Zadaci Vezbe

1.
OPTI DEO O ELEKTRINIM MAINAMA

1.1. ZAGREVANJE I HLAENJE ELEKTRINIH MAINA

1. Generator jednosmerne struje 150 kW, 250 V, ima indukt otpora 0,02 O. Pobuda je paralelna,
otpor pobudnog namota je 35 O, Jedinina snaga odvoenja toplote je p = 60 W/m
2
C. Gubici usled
histerezisa u zupcima su 620 W, a u jarmu 1140 W. Gubici usled vrtlonih struja u zupcima su 150 W, a
u jarmu 440 W. Mehaniki gubici su 300 W. Povrina hlaenja je 1,5 m
2
; a indukt je oblika valjka.
Odrediti maksimalni porast temperature za dati generator.

2. Porast temperature neke maine koja radi u nazivnom reimu je 20C posle jednog asa rada, a
30C posle dva asa rada. Odrediti:
a) vremensku konstantu zagrevanja i konani porast temperature maine,
b) koliki je krajnji porast temperature i koliko iznosi preoptereenje ako je maina preoptereena da
je porast temperature je 40C nakon jednog asa rada? Uslovi hlaenja su nepromenjeni.
Napomena: Gubici nezavisni od optereenja predstavljaju 20 % nazivnih gubitaka.

3. Nazivni podaci motora su: P
n
=32 kW, q
n
=88 %. Pri nazivnom optereenju odnos gubitaka je
P
Cun
: P
Fen
: P
fvn
=1,6 : 1 : 0,2. Motor se puta u rad iz hladnog stanja. Vremenska konstanta zagrevanja je
T
z
= 28 min, a temperatura okoline je 26C. Maksimalni dozvoljeni porast temperature je 75C. Odrediti
vreme koje motor moe raditi optereen momentom M =1,5M
n
.
Napomena: Uzeti da se nazivno optereena maina zagreva do maksimalno dozvoljene temperature.

4. Motor sa podacima 19 kW i q
n
=91 % ima maksimalni porast temperature u nazivnom reimu
72C. Odnos gubitaka P
Cun
: P
Fen
: P
fvn
je 2 : 1,2 : 0,5. Vremenska konstanta zagrevanja je 28 min, a
temperatura okoline je 26C. Odrediti:
a) konani (maksimalni porast temperature) pri polovini nazivnog optereenja, kao i temperaturu
motora pri nazivnom reimu rada posle 10, 20, 40 i 50 minuta. Motor se puta u rad iz hladnog stanja.
b) Motor radi sa nazivnim optereenjem neko due vreme (t >> 3
z
). Zatim se optereenje smanji
na polovinu nazivnog. Odrediti temperaturu u trenutku 12 min. nakon smanjenja optereenja, kao i
ustaljenu temperaturu u ovom reimu.
c) Motor se iz ovog stanja, posle dovoljno dugo vremena (t >> 3
z
), iskljui sa mree. Odrediti
temperaturu motora u trenucima 10, 50 i 100 minuta nakon iskljuenja, ako je vremenska konstanta
hlaenja
hl
=1,8
z
.
Nacrtati kompletne krive zagrevanja i hlaenja za sva tri radna reima.

1. ( )
|
|
|
\
|
=

t
u u
t
e t 1 , gde je: ( ) t u porast temperature nakon vremena t tokom kojeg
kojem je transformator radio sa nazivnim optereenjem,
hl
g
S p
P
u porast temperature u ustaljenom

stanju u reimu sa snagom gubitaka
g
P , t vremenska konstanta zagrevanja maine.
Ukupni gubici iznose:
= + + + + + + = + + + = 300 440 150 1140 620 )
35
250
( )
250
150000
( 02 , 0
2 2 2 2
gmeh Fe p p a a g
P P I R I R P 11636 W.
Maksimalni porast temperature iznosi: =
5 , 1 60
11636
hl
g
S p
P
u 129,3C.
VEBE IZ ELEKTRINIH MAINA 2
2. a)
|
|
\
|
=

t
u u
1
1
1 e ,
|
|
\
|
=

t
u u
2
2
1 e , =
=
+
=
) 1
20
30
ln(
1
) 1 ln(
1
1
1
1
2
1
2
1
u
u
t
u
u
t
e
1,44 h.
=
44 , 1
1 1
1
1
20
1
e
e
t
u
u 39,95C.
b) =

=
44 , 1
1
2
1
2
1
40
1
) 1 (
e
e
h
u
u
u
t
79,9C. = = =
95 , 39
9 , 79
2
2
u
u
g
g
P
P
2. Gubici koji su proporcionalni
kvadratu struje su se poveali =
8 , 0
8 , 1
2,25 puta, to znai da se struja poveala 1,5 puta i toliko iznosi
preoptereenje.

3. Gubici u nazivnom reimu iznose = = = 32
88 , 0
32
n
n
gn
P
P
P
q
4,36 kW. Na osnovu date proporcije
dobija se = = = + + =
8 , 2
36 , 4
8 , 2
) 2 , 0 1 6 , 1 (
gn
Fen Fen gn
P
P P P 1,56 kW. Dalje je jednostavno
= = = 56 , 1 6 , 1 6 , 1
Fen Cun
P P 2,5 kW i = = = 56 , 1 2 , 0 2 , 0
Fen fvn
P P 0,31 kW. Pri datom optereenju od 1,5M
n

smatra se da je i struja 1,5 puta vea to znai da su gubici u bakru 2,25 puta vei. Ukupni gubici u ovom
reimu iznose: = + + =
1 1 1 1 Cu fv Fe g
P P P P 1,56+0,31+2,25 2,5=7,5 kW. Smatrajui uslove hlaenja
nepromenjenim dobijamo da je maksimalni porast temperature u navedenom reimu:
= = =

75
36 , 4
5 , 7
1
1
u u
g
g
P
P
129C. Dozvoljeni porast temperature je 75C tome postoji jo 40-26=14C
rezerve koju moemo iskoristiti dakle maksimalni porast temperature sme da bude
1
=89C. Motor sme
da radi sa datim optereenjem tokom vremena = = =
)
129
89
1 ln( 28 ) 1 ln(
1
1
u
u
z
T t 32,8 min.

4. a) P
gn
=1,88 kW, P
Fen
=0,61 kW, P
fvn
=0,25 kW, P
Cun
=1,02 kW
= = = 02 , 1 5 , 0 ) (
2 2 1
1 Cun
n
Cu
P
I
I
P 0,255 kW, P
g1
=1,115 kW. =
1
u 44,5C, (10 min.)=21,6C,
(20 min.)=36,7C, (40 min.)=54,7C (50 min.)=59,9C. T(10 min.)=47,6C, T(10
min.)=62,8C,
T(40 min.)=80,7C, T(50 min.)=85,9C.
b) = + + = + + =

) 1 ( 5 , 44 75 26 ) 1 ( .) min 12 (
28
12
28
12
1
e e e e T T
t t
n a
t t
u u 90,4C
= + = + =

5 , 44 26 ) (
1
u
a
T T 70,5C.
c)
hl
t
e t
t
u u

= ) (
. Odavde se dobija T(10 min.)=61C, T(50 min.)=41,9C, T(100 min.)=32C.
Napomena: za etvrti zadatak data su uglavnom samo brojne vrednosti reenja.
VEBE IZ ELEKTRINIH MAINA 3a
OSNOVNE VRSTE NAMOTAJA ROTACIONIH ELEKTRINIH MAINA

Osnovni princip formiranja namota rotacione elektrine maine glasi: namotaj jedne faze
formira naizmenino rasporeene suprotne magnetne polove (severne N i june S).
Primena navedenog principa se najlake moe uoiti na statoru jednosmerne maine i rotoru sinhrone
maine. Posmatrajui stator jednosmerne maine lako je odrediti broj magnetnih polova (2p) jer su
magnetni polovi istureni i zato lako uoljivi. Oko svakog pola se nalazi koncentrisan namotaj. Namotaji
susednih magnetnih polova imaju suprotan smer motanja ime se postie da su susedni magnetni polovi
suprotnog polariteta. Analogno vai i za rotor sinhrone maine sa isturenim polovima. Navedeni primeri
su oigledni i jednostavni ali vrlo vani jer se mogu primeniti i na ostale vrste i delove maina (rotor
jednosmerne maine i asinhrone kliznokolutne maine, stator sinhrone i asinhrone maine). Kod njih u
odnosu na stator jednosmerne maine i rotor sinhrone maine postoji samo prividna razlika iz dva razloga:
1. Magnetno kolo nije istureno
2. Namotaj jednog magnetnog pola ne mora biti koncentrisan (m=1), ve moe da zauzima vie od
jednog leba (m>1). Broj lebova m koje namotaj jednog magnetnog pola zauzima nije mnogo vei od
jedan i obino je m jednako 2, 3 ili 4.
Prema broju strana sekcija u lebu razlikujemo dvoslojne i jednoslojne namotaje. Dvoslojni
namotaj u svakom lebu ima dve strane sekcija pa se ovi slojevi nazivaju gornji i donji sloj.
Razmotrimo najpre dvoslojni namot kao tipian primer namota trofazne maine vee snage. Neka je
maina trofazna (q=3) etvoropolna (2p=4) sa Z=36 lebova na statoru (v. priloenu emu). Najpre se
razmatra namotaj jedne faze (U), znajui da e namotaji ostale dve faze (V i W) biti analogni prvom i
pomereni na obodu za treinu periode:
Svi magnetni polovi moraju biti jednaki radi simetrije to znai da svakom polu pripada prostor duine
= = =
4
36
2p
Z
t 9 lebova i zubaca. Kako ima tri identine faze svakoj od njih e na jednom polu pripasti
= = =
3
9
q
m
t
3 leba. Dakle faza U ima sledee tri sekcije u prvom polu:
1. sekcija: 1. leb (gornji sloj) - (1+)=1+9=10. leb (donji sloj)
2. sekcija: 2. leb (gornji sloj) - (2+9)=11. leb (donji sloj)
Drugi pol poinje u 1+=1+9=10 polu i ima takoe tri sekcije:
Trei pol: 7. sekcija: 19. leb (gornji sloj) - 28. leb (donji sloj)
8. sekcija: 20. leb (gornji sloj) - 29. leb (donji sloj)
etvrti pol: 10. sekcija: 28. leb (gornji sloj) - 1. leb (donji sloj)
Ovim su postavljene sve sekcije faze U na odgovarajua mesta i ostaje jo da se one pravilno meusobno
poveu tako da faza ima dva kraja (oznaavaju se sa U1 U2). Oznaiemo sa U1 poetak prve sekcije (u
1. lebu). Postoje dva principijelno razliita naina povezivanja koja rezultat stvaraju isto magnetno
polje:
1. Ako struja koja tee kroz namotaj faze najpre protie kroz sve sekcije jednog pola pa tek onda
prelazi u sekcije drugog pola namotaj se naziva petljasti. Tok struje ima izgled petlje - tee iz 1. leba u
10. leb i kad proe sve navojke prve sekcije "vraa se" u 2. leb (jer ide u 2. sekciju).
2. Ako struja koja tee kroz namotaj faze protie kroz jednu sekciju jednog pola i zatim odmah prelazi
u sekciju drugi pol takav namotaj se naziva valoviti. Tok struje ima izgled "vala" - tee iz 1. leba u 10.
leb i kad proe sve navojke prve sekcije "ide dalje" u 19. leb (jer ide u 4. sekciju). Nakon toka struje u
sva etiri pola ona se vraa u prvi pol i ulazi u 2. sekciju (2. leb).

