__________
I. CANTICAC
__________
__________
1
TRINITATE SAINDUA
__________
AINgueRUAc
2
ceruetan Aingueruac!
Gorpputz gabeco izpiritu,
Miragarri 'ta sainduac,
Hetaric ciren abiatu
jaunaren miracuiluac.
O Micael Arcanjelua,
Lagun gaitzatzu guduan;
3
Lucifer etsai belz debrua
Ehorz çaçu ifernuan.
Gure Eliz' Ama saindua,
aita saindua buruan,
Içan dadila alchatua
Oroz gorago munduan.
__________
4
Eba cen hartaric lehen emaztequi
Adamen lagunçat jeiqui.
__________
INcARNAciONEA
Errefaua
Jesus ona,
Jainco guiçona,
çu çare çu gure çoriona.
5
Aitari buruz Semea baicen
Ez cen ahala çuenic.
Izpiritu Sainduaganic,
Birjina guciz garbia,
çu bethi birjina içanic
Amatu cinen, Maria.
Jaincotasun, guiçontasuna,
Bi natura ditu betan;
Bainan bakarra da presuna
Bi natura horietan.
guiçonceac ez du gutitu
Jesusen Jaincotasuna;
Jainco guiçonac du goititu
Berequin guiçontasuna.
guiçonaren jaincoztatzeco
Jaincoa da guiçon eguin,
Gu ceruraino alchatzeco
cerutic da lurrerat jin.
6
Hil çarena, Jesus ona,
çuc merecituz baicen ez da
Salbatzen ahal guiçona.
__________
JESUSEN BIciA
7
Itsaso 'ta haiceen manatuz heztea,
Borz mila guiçon gose borz oguiz haztea:
Jesusen bicia cen holacoz bethea.
__________
Errefaua
Adora deçagun mendeen mendetan
Jesus Jainco Jauna Sacramendu huntan.
8
Içatez hargatic ez arno ez ogui;
Jesus ber-bera da Sacramendu hori.
9
Aldaretic çaude orai niri beha,
Eçagutzen nauçu ni bekatorea,
Urrical çaquizquit, o Salbatzilea!
__________
Azquen afaritican
gauari behera,
Jesus atheratu cen
othoitz eguitera.
Oliben baratzean,
hanche dago bera...
Betbetan horra non den
erorcen lurrera.
Bere agoniaco
calitza kiratsa
Iretsi behar eta,
oh! cembat den lotsa!
Munduco bekatuac
betan eta balsa!...
Nola baita lehertuz
arnotzen mahatsa.
10
Soldatu tropa baten
bera aincineco,
Heldu da Judas, eta,
ez huts eguiteco,
Nori ere musu bat
emanen baitaco,
Hori da seinalea,
hori lot bequizco.
Baratzean sarturic,
jada gau belça cen,
Jesus bere lecuan
dute atzematen.
Musu malçur bat dio
Judasec ematen.
Jesusec: «Aichquidea,
cer ari haiz hemen?»
Jerusalem barnerat
orai deramate;
Gauac gauari presan
jujatu behaute.
caifasen tribunala
ospeca da bethe.
Jesus pasoca, thuca,
hanche dabilcate.
Berce Apostoluac
ganac ciren ihez,
Bakarric cen jarreiqui
Jesusi Piarres.
Ezcaratzetic beha
han çagon beldurrez,
cer othe çuten bada
eguinen Jesusez.
11
caifasen nescatoa
citzaion ohartu.
«Erraçu, Jesus horren
laguna çare çu».
Piarresec eguiten
dio juramentu,
Ez duela harc Jesus
nihon eçagutu.
Piarresec Nausia
ukatu orduco
Gauerdico oilarra
cantuz hasi çaco.
Jesusec ja errana
gogora dohaco:
«Oilarrac jo gabe nauc
hic gaur ukatuco».
Oharcen da Nausia
beha dagocola.
Behatze harc jo dio
bihotzaren çola.
Badoha handic laster,
nigar dariola.
