zerine muhafz ve hakim olunca), kitap ehli kendi aralarnda olan meselelerinde sana ba vurduklarnda sen onlara hkm ver; "Allah'n indirdiiyle..." Allh Tel'nn sana indirdiiyle hkmetl nk Kur'n-i kerim (daha nce inen) btn ilh kitaplarn ser hkmlerine mil olan bak bir kitaptr. "Bu sana gelen haktan ayrlp da, onlarn arzular arkasndan gitme..." Kitaptan, onlarn arzuladklar (bozuk eylere) sapmakla... Taalluk eden eyler, "Tabi olma- uyma" ifadesiyle, sapma, tahrif ve bozma gibi manlarn tazmn etmesi kastedildi. Sanki: Onlarn hev- heveslerine tabi olarak, sana indirilenden sapma," denildi. 294
290 291

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/539-540. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/540.

292

" MHEYMN kelimesi. "heymene"den ism-i fail olarak bir ey zerine rkb (gzetici) ve hafz (koruyucu) olan ahit ve emn (inanlan) demektir. 293 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/541. 294 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/541-542.

erat Ve Minhc "Her biriniz iin bir ir'a yaptk, bir de minhc..." Htb "iltifat"yoluyla btn insanlaradr. Lakin sadece (o an) mevcut oianiara deil... Belki "talb"yoluyla gemite yaam olanlara (bunda) hitap vardr. (2/399) Cmlenin bandaki, lam (j) harfi cerri, "Biz kldk," fiiline taalluk etmektedir. Bir mefle mteaddidir. Oda,maz olan "kld" fiiliyle olan ihbar cmledir, inf cmle deildir. Car ve mecrrn mteallikinin zerine takdimi tahsis iindir. . "Sizden," kavl-i erifi, sfat vaki olan mahzfa taalluk etmektedir Ondan ivaz (bedel) olarak ""hepsi" kelimesi tenvfn getirildi. Mans: Ey bak ve hl olan mmetleri (Ey gelmi ve gemi olan milletler)! Sizden olan her bir mmet iin kldk. Yani tayin ettik, Her bir mmete mahsus bir eriat ve minhc koyduk. Hibir mmet kendisi iin meru klnan, kendisine tahsis ve tayin edilen yoldan hata edip armasn. Ms Aleyhisselm'dan sa Aleyhisselm'a kadar gelen mmetlerin zerinde gnderildii erat ve yollar Tevrat idi. sa Aleyhisselm'n gnderilmesinden sonra, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin gnderilme zamanna kadar gelen mmetlerin erat ve yoilar ise Incfl idi. Ama sizler! Ey mevcut olan insanlar (btn mmetler!) sizin eriatnz ve yolunuzu ter eden Kur'n- kerimdir. Kur'n- kerimden bakas yoktur. Ancak o vardr. Kur'n- kerime mn edin! Kur'n- kerimin iinde bulunanlarla amel edin. 295 erat "ir'at," veerat," 296 kelimeleri, su yolu (vesuya giden yol.) mansnadrlar. Allah'n teri ettii (koyduu) dine benzetildi. Allah'n koyduu, namaz, oru, hac, zekt, nikah ve dier salh ve gzellikler... (Burada su yolu mansnda olan erat kelimesinin Allah'n dini mansnda kullanlmasnn sebebi) su yolu insann fn hayatnn (susuzluktan ve lmekten) kurtuluuna sebep olan suya ulatrd gibi; din de insann ebed hayatnn kurtuluuna sebeb olan Allah'n emirleri ve yasaklarndan kanunlara ulatrd iin erat ad verilmitir. 297 Minhc "Minhc", dinde geni yol, demektir 298. Bu kelime, yol ak ve geni olduu zaman sylenen, den gelmektedir. " aktr," szn- 299 nceki mmetlerin eriat Denildi ki; Bunda (yani "Her biriniz iin bir ir'a yaptk, bir de minhac..." kavl-i erifinde) -"Muhakkak ki biz, bizden nce olanlarn eriatlar zerine ibdet ediciler deiliz" szne bir delil vardr. Fakat tahkiki yapldnda (bu kavf-i erif ve dier naslar iyice incelediinde u gerek) ortaya kar: -"Muhakkak ki bizler, eski mmetlerin (neshedilmeyip) bak braklan eriatlarn hkmleri, eski eriatlar olmak
295

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/542-543.

296

R'A, ERA. MERAA, as! lgatte bir rmak veya herhangi bir su kaynandan su imek veya almak iin gidilen yol demektir. Bunda insanlarn ebed hayata ve gerek saadete ermesi iin AHah Tel'nn koyup teklif ettii zel hkmlere ve doru yola istiare yoluyla isim verilmitir ki din demektir. Ya kapal bir eyi yarp amak, beyan ve aklamak mnsna "eraa" masdarndan veya bir eye girmek mnsna "suru' "dan alnmtr. Birincisi ria (yol gstericiye), ikincisi slike (yola girene) gre mnasebeti demek olur. 297 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/543.
298

Minhc da. vazh, ak yol demektir. Bazlar ir'a ile minhcn bir mndan ibaret olup tekit iin tekrar edildiine ve her ikisinden de maksadn "din" demek olduuna kani olmulardr. Dierleri ise aralarn ayrmlar ve demiler ki, ir'a mutlak eriatten, tarikat da mekrim-i eriattan (eriatn kymetlerinden) ibarettir. Minhcdan maksad budur. u halde eriat nce, tarikat sonradr demiler. Mberred, "ir'a tarikin (yolun) balangc, minhc da devaml yoldur." demitir. bn Enbr de; -"ir'a o yoldur ki, bazan ak ve bazen kapal olabilir; minhc ise her halde ak olur," demitir. Gerek budur ki, yette ir'a ve minhc bir mndan ibaret deildir. ir'a, zamanlarn ve zeminlerin, ahvlin ve durumlarn deimesiyle deiebilen dinin fru (dallar); minhc da daima sabit, ak ve devaml olan dinin asllardr ki, ir'a bunun ubeleri ve eitleri demektir. Her milletin mensup olduu peygambere indirilen zel hkmler birer ir'a; Allah'a, peygamberlere, ahirete iman gibi bunlarn hepsinin mterek ve birlik olduklar usul (asllar) da minhcdr. 299 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/543.

haysiyetiyle deil de bizim eriatmz olmas haysiyetiyle amel ediyor ve ona gre ibdet ediyoruz..." 300 Allah Dileseydi Btn nsanlar Tek Yapard "Allah dileseydi," Allah eer sizi tek bir mmet klmay dileseydi; "Elbette hepinizi bir tek mmet klard," Btn asrlarda bir din zerine ittifak eden bir cemaat yapard. Sizinle sizden nce yaayan mmetlerin arasnda hibir ihtilf olmakszn insanl tek bir mmet yapard. (mmetlerin deimesiyle hibir zaman) din bir hkm deimez, nesh olmaz ve deitirilmezd 301. mtihan in "Ve lkin," Lakin Allh Tel hazretleri bunu dilemedi. Allh Tel hazretleri btn insanlar, tek bir mmet klmay dilemedi. Belki Allh Tel hazretleri, mmetlerin arasnda cri olan kanunlar ilh lisn zere diledi ki; "Sizi imtihan etmek iin..." Sizi imtihan eden kiinin yapm olduu muameleyle size muamele etmek iin... "Size verdii eyde..." Her biri kendi asrna ve o dnemde yaayan insanlara muvafk olarak size vermi olduu deiik eriatlarla sizi imtihan edecektir. Onunla amel ediyor musunuz? eriata boyun eiyor musunuz? eriatn (Allah'tan geldiine itikat edip inanyor musunuz? Muhakkak ki eriatlarn ihtilf (deiik mmetlere deiik eriatlarn verilmesi) tebli edilen hkmn esas zerine bina klnan bir meiyyeti gerektirir. Bu durum; 1 - Tebl edilen hkmn esasn, 2- Sizin maietinizde (dnya hayatnzda) maslahat ve fayda olan eyleri, 3- Med (hiretiniz iin) faydalar, 4- Veya haktan saparsnz! 5- Hev- hevese tabi olursunuz, 6- Zararl eyleri faydal eylerle deitirirsiniz! 7- Dalleti hidyet karlnda satn alrsnz. 302
300

Bizden nceki peygamberlerin eriatlar, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin mmetine nispetle iki ksmdr. Birinci ksm: Kur'n- kerim ve snnet-i seniyyede zikredilmeyenler. Btn limlerin ittifakyla bunlar tamamen nesh olunmutur. Hibir hkm yoktur, ikinci ksm: Kur'n- kerim ve snnet-i seniyyede zikredilenlerdir. Buda ksmdr. 1-Kur'n- kerim veya hadis-i erifte nesh olunduu haber verilenler. u yet- kerimede olduu gibi.: De ki: "Bana vahyolunanlar iinde bu haram dediklerinizi yiyecek bir adama haram klnm bir ey bulmuyorum. Meer ki unlar olsun: l yahut dklen kan, yahut hnzr eti ki, o phesiz bir pistir. Yahut Allah'tan bakasnn ismi anlm sarih bir fisk ki, bunlarda da her kim muztarr olursa, dier bir muztarra tecvz etmedii ve zaruret miktarn amad takdirde... phe yok ki, Rabbn gafurdur, rahimdir.1'145 Yahudilere her trnakly haram kldk. Bir de bunlara sr ve enamdan srt larnda olan veya barsaklar zerinde bulunan veya kemikle ihtilt eden kuyruk ksmndan maada yalarn dahi haram kldk. Fakat bunu onlara baiyleri yznden bir ceza yaptk. phesiz biz her hususta sadkz.146 El-En'm: 6/145-146, 2-Mslmanlar hakknda da kendisinde hkm bulunduu haber verilenler; u yet-i kerimede olduu gibi: "Ey o btn iman edenler! zerlerinize oru yazld; nitekim sizden evvelkilere yazlmt. Gerek ki, korunursunuz."Bakara: 2/183, Oru dier mmetlere farz olduu gibi bize de farz klnd. Yine hadisi erifte de; -"Kurban kesini nk kurban kesmek babanz brahim Aleyhisselm'n snnetidir." Tirmizi: 16, 3- Kur'n- kerim ve snet-i seniyyede kabul veya reddi hakknda herhangi bir iaret bulunmayan ve Mslmanlar hakknda mensh olduuna dair bir delil bulunmayanlardr: "Hem onda zerlerine yle yazdk: "Cana can, gze gz, buruna burun, die di, cerhler birbirine ksastr". Kimde bu hakkn sadakasna sayarsa, o ona keffret olur. Ve her kim, Allah'n indirdii ahkm ile hkmetmezse, onlar hep zlimlerdir." El-Mide: 5/45, Netice: Bizden nceki peygamberlerin eriatlarnn bize ulamas ya Kur'n- kerimde zikredilmesi veya hadis-i erifte Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin haber vermesiyledir. Eer red ifdesi olmakszn ve nesh olunduuna dair bir delil yoksa, onlar da Kur'n- kerim veya snnet-i seniyye'dir. Usul-u fkh kitablannda zikredilen kitap ve snnet hkmlerine tabidir. Bu konuda daha geni bilgi iin Usul-u Fkh, Usul-u Hadis ve Usul-u Tefsir kitablarna baknz. Mtercim. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/544.
301

Dinlerin btn akdi ayndr. Akidlerin deimesi asla mmkn deildir. Adem Aleyhisselm'dan bu yana akid hi nesh olunmad. Allah'n sfatlar, isimleri, melekler, kitaplar, peygamberler, ahiret, cennet, cehennem, mizan srat ve benzeri konulardaki inanlar hep ayndr. Ancak amel konular zamanla deiti. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/545-546. 302 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/546-547.

