WAJ 3105 LITERASI NOMBOR

TAJUK 3 PENGUKURAN
SINOPSIS Tajuk ini meliputi idea tentang konsep pengukuran. Selain unit piawai, instrumen tak konvensional serta unit bukan piawai yang digunakan dalam pengukuran turut dibincangkan. Konsep pengukuran digunakan dalam banyak aspek kehidupan kita. Ia adalah kemahiran matematik yang biasa dan dipraktik dalam sains dan kehidupan seharian. Ini bermakna, pengukuran boleh menjadi satu tajuk yang menarik dan penting dalam kurikulum matematik sekolah. Oleh itu, murid perlu belajar konsep dan proses yang berkaitan dengan pengukuran melalui penglibatan aktif daripada situasi pelbagai amalan. alam tajuk ini, tiga jenis ukuran iaitu panjang, jisim dan isipadu cecair diberi tumpuan. HASIL PEMBELAJARAN !emberi definisi ukuran panjang, jisim dan isipadu cecair. !enyenarai pengetahuan kandungan pedagogi bagi pengukuran panjang, jisim dan isipadu cecair. !erancang aktiviti p"p berkaitan ukuran panjang, jisim dan isipadu cecair. KERANGKA TAJUK-TAJUK

#$%&'K'()%

I $) I%T'ITI* KO%S$# !)T$!)TIK T$%T)%& 'K'()%

#$%&$T)+')% K)% '%&)% #$ )&O&I 'K'()% #)%,)%&, ,ISI! )% ISI#) ' -$-)I(

)KTI.ITI /$(K)IT)% #$%&'K'()%

49

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR

3.1 IDEA INTUITIF KONSEP MATEMATIK TENTANG UKURAN #enerokaan berkaitan pengukuran adalah penting disebabkan ianya adalah satu bidang dalam matematik yang digunakan secara meluas. Sebagai contoh, apabila melakukan pelbagai aktiviti harian 0masa1 dan membeli 0wang1 barang dengan jumlah yang tertentu 0jisim1, menentukan jarak daripada rumah ke suatu destinasi 0panjang1, dapat disedari bahawa ukuran ada di mana2mana. !endapatkan kemahiran berkaitan pengukuran perlu dilakukan secara praktikal, iaitu pengalaman secara hands-on. Secara khusus, kemahiran berkaitan pengukuran dapat dikuasai melalui aktiviti berikut. !embanding dua kuantiti secara terus. !engecam unit bukan piawai dan unit piawai untuk mengukur kuantiti. !enganggar dan mengukur kuantiti dalam unit bukan piawai dan unit piawai. !enukar antara unit2unit piawai pengukuran. !elakukan operasi matematik yang melibatkan ukuran dalam unit piawai. !enyelesai masalah harian yang melibatkan ukuran dalam unit piawai.

!odul ini berfokus kepada hanya untuk membandingkan dua kuantiti secara terus, mengecam unit bukan piawai dan unit piawai bagi ukuran, serta menganggar dan melibatkan mengukur kuantiti dalam unit bukan piawai dan unit piawai.

50

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR 3.2 PENGETAHUAN KANDUNGAN PEDAGOGI UKURAN PANJANG, JISIM, DAN ISIPADU CECAIR

)pakah panjang3 )pakah jisim3 )pakah isipadu cecair3 -atat idea anda.

