BNBD 31-03-03

Барилгын норматив баримт бичгийн тогтолцоо
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ
ОЛОН НИЙТ ИРГЭНИЙ

БАРИЛГА
БНбД 31-03-03
Албан ёсны хэвлэл
МОНГОЛ УЛСЫН ДЭД БЇТЦИЙН ЯАМ
Улаанбаатар хот
2003 он
1
БНбД 31.03.03
1. Барилга, Архитектур Корпорацид боловсруулав.
2. Монгол Улсын Дэд Бїтцийн Сайдын 2003 оны 12 дугаар сарын 18-ны єдрийн
252 дугаар тушаалын 1 дїгээр хавсралтаар батлав.
3. Энэ тушаал гарсантай холбогдуулан Дэд бїтцийн хєгжлийн сайдын 1998 оны
23 дугаар тушаалын нэгдїгээр хавсралтын /”Общественные здания и
сооружения (СНиП 2.08-02-89*) “5-ыг хїчингїй болгов.
Боловсруулсан:
Д. Хайсамбуу Архитектурын ухааны доктор,

проф. академич
Т. Алтанцэцэг, инженер
А. Цогтоо, инженер
Г. Баярсайхан инженер
Боловсруулахад оролцсон:
Г. Лувсандорж Архитектор, Тєрийн шагналт
Редактор:
Д. Цэвэлмаа Архитектор, магистр
Энэхїї нормативийн баримт бичгийг Засгийн газрын хэрэгжїїлэгч агентлаг, Барилга, хот
байгуулалт, нийтийн аж ахуйн газрын зєвшєєрєлгїйгээр албан ёсны хэвлэлийн хэмжээнд бїрэн
болон хэсэгчлэн хувилах, олшруулах, тараахыг хориглоно.
2
БНбД 31.03.03
МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ
ОЛОН НИЙТ, ИРГЭНИЙ БАРИЛГА
PUBLIC AND CIVIL BUILDING
2004 оны 01 дїгээр сарын

01-ний єдрєєс эхлэн мєрдєнє.
Нэг. ЕРЄНХИЙ ЗЇЙЛ

Энэхїї норм дїрмийг олон нийтийн барилгын зураг тєсєл зохиоход дагаж мєрдєнє.
1.1. Олон нийт, иргэний барилгыг дараах нэр тєрлєєр бїлэглэн ангилна. Їїнд:
А. Сургалт хїмїїжил, соёл-гэгээрэл, їзвэрийн барилга;

Б. Шинжлэх ухаан, олон нийт, аж ахуйн барилга;
В. Эмнэлэг, амралт сувилал, спортын барилга;
Г. Худалдаа, нийтийн хоол, ахуй їйлчилгээний барилга;
Д. Тээвэр, холбооны барилга;
Е. Олон зориулалттай барилга, єрєє тасалгаа.
Энэхїї ангилалд хамаарах олон нийт, иргэний барилгын нэр тєрлийг зєвлємжийн 1 дїгээр
хавсралт ёсоор, олон нийт, иргэний барилгын тєлєвлєлтєд (1 дїгээр зураг) мєрдєх уур амьсгалын
бїсчлэлийн їндсэн їзїїлэлтийг 2 дугаар хавсралт ёсоор, зарим нэр томъёоны тодорхойлолтыг
заавал мєрдєх 3 дугаар хавсралт ёсоор, олон нийт, иргэний барилгын ашигтай талбай, барилгын
эзлэхїїн, барилгажих талбай, барилгын давхрыг тооцох журмыг заавал мєрдєх 4 дїгээр хавсралт
ёсоор, олон нийт, иргэний барилгын газар доорхи буюу хаяавчийн давхарт байрлуулж болох єрєє
тасалгааны нэр тєрлийг заавал мєрдєх 5 дугаар хавсралт ёсоор, тайзны хучилтад галаас
хамгаалах хєшиг, утааны нїх тєлєвлєх шаардлагыг заавал мєрдєх 6 дугаар хавсралт ёсоор, кино
їзвэрийн танхим, дэлгэцийн тєлєвлєлтєд тавигдах шаардлагыг зєвлємжийн 7 дугаар хавсралт
ёсоор, соёл, урлагийн барилга, номын сан, архив, спортын барилгын гал унтраах системийг
тєлєвлєх шаардлагыг заавал мєрдєх 8 дугаар хавсралт ёсоор, галын автомат дохиолол тєлєвлєх
єрєєний жагсаалтыг заавал мєрдєх 9 дїгээр хавсралт ёсоор, автомат гал унтраагч тєлєвлєхєд
тавигдах шаардлагыг заавал мєрдєх 10 дугаар хавсралт ёсоор, олон нийт, сургалт хїмїїжлийн
байгууллагын нэгдсэн цогцолборыг зєвлємжийн 11 дїгээр хавсралт ёсоор тус тус тєлєвлєнє. Газар
доорхи орон зайд бїхэлдээ буюу зонхилох хэсэг нь байрлах олон нийтийн барилгыг зургийн
даалгаврын дагуу тєлєвлєнє.
Тайлбар:
1. Барилгын нэр тєрлийг А–Е їсгээр тэмдэглэж, тєлєвлєлтийн шаардлагыг заасан

дэс дугаар бїрийн эхэнд хаалтанд бичиж їзїїлэв. Харин їсгэн тэмдэглэгээ
тавигдаагїй заалт бїр олон нийт, иргэний бїх барилгын тєлєвлєлтєд хамаарна.
2. Орон сууцны барилгад байрлах олон нийт, иргэний їйлдвэрлэл їйлчилгээний
єрєє тасалгаа болон орон сууцанд залгаж барих барилгыг БНбД 31.01.01-ын
дагуу тєлєвлєнє.
3. Орон сууцны барилгын олон нийт, иргэний їйлдвэрлэл їйлчилгээний
зориулалттай єрєє тасалгааны талбайг 15%-иар, бие даасан барилгын єрєє
тасалгааны талбайг 5%-иар тогтоогдсон нормоос ихэсгэх эсвэл багасгаж
тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
4. Тахир дутуу иргэд барилгатай хэрхэн харьцаж ашиглах талаар гарсан баримт
бичиг болон орон нутгийн онцлогийг зураг тєсєл зохиохдоо тооцох ёстой.
5. Барилгын бїтээцийн гал тэсвэршилтийн зэрэглэлийг барилгын галын нормын
6. Энэ норм дїрмийг 16 хїртэл давхар барилгын зураг тєсєл зохиоход дагаж мєрдєнє.
1.2. (А-Е) Барилгын єрєє тасалгаа болон амралт сувиллын газрын сууцны єрєєний шалны
тївшнээс таазны гадаргуу хїртэлх цэвэр єндєр 3м-ээс багагїй байна. Харин 100-гаас дээш хїнд
їйлчлэх багтаамжтай халуун усны барилгын єрєєний шалны тївшнээс таазны гадаргуу хїртэлх
цэвэр єндєр 3.3 м-ээс багагїй, угаалга, химийн цэврэлгээний їйлдвэрлэлийн єрєєний цэвэр єндєр
3.6 м-ээс багагїй байна.
Албан ёсны хэвлэл 3
БНбД 31.03.03
Тайлбар:
1. Эзэлхїїн тєлєвлєлтийн болон технологийн шаардлагаар 1.2 дугаар зїйлд заасан
єрєєний цэвэр єндрийг єєрчилж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Гэхдээ єндєр нь
2.0 м-ээс багагїй байна.
2. 40 хїртэл хїнд їйлчлэх багтаамжтай барилга болон, худалдаа, їйлчилгээний
250 ам/м хїртэлх талбайтай худалдааны барилгын єрєєний єндрийн доод
хязгаар 2.5 м байна.
3. Налуу таазтай буюу янз бїрийн тївшинтэй єрєє тасалгааны єндрийг талбайд нь
харьцуулж тооцоолсон дундаж єндєр 1.2-т заасан єндєртэй тэнцїї байх хамгийн
нам хэсгийн єндєр 2.5 м–ээс багагїй байна.
1.3. (А-Е) Барилгын техникийн давхрын цэвэр єндрийг тухайн барилгад хэрэглэх инженерийн
тоног тєхєєрємж шугамын тєрєл, ашиглалт їйлчилгээний нєхцєлтєй уялдуулан тєлєвлєнє. Хїн явах
хэсгийн хамгийн бага єндєр нь таазнаас доош унжиж буй бїтээц хїртэл 1.8 м байна. Шатдаггїй
материалаар хамгаалсан болон шатдаггїй материалиар хийсэн инженерийн шугам байрлуулах
техникийн давхрын шалнаас тааз хїртлэх цэвэр єндєр 1.6 м-ээс багагїй байх шаардлагатай.
1.4 (А-Е) Барилгын аркаар машин єнгєрєх гарцын єргєн 3.5м-ээс багагїй, єндєр нь 4.50м-ээс
багагїй байна. Энэ шаардлага нэгдїгээр давхрын тївшинд барилгаар гарах, ороход хамаарахгїй.
1.5. (А-В) Шатах материалын агуулах, энэ чиглэлийн їйлдвэр, їйлчилгээ явуулах єрєє
болон засварын газрыг їзвэрийн танхимын харалдаа доод, дээд талд, цэцэрлэгийн барилга,
ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт сургуулийн унтлагын єрєє, эмнэлэг, сувилалын
унтлагын хэсэгт болон хаяавчийн давхарт байрлуулахыг зєвшєєрєхгїй. Мєн унтлагын єрєєний
доод талд цанын агуулах байрлуулахыг хориглоно.
1.6. (А-Е) Барилгын газар доорхи болон хаяавчийн давхрыг холбогдох норм дїрмийн дагуу
тєлєвлєнє. Гэхдээ хаяавчийн давхрын 700 ам/м талбай тутамд 0.9 м єргєн, 1.2м єндєр цонх 2-оос
доошгїй байх ёстой.
1.7. (А-В) Дуу чимээ, чичиргээ їїсгэдэг тоног тєхєєрємжєєр ажиллах салхивчийн єрєє,
шахуурга болон дулааны узелийн єрєєг їзвэрийн танхим, бэлтгэл сургуулилт хийх єрєє, тайз,
дууны тєхєєрємжийн єрєє, уншлагын танхим, эмнэлгийн тасаг, эмчийн єрєє, мэс заслын єрєє,
цэцэрлэгийн группийн єрєє, хичээллэх анги танхим болон тогтмол хїнтэй байдаг єрєєний
харалдаа дээр, доор нь эсвэл зэрэгцїїлэн байрлуулж тєлєвлєхийг хориглоно.
Цахилгаан шат
1.8. (А-Е) Олон нийт, иргэний барилгын цахилгаан шатны тоог тооцоо їндэслэн тєлєвлєнє.
Гэхдээ нэг барилгад 2-оос доошгїй цахилгаан шат байна. Харин 10-аас дээш давхартай барилгын
цахилгаан шатны нэгийг гал унтраахад ашиглахаар тооцно. Ачааны цахилгаан шатыг технологийн
шаардлагын дагуу тєлєвлєнє. Шатны кабины гїн нь 2100 мм-ээс багагїй байна. Цахилгаан шатны
хаалганаас хамгийн алсын хаалга хїртэл 60м-ээс ихгїй байх шаардлагатай.
1.9. (А-Е) Цахилгаан шатыг дараах барилгад тєлєвлєнє. Їїнд:
· Нэгдїгээр давхрын шалны тївшнээс, дээд давхрын (техникийн зориулалтай єрєє-

нєєс бусад) єрєєний шалны тївшин хїртэл 13.2 м-ээс дээш, их, дээд сургууль, дип-
ломын дараах мэргэжил дээшлїїлэх институт, эрдэм шинжилгээ, банкны барилга;
· Эмнэлгийн барилга,
· Хоёроос дээш давхар дээд зэрэглэлийн зочид буудлын барилга;
· Гурваас дээш давхар нэгдїгээр зэрэглэлийн зочид буудал, жуулчдын бааз, дэн
буудлын барилга;
· Дєрвєєс дээш давхар хоёрдугаар ангиллын зочид буудал, жуулчдын баазын
барилга;
· Хооллох танхим нь гурваас дээш давхарт байрласан нийтийн хоолны газрын
барилга;
· Дєрвєєс дээш давхар засаг захиргаа, бизнес, худалдаа, тээвэр холбоо, ахуйн
їйлчилгээний барилга.
Тайлбар:
1. Сувиллын барилгын сууцны хэсэгт тулгуур эрхтэний гэмтэлтэй євчтєнд
зориулан эмнэлгийн цахилгаан шат тєлєвлєнє.
4
БНбД 31.03.03
1.10. (А-Е) Цахилгаан шатнаас гарах гарцыг давхар бїрт байрлах цахилгаан шатны їїдний
хонгил руу гарахаар тєлєвлєнє. 10 хїртэл давхар барилгын хоёроос доошгїй цахилгаан шатнаас
барилгын шатны тавцан руу шууд гарахаар тєлєвлєж болно. Зорчигчдын цахилгаан шатны їїдний
тавцангийн єргєнийг дараах нормыг їндэслэн тогтооно. Їїнд:
· Нэг эгнээ байрлах тохиолдолд хамгийн бага гїнтэй кабины гїнийг 1.3 дахин
єсгєснєєс багагїй, 2 эгнээ байрлах нєхцєлд 5м-ээс ихгїй байх ёстой.
· 2100 мм-ээс гїн кабинтай цахилгаан шатны їїдний тавцангийн єргєн 2.5м-ээс
багагїй байна.
· Шатах материал хадгалах, боловсруулах єрєєнєєс цахилгаан шатны їїдний
тавцан руу шууд гарах гарц тєлєвлєхийг хориглоно.
1.11. (А-Е) Цахилгаан шат ажиллуулах тєхєєрємжийн єрєє болон шатны хонгилийг
сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн єрєє, сургалтын байгууллагын анги, танхим, олон нийтийн
барилгад байрлах сууцны єрєє, їзвэрийн танхим, уншлагын танхим, клубын єрєє тасалгаа болон
тогтмол хїнтэй байдаг кабинеттай шууд тулгаж байрлуулахыг хориглоно. Харин эмнэлэг сувилалын
барилгын євчтєн хэвтэх єрєє болон эмчилгээ оношлогооны єрєєнєєс энэ єрєє болон хонгилийг
6м-ээс багагїй зайтай байрлуулан тєлєвлєнє.
1.12. (А-Е) Зоорийн болон хаяавчийн давхрын цахилгаан шатнаас гарах хїмїїсийн урсгалыг
галд тэсвэртэй материалаар хийсэн ханатай хєлийн єрєєгєєр дамжин єнгєрїїлэхээр тооцож
тєлєвлєнє. Цахилгаан шатны талбайн їїдний єрєє нягт хаагддаг галд тэсвэртэй материалаар
хийгдсэн хаалгатай байх шаардлагатай.
Хаягдал зайлуулах.
1.13. (А-Е) Барилгад ариун цэвэр, эрїїл ахуйн нормын шаардлагын дагуу хог цэвэрлэх тїр
хадгалах, зайлуулах нэгдсэн систем тєлєвлєнє.
1.14. (А-Е) Хог дамжуулах хоолой агаар нэвтэрдэггїй, барилгын хийц бїтээцтэй харьцах
хэсэгтээ дуу чимээний хамгаалалттай байна. Хог зайлуулах хоолойг тогтмол хїнтэй байдаг єрєєний
хананд тулгаж байрлуулахыг хориглоно.
1.15. (А-Е) Хог тїр хадгалах савыг техникийн шаардлагын дагуу тєлєвлєнє. Хогийн савны
ил хэсгийн єндєр 1.95м-ээс багагїй байх ёстой. Хог хадгалах савыг барилгын орцоос ханаар
тусгаарлан, гал тэсвэршилтийн 1 цагийн хязгаартай, гал тархалтын идэвхишил нь 0-тэй тэнцэх
материалаар хийсэн хана, хучилтаар хийнэ. Хог тїр хадгалах савны шалны тївшин явган зам болон
машин замын тївшнєєс 0.05–0.1 м єндєрт байна.
1.16. (А-Е) Тоос сорох нэгдсэн системийг дараах барилгад тєлєвлєнє. Їїнд:
· Театр, концертын танхим, музей, номын сан;

· Уншлагын болон лекцийн танхим, 200 мянган нэгжээс дээш ном хадгалах єрєє;
· 6500 ам/м, їїнээс дээш худалдааны талбайтай дэлгїїр;
· 500-гаас дээш ортой эмнэлэг, зочид буудал, сувилал, амралт жуулчдын бааз;
· 800 –гаас дээш ажилтантай эрдэм шинжилгээний институт, зохион бїтээх товчоо;

БНбД 31.03.03
Олон нийт, иргэний барилгын байгалийн гэрэлтїїлэг
нарны тусгалын хамаарлын тєлєвлєлт.
ОЛОН НИЙТ, ИРГЭНИЙ БАРИЛГЫН ТЄЛЄВЛЄЛТЄД МЄРДЄХ

УУР АМЬСГАЛЫН БЇСЧЛЭЛ
1 дїгээр зураг
1.17. (А-Е) Гэрэлтїїлэгийн нормын дагуу барилгын дараах єрєє тасалгаанд байгалийн
гэрэлтїїлэггїй тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Їїнд:
· Зоорийн давхар, соёлын танхим, хурлын танхим, лекцийн танхим, кулинар,

дэлгїїрийн худалдааны танхим, ахуй їйлчилгээний газрын їйлчилгээний танхим,
биеийн тамир, спортын танхим, спортын дасгалжуулагч зааварлагчдын єрєє,
иллэг, массажны єрєє, халуун усны усанд орох єрєє, саун, буфет, цайны газар,
автомашины битїї зогсоол, сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллагын
тусгаарлах єрєє болон эрхлэгч, албан хаагчдын єрєє, мэс заслын єрєє, аппарат
жин хэмжїїрийн єрєє, дулаан зохицуулах єрєє, микробиологийн, ариун цэвэр
эрїїл ахуйн хяналтын єрєє тасалгаа.
Тєрєл бїрийн агуулах, номын агуулах, дэлгїїрийн худалдааны танхимаас

бусад єрєєнїїдийн гэрэлтїїлгийг єєр єрєєгєєр дамжин тусахаар тооцон
тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Їїнд:
· Цэцэрлэгийн барилгын гуанзны сав угаах єрєє, бие засах газар, уур амьсгалын
I бїсэд байрлах сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн болон эмнэлгийн барилгын
хїлээн авах, хувцас солих єрєє, халуун усны єрєє, хїлээлгийн єрєє.
Тайлбар: Барилгын ердийн гэрэлтїїлгийг байгалийн гэрэлтїїлгийн норм дїрмийн дагуу

тєлєвлєнє.
1.18. (А-Е) Єргєрєгийн 115-200 градусын зовхист байрлах барилга барих бїс нутгийн дулаан
їеийн агаарын 5 хоногийн дундаж температур +260С-аас дээш байх нєхцєлд тогтмол хїн байдаг
єрєєг нарны хэт халалтаас хамгаална. Гал тэсвэршилтийн I–II зэрэгтэй 5–аас дээш давхар
барилгын нарны гадна хаалтыг галд шатдаггїй материалаар, харин 1-2 давхар барилгын нарны
хаалтыг модоор хийхээр тус тус тєлєвлєнє.
1.19. (А-Е) Байгалийн гэрэлтїїлэггїй хонгилоос 50–аас дээш хїн нїїлгэн шилжїїлэх їед
хонгилын утааг зайлуулахаар тооцож тєлєвлєнє. Сургалтын барилгын хонгилд байгалын
гэрэлтїїлэг тусахаар тооцон тєлєвлєнє.
1.20. (А-Е) Технологийн шаардлагаар механик салхивч байх ёстой єрєєнєєс бусад єрєєний
агааржуулалтыг ердийн тотгон гэгээвчтэй байхаар тєлєвлєнє.
6
БНбД 31.03.03
1.21. (А-Е) Олон нийт иргэний барилгын тєлєвлєлтєд мєрдєх уур амьсгалын бїсчлэлийн
їндсэн їзїїлэлтийг заавал мєрдєх 2 дугаар хавсралтад їзїїлэв.
Тайлбар: 1. Уур амьсгалын III, IV бїсэд барих барилгын тогтмол хїнтэй байдаг, олон хїн
байнга цуглардаг єрєєг нэвт эсвэл булангаас агааржуулахаар тооцож тєлєвлєнє.
1.22.(А) Цэцэрлэгийн барилгын группын єрєє, ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт
сургуулийн 1-4дїгээр ангийн хичээллэх танхим, дотуур байрт сургуулийн унтлагын єрєєний нарны
тусгалын хэмжээг барилгын гэрэлтїїлгийн нормд заасны дагуу тєлєвлєнє.
1.23.(А) Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт сургуулийн барилгын анги танхимын
байгалийн гэрэлтїїлэг зїїн гар талаасаа тусахаар буюу нормын шаардлага хангахгїй нєхцєлд
зохиомол гэрэлтїїлэг нэмж тєлєвлєнє.
1.24. (В) Эмнэлгийн барилгын єрєєний гэрэлтїїлгийг 1 дїгээр хїснэгтэд заасны дагуу
тєлєвлєнє.
1 дїгээр хїснэгт
Цонх байрлах зїг чиг

Єрєє Хамгийн тохиромжтой Зєвшєєрєгдєх
1. Мэс заслын єрєє, сэхээн амьдруулах тасаг,
секцийн єрєє, тєрєхийн єрєє Х, ЗХ, БХ З
2. Бактерлоги судалгааны лаборатори, Х, ЗХ, У
халдвартай материал хїлээн авах, задлан БХ, ЗУ, З
шинжлэх єрєє
3. Сїрьеэ болон бусад халдварт євчтєн хэвтэх У, ЗУ, З, ЗХ, БХ ЗХ
тасаг
4. Хїїхдийн тасгийн тоглоомын єрєє, 3 нас Баруун зїг рїї чиглэсэн цонхтой байж
хїртэлх хїїхдийн хэвтэж эмчлїїлэх тасаг болохгїй. Эрчимт эмчилгээний єрєєний цонх
болон эрчимт эмчилгээний єрєє баруун баруун ємнє зїгрїї чиглэсэн байж
болохгїй.
Тайлбар: 3-аас дээш насны хїн байх єрєєний баруун, баруун хойшоо, ємнє зїгт чиглэсэн
цонхонд нарны хаалт тєлєвлєнє.
Хоёр. ОЛОН НИЙТ, ИРГЭНИЙ БАРИЛГЫН ТЄЛЄВЛЄЛТИЙН ЭЛЕМЕНТЇЇД
2.1.(A) Цэцэрлэгийн бїлгийг хїїхдийн насаар нь ангилаж, тус бїрд нь хїлээн авах, бїлгийн
болон бие засах єрєє тасалгаатай байхаар тооцож 2-оос доошгїй гарцтай тєлєвлєнє. Хїїхдийн
хувцасны єрєєг нэгдїгээр давхарт байрлуулан тєлєвлєж болно.
Тайлбар:
1. Тусгай зориулалтын цэцэрлэгийн барилгад, їндсэн єрєє тасалгаанаас гадна сонсгол

муутай хїїхэд хичээллэх анги, хараа муутай хїїхэд хичээллэх тифлопедийн кабинет,
тультраа хїїхэд хичээллэх хэл яриа хєгжїїлэх танхим тєлєвлєнє.
2. Бїлгийн єрєє нь хїїхдїїд тоглох, хичээллэх, унтах, хооллох олон талын їйл
ажиллагаатай байна.
2.2. (А) Цэцэрлэгийн барилгын єрєє, тасалгааны нэг хїїхдэд ноогдох талбайг доор зааснаас
багагїйгээр тооцож тєлєвлєнє. Їїнд: ам/м-ээр. Хувцаслах єрєє: цэцэрлэгт 0.8; тусгай цэцэрлэгт 1.2;
бїлгийн амралтын єрєє: цэцэрлэгт 4.0; тусгай цэцэрлэгт 5.7; ариун цэврийн єрєє: яслид 0.8;
цэцэрлэгт 0.65; тусгай цэцэрлэгт 1.0; тусгай цэцэрлэгийн хичээлийн єрєє 1.6 байна.
2.3. (А) Уур амьсгалын I бїсэд барих сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилгад хїїхэд
зугаацуулах халаалттай тавцан тєлєвлєнє. Тавцангийн талбай яслийн насны нэг хїїхдэд
-1.8 ам/м-ээс багагїй, сургуулийн ємнєх насны нэг хїїхдэд –2.0 ам/м-ээс багагїй байна. Ясли
цэцэрлэгийн нэгдсэн барилгад 2 тусдаа тавцан тєлєвлєнє.
Тайлбар: Халаалттай дулаан верандыг зургийн даалгаварын дагуу тєлєвлєнє.
2.4 (А) Орон сууцны барилгад байрлах сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн бїлгийн єрєєний
1 хїїхдэд 4 ам/м-ээс багагїй талбай ноогдохоор тооцож єлгїїр, амралтын єрєє, тоглоомын єрєє,
ариун цэврийн єрєє, ажилчдын цайны газартай байхаар тєлєвлєнє.