Diken Karlnda Ba Mesnevde buyuruldu: Veli, Allh Tel'ya itiraz etmez. nk Allah; Diken karlnda ba verir, Baheler, bostanlar ihsan eder... Ban yaksa, zm ihsan eder, Matemi yzlerce sevin kaynana evirir. Elsize el balar, Zayf kuvvetlendirir. Gam ve keder sarhounu, sevin sarhouna evirir.. Verdii karlk, maksdumuzdan ok stn olduuna gre, Ona itiraz edilmez 303. Hayrda Yarn "0 halde durmayn, hayrlara yar edin;" zikredildii gibi olduu (insanlarn imtihan iin deiik mmetlere ayrldndan dolay); dnya ve hirette sizin iin en hayrl olan eye kavumada yarn! Kur'n- kerimin iinde bulunan hakik akid (salam inan) ve Salih amelleri elde etmek iin yarn! Frsatlar kollamada bir-birinizle yarn, Bu fazilet yarnda olun. "Nihayet dnmnz hep Allah'adr.1 Dnnz Allah'adr. mn eden ve etmeyen btn insanlarn dn Allah'adr. hitap zamirinden hldir. il "O vakit, O sizlere nelerde ihtilf ediyor idiinizi haber verecektir." Allh Tel hazretleri sizin aranzda hak zere olan ile btl zere olan kiinin arasn fasledecek (ayrt edecek) ceza ve mkfat verir. te o zaman, sizin onunla beraber dnyada kendisinden ihtilf ede durduunuz, din iinde ve eriatta hibir aibeniz ve teredddnz kalmaz, (ite iin i yzn anlam olursunuz...) Zikredilen eyde bununla tabir edilip ifde olundu. Haber vermenin vazifesi olan ihtilfn izlesinin mevkiinde vaki olduu iindir... 304 Allah'n ndirdiiyle Hkm

"Ve u emri indirdik: Aralarnda srf Allah'n indirdii ile hkmet, keyiflerine tbi olma." kitap" kavl~i erifinin zerine atftr. Yani biz sana kitab indirdik ve hkm onun iindedir. Onun iindekilerle hkmet, demektir. "Ve onlardan sakn..." Korkarak; "Allah'n sana indirdii ahkmn birinden seni artmasnlar." Seni artmalar ve seni kitabn bazsnda sarf edip saptrmalar velev ki azn az da olsa bile... Btl hak suretinde tasvir etmekle... 305 Fitne Nedir? Burada, seni artmasnlar. Kavl-i erifinde zikredilen) fitneden 'murad, haktan sapmak ve btla dmektir. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin hadis-i eriflerinde olduu gibi: -"(Allah'm) hayatn fitnesinden sana snrm," 306 Yani s-rat- mustakm'den sapmaktan sana snrm,
303

MesneV-yi erif: Defter, 3, s. 72, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/547. 304 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/547-548. 305 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/548.
306

Buhri: 833, Mslim: S89, Namazda Rabbena tin ve Rabbenfrli'den sonra okunmas tavsiye edilen bu duann tamam yledir: "Allahmme innii ez bike min azbi cehennem ve ez bike min azabi'l-kabri ve ez bike min ftneti'l-mesiyhfd-deccal ve ez bike min fitneti'l-mahya ve'l-memat." "Allah'm. Cehennem azabndan, kabir azabndan, decciin fitnesinden, hayat ve lm fitnesinden sana snyorum."

demektir. nsan, haktan btla sarf eden ve insan asl maksattan saptran (ve ktle meyil ettiren) her ey fitnedir. 307 Sebeb-i Nzul Rivayet olundu: Yahudi din adamlar, -"Bizi Muhammed'e gtrnl Belki onu dininden fitneye drrz!" dediler. Onlar alp Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine gtrdler. (2/400) Yahud limler; -"Ey Ebe'l-Ksm! Senin de bildiin zere bizler, Yahudilerin bilgin ve limleriyiz. Eer biz sana tabi olursak; btn Yahudiler, gelir sana tabi olurlar. Bizimle kavmimiz arasnda bir husmet var (peyda oldu.) Biz sana mahkemeye geleceiz. Eer sen kavmimizin aleyhinde ve bizim lehimizde hkmedersen; biz sana -mn eder ve seni tasdik ederiz!" dediler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, bundan kand. te bu hadise zerine bu yet-i kerime nazil oldu. 308 Peygamberlerin Unutmalar limler, bu yet-i kerimeyle, peygamberlerden hat ve u-nutmann sadr olmasnn caiz olduuna delil getirdiler. nk Allh Tel hazretleri buyurdu: "Allah'n sana indirdii ahkmn birinden seni artmasnlar." Ama peygamberlerin bilerek (amden ve kasten hat etmeleri) caiz deildir. Peygamberlerin zerinde ancak hat ve unutmadan baka bir ey kalmad... 309 Allah'n Hkmnden Yz evirenler "Yine yz evirirlerse," Eer Allh Tel hazretlerinin indirdiiyle hkmetmekten yz evirir ve onun gayrisini murad ederseniz... "Bil ki, Allh Tel mutlaka istiyor," Bil ki onlarn yz evirmeleri, muhakkak ki Allh Tel hazretlerinin dilemesinden dolaydr. "Onlarn baz gnahlar sebebiyle, balarna bir musibet getirmek," Onlarn zerine musallat klmakla; dnyada onlara acilen a-zap eder... Ve dnyada; 1- Kati (ldrlmek), 2- Srgn, 3- Cizye 4- Ve benzeri azaplarla onlara azap eder. Dierlerini de hirette cezalandrr. Bu kavl-i erifte geen, "Onlarn baz gnahlar sebebiyle," kavl-i erifinden murad; onlar hkmllah (Allah'n hkmlerinden) yz evirme gnahdr. Onlarn gnahlarndan ancak bununla tabir olunmas; onlarn ok gnahlarnn olduuna tembih iindir. Bu gnahlarndan birinin bykln ifde etmektedir. Dier gnahlar da bunun cmlesindendir. "ve her halde insanlardan bir ou fasktrlar..." Kfrde ileri gidip taknlk yapmaktadrlar. Kfr zerinde srar ediyorlar. Belirli hadlerin dna kyorlar. te bundan dolay, Allh Tel hazretlerinin hkmnden kyorlar. 310 ChIiyet Hkmn Arayanlar "Durmular da, chiliyyet devrinin hkmn m istiyorlar?!" Onlarn hallerini inkr ve taaccptr. Ve onlar azarlamadr. Fe (lJ) harfi makamn iktiz ettii bir mukadder zerine atf iindir. Yani: Onlar senin hkmn brakp, o sadece hev- heves ve cehalet olan ve hibir ilh kitaptan sdr olmayan
Abdullahi'bni Abbas (r.a.), Peygamber Efendimizin bu duay Kur'n- Kerm'den bir sreyi rettii gibi talme altn rivayet buyurmulardr. Reslllah Efendimiz'den, tavsiye edilen baka dualar da mevcuttur, 307 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/548-549.
308

Kurtub Tefsiri: c. 6, s. 154, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/549. 309 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/550. 310 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/550-551.

ve vahye dayanmayan chiliyet dneminin hkmlerini mi istiyorlar?! demektir. 311 Hkmlerin En Gzeli "Kimmi Allah'tan gzel hkm verecek?" Inkridir. nk hibir kimsenin hkm, Allh Tel hazretlerinin hkmnden daha gzel veya Allh Tel hazretlerinin hkmne msav (eit gzellikte veya ona denk) olamaz. yet-i kerimenin zahirinin gelii (siyak ve sibak) msavat ve inkrnn nefyine taarruz etmiyorsa; fakat srp gelen rf ve devam eden kullanma (bu konuda seni) irat etmektedir... Zira; "Falancadan daha kerim kim var?" denildiinde veya "Falancadan daha faziletli kim var?" denildii zaman; o kiinin btn kerimlerden kesinlikle daha kerim olduunu ve btn faziletli kiilerden daha faziletli "Hkm" kelimesi temyizdir. Mbted'dan menkldr. Bunun takdiri, f hkmnden daha gzeldir." "en gzel," kelimesinden "Kimin hkm, Allah'n "Fakat bunu, yakn snndan olan bir kavim anlar." Onlarn yannda... Lam (J) harfi beyn iindir. Bir mahzfa taalluk etmektedir. "Allah sana iyilik versin!" nk sika, bir muhatabn lehine, Allh Tel hazretlerinin kendisini rahmetine gark etmesi mansnda duadr. "senin iin," kelimesi de onun iin beyn olmu olur. Yani bu yaknen imn eden bir kavim iin istifhamdr (sorudur.) nk onlar, nazarlaryla btn ilerin takdirini (ve i yzn) ok iyi bilmektedir. Onlar yaknen bilirler ki muhakkak hkmlerin en gzeli ve en dilidir, Allh Tel hazretlerinin hkmdr. Lm (J) harfi - kelimesine taalluk etmemektedir. nk Allh Tel hazretlerinin hkm bir kavim berisinde dier kavme mahsus deildir. 312 Din Fr Cihetinden Deiir Bu yet-i kerime, (Allah tarafndan gnderilen semav btn dinlerin) usl cihetinden dinin bir olduuna ve fr ynnden ihtilf edip (deitiine) delildir 313. Her asr ve zamanda diledii gibi hkmetmek Allh Tel hazretlerine mahsustur. Allh Tel hazretlerinin hkmlerinde byk bir hikmet ve maslahat vardr. Bize den ise, 1 - Teslm olmak, 2- (Allah'n emirlerine) boyun emektir. 3- tiraz etmeyi terk etmek, 4- lmden ve zaman karmadan nce hayr ilerinde komaktr. 314 Ganimet Bilinmesi Gereken Be ey Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: "Be eyden nce be eyi ganimet bilin, ihtiyarlndan nce genliinin, Hastalndan nce shhatinin, Meguliyetten nce bo vaktinin, Fakirliinden nce zenginliinin, lmnden nce hayatnn (deerini bil...)"
315

311 312

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/551. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/551-552.