/ahagian ini akan membincangkan tentang pengertian panjang, jisim, dan isipadu cecair4 ukuran menggunakan unit bukan piawai dan unit piawai4 dan turutan dalam mengajar pengukuran. 3.2.1 Panjang #anjang ialah jarak antara dua titik yang diukur sepanjang garis lurus. ua ukuran panjang boleh dibandingkan secara terus dengan meletakkannya sebelah menyebelah. #anjang boleh dibandingkan secara tidak langsung dengan membandingkannya dengan panjang ketiga. #erbandingan ukuran panjang sebenarnya boleh diukur dengan menggunakan alat pengukur seperti pembaris dan pita pengukur. 'nit bukan piawai bagi ukuran panjang ialah sebarang ukuran panjang arbitrari yang dijadikan sebagai satu unit. -ontohnya5 0a1 bahagian badan seperti jengkal, tapak kaki dan panjang lengan4 dan 0b1 objek seperti pen, klip kertas, rod, lidi dan sebagainya. !engikut catatan sejarah, peringkat awal unit ukuran adalah bahagian anggota badan. -ontoh adalah seperti berikut. +asta5 dari siku ke hujung jari hantu. ,engkal5 dari hujung ibu jari ke hujung jari kelengkeng bagi jari yang diluaskan pembukaannya. 51

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR epa5 dari hujung jari hantu ke hujung jari hantu bagi tangan yang satu lagi apabila tangan didepakan. &enggam5 lebar tangan 0semua jari ditutup1, ukurannya dari tepi tapak tangan ke hujung ibu jari. Kaki5 'kuran yang pada asalnya adalah panjang tapak kaki. Orang (oman telah membahagikan ukuran ini kepada 67 inci. 'nit piawai bagi ukuran panjang ialah sebarang panjang yang tetap yang telah diterima di peringkat antarabangsa. -ontoh ialah ela, meter, batu, inci, kilometer. 'nit2unit seperti ela, batu dan inci dikenali sebagai unit Imperial. Sementara unit meter, kilometer dikenali sebagai unit metrik. 8alau bagaimanapun, kurikulum sekolah di !alaysia hanya menggunakan unit metrik sahaja. -ontoh lain bagi unit metrik panjang ialah milimeter, sentimeter and decimeter. 3.2.2 J ! " alam sains, terminologi untuk jisim dan berat adalah dua pengertian yang berbe9a. ,isim ialah ukuran jumlah jirim dalam suatu objek manakala berat ialah tindakan graviti ke atas jisim. 8alaubagaimana pun, penggunaan kedua2dua terminologi ini agak longgar tetapi pada bahasa maksudnya adalah sama. #ada kela9imannya proses mengukur berat objek merujuk kepada menentukan jisimnya. ,ika dibandingkan dengan panjang, konsep jisim adalah lebih sukar untuk difahami kerana jisim tidak boleh dilihat tetapi #$%&' ( )&gang (an ( *a!a. engan kata lain jisim dua objek tidak boleh dibandingkan dengan hanya melihat. Tambahan jisim objek + (a, #&*,a(a* +&*-! (&ngan !a .. Ketulan besi yang kecil mungkin lebih berat daripada bungkusan besar kapas. !aka adalah penting untuk memberi kesedaran kepada murid bahawa :sai9 objek yang besar tidak semestinya lebih berat daripada objek bersai9 kecil ;.

52

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR 'nit bukan piawai jisim ialah sebarang ukuran arbitrari jisim yang digunakan sebagai satu unit. -ontoh objek yang biasa digunakan adalah kekacang, biji getah, klip kertas, paku tekan, dan batu kelikir. 'nit piawai jisim adalah sebarang ukuran jisim yang tetap yang telah diterima di peringkat antarabangsa. -ontohnya, kilogram, pound, auns and gram. 'nit2unit seperti pound dan auns ialah unit Imperial. Sementara kilogram dan gram ialah unit metrik. 3.2.3 I! )a(- C&/a * Isipadu cecair ialah j-"%a' *-ang yang diisi dalam sebuah bekas. Satu ciri cecair yang penting ialah ! )a(-n0a +&+a) + (a, #&*-#a' walaupun bentuk bekasnya berubah. 'nit bukan piawai isipadu cecair ialah sebarang ukuran isipadu arbitrari yang digunakan sebagai satu unit. -ontoh bekas yang la9im digunakan untuk mengukur isipadu cecair ialah sudu, cawan, mangkuk, dan baldi. 'nit piawai isipadu cecair ialah sebarang isipadu yang tetap dan diterima sebagai piawai di peringkat antarabangsa. -ontohnya liter, gelen, pint, dan kuart. 'nit2unit seperti gelen, pint dan kuart adalah unit Imperial, manakala mililiter dan liter adalah unit metrik. 3.2.1 T-*-+an P&ngaja*an U,-*an #engajaran tajuk ukuran perlu intergrasikan pengalaman harian dengan konsep matematik yang diperoleh dalam kelas. #engajaran seharusnya dapat membantu murid membina konsep dan kemahiran, seterusnya dapat diperluas dan dimantapkan semakin mereka matang. 8alau pun pengertian panjang, jisim dan isipadu cecair adalah berbe9a antara satu dengan lain tetapi pada asasnya turutan pengajaran adalah sama. Secara 53