БНбД 31.03.03
2.5.(А) Цэцэрлэгийн барилгын хєгжмийн хичээлийн танхимын нэг хїїхдэд 2 ам/м-ээс багагїй
талбай, биеийн тамирын хичээлийн танхимын нэг хїїхдэд 4 ам/м-ээс багагїй талбай ноогдохоор
тооцож шаардлагатай бусад єрєє тасалгааг зургийн даалгавараар тогтоож тєлєвлєнє. Гэхдээ
2 бїлэг дутам 1; 8 бїлэг дутам 2 танхим байхаар тооцно.
2.6. (А) Цэцэрлэгийн барилгыг бассейнтай тєлєвлєнє. Їїнд: бассейны хэмжээ нэгдсэн
цогцолбор барилгад єргєн нь 6м, урт нь 10 м, ердийн барилгад єргєн нь 3м, урт нь 6м байна.
2.7. (А) Сургалтын барилгын єрєєний нэг хїїхдэд ноогдох талбайн хэмжээг 2 дугаар
хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
2 дугаар хїснэгт
Єрєє 1 хїїхдэд ногдох талбай

(ам/м)
Ерєнхий эрдмийн хичээлийн анги, кабинет:
Ерєнхий боловсролын сургууль 2.0
Их дээд сургууль, коллеж, ерєнхий боловсролын сургууль, олон
нийт, сургалт хїмїїжлийн байгууллагын нэгдсэн цогцолбор, 2.2
мэргэжлийн сургалт їйлдвэрлэлийн тєв.
Ерєнхий боловсролын сургуулийн зураасан зураг, шугам зургийн
хичээлийн єрєє, байгаль судлалын лаборатори 2.4*
Ерєнхий эрдэм, онолын хичээлийн лаборатори:
Сургалт їйлдвэрлэлийн тєв 2.4
Коллеж 4.0
Их, дээд сургууль 6.0
Мэдээлэл зїй тооцоолон бодох техникийн єрєє 6 (1 дисплейд ноогдохоор)
Гадаад хэлний кабинет:
Коллеж 2.4
Их, дээд сургууль 3.0
Хэлний хичээлийн тусгай танхим 1.8
Сургалт їйлдвэрлэлийн тєвийн шугам зургийн кабинет, курсын
болон дипломын ажлын єрєє 2.4
Их, дээд сургууль, коллежийн шугам зургийн кабинет, курсын болон
дипломын ажлын єрєє 3.6
Танхимын суудлын тоо:
12-15 2.5
25 2.2
30 1.8
50-150 (Сургалт їйлдвэрлэлийн тєв) 1.5
50-75 (их дээд сургууль, коллеж, сургалт їйлдвэрлэлийн тєв) 1.3
100-150 (их дээд сургууль, коллеж, сургалт їйлдвэрлэлийн тєв) 1.2
150-350 1.1
350 1.0
50-100 (хоёр чиглэлийн) 1.8
Їйлдвэр сургалтын хичээлээс бусад хєдєлмєрийн хичээлийн болон 6.0
нийгмийн хєдєлмєрийн хичээлийн кабинет
Тайлбар:
1. *Анги дїїргэлтийг 30 сурагчтай байхаар тооцсон норм.
2. Энэ хїснэгтэд заагдаагїй єрєє тасалгааны тоо хэмжээг сургалтын программыг
їндэслэн тогтоож тєлєвлєнє.
3. Ерєнхий боловсролын сургуулийн бага анги хичээллэх єрєєг ахлах ангиудаас
тусад нь байрлуулан тєлєвлєнє.
4. (А-Е) Олон нийт, сургалт хїмїїжлийн байгууллагын нэгдсэн цогцолборын бїтэц
бїрэлдэхїїн тєлєвлєлтийн їндсэн шаардлагыг энэхїї нормыг баримтлан
зургийн даалгавраар тогтоож тєлєвлєнє.
5. Байгаль, техникийн шинжлэх ухааны институтийн лаборатори, їйлдвэрлэлийн
барилгын єрєє тасалгааг холбогдох норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.
2.8. (А) Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт сургуулийн хичээлийн барилгын
1 дїгээр ангийн сурагчдын амралт, унтлагын єрєєний 1 сурагчид ноогдох талбай 2 ам/м-ээс багагїй,
дотуур байрт сургууль, сургуулийн дэргэдэх дотуур байрны унтлагын єрєєний нэг сурагчид ноогдох
талбай 4 ам/м-ээс багагїй байна
8
БНбД 31.03.03
2.9.(B) Эмнэлэгийн барилгын нэг оронд ноогдох талбайн хэмжээг 3 дугаар хїснэгтэд
зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
Нэг оронд ноогдох талбайн

Тасгийн нэр хэмжээ ам/м
Насанд хїрэгчдийн халдварт сїрьеэгийн тасаг 7.5
Хїїхдийн халдварт сїрьеэгийн тасаг. Їїнд:
Сахиургїй 6.5
Єдрийн сахиуртай 8.0
24 цагийн сахиуртай 10
Хєдєлгєєний аппаратын гэмтлийн , нейро мэс заслын, сэргээн
чийрэгжїїлэх эмчилгээний, радиологийн болон тїлэгдэлт эмчлэх
тасаг: Їїнд:
Насанд хїрэгчдийн болон сахиуртай хїїхдийн тасаг 10
24 цагийн сахиуртай хїїхдийн єрєє 13
Эрчимжїїлсэн эмчилгээний болон мэс заслын дараах єрєє 13
Халдваргїй хїїхдийн тасаг: Їїнд:
Сахиургїй 6.0
Сахиуртай 7.5
24 цагийн сахиуртай 9.5
Мэдрэл – неврологи (психоневрологи), наркологийн тасаг:
Ердийн 6.0
Инсулинтэй буюу хяналтын 7.0
Хїїхдийн мэдрэлийн тасаг (психиатрические):
Ердийн 5.0
Хяналтын 6.0
Нярай хїїхдийн тасаг 6.0
Бусад 7.0
2.10. (В) Рентген кабинетын процедурын єрєє, ионжсон цацрагаар эмчлэх єрєє, болон
I,II ангилалын эмчилгээ хийгдэх радиоизотопын (цємийн) оношилгооны лабораторийн єрєєг
жирэмсэн эмэгтэйчїїд, хїїхдийн тасагтай зэрэгцээ буюу дээд, доод талд нь байрлуулан
тєлєвлєхийг хориглоно.
2.11. (В) Амралт, сувилал, євчлєєс урьдчилан сэргийлэх барилгын сууцны єрєєний 1 хїнд
ноогдох талбайг 4 дїгээр хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
1 хїнд ноогдох талбайн

Байгууллага
хэмжээ (ам/м-ээс багагїй)
Амралт, сувилал, євчлєлєєс урьдчилан сэргийлэх байгууллага
болон гэр бїлийн амралтын газар:
Бїтэн жилийн ажиллагаатай 6.0
Улирлын ажиллагаатай 4.5
Ахлах ангийн хїїхдийн пионерийн зуслан болон бие бялдрыг
чийрэгжїїлэх сувилал 4.0
Сувилалын ажиллагаатай пионерийн зуслан 4.5
Тайлбар: Сууцны єрєєний талбай 9 ам/м-ээс багагїй байх ёстой.
2.12. (А-Е) Сууцны болон соёл, олон нийтийн ажлын єрєєний дээд талд буюу доод талд
агуулахын єрєє, хадгаламжийн єрєє, галын аюултай єрєє байрлуулан тєлєвлєхийг хориглоно.
2.13. (А-Е) Їзвэрийн болон нийтлэг їйлчилгээний танхимын нэг суудалд ноогдох талбайг
доор зааснаас багагїйгээр тооцож тєлєвлєнє. (ам/м)
Бїтэн жилийн ажиллагаатай кинотеатр - 1.0
Улирлын ажиллагаатай кинотеатр - 0.9
Клуб - 0.65
Театр, концертын танхим болон олон
зориулалтаар ашиглах танхим - 0.7
Тайлбар: Тагт, лоджтой їзвэрийн танхимын талбайг хашлага бїтээцийн хїрээгээр нь
тодорхойлно. Їїнд:
БНбД 31.03.03
- кинотеатрт тайзны талбайг оруулж тооцно
- клуб, театр, концертын болон нийтлэг зориулалтаар ашиглах танхимын хєгжим-
чдийн суудлын хаалт, тайз, манеж, эстрад болон тайзны ирмэг хїртэлх талбайг
оруулж тооцно.
2.14. (А-Е) Хурлын танхимын нэг суудалд ноогдох талбайг доор зааснаас багагїйгээр
тооцож тєлєвлєнє (ам/м):
150 хїртэл суудалтай танхимд:
- ширээ бїхий тїшлэгтэй сандал - 1.25
- тїшлэгтэй сандал - 1.1
150 -иас дээш суудалтай танхимд

- ширээ бїхий тїшлэгтэй сандал - 1.1
- тїшлэгтэй сандал - 1.0
2.15. (А) Соёлын танхим, тайзгїй лекцийн танхимын 1 суудалд ноогдох талбайг доор
canнаас багагїйгээр тооцож тєлєвлєнє. (ам/м)
Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт
сургууль, сургалт їйлдвэрийн тєв - 0.65
Коллеж - 0.7
Их, дээд сургууль - 0.8
2.16.(А) Сургалтын барилгын соёлын танхимын 1 сурагчид ноогдох талбайг 5 дугаар

хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
Нэг сурагч, оюутан, сонсогчид ноогдох талбайн
Сургалтын байгууллага
хэмжээ. ам/м
Ерєнхий боловсролын сургууль 0.22
Дотуур байрт сургууль 0.32
Сургалт їйлдвэрлэлийн тєв:
Хот 0.22
Хєдєє 0.32
Их, дээд сургууль, коллеж, (соёл урлагын их,
дээд сургуулиас бусад):
2000 хїртэл оюутантай 0.3
2000-6000 оюутантай 0.22
6000 – аас дээш оюутантай 0.15
Тайлбар: Соёлын танхимын дэргэдэх клубын єрєє тасалгааны талбайн хэмжээг зургийн
даалгаварын дагуу тєлєвлєнє.
2.17.(А-В) Биеийн тамирын танхимын нийт талбайн хэмжээг туслах єрєє, усан сан, хєнгєн
атлетикийн талбайг оруулахгїйгээр тогтооно. Танхимын нэг сурагчид ноогдох талбайг доор
зааснаас багагїй байхаар тооцож тєлєвлєнє. (ам/м)
- ерєнхий боловсролын сургууль - 0.9
- сургалт їйлдвэрлэлийн тєв, коллеж, их дээд сургууль - 1.0
- дипломын дараах мэргэжил дээшлїїлэх институт - 0.2
Тайлбар: Бассейн, хєнгєн атлетикийн талбайг зургийн даалгаварын дагуу тєлєвлєнє.
2.18. (А). Їзвэрийн танхим, аудиторийн эзлэхїїнийг 1 суудалд ноогдох эзлэхїїний хэмжээг
їндэслэн тогтооно. м 3
драмын театр 4–5
кинотеатр 4–6
клуб 4–7
хєгжимт драмын театр болон
хошин урлагын театр 5–7
дуурь, бїжгийн театр 6–8
аудиторийн 4–5
Тайлбар:
1.Архитектур тєлєвлєлтийн шийдлээс хамаарч танхимын эзэлхїїний хэмжээг 20%
хїртэл нэмэгдїїлж буюу хорогдуулж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Харин инженерийн
байгууламжийн техникийн зайлшгїй шийдлээс энэ хэмжээг шаардлагын дагуу
єєрчлєн тогтоож болно.
10
БНбД 31.03.03
2.Соёл урлагийн барилгын акустикийг техникийн шаардлагын дагуу холбогдох
нормын дагуу тєлєвлєнє.
2.19. (А-Е) Номын сангийн нийтийн уншлагын танхимын 1 уншигчийн суудалд ноогдох
талбайг 2.4 ам/м-ээс багагїй байхаар тооцож тєлєвлєнє.
2.20. Бичиг баримтын архив, номын сангийн фондын єрєєний 1000 нэгж тутамд ноогдох
талбайг 2.5 ам/м-ээс багагїй байхаар тооцож тєлєвлєнє. Номын сангийн задгай хадгаламжийн
1000 нэгж дутамд ноогдох талбайг 4.5 ам/м-ээс багагїй байхаар тооцож тєлєвлєнє.
2.21.(А) Сургалтын байгууллагын номын сангийн нийт талбайн 1 хїнд ноогдох талбайг доор
зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє. ам/м:
· Ерєнхий боловсролын сургууль - 0.3

· Сургалт їйлдвэрлэлийн тєв - 0.6
· Коллеж - 0.8
· Их, дээд сургууль
- техникийн, нийгмийн, анагаах ухааны - 1.1
- соёл урлагийн - 2.3
2.22. (А-Е) Хооллох танхимын нэг суудалд ноогдох талбайг доор зааснаас багагїй байхаар
тооцож тєлєвлєнє. ам/м
· Ресторанд - 1.8
· Их,дээд сургууль, коллежийн нийтийн хоолны газар - 1.6
· Кафе, зуушны газар, пиво баар - 1.4
· Автомат кафе, тїргэн їйлчилгээний газар,
архи, согтууруулах ундаа худалддаггїй
· баар, жуулчдын газар - 1.2
· Байнгын болон улирлын ажиллагаатай
ахлах ангийн хїїхдийн бие бялдрыг эмчлэн
чийрэгжїїлэх зуслан - 1.0
· Ерєнхий боловсролын сургууль,
дотуур байрт сургууль:
- 80 хїртэл суудалтай танхим - 0.76
- 80-аас дээш суудалтай танхим - 0.65
· Сургалт їйлдвэрлэлийн тєв - 0.8
· Коллеж - 0.8
· Сувилал, урьдчилан сэргийлэх сувилал,
амралтын бааз, залуучуудын зуслан,
жуулчдын бааз:
- тїгээх шугамтай, єєртєє їйлчлэх танхим - 0.8
- їйлчлэгчтэй танхим - 1.4
Тайлбар: Тусгай зориулалтын нийтийн хоолны газрын танхимын талбайг зургийн
даалгаварын дагуу тєлєвлєнє.
2.23. (А-Е) Спортын задгай байгууламжаас бусад олон нийтийн барилгын ариун цэврийн
єрєє, тогтмол хїнтэй байдаг хамгийн алслагдсан єрєєнєєс 75 метрээс багагїй зайд байна. Спортын
задгай байгууламжийн їзэгчдийн суудлаас ариун цэврийн цэг хїртэл 200 метрээс багагїй зайтай
байх шаардлагатай.
2.24. (А-Е) Эмэгтэйчїїдийн, хувийн ариун цэврийн єрєєг дараах тооцоогоор тєлєвлєнє.
Їїнд:
100 эмэгтэй тутамд хувийн ариун цэврийн нэг єрєє, шїршїїрийн єрєє
Сургуулийн дэргэдэх дотуур байр, дотуур байрт сургуулийн унтлагын байрны
70 охид тутамд ариун цэврийн нэг єрєє, шїршїїр
2.25. (А-Е). Олон нийт иргэний барилгын ашигтай талбай, барилгын эзлэхїїн, барилгажих
талбай, барилгын давхрыг тооцох журмыг заавал мєрдєх 4 дїгээр хавсралт ёсоор тєлєвлєнє.
2.26. (А-Е). Олон нийт иргэний барилгын газар доорхи буюу хаяавчийн давхарт байрлуулж
болох єрєє тасалгааг заавал мєрдєх 5 дугаар хавсралт ёсоор тєлєвлєнє.

БНбД 31.03.03
Гурав. ОЛОН НИЙТИЙН БАРИЛГЫН ДАВХАР, ГАЛ ТЭСВЭРШИЛТИЙН

ЗЭРЭГ БОЛОН ТЄЛЄВЛЄЛТИЙН ЭЛЕМЕНТЇЇД
3.1. (А-Е) Барилгын 1 дїгээр зэрэглэлийн гал эсэргїїцэх ханын хоорондох талбайн хэмжээ
болон барилгын гал тэсвэршилтийн зэргийг давхар бїрээр нь 6 дугаар хїснэгтэд зааснаас
ихгїйгээр, ахуй їйлчилгээний барилгын гал эсэргїїцэх ханын хоорондох талбайн хэмжээг 7 дугаар
хїснэгтэд зааснаас ихгїйгээр, худалдааны барилгын гал эсэргїїцэх ханын хоорондох талбайн
хэмжээг 8 дугаар хїснэгтэд зааснаас ихгїйгээр тус тус тєлєвлєнє.
Барилгын гал эсэргїїцэх ханын хоорондох давхрын

Барилгын гал Давхрын талбай, ам/м-ээр
тэсвэршилтийн тоо 3-5 6-9 10-16
зэрэг 1 давхар 2 давхар давхар давхар давхар
I 16 6000 5000 5000 5000 2500
II 16 6000 4000 4000 4000 2200
III 5 3000 2000 2000 - -
IV* 1-2 800-2000 1400 - - -
* Зургийн даалгаварыг їндэслэн тєлєвлєнє.
Тайлбар:
1. (А-Е) Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй барилгад гал унтраах автомат тєхєєрємж
тавих нєхцєлд гал эсэргїїцэх ханын хоорондох давхрын талбайн хэмжээг хоёр дахин
нэмэгдїїлж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
2. (А,В) Ерєнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэг болон эмнэлэг, пионерийн зуслан,
клубын барилгын (заамал мод буюу дїнзэн ханатай клубээс бусад) гадна модон хана,
хамар хана, таазны дотор талыг шавардаж, галаас хамгаалах будаг лакаар єнгєлнє.
3. (А-Е) Їндсэн барига нь дан боловч залгаж барьсан хэсэгтээ хоёр давхар
барилгын талбайн хэмжээ барилгажилтын нийт талбайн 15%-иас хэтрэхгїй бол давхар
хэсгийн гал эсэргїїцэх ханын хоорондох талбайн хэмжээг дан барилгынхтай ижил
тєлєвлєнє.
4. (Д) Тємєр замын буудалын гал эсэргїїцэх ханын оронд хоорондоо 0.5м зайтай
утсан дренчер хєшиг тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Усан хєшигний утасны 1 метр тутмаас 1л/с ус
гарахаар тооцно. Хєшигний ажиллах хугацаа 1 цагаас багагїй байх шаарлагатай.
5. (Д) Гал тэсвэршилтийн I зэрэгтэй онгоцны буудлын барилгын газар доорхи
болон хаяавчийн давхарт шатах материалын агуулах байрлаагїй нєхцєлд (энд ажилчидын
хувцасны єрєє, ачаа тээш хадгалах камер хамаарахгїй) барилгын гал эсэргїїцэх ханын
хоорондох давхрын талбайн хэмжээг 10000 ам/м хїртэл нэмэгдїїлэн тєлєвлєхийг
зєвшєєрнє. Гэхдээ газар доорхи болон хаяавчийн давхрын ариун цэврийн єрєєг
нэгдїгээр давхартай задгай шатаар холбогдохоор тооцож, хувцасны єлгїїр, ачаа тээш
хадгалах орчноос тусгай шатаар шатны битїї хонгил руу гарахаар тєлєвлєнє. Ачаа тээш
хадгалах єрєє (автомат ажиллагаатай хадгаламжаас бусад) болон ажилчдын хувцасны
єлгїїрийг бусад єрєє тасалгаанаас 1 дїгээр зэрэглэлийн галд тэсвэртэй ханаар тусгаарлан
гал унтраах автомат тєхєєрємжєєр тоноглож тєлєвлєнє.
6. (Д) Гал унтраах автомат тєхєєрємжтєй бол онгоцны буудлын барилгын гал
эсэргїїцэх ханын хоорондох давхрын талбайн хэмжээнд хязгаар тогтоохгїй.
7. (А-Б) Барилгад залгаж барих саравч, террас, галерей болон бусад барилга
байгууламжийн гал тэсвэршилтийн зэргийг їндсэн барилгын гал тэсвэршилтийн зэргээс
нэгээр бууруулж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
8. (В) Спорт танхим, мєсєн гулгуурын танхим , їзэгчдийн суудалтай, їзэгчдийн
суудалгїй бассейна, бассейны бэлтгэл хийх єрєє, хєлийн єрєє, амралтын єрєєний талбайг
зургадугаар хїснэгтэд зааснаас нэмэгдїїлэн тєлєвлєх нєхцєлд галд тэсвэртэй ханаар
тусгаарласан ханын оронд галд тэсвэртэй шилэн материалаар хийсэн хамар ханаар
тусгаарлана.
9. (А-Е) Газар доорхи давхар, хаяавчийн давхар, їзвэрийн танхимын суудлын
тавцан доорхи орон зайд зориулалтын, зориулалтын бус барилгад байрлах буудлагын
газрын хонгил, галын бїсийн хана, таазыг шатдаггїй материалаар єнгєлєж, зэрэгцээх
єрєєнїїдийх нь хооронд галд тэсвэртэй ханаар тусгаарлана.
10. (А-Е) Барилгын засал чимэглэлд ариун цэвэр, эрїїл ахуй, улсын
баталгаажуулалтын байгууллагаас зєвшєєрсєн олон найрлагатай полимер єнгєлгєєний
материал хэрэглэж болно.
12
БНбД 31.03.03
3.2. (А-Е) Барилгыг холбох хїзїївчийн хашлага бїтээцийн гал тэсвэршилтийн хязгаар
їндсэн барилгын гал тэсвэршилтийн зэрэгтэй ижил байна. Явган хїн зорчих хонгилийн бїтээцийг
шатдаггїй материалаар хийх ёстой. Барилгын хонгилтой залгагдах уулзварын хэсгийн ханыг гал
тэсвэршилтийн 2 цагаас доошгїй хязгаартай, шатдаггїй материалаар хийнэ. Хонгил руу гарах
хаалганы самбар галд тэсвэртэй байх шаардлагатай.
Ахуй їйлчилгээний барилгад тавигдах шаардлага
Барилгын гал тэсвэршилтийн Зєвшєєрєгдєх давхрын тоо Галаас хамгаалах ханын
зэрэг хоорондох талбай, ам/м
I,II 6 2500
III 2 хїртэл 1000
IV 1 500
Тайлбар: Гал тэсвэршилтийн I,II зэрэгтэй барилгыг гал унтраах автомат тєхєєрємжєєр
тоноглох нєхцєлд галын ханын хоорондох талбайн хэмжээг 2 дахин нэмэгдїїлж тєлєвлєхийг
зєвшєєрнє.
Худалдааны барилгад тавигдах шаардлага
Барилгын гал Зєвшєєрєгдєх Барилгын галаас ханын хоорондох талбай, ам/м
тэсвэрлэлтийн хамгийн олон 1 давхар 2 давхар 3 давхар
зэрэг давхрын тоо
I, II 5 3500 3000 2500
III 2 2000 1000
IV 1 500
Тайлбар:
1. Хїнсний дэлгїїрийн гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй дан барилгын худалдааны танхимыг
галд тэсвэртэй ханаар бусад єрєє тасалгаанаас нь тусгаарласан нєхцєлд гал эсэргїїцэх
ханын хоорондох давхрын талбайг 2 дахин ихэсгэж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
2. Гал унтраах автомат тєхєєрємжєєр тоноглох гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй барилгын гал
эсэргїїцэх ханын хоорондох давхрын талбайг 2 дахин ихэсгэж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3. Гал тэсвэршилтийн I,II зэрэгтэй дэлгїїрийн барилгад давхар нэмэн контор агуулах, ахуйн
болон техникийн зориулалттай єрєє байрлуулахыг зєвшєєрнє.
3.3. (А-Е) Барилгын гал тэсвэршилтийн зэргээс нь хамааруулан лекцийн танхим, соёлын,
хуралын танхим болон спортын танхимуудыг байрлуулах давхрын хязгаарыг заавал мєрдєх
есдїгээр хїснэгтэд їзїїлэв.
Барилгын гал тэсвэршилтийн Танхимын суудлын тоо Байрлуулах давхрын

зэрэг дээд хязгаар
300 хїртэл 16
I,II 300-600 хїртэл 5
600-аас их 3
300 хїртэл 3
III 300-600 хїртэл 2
IV 100-300 1
Тайлбар.
Налуу шалтай танхимын шалны тївшинг эхний эгнээний суудлын шалны тївшингээр
тогтооно.
Гал тэсвэршилтийн III зэргийн барилгатай Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт
сургуулийн лекцийн болон соёлын танхимыг 2-оос дээш давхарт байрлуулахыг хориглоно. Соёлын
танхим, лекцийн танхимын доод давхрын єрєєний хучилтын бїтээцийг галд тэсвэртэй материалаар
хийх шаардлагатай.
3.4. (А) Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилгын хїчин чадал, давхрын хязгаар,
барилгын гал тэсвэршилтийн зэрэг хоорондын хамаарлыг аравдугаар хїснэгтэд заасны дагуу
тєлєвлєнє.
БНбД 31.03.03
Барилгын хїчин чадал Гал тэсвэршилтийн зэрэг Давхрын тоо

50 хїртэлх IV 1
160 хїртэлх III 2
320 хїртэлх II, I 2-3
Тайлбар:
1. (А) Цэцэрлэгийн 3 хїртэл давхар барилга гал тэсвэршилтийн II–оос доошгїй
зэрэгтэй байх ёстой.
2. (А) Ийм барилгын 3 дугаар давхарт ахлах групп, хєгжмийн, биеийн тамирын
танхим болон їйлчилгээ аж ахуйн єрєєг байрлуулна.
3. (А) 2-3 дугаар давхарт байрлах групп бїр тус бїрдээ хаалгатай 2-оос доошгїй
шатны тавцантай холбогдсон байна. Шатны тавцанг холбосон хонгил гал тэсвэршилтийн
III зэргийн хаалгатай байх ёстой.
4. Газар хєдлєлгїй мужид цэцэрлэгийн барилгыг 3 давхар тєлєвлєж болно.
3.5. (А) Цэцэрлэгийн тусгай зориулалттай барилгын гал тэсвэршилтийн зэрэг хоёроос
багагїй , давхар нь 2-оос ихгїй байхаар тооцож тєлєвлєнє.
3.6.(А-Е) Цэцэрлэг, бага сургууль, ажилчдын сууцыг нэгдсэн эзлэхїїнээр тєлєвлєвєл

цэцэрлэгийн барилгад бие даасан гарц тєлєвлєнє. Гэхдээ сургууль, сууцны єрєєнєєс хїмїїсийг
нїїлгэн шилжїїлэх гарцыг цэцэрлэгийн барилгаар дамжихаар тєлєвлєхийг хориглоно. Бага
сургууль, багш нарын сууцтай нэг барилгад байрлах цэцэрлэгийн барилгын хана хучилтыг галд
тэсвэртэй материалаар барихаар тєлєвлєнє.
Гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй барилгад багш нарын сууцыг, сургууль, цэцэрлэгийн

барилгын єрєєнєєс тусгаарлах хамар хана, хучилтын гал тархах хязгаар 40 см байх їед гал тэсвэр-
шилтийн хязгаар 0.75 цаг байна. Барилгын гал тэсвэршилтийн зэргийг барилгын хїчин чадалтай нь
уялдуулан тогтооно. Цэцэрлэг, сургууль хоёрыг хооронд нь галаас хамгаалах ханаар тусгаарласан
нєхцєлд гал тэсвэршилтийн зэргийг тус бїрийнх нь хїчин чадалтай уялдуулан тогтооно.
3.7. (А) Цэцэрлэгийн 70-аас дээш хїїхдийн багтаамжтай барилгад залгаж барих верандын
гал тэсвэршилтийн зэрэг їндсэн барилгатайгаа адил байна.Цэцэрлэгийн барилгад байх хєгжмийн
анги, биеийн тамирын хичээлийн танхим, аврах гарцын хана, тайзны заслал чимэглэлийг шатдаггїй
материалаар хийнэ.
3.8.(А) Цэцэрлэгийн барилгын ханыг органик биш материалаар дулаална. Полимерийн

дулаалгатай ханын тємєр бетон хавтанг уг барилгад хэрэглэх тохиолдолд тємєр бетон ханын
хавтангийн гадаргуунд 50мм-ээс багагїй хамгаалалтын бетонон їе хийнэ.
3.9.(А) Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт сургуулийн барилгын хїчин чадал,
давхрын хязгаар, гал тэсвэршилтийн зэрэг хоорондын хамаарлыг 11 дїгээр хїснэгтэд заасны дагуу
тогтоож тєлєвлєнє.
Сургуулийн хїчин чадал Гал тэсвэршилтийн зэрэг Давхрын тоо

Сургуулийн барилга, дотуур байрт сургуулийн хичээлийн байр
300 хїртэл III 1
Хязгаарлахгїй I, II 4
Дотуур байрт сургуулийн унтлагын байрын барилга
сургуулийн дэргэдэх дотуур байрын барилга
80 хїртэл IV 1
Нормчлохгїй I, II 4
3.10. (А-Е) Барилгын давхрыг дараах зарчмаар тогтоож тєлєвлєнє. Їїнд:

- Гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй амралтын байрын модон барилга болон пионерийн зуслан,
сувилалын байрын гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй барилга 1 давхар;
14
БНбД 31.03.03
- Цэцэрлэгийн барилга болон улирлын ажиллагаатай хїїхдийн зуслан, жуулчдын байрын