313

Dinlerin amel tarafndan nesh ve deiiklii insanla bal olarak deimektedir. Ama dinlerin akid konulan, dem Aleyhisselm'dan gnmze kadar hibir deiiklie uramad. Btn peygamberler, Allah'n varln, birliini, bu gn bizim ehl-i snnet ve'I-cemaatin akid ve kelm ilimlerinde rendiimiz, Allah'n mbarek sfatlan, gzel isimler. lh kelm, melekler, peygamberler, hiret, cennet, cehennem, ceza ve sevab aynen bizim inandmz ekilde haber verdiler. Peygamberlerin herhangi bir ada ve herhangi bir yerde ve herhangi bir mmete getirmi olduklar semav dinin itikd yani inanc ile bizim inancmz ayndr. tikad eylerde asla bir deiiklik yoktur. nan ynnden btn dinler birdir. Ancak dinlerin amel yani fkh taraflar neshe uramtr. Mesel Adem Aleyhisselm'n eriatnda ayn batnda olmamak artyla kiiler kz kardeleriyle evlenebiliyorlard. Bu hkm yeryznde insandeiiklik yoktur. nan ynnden btn dinler birdir. Ancak dinlerin amel yani fkh taraflar neshe uramtr. Mesel Adem Aleyhisselm'n eriatnda ayn batnda olmamak artyla kiiler kz kardeleriyle evlenebiliyorlard. Bu hkm yeryznde insanlarn oalmasyla neshedildi. Yakup Aleyhisselmn eriatnda iki kz kardei bir nikah altnda toplamak caizdi. Bu daha sonra haram klnd. Dinlerin gelmesi, slm dini ile son buldu. slm dini en mkemmel ve hirete kadar yeryzne gelecek olan btn insanlarn her trl ihtiyacna cevp verebilecek bir erat ve hkmlere sahiptir. Mtercim. 314 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/552-553.
315

Ihy-u Ulmddin, c.4 s. 459 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/553.

Genliin Deerini Bilmek htiyarlndan nce genliini (n deerini bil!)11 nk kii, ihtiyarlnda yapmaya kadir olamad amelleri, genliinde yapmaya kadir olup gc yeter. Genlik masyete dnd zaman, ihtiyarlnda o gnahlardan imtina etmek mmkn olmaz, (insan genliinde ekillenir... Ve kiilik kazanr...) 316 Shhat Hastalndan nce shhatinin..." nk sahih (salkl ve afiyet iinde olan) kii, mal ve nefsinden dolay vermi olduu emirleri geerlidir. (Maln ve cann istedii gibi Allah yolunda kullanabilir...) Kii hastaland zaman, bedeni taat ve ibdet etmekten zayflar. (Gereince ibdet ede-mez olur,..) Yine kii hastaland zaman ise, malnda hkm gemez olur; ancak malnn te birini vasiyet edebilir. 317 sizlii yi Deerlendirmek "Meguliyetten nce bo vaktin (deerini bil),1 Yani geceleyin bo olursun. Gndzleri megul olursun. 0-nun iin bo vakitler olan geceleri namaz (ibdet, taat ve okumakla) geirmelisin. altn ve meguliyetin olduu zaman da oru tut; zellikle k gnlerini orulu geir. nk k mevsiminde oru tutmak; mminin ganimetidir. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurduklar gibi: -"K, mminin ganimetidir. Geceleri uzundur; kyam ile geirir. Gndzleri, ksadr; orula geirir." 318 Baka bir rivayette de buyuruldu: -"Geceler, uzundur; onlar uykun ile ksaltma; gndzleri aydndr, onlar gnahlarnla bulandrma!" (2/401) 319 Varlnla Kanaatkar 01 "Fakirliinden nce zenginliinin," Sen, Allh Tel hazretlerinin sana verdii rzk ile kanaat ettiin vakit, bunu ganimet bil. Ve insanlarn elinde olana gz dikme. 320 Hayat "lmnden nce hayatnn (deerini bil...)" nk kii, hayatta olduu mddete amel yapabilme gcne sahiptir. ld zaman da ameli kesilir. Bundan dolay ller, bir daha dnyaya gelip, bir kere olsa bile tehtil okumay veya iki rekat namaz klmay ok temenni ederler. Onun iin frsat ganimet bil; mr ksadr... 321 mr Deerlidir Hafz (k.s.) hazretleri buyurdular: -"Ey karde! Frsat kat Frsatlarn hemen geip gitmesi. Scak gnlerde oluan bulutlar gibidir... Aziz olan mrn deerli eyleri elde etmeye baki Eer boa geerse, yazk olmu olur mre!..." 322

316 317

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/553-554. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/554.

318
319

Kenzul-Ummal: 37287. Kef'l-Haf: 1533, deiik lafzlarla... smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/554. 320 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/555. 321 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/555.
322

Divn- Hafz- irz s. 235. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/555.

mr Azizdir Seyyid erif (Crcn r.h.) oluna yle nasihat etti. (Ey oul!) Pederinin cn cier evld. Nasihatimi can kulayla dinle! mr azizdir. Onu bo yere zayi etme! 323 Ne Zaman bdet Edeceksin? Akll kiiye den vazife gnlerini bo yere zayi etmemesidir. Hakm Bekdek Bz buyurdu: -"Cann mest oldu. Yal ihtiyar oldun daha ne zaman Allah'a ibdet edeceksin?" 324 Tarikat eriatn Btndr eriat ile ilgili alman ve ibdet etmen bittii zaman, tarikatta al! Tarikat, eriatn btndr. Akllarn en akllsna tabi ol! Her peygamberin bir eriat ve minhc olduu gibi her velinin (mrid-i kmilin) de huss bir tarikat ve meslei vardr. Onlarn klarndan mahrum olup saptan kii, elbette saptmitr. 325 Yahud Ve Hristiyanlar Dost Edinmeyin Yce Meali: Ey o btn imn edenleri Yehd ile Nasr'y yr tutmayn; onlar ancak birbirlerinin yarandrlar. inizden her kim onlara yardaklk ederse, muhakkak onlardan madddur (saylr). Allah ise, zulmedenleri doru yola karmaz.51 Onun iin, yreklerinde nifak illeti olanlar grrsn ki, onlarn ine koar dururlar: "Ne yapalm, tersine bir devrin bamza dnmesinden korkuyoruz." derler. Memul ki, Allah yaknda o fethi veya nezd-i ilhsinden bir emir ihsan ediverir de, nefislerinde gizlediklerine piman olurlar.sz Mminler de: "H!" derler; "unlar m o sizinle beraber olduklarna olanca yeminleriyle Allah'a yemin edenler?" Btn abaladklar bouna gitti de, hsran iinde kaldlar.53 326 Tefsr-i erifi: * "Ey o btn imn edenleri" Htab ummdir. Hkm btn mminleredir. Ihlsllara ve dierlerine de hitap etmektedir; her ne kadar yet-i kerimenin inmesine sebeb olan mminlerden baz kiiler ise de.... 327 Sebeb-i Nzul Rivayet olundu: Ubde bin Smit (r.a.) hazretleri, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine buyurdular: -"Benim Yahudilerden saylar ok dostlarm var. Ben onlarn dostluklarn brakyorum, Allah ve Resul (s.a.v.) hazretlerine snyorum (dost ediniyorum!)" Abdullah bin bey, -"Ben devrnlardan (felket ve gcn bakalarna gemesinden) korkan biriyim! Ben Yahudlerle olan dostluumu kesmiyorum! Onlar Kaynukaoullar Yahudleridir!" Bunun iin Allh Tel hazretleri buyurdu: (ve dost) tutmayn;" Onlardan hibirini veli yani dost ve arkada edinmeyin. Onlara ahbap muamelesi yapmayn. Onlarla olan muaeret, hakik dostluk mansnda deildir. Bu zaten kendi bana yasak olan bir eydir. (Burada ki) nehiy ona taalluk etmez. 328

323 324

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/555. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/555-556. 325 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/556. 326 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/556-557. 327 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/557. 328 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/557-558..

Yahudi ve Hristiyanlar "Onlar ancak birbirlerinin yarandrlar." Bu iki frkadan her biri, dierlerinin dostudur. Dier frkann deildir. nk Yahudi ve Hristiyanlarn arasnda resen dostluk yoktur. Hepsi kfr zerine olup, size zarar vermek iin icma etmilerdir. (Fikir birlii iindedirler...) Size zarar vermek zere birleenlerle sizin aranzda dostluun olmas nasl dnlebilir??' 329 Dost Edinenler Onlardandr "inizden her kim onlara yardaklk ederKim Yahud ve Hristiyanlar dost edinirse, "Muhakkak onlardan madddur (saylr).11 Yahud ve Hristiyanlar yr (ve dost) edinenler, Yahud ve Hristiyanlarn dinleri zerinedir. Ve cehennem ateinde onlarla beraber olacaktr. Bu durum, (Yahud ve Hristiyanlar sadece) dinlerinden dolay dost edinenler iindir... Ama al-veri muamelesi iin onlarla sohbet etmek; din ilerde ve itikada Yahud ve Hristiyanlara muhalefet ettikten sonra onlardan bir iin yaplmasn talep etmek (gibi eylerden) dolay bu vad (korkulu hl) yoktur. Mevl Ebs Sud (r.h.) buyurdular: -"Her ne kadar hakikatte dostluk olmasa bile, grnte Yahud ve Hristiyanlara dostluu izhr etmede, mminlere byk bir men ve yasaklama vardr... 330 Zlimlere Hidyet Yoktur "Allah ise, zulmedenleri doru yola karmaz." Yahud ve Hristiyanlar dost edinmenin (yasak olmasnn) ta'lilidir. Yani, mmin kardelerini terk ederek; Allh Tel'nn dmanlarn (Yahud ve Hristiyanlar) dost edinerek nefislerine zulmedenleri, Allah ird etmez. Belki onlar (nefsleriyle ba baa ve) ileriyle serbest brakr. Onlar da kfr ve dallete derler. -"Allah'm gz ap krpncaya kadar veya bundan daha az bir zaman olsa bile beni nefsime brakma!" 331 Hafz (k.s.) buyurdular: O ak yolunda yzlerce tehlike var. Tak ey gen, demeyesin ki mrm boa geti. 332 Mnafklarn Endieleri " Onun iin grrsn, Ey habibim Ahmedl Resulm ya Muhammed (s.a.v.)! Veya hitap ehliyetine sahip olan herkes; gzn grmesiylegorur; Kalplerinde nifak hastal olanlaKalplerinde nifak hastal ve dinde akdin rehaveti olanlar grrsn ki, ''' "Onlarn iine koar dururlar." (2/402) Mevsl'dan hldir. Yani Yahud ve Hristiyanlarn dostluuna ve onlara yardm etmeye kouyorlar. Burada "iinde," harf-i cerrinin, harf~i cerrine tercih edilmesinin sebebi; (yani i onlara deil de onlarn iine," buyurulmasi; "Mnafklarn Yahud ve Hristiyanlarn dostluklarnda istikrar ettiklerine dellet etmesi iindir." Lakin onlarn komalar birbirlerinin zerinde olan baz mertebelerdedir. Onlardan murad; Abdullah bin bey ve benzerleri gibi, Yahud ve Necrn Hristiyanlarnn dostluu iin alanlardr. Onlar, mminlere kar, zamann gemesinden emin olmadklarna dair mazeret beyan ediyorlard. Allh Tel zrler beyn ederek diyorlar ki: "Ne yapalm, tersine bir devrin bamza dnmesinden korkuyoruz." Bu kavl-i erif, "kouyorlar" fiilinin zamirinden hldir. "Devrn) kelimesi se, mevsfu ou kere kendisiyle beraber zikredilmeyen sfatlardandr.
329

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/558.

330 331
332

Ebs Sud Tefsiri: c. 3, s. 48, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/558. Kenzu'l-Umml: 5075, Kef'1-Haf: 564, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/559.

