You are on page 1of 409

<> siqgur pRswid]

vwihgurU jI kw ^wlsw!vwihgurU jI kI &qyh]


prmpUjnIk vwihgurU

slok Bgq kbIr jIau ky, slok syK PrId ky, ArQ poQI
(Awid AMg 1364 qoN 1384)
sRI dmdmI tkswl[

Drin ggn nv KMf mih; joiq srUpI rihE Bir]


Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK hir]

q`qkry leI &oto qy kil`k kro jI[


DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!
hux au~bldI dyZc cONkVw lw rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy qy bYT rhy hn,
hux m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy
mhwn praupkwrI sIsqy hux puAw rhy hn,
hux m`cdI 2 lohqy KV@ rhy hn[

lyKk pRkwSk:-

bRhmiv`idAw dy dwqy,pMQrqn,
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
pUrn praupkwrI pUrn bRhmigAwnI s`cKMf vwsI prmpUjnIk
sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw,
sMq krqwr isMG swihb ^wlsw jI dy s`cy pr aupkwrI crn- kmlW dy,
hir hir myil myil jn swDU; hm swD jnw kw kIVw]
Anuswr in`ky kIVy ikRm,sB dI crn- DUV, dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG ipMf dwauDr, (mogw)
jvwhrisMG ipMf cimMfy (luiDAwxw)pMjwb ieMfIAw[

www.Gursevak.com

q`qkrw

pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis])
qU cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru]) kbIr.jau quih
swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie]) mrxu
muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie mrin prvwxo]) sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur
pYr DrweI]) swgr myr auidAwn bn; nv KMf bsuDw Brm] mUsn pRym iprMm kY; gnau eyk
kir krm]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]) jo gur dIsY
isKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]) gurisKW kI hir.DUiV dyih; hm pwpI BI giq
pWih]) jnu nwnku. DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY]) schu ErY sBu
ko; aupir scu Awcwru]) scu suhwvw kwFIAY; kUVY kUVI soie] nwnk.ivrly jwxIAih; ijn scu
plY hoie]) hIxau nIcu krau bynqI; swcu n Cofau BweI] nwnk.ijin kir dyiKAw; dyvY miq
sweI]) kUV inKuty. nwnkw; EVik sic rhI] {dyh isvw br moih iehY; suB krmn qy.kbhUM n
tro]) kir mn myry; siq ibauhwr] Anuswr ieh prmpiv`qR poQIAW pUrn siqkwr sihq bhu
igxqI c sMBwlo.pUrn pyRm sihq pV@o, ds^q krw ky.Ardwis krky, pV@n idMdy lYNdy rho[
XQw:- lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie] inmK eyk.hir nwmu dyie; myrw mnu
qnu sIqlu hoie]) ivic dunIAw; syv kmweIAY] qw drgh bYsxu pweIAY] khu nwnk bwh
lufweIAY]}

poQI swihbwn, Su`D aucwrn CD pRwpqI leI:


dwsn dwsW: +91-896-895-6093, +91-987-699-4886
BweI rijMdr isMG jI kYnyfw:-Pon:-905-458-7776.
BweI gurcrn isMG jI kYnyfw Pon: 905-216-7437
BweI AmrieMdr isMG jI kYnyfw Pon:- 647-625-2596
srbjIq isMG jI ig`l, ipMf suDwr (luiDAwxw) Pon 01624- 2275740, 98153-96990
BweI surjIq isMG jI ipMf dwauDr (mogw) Bwrq, Pon: 98887-74012
gurU syvw Byjo:Sumanjit Kaur Singh, TD Bank account# 6091694, Institution# 004,
Routing# ABA 026009593, Branch # 11762, Swift Code: TDOMCATTTOR

jsvMq isMG (Bgq jI) nwl sMpRk leI:e-mail: admin@gursevak.com


website: www.Gursevak.com
www.Gursevak.com

q`qkrw

hux q~k ieh poQIAW sMgq jI dI syvw iv~c pRkwiSq ho cukIAW hn:
1. poQI jnm sMskwr, AMimRq sMskwr, bRhm iv`idAw, AnMd kwrj, AMqm sMskwr[
2. poQI vwihgurU siqgurU sRI suKmnI swihb jI stIk.sRI dmdmI tkswl[
3. siqgurU swihb jI Aqy sMqW mhWpurSW dy Amolk boly Aqy gurmiq Anuswr Anyk pRsnW dy
au~qR siqgurU gRMQ swihb jI b^S rhy hn[ pV@n vwly Dwrimk gRMQW dy nwm[ dyh Arogqw,
g`fI dI dyK ryK frweIivMg bwry SuB is`iKAw[
4. ds siqgurU swihbwn jI dI prm pUjnIk SuB s`cI bMswvlI[
5. siqgurU gRMQ swihb jI dw mhW ivsmwd ieqhws, AKMf pwT, shj pwT mrXwdw, gurbwxI
jI siqkwr pUjn mhW ivsmwd SuB is`iKAw, 101 Ardws, gurpurbW dIAW ArdwsW[
6. SRI gurU gRMQ swihb jI Su~D aucwrx, ArQ pwT Aqy ivSrwm poQI SRI dmdmI tkswl
7. Awid bwxI,sRI dsm bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW coN gRIbI vwly,sbd pdW dy mhW
ivsmwd ArQ[ dUjw pRkrx pUjw dw Dwn zihr hY]
8. slok Bgq kbIr swihb jI, Bgq PrId swihb jI dy mhW ivsmwd ArQ[
9. gurbwxI jI dy cwnx AMdr dyh Arogqw bwry mhW ivsmwd is`iKAw[
10. gurmuiK gurmuKI bwlaupdyS! irkwrf kIqw bwlaupdyS, sux! gurmuKI isKwau hy drvyS!
gurU ipAwrI swD sMgq jI ieh jwxky byAMq KuSI hovygI ik gurbwxI aucwrx Su`DI
leI iehnHW poQI swihbwnW jI dI irkwrifMg vI dwsn dws qoN gurU swihb jI ny krvweI hY [
sMgq jI irkwrifMg lw ky poQI swihb pRkwS krn jI Aqy gurU swihb jI dI KuSI lYx leI
irkwrifMg Anuswr pUrIAW lgW lw ky irkwrifMg dy mgr 2 bolo jI[

www.Gursevak.com

q`qkrw

pRym bynqI:- pRkrx jW AMg qy jwx leI, q`qkry coN ausy kilk kro[ q`qkry qy vwips
jwx leI pyj dy Q`ly q`qkrw l&z qy kilk kro jI[

q`qkrw
nM.
A
e
s

ivSw
AMg
sRI poQI swihb jI c vrqy icMn@ inSwn[
dwsn dwsW v`loN CpIAW poQIAW dI jwxkwrI[
inhclu scu Kudwie eyku;Kudwie bMdw AibnwsI] prmpUjnIk AibnwsI
BgqW mhWpurSW jI dy prmpiv`qR SuB s`cy At`l nwm[
h
prmpUjnIk vwihgurU pUrn bRhm srUp pUrn Bgq sRI kbIr swihb jIau dw
js, pUrn vwihgurU jI hr smyN kr rhy hn jI[
1
gurpRswid ArQ ArMB(1364- 1377):- slok Bgq kbIr jIau ky;
<>siqgur pRswid] kbIr. myrI ismrnI; rsnw aUpir rwmu] Awid jugwdI
sgl Bgq; qw ko suKu ibsRwmu]1]
2
h`snyhwru- kbIr.myrI jwiq kau;sBu ko hsnyhwru] bilhwrI.ies jwiq
kau;ijh.jipE isrjnhwru]2]
3
fgmg polw- kbIr.fgmg ikAw krih;khw fulwvih jIau] srb sUK ko
nwieko;rwm nwm rsu pIau]3]
4
kbIr. kMcn ky kuMfl bny; aUpir lwl jVwau] dIsih. dwDy kwn ijau; ijn
min. nwhI nwau]4]
5
kbIr.AYsw eyku AwDu; jo. jIvq imRqku hoie] jq polw- inrBY hoie kY. gun
rvY; jq pyKau.qq soie]5]
6
kbIr.jw idn hau mUAw;pwCY BieAw Andu] moih imilE.pRBu Awpnw; sMgI
Bjih guoibMdu]6]
7
kbIr.sB qy,hm bury;hm qij.Blo sBu koie] ijin. AYsw kir bUiJAw;mIqu
hmwrw soie]7]
8
kbIr. AweI muJih pih; Aink kry kir Bys] hm rwKy. gur Awpny; auin
kIno Awdysu]8]
9
kbIr. soeI mwrIAY; ijh mUAY. suKu hoie] Blo Blo. sBu ko khY; buro. n mwnY
koie]9]
10
rwqIN kwrIAW- kbIr.rwqI hovih kwrIAw;kwry aUBy jMq] lY Pwhy auiT
Dwvqy;is jwin mwry BgvMq]10]
11
kbIr. cMdn kw ibrvw Blw; byiV@E Fwk plws] Eie BI cMdnu hoie rhy;
www.Gursevak.com
q`qkrw
4

12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27

bsy ju cMdn pwis]11]


kbIr. bWsu bfweI bUifAw; ieau. mq fUbhu koie] cMdn kY inkty bsY; bWsu.
sugMDu n hoie]12]
kbIr. dInu gvwieAw dunI isau; dunI. n cwlI swiQ] pwie kuhwVw
mwirAw; gwPil ApunY hwiQ]13]
kbIr. jh jh hau iPirE; kauqk TwE Twie] iek rwm snyhI bwhrw;
aUjru myrY BWie]14]
B`iT kus`qI- kbIr.sMqn kI JuMgIAw BlI;BiT kusqI gwau]
Awig lgau.iqh Daulhr;ijh.nwhI hir ko nwau]15]
kbIr. sMq mUey ikAw roeIAY; jo Apuny igRih jwie] rovhu. swkq bwpury; ju.
hwtY hwt ibkwie]16]
kbIr. swkqu AYsw hY; jYsI. lsn kI Kwin] kony bYTy KweIAY; prgt hoie
indwn]17]
kbIr. mwieAw folnI; pvnu Jkolnhwru] sMqhu. mwKnu KwieAw; CwiC pIAY
sMswru]18]
kbIr. mwieAw folnI; pvnu vhY. ihv Dwr] ijin ibloieAw. iqin KwieAw;
Avr iblovnhwr]19]
m`uis m`uis- kbIr.mwieAw cortI;muis muis lwvY hwit] eyku kbIrw.nw
musY;ijin kInI bwrh bwt]20]
kbIr. sUKu n eyNh juig; krih ju bhuqY mIq] jo icqu rwKih. eyk isau; qy.
suKu pwvih nIq]21]
kbIr. ijsu mrny qy. jgu frY; myry mn Awndu] mrny hI qy. pweIAY; pUrnu
prmwndu]22]
rwm pdwrQu. pwie kY; kbIrw. gWiT n Kol@] nhI ptxu. nhI pwrKU; nhI
gwhku. nhI molu]23]
kbIr. qw isau pRIiq kir; jw ko Twkuru rwmu] pMifq rwjy BUpqI; Awvih
kauny kwm]24]
kbIr.pRIiq iek isau kIey;Awn.duibDw jwie] BwvY lWby kys kru; BwvY
Grir mufwie]25]
kbIr.jgu kwjl kI koTrI;AMD pry.iqs mwih] hau bilhwrI.iqn@
kau;pYis.ju nIkis jwih]26]
kbIr.iehu qnu jwiegw;skhu. q lyhu bhoir] nWgy pwvhu qy gey; ijn@ ky lwK

www.Gursevak.com

q`qkrw

28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43

kroir]27]
kbIr. iehu qnu jwiegw; kvnY mwrig lwie] kY. sMgiq kir swD kI; kY.
hir ky gun gwie]28]
kbIr.mrqw mrqw jgu mUAw; mir BI n jwinAw koie] AYsy mrny jo mrY;
bhuir. n mrnw hoie]29]
kbIr.mwns jnmu dulBu hY;hoie n bwrY bwr] ijau.bn Pl pwky,Buie
igrih; bhuir.n lwgih fwr]30]
kbIrw quhI. kbIru qU; qyro nwau kbIru] rwm rqnu. qb pweIAY; jau. pihly
qjih srIru]31]
kbIr. JMKu n JMKIAY; qumro. kihE n hoie] krm krIm. ju kir rhy; myit.
n swkY koie]32]
k-sautI- kbIr. ksautI rwm kI; JUTw. itkY n koie] rwm ksautI. so
shY; jo. mir jIvw hoie]33]
kbIr. aUjl pihrih kwpry; pwn supwrI Kwih] eyks. hir ky nwm ibnu;
bwDy. jmpuir jWih]34]
kbIr. byVw jrjrw; PUty CyNk hjwr] hrUey hrUey. iqir gey; fUby. ijn isr
Bwr]35]
kbIr. hwf jry ijau lwkrI; kys jry. ijau Gwsu] iehu jgu jrqw dyiK kY;
BieE kbIru audwsu]36]
kbIr. grbu n kIjIAY; cwm lpyty hwf] hYvr aUpir, CqR qr; qy Puin
DrnI gwf]37]
kbIr. grbu n kIjIAY; aUcw dyiK Avwsu] Awju kwil. Buie lytxw; aUpir
jwmY Gwsu]38]
kbIr. grbu n kIjIAY; rMku. n hsIAY koie] Ajhu su nwau smuMdR mih;
ikAw jwnau ikAw hoie]39])
kbIr. grbu n kIjIAY; dyhI dyiK surMg] Bu- XMg- Awju kwil. qij jwhugy;
ijau kWcurI BuXMg]40]
kbIr. lUtnw hY q lUit lY; rwm nwm hY lUit] iPir pwCY pCuqwhugy; pRwn
jwihgy CUit]41]
kbIr.AYsw,koeI n jnimE;ApnY Gir lwvY Awig] pWcau lirkw.jwir
kY;rhY rwm ilv lwig]42]
ko hY lirkw byceI; lirkI bycY koie] swJw krY kbIr isau; hir sMig bnju

www.Gursevak.com

q`qkrw

44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59

kryie]43]
kbIr. ieh cyqwvnI; mq. shsw rih jwie] pwCY Bog ju Bogvy; iqn ko guVu
lY Kwih]44]
piV@by- kbIr.mY jwinE piVbo Blo;piVby isau Bl jogu] Bgiq.n Cwfau
rwm kI;BwvY inMdau logu]45]
kbIr. logu ik inMdY bpuVw; ijh min. nwhI igAwnu] rwm kbIrw riv rhy;
Avr qjy sB kwm]46]
kbIr. prdysI kY GwGrY;chu idis lwgI Awig] iKMQw. jil koielw BeI;
qwgy. AWc n lwg]47])
kbIr.iKMQw jil koielw BeI; Kwpru PUt mPUt] jogI bpuVw. KyilE; Awsin
rhI ibBUiq]48]
kbIr. QorY jil mwCulI;JIvir myilE jwlu] ieh toGnY.n CUtsih;iPir.kir
smuMdu2 sm@wil3]49]
kbIr. smuMdu n CofIAY; jau Aiq Kwro hoie] poKir poKir FUFqy; Blo n
kihhY koie]50]
in- gusweyN- kbIr.ingusweyN3 bih gey4;QWGI.nwhI koie] dIn grIbI
AwpunI;krqy hoie su hoie]51]
kbIr. bYsnau kI kUkir BlI; swkq kI burI mwie] Ehu inq sunY. hir
nwm jsu; auh. pwp ibswhn jwie]52]
kbIr. hrnw dUblw6;iehu hrIAwrw7 qwlu8] lwK AhyrI. eyku jIau; kyqw
bMcau kwlu]53]
kbIr.gMgw qIr,ju Gru krih;pIvih inrml nIru] ibnu hir Bgiq.n
mukiq hoie;ieau kih rmy kbIr]54]
kbIr. mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo. hir iPrY; khq
kbIr kbIr]55]
kbIr. hrdI pIArI; cUMnW aUjl Bwie] rwm snyhI qau imlY; donau brn
gvwie]56]
pIr`qnu- kbIr.hrdI pIrqnu hrY;cUn.ichnu n rhwie] bilhwrI ieh pRIiq
kau;ijh jwiq brnu kulu jwie]57]
ds- eyN ds polw- kbIr. mukiq duAwrw sMkurw; rweI dseyN Bwie]
mnu qau mYglu hoie rihE; inkso ikau kY jwie]58]
kbIr. AYsw siqguru jy imlY; quTw kry pswau] mukiq duAwrw moklw; shjy

www.Gursevak.com

q`qkrw

60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75

Awvau jwau]59]
kbIr.nw muoih Cwin,n CwprI;nw muoih Gru.nhI gwau] mq.hir pUCY kaunu
hY;myry jwiq n nwau]60]
kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq hir pUCY kaunu
hY; prw hmwrY bwr]61]
kbIr.nw hm kIAw n krihgy;nw kir skY srIru] ikAw jwnau.ikCu hir
kIAw;BieE kbIru kbIru]62]
kbIr.supnY hU brVwie kY;ijh muiK.inksY rwmu] pg polw- qw ky pg kI
pwnhI;myry qn ko cwmu]63]
kbIr.mwtI ky hm pUqry;mwnsu rwiKEu nwau] cwir idvs ky pwhuny; bf bf
rUMDih Twau]64]
kbIr.mihdI kir GwilAw;Awpu pIswie pIswie] qY sh. bwq n pUCIAY;
kbhu. n lweI pwie]65]
kbIr.ijh dir,Awvq jwiqAhu;htkY nwhI koie] so dru. kYsy CofIAY; jo
dru. AYsw hoie]66]
Jbik polw- kbIr.fUbw Qw pY aubirE;gun kI lhir Jbik] jb dyiKE.byVw
jrjrw;qb.auqir pirE hau Prik]67]
kbIr. pwpI, Bgiq n BwveI; hir pUjw. n suhwie] mwKI cMdnu prhrY; jh
ibgMD. qh jwie]68]
kbIr. bYdu mUAw, rogI mUAw; mUAw sBu sMswru] eyku kbIrw. nw mUAw; ijh
nwhI rovnhwru]69]
kbIr. rwmu n iDAwieE; motI lwgI Koir] kwieAw hWfI kwT kI; nw Ehu
crHY bhoir]70]
kbIr. AYsI hoie prI; mn ko Bwvqu kInu] mrny qy. ikAw frpnw; jb.
hwiQ isDaurw1 lIn]71]
kbIr.rs ko gWfo cUsIAY; gun kau. mrIAY roie] AvgunIAwry mwnsY; Blo.
n kihhY koie]72]
kbIr.gwgir jl BrI;Awju kwil@.jYhY PUit] A`D lIjih- gy- guru.ju n
cyqih Awpno;AD mwiJ. lIjihgy lUit]73]
kbIr. kUkru rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh
jwau]74]
kbIr.jpnI kwT kI;ikAw idKlwvih loie] ihrdY.rwmu n cyqhI;ieh

www.Gursevak.com

q`qkrw

76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91

jpnI ikAw hoie]75]


kbIr. ibrhu BuXMgmu, min bsY; mMqu. n mwnY koie] rwm ibEgI. nw jIAY;
jIAY q baurw hoie]76]
kbIr. pwrs cMdnY; iqn hY eyk sugMD] iqh imil. qyaU aUqm Bey; loh kwT
inrgMD]77]
kbIr.jm kw TyNgw burw hY;Ehu nhI sihAw jwie] eyku ju swDU.muoih
imilE;iqin@.lIAw AMcil lwie]78]
kbIr. bYdu khY hau hI Blw; dwrU myrY vis] K`is- ieh qau bsqu gupwl
kI; jb BwvY. lyie Kis]79]
kbIr.naubiq AwpnI;idn ds lyhu bjwie] ndI nwv sMjog ijau; bhuir. n
imlhY Awie]80]
kbIr.swq smuMdih msu krau;klm krau bnrwie] bsuDw kwgdu jau
krau;hir jsu.ilKnu n jwie]81]
kbIr.jwiq julwhw ikAw krY;ihrdY bsy gupwl] kbIr.rmeIAw kMiT
imlu;cUkih srb jMjwl]82]
kbIr.AYsw ko nhI;mMdr dyie jrwie] pWcau lirky.mwir kY;rhY rwm ilau
lwie]83]
kbIr.AYsw ko nhI;ieh qn dyvY PUik] AMDw logu.n jwneI;rihE
kbIrw.kUik]84]
kbIr.sqI pukwrY,ich cVI;sunuho bIr mswn] logu sbwieAw.cil gieE;hm
qum kwmu indwn]85]
kbIr. mnu pMKI BieE; auif auif dh ids jwie] jo jYsI sMgiq imlY; so
qYso Plu Kwie]86]
kbIr. jw kau Kojqy; pwieE soeI Tauru] soeI iPir kY. qU BieAw; jw kau
khqw Aauru]87]
kbIr. mwrI mrau kusMg kI; kyly inkit ju byir] auh JUlY. auh cIrIAY;
swkq sMgu n hyir]88]
kbIr. Bwr prweI isir crY; cilE cwhY bwt] Apny Bwrih nw frY; AwgY
AauGt Gwt]89]
kbIr. bn kI dwDI lwkrI; TwFI krY pukwr] miq. bis prau luhwr ky;
jwrY dUjI bwr]90]
kbIr. eyk mrMqy, duie mUey; doie mrMqh. cwir] cwir mrMqh. Ch mUey;

www.Gursevak.com

q`qkrw

92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107

cwir purK duie nwir]91]


kbIr.dyiK dyiK.jgu FUMiFAw;khUM.n pwieAw TOru] ijin.hir kw nwmu,n
cyiqE;khw Bulwny Aaur]92]
kbIr.sMgiq krIAY swD kI;AMiq krY inrbwhu] swkq sMgu. n kIjIAY; jw
qy hoie ibnwhu]93]
kbIr.jg mih cyiqE jwin kY;jg mih rihE smwie] ijn.hir kw nwmu,n
cyiqE;bwdih jnmyN Awie]94]
kbIr.Awsw krIAY rwm kI;AvrY Aws inrws] mnu`K1[ mw- neI- nrik
prih.qy mwneI1;jo. hir nwm audws]95]
is`K[ swKw polw- kbIr.isK swKw bhuqy kIey;kyso. kIE n mIqu]
cwly Qy.hir imln kau;bIcY AtikE cIqu]96]
kbIr.kwrnu bpurw ikAw krY;jau.rwmu n krY shwie] ijh ijh fwlI.pgu
Drau;soeI muir muir jwie]97]
kbIr. Avrh kau aupdysqy; muK mY. pir hY ryqu] rwis ibrwnI rwKqy; KwXw
Gr kw Kyqu]98]
kbIr. swDU kI sMgiq rhau; jau kI BUsI Kwau] honhwru so hoiehY; swkq
sMig n jwau]99]
kbIr. sMgiq swD kI; idn idn dUnw hyqu] swkq. kwrI kWbrI; Doey hoie n
syqu]100]
kbIr. mnu mUMifAw nhI; kys muMfwey kWieN] jo ikCu kIAw, so mn kIAw;
mUMfw mUMfu AjWie]101]
kbIr. rwmu n CofIAY; qnu Dnu jwie q jwau] crn kml icqu byiDAw;
rwmih nwim smwau]102]
kbIr. jo hm jMqu bjwvqy; tUit geNI sB qwr] jMqu ibcwrw ikAw krY; cly
bjwvnhwr]103]
kbIr.mwie mUMfau,iqh gurU kI;jw qy.Brmu n jwie] Awp fuby.chu byd
mih;cyly dIey bhwie]104]
kbIr. jyqy pwp kIey; rwKy qlY durwie] prgt Bey indwn sB; jb. pUCy
Drmrwie]105]
kbIr.hir kw ismrnu Cwif kY;pwilE bhuqu kutMbu] DMDw krqw.rih
gieAw;BweI rihAw n bMDu]106]
kbIr.hir kw ismrnu Cwif kY;rwiq jgwvn jwie] AauqrY polw- srpin

www.Gursevak.com

10

q`qkrw

108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123

hoie kY AauqrY;jwey Apuny Kwie]107])


kbIr.hir kw ismrnu.Cwif kY;AhoeI rwKY nwir] gdhI hoie kY AauqrY;Bwru
shY.mn cwir]108]
kbIr. cqurweI Aiq GnI; hir jip. ihrdY mwih] sUrI aUpir Kylnw; igrY.
q Twhr nwih]109]
kbIr. suoeI muKu DMin hY; jw muiK khIAY rwmu] dyhI iks kI bwpurI; pivqR
hoiego gRwmu]110]
kbIr. soeI kul BlI; jw kul. hir ko dwsu] ijh kul. dwsu n aUpjY; so
kul. Fwku plwsu]111]
kbIr.hY gie bwhn,sGn Gn;lwK Djw Phrwih] ieAw suK qy.iBKw
BlI;jau.hir ismrq idn jwih]112]
kbIr. sBu jgu, hau iPirE; mWdlu. kMD cFwie] koeI kwhU ko nhI; sB
dyKI Toik bjwie]113]
mwrig. moqI bIQry; AMDw. inkisE Awie] j`gdIs- joiq ibnw jgdIs kI;
jgqu aulGy jwie]114]
bUfw bMsu. kbIr kw; aupijE pUqu kmwlu] hir kw ismrnu. Cwif kY; Gir.
ly AwXw mwlu]115]
kbIr. swDU kau imlny jweIAY; swiQ. n lIjY koie] pwCY. pwau n dIjIAY;
AwgY. hoie su hoie]116]
kbIr.jgu bwiDE.ijh jyvrI;iqh.mq bMDhu kbIr] Aw - tw- lon polwjYhih Awtwlon ijau;son smwin srIru]117]
sYnwh zor dI bolo- kbIr.hMsu auifE,qnu gwifE;soJweI sYnwh] AjhU.jIau
n CofeI;rMkweI nYnwh]118]
kbIr.nYn inhwrau.quJ kau;sRvn sunau. quA nwau] bYn aucrau.quA nwm
jI;crn kml.ird Twau]119]
kbIr.surg nrk qy,mY rihE;siqgur ky prswid] crn kml kI mauj
mih;rhau AMiq Aru Awid]120]
kbIr.crn kml kI mauj ko;kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw nhI;dyKw
hI prvwnu]121]
pqI- Awie- kbIr.dyiK kY ikh khau;khy.n ko pqIAwie] hir jYsw qYsw
auhI;rhau hriK gun gwie]122]
cugY cugY cuig cuig poly- kbIr. cugY icqwrY BI cugY; cuig cuig icqwry]

www.Gursevak.com

11

q`qkrw

124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139

jYsy bcrih. kUMj mn; mwieAw mmqw. ry]123]


kbIr.AMbr.Gnhru CwieAw;briK.Bry sr qwl] cwiqRk ijau qrsq
rhY;iqn ko kaunu hvwlu]124]
kbIr.ckeI jau inis bICurY;Awie imlY prBwiq] jo nr.ibCury rwm
isau;nw idn imly.n rwiq]125]
kbIr.rYnwier ibCoirAw; rhu ry sMK mJUir] dyvl dyvl DwhVI; dysih.
augvq sUr]126]
kbIr.sUqw ikAw krih; jwgu roie BY duK] jw kw bwsw. gor mih; so ikau
sovY suK]127]
kbIr.sUqw ikAw krih; auiT ik n jpih murwir] iek idn sovnu hoiego;
lWby gof pswir]128]
kbIr.sUqw ikAw krih; bYTw rhu Aru jwgu] jw ky sMg qy bICurw; qw hI ky
sMg lwgu]129]
kbIr.sMq kI gYl, n CofIAY; mwrig lwgw jwau] pyKq hI puMnIq hoie;
Bytq jpIAY nwau]130]
kbIr.swkq sMgu, n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY; qau
kCu lwgY dwgu]131]
kbIrw.rwmu n cyiqE; jrw. phUMicE Awie] lwgI mMidr duAwr qy; Ab
ikAw kwiFAw jwie]132]
kbIr.kwrnu so BieE; jo kIno krqwr] iqsu ibnu dUsr ko nhI; eykY
isrjnhwru]133]
kbIr.Pl lwgy Plin; pwkn lwgy AWb] jwie phUcih. Ksm kau; jau.
bIic n KwhI kWb]134]
kbIr.Twkuru pUjih moil ly; mn hT qIrQ jwih] suAWgu- dyKw dyKI. sWgu
Dir; BUly Btkw Kwih]135]
kbIr.pwhn prmysuru kIAw;pUjY sBu sMswru] ies Brvwsy jo rhy; bUfy kwlI
Dwr]136]
m`su- kbIr.kwgd kI EbrI; msu ky krm kpwt] pwhn. borI iprQmI;
pMifq pwVI bwt]137]
kbIr.kwil krMqw.Abih kru;Ab krqw.suieqwl] pwCY kCU n hoiegw;jau
isr pr AwvY kwlu]138]
kbIr. AYsw jMqu ieku dyiKAw; jYsI DoeI lwK] dIsY cMclu bhu gunw; miq

www.Gursevak.com

12

q`qkrw

140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155

hInw nwpwk]139]
kbIr. myrI buiD kau; jmu. n krY iqskwr] ijin iehu jmUAw isrijAw; su
jipAw privdgwr]140]
kbIru.ksqUrI BieAw;Bvr Bey sB dws] ijau ijau Bgiq kbIr kI;iqau
iqau rwm invws]141]
kbIr. ghgic pirE kutMb kY; kWTY rih gieE,rwmu] Awie pry Drmrwie
ky;bIcih DUmw Dwm]142]
kbIr.swkq qy sUkr Blw;rwKY AwCw gwau] auhu swkqu bpurw.mir
gieAw;koie.n lYhY nwau]143]
kbIr.kaufI kaufI joir kY;jory lwK kroir] clqI bwr.n kCu imilE;leI
lgotI qoir]144]
kbIr.bYsno hUAw,q ikAw BieAw;mwlw mylIN
cwir] bwhir kMcnu
bwrhw;BIqir BrI BMgwr]145]
kbIr. roVw hoie rhu bwt kw; qij mn kw AiBmwnu] AYsw koeI dwsu hoie;
qwih imlY Bgvwnu]146]
kbIr.roVw hUAw q ikAw BieAw; pMQI kau duKu dyie] AYsw qyrw dwsu hY;
ijau DrnI mih Kyh]147]
kbIr.Kyh hUeI qau ikAw BieAw;jO auif lwgY AMg] hir jnu.AYsw cwhIAY;
ijau pwnI srbMg]148]
q`wqw- kbIr.pwnI hUAw,q ikAw BieAw;sIrw qwqw hoie] hir jnu.AYsw
cwhIAY;jYsw.hir hI hoie]149]
aUc Bvn kn kwmnI;isKir Djw, Phrwie] qw qy BlI mDUkrI; sMq sMig
gun gwie]150]
kbIr.pwtn qy aUjru Blw; rwm Bgq. ijh Twie] rwm snyhI bwhrw;
jmpuru myry BWie]151]
kbIr.gMg jmun ky AMqry;shj suMn ky Gwt])mtu polw- qhw kbIrY.mtu
kIAw;Kojq.muin jn bwt]152]
kbIr.jYsI aupjI pyf qy;jau.qYsI inbhY EiV] hIrw iks kw
bwpurw;pujih.n rqn kroiV]153]
kbIrw.eyku AcMBau dyiKE;hIrw hwt ibkwie] bnjnhwry bwhrw;kaufI bdlY
jwie]154]
kbIrw.jhw igAwnu,qh Drmu hY;jhw JUTu.qh pwpu] jhw loBu qh kwlu

www.Gursevak.com

13

q`qkrw

156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171

hY;jhw iKmw qh Awip]155]


kbIr.mwieAw qjI.q ikAw BieAw;jau.mwnu qijAw nhI jwie]
s`BY- mwn.munI muinvr gly; mwnu. sBY kau Kwie]156]
kbIr.swcw siqguru.mY imilAw;sbdu ju bwihAw eyku] lwgq hI Buie imil
gieAw;pirAw klyjy Cyku]157]
is`KW- kbIr.swcw siqguru.ikAw krY;jau.isKw mih cUk] AMDy.eyk n
lwgeI;ijau.bWsu bjweIAY PUk]158]
kbIr.hY gY bwhn sGn Gn;CqRpqI kI nwir])pu`jY- qwsu ptMqr.n pujY;hir
jn kI.pinhwir]159]
kbIr.inRp nwrI,ikau inMdIAY;ikau.hir cyrI kO mwnu] Ehu mWg svwrY ibKY
kau;Ehu ismrY hir nwmu]160]
kbIr.QUnI pweI iQiq BeI;siqgur bMDI DIr] kbIr.hIrw
bnijAw;mwnsrovr qIr]161]
kbIr.hir hIrw,jn jauhrI;ly kY mWfY hwt] jb hI pweIAih pwrKU; qb
hIrn kI. swt]162]
kbIr. kwm pry, hir ismrIAY; AYsw ismrhu inq] g- ieAw. ibq polwAmrw pur bwsw krhu; hir. gieAw bhorY ibq]163]
kbIr. syvw kau, duie Bly; eyku sMqu, ieku rwmu] rwmu ju dwqw mukiq ko; sMqu
jpwvY nwmu]164]
kbIr.ijh mwrig pMifq gey;pwCY prI bhIr] iek AvGt GwtI rwm
kI;iqh ciV rihE kbIr]165]
kulu polw- kbIr.dunIAw ky doKy mUAw;cwlq kul kI kwin] qb kulu.iks kw
lwjsI;jb.ly Drih mswin]166]
kbIr. fUbihgo ry bwpury; bhu logn kI kwin] pwrosI ky jo hUAw; qU Apny
BI jwnu]167]
n@wn@w- kbIr.BlI mDUkrI;nwnw ibiD ko nwju] dwvw. kwhU ko nhI; bfw dysu
bf rwju]168]
kbIr. dwvY dwJnu hoqu hY; inrdwvY rhY insMk] jo jnu. inrdwvY rhY; so gnY
ieMdR so rMk]169]
kbIr.pwil smuhw srvru Brw;pI n skY koeI nIru] Bwg bfy.qY pwieE;qUM
Bir Bir pIau kbIr]170]
kbIr.prBwqy qwry iKsih;iqau iehu iKsY srIru] ey duie AKr.nw

www.Gursevak.com

14

q`qkrw

172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187

iKsih;so.gih rihE kbIru]171]


kbIr.koTI kwT kI;dh idis lwgI Awig] pMifq pMifq jil mUey; mUrK
aubry Bwig]172]
kbIr.sMsw dUir kru;kwgd dyh ibhwie] bwvn AKr. soiD kY; hir crnI.
icqu lwie]173]
kbIr.sMqu,n CwfY sMqeI;jau.koitk imlih AsMq] milAwgru.BuXMgm
byiFE;q sIqlqw.n qjMq]174]
kbIr.mnu sIqlu BieAw;pwieAw bRhmigAwnu] ijin juAwlw jgu jwirAw;su
jn ky audk smwin]175]
kbIr.swrI isrjnhwr kI;jwnY nwhI koie] kY jwnY Awpn DnI;kY dwsu
dIvwnI hoie]176]
idsW- kbIr.BlI BeI jo Bau pirAw;idsw geI sB BUil] Erw gir.pwnI
BieAw;jwie imilE,Fil kUil]177]
purIAw ibMdI nhIN lwauxI- kbIrw.DUir skyil kY;purIAw bWDI dyh]
idvs cwir ko pyKnw;AMiq.Kyh kI Kyh]178]
kbIr. sUrj cWd kY; audY BeI sB dyh] gur goibMd ky ibnu imly; plit
BeI sB Kyh]179]
jh AnBau.qh BY nhI;jh Bau.qh hir nwih] kihE kbIr.ibcwir kY;sMq
sunhu.mn mwih]180]
kbIr.ijnhu ikCU jwinAw nhI;iqn.suK nId ibhwie] bU`Jw bU`Jnw- hmhu ju
bUJw bUJnw; pUrI prI blwie]181]
kbIr. mwry bhuqu pukwirAw; pIr pukwrY Aaur] lwgI cot mrMm kI; rihE
kbIrw Taur]182]
kbIr. cot suhylI syl kI; lwgq. lyie ausws] cot shwrY. sbd kI; qwsu
gurU mY dws]183]
kbIr.mulW munwry ikAw cFih;sWeI.n bhrw hoie] jw kwrin.qUM bWg
dyih;idl hI BIqir joie]184]
syK sbUrI bwhrw;ikAw.hj kwby jwie] kbIr.jw kI idl swbiq nhI;qw
kau.khW Kudwie]185]
A`lh- kbIr. Alh kI kir bMdgI;ijh ismrq.duKu jwie]
buJY polw- idl mih sWeI prgtY; buJY blqI nWie]186]
kbIr. jorI kIey julmu hY; khqw nwau hlwlu] dPqir. lyKw mWgIAY; qb

www.Gursevak.com

15

q`qkrw

hoiego kaunu hvwlu]187]