барилга 2 давхар, тасралтгїй ажиллагаатай хїїхдийн зуслангийн гал тэсвэршилтийн
I,II зэргийн барилга, дотуур байрт сургуулийн барилга 3 давхар;
- Сургалт, їйлдвэрлэлийн тєв, сургалтын цогцолбор барилга 4 давхар;
- Их, дээд сургууль, коллеж, дипломын дараах мэргэжил дээшлїїлэх институтын хичээлийн
байрын барилга болон архив, номын сан, сувилалын барилга 9 давхар;
- Эмнэлэгийн нэгдсэн барилга 9 давхар;
- Тусгай зориулалтын сургууль, дотуур байрт сургуулийн барилга 3 давхар;
- Газар хєдлєлийн бус бїсэд орших том хотуудад баригдах сургуулийн барилга, дотуур
байрт сургуулийн хичээлийн байрыг 4 давхар тєлєвлєж болно.
3.11. (А) Дотуур байрт сургуулийн унтлагын байрын барилгын гол барилгатай залгагдсан
хэсгийг гал тэсвэртэй ханаар тусгаарлан тєлєвлєнє. Гал тэсвэршилтийн III, IV зэрэгтэй хичээлийн
барилгыг унтлагын барилгатай залгаж барихыг хориглоно.
3.12. (А) Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байртай сургуулийн гал тэсвэршилтийн
III,IV зэргийн барилгын хаяавчийн давхрын хучилтыг гал тэсвэртэй материалаар хийхээр тєлєвлєнє.
3.13. (В) Хїїхдийн эмнэлгийн 3 хїртэлх насны хїїхдийн сахиуртай єрєє болон хэвтэж
эмчлїїлэх тасгийг 5 хїртлэх давхарт байрлуулна. Харин 7 хїртэлх насны хїїхдийн хэвтэж
эмчлїїлэх тасаг болон сэтгэл мэдрэлийн согогтой хїїхдийн тасгийг 2-оос дээш давхарт байр-
луулахыг хориглоно. Хэрвээ гал унтраах автомат тєхєєрємжєєр тоноглосон нїїлгэн шилжїїлэх
хонгилыг нь утаанаас хамгаалах тєхєєрємжєєр тоноглосон нєхцєлд 7 хїртэлх насны хїїхдийн
тасгийг 5 хїртэлх давхарт байрлуулан тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Сэтгэл мэдрэлийн эмнэлэг болон
диспансерийн барилгын гал тэсвэршилтийн зэрэг III-аас багагїй байх ёстой. 60 хїртэл ортой
эмнэлгийн барилга болон ээлжиндээ 90 хїн їзэх хїчин чадалтай амбулатори, нэгдсэн эмнэлгийг
модон материалаар гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй барилга байхаар тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3.14.(В) Эмчилгээний болон нэгдсэн эмнэлэг, эмийн сангийн єрєє тасалгааг єєр зориулалтын
барилгад байрлуулах нєхцєлд галд тэсвэртэй I зэргийн ханаар тусгаарлан бие даасан гарцтай
тєлєвлєнє. Їїнд олон нийтийн барилгын эмнэлэгийн єрєє болон эмийн худалдааны цэг хамаарахгїй.
3.15.(В) Сувилал, амралт, аялал–жуулчлалын барилгын хїчин чадлыг барилгын гал тэсвэр-
шилтийн зэрэгтэй нь уялдуулан тогтооно. Їїнд: Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгт – 1000 хїртэл хїнтэй,
III зэрэгт – 150 хїртэл хїнтэй, IV зэрэгт – 50 хїртэл хїний багтаамжтай байхаар тооцож тєлєвлєнє.
3.16.(В) Амралт–аялал–жуулчлал, сувилалын барилгын унтлагын єрєєг хооллох танхим,

соёл олон нийтийн ажлын єрєє, тайз, киноаппаратын єрєє тасалгаанаас галд тэсвэртэй ханаар
тусгаарлан тєлєвлєнє.
3.17.(В) Хїїхэдтэй гэр бїл амрах унтлагын єрєєг 6 давхраас єндєргїй бие даасан барилгад
эсвэл їндсэн барилгад тусдаа шатны хонгил орцтой тєлєвлєнє. Унтлагын єрєє бїрт ложд эсвэл
тагт байх ёстой.
3.18. (А) Хїїхдийн зуслангийн 40 ортой унтлагын єрєє тутамд нїїлгэн шилжїїлэх бие
даасан гарц тєлєвлєнє. Гарцуудын аль нэгийг їндсэн шатны хонгилтой шууд уялдаатай тєлєвлєж
болно. Гэхдээ бие даасан блокын хїчин чадал нь 160-аас ихгїй ортой байна.
3.19.(В) Їзэгчдийн суудалтай спортын барилгын гал тэсвэршилтийн зэргийг байнгын болон
тїр суудлын нийлбэрээр нь тооцож тогтооно. Їїнд:
Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй танхимын суудлын тоог нормчлохгїй;

III зэргийн гал тэсвэршилтэй барилга 600-аас ихгїй суудалтай байна.
IV зэргийн гал тэсвэршилтэй танхим 400 - аас ихгїй суудалтай байна.
Гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй модон хучилттай спортын дан барилгын хана, багана, шат
болон давхарын хучилтын бїтээцийн гал тархалтын хязгаар гал тэсвэршилтийн II зэргийн
барилгатай ижил байвал їзвэрийн танхимын багтаамжийг 4 мянга хїртэл їзэгчтэй байхаар тооцож
тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3.20. (В) Спортын байгууламжийн суудлын тавцангийн доорхи орон зайд байрлах 2 тїїнээс
дээш давхар туслах єрєє тасалгааны бїтээцийн гал тэсвэршилтийн зэрэг II–оос багагїй байх ёстой.
Эдгээр туслах єрєє нэг давхар бол гал тэсвэршилтийн зэргээр нормчлохгїй. Хэрэв энэ орон зайг
ашиглаагїй нєхцєлд 20-иос олон эгнээтэй спортын байгууламжийн индрийн даацын бїтээцийн гал

БНбД 31.03.03
тэсвэршилтийн хязгаар 0.75 цагаас багагїй байна. Харин эгнээний тоо 20 хїрэхгїй бол бїтээцийг
гал тэсвэршилтээр нь нормчлохгїй.
3.21.(В) Гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй спортын битїї байгууламжийн дээд талд зєвхєн тус-
лах єрєє байрлуулах тохиолдолд шинэ давхар тєлєвлєж болно. Харин энэ барилгын хана, багана,
шат, давхар, давхар дундын хучилтын гал тархалтын хязгаар нь нормд тохирсон гал тэсвэршилтийн
II зэргийн барилгын шаардлагыг хангаж байвал уг барилгыг 5 хїртэл давхар тєлєвлєж болно.
Гэхдээ туслах єрєєнїїд болон танхимын хооронд галаас хамгаалах хана тєлєвлєх ёстой.
3.22. (В) Спортын битїї байгууламжийн їзвэрийн танхимын 600-аас дээш суудалтай
тавцангийн даацын бїтээцийг галд шатдаггїй материалаар хийнэ. Харин 300-600 їзэгчдийн
суудалтай тавцангийн даацын бїтээцийг галд шатдаггїй буюу тэсвэртэй шатдаг материалаар
хийхийг зєвшєєрнє. Галд шатдаггїй буюу тэсвэртэй шатдаг бїтээцийн гал тэсвэршилтийн хязгаар
0.75 цагаас багагїй байх ёстой. 300 хїртэл їзэгчдийн суудалтай барилгын суудлын тавцангийн
даацын бїтээцийг шатдаг материалаар хийхийг зєвшєєрнє. Їзэгчдийн хєдєлгєєнт суудлын
тавцангийн даацын бїтээцийн гал тэсвэршилтийн хязгаар 0.25 цагаас багагїй байх ёстой. Энэ
хязгаар дэвжээний шалан дээр засах їзэгчдийн тїр суудлын бїтээцэд хамаарахгїй.
Тайлбар: 1. Їзвэрийн танхимын 12 хїртэл суудалтай лоожоос бусад сандлыг шаланд бэхэлнэ.
3.23.(В) Спортын задгай болон битїї байгууламжийн їзэгчдийн суудлын материал

шатамтгай байж болно. Харин шатах їедээ синтетикийн їнэр, хорт хий ялгаруулдаггїй байх ёстой.
Бїх тєрлийн їзвэрийн танхимын тайзны шалны модон хучилтад гал тэсвэртэй антипиренийн бодис
гїн шингээж єгєх шаардлагатай. Тайзны хучилтад галаас хамгаалах хєшиг, утааны нїх тєлєвлєх
шаардлагыг заавал мєрдєх 6 дугаар хавсралт ёсоор тєлєвлєнє.
3.24.(В) Спортын задгай болон битїї байгууламжийн суудлын доорхи орон зайд байрлах єрєєг
индрээс гал тэсвэршилийн III зэргийн хучилт, 1 дїгээр зэргийн хамар ханаар тусгаарлан тєлєвлєнє.
Харин хамар ханын хаалга єєрєє нягт хаагддаг, шатамтгай материалаар хийгдсэн байж болно.
Гал тэсвэршилтийн III, IV зэрэгтэй спортын задгай барилгын индэрийн доод талд шатах
материалын агуулах байрлуулахыг хориглоно. Спортын задгай, битїї байгууламжийн индэрийн
доорх орон зайд байлдааны сумаар буудах буудлагын газар байрлуулах нєхцєлд сумны агуулахыг
суудлын доорх орон зайнаас тусд нь байрлуулан тєлєвлєх ёстой.
Зэвсгийн агуулах, буудлагын засварын газрыг бусад єрєє тасалгаанаас гал тэсвэршилтийн
II зэргийн хана, III зэргийн хучилтаар тусгаарлан тєлєвлєх ёстой.
3.25.(А) Соёл, їзвэрийн барилгын гал тэсвэршилтийн зэрэг, давхрын хязгаар, хїчин чадал
хоорондын хамаарлыг заавал мєрдєх 12 дугаар хїснэгтэд заасны дагуу тєлєвлєнє.
Танхимын хамгийн их
Театр, кинотеатр, Гал тэсвэршилтийн Давхрын хїчин чадал
клуб зэрэг хязгаар (суудлын тоо)
Тасралтгїй IV 1 300 хїртэл
ажиллагаатай III, IV 2* 400 хїртэл
III 2** 600 хїртэл
II,I нормчлогдохгїй 600 дээш
Улирлын III,IV 1 600 хїртэл
ажиллагаатай: III 1 600-аас их
- битїї нормчлогдохгїй 1 600 хїртэл
- задгай III 1 600-аас дээш
Клуб нормчлогдохгїй 1*** 300 хїртэл
IV 2* 400 хїртэл
III 3** 600 хїртэл
II, I нормчлогдохгїй 600-аас дээш
Театр II, I нормчлогдохгїй
* Гал тэсвэршилтийн III, IV зэрэгтэй барилгад їзвэрийн танхимыг нэгдїгээр давхарт, III зэргийн
барилгатай клубд їзвэрийн танхимыг 2-оос дээшгїй давхарт байрлуулан тєлєвлєнє.
** Гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй барилгын дээвэр, хана, багана, шат, давхар дундын хучилт зэрэг
элементїїдийн модон бїтээцийн гал эсэргїїцэх їзїїлэлт гал тэсвэршилтийн II зэрэгтэй барилгын
гал тэсвэршилтийн зэрэг, гал тархалтын хязгаарын шаардлагыг хангаж байвал їзвэрийн танхимын
хїчин чадлыг 800 хїртэл суудалтай байхаар тєлєвлєж болно.
16
БНбД 31.03.03
*** Їзвэрийн танхим нь 300 хїртэл суудалтай клубын барилгын даацын элемент модон ханыг дотор
талаас нь шавардаж єнгєлнє. Ийм барилгын гал тархалтын хязгаар 40 см–ээс ихгїй дотор талаас
нь шавардаж єнгєлсєн даацын модон ханатай буюу органик бус материалаар дулаалсан гал
тархалтын хязгаар нь 40 см-ээс ихгїй модон араг бїтээцэт ханатай їзвэрийн танхим нь 300 хїртэл
суудалтай барилгыг 2 давхар тєлєвлєж болно.
Тайлбар:
1. Тасралтгїй ажиллагаатай кинотеатрын барилгатай улирлын ажиллагаатай
кинотеатрын барилгыг блокчлон барих нєхцєлд хооронд нь галд тэсвэртэй II
зэргийн ханаар тусгаарлана.
2. Їзвэрийн танхимын суудлыг шалтай бэхлэхээр тєлєвлєнє. Хєдєлгєєнт суудалтай
їзвэрийн танхимд сандал хураах талбай гаргана.
3.26. (А) Гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй барилгын їзвэрийн танхим фойег хоёрдугаар
давхарт байрлуулах нєхцєлд, давхар дундын хучилт нь гал тэсвэршилтийн II зэрэгтэй байвал
зохино. Гал тэсвэршилтийн III, IV зэрэгтэй барилгын хаяавчийн болон газар доорхи давхрын хучилт
галд тэсвэртэй шатдаг материалаар тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3.27. (А) Гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй барилгын їзвэрийн танхимын дээврийн орон зай,
зэрэгцээх орон зайн хооронд гал тэсвэршилтийн II зэрэгтэй хана буюу I зэргийн хамар ханаар
тусгаарлан тєлєвлєнє.
3.28.Театр, болон 15 х 7.5; 18 x 9; 21 x 12м тайзтай клубын барилгын тайз, їзвэрийн

танхимын бїтээцийг шатдаггїй материалаар тєлєвлєнє.
3.29. (А) Їзвэрийн цогцолборын тайз, гэрэлтїїлэгийн єрєєнєєс бусад технологийн їйлчил-
гээний єрєє тасалгаа гал тэсвэршилийн I зэргийн хамар хана, III зэргийн хучилтаар тусгаарлагдсан
байх ёстой. Гал тэсвэршилтийн IV зэргийн барилгад улайсах гэрэлтэй кинопроекцийн єрєє
тєлєвлєхдєє залгаж барьсан барилгад тєлєвлєхийг зєвшєєрєх бєгєєд уг барилгын хана, хамар
хана, дээврийн хучилт 0.75ц-с багагїй гал тэсвэршилтийн хязгаартай буюу шатдаггїй материалаар
хийсэн байвал зохино.
3.30.(А) Їзвэрийн танхим эргэдэг тайзны хооронд гал тэсвэршилтийн I зэргийн ханаар тусгаарлана.
3.31. (А) 800 -аас дээш суудалтай театр, клубын барилгын тайзны нїїрэн талд галаас
хамгаалах 1 цагийн гал тэсвэршилтийн хязгаартай хєшиг тєлєвлєнє. Хєшигний дулаан тусгаарлах
їе шатдаггїй, задрахдаа хортой бодис, їнэр ялгаруулдаггїй байх ёстой.
3.32. (А) Гал эсэргїїцэх хананд тайз болон тайзны доод хєндийн тївшинд гарах хаалга
болон тайзны заслалыг єргєж буулгах дамнуургын шатнаас тайз болон тайзны доод хєндийн
тївшинд гарах хаалганд гонх тєлєвлєнє.
(А) Тайзны заслалын агуулахын тайз ба тайзны карман руу чиглэсэн хаалга галд
тэсвэршилтийн I зэрэгтэй, харин тайзны заслалыг єргєж буулгах дамнуургын сараалж руу гарах
шатны хаалга нь галд тэсвэршилтийн II зэрэгтэй байвал зохино.
3.34.(А) Агуулахын єрєє, засварын єрєє, тайзны чимэглэлийн бэлтгэл єрєє, тоос зайлуулах
болон салхивчийн тєхєєрємжийн єрєє, галын хєшиг утаа зайлуулах нїхний тагийг ажиллуулах
механизмын єрєє, аккуммуляторын єрєє, трансформаторын дэд станцын єрєєнїїдэд гал тэсвэр-
шилтийн I зэрэгтэй хамар хана, III зэрэгтэй хучилт, II зэрэгтэй хаалга тєлєвлєнє. Эдгээр
єрєєнїїдийг тайз болон їзвэрийн танхимын доор байрлуулж болохгїй. Їїнд тайзны хуйлаастай
чимэглэл хадгалах тємєр шїїгээ, тосон шахуургаар ажилладаггїй єргєж буулгах болон галын
хєшиг, утаа зайлуулах нїхний тагийг ажиллуулах механизмын єрєєнїїд хамаарахгїй. Тайзны
чимэглэл хадгалах тємєр шїїгээний нїхэнд 0.6ц-с багагїй гал тэсвэршилтэй бамбайгаар хаалт хийнэ.
3.35. (А) Шатдаггїй материалаар хийгдсэн хучилттай їзэгчдийн танхим, тагтан дээр суудлын
налуу гаргах даацын бїтээц мєн шатдаггїй материалаар хийгдсэн байвал зохино. Суудлын налуу
дорх хєндийн 100 ам/м-ээс ихгїй талбайтай хэсэг тутамд диафрагм тусгаарлалт хийнэ. Эдгээр
хэсгийн єндєр 1.2м – ээс єндєр байвал хэсэг бїрт єрцєн сєхїїр хийнэ
3.36. (А) Тайзны хавтгаалжийн даацын элементїїд шатдаггїй байх ёстой. Эдгээр элемен-
тїїд дээр модон хучилт хийх нєхцєлд болон тайзны заслал єргєж буулгах дам нурууны сараалж,
ажлын тавцангуудын хучилтын модонд галаас хамгаалах антипериний уусмал шингээнэ.
3.37. (А, В) 800-аас дээш хїний суудалтай їзвэрийн танхим, тайз бїхий театр, спортын
барилгын їзэгчдын танхимын дїїжин таазны бїтээц болон хана, таазны єнгєлгєє шатдаггїй байх
БНбД 31.03.03
ёстой. Харин гал тэвэршилтийн IV зэргээс бусад 800 хїртэл суудалтай танхимын дїїжин таазны
бїтээцийг галд удаан шатдаг материалаар хийхийг зєвшєєрнє. Чанга яригч, гэрэлтїїлэгч, бусад
тєхєєрємж байрлуулах дїїжин таазны нїхэнд 0.5 цагийн гал тэсвэршилтийн хязгаартай шатдаг таг
байх ёстой.
3.38. (А) Їзвэрийн танхимын дээд талд єрєє байрлах нєхцєлд давхар дундын хучилтын
даацын бїтээцийн фермийн дээд, доод гадаргууг 0.75 цагийн гал тэсвэршилтийн хязгаартай
материалаар хучна. Їзвэрийн танхимын хучилтын хязгаарт багтах гэрэлтїїлэгийн єрєєг гал
тэсвэршилтийн I зэрэгтэй хамар ханаар тусгаарлана.
3.39. (А-Е) Барилгад хортой утаа ихээр їїсгэн, хялбар шатдаг хивсэнцэр дэвсэхийг
хориглоно. Харин їзвэрийн танхим, клуб, їзэгчдийн суудалтай спортын битїї байгууламж,
цэцэрлэгийн барилга, дотуур байрт сургуулийн унтлагын барилга, хїїхдийн бие бялдарыг
чийрэгжїїлэх зуслангийн барилга болон эмнэлэгийн барилгын хонгил, амралтын єрєєнд дунд
зэргийн хортой утаа бага ялгаруулдаг удаавтар шатдаг дэвсгэр дэвсэж болно. Харин 10-аас дээш
давхар барилгад галд тэсвэртэй шатдаг, утаа бага їїсгэдэг, хорын аюул багатай хивсэнцэр
дэвсэнэ. Хивсэнцэрийг галд шатдаггїй бэлтгэл дээр нааж гїйцэтгэнэ.
3.40. (А). Хєгжимчдийн суудлын нїхний хашлага бїтээц гал тэсвэршилийн II зэрэгтэй
байхаар хучилт нь III зэрэгтэй байхаар тооцож тєлєвлєнє. Харин модон шал, тайзны чимэглэлийн
бїтээцийн модонд галд тэсвэртэй антиперены уусмал гїн шингээж єгнє.
3.41. (А) Театр, клубын барилгад байх їйлдвэрлэл їйлчилгээний єрєє тасалгаа болон агуулах-
ын єрєєг бусад єрєє тасалгаанаас гал тэсвэршилтийн I зэрэгтэй хамар ханаар тусгаарлан тєлєвлєнє.
3.42. (А) Тайзан дахь рирпроекцын єрєє, кино аппаратын єрєєний цонхонд 0.25 цагийн гал
тэсвэршилтийн хязгаартай шатдаг хєшиг буюу таг хийнэ.
3.43. (А) Галын диспетчерийн єрєєг байгалийн гэрэл тусч байхаар тооцож тайзны
тавцангийн тївшинд эсвэл нэг давхар доор, барилгын гол орц, шатанд ойрхон байрлалтай
тєлєвлєнє. Галын болон ахуйн хэрэгцээний ус шахах єрєєг галын диспетчерийн єрєєтэй зэрэгцээ
эсвэл харьцахад хялбар байрлалтай тєлєвлєнє. Галын автомат дохиолол тєлєвлєх єрєєг заавал
мєрдєх 9 дїгээр хавсралтад, автомат гал унтраагч тавих єрєєг заавал мєрдєх 10 дугаар хавсралт
ёсоор тєлєвлєнє.
3.44. (А-Е) Агуулах болон номын сангийн хадгаламжийн єрєєний 600 ам/м талбай тутамд
галаас хамгаалах ханаар тусгаарлаж тус бїрт нь 2-оос доошгїй хаалга тєлєвлєнє. Энэ хаалга гал
тэсвэршилтийн II зэрэглэлтэй байх ёстой. Агуулах, ховор номын фондын єрєєг зэрэгцээх єрєєнєєс
нь гал тэсвэршилтийн I зэргийн хана, I зэргийн хучилтаар тусгаарлаж тєлєвлєнє.
3.45. (А-Е) Зоорь, архив, номын агуулахын 36 ам/м-ээс дээш талбайтай цонхгїй єрєє
бїрт талбайн 02%-тай тэнцэх хєндлєн огтлолтой автомат болон алсын удирдлага бїхий хавхлагтай
сорох суваг тєлєвлєнє. Энэ утаа сорох хавхлагаас єрєєний хамгийн алсын цэг хїртлэх зай 20м-ээс
ихгїй байх ёстой. Соёл урлагын барилга, архив, номын сан, спортын барилгын гал унтраах
системийг тєлєвлєх шаардлагыг заавал мєрдєх 8 дугаар хавсралт ёсоор тєлєвлєнє.
3.46. (Г, Е) Їйлдвэрлэлийн загвар зохион бїтээх єрєєний хашлага бїтээцийн материалын
гал тэсвэршилтийн хязгаар 1 цагаас доошгїй байх ёстой. Будгийн єрєєний 1м3 эзлэхїїн бїрт
0.03 ам/м–ээс багагїй хэмжээтэй цонх тєлєвлєнє.
3.47. Зориулалтын бус барилгад байрлах 100 ам/м-ээс дээш талбайтай худалдааны
танхимыг зэрэгцээх барилга болон єрєє тасалгаанаас гал тэсвэршилтийн II зэргийн хана, II зэргийн
хучилтаар тусгаарлаж тєлєвлєнє. Харин худалдааны танхим, бие даасан аврах гарцтай байх
нєхцєлд нэгдсэн барилгын хєлийн єрєєгєєр дамжин гарахаар тєлєвлєж болно.
3.48. (Г) Байгалийн гэрэл тусдаггїй худалдааны танхимд утаа зайлуулах тєхєєрємж тєлєвлєнє.
3.49. (Г) Хялбар шатдаг болон тос, тосолгооны материал, будаг шингэлэгч шатамтхай материал
худалдаалах дэлгїїр бие даасан барилгад байх ёстой. Энэ барилгад бусад зориулалтын дэлгїїр
байршуулан тєлєвлєж болно. Гэхдээ хооронд нь гал тэсвэршилтийн I зэргийн ханаар тусгаарлах ёстой.
3.50. (Г) Шатамтхай барааны агуулах болон бараа дамжуулах єрєєг худалдааны танхимаас
гал тэсвэршилтийн I зэргийн ханаар тусгаарлаж гадна хананд тулгаж байрлуулна. Барааны
агуулахыг 700 ам/м тутамд тусгаарлаж утаа зайлуулах тєхєєрємж тєлєвлєх ёстой.
18
БНбД 31.03.03
50 ам/м-ээс их талбайтай агуулахын єрєєний утааг цонхоор буюу 0.6 х 0.6 м-ийн нїхээр
гаргахаар, 50 ам/м хїртэл талбайтай агуулахын єрєєний утааг хонгилоор дамжуулан цонхоор
гаргахаар тус тус тооцож тєлєвлєнє.
3.51. (Г) Агуулахын єрєє худалдааны танхимыг хооронд нь тусгаарлах галаас хамгаалах
ханыг худалдааны танхимыг ирээдїйд єргєтгєх тооцоог їндэслэн тєлєвлєнє. Худалдааны
танхимын єргєтгєлийн талбайд байрлуулах баглаа боодолгїй болон шатдаггїй барааны агуулахын
єрєєг танхимаас галд тэсвэртэй ханаар тусгаарлахгїй байж болно.
3.52.(Г) 300 ам/м хїртэл талбайтай їсчин, цаг засварын газраас бусад хялбар шатдаг бодис
хэрэглэдэг ахуй їйлчилгээний газрыг зориулалтын бус олон нийтийн барилгад тєлєвлєхийг хориглоно.
` 3.53. (Г) Хоёр дахь тїїхий эд хїлээн авах цэгийг бие даасан барилгад эсвэл ахуй
їйлчилгээний єргєтгєлийн барилгад байрлуулан тєлєвлєнє.
3.54. (Г) 200-аас дээш ам/м талбайтай ахуй їйлчилгээний газрыг олон нийтийн єєр
зориулалттай барилгад нэгтгэн байрлуулж болно. Гэхдээ хооронд нь гал тэсвэршилтийн II зэргийн
хана, II зэргийн хучилтаар тусгаарлан тєлєвлєнє.
Ахуй їйлчилгээний хэд хэдэн чиглэлийн объектуудыг тус бїрдээ 2-оос доошгїй хаалгатай
байхаар тооцож нэгдсэн барилгад тєлєвлєж болно.
3.55. (Г) Тэсэрч дэлбэрэх материал, рентген хальс, хялбар шатдаг материалыг гал тэсвэр-
шилтийн II доошгїй зэрэгтэй бие даасан барилгад хадгалахаар тєлєвлєнє. Олон нийт иргэний
барилгад байх хялбар шатдаг материал, бодис агуулах єрєєг цонх бїхий гадна хананд байрлуулж
бусад єрєєнєєс гал тэсвэршилтийн I зэргийн хана, III зэргийн хучилтаар тусгаарлан, гонхтой
хаалгаар дамжин орохоор тєлєвлєнє.
3.56. (Г) Нэг ээлжинд 20-иос доошгїй хїн хїлээн авах хїчин чадалтай халуун усны барилгын
гал тэсвэршилтийн зэрэг III – аас багагїй байх ёстой.
3.57. (А-Е) Сауныг олон нийтийн барилгад байрлуулан тєлєвлєж болно.