Yani: Zamann devrnlarndan bir devrin aleyhimize dnmesinden, iin tersine dnmesiyle devletlerinden (varlklardan) bir devletin bizim aleyhimizde olmasndan, bamza herhangi bir tehlikenin gelmesinden ve devletin kfirlerin olmasndan korkarz. .. Denildi: Biz, zamann mekruhlarndan bir mekruh olan kuraklk ve ktlk (gibi haller olduunda) onlar (Yahud ve Hristiyanlar) bize, herhangi bir yiyecek ve bor vermezler. Belki gn olur, kfirler, mminlerin zerine hkim olurlar... Mnafklar, "devrn" kelimesiyle son many murad e-dip, birinci many da kendi nefislerinde gizlerler... 333 Mnafklara lh Cevaplar Memul ki, Allah yaknda o fethi ihsan ediverir..." Allh Tel hazretleri tarafndan onlarn btl illetlerinin reddi vardr. Onlarn tamam (arzu ve isteklerini) kesti. Ve mminleri zaferle mjdeledi. Zira i "Me'muldr," fiili, Allh Tel hazretlerine nispet edildii zaman, kesin vaad mansna gelir. Zira kerim (iyi) kii, tama ettirdii (mit verdii zaman mutlaka yedirir. Peki ekrem'l-ekremn (kerimlerin en kerimi olan Allah) hakknda ne dnrsn? 334 Fetihten Murad Burada geen, "Fetih'ten murad; 1- Mekke'nin fethidir. 2- Veya Yahudilerin ehirlerinin fetihleridir. Hayber ve Fedek'in fethidir. 3- Ya da kendisine muhalefet edenlere kar Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin nusret (ve ilh yardm ile) fasi ile kaza etmesidir. 4- Dinin aziz olmasdr. Haddd (r.h.) buyurdular: Nusret, fetih diye isimlendirildi. nk iinde mulak emir (i) vardr. 335 Kkleri Kazlr "Veya nezd-i ilhsinden bir emir ihsan ediverir." ldrlme ve srgn ile Yahudilerin kklerinin kaznmas gibi... (Burada kklerinin kaznmas diye tercme ettiimiz) kelimesi, (aslnda) ayaklarn altnda kan yaraya denir. Ayak altnda kan bu yarann durmas iin ayak alt dalanr ve bylece yara gider. Darb-i meselde "Allh Tel onun kkn kazsn," yani, Allh Tel hazretleri, ayak altnda kp dalanmakla tamamen giden yara gibi onun da asln ve kkn tamamen yok etsin," (mansnda bir bedduadr...) 336 Piman Olurlar "Oldular," Bu zikredilenlere taalluk eden mnfiklar, demektir. "Nefislerinde gizlediklerine piman (olurlar)" Onlarn ilerinde gizledikleri eyler, mnafklarn ilerinde gizledikleri kfr ve Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin gnderilme ii hakknda besledikleri ek ve phedir... 337 mminlerin Tarizleri "Mminler de, derler;" Mnafklarn pimanlklarnn zahir olduu zaman derler. Bu mbted bir kelamdr. Bu zikredilen taifenin (mnafklarn) kt hallerinin durumlarn tamamyla beyn iin sevk edilmitir. Yani Mminler, Yahudilere hitap edip, Mnafklar iaret ederek; o kendileriyle dostluk kurduklar, gayet byk bir muhabbet besledikleri, mahede annda onlarn hyanetlerinden korktuklar iin, sknt ve genilikte, zorluk ve sevin hallerinde kendilerinden ayrlmadklar, kendilerinden hyt beklentileri iinde olduklar halin tersinin
333 334

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/559-560. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/560-561. 335 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/561. 336 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/561. 337 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/562.

meydana gelmesinden ekindikleri, murakabe etmekte olduklar, muhataplarn hallerinden kendisiyle taaccb ettikleri illetleri beyan ve onlar tariz iin derler ki: unlar m o sizinle beraber olduklarna olanca yeminleriyle Allah'a yemin edenler?" Nusret ve yardm ile yemin edenler... Kendilerinden hikye yoluyla beyan edildii zere; "Bakmaz msn u mnafklk yapanlara, ehl-i kitab'dan o kfreden ihvanlarna yle diyorlar: Yemin ederiz ki eer siz karlrsanz, her halde biz de sizinle beraber karz ve sizin hakknzda ebed kimseye itaat etmeyiz ve ayet size ktal yaplrsa muhakkak size yardm ederiz'. Hal bu se Allah ahadet ediyor ki onlar katiyen yalancdrlar!." 338 iaret (yani kavl-i erifi) mbteddir. M ba'di (kendisinden sonra gelen cmle ise) haberidir. Mans: Onlarn yaptklarn inkr ve meydana gelme ynnde (akl ve pratikte) ok uzak grmektir. Onlarn bu konuda hata ettiklerini beyandr. "Sizinle beraber," kavl-i erifinde hitap. Mminler tarafndan, Yahudfleredir. "Cehdi yeminler" Galz yeminlerdir. O (jfe kelimesi) aslnda masdardr. Nasb olmas, "Olancayeminleriyle btn gayretleriyle alacaklarna Allah 'ayemin ettiler," fiilin tak-ririyledlr. Burada il hazfedildi. Makam onun yerine ikme edildi. Lafzen marife olmasna aldr edilmez. nk nekre ile te'vll e-dilmltlr. Yani "Yeminlerinde olanca gayretiyle alyorlar, " demektir. Veya masdardr. "Yeminlerinde ictihad edenlerin yeminiyle yemin ettiler, "demektir. "Btn abaladklar bouna gitti de, hsran iinde kaldlar." istinaf cmlesidir. Allh Tel hazretleri tarafndan onlarn yapm olduklar ilerinden velayeti iddia etmeleri, sevin ve ktlk anlarnda beraber olduklarna dair yapm olduklar yeminlerinden asl maksatlarn beyan iin sevk edilmitir. (Bu kelam) istifhm- inkr ile iaretin eserinin btl olduunu beyan etmektedir. Yani mnafklarn onlarn (Yahudilerin) dostluu uruna yapm olduklar amellerinin btl olduunu ve onlarn bu konuda ok belirgin bir ekilde altklarn; ama Allh Tel hazretleri bir daha Yahudilere devlet vermedii iin, btn almalarnn btl olduunu beyn etmektedir. Mnafklar, bu almalarndan byk bir zarar ile zarar ettiler. Meakkat ve zorluklar yklenmekten baka bir ey yapmadlar... Hafz (k.s.) buyurdular: -"sm-i A'zam kendi iini iler... Ey gnl sen ho ol Tuzak ve hile ile, eytan, Sleyman Aeyhisselm olamaz... 339 (2/403) 340 Btl Ehline Meyledilmez Bil ki hakkn devleti, btln ise savleti (birden parlayp snmesi) vardr. Btl parlar (alevlenir) ve sonra hemen sner. Mmine den vazife, btl tarafna ve btl ehline asla meyletme-mesidir. Btl ehli kim olursa olsun... 341 Gayri Mslim Memur Edinmek Rivayet olundu: Eb Ms el-E'ar (r.a.) buyurdular: -"mer bin Hattab (r.a.) hazretlerine dedim ki; -"Benim Hristiyan bir ktibim var!" dedim. Hazret-i mer (r.a.) bana buyurdular: -"Ne olmu sana? Allah seni kahretsin! Neden hanf (slm dini) zere olan bir katip edinmedin? Sen, Allh Tel hazretlerinin u kavl-i erifini iitmedin mi? Ey o btn imn edenler! Yehd ile Nasr'y yr tutmayn; onlar ancak birbirlerinin yarandrlar. inizden her kim onlara yardaklk ederse, muhakkak onlardan madddur. Allah ise, zulmedenleri doru yola karmaz." 342 (ben ona); -"Onun dini ona! Bana onun ktiplii lazm!" dedim. Hazret-i mer (r.a.) buyurdular: -"Allh Tel hazretleri, onlar kltt zaman, siz onlara (Yahud ve Hristiyanlara) sayg gstermeyin! ikramda bulunmayn!
338 339
340

el-Har: 59/11,

Divn- Hafz-i irz s. 89, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/562-564. 341 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/564,
342

el-Mide; S/51,

Onlar, Allh Tel hazretlerine ihanet ettikleri zaman; onlara asla gvenmeyin! Allh Tel hazretleri, onlar uzaklatrd zaman, onlar kendinizden uzak tutun!" 343 Rivayet olundu: Hazret-i mer (r.a.) buyurdular: Grmenin kyam, ancak onunla olur! Farz etki Hristiyan memurun ld, o zaman ne edeceksin? te imdi bu saatte onu yapt. Ondan mstani oldu. Ve onun yerine Mslman bir memur (ktip) tayin et!" buyurdu. 344 Hristiyanlarn Mamudiye Suyu.. eyh'l-Ekber Muhyiddin-i Arab (k.s.) el-athar (tertemiz) hazretleri buyurdular: Dmk (m- erifjte grdm, (Mslman) erkek ve kadnlar, Hristiyanlarla dostluk ediyorlar, onlara msamaha (hogryle) muamele ediyorlard. Onlarn bykleri kk ocuklaryla beraber Kiliselere gidiyorlard. "Mamdiyye suyundan ocuklarn zerine teberruken serpiyorlard... te bu kfrdr. Bundan Allah'a snrz. 345 Mamdiyye Suyu Mamdiyye (vaftiz) 346 suyu, Hristiyanlarn bir suyudur. San renktedir. Yani doan ocuklarn o suya batrrlar. Bylelikle yeni doan ocuklarn o suya batrlmakla temizlendiine inanrlar. Bakalarnn (Mslmanlarn ocuklarn) snnet etmeleri gibi bir eydir. 347 Ylban Kutlamak Hristiyanlarn Nevruz gnne tazim etmeyi buna kys et! Hristiyanlarn ylba gnlerinde onlara bir eyler hediye etmek o gn kutlamak, ylban kutlamak iin onlara katlmak ve mterek hareket etmekte (mamdiyye suyuna teberruken kullanmann kfr olduuna) kys edilmelidir. Baz ilerde ve zellikle dostluk damarlarn kesmede iyi tedbir alp hisbe etmek lazmdr. "Multakatat'n-Nsr" isimli kitapta buyuruldu: "Mriklerin d (ve dier alg letlerini) almalarn brakmam (izin vermem)." 348 Zimmilerin Domuz ve arab mam Muhammed (r.h.) buyurdular: slm dininin Mslmana yapmay menettii her eyi (slm lkesinde yaayan zimm ve) mriklerin de yapmalarna mani olurum. Ancak, arap ve domuz eti hari.... Lakin kfr ehlinin arap ve domuzlarn alenen ve tehr ederek Mslman sokaklarndan geirmelerine mni olunur. nk bunda Mslmanlar (ve slm dinini) hafif grmek vardr. Onlarn (Mslmanlarn lkesinde) mminleri hafife almalarna imkan vermeyiz. 349 slm'n Yasaklad eyleri Satmak Eer onlarn (Hristiyanlarn ve btn gayri mslimlerin) herhangi bir bayramlar gelirse, saliplerini ortaya kartmalarna izin verilmez.
343
344

Beyhak: 9384, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/564-565. 345 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/565-566.
346

Ma'mdiyye suyu yani vaftiz. Hristiyanla girme alameti ve Hristiyanln art saylan yedi merasimden biridir. Vaftiz Ortodokslarda suya girmekten, Katoliklerde zerine su serpmekten barettir. Vaftize Arapada "ta'mid" vaftiz suyuna da "Ma'mdiyye suyu" denilir. Hristiyanlarn bozuk nanlarna gre, vaftiz, Hz. Adem'le Havva'dan intikal eden ilk (asl) gnahtan arnma olmakla beraber, kiinin yeni bir hviyete brnerek Allah'n krallna katlmasnn takdisi manalarna da gelir. lk gnah nanc Hristiyanlkta nemli bir unsurdur; bir gnahtan kurtulmann tek yolu da vaftiz olmaktr: Tarih boyunca vaftiz, kiliselerde kiinin tamamen suya daldrlmas, vcudunun bir ksmnn suya batrlmas, bana su dklmesi veya stne su serpilmesi vb. eklinde uygulanmtr. Vaftiz, doan ocuun Hristiyan dinine kabuln salayan bir ilemdir. Vaftiz, ileri yalarda da yaplr; nk vaftiz edilen kiinin, o zamana kadar iledii btn gnahlarndan kurtulacana dair Hristiyanlarda kesin ve bozuk bir inan vardr. Mslmanlar gidip, Hristiyanlarn inanlarndan dolay yaptklar eyleri yapt zaman onlarn inanlarn benimsemi olmu olurlar. Yahud, Hristiyan, Mecsi, Mrik ve putperestlerin almet-i farikalarn benimseyerek yapmak kiinin imanna zarar verir. te bu kfrdr... 347 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/566. 348 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/566. 349 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/567.