Piarres guehiago
ez daite consola.
Lekucoac minçatzen
abiatzen dire;
gueçurrean aurquituz
bai ichilcen ere.
Aitzinat oihuz daude
guciac halere:
«Hilcea mereci du;
12
ez barka batere».
Gurutzean hilcea
duela mereci,
caifasec igorcen du
Jesus Pilatusi.
Pilatus hori baitzen
gobernuco nausi,
Horren baimena çuten
behar ardietsi.
Orhoituric hilcerat
condenatuetan
Libraraz deçaquela
batto egun hartan:
«Barrabas ala Jesus,
çoin da bi hoietan...
Hots! behauçue erran,
çoin?... libra deçadan».
13
Bercenaz Cesarequin
etsai çare arras».
__________
EGUBERRI
Arçainec
Gau min huntan,
Argui eder hunec gu
Nundic arguitzen gaitu,
Orai bet-betan?
Aingueruec
Ez, ez içan
Beldurrican,
Salbatzailea baita sortu gau huntan.
Huna nun den,
Bethelemen,
Haur ttiqui bat eguina çuençat hemen.
Arçainec
Oi! hauche da
Aingueruzco cantua!
Jausten çaicu cerua
Guri lurrera.
Aingueruec
Ez, ez içan
Beldurrican, etz...
Aingueruec
Heia tchar bat,
Hura da sor lekua
Duena hautatua
Jaunac beretzat.
Arçainec
Guacen, guacen,
Higui gaiten;
Bethelemerat gaitu Jaunac galdetzen.
Haur maitea
Gure beha
Lastoan han dagocu, Salbatzailea.
14
Aingueruec
cein maitequi
Duen amac trochatzen,
Bulharrez consolatzen,
Haur gaicho hori!
Arçainec
Guacen, guacen,
Higui gaiten; etz...
Aingueruec
O guiçona,
Hi salbatu beharrez
çagoc haurra nigarrez,
Ascan etzana.
Arçainec
Guacen, guacen,
Higui gaiten; etz...
Aingueruec
Jaincoari
Loria ceruetan;
Baquea mundu huntan
Jende onari.
Arçainec
Guacen, guacen,
Higui gaiten;
Bethelemerat gaitu Jaunac galdetzen.
Haur maitea
Gure beha
Lastoan han dagocu, Salbatzailea.
__________
GURUtze SAINDUARI
(1877)
15
Guciec errepica
Oi Gurutzea! Oi Gurutzea!
Gurutze saindu maitea!
__________
IçaR DISTIRANTA
Içar distiranta,
Jaunaren lilia,
Dugun oroc canta:
Agur, Maria.
çu cinen hastetic
Berech eçarria,
Lehen bekatutic
Garbi-garbia.
Sainduen artean
Denetan gorena,
Jaunaren gortean
çare lehena.
16
çu çare Jesusen
Ama dohatsua,
çu bekatorosen
Ihes lekua.
çu çare Sainduen
ceruco goçoa,
Eta Aingueruen
Bozcarioa.
ceruco gracien
Ardiestailea,
çu çare gucien
lagunçailea.
Gure etsaiequin
Guduan, çu gabe,
Gure indarrequin
Gu deus ez gare.
Munduac engana
Eta gal ez gaitzan,
Har gaitzatzu, Ama,
çure gueriçan.
Oren latzgarria
Helcen çaicunean,
çaude, o Maria,
Gure aldean.
__________
17
Ene baithan ez baita
çu maitatuz baicen çorionic.
__________
MARIA BEkATURIc
GABE cOnceBITUA
(1877)
Batec
Amodio ohore
Ama Birjinari,
Maria notha gabe
concebituari.
Guciec
Agur, agur, agur Maria.
Agur, agur, agur Maria.
18
Bekatuac ez du
Seculan Mariaren
Arima goibeldu.
Bekatu gabecoric
Adamen arraçan
Ez çu beçalacoric
Ez da nihoiz içan.