Тайлбар: Сауныг тєлєвлєхєд дараах шаардлагыг заавал дагаж мєрдєнє.
1. Сауныг газар доорх давхар, їзэгчдийн суудлын тавцан болон 100-аас олон хїн
байрлах єрєєний доор буюу зэрэгцээ мєн хїїхдийн зуслан, дотуур байрт
сургууль, сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллага болон эмнэлгийн
барилгын унтлагын байрын доод талд байгуулахыг хориглоно;
2. Сауны халаах єрєє 10 хїртэл суудалтай байна;
3. Гал тэсвэршилтийн I, II, III зэрэгтэй барилгад байх сауны хэсгийн халаах єрєєг
нь гал тэсвэршилтийн I зэргийн хамар хана, III зэргийн хучилтаар тусгаарлана;
4. Гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй барилгад байх сауны хэсгийг 1 цагийн гал
тэсвэршилтийн хязгаартай материалаар хийсэн хана хучилтаар тусгаарлана.
Сауны модон доторлогоог навчит модоор хийнэ;
5. Сауны єрєєний аврах гарц їндсэн барилгын аврах гарц, хєлийн єрєє, шатны
хонгилоос тусдаа байна;
6. Сауна 8 цаг тасралтгїй ажилласны дараа халаалт нь автоматаар унтрах зуухаар
тоноглогдсон байна;
7. Сауны усны хангамжийг барилгын ус тїгээгїїрийн системтэй холбоно;
8. Халаалтын єрєєг ердийн агааржуулалтын 1 давтамжтай системээр тєлєвлєнє;
3.58. (А-Е) Шатах материалын агуулах шатах тослох материалаар ажиллах єрєє,
цахилгааны самбар, салхивчийн тєхєєрємжийн єрєє болон бусад гал гарч болзошгїй техникийн
єрєє, цагаан хэрэглэлийн агуулах, цэцэрлэгийн барилгын индїїдлэгийн єрєєний хаалганы гал
тэсвэршилтийн зэрэг 0.6 цагийн хязгаартай байх ёстой.
3.59. (А-Е) 4-єєс дээш давхар барилгын хаалга, гэгээвч, хамар хана, шатны хонгилын
хананд хаттай буюу арматуртай шил, шилэн блок хэрэглэхээр тєлєвлєнє. Харин 4 хїртэл давхар
барилгын гэрэлтэй байх хэсэгт хэрэглэх шилэн материалыг чанараар нь хязгаарлахгїй.
3.60. (А-Е) Хєдєлгєєнт хамар ханын хоёр талын гадаргууг 0.6 цагийн гал тэсвэршилтийн
хязгаартай материалаар єнгєлєнє.
3.61. (А-Е) Гал тэсвэршилтийн I–II зэрэгтэй барилгын 1500 хїртэл суудалтай їзвэрийн
танхим, спортын битїї байгууламжийн танхим, 50-иас дээш суудалтай танхим, хурлын танхим,
ёслолын танхим болон гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй барилгын худалдааны єрєєний хана, таазыг
БНбД 31.03.03
удаан шатдаг эсвэл шатдаггїй материалаар 1500-аас дээш суудалтай танхим, номын
хадгаламжийн єрєє, архивын катологийн єрєєний хана таазыг зєвхєн шатдаггїй материалаар,
харин дуурийн театр, хєгжмийн театрын хана, таазыг удаан шатдаг материалаар тус тус єнгєлнє.
3.62. (А-Е) Гал тэсвэршилтийн I, II, III зэрэгтэй барилгын 1500 хїртэл суудалтай їзвэрийн
танхимын тааз, хананыг галд тэсвэртэй шатдаггїй лак, будгаар єнгєлсєн модоор засал чимэглэл
хийж болно. Харин гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй барилгын 1500-аас дээш суудалтай танхимын
зєвхєн хананд нь модон єнгєлгєє хийхийг зєвшєєрнє.
3.63. (А-Е) Хєгжмийн болон биеийн тамирын танхим, мєн цэцэрлэгийн барилгын аврах
гарцын хана таазыг шатдаггїй материалаар, харин гал тэсвэршилтийн I – III зэргийн барилгын
бусад єрєє тасалгааны хана таазыг удаан шатдаг материалаар єнгєлж болно.
Барилгаас хїмїїсийг тїргэн хугацаанд нїїлгэн

шилжїїлэх гарц, аврах зам.
3.64. (А-Е) Барилгын шатны хоёр талбайн хоорондох нэг марштай шулуун шатны
гишгїїрийн тоо 3-аас багагїй 16-аас ихгїй байна. Нэгдїгээр давхрын гурав хїртэлх марштай шатны
єгсїїрийн гишгїїрийн тоог 18 хїртэл нэмэгдїїлэн тєлєвлєж болно. Шатны гишгїїр, талбайд
бариултай хашлага байх ёстой.
3.65. (А.В) Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилга, ерєнхий боловсролын сургууль,
дотуур байрт сургуулийн унтлагын барилгын нэгдїгээр анги байрлах давхрын шатны хашлага,
бариулыг тєлєвлєхєд дараах їндсэн шаардлагыг заавал дагаж мєрдєнє. Їїнд:
· Шатны хашлагын єндєр 1.2 м-ээс багагїй байх. сургуулийн ємнєх насны оюуны
хомсдолтой хїїхдийн барилгын шатны хашлагын єндєр 1.8 м эсвэл 1.5 м єндєр
торон хашлагатай байх ;
· Шатны хашлага зєвхєн босоо элементїїдээс бїрдэх бєгєєд хоорондох зай нь
0.1м-ээс ихгїй байх. Їїдний шатны хашлагын єндєр 0.8 м байх;
· Спортын задгай буюу битїї байгууламжийн суудлын тавцангийн аврах гарц
шатны тооцооны єргєн 2.5 м-ээс их байвал шатны голд тусгаарлах хашлага хийх
ба хашлагын єндєр 0.9м. Харин тооцоот єргєн 2.5 м-ээс бага байвал 2.5м-ээс
єргєн шатанд тусгаарлах хашлага хийхгїй байж болно.
3.66. (А-Е) Барилгын їїдний шат, шатны талбай явган замын тєвшнєєс 0.45м єндєр байвал
гадна їїдний шатанд зохицсон хашлага байх ёстой.
3.67. (А-Е) Спортын байгууламжийн їзэгчдийн суудлын шатнаас бусад барилгын газар
дээрх давхрын шатны єгсєлийн налуу 1:2 –оос ихгїй байх ёстой. Газар доорх болон хаяавчийн
давхрын орц, дээвэр дээр гарах гарц, газар дээрх давхрын аврах гарцын шатнаас бусад шатны
єгсєлийн налууг 1:1.5 байхаар тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Пандусын налууг дараах шаардлагыг
заавал тооцож тогтооно.
Барилгын доторхи орон зайд 1 : 6
Эмнэлгийн барилгад 1 : 20
Барилгын гадна талд 1:8
Тахир дутуу иргэдийн тэргэнцэрээр зорчих гаднах болон доторхи замд 1:12
Тайлбар: Энэ заалт ба 3.65-д заасан тєлєвлєлтийн шаардлага їзвэрийн танхим, спортын
барилгын суудлын эгнээ хоорондох шатны гишгїїртэй гарцыг тєлєвлєхєд хамаарахгїй.
3.68. (В) Спортын битїї болон задгай байгууламжийн їзэгчдийн суудлын тавцангийн шатны
налуу 1:1.6-аас хэтрэхгїй байх. Харин 0.9 м єндєр хашлагатай їзэгчдийн суудлын аврах гарц замын
шатны налуу 1:1,4 хэтрэхгїй байх ёстой .
3.69. (А-Е) Барилгын шатны маршийн єргєн дараах шаардлагыг хангасан байвал зохино (м-ээр).
· Давхартаа 200-аас олон хїн байх танхим болон клуб, кинотеатр, эмнэлгийн
барилгад – 1.35
· Олон нийтийн бусад барилга болон кинотеатр, клубын барилгын хїн олноор цуглар-
даггїй єрєє буюу євчтєн їзэх єрєє, эргэлтийн єрєєнд очих шатны єргєн – 1.2м;
· Нэг зэрэг 5 хїртэл хїн зэрэг цугларах єрєєтэй холбогдох шатны єргєн 0.9м;
· Шатны маршийн дундах уулзварын тавцангийн єргєн 1м-ээс багагїй байх;
· Шатны тавцангийн єргєн маршийн єргєнтэй адил байх;
· Шатны тємєр эдлэлийг тортой шавардлагаар шавардана.
20
БНбД 31.03.03
3.70.(А-Е) Газар дээрхи давхар зоорийн давхар буюу хаяавчийн давхраас гарах нэгдсэн
аврах гарцын шатнаас шууд гадагш гарах хаалга тєлєвлєх бєгєєд зоорийн буюу хаяавчийн
давхраас гарах гарцыг 1 дїгээр давхрын єндрєєр гал тэсвэршилтийн I зэргийн хамар ханаар
тусгаарласан тусдаа гарц байна.
Зоорийн болон хаяавчийн давхрыг нэгдїгээр давхрын хєлийн єрєєтєй холбох шатыг аврах
гарцын тоонд оруулахгїй.
3.71.(А-Е) Аврах гарцын замд дугуй шат, цацраг гишгїїр, хэрчигдсэн шатны талбай болон
бусад саад болох элемент тєлєвлєхийг хориглоно. Эмнэлгийн барилгаас бусад барилгын дугуй
шатны гишгїїрийн єргєн нарийн талдаа 0.22м-ээс багагїй, харин 5 –аас ихгїй хїн байдаг єрєєнєєс
гарах дугуй шатны єргєн 0.12 м-ээс багагїй байх ёстой.
3.72.(А-Е) Уур амьсгалын III, IV бїсэд барих эмнэлгийн барилгаас бусад барилгын гадна
талд аврах задгай шат тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3.73. (А-Е) Уур амьсгалын аль ч бїсэд барих цэцэрлэгийн барилгын 450С-аас ихгїй, олон
нийтийн барилгын 600С-аас ихгїй налуу гадна задгай шатыг хоёрдугаар давхраас шууд гарах аврах
гарцын зориулалтаар ашиглахаар тооцож болно. Харин энэ тооцоонд ерєнхий боловсролын
сургууль, дотуур байрт сургууль болон гал тэсвэршилтийн III – IV зэрэгтэй цэцэрлэгийн барилга,
сургуулийн ємнєх насны бие бялдар оюуны хомсдолтой хїїхдийн цэцэрлэгийн барилга мєн хэвтэж
эмчлїїлэх эмнэлгийн барилгын гадна задгай шат хамаарахгїй. Гадна шатаар нїїлгэн шилжїїлэх
хїний тоог барилгын гал тэсвэршилтийн зэргээс нь хамааралтай тодорхойлно.Їїнд:
Гал тэсвэршилтийн I – II зэрэгтэй барилга – 70 хїн; III зэрэгтэй барилга 50 хїн; IV зэрэгтэй
барилга – 30 хїн. Ийм барилгын шатны єргєн 0.8м-ээс , гишгїїрийнх 0.2м-ээс багагїй байх ёстой.
Гадна задгай шатаар аврагдах хїмїїс хавтгай дээвэр, задгай галерей буюу битїї галерейгаар
дамжин гарах нєхцєлд хавтгай дээвэр, галерейн даацын бїтээцийн гал тэсвэршилтийн хязгаар
0.5 цагийн, гал тархалтын туйл “0”-той тэнцїї байхаар тооцож тєлєвлєнє.
3.74. (А-Е) Зоорийн давхар буюу їзвэрийн барилгын тайзны заслал єргєх дамнуургын шатнаас
бусад шатны хонгилын гадна хананд байгалийн гэрэл тусах цонх тєлєвлєнє. Байгалийн гэрлийг
хонгилын дээрээс тусахаар тооцон тєлєвлєж болно. Гал тэсвэршилтийн I,II зэрэгтэй 2–3 давхар
барилгын нийт шатны хонгилын 50-иас ихгїй хувьд шатны маршийн хоорондын зай 1.5 м-ээс багагїй
бол зєвхєн дээрээс тусах байгалийн гэрэлтїїдэг тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Гал гарах їед эмнэлгийн
барилгын шатны дээрээс гэрэлтїїлэх гэрэлтїїлэгийн нїх автоматаар онгойдог байвал зохино.
Тємєр замын буудлын барилгын аврах гарцын нийт шатны хонгилын 50%-иас багагїй
хэсгийн гадна хананд байгалийн гэрэл тусах цонх тєлєвлєнє. Харин байгалийн гэрэл тусдаггїй
бусад бїх шат утаа нэвтэрдэггїй байх ёстой.
3.75. (А-Е) Гал тэсвэршилтийн I,II зэрэгтэй 9 хїртэлх давхар барилгын нэг шатыг єндрийх
нь дагуу шууд зорчихоор тооцож тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Гэхдээ хонгил, єрєєтєй харьцах хэсэг
бїрт галд тэсвэртэй хамар хана байх ёстой. Харин барилгыг нийтэд нь гал унтраах автомат
тєхєєрємжєєр тоноглосон нєхцєлд энэ шатыг хонгил болон єрєєнєєс галд тэсвэртэй ханаар
тусгаарлах шаардлагагїй. Эмнэлгийн барилгын хэвтэж эмчлїїлэх хэсгийн задгай шатыг нїїлгэн
шилжїїлэх гарцын тооцоонд оруулж тооцохыг хориглоно. Гал тэсвэршилтийн I, II, III зэрэгтэй
барилгын хєлийн єрєєнєєс 2 дугаар давхар хїртлэх шатыг задгай байхаар тєлєвлєж болно. Энэ
нєхцєлд хєлийн єрєє нь бусад єрєє хонгилоос галд тэсвэртэй хамар хана, хучилтаар болон ердийн
хаалгаар тусгаарлагдсан байна.
Жижиглэн худалдаалах дэлгїїр, нийтийн хоолны газрын гал тэсвэршилтийн I,II зэрэгтэй
барилгын нэгээс хоёрдугаар давхарт гарах шат буюу хаяавчийн давхраас хєлийн єрєєгїй нэгдїгээр
давхарлуу гарах шат буюу єгсєлийг задгай тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
Гэхдээ нийт худалдан авагчидын тал хувийг тїїгээр, їлдсэн хїмїїсийг 2-оос доошгїй битїї
шатаар нїїлгэн шилжїїлэхээр тооцож тєлєвлєнє. Задгай шат, єгсєлийн уртыг хамгийн алсын цэгээс
аврах гарц хїртэлх зайд оруулж тооцно. Харин тэдгээрийн талбай аврах гарцын талбайд тооцогдохгїй.
Театрын їзэгчдийн хэсэгт нь 2-оос доошгїй задгай шат, 2-оос дээшгїй битїї шат тєлєвлєнє.
Хєлийн єрєєний шалны тївшинээс 2 дугаар давхрын шалны тївшин хїртэлх задгай шат
тєлєвлєхийг зєвшєєрєх ба мєн їїний зэрэгцээ аврах гарцын зориулалтаар ашиглахаар тооцож
тєлєвлєнє. Харин тїїнээс дээш давхраас аврах хїмїїсэд зориулан шатны хонгил хїртэл тусдаа
гарц байх ёстой.
Олон нийт, иргэний барилгад байх шатах материалын агуулах, ийм бодисоор їйлдвэрлэл
їйлчилгээ явуулах єрєєнєєс бусад єрєє тасалгаанаас гарах нэг гарцыг задгай шат бїхий хєлийн
єрєє, єлгїїр, їїдний єрєєтэй шууд холбон харьцахаар тєлєвлєж болно.
БНбД 31.03.03
Єлгїїр, тамхины єрєє, амралтын єрєєг зоорийн болон хаяавчийн давхарт тєлєвлєхдєє
тусдаа задгай шатаар нэгдїгээр давхартай холбож болно. Театрын барилгын тайзны болон
їйлчилгээний хэсгээс байгалийн гэрлээр хангагдсан 2-оос доошгїй битїї шат тєлєвлєх бєгєєд
эдгээр шат нь дээвэр, дээврийн хєндий рїї гарах гарцтай байна. Тайзны хайрцагт II зэргийн галын
шат 2-ыг тєлєвлєх ба тэдгээр нь тайзны дээвэр, ажлын тавцангууд, заслал чимэглэл єргєх
дамнуургатай харьцдаг байна. Заслал чимэглэл єргєх дамнуурганд хїрэх шат тєлєвлєєгїй нєхцєлд уг
дамнуургаас болон ажлын тавцангуудаас ажиллагсадыг галын гадна шатаар аврахаар тєлєвлєж болно.
3.76. (А-Е) Барилгын гадна талын галын шат хоорондоо 150 м-ээс ихгїй байна. Шатыг
барилгын гол нїїрэн талд тєлєвлєхийг хориглоно.
3.77. (А) Кинотеатр, клуб, театр, спортын барилга байгууламжаас бусад олон нийтийн
барилгын хонгилын хоорондоо харьцах хэсгийн аврах гарцын єргєн болон шатны маршийн єргєнийг
тухайн барилгын гал тэсвэршилтийн зэрэг болон 1 м єргєнєєр нїїлгэн шилжїїлэх хїний тоог
їндэслэн тодорхойлно. Їїнд:
-Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй барилга 165 хїн;

-Гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй барилга 115 хїн;
-Гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй барилга 80 хїн;
3.78. (А) Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт сургууль, сургуулийн дэргэдэх дотуур
байр, олон нийт сургалт хїмїїжлийн цогцолбор, сургалт їйлдвэрлэлийн тєвийн барилгын нїїлгэн
шилжїїлэх гарцын тооцоо хїчин чадлыг тухайн давхрын єрєє тасалгаа , анги, танхимд нэг агшинд
цугларч болох нийт хїмїїсийн тоог їндэслэн тогтооно. 15-аас дээш хїн байх анги, танхимын
хаалганы єргєн 0.9м-ээс багагїй байх ёстой.
3.79. (А) Їзэгчдийн суудалгїй танхимын хамгийн алсын цэгээс аврах гарц хїртэлх зайг
13 дугаар хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
Гал Танхимынн эзэлхїїн мян. м3

Танхимын нэр тэсвэршил- зайн хязгаар (м)
тийн зэрэг
5 хїртэл 5-10 хїртэл 10-аас
дээш
1.Їйлчлїїлэгчдийн хїлээлгийн танхим, I, II 30 45 55
кассын танхим, їзэсгэлэнгийн танхим, III 20 30 -
бїжгийн танхим, амралтын танхим IV 15 - -
2. Хооллох танхим, уншлагын танхимаас

нїїлгэн шилжїїлэх нэг хїнд ноогдох I – II 65 - -
талбайг 0.2 ам/м-ээр тооцох III 45 - -
30 - -
3. Худалдааны танхим. Аврах гарцын I – II 50 65 80
талбайг нийт танхимын талбайтай III 35 - -
харьцуулахад: IV 25 - -
- Талбайн 25%-тай тэнцїї нєхцєлд I – II 25 70 75
III 15 20 -
- Талбайн 25%-иас бага нєхцєлд IV 10 - -
Тайлбар: Аврах гарцууд нийлж нэгдсэн гарц болоход уг гарцын єргєн нийлсэн гарцуудын
нийлбэр єргєнєєс багагїй байх ёстой.
3.80.(А-Е) Барилгын хамгийн алсын єрєєний хаалганаас, гарах хаалга эсвэл шатны хонгил
хїртэлх зайг 14 дїгээр хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
Хонгилын мухар талруу хїмїїс нь гарах єрєєний багтаамж 80 хїнээс ихгїй байх ёстой.
Мухар хонгил руу хїмїїс нь гарах ерєнхий боловсролын сургууль, олон нийт сургалт
хїмїїжлийн цогцолбор, сургалт їйлдвэрлэлийн тєвийн гал тэсвэршилтийн I, III зэрэгтэй 4 хїртэл
давхар барилгын танхимын хїний тоо 125–аас ихгїй байна. Гэхдээ хамгийн алслагдсан єрєєний
хаалганаас шатны хонгил хїртлэх зай 60м-ээс багагїй байх ёстой.
22
БНбД 31.03.03
Нїїлгэн шилжїїлэх їеийн хїний нягтралын хэмжээ* (ам/м)
Барилгын гал Нїїлгэн шилжїїлэх зайн хязгаар (м)
тэсвэршилтийн зэрэг 2 хїртэл 2-3 хїртэл 3-4 хїртэл 4-5 хїртэл 5-аас дээш
1 2 3 4 5 6
А. Єрєєнєєс шатны хонгил буюу гарах хаалга хїртлэх зай хэмжээ
I – II 60 50 40 35 20
IV 40 35 30 25 15
III, IV 30 25 20 15 10
Б. Хонгилын мухар тал буюу холлын мухар тал руу гарах зай хэмжээ
I – II 30 25 20 15 10
III 20 15 15 10 7
III, IV 15 10 10 5 5
* Єрєє тасалгаанаас нїїлгэн шилжїїлэх хїмїїсийн тоо болон аврах гарцын талбай хоорондын
харьцаа
Тайлбар: Энэ хїснэгтэд заасан їзїїлэлтийг дараах байдлаар ашиглана. Їїнд:

а. Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилгад 6 дугаар баганын їзїїлэлт; сургалт
їйлдвэрлэлийн тєв, коллеж, их дээд сургуулийн барилгад 3 дугаар баганын
їзїїлэлт; хэвтэж эмчлїїлэх эмчилгээний барилгад 5 дугаар баганын їзїїлэлт,
зочид буудлын барилгад 4 дїгээр баганын їзїїлэлт тус тус хамаарна.
Олон нийтийн бусад барилгын нїїлгэн шилжїїлэх тооцоог барилгын галын нормын
дагуу тєлєвлєнє. .
3.81. (А-Е) Їзэгчдийн суудалгїй танхимаас нїїлгэн шилжїїлэх гарцын єргєнийг нийт
хїний тоог їндэслэн тооцож 15 дугаар хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє. Харин 50-иас
дээш хїний багтаамжтай танхимын аврах гарцын єргєн 1.2м-ээс багагїй байх ёстой.
Гал 1м єргєнєєр нїїлгэн шилжїїлэх хїний
Танхимын нэр тэсвэршилтийн тоо танхимын эзэлхїїн. мян/м3
зэрэг 5 хїртэл 5-10 10-аас дээш
хїртэл
1.Нїїлгэн шилжїїлэх гарцын
талбайн хэмжээ худалдааны
танхимын талбайн 25% тїїнээс I, II 165 220 275
дээш болон хооллох ба уншлагын III 155 115 -
танхимын їндсэн аврах гарцын IV 80 - -
хїний урсгалын нягтрал 5 хїн/м2 –
аас илїїгїй нєхцєлд
2. Нїїлгэн шилжїїлэх талбайн
хэмжээ худалдааны танхимын I, II 75 100 125
талбайн 25%-иас бага нєхцєлд III 50 70 -
болон бусад танхим IV 40 - -
3.82.(Г) Худалдааны танхимаас нїїлгэн шилжїїлэх гарцын єргєнийг талбайн хэмжээнээс нь

хамааруулан тогтооно. Їїнд:
100 ам/м хїртэл худалдааны талбайд 1.4 м
100 – 150 ам/м хїртэл худалдааны талбайд 1.6 м
150 - 400 ам/м хїртэл худалдааны талбайд 2.0 м
400 – аас дээш ам/м хїртэл худалдааны талбайд 2.5 м
Хїрдэн хаалга болон кассуудын хоорондох зай гадна хана касс хоёрын хоорондох
худалдааны танхимын кассын тооцоо хийх зориулалттай талбай, худалдааны танхимаас хїмїїсийг
нїїлгэн шилжїїлэх аврах гарцын талбайн хэмжээнд тооцогдохгїй.
3.83. (Г) Худалдааны танхим, ахуйн їйлчилгээний танхимын хїмїїсийг нїїлгэн шилжїїлэх
аврах гарцын тооцоог 1 хїнд ноогдох талбайн їзїїлэлтийг їндэслэнэ хийнэ. Їїнд:
-Хот, хот маягийн суурины дэлгїїрийн худалдааны танхим ахуй їйлчилгээний газрын
танхимын тоног тєхєєрємжийг оруулан тооцсон нэг хїнд ноогдох талбай 1.35 ам/м;
- Хєдєєгийн суурин газрын дэлгїїрийн худалдааны танхимд 2 ам/ м ;
- Хїнсний захын худалдааны танхимд 1.6 ам/м ;
Ёслолын танхим ,танхимын хїний тоог тухайн танхимын суудлын тоог їндэслэн тогтооно.
БНбД 31.03.03
Дэлгїїрийн худалдааны танхимаас хїмїїсийг нїїлгэн шилжїїлэх аврах гарцын тооцоог тухайн
танхимыг єргєтгєх їндэслэлийг тооцон хийнэ.
3.84. (Г) Худалдааны танхимын алслагдсан цэгт ойр орших албаны шат буюу барилгын гарц
хїртэлх зай 13 дугаар хїснэгтэд заасантай тохирч байвал нийтийн хоолны газар болон жижиглэн
худалдаалах дэлгїїрийн барилгаас хїмїїсийг нїїлгэн шилжїїлэх гарцыг аврах гарцын
зориулалтаар ашиглахаар тооцож тєлєвлєнє.
Нїїлгэн шилжїїлэх хїмїїсийг бараа хїлээн авч буулгах єрєєгєєр дамжуулан гаргахаар
тєлєвлєхийг хориглоно.
3.85. Спортын задгай байгууламжийн суудлаас нїїлгэн шилжїїлэх гарцын 1 м єргєнд

ноогдох хїний тоог 16 дугаар хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
Нїїлгэн шилжїїлэх гарцын 1м єргєнд ноогдох хїний тоо
Барилгын гал Шатаар Хаалга
тэсвэршилтийн зэрэг Доод эгнээ Дээд эгнээ Доод эгнээ Дээд эгнээ
I, II 600 825 620 1230

III,IV 420 580 435 860
Тайлбар: Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй тавцангаас нїїлгэн шилжїїлэх хїний тоо аврах
гарцын нэг хаалтанд 1500-гаас ихгїй байна. Харин гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй тавцангаас
нїїлгэх хїний тоог 30%, гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй тавцангаас нїїлгэх хїний тоог 50% тус тус
бууруулан тооцож тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3.86. (А-Е) Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй барилгын їзэгчдийн суудалтай спортын танхим
болон бусад їзвэрийн танхимаас хїмїїсийг нїїлгэн шилжїїлэх гарцыг 17 дугаар хїснэгтэд заасан
хугацаатай уялдуулан тєлєвлєнє.
Нїїлгэн шилжїїлэх зайлшгїй хугацаа. мин
Танхимын нэр Заалын эзэлхїїн тїїнээс хамааралтай нїїлгэн
тєрєл шилжїїлэх хугацаа мян. м3* Барилгаас
5 хїртэл 10 20 25 40 60
Засал чимэглэл
єргєдєг тайзтай 1.5 2 2.5 2.5 - - 6
танхим
Ердийн тайзтай 2 3 3.5 3.7 4 4.5 6

танхим
Тайлбар: *Танхимын эзэлхїїнийг хашлага бїтээцийн доторхи гадаргууны тївшинээр