Zurna, tambur gibi alg aletlerini aka satlar onlara yasaklanr. Teann ve bundan baka Mslmanlarn men olunduklar her eyden men olunurlar. 350 Yeni Kilise Yapmak Hristiyanlar, yeni kiliseler yapmaktan da men olunurlar.... 351 nsan Burmak Efendimiz (s.a.v.) buyurdular: -"slm'da burmak yoktur, kilise de yoktur." 352 Hadis-i erifte geen, "burmak"tan maksat, insan burmaktr. 353 Hayvanlar Burmak Caizdir Hayvanlarn (kz, ko ve teke gibi) hayvanlar burmak caizdir. Biz bunu syleriz (buna gre fetva veririz...) Nasl ki insanlarn etine olan ihtiyacndan dolay hayvanlarn kesilmesi caiz olduu gibi; insanlarn menfaati olduu zaman hayvanlar burmak caiz olur.... 354 Burulmu nsan Sual: Eer sen, "Adem olunu burmakta da (hayalar burmak gibi) menfaat vardr!" (nsan burmak neden caiz olmasn?)" dersen, Cevb: Denilir ki: nsan burmakta hibir menfaat yoktur. nk burulmu insann da burulmam insan gibi kadnlara bakmas asla caiz deildir. "Bostan'l-rifn" kitabnda da byledir. 355 Nefis ve eytan Yahud ve Hristiyan Gibidirler Sonra bil ki, muhakkak nefs, eytan ve er kuvvetleri, insann vcdunda, Yahud ve Hristiyanlar gibidirler. Yahud ve Hiris-tiyanlardan uzaklamak ve dostluk kurmamak gerekli olduu gibi... nk Allh Tei hazretleri Yahud ve Hristiyanlar dman sayd ve onlarla dman olup dostluk kurmamay emretti, ite bylece bu zikredilen, nefs ve dierlerinden (eytan ve er kuvvetleriyle de) dostluk kurmak asla caiz deildir. Hev- hevese yklenmek de caiz deildir. Bunlar kiiyi atee sevk ederler. Cehennem ateine ve ayrlk ateine.... mmin, Allh Tel hazretlerine dman olanlarla mutlak olarak dman olmakla memurdur. Yoksa asla mn sahih olmaz. 356 Melun Nefis nsan Harap Ediyor Mesnev'de buyuruldu: Firavunun ii sende var. Bir bak Lakin senin ejderhan kuyuda mahpus... Yazklar olsun Bunlar hep senin hallerindi... Hayalin Firavuna gitti, ona ait olduunu sandm. Sana senden bahsedince sklr; Bakasnn hikyesinden holanrsn! O Melun nefsin seni nasl harap ediyor? Bu kt arkadan seni Hak'tan uzaklatryor 357
350 351

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/567. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/567.

352
353

Nasburrye c. 3, s. 453, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/567. 354 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/568. 355 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/568. 356 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/568.
357

Mesnevi-yi erif: Defter. 3, s. 37, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/568-569.

Nefis Firavun Gibidir (Mesnev'de buyuruldu:) Senin ateinde Firavununki gibi ate yok. Zira onun gibi frsat ve imkana sahip deilsin 358. Yani Firavun, (Rububiyet) davas ve hevya tabi olma sebeplerine ve geniliine sahip oldu. Bundan dolay sylediini syledi ve yaptn yapt. Ama sana ne oluyor? Halbuki sen koulacak o geni sebeplere sahip deilsin. Sen hev- hevesinde bir yardmc bulamazsn ardnda... Bundan dolay sen Firavunun izhr ettiklerini asla izhr etme, demektir. 359 Allah Tarafndan Sevilenler - Allah Sevenler Yce Meali: Ey o btn imn edenleri inizden kim dininden dnerse duysun: Allah onun yerine yle bir kavim getirecek ki, Allah onlar sever, onlar Allah' severler, mminlere kar boyunlar aada, kfirlere kar balar yukarda... Allah yolunda mchede ederler, dil uzatann levminden korkmazlar, ite o, Allah'n fazldr. Onu dilediine verir ve Allah vsdir, alm'dir.54 Sizin velniz; evvel Allah, sonra resul, sonra o imn etmi olanlardr ki, namaza devam ederler ve rk' halinde zekt verirler.55 Ve her kim, Allah ve Resl'ne ve imn edenlere yr olursa, phe yok ki, Allah hizbidir ancak galip olacaklar...56 360 Tefsr-i erifi: "Ey o btn imn edenler! iinizden kim dininden dnerse duysun," Bu, daha vuku bulmadan (meydana gelmeden) nce Kur'n- kerimin olacan haber verdii kinat (olacak olaylardandr... 361 Mrted Olan Kabileler Rivayet olundu: On bir (11) frka slm dininden irtidad etti (dnp kt...) dneminde slm'dan kp mrted oldular. (2/404) (Onlar) 1- Mdlec oullar, 2- Hanfe oullar, 3- Esed oullar... 363 Mdlec oullar Mdlec oullarnn reisleri, Z'1-Himr idi. 0 Esved el-Ans i-di. Khin bir adam idi. Yemende peygamberlik iddiasnda bulundu. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine tabi olup Mslman olan bir ok ehirleri istil etti. Hatta Muaz b.Cebel (r.a.) hazretleri gibi Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin vali, kad ve memurlarn ve Yemenin ileri gelenlerini Yemenden kartt. (Bu hadise zerine) Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Muaz b.Cebel (r.a.) hazretlerine ve beraberindeki Mslmanlara, insanlara dinleri zere kalmaya ve dinlerine sarlmalarn tevik etmeleri, Esved-el Ans'ye kar toparlanmalar ve savamalarn emretti. (Mdlec kabilesinin khini Esved el-Ans) yatann zerinde yatarken Firz ed-Deylem (r.a.) hazretleri gidip onu ldrd. peygamberlikte Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine ortak olduunu zan ve iddia ediyordu. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine yle yazd: bni mer (r.a.) buyurdular:
358
359

362

frka, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin

Mesnevi-yi erif: Defter: 3, s. 37, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/569. 360 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/570. 361 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/570-571.
362

Mfessiran- zm (r.h.) hazert burada, bu yet-i kerimenin haber veriine uygun olmak zere, sonra eitli zamanlarda meydana gelen on bir (11) irtidat (dinden dnme) olayndan bahsetmilerdir ki, Reslllah'n vefatndan nce vki olmutur. 363 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/571.

-"Esved el-Ansnin ldrld gece, haber sem'dan (Cebrail Aleyhisselm) vastasyla, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerine geldi. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Dn gece Esved ldrld. Onu mbarek bir kii ldrd!" Denildi: -"O kimdir?" Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdu: -"Feyrz"dur." 364 Bylece Efendimiz (s.a.v.) hazretleri ashabna, Esved'in helak olduu haberini mjdeledi. 365 Mjdeli Haberden Sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, islm dman yalanc peygamber Esved el-Ans'nin ldrld haberini verdikten bir gn sonra vefat ettiler.... 366 Hazret-i Eb Bekir (r.a.)'n lk Fetih Haberi Esved- el-Ans kfirinin ldrld haberi Medine-i Mnevvere'ye ta Rab'l-Evvel aynn sonlarna doru geldi. Bu haber, Emr'l-mminin Halife Hazret-i Eb Bekir (r.a.)'n hilfetinin ilk fetih haberiydi. 367 Hanfe Oullar Mrtetlerin ikinci frkas da Yemende bulunan Hanfe oullardr. Reisleri Mseylemet'l-Kezzb idi. Mseylemet'l-Kezzb (denen kfir) Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin hayatnda hicr o-nuncu senesinin sonlarnda peygamberlik iddia etti. Kendisinin "Allah'n elisi Mseylime'den, Allah'n Resul Muhammed'e: imdi, yeryznn yars benim, yars senindir". Mseylemet'l-Kezzb, bu mektubu ile beraber, kendi ashabndan iki kiiyi gndermiti. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri o iki adama: -"Eer "eliler ldrlmez" 368 (prensibi) olmam olsayd, elbette sizin boyunlarnz vururdum," 369 buyurdu. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, Mseylemet'l-Kezzb'a yle cevb yazd: "Allah'n Resul Muhammed (s.a.v.)'den ok yalanc Mseyleme'ye; bundan sonra imdi (iyi bil ki:) "Muhakkak yeryz Allah'ndr, onu kullarndan dilediine verir, sonu Allah'tan laykyla korkanlarndr". 370 Sonra Efendimiz (s.a.v.) hazretleri, hastalandlar. Vefat ettiler. 371 Mseylemet'l-Kezzbn Sonu Daha sonra, Hazret-i Eb Bekir (r.a.) Halid bin Veld (r.a.)'n komutasnda byk bir orduyu Mseylemet'lKezzb'm zerine gnderdi. Hatta Allh Tel hazretleri, Mseylemet'l-Kezzb', Hazret-i Hamza bin Abdlmuttalib'in katili olan Hazret-i Vah (r.a.) in eliyle iddetli bir harb'ten sonra helak ettirdi. Vah Mut"im bin Adiyy'in klesi idi ve (r.a.) yle derdi: -"Chiliyet dneminde insanlarn en hayrlsn ldrdm; slm dneminde ise insanlarn en erlisini ldrdm!" Yani benim chiliyetim ve slmiyet'im demeyi murad ediyordu. 372 Esed oullan nc frka, Esed oullar olup reisleri, Tuleyha bin Huveylid idi. Tuleyha, Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin hayatnda mrted olup, peygamberlik iddia edenlerin sonuncusuydu. Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin vefatndan sonra kendisiyle savalan ilk riddet (dnme ve mrted) ehliydi. Hazret-i Eb Bekir (r.a.), Halid bin Velid'i (ordu ile) onun -zerine gnderdi. iddetli bir savatan sonra, Halid
364
365

Kenzu'l-Umml: 37473, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/571-572. 366 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/572. 367 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/572.
368

Eliye zeval yoktur, prensibi eskiden beri dnya kamu oyunda kabul grm uluslararas diplomaside ok nemli bir prensiptir. Kendisini bilen devlet adamlar ve ahslar, kendilerine gelen elilere asla zarar vermezler. Eliler, olmazsa devletler ve kiiler arasnda salam bir iletiimin salanmas mmkn deildir.
369 370
371