Jaunac çu bethidanic
cintuen beiratzen,
çure Seme çuganic
Sorcecoa baitzen.
Jaincoaren escutic
Ez da atheratu
obraric hain ederric
Nola baitzare çu.
O Birjina Maria,
cer compara çuri?
Elhur eguin berria
Ez çait asqui churi.
Jaunaren baratzeco
Lore hautatua,
guiçon da eta Jainco
çure fruitua.
19
Emazte pare gabe
Jaincoac eguina,
Amatuz gueroz çare
guelditu Birjina.
Oi çu Birjina Saindu
Jaincoaren Ama!
Amatzat guri çaitu
Semeac emana.
__________
20
(1877)
Errefaua
Othoi Ama maitea,
Urrical çaizquigu,
Jainco çure Semea
Hasarre baitugu.
21
çuri cer çor dautzugun citzaicun ahanci.
Gure Fedea dugu appalcerat utzi...
Escualdunarenganic hori çaitzu gaitzi!...
__________
Errepicaz guciec
Guacen, guacen, galdetzen gaitu
Ama Birjinac Lurdera:
Dugun icus nun den aguertu
Guacen Lurdeco Harpera.
Batec
Escualherrian ençun dugu
Miracuilu baten fama:
22
Lurdesen icusi omen du
haur batec Jesusen Ama.
23
guero hau erran cion omen
Birjinac Bernadetari:
«Eliça bat nahi dut hemen;
Erroçute appeceri».
__________
Boz batec
Huna, huna, Harpe saindua!
Belhaunica gaiten hemen;
Birjinaren aguer lekua...
Beha horrat: horra nun den.
Guciec
24
Horra, horra, Harpe Saindua!
Hor aguertu cen Maria:
Huna miracuiluz sortua
Birjinaren ithurria.
25
Gorpputz eri guciac baino
Arimac beharragoac,
Usuago dire oraino,
Hemen pizturicacoac.
Boz batec
Fedeac du eguin bethitic
Escualdunen ohorea:
Gure artean bethi chutic
Iduc deçagun Fedea.
Guciec
Escualdunac huna nun garen
Maria çure oinetan;
Lagun gaitzatzu Fedearen
Beguiratzen gure baithan.
Batec
Gu ere cembat galcen ari,
Fedea hoztu çaicunac!...
Othoi Maria, urricari
Içan çatzu Escualdunac.
Guciec
Escualdunac huna nun garen
Maria çure oinetan;
Lagun gaitzatzu Fedearen
Beguiratzen gure baithan.
__________
26
ANDRE DENA MARIA
BEthARRAMEcOA
(1877)
Munduco usimpean
Itho ez gaitecen,
çure botherea han
Daucuçu aguercen:
Erori garenean
Gaitutzu alchatzen,
Eta bide onean
Maitequi laguncen.
Escualdunac aspaldi,
O Ama maitea!
çureganat badaqui
Hemengo bidea.
Munduac kendu nahi
Darocun Fedea
Hemendic alcha bedi
Indarrez bethea.
Othoitzez gagozquitzu
Hemen çure oinetan:
Fedea finca çaçu
Gure bihotzetan:
27
Osasuna iguçu
Gorpputz arimetan:
cerurat hel gaitzatzu
çure besoetan.
__________
__________
28
Escualdunec, o Birjina Maria,
Amodio, ohore dautzugu.
cein çaren on, puchant, miragarria,
Norc seculan asqui erranen du?
29
Gutartean sinheste gabea.
__________
30
Han cen oraino bici;
Han çuc profeten errana
cinuen guertharaci.
O Josep, Nasarethera
Itzuli cinenean,
cer baquea, cer goçoa
Etche haren barnean!
çurequin Jaincoa bera
han ari cen lanean,
Munduaren arguitzera
Aguertu aincinean.
Icusgarri dohatsua,
Josep azquen hatsetan:
Jesus besarca lothua,
Maria nigarretan...
Hilce hori, cer cerua,
hequien besoetan...!
Hel çaquizquit, o Saindua,
Niri oren beretan.
