Gezi Park Srecine Dijital Vatandan Etkisi

geziparkikitabi geziparkikitabi

Meltem BANKO Ali Rza BABAOLAN

Gezi Park Srecine Dijital Vatandan Etkisi

27 Mays tarihinde Gezi Parknda balayan sre drt vatandamzn canna, ok sayda vatandamzn ve kamu grevlimizin yaralanmasna neden olmutur. Yaanan ve zc sonular douran bu srecin sosyal medya boyutunu analiz ettiimiz bu kitap umarm kamu vicdann yaralayan bu tip olaylarn tekrar yaanmamasna bir nebze de olsa katk sunabilir.

zel Teekkr Kitabn yazarken bana verdii destei iin Gizeme..

i

nsz
lkemizde bugne kadarki en sert sinir testlerinden birinin yaand Gezi Park sreci sosyal medya kavramnn her eve girmesine ve her vatandamzn bu kavram renmesine vesile oldu. Olaylarn balangcndan itibaren bu konuda ok ey yazld, ok ey sylendi. Konuya daha nce Genelkurmay Bakanl tarafndan internet sitesi zerinde yaplan bir aklama ile yaanan Postmodern Darbe sylemine paralel olarak Twitter Darbesi ismini verenler ve konuya Trk Bahar benzetmesi yapanlar oldu. Yaanan bu sreteki olaylarda yurtdnn da parmann olduunu belirtenlerin says hi de az deildi. Benim grm ise yaanan srecin daha net anlalabilmesi iin konunun siyasi yn kadar, teknolojik ynnnde iyi irdelenmesi ve Trk milletinin bir anda sokaa inmesini salayan sosyal medyann nasl bir g olduunun tartlmas ynnde. Bu konunun nemini daha nce yaptm konumalarda dile getiren birisi olarak Devlet Ynetiminde Sosyal Medyann Rol, yi Politikac yi Tweet Atar ve Dijiii

tal Vatanda Memnun Et, Oyu Kap balkl rportajlarmn tamamnda sosyal medyann siyasi otoriteler tarafndan da iyi ynetilmesi gerektiine deinmitim. yi ynetilemedii zaman Arap Baharnda olduu gibi kitleleri peinden srkleyebilecek bir sosyal gce dnebileceini de bu rportajlarmda aktarm ve Trkiyede bu konuda hem hkmet, hem de muhalefet partileri nezdinde almalar yapmas gerektiini aktarmtm. O zamanki sylemlerimin doruluunu ortaya koyan sreler farkl corafyalarda tek tek farkl isimlerle yaand. Arap Bahar ad altnda yan bamzda yaanmaya devam eden sreler, Orta Dou halklarnn uzun sredir yaad ekonomik ve sosyal kntnn kresel kriz ile birlikte daha da dayanlamayacak boyutlara varmasyla sosyal medya zerine yansmas ve kendine taraftar toplayarak 30 yllk kralklar ykmasyla balad. Sonrasnda Occupy Wall Streeti grdk. Yakn zamanda ise benzer olarak alglanabilecek bir sre stanbul Gezi Parknda balayarak tm Trkiyeye yayld.

Biliim ann gelime sreci olarak tanmlanadm sosyal medya dneminin kimi zaman olumlu, kimi zaman ise olumsuz etkilerinin toplam bunlar. Kitabn ieriinde Gezi Park Olaylarnn sosyal medya perspektinden analizini yaparak, konunun teknoloji boyutunun daha iyi anlamasn salamaya altm. Bu aratrmay da Geziyi konumak ile hashtag kullanarak Geziyi desteklemek yada desteklememek arasnda ciddi bir fark olduunu unutmadan yaptm. Konunun halen yaanmaya devam ediyor olmas nedeniyle 27 Mays 21 Haziran tarihleri arasnda Twitter zerinden paylalan yaklak 24 Milyon adet Twitter mesaj kmesi zerinden yaplan analizler, olayn sosyal medya bacana k tutmay amalyor. Bu kaynaa olaylara zerine derinlemesine hazrlanm ilk kaynaklardan birisi gzyle bakmak gerekiyor. nk her inceleme ynteminin olay zerinden geen zamanla paralel olarak daha kapsamls yaplabilir. Kitap yedi ana blm eklinde tasarland. lk blmde yaamakta olduumuz dijital dnm, balang ve evrili srecini bulacaksnz. kinci blmde ise Gezi Park srecinde yer alanlarn aslnda kimler olduuna ve Dijital Vatanda kavramna aklamalar getiriliyor. nc blm
iii

iletiim anda yaadmz iletiimsizliin boyutunu ve dijital kriz anlarnda oluan dijital kaosu aktarmak zerine. Drdnc blmde #occupygezi ile balayan srecin detayl Twitter analizi ve bu analize gore yaplan tespitler mevcut. Beinci blm Gezi Park srecinin, Wall Streetin igal edildii gnlere ait benzerlikleri ve farkllklar zerinde durmakta. Altnc blmde de srecin devamyla birlikte tartlmaya balanan Sosyal Medya Yasasna ilikin incelemeler ve tavsiyeler mevcut. Son blmde ise peki gelecekte ne olacak? ynndeki sorulara ve gelecekteki perdelere ait yaanmas muhtemel srelerin cevaplar var. nceden planlanm i seyahatleri ve zel ziyaretler nedeniyle stanbuldan balayarak srasyla Dublin, Bangkok, Kuala Lumpur ve Ankarada hazrlanan bu kitabn, konuyla ilgili bundan sonra yaplacak daha detayl aratrma ve analizlere fayda salamasn umuyoruz.

Haziran, 2013 Meltem Banko Ali Rza Babaolan

nternete bal olmayan her cihazn skc geldii dnya..

Tarihe bakldnda dnya zerindeki btn toplumlar ilgilendiren byk devrimden sz edilebilir. Bunlar srasyla Tarm, Sanayi ve Biliim Devrimidir. Yaanan bu devrimlerin etkiledikleri alanlar ve ulatklar kitleler ise o dnemlerde yaayan insan saylaryla doru orantl olarak artmaktadr. Bu nedenle Sanayi Devrimi, Tarm Devriminden; Biliim Devrimi ise Sanayi Devriminden ok daha byk kitleleri etkilemi srelerdir. Atalarmzn mum nda mektup yazd, gvercinlerle haberletii dnemlerden getik. Bugnlerde ise gzmze taktmz bir gzlk ile tm kiisel verilerimizi ynetebileceimiz bir dnyaya doru hzla yol alyoruz. letiim artk ok daha kolay ve hzl bir hale geldi. Gvercinler yerine pantolon cebimizde bulunan bir cihaz kullanyoruz artk.

nternet a

Geirdiimiz bu dnemde iletiim sadece yntem deil, yap da deitirdi. letiimin bileenleri olduka farkllat, alt bileenlere ayrld. Artk olduka farkl iletiim yntemleri sz konusu. Ana bileenler televizyon, telefon, radyo, gazete/dergi ve internet. Radyolar televizyon zellii barndrmazken, artk televizyonlar radyo zellii barndryor. Telefonlarmzda ise hem televizyon, hem radyo zellii mevcut. nternet ise bunlarn hepsini kapsyor. nternet zerinden telefonlaabiliyor, televizyon izleyebiliyor ve radyo dinleyebiliyoruz. nternet ierisinde yer alan iletiim yntemlerinin temelleri ise e-posta, anlk mesajlama ve grntl grme. Tm iletiim yntemleri artk daha da hzlanarak internet zerinde birleiyor. nternetin bilgiyi retme ve kitlelere yayma konusunda salad imkanlar da, bu a geri dn olmayan bir nokta haline getirdi. nternet zerinde bilgi ok hzl yaylmakta ve eit olarak paylalmakta.
5

nternete balandktan sonra bir siteden dierine geerken bir vize almanza gerek yok. nternet zerinde ak olan her yere ve her eye eriim sadece internet hznla doru orantl. Bu da interneti daha da vazgeilmez hale getiriyor. Hayatmza ksa sre nce giren bir ok ey artk yenilikler karsnda dayanamyor. ekil deitirmek zorunda kalyor, ya da yok oluyor. Gvercinler lmedi ama uzun sredir iletiim iin kullanlmyor. Radyoyu artk sadece arabalar ayor ve genellikle trakte dinliyoruz. Basl yaynlar giderek azalyor, dergilerin ve gazetelerin dnya ortalamasna gre tirajlar azalmakta. Dijitale doru ciddi bir gei var. Telefonlar ekil deitireli ok oldu, artk ankesrl cihazlar yok denecek kadar az. Sra henz televizyonlara gelmemi olsa da, eli kulanda. Bu azalma, yok olma ve ekil deitirmelere kar ise internet g kazanyor. nternete bal olmayan her cihazn skc gelecei dnya ok yakn.

nk insanlar dijitalleiyor ve Dijital Vatanda kavram daha fazlasn istiyor. Yeni nesil, dnyay radyo veya televizyon penceresi yerine internet ve telefon penceresinden takip ediyor. Biliim devrimi, bu cihazsal dnmlerle tamamland. u an devrimin yaylma srecindeyiz. Cihazlardan sonra artk kavramlarn deimeyi ya da yok olmay seme vakti geldi. Gelime sreci byle yaanacak. nternet yaygnlamasyla geleneksel olan bir ok kavram nemli lde ivme kaybetmeye ve deimeye balyor. Bunlarn banda ise geleneksel medya geliyor.

