kronika

149

ivan koari skulptura I, 1967/1969.

150

ivan koari
galerija suvremene umjetnosti zagreb 17. 10/9. 1 1 . 1969.

toga z a m i l j e n o g sredita k o j i plohe sebi p r i v l a i . Od Glave ( 1 9 5 6 ) p r e k o Torza ( 1 9 5 5 6 1 ) razvojni je p u t do Oblika p r o s t o r a jasan, isto kao to i z a m j e n o m mat e r i j a l a u n o v i j i m s k u l p t u r a m a (sa dru zamjenjuje fiberglasom) moemo s l i j e d i t i njegov p u t . Koarieva sklonost za jasnu i lako u o l j i v u f o r m u , k o j a je u geomet r i j s k i m o b l i c i m a tek p r i v i d n o prepoznatljiva, u Oblicima prostora b i t e vie proienje o r g a n s k i h f o r m i nego p r i h v a a n j e istih geom e t r i j s k i h t i j e l a . Ugibanje i mekano n a d i m a n j e njegovih povrina odraz su shvaanja v i t a l n o s t i i gipkosti m a t e r i j a l n o g v o l u m e n a , i j e povrine u v i j e k u b l a g o m i mekanom p r i j e l a z u m i j e n j a j u svjetlosni t o n a l i t e t od najosvjetljenijih f r a g m e n a t a Koarievi o b l i c i zata mnjenju prilaze u s p o r e n o , zaustavl j a j u i svjetlosnu z r a k u p o l a g a n o m k r i v u l j o m obrisa. O t k r i e m novog m a t e r i j a l a Koari-u je u s p j e l o da u s t a n o v i t o m smislu bude dosljedan r a n i j i m Oblicima p r o s t o r a , ali nove o b l i k o v n e m o g u n o s t i f i b e r a p o m o g l e su mu da p r i j a n j i p u t p r o i r i i u p o t p u n i svoje osjeanje v o l u m e n a , a u prv o m redu p o v r i n e v o l u m e n a . Kol i k o god je sadra, kao m a t e r i j a l kojim je Koari g r a d i o svoje s k u l p t u r e , p o d r u k o m ovog u m j e t nika prestala b i t i k r h k o m i tronom t v a r i , a postajala g i p k o m , sav i t l j i v o m i n a p e t o m ( a k i u upu tenim d i j e l o v i m a ) , novi je mater i j a l to p o g o d n i j i to je njegova glatkoa i istoa p o v r i n e izrazi tija a snaga u n u t r a n j e jezgre o b l i k a dolazi o v d j e jo vie do izraaja. Prostor prestaje b i t i samo omotaem opipljiva volumena, on je o v d j e a k t i v n i j i , to vie to su istezljivost i mekoa obrisa f o r m e naglaeniji. O v d j e svakako za p r i m j e r m o e m o uzeti S k u l p t u r u P2 ( 1 9 6 8 ) , a posebno S k u l p t u r u P4 (1968). U S k u l p t u r i L te s k u l p t u r a m a L1, L 2 , L 3 ( 1 9 6 7 6 9 ) , Koari p r i b j e gava n o v o m r j e e n j u . Za o b l i k uzima idealni v o l u m e n kugle u koje-