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR keseluruhan, murid belajar konsep ukuran melalui turutan berikut. !engamati dan mengenal pasti atribut panjang, jisim dan isipadu cecair melalui perbandingan secara langsung dan tidak langsung. !embina konsep unit ukuran melalui penggunaan secara langsung unit bukan piawai diikuti unit piawai. !enyatukan pengukuran. !embentuk hubungan antara unit2unit piawai bagi ukuran. !elakukan operasi aritmetik dengan melibatkan unit piawai bagi panjang, jisim dan isipadu cecair. !enyelesaikan masalah harian melibatkan unit piawai bagi panjang, jisim dan isipadu cecair. #ada peringkat permulaan, aktiviti yang melibatkan perbandingan secara langsung tentang panjang, jisim dan isipadu cecair dapat membantu murid memahami maksud setiap atribut 0panjang, jisim, isipadu1. %amun murid perlu di beri kesedaran bahawa kadangkala perbandingan secara langsung tidak boleh dilakukan. !isalnya membandingkan ketinggian dua pohon pokok, yang berkemungkinan memerlukan pokok ditebang. ,usteru, aktiviti yang melibatkan perbandingan tidak langsung akan membantu murid membangunkan idea unit sebagai titik rujukan, dalam membandingkan dua kuantiti. !embangunkan konsep unit ukuran dalam kalangan murid boleh dimulakan melalui penggunaan unit bukan piawai. Idea ini kemudian dikembangkan kepada penggunaan unit piawai. /agi kedua2dua unit piawai dan bukan piawai, murid biasanya belajar mengikut turutan berikut. !engecam unit ukuran !enganggar menggunakan unit ukuran !engukur menggunakan unit ukuran konsep unit ukuran melalui penggunaan instrumen

#engangaran menggunakan unit ukuran adalah proses penting untuk dilalui 54

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR kerana penganggaran dapat menggalakkan murid berfikir dan dapat membantu mereka untuk memperoleh :kesedaran ukuran;. )dalah penting supaya murid digalakkan untuk membuat anggaran terlebih dahulu sebelum membuat sebarang ukuran. Semasa mengguna instrumen piawai apabila mengukur panjang, jisim dan isipadu cecair, kemahiran membaca skala unit ukuran perlu diberi penekanan. i samping penggunaan instrumen konvensional untuk mengukur, murid juga perlu diberi peluang untuk membina alat ukur sendiri. !engetahui unit ukuran dalam metrik adalah penting. #emahaman tentang hubungan antara unit piawai ukuran seperti 6 meter 0m1 bersamaan 6<< sentimeter 0cm1, 6 sentimeter bersamaan 6< milimeter 0mm1, seterusnya 6 meter bersamaan 6<<< milimeter juga tidak boleh di kesampingkan. =atihan penukaran antara unit piawai dapat membantu murid untuk memperoleh kecekapan khususnya apabila menyelesaikan masalah matematik. 3.1 AKTI2ITI BERKAITAN PENGUKURAN

A,+ 3 + 14 P&ngangga*an (an )&ng-,-*an )anjang (a%a" -n + #-,an ) a5a Ha! % P&"#&%aja*an4 !enganggar dan mengukur panjang dengan unit bukan piawai. Ba'an4 #en, wang syiling. P*$!&(-*4 i. ii. iii. iv. v. 'nit bukan piawai, seperti pen atau wang syiling diperkenalkan. alam kumpulan kecil pelajar menganggar panjang meja mereka dengan unit bukan piawai. #elajar menyemak anggaran dengan mengukur panjang meja dengan unit bukan piawai. /incang idea pengukuran dan penggunaan unit bukan piawai untuk mengukur panjang meja. /incang masalah penggunaan unit bukan piawai dan keperluan unit piawai.