тодорхойлно. Гэхдээ энд їзэгчдийн суудлын индэрийн доорхи эзэлхїїн тооцогдохгїй. Эзэлхїїнийг
тодорхойлсон хэмжээ, завсрын утгатай байх тохиолдолд нїїлгэн шилжїїлэх хугацааг
интерполяцийн аргаар тодорхойлно.
12 дугаар хїснэгтэд заасан хугацааг гал тэсвэршилтийн III зэрэгтэй барилгад 30%-иар,
харин IV зэрэгтэй барилгад 50%-иар бууруулан тооцож тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
60 мян.м3 хїртэл эзэлхїїнтэй танхимаас нїїлгэн шилжїїлэх гарц шалны тївшинєєс

єрєєний єндрийн хагасаас дээш єргєгдєн байрлах нєхцєлд 16 дугаар хїснэгтэд заасан нїїлгэн
шилжїїлэх хугацааг 2 дахин багасгаж тооцоно. 60 мян. м3-ээс дээш эзэлхїїнтэй танхимаас нїїлгэн
шилжїїлэх хугацааг t = 0.1153 W томъёогоор тодорхойлно. Гэхдээ нїїлгэн шилжїїлэх хугацаа
6 минутаас ихгїй байх ёстой. Нїїлгэн шилжїїлэх гарц єрєєний єндрийн дунд орчимд байрлах
нєхцєлд хугацааг 35%-иар, єрєєний єндрийн 0.8 хувийн тївшинд байрлах нєхцєлд хугацааг
65%-иар бууруулан тооцох ёстой.
Танхимын эзэлхїїн 60 мян.м3-ээс дээш байвал хїмїїсийг нїїлгэн шилжїїлэх хугацаа

10 минутаас хэтрэхгїй байх ёстой. Хэрэв бага буюу их байвал интерполяци буюу экстраполяцийн
аргаар тооцно. Харин тайзнаас нїїлгэн шилжїїлэх зайлшгїй хугацаа 1.5 минут байх ёстой.
Тайзнаас нїїлгэн шилжїїлэх хїний тоог тайзны тавцангийн 2 ам/м талбай тутамд 1 хїн ноогдохоор
тооцно. Утаа нэвтэрдэггїй шатны хонгилоор хїмїїсийг нїїлгэн шилжїїлэх хугацаа барилгаас
нїїлгэн шилжїїлэх нийт хугацаанд тооцогдохгїй.
24
БНбД 31.03.03
3
3.87. (В) 60 мян.м эзэлхїїнтэй спортын битїї байгууламжаас нїїлгэн шилжїїлэх хїний тоо
гарцад 600-аас ихгїй байх ёстой. Нїїлгэн шилжїїлэх 2 гарцтай танхимын дэвжээн дээр суудал
зассан нєхцєлд гарцуудын хоорондох зай танхимын нийт уртын хагасаас багагїй байна.
Аврах гарцын єргєний хэмжээг дараах тооцоог їндэслэн тєлєвлєнє:
- Спортын битїї буюу задгай байгууламжийн суудлын тавцангийн гарц, эсвэл
пандус, шат 1м;
- Спортын битїї байгууламжийн суудлын тавцангийн аврах хаалга 1.35м;
- Спортын задгай байгууламжийн суудлын тавцангийн аврах хаалга 1.5м ;
3.88. (А-Е) Їзвэрийн танхимын хаалганы єргєн 1.2–2.4м-ээс багагїй, амралтын хонгилын
єргєн 2.4м-ээс багагїй байна. Лоожийн хаалганы єргєн 0.8 м байж болно. Їзэгчдийн танхимын
хаалга болон спортын байгууламжийн нїїлгэн шилжїїлэх гарцын хаалга нягт жийргэвчтэй бєгєєд
хаагддаг байх ёстой.
3.89.(А-Е) Їзвэрийн танхимын суудлын эгнээний хоорондуур хїн явах зай 0.45м-ээс багагїй
байна. Їзвэрийн суудлаас зєвхєн нэг талруугаа гарах бол суудлын тоо 26-гаас, 2 талруугаа гарах
бол суудлын тоо 50-иас ихгїй байх ёстой.
3.90. (А-Е) Хаяавчийн буюу зоорийн давхарын єлгїїрийн єрєєнєєс нїїлгэн шилжїїлэх гарцын
єргєнийг єлгїїрийн нийт хїчин чадлын 30%-тай тэнцэх хїмїїсийг гаргахаар тооцож тєлєвлєнє.
3.91.(А-Е) 50 хїнтэй танхим, їзэгчдийн суудал, лоожоос аврах хаалга хїртэл 25м зайтай
байвал уг танхимд нэмэгдэл аврах гарц тєлєвлєх шаардлагагїй.
3.92. (А) Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт сургуулийн мужааны кабинет, мод
тємрєєр зэрэг ажиллах кабинетаас гаргах хїмїїсийг тусдаа гонхоор дамжин шууд гаргах эсвэл
мужааны кабинет, мод тємрийн кабинеттай харьцах хонгилоор дамжин гаргахаар тооцон тєлєвлєнє.
3.93. (А) Тайз, тайзны доорх хєндий, ажлын тавцан, заслал чимэглэл єргєх дамнуургын
тавцан, хуйлмал заслал чимэглэл хадгалах тємєр шїїгээ, хєгжимчдийн суудлаас нїїлгэн
шилжїїлэх гарц 2-оос доошгїй байх ёстой. 500 хїртэл хїний суудалтай їзвэрийн танхимын
тайзнаас хїмїїсийг їзвэрийн танхимаар дамжуулан нїїлгэн шилжїїлэхээр тєлєвлєж болно.
3.94. (А) Бїтэн жилийн ажиллагаатай кинотеатр, клуб, кино їзвэрийн танхимаас нїїлгэн
шилжїїлэх хїмїїсийг 50-иас дээш хїн зэрэг цуглардаг єрєєгєєр дамжуулан гаргахаар тєлєвлєхийг
хориглоно. Улирлын ажиллагаатай, хєлийн єрєєгїй кинотеатрын їзвэрийн танхимын орцыг аврах
гарцын зориулалтаар ашиглахаар тооцон тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
3.95. (А-Е) Хєдєлгєєнт хамар ханаар тусгаарлагдсан єрєє бїрт аврах гарц тєлєвлєнє.
3.96. (А-Е) Тагтны хїмїїсийг биеийн тамирын болон соёлын їзвэрийн танхимаар дамжуулан
нїїлгэн шилжїїлэхээр тєлєвлєхийг хориглоно .
3.97. (А.В) Їзвэрийн газрын тоног тєхєєрємж, гэрэлтїїлэгийн єрєєнєєс нїїлгэн шилжїїлэх
хїмїїсийг шатдаггїй материалаар хийсэн єєрєє хаагддаг хаалгатай, шатдаггїй гонхоор эсвэл
хонгилоор дамжуулан гаргахаар тєлєвлєнє.
3.98. (Г) 150 ам/м хїртэл худалдааны талбайтай нэг давхар дэлгїїрийн барилгаас нїїлгэн
шилжїїлэх хїмїїсийг агуулахаас бусад єрєєгєєр дамжуулан гаргахаар тооцож болно.
3.99. (Г) 200 ам/м-ээс дээш талбайтай ахуй їйлчилгээний газар болон дэлгїїрийн
їйлчилгээний ажилчдын орц, тусдаа байх ёстой.
Агуулах, їйлчилгээний зориулалттай єрєєнїїдийн орцыг їйлдвэрлэлийн хэсгийн талаас
байхаар тєлєвлєнє. 250 ам/м хїртэл худалдааны талбайтай танхимд агуулахаас бараа оруулах
нэмэлт хаалга гаргахыг зєвшєєрнє.
3.100. (Д) Тємєр замын буудлын барилгад байрлах зочид буудалд нїїлгэн шилжїїлэх бие
даасан гарц байх ёстой. Тємєр замын барилгаас зорчигчдын задгай тавцан руу, гарах нийт гарцын
50%-иас багагїй хувийг нїїлгэн шилжїїлэх зориулалтаар ашиглахаар тооцож тєлєвлєнє.
3.101. (А-Е) Барилгын хонгилын 60 м бїрт єєрєє хаагддаг хаалгатай галд тэсвэртэй хамар
хана, тєлєвлєнє. Эмчилгээний барилгын хонгилын 42 м тутамд гал тэсвэршилтийн II зэрэгтэй хана
тєлєвлєнє.

БНбД 31.03.03
3.102. (А-Е) Тусгаарлах ханагїй зэрэгцээ єрєєний шалны тївшин хоорондоо 1м-ээс дээш
зєрєєтєй нєхцєлд єндєр хэсгийн шалны хєвєєгєєр 0.8м-ээс багагїй єндєртєй хашлага тєлєвлєнє.
Энэ шаардлага їзвэрийн танхимын тайзанд хамаарахгїй.
3.103. (В) Биеийн тамирын байгууламжийн суудлын тавцангийн шалны тївшин хоорондоо
0.55 м-ээс дээш зєрєєтєй байх нєхцєлд эгнээ бїрийн хєвєєгєєр хараа їл хаах 0.8м-ээс багагїй
єндєр хашлага тєлєвлєнє.
3.104. (В) Биеийн тамирын болон їзвэрийн танхимын тагт шаталгааны нэгдїгээр эгнээний
ємнїїр 0.8м-ээс багагїй єндєр хаалт тєлєвлєнє.
3.105. (В) Хїїхэдтэй эхчїїд амрах амралт сувилалын газрын єрєє, ерєнхий боловсролын
сургууль, цэцэрлэгийн байгууллагын єрєєний шилэн хаалга бїрт 1.2м-ээс багагїй єндєр
хамгаалалтын тор тєлєвлєнє.
Тайлбар: Олон нийт, иргэний барилгын галын аюулгїй байдлыг холбогдох норм дїрмийн
Єндєр барилгын тєлєвлєлтийн шаардлага
3.106. (А-Е) 10-аас дээш давхар барилгын шатны хонгил утаа нэвтэрдэггїй байх ёстой.
2 шатны нэг нь буюу тїїнээс олон шаттай тохиолдолд 50-иас доошгїй хувь нь утаа нэвтрїїлэлтийн
нэгдїгээр зэрэгтэй, бусад нь II-III зэрэгтэй байна. Шатны хонгил болон давхрын хаалгануудын
хоорондох зай тэнхлэгээрээ 2.5м-ээс багагїй байна. Утаа нэвтэрдэггїй шатны хонгилоор шил-
жїїлэх хїмїїсийг агаар шахах хэрэгсэлээр тоноглосон гонхоор дамжин гаргахаар тооцох бєгєєд
цахилгаан шатны їїдээр дамжихаар тєлєвлєхийг хориглоно. Утаа нэвтэрдэггїй шатны хонгилыг
барилгын гадна хананд байрлуулах ба єнцєг бїхий барилгын дотор буланд байрлуулж болохгїй.
Хоёрдугаар зэргийн шатны хонгилыг 0.75 цагийн гал тэсвэршилтийн хязгаартай шатдаг
материалаар давхрын єндєр бїрээр тусгаарлан хувааж, хэсэг бїрийн дээд талаас агаар
оруулахаар тооцон тєлєвлєнє. Нэг хаалга онгорхой байх їеийн агаарын илїїдэл даралт шатны
хонгилын дээд хэсэгт 150 Па-аас ихгїй, доод хэсэгт 20 Па –аас багагїй байх ёстой. Салхивчийн
агаар дамжуулах хоолойн хїчин чадал, хавхлага, сувгийн огтлолыг тооцоогоор тодорхойлж
тєлєвлєнє.
Тайлбар: Газрын тооцоот тївшинєєс дээд давхрын єрєєний (техникийн давхрыг тооцохгїй)
шалны тївшин хїртэл 30м-ээс дээш єндєр байвал 9 хїртэл давхар барилгын шатны хонгилыг
10-16 давхар барилгын шатны тєлєвлєлтєд тавигдах шаардлагын дагуу тєлєвлєнє. II зэргийн утаагїй
шатнаас хєлийн єрєє рїї гарах хаалгыг галын їед агаарын даралт їїсэх гонхоор дамжихаар тєлєвлєнє.
3.107. (А-Е) Шатны хонгилын хананд агаар шахах илїїдэл даралтын нїхнээс єєр
зориулалтын нїх гаргахыг хориглоно.
3.108. (А-Е) Нїїлгэн шилжїїлэх гарцыг тусгаарлах дотор хана, хамар хана, шилэн ханын
материал 0.75 цагийн гал тэсвэршилтийн хязгаартай байх ёстой.
Дєрєв. ИНЖЕНЕРИЙН ТЄХЄЄРЄМЖИЙН ТЄЛЄВЛЄЛТ
4.1. (А-Е) Барилгын халаалт салхивч, агааржуулалтын системийг халаалт салхивч,

агааржуулалт, дулааны шугам, зуухны тєхєєрємжийн норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.
4.2. (А-Е) Автомат ажиллагаатай дулааны пунктыг дулаан авах їедээ 1000 гДж буюу
тїїнээс дээш дулаан зарцуулах тооцооны зардалтай барилгад тєлєвлєнє.
4.3. (А-Е) Барилгын дулааны тєвлєрсєн узелийг тусдаа гарцтай єрєєнд эсвэл салхивчийн
тоног тєхєєрємж буюу агааржуулалтын системийн єрєєнд байрлуулна. Єрєєний єндрийг дотогшоо
цухуйсан бїтээцийн гадаргуу хїртэлх хэмжээгээр тооцно. Энэ єндєр 2.2м-ээс багагїй байх ёстой.
4.4. (А-Е) Усан халаалтын системийн салаа шугамыг дараах єрєєнїїдэд тєлєвлєнє. Їїнд:
· Їйлдвэрлэлийн єрєєтэй хооллох танхим, хурлын танхимын (энд барилгын нийт
эзэлхїїнд багтсан 400 хїртэл суудалтай хурлын танхим 160 хїртэл суудалтай
хооллох танхим хамаарахгїй) їзэгчдийн тайзтай танхим, тайз болон хєлийн єрєє,
амрах єрєє тасалгаа, тагт, бїжгийн танхим, театр, клубын тайзтай бага танхим.
· 200 мянгаас дээш нэгж бїхий номын сангийн уншлагын танхим, агуулахын єрєє.
· Жижиглэн худалдаалах дэлгїїр, 400 ам/м-ээс дээш худалдааны талбайтай
танхим, бараа буулгах єрєє
· Олон нийт, иргэний барилгад байрлах орон сууцны єрєє
26
БНбД 31.03.03
4.5. (А-Е) Барилгын тасалгааны агаар зохицуулан хуваарилах системийг тооцооны їндсэн
дээр сонгож тогтооно.
4.6. (А-Е) Барилгын тасалгаанд орох агаарын аэродинамик болон дулааны їзїїлэлтийг
єєрчлєн оруулах агаарын урсгалын эзэлхїїн, температурын ялгаанаас хамааруулан їйлчлэх
хїрээний R-ыг єєрчлєх агаар хуваарилагч тєлєвлєнє.
4.7. (А) Цэцэрлэгийн барилгын єрєєний халаах хэрэгслийг далд хийнэ.
4.8.(А) Цэцэрлэгийн барилгын нэгдїгээр давхарт байрлах бїлгийн єрєє болон тулгуур
эрхтэний гэмтэлтэй хїїхдийн унтах, хувцаслах єрєєнд халаалттай шал тєлєвлєнє. Шалны
гадаргуугийн дундаж температурыг 220–ын хязгаарт байлгах шаардлагатай.
4.9.(А) Цэцэрлэгийн барилгын унтлагын єрєєний агаар солилцоог бїлгийн єрєєгєєр

дамжихаар тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Нийтийн хооллох газрын салхивчийн хоолойг бїлгийн болон
унтлагын єрєєгєєр дамжихаар тєлєвлєхийг хориглоно.
4.10. (А) Цэцэрлэгийн барилгын єрєє тасалгааны агаарын тооцоот температур, агаар
солилцооны давтамжийн хязгаарыг 18 дугаар хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
Агаарын тооцоот температур Нэг цагийн агаар солилцооны
Єрєє тасалгаа давтамж
Уур Уур Уур Уур амьсгалын Уур амьсгалын
амьсгалын амьсгалын амьсгалын I бїс I бїсээс бусад
I бїс II, III бїс IV бїс єгєх сорох єгєх сорох
Бага насны
бїлгийн хїїхдийн 23 22 21 2.5 1.5 - 1.5
хувцас тайлах
єрєє
Дунд, ахлах насны
бїлгїїдийн хувцас 22 21 20 2.5 1.5 - 1.5
тайлах єрєє 21 20 19 2.5 1.5 - 1.5
Унтлагын єрєє
- яслийн бїлгийн 22 21 20 20 1.5 - 1.5
- сургуулийн 21 20 19 - 1.5 - 1.5
ємнєх насны
бїлгийн
Буфетын єрєє 16 16 16 - 1.5 - 1.5
Хєгжим, биеийн
тамирын 20 19 18 2.5 1.5 - 1.5
хичээлийн танхим
Зугаалгын сэрїїн Тооцоогоор, гэхдээ 1 хїїхдэд
тавцан 12 - - 20 м 3/ц-аас багагїй байх ёстой.
Хїїхдийг усанд
сэлж сургах 30 30 30 Тооцоогоор, гэхдээ 1 хїїхдэд
бассейны бэлтгэл 50 м 3/ц-аас багагїй байх ёстой.
єрєє
4.11.(А) Ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт сургууль, сургуулийн дэргэдэх дотуур
байрны барилгын агаарын халаалтын системд ажлын цагт тогтмол барьж байх агаарын температур
400С-ээс ихгїй байна.
4.12. (А) Ерєнхий боловсролын сургуулийн анги танхимын бохирдсон агаарыг халаалт
салхивчийн нормын дагуу рекреац, ариун цэврийн єрєє болон эксфильтрацтай цонхны шилний
завсараар шїїрч гаргахаар тооцож тєлєвлєнє. Механик єдїїлбэртэй эсвэл тєвлєрсєн биш
урсгалтай агаар оруулах салхивчийг анги танхимд цагт 1 давтамжтай агаарын солилцоо хийх
ердийн татах ажиллагаатай тєлєвлєнє. Агаарын дулаан хангамжтай байх нєхцєлд хичээлийн анги
танхимд салхивчийн систем тєлєвлєхгїй.
4.13. (А) Сургуулийн барилгын агаарын халаалтыг салхивчтай хослуулан ашиглах їед
хичээлийн цагт єрєєний температурыг норматив хэмжээнд байлгах зориулалттай харьцангуй
чийгшилт 30-60%- ийн хязгаартай байхаар харин хичээлийн бус цагт агаарын температурыг 150-аас
багагїй байлгах автомат удирдлагатай систем тєлєвлєнє.
БНбД 31.03.03
4.14. (А) Анги танхимын халаалтын агаарын системд эргїїлж ашиглах агаарын солилцоог
зєвхєн хичээлийн бус цагаар хийнэ.
4.15. (А) Гал тогооны тоног тєхєєрємжєєс ялгарах илїїдэл дулааныг сургуулийн хооллох
танхим, хоол хийх їйлдвэрлэлийн хэсгийн єрєє тасалгааны агаар солилцоонд шингээхээр тооцож
тєлєвлєнє. Гал тогооны їйлдвэрлэлийн єрєє тасалгаанд оруулах агаарыг хоолох танхимаар
дамжуулахаар тооцож тєлєвлєнє. Хооллох танхимын нэг суудалд ногдох агаарын хэмжээ 20 м3/ц-аас
багагїй байх ёстой.
4.16. (А) 320 хїртэл сурагчтай сургуулийн барилгын салхивчийг механик ажиллагаагїй
тєлєвлєж болно.
4.17. (А) Ерєнхий боловсролын сургууль, мэргэжлийн сургалт їйлдвэрлэлийн тєв, дотуур
байрт сургуулийн барилгын агаарын тооцооны температур, агаар солилцооны давтамжийг
19 дугаар хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
1 цагын агаар
Агаарын тооцоот температур, 0С солилцооны
Уур Уур Уур
амьсгалын амьсгалын амьсгалын єгєх сорох
I бїс II, III бїс I бїс
Анги танхим лабораторийн єрєєнїїд 21 18 17
Їйлдвэр сургалтын анги 17 15 15
Ёслолын танхим, лекцийн танхим,
дуу хєгжмийн танхим, клуб 20 18 18
Дугуйлангийн єрєє 21 18 17 - 1.5
Дотуур байрт сургууль, сургуулийн
дэргэдэх дотуур байрын унтлагын 18 18 18 - 1.5
єрєє
4.18. (А) Уур амьсгалын III, IV бїсэд байрлах их, дээд сургуулийн 150 -аас дээш хїїхдийн
хїчин чадалтай барилгын ёслолын болон хичээлийн танхимын агаар солилцооны тооцоог халаалт
салхивчийн норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.
4.19. (А, В) Коллеж, их, дээд сургуулийн барилгын агаарын температур, агаар солилцооны
давтамжийг 20 дїгээр хїснэгтэд зааснаас багагїйгээр тєлєвлєнє.
Агаар солилцооны
Єрєє тасалгаа Агаарын тооцооны давтамж (1 цагт)
температур, 0С єгєх сорох
Хичээллэх анги танхим, хорт бодис, утаа Механикаар
ялгаруулдаггїй лабораториуд, курсын болон онгойдог гэгээвчээр
дипломын тєсєл зохиох танхим, 30 хїртэл 18
суудалтай уншлагын танхим, албан ажлын єрєє
Хичээллэх анги танхим, хичээлийн єрєє, хорт
бодис, утаа ялгаруулахгїй лабораториуд, курсын 1 суудалд 20 м 3
болон дипломын тєсєл зохиох танхим, 30-аас 18
дээш суудалтай хурлын танхим, ёслолын танхим
Хорт болон цацраг идэвхитэй бодисоор ажиллах
лабораториуд, лабораторийн дэргэдэх угаалгын 18 Технологийн
єрєє (татаж салхилуулах шїїгээтэй) даалгаврын дагуу
тооцоогоор тогтооно
Єндєр нарийвчлалтай тоног тєхєєрємж байрлах
лабораториуд 20 -“-
Татаж салхилуулах шїїгээгїй лабораторийн
угаалгын єрєє 18 4 6
4.20. (А) Гадна агаарын температурын хамгийн хїйтэн 5 хоногийн їед їйл ажиллагаа
явагдаагїй їеийн танхимын температур 80С хїртэл буурхааргїй тооцоо гарсан нєхцєлд кинотеатр,
клуб, театрын барилгын 320-аас дээш їзвэрийн суудалтай танхимд халаалтын тєхєєрємж тєлєвлєхгїй
байж болно. Гэхдээ холбогдох арга хэмжээ явагдахаас ємнє танхимын агаарыг халаах ёстой.
28
БНбД 31.03.03
4.21. (А) Театр, клубын тайзны халаалтын хэрэгсэлд ердийн радиатор тєлєвлєнє. Халаах
хэрэгсэлийг тайзны арын хананд эсвэл тайзны арын орон зайд тайзны шалны тївшингээс
0.5 метрээс ихгїй єндєрт байрлуулан тєлєвлєнє.
4.22. (А) Цэвэр агаар єгєх, бохир агаар сорох ердийн механик салхивчийн системийг клубын
барилга болон тайзны їйлчилгээний єрєєнїїд мєн захиргаа аж ахуйн єрєєнд тус тусд нь байрхаар
тєлєвлєнє. Харин 370 хїртэл хїний багтаамжтай клубын барилгад ийм систем тєлєвлєхгїй байж болно.
4.23. (А) Эргэдэг тайзтай клуб театрын їзэгчдийн танхимын цэвэр агаарын 10%-ийг
хангахад єгєх агаарын нийт хэмжээ 90%-тай тэнцїї байх ёстой. Єгєх агаарын 17% орчим хувийг
тайзаар дамжуулахаар тооцно.
4.24. (А) Кинотеатр, клуб, театрын їзвэрийн танхимд шаардлагатай агаарын кондиционерын
буюу салхивчийн системийн нормативыг 21 дугаар хїснэгтэд заасны дагуу тєлєвлєнє.
1 цагийн агаар
Агаарын
солилцооны
тооцооны
Єрєє тасалгаа давтамж Нэмэлт заалтууд
t0 , С
єгєх сорох
Тайз бїхий 800 хїний Хїйтэн улиралд:
суудалтай їзэгчдийн Тооцоогоор, -кинотеатрын халаалтын хангамж 140С
танхим, тайзтай 600 гэхдээ їзэгчид -клуб, театрын дулаан хангамжийн систе-
хїний суудалтай гаднаас орж буй мийн тєлєвлєхєд –160С салхижуулалтын
барилга: агаарын хэмжээ системийг тєлєвлєхєд–160С (клуб,
- кинотеатр* 16 20 м3 -ээс театрын барилгад –200С) харьцангуй чийг
-клуб, театр 20 багагїй байх –40-45% (гадна агаарын тооцооны
температурыг тусдаа їзїїлэлтїїдээр
тооцно)
Эстрад бїхий 800 Жилийн дулааны улиралд :
хїртэл суудалтай 250С ихгїй (кинотеатрын барилгад –260С
їзэгчдийн танхим, ихгїй), харьцангуй чийг –50-55% (гадна
тайз бїхий 600 агаарын t-ыг тусдаа їзїїлэлтїїдээр
хїртэл суудалтай тооцно)
їзэгчдийн танхим
Жилийн хїйтний улиралд
Кинотеатр* 16 -кинотеатрын системийг тєлєвлєхєд -140С,
-клуб, театрын барилгад 160 С,
Клуб, театр 20 -салхижуулалтын системийг тєлєвлєхдєє
агаарын тооцооны температурыг 160С-тэй
тэнцїїгээр авна.
(театр, клубын барилгад –200С)
Жилийн дулаан улиралд:
Тусдаа їзїїлэлтїїдээр тооцсон гадна
агаарын тооцооны температурын
хэмжээнээс 30С-ээс ихгїйгээр авна. (Цаг
уурын IV бїсэд баригдаж буй 200 хїний
суудлын багтаамжтай танхимын дулаан
хангамжийг тєлєвлєхдєє 600 болон
тїїнээс дээш суудалтай танхимтай
адилхан тооцно)
Тайз, тайзны арын
орон зай, карман 22
(тайзны хажуу
талуудын орон зай)
· їзэгчдэд зориулсан єлгїїр тєлєвлєхгїй.
4.25. (А, Б) Ховор ном судар, гар бичмэлийн эх хадгалах єрєє болон саяаас дээш нэгж
хадгалах багтаамжтай номын сангийн фондын єрєє, I зэргийн архивын агуулахад агаар тохируулах
кондиционер тєлєвлєнє.
4.26. (А, Б) Уншлагын танхим, лекцийн танхим, шинжлэх ухааны номын сангийн 200 мянгаас
дээш нэгж хадгалах багтаамжтай фондын єрєє, 300 мянгаас дээш хадгаламжтай архивын єрєєнд