Yeni nesil cihazlar ve yeni nesil kavramlar iinde barndran alternatif bir medya yaps oluuyor. Sratle bu yeni dnyaya gei var. Bu dnyann ad u sralar ska duyduumuz Sosyal Medya! Bulduunuz yerin, yaamakta olduunuz zamann ve en nemlisi gerekte kim olduunuzun hi nemi olmayan bir sanal platform. Yaplabilecekler ise snrsz. Bilgiyi retmek ve hzla yaymak ile artk herkese ok daha fazla yakn. Gerek bir haberci olmanza ya da haberin gerek kaynana ulamanza gerek bile yok. Gerein ne olduu nemli bile deil.

Sosyal medya olarak tanmlanan dnya sadece Twitter ve Facebooktan ibaret de deil. Bu dnyann ierisinde fotoraar, videolar, bloglar, szlkler ve hatta google aramalar da var. Gn getike bu sistemlerin says artyor, yeni yaplar ortaya kyor ve bazlarnn modas geiyor. Yani sistem ekil deitirerek yaamaya devam ediyor. Durdurulamyor, sansrlenemiyor. Bu sistem ierisinde var olup ayakta kalabilmek iin ise bu yapy anlamak gerekiyor. Anladktan sonra yapmak gereken ise ilkleri yapacak cesarette olmak ve doru admlarla ilerleyebilmek. Olumsuz ieriin, olumlu ierie gre ok daha fazla rabet grd, paylald ve yorum ald bu dnya da geleneksel mantkla hazrlanacak tedbirlerinde fayda salamas zor. Bu dnyaya, bu dnyann salad faydalara paralel bakarak bir kanun taslann oluturulmas ise ok daha etkin bir yol. Bu zme ve nasl olmasna gerektiine dair yorumlar son blmde bulabilirsiniz.

Dijital gmenlikten dijital vatandala gei sreci..

Dijital Vatanda kavram ilk kez 2010larda yaanmaya balayan Arap Bahar sreleriyle dile getirdiim bir kavram. O dnemde tanmn da gelimeleri ve dnyay televizyon yerine telefon ekranndan takip eden insanlar. eklinde yapmtm. Aptal kutusu olarak tanmlanan televizyonlara karn, akll cihaz olarak adlandrlan telefonlarla byyen bir nesil. Halen de ok deimedi bu tanm. Ben de bu grubun ierisindeyim. Y ve Z olarak adlandrlan kuan bireylerinin hemen hemen hepsi bu grupta. X kuandan da ciddi oranda bu tarafa doru bir gei var. Balarda zellikle ocuklarnn internette ne yaptn takip edebilmek amacyla Facebooka, Twittera ye olan anne ve babalar, hzla gzleme srecini tamamlayp, yorumlayc aamasna geiyorlar.

Dijital Vatandalk

X kuann bu dnyaya dahilindeki en byk etkenlerden birisi bu. Yava yava dijital vatandalarn dnyasn tanyor, seviyor ve oral olmaya alyorlar. Dijital gmen aamasndan, dijital vatanda aamasna gei bu. Y kua, doduunda her evde bir televizyonun olduu ve genlik yllarnda cep telefonunu kullanan bir grup. Bu yzden dijital vatandalk dnyasnn vizesi onlara sra beklemeden cretsiz sunuluyor. Z kua ise zaten doutan dijital. Onlara seyrekler deniyor ya da derin olmayanlar. Yapt eyi ok iyi aratran, bilen kiiler yerine ann kendisini fevkalade derin yaayan ama hayat derin yaamayan grup. Tanm byle, ama gerek u ki onlarn
9

internetin olmad bir dnyay hatrlamalar ok zor. Onlar dijital vatandalk dnyasna ait pasaporta sahipler. Dijital vatandalarn dnyasnda, normalin aksine herey ift ynl. letiim de bunlardan birisi. Bu dnyada akll telefonlar, aptal kutusu olarak tanmlanan televizyonlara kar.. nk bu dnyada yaayan kiiler sadece bilgi tketmiyor, farkl ekillerde bilgi retiyor ya da retilmi bilgiyi dier kiilere yayyor. Her sektre etkisi var bunun. Ekonomisi farkl. Yeni nesil olgularla tasarlanm bir ekonomi dnyas var. Bir ok ey mobil zerinden dnyor.

Dijital vatanda teriminin en ok ilgilendirdii alanlardan birisi dieri de kamu. nk her dijital vatanda ayn zamanda bir semen. Seimlerde oy veriyor. Fakat bu grubunun seim yapmak iin deerlendirmeleri ve dnyay alglaylar farkl. Dijital vatandalar; ulusa sesleniler, grup toplantlar ve ke yazlarndan ok, 140 karakterlik mesajlara, 1-2 dakikalk videolara, esprili fotoraara itibar ediyorlar. Bu grubun ihtiyalarn ve isteklerini esneklik, her an ulalabilirlik, eak ve verimlilik altnda gruplayabilmek mmkn. Siyasilerin oy almak iin bu ihtiyalara da zen gstermesi gerekiyor. Artk seim dnemlerinde sokaklara bayrak asarak oy toplama devri deil.
10

Dijital vatandalar iin iyi politikac demek, iyi twitter mesaj da atabilen kii demek. Bunu farkedebilmek ve altnda yatan mesaj anlayabilmek gerekiyor. Dijital Vatandalk sayesinde artk eski tip ikayet ve protesto yntemleri yok. nsanlar evlerinin konforunda yazdklar bir mesaj ile markalar zor duruma sokabiliyor. Ciddi prestij kaybna yol aabiliyor. Eskiden tketicilerinden ve hizmet sunduklar mterilerinden ok daha gl olan markalar, artk daha gsz. Ayn durum lkeler iin de geerli. Her lkenin sahip olduu bir dijital imaj da var artk. Bu imajn gcn de dijital vatandalar belirliyor.

Dijital Vatandalk yeni nesil bir yurttalk tanmn da ierisinde barndryor ayn zamanda. lkeler aras dijital diplomasi veya yeni nesil Twitter diplomasisinden sz ediliyor. Dolaysyla lkelerin artk Dijital Diplomatlara ihtiyac var. Diplomatlarn Dijital Vatandalarn dilini renmesi ve aklamalarn, konumalarn buna paralel olarak yapabilmesi gerekiyor. Yani politika ve siyasetin bin yllk gemii, internet teknolojilerinin getirdii yenilikler ile tekrar harmanlanmal ve ortaya kan yeni kavramlara gre hareket edilmeli. Dijital Vatandalk bu kavramlardan birisi. lk kez benim kullandm ve ortaya attm bir kavram. Buna paralel olarak Dijital Diplomasi, Sosyal Liderlik gibi kavramlarn detayl anlalmasna da ihtiya var. Ana akmlar olan Demokrasi, Teokrasi gibi terimlerin de bu yeni Dijital kavramlarla birlikte yeniden tanmlanmas ve snrlarnn yeniden izilmesi gerekiyor. Artk internet teknolojileri nedeniyle yeni nesil bir Demokrasi tanmna ihtiya var.

Yzyllardr kullanlan eski Demokrasi tanm, Dijital Vatandalarn bugnk ihtiyalarn karlamyor, karlayamyor. Twitter, Facebook gibi ortamlar artk sanal bir kamusal alan. Bu kamusal alann kendine has bir dili de var. Like, ReTweet, Trend Topic, #FF ve Favorite gibi kavramlar bu dile zg kavramlar. Dijital Vatandalarla iletiime balayabilmek iin bu dili bilmek gerekiyor.

11

letiim devrinin nimetlerini yaadmz dnemde iletiimsizliin snrlarn zorlamak..

Gezi Park Olaylar

Sosyal medya ile birlikte bir ok yeni kavram hayatmza sokan biliim ann Trkiyede ok daha farkedilir hale gelmesini salayan ve bugne kadarki en sert sinir testinin yaand olay, hepimizin yakndan takip ettii Gezi Park Olaylar oldu. Aslnda yakn gemite nce Tunustan balayarak srasyla Libya ve Msrda da etkili olan sreler 30 yllk ynetimlerin kat kule gibi ard arda yklmasna neden oldu. Sonrasnda Sriyeyede srayan srelerde sosyal medyann etkisi aslnda benzer dnen fakat birbirinden habersiz kitlelerin buluabilmesini salamasyd. Var olan basn sansrleri ve muhalefet eksiklikleri nedeniyle yllardr dnceleri bastrlan halklarn meru isteklerini ve var olan rahatszlklarn sosyal medya sayesinde birbirleriyle paylamas sonucu birlikte eylem karar verebildi. nternet kuann nc genleriyle balayan bu admlar ilk nce tm genlere, oradan onlarn ailelerine ve nihayetinde tm lkeye yayld ve hkmetlerin sonunu hazrlad.