VEBE IZ ELEKTRINIH MAINA 3b

Veza dve sekcije petljastog namota Veza dve sekcije valovitog namota

Da bi se formirao namotaj druge faze (V) treba odrediti njen pomak na obodu u odnosu na prvu fazu (U).
Taj pomak iznosi treinu periode (2/3), gde je perioda jednaka duini dva magnetna pola (jer su
suprotni) tj. = = 9 2 2t 18 lebova. Dakle pomak je 18/3=6 lebova i druga faza ima sekcije:
Prvi pol: 1. sekcija: (1+6)=7. leb (gornji sloj) - 16. leb (donji sloj)
3. sekcija: 9. leb (gornji sloj) -18. leb (donji sloj)
Drugi pol poinje u 7+=7+9=16 lebu i ima takoe tri sekcije:
Analogno je i za treu fazu (W), s tim da je pomak za treinu periode u odnosu na drugu fazu:
Prvi pol: 1. sekcija: (7+6)=13. leb (gornji sloj) - 22. leb (donji sloj)
Drugi pol: 4. sekcija: 22. leb (gornji sloj) - 31. leb (donji sloj)
Oigledno dvoslojni namotaj ima ukupno Z sekcija, a svaka faza se sastoji iz
q
Z
sekcija. Moe se
proveriti da je svaki sloj u lebu zauzet jednom stranom sekcije.

Jednoslojni namot se karakterie injenicom da svaki leb zauzima samo jedna strana sekcije.
Kako svaka sekcija ima dve strane to znai da jednoslojni namotaj ima ukupno
2
Z
sekcija, a svaka faza se
sastoji iz
q
Z
2
sekcija. Najee je jednoslojni namotaj koncentrini, mada se moe izvesti i kao petljasti
ili valoviti. Za datu mainu i broj polova bilo koja od ove tri izvedbe daje isto magnetno polje.
Razmotrimo jednoslojni koncentrian namotaj kao tipian namotaj za naizmenine maine manje snage.
Neka je maina trofazna etvoropolna i ima Z=24 leba na statoru (v. priloenu emu). Odmah
N
1. leb
2. leb
10. leb
11. leb
S N
19. leb
1. leb
10. leb
VEBE IZ ELEKTRINIH MAINA 3c
odreujemo = = =
4
24
2p
Z
t 6 lebova i zubaca i = = =
3
6
q
m
t
2 leba. Pomak izmeu faza je 12/3=4 leba.
Pripadnost lebova namotajima pojedinih faza ista je za sve tri vrste namotaja. Dakle bilo da treba
napraviti petljasti, valoviti ili koncentrini namotaj pripadnost lebova je sledea:
Faza U: 1., 2., 7. i 8. leb
13., 14., 19. i 20. leb
Faza V: 5., 6., 11. i 12. leb
17., 18., 23. i 24. leb
Faza W: 9.,10., 15. i 16. leb
21., 22., 3. i 4. leb
Kako bi se postavljale sekcije da je u pitanju petljasti ili valoviti namotaj ve je opisano (1. - 7., 2. - 8.
itd.). Kod ovih namotaja su sve sekcije identine. Za razliku od njih koncentrisani namotaj ima sekcije
razliite duine. Koncentrisani jednoslojni namotaj bi glasio:
Prvi pol: 1. sekcija: 1. leb - 8. leb
2. sekcija: 2. leb - 7. leb
Drugi pol poinje u 1+=1+6=7 polu. Meutim poto je 7 leb zauzet ovaj pol nema svoj namotaj i
jednostavno se "preskae" (ionako treba postaviti ukupno 4
3 2
24
2
=
=
q
Z
sekcije za celu fazu). To ne znai
da ovaj magnetni pol ne postoji. Njega formiraju strane sekcija susednih polova.
Trei pol: 4. sekcija: 13. leb - 20. leb
5. sekcija: 14. leb - 19. leb
etvrti pol: Nema namotaja (vai isto to i za drugi pol).

Veza dve sekcije koncentrinog namota

Prethodno dati primeri predstavljaju namotaje sa punim (dijametralnim, neskraenim) navojnim korakom
y, poto je bilo y=. Ako je potrebno izvesti skraeni (tetivni) korak (y=), to se moe izvesti samo kod
dvoslojnog namotaja. Izvoenje je vrlo jednostavno: za izvedeni namotaj sa punim korakom samo se
druga strana sekcije "prebaci" u odgovarajui blii leb. Dakle za dati primer trofaznog dvoslojnog
namotaja sa Z=36 i korakom y=7 bilo bi:
Faza U, prvi pol: 1. sekcija: 1. leb (gornji sloj) - (1+y)=1+7=8. leb (donji sloj)
Faza V, prvi pol: 1. sekcija: 7. leb (gornji sloj) - 14. leb (donji sloj)
N
1. leb
2. leb
7. leb
8. leb
VEBE IZ ELEKTRINIH MAINA 3d
Faza W, prvi pol: 1. sekcija: 13. leb (gornji sloj) - 20. leb (donji sloj)
Moe se proveriti da svaki sloj u lebu zauzima jedna strana sekcije.

1.2. MAGNETOPOBUDNE SILE

5. Indukt prenika 0,26 m i duine 0,2 m ima na svom obimu 48 lebova u kojima se nalaze
provodnici koji obrazuju trofazni etvoropolni namot, tako da svakoj fazi pripada 112 provodnika. Ako je
ekvivalentni vazduni zazor 0,9 mm i kroz namot teku trofazne struje jaine 14 A i uestanosti 50 Hz,
odrediti:
a) obrtnu magnetopobudnu silu po polu,
b) fluks po polu,
c) snagu maine.

6. Trofazni sinhroni turbogenerator 2p =2, Y, f =60 Hz ima na rotoru pobudni namot sa 46
navojaka i navojnim sainiocem 0,9; a na statoru namot sa 24 navojka po fazi i navojnim sainiocem
0,833. Dimenzija zazora je 0,075 m, srednji poluprenik 0,5 m; a aktivna duina sekcije je 4 m. Ako je
pobudna struja 1500 A, odrediti:
a) vrednost prvog harmonika magnetopobudne sile koju proizvodi pobudni namot i vrednost prvog
harmonika indukcije u zazoru,
b) fluks po polu i linijski napon u praznom hodu generatora.

1.3. INDUKOVANE ELEKTROMOTORNE SILE

7. Poznati su sledei podaci trofaznog asinhronog motora: unutranji prenik statora D =0,26 m,
duina paketa limova l =0,2 m; ukupni broj lebova Z =48, broj polova 2p =4. Odrediti broj provodnika
po fazi da bi se imala indukovana elektromotorna sila po fazi E =212 V, pri B =0,7 T i f =50 Hz.

8. O statoru trofaznog motora znaju se sledei podaci: duina l =0,075 m; unutranji prenik
D =0,112 m; broj lebova Z =36 i broj polova 2p =6. Linijski napon mree je 220 V, a uestanost 50 Hz.
Sprega namota statora je zvezda. Za B =0,55 T odrediti:
a) broj provodnika po fazi,
b) broj provodnika u lebu, stvarni fluks po polu i maksimalnu vrednost indukcije za usvojeni ceo
broj provodnika u lebu.

1.4. VII HARMONICI INDUKOVANE ELEKTROMOTORNE SILE

9. Ispitati mogunost potpunog ponitenja jednog ili vie harmonika pogodnim izborom broja
lebova po polu i fazi.

10. Pod kojim uslovima se potpuno eliminie peti harmonik?

11. Izraunati elektromotornu silu osnovnog, treeg, petog i sedmog harmonika za trofazni sinhroni
hidrogenerator sa podacima: 16,5 MVA; 11 kV, 860 A, 50 Hz cos =0,7, l =1,3 m, 2p=12, t =0,693 m;
N =144 prov/fazi, m =4, y/t=5/6. Amplitude harmoninih komponenti indukcije u zazoru su: B
1
=0,75 T;
B
3
=0,039 T; B
5
=0,035 T i B
7
=0,02 T.