__________
JONDONI PETIRI
EDO PIARRES APOSTOLUAREN
cANTIcA
31
Piarres itsasoan cen arrançan ari;
Jesusec icusiric erran cion: «Haugui:
Hire anaiarequin niri jarraic hadi;
Nic eguinen çaituztet jende arrançari».
32
Eliça garhaitzale da bethi athera.
__________
33
Jarri cen deus ez nahiz Jaincoaz berceric;
Jende beharreneri guciac utziric,
Athez athe çabilan, sabela goseric.
__________
SAN BERNAT
34
Gabazco loari uko eguinez,
Dena chucatua garraztasunez,
Bethi othoitzean çagon auhenez.
__________
35
Escualdunac ciren, ciboz Salhacoac.
Gu balin bagare haren odolecoac,
Içan gaiten bihotz berecoac.
__________
SANTA GRAciA
Errefaua
O Santa Graci maitea,
Gure lorea çare çu!
çure Escualdun jendea
cerutic çuc lagun çaçu.
36
Graci paganoetaric
Lucitanian cen sortu;
Aitac jaquin gabetaric
Goicic cen guiristinotu.
Birjina guiristinoa
gueldituric Saragocen,
Hango prefet paganoa
Laster hari ohartu cen.
37
Burdin orracez harrasca
Larrua diote kencen;
çango besoac tiraca
Diozcate atheratzen.
Presondeguian, gaichoa,
Hola çuten berritz sartu;
Handic citzaien usoa
Bere hegalez airatu.
Jaincoaren baratzean
Hain eder çaren arrosa,
Maitequi gure artean
Deitzen çare Graciosa.
Baquea jitearequin,
cristauec lehen urthetan
Eliça bat çuten eguin,
Sainda hunen ohoretan.
38
Mendi hautan çuen galdu.
39
Ekarri çuten herrirat,
Eta han dago gueroztic.
__________
SANTA LUciA
40
Ez guiçonez, ez idiez, ez su emanic ere,
Ez deçaquete Lucia higui-araz batere.
Ezpata leppotic sartuz hilcen dute halere.
__________
AITA SAINDUARI
(1877)
41
Hic duc ene gakoen podore bethea».
42
Munduco nausitasun gucien gakoa,
Horra Aita Sainduac duen escucoa:
Lurrecotzat emana ceruticacoa.
Hori hari ken eta norc duque dretchoa
guiçonac guiçonari deus manatzecoa?
__________
43
Erremico eliçan sarcen da erregue:
(guirichtino clotilda çuen ja andere.)
Appezpicuac dio ematen hau legue
Adoratu idolac oro detzan erre.
44
Batasunac orotan indarra dic handi.
__________
45
Othoitz hau ençunaçu o! arçain nausia;
Baiona içan dadin, alki berecia,
Lescar et' Oloroni icenez josia...
Eder da hirur lorez koro bat jauncia!
__________
Appez soberanoa,
O Jesus, çare çu,
Gure appez huntaric
saindu bat eguiçu.
46
crismaren gançudurez oraino bustiac.
__________
AITA BENEDITINOERI
Errefaua
Ongui-ethorri, Aita onac,
Jaincozco guiçonac.
47
Desertuan gorde dela.
__________
__________
AInciN HItzac
48
Arçain belcha beha dago
Mundu huni aspaldi;
Ikusiric baitu frango,
Denez minça baladi.
cembeit ditu erran gogo
cantuz delaric ari.
Jaquinsunen erranetan
Behar bada sinheste,
Ederrena minçaietan
Escuara da, diote.
Escualdunec arrotzetan
Hortaz ohore dute.
Escualdunec arrotzequin
Ahanztea Escuara,
Odolari hori berdin
Uko eguitea da.
Gauden erne sar ez dadin
Ahalque hoi gutara.
49
Irrincinaz ere atchic
Harroturic bazterrac.
Ez bahu traba arrotzic
cer eguin hiro? errac.