12

Sosyal medyann salad bu etki bir ok alanda tek ynl yaynclk anlayndan ok ynl yayncla da geilmesini salad. Bunun benzer rneklerini lkemizde de balayan eylemler sonrasnda farkl televizyon kanallarnn yapt aklamalarda grld. Yaanan bu srete olay olan her yerde bir televizyon veya radyo kanalnn kameraman ile bulunmas imkanszd. Fakat olay olan her yerde cep telefonu olan bir insan vard. Bu ekilde paylalan ierikler nce sosyal medya zerinden dier kiilere, sonra da haber kanallar araclyla tm halka ulat. Gazetelerdeki haberlerin bir gn sonra kmas nedeniyle gncelliini yitirdii, geleneksel yayn kanallarnn sosyal medyadan aldklar ieriklerle anlk yayn yapt bu dnemde halkn habere etkisi daha da ortaya kt. Sokakta yaanan olaylarn kamusal alan etkilemeye balamas ve nihayetinde kamu ynetimini deitirmesi srecinin zeti de bu ekil yaand. Sosyal medyann ulat bu gc sihirli denek olarak da grmemek gerekir. nk ayn ekilde balamasna ramen farkl iletiim yntemleriyle bu srelerin dengelendii ve hkmet deiikliiyle so-

nulanmad Suriye ve ran gibi rnekler de oldu. Fakat sosyal medya ya da dier bir ismiyle yeni nesil medya kavramnn gcn ve bu g ile yaplabilecekleri dnya bu yaanlan srelerle daha iyi rendi. lkemizde ise Gezi Park bu renme halkasnn en ar tayd. Hkmetin hazrlksz yakaland bu sre, iyi ynetilemedi. 27 Maysn ilk saatlerinde Gezi Parknn Divan Oteli'ne bakan duvarlarnn yklmas ve aalarnn sklmeye balamasyla balayan sre, Taksim Dayanma Platformu tarafndan annda sosyal medyaya tand. Platform yelerinin sosyal medyada att bu ilk ta, denize atlan bir ta gibi etrafnda halkalar oluturdu, o halkalar gittike byd. Yaananlar halkn tm kesmine, her eve, her vatandaa ve lkeye ciddi zarar verir noktaya gelmeye balad. Anonymous ve RedHack gibi gruplarn srece dahil olmasyla da olay tam bir dijital kaosa dnt. Bir ok devlet sitesi eriime kapatld.

13

letiim devrinin nimetlerini yaadmz bu zamanlarda iletiimsizliin snrlarn zorlamaya baladk. nanlmaz bir bilgi karmaas yaanmaya baland. Gerekler, yzler yanl ve olumsuz kopyaya dnerek sosyal medya denizinin sularna ald. Siyasal Bilimler derslerinde retilen bir sylem vardr; Devlet organize bir yapdr, bu nedenle gldr. Kolluk kuvvetleri hiyerarik olarak emir komuta zinciriyle ynetilir ve organizedir. Organize olmayan gruplarn devletler karsnda baarl olamamasnn en byk nedenlerinden birisi de budur. Organize olmayan bir yap, organize bir yapy hi bir zaman malup edemez. Sosyal medya sreciyle bu reti tamamen tersine dnmeye balad.
14

Twitter, Facebook, Tumblr gibi yaplarla artk daha kolay rgtlenebilen insanlar ve gruplar, ayn anda sokaa kacak hza ulat. Hackerlar devlet birimlerine anlk saldrlar dzenler, farkl gruplar sosyal medya sayesinde olduka hzl ve etkin ekilde organize olabilir hale geldi. Devlet otoriteleri ise bu anlk saldrlar karsnda yaanan hazrlksz yakalanmalar, emir komuta zincirinin yava ilemesi gibi nedenlerle ciddi sorunlar yaamaya, annda tepki vermemeye yada yanl tepki vermeye balad. Bu da sosyal medyann bir ba belas deil ynetilmesi gereken bir g olduunu net olarak ortaya kard. Apolitik olduu iin eletirilen genlerin aslnda apolitik olmad, dnyay radyo ve televizyonlardan deil, mobil cihazlar zerinden takip ettii grld.

nk onlar aslnda birer Dijital Vatandat ve dnyay farkl bir pencereden alglyordu. uan anlalmas gereken nokta ise; internetin ve sunduu nimetlerin kontrol edilmesi gereken bir teknoloji deil, devlet eemenliini ve meruluunu glendirecek eaf bir yap olduu. Bilgi niversitesinin Gezi Park gsterilerinde yer alan 3,000 kii zerinde yapt anket, atmalarn son bulduu blgede yer alan gstericilerin kendilerini byk lde zgrlk ve laik olarak tanmladklarn gsteriyor. Deneklerin yzde 70i de kendilerini herhangi bir partiye yakn grmediklerini ifade ediyor. 27 Maysta balayan Gezi Park protestolar, polisin gstericilere ynelik orantsz g kullanmnn da etkisiyle Kemalistlerden, Liberallere geni bir yelpazeden farkl talepleri olan amorf bir kitle oluturdu. Bu srete kamuoyunu en ok megul eden husus iktidar partisinin gsteriler karsnda ald pozisyon ve Gezi Parknn Trkiye siyaseti zerinde yapaca makro etkiler oldu. Olaylarn yaanmaya balad 27 Mays tarihi itibariyle srecin sosyal medya etki boyutunu iyi analiz edebilmek iin internet zerindeki hesaplarndam iki analiz farkl paylatm.
15

Bunlardan ilki 3 Haziran gn paylalan ve 29 Mays 3 Haziran aras sreci kapsayan n analiz raporuydu. Bu rapor srecin balang aamas deerlendiriyordu. Analiz de sre ierisinde en ok kullanlan #direngeziparki, #occupygezi ve #direnankara etiketleriyle paylalan 8.49 milyon mesajn dalm ve etkileri yer alyordu. O gn yaplan analizlerin sonularna gore, olaylarn sosyal medya zerinde #occupygezi etiketiyle yani #occupywallstreet benzeri bir srele baladn grebilmek mmknd. Sonrasnda ise bu etiketin yurtii ve yurtdndaki farkl tabanlardan ald destekle ilerlediini ve #direngeziparki ekline dnerek devam ettii net olarak grlebiliyordu. 29 Mays gn ise halkn tepkisinin yannda yurtdnda tasarland aka belli olan baz fotoraf tasarmlar ve oluturulan sahte hesaplarna olumsuz etkisiyle farkl boyutlara tand ve olduka ciddi paylam saylarna ulat. Trkiyede ve dnyada olduka tannm kiilerin srece dahil olmasyla birlikte de konu Trkiye ierisinde farkl illere ve yabanc basna tanarak dnya gndemine oturdu. Yaynlanan ikinci raporda ise olaylarn balangcndan itibaren iki haftalk sre

ierisindeki tm Twitter paylamlar analiz edildi. 13.5 milyon twitter mesaj zerinde yaplan bu analizde zellikle kamuoyunda deinilen yurtd mesajlara ait bilgilere yer verildi. Ve konuya ilikin farkl dillerdeki mesajlar analiz edildi. Srecin geliim ve yaylma aamalarna da bu raporda deinilmiti. Yaanan sre zarfnda #direngeziparki, #occupygezi, #direnankara gibi ana balklarn yannda #polisevinednsn, #akpistifa, #bizdeilpolisevinednsn, #24saatiindeistifaet gibi farkl balklar da olutu. Bu balklarla da bir milyonun zerinde Twitter mesajnn paylald yaplan analizlerle ortaya kt. Srecin ilerlemesiyle birlikte belirli bir noktadan itibaren konunun artk herkes tarafndan biliniyor olmas nedeniyle artk etiket ve balk belirtmeye gerek kalmadan yaplan ciddi paylamlarda vard. 27 Mays itibariyle balayan sre boyunca toplamda 100 Milyonun zerinde farkl Twitter mesajnn paylaldn ve bu srete Twitter zerinde hesab bulunan her aktif kullancnn Trkiyede yaanan olaylara ilikin en az bir Twitter mesajn grdn analizlerim sonucu tahmin edebiliyorum. Birok kaynakta kullanlan bu tahmini daha nceki analizlerim ile de paylamtm.
16

#direngeziparki meselesi ve sonular

#diren #gezi #parki

Hepimizinde bildii gibi #direngeziparki olarak hafzalara kaznanan bu sre stanbul Bykehir Belediyesinin Taksim Meydannda kalan son yeil alan olan Gezi Parkn ykarak Topu Klas mimarisinde bir Alveri Merkezine dntrmek isteine halkn tepkisi sonucu balad. Sonrasnda sosyal medyann etkisiyle hzla yaylan ve Trkiyede haftay akn sre devam eden bu olaya ait tm izler Twitter zerinde takip edildiinde olduka enteresan bilgilere ulamak mmkn. Bu sre boyunca retilen tm verilere bakldnda ilk gze arpan sre ierisinde olduka artan yeni Trk Twitter kullanclar olmakta. Bu zamana kadar alm ve aktif olarak kullanlan toplam Trk Twitter hesaplarnn saysnn #direngeziparki sreciyle 1.8 milyondan, 10 milyona kadar artt grlebiliyor. Bu artta nemli rol ise daha nce bahsettiimiz Y ve X kuann yelerinden, Twittera uzun sre nce kayt olup mesaj okumak dnda sistemi kullanmayanlara ait. Bu ye-

17

ler #direngeziparki sreciyle aktif Twitter kullancs haline dnerek ve gnde en az bir mesajn zerinde yeni mesaj paylamaya balad. Bunun yan srsa sre ierisinde, Twitter duyarak yeni kayt olanlarn ve farkl amalarla ikinci ve nc hesap oluturanlarn varln da unutmamak gerekiyor. haftalk srede yaanan bu ciddi kullanm art ile Trkiye en aktif Twitter kullanm sralamasnda ilk sralar zorlamay balad.

