Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

1

Monotonost (rast ili pad) Monotonost (rast ili pad) Monotonost (rast ili pad) Monotonost (rast ili pad) i ekstremne i ekstremne i ekstremne i ekstremne
vrijednosti vrijednosti vrijednosti vrijednosti funkcije funkcije funkcije funkcije



Monotonost funkcije ispitujemo preko prvog Monotonost funkcije ispitujemo preko prvog Monotonost funkcije ispitujemo preko prvog Monotonost funkcije ispitujemo preko prvog
izvoda funkcije.Kako je izvoda funkcije.Kako je izvoda funkcije.Kako je izvoda funkcije.Kako je
( (( ( ) )) ) x f
x
y
tg k
lim
0 x
= == =


= == = = == =


To za svaku funkcije vai: To za svaku funkcije vai: To za svaku funkcije vai: To za svaku funkcije vai:
( (( ( ) )) ) 0 k 0 x f < << < < << < funkcija je opadajue funkcija je opadajue funkcija je opadajue funkcija je opadajue
( (( ( ) )) ) 0 k 0 x f > >> > > >> > fu fu fu funkcija je nkcija je nkcija je nkcija je rastua rastua rastua rastua
Ako Ako Ako Ako funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost u nekoj u nekoj u nekoj u nekoj
taki tada je taki tada je taki tada je taki tada je ( (( ( ) )) ) 0 k 0 x f = == = = == =


ZADACI ZADACI ZADACI ZADACI

1. 1. 1. 1. Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije:

12 x 9 x 3 x y
2 3
+ ++ + = == = . .. .
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije:
9 x 6 x 3 y
2
= == =
Ispitajmo znak prvog izvoda tj. rijeimo nejednainu Ispitajmo znak prvog izvoda tj. rijeimo nejednainu Ispitajmo znak prvog izvoda tj. rijeimo nejednainu Ispitajmo znak prvog izvoda tj. rijeimo nejednainu
0 3 x 2 x 0 9 x 6 x 3
2 2
> >> > > >> >
Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: ( (( ( ) )) )






) )) )

` `` `

= == = = == =
> >> >
> >> >
= == =
3 1
0
0
3 2
2 1
2
1
x x
D
a
x x x f
Sada napravimo tablicu : Sada napravimo tablicu : Sada napravimo tablicu : Sada napravimo tablicu :





Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije.
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f > >> > je rastua u interval je rastua u interval je rastua u interval je rastua u intervalu: u: u: u: ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) + + + + , 3 1 , x
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f < << < je je je je opadajua opadajua opadajua opadajua u intervalu: u intervalu: u intervalu: u intervalu: ( (( ( ) )) ) 3 , 1 x
U takama U takama U takama U takama 3 x 1 x = == = = == = funkcija ima ekstremnu funkcija ima ekstremnu funkcija ima ekstremnu funkcija ima ekstremnu
vrijednost vrijednost vrijednost vrijednost
za za za za ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 18 12 1 9 1 3 1 1 f 1 x
2 3
= == = + ++ + = == = = == =
x - -1 3 +
y +++++++++++++++++++0-----------------------------------------------0++++++++++++++
( (( ( ) )) ) x f

Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

2

za za za za ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 15 12 3 9 3 3 3 3 f 3 x
2 3
= == = + ++ + = == = = == = to znai da je to znai da je to znai da je to znai da je ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 15 , 3 T 18 , 1 T
min max



2. 2. 2. 2. Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije:

2 x 4 x 4 x y
2 3 4
+ ++ + + ++ + = == = . .. .
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije:
x 8 x 12 x 4 y
2 3
+ ++ + + ++ + = == =
Ispitajmo znak ove funkcije tj rijeimo nejednainu Ispitajmo znak ove funkcije tj rijeimo nejednainu Ispitajmo znak ove funkcije tj rijeimo nejednainu Ispitajmo znak ove funkcije tj rijeimo nejednainu
( (( ( ) )) ) 0 2 x 3 x x 0 x 8 x 12 x 4
2 2 3
> >> > + ++ + + ++ + > >> > + ++ + + ++ +
Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: ( (( ( ) )) )






) )) )