Eb Davud: 2861.

el-Araf. 7/128 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/572-573. 372 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/573-574.

bin Velid (r.a.) hazretleri onlar hezmete uratt. Bozguna uradlar. Tuleyha malup olduktan sonra am taraflarna kat. Bundan sonra gelip Mslman oldu. Mslmanl gzel bir ekilde yaad. 373 Btn Araplarn Mrted Olmalar Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin vefatndan sonra Mekke, Medine ve Bahreyn ehli (Abdlkaystan hari) btn Araplar mrted oldular, ancak; 374 Zekt Vermeyenlere sava Mrted olan Araplar, -"Biz namaz klarz; amma zekt vermeyiz. Biz malmz gasp ettirmeyiz!" dediler. Bu konuda Hazret-i Eb Bekir (r.a.) ile konuuldu. Hazret-i Eb Bekir (r.a.) buyurdular: -"Allh Tel hazretlerinin; "Hem namaz drst kln ve zekt verin," 375 Kavl-i erifleriyle aralarn cem ettii (toplad) namaz ile zekt birbirinden ayrt edemem. Vallahi! Eer onlar Efendimiz (s.a.v.) hazretleri (zamannda zekt olarak) verdikleri ola benim zamanmda vermeyecek olurlarsa, elbette o zekt iin onlara sava aarm!" buyurdu. Allh Tel hazretleri, Hazret-i Eb Bekir (r.a.) ile beraber byk bir kalabalk gnderdi. Allah'n peygamberi (Efendimiz s.a.v. hazretlerinin) zerinde savat eyler (yani slm'n dsturlar hakknda) onlarla savat. Ta ki zektn farzyetini kabul edinceye kadar.... Enes bin Mlik (r.a.) buyurdular: (balangta) sahabeler, zekt vermeyenlerle savamay kt grdler. Buyurdular: -"Onlar kble ehlidirler! (Sadece zekt iin onlarla savalmaz!") Hazret-i Eb Bekir (r.a.) klcn kuand. Tek bana savaa kt. Neden sonra btn sahabeler onun ardnda (zekt vermeyenlere kar savamak iin) yola ktlar. tbni Mes'd (r.a.) hazretleri buyurdular: -"Zekt vermeyenlerle savamay balangta kerih (ve kt bir ey) grdk; ama sonuta Hazret-i Eb Bekir (r.a.) ok vp takdir ettik! 376 Hazret-i Eb Bekir (r.a.)'n Fazileti Denildi: Peygamberlerden sonra Hazret-i Eb Bekir (r.a.)'dan daha faziletli bir kii domamtr. Gerekten irtidad ehli (mrtetlerle) sava bakmndan Hazret-i Eb Bekir (r.a.), bir neb'nin makamna kim oldu 377. eyh Attr (k.s.), Hazret-i Eb Bekir (r.a.)'n na'tnda (vmesinde) yle buyurdular: Her ne olduysa, o Kibriya'nn ykyd. Mustaf'nn o erefli sadrna gelenler, Sddkn sinesine dkldler, Hepsi.... Hi phesiz ta ki hakikaten bu dklen Yani ilmin aktarlmas oldu... imam Hasan hazretleri buyurdular: -"Hazret-i Eb Bekir (r.a.)'n zekt vermeyenlere yapm olduu ey (kendilerine sava amas) olmasayd; elbette insanlar ta kyamete kadar zekt konusunda haddi tecvz ederlerdi..." 378 Zekt Zorla Alnr m? "El-Ebh" (isimli fkh kitabnda) buyuruldu: -"(Hanef) mezhebinde itimat edilen (fetvaya gre Zekatn farzyetini inkr etmeyen bir mslmandan) zektn kerhen a-lnmamasdir..." (Yoksa Zekt kkten ret eden bir kimse dinden km saylr ki onunla muharebe caizdir.) "El-Muhrte buyuruldu:
373 374

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/574. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/574. Bakara 2/43, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/574-575. Hazret-i Eb Bekir (r.a.) ayn zamanda Silsile-i Nakbendiyyenin birinci halkasdr... slm tasavvufunun ona byk bir nisbeti vardr. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/575-576.

375
376

377
378

-"Zektn vermek istemeyen kiiden zekt memuru zorla zekt almaz. Eer zorla alnsa zekt olmaz. nk o zaman o kii (inanarak) kendi arzu (ve hr seimi) ile zektn vermemi olur. 379 Zekt Vermeyen mmin Lakin zektn kendi isteiyle vermeyen (bir Mslman) hapsedilir ki, kendi isteiyle zektn vermesi salanr.
380

Allah'n sevdii Kavim "Allah yaknda getirecek," Onlar helak ettikten sonra onlarn yerine getirecektir. "yle bir kavim ki, Allah onlar sever," Yani onlara dnya ve hiret hayrlarn murad eder. "Ve onlar da Allah' severler." Yani Allh Tel hazretlerine itaat etmeyi dileyip; Allah'a isyan etmekten saknan bir kavim 381 Yemen Ehlinin Fazlet Denildi ki, onlar Yemen ehlidirler 382. Zira Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular:
379 380

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/576. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/576.

381

rtidad edip dinden dnme bir olaya mahsus olmad gibi, bu kavim de belli bir kavimden ibaret deildir. Dinden dnenlerin zararlarna kar olmak ve onlarn terk ettikleri saadet mevkiini igal etmek zere kyamete kadar zaman zaman nbetle gelecek ve i'l-y kelimetullah (Allah'n kelimesini ykseltmek) ile slm'a hizmet edecek birok toplumlara iarettir ki, anlan vasflar bunlarn mmeyyiz (ayrc) vasflarn ve birleme ynlerini tekil eder. u halde bunlarn hepsini ancak alm olan (ok iyi bilen) Allah Tel bilir. Fakat gerek ortaya kmasndan sonra ve gerek eserlere gre ortaya kmadan nce bazlarn tayin ve tasavvur etmek mmkn olabileceinden Mfessir-ler, bunlar kaydetmilerdir: 1- Hz. Hasen, Katde, Dahhk, lbn Creyc demilerdir ki, bunlar Ebu Bekir ve arkadalardr. nk dinden dnenlerle bunlar savatlar. 2- Ebu Bekir, mer ve arkadalardr. Zira Reslllah'n devrinden sonra mcahedeler bunlarn halifelikleri zamannda olmutur. 3- Sdd demitir ki, bu yet nce Ensar hakkndadr. Zira ilk nce kfirlere kar Reslllah'a yardm eden ve dinin ortaya karlmasna yardmc olan bunlardr. 4- Yemen ehlidir. Zira Hkim'in "el-Mstedrek" inde sahih senet ile rivayet edildii zere bu yet indii zaman Peygamberimiz Ebu Musa'lE'ar (r.a.)ye iaret buyurarak "bunun kavmi" buyurmutur. Ve hakikaten bunlar Resulullah zamannda ok mcahedeler ve hizmetler etmiler ve Hz. mer'in fetihlerinin ou da bunlarn eliyle olmutur. 5- Frs (fars, eski ran) kavmidir. nk yine sahih rivayette geldii zere Peygamberimizden sorulmu, mbarek elleriyle Selmn- Faris (r.a.)'nin omuzuna vurup: "bu ve bunun arkadalar" buyurmu, sonra da: "man, Sreyya'ya bal olsa, Acem soyundan olan birtakm insanlar her halde uzanr alrlard" buyurulmutur ki, bu hadis-i erifte tmm- Azam Ebu Hanife hazretlerine de dellet vardr. 6- Denilmi ki, bunlar Neha'den ikibin, Kinde'den bebin ve dier insanlardan bin kii idiler ki. Kadisiye gn cihad ettiler. Szn ksas bu kavmi, bir zamana mahsus tek bir kavimden ibaret kabul etmemek, imandan sonra herhangi bir ekilde slm'dan yz evirenlerin kendilerine mevkiyi terketmeye mecbur olduklar ve olacaklar herhangi bir kavim olarak anlamaldr. Ve burada tikat (iman) itibaryla dinden dnme deil, amel bakmndan da dinden dnme bahis konusudur. Vaktiyle yahudilerin hristiyanlara, hiristiyanlarn mslmanlara mevkiyi terkettikleri gibi, slm nimetinin kadrini bilmeyen nankrler de onun kymetini bilecek, krn eda edecek yeni bir mslman kavme mevkiyi terketmeye mecbur olacaklardr. nsanlk tarihi, islm tarihi bunun byk kk misalleriyle doludur. Fertleri, kk toplumlar brakalm da en byk misallerini alalm: Araplar, kavimden kavime bu hizmeti yapmlar, bundan sonra Emevilerin son zamanlarnda olduu gibi bu hizmet, Araptan Aceme doru gemi, Acemler slm'a byk hizmet ettiler, hadis-i erifin de gsterdii zere Fars kavmi madd ve manev olarak slm'a ok byk hizmetler etmi, sonra bunlar da ayn hale gelmi, bu defa da Allah Trkleri gndermi, Araplarn, Farslann kymetini bilemeyip kaybettikleri islm devletini ele alarak istanbul'a ve oradan yeryznn her ktasna yaymlardr. u halde "Ebn-i Fris" hadisinin delaleti ve istanbul'un fethi ile ilgili: -istanbul elbette fethedilecektir. Onu fetheden emr ne gzel emirdir. O ordu ne gzel ordur." Kenzul-Ummal: 38468, Hadis-i erifinin akl ve "Umulur ki Allah, bir fetih hsan eder ve katndan bir emir getirir." (Mde, 5/52) ilh vaadinin mutlak oluu ve iareti ile Trkler de, -"Allah onun yerine yle bir kavim getirecek ki, Allah onlar sever, onlar Allah' severler. M'minlere kar boyunlar aada, kfirlere kar balan yukarda... Allah yolunda mchede ederler, dil uzatann levminden korkmazlar." El-Mide: 5/54,Mjdesine girmilerdir. Salhaddin-i Eyybi hazretleri, Gazneii Mahmud ve deiik kavimlere mensup olan slm, komutan ve limler slm dinine byk hizmetler ettiler. Demek ki, onlar da bu nimetin kadrini, kymetini bilmez, kfr ve kfrna doru giderlerse yerlerini Allah'n gnderecei dier bir topluma terk etmeye mecbur olacaklardr. Ve kimbilir lutfu geni ve ilmi ok olan Allah kyamete kadar daha ne toplumlar gnderecektir. te t yukardan "Allah'n zerinizdeki nimetini ann" hatrlatmasndan beri gelen ve daha devam edecek olan aklamalarn geli ve akna gre mealin zeti bu noktada toplanmaktadr. hir zamanda da. Mehdi Aleyhirridvn, ashb- kehf ve Mehd Aleyhirridvna yardmc olup slm'a hizmet eden anl askerler, "Allah onlar sever, onlar Allah' severler." Makamna nail olurlar. Mehd Aleyhirrdvnn yardmclar evlerinde vefat etseler bile ahadet mertebesine nail olurlar. slm dinini onlar yayacaklardr. Allah bizi kendilerine ilhak etsin ve efaatinden mahrum etmesin! min. Mtercim smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/576-577.
382

Belki o zaman. Yemende Veyse'l-Karn (r.h.) hazretlerinin bulunmasndandr. Veysel-Karn hazretleri "Muhadramn"dandr. Yani Efendimiz (s.a.v.) hazretlerinin zamannda yaad ve iman ettii halde, Efendimiz (s.a.v.) hazretleriyle sohbet etme erefine nail olmayan kiilere, "Usul-u hadis" ilminde muhadramn denilir.