188 kbIr.KUbu Kwnw KIcrI;jw mih AMimRqu lonu] iSkwr1 leI3- hyrw1 rotI
kwrny3;glw ktwvY kaunu]188]
189 kbIr. guru lwgw qb jwnIAY; imtY mohu qn qwp] hrK sog. dwJY nhI; qb
hir. Awpih Awp]189]
190 kbIr. rwm khn mih Bydu hY; qw mih eyku ibcwru] soeI rwmu. sBY khih;
soeI kauqkhwr]190]
191 kbIr. rwmY rwm khu; kihby mwih ibbyk] Anyk- ih- eyku. Anykih imil
gieAw; eyk smwnw eyk]191]
192 kbIr. jw Gr. swD n syvIAih; hir kI syvw. nwih] qy Gr. mrht swrKy;
BUq bsih. iqn mwih]192]
193 kbIr. gUMgw hUAw bwvrw;bhrw hUAw kwn] pwvhu qy. ipMgul BieAw; mwirAw
siqgur bwn]193]
194 kbIr. siqgur sUrmy; bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI. Buie igir pirAw;
prw. kryjy Cyku]194]
195 kbIr.inrml bUMd Akws kI;pir geI BUim ibkwr] ibnu sMgiq.ieau
mWneI;hoie geI BT Cwr]195]
196 kbIr.inrml bUMd Akws kI;lInI BUim imlwie] pic polw- Aink
isAwny.pic gey;nw inrvwrI jwie]196]
197 h`j- kbIr.hj kwby hau jwie Qw;AwgY imilAw Kudwie]
g`l1- sWeI muJ isau. lir pirAw; quJY ikin@ PurmweI gwie1]197]
198 h`j- kbIr.hj kwbY hoie hoie gieAw;kyqI bwr kbIr] Kqw polwsWeI.muJ mih ikAw Kqw;muKhu. n bolY pIr]198]
199 kbIr.jIA ju mwrih joru kir; khqy hih ju hlwlu] k`Fxgy 1- dPqru deI
jb kwiFhY1; hoiegw kaunu hvwlu]199]
200 kbIr. joru kIAw so julmu hY; lyie jbwbu Kudwie] dPqir lyKw nIksY; mwr
muhY muih Kwie]200]
201 kbIr. lyKw dynw suhylw; jau idl sUcI hoie] p`lw- ausu swcy dIbwn mih;
plw. n pkrY koie]201]
202 k`tx2 rihq[ A- b`D- kbIr. DrqI Aru Awkws mih; duie. qUM brI
AbD2] Kt drsn sMsy pry; Aru caurwsIh isD]202]
203 kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY. so qyrw] qyrw quJ kau
www.Gursevak.com

16

q`qkrw

saupqy;ikAw lwgY myrw]203]


204 kbIr.qUM qUM krqw,qU hUAw;muJ mih.rhw n hUM] jb Awpw pr kw imit
gieAw;jq dyKau qq qU]204]
205 kbIr.ibkwrh icqvqy; JUTy krqy Aws] mnorQu. koie n pUirE; cwly aUiT
inrws]205]
206 kbIr.hir kw ismrnu jo krY;so suKIAw. sMswir] ieq auq.kqih n
foleI;ijs rwKY isrjnhwr]206]
207 kbIr.GwxI pIVqy;siqgur.lIey Cfwie] prw pUrblI BwvnI;prgtu hoeI
Awie]207]
208 twlY tolY poly- kbIr. twlY tolY, idnu gieAw; ibAwju bFMqau jwie]
nw hir BijE. n Kqu PitE; kwlu phUMco Awie]208]
209 mhlw 5] kbIr.kUkru Bauknw;krMg ipCY auiT Dwie] krmI siqguru
pwieAw;ijin.hau lIAw Cfwie]209]
210 mhlw 5] kbIr.DrqI swD kI;qskr bYsih gwih] DrqI.Bwir n
ibAwpeI;aun kau lwhU lwih]210]
211 quK polw- mhlw 5] kbIr.cwvl kwrny;quK kau muhlI lwie] sMig kusMgI
bYsqy;qb pUCY Drmrwie]211]
212 nwmw mwieAw moihAw;khY iqlocnu mIq] kwhy. CIphu CwielY; rwm. n lwvhu
cIqu]212]
213 nwmw khY. iqlocnw; muK qy. rwmu sMm@wil] hwQ pwau kir.kwmu sBu;cIqu
inrMjn nwil]213]
214 mhlw 5] kbIrw.hmrw ko nhI;hm.iks hU ky nwih] ijin.iehu rcnu
rcwieAw;iqs hI mwih smwih]214]
215 kbIr.kIciV Awtw igir pirAw;ikCU.n AwieE hwQ] pIsq pIsq
cwibAw;soeI inbihAw swQ]215]
216 kbIr.mnu jwnY sB bwq;jwnq hI Aaugnu krY] suK1- kwhy kI
kuslwq1;hwiQ dIpu.kUey prY]216]
217 kbIr. lwgI pRIiq sujwn isau; brjY logu Ajwnu] qw isau tUtI.ikau bnY;
jw ky jIA prwn]217]
218 kbIr. koTy mMfp hyqu kir; kwhy mrhu svwir] kwrju swFy qIin hQ; GnI q
pauny cwir]218]
219 kbIr.jo mY icqvau,nw krY;ikAw myry icqvy hoie] Apnw icqivAw.hir
www.Gursevak.com

17

q`qkrw

220
221
222
223
224

225
226
227
228
229
230
231
232
233
234

krY;jo.myry iciq n hoie]219]


m3] icMqw iB Awip krwiesI;AicMqu iB Awpy dyie] nwnk.so
swlwhIAY;ij.sBnw swr kryie]220]
m5] kbIr.rwmu n cyiqE;iPirAw lwlc mwih] pwp krMqw.mir
gieAw;AauD pMunI.iKn mwih]221]
qOVI2- kbIr.kwieAw kwcI kwrvI2;kyvl kwcI Dwqu] swbqu rKih.q rwm
Bju;nwih q.ibnTI bwq]222]
kbIr. kyso kyso kUkIAY; n soeIAY Aswr] rwiq idvs ky kUkny;kbhU ky sunY
pukwr]223]
kyilAW3 dw bn[ Srwb4 msq5[ mY ibMdI n lwau- kbIr. kwieAw kjlI3
bnu BieAw; mnu kuMcru.mX4 mMqu5] igAwnu- AMksu gwnu.rqnu hY;Kyvtu.ibrlw
sMqu]224]
kbIr. rwm rqnu muKu koQrI; pwrK AwgY Koil] koeI Awie imlYgo gwhkI;
lygo mhgy moil]225]
kbIr. rwm nwmu jwinE nhI; pwilE ktku kutMbu] DMDy hI mih. mir
gieE; bwhir BeI n bMb]226]
AwKIN- kbIr. AwKI kyry mwtuky;plu plu geI ibhwie] mnu.jMjwlu n
CofeI;\jm dIAw dmwmw Awie]227]
kbIr.qrvr rUpI rwmu hY;Pl rUpI bYrwgu] CwieAw rUpI swDu hY;ijin
qijAw bwdu ibbwdu]228]
kbIr. AYsw bIju boie; bwrh mws Plq] sIql CwieAw. gihr Pl; pMKI
kyl krMq]229]
kbIr. dwqw qrvru, dXw Plu; aupkwrI jIvMq] c`ly- pMKI cly idswvrI;
ibrKw suPl Plq]230]
kbIr. swDU sMgu prwpqI; iliKAw hoie illwt] mukiq pdwrQu pweIAY;
Twk n. AvGt Gwt]231]
kbIr. eyk GVI AwDI GrI; AwDI hUM qy AwD] Bgqn syqI gosty; jo kIny so
lwB]232]
qmwkU1 Srwb3- kbIr.BWg1 mwCulI,surw3 pwin;jo jo pRwnI KWih]
qIrQ brq nym kIey;qy sBY rswqil jWih]233]
nIcy loien. kir rhau; ly swjn Gt mwih] sB rs. Kylau pIA sau;
iksI. lKwvau nwih]234]

www.Gursevak.com

18

q`qkrw

235

AwT jwm, causiT GrI; quA inrKq rhY jIau] nIcy loien ikau krau;
sB Gt dyKau pIau]235]
236 sunu sKI.pIA mih jIau bsY; jIA mih bsY ik pIau] jIau pIau bUJau
nhI;Gt mih jIau ik pIau]236]
237 kbIr. bwmnu gurU hY jgq kw; Bgqn kw. guru nwih] AriJ auriJ kY.pic
mUAw;cwrau bydhu mwih]237]
238 hwQI ibMdI nhIN lwauxI, h`wQI- hir hY KWfu. ryqu mih ibKrI; hwQI.
cunI n jwie] b`uJweI- kih kbIr. guir BlI buJweI; kItI hoie kY
Kwie]238]
239 kbIr.jau quih swD iprMm kI;sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl
kir;jo ikCu hoie q hoie]239]
240 kbIr. jau quih swD iprMm kI; pwky syqI Kylu] kwcI srsauN. pyil kY; nw
Kil BeI, n qylu]240]
241 FUMFq folih. AMD giq; Aru cInq nwhI, sMq] kih nwmw. ikau pweIAY;
ibnu Bgqhu. BgvMqu]241]
242 hir so. hIrw Cwif kY; krih. Awn kI Aws] qy nr. dojk jwihgy; siq
BwKY rivdws]242]
243 kbIr.jau igRhu krih,q Drmu kru;nwhI q kru bYrwgu] bYrwgI.bMDnu krY;qw
ko bfo ABwgu]243]
gurpRswid sMpUrnM] (1364- 1377)
244
slok syK PrId ky; <> siqgur pRswid] (1377 qoN 1384)
245 ijqu idhwVY.Dn vrI;swhy ley ilKwie] mlku ij.kMnI suxIdw;muhu dyKwly
Awie] h`fW- ijMdu inmwxI kFIAY;hfw kU kVkwie] c`lnI- swhy ilKy. n
clnI; ijMdU kUM smJwie] ijMdu vhutI. mrxu vru; lY jwsI prxwie] pYrW
nwl c`l5 ky[ h`QIN[ giL- Awpx hQI. joil5 kY; kY gil lgY Dwie] jm
mwrg dI vwt7[ in`kI, suxI- Awie- vwlhu inkI purslwq7; kMnI. n
suxIAwie]) pvMdI- eI, KV@w- PrIdw. ikVI pvMdIeI; KVw. n Awpu
muhwie]1]
246 qr@W1[ g`wKVI c`lW[ Biq polw- PrIdw.dr drvysI gwKVI;clW dunIAW
Biq1] bMin@ auTweI potlI; ikQY vM\w Giq]2]
247 ik`Ju b`uJY su`JY gu`JI- ikJu n buJY. ikJu n suJY; dunIAw guJI Bwih]
d`JW- sWeIN myrY cMgw kIqw; nwhI q. hM BI dJW Awih]3]
www.Gursevak.com

19

q`qkrw

248
249
250
251
252
253
254

255
256
257

258

259
260

261

b`uku BrIN- PrIdw. jy jwxw. iql QoVVy; sMmil buku BrI] krIN- jy jwxw shu
nFVw; qW QoVw mwxu krI]4]
iC`jxw- jy jwxw. lVu iCjxw; pIfI pweIN gMiF] s`Bu j`gu if`Tw - qY jyvfu. mY
nwih ko; sBu jgu ifTw hMiF]5]
piv`qR1 nyk ikRpwl cqr1 hYN- PrIdw. jy qU Akil lqIPu1; kwly. ilKu n
lyK]) AwpnVy igrIvwn mih; isru nINvW kir dyKu]6]
mu`kIAW- PrIdw. jo qY mwrin mukIAW; iqn@w. n mwry GuMim] AwpnVY Gir
jweIAY; pYr iqn@w dy cuMim]7]
K`tx r`qw- PrIdw. jW qau Ktx vyl; qW qU rqw dunI isau]) mOq4 swrI5
isRStI[ l`idAw- mrg4 svweI5 nIih; jW BirAw qW lidAw]8]
dwV@I- dyKu PrIdw. ju QIAw; dwVI hoeI BUr]) A`ghu- Aghu nyVw AwieAw;
ipCw rihAw dUir]9]
ivSy suAwd AOgux pwp nSy jo S`kr mMny sn, so ivhu6 ho gey[ s`kr[ ivsu
polw- dyKu PrIdw. ij QIAw; skr hoeI ivsu6] sWeI bwJhu Awpxy; vydx
khIAY iksu]10]
A`KIN- PrIdw.AKI dyiK pqIxIAW;suix suix rIxy kMn] KyqI7- swK7 pkMdI
AweIAw;hor kryNdI vMn]11]
PrIdw.kwlI ijn@I n rwivAw;DaulI rwvY koie] pRIqI1 nvIn8- kir sWeI
isau iprhVI1;rMgu nvylw8 hoie]12]
m 3] PrIdw. kwlI DaulI swihbu sdw hY; jy ko iciq kry] Awpxw
lwieAw iprmu. n lgeI; jy locY sBu koie] eyhu iprmu ipAwlw. Ksm kw; jY
BwvY. qY dyie]13]
PrIdw. ijn@ loiex, jgu moihAw; sy loiex. mY ifTu] pMCI b`cy jMmy8 bYTy9
hn[ k`jl[ bih- Tu polw- kjl ryK. n shidAw; sy pMKI sUie8
bihTu9]14]
PrIdw. kUkyidAW cWgyidAw; mqI dyidAw inq] jo sYqwin vM\wieAw; sy.
ikq Pyrih icq]15]
d`Bu- PrIdw. QIau pvwhI dBu] jy sWeI loVih sBu]) iCj- ih, lqwVIAih- ieku iCjih. ibAw lqwVIAih] sWeI- qW sweI dY dir
vwVIAih]16]
PrIdw.Kwku. n inMdIAY;KwkU jyfu. n koie] jIvidAw. pYrw qlY; muieAw.
aupir hoie]17])

www.Gursevak.com

20

q`qkrw

262

l`bu- PrIdw. jw lbu, qw nyhu ikAw; lbu q kUVw nyhu] ik`cru J`iq C`pirikcru Jiq lGweIAY; Cpir qutY myhu]18]
263 PrIdw. jMglu jMglu ikAw Bvih; vix kMfw moVyih] ihrdy10 AMdr- vsI
rbu ihAwlIAY10; jMglu ikAw FUFyih]19]
264 PrIdw. ienI inkI jMGIAY; Ql fUMgr BivEim@] lotw11[ ho igAw12[
kU`jVw- Aju PrIdY. kUjVw11; sY kohW,QIEim12]20]
265 rwqIN- PrIdw. rwqI vfIAW; DuiK DuiK auTin pws] iDgu iqn@w dw jIivAw;
ijn@w ivfwxI Aws]21]
266 vrijAw1- PrIdw.jy mY hodw vwirAw1; imqw AwieiVAW] hyVw jlY mjIT
ijau; aupir AMgwrw]22]
267 bzaur2 dys dIAW[ ibjau- rIAW ik`kir- PrIdw.loVY dwK ibjaurIAW2;
ikkir bIjY jtu] hMFY auNn kqwiedw;pYDw loVY ptu]23]
268 PrIdw. glIey ickVu, dUir Gru; nwil ipAwry nyhu] clw q iBjY kMblI;
rhW q qutY nyhu]24]
269 iB`jau is`ja A`lhu- iBjau isjau kMblI; Alh vrsau myhu] jwie imlw
iqnw sjxw; qutau nwhI nyhu]25]
270 pg ArQ crn,sMpUrn gurU gRMQ swihb jI c,pg polw bolo) kyvl ie`Qy
AiDk hY p`g- PrIdw. mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie jwie] gihlw rUhu.
n jwxeI; isru BI imtI Kwie]26]
271 s`kr- PrIdw. skr KMfu invwq guVu; mwiKEu mWJw duDu] sBy vsqU imTIAW;
rb n pujin quDu]27]
272 ibRC1 nwl l`gy &L p`qR Awid[ lwvxu polw- PrIdw. rotI myrI kwT1 kI;
lwvxu myrI BuK] ijn@w KwDI copVI; Gxy shingy duK]28]
273 ru`KI su`KI- ruKI suKI Kwie kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw. dyiK prweI copVI;
nw qrswey jIau]29]
274 Aju.n suqI kMq isau;AMgu muVy muiV jwie] jwie puChu fohwgxI;qum. ikau
rYix ivhwie]30]
275 swhurY. FoeI nw lhY; pyeIAY. nwhI Qwau] ipru. vwqVI n puCeI; Dn sohwgix
nwau]31]
276 swhurY pyeIAY. kMq kI; kMqu AgMmu AQwhu] nwnk. so sohwgxI; ju BwvY
byprvwh]32]
277 sj Dj ky P`bI4[ n@wqI- nwqI DoqI sMbhI4; suqI Awie nicMdu] vl@I1[
www.Gursevak.com

21

q`qkrw

278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292

byV@I- PrIdw. rhI su byVI ihM|u dI geI kQUrI gMDu]33]


jobn jWdy nw frW; jy sh pRIiq n jwie] PrIdw. ikqI jobn pRIiq ibnu;
suik gey kumlwie]34]
PrIdw. icMq Ktolw, vwxu duKu; ibrih ivCwvx lyPu] eyhu hmwrw jIvxw; qU
swihb scy vyKu]35]
ibrhw ibrhw AwKIAY;ibrhw qU sulqwnu] PrIdw.ijqu qin,ibrhu n aUpjY;
so qnu jwxu mswnu]36]
PrIdw. ey ivsu gMdlw; DrIAW KMfu ilvwiV] bIjdy5[ bIjI6 hoeI- ieik
rwhydy5 rih gey; ieik. rwDI6 gey aujwiV]37]
PrIdw. cwir gvwieAw hMiF kY; cwir gvwieAw sMim] lyKw rbu mMgysIAw; qU
AWho kyrHy kMim]38]
PrIdw.dir drvwjY jwie kY;ikau ifTo GVIAwlu] eyhu indosW mwrIAY;hm
dosW dw ikAw hwlu]39]
GVIey GVIey mwrIAY;phrI lhY sjwie] fu`KI,GVI- Awl- so hyVw,GVIAwl
ijau;fuKI rYix ivhwie]40]
buFw hoAw. syK PrIdu; kMbix lgI dyh] jy sau vir@Aw jIvxw; BI qnu hosI
Kyh]41]
PrIdw. bwir prwieAY bYsxw; sWeI. muJY n dyih] jy qU. eyvY rKsI; jIau
srIrhu lyih]42]
kMiD kuhwVw.isir GVw;vix kY sru.lohwru] PrIdw.hau loVI shu Awpxw;qU
loVih AMigAwr]43]
PrIdw. ieknw Awtw Aglw; ieknw. nwhI loxu]) AgY gey. isM \wpsin@ ;
cotW KwsI kauxu]44]
C`qu s`fo r`f- pwis dmwmy. Cqu isir; ByrI sfo rf]) aujwV1 XqIm2 gRIb
g`f- jwie suqy jIrwx1 mih; QIey AqImw2 gf]45]
PrIdw. koTy mMfp mwVIAw; auswrydy BI gey] kUVw saudw kir gey; gorI
Awie pey]46]
PrIdw. iKMQiV myKw AglIAw; ijMdu. n kweI myK] vwrI Awpo AwpxI; cly
mswiek syK]47]
dIvIN[ bih- Tw polw- PrIdw. duhu3 dIvI1 blidAw; mlku bihTw Awie]
sRIr1 gV@[ Gtu buJwie poly- gVu lIqw. Gtu1 luitAw; dIvVy gieAw
buJwie]48]

www.Gursevak.com

22

q`qkrw

293 iqlW6- PrIdw. vyKu kpwhY ij QIAw; ij isir QIAw, iqlwh6]


koieil- Awh- kmwdY Aru kwgdY; kuMny koieilAwh] mMdy Aml kryidAw; eyh
sjwie iqnwh]49]
294 moFy7 nmwz pV@n vwlw Awsx8 gL9 c kwLy bsqR1 dI ^&xI[ idl10 c
jIv h`iqAw,eIrKw rUp CurI11 hY[ mUMh12 c guV vWg im`TIAW g`lW hn[
mus`lw- PrIdw. kMin7 muslw8. sUPu1 gil9; idil10 kwqI11. guVu vwiq12]
bwhir idsY cwnxw idil AMiDAwrI rwiq]50]
295 QoVy1 mwqR[ pRIq2 r`qI[ rqu polw- PrIdw. rqI1 rqu2 n inklY; jy qnu cIrY
koie] Apxy sRIr nwl pRIq1 nhIN huMdI[ r`qy, r`b, rqu, polw- jo qn rqy.
rb isau; iqn qin. rqu1 n hoie]51]
296 pRIq2, rqu rqu poly dovyN- m 3] iehu qnu sBo rqu2 hY; rqu2 ibnu qMnu n
hoie] r`qy, rqu polw- jo sh rqy Awpxy; iqqu qin loBu rqu n hoie] rqu
polw- BY pieAY. qnu KIxu hoie; loBu rqu. ivchu jwie] ijau bYsMqir Dwqu.
suDu hoie; iqau hir kw Bau. durmiq mYlu gvwie] r`qy- nwnk. qy jn sohxy;
ij rqy hir rMgu lwie]52]
297 v`Qu- PrIdw. soeI srvru FUiF lhu;ijQhu lBI vQu] C`piV ic`kiV f`ubY h`QuCpiV FUFY. ikAw hovY; ickiV fubY hQu]53]
298 mueI1 hY2- PrIdw. nFI kMqu n rwivE; vfI QI mueI1 Awsu2] imlI- AwsuDn kUkyNdI, gor myN; qY sh. nw imlIAwsu]54]
299 pilAw plI plIAW poly[ dwV@I- PrIdw. isru pilAw; dwVI plI. muCW BI
plIAW] ry mn. gihly bwvly; mwxih ikAw rlIAW]55]
300 PrIdw. koTy Dukxu kyqVw; ipr nIdVI invwir] jo idh lDy gwxvy; gey
ivlwiV ivlwiV]56]
301 PrIdw. koTy mMfp mwVIAw; eyqu. n lwey icqu] imtI peI AqolvI; koie n
hosI imqu]57]
302 mOq1 bl2- vwlI- PrIdw. mMfp mwlu n lwie; mrg1 sqwxI2, iciq Dir]
sWeIN- sweI jwie sm@wil;ijQY hI qau vM\xw]58]
303 PrIdw. ijn@I kMmI nwih gux; qy kMmVy ivswir] mqu srimMdw QIvhI; sWeI
dY drbwir]59]
304 BRWqI1,BRmx,JUTI1 smJ,BulyKw,gMdI1 mYL- PrIdw.swihb dI kir cwkrI;
idl dI lwih BrWid1] drvysW no loVIAY; ruKW dI jIrWid]60]
305 PrIdw.kwly mYfy kpVy;kwlw mYfw vysu] gunhI polw- gunhI BirAw.mY iPrw;
www.Gursevak.com

23

q`qkrw

306
307
308
309
310

311
312
313

314
315
316
317
318
319
320

loku khY drvysu]61]


q`qI,t`ubI- qqI qoie.n plvY;jy jil tubI dyie] PrIdw.jo fohwgix rb
dI;JUrydI JUryie]62]
jW kuAwrI qw cwau; vIvwhI qW mwmly] PrIdw. eyho pCoqwau; viq kuAwrI n
QIAY]63]
hMs1,k`lr,au- l`Qy- klr kyrI CpVI;Awie aulQy hMJ1] icMjU boVin@ nw
pIvih;aufx sMdI fMJ]64]
hMsu aufir. koDRY pieAw; loku ivfwrix jwie] gihlw loku. n jwxdw; hMsu.
n koDRw Kwie]65]
c`kRvrqI pwiqSwhW rUpI pMCIAW1 dIAW fwrW[ dyS2 jMgL2[ c`il c`il,ql
polw- cil cil geIAW pMKIAw1;ijnI vswey ql2] c`lsI Q`ky ie- k`lPrIdw.sru BirAw BI clsI; Qky kvl iekl]66]
PrIdw. iet isrwxy. Buie svxu; kIVw liVE mwis] lMG1 gey[ ju`gkyqiVAw jug vwpry1; iekqu pieAw pwis]67]
tu`tI,nw`gr- PrIdw. BMnI GVI svMnvI; tutI nwgr lju] pRwhuxw1[ nw`TI
A`ju- AjrweIlu Prysqw; kY Gir nwTI1 Aju]68]
sony2- rMgI dyh1[ cqr3[ aumr4 rUpI lju[ n`wgr l`ju- PrIdw. BMnI GVI1
svMnvI2; tUtI nwgr3 lju4] s`jx A`ju- jo sjx. Buie Bwru Qy; sy ikau
Awvih Aju]69]
k`uiqAw- PrIdw.by invwjw kuiqAw;eyh n BlI rIiq] kbhI cil n
AwieAw;pMjy vKq msIiq]70]
pMj1 ieSnwnw krky[ au~Tu[ aujU polw- auTu PrIdw. aujU1 swij; subh
invwj gujwir] k`ip- jo isru. sWeI nw invY; so isru. kip auqwir]71]
sWeIN- jo isru. sweI nw invY; so isru. kIjY kWie] kuMny hyiT jlweIAY;
bwlx sMdY Qwie]72]
l`id, pqIxoih- PrIdw. ikQY, qYfy mwipAw; ijn@I. qU jixEih] qY pwshu.
Eie lid gey; qUM AjY n pqIxoih]73]
PrIdw.mnu mYdwnu kir;toey itby lwih] AgY. mUil n AwvsI;dojk sMdI
Bwih]74]
mhlw 5] PrIdw.Kwlku Klk mih;Klk vsY rb mwih] mMdw.iksno
AwKIAY;jW.iqsu ibnu,koeI nwih]75]
k`itAw1,rqI2 ku[ nwlw polw[ k`ipAw- PrIdw. ij idih, nwlw kipAw1;

www.Gursevak.com

24

q`qkrw

321

322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335

jy. glu kpih cuK2] ieqI polw- pvin. n ieqI mwmly; shW n. ieqI
duK]76]
c`bx c`lx- cbx clx rqMn;sy suxIAr bih gey] sRIr1 coN au~cI rox
dI(Dwh)Avwz Awp muhwrI C`utI2- ipAwry3,m`qI[ jw`nI- hyVy1 muqI2 Dwh;sy
jwnI3 cil gey]77]
PrIdw.bury dw Blw kir;gusw.min n hFwie] p`lY- dyhI rogu n lgeI;plY
sBu ikCu pwie]78]
PrIdw.pMK prwhuxI;dunI suhwvw bwgu])v`jI,c`lx- naubiq vjI.subh
isau;clx kw kir swju]79]
PrIdw. rwiq kQUrI vMfIAY; suiqAw. imlY n Bwau] ijMn@w nYx nIdRwvly iqMn@w
imlxu kuAwau]80]
PrIdw. mY jwinAw. duKu muJ kU; duKu sbwieAY jig] aUcy ciV kY dyiKAw; qW
Gir Gir eyhw Aig]81]
mhlw 5] PrIdw. BUim rMgwvlI; mMiJ ivsUlw bwg] AOguxW pwpW du`KW dw
syk1- jo jn. pIir invwijAw; iqMn@w. AMc1 n lwg]82]
mhlw 5] PrIdw. aumr suhwvVI; sMig suvMnVI dyh] ivrly kyeI pweIAin;
ijMn@w ipAwry nyh]83]
kMDI. vhx n Fwih; qau BI lyKw dyvxw] ijDir rb rjwie; vhxu iqdwaU
gMau kry]84]
fu`KW- PrIdw. fuKw syqI idhu gieAw; sUlW syqI rwiq]) KV@w[ p`wqxI
k`pr- KVw pukwry pwqxI; byVw kpr vwiq]85]
lmI lmI ndI vhY; kMDI kyrY hyiq]) k`pru,pw`qx- byVy no. kpru ikAw kry;
jy pwqx rhY sucyiq]86]
g`lI- PrIdw. glI su sjx vIh; ieku FUMFydI n lhW] mw ibMdI nhIN
lwauxI[ DuKW polw- DuKW ijau mWlIh; kwrix iqMn@w mw iprI]87]
PrIdw. iehu qnu Baukxw; inq inq duKIAY kauxu] bu`jy[ ikqI vgY polykMnI bujy dy rhW; ikqI vgY pauxu]88]
PrIdw. rb KjUrI pkIAW; mwiKA neI vhMin@] jo jo vM\Y fIhVw; so aumr
hQ pvMin]89]
PrIdw. qnu sukw ipMjru QIAw; qlIAW KUMfih kwg] AjY su rbu n bwhuiVE;
dyKu bMdy ky Bwg]90]
kwgw. krMg FFoilAw; sglw KwieAw mwsu] ey duie nYnw miq Cuhau; ipr

www.Gursevak.com

25

q`qkrw

dyKn kI Aws]91]
336 kwgw. cUMif n ipMjrw; bsY q aufir jwih] ijqu ipMjrY myrw shu vsY; mwsu n
iqdU Kwih]92]
337 s`f, in- GirAw- PrIdw. gor inmwxI sfu kry; inGirAw. Gir Awau]
srpr mY QY Awvxw; mrxhu. n firAwhu]93]
338 eyn@I loiexI dyKidAw; kyqI cil geI] PrIdw. lokW Awpo AwpxI; mY
AwpxI peI]94]
339 Awpu svwrih.mY imlih;mY imilAw suKu hoie] PrIdw.jy qU myrw hoie
rhih;sBu jgu qyrw hoie]95]
340 r`uKVw bMnY@ ikcr- ku[ qWeIN- kMDI auqY ruKVw;ikcrku bMnY DIru] PrIdw.kcY
BWfY rKIAY;ikcru qweI nIru]96]
341 PrIdw. mhl insKx rih gey; vwsw AwieAw qil] gorW sy inmwxIAw;
bhsin rUhW mil] c`lxu[ syKw ibMdI nhIN lwauxI- AwKIN syKw bMdgI; clxu
Aju ik kil]97]
342 drI- AwvY- PrIdw.mauqY dw bMnw.eyvY idsY;ijau drIAwvY Fwhw] AgY dojku
qipAw suxIAY;hUl pvY kwhwhw] ieknw no sB soJI AweI; ieik iPrdy
vyprvwhw] Aml ij kIiqAw dunI ivic; sy drgh Egwhw]98]
343 PrIdw.drIAwvY kMnY bgulw;bYTw kyl kry] kyl krydy hMJ no;AicMqy bwj pey]
bwj pey iqsu rb dy; kylW ivsrIAW] jo min iciq n cyqy sin; so gwlI rb
kIAW]99]
344 swFy qRY mx dyhurI; clY pwxI AMin] AwieE bMdw.dunI ivic; viq.AwsUxI
bMin@] mlkl mauq jW AwvsI; sB drvwjy BMin] iqnw ipAwirAw BweIAW;
AgY idqw bMin@] vyKhu bMdw cilAw; chu jixAw dY kMin@] PrIdw. Aml ij
kIqy dunI ivic; drgh Awey kMim]100]
345 PrIdw. hau bilhwrI iqn@ pMKIAw; jMgil ijMn@w vwsu] kkru cugin Qil
vsin; rb n Cofin pwsu]101]
346 PrIdw. ruiq iPrI, vxu kMibAw; pq JVy JiV pwih] cwry kuMfw FUMFIAW;
rhxu ikQwaU nwih]102]
347 PrIdw. pwiV ptolw Dj krI; kMblVI pihryau]) vysIN- ijn@I vysI shu
imlY; syeI vys krya]103]
348 m3] kwie ptolw pwVqI;kMblVI pihryie] nwnk.Gr hI bYiTAw shu
imlY;jy.nIAiq rwis kryie]104]
www.Gursevak.com