12. Polje u zazoru maine za naizmeninu struju dato je sledeim izrazom:
b(u) = B
m1
sinu + B
m3
sin3u + B
m5
sin5u. Odrediti THD i efektivne vrednosti indukcije i indukovane
elektromotorne sile u provodniku, navojku i fazi, ako je: y/t =4/5, m=5, B
m1
=1 T, B
m3
=0,3 T; B
m5
=0,2 T.

5. a) Izraz za rezultantnu (obrtnu) MPS trofaznog namotaja glasi:
n
f
f
k I
p
N
F = 2
2
1
4
2
3
3
, gde je: N
f

broj navojaka faze i k
n
navojni sainilac, vai i za dvoslojni i za jednoslojni namotaj. Broj navojaka faze
je
2
112
=
f
N , a navojni sainilac iznosi 1
2
sin
2
sin
= =
|
|
m
m
k k k
t p n
(skraenje se ne pominje u tekstu). m je
broj lebova po polu i fazi =
= =
3 4
48
2pq
Z
m 4, a je elektrini pomak meu lebovima
=
= 15 2
48
360 360
p
Z
| . Time se dobija =
=
5 , 7 sin 4
5 , 7 4 sin
14 2
2 2
112
2
1
4
2
3
3 f
F 507 A.
b) =
= = =

2 , 0
2 2
26 , 0
10 9 , 0
507
10 4
2
)
2
)( (
2
3
7
0
l
p
D F
BS
p
o
| 18,4 mWb.
c) qEI S ~ . = = =

9577 , 0 10 4 , 18 50 2
2
1
56
2
1
3
n f
k N E e| 219,2 V.
= = = 14 2 , 219 3 qEI S 9,2 kVA.

6. a) U sluaju rotorskog namota izraz za rotorsku (pobudnu) MPS glasi:
nr
fr
p
k I
p
N
F =
2
1 4
t
a moe
se dobiti koristei odgovarajueg izraza iz prethodnog zadatka uz uvaavanje injenice da je sada u
pitanju monofazni namot sa jednosmernom strujom. = = 9 , 0 1500
1
46
2
1 4
t
p
F 39534,1 A.
= = =

075 , 0
1 , 39435
10 4
7
0
o
p
p
F
B 0,66 T.
b) =
= = = 4
1 2
1
66 , 0
2
)
2
2
l
p
D
B BS
p
| 2,65 Wb.
= = = = 833 , 0 65 , 2 60 2
2
1
24 3
2
1
3 3
0 0 n f f l
k N E E e| 24,46 kV.

7. Iz izraza za indukovanu EMS faze:
n f n f f
k
p
BDl
f N k N E 2
2
1
2
1
= = e| , gde je N
f
broj navojaka
faze. Odatle je: =

= =
9577 , 0 2 , 0 26 , 0 7 , 0 50 2
2 212
2
n
f
f
fBDlk
p E
N 54,75. Navojni sainilac je
=

= = =
5 , 7 sin 4
5 , 7 4 sin
1
2
sin
2
sin
|
|
m
m
k k k
t p n
0,9577 (v. zad. 5). Treba izraunati broj provodnika u lebu i to
naravno mora biti ceo broj: 7 84 , 6
4 2
75 , 54
2
2
1 1
= =
= =
z
f
z
N
pm
N
N (usvajamo ceo vei broj). Konano je
broj provodnika po fazi: = = = 4 2 7 2 2
1 1
pm N N
z f
112.

8. a) Analogno kao u prethodnom zadatku dobija se: =

= = =
15 sin 2
15 2 sin
1
2
sin
2
sin
|
|
m
m
k k k
t p n
0.9659,
=

= =
9659 , 0 112 , 0 075 , 0 55 , 0 50 2
3
3
220
2
n
f
f
fBDlk
p E
N 384.4,
65 07 , 64
2 3
4 , 384
2
2
1 1
= =
= =
z
f
z
N
pm
N
N = = = 2 3 65 2 2
1 1
pm N N
z f
780.
b) N
1z
=65, =

= =
390 9659 , 0 112 , 0 075 , 0 50 2 3
3 220
2
f n
f
N fDlk
p E
B 0,54.
=

= = = 075 , 0
3 2
112 , 0
54 , 0
2
)
2
(
2
l
p
D
B BS
p
t
| 1,51 mWb.

9. Izbor broja lebova po polu i fazi m utie na pojasni sainilac:
)
2
sin(
)
2
sin(
|
|
h m
hm
k
ph
= . Dakle treba postii
uslov = 180
2
n hm
|
. Kako je
q Z
p
pq
Z
m
2
180
2
360
2 2
=
|
dobija se da se mogu ponititi samo
harmonici deljivi sa dvostrukim brojem faza: n q h = 2 . Za trofazni namot ovo znai da nema estog,
dvanaestog itd. harmonika , no parnih harmonika svakako nema zbog "naizmenine" konstrukcije
namotaja. Meutim iako ne moe potpuno da poniti pojedine harmonike pojasni sainilac ih znaajno
smanjuje.

10. Na osnovu prethodnog zadatka vidimo da se traeni ponitenje petog harmonika moe eventualno
postii samo izborom tetivnog navojnog koraka. Iz jednakosti
2
5 sin
5
t
y
k
t
= =0 dobijaju se dva mogua
reenja:
5
2
=
t
y
ili
5
4
=
t
y
. Prvo reenje otpada jer je skraenje preveliko (preveliko slabljenje EMS prvog
harmonika) pa je reenje
5
4
=
t
y
.
Napomena: U praksi se najee koristi
6
5
=
t
y
iz dva razloga: manje slabljenje osnovnog harmonika i
jednako slabljenje 5. i 7. harmonika.

11.
nh h f nh
h
f nh h h f fh
k l fB N k
ph
Dl B
f h N k N E t | e 2 2 2
2
1
2
1
= = = ,
2
sin
2
sin
2
sin
t
t
|
|
y
h
h m
hm
k k k
th ph nh
= =
Za h=1 dobija se: =

= 90
6
5
sin
5 , 7 sin 4
5 , 7 4 sin
3 , 1 693 , 0 75 , 0 50 4
2
1
72
f
E 6364,2 V.
Za h=3 dobija se: =

= 90
6
5
3 sin
5 , 7 3 sin 4
5 , 7 4 3 sin
3 , 1
3
693 , 0
039 , 0
2
3 50 2
2
1
72
3 f
E 165,3 V.
Analogno se dobija E
f5
=17,1 V i E
f7
=7,6 V.

12. THD(B)=
=
+
=
+
1
2 , 0 3 , 0
2 2
1
2
5
2
3
B
B B
36,1%.
Za provodnik je THD(E
1
)=
=
+
=
+
1
2
5
2
3
11
2
15
2
13
2
B
p
fDl
B B
p
fDl
E
E E
THD(B)=36,1%.
Za navojak : THD(E
nav
)= =
+
=
+
=
+
9511 , 0 1
0 2 , 0 5878 , 0 3 , 0
2
2 2 2 2
1 1
2
5
2
5
2
3
2
3
11
2
15
2
13
t
t t
k B
p
fDl
k B k B
p
fDl
E
E E
18,5%
( = = = 90
5
4
sin
2
sin
1
t
y
k
t
0.9511, = = = 90
5
4
3 sin
2
3 sin
3
t
y
k
t
0.5878, = = = 90
5
4
5 sin
2
5 sin
5
t
y
k
t
0).
Dakle skraen navojni korak smanjuje izoblienje napona.
Za fazu:
THD(E
f
)= =

+
=
+
=
+
9567 , 0 9511 , 0 1
0 2 , 0 6472 , 0 5878 , 0 3 , 0
2
2 2 2 2 2
1 1 1
2
5
2
5
2
5
2
3
2
3
2
3
11
2
15
2
13
p t
p t p t
k k B
p
fDl
k k B k k B
p
fDl
E
E E
12,5%
( =

= =
6 sin 5
6 5 sin
2
sin
2
sin
1
|
|
m
m
k
p
0.9567, =

= =
6 3 sin 5
6 5 3 sin
2
3 sin
2
3 sin
3
|
|
m
m
k
p
0.6472, =

= =
6 5 sin 5
6 5 5 sin
2
5 sin
2
5 sin
5
|
|
m
m
k
p
0,2).
Raspodela namota u vie lebova (pojas) smanjuje izoblienje napona.

1.5. OSNOVNE DIMENZIJE ELEKTRINIH MAINA
13. Odrediti osnovne dimenzije turbogeneratora snage 660 MVA ako je indukcija u zazoru 0,9 T i
obodnu gustinu struje pri direktnom hlaenju vodonikom A =160000 A/m. Maksimalna dozvoljena
periferijska brzina je 200 m/s.. Feromagnetni zazor je 6,5 cm, a brzina obrtanja je 3000 min
-1
.

14. Za dve maine iste elektrine snage sa brzinama 500 o/min i 1500 o/min, odrediti odnos
linearnih dimenzija, gubitaka, ukupne cene i cene po jedinici snage. Maine imaju istu indukciju i obodnu
gustinu struje, kao i isti odnos linearnih dimenzija.

1.6. ZAKON SLINOSTI ELEKTRINIH MAINA
15. Data su dva geometrijski slina trofazna etvoropolna asinhrona motora. Poznati su podaci o
motoru manje snage: P
n
=7,5 kW, U
n
=380 V, I
n
=15,2 A, cos
n
=0,86, S
hl
=1,6 m
2
, m =74 kg. Drugi
motor je 3 puta vee prividne snage. Oba motora su predviena za isti napon i imaju isti cos
n
. uzimajui
u obzir odgovarajue idealizacije, odrediti:
a) podatke o veem motoru (snaga, struja, povrina hlaenja, teina),
b) uslove hlaenja za oba motora, odnosno snagu gubitaka po jedinici povrine hlaenja.

