Gjergj Kastrioti-Sknderbeu, Hero Kombtar i shqiptarve (1405-17 janar 1468)

Gjergj Kastrioti-Sknderbeu (1405-17 janar 1468) personifikon nj epok t tr t historis kombtare t shqiptarve, q mori emrin e tij: luftn m se njshekullore t tyre kundr vrshimit osman (fundi i shek. XIV - fillimi i shek. XVI) pr mbrojtjen e toks, t pasuris e t liris. Nn udhheqjen e tij lufta e shqiptarve u ngrit n nj shkall t lart e t organizuar, shnoi nj kthes vendimtare n zhvillimin politik t vendit dhe n forcimin e vetdijes kombtare t tyre. Figura e tij paraqet nj nga ato raste, jo t shpeshta n histori, kur shtresat e ndryshme shoqrore t nj kombi takohen me nj personalitet t shquar, n t ciln gjejn shprehjen e vet aspiratat e vetit e tyre m t mira dhe q pr kt arsye bhet simbol i bashkimit kombtar dhe i lufts s tyre t prbashkt. Gjergj Kastrioti-Sknderbeu ishte prfaqsuesi m konsekuent dhe m i shquar i elits drejtuese shqiptare, q udhhoqi me vendosmri frontin e lufts s shqiptarve kundr pushtuesve osman. Ai e kuptoi, m qart se kushdo tjetr, detyrn q shtronte asti historik: nevojn e bashkimit politik si kusht kryesor pr t realizuar mbrojtjen e interesave t t gjitha shtresave shoqrore, t pasura e t varfra, t krcnuara tashm prej pushtuesve osman n shtjet jetike. Njohja e thell e jets, e botkuptimit, e tradits dhe e lufts s shqiptarve kundr pushtimit t huaj si dhe e organizimit t shtetit e t ushtris osmane, i dhan mundsi Sknderbeut t ndrtonte me efektivitet t lart gjith veprimtarin e tij si burr shteti dhe udhheqs ushtarak i shquar. Ai arriti n prfundimin se, prball nj pushtuesi t fuqishm, si ishte Perandoria Osmane, shqiptart nuk mund t arrinin n fitore, pa kaprcyer coptimin politik t vendit n nj varg zotrimesh, pa nj baz organizative t qndrueshme, pa bashkrendimin e mjeteve dhe t burimeve njerzore, ekonomike, ushtarake e materiale, pa bashkrendimin e t gjitha veprimeve q zhvilloheshin n rrafsh t brendshm e t ktyre me veprimet e ndrmarra n rrafsh ndrkombtar. Nj nga hapat e par n kt drejtim qe themelimi, me nismn e nn drejtimin e tij, i Beslidhjes Shqiptare t Lezhs, q prbnte t parin bashkim t gjer politik t shqiptarve. Duke njohur zhvillimin e ngjarjeve e perspektivn e tyre, Sknderbeu e kuptoi me koh se nuk mund t mbrohej vendi, t liroheshin viset e pushtuara dhe t zhdukej prfundimisht rreziku i pushtimit osman, duke qndruar mbi bazn e Beslidhjes Shqiptare si aleanc politike vullnetare, karakteristik q ajo e kishte pasur n fazn e saj fillestare. Prandaj n gjirin e koalicionit t fisnikve shqiptar u krye dora-dors nj zhvendosje n raportin e forcave (q karakterizon etapn e dyt t veprimtaris s Sknderbeut si burr shteti), dhe q oi n fund t viteve 50 n krijimin e nj pushteti t vetm shtetror pr t gjitha viset e lira shqiptare. Ai u b themeluesi i shtetit t pavarur shqiptar. Kujdes t veant Sknderbeu i kushtoi ruajtjes s burimeve t brendshme ekonomike, mbi t cilat u mbshtet lufta. Duke fuqizuar mbrojtjen n brezin kufitar, n lindje e n jug t viseve t

