HISTORIA DE ESPAA 2 BACHARELATO

TEMA 4 O Sexenio Democrtico

O Sexenio Democrtico
1. A Revolucin de 1868 2. Goberno provisional e Constitucin de 1869 3. O reinado de Amadeo I de Savoia 4. A Primeira Repblica 5. A ditadura de Serrano

1. A Revolucin de 1868
A Revolucin de 1868, coecida como a Gloriosa ou Setembrina, deu lugar a un novo sistema poltico baseado nos principios do liberalismo democrtico. Nun contexto de malestar social decrecente, unronse todos os grupos polticos baixo o lema Abaixo os Borbns! e Espaa con honra! (de acordo cos Pactos de Ostende e Bruxelas). A Revolucin iniciouse en setembro de 1868 en Cdiz cun pronunciamento das tropas da Maria asinado por Topete, Prim e Fig. 1 Batalla de Ponte de Alcolea Serrano. As elites da sociedade pretendan destronar raa e cambiar a Constitucin.

O manifesto, baseado no Pacto de Ostende, pretenda a rexeneracin do pas, peda o sufraxio universal e o establecemento dun goberno provisional con progresistas e demcratas. Pouco despois do pronunciamento, os sublevados venceron s tropas leais raa na batalla de Ponte de Alcolea (Crdoba). Ao mesmo tempo, estimuladas polos progresistas, demcratas e republicanos, xorden numerosas xuntas revolucionarias nas cidades que, xunto s reclamacins democrticas do sufraxio universal e da liberdade de prensa, ensino e asociacin, esixen reivindicacins de tipo social como a abolicin de consumos e a supresin do sistema de quintas.

2. O Goberno provisional (1868-70)

O triunfo revolucionario obrigou a Isabel II a abandonar Espaa cara ao exilio en Pars, formndose un Goberno provisional presidido por Serrano e con Prim como ministro de guerra. Estaba formado por unionistas e progresistas, e contaba co apoio dos demcratas. Este goberno asumiu os principios defendidos polas xuntas para desfacerse delas e puxo en marcha numerosas reformas, tanto polticas como econmicas (creacin da peseta), e convocou Cortes constituntes elixidas por sufraxio universal masculino. As eleccins deron un amplo triunfo aos partidarios da monarqua (coalicin entre progresistas, Unin

HISTORIA DE ESPAA 2 BACHARELATO

TEMA 4 O Sexenio Democrtico

Liberal e demcratas, anda que tamn medra o partido republicano); Espaa sera, xa que logo, unha monarqua democrtica.

A Constitucin de 1869
Estaba inspirada nos principios do liberalismo democrtico e estableca: Soberana nacional Monarqua constitucional democrtica: o rei perde funcins Clara separacin de poderes: o O rei exerca o poder executivo a travs dos seus ministros, que son responsables ante as Cortes; sancionaba e promulgaba as leis sen capacidade de vetalas e tia a potestade de suspender e disolver as Cortes, pero unha soa vez por lexislatura. o Fig. 2 Prim, Serrano e Topete poxan pola monarqua espaola o o o Cortes bicamerais formadas por Congreso e Senado, elixidos por sufraxio universal masculino (directo no caso do Congreso e indirecto, a travs de compromisarios, para o Senado); asuman en exclusiva o poder lexislativo, controlaban as accins de goberno e aprobaban os orzamentos. O poder xudicial estaba en mans dos tribunais de xustiza formados por xuces, nomeados a travs dun sistema de oposicins, e xurados con participacin popular. Liberdade de cultos. Dereitos e liberdades recollidos ampla e explicitamente: dereito de asociacin, de reunin, presuncin de inocencia (habeas corpus), inviolabilidade de correspondencia, etc. Despois de promulgada a Constitucin, Serrano foi nomeado rexente provisional. Durante o seu goberno aumentou a conflitividade social e producronse mobilizacins obreiras e campesias. Toma medidas esencialmente econmicas, entre as que destaca a Lei de Bases Arancelaria de 1869; que reduca as tarifas aduaneiras e abra cara ao exterior a economa espaola e remataba co tradicional proteccionismo espaol do s. XIX. Esta lei oponse burguesa txtil catal e cerealeiros do interior, que vern perigar o monopolio sobre o mercado espaol. Durante o goberno provisional, procedeuse a buscar un novo rei para Espaa. Este tia que ser catlico, liberal e contar coa aprobacin das potencias europeas. O candidato escollido, co apoio de Prim, foi Amadeo de Savoia, fillo do rei de Italia Vctor Manuel II, anda que cunha forte oposicin.

