INGURUNEA

3.GAIA: ELIKATZEA ETA DIGESTIOA

GIZAKIEN GORPUTZA

Kanpotik barrurantz gorputzean dauzkagu:

• Azala
• Gantza
• Muskulua
• Hezurrak

Gorputza barrutik honela dago antolatuta:

- Zelulek ehunak egiten dituzte.

- Ehunekin organoak egiten dira.

- Organo horiek aparatuak eta sistemak osatzen dituzte. Aparato horiek

dira:

Nutrizio aparatua (nutrizio funtzioa betetzen du)

Nerbio sistema (harreman funtziorako)
Ugaltze aparatua (Ugaltze-funtzioa betetzen du)

ELIKATZEA ETA ELIKAGAIAK :

Jaten ditugun gauzetatik elikagaiak ateratzen ditugu. Gero gorputz osoan zehar odoletik
garraiatuko dira. Hondakinak kanporatu egiten ditugu txisa eta kaka egiten dugunean.
Hauek dira jakietatik ateratzen ditugun elikagaiak:
• Proteinak
• Karbohidratoak
• Gantzak
• Mineralak
• Bitaminak

Ariketa:
* Bilatu interneten edo enziklopedian zeintzu janarik daukaten aurretik aipatutako
elikagaiak.
DIETA

Pertsona batek normalean hartzen dituen janariak eta edariak dira dieta.
Dieta osasuntsua bai gorputzez zein buruz ondo egoteko beharrezko diren elikagaiak
hartzea da.
Dieta osasuntsu bat osoa eta orekatua da. Hau da, denetarik jan beharra dagoela baina
neurriz (ez asko batetik eta ezer ez bestetik).

Jarduera:
- Ekarri ezazu supermerkatuko katalogo bat. –
- Argazkiekin osatu dieta osasuntsu bat egiteko beharrezkoak diren jakiak. Orri
baten gosaria, beste baten hamaiketakoa, beste baten bazkaria, e.a. Otorduen
izenak izenburu bezala jarri.
- Ondoren, gurutze bat jarri zuk jaten dituzu jakietan eta erantzun galderoi:
• Zure ustez, zure dieta osasuntsua da? Denetarik jaten al duzu?
• Zer egingo zenuke hobetzeko?

DIGESTIOA

Digestioa da jatekoak txikitzea harik eta elikagaiak lortu arte.

Horretarako digestio aparatua daukagu bi atal dituena:
- Digestio-hodia
- Digestio-guruinak

Ariketa: Digestio hodiaren atalak zeintzuk diren idatzi dagokion tokian.

AURRERAPENAK GIZAKIEN ELIKADURAN

• Edateko ura araztea.

• Jatekoen kontserbazioa.
Galderari erantzun: Zer gertatzen zaio janariari zenbait egunetan (aste bat baino
gehiago) jan barik geratzen bada? Adibidez haragi zati bati.

Deskonposatzaileek jatekoak ez usteltzeko jatekoen kontserbazioa egiten da.

Modu askotara egin daiteke jatekoen kontserbazioa:

• Antzina honela egiten zuten:

- Sikatzea
- Gatzetan ipintzea
• Gaur egun honela egiten dute:
- Izoztea
- Airea kentzea hutsean ontziratuta.
- Pasteurizazioa eta uperizazioa.
- Kontserbatzaileak eta antioxidatzaileak.

Jarduera: Etxetik ekarri esne kutxa bat hutsik eta lata bat bere etiketarekin. Behaketa
egin eta azaldu kasu bakoitzean jakiak kontserbatzeko erabili den modua. Ondoren
azaldu ezazu zure etxean elikagaiak kontserbatzeko zer egiten duten.
Izena: …………………………………………………

3.GAIA: ELIKATZEA ETA DIGESTIOA

1.- Zeintzuk dira gizakiaren hiru bizi-funtzioak? Eta zeintzuk dira bizi-funtzio
bakoitzaren aparatuak? Lotu bizi-funtzio bakoitza bere aparato edo sistemekin eta
azpimarratu gai honetan bereziki landu duzuna.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.- Lehenbizi idatz itzazu gure gorputzak behar dituen bost elikagaiak.
Ondoren, elikagai bakoitzaren ondoan idatzi zeintzu janarietatik lortzen ditugun. Hiru
janari elikagai bakoitzeko.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.-Dieta dela eta:

Zer da dieta?
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------Zure ustez
dieta osasuntzua al da zurea?
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------Zergaitik?-------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------

4.- Geziekin lotu digestio hodiaren atalak marrazkiarekin:

5.- Nola kontserbatzen dira jakiak gaur egun? Dakizun guztia kontatu.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Oharra: 1. galdera ulertzen ez baduzu, honela egin:

1.- Zutabe baten idatzi gizkiaren hiru bizi-funtzioak.
2.- Beste zutabe baten idatzi Aparatuak eta sistemak..
3.- Lotu bizi-funtzio bakoitza bere aparato edo sistemekin.
4.- Azpimarratu gai honetan bereziki landu duguna.