13. Najpre se moe izraunati prenik rotora: = = =
100
200
2 2
e
v
D
r
1,27 m.
nf nf n
I qE S ~ , (za vee maine
ovo je tanije), gde je q broj faza. Dalje je
n nf
k
p
BDl
Nf E 2 = i
N q
A D
I
nf
2
= , (N je broj navojaka a D
unutranji prenik statora D=D
r
+2=1,34+0,13=1,4 m). Zamenom u polazni izraz dobija se:
l ABD
n k
S
n
n
2
60
2
)
4
2
( = . Kako je 1
4
2
~
n
k
dobija se:
=

= =
2 3 2
4 , 1 9 , 0 10 160
60
3000 2
660
60
2
ABD
n
S
l
n
7,4 m (primetiti da je kod turbogeneratora D<<l).
14.
2
1
1
2
2
1
1
2
2
2
2
1
2
1
2 2
1 1
2
1
2
1
2
1
M
M
p
p
V
V
p
p
l D
l D
B A
B A
n
n
P
P
S
S
= = = ~ . Prema tome = = = =
3
3
3
2
1
2
1
3
2
6
p
p
l
l
1,44;
= = = =
2
6
2
1
2
1
2
1
p
p
C
C
M
M
3; = =
2
1
2
2
1
1
C
C
S
C
S
C
3. Odnos gubitaka: = = = =
2
6
1
2
2
2
2
1
2
1
2
1
p
p
l D
l D
P
P
g
g
3.
15. a) P
n2
=3P
n1
=3 7,5=22 kW (jer je to standardna snaga) = = = 3
1
2 2
1
2
n
n
hl
hl
S
S
k
S
S

= = = 6 , 1 3 3
1 2 hl hl
S S 2,8 m
2
. = = = = = 2 , 15 3 3
3
3
3
1
1
1
2
2
2 n
n n
n
I
U
S
U
S
I 45,6 A..
= = = = 64 3 ) (
75 , 0
1
4
3
1
2
1
3
2
M
S
S
M k M
n
n
146 kg.
b) = = = =
4
4
1
2
1
1
2
2
3
n
n
hl
g
hl
g
hl
g
S
S
S
P
S
P
k
S
P
1,32. = = = 7500 86 , 0 2 , 15 380 3 cos
1 1 1 n n n g
P S P 1104 W
= =
6 , 1
1104
1
1
hl
g
S
P
690 W/m
2
, = = = 690 3
4
2
2
2
2
hl
g
hl
g
S
P
k
S
P
908,1 W/m
2
.
2. PRIGUNICE I TRANSFORMATORI

2.1. PRIGUNICE

16. Izraunati dimenzije stepenastog preseka jezgra prigunice ili transformatora sa dve "stepenice"
u funkciji prenika opisanog kruga D, da bi povrina jezgra bila maksimalna. Uporediti dobijeni rezultat
za jezgro bez "stepenica". Ako je sainilac ispune gvoa K
fe
= 0.96, odrediti sainilac ispune jezgra o
Fe
.

17. Ponoviti prethodni zadatak za simetrini presek transformatorskog jezgra sa tri "stepenice".

18. Feromagnetno kolo sa slike ima namot sa 250 navojaka otpora 0,58 O. Namot se napaja iz
izvora naizmenine struje 120 V, 50 Hz. Karakteristika limova je data sledeom tabelom:

Histerezisni faktor je q = 0.0047, odnos gubitaka usled histerezisa i vrtlonih struja je P
H
/P
V
= 5.
Koeficijent ispune gvoa je K
Fe
= 0.85, a specifina masa magnetnog materijala je
Fe
= 7,9 kg/dm
3
.
a) Odrediti struju kroz namot i gubitke u gvou i nacrtati ekvivalentnu emu.
b) Konstruisati vektorski dijagram.

19. Na slici je prikazana prigunica sa dimenzijama a = b = c = d = 25 mm, g = 2 mm. Kroz namot
tee struja 1 A. Provodnost materijala od koga je nainjen provodnik je o = 5,7810
7
S/m. Faktor ispune
namota je K
S
= 0,8. Odrediti ulaznu snagu i broj navojaka namota da bi indukcija bila 0,8 T.

20. Prigunica na gvozdenom jezgru ima histerezisnu petlju kao na slici. Termogena otpornost
prigunice je 1 kO, a kalem ima N = 1000 navojaka. Ako je prigunica bez remanentnog fluksa
prikljuena na izvor:
< s
=
ostalo , 0
s 5 , 0 0 , 40
) (
t t
t v
potrebno je:
a) odrediti izraze za struju, fluks i indukovanu elektromotornu
silu prigunice u funkciji vremena za interval 0s t s1 s,
b) skicirati krive i=f(t), |=f(t) i e=f(t) za isti interval.

B [T] 0,6 0,8 1 1,3
H [A/m] 160 200 300 1000
3
50
50
50
250
220
2
25
25
25
25
25
25
namotaj
[mWb]
i[mA]
1
4
16. ) sin cos sin 2 ( ) sin ) sin (cos cos (sin
2
2
2 2 2
o o o o o o o o = + =
+ = D D b
b a
ab S
j

= = = = 7 , 31 2 2 0 ) 2 sin 2 cos 2 (
2
o o o o
o
tg D
d
dS
j

0 7 , 31 2 cos 2 7 , 31 2 sin 4 2 cos 2 2 sin 4
2
2
< = = o o
o d
S d
j
, zaista je maksimum.
2 2 2 2 2
618 , 0 ) 7 , 31 sin 7 , 31 2 (sin ) sin 2 (sin D D D S
j
= = = o o . Za jezgro kvadratnog oblika (bez
stepenica) je
2
5 , 0 D S
j
= . Koeficijent ispune: =
= =
2
2
785 , 0
96 , 0 618 , 0
D
D
S
k S
kr
Fe j
Fe
o 0,756.
17. = + = +
+ = o o sin )
2
1
(cos 2 5 , 0
2
4
2 2 2
D D c
b a
b S
j

= + = o o sin 2 2 sin 5 , 0
2 2 2
D D D
0 ) cos 2 2 cos 4 ( ) cos 2 2 cos 2 (
2 2 2
= = = o o o o
o
D D
d
dS
j

= = 1 , 25 9056 , 0 cos o o
2 2 2
668 , 0 sin )
2
1
1 , 25 (cos 2 5 , 0 D D D S
j
= + = o .
=
= =
2
2
785 , 0
96 , 0 668 , 0
D
D
S
k S
kr
Fe j
Fe
o 0,817.
18. a) =

= =
6
10 2500 85 , 0 250 50 2
120
2 t t
Fe
fNS
E
B 1,017 T. Iz tabele H=300 A/m pa je
=
+
=
+
=
+
=

250
737 , 0 300 10 3
10 4
017 , 1
3
7
0
0 0 0 t
N
l H l
B
N
l H l H
I
Fe Fe
Fe Fe
10,6 A. Ovo je amplituda struje (!)
dok je efektivna vrednost = =
2
6 , 10
x
I 7,5 A..
= = = =
2 6 2 2
017 , 1 50 7900 10 2500 85 , 0 737 , 0 0047 , 0 fB S K l fB V P
Fe Fe sr Fe Fe h
q q 3 W
= = =
5
3
5
h
v
P
P 0,6 W. = + = + = 6 , 0 3
Fe h Fe
P P P 3,6 W Za aktivnu snagu se moe napisati:
0 22 , 36 120 58 , 0 ) (
2 2 2 2
= + + + = + =
r r Fe x r Fe r
I I P I I R P RI UI , odakle se dobija =
r
I 0,3 A.
Parametri ekvivalentne eme su: =
= = 58 , 0
5 , 7 3 , 0
120
Re Re
j
R
I
U
R
Fe
0,06 i
=
= =
j I
U
X
5 , 7 3 , 0
120
Im Im 15,97 .
b)

a b
a b c
U
I
r
I
x
I

R R
Fe
jX
U
I
19. = + = ) 25 25 ( 4
sr
l 200 mm, =

= =

1 10 4
002 , 0 8 , 0
7
0
t I
Bg
N 1274.
=

= = = =
6 2 6
2 2
10 25 8 , 0 10 58
2 , 0 1274
S K
l N
N
S
Nl
S
l
R
Cu
sr
Cu
sr
o
o
11,2 . = = =
2 2
1 2 , 11 RI P 11,2 .
20.