26

q`qkrw

349
350
351
352
353
354
355
356
357

358
359
360
361
362
363
364

m5] PrIdw.grbu ijn@w vifAweIAw;Din jobin Awgwh] KwlI cly DxI


isau;itby ijau mIhwhu]105]
PrIdw. iqnw muK frwvxy; ijnw ivswirEnu nwau] AYQY duK GxyirAw; AgY.
Taur n Twau 106]
PrIdw.ipCl rwiq n jwigEih;jIvdVo muieEih] jy qY.rbu vswirAw; q.
rib n ivsirEih]107]
m5] PrIdw.kMqu rMgwvlw;vfw vymuhqwju])A`lh- Alh syqI riqAw;eyhu
scwvW swju]108]
m5] PrIdw.duKu suKu ieku kir;idl qy lwih ivkwru] Alh BwvY so Blw;qW
lBI drbwru]109]
v`jdI- m5] PrIdw.dunI vjweI vjdI;qUM BI vjih nwil] soeI jIau n
vjdw;ijsu.Alhu krdw swr]110]
m5] PrIdw.idlu rqw iesu dunI isau;dunI.n ikqY kMim] imsl PkIrW
gwKVI;su pweIAY pUr krMim]111]
pihlY phrY PulVw; Plu BI pCw rwiq]) sweIN- jo jwgMin@ lhMin sy; sweI
kMno dwiq]112]
dwqI swihb sMdIAw; ikAw clY iqsu nwil]) nwmu1 pRwpq2 krdy hn,A`gy
s`uiqAW nwm b^S ky auTwl idMdy hn- ieik jwgMdy. nw1 lhin@2; iekn@w
suiqAw. dyie auTwil]113]
kwx1- FUFydIey suhwg kU; qau qin kweI kor1] ijn@w nwau suhwgxI; iqnw
Jwk n hor]114]
sbr mMJ kmwx; ey sbru kw nIhxo] Kqw polw- sbr sMdw bwxu; Kwlku.Kqw
n krI]115]
sbr AMdir swbrI; qnu eyvY jwlyin@] hoin njIik. Kudwie dY; Byqu. n iksY
dyin]116]
sbru eyhu suAwau; jy qUM bMdw idVu krih] viD QIvih drIAwau; tuit. n
QIvih vwhVw]117]
g`wKVI- PrIdw.drvysI gwKVI;copVI prIiq] c`wlIAY- iekin iknY
cwlIAY; drvyswvI rIiq]118]
qnu qpY qnUr ijau;bwlxu hf blin@] pYrIN Q`kW julW polw- pYrI QkW.isir
julW;jy mUM iprI imlin@]119]
qnu.n qpwie qnUr ijau;bwlxu hf.n bwil] pYrIN- isir pYrI.ikAw

www.Gursevak.com

27

q`qkrw

PyiVAw;AMdir.iprI inhwil]120]
365 hau FUFydI sjxw; sjxu mYfy nwil] nwnk AlKu. n lKIAY; gurmuiK dyie
idKwil]121]
366 hMsW[ b`gW- hMsw dyiK qrMidAw; bgw AwieAw cwau] fuib muey bg bpuVy;
isru qil aupir pwau]122]
367 mY jwixAw vf hMsu hY; qW mY kIqw sMgu] b`gu- jy jwxw bgu bpuVw; jnim n
ByVI AMgu]123]
368 ikAw hMsu. ikAw bgulw; jw kau ndir Dry] jy iqsu BwvY nwnkw; kwghu hMsu
kry]124]
369 srvr pMKI hykVo; PwhIvwl pcws] iehu qnu lhrI. gfu iQAw; scy qyrI
Aws]125]
370 SRomxI1 mxIAW1 rUp[ mxIAw ibMdI nhIN lwauxI- kvxu su AKru. kvxu guxu;
kvxu su mxIAw1 mMqu] kvxu su vyso. hau krI; ijqu vis AwvY kMqu]126]
371 invxu su AKru. Kvxu guxu; ijhbw mxIAw mMqu] ey qRY BYxy vys kir; qw vis
AwvI kMqu]127]
372 miq hodI; hoie ieAwxw] qwx hody; hoie inqwxw])in`j1 hoey, BYVy1 hMkwr2
siqgurW qoN nws3 krwvy- Axhody1; Awpu2 vMfwey3] ko AYsw; Bgqu
sdwey]128]
373 iP`kw14 bcn[ khy15- ieku iPkw14. n gwlwie15; sBnw mY. scw DxI])
irdw16 iksy17 dw[ Fwhy18- ihAwau16. n kYhI17 Twih18; mwxk sB
Amolvy]129]
774 Fwhuxw19 au~kw20 hI[ cMgw21 nhIN- sBnw mn mwixk; Twhxu19 mUil20
mcWgvw21]) ie`Cw22,cwh imlx dI[ iksy23 dw[ is`k- jy qau iprIAw dI
isk22; ihAwau. n Twhy khI23 dw]130]
(1377- 1384) prmpUjnIk Bgq bwby sy^ &rId swihb jI slok sMpUrnM

www.Gursevak.com

28

q`qkrw

A. sRI poQI swihb jI c vrqy icMn@ inSwn:- iv`c dw sMKyp A`Kr c hY, au~qy qy
iliKAw hY[ quk ArMB c pwT polw drimAwnw ksky bolx bwry d`isAw hY, ^ws 2 pdW dy
ArQ BI idqy hn, ilKy ArQW pwTW dy s`jy pwsy, hr quk qoN pihlW ieh fYS hY, fYS dy s`jy
pwsy quk hY[ smUh pRymI swrI poQI 101 vwrIN pV@n, ijs krky G`t pV@y BI, CyqI qoN CyqI Su`D
AKMf pwTI bx ky, pUrn gurU jI dI ^uSI dIAW l`KW pwiqswhIAW pRwpiq kr skx jI} {A`Dy
rwry hyTW AONkV pUry i^Awl nwl pV@o[ ibMdI jW ADk lw ky bolo d`isAw hY, ieh bolx leI hY,
gurbwxI jIqy ibMdI ADk nhIN ilKxy[} (sMqoKI- eI, do lkIrW fYS pw ky aucwrx FMg
d`isAw hY, pwT iek`Tw smJxw jI, fYS qoN K`by, pihlw pd bol ky Aglw pd bolxw, aucwrn
d`sx leI hn, sMqoKI- eI iek`Tw hY[) quk smwpqI qoN[ h`d ,kOmy dI vrqoN BI hY[ quk
sMpUrnqwqy bMd brYkt ) dw Bwv AglI quk hor hY[ ArQ igxqI leI 1. 2. hY[ quk
SurUc pwT d`sy hn[ quk sMpUrnqwqy] do h`dW hn[ quk ivcwly ieh ;ArD ivSrwm hY[
ArD ivSrwmqy Tihrnw hY[ kyvl ArQ smJwaux leI ,kOmy dI vrqoN kIqI hY, kOmy jmkI
kihMdy hn[ kOmyqy Tihrnw nhIN, ArQ smJx leI hY[ kOmy qoN pihly qy mgrly pd A`f 2
pV@ny[ ibMdI.inSwnI TmkI hY, au~Qy Tihrnw nhIN, ArQ jnwaux leI hY[ gurbwnI pd qy 1,
2
nMbr pw ky, quk dy ArMB c 1, 2 ArQ hn[ ij`Qy ie`k ArQ ip`CoN dUjw ArQ hovy, au~Qy
AQvw jW vw hY[ ipCly smyN c bcn kridAW,hY hn hn,pu`Ty is`Dy kOmy hn[ ^uSI
ZmI sMboDn smyN !ivsmk hY[ pRSn inSwnI ?[} A`wsw AYVy qy AiDk dw Bwv hY Awsw ksky
bolo, so ij`Qy AiDk lw ky pwT d`isAw hovy so ksky bolxw[ pV@ dy pYr c hlMq dI ieh @
inSwnI hY, ies nwl A`Kr Bwrw boldw hY, ArQ hY bRhmiv`idAw pV@ [ pV ArQ hY pY, if`g,
pV VwVy pYr hlMq nhIN lwauxw, Bwv VwVw Bwrw nhIN krnw[ gurbwxI jIc AstpdI Aqy
sbd dy s`sy pYr ibMdI ikqy BI nhIN[ quk sMpUrnqw qy 2 pw ky do nMbr pwT d`isAw hY, muK
pwT quk vwlw hI smJxw[ d`dw mukqw bol ky, XeIAw cMgI qr@W svwr ky, AONkV sihq d- Xu
bolo[ hr quk dy ArMB c, pdW qy AMk pw ky ArQ ilKy hn, ArQ dy ADwr qy pd
drimAwnw polw, AiDk ` lw ky ksky bolx leI ikhw hY, ijs krky Su`D aucwrx ho sky [
ibMdI jW ADk lw ky bolo d`isAw hY, ieh bolx leI hY, gurbwxI jIqy ibMdI ADk nhIN
ilKxy[ quk sMpUrnqw qy, ) ies A`Dy bRYkt dI vrqoN dw Bwv bRYkt qoN pihlW au~pr is`iKAw
pUrI ho geI[ bRYkt mgroN AglI quk bwry SuB is~iKAw hY[ m gol ibMdIAW vsrgW kihMdy
hn, m mh`lw pV@nw[) ijvyN dr dI dyLI qy dIvw r`iKAw AMdr bwhr cwnx krdw hY,
ijhVw A`Kr quk dy swry pdW nwL sbMD r`Kdw hovy, auh dyl@I dIpk hY, E~Qy ivsrwm dI loV
nhIN, ijvyN n dyl@I dIpk hY- syvw swD n jwinAw hir rwieAw]) siB ADRv ifTy jIau; qw
crn kml icqu lwieAw] A`Dy rwry hyTW AONkV dulYNkV. pUry i^Awl nwl pV@o[ (prm+giq)
+jm@W inSwnI. ArQ d`sx leI hY[) { }ies bRYktc pRym pRcwr hY[ ArQ igxqI leI 1.
www.Gursevak.com

29

q`qkrw

2.hY[ vwriqk c A`Kr swhmxy 2,3 Awaux, do jW iqMn vwr pV@nw[ ijvyN vwihgurU 2,
vwihgurU vwihgurU pV@nw[ icMn@ inSwn sMpUrnM[
e:- dwsn dwsW v`loN CpIAW poQIAW dI jwxkwrI:- sRI dmdmI tkswl dy bwrvyN muKI,
prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny 1967 c
gMgwn`gr (rwjsQwn) ivKy, vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI sMpRdweI stIk ilKx dI
Ardws kIqI sI[ dwsn dws nIc kIt kUkr jsvMq isMG, jvwhr isMG qoN prm pwk A`T
poQIAW CpvweIAW hn, pV@ ky inhwl 3 hovo jI[ prmpUjnIk DMn vwihgurU pihlI poQI,
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI suKmnI swihb jI stIk. sRI dmdmI tkswl[ dUjI poQI:jnm sMskwr, AMimRq sMskwr, bRhmiv`idAw sMskwr, AnMd kwrj sMskwr, AMqm sMskwr[)
qIjI poQI:- siqgurU gRMQ swihb jI dw mhW ivsmwd ieqhws, AKMf pwT, shj pwT
mrXwdw, gurbwxI jI siqkwr pUjn mhW ivsmwd SuB is`iKAw, 101 Ardws, gurpurbW dIAW
ArdwsW[) cOQI poQI:- siqgurU swihb jI Aqy sMqW mhWpurSW dy Amolk boly Aqy gurmiq
Anuswr Anyk pRsnW dy au~qR siqgurU gRMQ swihb jI b^S rhy hn[ pV@n vwly Dwrimk gRMQW dy
nwm[ dyh Arogqw, g`fI dI dyK ryK bwry SuB is`iKAw[) pMjvIN poQI:- prmpUjnIk vwihgurU
ds siqgurU swihbwn jI dI prmpUjnIk SuB s`cI bMswvlI[ CyvIN poQI:- Awid bwxI, sRI
dsm bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW coN gRIbI vwly, sbd pdW dy mhW ivsmwd ArQ[
dUjw pRkrx pUjw dw Dwn zihr hY[ s`qvIN poQI:- prmpUjnIk DMn vwihgurU ju`go j`ug Atl
gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI S`uD aucwrx, ArQ pwT ivsrwm poQI, sRI
dmdmI tkswl[
s:- inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI] prmpUjnIk AibnwsI BgqW mhWpurSW
jI dy prmpiv`qR SuB s`cy nwm:DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU Bgq sRI kbIr swihb jI DMn hn, rom 2
krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 2. DMn hn DMn hn DMn hn,
prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI iqRlocn swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw
fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 3. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI
byxI swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 4. DMn
hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI rivdws swihb jI DMn hn, rom 2 krky
Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 5. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk
vwihgurU, Bgq sRI nwmdyv swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn
nmskwr bilhwr[ 6. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI DMnw swihb
jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 7. DMn hn DMn hn
DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI sy^ &rId swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink
www.Gursevak.com

30

q`qkrw

bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 8. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU,
Bgq sRI jYdyv swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr
bilhwr[ 9. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq rbwbI mrdwnw swihb jI
DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 10. DMn hn DMn hn
DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI BIKn swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr
sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 11. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU,
Bgq sRI sYn swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr
bilhwr[ 12. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI pIpw swihb jI DMn
hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 13. DMn hn DMn hn DMn
hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI sDnw swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw
fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 14. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq
sRI rwmwnMd swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[
15. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI prmwnMd swihb jI DMn hn,
rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 16. DMn hn DMn hn DMn hn,
prmpUjnIk vwihgurU, Bgq sRI sUrdws swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw
fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 17. DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, Bgq
suMdr swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ 18.
DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU, rwgI s`qw qy blvMf swihb jI DMn hn, rom 2
krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk
vwihgurU, Bgq B`t kl, klshwr, tlX, jwlp, jlX, kIrq, slX, BlX, nlX, iBKw,
jln, dws, gXMd, syvk, mQurw, blX, hirbMs, gurU js gwaux vwly sqwrW B`t swihb jIE!
DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[
h:- prmpUjnIk vwihgurU srUp Bgq sRI kbIr swihb jI dw js, pUrn vwihgurU jI hr smyN
kr rhy hn:- hn@yryc, AkwSc, sMGxy Axigxq qwry idsdy hn[ XQw:- Eie ju dIsih;
AMbir qwry] prmpUjnIk s`cy inrml inrvYr Bgq jI ny, Apxy inrgun srUpcoN, AnMq
suMdr sohxy AMbr, qwry mMfl Aks- mwqR hI pRgt kIqy hn, ien@W AnykW hI qwry mMflW dy
Aks, AnMq smuMdRW dirAwvW cSimAW s`qrMgIAW pINGW hIry jvwhrwqW, SISy qRyl vrKw dIAW
bUMdWqy pY rhy hn, Awpxy pwk inrgun srUp jIcoN ien@W hr smyN pRkwSx vwly BI pUrn
Bgq jI Awp hI hn[ smUh suMdr sohxy qwry mMflW AMbrW Aqy ijn@Wqy qwry mMflW dy Aks pY
rhy hn, aun@W Aqy pY rhy Aks smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jIc vs ky,
ies Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk
joq hY] n Gwt hY. n bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] inrgun bRhm jI, Apuny jn kau; swis
www.Gursevak.com

31

q`qkrw

swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry] Anuswr pUrn Bgq jI hr smyN jpdy hn,
DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI kbIr swihb jI DMn hn[
Awp jI jpxy krky jm nhIN mwrdy[ XQw:- ijnI. quDno DMnu kihAw; iqn.jmu nyiV n
AwieAw]) jy ko jIau khY En@w kau; jm kI qlb n hoeI] QoV@y ijhy pwxIc, ikqny qupky huMdy
hn, kotwn koit bRhmMfW dy kotwin koit smuMdRW ndIAW dirAwvW n`dWc, kRoVW qr@W dw pwxI
hY[ XQw:- keI koit; pvx pwxI bYsMqr]) Aink pvn pwvk Aru nIr] kotwin koit qr@W dy
pwxI dy qupikAW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jIc vs ky, ies Awpxy
Awsry itkw ky, ies Awpxy srgun jI smyq, siq sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS
sihq, vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI pUrn Bgq
jI hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI
kbIr swihb jI DMn hn[ krqw purK prmpUjnIk sRI kbIr swihb jI ny, Awpny prm pwk
inrgun srUp jIcoN, hukmI; shjy isRsit aupweI] Anuswr sihjy hI, Aink pvn pwvk Aru
nIr]) keI koit; pvx pwxI bYsMqr] Anuswr kotwn koit qr@W dI AgnI rcI hY, Awp jI dy
inrgun srUp jI AgnI dy pRkwSk Awsrw, ies c vs rhy hn[ jdoN cwhux ies smwpq
kr lYNdy hn[ XQw:- Bxiq nwnku. jb Kyl auJwrY; qb eykY eykMkwrw] kotwin koit AgnIAW
sihq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jIc vs ky, ies Awpxy Awsry itkwA
ky, Awpxy ies srgun srUp jI smyq, siq sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS sihq,
prmpUjnIk vwihgurU, rUpu n ryK. n rMgu ikCu; iqRhu gux qy. pRB iBMn ] inrgun bRhm jI, pUrn
Bgq jI hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI
Bgiq sRI kbIr swihb jI DMn hn[ swihbu myrw nIq nvw; sdw sdw dwqwru] prmpUjnIk DMn
SRomxI Bgiq sRI kbIr swihb jI dy ielwhI s`cy hukm nwl, AsMK suMdr AMbrW c, AsMK hI
suMdr sohxy cMdRmyN hux cV@y hoey hn[ XQw:- keI koit; ssIAr sUr nKqR] Awp jI Apny
inrgun pRkwS duAwrw, AnMq cMdRimAW hr smyN pRkwS rhy hn[ XQw:- koit cMdRmy; krih
crwk] aun@W dw Aks hIry jvwhrwqW, lwlWqy pY irhw hY [ aun@W suMdr AMbrW cMdRimAW,
cMdRimAW dy pY rhy hIry jvwhrwqWqy Aks Aqy aun@W jvwhrwqW smyq kRoVW bRhmMfW dy pswry
Awpxy srgun srUp jIc vs ky, ies Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq,
iJlimil iJlkY; cMdu n qwrw] sUrj ikrix n ibjuil gYxwrw] AkQI kQau. ichnu nhI koeI;
pUir rihAw min Bwiedw] vwihgurU ivsmwd inrgun bRhm jI, Awpxy inrml srgun srUp
pUrn Bgq jI nUM, hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy vwihgurU,
SRomxI Bgiq sRI kbIr swihb jI DMn hn[ prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI kbIr
swihb jI ny, Awpxy Anqklwvwn inrgun srUp jI duAwrw, AsMK AMbr.AsMK DrqIAW ibnw
QMm@W qoN, itkwey hoey hn[ isMD prbq mydnI; ibnu QMm@w ggin rhwieAw] ien@W AMbrW,
www.Gursevak.com

32

q`qkrw

DrqIAW dy iknky 2 smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUpc vs ky, ies Awpxy
Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, AMqrjwmI; so pRBu pUrw]) qum pUrn. pUir rhy
sMpUrn; hm BI sMig AGwey] vwihgurU ivsmwd hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr
pRkwSk inrgun bRhm jI, Awpxy srgun srUp prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI
kbIr swihb jI dw prmpiv`qR suMdr au~jl jwp hr smyN kr rhy hn[ XQw:- niKAqR
ssIAr sUr iDAwvih; bsuD ggnw gwvey]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj
guxqwsw] prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI kbIr swihb jI ny, Awpxy inrgun
srUpcoN, kotwn koit bRhmMf DrqIAW swj ky, Awpxy inrgun srUpc itkwA ky r`Ky hn[
kotwn koit DrqIAWqy hrI BrI bnwspqI pYdw kIqI hY[ sUrbIr. bcn ky blI] prmpUjnIk
s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI kbIr swihb jI, Awpxy inrgun srUp jI duAwrw, Pu`lWc
sugMDI, &LWc rs, hux Br rhy hn[ smUh bnwspqIAW dy hry Bry ibR`CW Pu`lW sugMDIAW
p`iqAW tihxIAW mu`FW smyq, koit bRhmMf dy pswry, Awpxy srgun srUpc vs ky, ies
Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, Awid jugwdI; Apr Apwry] Awid
inrMjn; Ksm hmwry] hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun bRhm jI, hr
smyN jp rhy hn, Awpxy s`c srgun srUp DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy
vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI kbIr swihb jI DMn hn, vwihgurU] ijqnI vwihgurU jI ny jxweI
hY, iqqnI khI hY, jo AxjwxI rcnw DMn DMn prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI
kbIr swihb jI DMn hn jp rhI hY, auh igxI nhIN jWdI[ XQw:- jyqI pRBU jnweI; rsnw
qyq BnI] Anjwnq jo syvY; qyqI. nh jwie gnI]) dyiKAw; iqhUM lok kw pIau] Acrju
BieAw; jIv qy sIau] pUrn Agm AgwD js jwp AsqoqR sMpUrnM[
Bwrq dy mhW pRis`D Bgq, A`lw pwk jI dy srgux srUp sRI kbIr swihb jI, jyT sudI 15.
sMmq 1455 pRgty[ pRmpUjnIk ipqw AlI (nIrU) jI, nyk swaU mwqw nImw jI ny, Kudw jI
v`loN pRwpq hoey, AvqwrI spuqR mMnky pwLy[ sRI kbIr swihb jI nwauN r`iKAw, ieslwmI
isKw id`qI[ pr kbIr jI dw Jukwau ihMdUmq v`l sI[ Xuvw AvsQw hox pur Awp jI dI SuB
SwdI loeI jI nwl hoeI, ijnw qoN sRI kmwlw, kmwlI jI aupjy[ Awp jI ny rwmwnMd jI qoN
rwm nwm dw aupdyS lY ky vYSnv mq Dwrx kIqw[ kwSI ivdwnW dw AsQwn hox krky kbIr
jI mq mqWqrW dy inXm jwxn Aqy crcw krn dw cMgw mOkw imilAw Aqy qIKx bu`iD hox
krky eyh KMfn mMfn c vfy inpuMn ho gey[ bhuq icr pUrn gwnIAW dI sqsMgiq krky Awp
jI, bRhm igAwnI sgl kI rInw] pUrn bRhm igAwnI mMny pUjy gey[ Awp jI dI suB susMgiq
qoN nON kRoV pRymI qry[
www.Gursevak.com

33

q`qkrw

zwlm iskMdr lodI sMmq 1547 c jd bnwrs AwieAw, qd kbIr jI mqWD muslmwnW dI
ikRpw krky bhuq klyS kSt phuicAw, ijs dw ijkr kbIr jI ny Awpxy Sbd c kIqw hY Bujw bWiD iBlw kir fwirE. (gONf) pr AMq ienHW dI bzurgI dw Asr bwdSwh dy ic`q
au~pr hoieAw[
Awp jI eyh bcn is`D krn leI ik kwSI mrn qoN mukiq Aqy mghr mrn qoN Apgiq nhIN
huMdI, dyhWq qoN kuC kwl pihlW mghr (jo gorKpur qoN p`Cm vl 15. mIl pur hY) jw rhy,
Aqy sMmq 1575 iv`c nwSvwn sMswr qoN AMqriDAwn hoey[ kwSI c kbIr jI dw AsQwn
kbIr cOrw pRis`D hY, Aqy lihr qlwau qy BI Awp dw mMidr hY[ Awp jI dI bwxI dw sMgRh
jo Drm dws Aqy sUrq gopwl Awid cyilAW ny kIqw hY, aus dw nwauN kbIrbIjk hY [
irAwsq rIvw iv`c kbIrbIjk Drm dws jI dw iliKAw hoieAw sMmq 1521 dw d`isAw jWdw
hY[ (kbIr)vfy bzurg krqwr, vwihgurU, hkw kbIr krIm qUM.
{vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI]) Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu.
prqK hir] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU Arjndyv siqgurU gRMQ swihb jI, Awpxy
sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp S`uD inrgun srUp jI duAwrw, AnMq cMdRimAW qwirAW
AgnIAW ititAwixAW sUrjW ibjlIAW bRhmMfW AvqwrW sMqW BgqW KwxIAW bwxIAW nUM, hux
pRkwS rhy hn[ siq sMqoK dieAw Drm inmRqw. sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg,
inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw Awid, sRb ivAwpI ivsmwd, AnMq SuB guxW
dIAW,AnMq klW sihq, ie`k rs b`JvyN AsMK pRkwS hI pRkwS, ivsmwd nUr hI nUr nUro nUr,
Ajpw jwp gursbd rUp gurU jI, swfy AMdr bwhr, hr smyN ivAwpk BrpUr ivsmwd Ajpw
jwp kr rhy, vwihgurU gurU jI hn, AYsy vwihgurU jI pUrn Bgiq sRI kbIr swihb jI dy rom 2
c, Awp vs rhy hn, Ajpw jwp b^S rhy hn, AMdr bwhr Awpxy inrgun srUp dI
swiKAwqqw dy rhy hn[ AMdr bwhr AsMK srUp Dwr ky, Aink rUp iKn mwih; kudriq
Dwrdw] drSn b^S rhy hn, AYsI ivsmwdqweI c, ibsm ibsmY ibsm BeI] gurbwxI jI
aucwr rhy hn:-

1:-

slok Bgq kbIr jIau ky; <> siqgur pRswid] DMn hn DMn hn DMn hn,

prmpUjnIk vwihgurU Bgq sRI kbIr swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq
bMdn nmskwr bilhwr[ sRI rwmsr swihb jI ivKy, prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny,
pUrn ipAwr Adb siqkwr sihq, sRb ivAwpI mhW ivsmwd mhwn ikRpw krky, vwihgurU
srUp pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI pRgt krky, ipAwry Bgq jI dI Amolk rsnw, rom
www.Gursevak.com

34

q`qkrw

2 c vs ky, gurbwxI jI aucrvwey, gurmuiK BweI gurdws swihb jI ny, Awid AMg 1364 qoN
1377 q`k 243 slok ilKy[ Apxy idl jwn ipAwry jI nMU, ieh s`cI pwiqswhI b^SI[
XQw:- pwiqswhI. Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie]
(slok)dohry nyVy kivqw pd CMd hn, ijn@W c, (s+lok) (s)suAY Awpxy Awp (lok)pRkwS
srUp pUrn bRhm jI dI Agm Apwr ibAMq bysumwr, AMq n pwrwvwr, s`cI rs iBMnI
(slok)pRsMsw hI pRsMsw hY, slok gw ky, pUrn bRhmwnMd rs dI ivsmwdqweI sihq, suMdr
vwihgurUjI dy prmpiv`qR drSnW dw rMg mwxIdw hY[ XQw:- jo suKu drsnu pyKqy ipAwry;muK
qy.khxu n jwie] swcI pRIiq.n quteI ipAwry; jugu jugu rhI smwie]) drsnu pyKq; Bey
punIqw] sgl auDwry; BweI mIqw]
<>siqgur pRswid] prmpUjnIk (<> )ie`k pRkwS srUp, srb klw BrpUr pRB; inrgun
vwihgurU inrMkwr jI dy srgun srUp,siqgurU mh`lw pMjvW pUrn bRhmjI,Awp au~bldI dyZc
bYT rhy hn[ Awp jI (pRswid)ikRpw hI ikRpw Bwv sRb ivAwpI mhW ivsmwd Agm Apwr
ikRpw srUp, <> vwihgurU jI,Ajpw jwp kridAW AMdr bwhr swiKAwq ho rhy hn[ XQw:jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh;
Anhd sbd bjMqw] gurUpRmysrjI Awpxy prmpUjnIk gurdyvjI dw Awidc, mhW ivsmwd
rMglw AnMdI mMgl js krdy hn[ prmpUjnIk (<> ) ie`k AdYq rUp EAMkwr sRb
pRkwSk,vwihgurU bRhm inrgun inrMkwr jI dy srgun srUp dsW hI pwiqSwhW dI jwgdI ie`k
joiq, gurqw ibrwjmwn (siqgur)DMn sRI gurU gRMQ swihbjI, ieMidRAW dy (pR+swid)
(swid)suAwd qoN (pR)pry Bwv rihq, inry (pRswid)AnMd hI AnMd srUp, Agm Apwr inry
(pRswid)ikRpw hI ikRpw pRkwS srUp hn[ jo hr vyly A`g dy smuMdR sMswr qy,ikRpw hI ikRpw
krdy hn,hr smyN sMswrc l`gI A`g nUM, swc nwm kI AMimRq vrKw] krky,buJwauNdy rihMdy
hn[ hMkwrI ivkwrI mMd krmI gLy sVy dwsn dws jYsy, koV @I jIvqy BI ikRpw krky,aus
gurbwxI jI b^S ky,inhwl krdy rihMdy hn[ gurU pRmysr jI, sdw sdw;iehu BUlnhwru] jIv
b^Sx l`igAW,ies dy AOgux dI vIcwr nhIN krdy,J`t hI b^S lYNdy hn[ XQw:- guxu Avguxu
myrw.ikCu n bIcwirAw; bKis lIAw. iKn mwhI] AwpxI Agm Apwr ikRpw duAwrw,hr irdy
hr Gr,AnMq bRhmMf dy swry pswry s`cKMf bxwauNdy hn[ (siqgur)sB qy vfw siqguru
nwnku; Anuswr (gur)v`fy (gur)pUjnIk (siq)s`cy (gur)inry pRkwS hI pRkwS (<> )dYq
rihq,ie`k vwihgurUjI,gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihbjI dI mhW ivsmwd
Agm Apwr s`cI (pRswid)ikRpw nwl pRwpq huMdy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihbjI c <> siqgur pRswid]525 vwr AwauNdy hn[ {sRI dmdmI tkswl Anuswr,
<> jI dw S`uD aucwrn ie`k EAMkwr, bwr 2 pV@ ky SuD pkwau [ hornW Awpxy mgr bwr
2 khw ky,S`uD aucwrn pkvwau jI[}
www.Gursevak.com

35

q`qkrw

kbIr. myrI ismrnI; rsnw aUpir rwmu]) {108 mxky dI mwLw dy hr mxky qy ie`k
vwr mUl mMqR dw pwT krnw,ieh ie`k k`cI mwLw hY[ 108 k`cI mwLw dI ie`k p`kI mwLw
hY,Bwv hr mxky qy 108 vwr mUl mMqR dw pwT krnw, 11664 vwr ho igAw jI} mwLw nwL
jy Bjn krnw hovy qW bhuq hI v`fI shwieqw hY[ mwLw dw Awsrw ho jWdw hY,ijvyN hux mUl mMqR
swihb jI dIAW pMj p`kIAW mwLw PyrnIAW hn[ gurU swihb jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
ikRpw nwl byAMq pRymI hr smyN mwLw Pyrdy rihMdy hn[ jy koeI Blw inSkpt mhWpurS Awp
gurU bxn dI jW mwieAw dI ie`Cw n r`Kdw hovy[ pRymI SrDwlUAW mwLW dy ky smW lw dyvy,
BweI! FweI GMty in`q jwp krnw bhuq zrUrI hY[ mwLw nwl, GVI dyK ky jwp kr ilAw kro,
qW bhuq hI cMgI g`l hY, bhuq swry jIv ieauN Bjn c l`g skdy hn[ Bjn tweIm vMf ky BI
idqw jw skdw hY[}
{mwlw bwnW poly- mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu iKlaun@W jwnW]1]) kbIr. jpnI
kwT kI; ikAw idKlwvih loie] Anuswr,bhuq swry dMBI ByKI au~qoN pKMfI Bgq bx ky,AwpxI
pRBqw pUjw mwx vifAweI, Dn pdwrQ pRwpqI leI,BoLy lokW nwl bVw hI CL krdy, aun@W
Awpxw ieh kumMqR idMdy:- kMnWvwtI kurrU,qUM myrw cylw qy mY qyrw gurrU[ Awpxy v`loN mwLw dy
ky,aus Awpxw cylw bxwauNdy hn,jy AsIN sO cylw bxw ilAw,qW swnUM Dn pdwrQ dyvygw[
pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI ivsmwd rMg, Ajpw jwp pUrn pRmwqmw jI c lIx, A&ur
smwDI c bYTy hn[ Awp jI dy prmpiv`qR s`cy crn- kmlW c Aw ky,iksy pKMfI ny bVy CL
nwl ikhw, qusIN iksy qoN mwLw BI leI hY? ikhw nhIN jI[ qusIN myry koloN mwLw lY
lvo,quhwfy koloN Bjn BI bhuqo bhuqw hovygw,qusIN myry cyly bx jwau [ pKMfI qoN sux ky, sRI
kbIr swihb jI dy AMdr goivMd jI g`j ky ieh AMimRq gurbwxI jI boly:(rsnW) kbIr. myrI ismrnI; rsnw aUpir rwmu] Awid jugwdI sgl Bgq; qw ko suKu
ibsRwmu]1]1:- prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! (myrI)dwsn dws dI, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd (ismrnI)mwLw ieho hI hY,jo rom 2 dIAW (rsnw)zbwnW aUpir, (rwmu)koit bRhmMf c
ivAwpk,sB dy mwqw ipqw rwmu jI Aqy (Awid)jgq dy ArMB qoN (jugwdI)ju`gW AwidkW dy
(sgl)swry Bgq, DR pRihlwd Awid vs rhy hn[ (qw)iqn@W ipAwry rwm jI, ipAwry BgqW
(ko)nUM cyqy krn nwl, dwsn dws dw mhW ivsmwd suKu c, (ibsRwmu)itkwA huMdw hY[ XQw:soriT mhlw 5] hm sMqn kI rynu ipAwry; hm sMqn kI srxw] sMq hmwrI Et sqwxI; sMq
hmwrw ghxw]1] hm; sMqn isau bix AweI] pUrib iliKAw pweI] iehu mnu qyrw BweI]
rhwau] sMqn isau.myrI lyvw dyvI; sMqn isau ibauhwrw] sMqn isau.hm lwhw KwitAw; hir
Bgiq Bry BMfwrw]2] sMqn mokau pUMjI saupI; qau auqirAw mn kw DoKw] Drmrwie Ab khw
www.Gursevak.com

36

q`qkrw

krYgo; jau PwitE.sglo lyKw]3] mhw And Bey suKu pwieAw; sMqn kY prswdy] khu
nwnk.hir isau mnu mwinAw; rMig rqy ibsmwdy]4]8]19]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd gurmuiK snmuiK AvsQw c, ismrn kr rhy hn:- gurmuiK; roim
roim hir iDAwvY]) ijhvw eyk. hoie lK kotI; lK kotI koit iDAwvYgo]) iek dU jIBO lK
hoih; lK hovih lK vIs] lKu lKu gyVw AwKIAih; eyku nwmu jgdIs] eyqu rwih piq
pvVIAw; cVIAY hoie iekIs] Anuswr ie`k zbwn qoN l`KW zbwnW, l`KW qoN AgWh l`KW, ieauN
byAMq AsMK ArbW ^rbW ho jWdIAW hn[ sRI kbIr swihb jI jdoN AsMK rsnw nwl, sRb
ivAwpI rwm ismrn c lIx ivsmwd ho jWdy, rom 2 vwihgurU 3 jpdy, qW drSk pRymIN mhW
mhW ivsmwd inhwl huMdy[ XQw:- swD kY sMig; nhI kCu Gwl] drsnu Bytq; hoq inhwl] sB
dIAW ilvW l`g jWdIAW, rom 2 qoN jwp hox l`g jWdw[ sRI kbIr swihb jI kihMdy, BweI
dwsn dws qy gurU swihb dI mhW mhW ivsmwd ikRpw hoeI hY [ vwihgurU jI dI ikRpw nwl,
dwsn dws dIAW roim 2 dIAW zbwnW au~pr, vwihgurU jI Aqy gurmuiK Bgq jI vsdy hn, bVy
aumwh auqswh nwl vwihgurU jI Awpnw jwp Awp krdy hn[ XQw:- Ajpw jp hYN]) Ajpw
jwpu. n vIsrY; Awid jugwid smwie]) AwpY jphu; Awpnw jwpu]) dwsn dws dI iehI sRb
ivAwpI mhW ivsmwd bhuq v`fI ismrnI hY,ijvyN mh`lw pMjvW jI, shI s`cI mwLw &urmw rhy
hn:- Awsw mhlw 5] hir hir AKr duie; ieh mwlw] jpq jpq; Bey dIn dieAwlw]1]
krau bynqI; siqgur ApunI] kir ikrpw rwKhu srxweI; mokau dyhu hry hir jpnI]1]
rhwau] hir mwlw; aur AMqir DwrY] jnm mrx kw; dUKu invwrY]2] ihrdY smwlY; muiK hir
hir bolY] so jnu ieq auq; kqih n folY]3] khu nwnk; jo rwcY nwie] hir mwlw; qw kY sMig
jwie]
kbIr. myrI ismrnI; rsnw aUpir rwmu] Awid jugwdI sgl Bgq; qw ko suKu
ibsRwmu]1]2:- pyRmIAW ikhw,jI koeI hor BI ieauN jpdw hY? Bgq sMig; pRBu gosit krq]
Anuswr Akwl purK jI,sRI kbIr swihb jI nwl, ipAwrI crcw krdy hn[ rwmu jI srgun
Avqwr Dwr ky,Awp jI suMdr drSn b^S ky &urmwauNdy hn:- hy pUrn Bgq sRI kbIr
swihb jI! (Awid)jgq dy ArMB qoN (jugwdI)ju`gW AwidkW dy, (sgl)swry Bgq, (myrI)dwsn
dws dI rsnw aUpir vsdy hn ieho hI dwsn dws dI ismrnI hY, (qw)iqn@W (ko)nUM cyqy krn
nwl, dwsn dws dw,mhW ivsmwd AnMd suKu c, (ibsRwmu)itkwA huMdw hY[ ikauNik vwihgurU jI
BgqW dy mwqw ipqw srUp hn:- Bgq jnW; hir mW ipau bytw[) hir jI mwqw. hir jI ipqw;
hir jIau pRiqpwlk] hn[ ijvyN mwqw ipqw b`cy cyqy krdy hn,ieauN vwihgurU jI. Awpxy
ipAwry BgqW rom 2 dy ipAwr nwl,hr smyN cyqy krdy hn[ XQw:- myry rwm.hir jn kY;
hau bil jweI] kysw kw kir cvru Fulwvw; crx DUiV muiK lweI])ismrn qy lwgy; ijn Awip
dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw]) thl krau qyry dws kI; pg Jwrau bwl] msqku
www.Gursevak.com