БНбД 31.03.03
кондиционерын систем заавал тєлєвлєнє. Харин архивын бусад єрєєнїїдийн ердийн халаалттай
тєлєвлєнє.
4.27. (А, Б) Уншлагын танхим, фонд, їйлчилгээний хэсэг нь нэгдсэн танхимд байрласан
50 мянга хїртэл номын фондтой нийтийн номын сан, 0.3 мянга хїртэл номын хадгаламжтай
архивын барилгад агаар солилцооны ердийн салхивч тєлєвлєнє.
4.28. (А, Б) Номын сангийн уншлагын танхим болон лекцийн танхимын хадгаламжийн
єрєєнд салхивчийн ердийн систем тєлєвлєнє.
4.29. (А, Б) Номын сангийн хадгаламжийн єрєєнд технологийн шаардлагаар гаднаас єгєх
эргэлтийн агаарын тоосны концентрацийг зєвшєєрєгдєх хязгаар хїртэл цэвэрлэх тєхєєрємж
тєлєвлєнє. Зайлуулах агаарын эзэлхїїнийг ном хадгалах єрєєнд цагт 6 удаа агаарын солилцоотой
байхаар тооцож тєлєвлєнє.
Номын сан, архивын агаарын тооцоот температур, 1 цагийн агаар солилцлын давтамжийг
22 дїгээр хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє. Номын сан архивын барилгын харьцангуй чийгшилт 55%
байх шаардлагатай.
1 цагийн агаар солилцлын
Єрєє тасалгаа Агаарын давтамж
тооцооны t0, (С) єгєх сорох
Уншигчдын їйлчилгээний бїс 18 Тооцоогоор нэг хїнд 20м3-
ээс багагїй гадна агаарын
эзэлхїїн ноогдох ёстой
Бїртгэл, хадгалах єрєє, албан бичиг баримт
каталогийн єрєє 18 1 1
Олшруулах лаборатори 18 2 3
Фото баримт, микрофильмын архивын болон Тооцоогоор
номын сангийн хадгаламжийн єрєє 18
Эрхлэгчийн єрєє 18 2 1.5
Тайлбар: 1. Номын сангийн саяаас дээш нэгж хадгалах єрєє, I дїгээр зэрэглэлийн архивын
хадгаламжийн єрєєний агаарын температур тогтмол 180 С байх ёстой.
2. Номын сангийн 1 сая хїртэлх нэгжийн хадгаламжийн єрєє, II, III зэрэглэлийн
архивын барилгад дулааны улирлын їеийн тооцоот температурын єгсєлт
30С-ээс ихгїй байж болно.
4.30.(Г) 250 ам/м хїртэл худалдааны талбайтай дэлгїїрт ердийн салхивчийн систем тєлєвлєнє.
4.31. (Г) 150 ам/м –ээс дээш талбайтай дэлгїїрийн худалдааны танхимын агаар єгєх, бохир
агаар сорох эзэлхїїний давтамж ижил байх ёстой. Дэлгїїрийн агаарын тооцоот температур,
1 цагийн агаар солилцлын давтамжийг 23 дугаар хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.
1 цагийн агаар солилцлын
Агаарын
тооцооны t0, (С)
єгєх сорох
250 ам/м -ээс бага талбайтай худалдааны
танхим: 12 - 1
15 - 1
250 ам/м -ээс дээш худалдааны талбайтай:
- хїнсний дэлгїїр 12 тооцоогоор

- олон тєрлийн барааны дэлгїїр 15 -“-
4.32. (В) Спортын барилгын бие чийрэгжїїлэлтийн танхимын бэлтгэлийн єрєєнд агаарын
солилцоо дараах тївшинд байх ёстой.
- Бассейны танхим, усанд сэлж сурах сургалтын танхимд - 0.2 м/с
- Бєхийн бэлтгэлийн єрєє, ширээний теннисний єрєє, мєсєн гулгуурын
танхимд– 0.3 м/с
- Бусад тєрлийн спортын танхим, бие чийрэгжїїлэлтийн єрєєнд – 0.5 м/с
30
БНбД 31.03.03
4.33. (В) Єрєє тасалгааны агаарын харьцангуй чийгшилт, % -иар:
- їзэгчдийн суудалгїй спортын танхим, бие бялдрын чийрэгжїїлэлтийн танхим,
усанд сэлэх бэлтгэлийн танхимд – 30-60%
- бассейны бэлтгэл сургуулилт хийх танхимд 50-60%
Жилийн хїйтний улирлын харьцангуй чийгшилтийн хязгаарыг температуртай харьцуулсан
їзїїлэлтийг 24 дїгээр хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє. Усан сангийн танхимын хашлага бїтээцийн
дулаан техникийн тооцооны харьцангуй чийгшилт 67%, агаарын температур 270 С байхаар тооцож
тєлєвлєнє.
Наамал модон бїтээцийн орчны жилийн болон нэг єдрийн агаарын харьцангуй чийгшилт
45%-иас багагїй, агаарын температур нь 350С-ээс хэтрэхгїй байх ёстой.
4.34. (В) Биеийн тамирын танхимын дулаан хангамжийн систем, салхивчийн агаарын
кондиционер хавсарсан тохиолдолд агаарыг эргїїлж соруулахаар тєлєвлєнє. Агаарын тооцоот
температур, 1 цагийн агаар солилцлын давтамжийг 24 дїгээр хїснэгтэд зааснаар тєлєвлєнє.
1 цагийн агаар солилцлын давтамж
Єрєє тасалгаа Агаарын тооцооны t0, (С) єгєх сорох
800-аас дээш їзэгчдийн 18-жилийн хїйтэн улирлын Тооцоогоор, нэг хїнд
суудалтай спорт їеийн агаарын чийгшил 30- 80м3/ц-аас багагїй болон 1
танхим, їзэгчдийн 45%, тооцооны t 0 нь Б їзэгчид 20м3/ц-аас багагїй
суудалтай мєсєн їзїїлэлтэд заасантай тэнцїї хэмжээтэй агаар гаднаас
гулгуурын битїї танхим байх тохиолдолд ³260 (мєсєн орохоор тооцох.
гулгуурт 250-аас дээшгїй)
жилийн дулаан улиралд
агаарын чийгшил 60%-иас
ихгїй (мєсєн гулгуурт 55%-
иас ихгїй) гадна агаарын
тооцооны температур нь Б
їзїїлэлтэд заасантай тэнцїї
байх тохиолдолд
800-аас бага їзэгчдийн 18-жилийн хїйтэн улиралд А
суудалтай спорт танхим їзїїлэлтїїдээр авсан гадна
агаарын температураас 30-
аас ихгїй дулаан байж болно.
Жилийн дулаан улиралд (уур -“-
амьсгалын IV бїсэд) тус
хїснэгтийн 1-р зїйлийн дагуу
авна.
Їзэгчдийн суудалтай ба Бассейны усан санд байгаа
суудалгїй бассейны усны температураас 1-20 С-
танхим (їїний тоонд аар их байх ёстой.
бие бялдар -“-
чийрэгжїїлэхэд
зориулсан бассейны
танхим орно).
Тооцоогоор, гэхдээ сураг-
Їзэгчдийн суудалгїй 15 чид 80м3/ц-аас багагїй
танхим гадна агаар орохоор тооцох
Сэлэх бэлтгэл хийх
бассейны танхим,
бїжгийн хичээлийн
танхим, биеийн тамир 18 -“-
чийрэгжїї-
лэлтийн хичээлийн єрєє
тасалгаанууд
4.36. (В) Їзэгчдийн суудалтай хиймэл мєстэй мєсєн гулгуурын олон тєрлийн зориулалтаар
ашиглах битїї танхимын агаар сэлгэх тооцоог ашиглалтын дараах дэглэмд тохируулан тєлєвлєнє.
· мєс ба їзэгчдийн суудал
· зєвхєн їзэгчдийн суудал
· мєсєн талбай
· хиймэл мєсгїй зєвхєн биеийн тамирын танхим

БНбД 31.03.03
Хиймэл мєсгїй, биеийн тамирын танхим болон їзэгчдийн суудалтай бассейны
танхимд агаар солилцлын тооцоог їзэгчтэй їзэгчгїй гэж 2 горимд тохируулж хийнэ. Хєлрєлт
їїсэхээс хучилтыг хамгаалах зорилгоор битїї мєсєн гулгуурын танхимын хучилтанд їйлчлэх
агаарын халаалтын систем тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
4.37. (А-Е) Чийгтэй буюу нойтон горимтой єрєєний гадна хананд халаах хэрэгсэл
байрлуулах гаргахыг зєвшєєрєхгїй. Ариун цэврийн узель, тамхины єрєєний агаар сорох
салхижуулалтын системийг шїршїїрийн єрєєний сорох системтэй нэгтгэж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
Бассейны танхимаас бусад тєрлийн танхим, єрєє тасалгаанаас агаар сорох ажиллагааг нормын
дагуу сорох механик, ердийн салхивчийн системтэй тєлєвлєнє.
4.38. (В) Жижиг хот, суурин, орон сууцны хороолол болон хєдєєгийн суурин газрын
100 хїртэл суудалтай танхим болон їзэгчдийн суудалгїй спортын танхимд ердийн ажиллагаатай
агаар єгєх, сорох механик салхивч тєлєвлєнє.
4.39. (В) Халаалтын системийг амралт, аялал жуулчлалын барилгын дараах єрєє
тасалгаанд тєлєвлєнє. Їїнд:
· уур амьсгалын IV-єєс бусад бїсэд байрлах эмнэлгийн пункт болон эмнэлгийн
тусгаарлах тасаг
· хїїхдийн зуслангийн барилга
· Уур амьсгалын I, II бїсэд барих улирлын ажиллагаатай амралтын газар, жуулчдын
бааз, асрамжийн барилга
4.40. (В) Амралт, сувиллын барилгын унтлагын єрєє уур амьсгалын IV бїсэд барих
амралтын барилгын сууцны єрєєнд агаар сорох ердийн механик салхивч тєлєвлєнє.
4.41. (А-Е) Ариун цэврийн єрєєтэй сууцны єрєє тасалгааны агаарыг ариун цэврийн
єрєєгєєр дамжуулан зайлуулахаар тооцож тєлєвлєнє.
4.43. (В) Дээд зэрэглэлийн зочид буудлын хооллох танхим, їйлдвэрлэлийн єрєє тасалгааг
кондиционертэй бусад албан ажлын єрєєг агаар єгєх, сорох ердийн салхивчтай байхаар тооцож тєлєвлєнє.
4.44. (В) Эмнэлгийн барилгын тооцоот температур, єрєєний агаарын цэвэршилтийн

зэрэглэлийг єрєєний агаарын цэвэршилтийн зэрэглэлийг 25 дугаар хїснэгтэд зааснаар уур
амьсгалын IV бїсэд байрлах барилгын агаарын кондиционер салхивчаар тоноглох єрєєний дотоод
агаарын тооцооны їзїїлэлтийг 26 дугаар хїснэгтэд зааснаар тус тус тєлєвлєнє.
Агаарын 1 цагийн агаар солилцооны Ердийн

давтамж Ариун
Єрєє тасалгаа тооцооны таталттай
цэврийн
температур салхивчийн
зэрэг
* Гр.С єгєх сорох давтамж
Насанд хїрэгчдийн єрєє,
хїїхдийн тасаг дахь эхчїїдийн 20 1 орд 80 м3/ц ц 2
єрєє, гипотерапийн єрєє 100%
Сїрьегийн тасаг (насанд 20 1 орд 80 м3/ц б 2
хїрэгчдийн, хїїхдийн) 80% 100%
Гипотиреозийн тасаг 24 1 орд 80 м3/ц ц 2
100%
Тиреотоксикозын тасаг 15 1 орд 80 м3/ц ц 2
100%
Мэс заслалын дараах тасаг, Тооцоогоор, гэхдээ10-аас
сэхээн амьдруулах тасаг, багагїй удаа солилцолтой*
Зєвшєєрєгдєхгїй
эрчимт эмчилгээний єрєє 22 100% 80%- антисеп- Маш. ц

тикийн єрєє
Тєрєхийн єрєє, боксууд, диализ (наркозын,
мэс заслалын танхим, наркозын ариутгалын) г.м
єрєє, тїлэгдэлт эмчлэх тасгийн єрєєнїїдийг
1-2 ортой єрєє, барокамерууд дайрч єнгєрєх
- 20%
80% 100% - септикийн
єрєє
32
БНбД 31.03.03
Тєрсний дараах єрєє 22 100% 100% ц Зєвшєєрєг-
дєхгїй
Тїлэгдэлттэй тасгийн 2-4 22 100% 100% ц Зєвшєєрєг-
ортой єрєє, хїїхдийн єрєє дєхгїй
Дутуу тєрсєн, нярай, нялх 100%* 80%-антисептик Зєвшєєрєг-
болон гэмтсэн хїїхдийн єрєє 25 100%* 100% - септик Маш. ц дєхгїй
Боксууд, хагас бокс, боксын 2.5 (агаар
ємнєх єрєє 22 хонгилоос 2.5 б 2.5
орж ирнэ)
100%
Халдвартын тасаг 20 80 м 3/ц 80 м3/ц б -
Тєрсний дараах єрєє,
фильтрийн єрєє, хїлээн авах-
їзлэгийн бокс, їзлэгийн,
боолтын, манипуляцийн, мэс
заслалын ємнєх єрєєнїїд, 22 2 2 ц 2
эхчїїдийн сїї саах єрєє, ой
хїрээгїй хїїхэд хєхїїлэх
єрєє, вакцины єрєє
Мэс заслалын танхимын 18 - 3-септик тасаг Б 2
ариутгалын єрєє 3- антисептик
тасаг ц 2
* Ариутгасан агаар оруулахаар тєлєвлєх
Тайлбар: ц - цэвэр єрєє
б– бохир єрєє
Агаарын Харьцангуй Максимум 1 цагийн агаарын

Єрєє тооцооны чийгшил, % хєдєлгєєнт, солилцолын
температур ОС м/с давтамж
Тооцоогоор,
Мэс заслалын танхим 23 55-60 0.15 Гэхдээ 10 удаагаас
багагїй
Наркозын, мэс заслалын
дараах єрєє, эрчимт
эмчилгээний єрєє, Тооцоогоор,
тїлэгдэлтийн тасгийн 1-2 25 55-60 15 Гэхдээ 1 оронд
ортой єрєє, дутуу тєрсєн, 80м3–аас багагїй
нялх, нярай хїїхдийн
болон гэмтсэн хїїхдийн
єрєє
Соматик болон мэс Тооцоогоор,
заслалын чиглэлийн єрєє 26 35-55 0.2 Гэхдээ 1 оронд
(насанд хїрэгчдийн, 80м3 –аас багагїй
хїїхдийн)
4.43. (В) Эмнэлгийн барилгын салхивч бохир (б) єрєєний агаарын урсгалыг цэвэр (ц)
єрєєнїїд рїї нэвтрэх боломжийг хязгаарлах ёстой.
4.46.(В) Мэс заслалын, мэс заслалын дараах, наркозын, тєрхийн болон тєрхийн ємнєх
тїїнчлэн сэхээн амьдруулахын єрєє, эрчимжїїлсэн эмчилгээний, тїлэгдэлтийн 1-2 ортой єрєє
тасаг, нялх, дутуу тєрсєн, гэмтэлтэй хїїхдийн тасаг, барокамерын танхим болон євчин їїсгэх
нянгїй туршилтын амьтан байрлах єрєє тасалгаанд кондиционерийн систем заавал тєлєвлєх
ёстой.
4.47. (В) Хєдєє орон нутагт барих эмнэлгийн барилгын салхивчийн тєхєєрємжийг агаар
чийгшїїлэгчгїй тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

БНбД 31.03.03
Усан хангамж ариутгах татуурга
4.48. (А-Е) Барилгын ахуйн ундааны, галын болон халуун, хїйтэн усан хангамж, ариутгах
татуурга, дээврийн ус зайлуулах шугамыг БНбД 40.05.97 болон бусад холбогдох баримт бичгийн
Тєвлєрсєн ариутгах татуургын системгїй нутаг дэвсгэртэй зохицсон люфт- клозетыг дараах
барилга байгууламжид тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Їїнд:
§ Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилга, асрамжийн газар

§ Уурын амьсгалын IV бїсэд барих дотуур байрт сургууль, ерєнхий
боловсролын сургуулийн барилга, харин хєдєє орон нутагт бие даасан
цооногтой нийтийн жорлон ашиглахаар тооцно.
§ 240 хїїхдийн хїїхдийн зуслангийн барилга
§ Уур амьсгалын I, II бїсэд барих 500 хїртэл суудалтай клуб, кинотеатрын
барилга
§ Уур амьсгалын III, IV бїсэд барих барилга байгууламжид тусдаа цооногтой
жорлон ашиглахаар тооцох;
§ 30 хїртэл суудалтай нийтийн хоолны газар;
§ Задгай болон битїї барилгатай буудлагын газар;
§ Спортын задгай байгууламжууд;
§ Уулын цанын байгууламжууд;
§ Улирлын чанартай усан завины бааз
§ Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн барилгаас бусад барилгын нийтийн
хоолны газар технологийн бохир усны гаргалга дээр тос шїїгч тєхєєрємж
тєлєвлєнє. Їїнд:
§ 200–гаас дээш ажиллагсадтай хагас боловсруулсан бїтээгдэхїїнээр
ажиллах газар
§ Тєвлєрсєн халуун усан хангамжийн системгїй ерєнхий боловсролын
сургуулийн хоолны газрын барилга .
Цахилгаан ба сул гїйдлийн техникийн байгууламж
4.49. (А-Е) Олон нийт, иргэний барилгад цахилгаан тєхєєрємж, цахилгаан гэрэлтїїлэг,
хотын телефон холбоо, телевизийн нэвтрїїлэг дамжуулах тєхєєрємжєєс гадна орон нутгийн
(дотоод) холбооны тєхєєрємж, цагийн тєхєєрємж, галын болон хамгаалалтын дохиоллын
тєхєєрємж, мэдээлэл дохиоллын тєхєєрємж, барилгын инженерийн тоноглолыг автоматжуулах,
диспетчержїїлэх систем, сул гїйдлийн тєхєєрємжтєй байхаар тооцож тєлєвлєнє.
34
БНбД 31.03.03
4.50. (А-Е) Олон нийт, иргэний барилгын цахилгаан техникийн тєхєєрємжийг норм дїрэм
болон бусад хууль эрх зїйн баримт бичгийн дагуу тєлєвлєнє.
4.51. Олон нийт, иргэний барилгад аянга хамгаалалт телевизийн антенн, телефон
сїлжээний болон дамжуулах сїлжээний оролтын босоо яндангуудыг холбогдох норм дїрмийн дагуу
тєлєвлєнє.
Заавал мєрдєх 1 дїгээр хавсралт
Олон нийт, иргэний барилгын нэр тєрєл
А. Сургалт хїмїїжлийн барилга байгууламж
§ Цэцэрлэг (ердийн, асрамжийн, сувиллын)

§ Ерєнхий боловсролын сургууль (бага дунд, ахлах) дотуур байрт сургууль,
дотуур байр, сургуулийн цогцолбор
§ Хєгжим , бїжиг, дїрслэх урлаг, байгаль, техник технологийн мэргэжлийн
сургалтын байгууллага
§ Їйлдвэр сургалтын тєв
§ Коллеж
§ Их сургууль (сургалт – эрдэм шинжилгээний тєв)
§ Дээд сургууль
§ Дипломын дараах мэргэжил дээшлїїлэх сургууль
§ Номын сан, музей, їзэсгэлэнгийн танхим, клуб, соёл олон нийтийн тєв, архивын
фонд
§ Бїх тєрлийн театр, концертын танхимын барилга
§ Кинотеатр, циркийн барилга
Б. Шинжлэх ухаан, олон нийт, аж ахуйн барилга
§ Шинжлэх ухаан судалгааны барилга

§ Зураг тєсєл зохион бїтээх газрын барилга
§ Мэдээлэл сурталчилгааны барилга
§ Олон нийтийн байгууллагын барилга
§ Банк, даатгал, зээл санхїїгийн барилга
§ Архивын барилга
§ Иргэдийн їйлчилгээний барилга
§ Орон сууц ашиглалтын контор, СЄХ-ийн барилга
§ Зочид буудал, дэн буудлын барилга
§ Нийтийн бие засах газар
§ Халуун усны барилга
§ Бусад барилга байгууламж
В. Эмнэлэг, амралт, сувилал, биеийн тамир, спортын барилга

БНбД 31.03.03
§ Амбултор, поликлиник, бусад тєрлийн эмнэлгийн барилга

§ Нэгдсэн эмнэлэг, тєрєх газрын барилга
§ Эмийн сан, рашаан ус, шавар эмчилгээний барилга
§ Сувилал, урьдчилан сэргийлэх сувиллын барилга
§ Амралт, аялал, жуулчлалын барилга
§ Биеийн тамир спортын задгай болон битїї байгууламж
§ Биеийн тамир спортын чийрэгжїїлэлтийн цогцолбор
§ Биеийн тамир спортын бусад барилга
Г. Худалдаа, нийтийн хоол, ахуй їйлчилгээний барилга
§ Бїх тєрлийн жижиглэн худалдаалах дэлгїїрийн барилга

§ Їйлдвэрийн газрын гуанзнаас бусад нийтийн хоолны газрын барилга
§ Бїх тєрлийн ахуй їйлчилгээний барилга
Д. Тээвэр, холбооны барилга
§ Авто вокзалын барилга

§ Онгоцны буудлын барилга
§ Усан замын буудлын барилга
§ Шуудан холбооны барилга
§ Бусад тээвэр холбооны барилга
Е. Олон зориулалттай нийгмийн їйлчилгээний барилга
§ Нийгмийн бїх тєрлийн їйлчилгээний єрєє тасалгаа, жижиг барилга

Заавал мєрдєх 2-р хавсралт
36
БНбД 31.03.03
Заавал мєрдєх 3 дугаар хавсралт
Зарим нэр томъёоны тодорхойлолт
Тусгай зориулалтын лаборатори -Техникийн зайлшгїй шаардлагаар чийг, дулааны

горим болон агаарын зохистой хэмжээгээр тогтмол
хангагдах ёстой єрєє тасалгаа
Холл лифтын –Цахилгаан шатны ємнєх талбай
Лоджи – Гурван талаараа хана шалаар хашигдсан нэг

талруугаа задгай орон зай
Газар доорх болон хаяавчийн

давхрын хэсэгчлэл – Галд тэсвэртэй хана, хамар хана, хучилтаар
хашигдсан орон зай.
Тамбур (їїдний гонх) – Барилгын доторхи орон зайд гаднаас орох утаа,
элдэв їнэр, хїйтэн агаар нэвтрэхээс хамгаалах
зориулалттай гадна, дотор хаалганы хоорондын
орон зай.
Їзэгчдийн тавцан - Єндєрсєж буй эгнээтэй їзэгчдийн суудалтай

байгууламж
Чердак – Дээврийн доорх орон зай
Мансардын давхар –Адрийн хєндийн орон зай дотор байрлах давхар
Газар дээрх давхар – 00-ийн тївшингээс дээшхи хэсэг
Газар доорх давхар – 00-ийн тївшинээс доошхи хэсэг
Техникийн давхар –Инженерийн шугам сїлжээ, тоног тєхєєрємж

байрлуулах давхар. Энэ давхар барилгын доод
хэсэг, дунд хэсэг, дээд хэсэгт байрлаж болно.