__________
—Aleguiac—
__________
50
BELEA ETA AchERIA
(1873, Sara, 1.saria)
Aire çaharra
__________
Aire çaharra
51
Ez gaituc, ez, agurca hiri buruz ari;
Bainan hic bizcarrean deramacanari».
__________
Aire çaharra
52
__________
__________
ABEREAc IçuRRITEAREquiN
(1866)
53
«Jaunac içurrite hau, dudarican ez da,
Hobenic ez baguinu ez laiteque guertha.
54
Denec oihuz diote: «Hoi da, hoi, hobendun!
Holaco gaichtaguinic ez da içan nihun.
Horra içurritea noren gatic dugun».
__________
Aire çaharra
55
cer erran daucan, niri aithorturen duca?»
__________
__________
Aire çaharra
56
Jaun batec omen çuen harz escolatu bat.
(Halaco harz guti da aguertu mundurat.)
Jaunac manatuz gueroz harat edo hunat,
Oro ciozcan harçac ekarcen escurat.
__________
Aire eçaguna
57
Bainan borthizquichegui baita balambatzen,
quisc eta casc, elcea berac du chilatzen.
__________
BEHARRAREN INDARRA
(1882)
58
«Aita ez cen nehor han; eguin diot oihu».
—«Norc lagundu hau bada cargatzen hoin çalhu?»
—«Beharrac nau borchatu, orai ez dut dolu.
Ochala, berce hura, debruac joan balu!»
__________
Probinciar airea
__________
Aire çaharra
59
Erle cofoin bat eztiz bethea celaric,
Listor alferrac ciren han sartu goseric.
Erleen erreguina lehenic ithoric,
Erle-ume gucia kendu çuten joric.
__________
60
Jarri cen buruz buru çakur gaitz batequin.
61
Hetan sartuz gueroztic, cer beldur ikara!...
Behar ordutan ere maiz ecin aldara.
__________
__________
62
HAItza ETA IHIA
(1901)
__________
TRIPOTA
(1889)
63
Neguco arrats batez senhar emazteac
Nakaizturic çaduzcan chardina jateac.
«Gu bethi miserian, asean berceac:
Makur dire, cioten, holaco legueac».
__________
64
Duela ehun urthe nescatcha bat bacen,
Ezcondu nahi cela baitzuen ukatzen.
Nahia ez da asqui ez bada bat baicen.
Bi nahien escasic ez çuen aithorcen.
i. BErce guiSAcOAc
__________
chURIcO
(1867)
Meheteguico chacurra,
çangoz, errainez makurra.
Berga bat luce muthurra,
Larrutic hurbil heçurra,
65
Urthe gucia barura,
ceren cen toqui chuhurra.
Mahaimpetic cocorico,
Beguira dago churico
Artho achaltto bat noizco
Othe çaion erorico.
Nausiac ematen daizco
Doan hortic bi ostico.
66
cembeit gau egun bakarrez
Gorde egonic herabez,
Athera cen jan beharrez,
Hamicatua, nigarrez,
Estalia çaragarrez,
Lakastaz eta çakarrez.
__________
67
catalin gathilutic ari da chocoan.
__________
HItzunciAc
(1857)
68
Beha daude nor certan
Hobendun causi,
Nori pitz hauci;
Deus ez nahiz bercetan
Onic ikusi.
Gabaz Akelarretic
Mainguca jinac,
Hasten dire goicetic
Gure sorguinac,
Debruz eguinac,
Sist handic, sast hemendic.
cer listafinac,
Lappar, ausinac!
Sendatzea luce dic
Hec eguin minac.
Mihiac du salatzen
Bihotz barnea,
Eta atherarazten
Handic esnea
Edo çornea.
69
Mihi tzarra da denen
cikinçailea
Eta caltea,
Hauço eta ahaiden
Makurçailea.
Erran chaharretaric
Huna batena:
Mihia da gauçaric
Baliosena
Edo tzarrena.
Ongui edo calteric
Den guehiena
Eguin duena.