-"mn Yemendedir ve hikmet, Yemen'e mensuptur." 383 tmn Yemenlilere nispet edildi; mnn onlarda keml derecesine ulatn iaret etmek iindir. Zira bir kimse bir eyle vasflanr ve o eyin kyam kendisiyle kuvvet bulursa, o ey o kiiye nispet edilir. Bu eyin bakalarnda bulunmasn nefyetmez. Bu hadis-i erif ile; -"mn Hicaz ehlindedir." 384 Hadis-i erifinin arasnda hibir ztlk yoktur. Sonra bundan murad, o zaman hayatta olanlardr. Yoksa her zaman Yemende yaayan herkes iin sylenilmi deildir. Ibn'l-Melek'in erh'I-Merik'inde de byledir. 385 Ensr (r.a.) Hazertnn Fazileti Denildi ki: Onlar (Allah tarafndan sevilen ve Allah' sevenler diye vlen kavim) ensr (r.a.) hazertdr... 386 Fris Ehlinin Fazileti Onlar Fris ehlidirler. Hadis-i erifte buyuruldu: -"Eer mn, Sreyya (yldzna) balanm olsa bile elbette Fris oullan ona nail olurlar." 387 Bu hadis-i erifte bu kabilenin fazileti beyan edilmektedir 388 Mminlere Kar... "Mminlere kar boyunlar aada," "Zeliller" kelimesi "Zelil" kelimesinin cemiidir. Yumuak, merhametli, efkatli zelil ve mtevazidirler. "zerine" (mansna olan harf-i cer) ile kullanlmas, atf, efkat, sayg duymak ve eilmek mans iindir. "Kfirlere kar balan yukarda../1 Kfirlere kar iddetli, stn ve galiptirler. Kendisine galip olduu zaman, (sylenen) "ona stn geldi" fiilinden gelmektedir. 389 Mminler cihatta Utanmazlar "Allah yolunda mchede ederler," Kavim iin baka bir sfattr. Makablinin zerine mrettip olup, ma ba'di ile beraber, onlarn izzetlerini beyan etmeye mebnidir. "Ve dil uzatann levminden korkmazlar." Bu kavl-i erif, "Mchede ederler," kavl-i erifinin zerine atftr. (Allah tarafndan sevilen ve Allah' seven kavmin) Allh Tel hazretlerinin yolunda mchede ile sallebet-i diniyyeyi kendilerinde topladklar manasnadr. Onda (yani "Ve dil uzatann levminden korkmazlar." Kavl-f erifinde) mnafklara tariz vardr. nk mnafklar, Mslman ordularnn iinde savaa ktklar zaman, dostlar olan Yahudiler tarafndan knanmaktan korkuyorlard. kelimesi, "knamak"tan (masdar bin-i) merredir. Bunda ve y "evm" kelimesinin nekre olmas, ikisi de mbalaa iindir. Sanki: Hangi dil uzatan kiiden olursa olsun vaki olan levm (knama ve dil uzatmalarn) hibirinden asla korkmazlar, denildi. Birinci mbalaa ile, btn knayan (ve dil uzatanlardan) korkunun olmad beyn edildi.
383 384 385

Sahih-i Buhri: 3238, Sahih-i Mslim: 77 ,Msned-i Ahmed: 14031,

erh'l-Merik: c. 2, s. 95, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/578-579. 386 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/579.
387

Sahih-i Mslim: 2546, Bu hadis-i erif Sahih-i Buhrde u lafzlarla gemektedir: Yezd bin Esam, Eb Hreyre (r.a.) hazretlerinden rivayet ettiler. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Din (iman) Sreyya (yldznn) yannda olsa bile elbette Fris'ten bir adam onu geti rir." Veya yle buyurdu: "Fris oullarndan biri ta ki ona nail olur." Sahih-i Mslim: 2546,
388

Bu konuda bir ok hadis-i erif vardr: smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/579. 'Eer ilim Sreyya (yldznda) olsa bile elbette Fris oullarndan baz insanlar, ona nail olurlar." Msned-i Ahmed: 9095, 389 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/579-580.

kinci mbalaa ile de, btn knanma ve dil uzatlmalardan korkulmad anlatld. Btn bunlar, nekrelerin nefyinin sibaknda olduu zaman umm ifde etmesindendir.... 390 Allah'n Fazl Geen gzel ve deerli vasflara iaret etmektedir. 0 kavmin kendileriyle vasfland; 1- Muhabbet, 2- Allah' sevmeleri, 3- Allah tarafndan sevilmeleri, 4- Mminlere kar zelil olmalar, 5- Kfirlere kar aziz olmalar, 6- Allah yolunda mchede etmeleri, 7- Hibir knamadan korkmamalar (gibi sfatlar); "Allah'n fazldr." Allah'n ltf ve ihsandr... Yoksa onlar kendi balarna mstakil olarak bu vasflara (ve yce ahlaka) sahip olmu deiller... "(Allah) onu dilediine verir." Bu vasflar ona Allah vergisidir. Onu, bu vasflan kesbe ve tahsil etmeye muvaffak klar. Hi phesiz, bu vasflar, hikmet ve maslahatnn icab olarak onlara verir. "Ve Allah vs'dir," Allah'n fazl ve ltuflar oktur. (54) "Alm'dir. Allah mbalaa ile ilim sahibidir. Btn eyay bilir. Fazilet ve tevfkehlinin durumlarn bilmesi de ilminin cmlesindendir... 391 b- Hayat ve Zlkarneyn (a.s.) Hafz (k.s.) buyurdular: -"skender'e (Zlkarneyn Aleyhisselm'a) bir iim (b- hayat) suyu vermezler. Bu i (b- hayat ime Nasibi) kuvvetle ve altn ile myesser deildir. (lhtevfk gerek....)" 392 Maneviyat Makamlar Bil ki; muhakkak sliklerden bazlar; 1 - Akabelerden (manev geitlerden) kesilir ve yetmi yl kadar hicaplardan (perdelerden) yanar. 2- Ve onlardan bazlar da yirmi yl kadar (Akabe ve manev perdelerden) yanarlar... 3- Onlardan kimi de bir sene kendisine hsl olur. 4- Onlardan kim, bir seneden kesilir. 5- Hatta beli bir Cuma (bir hafta) da kesilir. 6- Belki bir saatte... 7- Hatta kimine de bir lahzada manev makamlar nasip olur; huss bir tevfk ve sebkat etmi olan bir inayet ile.... 393 Firavunun Sihirbazlar Firavunun sihirbazlarn hatrlamyor musun? Onlarn Ms Aleyhisselm ile olan mddetleri ok ksa bir zaman di. Sihirbazlar, bir an Ms Aleyhisselm'n mucizelerini grdkleri zaman; "mn ettik o Rabb'l Alemine; Ms ve Harun'un rabbine..." 394 Onlar, yolu grdler. Hakikatini kat ettiler. Bir saatten dier saate kadar, hatta belki bir saatten daha ksa bir zaman iinde "rif-i billh", (Allh Tel hazretlerini tanyanlardan) oldular.... (2/406) 395

390 391

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/580-581. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/581.

392

Divrw Haftz- irz s. 125, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/582. 393 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/582.
394
395

el-A'rf: 7/121-122. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/582-583.

Hikye Muhakkak ki brahim bin Ethem (k.s.) hazretleri, (daha nce) dnya ilerindeydi. Bu ii brakp, tarikata yneldi.... brahim Ethem (k.s.) hazretleri, Belh ehrinden Mervruz ehrine varncaya kadar yle bir makama ulat ki bol bir suyun olduu nehrin zerinden geerken kprden suya den bir adama iaret edip ona, "Dur!" dedi. Adam suya dmeden havada olduu yerde durdu. Ve kurtuldu. 396 Rbiat'l-Adeviyye Rbiat'l-Basriyye (r.h.) hazretleri, yal bir criye idi. Onu Basra sokaklarnda (satmak iin) gezdiriyorlard. Rbiat'l-Basriyye hazretleri, yallndan dolay hibir kimse onu almaya rabet etmiyordu... Baz (Mslman) tccarlar ona acdlar. Onu yz dirhem kadar bir deerle satn alp, azat ettiler. Rbiat'lAdeviyye hak yolunu seti. bdetlere yneldi. Daha bir senesi tamamlanmadan; Rbiat'l-Adeviyye'nin menzil ve mertebesinin byklnden dolay Basra'nn kurr ve limleri onu ziyaret etmeye baladlar. 397 Nefsiyle Ba baa Braklanlar Amma kendisi iin ilh inayet (tevfk-i ilh) sebkat etmemi olan kiiler ise ona tevecch etmezler. Fazlet ile muamele edilmezler. Kendi nefislerine braklrlar. (Nefsleriyle ba baa braklrlar...) Manev geitlerin birinin bir blmnde bazen yetmi yl kalrlar. (Yetmi yl ibdet ederler, hep ayn yerde kalrlar... Manen ilerleyemezler.) Oradan kesilmezler (bir adm olsa bile ileri gidemezler...) O kii, nice sabahlar, ve nice feryat eder:-"Bu ne kadar karanlk!" -"Bu yol, ne mkl!" -"Bu i ne zor! -"Ve gtr!" 398 Bu Yol Herkese Nasip Olmaz Sual: Eer sen, "Bu kii, neden huss tevfike nail oldu da bu dier kii, bundan mahrum kald? Halbuki ikisi de kulluk ipine sarlmakta ve ibdette mterektirler?" Cevap: (Derim ki:) Bu sualin yannda, Cell perdelerinde sana yle seslenilir: -"Edebe sarl! Rubbiyetin srrn ve ubudiyetin (kulluun) hakikatini anla! Muhakkak ki Allh Tel hazretleri yaptndan sual olunmaz; ama kullar sual olunurlar. -"O yaptndan mesul olmaz, onlar ise mesldrler!" 399 (Ve yine Allh Tel buyurdu:) -"O, ite o azz-alm'in takdiridir!" 400 -"Ve hakikat fazl Allah'n yedindedir, onu dilediine verir ve Allah ok byk fazl sahibidir?" 401 Rz ol; onun verdiine. Alnndan tutup eker. Eer bana ve sana ilh ihtiyar almazsa... Allah'm! Bizleri ilh inayet kendisinin hakknda sebkat etmi ve hakknda huss tevfk ve hidyet gemi olan kiilerden eyle! Amin. Ya Rabbe'l-lemin (ey lemlerin Rabbi!) 402 Dost Edinin "Sizin velniz; evvel Allah, sonra resul, sonra o imn etmi olanlardr ki:" Yahud ve Hristiyanlar! dost edinmeyin. nk bazlar bazlarnn dostlardr. Onlar sizin dostlarnz deiller. Sizin veli ve dostunuz, sadece ve sadece Allah, Resul ve mminlerdir. Dostluu onlara tahsis edin. Onlardan gayriye iltifat edip dostluk kurmayn. 403

396 397

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/583. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/583. 398 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/583.
399 400 401
402

el-Enbiy: 21/23, Yasin: 36/38,

el-Hadd: 57/29, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/584. 403 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/584-585.