БНбД 31.03.03
Коллесниковын тайз – эргэдэг тайз (тайзны дээд хэсэг)
Арьесцена – тайзны арын орон зай (тоглолтын бэлтгэл єрєє)
Утсан дренчер – ус гаргадаг хєшиг
Заавал мєрдєх 4 дїгээр хвсралт
Олон нийт, иргэний барилгын ашигтай талбай, барилгын эзэлхїїн,

барилгажих талбай, барилгын давхрыг тооцох журам.
1. Барилгын нийт талбай нь тухайн барилгын бїх давхруудын (техникийн, мансардын,

хаяавчийн, газар доорх давхаруудыг оролцуулна) талбайн нийлбэр болно.
Барилгын давхарын талбайг гадна ханын дотор талын гадаргуугийн тївшиний

хэмжээгээр тодорхойлно. Зэрэгцээ барилгатай холбогдох хэсэг болон тагтын талбай
барилгын нийт талбайн хэмжээнд орж тооцогдоно. Оройноосоо гэрэл тусах єрєєний талбайг
зєвхєн нэг давхрын талбайн хэмжээгээр тодорхойлно. Налуу ханатай барилгын давхрын
талбайг шалны тївшиний хїрээгээр тогтооно.
2. Барилгын ашигтай талбай нь тухайн барилгын єрєє тасалгаа, танхим, тагт, хєлийн єрєєний
талбайн нийлбэр байна. Ашигтай талбайд шатны хонгил, цахилгаан шатны нїх, дотор
задгай шат, хонгил, пандусын талбай орохгїй.
3. Барилгын тооцоот талбайн хэмжээ хонгил, тамбур, хїзїївч, шатны хонгил, цахилгаан шатны
нїх, дотор задгай шат, инженерийн тоног тєхєєрємжийн єрєєнєєс бусад єрєє тасалгааны
талбайн нийлбэр байна. Рекреац, барилгын хонгил, эмнэлэг, сувилал, амралтын газар,
кинотеатр, клубын барилгын амралтын болон хонгилын талбайг барилгын нормчлогдох
талбайны хэмжээнд оруулан тооцно. Мєн радио узел, телефоны дотоод сїлжээний
удирдлагын єрєє, тайз, эстрадын дэргэдэх туслах єрєє, киноаппаратын єрєє, 1м-ээс
багагїй єргєнтэй, 1.8м-ээс багагїй єндєртэй нїх, нїхний талбай (инженерийн зориулалтын
нїхнээс бусад), ханын шїїгээний (инженерийн тєхєєрємжийн зориулалттай шїїгээнээс
бусад) талбайг барилгын нормчлогдох талбайн хэмжээнд оруулж тооцно.
4. Мєнх цэвдэг хєрсєнд барих барилгын агааржуулалтын давхар болон дотогшоо цухуйсан
бїтээцийн гадаргуугийн тївшин хїртэлх зай нь 1.8м-ээс бага адрийн хєндий, техникийн
давхрын єрєєний талбай, лоож, гонх, гадна тагт, гадна задгай шатны талбай, барилгын
ашигтай болон нормчлогдох талбайд тооцогдохгїй.
5. Барилгын єрєєний талбайн хэмжээг ханын дотор гадаргуу, хамар ханын гадаргуу
хоорондын зайгаар тогтооно. Адрийн хєндийн давхрын талбайг 1.6м-ээс багагїй єндєр
хэсгийн хэмжээгээр тогтооно.
38
БНбД 31.03.03
6. Барилгын нийт эзлэхїїнийг барилгын 0.00 тївшинээс дээшхи болон доорх барилгын
нийлбэрээр тооцож тогтооно. Барилгын эзэлхїїнийг барилгын шалны тївшин, хашлага
бїтээцийн (энд фонарин гэрэлтїїлэг, пємбєгєр оройн гадаргуу орж тооцогдоно) объёмыг
гадаргууны тївшингийн хязгаараар тооцож тогтооно. Харин бїтээцийн цухуйсан хэсэг,
инженерийн байгууламжийн суваг, тагт болон агааржуулалтын давхрын бїтээцийн объёмыг
энэ тооцоонд оруулахгїй.
7. Барилгажих талбайг хаяавчийн давхарын тївшинд барилгаас гадагш цухуйсан объём

бїрийг оруулан барилгын нийт хїрээгээр нь тооцож тодорхойлно. Шон суурин дээр барих
барилгын хєндий орон зай болон тїїгээр нэвтрэх машин зам барилгажих талбайд
тооцогдоно.
8. Барилгын давхарт газрын 00 тївшнээс дээших нийт дээрхи барилгын бїх давхруудаас гадна
техникийн давхар, адрын хєндийн давхар болон давхарын хучилтын тївшин нь газрын
тївшнээс 2м-ээс дээш гарсан цоколын давхар орж тооцогдоно.
Блокчлон барьсан барилга болон налуу газар барихаас хамааралтай нэмэгдэх

давхрыг барилга тус бїрээр нь тооцож тодорхойлно. Харин мєнх цэвдэг хєрсєнд барих
барилгын агааржуулалтын давхар болон барилгын тєгсгєлийн давхарт байрлах техникийн
давхар барилгын газар дээрхи давхарт тооцогдохгїй.
9. Дэлгїїрийн худалдааны талбайг худалдааны танхимуудаас гадна захиалга хїлээн авах,

єгєх болон цайны газар, нэмэлт їйлчилгээ хийх єрєєний талбайн нийлбэрээр тодорхойлно.
Олон нийт, иргэний барилгын газар доорхи буюу хаяавчийн

давхарт байрлуулах єрєє тасалгааны нэр тєрєл
Газар доорх давхарт

1. Бойлер, цэвэр бохир усны насос, агаар тохируулагч, салхивчийн камер, инженерийн тоног
тєхєєрємжийн узел, цахилгаан шатны тєхєєрємжийн єрєє
2. Нэгдїгээр давхрын гарцтай шууд холбогдсон хєлийн єрєє, єлгїїр, жорлон, угаагуур,
шїршїїр, тамхины єрєє, хувцасны єлгїїр, эмэгтэйчїїдийн хувийн ариун цэврийн єрєє.
3. Агуулах, складын єрєє (хялбар шатах материалаас бусад)
4. Хїнсний дэлгїїр болон 400 ам/м хїртэлх худалдааны талбайтай барааны дэлгїїрийн
єрєє (хялбар шатах болон шатах тослох материалын дэлгїїрээс бусад) шилэн сав хїлээн
авах єрєє, чингэлэгийн агуулах, цэвэрлэгээний багаж хэрэгсэл хадгалах єрєє.
5. Нийтийн хоолны газар.
6. Эрїїл ахуй, ариутгал, хєдєлмєр хамгаалал аюулгїйн техникийн єрєє, цагаан хэрэглэлийн
агуулах, євчтєний эд хогшил, шарил хадгалах єрєє, ачаа хїлээн авах, буулгаж задлах єрєє,
гипс, зєєврийн тэргэнцэр угаах, хадгалах єрєє, цацраг идэвхит бодисоор бохирдсон эд хогш-
лын агуулах, цацраг идэвхит бодис тїїний хаягдлын агуулах, хєтєвч, хулдаас ариутгах єрєє,
эмнэлгийн тоног тєхєєрємжийн ариутгах єрєє, эмчилгээний шавар халаах, чанар сэргээх
(регенерация) єрєє, цагаан даавуу, брезент, зотон угаах, хатаах єрєє, компрессорын єрєє.
7. Хувцас индїїдэх, цэвэрлэх хатаах єрєє, угаах єрєє
8. Тусгай тоноглолтой хичээлийн лаборатори, анги танхим.
9. Сургалт, эмчилгээ–урьдчилан сэргийлэх байгууллагаас бусад байгууллагын дархан,
мужааны газар, засварын газар.
10. Ахуй їйлчилгээний газрын хїлээн авах, їйлчлїїлэгчдийн єрєє, їзвэрийн танхим, ломбард,
прокатын єрєє, гэр бїлийн ёслолын єрєє.
11. Радио узел, кинофотозургийн лаборатори, телевизийн дотоод сїлжээний удирдлагын єрєє
12. Буудлагын газар, бие чийрэгжїїлэлт, дасгалжуулалт болон їзэгчдийн суудалгїй танхим,
цанын агуулах, бильярд, ширээний теннис, боулингийн єрєє
13. Номын агуулах , архивын хадгаламж, эмнэлгийн архивын єрєє.
14. 300 хїртэлх суудалтай кинотеатрын їзвэрийн танхим, їзэсгэлэнгийн танхим, насанд
хїрэгчдэд зориулсан тєрєл бїрийн дугуйлангийн болон амрах єрєє.
15. 100-аас доошгїй хїн нэг дор байхаар тооцсон автомат тоглоом, ширээний тоглоомын
танхим, дасгал сургуулилтын танхим

БНбД 31.03.03
16. Тайз, эстрад, дэвжээний хєндий, оркестрын суудал, оркестрын захирлын єрєє,
хєгжимчдын єрєє, 50–иас дээшгїй хос бїжиглэх диско клуб
17. Цаасны хаягдал цуглуулах, боох єрєє
18. Ачаа, гар тээш ялгах, ачих буулгах, хадгалах єрєє
Хаяавчийн давхарт
1. Газар доорхи давхарт байрлуулах нийт єрєє тасалгаа
2. Їнэмлэхийн товчоо, лавлах, бїртгэлийн товчоо, хадгаламжийн болон олон чиглэлийн
касс, тээврийн агентлаг, євчтєнг эмнэлгээс тусгаарлан гаргах єрєє, цагаан хэрэглэлийн
тєвлєрсєн агуулах
3. Албан конторын єрєє
4. Бассейн, їзэгчдийн суудалгїй хиймэл мєстэй мєсєн гулгуурын битїї танхим
5. Хувилж олшруулах єрєє
6. Бїртгэлийн танхим
7. Саун
8. Усан эмчилгээний газрын хїхэртэй ус тєрєгч бэлтгэх лаборатори
Тайлбар:
1. Хаяавчийн давхарын шалны тївшин нь явган замын эсвэл манаасын тєлєвлєлтийн тївш-
нээс 0.5 м-ээс ихгїй гїн байх нєхцєлд цэцэрлэгийн єрєє, ерєнхий боловсролын сургууль,
техник мэргэжлийн сургуулийн хичээлийн єрєє, хэвтэн эмчлїїлэх тасаг, цахилгаан
гэрлийн эмчилгээний єрєє, тєрєх тасаг, мэс заслал, рентгений єрєє, эмчилгээний
(процедурын) болон эмчийн єрєє, сууцнаас бусад єрєєг тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
2. Цэцэрлэг, ерєнхий боловсролын сургууль, дотуур байрт сургууль, хэвтэн эмчлїїлэх

тасагтай эмнэлгийн барилгаас бусад барилгын хаяавч, газар доорх давхарт автомашины
гараж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Гэхдээ Автомашины їйлчилгээний байгууллагын барилгын
тєлєвлєлтийн норм дїрмийг удирдлага болгоно.
Тайзны хучилтад галаас хамгаалах хєшиг,

утааны нїх тєлєвлєх шаардлага.
1.Тайзанд галаас хамгаалах хучилт тєлєвлєнє. Тайзны чимэглэл хадгалах єрєєний галд
тэсвэртэй хаалга, хєшигний сараалжийн тооцоог тайзны тавцангаас дээврийн ирмэг хїртэлх
1 м єндєрт тайзны їзэгчдийн танхимын талаас нєлєєлєх хэвтээ даралтыг 10Па байхаар хэт
ачааллын итгэлцїїрийг 1.2 байхаар тооцно. Сараалжин тємєр бїтээцийн гулзайлт
тооцооны алгаслалтын 1/200-ээс хэтрэхгїй байх ёстой. Галаас хамгаалах хєшиг хїндийн
хїчнийхээ їйлчлэлээр 0.2 м/с-ээс багагїй хурдтай хаагдаж, нээгдэх ёстой. Галын хєшигний
їйл ажиллагааг галын жижїїрийн пост, тайзны тавцан, гал хамгаалах хєшигний эргїїлэгийн
єрєєнєєс удирдахаар тооцож тєлєвлєнє.
Галаас хамгаалах хєшигийг буулгах, єргєх, гэрэл, дуу авианы мэдээллийн дохиололоор
тоноглоно.
2. Утааны нїхний хєндлєн огтлолын талбайг тооцоогоор эсвэл тайзны шалнаас хучилтын
єндєр хїртлэх 10 м тутамд эргэдэг тайзны талбайн 2.5%- тай тэнцїї харьцаатай сонгоно.
Нїхний таглааг єєрийн хїндийн хїчний їйлчлэлээрээ нээгдэхээр тооцно. Нээгдэх їеийн
таглааны ирмэгээр барилдан хєлдєх хїчийг 0.3 кН/м байхаар тооцож тєлєвлєнє. Утааны
нїхний таглааг ажиллуулах тєхєєрємжийг тайзны тавцан, галын жижїїрийн єрєє эсвэл
удирдлагын єрєєнєєс ажиллуулахаар тєлєвлєнє. Утааны нїхний давхарлагыг шатдаггїй,
таглааг удаан шатдаг материалаар хийх ёстой.
Тайзны эсрэг талд утааны нїх байрлах нєхцєлд нэвт салхилахааргїй байх ёстой.
40
БНбД 31.03.03
7 дугаар хавсралт
Кино їзвэрийн танхим, дэлгэцийн тєлєвлєлтєд

тавигдах шаардлага
Кино їзвэрийн танхимын їзэгчдийн суудлын байршлыг зураг дээр заасан хязгаарын хїрээнд
тєлєвлєнє. Їїнд:
* Д – танхимын кино дэлгэцээс эцсийн эгнээний сандлын тїшлэг хїртэлх зай
* Г – танхимын кино дэлгэцээс 1 дїгээр эгнээний сандлын тїшлэг хїртэлх зай
Г = 0.36Д
Киноны дэлгэцийн хэмжээг зурагт зааснаар тєлєвлєнє. Їїнд:
* Ш – кино дэлгэцийн єргєн
* В – дэлгэцийн єндєр
В; Ш - ийн хоорондын харьцаа:
Вф1* : Шф = 1 : 2.2
Вш1 : Шш = 1 : 2.35
Вк : Шк = 1 : 1.66
B0 : Ш0 = 1 : 1.37 гэж авна

БНбД 31.03.03
Киноны танхим ба киноны дэлгэцийн

їзїїлэлтїїд
Їзэгчдийн суудал
байрлах бїс
1 дїгээр зураг. Кинопроектор байрлах єрєє

Кино танхимын Д уртаас хамаарч дэлгэцийн єргєнийг сонгоно. Їїнд:
Шф = 0.6 Д (0.54Д)2*
Шш = 0.43Д (0.39Д)
Шк = 0.34Д (0.3Д)
Шо = 0.25Д (0.22Д)
Кино дэлгэцийн єргєнєєс хамаарч дэлгэцээс 1 дїгээр эгнээний сандлын тїшлэг хїртэлх Г зайг
тогтооно. Їїнд:
Гф нь 0.6Шф – ээс багагїй
Гш нь 0.84Шш – ээс багагїй
Го нь 1.44 Шо –ээс багагїй
Кинотеатрын дугуй хэсгийн танхимын уртаас (Д) багагїй байна.
Кинопроекцын тєхєєрємжийг тоноглох їеийн танхимын хэмжээг 1 дїгээр зурагт їзїїлэв. Їїнд:
* П – проекцийн зай 3*, 0.85Д –ээс багагїй байна.
* j- їзэгчидийн суудлын кинопроекцтой харьцах єнцєг
jr -нь 7*4* - оос багагїй
jв - нь 8* - оос багагїй байх
jн – нь 3*4* - оос багагїй байх
* К – кино дэлгэцийн дээд ирмэгээс тайз хїртэлх зай 0.6м-ээс багагїй байна.
* Л - кино дэлгэцийн доод ирмэгээс їзвэрийн танхимын шал хїртэлх зай 1.9м-ээс
багагїй байна.
* Т – дэлгэцийн ар талын орон зайн гїн 5*
Ердийн дэлгэцийн їед – 0.9м
Хэт єргєн дэлгэцийн їед – 1.5м
* Р – дэлгэцийн хажуу ирмэгээс хана хїртэлх зай

Хавтгай дэлгэцтэй їед – 0.985м-ээс багагїй байх
Дугуйрсан дэлгэцтэй їед – 0.1Ш-ээс багагїй байна.
Дїрс їзэгдэх тооцоот цэгийн 6* харах чадавхийг байгуулах їед эхний эгнээд суусан
їзэгчдийн нїдний харааны тївшнээс арын їзэгчийн харах чадварыг 0.14 м-ээс багагїй байхаар
тооцно. Хуучин барилгын танхимын суудлыг сэргээн засварлах бол энэ тоон утгыг 0.12 м байхаар
тооцон тогтоохийг зєвшєєрнє. Сууж буй хїний нїдний харааны тївшин шалны тївшины хоорондох
зай 1.2м байна.
Тайлбар:
1
* - їзїїлэлтїїдийн Ф, Ш, К, О гэсэн индексїїд нь дэлгэцийн тєрлийг заана.
42
БНбД 31.03.03
Їїнд: Ф - єргєн хэмжээт, Ш - єргєн, К – кашетированный, О – ердийн;

2
* - хаалтанд улирлын їйл ажиллагаатай клуб, театр, кинотеатрын їзїїлэлтийг
харуулав.
3
* - 34.5 м-ээс ихгїй кинопроекцын тєхєєрємж
4
* - клуб, театрын барилгад 9* -єєс ихгїй байх
5
* - Дэлгэцийн хоёр талд дууны нэг суваг эсвэл чанга яригч байрлуулах нєхцєлд
0.1-0.3 м байхыг зєвшєєрнє.
6
* - Кинотеатрын барилгын дэлгэцийн доод ирмэг
Соёл урлагийн барилга, номын сан, архив, спортын барилгын

гал унтраах системийг тєлєвлєх їндсэн шаардлага
1. Соёл урлагийн барилгад гал эсэргїїцэх дараах тєхєєрємжийг тєлєвлєнє. Їїнд:

Їзэгчдийн танхим нь 700 хїртэлх суудалтай тайзтай клуб, кинотеатрын барилгад – галын кран,
харин сараалжин тайзтай, 700 – аас дээш суудалтай байвал энэхїї хавсралтын 9 дїгээр зїйлд
заасан ёсоор гал унтраах дренчерийн тєхєєрємж тєлєвлєнє.
12.5 х 7.5, 15 х 7.5, 18 х 9 болон 21 х 12 м хэмжээний тайзтай клуб, кинотеатрын барилга,
їзэгчдийн танхимын багтаамж 700-аас дээш суудалтай 18 х 9, 21 х 12 м2 хэмжээний тайзтай
клубын барилга болон театрын барилгад галын кран, дренчер, принклерийн тєхєєрємж
тєлєвлєнє. 600-гаас дээш суудалтай панораммын болон 3 талын мєн тєвлєрсєн тайзтай
театрын барилгыг гал унтраах тєхєєрємжєєр тоноглоно.
2. Їйлдвэрлэлийн єрєє тасалгаа, нєєцийн агуулахыг театрын эдэлбэр газарт бие даалган
байрлуулах эсвэл театрын барилга дотор байрлуулах нєхцєлд энэ хавсралтын 4, 11 дїгээр
зїйлд заасан ёсоор галын кран спринклерийн тєхєєрємж тєлєвлєнє.

БНбД 31.03.03
Театрын эдэлбэр газраас тусдаа баригдах їйлдвэрлэлийн єрєє тасалгаа, нєєцийн агуулахыг
энэхїї хавсралтын 11 дїгээр зїйлд заасан ёсоор спринклерийн тєхєєрємж тєлєвлєж, усны
зарцуулалтыг усны нормын шаардлагын дагуу тооцож тогтооно.
3. Гал унтраах усны зарцуулалтын хэмжээг дараах зарчмаар тооцож тєлєвлєнє:
* 300 хїртэл суудал бїхий эстрадтай кинотеатр, клубын барилгад тус бїр 2.5 л/с-ээс багагїй
хїчин чадалтай 2 урсгалт цорго, 300-аас дээш суудалтай барилгад тус бїр 5 л/с-ээс багагїй
хїчин чадалтай 2 урсгалт цорго тєлєвлєнє.
4. Галын краныг їзэгчдийн танхимын орц, тайз, эстрад рїї очих орц, шатны хонгилын ойролцоо
байрлуулна. 18 х 12, 21 х 12, 21 х 5м хэмжээний тайзтай клуб болон театрын барилгын тайзны
тавцанд 65 мм диаметртэй, 19 мм цацалттай 10м урт бариултай нэмэлт галын кран тєлєвлєнє.
50 мм диаметртэй, 16 мм цацалтай 10м урт бариултай галын краныг, эргэдэг тайз, ажил
їйлчилгээнд явуулах зориулалттай ажлын хонгилд харин 20м бариултай ийм тєрлийн краныг
бусад бїх єрєєнїїдэд тєлєвлєнє.
5. 500 ам/м хїртэл талбайтай тайзны тавцанд 3 ширхэг, тїїнээс дээш талбайтай бол 4 ширхэг
галын кран тєлєвлєнє. Ажил їйлчилгээ явуулах хонгилд 2-оос доошгїй, эргэдэг тайзны хоёр
талд тус бїр нэг галын кран байх ёстой. Краныг задгай байрлуулахыг зєвшєєрнє.
6. Єрєє тасалгааг 2-оос доошгїй кранаар услахаар тооцож байрлуулна.
7. Гал унтраах дотоод сїлжээнд ашиглах галын кранууд нь спринклер дренчерийн системийн
хуваарьлах зохион байгуулалттай 2 эх їїсвэрээр хангагдсан байх ёстой. Усан хангамжийн
сїлжээ нь 2 салаа хэсэгчлэн ашиглах боломжтой 2 кран бїхий тохируулах хаалттай байна.
8. Галын краны шахалт нягт байхаас гадна єрєєний аль ч хэсгийг услах боломжоор хангагдсан
байвал зохино. Тайзны тавцан дахь галын краны шахалт 2м-ээс багагїй єндєр цацарч, эргэдэг
тайзны тавцанг тэр чигээр нь услах хїчтэй байх ёстой.
9. Дренчерийн тєхєєрємжийг нь эргэдэг тайз, тайзны арын орон зайн сараалжийн доод талд ажил
їйлчилгээ явуулах хонгилын доод талд мєн тэдгээрийг холбох холбоосын доод талд болон эд
зїйлс хадгалах сейф, тайзанд байгаа бїх л нїхэнд тухайлбал: тайзны нїїрэн талын нїхнїїд
тайзны хажуу тал, тайзны арын орон зайн єрєє, тайзны суурин тєхєєрємж єргєх, буулгах
тєхєєрємж байрлах єрєєнд байрлуулна. Тайзны галаас хамгаалах хєшгийг тайзны талаас
услахаар тооцож тєлєвлєнє.
10. Спринклерийн тєхєєрємжийг тайз, тайзны арын орон зай, ажил їйлчилгээ явуулах хонгил
тїїний холбоосын доод хєндийгєєс бусад хэсэгт болон тайзны суурин тєхєєрємж байрлах
хэсгээс бусад тайзны хажуу тал тайзны арын орон зай, агуулах, засварын єрєє, тайзны зураг
чимэглэл хадгалах єрєє, тоос зайлуулах камерт байрлуулна.
11. Дренчер, спринклерийн тєхєєрємжийг байрлуулахад дараах шаардлагыг хангах ёстой.
Їїнд:
· 1 ам/м шалны талбайг 0.1 л/с –ээс багагїй эрчимээр услахаар тооцож 1 услагчид 9 ам/м-
ээс ихгїй шалны талбай ноогдохоор тооцож тєлєвлєнє.
· Тайзны 1 м нїх болон 7.5 м хїртэлх єндєртэй тайзны нїїрэн талын 1м єргєнийг услахад
0.5 л/с ус зарцуулахаар харин 7.5 м-ээс дээш єндєртэй тайзны нїїрэн талын 1м єргєнийг
услахад 0.7 л/с ус зарцуулахаар тооцно.
· Кран байрлах орчноос хамгийн алсын цэгт болон єндєрийн хэмжээнд усны шахалт
500 ГПа-аас багагїй байх ёстой.
· Нийт барилгын хэмжээгээр байх хоолойн услагчийн диаметр ижил байна.
12. Дренчерийн їйл ажиллагааны удирдлагыг дараах зарчмаар тєлєвлєнє. Їїнд:
· Тайз, тайзны арын орон зай, тайзны нїхнїїдийн галыг унтраах усалгааг тайзны тавцан
болон галын постоос цахилгаан эсвэл гидравлик аргаар удирдана.
· Тайзны нїїр талын гал унтраах усалгааг дээрхийн адил гїйцэтгэхээс гадна спринклерийн
удирдлагын сїлжээний дамжуулагчаас автоматаар удирдана.
· Тайзны зураг, чимэглэл хадгалах єрєєг галаас хамгаалах зориулалттай хуваарилах
байгууламжийн єрєєнєєс алсын удирдлагаар гїйцэтгэнэ.
13. Эргэдэг тайз, тайзны арын дренчерїїд мєн хонгил тїїний холбоосонд байрлах дренчерїїдийг
ашиглалтын зориулалтаар нь хэд хэдэн групп болгон ангилна. Тайз руу гарах хаалга, тайзны
арын нїхнїїдийн дренчерийг нэг секц гэж їзнэ. Тайзны нїїрэн талын дренчерїїд болон тайзны
зураг чимэглэл хадгалах єрєєний дренчерийг тус тусад нь 2 секцэд хуваана.
14. Тайз, тайзны ар тал, тайзны хажуугийн орон зай, тайзны хєндийд байрлах спринклерїїдийг
удирдлагын нэг секцэд нэгтгэнэ.
44
БНбД 31.03.03
Ажил їйлчилгээ явуулах хонгилын галын краныг тайзны спринклерийн сїлжээний системд
нэгтгэж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.
15. Барилгын тайзны орчны гал унтраах хэрэгслїїдийн усны зарцуулалтын тооцоог дараах зарчимд
тулгуурлан тогтооно. Їїнд:
· Тайзны тавцанд байрлах спринклерїїдийн 10 л/с-ээс багагїй ус шахах галын 2 кран нэг
зэрэг ажиллах мєн тайзны нїїр талын дренчерийн ус шахах секц ажиллах нєхцєл.
· Тайз, тайзны арын орон зайн сараалж болон ажил їйлчилгээ явуулах хонгилын доод тал
мєн тэдгээрийн холбоосонд байрлах дренчерїїд болон тайзны планшет дээр байрлах
10 л/с-ээс багагїй ус шахах галын 2 кран, тайзны нїїрэн талын секцийн дренчерїїд нэгэн
зэрэг ажиллах нєхцєлд.
16. Гадна сїлжээний шахалт хэрэгцээт усны тооцоог хангах боломжгїй тохиолдолд шахуургын
тоноглол нэмж тєлєвлєнє. Їїнд:
· Спринклер, дренчерийн тєхєєрємж байхгїй нєхцєлд галын краны товчлуураар
ажиллуулах.
· Спринклер, дренчерийн тєхєєрємжтєй їед –галын пост, шахуургын єрєєнєєс алсын
удирдлагаар гїйцэтгэнэ.
17. Галын шахуургын тєхєєрємж шууд гадагшаа эсвэл шатны хонгил руу гарах гарцтай,
дулаалгатай тусдаа єрєєнд байрласан, 100%-ийн усны нєєцтэй байх ёстой. Зєвхєн галын
кранаар тоноглох театр, клубын барилгын уурын зууханд нэмэлт шахуурга тєлєвлєхийг
зєвшєєрнє.
18. Ахуйн ундааны усны хангамжийн насосыг дотоодын шугамын болон оролтоос тусгаарлан
чичиргээгїй суурин дээр байрлуулна.
19. Ус дамжуулах гадна шугамын хїчин чадал гал унтраах усны норматив зарцуулалтад
хїрэлцэхгїй буюу шугамын мухар оруулгатай холбогдох нєхцєлд шаардлагатай усаар хангах
боломжтой нєєц усны сав байрлуулан тєлєвлєнє. Нєєц усны савны багтаамж нь:
· Спринклер, дренчер 1 цагийн туршид тасралтгїй ажиллах нєєцтэй байх
· Гал унтраах кран 3 цагийн туршид тасралтгїй ажиллах боломжтой байх
· Гадна талын гал унтраах 3 цагийн їйл ажиллагаанд усаар хангах шаардлагыг тусгах
20. 7500 м3 тїїнээс дээш эзэлхїїнтэй номын сан, архивын барилгад галаас хамгаалах усан
хангамжийн тєхєєрємж тєлєвлєнє.
21. Спортын барилгын спринклерийг 30 минутад 0.8 л/с ус зарцуулан 120 ам/м талбай услахаар
тооцож тєлєвлєнє.
22. Олон нийт, иргэний барилгын галаас хамгаалах усан хангамжийг галын аюулгїй байдлын норм,
усан хангамж ариутгах татуургын норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.
Заавал мєрдєх 9 дїгээр хавсралт
Галын автомат дохиолол тєлєвлєх єрєєний жагсаалт
Єрєє
¹ Барилга
Цэцэрлэгийн барилга Ногооны агуулах болон 1 дїгээр тайлбарт заасан

1.
єрєєнєєс бусад єрєєнїїдэд
Хичээлийн анги танхим, ерєнхий хичээлийн

сургалтын кабинет, рекреаци, спортын танхим,
360-аас дээш сурагчтай ерєнхий
хїнс бэлтгэх єрєє бэлэн бїтээгдэхїїний цех,
боловсролын сургууль, дотуур байрт
2. захирлын єрєє, хичээлийн эрхлэгч багш нарын
сургууль, сургуулийн дэргэдэх дотуур
єрєє болон энэ хїснэгтийн 1 дїгээр тайлбарт
байрын барилга
зааснаас бусад єрєє, тасалгаанд

БНбД 31.03.03
Энэхїї хїснэгтийн 1 дїгээр тайлбарт зааснаас
3 Коллеж их, дээд сургуулийн барилга бусад єрєє тасалгаанд

Эрдэм шинжилгээний байгууллагын
4. бусад єрєє тасалгаанд
барилга
5. Эмчилгээ сувилгааны барилга бусад єрєє тасалгаанд
Хїлээн авах, їїдний хэсгийн єрєєнїїд, 40 тїїнээс

олон ортой унтлагын корпус, хоолны газар, соёл
Сувилал, амралт, жуулчлалын олон нийтийн, жуулчин, спорт чийрэгжїїлэлтийн
6.
барилга єрєє тасалгаа болон энэ хїснэгтийн 1 дїгээр
тайлбарт зааснаас бусад єрєєнїїдэд
Єрєє, зочны єрєє, єлгїїр, хадгаламжийн камер,