Harc dabilca, bethitic
Mundu hau dena.
guirichtinoec bethi,
Jainco leguean,
Behar guinuque bici
Batasunean,
Oroc baquean.
Hitzunci tchar bat gaizqui
Minço denean
Bercen gainean,
Nor-nahic diro causi
Bera hutsean.
__________
70
Gure seme alaben haiçu dire oro.
Burhaso 'ta nausien indarrac akabo.
Beraz bazter chuchenic guerocotz badago.
__________
OHORE LABORAnçaRI
71
Laborança gauça handi
Eta botheretsua!
Hartan da lanean ari
Jaincoaren escua,
guiçonaren escuari
Berma dadin lotua.
Ez balitz laborariric
Hits lagozque bazterrac;
Ez liro gauça handiric
Eman alhor alferrac.
Hiritarra, hic seguric
cer jan heçaquen, errac.
Laboraria lanean
Egunaz da nekatzen;
Bainan guero arratsean
Familiaz goçatzen.
Gabaz aise da ohean
Goiceraino lokarcen.
Igandez, Escualherrian,
72
Eder laboraria!
Eliçan, cantaz lorian;
Plaçan, pilotaria;
chahartu 'ta, jar-harrian
Juje 'do chacharia.
Laborançari ihesi
Hambat seme alaba,
Ai! ondicotz, baitoaci
Toqui arrotzetara;
Alhorrac larre 'ta sasi
Hara han daiten bara.
__________
AMERIqueTARAcO BIDEAN
(1854, Urruina, sariric gabe)
73
Ikusi dut, eta han utzi;
Berari deus ez diot erran;
Igorriren diot goarainci.
__________
74
Escola guttirequin joan beçala jinic,
Bera beicic ez çaio nihor jaquinsunic:
—«Appez hoiec becembat, dio, badaquit nic;
Ez çaçuela sinhets hoiquien erranic».
__________
BETIRISAns
75
Jende çucenac orai behar du gorde.
Jende çucenac orai behar du gorde.
Betirisansen politica,
Bera lacho, berceac tinca;
guero «Bibe la liberte» errepica.
Jendea dabilca
Tiraca, purcica,
Legar eta legue berri ukaldica.
Nausi nahiz oro gaindizca,
Bainan oro ecin aldizca.
Diote hori dela Errepublica.
Diote hori dela Errepublica.
Betirisanstarren Jaincoa
Da mundu huntaco goçoa,
Erlisione libro eta laçoa,
Appez gabecoa,
Erran gabe doa,
Gure chacurrarena beçalacoa,
guerocotzat bego gueroa;
Bainan damuric herioa
76
Hoieri ere çaiote jin gogoa.
Hoieri ere çaiote jin gogoa.
Betirisansen soldaduac,
Framaçon Belçac deituac,
Non-nahi çaizquigu nausi pharatuac.
cer nahasmenduac,
calteac, gastuac,
Derakarzquen hoien gobernamenduac!
Jaincoric ez nahiz, munduac
Jabe hoiec ditic hartuac.
Ez dic gaizqui irri eguiten debruac.
Ez dic gaizqui irri eguiten debruac.
Betirisansen çangopetan
Oi! cembat dabilan herrestan,
Eta cembat den haren aztaparretan!
Bai aberatsetan,
bai nekatzaletan,
cembat libro uste 'ta diren gathetan!
Bicitze guisa batzuetan,
Jainco leguez trabatuetan.
Errechqui daude Betiriren leguetan.
Errechqui daude Betiriren leguetan.
Betirisanstarren haurreri
Escola çor çaie deneri,
Bainan escolan Jaincoric ez cilegui.
guero da agueri,
Behatuz hoieri,
Han ikasietan direla trebegui.
Berthuteaz nihor ez bedi
Hoier minçatzerat atrebi:
77
Ez galde jendetasunic abreeri.
Ez galde jendetasunic abreeri.
__________
ERREPUBLIcA
78
Orai ttiqui 'ta tcharrac nausi tuc mulçuan.