Yaanan srece dair ilgin olan bir dier istatistik ise sre ierisinde bir ok yaratc ieriin paylald ve En ok Konuulan (Trend Topic) etiketlerin (# ile balayan Twitter mesaj bei) oluturulmas oldu. Kullanclar tarafnda bir anda ortaya atlan ve kitleleri peinden srkleyerek ksa sre ierisinde herkesin konutuu konu haline gelen bu balklara bakldnda saynn 120den fazla olduu grlyor. Bunlardan bazlar hem Trkiyede, hem de Dnyada En ok Konuulanlar Listesine girerken bazlar ise hibirine giremese dahi olduka ciddi paylam saylarna ulam balklard. Bu balklar ise; #direngezipark, #occupygezi, #gezipark, #geziyegeziyekazanacagiz, #direngezi, #geziparkiicintaksime, #direngeziparki, #geziparkcanlabala, #trkiyemdireniyor, #sesvertrkiyebulkesahipsizdeil, #bubirsivildirenis, #oyunagelmetrkiyem, #provokasyonagelmiyoruz, #tayyipistifa, #direnankara, #sesverturkiye, #tayipistifa, #direnbeikta, #iddetidurdurun, #hkmetenot, #izmitdireniyor, #direnizmir, #zmolur, #medyagreve, #cnnntvhabertrkboykotediyoruz, #tayyipsanaglegle, #atatrkiyikivarsn, #turkeybepatientagainstprovocation, #1milletuyanyor, #abdullahglgreve,

ekil 1: Gnlk Aktif Trk Twitter Kullancs Saylar

18

#opturkey, #byktrkiyeiinvarz, #tayyipiyikivarsn, #genelgrev, #genelgrevedavet, #delilimvar, #lkeniinsaduyuluol, #24saatiindeistifaet, #kavgayakargaayahayr, #mehmetayvaltalmszdr, #direnafrika, #garantidenparanicek, #bubirdostlukarsdr, #polisevednsn, #bizdeilpolisevednsn, #acikteklif, #bumilletbuoyunagelmez, #kaybedenlkemizolur, #tabiatkanunutasarsnahayr, #artktrkiyemsakinlesin, #eylemvakti, #provekeyegelmetrkiyem, #direnantrikot, #olimpiyatstadndaomuzomuza, #imamhatiplioyunagelmiyor, #evrenselbaradoru, #trkiyeiinkardelikvakti, #70milyonduadayz, #mirakandilimizmbarekolsun, #eyvallahgezim, #kesinliklebugn, #trkiyedenzrdileyin, #dahagzelsintrkiye, #apulculartakipleirse, #trtzrdileyecek, #direnrize, #direndersim, #wearegezi, #akgnlllertakipte, #sehitkomisermustafasari, #zamankardelikzamantrkiyem, #direngazi, #weareerdoan, #sonarzum, #direntrkiye, #direnturkiyetayyipgeliyor, #provokatrbabakanistemiyoruz, #trkiyeseninledikdureilme, #amaszgezi, #ankarababakannkarlyor, #1903tesemttengeziye, #trkiyebabakannnyannda, #provokatrtayyip, #mehmetalialaborayanndayz, #provokatrnlleriboykotediyoruz, #boykotbalyor, #direngeziseninleyiz, #provokatrlereuyma,
19

#tayyipyalanlar, #tayyibiyedirmeyiz, #yobazlarboykotta, #cnnmoveyourdirtyhandsfromturkey, #bumilletsiziaetmez, #babakankiminlegrsn, #youcantstopturkishsuccess, #referandumahayr, #direntrke, #kabataekiyalarbulunsun, #yalancprovokatrler, #direnhayattv, #budahabalangmcadeleyedevam, #doktorumadokunma, #cevapver, #worldmediagotoankara, #bugngnlerdenankara, #1milyonyarintaksime, #1milyonyarnkazlemeye, #trkiyesokakta, #askerklanadn, #1milyonbugntaksime, #bugnmilyonlarkazlemede, #killererdogan, #evinedn, #polisevinedn, #hepimizaryz, #cumhurbakankaypgrenlerin, #ihsaneliakadestekoluyoruz, #duranadam, #direnduranadam, #standingman, #lkesinisevenadam, #hizamandeil, #bingldekitecavzesessizkalma, #bingoldekitecavuzesessizkalma, #parklarbizimdir, #direneskisehir, #direneskiehir eklindeydi. Srecin Twitter zerinde ilerleyiine bakldnda; balarda sadece etiketler zerinden yaylmakta olan mesajlarn, srecin ilerleyen aamalarnda herkesin artk konudan haberdar olmas nedeniyle herhangi bir balk olmakszn devam ettii de grlyor. Ksa srede Trkiyenin tek gndemi haline gelen konu hakknda bu dnem iti-

ekil 2: Twitter Mesaj Zaman Grai bariyle, herhangi bir etikete sahip olmayan fakat konuyla direk alakal olan ciddi sayda mesaj paylamlarnn da yapldn grmek mmkn. Bu dnemde etiketli veya etikesiz olarak toplamda 60 milyon tekil mesajn paylaldn grebilmek mmkn. Biz ise bu srete en ok kullanlan ve tamam Trkiyede En ok Konuulanlar Listesine girmeyi baaran yirmi adet etiket ile sreci daha detayl analiz etmeye alacaz. Bir ou Dnyada da En ok Konuulanlar Listesinde yer alan bu etiketler ise; #occupygezi, #occupygeziparki, #direngeziparki, #direnankara, #direngaziparki, sesvertrkiyebulkesahipsizdeil, #direnizmir, #tayyipistifa, #tayipistifa, #direnbesiktas, #direntaksim, #wearegezi, #durankadin, #direnduranadam, #cevapver, #eylemvakti, #24saatiindeistifaet, #bizdeilpolisevednsn, #direngezi, #duranadam eklinde. Srecin tamamna bu yirmi etiket zerinden bakldnda karmza ekil-2de ki gibi bir trend dalm kmakta. Sre ierisinde bu etiketler zerinden paylalan toplam mesajlarn tam says 23.998.687 Bu grae gre sreci 3 ana krlma noktasna ayrmak ve buna gre incelemek mmkn. Bunlar 29 Mays, 11 Haziran ve 17 Haziran tarihleri. Verilere gre 27 Mays itibariyle Twitter zerinde yava yava hareketlenmeye balayan konunun 29 ve 30 Mays tarihinde ciddi anlamda ivme kazandn ve 31 Mays, 1 Haziran tarihlerinde tepe noktasna ulatn grebilmek mmkn. Analize gore 31 Maysda paylalan toplam mesaj adedi 4,110,106 olurken, 1 Haziranda toplamda 5,389,365 adet Twitter mesajnn paylaldn grlyor. Devamnda yavalama evresine giren sre ierisinde 2 ve 3 Haziran tarihlerinde paylalan toplam mesaj adedinin 4,949,590 ile sadece 1 Haziranda paylalan mesaj saysnn altnda kaldn gzlemlemek mmkn.