37

q`qkrw

Apnw Byt dyau; gun sunau rswl]) kysw kw kir bIjnw; sMq cMauru Fulwvau] sIsu inhwrau;
crx qil DUir muiK lwvau]) AYsI ikrpw; moih krhu] sMqh crx hmwro mwQw; nYn drsu.qin
DUir prhu]1]) jnu rwqw; hir nwm kI syvw] nwnk pUjY; hir hir dyvw]6]) Bgq qyry siB
pRwxpiq pRIqm; qUM Bgqn kw ipAwrw]) sPlu jnmu. hir jn kw aupijAw; ijin. kIno sauqu
ibDwqw]) Apuny jn kau; swis swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry]) so syvku;
ijsu ikrpw krI] inmK inmK jip; nwnk hrI] hrI jI Awpxy syvk inmK 2 jpdy
hn,bVw hI gMBIr Bwv ieh hY ik AsIN siqgurU mhwrwj swihb jI pUrn ipAwr Adb
siqkwr nwl cyqy krIey,ikauN jo mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh swnUM hr vyly cyqy krdy hn[
XQw:- pRB kau jnu AMqir ird locY; pRB jn ky sws inhwry ] mhwrwj swihb jI dyKdy hn ik
myry jn koeI swh AOKw qW nhIN AwauNdw,ies leI hI, sMqn duK pwey qy; duKI] suK pwey
swDn ky; suKI]
kbIr. myrI ismrnI; rsnw aUpir rwmu] jugwdI sgl Bgq; qw ko suKu ibsRwmu]1]
3:- pRymIAW ny pRym bynqI kIqI, hy vwihgurU srUp sRI kbIr swihb jIE! Awp jI bhuq
inrml, pivqR pivqR; pivqR punIq] prm au~cI su`cI gurbwxI aucwr rhy hoN[ kbIr. myrI
ismrnI; rsnw aUpir rwmu] ieh qW bhuq au~cI AvsQw bwry, Awp jI ny &urmwieAw hY ik
dwsn dws dIAW rom 2 dIAW rsnW au~pr rwm jI vsdy hn[ rom 2 krky vwihgurU dw jwp
krnw, Awp jI dI sRb ivAwpI ismrnI hY, ijs c inrXqn hI Ajpw jwp huMdw hY[ Anhd
Dun Ku`l@ jWdI hY[ ies aUc pd dI pRwpqI ikvyN huMdI hY?sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:hy rwm ipAwry jIE! Awpxy Awp hr vyly icKw qy ipAw smJy,sdw leI ijauNdw hI
mry,suAws 2 ismrn kry, qW mhwrwj AvsQw b^Sdy hn[ hW jI! ies qr@W dy gurmuiK
jIvq imRqk ikMny ku hn? qW Awp jI &urmwauNdy hn:- pUrn mhWpurS jI dI ieho hI mhW 2
ivsmwd v`fI vifAweI hY, jdoN koeI bcn krdw hY [ kbIr swihb jI AsMK guxW dy pRkwS
srUp AMdr bwhr BrpUr inrgun bRhm jI dw AYsw pRBwv hr vyly pYNdw hY ik aus vyly gurbwxI
jI s&urn ho jWdy:Awid jugwdI sgl Bgq; qw ko suKu ibsRwmu]1]3:- (Awid)mu`F qoN hI (jugwdI)j`ugW
AwidkW sqju`g qRyqw duAwpr kLju`g dy,jo (sgl)swry, inrol inSkpt Bgq jI hoey hn,
(qw)iqn@W ipAwirAW (ko)nUM suKu srUp bRhm c (ibsRwmu)itkwA hoieAw hY]1] aun@W ny ies
gurmuiK AvsQw c Ajpw jwp kIqw hY, ijvyN siqju`g c DR Bgq pRhlwd Bgq hoey hn,
Awid c bRhmw jI hoey hn[ iesy qr@W klju`g c suAmI rwmwnMd jI, Bgq sDnw jI, Bgq
pIpw jI, byxI jI, Bgq rivdws swihb jI byAMq mhWpurS hoey hn[ BoLy lokW cyly bxwaux
dI bjwey, inrol inSkpt ho ky,siqgurU pRmwqmw jI dI bMdgI kro, ijs krky insqwrw hovy [
XQw:- siqguru boihQu. Awid jugwdI; rwm nwim insqwrw hy]) hir hir AKr duie; ieh
www.Gursevak.com

38

q`qkrw

mwlw] jpq jpq; Bey dIn dieAwlw] Anuswr AsMK jIBW roim roim nwl vwihgurU 3 jp rhy
hn, ieho hI Awp jI dI mwLw hY[ vwihgurU jI AsMK rsnw qy vs ky, Awpxw jwp Awp hI
krdy hn[ bRhm srUp SRI kbIr swihb jI ny roim 2 krky ismrn dI AiDk mhwnqw khI,
scu khY. qw Coho AwvY; AMqir bhuqw rohw]) nwmu sunq; jnu ibCUA fswnw] Anuswr dMBI pKMfI
sV bL igAw, qrk nwl ikhw, qUM julwhw hI irhw, kbIr swihb jI hr vyly vwihgurU
bRhm c lIx hn, inrgun dI swiKAwqqw hY [ vwihgurU jI srgun srUp Dwr ky AMdr bwhr
hr vyly drSn idMdy hn[ XQw:- pwCY lwgo. hir iPrY; khq kbIr kbIr] ies leI kbIr
swihb jI gu`sw nhIN sI AwauNdw, jy koeI qrk dw bcn kihMdw, Awp jI gurbwxI aucwr
idMdy, bhuq v`fI gurmuiK snmuK AvsQw hY, jdoN aus dMBI ny jwiq qy qrk kIqI, qdoN ieh
gurbwxI jI aucwry:h`snyhwru bolo- kbIr. myrI jwiq kau; sBu ko hsnyhwru] {swKI:- mINh dy idnW c,
K`fIAW pwxI nwl Brn qoN, vIh julwhy kMm dI Bwl c, bwhr gey, su`kI ndI c ryqw pwxI
vWg cmkdw dyK ky, bsqR auqwr ley, h`Q PVky pwr hox l`gy [ dUjy pwsy jw ky,vwrI 2 igxn
l`gy, pr Awpxy Awp koeI BI n igxy, igxqI c 19 hI in`klx[ ie`k fu`ibAw jwx ky,rox
l`gy[ ie`k ijmINdwr ny, rox dw kwrn pu`iCAw, ien@W Awpxy ie`k swQI fu`bx dw kwrn
d`isAw[ j`t ikhw, jy mYN vIh bMdy pUry kr dyvW, qW kI dyvoNgy? ikhw,jI AsIN ie`k mhInw
mu&q kMm krWgy[ ijmINdwr ny, lweIn c KVy@ krky, ie`k sotI pihly dI ip`T c mwrky
ikhw ie`k, vIhvyN dy mwrky ikhw vIh[ auh bVy hI KuS hoey ik swfy bMdy pUry ho gey hn[ auh
Awpxy kIqy iekrwr Anuswr ijmINdwr nwl c`l pey[ ijmINdwr ny Gr iljw ky, aun@W Kurpy
dy ky kpwh dI gofI krn leI Byj idqw[ kpwh dy p`qy dyK ky bVy hYrwn hoey[ aus jgHw fIlw
K`bl qy kwhI Awidk Gwh vI KV@w sI[ julwihAW ikhw, fIlw swfw kbIlw, kwhI swfI
julwhI, K`bl swfw t`br, pr p`iqAW vwlI ikauN AweI? ieh AwK ky Gwh dI bjwey, swrI
kpwh pu`t su`tI[ jdoN ijmINdwr aun@W pws pu`jw qW ieh kOqk dyK ky, bVw hYrwn ho ky gu`sy nwl
pu`Cx l`gw, Eie pwZlo, ieh kI kIqw? qW aun@W ieho hI au~qR idqw, kwhI swfI julwhI,
K`bl swfw t`br, fIlw swfw kbIlw, pr ieh p`iqAW vwlI ikauN AweI? ijmINdwr sbr qy
gu`sy dw Gu`t Br ky cu`p kr irhw[ dUjy idn aus ny bwLx ilAwaux leI, ie`k g`fw idqw[
swry g`fy c bYT gey[ rsqy c g`fw cIN cIN krn l`gw, Du`p nwl ik`l p`qIAW q`qy ho gey [
aun@W ivcwr kIqI ik g`fy bu^wr ho igAw hY[ ies krky ivcwrw roNdw hY[ QoV@I dUr jw ky cIN
cIN dI Avwz bMd ho geI qW aun@W smiJAw hux g`fw mr igAw hY[ ieh ivcwr ky aun@W bwlx
iek`Tw krky, aus g`fy au~pr pw ky, A`g lw idqI[ jd auh sV ky suAwh ho igAw qW ku`J
icr ip`CoN aus dIAW ik`l p`qIAW k`pVy c bMn@ ky j`t dy Gr roNdy 2 qur pey[ ijmINdwr bUhy
c KV@w bwlx dI aufIk kr irhw sI[ roNdy AwauNidAW pu`iCAw,g`fw ik`Qy hY? ien@W coN
www.Gursevak.com

39

q`qkrw

ie`k boilAw,cODrI jI! kI d`sIey, rsqy c jWidAW g`fy bu^wr ho igAw, ivcwrw QoVw
icr roNdw irhw, Pyr mr igAw, qusIN koeI i&kr n krnw, AsIN aus dw sskwr vI kr idqw
hY[ Pu`l vI cux ilAWdy hn[ Awp jI ny aun@W gMgw jI ivKy phuMcwx dI Kycl krnI[
qkdIr A`gy qdbIr dw koeI zor nhIN c`ldw[ pMjW dsW rupeIAW dw koeI i^Awl n krnw[
ieh sux ky j`t bVw hI gu`sw AwieAw, kihx l`gw, mMd BwgIE! ies vyly hI myry GroN
in`kl jwau[ mYnUM ieho ijhy gvwr nOkrW dI au~kw hI loV nhIN[ gRIb julwihAW ies qr@W
dIAW bnwautI mskrIAW krky sB koeI h`sdw hY[
dUjI swKI:- pTwx nwl nOkr julwhw. aus dy shury Gr igAw[ rwq mkwn dI C`q au~qy
pwxI iCVk ky, plMG fwh idqw[ m`CrdwnI lw ky mlml dI cwdr pws r`K idqI[ julwhy
leI tu`tI ijhI muM\ dI mMjI pTwn qoN duryfy fwh idqI[ grmI hox kwrn, pTwn ny ies
p`Kw krn leI pws bulwieAw[ grmI nINd dw sqwieAw, mzbUrn pTwn p`Kw J`lx l`gw[
pTwn gwV@I nINd Aw geI[ p`Kw krI jWdw socy- dyKo A`lw qwlw vI bVw fwFw hY, ies
ikqny suK b^Sy hn, mYN ikqnw gRIb muQwj hW[ XQw:- ieik inhwlI pY svin@; ieik aupir
rhin KVy] kdy ieho ijhw idn myry qy vI ^udw jI ilAwauxgy, mYN vI Awpxy shury Gr mkwn
qy mMjw fwh ky sOvWgw[ Agly cV@dy isAwl mMgxI inkwh mgroN, dUjI vwr cV@dy poh, vhutI
lYx leI shury Gr igAw, in`Gy suAwgq ny, aus pTwn dI Xwd A`gy lY AWdI[ bYTk c ies
dw mMjw fwh ky, au~pr rjweI r`K idqI[ kihx l`gw, mYN bwhr C`q auqy sOxw hY[ ikhw,
ie`Qy bVI hI srdI hY, bwhr n sONvo[ julwhy ny hT kIqw, ikhw, mYN bwhr hI sOxw hY [
ies dy bhuq kihx qy, aun@W ny pwxI iCVk ky, au~pr mMjw fwh idqw ik jdoN TMF l`gU Awpy
hyTW B`jw AwaU[ pr ieh srdI hox dy bwvjUd vI cwdr qwx ky pY igAw[ ies dy swLy
rjweI kwrx pYNidAW hI nINd Aw geI[ TMF nwl sRIr suMn ho igAw[ TMF nwl mr ho ky cwkU
vWg iek`Tw ho igAw[ ies dI vhutI jgOx AweI, ksI FolkI vWg AwkiVAw q`ikAw, dMdIAW
bwhr inklIAW dyK ky ikhw, A`lw qwirAw h`sdw hY[ pws jw ky dyiKAw, A``lw koL pu`j cu`kw
hY[ ms^irAW ny bxwautI g`l GVI hY}
h`snyhwru- kbIr. myrI jwiq kau; sBu ko hsnyhwru] bilhwrI. ies jwiq kau; ijh.
jipE isrjnhwru]2]1. prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- BwvyN bsqR bunxy, nMgyz Fkxw, smwj dI bhuqI hI cMgI qoN cMgI
syvw hY, pr GtIAw i^Awl dy lok, nIvIN syvw krn vwilAW qoN n&rq krdy hn
(myrI)dwsn dws dI julwhy jwiq (kau)nUM, sBu (ko)koeI ms^rI iGrxw krky (hsnyhwru)h`sx
vwlw hY[ ies nIvIN jwiq (kau)qoN dwsn dws (bilhwrI)kurbwn jWdw hY[ (ijh)ijs nIvIN
www.Gursevak.com

40

q`qkrw

jwiq c pRgt ho ky, dwsn dws ny, koit bRhmMf dy (isrjnhwru)rcnhwr ipAwry vwihgurU jI,
rom 2 dI rsnw nwl lgwqwr ie`k rs (jipE)jpy hn]2]
{sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- Awid scu jugwid scu] hY BI scu nwnk hosI BI
scu] Anqklwvwn ivAwpk bRhm jI coN pRgty,pUrn bRhm srUp Bgq swihbwn jI dI Bgq
jwqI hY[ mhw purKw kw bolxw; hovY ikqY prQwie] Anuswr, zwqI n&rq mytx leI ,bVw hI
au~cw sRb ivAwpI mhW ivsmwd rhs isDWq. gUV@IAW rmzW hn[ sRI kbIr swihb jI dy nvyN
purwxy srDwlUAW qy, Zlq Asr n hovy, ik Awp jI julwhy hn[ auh sRI kbIr swihb jI
r`b srUp krky mMnx, aun@W iekwgRqw mhwrwj swihb jI dI pRwpqI hovy[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihbwn jI ny sjy dIvwn, gurU jI ky lMgr c, rMk siqsMgq aUc pdvI b^S ky
smwn bYTwieAw hY[ XQw:- rwxw rMk brwbrI; pYrI pvxw jig vrqwieAw] prmpUjnIk
dsvyN pwiqswh jI ny, C`qRI j`t iJaur nweI CINby qrKwx mzhbI is`K cimAwr swrIAW zwqW
AMimRq Ckw ky, rMgryty gurU ky byty[ bxwey hn, is`KI, zwiq pwiq qoN mukq kIqI hY[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny julwhy nweI CINby cimAwr j`t muslmwn pMifq zwqW dy,
prmpUjnIk Bgq swihbwn jI dI bwxI AwpxI prmpiv`qR s`cI gurbwxI jI dI brwbrI
b^SI hY[ 1430 AMg gurbwxI b^S ky, zwqI n&rq mytI hY[ XQw:- sUhI mhlw 4 Gru 6]
<> siqgur pRswid] nIc jwiq. hir jpiqAw; auqm pdvI pwie] pUChu. ibdr dwsI suqY;
iksnu auqirAw Gir ijsu jwie]1] hir kI AkQ kQw, sunhu jn BweI; ijqu shsw dUK BUK
sB lih jwie]1] rhwau] rivdwsu cmwru ausqiq kry; hir kIriq. inmK iek gwie] piqq
jwiq. auqmu BieAw; cwir vrn. pey pig Awie]2] nwmdyA pRIiq lgI hir syqI; loku CIpw
khY bulwie] KqRI bRwhmx ipiT dy Cofy; hir. nwmdyau lIAw muiK lwie]3] ijqny Bgq. hir
syvkw; muiK ATsiT qIrQ. iqn iqlku kFwie] jnu nwnku. iqn kau Anidnu prsy; jy. ikpw
kry hir rwie]4]1]8]) AgY. jwiq n joru hY; AgY jIau nvy] ijn kI. lyKY piq pvY; cMgy
syeI kyie]) jwiq kw grbu; n krIAhu koeI] bRhmu ibMdy; so bRwhmxu hoeI]1] jwiq kw grbu
n kir; mUrK gvwrw] iesu grb qy; clih bhuqu ivkwrw]1] rhwau] cwry vrn; AwKY sBu
koeI] bRhmu ibMd qy; sB Epiq hoeI]2]) jwiq Ajwiq; jpY jnu koie] jo jwpY; iqs kI giq
hoie]3]) pgIN polw- jwq njwiq dyiK mq Brmhu; suk. jnk pgIN lig iDAwvYgo]) ckR
ichn Aru brn jwiq; Aru pwiq nihn ijh]) qum kq bRwhmx; hm kq sUd] hm kq lohU;
qum kq dUD]3]) jwiq Ajwiq AjonI sMBau; nw iqsu Bwau. n Brmw]) nwir purKu nhI. jwiq
n jnmw; nw ko duKu suKu pwiedw]) jwiq jnmu nh pUCIAY sc Gru lyhu bqwie] sw jwiq sw
piq hY jyhy krm kmwie] Anuswr vwihgurU bRhm jI dI zwiq pwiq kul goq nhIN hY[ zwqI
n&rq vwly, sMq doKIAW ny, jIAW v`F ky, lhU dIAW ndIAW vgw idqIAW[ bVI v`fI g`l
hY, DMn gurU nwnk swihb s`cy pwiqswh jI snmuK &urmwauNdy hn:- ivic snwqI; syvku hoie]
www.Gursevak.com

41

q`qkrw

nwnk; pxHIAw pihrY soie] hy vwihgurU jI! (snwqI)nIc qoN nIc snwq zwiq ivic Awp jI
dw syvku hovy, dwsn dws dy cmVy dy (pxHIAw)joVy pihny[ snwq zwiq nwl cMfwl BI nhIN
vrqdy[ syvku dI AYfI v`fI mhwnqw khI hY[ bwlmIku supcwro qirE; biDk qry ibcwry])
sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih
ginAw]3]) Bgqu Bgqu jig vijAw; chuM ckW dy ivic cimrytw[ ijn@W qoN dunIAW n&rq
krdI sI, nIvIN jwq vwilAW BI Bgq kbIr swihb jI vifAwauNdy hn[ Blw au~cI zwqI
vwilAW dw qW kihxw kI hY? ie`k qW sony dw BWfw hovy, dUjw aus c AMimRq pY jwvy, ieh qW
cMgI g`l hY[ nIvIN zwiq vwly ijn@W ny nwm jipAw hY, aun@W dI nIvIN zwiq qoN bilhwr jweIey,
ikauNik auh nwm jp ky pRmwqmw jI dI zwiq BgqW c igxy gey [ XQw:- jwiq vrn qy, Bey
AqIqw; mmqw loBu cukwieAw]7] nwim rqy. qIrQ sy inrml; duKu haumY mYlu cukwieAw]
nwnku. iqn ky crn pKwlY; ijnw. gurmuiK swcw BwieAw] so ijhVI aun@W dI nIvIN jwq sI,
aus qoN AqIq ho gey hn[ ijvyN bRhm jI dI koeI jwq nhIN, aun@W ipAwirAW dI BI koeI jwq
nhIN[ so sRI kbIr swihb jI ny kmwl kr idqI hY, ik nIvIN jwq dy pUrn Bgq slwhux Xog
hn,ikauN jo mhwrwj jI dI pRymw- BgqI krdy hn[ nIvIN qoN nIvIN jwiq c pYdw ho ky pRymI
jwp krky inhwl hovy, ijvyN Bgq sRI rivdws swihb jI, sRI sYx Bgq jI, sRI DMnw Bgq jI,
bwbw &rId swihb jI, sRI bwlmIk jI[ XQw:- nIc jwiq. hir jpiqAw; auqm pdvI pwie]
ieh qW bhuq v`fI bhwdrI hY, nIvIN jwq c pYdw ho ky, mhwrwj swihb jI dw ismrn, jwp
krnw[ nIvIN qoN nIvIN jwq vwlw ismrn vwlw mhWpurS hovy, zwqI n&rq krn dI bjwey,
aun@W dI SuB s`cI syvw SrDw krky, aun@W qoN ismrn vwihgurU jI dI pRwpqI kro jI[ XQw:jwiq jnmu. nh pUCIAY; sc Gru. lyhu bqwie]
kbIr. myrI jwiq kau; sBu ko hsnyhwru] bilhwrI ies jwiq kau; ijh jipE
isrjnhwru]2]2:- prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- dwsn dws dI bu`DI, iqAwg vYrwg swDUAW sMqW dI syvw Aqy gurbwxI
aucwrn vwlI hY[ bRhmwkwr b`uDI c kyvl gurbwxI hI gurbwxI jI hn, Dn pdwrQ ivkwr
AOguxW dI pkV nhIN[ Dn pdwrQ sRIr krky siqsMgq jI dI syvw krdw hW[ swDUAW mMjy
qy pwauNdw hW, prvwr BuMjy pwauNdw hW[ Awp prvwr smyq dwxy c`b lYNdw hW, swDUAW
pRCwdy Ckw idMdw hW, gurbwxI aucwrn vwlI (myrI)dwsn dws dI (jwiq)bu`DI (kau)nUM, sBu (ko)
koeI(hsnyhwru) h`sx vwlw hY[ dwsn dws ies (jwiq)bu`DI (kau)qoN (bilhwrI)kurbwn jWdw
hY, (ijh)ijs ny (isrjnhwru)Akwl purK vwihgurU jI (jipE)jpy hn]2] XQw:- kbIr.
myrI buiD kau; jmu. n krY iqskwr] ijin iehu jmUAw isrijAw; su jipAw privdgwr]
XQw:- jy ko nwau ley. bdnwvI; kil ky lKx eyeI] sMswrI DMdy C`f ky ie`k Akwl purK jI
www.Gursevak.com

42

q`qkrw

dy ismrn c dwsn dws lIn hY[ XQw:- qnnw bunnw sBu; qijE hY kbIr] hir kw nwmu;
iliK lIE srIr]1] rhwau] jb lgu; qwgw bwhau byhI] qb lgu; ibsrY rwmu snyhI]2]
{Drm- ikRq krnI AqI hI zrUrI hY, pr ijhVy mhWpurS q`q byqy gurmuiK; roim roim hir
iDAwvY] bhuq au~cy hoey hn[ sMswr v`l dyKdy hI nhIN, n koeI g`l suxdy hn, aun@W dw irdw
rom 2 hr vyly jwp krdw hY[ vwihgurU c lIx rihMdy hn, aun@W dy pwk drSn krn vwly,
aupdyS suxn kmwaux vwly, AnykW jIv qrdy hn[ sMswr qy sdw leI qr rhy hn, ies leI
ieh qW bhuq au~cI styz hY[ Drm- ikRq krky dsvMD dyx dw, gurU swihb jI dw hukm hY,
hwQ pwau kir kwmu sBu; cIqu inrMjn nwil] gurmiq c swrIAW g`lW A`vl hn, gurbwxI
pV@n suxn ismrn vwlw pRymI v`D Drm- ikRq praupkwr kry krwvygw[ niSAW iviSAW doSW
AOguxW rogW qoN bicAw rhygw, hornW bcwvygw[
kbIr.fgmg ikAw krih; khw fulwvih jIau] srb sUK ko nwieko; rwm nwm rsu
pIau]3]{Awp jI AMdr bwhr inrgun bRhm jI swiKAwq ho rhy hn[ Awp jI iqRpq
bYiTAW dyK ky, siqsMgI pRymIAW, pRym bynqI kIqI, hy swihb jIE! dwsn dwsW dw mn pdwrQW
ivkwrW mwieAw vwsnw c, bhuq hI foldw hY[ XQw:- mnu; itkxu n pwvY rweI]) kbhU
jIAVw.aUiB cVqu hY; kbhU jwie pieAwly] loBI jIAVw. iQru n rhqu hY; cwry kuMfw
Bwly]2]) AMdir mYlu.n auqrY haumY; iPir iPir AwvY jwvY]) mnmuK qy.AB Bgiq n hovis;
haumY pcih idvwny] iehu mnUAw.iKnu aUiB pieAwlI; jb lig.sbd n jwny]3] Awp jI
ikRpw kro jI, AOguxW pwpW c mn n foly,ieh sux ky aumwh auqSwh nwl ies slok dw AMimRq
rsiBMnw kIrqn krn l`gy[} vwihgurU bRhm jI dy srgun Avqwr Bgq kbIr swihb jI,
ismrn v`loN fwvWfol mn auqSwhq kridAW &urmw rhy hn:- hy kbIr! ivSy
vwsnw,pdwrQW v`fy bnx, byAMq jIAW mwrn &Ukx AOguxW kukrmW iviSAW niSAWc,
(fgmg)fwvWfol puxw (ikAw)iks leI (krih)krdw hYN? ien@W c (jIau)ic`q (khw)ikauN
(fulwvih)fulw irhw hYN? jo rog bMDn klys kSt rUp hn[ vw mn pRmwrQ dy (mg)rsqy
vloN (fg)ivMgw (ikAw)iks leI (krih)krdw hYN? XQw:- mn ry. Cwfhu Brmu, pRgt hoie
nwchu; ieAw mwieAw ky fWfy] sUru ik snmuK rn qy frpY; sqI ik sWcY BWfy]1] fgmg
Cwif; ry mn baurw] Ab qau jry mry. isiD pweIAY; lIno hwiQ sMDaurw]1]
srb sUK ko nwieko; rwm nwm rsu pIau]3]) kvlw; crn srn hY jw ky] khu jn; kw
nwhI Gr qw ky]3] sBu koaU khY; jwsu kI bwqw] so sMmRQu; inj piq hY dwqw] aun@W dy Gr c
ikhVI vsqU nhIN hY? swrI dunIAW ij@n@W dy js dI g`l kr rhI hY[ qum dwqy Twkur
pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry] Anuswr (srb)swry sUK (ko)dy dwqy (nwieko)Ksm mwlk,
srb klw BrpUr pRB; (rwm)ipAwry vwihgurU jI dy mhW ivsmwd nwm rsu AMimRq nUM, siqgurW
dI ikRpw nwl (pIau)pIxw kr, hy mn!]3] XQw:- pI AMimRq; sMqn pRswid] mhW ivsmwd
www.Gursevak.com

43

q`qkrw

Amolk pRym bynqI:- pMjW ipAwirAW duAwrw,sMpUrn pMj bwxIAW pV@ ky iqAwr kIqw,KMfy bwty
dw AMimRq Ck ky, siqsMgq jI dI crn- DUV bx ky, gursMgq jI c sdw rihMidAW, cwA
nwl syvw kridAW, gursbd kQw kIrqn ismrn krn qoN, prmpUjnIk siqgurU gRMQ swihb
jI Awpxy pRymI syvk jI dy idl idmwZc hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ idl coN mUMh c
AMimRq hr smyN Byjdy rihMdy hn[ AYsw mhW ivsmwd AMimRq rs pIxw kr[ XQw:- AMqir
KUhtw.AMimRiq BirAw; sbdy.kwiF pIAY pinhwrI]) ibKY bnu PIkw, iqAwig rI sKIey; nwmu
mhw rsu pIE] ibnu rs cwKy.buif geI sglI; suKI.n hovq jIE]) bwrMbwr bwr; pRBu jpIAY]
pI AMimRqu; iehu mnu qnu DRpIAY]) myry mn; nwmu AMimRqu pIau] Awn swd ibswir hoCy; Amru
jugu jugu jIau]1]) swih swih quJu sMmlw; kdy n ivswryau] ijau ijau swhbu min vsY; gurmuiK
AMimRqu pyau]) mn myry; siqgur kY BwxY clu] inj Gir vsih. AMimRqu pIvih; qw suK lhih
mhlu]1]) hir hir AMimRqu, hir min BwvY; imil siqgur. AMimRqu pIjY jIau]2]
kbIr. kMcn ky kuMfl bny; aUpir lwl jVwau] dIsih. dwDy kwn ijau; ijn min. nwhI
nwau]4] sony dy kuMfl pw ky, koeI hMkwrI nMU, hMkwr c Aw&irAw &UM 2 krdw vyK ky, pUrn
Bgq jI, hMgqw sony dy iqAwg dI is`iKAw idMdy hn[ ijvyN mnmuK bIbIAW tUmW pw ky, sony
dIAW bdlIAW bx ky, GrW coN inkldIAW hn, jo mnmq hY [ koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB; vwihgurU bRhm jI dy srgun Avqwr Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy siqsMgI pyRmIEN! (kMcn)sony (ky)dy, kMnWc pihnx vwly (kuMfl)kuMflW
aUpir bVy hI Amolk hIry lwl jVwau bny hox Bwv pihny hox, (ijn@) ijn@W dy min c,
vwihgurU jI dw nwau nwhI, dwsn dws (dwDy)sVy (kwn)jMgl (ijau)vWg (dIsih)idsdy
hn[ sVy jMgL c suAwh hI au~fdI hY[ swbq sUrq BMn ky vgwVdy hn[ swbq sUrq r`b
dI BMny byeImwn[ drgh FoeI n lhY, kw&r ku`qw sYqwn]4] nwmu dy dwqy, koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;vwihgurU bRhm srUp mh`lw p jI nwmu hIx dI mMdI hU
mMdI hwlq ieauN &urmwauNdy hn:- gauVI mhlw 5] imlu myry goibMd; Apnw nwmu dyhu] nwm
ibnw; iDRgu iDRgu Asnyhu]1] rhwau] nwm ibnw; jo pihrY Kwie] ijau kUkru; jUTn mih
pwie]1] nwm ibnw; jyqw ibauhwru] ijau imrqk; imiQAw sIgwru]2] nwmu ibswir; kry rs
Bog] suKu supnY nhI; qn mih rog]3] nwmu iqAwig; kry An kwj] ibnis jwie; JUTy siB
pwj]4] nwm sMig; min pRIiq n lwvY] koit krm krqo; nrik jwvY]5] hir kw nwmu; ijin.
min n AwrwDw] cor kI inAweI; jm puir bwDw]6] lwK AfMbr; bhuqu ibsQwrw] nwm ibnw;
JUTy pwswrw]7] hir kw nwmu; soeI jnu lyie] kir ikrpw; nwnk. ijsu dyie]8]10])
PrIdw. iqnw muK frwvxy; ijnw ivswirEnu nwau] AYQY. duK GxyirAw; AgY. Taur n Twau])
lK tikAw ky muMdVy; lK tikAw ky hwr] ijqu qin pweIAih nwnkw; sy qn hovih Cwr]
www.Gursevak.com

44

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- rom rom nwm rMg cV@ jwxw hI shI s`cw mhW
ivsmwd kudrqI r`bI sIgwr hY[ Asl suMdrqw qW kudrqI hY, kudrqI suMdrqw vrgw l`K
iSMgwr BI suMdr nhIN bx skdw[ ies leI ijhVy bwhroN iSMgwr lwauNdy hn,aun@W dy jIvn
ie^lwk if`g pYNdy hn, hr vyly ivkwrc sVdy rihMdy hn, iqRpqI nhIN huMdI[ l@wxqW dI
suAwh hI au~fdI hY[ XQw:- Bwduie. Brim BulwxIAw; dUjY lgw hyqu] lK sIgwr bxwieAw;
kwrij nwhI kyqu] ijqu idin dyh ibnssI; iqqu vylY khsin pRyqu] pkiV clwiein dUq jm;
iksY. n dynI Byqu] Cif KVoqy iKnY mwih; ijn isau lgw hyqu] hQ mroVY qnu kpy; isAwhhu
hoAw syqu] jyhw bIjY so luxY; krmw sMdVw Kyqu] nwnk. pRB srxwgqI; crx boihQ pRB dyqu]
sy Bwduie. nrik n pweIAih; guru rKx vwlw hyqu]7]) Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh
iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) swiQ n cwlY. ibnu Bjn; ibiKAw sglI Cwru] ies leI sRI kbIr
swihb jI ny sonw pihnx qoN s^q mnwhI kIqI hY,nwm jpx dw ivSyS hI SuB s`cw aupdyS hY [
Aslc nwm hI mhW ivsmwd suMdr gihxw hY[ XQw:- jn nwnk; AMiq vwr nwmu ghxw]
AwpjI dyK rhy hn, ik PYSn dI A`gc pY ky, jIv bhuq sV bL m`c rhy hn[ XQw:- hMsu
hyqu loBu kopu; cwry ndIAw Aig] pvih dJih nwnkw; qrIAY krmI lig])sonw pihn ky jIv
gumwn krdw hY[ XQw:- bwbw; horu pYnxu KusI KuAwru] ijqu pYDY. qnu pIVIAY; mn mih. clih
ivkwr]1]) rsu suienw. rsu rupw kwmix; rsu prml kI vwsu] rsu GoVy. rsu syjw mMdr; rsu
mITw. rsu mwsu] eyqy rs srIr ky; kY Git. nwm invwsu]2] vwihgurU jI dy nwm dI pRwpqI
nhIN huMdI, PYSnc jIv, Dn dOlq dw BI bhuq nukswn krdy sV rhy hn[ sMswr TMF
iqRpqI b^S rhy hn[ sonw pYn@x krky byAMq hI corIAW fwky mwsUmW dy kql hoey hn, hux BI
koit bRhmMf dI rcnwc, byAMq hI jIv sony krky v`Fy tu`ky jw rhy hn, qW hI Bgq jI nwm dI
mhwnqw jxw rhy hn, ijhVw sonyc moihq ho jWdw hY, auh nwm nhIN jpdw, pihn ky hMkwrc
PUM 2 krdw hY, ibstw dw kIVw bxdw hY[ XQw:- jo jwnY; mY jobnvMqu] so hovq; ibstw kw
jMqu] suh`px hY idl dI s&weI[ pRmwqmw jI ny jIv bhuq suMdr bxwieAw hY, pr ies ny
AwpxI swbq sUrq ivgwV ky, kurUp bxw ilAw hY, ijqnw icr idl dI s&weI nhIN, auqnw
icr suMdr nhIN ho skdw, jy nyqR ivkwr idRstI nwl dyKdy hn, nyqR mYLy hn, kMn ivkwrI g`lW
suxdy hn, kMn mYLy hn[ sRIr iSMgwr ivkwrc l`g ky ^uAwr ho rhy hn[ pRymw- BgqI nwm
jp jpw ky inrgun bRhmjIc sdw lIxqw huMdI hY]4]
kbIr. AYsw eyku AwDu; jo jIvq imRqku hoie] inrBY hoie kY. gun rvY; jq pyKau. qq
soie]5] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- qyrw jnu; eyku AwDu koeI] kwmu koDu loBu mohu
ibbrijq; hir pdu cIn@Y soeI]1]) inis idnu. mwieAw kwrny; pRwnI folq nIq] kotn mY
nwnk koaU; nwrwien ijh cIiq]) koit mDy. koaU ibrlw syvku; pUrn Bgqu icrwno]1] Anuswr
www.Gursevak.com