55

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR U%a!an4 )ktiviti ini boleh diulang untuk tajuk jisim dan isipadu cecair. Sebagai contoh untuk menganggar dan mengukur jisim buku boleh dengan menggunakan batu kelikir sebagai unit bukan piawai. Isipadu cecair pula, dengan menganggar dan mengukur jumlah air untuk memenuhi cawan, dengan menggunakan sudu sebagai unit bukan piawai. A,+ 3 + 24 M&ng&na% )a!+ -n + "&+&* Ha! % )&"#&%aja*an4 !engenal pasti unit meter. Ba'an4 #embaris meter P*$!&(-*4 i. ii. iii. iv. v. !inta pelajar menganggar dan tunjukkan panjang satu meter dengan kedua2dua tangan. Semak anggaran pelajar dengan menggunakan pembaris meter. alam kumpulan kecil, cari barang2barang dalam kelas yang panjangnya anggaran satu meter dengan menggunakan pembaris meter. Kongsi dapatan dengan rakan2rakan. #elajar menganggar berapa banyak jumlah tapak kaki mereka yang menyamai panjang satu meter seperti rajah di bawah.

6 meter 0>>pijak kertas sebak supaya dapat meninggalkan bekas tapak kaki seperti di atas1 vi. vii. Semak anggaran yang dibuat dengan bantuan pembaris meter. /incangkan soalan berikut5

56

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR )dakah tapak kaki anda panjangnya tepat 6 meter3,ika tidak apakah anda lakukan. alam kumpulan anda siapakah yang mempunyai tapak kaki terpanjang3 Kenapa3 alam kumpulan anda siapakah yang mempunyai tapak kaki terpendek3 Kenapa3 A,+ 3 + 34 L$")a+ %-*-! Ha! % )&"#&%aja*an4 !enganggar dan mengukur panjang dalam sentimeter. Ba'an4 #embaris dalam skala sentimeter P*$!&(-*4 0)ktiviti ini boleh dilakukan di luar bilik1 i. ii. iii. #elajar menganggar jarak yang boleh dilompat dengan badan lurus 0tanpa membengkokkan lutut1. /uat lompatan dan ukur jarak lompatan dalam unit sentimeter. /incangkan soalan berikut5 Siapakah yang dapat melompat dalam jarak paling jauh3 Siapakah yang melompat dalam jarak paling pendek3

A,+ 3 + 14 Sa . (an J ! " O#j&, Ha! % )&"#&%aja*an4 2 !embandingkan jisim dua objek secara langsung. 2 Sedar dengan kenyataan yang sai9 yang besar tidak semestinya lebih berat. Ba'an4 7 objek dengan jisimnya jauh berbe9a. 7 objek ? sai9 yang besar tetapi ringan4 sai9 yang kecil tetapi lebih berat. P*$!&(-*4 i. Tunjukkan 7 objek yang jisimnya jauh berbe9a kepada pelajar. Tanya soalan berikut5 @ @ =ihat kedua2dua objek ini. !ana satu yang anda fikir lebih berat3 =ebih ringan3 /agaimana kita ketahui3 57

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR @ ii. )pa yang boleh kita katakan tentang sai9 dan jisim objek3 A,angkaan jawapan5 Objek besar lebih berat daripada objek kecil.B 'langi prosedur 0i1 dengan dua objek lain yang berbe9a sai9 iaitu objek yang bersai9 besar lebih ringan daripada objek bersai9 kecil. A,angkaan jawapan5 ,isim objek tidak semestinya bergantung kepada sai9 objek. Objek besar mungkin lebih ringan daripada objek kecil.B