хонгил, жижїїрийн байр, ахуйн їйлчилгээний
болон соёл олон нийтийн зориулалттай єрєєнїїд,
Зочид буудал, дэн буудлын газрын жуулчдад багаж хэрэгсэл, тоног тєхєєрємж
7.
барилга прокатлах єрєє, албаны, ахуйн чиглэлийн
єрєєнїїд болон энэ хїснэгтийн 15 дугаар зїйлд
заасан єрєє тасалгаанд
Энэхїї хїснэгтийн 1 дїгээр тайлбарт заасан болон

8. Зохион бїтээх зураг тєслийн барилга їїдний єрєєнїїдээс бусад єрєєнїїдэд
1 дїгээр тайлбарт заасан болон їїдний

150 мянган нэгж тїїнээс их баримт
9. єрєєнїїдээс бусад єрєєнїїдэд
бичиг хадгалах архивын барилга
150 мянган нэгж тїїнээс их номын
10. їїдний єрєєнїїдээс бусад єрєєнїїдэд
фондтой номын сангийн барилга
500 ам/м их талбайтай спортын битїї Энэхїї хїснэгтийн 1 дїгээр тайлбарт заасан болон
11.
байгууламж їїдний єрєєнїїдээс бусад єрєєнїїдэд
12. Театр, клуб, кинотеатрын барилга їїдний єрєєнїїдээс бусад єрєєнїїдэд
Їйлчилгээний болон кассын єрєє, зорчин явагсдын

танхим, ачааны касс, билетийн кассын єрєє,
хїїхэдтэй эхчїїдийн єрєє, гар тээш, ачаа хїлээн
авах єгєх єрєє, зорчин явагчид тїр хугацаанд
байрлах єрєє, депутатын єрєє, гадаадын жуулч-
дын єрєє, холбооны салбар, хадгаламжийн касс,
13. Вокзалын барилга їсчин, холбооны салбар, хадгаламжийн касс,
їсчин, зорчигсдын ахуйн їйлчилгээний єрєє,
эмнэлгийн пункт, албанажлын єрєє, ажилчдын
єлгїїр, бага аварын гар тээш, ачаа хадгалах єрєє,
цахилгаан тооцооны техникийн єрєє болон энэ
хїснэгтийн 15 дугаар зїйлд заасан єрєє,
тасалгаанд
14. Дэлгїїрийн барилга Шатдаггїй боодолтой мах, загас, жимс, ногоо
хадгалах, худалдахад бэлтгэх єрєє, металл
савнууд, шатдаггїй барилгын материал болон
энэхїї хїснэгтийн 1 дїгээр тайлбарт зааснаас
бусад єрєєнїїдэд
15. Нийтийн хоолны газрын барилга Танхим, хуурай бїтээгдэхїїний агуулах албан
ажлын єрєєнїїд, ажилчдын єрєєнїїд, хувцасны
єлгїїр
16. Саун Энэхїї хїснэгтийн 1 дїгээр тайлбарт зааснаас
бусад єрєєнїїдэд
17. Малгай, нэхмэл эдлэл, хувцас засварлах, бэлтгэх
газрын 10 хїртэлх ажлын байртай їйлдвэрлэлийн
46
БНбД 31.03.03
Хїн амын ахуйн їйлчилгээний єрєє, агуулах, 20-иос дээш ажлын байртай гэр
барилга ахуйн цахилгаан хэрэгсэл, цаг, радио, телевизийн
техник, зургийн аппарат засварын газар, химийн
цэвэрлэгээ.
Тайлбар:
1. Бие засах газар, угаагуурын єрєє, эмэгтэйчїїдийн хувийн ариун цэврийн єрєє, хєргєх
камер, угаалгын єрєє, халуун усны газрын уурын єрєє, бие угаах, савандах єрєє,
шїршїїрийн єрєє, бассейн болон чийгтэй орчин їїсгэх ажиллагаатай агааржуулалтын
камер, шахуурга, бойлерын єрєє, шатдаггїй материалын агуулах, инженерийн
тєхєєрємжийн єрєє, автомат гал унтраагчтай єрєєнд автомат галын дохиолол тєлєвлєх
шаардлагагїй.
2. Энэ жагсаалтанд ороогїй барилга байгуулмжийн єрєє тасалгааны автомат галын

дохиоллыг холбогдох норм дїрмийн дагуу тєлєвлєнє.
Автомат гал унтраагч тєлєвлєхєд тавигдах шаардлага.
Автомат гал унтраагчийг дараах єрєє тасалгаанд тєлєвлєнє. Їїнд:
1. Холбогдох дээд байгуулагаас тогтоосон гал унтраах автомат хэрэглэл, автомат галын
дохиолол тєлєвлєх барилга байгууламжийн нэрсийн жагсаалтад заасан єрєє тасалгаанд ;
2. Улсын архив, номын сангийн барилгын бичиг баримт агуулах, каталогийн єрєє, тус бїрдээ
400 ам/м талбайтай 500 мянгаас багагїй хадгаламжийн фондтой номын сангийн фонд
архивийн єрєєнїїдэд хийн гал унтраах тєхєєрємж буюу нїїрс хїчлийн хийгээр ажиллах
зєєврийн гал унтраагч тєлєвлєнє.
3. 3500 ам/м тїїнээс дээш худалдааны талбайтай дэлгїїрийн 2 давхарт болон хаяавчийн
(эсвэл газар доорх) давхарт байрлах худалдааны танхимтай дэлгїїрийн барилга

БНбД 31.03.03
4. 3-аас дээш давхар буюу хаяавчийн (газар доорх) давхарт байрлуулах худалдааны
танхимтай дэлгїїрийн барилга
5. Автомат ажиллагаатай камеруудаас бусад гар тээш, ачаа хадгалах єрєє болон шатах
материалын агуулах байрлах єрєєг вокзалын дараах барилгад:
· 700 хїний багтаамжтай тємєр замын вокзал, усан боомтын вокзал

· 400 хїний багтаамжтай усан боомтын вокзал
· 300 хїний багтаамжтай авто вокзал
· Томоохон нисэх буудлын дэргэдэх 1000 хїний багтаамжтай аэровокзал
· Хотын їїрэгтэй 600 хїний багтаамжтай нисэх буудал
6. 500 ам/м тїїнээс дээш талбайтай хялбар шатдаг шингэн, шатдаг шингэн болон бусад
шатдаг химийн бодисын агуулах , тусгай хадгаламжийн єрєє, ийм бодис шингэнээр туршилт
явуулах єрєє, янз бїрийн ховор материал, тоног тєхєєрємж, ховор ном, гар бичмэл, бичиг
баримтын агуулахад автомат гал унтраагч тєлєвлєнє.
7. Эллинг (усан онгоц, завь засварлах, хадгалах єрєє) болон шатах материал, шатдаг
шатдаггїй материал хадгалах 100 ам/м-ээс дээш талбайтай агуулахын єрєєг дараах
барилга байгууламжид байрлуулах нєхцєлд:
· Спортын задгай байгууламжийн 3000 тїїнээс дээш суудалтай суудлын тавцангийн

доод талд
· Спортын битїї байгууламжийн суудлын тавцангийн доод талд
· 800 тїїнээс дээш суудалтай спортын битїї байгууламжид
8. Номын сан, архивын хадгаламж, агуулахын єрєє, засварын газар, ном хавтаслах єрєє,
10-аас дээш давхар удирдлагын болон зураг тєслийн барилгын хаягдал цаас цуглуулах,
боловсруулах, баглах єрєєнїїдэд
9. Тайз, тайзны арын орон зайны сараалжийн доод тал ажил їйлчилгээ явуулах хонгилын
доод тал тэдгээрийн холбоосын доод тал, зураг їзїїлэн хадгалах єрєє болон тайзны бїх
тєрлийн нїхнїїдийг (Їїнд: тайзны нїїр тал, хажуу єрєєнїїд, тайзны суурин тєхєєрємжийн
єрєє, єргєж буулгах тєхєєрємж байрлах єрєє хамрагдана) дренчерээр заавал тоноглох
ёстой.
Тайз, тайзны арын орон зайны хучилт, ажил їйлчилгээ явуулах хонгил, тїїний холбоосоос
бусад ажлын галерей, холбоосууд тайзны хєндий ( тайзны суурин тоног тєхєєрємж байрлах
хэсгээс бусад) тайзны хажуу орон зай, эргэдэг тайзны єрєєнїїд: агуулах, зураг тайзны
чимэглэл засах, хадгалах єрєєнїїд, тоос зайлуулах камер зэрэгт спринклерийн тєхєєрємж
тоноглоно.
Зєвлємжийн 11 дїгээр хавсралт
Олон нийт, сургалт хїмїїжлийн байгууллагын барилгын хоршсон

цогцолборын ойролцоо бїрэлдэхїїн
Эдэлбэр газрыг
Тєвлєрїїлж нэгтгэн ашиглаж болох єрєє
Цогцолборын бїрэлдэхїїн хамтарч ашиг-
тасалгааны ойролцоо санал
лах бїс, дэд бїс
1 2 3
I. Дагнасан боловсрол, мэргэжил олгох сургалт- хїмїїжлийн байгууллагын цогцолбор
1.1. Сургуулийн ємнєх Биеийн тамирын Гимнастик, хєгжмийн хичээлийн танхим, гар хєдєлмєр, гар
насны хїїхдийн болон зїлэгжсэн урлалын танхим, техник хэрэгслийн єрєє тасалгаа,
байгууллагын цогцолбор талбай, аж ахуйн эмнэлэгийн болон захиргаа ахуй їйлчилгээний єрєє
тасалгаа, нийтийн хоол, угаалгын єрєє тасалгаа, усан сан
1.2. Ерєнхий боловсролын Биеийн тамир, Хєдєлмєрийн хичээлийн єрєє, тасалгаа, биеийн тамирын
сургуулийн цогцолбор спорт, аж ахуй, танхим, иргэний хамгаалалтын кабинет, соёлын танхим,
48
БНбД 31.03.03
(22+22 анги) зїлэгжїїлсэн сургалтын техникийн тєв, номын сан, дугуйлангийн єрєє,
талбай шугам зураг, дїрслэх урлагийн кабинет, дуу хєгжмийн анги,
їйлчилгээний єрєє тасалгаа (хоолны танхим, гал тогоо,
эмнэлэг, захиргаа аж ахуйн єрєє тасалгаа, хєлийн єрєє).
1.3. Сургалт їйлдвэрийн Биеийн тамир, Їйлдвэрлэл сургалтын (нэг чиглэлийн) кабинет, биеийн
цогцолбор спорт, аж ахуйн, тамир спорт, иргэний хамгаалалтын єрєє тасалгаа,
їйлдвэрлэлийн сургалтын техникийн тєв, лекц – хичээлийн танхим,
дадлагын соёлын танхим, дугуйлангийн єрєє, номын сан, эмнэлэг,
талбай гуанз, туслах чанарын ба їйлчилгээний єрєє тасалгаа
1.4. Їйлдвэрийн районы Їйлдвэрлэлийн Нийтийн хоолны єрєє тасалгаа, номын сан, техник
буюу эдийн засгийн салба- ба аж ахуйн хэрэгслийн єрєє тасалгаа, соёлын танхим, захиргаа – аж
рын сургалт їйлдвэрийн ахуй, техникийн єрєє тасалгаа
тєвийн цогцолбор
II. Ерєнхий боловсрол, тусгай мэргэжил нэгэн зэрэг олгох цогцолбор
2.1.Цэцэрлэг+бага Аж ахуйн Биеийн тамирын танхим (усан сан) ахуй їйлчилгээ,

сургууль ногоон бїс эмнэлгийн єрєє тасалгаа, гуанз, угаалгын єрєє
2.2.Цэцэрлэг+бага Аж ахуйн Биеийн тамирын танхим (усан сан) эмнэлгийн єрєє

сургууль+ дотуур байр ногоон бїс тасалгаа, гуанз, угаалгын єрєє
2.3. Цэцэрлэг+бїрэн бус Аж ахуйн Биеийн тамирын танхим (усан сан) соёлын танхим, номын
дунд сургууль (эсвэл дунд ногоон бїс сан, ахуй їйлчилгээ, эмнэлгийн єрєє тасалгаа, гуанз,
сургууль) + дотуур байр угаалгын єрєє
2.4.Ерєнхий боловсролын Аж ахуйн Сурагчдад мэргэжлийн баримжаа олгох, хєдєлмєрийн

сургуулийн ахлах анги + хичээлийн єрєє тасалгаа
їйлдвэрлэл сургалтын тєв
2.5. Ерєнхий боловсролын Биеийн тамир, Їйлдвэрлэл сургалтын хичээл (дагнасан салбарын),
сургууль+салбарын амралт ногоожуу- биеийн тамир спортын, иргэний хамгаалалтын єрєє,
коллеж лах, аж ахуйн тасалгаа техникийн тєв, соёлын танхим, лекцийн єрєє
2.6. Ерєнхий боловсролын Биеийн тамир, Дугуйлангуудын єрєє, соёлын танхим, биеийн тамирын
сургууль + сургуулийн гадуурх амралт ногоо- танхим бусад
соёл хїмїїжлийн байгууллага жуулах, аж ахуйн
2.7. Їйлдвэрлэл – сургал- Їйлдвэрлэл – Онолын хичээлийн єрєє тасалгаа, їйлдвэрлэл сургалтын
тын тєв + сургууль дундын сургалтын, аж єрєє тасалгаа, гуанз, туслах єрєє тасалгаа
їйлдвэрлэл – сургалтын ахуйн
тєв (дагнасан салбарын).
2.8. Ерєнхий боловсролын Їйлдвэрлэл – Їйлдвэрлэл сургалтын єрєє тасалгаа, номын сан, гуанз,
дунд сургууль + їйлдвэр- сургалтын, аж туслах чанарын ба їйлчилгээний єрєє тасалгаа
лэл сургалтын тєв ахуйн
2.9. Їйлдвэр–сургалтын Нийт бїс Зургийн даалгаврын дагуу хасах єрєє тасалгааг тогтооно
тєв+дээд сургууль+коллеж
(дагнасан салбарын)
2.10. Їйлдвэрийн газрын Сурагчдын їйлчилгээний бїх єрєє тасалгаа, техникийн

сургалтын тєв + їйлдвэрлэл Нийт бїс болон аж ахуйн єрєє таалгаа, соёл хїмїїжил, биеийн
сургалтын тєв + коллеж тамир, соёлын танхим г. м
2.11. Их, дээд сургууль + Лекц хичээлийн танхим, хурлын танхим, номын сан,
мэргэжил дээшлїїлэх Хичээлийн, сонсогчид, оюутны їйлчилгээний єрєє тасалгаа
институтийн факультет амралтын
III. Сургалт – хїмїїжлийн байгууллагыг хїн амын соёл - їйлчилгээний

байгууллагуудтай хоршиж тєлєвлєсєн цогцолбор
3.1. Цэцэрлэг + бїрэн бус Биеийн тамир Насанд хїрэгчид сурагчид хичээллэх ба сурагчдад
дунд сургууль (эсвэл дунд спортын талбай мэргэжлийн баримжаа олгох, хєдєлмєрийн хичээлийн
сургууль) + хїїхэд, насанд (суралцагчид єрєє тасалгаа, сурагчид дуу хєгжим, гимнастикийн хичээл
хїрэгчид хамтран ашиглаж насанд хїрэгчид хийх танхим (амралтын цагаар эцэг эхчїїдтэйгээ хамтран
болох биеийн тамир, клуб хамтран ажиллах болохоор); биеийн тамирын хичээлийн танхим
соёлын ажлын чиглэлийн ашиглах) аж їзэгчдийн суудалтай; усан сан, сургууль, сургуулийн ємнєх
єрєє тасалгаатай ахуйн, насны хїїхдийн болон насанд хїрэгчдийн їзэгчдийн
БНбД 31.03.03
ногоожуулах бїс суудалтай їзвэрийн ба лекцийн танхим, дугуйлан,
амралтын єрєє тасалгаатай мэдээлэл зїй техникийн тєв
(номын сан, авиа зїй, бие даан сургах єрєєтэй)
3.2. Ерєнхий боловсролын Насанд хїрэгчид хичээллэх болон сурагчдад мэргэжлийн

сургууль (сургуулийн баримжаа олгох хєдєлмєрийн хичээлийн єрєє тасалгаа,
цогцолбор) + насанд Биеийн тамир клубын хичээл ба биеийн тамир – спортын танхим,
хїрэгчид суралцагчдын спортын; аж спортын болон хїїхэд усанд сэлэх усан сан їзэгчдийн
клуб, соёл – хїмїїжлийн ахуйн суудалтай; номын сангийн єрєє, техник мэдээлэл зїйн тєв
болон биеийн тамирын ногоожуулах бїс болон оршин суугчид, суралцагчдад зориулсан хичээлийн
ажлын зориулалттай єрєє бус дугуйлан, соёл хїмїїжлийн ажил, амралтын хийгээд
тасалгаа лекцийн єрєє тасалгаа бїхий їзэгчдийн суудалтай їзвэр
їйлчилгээний цогцолбор; захиргаа-аж ахуйн єрєє
тасалгаа, эмнэлгийн єрєє
3.3. Ерєнхий боловсролын Биеийн тамир Хєдєлмєрийн хичээлийн єрєє, биеийн тамир спортын
сургууль + сургуулийн спортын; аж єрєє тасалгаа усан сангийн танхим; соёлын танхим,
гадуурх байгууллага ахуйн лекцийн танхим, клуб– дугуйлангийн єрєє тасалгаа, номын
(пионерийн ордон, залуу ногоожуулах бїс сан, захиргаа аж ахуй нийтийн хоолны зориулалттай єрєє
техникчдын станц, урлагын тасалгаа
сургууль, биеийн тамирын
сургууль гэх мэт)
3.4. Їйлдвэр сургалтын Биеийн тамир, Соёлын танхим, дугуйлан, номын сан, биеийн тамирын
тєв + хєдєєгийн тєв суурин соёлын болон танхим, нийтийн хоол, захиргаа аж ахуйн єрєє тасалгаа
газрын соёл хїмїїжлийн амралт, аж ахуй
тєв ногоожуулах бїс
3.5. Сангийн аж ахуй + Тусгай Тусгай даалгавараар

їйлдвэр сургалтын тєв даалгавараар
(дагнасан чиглэлийн)
3.6. Их, дээд сургууль + Биеийн тамир Соёлын танхим, биеийн тамирын танхим, дугуйлан, номын
хотын биеийн тамир, соёл соёлын болон сан, нийтийн хоолны єрєє тасалгаа
хїмїїжлийн тєв амралт, аж
ахуйн
ногоожуулах бїс
Тайлбар:
1. Ижил чиглэлийн бїс болон єрєє тасалгааг нэгтгэн тєлєвлєх талбайн хэмжээг тусгай тооцоогоор
нэгтгэнэ.
2. Усан санг зургийн даалгаврын дагуу тєлєвлєнє.
3. Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн бїлгийн зарим єрєєг бага ангийн секцэд оруулан нэг орон зайд
нэгтгэснээр сургалт – хїмїїжлийн ажлыг хослуулан зохион байгуулах зорилгод ойртуулах ач
холбогдолтой.
ГАРЧИГ
Нэг. ЕРЄНХИЙ ЗЇЙЛ. 3
Цахилгаан шат. 4
Хог, зайлуулах 5
Олон нийт, иргэний барилгын байгалийн гэрэлтїїлэг

нарны тусгалын хамаарлын тєлєвлєлт. 6
Хоёр. ОЛОН НИЙТ, ИРГЭНИЙ БАРИЛГЫН ТЄЛЄВЛЄЛТИЙН ЭЛЕМЕНТЇЇД 7
Гурав. ОЛОН НИЙТИЙН БАРИЛГЫН ДАВХАР, ГАЛД ТЭСВЭРШИЛТИЙН

ЗЭРЭГ БОЛОН ТЄЛЄВЛЄЛТИЙН ЭЛЕМЕНТЇЇД 12
Барилгаас хїмїїсийг тїргэн хугацаанд нїїлгэн

50
БНбД 31.03.03
шилжїїлэх гарц, аврах зам. 20
Єндєр барилгын тєлєвлєлтийн шаардлага. 26
Дєрєв. ИНЖЕНЕРИЙН ТЄХЄЄРЄМЖИЙН ТЄЛЄВЛЄЛТ. 26
Усан хангамж ариутгах татуурга. 34
Цахилгаан ба сул гїйдлийн техникийн байгууламж 34
1 дїгээр хавсралт. Олон нийт, иргэний барилгын нэр тєрєл. 35
2 дугаар хавсралт. Олон нийтийн барилгын тєлєвлєлтєд мєрдєх

уур амьсгалын бїсчлэлийн їндсэн їзїїлэлтїїд 37
3 дугаар хавсралт. Зарим нэр томъёоны тодорхойлолт 38
4 дїгээр хавсралт. Олон нийт, иргэний барилгын ашигтай талбай,

барилгын эзэлхїїн, барилгажих талбай,
барилгын давхрыг тооцох журам. 39
5 дугаар хавсралт. Олон нийт, иргэний барилгын газар доорхи буюу

хаяавчийн давхарт байрлуулах єрєє
тасалгааны нэр тєрєл. 40
6 дугаар хавсралт. Тайзны хучилтад галаас хамгаалах хєшиг,

утааны нїх тєлєвлєх шаардлага. 41
7 дугаар хавсралт. Кино їзвэрийн танхим, дэлгэцийн

тєлєвлєлтєд тавигдах шаардлага. 42
8 дугаар хавсралт. Соёл, урлагийн барилга, номын сан, архив,

спортын барилгын гал унтраах системийг
тєлєвлєх їндсэн шаардлага. 44
9 дїгээр хавсралт. Галын автомат дохиолол тєлєвлєх єрєєний жагсаалт. 46
10 дугаар хавсралт. Автомат гал унтраагч тєлєвлєхєд тавигдах шаардлага. 48
11 дїгээр хавсралт. Олон нийт, cургалт хїмїїжлийн байгууллагын барилгын

хоршсон цогцолборын ойролцоо бїрэлдэхїїн 49

BNBD 31-03-03

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BNBD 31-03-03

Original Title:

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Барилгын норматив баримт бичгийн тогтолцоо

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

ОЛОН НИЙТ ИРГЭНИЙ

Албан ёсны хэвлэл

МОНГОЛ УЛСЫН ДЭД БЇТЦИЙН ЯАМ

1. Барилга, Архитектур Корпорацид боловсруулав.

Д. Хайсамбуу Архитектурын ухааны доктор,

Г. Лувсандорж Архитектор, Тєрийн шагналт

Д. Цэвэлмаа Архитектор, магистр

ОЛОН НИЙТ, ИРГЭНИЙ БАРИЛГА

PUBLIC AND CIVIL BUILDING

2004 оны 01 дїгээр сарын

Нэг. ЕРЄНХИЙ ЗЇЙЛ

А. Сургалт хїмїїжил, соёл-гэгээрэл, їзвэрийн барилга;

1. Барилгын нэр тєрлийг А–Е їсгээр тэмдэглэж, тєлєвлєлтийн шаардлагыг заасан

1.9. (А-Е) Цахилгаан шатыг дараах барилгад тєлєвлєнє. Їїнд:

· Нэгдїгээр давхрын шалны тївшнээс, дээд давхрын (техникийн зориулалтай єрєє-

· Театр, концертын танхим, музей, номын сан;

Албан ёсны хэвлэл 5

ОЛОН НИЙТ, ИРГЭНИЙ БАРИЛГЫН ТЄЛЄВЛЄЛТЄД МЄРДЄХ

· Зоорийн давхар, соёлын танхим, хурлын танхим, лекцийн танхим, кулинар,

Тєрєл бїрийн агуулах, номын агуулах, дэлгїїрийн худалдааны танхимаас

Тайлбар: Барилгын ердийн гэрэлтїїлгийг байгалийн гэрэлтїїлгийн норм дїрмийн дагуу

Цонх байрлах зїг чиг

Хоёр. ОЛОН НИЙТ, ИРГЭНИЙ БАРИЛГЫН ТЄЛЄВЛЄЛТИЙН ЭЛЕМЕНТЇЇД

1. Тусгай зориулалтын цэцэрлэгийн барилгад, їндсэн єрєє тасалгаанаас гадна сонсгол

Албан ёсны хэвлэл 7

Єрєє 1 хїїхдэд ногдох талбай

Нэг оронд ноогдох талбайн

1 хїнд ноогдох талбайн

Тайлбар: Сууцны єрєєний талбай 9 ам/м-ээс багагїй байх ёстой.

150 -иас дээш суудалтай танхимд

2.16.(А) Сургалтын барилгын соёлын танхимын 1 сурагчид ноогдох талбайг 5 дугаар

· Ерєнхий боловсролын сургууль - 0.3

Албан ёсны хэвлэл 11

Гурав. ОЛОН НИЙТИЙН БАРИЛГЫН ДАВХАР, ГАЛ ТЭСВЭРШИЛТИЙН

Барилгын гал эсэргїїцэх ханын хоорондох давхрын

Ахуй їйлчилгээний барилгад тавигдах шаардлага

Худалдааны барилгад тавигдах шаардлага

Барилгын гал тэсвэршилтийн Танхимын суудлын тоо Байрлуулах давхрын

Барилгын хїчин чадал Гал тэсвэршилтийн зэрэг Давхрын тоо

3.6.(А-Е) Цэцэрлэг, бага сургууль, ажилчдын сууцыг нэгдсэн эзлэхїїнээр тєлєвлєвєл

Гал тэсвэршилтийн IV зэрэгтэй барилгад багш нарын сууцыг, сургууль, цэцэрлэгийн

3.8.(А) Цэцэрлэгийн барилгын ханыг органик биш материалаар дулаална. Полимерийн

Сургуулийн хїчин чадал Гал тэсвэршилтийн зэрэг Давхрын тоо

3.10. (А-Е) Барилгын давхрыг дараах зарчмаар тогтоож тєлєвлєнє. Їїнд:

- Цэцэрлэгийн барилга болон улирлын ажиллагаатай хїїхдийн зуслан, жуулчдын байрын

3.16.(В) Амралт–аялал–жуулчлал, сувилалын барилгын унтлагын єрєєг хооллох танхим,

Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй танхимын суудлын тоог нормчлохгїй;

Албан ёсны хэвлэл 15

3.23.(В) Спортын задгай болон битїї байгууламжийн їзэгчдийн суудлын материал

3.28.Театр, болон 15 х 7.5; 18 x 9; 21 x 12м тайзтай клубын барилгын тайз, їзвэрийн

3.57. (А-Е) Сауныг олон нийтийн барилгад байрлуулан тєлєвлєж болно.

Барилгаас хїмїїсийг тїргэн хугацаанд нїїлгэн

-Гал тэсвэршилтийн I, II зэрэгтэй барилга 165 хїн;

Гал Танхимынн эзэлхїїн мян. м3

2. Хооллох танхим, уншлагын танхимаас

Тайлбар: Энэ хїснэгтэд заасан їзїїлэлтийг дараах байдлаар ашиглана. Їїнд:

3.82.(Г) Худалдааны танхимаас нїїлгэн шилжїїлэх гарцын єргєнийг талбайн хэмжээнээс нь

3.85. Спортын задгай байгууламжийн суудлаас нїїлгэн шилжїїлэх гарцын 1 м єргєнд

I, II 600 825 620 1230

Ердийн тайзтай 2 3 3.5 3.7 4 4.5 6