zvonko

makovi

mu e odnos p r o s t o r puna za premina b i t i n a j j a i . N a i m e , u savrenosti o b l i k a te i s t o j i p o t p u n o g l a t k o j p o v r i n i snaga u n u t r a n j e g , m a t e r i j a l n o g v o l u m e n a b i t e izjednaena s c j e l o k u p n i m v a n j s k i m p r o s t o r o m u k o j e m u se d j e l o nalazi, i o v d j e je napetost t v a r n o g i ne-tvarnog ( m a t e r i j e i p r o s t o r a ) dovedena do one granice gdje svako p o s u s t a j a n j e u m e u s o b n o j napetosti postaje k o b n o , i za skulpt u r u s a m u , i za p r o s t o r . Takvu vrstou odnosa, ravnovjesje to ga tvar i p r o s t o r ine, Koari postie jo i z r a z i t i j e u k i d a n j e m m a t e r i j a l ne jezgre i u p u t a n j e m p r o s t o r a u samo sredite mase (u o b l i k u p r a v o k u t n e p r i z m e ) , a t i m e stvara i p o t p u n o novi v o l u m e n , zasebnu taku gledanja. Ono to je t a k o e r novo u s k u l p t u r i Ivana Koaria to je i u k i d a n j e tree d i m e n z i j e u n e k i m d j e l i m a , te svoenje o b l i k a na njegovu vert i k a l n u ili h o r i z o n t a l n u p r o j e k c i j u . S k u l p t u r e - r e l j e f i djela su k o j a moemo p r o m a t r a t i kao i p u n u t r o d i m e n z i o n a l n u p l a s t i k u , ali apstrahir a n j e m jedne o d d i m e n z i j a . T i m e ne d o b i v a m o samo odraz punog volumena na p o v r i n i f o n d a , ne dobivamo samo njegovu ortogo nalnu p r o j e k c i j u , ve zaseban nain shvaanja p r o s t o r n o s t i v o l u m e na. l a k o je o b j e k t i v n o svaka d u b i n a u skulpturama-reljefima dokinuta, oni masivnost i p u n o u p r o s t o r n e plastike postiu i s v o j o m geomet r i j s k o m tanou i k o n t r a s t i m a c r n o - b i j e l o , te o v d j e do izraaja dolazi posebno Koarievo poimanje s k u l p t u r a l n o s t i v o l u m e n a . I jo neto: p r o m a t r a j u i Koarievo djelo od njegovih poetaka do danas, o v d j e uoavamo jo izrazitije njegovu n a m j e r u za oienjem svega onoga to bi o b l i k oteavalo a to bi samu njegovu p o v r i n u , o b r i s i l i n i j u i n i l o to p r e g l e d n i j o m a konanu sliku pri sagledavanju krajnje cjelovitom i zatvorenom.

Osjeanje p r o s t o r a u k i p a r o v u djelu o i t u j e se u p r v o m redu u osje a n j u same t v a r n o s t i , m a t e r i j a l n e v r i j e d n o s t i njegova k i p a . Povrina nee b i t i samo l j u s k o m k o j a e s k r i v e n u j e z g r u , sr u n u t a r v i d l j i ve i o p i p l j i v e granice o b l i k a , odv o j i t i od p r o s t o r a u k o j e m u je d j e l o s m j e t e n o , ona e i s a m o m p r o s t o r u d a t i u s t a n o v i t o m smislu m j e r u o b l i k je p r o s t o r u oduzeo d i o z a p r e m i n e da bi sam sebi u n j o j pronaao m j e s t o , m j e s t o za sebe, no veza s p r o s t o r o m o d v i j a t e se i s k l j u i v o p r e k o p o v r i n s k e granice na k o j o j e se o k o p r o m a t r a n j e m zaustaviti a ruka d o d i r o m o s j e t i t i v r s t o u , p u n i n u ili g i p k o s t i m e k o u t v a r i , m a t e r i j a l n o s t i same plastike. Pravo osjeanje p r o s t o r n e v r i j e d nosti o b l i k a moda je n a j i z r a z i t i j e u novijoj hrvatskoj skulpturi u d j e l u Ivana Koaria. Ono to je n a j u o l j i v i j e u c j e l o k u p n o j kipars k o j d j e l a t n o s t i ovog u m j e t n i k a , od njegovih p r v i h djela pa sve do danas, to je p r i h v a a n j e v o l u m e n a kao pune, izrazito m a t e r i j a l n e t v a r i i j e su glatke povrine u d o d i r u s p r o s t o r o m p r i a n j a l e sri, zapre tanoj jezgri skrivenoj duboko u u n u t r a n j o s t i g d j e je v i d l j i v o s t zam i j e n j e n a osjeajem za p o s t o j a n j e