3. A Monarqua democrtica de Amadeo I. (1871-73)

Amadeo de Savoia aceptou a Coroa e xurou a Constitucin o 2 de xaneiro de 1871. Amadeo tivo escasos apoios en Espaa. Non o queran nin a aristocracia (que o va como un estranxeiro intruso), nin a Igrexa (por admitir a liberdade de cultos), nin o pobo en xera, polas escasas dotes para aprender o casteln. A morte do xeneral Prim, asasinado poucos das antes de chegar a Espaa, deixouno sen o seu principal valedor. A inestabilidade poltica foi o trazo mis caracterstico do seu reinado no que tivo que facer fronte a numerosos problemas: Dificultades de goberno pola ruptura da coalicin gobernamental (formada por unionistas, progresistas e demcratas) e as tensins entre os lderes (Serrano, da Unin Liberal; Sagasta, dos progresistas e Ruiz Zorrilla, dos demcratas). O monarca estivo no medio destas disputas sen querer tomar partido nelas, polo que quedou completamente s e illado, nun continuado bloqueo

HISTORIA DE ESPAA 2 BACHARELATO

TEMA 4 O Sexenio Democrtico

parlamentario agudizado polas diferenzas entre os distintos grupos polticos. As mesmo, produciuse unha escisin nos progresistas. Por un lado, os moderados; que colaboraban coa Unin Laboral e recortaban liberdades (Sagasta). Por outro, os radicais, que se acercan aos demcratas e republicanos (Ruiz Zorrilla). Insurreccin e guerra de Cuba (1868-78/79-80); na que se mesturaban as crticas dominacin espaola cos desexos de abolir a escravitude. A Terceira Guerra Carlista, iniciada en 1872, que tivo un amplo apoio popular nas provincias vascas, Navarra e Catalua. Os carlistas ocuparon case a totalidade dos territorios vasco e navarro coa excepcin das capitais, o que lles permitiu resistir ata a sa derrota definitiva en 1876. Fig. 3 Amadeo I de Savoia A oposicin republicana (carlistas, afonsinos, republicanos). Problemas econmicos: aumento da dbeda pblica, cuestin catal. Cuestin social: radicalizacin do movemento obreiro coa chegada a Espaa das das seccins da AIT. Ante todas estas dificultades, e sen poder formar un goberno forte para resolvelas, o 11 de febreiro de 1873 Amadeo comunicou a sa decisin de renunciar Coroa. Tras a renuncia de Amadeo, o Congreso e o Senado, reunidos conxuntamente, formaron unha Asemblea Nacional que, ante a falta de alternativas e a pesar de ser maioritariamente monrquicas, proclamaron a Repblica.

4. A Primeira Repblica (1873-74) O goberno de Estanislao Figueras

O 11 de febreiro de 1873 foi proclamada a Repblica. A Asemblea Nacional Republicana asumiu todos os poderes e nomeou como presidente do poder executivo a Estanislao Figueras. Pronto xurdiron fortes diferenzas entre os republicanos sobre a organizacin poltica da Repblica: Os unitarios defendana creacin dunha repblica unitaria. Os federais gradualistas ou legais, dirixidos por Pi i Margall, defendan a configuracin da federacin desde arriba, dicir, que unhas Cortes constituntes da nacin Fig. 4 Estanislao Figueras espaola decidisen e organizasen o reparto de poderes entre oe Estado federal e os Estados que formasen a federacin. Os federais intransixentes ou cantonalistas, defendan que a federacin deba facerse desde abaixo, mediante a proclamacin inmediata da soberana das unidades polticas inferiores, os Estados ou Cantns, para construr desde eles, e por acordos libres e iguais, a federacin espaola. As tensins republicanas causaron unha grande inestabilidade poltica e para resolver a forma da Repblica convocronse novas eleccins en maio para formar unha Asemblea Nacional constitunte; convocatoria que os unitarios tratan de paralizar. As eleccins, celebradas por sufraxio universal masculino, foron gaadas amplamente polos federais.

HISTORIA DE ESPAA 2 BACHARELATO

TEMA 4 O Sexenio Democrtico

Produciuse ademais un aumento da conflitividade social pola radicalizacin da sociedade, a divisin entre os republicanos, as conspiracins dos monrquicos e o aumento do movemento obreiro.