45

q`qkrw

hy ipAwirE! AYsw koeI eyku AwDu, Bwv kRoVW coN koeI ivrly hI, bRhmigAwnI sgl kI rInw]
pUrn praupkwrI pRymI gursyvk Bgq purK jI hn, jo (jIvq)ijauNdy hI (imRqku)mry hoie hox[
AOguxW pwpW, zwlmW dy (inrBY)BY qoN rihq hoie kY, hr smyN hr g`lc, AMimRq kQw kIrqn
duAwrw vwihgurU jI dy gux praupkwr (rvY)aucwrdy hox, AQvw prmpUjnIk vwihgurU gurUjI
dy, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, Ajpw jwp inmRqw SihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg
dw iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw shij bMdgI nwmu ismrn gurbwxI
gurU syvw Awid AnMq SuB gun praupkwr, inrBY ho ky aucwrn[ XQw:- BY kwhU kau dyq nih;
nih BY mwnq Awin]) Awip n frau n Avr frwvau]3]) gurmuiK idRStI duAwrw
(jq)ij`Dr dyKx (qq)iq`Qy vwihgurU jI dI (soie)soBw (pyKau)dyKxw krn, Bwv inrgun srgun
jI AwpxI soBw Ajwp jwp Awp kr rhy dyKx]5] XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY
jphu; Awpnw jwpu]) srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy
hI iPir jwip]1]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru
Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]
ismrih; KMf dIp siB loAw] ismrih; pwqwl purIAw scu soAw] ismrih KwxI.ismrih
bwxI; ismrih sgly hir jnw]2])cwiqRk mor bolq idnu rwqI; suin Ginhr kI Gor ]2] jo
bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor ]) quDu ibnu dUjw; nwhI koie] qU
krqwru; krih so hoie] ijvyN prm pUjnIk pUrn sMq bwbw Aqr isMG swihb jI iksy pRymIN
pu`iCAw,hy mhWpurS jIau !vwihgurU jI dy drSn krw idau jI! swhmxy kIVI qurI AwauNdI
dyK ky, bwbw jI ikhw,BweI AOh dyK!kIVI dw srUp Dwr ky Aw rhy hn[
ijauNdy mrn bwry, sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- {pUrn sMqW mhWpurKW jI dI
susMgq sRySt sMgq krky, Srwb iqAwgx qoN aus dy swQI kihx,swfy nwl pI[ A`goN
khy,nhIN[ Eh kihx,swfy v``loN mr igAw AsIN qyry v`loN mr gey,qyry f`ky qoV dyeIey?
hW BweI[ mr igAw dw Bwv ieh nhIN ik sRIr krky mr igAw[ ieMidRAW dy iviSAW
kusMgq kukrmW v`loN mr jwvy,A`KW prwieAw rUp n dyKx, kMn inMidAw cuglI,ivkwr dI g`l
n suxn,zbwn JUT iP`kw kauVw n boly,rsnw rsW ksW dy BogW c n l`gy,cmVI sprs dw
suAwd C`fy[ pYr kusMgq v`l nw jwx[ h`Q corI nw krn[ murdy vWg, mn koeI BI mMdw sMklp
ivklp n auTwvy, AOgux kusMg sbMDIAW dy moh,vifAweI dI ie`Cw klyS,ieMidRAW dy suAwdW,mMdy
sMklpW, sMswr v`loN sdw leI ijauNdw mr ky,Bgq jYdyv jI Bgq nwmdyv jI Bgq sRI sYx jI
Bgq pIpw jI vWg, pUrn pRym SrDw sihq suAws 2 vwihgurU 3 jI rom 2 krky jp jpw
ky,pUrn bRhm jI c lIx ho jwvy, ijauNdy mrnw hY[ XQw:- sloku m2] AKI bwJhu. vyKxw;
ivxu kMnw. sunxw] pYrw bwJhu. clxw; ivxu hQw. krxw] jIBY bwJhu. bolxw; ieau jIvq
mrxw] nwnk. hukmu pCwix kY; qau KsmY imlxw]1]) murdw hoie murId; n glI hovxw[
www.Gursevak.com

46

q`qkrw

swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK n nId; n
Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie
sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug
Klovxw]18]) jIvq mrY; buJY pRBu soie] iqsu jn; krim prwpiq hoie]1]) muKhu Alwey hB
mrxu; pCwxMdo koie] nwnk. iqnw Kwku; ijnw XkInw ihk isau]1]) muAw kbIru; rmq sRI
rwmY]5]15]) mrno mrnu; khY sBu koeI] shjy mrY; Amru hoie soeI]2])
kbIr.jw idn hau mUAw; pwCY BieAw Andu] moih imilE. pRBu Awpnw; sMgI Bjih
guoibMdu]6] pRymIAW pu`iCAw,Awp jI dw bhuq v`fw pRqwp hY, cwr cu&yry DMn kbIr, DMn kbIr
swihb jI ho rhI hY[ Awp jI hr vyly ivgws cwA auqSwh nwl AMimRq kQw kIrqn suxw ky,
siq- Drm dw SuB s`cw aupdyS dy ky, gurbwxI aucwr ky, AnykW jIAW qwr rhy hoN jI[ hr
smyN bRhmwnMd- rs Ajpw jwp pRwpq ho rhy hoN, hr vyly Bjn ismrn dw pRvwh c`ldw hY,
AnykW pRymI Awp jI dy murId bxdy hn, Awp jI nUM, bRhmigAwnI kY grIbI smwhw]
bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] AYfI v`fI AvsQw iks qr@W pRwpq hoeI?
kbIr. jw idn hau mUAw; pwCY BieAw Andu] sRb ivAwpI pUrn bRhm jI dy Avqwr,
SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI, Awip kmwau; Avrw aupdys] Anuswr, Awp kmw ky
&urmwauNdy hn:- sB qy vfw siqguru nwnku; jI dI Agm Apwr mhW ivsmwd ikRpw dw sdkw,
hy pRymIE! (hau)dwsn dws (jw)ijs idn qoN, jIvq Bwv qoN (mUAw)mirAw, AQvw dwsn dws
dw (hau)hMkwr mirAw, aus idn qoN (pwCY)bwAd, dwsn dws (Andu)bRhmwnMd rs pRwpq
(BieAw)hoieAw hY[ XQw:- khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu; ndrI AwieAw]2])
Awpu gieAw; qw Awpih Bey] ikpw inDwn kI; srnI pey]) ijsu gur pRswid; qUtY hau rogu]
nwnk so jnu; sdw Arogu]) gur pRswid; jw kw imtY AiBmwnu] so jnu nwnk; drgh
prvwnu]2]
moih imilE. pRBu Awpnw; sMgI Bjih guoibMdu]6] (moih)dwsn dws (pRBu)sRb ivAwpI
Apny Awp pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU jI (imilE)imly, imlx qoN AYsw AnMd b`iJAw
dwsn dws dy (sMgI)swQI sqsMgI im`qR sKy AQvw sMgI ieMdRy (guoibMdu)prmpUjnIk srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] AsMK nUr hI nUr pUrn AnMd srUp hr smyN Awpxw jwp Awp
kr rhy, sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurUjI (Bjih)jpdy hn, ieMdRy jpdy dw Bwv
ieh hY, dwsn dws nUM, pyKY bolY suxY; sBu Awip]) AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie] dI
AvsQw b^S ky, Awpxy inrgun pRkwS srUpc lIn krky, nyqRWc vs ky, Awp hI sB bRhm
hI bRhm dyKdy hn[ kMnWc vs ky, bRhm hI bRhm jwp hI jwp, Awp hI suxdy hn[ XQw:sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry] rsnwqy vs ky, vwihgurU js gurbwxI jI
www.Gursevak.com

47

q`qkrw

^Ub im`Tw 2 boldy hn]6] XQw:- pRB jI bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin
dsnw]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- bunnw qnnw iqAwig kY; pRIiq crn kbIrw] nIc
kulw jolwhrw; BieE gunIX ghIrw]1]) hir ky nwm kbIr aujwgr] jnm jnm ky kwty
kwgr]1] ieqnI v`fI au~cI bRhm AvsQw c lIx,bRhm srUp kbIr swihb jI dy mhW
ivsmwd drSn krky, pRymIAW dIAW ilvW Akwl purK jI c l`gx qoN, Ajpw jwp goibMd
Bjn krdy[ ijqnw icr sMswr v`l ijauNdw hY, auqnw icr ieh AvsQw pRwpq nhIN huMdI[
ijvyN prm pUjnIk vwihgurU siqgurU qIjy pwiqswh jI 72 vr@y dI bzurg aumrc, mhwrwj
swihb dUjy pwiqswh jI dy s`cy crn- kmlWc Awey, rwq idny SuB s`cI syvw hI syvw kIqI,
bhuq hI G`t Ckdy, bhuq hI G`t sONdy, rwq idny syvw krdy, koeI b`cw gurU syvw kihMdw qW
BI h`Q joV ky krdy[ goqI hwxI Aw ky kihMdy,ie`Qy kI krdy hoN? lok qrk mwrky kihMdy hn,
Gry kMm kridAW dwV@I kys ic`ty ho gey, Gr vwly t`ukr nhIN idMdy[ bu`FI aumrc, l`jw iqAwg
ky, kuVmW dy Gr ruL rhy hn[ Awpxy goq kul lwj lw rhy hoN[ swQoN ieh qrkW suxIAW
nhIN jWdIAW, ies leI. jI Gr c`lo[ mhwrwj swihb jI idlc socdy- ien@W ivcwirAW
pqw nhIN, dwsn dws dy mwqw ipqw sB ku`J gurU AMgddyv swihb jI hn[ gurU AMgddyv
mhwrwj swihbjI dy duAwryqy gurU Amrdws swihbjI jIvqBwv qoN mry, AnykW jIA AwpjI dy
s`cy crn- kmlW nwl l`g ky qry, hux BI qr rhy hn[ XQw:- jIvq mrxw; qwry
qrxw])jIvq mrY; buJY pRB soie]) kbIr. ijsu mrny qy jgu frY; myry mn Awndu] mrny hI qy
pweIAY; pUrnu prmwndu] kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q. hir kY duAwr] mq. hir pUCY
kaunu hY; prw hmwrY bwr]) gauVI kbIr jI] ijh mrnY; sBu jgqu qrwisAw] so mrnw; gur
sbid pRgwisAw]1] Ab kYsy mrau; mrin mnu mwinAw] mir mir jwqy; ijn rwmu n
jwinAw]1] rhwau] mrno mrnu khY; sBu koeI] shjy mrY; Amru hoie soeI]2] khu kbIr;
min BieAw Andw] gieAw Brmu; rihAw prmwndw]3]20]
kbIr.sB qy, hm bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin. AYsw kir bUiJAw; mIqu hmwrw
soie]7] pRymIN siqsMgIAW bVy hI cwA nwl, nmskwr krky dovyN h`Q joV ky pu`iCAw,hy
prmpUjnIk Bgq jIE! Awp jI dw Gr 2 jwp ho irhw hY [ hir ky nwm; kbIr aujwgr]
jnm jnm ky; kwty kwgr] Awp jI dI bhuq au~cI AvsQw hY, dunIAW qwr rhy hoN, swry
Awp jI r`b krky mMndy pUjdy hn[ Awp Apxy Awp kI smJdy hoN? prmpUjnIk sRb
ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp
vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy ipAwirE!
(hm)dwsn dws sB (qy)qoN (bury)BYVy kMm krn vwlw burw hY[ (hm)dwsn dws (qij)C`f ky,
sBu koie (Blo)cMgw hY[ (ijin)ijn@W gursyvkW ny AYsw (kir)krky bUiJAw hY, (soie)auh
www.Gursevak.com

48

q`qkrw

(hmwrw)dwsn dws dw prm ipAwrw s`cw (mIqu)im`qR hY]7] DMn kbIr swihbjI Awpxy Awp
sB qoN burw kih rhy hn[ jYsw mhwrwj jI ny ikhw hY, qau dyvwnw jwxIAY; jw swihb Dry
ipAwru] mMdw jwxY. Awp kau; Avru Blw sMswru]) krn. n sunY; kwhU kI inMdw] sB qy jwnY;
Awps kau mMdw]) hm nhI cMgy; burw nhI koie] pRxviq nwnku; qwry soie] hr vyly jIv
AiBAws hoeI jWdw, ik mYN cMgw hW, mYN cMgw hW, hMgqwc sVI jWdw hY [ Awps kau jo Blw
khwvY] iqsih BlweI; inkit n AwvY] vwlI g`l hY[ Awpxy Awp v`fw mMn ky ^udI c jIv
bhuq hI AOKw duKI hY, ies AnykW kSt hI kSt hn[ hMgqw ^udIc hr vyly lVweI klyS
ipAw hI rihMdw hY[ ies leI jdoN idlc, ieh sMqwp &ury ik mYN cMgw hW, qdoN aupRokq pdW
dw pMj hzwr vwrI AiBAws krnw jI[ ies AiBAws nwl iekwgRqw SWqI pUrn vwihgurU jI
dy drSnW dI pRwpqI hovygI[
kbIr. AweI muJih pih; Aink kry kir Bys] hm rwKy. gur Awpny; auin kIno
Awdysu]8] pRymIAW ny pUrn pRym gRIbI nwl pui~CAw, hy gRIb invwj jI! mwieAw sB fMg
rhI hY, Awp jI ikvyN bcy hoN jI? prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr, SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI au~qR &urmwauNdy hn:- hy pRymIEN! mwieAw (muJih)dwsn dws (pih)kol,
rsnw ivSy suAwd, nINd dw suAwd, AwpxI vifAweI Awp krnI, Dn iesqRI vifAweI leI
pwp krny, v`FI lYxI JUTI gvwhI dyxI, corI XwrI krnI, PYSn lwauxw ivSy ivkwr, inrdoS
jIAW bMbW nwl swVn &Ukx, ^Ub hwr iSMgwr &YSn lw ky mhWrwxI Awid rMgW 2 dy
(Aink)AnykW Bys (kry)kr (kir)krky, AweI[ (hm) dwsn dws Awpny (gur)gurU nwnk
dyv jI, Bgq rwmwnMd jI ny (rwKy)r`K ilAw[ dwsn dws AMdr bwhr AsMK nUr pRkwS srUp
inrgun bRhm jI ny Awpxw AYsw cmqkwr pRkwS idKwieAw, ijs A`gy mwieAw dw cmqkwr
iP`kw pY igAw[ (auin)aus mwieAw ny ault ky dwsn dws (Awdysu)nmskwr (kIno)kIqI[
pRym Bwv ArQ:- mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie]) mwieAw mmqw; hY bhu rMgI]
ibnu nwvY; ko swiQ n sMgI]2])) mwieAw AYsI mohnI BweI] jyqy jIA; qyqy fhkweI]1] so
Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn ik mwieAw AnykW Bys kr 2 ky rMgW 2 dy FMg nwl
dwsn dws CLx AweI, pr dwsn dws siqgurU mhwrwj swihb jI ny r`K ilAw hY[ ieh
siqgurW dw praupkwr d`sdy hn[ mwieAw T`gxI qoN bcx leI hr vyly gurU jI dI Srn pY ky
vwihgurU vwihgurU jpo, gurU mhwrwj swihb jI ies qoN r`Kdy hn[ XQw:- siqgur; kIno
praupkwru] kwiF lIn; swgr sMswr]) Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk. bwh pkir;
siqguir insqwrw]) aUpir Bujw kir. mY gur pih pukwirAw; iqin. hau lIAw aubwrI]1])
qRwih qRwih. srin jn Awey; guru. hwQI dy inklwvYgo]) ic`q crnkml kw Awsrw; ic`q
crnkml sMg joVIey[ mn locy buirAweIAW; gurSbdIN iehu mn hoVIey[ gur qygbhwdr
www.Gursevak.com

49

q`qkrw

boilAw; Dr peIey. Drm n CoVIey[ bWh ijn@W dI pkVIey; isr dIjIey. bWh n CoVIey[ sRb
ivAwpI mhW ivsmwd pRym ibnY:- sB pRymIAW dy ipAwry crn c`t ky, pRym bynqI hY ik AwpW
swry hI, gurUjI AwpxI bWh PVweIey, inhwl ho jweIey, gur crnn smweIey, sB Pl
pweIey, jmW jUnW qoN bc jweIey]8]}
pUrn gurU jI mwieAw bwry &urmwauNdy hn:- gauVI guAwryrI mhlw 5] ibAwpq; hrK sog
ibsQwr] ibAwpq; surg nrk Avqwr] ibAwpq; Dn inrDn pyiK soBw] mUlu ibAwDI
ibAwpis loBw]1] mwieAw ibAwpq; bhu prkwrI] sMq jIvih; pRB Et qumwrI]1] rhwau]
ibAwpq; AhMbuiD kw mwqw] ibAwpq; puqR klqR sMig rwqw] ibAwpq; hsiq GoVy Aru
bsqw] ibAwpq; rUp jobn md msqw]2] ibAwpq; BUim rMk Aru rMgw] ibAwpq; gIq nwd
suix sMgw] ibAwpq; syj mhl sIgwr] pMc dUq ibAwpq; AMiDAwr]3] ibAwpq; krm krY
hau Pwsw] ibAwpiq igrsq; ibAwpq audwsw] Awcwr ibauhwr; ibAwpq ieh jwiq] sB
ikCu ibAwpq; ibnu hir rMg rwq]4] sMqn ky bMDn; kwty hir rwie] qw kau; khw ibAwpY
mwie] khu nwnk; ijin DUir sMq pweI] qw kY inkit; n AwvY mweI]5]19]88]) goNf]
igRih soBw jw kY ry nwih] Awvq phIAw; KUDy jwih] vw kY AMqir; nhI sMqoKu] ibnu sohwgin;
lwgY doKu]1] Dnu sohwgin; mhw pvIq] qpy qpIsr; folY cIq]1] rhwau] sohwgin; ikrpn
kI pUqI] syvk qij; jgq isau sUqI] swDU kY TwFI drbwir] srin qyrI; mokau
insqwir]2] sohwgin hY Aiq suMdrI] pg nyvr, Cnk CnhrI] jau lgu pRwn; qaU lgu sMgy]
nwih q clI; byig auiT ngy]3] sohwgin; Bvn qRY lIAw] ds AT purwx; qIrQ rs kIAw]
bRhmw ibsnu; mhysr byDy] bfy BUpiq; rwjy hY CyDy]4] sohwgin aurvwir n pwir] pWc nwrd
kY sMig ibDvwir] pWc nwrd ky imtvy PUty] khu kbIr; gur ikrpw CUty]5]5]8]) rwgu
Awsw Gru 2 mhlw 5] <> siqgur pRswid] ijin lweI pRIiq; soeI iPir KwieAw] ijin
suiK bYTwlI; iqsu Bau bhuqu idKwieAw] BweI mIq kutMb dyiK ibbwdy] hm AweI vsgiq; gur
prswdy]1] AYsw dyiK; ibmoihq hoey] swiDk isD surdyv mnuKw; ibnu swDU. siB DRohin
DRohy]1] rhwau] ieik iPrih audwsI; iqn@ kwim ivAwpY] ieik sMcih igrhI; iqn@ hoie n
AwpY] ieik sqI khwvih; iqn@ bhuqu klpwvY] hm hir rwKy; lig siqgur pwvY]2] qpu
krqy; qpsI BUlwey] pMifq mohy; loiB sbwey] qRY gux mohy; moihAw Awkwsu] hm siqgur rwKy;
dy kir hwQu]3] igAwnI kI hoie vrqI dwis] kr joVy; syvw kry Ardwis] jo qUM khih; su
kwr kmwvw] jn nwnk; gurmuK nyiV n Awvw]4]1]) mwieAw dwsI; Bgqw kI kwr kmwvY])
hau bilhwrI. siqgur Apuny; ijin. iehu clqu idKwieAw] gUJI Bwih. jlY sMswrw; Bgq. n
ibAwpY mwieAw]4]) kwrqk jYsy dIpmwlkw rjnI smY; dIp joiq ko audoq hoq hI iblwq hY [
brKw smY. jYsy budbudw kO pRgws; qws nwm plk mY n qau Tihrwq hY [ gRIKm smY jYsy qau
imRg iqRsnw cirqR; JweI sI idKweI dyq aupij smwq hY[ qYsy moh mwieAw CwieAw ibrK
www.Gursevak.com

50

q`qkrw

cpl Cl; ClY CYl sRI gur crn lptwq hY] (kibq 311) ijs qr@W (kwrqk)k`qk dy mhIny,
dIp mwlw dI rwq smyN, dIivAW dI joiq dw pRkwS huMdy hI hn@yrw (iblwq)nws ho jWdw hY]1]
ijvyN mINh pYx vyly pwxI dy bulbuly bxdy hI A`K dy Por c, aun@W dw nwm inSwn nhIN
rihMdw]2] ijs qr@W grmI dI ru`q ivKy, imRg iqRSnw dy jl dw cir`qR (JweI)pRqIq huMdw hY[
pr im`Rg dy A`gy jwx qy, auh aupj ky nwS hoeI jWdw hY ]3] qYsy hI jo guris`K gurW dy crnkmlW c ilpty rihMdy hn[ auh guris`K mwieAw Cl lYNdy hn, mwieAw ibRC dI CwieAw
vWg clwiemwn hY, qy mwieAw dw moh BI Cl rUp hY]4]
swKI:- ivSnUM BgvwnjI sRI l`CmIjI ny ikhw,jI myry Bgq myrI pUjw krdy hn,myry AwKy
l`gdy hn[ ies leI myry Bgq v`fy hn[ BgvwnjI ikhw, Akwl purKjI dy ipAwry
Bgq v`fy hn[ aun@W qy AwpjI dw koeI zor nhIN c`ldw[ A`goN ikhw,mYN qW v`ifAW 2
Brmw idMdI hW, prK lvo[ ikhw, cMgw TIk hY prKx leI, BgvwnjI swD rUp Dwr ky,
SwhUkwr dy Gry gey, roim 2 krky bMdgI r`qw srUp jg- mgw irhw dyK ky, SwhUkwr bVw hI
pRsMn hoieAw,- DMidAWc bVw duKI pRySwn hW, mhwqmw Grc rih ky bMdgI krngy, drSn
syvw kirAw krWgw- [ Arz kIqI,mhWpurSo! v`ifAw BwgW krky drSn b^Sy hn, Gr
mhW- piv`qR kIqw hY[ ieh Gr bwr pRvwr sB sdw AwpjI dw hI hY, ikRpw krky sdw leI
ieQy rih ky invwjo jI[ bVy hI ipAwr nwl crn Doqy[ A`goN ikhw, BgqjI g`l ieh hY,
mYN kmrw psMd kr lYNdw hW, iPr mYN aus kmrycoN jwxw nhIN[ AwpxI mOj nwl hI rhWgw,
bcn dy idau ikhw,jI mYN p`kw iekrwr krdw hW, ijhVy kmryc mrzI rho, auh AwpjI
dw sdw leI hovygw[ swfI bVI KuSiksmqI hY Bgvwn jI kmryc rih ky bMdgI krn l`gy[
l`CmIjI mhWrwxI rUp Dwr ky, sony dy rQqy Asvwr ho ky, Grc cly gey [ ikhw,hy myry
Bgqo!ieh sony dy BWfy hn, ien@Wc Bojn iqAwr kro[ iqAwr krky, pros idqw, Ck ky, BWfy
s`ut idqy[ ikhw,myry koL sony dy bhuq BWfy hn, ijhVy BWfyc ie`k vwrI Ck lvW dubwrw
nhIN CkdI, hux mYN hor syvk dy Gr jwxw hY[ crn PV ky ikhw,hy prmpUjnIk dyvI
mwqwjI!zrUr br zrUr ie`Qy sdw hI rho, ieh AwpjI dw hI Gr hY [ swnUM inhwl mwlwmwl
kro, AsIN qW drSn krky bVy hI KuS hW[ ieh kih ky, mUhry lMmy pY gey[ jyy mYnUM r`Kxw
cwhuMdy hoN, qW swry kmry idKwau[ jI siq bcn dyKidAW 2 BgvwnjI dy kmryc gey,
ikhw,Awh kmrw ^Ub psMd hY[ jy CyqI qoN CyqI ivhlw kroNgy qW rhWgI, nhIN mYN clI jWdI
hW[ SwhUkwr ikhw, Eie swDw!ieh kmrw CyqI 2 ivhlw kr[ qusIN ikhw sI,jI mYN
p`kw iekrwr krdw hW,ijhVy kmryc mrzI rho,auh sdw leI AwpjI dw hovygw[ swfI bVI
KuSiksmqI hY[ quhwnUM iekrwr Bu`l gey[ qusIN iekrwr krky mu`krdy hoN[ b`icAW grm ho
ky ikhw,^brdwr ho!swD ho ky, myr krdw hYN[ D`ky mwr ky GroN k`F idqy, cly gey[ l`CmI
jI ny Aw ikhw, dyiKAw myry BgqW dw cmqkwr, bVI hI h`sI[ ikhw, hux qUM SRomxI
www.Gursevak.com

51

q`qkrw

ipAwry Bgq r`b sRI kbIr swihb jI kol jw ky cmqkwr dyK[ , mhWrwxI dy rUp c sRI
l`CmI jI, Bgq jI kol gey, bVy suMdr gihxy pwey hn, ikhw, Bgq jI! myrI qwxI bux
idau A`goN ikhw, vwrI Anuswr buxWgw[ ikhw, BwvyN sO rupeIAw lY lw, hor v`D lY, jo
mrzI kr, myrI qwxI bux[ A`goN ikhw, vwrI Anuswr buxWgw[ rwxI ny qwxI dIAW
nVIAW sony dIAW bxw idqIAW, ieh dyK ky Bgq jI smJ gey ik ieh qW mwieAw dw
cmqkwr hY[ mwieAw CLx AweI hY, swihb jI ny kmwly ikhw, Curw ilAw Curw mwr ky,
nwkhu kwtI kwnhu kwtI; kwit kUit kY fwrI] Anuswr n`k kMn v`F ky k`t ku`t ky su`t idqI[
rwm ipAwry. mwieAw v`l nhIN dyKdy, mwieAw dw BwvyN swry Awdr krdy hn[ qW BI B`j jWdI
hY, iksy ny mwieAw pu`iCAw ik dyvI jI qyry m`Qy dy vwL Gsy hn, ig`cI dy vwL BI nhIN
hn,? ikhw, ijhVy myry aupwSk hn, auh qW mYnUM ig`cI dy vwlW qoN PVdy hn, mYN Cu`t ky B`j
jWdI hW, vwl pu`ty jWdy hn[ ijhVy mhWpurS hn, aun@W dIAW dyL@IAW qy mYN m`Qw rgVdI hW,
myry m`Qy dy vwL qW Gsy hoey hn[ ieauN mwieAw mmqw dy iqAwgI mhWpurS hn, mYnUM AMgIkwr
nhIN krdy}
kbIr. soeI mwrIAY; ijh mUAY suKu hoie] Blo Blo. sBu ko khY; buro. n mwnY koie]9])
hir ky nwm; kbIr aujwgr] Anuswr kbIr swihb jI dI byAMq hI KMfW bRhmMfW c soBw ho
rhI hY[ sRI kbIr swihb jI ivsmwd rMg c Akwl purK AMdr bwhr swiKAwq krky,
lIx ho ky AMimRq kIrqn kr rhy hn[ dUroN nyiVE mihmw sux ky pRymI bhuq 2 ivsmwd huMdy[
bhuq v`fy suMdr sjy dIvwn c, cor ksweI, bhuq swry siqsMgI dIvwn c bYTy hn[ kIrqn
kridAW, imT bolVy sRI Bgq swihb jI ny, ksweI jIvW smJwaux leI ieh slok surqwl
c gwey[ au~qm bkqy Bgq sRI kbIr swihb jI Awpxy mn aupdyS idMdy hn:- hy mn!
(soeI)aus kwm kRoD loB moh hMkwr ivkwr mwieAw dYq AigAwn doS Aqy pwpI mn
(mwrIAY)mwrnw krIey, (ijh)ijs dy (mUAY)mrn nwl, Awqm suKu hoie jwvy[ XQw:- pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) suKw kI imiq.ikAw gxI; jw
ismrI goivMdu]) mweI; myry mn ko suKu] koit And rwj suKu BugvY; hir ismrq.ibnsY sB
duKu])
Blo Blo. sBu ko khY; buro. n mwnY koie]9] zwlm pwpI mMdy mn mwrny krky, sBu
(ko)koeI (Blo)Blw (Blo)Blw (khY)khygw, (koie)koeI BI, (buro)burw (n)nhIN (mwnY)mMnygw]9]
XQw:- scY mwrig clidAw; ausqiq kry jhwnu]) Kojq Kojq; AMimRqu pIAw] iKmw ghI; mnu
sqguir dIAw] Krw Krw; AwKY sBu koie] Krw rqnu; jug cwry hoie])
kbIr. rwqI hovih kwrIAw; kwry aUBy jMq] lY Pwhy auiT Dwvqy; is jwin mwry
BgvMq]10] 1. pRymI siqsMgI suMdr dIvwn c sjy bYTy hn[ pRmwqmw c lIx, SRI Bgq
swihb jI AMimRq rsiBMnw kIrqn kr rhy hn[ cor fwkU kwql bYTy hn, aun@W corI XwrI qoN
www.Gursevak.com

52

q`qkrw

bcwaux leI,prm ipAwry vwihgurU jI dy ivsmwd rMg c kIrqn kr rhy hn[ vwihgurU
siqgurU gurU gRMQ swihb jI vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! hn@yr p`K
(kwrIAw)kwlIAW (rwqI)rwqW (hovih) hox qoN, lok dIvy b`qIAW buJw ky pY jwx mgroN, lokW
l`utx kql krn vwly, AMdroN bwhroN pwpW krky (kwry)kwly (jMq)jIv fwkU, kmrksy lw ky
swvDwn ho ky (aUBy)KV@y ho jWdy hn[ inrdoSW Pwhy tMgx leI, Pwhy lY ky, Awpxy GrW coN
auiT ky , fwky kql krn leI (Dwvqy)dOVdy hn, (jwin)jwnxw kro (is)auh BgvMq jI dy
mwry hn, Bwv vwihgurU mwrngy, su`ky nhIN bcxgy]10] prm ipAwry prm pUjnIk pUrn ipqw
pRmwqmw jI v`loN mr ky, dyvnhwr dwqwr Bulw ky, SuB kMm krn dI bjwey mwVy kMm krdy
hn[ XQw:- Kuis Kuis lYdw; vsqu prweI] vyKY suxy; qyrY nwil KudweI] dunIAw lib pieAw
Kwq AMdir; AglI. gl n jwxIAw]4]) ht ptx. ibj mMdr BMnY; kir corI. Gir AwvY]
Aghu dyKY. ipChu dyKY; quJ qy. khw CpwvY]
dUjw Bwv ArQ:- ijn@W pwpIAW dIAW jIAW kql krn rUp (kwrIAw)kwlIAW (rwqI)rwqW
(hovih)huMdIAW hn[ aun@W AMdr (kwry)kwly kwm kRoD loB moh hMkwr AOgux rUp (jMq)jIv
(aUBy)KV@y hn[ jIv jYsw krm krdw hY, aus qr@W dy jIv aus AMdr pYdw ho jWdy hn[ pwp
krm krky, jIAW kql krny krky, aun@W AMdr Anyk pRkwr dy kwLy BYVy kIVy KV@y hn,
aun@W mwrn leI, Pwhy lY ky auiT ky (Dwvqy)DwauNdy hn, AMdroN hI BYVy jIv pYdw ho jWdy hn,
ijvyN eyfz dI ibmwrI pYdw ho jWdI hY[ ijhVy r`b qoN in`fr byKO& hn, kihMdy AsIN r`b hW[
ijvyN jly hrnwks Qly hrnwks, kMs rwvx hoey hn[ ijhVy BgvMq bxy sn (is)auh jwno hI
mwry (jwin)jwx lvo, auh bhuqw icr j`g qy ijauNdy nhIN, ikauNik pwpI dy mwrn pwp hI
blI hY[ fwkw mwrn gey hI mwry jWdy hn[ pRmwqmw jI dI AYsI Ascrj K@yl hY, AMdroN hI
aun@W dy rogW dy kwLy jIA jMq pYdw ho ky mwr idMdy hn[ XQw:- (5 pMjvW pV@o, mh`ly pMjvyN
jI dI pauVI hY) pauVI 5] lY Pwhy. rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih nwir prweIAw; luik
AMdir TwxI] sMn@I dyin. ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo AwpxI; Awpy pCuqwxI]
AjrweIlu Prysqw; iql pIVy GwxI]27]) pwpI. krm kmwvdy; krdy hwey hwie] nwnk.
ijau mQin mwDwxIAw; iqau mQy DRmrwie]
kbIr. cMdn kw ibrvw Blw; byiV@E Fwk plws] Eie BI cMdnu hoie rhy; bsy ju cMdn
pwis]11] {pRymIN siqsMgIAW p`uiCAw, hy pRmwqmw srUp sRI kbIr swihb jIE! Awp jI ny
aupRokq slok c, jIAW &why dy ky mwrn, msUmW koh ky, drb mwl lu`tx vwly mhW pwpW
krky kwly jMqW bwry ikhw hY[ XQw:- AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir
jwih] AYsy nIcW dw BI Blw ho skdw hY?} vwihgurU siqgurU gurU gRMQ swihb jI vwihgurU sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- idRstWq:- plwh dy KuSk p`qRy huMdy hn, bhuqI kmzor
inkMmI l`kV huMdI hY[ cMdn dw bUtw bivMjw auNgl au~cw huMdw hY, plwh dy bUty aus Fk lYNdy
www.Gursevak.com