20

Twitter zerinde yaplan toplam mesaj paylamlar 1 Haziran tarihinden itibaren 11 Hazirana kadar azalarak devam ediyor. 11 Haziranda ise yaplan aklamalar ve yaanan mdaheleler ile mesaj trainin tekrar arttn ve bir gn nce 168.605 olan toplam paylam saysnn, 11 Haziranda 640.500e kadar ykseldii grlmekte. Bu sreci ikinci krlma noktas olarak adlandrmak mmkn nk 11 Haziran ncesinde tamamen azalma eyliminde olan sre, 11 Haziran sonrasda dalgal bir seyir ile artlar sergileyerek devam ediyor. Mesaj trainin ciddi anlamda artt 14 Hazirann popular konusu #cevapver. O tarihte eylemciler tarafndan hkmetin icratlarn sorgulamak amacyla balatlan bu balk tm paylamlarn %60n kaplayarak Trkiye ve Dnya gndemine giriyor. 15 Haziranda 974.654 mesaj paylam ile ikinci krlma noktas iinde bymeye devam eden sre 17 Haziran gn toplamda 1 milyon mesaj saysn geerek 1.072.998 adet mesaj paylamna ulayor ve nc evresine giriyor. Bu tarihde en popler olan ierikler ise #duranadam etiketi ile paylalanlar. 17 Haziranda paylalan tm mesajlarn %73.6s #duranadam etiketine ait. Son21

rasnda ortaya kan #direnduranadam, #durankadin gibi balklar ise yaanan srecin dier unutulmazlar. Srecin tamamnda toplamda 1 milyon adet mesaj bandnn geildii alt gn var. Bunlar 31 Mays, 1 Haziran, 2 Haziran, 3 Haziran, 4 Haziran ve 17 Haziran tarihleri. 15 Haziran tarihi ise 974 binin zerinde mesaj ile 1 milyon snrnn en ok zorland gn. haftalk dnemde en etkin olduu gzlenen ve en ciddi mesaj paylamna sahip olan etiketler ise #direngeziparki, #occupygezi ve #direnankara etiketleri. Sadece bu etiket zerinden yaplan analize bakldnda tm sre ierisinde paylalan 23.9 milyondan fazla Twitter mesajnn %57.96nn bu balklardan geldiini grmek mmkn. Bu etiket ile paylalan toplam mesaj adedi 13.911.308. Bu balklar #direngaziparki, #direngezi ve #duranadam takip ediyor. Analize dahil edilen en popler 20 balktan toplamda 1 milyon adetin zerinde mesaj saysna erien etiketler ise #direngeziparki, #occupygezi, #direnankara, #direngaziparki, #direngezi, sesvertrkiyebulkesahipsizdeil ve #duranadam balklar. Twitter zerinde Gezi Olaylaryla alakal paylalan mesajlarn toplam byme zaman grai ise alt taraftaki gibi.

ekil 3: Twitter Mesajlar Toplam Art Grai Bu grae gre 5 milyon ve 10 milyon mesaj barajlarnn ortalama birer gnlk srelerde yakaland gzlenirken, 15 milyon mesaj barajna eriilmesinin drt gnden fazla zaman ald grlyor. Toplamda 15 milyon mesaj adedinden, 20 milyona mesaj adedine ulamn ise yaklak 12 gn srd grlyor. Etiketlerle paylalan ieriklere bakldnda ise #direngeziparki etiketiyle paylalan 7.920.511 ieriin 1.061.081inin bir internet balants (link) ierdii ve bunun 673.781 adedinin fotoraf ierik, 27.890 adedinin ise bir video ierik ile paylald grlyor. Toplamda 2.571.514 ieriin paylald #direnankara etiketine bakldnda ise paylamlarn 167.825 adedinin bir internet balants (link) ierdii bunlardan 128.690nn fotoraf, 5.063nn ise video ierik olduu anlalyor. #occupygezi etiketiyle paylalan 3.419.283 adet ieriin ise 497.009unda bir internet balants bulunmakta. Bu balantlarn 290.883 fotoraf, 16.948 adedi ise bir video ierik. Yaplan analizin sonucunda kan bir dier artc veri ise Gezi Park ile ilgili retilen 23.99 milyon adet Twitter mesajnn toplamda 7 milyardan fazla etkiye ulam olmas. (ekil - 4)

22

ekil 4: Twitter Mesajlarnn Toplam Etki Grai Bu durumun en byk nedeni ise Dnya mek iin yeni kirlerin, admlarn ortaya apnda En ok Konuulanlar Listesine atlmas gerekiyor. ayn anda veya tek tek giren Gezi Olaylar Grae detayl bakldnda 16 Haziran itiile ilgili balklar. bariyle popler hale gelen #duranadam Bu toplam eriim ve etki say ierisinde teketiketininde 2 gnde 1 milyar etkiye rar eden kiiler olsa da, oluan etki inanlulatn grebilmek mmkn. Bu tam anmaz. lamyla sre iinde yeni bir adm. zellikle 30 Mays tarihinde yazlan mesajlarn bir anda 3 Milyara yakn kiiyi etkilemi olmas, tm dnya basnnn bu olaylara verdii hzl reaksiyonu aklyor. Sonrasnda ise, daha fazla Twitter mesaj atlmasna karn ayn ilk etki yakalamyor. Bunu da sosyal medyann fast-food kltrne benzer dinamikleriyle aklamak mmkn. Souyan yemek artk ayn tad vermiyor. Daha farkl kitlelere ulalabil23

lk anda ulalan yaklak 3 milyar etki saysna, 30 Maysdan 21 Hazirana kadar 4 milyar daha eklendii grakte grlebiliyor. Bunun 1 milyar ise 2 gnde #duranadam etiketiyle olumu bir etki.

ekil 5: Twitter Mesajlarnn lke Dalm Paylalan 23.99 milyon mesajn dnya zerindeki dalmlarna bakldnda ise 16.365.959 milyon ieriin Trkiyeden paylaldn, bunu srasyla Amerika, Almanya, ngiltere, Fransa, Kanada, Hollanda, Meksika, talya, Birleik Arap Emirlikleri ve Arjantinin izlediini grmek mmkn. Bu mesajlarn farkl hesaplardan paylam, yani dalm oran sralamas ise Trkiye, Almanya, ngiltere, Kanada ve Hollanda ilk bete gze arpyor. Trkeden sonra en ok kullanlan diller ise srasyla ngilizce, Almanca, Franszca ve spanyolca. En ok kullanlan #direngeziparki etiketine baktmzda paylalan 7.920.511 me24

sajn 5.808.844 Trke iken, 743.861inin ngilizce, 91.627sinin Almanca, 23.074nn Franszca, 17.801inin de spanyolca olduunu grlyor. Toplamda 3.419.283 mesaj paylamyla en ok kullanlan ikinci etiket olan #occupygezi kelimesi geen mesajlar analiz edildiinde ise farkl dillerin ciddi paylam oranlar gze arpyor. Bu etiket ile gnderilen 1.492.454 Trke Twitter mesajna karn, 1.241.361 adet ngilizce mesaj paylalm. Bunu 176.636 adet mesaj ile Almanca, 98.308 adet mesaj ile Franszca ve 93.613 adet ile spanyolca dilleri takip ediyor. Bu balk ile toplamda paylalan mesajlarn sadee %43 Trke.

#direnankara etiketine bakldnda ise Trke mesajlarn arln grmek mmkn. Toplamda paylalan 2.571.514 mesajn 2.099.472si Trke. Bu sayy 238.793 mesaj ile ngilizce mesajlar, 4781 mesaj ile Almanca mesajlar ve 4019 mesaj ile spanyolca mesajlar takip ediyor. Bu etiket ile paylalan Franszca mesajlarn says ise 2073. Yaanlan bu srete zerinde yeterince durulmayan dier bir konu ise mevcut siyasi partilerin tutumlar ve benzer durumda kendilerinin kalmas halinde ne yapabilecekleri konusuydu. Eer muhalefet partileri halkn bu tepkisini daha nce grebilse ve buna gre pozisyon alabilse ciddi avantaj elde edebilirlerdi. Fakat onlarda bu srece hazrlksz yakaland ve sokaa dklen halkn ihtiyalarn tam anlamyla karlayabilecek bir anlayta olduunu gsteremedi. Olduka ilgin olan bu konunun siyasi boyutu bir yana brakp, teknoloji boyutunu incelediimizde de bu tespitime paralel sonular grmek mmkn.

27 Mays 21 Haziran arasnda yaanan srece dair Cumhurbakan Abdullah Gle ait Twitter hesab ekil-6da yer ald ekliyle incelendiinde daha nce ortalama 2.500 adet olan gnlk yeni takipi kazanm saysnn, Gezi Park Olaylar ile birlikte gnlk 15.000 - 20.000 arasnda deitii grlyor. Bu da olaylar sresince sisteme dahil olan yeni yelerin ciddi oranda Cumhurbakan Abdullah Gln hesabn takibe aldn gsteriyor. Bylece olaylarn balangcnda toplamda 3.097.442 takipiye sahip olan hesabn 21 Haziran itibariyle 3.364.242 adet takipiye ulat grlyor. Yaanlan sre ierisinde @CBAbdullahGul hesab zerinden paylalan mesaj says ise toplamda 14.