O goberno de Pi i Margall
A nova Asemblea Nacional constitunte proclamou a Repblica federal e nomeou presidente do poder executivo a Francisco Pi i Margall (11 de xuo).Rapidamente elaborou un proxecto de Constitucin federal (1873). Esta estableca: Organizacin de Espaa como unha federacin formada por dezasete Estados federados, includos Cuba e Porto Rico. A xefatura do Estado corresponda ao presidente da Repblica, elixido mediante sufraxio universal, quen posua o poder de relacin entre os distintos poderes e quen, sa vez,nomeaba o presidente de Goberno e os seus ministros. O poder lexislativo corresponda en exclusiva Asemblea Nacional RepubliFig. 5 Francisco Pi i Margall cana composta por das cmaras: o Senado, representativo dos Estados federados, e o Congreso elixido por sufraxio universal masculino directo por todos os espaois maiores de 21 anos. O poder executivo recaa no presidente do Goberno e os ministros, O poder xudicial resida no Tribunal Supremo Federal, con tres maxistrados de cada estado. Establecase a separacin Igrexa-Estado. Dereitos e liberdades amplamente recollidos. A axitacin social e poltica incrementouse en toda Espaa. Nalgunhas zonas os obreiros e campesios, estimulados pola Federacin Rexional Espaola da AIT, protagonizaron folgas e protestas, ocuparon terras e esixiron melloras das sas condicins sociais. Entre estas accins destaca a revolta social acontecida en Alcoi, onde as masas populares asasinaron as autoridades e incendiaron diversas fbricas. Os federais intransixentes comezaron a proclamar a independencia de cantns, sen agardar a que a Asemblea Nacional promulgase a Constitucin federal. En Valencia, Murcia e Andaluca estendeuse o movemento cantonalista, destacando a proclamacin do Cantn de Cartaxena, que perdurou desde xullo de 1873 ata xaneiro de 1874. O cantonalismo foi un movemento esencialmente poltico que incorporou, nos seus obxectivos, reformas sociais. As revoltas cantonalistas fixeron fracasar o proxecto de implantar a federacin desde arriba, produciron unha elevada disgregacin do poder e provocaron a dimisin de Pi.

O goberno de Nicols Salmern

O novo Goberno republicano estivo presidido por Nicols Salmern (18 de xullo) quen, para sufocar o movemento cantonalista, tivo que apoiarse nos militares (Pava e Martnez Campos). A necesidade de ter que asinar penas de morte levou a Salmern, contrario pena capital, a dimitir.

O goberno de Emilio Castelar

Sucedeulle Emilio Castelar (7 de setembro) que deu un xiro dereita e unitario Repblica. Conseguiu poderes extraordinarios da Asemblea para facer fronte s guerras cantonalista, carlista e cubana; as, puido gobernar durante tres meses por decreto, tomando medidas drsticas e represivas e apoindose nos militares conservadores. O 2 de xaneiro de 1874 enfrontouse a unha mocin de confianza, que non gaou. Os federais descontentos pretenderon escoller un novo presidente e, mentres se celebraba a sesin, o xeneral Pava entrou no Congreso e disolveu a Asemblea Nacional (3-1-1874).

HISTORIA DE ESPAA 2 BACHARELATO

TEMA 4 O Sexenio Democrtico

5. A ditadura de Serrano e a fin da Repblica

Tras este golpe de Estado, Pava crea un goberno de concentracin nacional, presidido polo xeneral Serrano, que asumiu o poder executivo da Repblica contando co apoio dalgns xefes militares e polticos radicais que forman parte do seu goberno. Serrano suspendeu as garantas constitucionais e prometeu convocar Cortes constituntes cando o pas estivese pacificado. As tensins entre os republicanos, as guerras carlista e cubana e o incremento das reivindicacins sociais provocaron unha permanente inestabilidade nas clases propietarias e no exrcito desintegracin de Espaa e revolucin social. Estes temores favoreceron os intentos de Cnovas del Castillo de restaurar a monarqua na persoa de Alfonso de Borbn, fillo de Isabel II, quen se presentou como un monarca respectuoso co sistema constitucional e liberal (Manifesto de SandFig. 6 Francisco Serrano hurst, 1-12-1874). O 29 de decembro d 1874 en Sagunto, o xeneral Martnez Campos pronunciouse a favor da monarqua de Alfonso XII; as resistencias foron moi escasas. Remataba en Espaa a curta experiencia republicana.