53

q`qkrw

hn[ hy BweI! ijvyN bivMjw auNglI cMdn (kw)dw (ibrvw)bUtw, bhuq hI (Blw)cMgw hY, bhuq
swry (plws)plwhW dI (Fwk)F`kI dw (byiV@E)viLAw huMdw hY[ ieh swry au~qy Cwey huMdy hn,
(ju)ijhVy plwh F`k cMdn pwis (bsy)vsdy hn, (Eie)auh BI, cMdnu (hoie)ho (rhy)rihMdy
hn, aun@W c BI ^uSbo Br jWdI hY]11]
pUrn mhwqmw dI is&q krdy hn[ iKmw DIrj sMqoK SuB guxW pRymw- BgqI dI mihk vwly
mhWpurS jo hn ieh cMdn (kw)dy (ibrvw)bUty vWg (Blw)Bly cMgy hI cMgy mhwqmw, (Fwk)F`k
(plws)pLwhW vWg, Bwry BueI AikrqGx; mMdI hU mMdy] cor fwkU DwVvIAW nwl (byiV@E)vLy
huMdy hn[ (Eie)auh fwkU BI pRymw- BgqI dI mihk vwly, sugMDq cMdnu hoie (rhy)jWdy hn, jo
mhwqmw (pwis)koL (bsy)vsdy hn, Bwv hr vyly aun@W dI susMgq krdy hn, AwigAw mMndy
hn[ cMdn rUp mhwn praukwrI mhwqmw jI dw ieh mhwn praupkwr hY ]11] XQw:- cMdn
inkit; sB cMdnu hueIAw]) bRwhmxu KqRI sUd vYs, cwir vrn cwir AwsRm hih; jo hir
iDAwvY. so prDwnu] ijau cMdn inkit. vsY ihrfu bpuVw; iqau sqsMgiq imil, piqq
prvwxu]3] Ehu sB qy aUcw, sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw Bgvwnu ] jn nwnku. iqs ky
crn pKwlY; jo hir jnu. nIcu jwiq syvkwxu]4]4]) jnm mrx. duhhU mih nwhI; jn
praupkwrI Awey] jIA dwnu dy. BgqI lwiein; hir isau lYin imlwey]) bwvn bIKU. bwnY
bIKy; bwsu qy. suK lwiglw] srby Awid prmlwid; kwst cMdnu BYielw]2]) cMdn kY sMig;
qrvru ibgirE] so qrvru; cMdnu hoie inbirE]2] pwrs kY sMig; qWbw ibgirE] so qWbw;
kMcnu hoie inbirE]3] sMqn sMig; kbIrw ibgirE] so kbIru; rwmY hoie inbirE]4]5]
kbIr. bWsu bfweI bUifAw; ieau. mq fUbhu koie] cMdn kY inkty bsY; bWsu. sugMDu n
hoie]12] ijhVy swkq, mhwqmw jI koLy rih ky, AOgux nhIN iqAwgdy, kI auh BI cMdn ho
jWdy hn? vwihgurU siqgurU gurU gRMQ swihb jI vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:bWsu Awpxy v`fy puxy dI (bfweI)vifAweI, v`fy puxy dy hMkwr eIrKw n&rq kul GwqI AOgux
rUpI jl c (bUifAw)fu`b igAw, ieau bWs vWg (koie)koeI BI (mq)n (fUbhu)fu`bo[
cMdn kY inkty bsY; bWsu. sugMDu n hoie]12] BwvyN bWsu, cMdn (kY) dy (inkty)nyVy
(bsY)vsdw hY, bWsu AMdr sugMDu (n) nhIN (hoie)huMdI[ ieauN cMdn rUp mhWpurSW jI dy pws
rihx vwly hMkwrI c, nwm pRymw- BgqI dI sugMDI nhIN huMdI]12] XQw:- sugMDI14 vwlw nhIN
hMudw[ Eh15- mYlwgr sMgyx; inMmu ibrK. is cMdnh] inkit bsMqo bWso; nwnk. AhMbuiD. n
boh14 qy15] bWs. cMdn qoN sugMDI nhIN gRihx kr skdw, hn@yrI Awaux qoN, bWs bWsW nwl
KihMdy hn, bWs Awp sVdw hY, jMgl swVn dw kwrn bxdw hY[ iesy qr@W hMkwrI, hMkwrI
Awpo iv`cIN KihMdy hn, swry jgq swVn dw kwrn bxdy hn[ ijvyN bWs kihMdw cMdn kI
cIz hY? myrI qW iek torI ijqnw hY, hm bf kib kulIn, hm pMifq; hm jogI sMinAwsI]
igAwnI gunI sUr hm dwqy; ieh buiD. kbih n nwsI] Anuswr jo v`fy puxy dw hMkwr krdy hn,
www.Gursevak.com

54

q`qkrw

auh BI sugMDI gRihx nhIN kr skdy, ijvyN bWs c gMFW hn, ieauN jIv c myr qyr ipMf
qihsIl sUbw dyS, zwqW dIAW gMFW hn[ zwqW AOguxW dIAW gMFW krky, jIvW ny jIAW dy lhU
Gwx kr idqy[ bWs vWg hMkwrI swkq eIrKw n&rq krdw hY[ ijvyN bWs polw huMdw hY, iesy
qr@W jo mhwqmw jn bcn &urmwauNdy hn, ie`Drly kMn pweI ie`Dr k`F idqI XQw:- kbIr.
swcw siqguru ikAw krY; jau. isKw mih cUk] AMDy. eyk n lwgeI; ijau bWsu bjweIAY
PUk]158] jdoN qyz hvw c`ldI hY, bWs, bWs nwl KihMdw, A`g pYdw ho jWdI hY, sB ku`J sV
jWdw hY[ kul GwqI bWs vWg swkq, hMaumY AMdir KVku hY; KVky KVik ivhwie] Anuswr
Awpo iv`c KVkidAW, vYr eIrKw dI A`g c Awpxy SuB gux sB ku`J swV lYNdy hn[ AwpxI
sMqwn b`icAW goLI mwr dyxI, Awp zihr Kw ky mr jwxw[ hMkwrI swkq c kul- GwqI
hox dw doS hY[ XQw:- jy koeI aus kw sMgI hovY; nwly ley isDwvY] ijs qr@W bWs c islqW
huMdIAw hn, swkq c AOguxW rUpI islqW hn[ ijvyN islqW cu`BdIAW hn, ieauN dUijAW
cu`Bdw rihMdw hY, mhwqmw jI koL rihxy krky ies AMdr pRymw- BgqI rUpI sugMDI nhIN Aw
skdI[ ibrK blI imlwp sPl sGn CwieAw; bwsu qau brn dyKI imly jrY jwir hY [ sPl
huie qrhr Jukiq skl qr; bWsu qau bfweI bUifE Awpw n sMmwr hY[ skl bnwspqI suiD
irdY moin ghy; bWsu qau rIqo ZTIlo bwjy Dwr mwir hY [ cMdn smIp hI ACq inrgMD rhy;
gurisK doKI bjR pRwnI n auDwir hY]308] (kibq 308)
kbIr. dInu gvwieAw dunI isau; dunI. n cwlI swiQ] pwie kuhwVw mwirAw; gwPil
ApunY hwiQ]13] Drm idRV- pRp`k kr krvw rhy hn[ { 1(dInu) Drm1:- srb Drm mih;
sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] (hir)vwihgurU ju`go ju`g At`l sRI gurU gRMQ
swihb jI (ko)dy s`cy (nwmu)vwihgurU gurbwxI jI hr smyN jip jp ky, gurbwxI gurU jI dy
&urmwey (inrml)au~jl inSkwm SuB praupkwrI (krmu)kMm krny hI (srb)swirAW
(Drm)DrmW (mih)coN, sRyst Drmu hY[ XQw:- qij siB Brm; BijE pwrbRhmu] khu nwnk;
Atl iehu Drmu]} rwm kbIrY; Bydu n BweI]15] Anuswr ivsmwd vwihgurU bRhm srUp Bgq
kbIr swihb jI dy inrgun srUp nwl, AsIN inrgux jIv gurbwxI jI vyKdy boldy suxdy rMg
mwxdy hW[ AYsy ivsmwd srUp sRI kbIr swihb jI, sRb`q dy Bly ihq, Awpxy mn aupdyS
idMdy hn[ hy dwsn dws gRIb kUkr! qUM (dunI)mwieAw, dunIAW (isau)nwl l`g ky, s`cw nwmu
jpx jpwaux, au~jl inSkwm SuB praupkwr krn krwaux rUp(dInu) Drm Awpxw
(gvwieAw)guAw ilAw[ ieh JUTI nwgxI (dunI)mwieAw qyry (swiQ)nwl (n)nhIN
(cwlI)c`lygI[ XQw:- dInu ibswirE. ry idvwny; dInu ibswirE. ry] pytu BirE. psUAw ijau
soieE; mnuKu jnmu. hY hwirE]) nwnk; dunIAw kYsI hoeI] swlku imqu; n rihE koeI] BweI
bMDI; hyqu cukwieAw] dunIAw kwrix; dInu gvwieAw]) suqVy AsMK; mwieAw JUTI kwrxy]
nwnk. sy jwgMin@; ij rsnw nwmu aucwrxy]) pRwn gey; khu kW kI mwieAw]) kbIr. kaufI
www.Gursevak.com

55

q`qkrw

kaufI joir kY; jory lwK kroir] clqI bwr. n kCu imilE; leI lgotI qoir]) kbIr. iehu
qnu jwiegw; skhu q lyhu bhoir] nWgy pwvhu qy gey; ijn@ ky lwK kroir]) nWgy Awvnu; nWgy
jwnw] koie. n rih hY; rwjw rwnw]
pwie kuhwVw mwirAw; gwPil ApunY hwiQ]13] hy (gwPil)bysmJ kbIr! qUM ApunY
(pwie)pYr qy, Awpxy hwQ nwl, Awp kuhwVw mwirAw hY, ikauN jo nwgxI mwieAw leI zor
zulm kridAW bygunwhW mwsUmW bMbW nwl PUk, k`t v`F irhw hYN]13] XQw:- nwnk. Awpn
ktwrI, Awps kau lweI; mnu Apnw kIno Pwt]
kbIr. jh jh hau iPirE; kauqk TwE Twie] iek rwm snyhI bwhrw; aUjru myrY
BWie]14] pUrn rsmeI auQwnkw:- kWSI qoN bwhr bRhmTW AsQwn ivKy BwrI mylw l`gx qoN,
suAwmI rwmwnMd jI ny Awpxy syvk prKx leI, mylw dyKx Byjy, vwips Awaux qoN pu`iCAw, KuS
ho ky d`isAw,jI bhuq hI rOxk mylw sI[ Awp jI cu`p hI rhy, pu`Cx qoN Bgq jI ny pUrn
vYrwgmeI ieh slok swihb jI &urmwey:- Bgq qyry siB. pRwxpiq pRIqm; qUM Bgqn kw
ipAwrw] Anuswr Bgqn jI dy AiqAMq ipAwry, pUrn Bgvwn myhrvwn vwihgurU mh`lw pMjvW
jI, Awp au~bldI dyg AMdr bYT ky, kbIir iDAwieE; eyk rMg] Anuswr Awpxy ipAwry Bgq
sRI kbIr swihb jI dI Agm Apwr mihmw kr rhy hn[ AYsy bRhm srUp SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI, Awpxy Akwl ikRpwl idAwl inrgun srUp jI duAwrw, sB dy AMdr bwhr
hr smyN BrpUr ho ky, sB AsMK SuB gux suAws jIvn b^S rhy hn[ vwihgurU jI dy srgun
srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy prmpUjnIk bRhm- iv`idAw dy dwqy pUrn bRhm
srUp suAwmI rwmwnMd jI! (hau)dwsn dws (jh)ij`Qy (jh)ij`Qy BI myly c (iPirE)igAw hY,
(TwE)Qwau (Twie)QweIN (kauqk)qmwSy, rwg rMg ivkwrI nwc gwxy ho rhy sn[
iek rwm snyhI bwhrw; aUjru myrY BWie]14] myly c (snyhI)ipAwry (rwm)vwihgurU
vwihgurU vwihgurU vwih jIau] iek rwm jI dy (snyhI)ipAwry Bgq jI, (bwhrw)ibnw,
(myrY)dwsn dws dy (BWie)Bwxy (aUjru)aujwV hI sI]14] cwhy ikqnw BI BwrI mylw hovy, ijs
c nwtk qmwSy isnmyN nwc gwxy ho rhy hox,Awp jI dI ing@w c, mhwrwj swihb jI dy
ipAwry, bMdgI ibnw aujwV hY[ XQw:- ijQY. nwmu jpIAY; pRB ipAwry] sy AsQl; soien
caubwry] ijQY. nwmu n jpIAY myry goiedw; syeI ngr. aujwVI jIau]) kauqk kof qmwisAw;
iciq. n Awvsu nwau] nwnk. koVI nrk brwbry; aujVu soeI Qwau]) AsMK AnMq Agm Apwr
ivsmwd pRymmeI SuB is`iKAw:- pRB myry Eie; bYrwgI iqAwgI] vwihgurU srUp sRI kbIr
swihb jI nUM, ivSeI nwc gwxy qmwSy dyKxy sunxy nhIN BwauNdy [ pUrn Bgq jI dI Agm Apwr
mihmw vYrwgmeI ieh AvsQw hY:- myry mohn; sRvnI ieh n sunwey] swkq gIq. nwd Duin
gwvq; bolq bol Ajwey]) hir risk bYrwgI. nwim ilv lwgI; kqhu. n jwie inKyiDAw])
ijn scu jwqw; sy sic smwxy] hir gux gwvih; scu vKwxy] nwnk. nwim rqy bYrwgI; inj
www.Gursevak.com

56

q`qkrw

Gir. qwVI lwvixAw]) ijih. ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk. sun ry mnw;
iqh nr. mwQY Bwg]
kus`qI- kbIr. sMqn kI JuMgIAw BlI; BiT kusqI gwau] Awig lgau. iqh Daulhr;
ijh. nwhI hir ko nwau]15]) kbIr. mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo. hir
iPrY; khq kbIr kbIr] Anuswr r`b jI pRym dI forI pw ky v`s krky, gurbwxI jI dy
BMfwr huMidAW, qyry sMqn kI; hau cyrI]1] Anuswr sMqW mhWpurSW dI cyrI dwsn dwsI bx ky,
syvw krn krwaux vwly nwm jpx jpwaux vwly, pUrn bRhm srUp sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy pRymIE! (sMqn)lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr bYT ky, suAws 2
nwm jpx jpwaux, gurbwxI gurU mrXwdw b^Sx vwly SWq srUp siqgurU swihb mh`lw 9 jI
dy rihx (kI)dI (JuMgIAw)k`KW dI ku`lI (BlI)cMgI qoN cMgI hY, ijs c bYT ky, Bjn ismrn
kQw kIrqn bRhm crcw gurU js krdy suxdy hn[ AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK
pwpI; pwpu kir jwih] Srwb qMbwkU fr`g BYVy nSy vrqxy fwky mwrn vwly hiqAwry
(kusqI)kuDrmIAW KoitAW swkqW dy vsx dw (gwau)n`gr qpdw BiT hY[ ijs c ivkwrI nwc
gwxy BYVy nSy jUAw corI XwrI AOguxW sihq, Awpo iv`cIN lVweI dI A`g bL rhI hY[
Awig lgau. iqh Daulhr; ijh. nwhI hir ko nwau]15] (iqh)iqs (Daulhr)p`ky
mkwn Awig (lgau)l`g jwvy, (ijh)ijs c, hir jI (ko)dy (nwau)nwm jI nwhI hn[ ijvyN
BweI hymy jI dI C`prI,ij`Qy hux gurduAwrw KwnCwprI swihb jI hn,ie`Qy vwihgurU mh`ly pMjvyN
jI ny, prmpUjnIk crn- kml pwey, hux sunYhrI kls Ju`l rhy hn,nwl hI hMkwrI Kwnw dw
Kwnpur ipMf Qyh bixAW ipAw hY[ XQw:- ijQY. nwmu jpIAY; pRB ipAwry] sy AsQl; soien
caubwry] ijQY. nwmu n jpIAY, myry goiedw; syeI ngr aujwVI jIau]1]) BlI suhwvI CwprI;
jw mih gun gwey] ikq hI kwim. n Daulhr; ijqu hir ibsrwey]1]
kbIr. sMq mUey ikAw roeIAY; jo. Apuny igRih jwie] rovhu. swkq bwpury; ju. hwtY hwt
ibkwie]16] prm pUjnIk suAwmI rwmwnMd jI dy s`cKMf jwx qoN pRymI rox l`gy.aun@W DIrj
dyx leI,pUrn Bgiq jI ny ieh slok aucwirAw[ vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- jo sMq Apuny s`cKMf (igRih)Gr vwihgurU jI c
(jwie)jWdy hn,ijs Gr dI pRwpqI leI,gurU syvw Bjn ismrn krdy sn[ iqn@W dy (mUey)mrn
AQvw AOgux pwp hMkwr v`loN mrn qoN (ikAw)iks leI (roeIAY)roxw krIey? Bwv roxw nhIN
cwhIdw, ikauN jo sMq AivnwsI bRhm c lIx ho jWdy hn[ sRIr mrn qoN sMq mrdy nhIN[
AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn] AvsQw pRwpq ho jWdy
hn, ijvyN dwqw qy Bgq sUrmw; iqMny j`g ijauNdy Aw[
XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]) hir ky syvk. jo hir
Bwey; iqn@ kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih. n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry]) jrw mrw.
www.Gursevak.com

57

q`qkrw

nh ivAwpeI; iPir. dUKu n pwieAw] pI AMimRqu AwGwinAw; guir. Amr krwieAw]) sMq
qumwry. qumry pRIqm; iqn kau. kwl n Kwqy] rMig qumwrY lwl Bey hY; rwm nwm ris mwqy])
inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) iQru pwrbRhmu prmysro; syvku iQru hosI])
gurmuiK mrY n, kwlu n Kwey; gurmuiK sic smwvixAw]) mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih;
imilE hY jIAwvnhwrw])
rovhu. swkq bwpury; ju. hwtY hwt ibkwie]16] (bwpury)q`uC nIc (swkq)nwm hIn
nwsqk dy mrn qoN, (rovhu)roxw kro, ikauN ju, s`p ku`qw ibstw ikRm b`krw C`qrw bx ky,
cOrwsI l`K jUn Bogx rUpI (hwtY)h`tW hI (hwt)h`tW qy (ibkwie)ivkdw hY]16]) XQw:Awpny sdn; bYkuMiT isDwry] socn jog n; su suK Bwry] mnmq aurJy; Bgq ibhIny] kbhUM; n
pRBu ko ismrn kIny] so socn ky jog mhwnw] Drm iqAwg; ijn kIX AG n@wn@w] nh siqgur
kI syv kmweI] siqgur igrw; n irdY bsweI]30] ins idn pcI; kutMb mJwry] kUV boil;
sMcih Dn Bwry] qp qIrQ; ijn kIn n koaU] socin jog; jwnIAih soaU]31] supnih kb
siqsMg n syvw] gur ibhIn; APry AhMmyvw] irdy dXw nih dInhu dwnw] so socn ky jog
mhwnw]32[ (gu:pR:sU:)
kbIr. swkqu AYsw hY; jYsI. lsn kI Kwin] kony bYTy KweIAY; prgt hoie indwn]17]
vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:(swkqu)nwm hIn nwsqk, (AYsw)ies qr@W dw hY (jYsI)ijs qr@W, lsn (kI)dI (Kwin)ctxI,
huMdI hY[ jy kr Gr dy (kony)KUMjy bYTy Bwv luk ky (KweIAY)KweIey qW (indwn)AMq prgt
hoie jWdw hY, Bwv lsx dI bdbo Awaux qoN lukdw nhIN, ieauN swkq dy l`ukvyN kIqy kukrm
pRgt ho jWdy hn, ijvyN luk ky bysvw kusMg qoN, eyfz ibmwrI hox qoN, kukrm dw pqw l`g jWdw
hY, iqvyN hI swkq dunIAW BwvyN gupq swVdw &Ukdw hY, pr Pyr BI pRgt ho hI jWdw hY]17]
XQw:- Aink pVdy mih; kmwvY ivkwr] iKn mih; pRgt hoih sMswr]) AMqir bih kY. krm
kmwvY; so. chu kuMfI jwxIAY] jo Drmu kmwvY. iqsu Drm nwau hovY; pwip kmwxY. pwpI
jwxIAY]) dyie ikvwV. Aink pVdy mih; pr dwrw sMig PwkY] icqR gupqu jb lyKw mwgih;
qb kauxu. pVdw qyrw FwkY]3]) AMdir kmwxw. srpr auGVY; BwvY koeI bih DrqI ivic
kmweI]) jYsy qau lsn Kwie moin kY, sBw mYN bYTy; pRgtY durgMD. nwih duriq durweIAY [
kbIr. mwieAw folnI; pvnu Jkolnhwru] sMqhu mwKnu KwieAw; CwiC pIAY sMswru]18]
pUrn bRhm srUp pRymw- BgqI dy dwqy, sRI kbIr swihb jI &uurmwauNdy hn:- pUrn sMq
mhWpurS, mwieAw dI (folnI)cwtI dyh c, (pvnu)suAws 2 nwm jpx rUp
(Jkolnhwru)mDwxI, inSkwm- krm rUp dhIN c pw ky, bwr bwr nwm jpx rUp irVk ky,
(sMqhu)sMq mhWpurSW ny bRhmwnMd AMimRq- rUp mwKnu (KwieAw)KwDw hY, siqgurU sRI gRMQ swihb
mhwrwj s`cy pwiqSwh jI, suAws 2 nwm jpx jpwaux vwly mhWpurSW dy idl idmwZ c
www.Gursevak.com

58

q`qkrw

hr vyly gurbwxI Byjdy hn, rom 2 c vsdy hn, aun@W dy ihrdy coN AMimRq bRhmwnMd rs, muK
c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ ieh bRhmwnMd AMimRq m`Kx KwDw hY[ bRhmwnMd rUpI mwKnu Kwx
vwly sMqW dI SuB s`cI syvw krky sMswru (CwiC)l`sI (pIAY)pINdw hY]18] XQw:- jw ky ingm;
dUD ky Twtw] smuMdu iblovn kau mwtw] qw kI; hohu iblovnhwrI] ikau mytYgo; CwiC
quhwrI]1] jy bRhmwnMd AMimRq nhIN imldw qW p`ky pUrn sMqW dI SuB syvw krky, l`sI zrUr hI
iml jwvygI[ pUrn pRym BwvnI nwl syvw krn &urmw rhy hn:- sMq syvw kir. BwvnI
lweIAY; iqAwig mwnu hwTIlw]1]
kbIr. mwieAw folnI; pvnu vhY ihv Dwr] ijin ibloieAw. iqin KwieAw; Avr
iblovnhwr]19] vwihgurU siqgurU gurU gRMQ swihb jI srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- mwieAw dI (folnI)cwtI dyh c, ijn@W gurmuKW dy, suAws 2 nwm jpx rUp (ihv)br&
dI Dwr vrgy TMFy (pvnu)suAws (vhY)vihMdy hn, Bwv suAws 2 nwm jpx rUp mDwxI hY [
(ijin)ijnW gurmuKW ny ApxI dyh rUpI cwtI c, suAws 2 nwm jpx rUp mDwxI nwl,
inSkwm- krm rUpI dhIN, lgwqwr nwm jpx rUp (ibloieAw)irVikAw hY, (iqin)iqn@W ny
bRhmwnMd m`Kx (KwieAw)KwDw hY[ AYsy p`ky sMqW duAwrw (Avr)hor BI pRymI jn, inSkwmkrm rUpI dhIN (iblovnhwr)irVkxy vwly ho ky bRhmwnMd rs KWdy hn]19] XQw:- qnu
kir mtukI; mn mwih ibloeI] iesu mtukI mih; sbdu sMjoeI])
kbIr. mwieAw cortI; muis muis lwvY hwit] eyku kbIrw. nw musY; ijin kInI bwrh
bwt]20] {mwieAw dw ArQ:- rj gux qm gux. sq gux khIAY; eyh qyrI sB mwieAw]
Anuswr rjo qmo sqo gux,ieh sB mwieAw hY[ jV, cyqn do pRkwr dI mwieAw hY[ (jV)Dn,
(cyqn)sRIr Bwv cOrwsI l`K jUn dy jIv ie`k dUjy nwl moh vYr ivkwrc plc 2 ky mrdy hn,
ieh cyqn mwieAw hY[ XQw:- jl mih mIn; mwieAw ky byDy] dIpk pqMg, mwieAw ky Cydy]
kwm mwieAw; kuMcr kau ibAwpY] BuieAMgm iBRMg; mwieAw mih Kwpy]1] mwieAw; AYsI mohnI
BweI] jyqy jIA; qyqy fhkweI]1] rhwau] pMKI imRg; mwieAw mih rwqy] swkr mwKI; AiDk
sMqwpy] qury aust; mwieAw mih Bylw] isD caurwsIh; mwieAw mih Kylw]2] iCA jqI;
mwieAw ky bMdw] nvY nwQ; sUrj Aru cMdw] qpy rKIsr; mwieAw mih sUqw] mwieAw mih
kwlu; Aru pMc dUqw]3] suAwn isAwl; mwieAw mih rwqw] bMqr cIqy; Aru isMGwqw] mWjwr
gwfr; Aru lUbrw] ibrK mUl; mwieAw mih prw]4] mwieAw AMqir; BIny dyv] swgr ieMdRw
Aru Drqyv] kih kbIr. ijsu audru; iqsu mwieAw] qb Cuty; jb swDU pwieAw]} vwihgurU
siqgurU gurU gRMQ swihb jI srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- rsnw ivSy suAwd,
nINd dw suAwd, AwpxI vifAweI Awp krnI, Dn leI pwp krny, v`FI lYxI JUTI gvwhI
dyxI, corI XwrI krnI ivSy ivkwr, inrdoS jIAW bMbW nwl swVn &Ukx, ^Ub hwr iSMgwr
&YSn lwauxy Awid mwieAw hY[ (cortI)corI krn vwlI T`gxI, mwieAw, kilXu`gI ingury jIAW
www.Gursevak.com

59

q`qkrw

(muis)T`g (muis)T`g, (hwit)ht ht Bwv muV muV ky T`gI (lwvY)lwauNdI hY, ijvyN mwieAw dy
T`gy nyqR muV muV ky, prwieAw rUp dyKdy hn[ XQw:- bhuqu drbu kir; mnu n AGwnw] Aink
rUp dyiK; nh pqIAwnw] kMn mwieAw dy T`gy ivSy ivkwrW dy gwxyy inMdw muV muV ky suxdy hn,
zbwn ivSy ivkwrW dy gwxy muV muV ky gwauNdI hY, rsnw rsW ksW dw rs muV muV ky lYNdI hY [
cmVI sprs c muV muV ky l`gdI hY[ pYr kusMgq v`l muV muV ky jWdy hn[ h`Q muV muV ky
corI krdy hn[ dyh muV 2 ivkwr c l`g ky, Kp t`ut B`j ky, rogI ho ky mr jWdI hY[
eyku kbIrw. nw musY; ijin kInI bwrh bwt]20] (eyku)ie`k dwsn dws(kbIrw) AQvw
(kbIrw)vwihgurU jI (nw)nhIN (musY)lu`tIdy, (ijin)ijn@W ny mwieAw (bwrh bwt)iCMn iBMn iq`qR
ib`qR nws (kInI)kIqI hY]20] XQw:- kbIr. AweI muJih pih; Aink kry kir Bys] hm
rwKy gur Awpny; auin kIno Awdysu]8]) AYsI iesqRI; iek rwim aupweI] auin sBu jgu
KwieAw; hm. guir rwKy myry BweI]
swKI:- sRI dsm gRMQ cirqR:- corW dI cortI mW, nvIN ivAwhI kihMdI,hy myrI ipAwrI
b`cI!qYnUM qW qyry mwipAW ny bhuq ku`J idqw hY, idKw qW Blw, auh ivcwrI BoLy suBwA c,
sB ku`J hI idKw idMdI[ gihxy aus dy swhmxy r`K idMdI, au~Qy ihMg lw idMdI, p`uqW jw ky
d`s idMdI,mYN ihMg lw ky AweI hW, jw ky lu`t lau[ rwq jw ky lu`t lYNdy[ hor cir`qR:corW dI mW bu`FI ho geI, koeI BI aus dI syvw n kry, aus ny ie`k cir`qR KyifAw, ijMdy lw ky,
do bksy r`K ley[ kihMdI,ijhVw myrI syvw krygw, ieh bksy mYN aus dyvWgI,kwzI qoN
ptw BI ilKw ilAw,ieh bksy syvw krn vwlw lvygw[ b`cy swvDwn ho ky, vwrI 2 syvw krn
l`gy[ cVHweI mgroN,sskwr krky, bksy Kol@y, aun@W coN lIrW hI inklIAW[ so mwieAw iek`lI
iesqRI hI nhIN[ swirAW jIAW nUM, mwieAw ibAwpq; bhu prkwrI]) mwieAw mmqw hY bhu
rMgI] gurU swihb jI dy ivCoVy c jo BI jIv kr irhw hY, sB mwieAw hI hY [ XQw:- mweI;
mwieAw Clu] iqRx kI Agin. myG kI CwieAw; goibd Bjn ibnu. hV kw jlu]
kbIr. sUKu n eyNh juig; krih ju. bhuqY mIq] jo icqu rwKih. eyk isau; qy. suKu pwvih
nIq]21] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI vwihgurU sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- (ju)ijhVw swkq, ie`k vwihgurU jI C`f ky, pKMfI gurU BUq pRyq sMswrI
bhuqY (mIq)im`qR (krih)bxwauNdw hY, aus (eyNh)ies qr@W bhuqy im`qRW c, (juig)juVny krky,
sUKu (n)nhIN hY, ikauN jo pKMfI gurU ies gumrwh krky siqgurU swihb jI nwloN qoV ky, lu`t
ky Kw jWdy hn, ivkwr AOgux nhIN myt skdy, mukqI nwm dwn nhIN dy skdy [ XQw:- kwcy gur
qy; mukiq. n hUAw] nSy Dn sbMDI sMswrI im`qR Apxw mqlb n imlx qoN C`f jWdy hn[
XQw:- soriT mhlw 9] ieh jig; mIqu. n dyiKE koeI] sgl jgqu. ApnY suiK lwigE; duK
mY. sMig n hoeI]1] rhwau] dwrw mIq pUq snbMDI; sgry Dn isau lwgy] jb hI inrDn
dyiKE nr kau; sMgu Cwif. sB Bwgy]1] khau khw. iXAw mn baury kau; ien isau nyhu
www.Gursevak.com

60

q`qkrw

lgwieE] dInw nwQ. skl BY BMjn; jsu qw ko ibsrwieE]2] suAwn pUC. ijau BieE n
sUDau; bhuqu jqnu. mY kInau] nwnk. lwj ibrd kI rwKhu; nwmu quhwrau lInau]3]9]) jo
sMswrY ky kutMb. imqR BweI. dIsih mn myry; qy siB. ApnY suAwie imlwsw] ijqu idin. aun@ kw
suAwau, hoie n AwvY; iqqu idin. nyVY ko n Fukwsw]) jw kau musklu Aiq bxY; FoeI. koie n
dyie] lwgU hoey dusmnw; swk iB Bij Kly] sBo BjY Awsrw; cukY sBu Asrwau] iciq AwvY Esu
pwrbRhmu; lgY n qqI vwau] swKI:- ie`k bYrwgI dI ku`lI A`g l`g geI, pihlW aus
ikhw,hy Bgvwn sRI rwmcMdR jI! myrI r`iKAw kro, idl n itikAw, Pyr ivSnUM jI cyqy
krky ikhw, r`iKAw kro, Pyr hnUMmwn jI cyqy krky ikhw, r`iKAw kro, ieqny
JONpVI sV geI[ sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is~iKAw:- koeI hMny dI. koeI bMny dI; koeI
phwVW vwly rMny dI; Fol Fm`kw srvr dw, bhuiqAW im`qR bxweI r`Kdy hn, kdy hnUMmwn
m`Qw tyk Awey[ kdy sulqwn dw rot cV@w idqw, kdy g`ugy dIAW syvIAW dy idqIAW, kdy
isvilMg qy pwxI pw idqw Awid bhuqy im`qR hn[ rsnw dw suAwd, ivkwr dIAW g`lW
krnIAW sunxIAW, ivkwr idRStI nwl dyKxw, im`qRW nwl kl`bW c nSy nwc krny, fwky kql
krny[ Awid jo mn pRcwvy hn, ieh bhuqy im`qR bxwauNdw hY, suK nhIN[ XQw:- Boghu rog; su
AMiq ivgovY] hrKhu. sogu n imteI kbhU; ivxu Bwxy. Brmwiedw]) jyqw; mohu prIiq suAwd]
sBw; kwlK dwgw dwg] dwg dos; muih cilAw lwie] drgh; bYsx nwhI jwie]3]
jo icqu rwKih. eyk isau; qy. suKu pwvih nIq]21] bhuqy im`qRW kusMgIAW ivkwrW AOguxW
dw moh iqAwg ky, (jo)ijhVy gurmiuK snmuK, AnMq guxW dy Anq klwvwn pRkwS srUp, sB dy
AMdr bwhr BrpUr ivsmwd Ajpw jwp eyk vwihgurU inrgun bRhm jI (isau)nwl, icqu joV ky
(rwKih)r`Kdy hn, ijvyN Awry nwl cIry jwx qoN, prm ShId prmvIr BweI mqIdws swihb jI
ny icqu joV ky r`iKAw[ (qy)auh gurmuiK (nIq)in`q 2 sdw rihx vwlw bRhmwnMd mhW mhW
ivsmwd suKu (pwvih)pwauNdy hn[ ijvyN vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny q`qI qvI qy KV@n smyN sRb
ivAwpI mhW ivsmwd suKu pwieAw]21] XQw:- gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj smwiD
swDsMig jwxI[) hliq suKu. pliq suKu. iniq suKu ismrno; nwmu goibMd kw sdw lIjY ]) pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) suKw kI imiq. ikAw gxI; jw
ismrI goivMdu] ijn cwiKAw. sy iqRpqwisAw; auh rsu jwxY ijMdu] sMqw sMgiq min vsY; pRBu
pRIqmu bKisMdu] ijin syivAw pRBu Awpxw; soeI rwj nirMdu]2]) so suKIAw. so sdw suhylw; jo
gur imil. gwie gunI]
kbIr. ijsu mrny qy. jgu frY; myry mn Awndu] mrny hI qy. pweIAY; pUrnu
prmwndu]22] ivAwpk bRhm jI dy srgun Avqwr, DMn Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- hy BweI! jIvq- Bwv qoN mrny AQvw gurU jI qoN kurbwn hox rUp ijsu mrny (qy)qoN, jgu
(frY)frdw hY[ (myry)dwsn dws dy mn c, siqgurW qoN kurbwn hox rUp mrn AQvw jIvqwww.Gursevak.com