ekil 7: @RT_Erdogan Hesab Babakan Recep Tayyip Erdoana ait @RT_Erdogan hesabnn 27 Mays - 21 Haziran aras dneme ilikin analizine bakldnda da 27 Maysda 2.664.141 adet olan takipi saysnn dnem sonunda 2.992.854e kt grlyor. Buna paralel

ekil 6: @CBAbdullahGul Hesab

25

olarak sre ierisinde 317 Twitter mesajnn @RT_Erdogan hesab zerinden gnderildii ve bu mesajlarn ciddi pay-

ekil 9: @DBDevletBahceli Hesab Milliyeti Hareket Partisi lideri Devlet Baheli adna yrtlen @DBDevletBahceli hesab incelendiinde ise gnlk ortalama 700 yeni takipi kazanmakta olan hesabn olaylarn yaanmaya balamasyla birlikte gnlk ortalama 3.000 - 4.000 aras yeni takipi kazanmaya baladn analiz etmek mmkn. Bu hesabn mesaj paylamlarna bakldnda da sadece 5 Haziran gn yaplan 19 mesaj paylam olduu grlyor. Bu deerlendirmelere gre yaanan sre sonrasnda siyasi liderin Twitter karnesine bakldnda Devlet Bahelinin %17.5, Kemal Kldarolunun %12.6, Recep Tayyip Erdoann %12.3 ve Abdullah Gln ise %8.6 orannda var olan takipilerini artt grlmektedir. Son olarak sre ierisinde olaylara destek vermekle ska eletirilen CHPnin Twitter hesab incelendiinde gnlk 170 - 180 yeni takipi kazanan @CHP_Online Twitter hesabnn srecin balamasyla birlikte ilk

lam saylarna ulat grlmekte. ekil 8: @KilicdarogluK Hesab 27 Mays itibariyle balayan dnemde Kemal Kldaroluna ait olan @KilicdarogluK hesabnn 21 Hazirana kadar olan aktivitesi incelendiinde ise gnlk ortalama 1.000 civarnda olan takipi art saysnn 8.000 - 9.000 seviyesine ykseldii ve srecin balangcnda 1.180.525 olan takipi saysnn 21 Haziran itibariyle 1.329.820ye ulat grlyor. @KilicdarogluK hesabn-

dan sre ierisinde paylalan mesaj says ise 7.

ekil 10: @CHP_Online Hesab

26

%99luk kesimi, %1lik kesim ile kar karya getiren ABD dzeni..

Occupy Wall Street Sreci

Occupy Wall Street srecinin iki yla yaklaan gemiinin, Gezi Park Olaylarna ait haftalk mazi ile karlatrmak veri kmesi boyutu ve sre anlamlarnda birebir korelasyon iermese de, srelerin izledii yolu gstermek adna aydnlatc olacana inanyorum. Bu nedenle nce Wall Street srecinin nasl baladn ve veriler nda nasl ilerlediini aktarmak faydal olacaktr. New Yorktaki nans merkezi Wall Streeti protesto etmek amacyla 17 Eyll 2011de Zucotti Parkta balayan hareket sosyal medyada balad ekilde Occupy Wall Street (Wall Streeti igal et) olarak bilinir. Cora olarak Trkiyeye uzakl nedeniyle yeterince yakndan takip edildiine inanmadm sre sosyal ve ekonomik eitsizlii ve Wall Streette bulunan nans irketlerinin devleti kontrol eder noktaya gelmesini hedef almaktayd. Amerika Birleik Devletlerinde refah seviyesi en yksek olan %1lik kesim ile kalan %99luk halk arasndaki gelir

27

dalmnn adaletsizlii vurgulamak iin ana slogan olarak Biz %99uz! seilmiti. Bu eylemlere katlan her kesimden yzbinleri aan protestocularn ayn Trkiyede yaanan Gezi Park Olaylarnda olduu gibi birbirinden farkl sorunlar ve amalar vard. Bu hedeer; gelir dalmnn dengelenmesi, istihdam art, renci har a, bankaclk reformlar, dev irketlerin ABDnin i ve d politikalar zerindeki nfuzunu azaltma, piyasa alm satmlarnda speklasyonun engellenmesi, haciz ve ipoteklerin haetilmesi gibi farkl maddelerdi. Ortak olan tek sorun ise %1lik kesimin %99a kar oluturduu adaletsizlikti ve halk sokakta bunu haykryordu. Bu srecin yaanmasndaki en byk etkenlerden biri ise o dnemlerde patlayan Mortgage Kriziydi. Mortgage (Uzun Dnemli potekli Konut Kredisi) Krizinin ortaya kard yeni ekonomik skntlar ve halk srkledii buhran bardan tamasndaki son damlalardan birisiydi. Wall Streeti gal Et protestolar %1lik kesimin olduka etkin gc nedeniyle, Amerika medyasnda fazla yer bulamasa da ve sesini sosyal medya zerinden ciddi anlamda duyurdu ve eylemlere farkl lkelerden destek geldi.
28

Olaylar Twitter zerinde Austos 2011de balayan Wall Street tartmalarnn giderek hareketlenmesi sonucu 12 Eyll gn ciddi kitlelere ular hale gelmesiyle balad. 16 Eyll 2011de #OccupyWallStreet vurgusuna dnen srecin madurlar 17 Eyll gn sokaklara tat. Sosyal medyann bu olaylarda oynad rol ayn dncelere sahip olan fakat birbirini tanmayan kiilerin bir araya gelip tek ses olmasna yardmc olmakt. Basnda yeterince yer almad iin sadece kapal kaplar ardnda tartlan ya da hi tartlmayan halkn ekonomik sorunlar nce sosyal medya zerinde tartlmaya ve hzla yaylarak taraftar toplamaya sonrasnda ise sokaklara inen bir harekete dnmeye balad. Bu adan bakldnda Gezi Olaylarna olduka benzer grlebilecek sre, sokaklara inilmeden nce sosyal medya zerinde yaanan tartma ve hazrlk sreleri nedeniyle de Gezi Olaylarndan ayrlmakta. Austos aynda balayan tartmalarn 17 Eyll tarihinde bir harekete dnmesi, Gezi Park nedeniyle 27 Maysta balayan sosyal medya hareketlenmesinin 29 Maysda sokaa inmesinden farkl. Amerikada yaanan sre halkn %99luk kesiminin ekonomik eitsizlikler sonucu or-

ekil 11: Occupy Wall Street Paylamlar Zaman taya kan bir ok alt neden ile sokaklara dklmesi iken; Trkiyede Gezi Park ile balayan sre, halkn aalar kesilmesin dncesiyle balayan fakat orantsz g kullanmnn da etkisiyle ksa srede hkmet partisinin politikalar kar bir harekete dnen bir sre oldu. Gezi Park Olaylar ise OWSin aksine birka gn ierisinde balad, hzla yayld ve ayn hz ile yavalama evresine geti. Occupy Wall Street srecinde bu farkll daha iyi anlamak iin ise OWS srecinin sre ierisinde en ok kullanlan #OWS, #OccupyWallStreet, #OccupyWallSt, #OccupyWallStNYC ve #NYPD etiketleri zerinden analizine bakmak gerekiyor. ekil-6da belirtilen #OWS, #OccupyWallStreet, #OccupyWallSt, #OccupyWallStNYC ve #NYPD etiketleriyle paylalm 15.784.639 adet mesajn tamamna bakldnda, bu mesajlarn 11.126.729 adedinin #OWS etiketiyle, 3.669.708 adedinin #OccupyWallStreet etiketiyle, 500.672 ade29

dinin #NYPD ve 462.063 adedinin #OccupyWallSt etiketiyle paylaldn grmek mmkn. #OccupyWallStNyc etiketiyle paylalan mesajlarn toplam says ise 14.124. New Yorkda yaanan olaylar ekil-6da grld gibi aylara hatta yllara yaylan bir sreti ve yaklak 4 ay boyunca 1 Milyonun zerinde mesaj paylam ile devam etti. Paylamlarn 4 Milyon snrna yaklamas ise iki aya yakn srd. Gezi Park Olaylarnda ise 29 Maysda balayan Twitter paylamlarnn iki gnde 5 milyon snrn getiini, sonrasndaki gnde ise 1 milyon paylamn altna inerek normalleme evresine girdii grlyor. Dolaysyla Occupy Wall Street srecinin Gezi Park Olaylarnn aksine ok daha uzun vadeye yaylan ve daha yava ilerlemi bir sre olduunu syleyebilmek mmkn. OWS srecinde 2 yllk zaman diliminde grdmz ekil-11deki grai Gezi Park

ekil 12: Occupy Wall Street Paylamlar Eyalet Grai Olaylarnda haftalk srete gryoruz. (ekil-2) Burada sosyolojik ve psikolojik bir ok etkenden bahsedebilmek mmkn. OWS ve Gezi Park Olaylar arasnda benzerlik ieren bir dier nokta ise her iki olayda da normalleme srecine girilmesinin ardndan tekrar hareketlenmelerin yaand dnemler. ekil-6ya bakldnda, Occupy Wall Street srecinde 17 Eyll 2011de zirve noktasna ulaan sosyal medyada ki paylamlarn Mart 2012ye kadar giderek azalarak ilerlemesine karn, Mart aynda tekrar artmaya baladn grmek mmkn. Sonra tekrar azalma evresine giren sre olaylarn ilk yl dnm yaklarken, yani Eyll 2012 dnemine doru gelinirken tekrar artmaya balyor. Gezi Park Olaylar srecinde de zellikle 29 Mays 3 Haziran aras yaanan dnemine paralel olarak artan sosyal medya hareketliliinin ardndan gelen normalleme ve azalma srecinin birka defa krldn grmek mmkn. Bunlar 11, 15 ve 17 Haziran tarihleri. Occupy Wall Street srecinde paylalan tm mesajlarn ekil-12de yer ald gibi eyaletlere gre dalmlarna bakldnda da srecin yine Gezi Park Olaylarna benzer ekilde 3-4 farkl alan kaplayan bir hareket halinde dntn grmek mmkn. Gezi Park Olaylar srasnda da bata stanbul olmak zere, Ankara, zmir, Antalya ve Mersinde sosyal medya zerinden bir araya gelen gruplar sokaa km ve baz protesto olaylar yaanmt.