21. Za koliko se procenata smanjuje masa magnetnog kola i masa bakra ako se umesto obinih
gvozdenih limova upotrebi silicijumski hladno-valjani lim, odnosno indukcija se moe poveati sa 0,8 T
do 1,6 T, ako fluks ostaje isti.
22. Transformator snage 250 kVA ima nominalne gubitke u gvou 800 W i nominalne gubitke u
bakru 3800 W. Izraunati stepen iskorienja za etvrtinu nominalnog optereenja i cos = 0,8.
23. Energetski transformator je predvien da radi na mrei 50 Hz. Pri tome su gubici u bakru 1,5 %
prividne snage, gubici usled histerezisa su 0,6 % prividne snage, a zbog vihornih struja 0,4 % prividne
snage. Odrediti:
a) gubitke pri 60 Hz za isti napon i istu struju,
b) snagu koju ovaj transformator moe odati radei na mrei 60 Hz, uz uslov da su gubici i napon
isti kao kada radi na mrei 50 Hz.
21. Ako se indukcija povea dva puta popreni presek magnetnog kola se moe smanjiti dva puta, to
znai da e masa magnetnog kola biti 50% manja (oba materijala imaju priblino istu gustinu). Zbog toga
se smanjuje obim magnetnog kola a time i duina navojaka. Obim e se smanjiti:
1 1
1
2
1
1
2
2
707 , 0 O O
S
S
O
D
D
O
Fe
Fe
= = = , to znai da e se masa bakra smanjiti za 29,3%.
22. =
+ +

=
+ +
= =
8 , 3 )
4
1
( 8 , 0 8 , 0 250 25 , 0
8 , 0 250 25 , 0
)
4
1
( cos 25 , 0
cos 25 , 0
2 2
1
2
Cun Fen n
n
P P S
S
P
P

q 0,98.
23. a) = = = =
n h h h
S P
f
f
U
U
P
f
f
B
B
P % 6 , 0
60
50
) (
1
2
1
1
2
1
1
2 2
1
2
2
0,5 %S
n
. = = =
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
2
) ( ) (
h h v
P
U
U
P
f
f
B
B
P 0,4 %S
n
.
P
Cu2
=P
Cu1
=1,5 %S
n
.
b) Pri radu na 60 Hz gubici su manji za 0,1 % S
n
, na osnovu ega moemo poveati gubitke u bakru za
0,1 % S
n
. Struju i snaga se mogu poveati za = 1
% 5 , 1
% 6 , 1
3,3 %, tj. S
2
=103,3 %S
n
(napon je ostao isti).
v[V]
t[s]
20
0,5
i[mA]
t[s]
4
0,5 0,1 0,324
[mWb]
t[s]
1
0,5 0,1 0,324
0,02(t-0,1)
2

24. Jednofazni transformator 200 kVA, 3810/210 V, 50 Hz ima srednju duinu magnetnog jezgra
140 cm i popreni presek S
Fe
=160 cm
2
. Primarni namot ima 860 navojaka, gubici usled vrtlonih struja i
histerezisa su 0,012 W/cm
3
. Odrediti struju praznog hoda u funkciji vremena kao i komponentu koja
potie od vrtlonih struja ako je prikljueni napon sinusoidalan. Moe se smatrati da je komponenta struje
gubitaka sinusoidalna, i da je komponenta struje magneenja u fazi sa fluksom. Polovina histerezisne
petlje data je sledeom tabelom:

2.2. EKVIVALENTNA EMA TRANSFORMATORA

25. Za transformator S
n
=160 kVA, 10/0,4 kV, Yzn5 i f =50 Hz odrediti elemente ekvivalentne
eme ako su ogledom kratkog spoja izmereni gubici koji iznose 2,35 kW i napon kratkog spoja u
k
=4 %.
Ogledom praznog hoda izmereno je P
o
=0,46 kW i j
o
=0,7 %.
26. Odrediti elemente ekvivalentne eme trofaznog transformatora sprege Dy5, iji su podaci:
S
n
=1000 kVA, U
n1
=10 kV, P
0
=2 kW, P
k
=12 kW, u
k
=7 %, j
0
=2 %.
27. Podaci o jednofaznom transformatoru su: S
n
=10 kVA, 2400/240 V. Ogled praznog hoda na NN
strani: u
0
=1 r.j., i
0
=0,019 r.j., p
0
=0,008 r.j. Kratak spoj na VN strani: u
k
=0,0333 r.j., i
k
=1,22 r.j.,
p
k
=0,022 r.j. Odrediti apsolutne vrednosti datih podataka za oglede praznog hoda i kratkog spoja i
relativne vrednosti primarnih i sekundarnih otpornosti i reaktansi rasipanja.

2.3. SPREGE TROFAZNIH TRANSFORMATORA

28. Broj navojaka po fazi namota trofaznog transformatora je N
1
=2080 i N
2
=80. Ako je primarni
napon U
1
=3300 V odrediti U
2
pri spregama: Yy, Dy, Yd, Dd.

24. Indukcija u jezgru je: =

= =
4
10 160 860 50 2
3810
2 t t
Fe
fNS
E
B 1,25 T. Reaktivna komponenta
struje magneenja je: =
= =
860 2
4 , 1 356
2
0
N
Hl
I
sr
x
0,41 A. Aktivne komponente je u fazi sa naponom i potie
od histerezisnih gubitaka: =
= =
860 2
4 , 1 44
2
0
N
Hl
I
sr
r
50,6 mA.

B[T] 0 0,3 0,6 0,8 1 1,1 1,2 1,25
H[A/cm] 0,44 0,69 1 1,28 1,68 2,09 2,97 3,56
H[A/cm] -0,44 -0,17 0,15 0,48 1,09 1,62 2,75 3,56
-5 0 5 10 15
-1.5
-1
-0.5
0
0.5
1
1.5
magnetna indukcija
struja PH

-400 -300 -200
-100
0 100 200 300 400
-1.5
-1
-0.5
0
0.5
1
1.5
H [A/m]
B [T]
Comment [Sk1]: Ovo treba da bude
4.4.
Kako je =

= =
3810
160 140 012 , 0
0
U
p
I
Fe
r
70,6 mA, dobija se da je komponenta koja potie od vrtlonih
struja: = = = 6 , 50 6 , 70
0 0 0 h r v
I I I 20,6 mA.

Slika prikazuje struju praznog hoda dobijenu na osnovu pretpostavke o sinusoidalnom naponu i date krive
magneenja materijala (slike gore). Treba primetiti sledee znaajne injenice:
- znatno prisustvo treeg harmonika struje,
- fazni pomeraj osnovnog harmonika struje u odnosu na napon je manji od 90 (na slici je to 78,8;
cos=0,19),
- stvarna aktivna komponenta je 0,29 A, dok je reaktivna komponenta 55,8 mA.
25. Odrediemo ekvivalentnu emu svedenu na primar. Na osnovu ogleda kratkog spoja dobija se
2
1
'
3
nf k k
I R P = odakle je:
=

= =
= =
2
2
2
2
1
2
1
2
2 2
1
'
160
)
3
10
( 2350 3
3
3
3
3
n
nf k
nf
n
k
nf
k
k
S
U P
U
S
P
I
P
R 9,18 .
= = = =
2
18 , 9
2
'
'
2
'
1
k
R
R R 4,59 . =

=

=
=
160000
)
3
10000
( 04 , 0 3
3
3
2
2
1
1
1
1
1 '
n
nf k
nf
n
nf k
nf
nf k
k
S
U u
U
S
U u
I
U u
Z 25 .
= = =
2 2 2 ' 2 ' '
18 , 9 25
k k k
R Z X 23,25 ; = = = =
2
25 , 23
2
'
'
2
'
1
k
X
X X 11,63 .
Na osnovu ogleda praznog hoda dobijaju se parametri grane magneenja:
=

=

=
=
2 2
2
2 2
0
2
1 0
2
1
2
0
0
2
10
0 '
160 007 , 0
)
3
10
( 460 3
3
3 3
n
nf
nf f
m
S i
U P
I i
P
I
P
R 36,67 k;
=
|
|
|
|
\
|
=
|
|
\
|
= =
2
2
2
2 '
2
0
2
1 2 ' 2 ' '
67 , 36
160000 007 , 0
)
3
10000
( 3
3
m
n
nf
m m m
R
S i
U
R Z X 81,41 k.
-5
0 5 10 15
-0.6
-0.4
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
struja PH
1. i 3. harmonik struje
1. + 3. harmonik
26. Mogu se odrediti samo parametri ekvivalentne eme svedene na primar (jer nije dat napon
sekundara). Na osnovu ogleda kratkog spoja dobija se
2
1
'
3
nf k k
I R P = odakle je:
=

= =
= =
2
2
2
2
1
2
1
2
2 2
1
'
1000
10 12000 3
3
3
3
3
n
nf k
nf
n
k
nf
k
k
S
U P
U
S
P
I
P
R 3,6 .
= = = =
2
6 , 3
2
'
'
2
'
1
k
R
R R 1,8 . =

=

=
=
1000000
10000 07 , 0 3
3
3
2
2
1
1
1
1
1 '
n
nf k
nf
n
nf k
nf
nf k
k
S
U u
U
S
U u
I
U u
Z 21 .
= = =
2 2 2 ' 2 ' '
6 , 3 21
k k k
R Z X 20,7 ; = = = =
2
7 , 20
2
'
'
2
'
1
k
X
X X 10,35 .
=

=

=
=
2 2
2
2 2
0
2
1 0
2
1
2
0
0
2
10
0 '
1000 02 , 0
10 2000 3
3
3 3
n
nf
nf f
m
S i
U P
I i
P
I
P
R 1,5 k;
=
|
|
\
|
=
|
|
\
|
= =
2
2
2
2 '
2
0
2
1 2 ' 2 ' '
1500
1000000 02 , 0
10000 3
3
m
n
nf
m m m
R
S i
U
R Z X 14,92 k.

27. S
b
=10 kVA, U
1b
=U
1n
, U
2b
=U
2n
. = = =
4 , 2
10
1
1
b
b
b
U
S
I 4,17 A; = = =
24 , 0
10
2
2
b
b
b
U
S
I 41,7 A
PH: = = = 240 1
2 0 0 b
U u U 240 V, = = = 7 , 41 019 , 0
2 0 0 b
I i I 0,79 A.; = = = 10 008 , 0
0 0 b
S p P 80 W.
KS: = = = 2400 0333 , 0
1b k k
U u U 79,9 V, = = = 17 , 4 22 , 1
1b k k
I i I 5,09 A.; = = = 10 022 , 0
b k k
S p P 220 W.
= = =
2 2
22 , 1
022 , 0
k
k
k
i
p
r 0,0148; = = =
22 , 1
0333 , 0
k
k
k
i
u
z 0,0273. = = =
2 2 2 2
0148 , 0 0273 , 0
k k k
r z x 0,0229 .
Otpornosti i reaktanse rasipanja u nedostatku bliih podataka delimo na dva jednaka dela i to su parametri
(otpornosti i reaktanse rasipanja) za svaki namotaj.