` `` `

= == = = == =
> >> >
> >> >
+ ++ + + ++ + = == =
2 x 1 x
0 D
0 a
2 x 3 x x f
2 1
2
1









Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije.
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f > >> > je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) + + + + , 0 0 , 2 x
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f < << < je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 0 , 1 2 , x
U takama U takama U takama U takama 0 x 1 x 2 x = == = = == = = == = funkcija ima funkcija ima funkcija ima funkcija ima
ekstremnu vrijednost ekstremnu vrijednost ekstremnu vrijednost ekstremnu vrijednost
za za za za ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 2 2 2 4 2 4 2 1 f 2 x
2 3 4
= == = + ++ + + ++ + = == = = == =
za za za za ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 1 2 1 4 1 4 1 3 f 1 x
2 3 4
= == = + ++ + + ++ + = == = = == =
za za za za ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 2 2 0 4 0 4 0 0 f 0 x
2 3 4
= == = + ++ + + ++ + = == = = == =
to znai da je to znai da je to znai da je to znai da je ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 2 , 0 T 1 , 1 T 2 , 2 T
min max min


3. 3. 3. 3. Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije:
2 x
3 x
) x ( f
2


= == =
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Naim Naim Naim Naimo prvi izvod funkcije: o prvi izvod funkcije: o prvi izvod funkcije: o prvi izvod funkcije:
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
2
2
2
2
2
2 2
2 x
3 x 4 x
2 x
1 3 x 2 x x 2
2 x
2 x 3 x 2 x 3 x
) x ( f

+ ++ +
= == =


= == =





= == =

x - -2 -1 0 +
2 x 3 x
2
+ ++ + + ++ +

++++++++++++++++++++0--------------------------0++++++++++++++++++++++++++++
x -----------------------------------------------------------------------------------0+++++++++++++++
y
-----------------------------------0+++++++++++++++0--------------------0++++++++++++++++
y


Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

3

Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda
Prvo ispitajmo znak Prvo ispitajmo znak Prvo ispitajmo znak Prvo ispitajmo znak funkcije funkcije funkcije funkcije ( (( ( ) )) )






) )) )

` `` `

= == = = == =
> >> >
> >> >
+ ++ + = == =
3 x 1 x
0 D
0 a
3 x 4 x x f
2 1
2
1









Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije.
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f > >> > je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) + + + + , 3 1 , x
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f < << < je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 3 , 2 2 , 1 x
U takama U takama U takama U takama 3 x 1 x = == = = == = funkcija ima funkcija ima funkcija ima funkcija ima
ekstremnu vrijednost ekstremnu vrijednost ekstremnu vrijednost ekstremnu vrijednost
za za za za ( (( ( ) )) ) 2
2 1
3 1
1 f 1 x
2
= == =


= == = = == =
za za za za ( (( ( ) )) ) 6
2 3
3 3
3 f 3 x
2
= == =


= == = = == =
to znai da je to znai da je to znai da je to znai da je ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 6 , 3 T 2 , 1 T
min max



4. 4. 4. 4. Is Is Is Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: pitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: pitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: pitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije:
1 x
x 2
x y
2

+ ++ + = == =

Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje


Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije:
1 x
x x
1 x
x 2
x y
2
3
2

+ ++ +
= == =

+ ++ + = == =

( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
2
2
3 2 2
2
2
2 3 2 3
1 x
x 2 x x 1 x 1 x 3
1 x
1 x x x 1 x x x
) x ( f

+ ++ + + ++ +
= == =


+ ++ +

+ ++ +
= == =
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
2
2
2 4
2
2
2 4 2 2 4
1 x
1 x 4 x
1 x
x 2 x 2 1 x 3 x x 3
) x ( f


= == =

+ ++ +
= == =
Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda
x - 1 2 3 +
3 x 4 x
2
+ ++ +

++++++++++++++++++++0---------------------------------------------0+++++++++++++++++
( (( ( ) )) )
2
2 x
+++++++++++++++++++++++++++++++++++0++++++++++++++++++++++++++++++
y
++++++++++++++++++++0------------------------x--------------------0++++++++++++++++
y

Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

4

Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: ( (( ( ) )) )









) )) )


` `` `

+ ++ + = == = + ++ + = == =
> >> >
> >> >
= == =
5 2 x 5 2 x
0 D
0 a
1 x 4 x x f
2 1
2 4
1










Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije.

( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f > >> > je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: | || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ + + + + ++ + | || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + , 5 2 5 2 , x
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f < << < je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: ( (( ( ) )) ) | || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + | || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + 5 2 , 1 1 , 1 1 , 5 2 x

U takama U takama U takama U takama 5 2 x 5 2 x + ++ + = == = + ++ + = == = funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost
za za za za
4
5 10 22
5 2 f 5 2 x
+ ++ +
= == = | || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + + ++ + = == =
za za za za
4
5 10 22
5 2 f 5 2 x
+ ++ +
= == = | || |

| || |

\ \\ \
| || |
+ ++ + + ++ + = == =

to znai da je to znai da je to znai da je to znai da je
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
+ ++ +
| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |
+ ++ +
+ ++ +
4
5 10 22
, 5 2 T
4
5 10 22
, 5 2 T
min max





5. 5. 5. 5. Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije: Ispitati monotonost i ekstremne vrijednosti funkcije:
2
x x 2 8
x 6
y
+ ++ +

= == =
Rjeenje Rjeenje Rjeenje Rjeenje
Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije: Naimo prvi izvod funkcije:
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
( (( ( ) )) )
2
2
2
2
2 2
2 x
x 2 2 x 6 x x 2 8 1
x x 2 8
x x 2 8 x 6 x x 2 8 x 6
) x ( f

+ ++ +
= == =
+ ++ +

+ ++ + + ++ +


= == =
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) )
2
2
2
2
2
2 2
x x 2 8
20 x 12 x
x x 2 8
x 2 x 14 12 x x 2 8
y
+ ++ +
+ ++ +
= == =
+ ++ +
+ ++ + + ++ +
= == =

x
-
5 2 + ++ +
-1 1
5 2 + ++ +
+
1 x 4 x
2 4


+++++++++++++++++++0-------------------------------------------------0++++++++++++++++
( (( ( ) )) )
2
2
1 x
++++++++++++++++++++++++++0++++++++++0++++++++++++++++++++++++++++
y
+++++++++++++++++++0----------x------------------x--------------------0++++++++++++++
y

Kemal Halilovi,profesor matematike Brko

5

Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda Ispitajmo sada znak prvog izvoda
Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: ( (( ( ) )) )






) )) )

` `` `

= == = = == =
> >> >
> >> >
+ ++ + = == =
10 x 2 x
0 D
0 a
20 x 12 x x f
2 1
2
1

Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: Ispitajmo funkciju: ( (( ( ) )) )






) )) )

` `` `

= == = = == =
> >> >
> >> >
+ ++ + + ++ + = == =
4 x 2 x
0 D
0 a
8 x 2 x x f
2 1
2
1











Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije. Iz tabele se vide intervali monotonosti funkcije.
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f > >> > je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: je rastua u intervalu: ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) 10 , 4 4 , 2 x
( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) x f 0 x f < << < je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: je opadajua u intervalu: ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) ( (( ( ) )) ) + + + + , 10 2 , 2 2 , x

U takama U takama U takama U takama 10 x 2 x = == = = == = funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost funkcija ima ekstremnu vrijednost
za za za za ( (( ( ) )) )
2
1
2 4 8
2 6
2 f 2 x
2
= == =
+ ++ +

= == = = == =
za za za za ( (( ( ) )) )
18
1
10 20 8
10 6
10 f 10 x
2
= == =
+ ++ +

= == = = == =
to zn to zn to zn to znai da je ai da je ai da je ai da je | || |

| || |

\ \\ \
| || |
| || |

| || |

\ \\ \
| || |
18
1
, 10 T
2
1
, 2 T
max min







******mogue su tamparske greke****** ******mogue su tamparske greke****** ******mogue su tamparske greke****** ******mogue su tamparske greke******
x - -2 2 4 10 +
20 x 12 x
2 2
+ ++ +
----------------------------------------------0++++++++++++++++++++0---------------------------
( (( ( ) )) )
2
2
8 x 2 x + ++ + + ++ +

+++++++++++++++++++0++++++++++++++++0++++++++++++++++++++++++++++
y
---------------------------------x-------------x+++++++x+++++++++++0--------------------------
y