Ai, ai, ai! mutila, nausi tuc mulçuan.
79
Holacoz ciren lehen bethetzen galerac.
Ai, ai, ai! mutila, bethetzen galerac.
80
Legue çahar guciac horrec ditic hautsi.
Ai, ai, ai! mutila, horrec ditic hautsi.
__________
GAUDEN GU EScUALDUN
(1893)
Errepica
çazpi Escualherriec bat eguin deçagun
Guciac bethi, bethi, gauden gu Escualdun.
81
Haritz maitea, min duc appalcea gaitziz.
82
Odolez eta fedez bethi berdin garbi,
Bethi tinc' atchiquia hire Escuarari.
__________
EScUALDUNAc
(1882)
83
Hannibalen bai eta Pomperen
guerla-guiçonen erdiac
Escualdun çalhu çailac ciren
Hoberençat berechiac.
Neke, laster, jauciac,
Haurretic hala ikasiac;
Beren bazter librotan deusen
Beldurric gabe haciac;
Irrincinaz gudura oldarcen,
guero han ecin heciac.
Hec amorric eman baino lehen,
Hilcera çauden guciac.
84
Hire saria çac iracus:
Libroenic utzi beharra hi,
Bici haiz bercec manatuz;
Hirequilaco patuac hautsi
Dauzquitec hitaz trufatuz;
Estecan tinco haute eçarri
Hire fueroac kenduz.
Mundu gucico minçaietaric
çaharrena, ederrena,
Ençuten dugu jaquinsunetaric
Dela Escualdunarena.
Nor othe cen lehena
Escuara asmatu çuena?
Lehembicico jendetaric
Du Escuarac hastapena.
Escualdunec dugu hau bakarric
Gure minçaia çucena,
Eta oraino dugu hortaric
Ohoreric handiena.
85
Arguitzaile ditugunac.
__________
PILOTARIAc
(1890)
86
Sustun Itsasun eta çuraiden Bettiri,
Soin guehiago ciren erreferan ari.
Onddore-ta Puttico eta Franchistegui
Bumebarequin botan ciren lau piclari.
87
Damuric chaharceac oro gueramatza.
88
Paso aldecoac du bihurcen barnera,
Ahalaz chacha edo quince eguitera.
89
Trufa eguin deçogun ceren den hoin nagui.
cascoinen jostetetan gostu badu ari,
Ez dela Escualduna aise du agueri.
__________
AMAchO
(1879)
90
—Jainco maiteac bethi, amacho, certaco
Ez gaitu elgarrequin biciaracico?
—Bici huntaz berceric, haurra, guretaco,
Badagoca hoberic, eta seculaco.
__________
TRIBUNALETAcO
GURUtzeFIqueN kEnceAZ
Gure Gobernamenduac
Jaincoa hain higuin du,
Tribunaletaric baitu
curutzefica kendu.
Haimbercenaz du Francian
justicia appaldu:
conciencien beldurra
du behinic bat galdu.
Ez bada tribunaletan
guehiago cristoric,
Ez deçaqueguque alcha
juramentuz besoric:
Han juje direnac beicic
ez bada goragoric,
Gure juramentu oroc
ez dute balioric.
Juramentuac lekuco,
harcen baitu Jaincoa.
Jaincoric ez balimbada,
haiçu da cin falsoa:
91
Jaincoric gabe cer nahi,
ona ala gaichtoa,
Denac orobat direla
hau erran gabe doha.
Gurutzefica icusiz
sinhestedun jujeac
Makur jujatze beldurrez
aise ciren hobeac:
«Ez çatzuela condena,
cioen gurutzeac,
Ni eguin nauten beçala
jende hoben gabeac».
guiçonezco justicia
gauça hits eta hotza:
kurutzefica kencean
kendu çaio bihotza:
Deus çucenic guehiago
baduqueien naiz lotsa,
Otsoa azcar delacotz
hobendun den bildotsa.
Franciaco justiciac
Jaungoicoa ukatuz.