30

ekil 13: Occupy Wall Street Paylamlar ABD Harita Dalm ekil-12de bahsedilen eyaletlerin Amerika haritas zerindeki yerlerine ve buna bal mesaj dalmlarna bakldnda da Occupy Wall Street srecinin en ok Amerikann en dousunu ve en batsn etkiledii aka grlyor. (ekil-13) ekil-13de grld gibi yaand dnemde i ve d basnnda olduka az yer bulan Occupy Wall Street eylemlerine, Amerika Birleik Devletlerinin orta blmnde yer alan eyaletlerin sosyal medya zerinde katlm bile olduka snrl oranda. 17 Eyll 2011den itibaren itibaren yaanmaya balanan ve ksmen sosyal medya zerindeki yaknlar devam eden eylemlere Amerika dnda en ok destek veren lkeler ise Kanada, ngiltere, Msr, spanya,
31

Avustralya ve Fransa. Bu d destekleri incelerken Amerikada yaayan aznlklarn ana vatanlarnda olan yanklarn etkisini unutmamak gerekiyor. OWS srecinde paylalan toplam mesaj saysnn Gezi Park Olaylarna oranla bir hayli az olmasna karn, iki yla yakn sredir devam etmesi nedeniyle sosyal medya zerinde etkiledii kii says 25 Milyar. Srecin balang aamas olan 17 Eyll 17 Ekim dnemine baktmzda ise bir aylk sre ierisinde 5 Milyarlk etki deerine ancak ulaabildiini gryoruz. Bu deer Gezi Park Olaylar srecinde ok daha ksa srede ulalan bir deer. Gezi Park Olaylarnn analizinde de belirtildii gibi 5 Milyar etki deerine drt gn gibi bir srede ulalmt.

ekil 14: Occupy Wall Street Paylamlar Kmlatif Etki Deeri Bu da OWSe kyasla Gezi Park Olaylarnn ksa srede olduka fazla Twitter hesap zerinden yaylmaya baladn gsteren bir baka deer. Bu analiz sonularna gre Gezi Park sreci ve Wall Streeti gal Et eylemlerine geni adan bakldnda, baz ortak noktalarnn olmasnn yannda farkllklarnn fazla olduu grlyor. Karlatrma sonucuna gre dikkat edilmesi gerekenler ise bundan sonra yaanacak zaman dilimi ierisinde Gezi Park Olaylarnn devamna ilikin farkl hareketlenmelerin sosyal medya zerinde tekrar olabilecei gerei. zellikle olaylarn ilk yl dnm yaklarken yaanabilecek yeni olaylara kar hazrlk ve anlayl olmak ve zc so32

nular dourmamasna dikkat etmek gerekiyor. Bu balamda stanbul Bykehir Belediyesine den grev halkn taleplerinin internet zerinden daha aktif olarak dinlenebilecei ve hzl cevaplanabilecei bir yap oluturmas. Bunun yannda stanbul markasnn dnya zerinde tantm iin ciddi bir online kampanya yaplmas gerekiyor. Burada stanbul Valiliine, Bykehir Belediyesine ve Kltr ve Turizm Bakanlna den ciddi grevler var. Dnya zerinde Twitter, Facebook ve Instagram gibi ortamlarda paylamlar olduka ilgi gren kiilerin stanbula davet edilerek yaananlara ve uanki duruma ait

eaf bilgilerle aydnlatlmas bu kampanyann ierisinde olmas gereken admlardan sadece bir tanesi. Ayn internet zerinde yaplmakta olan markalara ait sosyal medya kampanyalar ve sonucunda oluan baar hikayeleri gibi ehirlerimiz ve hatta blgelerimizle ilgili almalara ve baar hikayelerine ihtiyacmz var. Bunun yakn bir tarihte Kamunun dinamiklerini bilen, internet teknolojilerine hakim kiiler tarafndan planlanmas ve sahneye konmas gerekiyor. Bunun yannda Hkmet, Ana Muhalefet ve Trkiye Byk Millet Meclisinde yer alan veya almayan tm dier partilerine den grevlerde mevcut. Hzla tekilatlarn sosyal medya ve kullanm alanlar konularnda aydnlatmalar gerekiyor. Yaplan bir yanln tm parti organlarna mal olabileceinin net olarak belirtilmesi ve kriz durumlar iin bir aksiyon plannn oluturulmas art. nk Wall Streeti gal Et! eylemlerinde de olduu gibi bundan sonra da yaanlacak ciddi sreler var.

33

Sosyal Medya kavram son yllarda hayatmza girmi ve bir oumuzun vazgeilmezi haline gelmitir. nsanlar bu mecralarda daha ok vakit geirdike bu mecralar zerinde ilenen su oranlar gnden gne art gstermektedir. Fakat u ana kadar hibir lke de sadece bu alana ilikin olarak hazrlanm bir yasa almas mevcut deildir. lkeler bu mecralar zerinde ilenen sularda genellikle kendi ceza yasalarn yrrle koymaktadrlar. Fakat baz durumlarda sz konusu yasalarn sonusuz kald da gzlemlenmektedir. Tm bu sorunlarn temel kayna esasnda hukukun, teknolojiye paralellik gsterebilecek derecede hzl geliim salayamamas, yasalarn yava kmas, yasa hazrlama srelerinin ok uzun oluu gibi nedenlerdir. Bu nedenle Amerikada ve Avrupann birok lkesinde bu konuya ilikin gerekli yasal dzenlemelerin hazrlklarna hz verilmi durumdadr. in ise bu konuda olduka etkin bir gvenlik sistemini ok daha nce devreye almtr.

Muhtemel Yasal Dzenleme zerine

34

Tm bunlara bir zm bulabilmek iin teknolojiyi arkadan kovalamak yerine, ortaya kan gelimeleri daha hzl takip ederek bunlara paralel olarak meydana kabilecek hukuki ihtilaar ngrmek suretiyle gerekli yasal dzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. rnein gnmz medyas yani geleneksel medya iin yllarn getirdii deneyimler neticesinde oluturulmu yerleik kurallar vardr. Nefret sylemi, karalama kampanyalar, yalan haber, tehdit, ayrmclk, antaj, hakaret iddete tevik ve insanlar galeyana getirici ierikler retmek basl yaynlarda ve tm geleneksel yayn ortamlarnda cezai yaptrmlara tabi tutulmakta. Benzerinin sosyal medyada da olmasna ihtiya var. Fakat geleneksel medya olan kurallarn ayn ekilde sosyal medya da uygulanmas
35

mmkn deildir ve bu paralel de yaplacak almalar byk hata olacaktr. nk sosyal ve geleneksel medya arasndaki fark bir eyin sanal ve gerek olmas arasndaki fark gibidir. Facebook, Twitter yada benzeri ortamlarda hesap oluturan herkesin kimlik bilgileri dorulatlamayaca iin, orada yazl ismileri ve bilgileri baz alarak ilem yapmak da imknszdr. Sosyal medya iin bir dzenleme yaplmas gerekiyor. Yoksa Gezi Park Olaylarnda yaadmz tarzda kaoslarn ve bilgi kirliliklerinin nne geilmek mmkn deil. Fakat bu dzenlemeden kast sadece kimin gerekte kim olduunun takibi olmamal. Bunun sonucunda yaanabilecekler Cad Av olarak adlandrlacak ve yle kalacaktr.

Bu nedenle karlacak yasann nleyici ve uyarc bir yasa olmas ve sosyal medya zerinde neyin su olup, neyin su olmadn iyi tanmlamas gerekmektedir. A, B veya C partisinin houna gitmeyen her Tweet veya her Facebook iletisinin su saylmamas da yasann oluturulmasnda gerekli n artlardan biri olarak kabul edilmelidir. Dolaysyla konunun Sosyal Medya Yasa olarak deil, Sosyal Medya Yasas olarak ele alnmasnn gerekliliini vurgulamak gerekiyor. Hazrlanmas gerekli olan Sosyal Medya Yasasnn tasar sreci dahil birok aamas konunun uzmanlar yani Y ve Z kuann bireyleriyle aynen yeni Anayasa almalar srecinde olduu gibi konuulmal ve karlkl kir alveriinde bulunulmaldr. Eer bu yaplmazsa uan inde uyguland gibi her alan internet sitesinin kesinde yer alan polis grleri halk korkutmaktan ve kullanm kst oluturmaktan baka bir ie yaramaz. Sosyal medya da sahte hesaplar ve provakatif amala paylalan ieriklerin sahipleri uan sosyal medya ile ilgili hibir yasal alt yap olmamasndan faydalanmaktadr. Fakat bu neden bahane gsterilerek hazrlanacak bir tepki yasasndan ok temel hak36

larn ve zgrlklerin sanal ortamda da koruma altna alnd, yasak deil, tam tersine zgrlklere vurgu yapan koruma temelli bir dzenlemeye gidilebilir.