28. Yy: = = = 3300
2080
80
1
1
2
2
U
N
N
U 126,9 V; Dy: = = = 3300
2080
80
3 3
1
1
2
2
U
N
N
U 219,8 V;
Yd: = = = 3300
2080
80
3
1
1
1
2
2
U
N
N
U 73,3 V; Dd: = = = 3300
2080
80
1
1
2
2
U
N
N
U 126,9 V.

2.4. PAD NAPONA NA TRANSFORMATORU

29. Transformator 200/100 V ima impedansu primara (0,4+0,8j) O, impedansu sekundara
(0,1+0,2j) O i prikljuen je na konstantan napon 200 V. Izraunati obe struje, napon na kraju sekundara i
pad napona u procentima, ako su sekundarni krajevi:
a) kratkospojeni,
b) optereeni impedansom 2 O (isto omsko optereenje),
c) optereeni impedansom (2+4j) O,
d) optereeni impedansom (24j) O,

30. Transformatoru 200 kVA, u
k
=5 % P
0
=1 kW izmereni su na temperaturi 20C gubici zbog
optereenja P
k
=4 kW. Pri radu uz faktor snage cos =0,8 na radnoj temperaturi (75
o
C) odrediti:
a) optereenje pri kome se ima maksimalni stepen iskorienja za dati faktor snage i vrednost tog
maksimalnog stepena iskorienja,
b) pad napona u procentima za dati reim rada.

31. Za transformator snage 100 kVA, u
k
=6 %, koji ima P
k
=2 kW izraunati pad napona ako je
impedansa optereenja 200 % nazivne, uz cos =0,8.

32. Trofazni transformator snage 1,6 MVA; u
k
=8 %, q =98 %, P
k
/P
0
=3,5 optereen je nazivnim
optereenjem. Odrediti:
a) aktivnu i reaktivnu snagu pri maksimalnom padu napona,
b) nazivni primarni napon ako pri datom pogonskom stanju u a) sekundarni napon sveden na primar
iznosi 9,3 kV.

29. Kako se trai napon na sekundaru koristiemo ekvivalentnu emu svedenu na
sekundar: = + = =
) 8 , 0 4 , 0 (
2
1 1
2
1
2
1
j Z
m
Z (0,1+0,2j)
a) =
+ +
=
+

=
0 4 , 0 2 , 0
100
1
2
j
Z Z
U
I
p k
223,6 A; = = =
2
6 , 223
2
1
m
I
I 111,8 A;
=
= A
100
0 100
2
2 2
n
n
U
U U
u 100 %.

b) =
+ +
=
+

=
2 4 , 0 2 , 0
100
1
2
j
Z Z
U
I
p k
44,7 A; = = =
2
7 , 44
2
1
m
I
I 22,4 A;
=
= A
2
) sin cos (
sin cos
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2 2

n
k
n
k
n
k
n
k
n
n
U
I R
U
I X
U
I X
U
I R
U
U U
u
= + =
= % 6 , 1 % 9 , 8
2
) 0 sin
100
7 , 44 2 , 0
0 cos
100
7 , 44 4 , 0
(
90 sin
100
7 , 44 4 , 0
0 cos
100
7 , 44 2 , 0
2
10,5%
c) =
+ + +
=
+

=
j j
Z Z
U
I
p k
4 2 4 , 0 2 , 0
100
1
2
20,3 A; = = =
2
3 , 20
2
1
m
I
I 10,2 A;
Z
p
U
1
I
2
k
Z

U
2
1
U
=
= A
2
) sin cos (
sin cos
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2 2

n
k
n
k
n
k
n
k
n
n
U
I R
U
I X
U
I X
U
I R
U
U U
u
= + =
= % 0 % 1 , 9
2
) 4 , 63 sin
100
3 , 20 2 , 0
4 , 63 cos
100
3 , 20 4 , 0
(
4 , 63 sin
100
3 , 20 4 , 0
4 , 63 cos
100
3 , 20 2 , 0
2
9,1%.
d) =
+ +
=
+

=
j j
Z Z
U
I
p k
4 2 4 , 0 2 , 0
100
1
2
23,7 A; = = =
2
7 , 23
2
1
m
I
I 11,8 A;
=
= A
2
) sin cos (
sin cos
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2 2

n
k
n
k
n
k
n
k
n
n
U
I R
U
I X
U
I X
U
I R
U
U U
u
=

=
2
)) 4 , 63 sin(
100
7 , 23 2 , 0
) 4 , 63 cos(
100
7 , 23 4 , 0
(
) 4 , 63 sin(
100
7 , 23 4 , 0
) 4 , 63 cos(
100
7 , 23 2 , 0
2
= + % 4 , 0 % 4 , 6 6%.

30. Maksimalni stepen iskorienja ima se pri P
Cu
=P
Fe
. da bi izraunali P
Cu
mora ih najpre preraunati na
referentnu temperaturu: =
+
+
=
+
+
= 4
20 235
75 235
20 235
75 235
20 75
k k
P P 4,86 kW. Sada je
= = = = 200
86 , 4
1
75
0
75
1
1 n
k
n
k
Cu
S
P
P
S
P
P
S 90,7 kVA; =
+ +

=
+ +
= =
1 1 8 , 0 7 , 90
8 , 0 7 , 90
cos
cos
1 0 1
1
1
2
Cu
P P S
S
P
P

q 0,973.

31. Ako je impedansa optereenja 200% nazivne onda je struja optereenja jednaka polovini nazivne
struje. Da bi se izraunao traeni pad napona potrebno je odrediti aktivni i reaktivni deo pada napona:
= = =
=
100
2
2
2
n
k
nf
nf k
r
S
P
U
I R
u 2 %, = = =
2 2 2 2
2 6
r k x
u u u 5,66 %.
=
+ + = A )
2
) sin cos (
sin cos (
2
2 2
2
2
2 2
2
2

r x
n
x r
n
u u
I
I
u u
I
I
u =

+ +
200
) 6 , 0 2 8 , 0 66 , 5 (
2
1
6 , 0 66 , 5 8 , 0 2 (
2
1
2
2,5 %.

32. ) sin cos ( )
2
) sin cos (
sin cos (
2
2
2
2
2 2
2
2
2 2
2
2

x r
n
r x
n
x r
n
u u
I
I u u
I
I
u u
I
I
u + ~
+ + = A . Dakle
) cos(
2
2
= A
k k
n
u
I
I
u . Kako je I
2
=I
2n
pad napona je maksimalan pri =
k
. Ostalo je jo da se odredi
k
:
= = = + = 1600
98 , 0
1600
0 n
n
k gn
S
S
P P P
q
32,65 kW; = =
+
= 65 , 32
5 , 4
5 , 3
1 5 , 3
5 , 3
n k
P P 25,4 kW.
= = =
=
1600
4 , 25
2
2
n
k
nf
nf k
r
S
P
U
I R
u 1,59 %; = = =
2 2 2 2
59 , 1 8
r k x
u u u 7,84 %; = =
8
59 , 1
cos
k
0,2.
= = = = 2 , 0 1600 cos cos
k n
S S P 320 kW, = = = = 98 , 0 1600 sin sin
k n
S S Q 1568 kvar.
b) =
'
=
'
= = = A
08 , 0 1
3 , 9
1
) cos(
2
1
1
2 1
2
2
k
n
n
n
k k k
n
u
U
U
U
U U
u u
I
I
u 10,11 kV.
Comment [D.O.1]: Pad napona uopte ne mora
da se definie u odnosu na nazivni napon ve na
trenutno prikljueni! Ovo treba ispraviti svuda!
2.5. PARALELAN RAD TRANSFORMATORA

33. Data su dva transformatora sa podacima:
I: U
1
=20 kV, U
2
=0,4 kV; S
nI
=400 kVA, u
kI
=6,1 %, Dy7
II: U
1
=20 kV, U
2
=0,4 kV; S
nII
=250 kVA, u
kII
=5,7 %, Yz3
Povezati transformatore za paralelan rad i izraunati raspodelu optereenja, ako je ukupno optereenje
630 kVA.

34. Nacrtati emu povezivanja za paralelan rad dva transformatora sprega Yd5 i Dy9.

35. Tri transformatora jednakih prenosnih odnosa, ije su snage 250 kVA, 400 kVA i 630 kVA, a
impedanse kratkog spoja 4 %, 4,5 % i 5 %, rade paralelno. Koliko iznosi ukupna trajna snaga koju mogu
preneti ova tri transformatora?

36. Dva monofazna transformatora rade paralelno. Njihove nazivne snage su 1000 kVA i
2000 kVA. Impedanse kratkog spoja su:
o
75 3
Z O =
I k
Z i
o
80 2
Z O =
kII
Z . Odrediti najvee dozvoljeno
optereenje paralelno vezanih transformatora.

37. Data su dva transformatora sprege Dy sa sledeim podacima:
A: 600 kVA, 2300/398 V, U
k
=160 V, P
k
=4,2 kW;
B: 900 kVA, 2300/390 V, U
k
=100 V, P
k
=5,1 kW.
Transformatori su prikljueni za paralelan rad.
a) Odrediti krunu struju u sekundarnom namotu, napon na sekundaru i gubitke u
transformatorima kada nije prikljueno optereenje.
b) Izraunati struju transformatora, napon na sabirnicama sekundara i ukupne gubitke oba
transformatora ako je na sabirnice prikljuena trofazna impedansa spregnuta u zvezdu sa 0,132 O/fazi uz
cos =0,8.
Napomena: Prilikom raunanja struja zanemariti termogene otpornosti namota transformatora.