Oraicotic etsemplutzat
har deçaque Pilatus:
çucen ari dela çaio
inocenta urkatuz,
Hobendun aberatsari
bardin oro barkatuz.
__________
PRIMADERA
92
Lagunac aleguera
Gaiten elgarrequin,
Heldu da primadera
Bere loreequin,
Orai bazter hoztuac
Harc ditu berotzen,
Iduri du munduac
Hilic dela pizten.
Aspaldi mendietan
Urthu da elhurra,
Eta errepiretan
Beztitu da lurra;
Orai dire bethetzen
Bazterrac loreez,
Orai dire estalcen
Arbolac hostoez.
cer da ederragoric
Primadera baino?
cer atseguinagoric
Sasoin hori baino?
ppalaciuac cer dire
Beren urreequin?
comparatzen badire
Gure bazterrequin?
Sasoin maithagarria,
Athor gure gana!
Hic oi laboraria,
Has çac hire lana!
Oi errechinoleta
Laster aguer hadi,
Goicetan hire canta
93
Adiaraz bedi.
__________
çuMALAcARREgui
94
Ibilcen ceruan
Hala haren ezpata
Dabila guduan
Deus Escualdunarençat ez da hazcarregui
Berenquin duteno çumalacarregui.
Gure guerlariaren
Icen aippatua,
Ez duc ez aurkituren
Seculan galdua;
Seculan ez dugu erranen goregui:
Biba, beraz, biba çumalacarregui!
__________
Içar distiranta,
Jaunaren lilia,
Birjina puchanta,
Agur Maria.
çu çare Jesusen
Ama dohatsua,
çu bekatoreen
Ihes lekua.
çu çare Sainduen
Atseguin goçoa,
Eta aingueruen
Bozcarioa.
çu çare gracien
canal jaincozcoa,
95
çure haur gucien
Arartecoa.
Birjina Saindua
çato gure lagun,
çurequin mundua
Bençu deçagun.
Oren lazgarria
Ethorcen denean,
çaude o! Maria
Gure aldean.
__________
ceRUcO ERREguiNARI
Detzagun Mariari
Hel gure bihotzac,
Aingueruen boceri
Junta gure boçac.
Lilia baratzean
Baino garbiago
ceruric gorenean
Alchatua dago.
Eder da iguzquia
Bere arrainequin
Ederrago Maria
Bere graciequin.
96
Norc cerurat helduco
Maria çuc baicic?
__________
97
—«çapatainac deraut icena eçarri
çangoaren çolan: Nahi baduçue,
Hola dagolaric iracur çaçue».
Acheriac dio: «Ene ahaidiac
Erromesac ciren bethitic guciac
Ez çuten ahalic en' escolatzeco
cilho bat bakarric gauen pasatzeco;
Bainan jaun otsoa, çure burasoac
Ez ciren segurqui guisa hortacoac:
Dudarican ez dut eguiten batere
Egotu çarela urthe bat bedere
cembeit escoletan, eta iracurcen
Laster gucieri cinela nausitzen».
—Lausengu horiec aditu ondoan,
ppensa cer dabilcan otsoac gogoan.
Badoha lasterca çaldiaren gana,
Iracurtu nahiz jaun harren icena;
Bainan cer citzaion orduan guerthatu?
çaldiac osticoz horçac phorroscatu!
Acheriac dio: «Min hartu baduçu,
Dudarican ez da, çure falta duçu.
Lehengo çaharrec erraiten çaucuten,
Eta eguiazqui arroçoina çuten:
Ez guintecen sobra fida arrotzeri.
çaldiac hoi dautzu eracutsi çuri».
__________
chENELONJAUN ceNATURRARI
ETA HAREN cOmpAINIARI
BAZcAL ONDOcO USAIA chAHARREcO cOPLAc
98
cargudun hautu edo bozquetan,
oro gaiten fidel egon:
Guc hautatuac içan ditecen
legue çucen eguile on.
99
Escual herrian bere andreaz
eguin ere çuen hauta.
100