lira, ai u dha mundsi nnshtetasve t tij t zhvillonin nj veprimtari ekonomike e tregtare deri diku normale. Prandaj, ashtu si m par, edhe n kto vite vazhduan t eksportoheshin nga portet e Adriatikut drithra e prodhime t tjera. Krahas mbrojtjes s vendit, Sknderbeu u kushtoi vmendje viseve t pushtuara. U mbajtn kshtu t gjalla dhe u forcuan m tej lidhjet me banort e ktyre viseve, gj q ndikoi n forcimin e bashkimit shpirtror t shqiptarve dhe n konsolidimin e mtejshm t kombit shqiptar, duke i dhn mundsi t mbijetoj e t zhvillohet m pas n kuadrin e Perandoris Osmane. Procesin e bashkimit t shqiptarve e favorizoi shum edhe toleranca e lart fetare e Sknderbeut. Si i krishter i rritur n ambientin mysliman, ai qndroi mbi dallimet fetare. Ai bashkpunoi ngusht dhe pa asnj paragjykim me klerin e riteve t ndryshme dhe drgoi si ambasador t tij n vendet e huaja priftrinj katolik dhe ortodoks. Respektimi i besimeve e riteve fetare ndikoi pozitivisht n procesin e bashkimit t shqiptarve. Bashkimi shpirtror i t gjith popullit shqiptar dhe forcimi i vetdijes kombtare t tij, shnonin fitoren m t madhe t epopes s lavdishme t shek. XV dhe t tr veprs s Sknderbeut. Aftsit e Sknderbeut si burr shteti spikatn edhe n marrdhniet me vendet e tjera. Ai e vlersoi drejt rndsin e bashkpunimit ndrkombtar, si kusht i nevojshm pr t prballuar agresionin osman. Duke patur t qart se rrezikut osman mund t'i bhej ball me sukses vetm me forca t bashkuara, Sknderbeu iu drejtua pareshtur shteteve evropiane dhe krkoi pjesmarrjen e tyre n luftn kundr armikut t prbashkt, si dhe prkrahje materiale pr luftn e popullit shqiptar. Personaliteti i Sknderbeut si burr shteti sht i pandar nga veprimtaria e tij si udhheqs ushtarak i talentuar. N kushtet e pabarazis, Sknderbeu prpunoi strategjin dhe taktikn e tij ushtarake, n baz t s cils qndronte mendimi se fitorja nuk mund t varej nga numri i ushtarve. Kt parim, t ndjekur prej tij, e shprehin me vrtetsi edhe fjalt q Barleci ka vn n goj t Sknderbeut, se "kush nuk sht n gjendje ta mund armikun me nj ushtri prej 8 deri 12 mij vetash, nuk do t mund ta bnte kt edhe me nj ushtri shum m t madhe". N kushtet e eprsis s theksuar t ushtrive osmane n lufttar e n armatime, Sknderbeu pr t'i mposhtur ato i mbante n alarm t prhershm, i shqetsonte me sulme t vogla e t papritura. U priste rrugt e furnizimit dhe, pasi i kishte futur n kurth, i godiste me sulme t fuqishme e t befasishme dhe i shkatrronte prfundimisht. Sknderbeu zbatoi nj strategji t mbrojtjes aktive sipas parimit "mbrohu duke sulmuar". N betejat e ndryshme ai ndrthuri mjeshtrisht operacione t mdha taktike-strategjike me trheqje e sulme, me pusi e befasi t lufts guerile. Personaliteti i Sknderbeut si burr shteti, strateg e mjeshtr i artit ushtarak dallonte me mbretrit e me princt evropian t kohs. Ndryshe nga veprimtaria ushtarake e tyre, q bazohej mbi trupat mercenare t armatosura rnd, Sknderbeu u mbshtet mbi nj ushtri t armatosur leht, me lvizshmri t madhe e aftsi t lart goditse, t formuar kryesisht nga vullnetar q kishin gatishmri luftarake dhe shpirt vetmohimi. Edhe ai vet luftonte i pangarkuar me armatime t rnda e me krah t shprvjelur si nj ushtar i zakonshm. N betej ai ishte, n t njjtn koh, komandant i talentuar dhe ushtar i guximshm, q me shembullin e tij bhej burim frymzimi pr lufttart shqiptar. Edhe n jetn e prditshme Sknderbeu ishte i thjesht dhe kohn e kalonte

kryesisht me bashklufttart e tij, duke br jet ushtari. Sknderbeu gzonte dashurin nga bashkkombsit e vet, jo vetm sa qe gjall, por edhe pas vdekjes. Figura e tij mbeti e gjall n ndrgjegjen e popullit shqiptar si kujtim i asaj lufte q habiti botn me fitoret e saj legjendare dhe u b krenaria pr nj t kaluar, t ciln donin ta prsrisnin. Kngt q shqiptart i thurn Sknderbeut, t cilat i kndonin me krenari edhe prpara pushtuesve, gojdhnat e lidhura me vendet ku veproi e luftoi ai dhe me vise t tjera t banuara prej tyre, i dhan atij tiparet e nj lufttari me forca vigane, t pajisur me trimri t pashoqe, i cili i kalonte caqet e realitetit dhe merrte cilsit e nj figure q mishronte aspiratat e nj populli t tr pr liri e pavarsi. Kujtimi i Sknderbeut jetoi jo vetm n zemrn e popullit q e lindi. Ai pati nj shtrirje q kalonte kufijt e Gadishullit t Ballkanit, kishte nj rndsi evropiane. Sknderbeu i detyroi t gjitha kohrat t flisnin pr t. Figura e Sknderbeut ka trhequr vazhdimisht vmendjen e ushtarakve, t burrave t shtetit e n prgjithsi t opinionit publik evropian, t cilt kan krkuar t nxirrnin msime nga prvoja luftarake e shqiptarve, sidomos kur vendet e tyre luftonin kundr pushtuesve t huaj. Ktu e ka burimin ajo literatur e shumllojt dhe shumgjuhshe, q i sht kushtuar figurs s ktij Heroi, n t katr ant e bots. Kur vrshimi osman qndronte si nj shpat mbi Evropn Qendrore, kur n Gadishullin e Ballkanit shprthyen lvizjet pr lirimin kombtar etj., historiant, shkrimtart e poett e prdornin figurn e Heroit shqiptar si flamur frymzues pr mobilizimin e popujve t tyre n luft pr liri. Dshmi e prhershme e vlersimit dhe e respektit t thell q kan popujt e tjer pr Sknderbeun, krahas botimeve t shumta pr t, jan sheshet dhe rrugt e Roms, t Parisit, t Brukselit, t Gjenevs dhe t qyteteve t tjera t vendeve t ndryshme, ku jan vendosur monumente e buste t tij ose q mbajn emrin "Gjergj Kastrioti Sknderbeu".