Te'vilt-i Necmiyye'den Allh Tel hazretlerinin dostluu, msiv (Allah'n gayriyi) dman bilmekle olur. brahim Halil Aleyhisselm buyurduu gibi: "Hep onlar benim dmanm, ancak o Rabbl Alemin baka." 404 Efendimizi (s.a.v.) Vel Edinmek Resul (Peygamber Efendimiz s.a.v.) hazretlerinin dostluunu da, nefse dmanlkta, hev- hevese muhalefette aramaldr. Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurduklar gibi: "Hibiriniz mn etmi olamaz; t ki onun hev- hevesi benim getirmi olduuma (Kurn- kerim ve snnet-i seniyyeye) tabi olmadka..." 405 Ve yine Efendimiz (s.a.v.) hazretleri buyurdular: -"Hibiriniz imam etmi olamaz t ki ben kendisine; 1-Nefsinden, 2- Malndan, 3- Olundan (kzndan), 4- Btn insanlardan; Daha sevimli (ve beni bunlarn hepsinden daha ok sevmedike mn etmi saylmaz....)" 406 Mminleri Dost Edinmek Mminleri dost edinmek; onlar dinde karde edinmekle o-lur. Allh Tel'nn kavl-i erifinde olduu gibi: -"Mminler ancak kardetirler; onun iin iki kardeinizin aralarn dzeltin ve Allah'tan korkun ki rahmete ayan olasnz." 407 -"Hibiriniz mn etmi olamaz; t ki kendi nefsi iin sevmi olduu bir eyi, kardei iin de sevmi olmadka..." 408 Namaz Klan ve Zekt Veren Mminleri Dost Edinin "Namaza devam ederler ve zekt verirler." "Ve o imn etmi olanlar ki," kavl-i erifinden bedeldir. "Ve onlar rk' halindedirler." iki fiilin failinden hldir. Yani; 1- Namaz klmak, 2- Zekt vermek, 3- Onlar huu halindedirler. 4- Allah'tan korkuyorlar. 5- Allh Tel hazretlerine kar mtevzdirler. Bundan maksat, ihlasl Mminleri, mna arlanlardan ve mnafk olanlardan ayrt etmektir. nk bir kiinin ihls, onun namaza devam etmesi ve rk halinde namaz klmasna baldr. "Ve onlar rk' halindedirler," yani onlar huu halindedirler, Allh Tel hazretlerinden korkuyorlar, demektir.
409

Hizbllah

404 405 406 407 408

e-ur: 26/77, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/585. Feyz'|.Kadir. 7362,

Sahih-i Buhr: 13, Sahih-i Mslim: 63, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/585-586. el-Hucrt: 49/10, Snen-i Nese: 4930. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/586. 409 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/586-587.

"Ve her kim. Allah ve Resul ne ve imn edenlere yr olursa," Yani kim onlar; 1- Allah', 2- Resuln, 3- Ve Mminleri dost edinirse; Allah hizbidir ancak galip olacaklar." Yani muhakkak ki onlar (Allah'n hizbi) galip olacaktr. zerine olan burhana tembih iin zahir isim "Allah ve Resulne ve mn edenler) kavl-i erifi, zamir makamnda kullanld. Sanki yle denildi: "te bunlar, Allah'n hizbidirler. Ancak galip olacaklardr..." Onlarn (mminlerin) Allh Tel hazretlerine izafe edilmesi, onlara bir eref iindir. Bunlardan (Allah ve Resul ve mminlerden) gayriye dostluk kuranlara da bir tariz ve onlarn eytann hizbi olduunu beyn etmektir. 410 Hizb Nedir? Bir adamn hizbi, arkadalan (evresi ve yaknlar)dr. Hizb 411 Zira; kendilerine isabet eden (balarna gelen bir veya bir maksat iin) bir araya toplanan taife (toplulua) denilir. 412 Dmanlara Galebe... Bil ki; Allh Tel hazretlerinin zahir ve Btn dmanlarna galip olmak; (mesel) hev- heves, nefis ve eytan gibi (btn dmanlara galip olmak;) ancak Allh Tel hazretlerinin yardmyla hsl olur. Allh Tel hazretleri buyurduu gibi: -"Ey o btn mn edenler! Eer siz Allah'a yardm ederseniz, O size nusret verir ve ayaklarnz kaydrmaz. 413 Nusret, yardm olunmak ve (dmanlara) galebe almak ancak; Allh Tel hazretlerinin tesiriyle olur. Muizz (izzet, kuvvet ve eref veren) Allh Tel hazretleridir. Btn izzetler Allh Tel hazretlerindendir... (2/407) 414 Allh Telnn ikyetleri Rivayet olundu: Allh Tel hazretleri, mira gecesinde, bu mmetten baz ikyetlerle (Efendimiz s.a.v. hazretlerine) ikyette bulundu: Birincisi: Ben onlar yarnn ameliyle mkellef klmadm halde onlar; benden yarnn rzkn istiyorlar. kincisi: Ben onlarn rzklarn gayrilerine kaldrmadm halde; onlar benim ibdetimi bakalarna kaldryorlar. ncs: Onlar benim rzkm yiyorlar; ama benden gayriye krediyorlar. Bana ihanet ediyorlar; ama kullarmla iyi geiniyorlar. Drdncs: zzet benimdir. Muizz (izzet veren) benim! Fakat onlar izzeti benim gayrimde aryorlar. Beincisi: Ben cehennem ateini her bir kfir iin yarattm halde; onlar kendilerini cehennem ateine atmak iin (byk bir) gayretle alyorlar. 415 Cesaret Hasrettir Kim, nefsinin hev- hevesine tabi olur ve nefsini tezkiye etmek iin ihtimam etmezse; elbette o kii, nefsini dmanlarn arasna atm olur. Bu kii elbette mansra (ilh nusret ve yardma) nail olmu olamaz. Zira "cesaretten ancak hasret" (byk bir zarar) hsl olur. Hev- heves nefsi gerektirir. Nefis ise zulmniyettir. Zulmniyetten ise ancak ve ancak zulm doar. 416
410

smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/587.

411

Hizb, lugatta bir ahsn fikrine tbi olup kendisiyle beraber bulunan arkadalardr ki. kendilerini sktran bir iin toplanm kimseler demektir. Hzbullah" tabirini mfessirler, "Allah'n askeri", "Evliyllah" "Allah'n yardmclar", "Allah'n taraftarlar," diye eitli tabirlerle tefsir etmilerdir. Yani gerekte galip olanlar, ancak Allah ordusu veya Allah dostlar yahut Allah yardmclar ya da Allah taraftarlar. Allah frkasidr. Asl velayet Allah'ndr. Dierlerinin stnl grnte veya geicidir. 412 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/587-588.
413
414

Muhammed: 47/7. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/588. 415 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/588-589. 416 smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/589.

Nurlunun Aksi de Nurludur MesnevTde buyuruldu: "Mestteki ylan havadan grm, kendi hususiyetimden deildi. Ey Allah'n Resul (s.a.v,)! Senin nurunun aksinden grdm... Nurlu kimsenin aksi de nurdur. Zulmetlerde kalanlarn aksileri de zulmettir. Klhanlar gibi karanlklarla doludur. Hak kulunun aksi can ve gnl nurudur. Hak ve ibdetten mahrum olaninki ise krlktr. Byle 417 bil. 418 Btn Dmana Galebe Mmine den vazife, oru, namaz ve btn ibdet eitlerini byk bir gayret (ve ihlasla) yapmaktr. Ta ki (bu ibdetler sebebiyle) nefsinin rezalet ve dk ahlakndan tezkiye ederek Btn dmanlara galebe alsn. Btn dmanlara galebe almak, zahir dmanlara galip olmann anahtardr. Bundan dolay peygamberler ve evliyay btn hallerinde ilh nusret (ve yardma) nail olmu ve muzaffer grrsn. te bu nusret ve velayet kendilerinin zerine sebkat etmi olan ilh inayetin eseridir. Nasl ki zerlerine ezel nur serpilen kiilerin zerinde ebediyen zulmet grlmyorsa; yine bylece ezelde bu nura hidyet bulmayan (zerlerine nur serpilmeyen kiiler), mrlerinin sonlarnda muradlarna nail olamazlar... Hafz (k.s.) hazretleri buyurdular: -"(Hibir su ile ve hatta....) Zemzem suyu, Kevser havuzunun suyu ile beyaz (ve temiz) olamaz... O kii ki, baht kilimi siyah olarak 419 dokunmu 420

417
418

Mesnev-yi erif: Defter 3, s. 124, smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/589-590. Divn- Hafz- irz, s. 232. smail Hakk Bursevi(k.s.), Ruhul Beyan Tefsiri, Fatih Yaynevi: 6/590.

419
420

You might also like

  • Enam 1
    Enam 1
    Document109 pages
    Enam 1
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • A'raf 1
    A'raf 1
    Document98 pages
    A'raf 1
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Olum Lama Lar
    Olum Lama Lar
    Document2 pages
    Olum Lama Lar
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • En'am 5
    En'am 5
    Document63 pages
    En'am 5
    kozmik_2012
    100% (1)
  • Enam 1
    Enam 1
    Document109 pages
    Enam 1
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Nisa 4
    Nisa 4
    Document90 pages
    Nisa 4
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • En'am 5
    En'am 5
    Document63 pages
    En'am 5
    kozmik_2012
    100% (1)
  • Maide 3
    Maide 3
    Document55 pages
    Maide 3
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • En'am 5
    En'am 5
    Document63 pages
    En'am 5
    kozmik_2012
    100% (1)
  • En'am 3
    En'am 3
    Document32 pages
    En'am 3
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Maide 1
    Maide 1
    Document103 pages
    Maide 1
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • En'am 4
    En'am 4
    Document81 pages
    En'am 4
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Enam 2
    Enam 2
    Document99 pages
    Enam 2
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Maide 4
    Maide 4
    Document101 pages
    Maide 4
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Al-I İmran1
    Al-I İmran1
    Document46 pages
    Al-I İmran1
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Nisa 6
    Nisa 6
    Document62 pages
    Nisa 6
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Nisa 2
    Nisa 2
    Document32 pages
    Nisa 2
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Nisa 5
    Nisa 5
    Document112 pages
    Nisa 5
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Nisa 3
    Nisa 3
    Document138 pages
    Nisa 3
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Al-I İmran5
    Al-I İmran5
    Document32 pages
    Al-I İmran5
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Nisa 1
    Nisa 1
    Document72 pages
    Nisa 1
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Al-I İmran3
    Al-I İmran3
    Document61 pages
    Al-I İmran3
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Bakara 7
    Bakara 7
    Document78 pages
    Bakara 7
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Al-I İmran2
    Al-I İmran2
    Document88 pages
    Al-I İmran2
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Al-I İmran 4
    Al-I İmran 4
    Document136 pages
    Al-I İmran 4
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Bakara 8
    Bakara 8
    Document37 pages
    Bakara 8
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Bakara 4
    Bakara 4
    Document80 pages
    Bakara 4
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Bakara 5
    Bakara 5
    Document111 pages
    Bakara 5
    kozmik_2012
    No ratings yet
  • Bakara 6
    Bakara 6
    Document118 pages
    Bakara 6
    kozmik_2012
    No ratings yet