A,+ 3 + 64 M&"#an( ng,an B&*a+ (&ngan P&n "#ang R ng,a! Ha! % P&"#&%aja*an5 2 !embandingkan jisim dua objek dengan menggunakan penimbang ringkas. 2 !enyusun objek daripada yang ringan kepada objek yang semakin berat atau sebaliknya. Ba'an4 satu penyangkut baju, 7 kotak kecil, benang, guntingCpisau, syiling yang berbe9a nilai. P*$!&(-*4 i. ii. &unting dan bentukkan kedua2dua kotak kecil untuk membentuk dua bakul kertas. &una benang untuk membuat gelungan ke atas ke dua2dua bakul, dan gantungkannya kepada penyangkut baju untuk membentuk penimbang ringkas. iii. alam kumpulan yang kecil, bandingkan jisim sebarang dua syilling yang berbe9a nilai berdasarkan lembaran aktiviti berikut. Lembaran Aktiviti (Aktiviti 5)
i. ii. iii. )ntara syiling D sen dan 6< sen, mana lebih berat3 2 2 Teka dan semak dengan penimbang ringkas. Teka dan semak dengan penimbang ringkas. )ntara syiling D sen dan 6 sen, mana lebih berat3 Susun secara menaik mengikut berat untuk syiling 6 sen, D sen, 7< sen, dan D< sen.

Teka dan semak dengan penimbang ringkas.

58

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR

A,+ 3 + 74 M&n "#ang (&ngan Un + B-,an P a5a Ha! % P&"#&%aja*an4 !enganggar dan menimbang jisim objek dengan menggunakan unit bukan piawai. Ba'an4 penimbang ringkas, objek kecil dan serupa sebagai unit bukan piawai 0misalnya klip kertas, biji saga, kekacang1, beberapa objek kecil. P*$!&(-*4 i. /agi suatu objek kecil yang dipilih, buat anggaran bagi jisimnya. Kemudian timbang objek itu menggunakan ukuran unit bukan piawai.
E-uba teka5 berapakah bilangan klip kertas yang sama berat dengan sebatang pen. &unakan penimbang ringkas untuk menyemak tekaanF. E-uba teka5 berapakah bilangan biji saga yang sama berat dengan sebatan pen. &una penimbang ringkas untuk menyemak tekaanF

ii.

/incang idea penggunaan unit bukan piawai bagi mengukur jisim.

i.

)hmad perlukan satu liter air. ia mempunyai dua bekas untuk mengukur isipadu air. /ekas tersebut masing2masing boleh mengisi D liter dan G liter. /agaimana )hmad boleh mendapatkan satu liter3

ii. iii.

,ika )hmad hendak menyukat 7 liter air. /agaimanakah dia melakukannya3 ,ika )hmad hendak menyukat H liter air dengan menggunakan bekas I liter dan J liter, bagaimanakah dia melakukannya 3

59

WAJ 3105 LITERASI NOMBOR

-ari maklumat tentang ukuran. =aman sesawang berikut boleh dirujuk. i. ii. iii. iv. http5CCwww.allmeasures.comC http5CCwww.tedmontgomery.comCconvrsnsCindeK.html http5CCwww.digitaldutch.comCunitconverterCarea.htm http5CCwww.nctm.orgCresourcesCcontent.aspK3idL66GM7

/lit9er, (. 07<<G1. Thinking mathematically. 7nd $d. 'pper Saddle (iver, %ew ,ersey5 #rentice2+all. /ooker, &., /oon, ., /riggs, ,., avey, &. 06IIM ). Teaching primary mathematics. 7nd $d. Sydney5 =ongman. /itter, &., +artfield, !., $dward, %.T. 06IMI1. Mathematics method for the elementary and middle school: A comprehensive approach. /oston5 )llyn and /acon.

60