2.6. AUTOTRANSFORMATORI

38. Transformator sprege Yz5, 100 kVA, 6,3/0,66 kV za specijalne potrebe je prevezan u
autotransformator. Autotransformator je izveden razvezivanjem zvezdita primarnog namota i
povezivanjem na izvode sekundara, na nain prikazan na slici.
Odrediti:
a) nazivni fazni i meufazni napon primara,
b) faznu razliku izmeu primarnog i sekundarnog napona,
c) snagu autotransformatora.

39. Monofazni transformator snage 50 kVA, napona 2400/240 V ima gubitke u praznom hodu
186 W, gubitke usled optereenja 617 W i relativni napon kratkog spoja 2 %. Vezan je kao
autotransformator tako da je prikljuen na mreu napona U=2640 V a napaja mreu napona U=2400 V.
Potrebno je odrediti:
a) nazivnu snagu i struju transformatora i autotransformatora,
b) stepen iskorienja transformatora i autotransformatora pri punom optereenju sa cos =0,8;
c) pad napona na autotransformatoru za puno optereenje sa cos =0,8.

33. ema spoja data je na slici. Jasno je da smeju biti spojeni samo prikljuci sekundara koji su u fazi.
Relativno optereenje transformatora iznosi:

C B A
c b a
C B A
c b a
=
+
=
+
=
)
7 , 5
250
1 , 6
400
( 1 , 6
630
) (
kII
nII
kI
nI
kI
nI
I
u
S
u
S
u
S
S
S
0,944
=
+
=
+
=
)
7 , 5
250
1 , 6
400
( 7 , 5
630
) (
kII
nII
kI
nI
kII
nII
II
u
S
u
S
u
S
S
S
1,01.
odakle se dobija: = = = 400 944 , 0 944 , 0
nI I
S S 377,5 kVA;
= = = 250 01 , 1 01 , 1
nII II
S S 252,5 kVA
Dobijeni rezultati se slau sa poznatom injenicom da je
uvek vie optereen transformator sa manjim naponom
kratkog spoja (to se lako vidi i iz gornjih izraza).

34.

35. Pri paralelnom radu relativno optereenje iznosi:
) (
kIII
nIII
kII
nII
kI
nI
kI
nI
I
u
S
u
S
u
S
u
S
S
S
+ +
= . Treba ispitati pri
kolikom ukupnom optereenju S je relativno optereenje transformatora sa najmanjim u
k
jednako jedan:
= + + = + + = )
5
630
5 , 4
400
4
250
( 4 ) ( 1
max
kIII
nIII
kII
nII
kI
nI
kI
u
S
u
S
u
S
u S 1109,56 kVA. Snaga koja se moe trajno preneti
je manja od zbira nazivnih snaga: 1280 kVA=250 kVA+400 kVA+630 kVA.

36. Najpre treba videti koji transformator ima manji u
k
: =
= = =
2000 2
1000 3
2
2
nII kII
nI kI
nII
nII kII
nI
nI kI
kII
kI
S Z
S Z
U
S Z
U
S Z
u
u
0,75. Dakle
za prenos maksimalne snage kritian je prvi transformator:
+
=
kII
kI
I
Z
Z
S
S
1
=
+
+
+ = + =
80 sin 2 80 cos 2
75 sin 3 75 cos 3
1 1000 1
max
j
j
Z
Z
S S
kII
kI
nI
2500 KVA.

37. a) Kako se trae veliine u sekundaru odrediemo parametre ekvivalentne eme svedene na sekundar:
=
= = ' '
2
2
2
2
2
600
398 , 0 4200
3
nA
Anf k
kA
S
U P
R 1,85 m; =
= = ' '
2
2
2
2
2
900
39 , 0 5100
3
nB
Bnf k
kB
S
U P
R 0,96 m;
= = =
2300
160
1nAf
kA
kA
U
U
u 6,96 %; = = =
2300
100
1nBf
kB
kB
U
U
u 4,35 %;
0
4
8
C B A
c b a n
Dy7
C B A
c b a n
Yz3
7
11
3
n
0
4
8
C B A
c b a
Yd5
C B A
Dy9
5
9
1
c b a
=
=

= ' '
600000
398 0696 , 0
3
2
2
1
An
nAf k
kA
S
U u
Z 18,37 m; =
=

= ' '
900000
390 0435 , 0
3
2
2
1
Bn
nBf k
kB
S
U u
Z 7,35 m;
= = ' ' ' ' = ' '
2 2 2 2
85 , 1 37 , 18
kA kA kA
R Z X 18,28 m;
= = ' ' ' ' = ' '
2 2 2 2
96 , 0 35 , 7
kB kB kB
R Z X 7,29 m.
Zbog toga se nadalje zanemaruju aktivne otpornosti.
=
+
=
' ' + ' '
' ' ' '
=
3
10 ) 29 , 7 28 , 18 ( 3
390 398
B A
Bf Af
kr
X X
U U
I 180,6 A!
Zbog toga se propisuje da paralelno smeju raditi transformatori
sa istim odnosom transformacije, kao i da je dozvoljena
tolerancija prenosnog odnosa transformatora 0,5 %.
b)
=
+ + +
+
=
' ' ' ' + ' ' + ' '
' ' ' ' ' ' ' '
=

j j
j j
X X j X X Z
Z U U j X U
I
kB kA kB kA opt
opt Bf Af kB Af
A
6 3
3
2
10 29 , 7 28 , 18 10 ) 29 , 7 28 , 18 )( 08 , 0 106 , 0 (
) 08 , 0 106 , 0 )( 390 398 ( 10 29 , 7 398
3
1
) (
) (
604,6 A;
=
+ + +
+
=
' ' ' ' + ' ' + ' '
' ' ' ' ' ' ' '
=

6 3
3
2
10 29 , 7 28 , 18 10 ) 29 , 7 28 , 18 )( 08 , 0 106 , 0 (
) 08 , 0 106 , 0 )( 398 390 ( 10 28 , 18 398
3
1
) (
) (
j j
j j
X X j X X Z
Z U U j X U
I
kB kA kB kA opt
opt Af Bf kA Bf
B
1086,5 A
Z = Z + Z = + = 8 , 38 3 , 1665 4 , 31 5 , 1086 3 , 53 6 , 604
2 2 B A
I I I .
= = ' '
=

) 1 , 478 370 ( 10 28 , 7
3
390
3
2
2
2
j j I X j U U
B kB
fB
f
221,1 V; = = = 1 , 221 3 3
2 2 f
U U
=383 V. = + = ' ' + ' ' = + =
2 3 2 3 2 2
5 , 1086 10 96 , 0 3 6 , 604 10 85 , 1 3 3 3
B kB A kA B A guk
I R I R P P P 5,4 kW.

38. a) Na fazorskom dijagramu data je slika posle izvrenog prevezivanja. Naponi
U
1f
i U
2f
su fazni naponi prikljuaka "A" i "a" koji pre prevezivanja iznose:
= = =
3
6300
3
1
1
n
nf
U
U 3637,3 V; = = =
3
660
3
2
2
n
nf
U
U 381,1 V. U
1fa
je fazni napon
prikljuka "A" posle prevezivanja (indeks a: autotransformator). Na osnovu
dijagrama i kosinusne teoreme dobija se = + = 30 cos 2
2 1
2
2
2
1 1 nf nf nf nf nfa
U U U U U
= + = 30 cos 1 , 381 3 , 3637 2 1 , 381 3 , 3637
2 2
3312,7 V;
= = = 7 , 3312 3 3
1 1 nfa na
U U 5737,8 V.
b) Kako je
f fa
U U
2 2
= traeni fazni pomak se moe dobiti sa slike:
=

+
=
+
=
7 , 3312 1 , 381 2
3 , 3637 7 , 3312 1 , 381
arccos
2
arccos
2 2 2
1 2
2
1
2
1
2
2
fa f
f fa f
U U
U U U
146,7 (neto manje od 5 h).
c) =
= = =
3 , 6 3
100
7 , 3312 3 3 3
1 1 1 1 nf nfa nfa nfa na
I U I U S 91,08 kVA.