61

q`qkrw

Bwv qoN mrn dw bVw BwrI AwnMdu hY[ gurU jI leI (mrny)ShId hoxy (qy)qoN hI, (prmwnMdu)v`fy
AnMd bRhmwnMd srUp pUrnu bRhm jI (pweIAY)pweIdy hn[ prm- pUjnIk Bgq jI dI ieh
AwpxI AvsQw hY[ XQw:- gauVI kbIr jI] ijh mrnY; sBu jgqu qrwisAw] so mrnw; gur
sbid pRgwisAw]1] Ab kYsy mrau; mrin mnu mwinAw] mir mir jwqy; ijn rwmu n
jwinAw]1] rhwau] mrno mrnu; khY sBu koeI] shjy mrY; Amru hoie soeI]2] khu kbIr;
min BieAw AnMdw] gieAw Brmu; rihAw prmwnMdw] zwlm iskMdr loDI ny, jdoN Awp jI
hwQI A`gy su`ty, qW hwQI cIkW mwr ky frdw B`j igAw[ syvkW pu`iCAw, suAwmI jI! Awp jI
mrn dw fr nhIN l`igAw[ au~qR idqw,kih kbIr;hmrw goibMdu] cauQy pd mih; jn
kI ijMdu] ijvyN sUrj coN iq`Kw pRkwS inrXqn hI inkldw hY, iqvyN pUrn Bgq jI dy
srUpcoN, pUrn inrBYqw pRym bRhmigAwn, nwm pRkwS irhw sI[ sRI Bgq jI dI koit sUr jw
kY prgws] vwlI mhW mhW ivsmwd AvsQw hY[ AibnwsI suK; Awpn Awsn] bRhm jI Bgq
jI dy rom 2 c vs cu`ky hn, AibnwsI bRhm jI dI swiKAwqqw ho geI hY [ XQw:- nh ikCu
jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp hI krY]) khu nwnk; guir bRhmu idKwieAw] mrqw
jwqw; ndir n AwieAw]) bRhm mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu]
Bgq rivdws swihb jI, Bgq nwmdyv jI, Bgq jYdyv jI, bwbw GneIAw swihb jI Awid
byAMq mhWpurS, inrgun srgun dI eykqw krky, AibnwsI bRhmc AMdroN bwhroN, smuM dR dy m`C
vWg, bRhm jI c, lIx ho ky, mrn dI icMqw, ijaux dI Aws qoN au~cy ho gey [ XQw:- mrxY
kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws] ijauNdy vI bRhm c imly hn, mr ky vI bRhm c lIx
hn[ ijvyN pwxI nwl Bry GVy Ku`l@y pwxI c r`KIey qW pwxI, pwxI c rL jWdw hY, pr
GVw dyKx mwqR v`Krw jwpdw hY[ ieauN GVy vWg aun@W dy sRIr dyKx mwqR BwvyN v`Kry hn, pr
AMdroN pwxI vWg bRhm jI c rLy hoey hn[ GVy dy huMidAW pwxI, pwxI c pihlW hI imiLAw
huMdw hY, BMnx qoN vI imL jWdw hY[ iesy qr@W GVy dy BMnx vWg, BwvyN aun@W dy sRIr purjw 2 ho
jwx, qW vI BweI mqIdws jI, BweI qwrU isMG jI Awid ShIdW vWg, bRhm jI c lIx ho ky,
Amr ho jWdy hn[ XQw:- Amr Bey; Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir iDAwieAw])
inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih; imilE
hY jIAwvnhwrw] zwlm zulm krdy Awey, gurU ipAwry ShIdI dyx smyN, ih`k QwpV ky, jYkwry
g`jwauNdy ieh pV@dy 2 ShId hoey:- kbIr. ijsu mrny qy. jgu frY;myry mn Awndu] mrny hI qy.
pweIAY; pUrnu prmwndu]22]
rwm pdwrQu. pwie kY; kbIrw. gWiT n Kol@] nhI ptxu. nhI pwrKU; nhI gwhku. nhI
molu]23] hy dwsn dws kbIrw! Amolk rqn lwl jvyhr rwm pdwrQu pwie kY, AwpxI
rsnw rUpI (gWiT)gMF n Kol@, Bwv nwsiqk nwmu aupdyS n kr, nwsiqk nwm sux ky, qmk
www.Gursevak.com

62

q`qkrw

ho jWdy hn, aultw aun@W nwl lVweI JgVw ho jWdw hY[ XQw:- nwmu sunq; jnu ibCUA fswnw]
ij`Qy pwrKU gwhk hox, au~Qy hI hIry dw m`ul v`tIdw hY[
nhI ptxu. nhI pwrKU; nhI gwhku. nhI molu]23] ij`Qy swDsMgq rUp (ptxu)Sihr
nhI, (nhI)nw hI (pwrKU)gursyvk jI hn, qn mn Dn dy ky ^rIdx vwlw au~qm AiDkwrI
gwhku BI nhI hY[ swcu khO. sun lyhu sBY; ijn pRymu kIE. iqn hI, pRBu pwieE] Anuswr ij`Qy
pRym rUpI (molu)mu`l BI nhI hY, au~Qy AYvyN hI nw Kol@ ky pRgt krI jweIN, ij`Qy siqsMgq rUpI
Sihr hovy, pwrKU q`q byqy hox, qn mn Dn isr dy ky, ijvyN pMjW ipAwirAW ny sIs kurbwn
kIqy hn, pRym rUpI m`ul dy ky, pRwpq krn vwly hox,E~Qy rwm pdwrQ Kol@xw hY ]23] XQw:ivxu gwhk.guxu vycIAY; qau guxu. shGo jwie] gux kw gwhku.jy imlY; qau guxu. lwK ivkwie]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ie`k iv`dvwn ny, rwmwiex kQw krky Bog pwieAw,
iksy ny ie`k BI pYsw n idqw, auh bVw hI AOKw hoieAw, ie`k sRoqy ikhw,jI pRSn hY,aus
soicAw- ieh ie``k dmVw qW dyvygw- ikhw, BweI d`s kI pRSn hY? aus ikhw,rwKS, sRI
rwmcMdr jI sn ik rwvx sI?, aus isr qy h`Q mwirAw, ikhw,beI mYN hI rw^S hW,
ijhVw quhwfy nwl m`Qw mwirAw hY, AxAiDkwrI sn[ ijvyN vrKw kwlrI DrqI qy hovy, aus
dw koeI &wiedw nhIN[ Ax AiDkwrI aupdyS dyx dI ieauN g``l hovygI ijvyN bWdr TMF c
Tr irhw sI, icVy ny ikhw,qUM BI Awpxw Gr bxw lY [ aus ny CwL mwr ky aus dw Awl@xw
qoV idqw[ ieauN aus ny cMgw aupdyS idqw sI, pr aus ny aus qy vwr krky aus dw Awl@xw hI
guAw idqw[ XQw:- jYsy kYsy purK ko. dY aupdyS nw sMq[ mUrK kip, ibn gRih krI, citkw jo
gRihvMq[) rwm rwm; rmy rim rhIAY] swkq isau; BUil nhI khIAY]1]) AMn@y vis mwxku
pieAw; Gir Gir vycx jwie] Enw. prK n AwveI; AFu. n plY pwie] AMny mwxk iml
igAw qy Gr 2 vycx jWdw hY, aus dw dmVI BI m`ul nhIN imldw[ rwm pdwrQ pw ky,
aupdyS dyx vwly aupdyS hY, ik AwpxI Amolk izMdgI dw smW E~Qy guzwrnw, ij`Qy hmySW
siqsMgq, gurmuKW dw sMg hovy, nhIN Pyr rwm pdwrQ dw mu`l nhIN imlygw[ ijvyN siqsMgq c
inqwpRqI sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI. rwm pdwrQ pRwpq krky, do vyly AMimRq
kQw krdy, E~Qy mihMgy m`ul ivkdw[ rwm pdwrQ pRwpq krn vwly BI aupdyS hY, ijvyN
pMjW ipAwirAW ny sIs dy ky, vwihgurU mMqR jI pRwpq kIqy[ bwby mqIdws jI ny gurU ipAwr
c, Awpxy sRIr Awry nwl BI icrw idqw, rwm pdwrQ pw ley[ XQw:- rwm rqnu. qb
pweIAY; jau. pihly qjih srIru]31]) kMcn isau; pweIAY nhI qoil] mnu dy; rwmu lIAw hY
moil]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau pRIiq n qorau]2]) myrI pRIiq; goibMd
isau. ijin GtY] mY qau. moil mhgI leI; jIA stY]1] ijvyN dIvy qoN dIvw jgdw hY, iqvyN,
gurisKhu gurisK hY; pIr pIrhuM koeI] guris`K qoN guris`K vroswauNdy hn[ ies krky hI
mhWpurSW dIAW sMpRdwvW c`l rhIAW hn[
www.Gursevak.com

63

q`qkrw

kbIr. qw isau pRIiq kir; jw ko Twkuru rwmu] pMifq rwjy BUpqI; Awvih kauny
kwm]24] ie`k bMdw. vwihgurU sRI kbIr swihb jI dy drSn in`q krdw sI, kw&I smyN mgroN
drSn krn AwieAw, Awp jI ny n Awaux dw kwrn pu`iCAw, qW Es ikhw,mhwrwj jI!
rwijAW AmIrW pMifqW nwl imlvrqx hoxy krky tweIm hI nhIN l`g sikAw, ieh sux ky,
vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (qw)iqn@W
gurmuiK guris`KW (isau)nwl, roim 2 krky s`cI pRIiq kir, (jw)ijn@W (ko)dI (Twkuru)mwlk
(rwmu)vwihgurU jI nwl eykqw ABydqw hY[ XQw:- gurmuK sau. kir dosqI; siqgur sau. lwie
icqu]) ijn@w idsMdiVAw. durmiq vM\Y; imqR AswfVy syeI] hau FUFydI. jgu sbwieAw; jn
nwnk. ivrly kyeI]2]) pMifq pUCau. q mwieAw rwqy]1] Anuswr mwieAw rwqy, nwm hIn,
Dn hIn, gun hIn, pMifq (BUpqI) (BU) DrqI dy (pqI)mwlk, hMkwrI rwjy, AMq smyN
(kauny)iks (kwm)kMm (Awvih)Awauxgy? Bwv nhIN Awauxgy]24] XQw:- kbIr. sMgiq
krIAY swD kI; AMiq krY inrbwhu] swkq sMgu. n kIjIAY; jw qy hoie ibnwhu]) swD kI thl;
sMq sMig hyq]) nwnk. kciVAw isau qoiV; FUiF sjx sMq pikAw] Eie jIvMdy ivCuVih; Eie
muieAw. n jwhI CoiV]) kro s`cI pRIqI pUrn sMqn sMg; jo inbwhux qoV[ swkq sMg pRIq nw
kIjIey; pwpW c lw ky,jwvx CoV[
pRymmeI SuB is`iKAw:- pRmwrQ rwh qy c`lx vwlw ijhVw pRymI, DoqI Koil; ivCwey hyiT]
grDp vWgU; lwhy pyit]1] Anuswr lwlcI pMfqW, rwijAW jW jgIrdwrW nwl myl imlwp
krdw hY, aus dI bMdgI c Atk pYNdI hY[ caurwsI l`K Bog ky, mnuKw jnm pRwpq hoieAw
hY[ ien@W qoN dUr rih ky, rwm ipAwry jI dI pRwpqI vwly nwl, roim roim krky pRIqI krky,
pUrn pRym sihq syvw krky, DR pRihlwd jI vWg vwihgurU jI pRwpq ho ky, inhwl hovo jI[
XQw:- rwm jpau jIA; AYsy AYsy] DR pRihlwd jipE; hir jYsy])
kbIr. pRIiq iek isau kIey; Awn duibDw jwie] BwvY lWby kys kru; BwvY Grir
mufwie]25] prmpUjnIk s`cy Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- iek vwihgurU jI
(isau)nwl, pRIiq (kIey)krny krky, bwr 2 kys mnwaux, bnwautI jtW vDwaux dI (Awn)hor
sB qr@W dI (duibDw)dYq (jwie)clI jWdI hY[ kys munw ky sohxy bxn dI vwSnw hI nhIN
rihMdI[ pUrn s`cy vwihgurU jI (BwvY)BwauNdw hY, ies jIv dy kys, bwr bwr (lWby)lMby kru
rhy hn, jIv (BwvY)BwauNdw hY, kYNcI ausqRy nwl (Grir)Gsw ky, (mufwie)munw idMdw hY[
ie`k vwihgurU jI nwl pRIq krn, kys r`Kx dw SuB s`cw aupdyS hY [ jtW vDwaux, munwaux qoN
s^q mnwhI krdy hn[ kys munwauxy b`jr kurihq hY[ vwihgurU] nwnk. jy isr KuQy nwvin
nwhI; qw sq cty isir CweI]1] vwihgurU srb klw BrpUr pRB; siqgurU sRI gurU nwnk dyv
jI &urmwauNdy hn:- jy isr dy kys ptOx vwly isr Ku`Qy nhIN nhwauNdy qW aun@W dy isr c s`q jW
sO bu`k suAwh dy pwau[ isr dI cotI qoN lY ky, pYr dy AMgUTy q`k ikqoN BI kys Gswauxy pu`txy
www.Gursevak.com

64

q`qkrw

munwauxy nhIN[ XQw:- kbIr. jYsI aupjI pyf qy; jau qYsI inbhY EiV] hIrw iks kw bwpurw;
pujih n rqn kroiV] vwihgurU srUp s`cy Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- mwqw jI dy
grB rUpI (pyf)mu`F qoN jYsI dyh (aupjI)pYdw hoeI hY, (jau)jy (qYsI)ausy qr@W swbq sUrq
AOguxW rihq, (EiV)AMq q`k (inbhY)inB jwvy, qW iPr ie`k hIrw qW iks (kw)dw
(bwpurw)ivcwrw hY? (kroiV)kRoVW Amolk rqn BI ies dy brwbr nhIN (pujih)pu`j skdy[ vw
(hIrw)mnu`Kw jnm qW kI ivcwrw hY, kRoVW (rqn)dyviqAW dIAW dyhW BI ies dy brwbr nhIN
pu`j skdIAW[ mUf muMfwey; jO isiD pweI] mukqI Byf n geIAw kweI]2]) nw siq mUMf
mufweI kysI; (mUMf)isr mUMh qy kysW dy muMnxy krky prmpiv`qR siq srUp pRmySr dI pRwpqI nhIN
huMdI[ B`dn iqAwg kro! ry BweI[ sB is`Kn; Xh bwq sunweI[ mwq ipqw; mry jy koeI[ qau
BI; krq n B`dx hoeI[ mwq ipqw; goibMd hmwrw[ ey sMswr; JUT pswrw]22] qw pr B`dx;
BUl nw kIjY[ Xh aupdys; siq kr lIjY[ B`dn Brm. Drm ikC nwhI[ inhcY jwno; sMq mn
mwhI[
k`wjl- kbIr. jgu kwjl kI koTrI; AMD pry. iqs mwih] hau bilhwrI. iqn@ kau;
pYis. ju nIkis jwih]26] vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, vwihgurU sRI kbIr swihb
jI &urmwauNdy hn:- hy siqsMgIE ipAwirE jwgo! ieh jgu, corI XwrI inMdw kql T`gI v`FI
lYxI prwieAw h`k Kwx qMbwkU Srwb mws nSy vrqx jUAw Kyfxw, inrdoS jIAW bMbW nwl
swVn Awid Anyk pwp rUp (kwjl)kwlK (kI)dI koTrI hY, vYrwg ibbyk, pRoK ApRoK. bRhm
vIcwr, gurbwxI sbd ArQ vIcwrn, kIrqn rUpI nyqRW ibnw, (AMD)AMny AigAwnI jIv, iqs
(mwih)iv`c (pry)pey hoey hn[ (hau)dwsn dws (iqn)iqn@W gurmuiK nwm jpx jpwaux vwly
inSkwmI pRymI gursyvkW (kau)qoN (bilhwrI)bilhwr kurbwn jWdw hY, Bwv aun@W qoN sB ku`J
kurbwn krdw hY, sB ku`J Arpdw hY, ju, siqgurU mhwrwj swihb jI, guris`KW dI Srn
(pYis)pY ky, ien@W AOguxW doSW ivkwrW pwpW rUp kwlK dI koTVI coN, (nIkis)in`kl
(jwih)jWdy hn, A`Ty pihr gur crnIN l`g ky, sB dI crn- DUiV bx ky inrlyp rihMdy hn[
XQw:- ivcy igRh sdw rhY audwsI; ijau kmlu rhY ivic pwxI hy ]10]) shjy igRh mih; shij
audwsI]) n`wsI- shjy; duibDw qn kI nwsI]) ijau kwjr. Bir mMdru rwiKE; jo pYsY. kwlUKI
ry]) iqRkutI polw- dUrhu hI qy. Bwig gieE hY; ijsu gur imil. CutkI iqRkutI ry]1]) kwjr
koT mih. BeI n kwrI; inrml brnu. binE rI] mhw mMqR. gur ihrdY bisE; Acrj nwmu.
suinE rI]3]
kbIr. iehu qnu jwiegw; skhu. q lyhu bhoir] nWgy pwvhu qy gey; ijn@ ky lwK
kroir]27] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy dwsn dws kbIr! qyrw iehu qnu AOguxW doSW ivkwrW pwpW c
www.Gursevak.com

65

q`qkrw

(jwiegw)cilAw jwvygw, AQvw qn mr jwiegw[ corI XwrI kql nSy, jMg krky mwrU
hiQAwrW nwl jIAW swVn Awid AOguxW jmw rog sog qoN, jy (bhoir)moV Bwv bcw
(skhu)skdw hYN, qW pUrn gurU jI dI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd s`cI srn pY ky, syvw Bjn
ismrn praupkwr krky, SuB gux kmw ky, bcwA (lyhu)lYxw kr[ (ijn@)ijn@W c`kRvrqI
bwdSwhW (ky)dy pws (lwK)l`KW (kroir)kRoVW lwl hIry sn, (pwvhu)pYrW (qy)qoN, nWgy hI cly
gey]27] XQw:- nw koaU lY AwieE iehu Dnu; nw koaU lY jwqu ] rwvn hUM qy AiDk CqRpiq;
iKn mih gey iblwq]2]) nWgy Awvnu; nWgy jwnw] koie. n rih hY; rwjw rwnw]) lkw gFu;
sony kw BieAw] mUrKu rwvnu; ikAw ly gieAw]3]) mwqy mqMg. jry jr sMg; AnUp auqMg
surMg svwry] kot qurMg kurMg sy kUdq; paun ky gaun kau jwq invwry] BwrI Bujwn ky BUp
BlI ibiD; inAwvq sIs n jwq ibcwry] eyqy Bey qo khw Bey BUpq; AMq kO nWgy hI pwie
pDwry]) nMgw dojik cwilAw; qw idsY Krw frwvxw]) kbIr. kaufI kaufI joir kY; jory lwK
kroir] clqI bwr. n kCu imilE; leI lMgotI qoir]) myrI myrI ikAw krih; ijin dIAw. so
pRBu loiV] srpr auTI clxw; Cif jwsI. lK kroiV]3]
kbIr. iehu qnu jwiegw; kvnY mwrig lwie] kY sMgiq kir. swD kI; kY. hir ky gun
gwie]28] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- hy mn! iehu qnu mr (jwiegw)jwvygw[ (kvnY)iksy cMgy nwmu jpx jpwaux, praupkwr
krn krwaux sIs kurbwn krn krwaux rUp (mwrig)rsqy (lwie)lwauxw kr[ (kY)jW
siqgurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI qoN vroswey (swD)mhWpurS jI dI sMgiq kir, (kY)AQvw
(hir)sRb ivAwpI vwihgurU jI (ky)dy gun, AimRq kIrqn kQw ismrn duAwrw (gwie)gwauxw
kr, jdoN bolyN hr vyly bwxI jI hI gwieAw kr[ ]28] XQw:- bwbw bolnw; ikAw khIAY]
jYsy rwm nwm; riv rhIAY]1]) hir gux gwau mnw; siqguru syiv ipAwir]) min cwau
BieAw; pRB Awgmu suixAw] hir mMglu gwau sKI; igRhu mMdru bixAw] hir gwau mMglu, inq
sKIey; sogu dUKu n ivAwpey] gur crn lwgy. idn sBwgy; Awpxw ipru jwpey] Anhq bwxI.
gur sbid jwxI; hir nwmu hir rsu Bogo] khY nwnku. pRBu Awip imilAw; krx kwrx
jogo]34]
kbIr. mrqw mrqw jgu mUAw; mir BI n jwinAw koie] AYsy mrny jo mrY; bhuir. n
mrnw hoie]29] prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- mr ky hL vwihAw, mr ky sauxI bIjI, mr ky hwVI bIjI, Anuswr ijMny jIv
ijauN rhy hn, hr vyly kwm koRD loB moh hMkwr eIrKw inMdw dYs vYr Awid dw hmlw huMdw
rihMdw hY, ien@W ivkwrW AOguxW dw mwirAw AQvw mOq dw mwirAw (mrqw)mrdw (mrqw)mrdw,
www.Gursevak.com

66

q`qkrw

jgu (mUAw)mr igAw, (koie)iksy ny BI, pUrn gurU jI leI (mir)mrnw (n)nhIN jwinAw, jYsy
mr ky Amr hoeIdw hY[ kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q. hir kY duAwr] Anuswr hrI
jI dy duAwry qy AQvw kwm koRD loB moh hMkwr eIrKw inMdw AOguxW ivkwrW kusMgq niSAW
v`loN AQvw jIvq Bwv qoN jo (mrny)mrnw hY, AYsy jo (mrY)mrdw hY, aus dw (bhuir)Pyr, cOrwsI
l`K jUn c jMmxw mrnw (n)nhIN (hoie)huMdw]29] XQw:- mrno mrnu khY; sBu koeI] shjy
mrY; Amru hoie soeI]2]) AMiq kwil. nwrwiexu ismrY; AYsI icMqw mih. jy mrY] bdiq
iqlocnu. qy nr mukqw; pIqMbru. vw ky irdY bsY]) m 3] ikAw jwxw. ikv mrhgy; kYsw
mrxw hoie] jy kir. swihbu. mnhu n vIsrY; qw. shlw mrxw hoie] mrxY qy jgqu frY;
jIivAw loVY sBu koie] gurprswdI jIvqu mrY; hukmY bUJY soie] nwnk. AYsI mrnI jo mrY; qw
sd jIvxu hoie]2]
kbIr. mwns jnmu dulBu hY; hoie n bwrY bwr] ijau. bn Pl pwky, Buie igrih; bhuir.
n lwgih fwr]30]) hir. hir jn dueI. eyk hY; Bgq kbIr swihb jI, Amolk durl`B
mnu`Kw jnm pRwpq ho ky, gurU syvw bMdgI krn dw SuB s`cw aupdyS &urmw rhy hn:- cOrwsI
l`K jUn Bog ky, mnu`Kw jnm imldw hY, ies leI mwns jnmu dw pRwpq hoxw bVw hI
(dulBu)kTn hY, ikauN jo, (bwrY bwr)muV muV ky, mnu`Kw jnm pRwpq (n)nhIN (hoie)huMdw[
XQw:- pauVI CuVkI, iPir. hwiQ n AwvY; Aihlw jnmu gvwieAw]) mwns dyh. bhuir nh
pwvY; kCU aupwau. mukiq kw kru ry] nwnk khq. gwie krunwmY; Bv swgr kY pwir auqru ry])
lK caurwsIh BRmiqAw; dulB jnmu pwieEie] nwnk. nwmu smwil qUM; so idnu. nyVw
AwieEie]) iehI qyrw Aausru; ieh qyrI bwr] Gt BIqir; qU dyKu ibcwir] khq kbIru;
jIiq kY hwir] bhu ibiD; kihE pukwir pukwir]5]) caurwsIh l`K join ivic auqm jnm su
mwxis dyhI]) crx kml; Twkur auir Dwir] dulB dyh; nwnk insqwir]) dulB jnmu. puMn
Pl pwieE; ibrQw jwq. AibbykY] rwjy ieMdR smsir. igRh Awsn; ibnu hir Bgiq. khhu ikh
lyKY]1]) PPw; iPrq iPrq qU AwieAw] dRlB dyh; kiljug mih pwieAw] iPir ieAw
Aausru; crY n hwQw] nwmu jphu; qau ktIAih Pwsw]) lK caurwsIh BRmqy BRmqy; dulB jnmu
Ab pwieE]1] ry mUVy; qU hoCY ris lptwieE] AMimRqu sMig bsqu hY qyrY; ibiKAw isau
aurJwieE]) PkIrw PkIrI dUr hY, ijqnI ku lMmI KMjUr hY[ cV@ jweyN qW Amr &l KweyN, igr
jweyN qW cknw cUr hY[)
ijau. bn Pl pwky, Buie igrih ; bhuir. n lwgih fwr]30]) (ijau)ijvyN (bn)jMgL
c, ibRC dI twhxI nwl l`gy Pl (pwky)p`k ky, (Buie)DrqI qy (igrih)if`g pYNdy hn,
(bhuir)muV ky (fwr)twhxI nwl (n)nhIN (lwgih)l`gdy, iqvyN mnuKw jnm muV 2 ky nhIN
imldw[ ijvyN au~ifAw kpUr h`Q nhIN AwauNdw, smuMdR c su`tI imsrI h`Q nhIN AwauNdI, kyly
kyvl ie`k vwrI &u`l &L l`gdw hY, kwT dI qauVI kyvl ie`k vwrI hI A`g qy cV@dI hY,
www.Gursevak.com

67

q`qkrw

igAw smW Aqy swh muV ky h`Q nhIN AwauNdw[ XQw:- kbIr. rwmu, n iDAwieE; motI lwgI
Koir] kwieAw hWfI kwT kI; nw Ehu crHY bhoir]) ijs pirvwr C`f jWdw hY, aus c muV
ky nhIN AwauNdw[ vY suq. vY ibq; vY pur pwtn; bhuir. n dyKY Awie] mnu`Kw jnm pRwpq ho
ky, suAws 2 nwm jp jpw ky, inSkwm syvw gurU BgqI kr krw ky ies s&lw krnw
cwhIdw hY[
kbIrw quhI. kbIru qU; qyro nwau kbIru] rwm rqnu. qb pweIAY; jau. pihly qjih
srIru]31] pUrn Bgq jI, vwihgurU jI dy snmuK kih rhy hn[ hy Akwl purK jI! ip`Cy BI
(quhI) Awp jI, swirAW nwloN (kbIrw)v`fy sI , hux BI (kbIru)v`fy hoN jI, A`gy BI (qU)Awp
jI sB qoN (kbIru)v`fy hovoNgy jI, (qyro)Awp jI dy (nwau)nwm jI BI (kbIru)v`fy qoN v`fy AiqAMq
v`fy Amolk au~cy qoN au~cy s`cy su`cy hn[ scY mwrig clidAw; ausqiq kry jhwnu]) rwm
kbIrw. eyk Bey hY; koie. n skY pCwnI]) hir min qin; visAw soeI] jY jYkwru; kry sBu
koeI] Anuswr sRI kbIr swihb jI dw jwp cOhW c`kW, KMf bRhmMf Gr 2 AMdr hox l`igAw,
ieho hI pRwpqI dI inSwnI hY, ik BwvyN Awp jI dI AYnI izAwdw vifAweI ho rhI hY, Pyr BI
duinAwvI vifAweI JUTw smJdy hn[ XQw:- kbIr. nw hm kIAw. n krihgy; nw kir skY
srIru] ikAw jwnau. ikCu hir kIAw; BieE kbIru kbIru]62]) quDu AwgY. Ardwis hmwrI;
jIau ipMfu sBu qyrw] khu nwnk. sB qyrI vifAweI; koeI. nwau n jwxY myrw]) nwnk. dunIAw
kIAW vifAweIAW; AgI syqI jwil] eynI jlIeIN. nwmu ivswirAw; iek. n clIAw nwil])
dunIAw kIAw vifAweIAw; kvnY Awvih kwim] mwieAw kw rMgu sBu iPkw; jwqo ibnis
indwin] jw kY ihrdY hir vsY; so pUrw prDwnu]) lokn kIAw vifAweIAw; bYsMqir pwgau]
ijau imlY ipAwrw Awpnw; qy bol krwgau]) nwmu jp ky,pUrn Bgq jI AMdr bwhr AsMK
guxW dy AsMK pRkwS inrgun bRhm jI swiKAwq ho rhy hn[ XQw:- nwmu jpq. koit sUr
aujwrw; ibnsY Brmu AMDyrw]) AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie] vwlI mhW ivsmwd AvsQw
hY[ ivsmwd rMg c AwpxI mihmw js sux ky &uldy nhIN, mwx vifAweI nhIN krdy [ ijvyN
rwjy hrIcMd jI ny ikhw sI,Eie hrI cMdw! qyrI n`grI, gDy BI hINkdy su rg c`ly hn[
QoVy mwqR cMgw kMm krky jIv ig`bdw hY[ XQw:- jy ko. eyk krY cMigAweI; min iciq. bhuqu
bPwvY] eyqy gux. eyqIAw cMigAweIAw; dyie. n pCoqwvY]3] vwhu vwhu jI ipAwry, ieh hY
pRwpqI, ies c SuB is`iKAw hY, ik sRIr dw hMkwr iqAwg ky, Amolk nwm rqn pRwpq kro[
rwm rqnu. qb pweIAY; jau. pihly qjih srIru]31] rqnu vWg bykImqy pRkwS srUp
AsMK guxW dy dwqy, ivAwpk vwihgurU rwm jI! (qb)qW (pweIAY)pweIdy hn, (jau)jykr
(pihly)pihlW Awpxy srIru dI hMgqw myr (qjih)iqAwgy, pUrn gurU jI Arp dyvy, ieMidRAW
dy ivSy, mMdy suBwA kusMgq AOgux v`loN ijauNdw mr ky, gurU crn kmlW c rih ky, SuB s`cI
syvw, mwx iqAwg ky kry[ AQvw siqgur AwgY. sIsu Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY] Anuswr
www.Gursevak.com

68

q`qkrw

gurU jI dy snmuK srIru iqAwgy Bwv gurU jI leI Drm- Xu`D c, kurbwn ho jwvy[ ijvyN pMj
ipAwry qy AnykW hI is`K is`KxIAW kurbwn hoey[ XQw:- pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif
Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir
qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY] AYfI v`fI mhwrwj
swihb jI pRym dI K@yl, K@yl rhy hn[ jykr sB ku`J siqgurU mhwrwj swihb jI smrpx kr
dyvy, Pyr aus dI hMgqw r`qI mwqR BI n kry,mYN sRIr id`qw hY, prm ipAwry gursbd jI dI
cot shwry[ XQw:- kbIr. cot suhylI syl kI; lwgq lyie ausws] cot shwrY sbd kI; qwsu
gurU. mY dws] so kbIr swihb jI dy rom 2 c, Awp vs rhy hn, Ajpw jwp b^S rhy hn,
AMdr bwhr Awpxy inrgun srUp dI swiKAwqqw dy rhy hn[ AMdr bwhr AnykW srgun srUp
Dwr ky, drSn b^S rhy hn[ XQw:- Aink rUp. iKn mwih; kudriq Dwrdw]) ibsm ibsmY;
ibsm BeI] AYsI sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwdqweI c, gurbwxI jI aucwr rhy hn[
kbIr. JMKu n JMKIAY; qumro. kihE n hoie] krm krIm. ju kir rhy; myit. n swkY
koie]32] {koeI ivkwrI pKMfI Awpxy Awp gurU khwaux dw dwv@w krdw sI,mYN muMfy idMdw
hW, rog c`ukdw hW,ivkwrI g`lW BI krI jWdw sI, pRmwqmw jI c BI doS Arop irhw sI,
Bgq sRI kbIr swihb jI, Awip kmwau; Avrw aupdys] Anuswr Awpxy mn kih rhy hn,
ijs krky aus BI is`iKAw iml jwvy} vwihgurU jI dy dwsn dws hy kbIr! ivSy ivkwr
dIAW g`lW krnIAW, Awp gurU khwauxw, ieauN mMdw (JMKu)ivArQ n (JMKIAY)bolIey,
(qumro)qyrw (kihE)kihAw k`K BI (n)nhIN hoie skdw, qUM qW v`fw hMkwrI ivkwrI hMgqw kr
irhw hYN, qUM qW v`fw T`g hYN[ XQw:- kUVu boil; murdwru Kwie] AvrI no; smJwvix jwie] muTw
Awip; muhwey swQY] nwnk; AYsw AwgU jwpY]) mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu
iKlaun@W jwnW]1]) (inb`g) gj swFy qY qY DoqIAw; iqhry pwiein qg] glI ijn@w
jpmwlIAw; loty hiQ inbg] Eie hir ky sMq. n AwKIAih; bwnwris ky Tg]) dyie ikvwV.
Aink pVdy mih; pr dwrw sMig PwkY] icqR gupqu jb lyKw mwgih; qb kauxu pVdw qyrw
FwkY]3]) m1] piV pusqk. sMiDAw bwdM] isl pUjis. bgul smwDM] muiK JUT. ibBUKx
swrM] qRYpwl. iqhwl ibcwrM] gil mwlw. iqlku illwtM] duie DoqI. bsqR kpwtM] jy jwxis.
bRhmM krmM] siB. Pokt inscau krmM] khu nwnk. inhcau iDAwvY] ivxu siqgur. vwt n
pwvY]2]
krm krIm. ju kir rhy; myit. n swkY koie]32] ikRpw krn vwly (krIm)ikRpwl
vwihgurU jI Anqklw sihq, auqpqI pwlxw lYqw Aqy pUrn gurU Avqwr c, AikRqGxW pSU
pRyqW qwrn dy ju (krm)kOqk krq`b kir rhy hn, aus koie BI myit (n)nhIN
(swkY)skdw]32] XQw:- AikrqGxw kw; kry auDwru] pRBu myrw hY; sdw dieAwru] sMq jnw
kw; sdw shweI] crn kml; nwnk srxweI]) Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip
www.Gursevak.com

69

q`qkrw

Alypw; inrgunu rhqw]) sBu ikCu kIqw qyrw vrqY; ikAw hm bwl gupwlw]) sRb ivAwpI mhW
ivsmwd SuB is`iKAw:- mhwrwj swihb jI dI s`cI joiq nwl dyKdy suxdy boldy hW, mhwrwj dI
b^SI hvw nwl swh lYNdy hW, AsIN hMgqw c Awpxw Awp Qwp rhy hW, pr jy vyKIey AsMK
bRhmMf dy pswry c, vwihgurU jI ikDry auqpqIAW kr rhy hn, ikDry AsMK sUrjW DrqIAW
pRkwS rhy hn, aun@W dI cyStw krw rhy hn, ibnw QMm@W dy swry AkwrW AwpxI cyqn s`qw
Anqklw nwl, QMm@ ky r`K rhy hn[ ikDry hn@yrIAW vgw rhy hn, ikDry mINh pw ky, jMgLW
dI A`g buJw rhy hn, ikDry smMudRW c au~cIAW lihrW auTw rhy hn, ikDry qU&wn ilAw rhy
hn, ikDry br& puAw rhy hn[ AsMK bRhmMf dI rcnw c, Apxy ipAwry lwfly BgqW jI nUM,
mhwrwj swihb jI pRq`K sB ku`J Awp kridAW idKw rhy hn[ hMgqw iqAwg ky &urmw rhy
hn:- jo ikCu kry su Awpy Awip] eyk GVI mih Qwip auQwip]) jrw mrw qwpu. isriq swpu;
sBu hir kY vis hY; koeI lwig n skY, ibnu hir kw lwieAw]) krn krwvn; krnYhwru]
nwnk krqy kw; nwih sumwru]) kbIr. jo mY icqvau. nw krY; ikAw myry icqvy hoie] Apnw
icqivAw. hir krY; jo. myry iciq n hoie]) jo ikCu krqu hY soeI koeI hY ry; qYsy jwie
smwhI]) byvjIr bfy DIr. Drm AMg, AlK Agm; Kylu kIAw. AwpxY auCwih jIau ] AkQ
kQw kQI n jwie, qIin lok rihAw smwie; suqh isD rUpu DirE. swhn kY swih jIau ])
Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry;
kudriq. kIm n phI]) koit ibsn; kIny Avqwr] koit bRhmMf; jw ky DRmswl] koit mhys;
aupwie smwey] koit bRhmy; jgu swjx lwey]1] AYso DxI; goivMdu hmwrw] brin n swkau; gux
ibsQwrw]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]
kbIr. ksautI rwm kI; JUTw. itkY n koie] rwm ksautI. so shY; jo mirjIvw
hoie]33] {Awid AMg 948} prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! rwm srUp siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqswh jI
(kI)dI, ijauNdy mr ky, AOgux pwp zor zulm hMkwr kusMg iqAwgx rUp (ksautI)ksv`tI
au~pr (koie)koeI BI JUTw zwlm kuDrmI swkq (n)nhIN (itkY)itk skdw[ XQw:- rqy syeI.
ij muKu n moVMin@; ijn@I is\wqw sweI] JiV JiV pvdy. kcy ibrhI; ijn@w. kwir n AweI]
(rwm)vwihgurU siqgurU nwnk dyv jI dI (ksautI)prK (so)auh (shY)shwrdw hY, (jo)ijhVw
(mirjIvw) mrjIvVw (hoie)hovy Bwv jIvq Bwv qoN mirAw hovy, EhI prK rUpI ksautI qy
itk skdw hY]33] ijvyN DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU AMgd dyv mhwrwj swihb jI,
murdw Kwx q`k hukm mMn ky, ksautI c pUry au~qry[ mrjIvVy dw Bwv mhwrwj swihb jI dI
ikRpw nwl A`KW nwl prwieAw rUp n dyKy, kMnW nwl inMidAw cuglI n suxy, mUMh nwl JUT n
boly, sRIr krky corI XwrI kusMg n kry, s`cy vwihgurU jI dy drSn ibnw, koeI BI ie`Cw n
www.Gursevak.com