Peki bundan sonra ne olacak?

Yakn Gelecek

Lise yllarna dnp Kimya dersini ve orada retilen madde kavramn hatrlayacak olursak yle bir sz anmsayacaksnz; Sabit hacimli bir kabn ierisindeki maddenin miktar arttrlrsa, yaanan molekl arpmalarnn says artar ve reaksiyon sreleri ksalr. u an yaadmz dnyay da ayn bu ekilde bir kap gibi dnrsek yer yzndeki insan saysnn ve ilev saysnn artmasyla; s artyor, ilev says artyor ve yaanan arpmalarn sresi ksalyor. Bizler insan rk olarak gn getike daha hzl ve daha hzl olmaya alyoruz. Sreleri ksaltmaya, bir yerden bir yere daha hzl gitmeye, alveri kuyruklarnda daha az beklemeye ve ilerimizi daha hzl halletmeye alyoruz. Bu daha hzl bir dnya istediimiz anlamna geliyor. Sreleri ksalmayacak baz eyler de var. Ya da ksald zaman mutlu olmadmz eyler. rnein doum. Bir doum srecini yaanabilecek olumsuzluklar haricinde 9 aydan, 7 aya indirmek zor grnyor.

37

Erken doum (yani normale gre daha hzl olan) olumsuz alglanyor. Ya da bir demleme ayn iyi kaliteye ulamas iin gereken bir bekleme sresi var. Daha hzl olmasn isterseniz kalite der. Hayatmzda ou durumda zaman kazanmak nemli iken bu tip baz durumlarda zaman kazanmak nemsiz hale gelebiliyor. Son yllarda silikon vadisinde ska konuulmaya balayan yeni bir kavram mevcut; Outernet.. Yani internetin evrensel hali. nternet zaten evrensel deil miydi? diye dnebilirsiniz. Evet yle syleniyor ama aslnda deil. Herkes internete balanamyor. nternet teknolojisi zerinden salanan hizmetler u an ise gndelik her ihtiyacmza zm retebilir noktada deil.

nk var olan teknik alt yap (IPv4 adresleme yaps) ile 4.7 Milyar cihazdan fazla cihazn ayn anda internete balanabilmesi uan mmkn deil. Teknik alt yap buna el vermiyor. Telefon, tablet, bilgisayar, televizyon gibi internete balanabilen birok cihaz varken, her kullancnn ortalama iki cihaznn (telefon ve bilgisayar) ayn anda internete bal olduu dndnde bu evrensel dnya 2.35 milyar kii iin var. Ayrca internet eriimi her an ve her yerde stabil olan bir yapda deil ve hala ok pahal. Bu nedenle hala internete girmek ya da internete balanp e-postalara bakmak gibi kavramlar gndelik hayatmzda kullanyoruz. Yani internet halen balanlmas ya da girilmesi gereken farkl bir dnya bizim iin.

38

Dnyamzn iindeki bir dnya, sanal gereklik. Yaplabilecekleri yava yava kefediyoruz. Peki ya internet tm dnyay kapsarsa ve sanal olmaktan karsa.. O zaman ne olacak? Bu sorunun cevabn ftrist bir yaklamla vermek mmkn. O zaman web yok olacak! Outernet ite bu konu zerine ortaya kan bir kavram. Sanal ve gerek dnyann birletii ve gndelik hayatmzdaki her cihazn internete bir ekilde bal olduu gerek hayatn internet teknolojileri ile tam olarak desteklendii bir dnya bu. Bir baka anlamla da snrlar kalkm d internet dnyas, yani in-ternet deil outernet nternet teknolojisi ile ortaya kan zmleri zmseyerek hayat ve yaama ekilleri buna paralel olarak deien Dijital Vatandalarn internet teknolojilerini daha etkin kullanmak istemesi ve ileriye gtrmesiyle yaanacak bir sre bu. IPv4 balant alt yapsnn yerini IPv6ya, gnmzn popler konusu ecommercein (e-ticaret) yerini livecommercee (canl ticaret), sosyallemenin
39

ve sosyal alarn yerini dijitallemeye ve dijital alara brakaca bir dnya algs. On-line ve on-time kavramlarnn yerini real-line ve real-timea brakt bir dnya. Bu dnya da yaplabilecekler internet zerinde yaplabilecekler gibi yani snrsz. Gitgide yaklatmz bu yeni dnya algsna hazrlanmak gerekiyor.

Referanslar

Conover MD, Ferrara E, Menczer F, Flammini A (2013) The Digital Evolution of Occupy Wall Street Cheng -Jun Wang, Pian-Pian Wang (2012) Discussing Occupying Wall Street on Twitter: Longitudinal Network Analysis of Equality, Emotion, and Stability of Public Discussion Conover MD, Davis C, Ferrara E, McKelvey K, Menczer F, et al. (2013) The Geospatial Characteristics of a Social Movement Communication Network Benjamin Gleason (2013) #Occupy Wall Street: Exploring Informal Learning About a Social Movement on Twitter Serdar Kuzulolu (2013), Radikal, Gezi Park Eylemlerinin Sosyal Medya Karnesi Yaln Ar (2013), Aksiyon, Sosyal Medyann Sunduu Gerek Hormonlu Siege Arts, Sosyal Medya, Finans ve Haber Ekseninde Gezi Park Deerlendirme Raporu

xl

Yazar Hakknda
Meltem Banko, 1986 ylnda Rizenin Pazar ilesinde dnyaya gelmi; ilk, orta ve lise renimini Ankarada tamamladktan sonra 2010 ylnda Atlm niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun olmutur. niversite tahsili srasnda birok sosyal sorumluluk projesine nclk eden Banko, yl boyunca Atlmc Hukukular Topluluunun bakanln yrtm; lkemizin birok ehrinde Ktphaneler am ve Ktphanesiz Okul Kalmasn adl kampanyay topluma kazandrmtr. Avukat Banko, 1 Ocak 2012 tarihinde kendi hukuk brosu olan Banko Hukuk & Danmanlk Brosunu kurmutur ve Ceza Hukuku, Biliim Hukuku, Aile Hukuku, cra as Hukuku, Ticaret Hukuku, Sosyal Medya Hukuku, Basn Hukuku, Miras Hukuku alanlarnda almalarna devam etmektedir. Meltem Banko halen Ankara Barosunun en nemli Sosyal Sorumluluk Projelerinden birisi olan Gelincik Projesinin medya sorumluluunu yrtmekte olup ayn zamanda nternet, Medya ve Biliim Federasyonu MEFin Genel Koordinatrl grevini yrtmektedir.

Meltem Banko
bankohukuk@gmail.com http://meltembanko.av.tr http://twitter.com/meltembanko

xli

Yazar Hakknda
Yaamakta olduumuz dijital dnm en iyi ekilde zmsemi ve bu alanda farkl almalar yapm bir mhendis olan Ali Rza Babaolan, Yusuf Kalkavan Anadolu Lisesi ve Bakent niversitesi Bilgisayar Mhendislii blmn (Trkiye Derecesi Tam Burslu) bitirmitir. niversite rencilii dneminde IBM Avrupa merkezi tarafndan Avrupa, Ortadou ve Afrika blgesinin (EMEA) en gelecek vaadeden 75 rencisi arasna seilen Babaolan, IBM'in sviredeki Zrich Merkez Aratrma Laboratuvarnda innovasyon eitimi almtr. Sonrasnda Trkiyeye dnen Babaolan, Milli Eitim Bakanl tarafndan 2008 ylnda kurulan ilk Trk milli teknoloji takmna davet edilmi ve Trkiyeyi, Hollanda'da dzenlenen olimpiyatlarda ilk defa resmi olarak biliim teknolojileri ve iletiim alannda temsil etmitir.

Ali Rza Babaolan

ali@alibabaoglan.com http://alibabaoglan.com http://twitter.com/alibabaoglan

Son olarak Linkedinin Avrupa Merkez osi Dublinde Trkiye ve Trki Cumhuriyetlerden Sorumlu Blge Yneticilii yapan Babaolan, i kariyerine Tbitakta mhendis olarak balam ve sonrasnda Microsoft, IBM ve SAP gibi rmalarda devam etmitir. JCI tarafndan Trkiyenin En Baarl On Genci arasnda gsterilen ve dllendirilen Babaolan, halen politika ve internet alanlarnda almalar yapmaktadr.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Ali_R%C4%B1za_Babao%C4%9Flan

xlii

Telif Hakk

Ali Rza Babaolan & Meltem Banko - 2013 Kitabn ierisinde yer alan ierikler ve aratrma sonular izinsiz kullanlamaz. Yazarlar bu konuda gerek grdnde hak talep edebilir. erii yayndan kaldrmas da dahil olmak zere nceden bilgi verilmeksizin gncelleme ve cretli datm haklar yazarlara aittir.
xliii