39. a) Kada dati transformator radi kao dvonamotajni ima se:
S
n
=50 kVA, = = =
4 , 2
50
1
1
n
n
n
U
S
I 20,83 A; = = =
24 , 0
50
2
2
n
n
n
U
S
I 208,33 A.
Kada je vezan kao autotransformator onda je: I
1na
=I
2n
=208,33 A;
= + = + = 83 , 20 33 , 208
1 2 2 n n na
I I I 229,2 A; = = = 33 , 208 2640
1 1 na na na
I U S
=550 kVA.
Zakljuak: Istim utrokom materijala kao za dvonamotajni transformator moe se preneti 11 puta vea
snaga! Meutim ovo je ostvareno na utrb transformacije napona koja je svega 1,1 umesto 10 to je bio
odnos kod dvonamotajnog pogona.
30
U
2f
U
1fa
U
1f

U
1
I
2
U
2
I
1
U
1f
I
2Af
U
2f
Af
U
1

B
Bf
U
1

A
I
2Bf
kA
Z

kB Z

b) =
+ +

=
+ +
= =
617 , 0 186 , 0 8 , 0 50
8 , 0 50
cos
cos
0 1
2
P P S
S
P
P
k n
n

q 0,98.
to se tie gubitaka autotransformatora treba primetiti da pri datom
pogonu vai P
0a
=P
0
jer je indukcija u jezgru i frekvencija jednaka onoj
u dvonamotajnom pogonu. Takoe je P
ka
=P
k
jer kroz odgovarajue
namotaje autotransformatora protiu iste struje kao i pri dvonamotajnom
pogonu u nazivnom reimu. Na osnovu ovoga se dobija:
=
+ +

=
+ +
= =
617 , 0 186 , 0 8 , 0 550
8 , 0 550
cos
cos
0 1
2
P P S
S
P
P
k na
na
a

q 0,998.
Zakljuak: Istim utrokom materijala kao za dvonamotajni transformator ostvaren je vei stepen
iskorienja!
c) Izvoenjem izraza za pad napona kod autotransformatora (v. dodatak) dobija se u
U
U
u
a
A
+
= A
2
1
1
1
, gde
je U
1
nazivni napon namota dvonamotajnog transformatora koji je sekundar autotransformatora (v. sliku
gore). Dakle treba izraunati pad napona dvonamotajnog transformatora:
= = =
=
50
617 , 0
2
2
n
k
nf
nf k
r
S
P
U
I R
u 1,23 %, = = =
2 2 2 2
23 , 1 2
r k x
u u u 1,58 %.
=
+ + = A )
2
) sin cos (
sin cos (
2
2 2
2
2
2 2
2
2

r x
n
x r
n
u u
I
I
u u
I
I
u =

+ +
200
) 6 , 0 23 , 1 8 , 0 58 , 1 (
6 , 0 58 , 1 8 , 0 23 , 1 (
2

=1,93 %. Pad napona na autotransformatoru je =
+
= A
+
= A 93 , 1
240
2400
1
1
1
1
2
1
u
U
U
u
a
0,18 %.
Zakljuak: Istim utrokom materijala kao za dvonamotajni transformator ostvaren je 11 puta manji pad
napona. Meutim ovo ima i lou stranu jer je struja kratkog spoja 11 puta vea nego kod dvonamotajnog
transformatora!
Dodatak: Izvoenje izraza za pad napona autotransformatora
(koriene su oznake kao u zadatku). Na osnovu ekvivalentne eme
mogu se napisati jednaine:
+ + =
'
U E N I Z U
2 2 2
i E N I Z U
1 1 1
+ =
,
na osnovu kojih se za pad napona autotransformatora dobija:
'
' '
+
'
=
'
+
' '
'
+
= A
n
n
n
n
a
U
U
N
N N
U
U
N N
N
U U
N N
N
u
1
2 1
2 1
1
2 1
1
. Kako je
2 1 1
1
2
2 2 1 1 1
1
2
2 2 2
1
2
1
2 1
) ( I Z I Z
N
N
I Z E N I Z
N
N
E N I Z U
N
N
U U U
N
N N
U
k
= + = + + =
'
=
'

dobija se da je brojilac izraza za
a
u A identian brojiocu izraza za pad napona dvonamotajnog
transformatora. Meutim
n n
U
N
N
U
2
2
1
) 1 ( + =
'
, odakle je konano
2
1
1
U
U
u
u
a
+
A
= A , gde je u A pad napona
dvonamotajnog transformatora. Dakle pad napona autotransformatora se dobija tako to se izrauna pad
napona dvonamotajnog transformatora u reimu sa istim strujama namotaja.
U
1a I
2a
U
2a
I
1a
sekundar
dvonamotajnog
transformatora
primar
dvonamotajnog
transformatora
I
1
'
U
Z
m
Z
2
Z
1
U
I
2
N
2
N
1
2.7. PRELAZNE POJAVE KOD TRANSFORMATORA

40. Data je kriva magneenja magnetnog jezgra transformatora 480/240 V, 15 kVA, 60 Hz,
i
0
=3,6 %. Namotaj primara ima 220 navojaka, popreni presek jezgra je 58 cm
2
. Odrediti odnos struje
maksimalne struje ukljuenja i naznaene struje transformatora ako se transformator ukljuuje
neoptereen.

41. Transformator 250 kVA, 10/0,4 kV, 50 Hz, Yy ima gubitke u praznom hodu 1 kW i gubitke u
kratkom spoju 4 kW. Struja praznog hoda je j
0
=5 %, a napon kratkog spoja je u
k
=5 %. Izraunati vreme i
broj perioda, poev od trenutka ukljuenja transformatora u praznom hodu do trenutka kada aperiodina
komponenta opadne na 5 % od svoje poetne vrednosti.

42. Koliko iznosi ustaljena struja, a koliko udarna struja kratkog spoja za monofazni transformator
10 MVA, 110 kV, P
k
=80 kW i u
k
=10 % (ovakav transformator se koristi u elektrinoj vui).

40. Zadatak ilustruje zato dolazi do reagovanja zatite (naroito trenutne prekostrujne zatite)
prilikom ukljuenja transformatora. Struja ukljuenja transformatora je maksimalna ako se ukljuenje
dogodi u trenutku prolaska napona kroz nulu. Ovo je najnepovoljniji sluaj zbog toga to je u tom
trenutku fluks maksimalan. Nakon jedne poluperiode fluks je skoro dvostruko vei od fluksa u
naznaenom reimu. To znai da je dvostruko vea i indukcija:
=

= = =
4
1
1
1
1
10 58 220 60 2
480
2
2
2
2
2
t t t S N f
U
S N f
E
B
maz
2,8 T
Na osnovu krive magneenja dobija se da je za ovu vrednost indukcije potrebna 260
500
130000
= puta vea
jaina magnetnog polja, to znai 260 puta vea jaina struje ( Ni l H = ). Dakle u posmatranom sluaju
amplituda struje iznosi: = = = % 6 , 3 260 260
0
i i
ud
936 %. Amplituda struje ukljuenja je 9,36 puta vea
od amplitude naznaene struje.

41. Parametri ekvivalentne emu svedene na primar:
=

= =
= =
2
2
2
2
1
2
1
2
2 2
1
'
250
)
3
10
( 4000 3
3
3
3
3
n
nf k
nf
n
k
nf
k
k
S
U P
U
S
P
I
P
R 6,4 .
=

=

=
=
250000
)
3
10000
( 05 , 0 3
3
3
2
2
1
1
1
1
1 '
n
nf k
nf
n
nf k
nf
nf k
k
S
U u
U
S
U u
I
U u
Z
20 ; = = =
2 2 2 ' 2 ' '
4 , 6 20
k k k
R Z X 18,95
= = = =
2
4 , 6
2
'
'
2 1
k
R
R R 3,2 ; = = =
2
95 , 18
2
'
1
k
X
X 9,5 .
1,4
2,8
500 130000
B [T]
H [A/m]
=

=

=
=
2 2
2
2 2
0
2
1 0
2
1
2
0
0
2
10
0
250 05 , 0
)
3
10
( 1000 3
3
3 3
n
nf
nf f
m
S i
U P
I i
P
I
P
R
640 ;
=
|
|
|
|
\
|
=
|
|
\
|
= =
2
2
2
2
2
0
2
1
2 2
640
250000 05 , 0
)
3
10000
( 3
3
m
n
nf
m m m
R
S j
U
R Z X
7974,4 .
Vremenska konstanta prelaznog procesa pri ukljuenju: =
+
+
=
+
+
=
) 640 2 , 3 ( 100
4 , 7974 5 , 9
) (
1
1
t e
t
m
m
R R
X X
39,5 ms.
Traeno vreme je: = = = 3 5 , 39 05 , 0 ln
1
t t 118,5 ms=5,92 perioda.
Napomena: Vremenska konstanta kratkog spoja je nekoliko puta manja od vremenske konstante praznog
hoda. Tako je npr. za transformator iji su podaci dati u ovom zadatku =
=
'
'
=
4 , 6 100
95 , 18
t
e
t
k
k
k
R
X
9,4 ms.

42. Kako se razmatra prelazni proces mora se posmatrati diferencijalna naponska jednaina:
) cos( 2 e + =
'
+
'
= t U
dt
di
L i R u
k k
uz poetni uslov 0 ) 0 ( = i . Potrebno je odrediti parametre
ekvivalentne eme: =
= =
'
2
2
2
2
1
10000
110 80000
n
n k
k
S
U P
R 9,68 ; =
=
'
'
=
'
50 2
68 , 9 121
2 2
2 2
t e
k k
k
R Z
L 0,384 H.

Reenje ove jednaine glasi: ) cos( 2 ) cos( 2 o o e
t
+ =

t
kst kst
e I t I i , gde je
=
= =
'
=
110 1 , 0
10000
2
1
1
n
n k
n
k
kst
S
U u
U
Z
U
I 909,1 A ustaljena vrednost struje kratkog spoja (izraava se efektivnom
vrednou kao i sve veliine u ustaljenom stanju); = =
'
'
=
68 , 9
384 , 0
k
k
R
L
t 39,7 ms,
'
=
k
Z arg o . Maksimum
apsolutne vrednosti struje e se javiti u sluaju o = i on se priblino odreuje kao zbir amplitude
ustaljene vrednosti i aperiodine komponente u trenutku
e
t
= t (jer su tada obe komponente istog znaka):
= = + = + =

78 , 1 1 , 909 2 ) 1 ( 1 , 909 2 ) 1 ( 2
0397 , 0 100t
t
et
t
e e I I
kust kud
2,28 kA.
Udarna struja kratkog spoja se izraava amplitudom iz dva razloga: jer se javlja u prelaznom procesu i
zato to maksimalna sila koja deluje na namotaj zavisi od (kvadrata) amplitude struje.
U
1
I
1k
'
k
Z

'
m
Z

Zadaci Vezbe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zadaci Vezbe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1.

OPTI DEO O ELEKTRINIM MAINAMA

u porast temperature u ustaljenom

You might also like