70

q`qkrw

kry[ XQw:- murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw
mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK. n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI
Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId;
iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw]18] kbr c pey murdy vWg, gurU jI dI
AwigAw rUpI kbr c pvy[ ijvyN murdw koeI sMklp ivklp nhIN auTwauNdw, iqvyN koeI mwVw
sMklp n kry[ vwihgrU Acrj ivsmwd Ajpw jwp c lIx ho jwvy[ XQw:- suMn smwiD;
Anhq qh nwd] khnu n jweI; Acrj ibsmwd] siqgurU mhwrwj swihb jI Awp sRb
ivAwpI hn, is`K dy idl idmwZ rom 2 c vs ky Awp hI prKx vwly hn, Awp hI ksautI
qy pUry au~qrn vwly hn[ jIv ivcwrw kI kr skdw hY, ikhw hY, kbIr. kwrnu bpurw ikAw
krY; jau. rwmu n krY shwie] ijh ijh fwlI pgu Drau; soeI muir muir jwie]97] jIv qW
ivcwrw, sdw sdw iehu BUlnhwru] so ies leI kih rhy hn, mhwrwj swihb jI ikRpw krdy
hn qW hI ksOtI shwr skdw hY[
kbIr. aUjl pihrih kwpry; pwn supwrI Kwih] eyks. hir ky nwm ibnu; bwDy. jmpuir
jWih]34]) rwm kbIrY; Bydu n BweI] Awp vwihgurU kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ijhVy
PYSnyvl bMdy (aUjl)ic`ty cmkIly (kwpry)k`pVy (pihrih)pYn@dy hn[ pwn supwrI (Kwih)KWdy
hn, iBRSt BYVw qmwkU c`bdy hn[ XQw:- tyFI pwg. tyFy cly; lwgy bIry Kwn] Bwau Bgiq
isau. kwju n kCUAY; myro kwmu dIvwn]) pauVI] giV@ kwieAw sIgwr; bhu BWiq bxweI] rMg
prMg kqIiPAw; pihrih Dr mweI] lwl supyd dulIicAw; bhu sBw bxweI] duKu Kwxw duKu
Bogxw; grbY grbweI] nwnk. nwmu n cyiqE; AMiq ley CfweI]24])
eyks. hir ky nwm ibnu; bwDy. jmpuir jWih]34] (eyks)ie`k (hir)DMn vwihgurU gurU
nwnk dyv jI (ky)dy nwm jpy jpwey irdy vswey ibnu, kwm koRD loB moh hMkwr haumY doSW dy
(bwDy)swVy, pwpW AOguxW jmdUqW dy (bwDy)bMn@y jmpuir (jWih)jWdy hn]34] XQw:- rwiq ij
sovih; idn krih kwm] ieku iKnu; lyih n hir ko nwm]2] h`Q A`fy hoie hn1, pwnW dy bIVy2
KWdw hY- hwiQ qfor1; muiK KwieE qMbor2] mrqI bwr; kis bwiDE cor]3]) kbIr. BWg
mwCulI surw pwin; jo jo pRwnI KWih] qIrQ brq nym kIey; qy sBY rswql jWih]233]) 1hu`kw
hjwmq hlwlo hrwm] bwrISy ihnw krd rU isAwh Pwm]4] (AsPotk sXy)
1.qmwkU:- ijs ny BirSt qmwkU vrq ilAw, aus ny koV@I Awid swry jgq dI jUT Kw leI[
ies dy vrqx nwl, swry puMn nws ho jWdy hn[ XQw:- pwn supwrI KwqIAw; muiK bIVIAw
lweIAw] hir hir. kdy n cyiqE; jim pkiV clweIAw] ijvyN mhWvwrI smyN AMdroN gMd
inkldw hY, iqvyN qmwkU pIx vwilAW dy mUMh c gMd vsdw hY [ XQw:- m1] ijau jorU
isrnwvxI; AwvY vwro vwr] jUTy jUTw muiK vsY; inq inq hoie KuAwru]) sux guris`K kI rihq
www.Gursevak.com

71

q`qkrw

ko; qjy qmwkU sMg] mrxI mrY qO Aiq Blw; jgq jUT nih AMg] ijs cIz c qmwkU dI QoVI
ijhI BI AMS pYNdI hY, aus jy h`Q BI Coh jwvy qW sxy k`pVy kysIN ieSnwn kIqw jwvy[
vwihgurU] prmpUjnIk ;srb klw smrQ] siqgurU dsvyN pwiqswh jI dw GoVw, qmwkU vwly
Kyq c pRvyS nhIN sI hoieAw[ qmwkU ky brqby; hY jp qp sB nws] ijau icngwrI Agn
kI; prq purwny Gws] qnk qmwkU syvIey; dyv ipqR qij jwie] pwnI qw ky hwQ ko; mdrw
sm AG dwie]22]) mdrw dihqw spiq kul; BMg dhY qn eyk] sB kul dihqw jgq jUT;
inMdw dhY Anyk]23]) DUmR pwnM rqM ivpRM; dwnM krvMiq Xy nrwh] dwqwro nrkM XwqI; bRhmxy
gRwm sUkrh] (pdm purwx) (DUmR) qmwkU c r`qy pMifq dwn krn vwlw jo purS hY, auh
dwqw nrk jWdw hY qy auh pMifq mr ky ipMf dw sUr bxdw hY[ gurpRswid vwihgurU] XmwKUM
ipvyq so Awip swsRmWinrXo pqqy, nwrdwqR n sMdyhh sqXM sqXM mXodqm] (skMD purwx) hy
nwrd jI! jo purS qmwkU pIvygw, auh kuMBI Awid nrkW c Av`S hI sVygw[ ieh myrw kihxw
s`c hY, ies c zrw BI sMdyh nhIN[ bRhmw:- hy nwrd jI! cwry vrn qmwkU pIx nwl cMfwl
dy brwbr ho jWdy hn[
gurpRswid vwihgurU] pUrn swDU dI swKI:- AjmyrSwh rwjy ny AwpxI kuVI dI SwdI ie`k pUrn
swDU nwl zbrdsqI kr idqI, pr auh swDU Awpxy Drm nws nhIN sI krnw cwhuMdw[ jdoN
auh swDU koLy jWdI, qW auh mMqR pV@ ky, Awpxy duAwly lohy dw iklw bxw lYNdw, pr jdoN aus
DoKy nwl qmwkU ipAwieAw igAw qW aus dy swry mMqR nws ho gey, lohy dw iklw n bixAW, ijs
krky aus dw jq t`ut igAw[
gurpRswid vwihgurU] fwktR ircrfsn (ieMglYNf):- lhU c qmwkU mlInqw pYdw krdw hY[
imhdy inrbl krky pwcn SkqI ivgwVdw hY[ idl AwlsI krky ivgwV pYdw krdw hY[
pMjy igAwn ieMdRIAW susq qy inkMmw krdw hY[ idmwg c bhuq swry duKdweI mwidAW
iek`Tw krdw hY[ nwVIAW Aqy p`iTAW qy ies dw bhuq burw Asr pYNdw hY [ gLy n`k c
grmI, KuSkI iek`TI krdw hY[ &y&iVAW c Aijhy Gwau pYdw krdw hY, ijs nwl hmySw
blgm ho jWdI hY[ fw: rsbrn:- qmwkU dI zihr dMdW hwnIkwrk hY[ fw: kYln:- mYN
ijny bdhzmI dy rogI dyKy hn, auh sB qmwkU- noS sn[ fw: sYlvwn:- dunIAW qy 95%
kYNsr dy rogI qmwkU vwly huMdy hn[
gurpRswid vwihgurU] sB DrmW dy Dwrimk AsQwnW c qmwkU iljwx dI s^q mnwhI hY [
roizAW dy idnW c muslmwn qmwkU nhIN pINdy[ SwsqRW kqybW qy gurmiq c sB QW qmwkU
inMidAw hY[ ies iksy BI pIr pYgMbr Avqwr ny nhIN vriqAw[ qmwkU pIx vwly dy h`QoN
pwxI Awidk lY ky nhIN pIxw[ rotI bytI dI sWJ nhIN krnI[

www.Gursevak.com

72

q`qkrw

qmwkU pYdwieS bwry:- hMkwrI shMsRbwhU ny Awpxy swFU jmdgnI jI qoN kwmDyn gaU KohxI
cwhI, qW aus ny mMqRW dy bl nwl svrg aufweI, hMkwrI shMsRbwhU ny qIr mwry, gaU dy pYrW
c v`jx qoN ^Un DrqI qy ifigAw, aus ^Un qoN qmwkU pYdw hoieAw, so qmwkU gaU dw ^Un hY [
purwixk m`q Anuswr:- p`Cm c iksy ny gomyD X`g kIqw, gomyD kuMf coN qmwkU au~igAw,Bwv
gaU h`iqAw krny krky ieh pYdw hoieAw[ vwihgurU] ie`k vwr iSv jI qy pwrbqI jw rhy sn,
rwh c klju`g v`CI dw rUp Dwr ky ic`kV c Ku`B ky KV@ igAw, aus bwhr k`Fx leI iSv
jI ny aus dy kMn iK`cy, pwrbqI ny pUC iK`cI, qW aus dy kMn qy pUC pu`ty gey, pwrbqI jI ny
bhuq pscwqwp kIqw[ iSv jI ny pUC gwry c d`b ky au~pr kMn lw idqy qy ikhw,ies qoN
BirSt qmwkU pYdw hovygw[ vwihgurU] spyn dy kolMbs ny jdoN AmRIkw l`iBAw, qW aus dy
swQI AmRIkw coN ieh bUtI ilAwey[ spyn qoN XUrp dySW c &YilAw[ purqZwl dy vpwrI
1605 eI: nMU, Bwrq c qmwkU ilAwey[ rUs, eIrwn, spyn, sivtjrlYNf Awid dyS BI ies
dI rok krky s&l n ho sky[ Dwrimk, s`iBAwcwrk, purwixk qy ivigAwink dlIlW duAwrw
qmwkU j`g rogI du`Kdwiek mhW BirSt kr irhw, bVw hI hwnIkwrk hY [ qmwkU pIx vwlw
swrI izMdgI Akwl purK jI dI rcnw BYVI bdbo nwl ^rwb krdw hY[ ies dI bdbo qoN
swaU bMidAW dy n`k c jwn Aw jWdI hY[ kYNsr Awid byAMq hI BYVIAW mhW mhW kSt dyx
vwlIAW ibmwrIAW &YldIAW hn[
kbIr. byVw jrjrw; PUty CyNk hjwr] hrUey hrUey. iqir gey; fUby ijn isr Bwr]35]
kbIr swihb jI bMdgI c lIn hn, bwhr tihlx leI gey, ie`k purwxw byVw fu`bdw
dyiKAw, ku`J AwdmI qr ky bc gey, Bwry fu`b gey[ vwihgurU Awp kbIr swihb jI, pwpW
rihq hox dw SuB s`cw aupdyS &urmwauNdy hn:- ieh sRIr rUpI byVw (jrjrw)tu`tw Pu`tw hY, ies
c, ivkwrW AOguxW rUpI (hjwr)hzwrW CyNk PUty hn[ ien@W CykW duAwrw, pwpW rUpI jl sRIr
c pY irhw hY[ ivkwrW AOguxW rUpI CykW rihq, (hrUey)hOLy (hrUey)hOLy gursyvk, Agn swgr
sMswr smuMdR qoN (iqir)qr gey[ (ijn)ijn@W dy isr qy pwpW dw Bwr sI, auh Agnswgr
sMswr smuMdR c (fUby)fu`b gey]35] XQw:- ibkwr pwQr. glih bwDy; inMd pot isrwie] mhw
swgru smudu lGnw; pwir. n prnw jwie]
kbIr. hwf jry ijau lwkrI; kys jry. ijau Gwsu] iehu jgu jrqw dyiK kY; BieE kbIru
audwsu]36] {swKI:- bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] vwihgurU mhWpurS pUrn bRhm igAwnI
guris`KI dI AauDI[ bwbw bu`Fw swihb jI s`cKMf jwx qoN pihlW 1688 ib: sMmq
rivdws n`gr ivKy, DMn gurU hirgoivMd swihb s`cy pwiqSwh jI ArwiDAw, sMdyS ByijAw,hy
mhwrwj swihb jI! hux ikRpw krky drSn b^So[ siqgurU mhwrwj swihb jI drSn krn
gey, bwby jI dw sRIr BwvyN bhuq hI kmzor sI, BwvyN quirAw nhIN sI jWdw, pr &yr BI hOLI 2
bwhr Aw ky, siqgurU mhwrwj swihb jI nmskwr kIqI, mhwrwj swihb jI ny bVw
www.Gursevak.com

73

q`qkrw

ipAwr id`qw,bwbw jI qusIN AYnI KycL ikauN kIqI hY? aumwh c rih n sky [ so mhwrwj
swihb jI dy drSn, bcn iblws kridAW, bwbw jI scKMf gey[ mhwrwj swihb jI, bwbw
jI dw sskwr krn gey, sMgqW nwl sn, gurSbd pV@dy gey [ mhwrwj swihb jI sskwr
ikRAw krvw rhy hn[ bwbw bu`Fw jI dy spu`qR BweI Bwnw jI ny kOqk dyiKAw, ik siqgurU
hirgoivMd swihb jI Aqy swrI siqsMgq jI dy sIs qy vYrwgI klZIAW hn[ jdoN sskwr
krky vwips Awey, sB dIAW klgIAW Alop ho geIAW, kyvl siqgurU swihb jI dy sIs qy
vYrwgI klZI hY[ ieh ivsmwd kOqk dyK ky BweI Bwny jI ikhw,hy mhwrwj! ieh bVI
Ascrj g`l hY, sskwr smyN swrI siqsMgq jI dy klZIAW sn, pr hux isr& Awp jI dy
hI hY[ ikhw,BweI siqgurU swihb jI dy srUp c hmySW hI bYrwg hY, ien@W dy SmSwn BUmI
c vYrwZ rUp klZIAW sn, aus smyN mrnw cyqy sI, hux Bu`l igAw hY [ XQw:- ieik ibnsY.
iek AsiQru mwnY; Acrju. liKE n jweI]1]
dUjI swKI:- jdoN koeI pRwxI cV@weI krdw, sskwr leI, SoRmxI Bgq vwihgurU sRI kbIr swihb
jI nwl jWdy, Awp Ardws krky, aus dw Blw krdy[ ie`k pRymI AwieAw, aus ny mwqw loeI
jI nmskwr kIqI,prm pUjnIk mwqw jI! dwsn dws ny, pUrn bRhm srUp Bgq swihb
jI dy mhW ivsmwd suMdr drSn krny hn, mwqw jI ikhw,auh iksy dw sskwr krwaux gey
hn, jw ky drSn kr lau, aus p`uiCAw,dwsn dws pqw ikvyN l`gygw? mwqw jI
ikhw,jdoN sskwr krn jwxgy, audoN swirAW dy vYrwg dIAW klZIAW hoxgIAW, jdoN vwips
Awauxgy, audoN kyvl Bgq swihb jI dy hI vYrwg dI klZI hovygI[ so Awp jI kWSI c,
pRwxI dw sskwr krwaux gey, jdoN cMfw lwieAw, qdoN ieh pUrn vYrwgmeI bwxI aucwrI:kbIr. hwf jry ijau lwkrI; kys jry. ijau Gwsu] iehu jgu jrqw dyiK kY; BieE kbIru
audwsu]36] sRIr icKw qy sVdw dyK ky, prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf
ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ies dy hwf ieauN (jry)jl gey, (ijau)ijvyN (lwkrI)l`kVI
sV jWdI hY, kys ieauN (jry)jl gey hn, (ijau)ijvyN (Gwsu)Gwh jl jWdw hY[ (iehu)ies
swry jgu (jrqw)sVdw dyiK (kY)ky, dwsn dws kbIru, AOguxW doSW ivkwrW inMidAw cuglI
pwpW qoN audwsu (BieE)ho igAw hY]36] XQw:- hwf jly; jYsy lkrI kw qUlw] kys jly; jYsy
Gws kw pUlw]) gauVI kbIr jI] aupjY inpjY; inpij smweI] nYnh dyKq; iehu jgu
jweI]1] lwj n mrhu; khhu Gru myrw] AMq kI bwr; nhI kCu qyrw]1] rhwau] Aink jqn
kir; kwieAw pwlI] mrqI bwr; Agin sMig jwlI]2] coAw cMdnu; mrdn AMgw] so qnu
jlY; kwT kY sMgw]3] khu kbIr; sunhu ry gunIAw] ibnsYgo rUpu; dyKY sB dunIAw]4]11])
hmrw mnu. bYrwg ibrkqu BieE; hir drsn mIq kY qweI] nwsvMq sRIr sV jwxw hY[ ieh
pUrn vYrwgmeI aupdyS hY, ies leI suAws 2. vwihgurU 2 jpo jI ipAwry[
www.Gursevak.com

74

q`qkrw

kbIr. grbu n kIjIAY; cwm lpyty hwf] hYvr aUpir CqR qr; qy Puin DrnI gwf]37]
r`b srUp Bgq sRI kbIr swihb jI. sB dI hMgqw mytx leI, Apxy mn aupdySdy hn:- hy
mn! ieh dyh im`tI dI k`cI gwgr, kwlrI kMD, BwdoN dI KuMb vWg nwsvMq hY [ ies inmwxy
inqwxy pRdysI dy hwf, (cwm)cMm nwl lpyty hoey hn[ ies nwsvMq dyh dw (grbu)hMkwr kdy
Bu`l ky BI n (kIjIAY)krIey[ XQw:- ibstw Asq rkqu pryty cwm] iesu aUpir; ly rwiKE
gumwn]) qU; kWie grbih bwvlI] jYsy Bwdau KUMb rwju; qU iqs qy KrI auqwvlI] ijhVy rwjy
(hYvr)sRySt GoVy aUpir bYTy, hIry jVq sunihrI suMdr CqR dy (qr)Q`ly sjdy sn[ (qy)auh
(Puin)Pyr (DrnI)DrqI c (gwf)g`fy gey Bwv kbr c pw ky d`b idqy[ XQw:- pwis dmwmy.
Cqu isir; ByrI sfo rf] jwie suqy jIrwx mih; QIey AqImw gf]45]) PrIdw. koTy mMfp
mwVIAw; auswrydy BI gey] kUVw saudw kir gey; gorI Awie pey]46] im`tI dI nwSvMq dyh dw
Zumwn iqAwgxw cwhIdw hY[ XQw:- kbIr. grbu n kIjIAY; aUcw dyiK Avwsu] Awju kwil@
Buie lytxw; aUpir jwmY Gwsu]38]) kbIr. grbu n kIjIAY; rMku. n hsIAY koie] Ajhu su
nwau smuMdR mih; ikAw jwnau ikAw hoie]39]) kbIr. grbu n kIjIAY; dyhI dyiK surMg]
Awju kwil qij jwhugy; ijau kWcurI BuXMg]40]
kbIr. grbu n kIjIAY; aUcw dyiK Avwsu] Awju kwil. Buie lytxw; aUpir jwmY
Gwsu]38] prmpUjnIk au~qm bkqy, sRI kbIr swihb jI Awpxy mn hMgqw iqAwgx dw
SuB s`cw aupdyS idMidAW &urmw rhy hn:- hy mn! DnI bx ky, rwj duAwrw Gr, vw POj Kzwny
sihq, dupYhr dy sUrj vWg aUcw (Avwsu)pRqwp dyiK ky, kdy Bu`l ky vI (grbu)AhMkwr n
(kIjIAY)krIey, ikauNik v`fy 2 blI bhwdr jyqU rwjy pihlvwn hMkwr krky, gL gey [
XQw:- bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk. grib gly]1] ies leI Bgq jI hMkwr qoN s^q mn@w
krdy hn, Awp jI hMgqw dy pUrn iqAwgI hn[ XQw:- kbIr. nw hm kIAw, n krihgy; nw
kir skY. srIru] ikAw jwnau. ikCu hir kIAw; BieE kbIru kbIru]62]
Awju kwil. Buie lytxw; aUpir jwmY Gwsu]38] Awju jW (kwil)k`l mr ky, ies sRIr
dw (Buie)DrqI qy, sdw leI lytxw hovygw, nwSvMq sRIr aUpir (Gwsu)Gwh (jwmY)hrw ho
jwvygw[ ijhVw suMdr sRIr Apxy rwjduAwry Gr au~cy pRqwp dw Zumwn krdw hY, auh Apxy
au~pr Gwh dw jwmw pihn lYNdw hY, aus dI kbr isvy qy, mINh pYx qoN Gwh hrw ho jWdw hY [
XQw:- PrIdw. koTy mMfp mwVIAw; auswrydy BI gey] kUVw saudw kir gey; gorI Awie pey])
PrIdw. iet isrwxy Buie svxu; kIVw liVE mwis] kyqiVAw jug vwpry; iekqu pieAw
pwis]67]
kbIr. grbu n kIjIAY; rMku. n hsIAY koie] Ajhu su nwau smuMdR mih; ikAw jwnau.
ikAw hoie]39] r`b srUp Bgq sRI kbIr swihb jI AMimRq bcn; swD kI bwxI] Anuswr
AMimRq bcn &urmwauNdy hn:- hy mn! (grbu)AhMkwr n (kIjIAY)krIey[ XQw:- mn ry; haumY
www.Gursevak.com

75

q`qkrw

Coif gumwnu] hir guru srvru syiv qU; pwvih drgh mwnu]) AwgY srpr jwxw, ijau imhmwxw;
kwhy. gwrbu kIjY] ijqu syivAY. drgh suKu pweIAY; nwmu iqsY kw lIjY] (koie)iksy duKI
(rMku)gRIb m^Ol krky, kdy vI n (hsIAY)h`sIey[ (Ajhu)Ajy qyrI, izMdgI rUpI (nwau)byVI,
(su)cMgI qr@W, sMswr rUpI Agn smuMdR dIAW, AOguxW pwpW Awsw iqRSnw rUpI lihrW (mih)c
hY[ (ikAw)kI (jwnau)jwxIey, Biv`Kq ikAw (hoie)hovygw? ieh AOgux- mukq rUpI iknwry
qy phuMcygI ik nhIN? Asl c ijhVw gRIb dyK ky h`sxw hY, ieho hI ies dw fu`bxw hY[
swKI:- Bjn ismrn vYrwg mUrqI, ie`k pUrn mhWpurS,hr vkq iKmw c lIx rihMdy [ BwvyN
iGau dy GVy fu`l jwx, qW vI iKmw hI r`Kdy [ koeI ku`J vI khy, hr vyly vwihgurU jI dy pRym c
FLy rihMdy[ XQw:- koeI Blw khau. BwvY burw khau; hm. qnu dIE hY Fwir]1] syvkW smyq,
jdooN ie`k vysvw dy Gr koL dI lMGdy, qW h`s ky qrk nwl kihMdI,ies pKMfI swD dI dwV@I
myry ku`qy dI pUC vrgI hY[ dirAw srUp mhWpurS sux ky, shxsIl sMqM; Anuswr SWqI nwl
jr lYNdy, idl c sRwp dw sMklp n ilAwauNdy, sgoN vysvw bwry Ardws krdy,hy gurU nwnk
dyv swihb jI! ies dw Blw kro jI[ auh ieauN pu`Tw bkdI hI irhw kry, mhWpurS iKmw
SihxSIlqw dw AiBAws krdy hI rhy[ mhWpurSW dy AMq dw smW iblkul hI nyVy Aw
phuMicAw[ ijhVy pRymI mhWpurSW dI susMgq krky k`K qoN l`K bxy sn, auh vYrwg krn l`gy [
kMDW zmIn Asmwn hvw swrw vwqwvrn rox l`g ipAw[ pRymI kihMdy, sMq jI swnUM AMqm smyN
dw aupdyS b^So, ijs krky AsIN Awp jI dy ivjog c ivAwkul n hoeIey[ iqRkwl drsI
Bwv iqMnW simAW dy vrqwry jwnx vwly, SWq Awqmw pUrn sMqW ny ipAwr nwl ikhw, hy
gurmuKo! vwihgurU gurU nwnk swihb jI dw Bwxw mMno, rovo n[ XQw:- hukim rjweI clxw;
nwnk. iliKAw nwil] ijhVI vysvw koL dI AwpW lMGdy sI, aus qurMq bulwau[
SrDwlUAW dw vYrwg J`ilAw hI n jwvy[ roNdy 2 gey, Awpxy gLy qy h`Q r`K ky ie`k pRymI
boilAw, hy bIbI! qYnUM swfy vYrwgI mhWpurS bulw ky qwrn l`gy hn[ ku`J inSrDk
inMidAw krn l`gy[ mhWpurSW dy idl c AYnw itkwA sI, vysvw dy idl qy kudrqI Asr
ipAw, auh SrDw Dwr ky geI[ prm- pUjnIk praupkwrI, Bjn mUrqI shj AnMdI mhWpurS
Apxy plMGy qy ibrwjy hoey sn[ SrDwlU AqI hI duKI ho ky vYrwg krn l`gy ik swnUM ies qr@W
dy mhWpurS nhIN imlxy, mgroN swfw kI hwl hovygw? XQw:- jwnI ivCMunVy. myrw mrxu BieAw;
iDRgu jIvxu sMswry]) m2] ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] iDRgu jIvxu sMswir;
qw kY pwCY jIvxw] swry vwqwvrn dw vYrwgmeI rMg dyK ky, vysvw ny siqkwr nwl sMqW
mhWpurSW m`Qw tyikAw, h`Q joV ky crn- kmlW v`l KV@ geI[ mhWpurS boly, hy bIbI
jI! qMUM inrwdrI nwl in`q hI kihMdI sI, ies pKMfI swD dI dwV@I, myry ku`qy dI pUC vrgI
hY, byAdbI dy lPz shwrny dwsn dws leI bVy kTn sn, pr dwsn dws siqgurU Arjn dyv
swihb jI dI ShIdI jp 2 ky iDAwn Dwr ky, prm- pUjnIk prm- piv`qR gurbwxI pV@ ky,
www.Gursevak.com

76

q`qkrw

siqgurW dI ikRpw sdkw jrdw irhw, siqgurU Arjn dyv swihb jI dI hI pUrn ikRpw hY [
dwsn dws surq c ieh slok idsdw sI[ XQw:- kbIr. grbu n kIjIAY; rMku. n hsIAY
koie] Ajhu. su nwau smuMdR mih; ikAw jwnau ikAw hoie]39]) iqrskwr nh BvMiq; nh
BvMiq mwn BMgnh] gihr gMBIrqw sihxSIlqw dy Avqwr, pUrn sMqW mhWpurSW ny Apxy dohW
h`QW dy nwl, ApxI s`cI su`cI dwV@I PV ky ikhw, hy bIbI! siqgurU Arjn dyv swihb jI dI
Agm Apwr prm- piv`qR ikRpw dw sdkw, A`j ieh dwV@I qyry ku`qy dI pUC nwloN cMgI hY [
XQw:- sy dwVIAW scIAw; ij gur crnI lgMin@] DMn mhWpurS DMn DIrj, DMn ie^lwk DMn
sihxSIlqw[ mhWpurSW qoN ies qr@W dy vYrwgmeI bcn sux ky, vysvw dw mn SWq ho igAw[
ijhVI qrk gumwn mSkry i^Awl nwl kihMdI sI, ies pKMfI swD dI dwV@I myry ku`qy dI pUC
vrgI hY[ A`j auh vysvw Bu`bW mwr ky rox l`gI, GiGAw ky imMnq nwl pRym bynqI kIqI,
bwbw jI! Awp jI dI dwV@I pihlW vI au~jl sI, hux vI au~jl hY[ sMq kI inMdw; jonI
Bvnw] sMq kI inMdw; rogI krnw] Anuswr jo dwsn dwsI ny Awp jI dI inMdw kIqI hY, myrI
pwpx dI kilAwx krnI, Awp jI dy v`s hY[ dwsn dwsI hux Awp jI dy pwk crnIN l`gI hY,
ApxI b`cI jwx ky b^S lvo[ mhWpurSW ikhw, hy ipAwrI b`cI! DMn gurU nwnk swihb jI
dI ipAwrI is`KI Dwro, qn mn Dn krky, mhWpurSW dI syvw siqsMgq kro [ DMn gurU nwnk
dyv swihb jI Awp jI dw auDwr krngy[ DMn DMn siqgurU, nwnk nwm cV@dI klw! qyry Bwxy
sRb`q dw Blw!
swKI:- ie`k pUrn mhWpurS bVy praupkwrI sn, aun@W dy pws soiDAw pwrw sI[ aun@W ny ie`k
ivr`kq ikhw, lau sMq jI ieh qusIN LY lau, qusIN iqAwgI ivrwgI hoN, jy iksy ivkwrI
idqw, auh ies Kw ky izAwdw ivkwr hI Bogygw, qusIN ies nwl praupkwr hI krnw,
ivr`kq bVw qyz sI, aus ny ieh g`l nhIN ivcwrI, Ajhu su nwau smuMdR mih; ikAw jwnau
ikAw hoie]39] hMkwr nwl ikhw, Eie swDw, mYN qyry pwry kI krnw? iqRkwl drsI
mhwqmw ny ikhw, dwsn dws qW qyry Bwg jgwaux l`gw sI, cMgw qUM gumwn krdw hYN, qYnUM
Awpxy AMq dw pqw nhIN, kI BYVI hwlq hoxI hY? qyrw ie^lwk igr jwvygw, cimAwrI k`F ky
ilAwvyNgw, ju`qIAW gMF ky guzwrw kryNgw[ ieauN hI burw hwl hoieAw[ hmySW hI sB dy nwl
inmRqw sihq vrqxw cwhIdw hY[ c
kbIr. grbu n kIjIAY; dyhI dyiK surMg] Awju kwil. qij jwhugy; ijau kWcurI
BuXMg]40] pUrn bRhm srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy pRymIE! AwpxI dyhI dw
sony vrgw (surMg)sRySt rMg dyiK ky, kdy Bu`l ky BI (grbu)hMkwr n (kIjIAY)krIey[ XQw:kmir ktwrw bMkuVw; bMky kw Asvwru] grbu. n kIjY nwnkw; mqu isir AwvY Bwru]3]
(Awju)A`j jW (kwil)k`l nUM, kwL hox qoN, ies AqI hI ipAwrI, du`D m`KxW nwL pwLI, coAw
cMdn lwaux vwLI suvMnVI dyh (qij)C`f (jwhugy)jwauNgy[ (ijau)ijvyN (BuXMg)s`p
www.Gursevak.com

77

q`qkrw

(kWcurI)kuMj C`f jWdw hY]40] XQw:- jo aupijE. so ibnis hY; pro Awju ky kwl] nwnk.hir
gun gwie ly; Cwif sgl jMjwl]
kbIr. lUtnw hY. q lUit lY; rwm nwm hY lUit] iPir pwCY pCuqwhugy; pRwn jwihgy
CUit]41] kWsI c lu`t peI, lu`tx vwly mhW pwpI, bVy BwrI KuS hoey [ iksy ny Bgq jI
ikhw, ku`J lu`t ilAwau[ pRB myry Eie; bYrwgI iqAwgI] vwihgurU jI dy Avqwr Bgq jI
ny, hku prwieAw nwnkw; ausu sUAr. ausu gwie] guru pIru. hwmw qw Bry; jw murdwru n Kwie]
Anuswr bwxI aucwrI, prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy BweI jy (lUtnw)lu`txw hY, q rwm nwm jI dI lUit hY! ies lUit lY[ jy
nw lu`tyNgw, iPir (pwCY)ip`CoN (pCuqwhugy)pCuqwvoNgy, jdoN pRwn (CUit)inkl (jwihMgy)jwxgy, Bwv
inkl rhy hoxgyy]41] sr Apsr kI. swr n jwxY; jmu mwry. ikAw cwrw hy]13] Anuswr jm
mwr ky hoS PrmoS kr dyvygw, mwr 2 ky jmpurI Drmrwj pws lY jwvygw[ suAws 2 nwm
jpx rUp lu`t lY, vwihgurU vwihgurU vwihgurU jpx dw SuB s`cw mhW mhW ivsmwd aupdyS hY [
XQw:- jYsY Gir lwgY Awig, jwg kUAw KoidE cwhY; kwrj n isD hoie, roie pCuqweIAY ] jYsy
qau sMgRwm smY, sIiKE cwhY bIr ibidAw; AnQw audm. jYq pdvI n pweIAY ] jYsy ins sovn.
sMgwqI cl jwq; pwCY. Bor Bey Bwr bWD cly, kq jweIAY[ qYsy mwieAw DMD AMD. AviD
ibhwie jwie; AMq kwl. kYsy hir nwm ilv lweIAY] (kibq 495)
swKI:- prmpUjnIk sMq bwbw krm isMG jI hoqI mrdwn vwly AMgRyz rwj vyly &Oj c BrqI
sn[ 1857 eIsvI dy Zdr vyly, id`lI c lu`t hoeI,bwbw jI ny,bLdI A`g coN k`F ky, ie`k
bwlk dI jwn bcweI, bVy jIAW qy praupkwr kIqw[ shI slwmiq Gr Aw gey,mwqw jI ny
ikhw, hy spu`qR jI! lokW ny lu`t 2 ky, Awpxy Gr Br ley,qUM ^wlI Aw igAw hYN,d`s kI lu`t
ky ilAwieAw hYN ? sMq jI hYrwn ho gey ik mW BI lu`t dw mwl chuMdI hY, ikhw, mwqw jI
jMg c Awpy dI sMBwL nhIN sI,jwn BI BwrI ^qry c sI[ n pu`q myry leI ku`J lu`t ky
ilAwauxw sI[ sMq jI dw AYnw ic`q auprwm hoieAw, hr vyly vwihgurU jI dy gwV@y Bjn c
juVy rihMdy sn,mwqw jI dy bcn sux ky bhuq hI audws ho gey,ik dyKo! mW BI,mYnUM nhIN
chuMdI,lu`t hI chuMdI hY[ ien@W dI bMdgI qy KuS ho ky, Akwl purK jI ny rwq nON vjy ien@W
dw pihrw idqw[ ien@W kol jo ispwhI KV@w sI, aus p`uiCAw, rwq dwsn dws ifaUtI qy
hwzr nhIN sI[ aus ikhw, Awp jI ny dwsn dws dy dUjy pwsy KV@ ky pihrw idqw hY [
kihMdy, cMgw BweI! ijn@W ny pihrw idqw hY, dwsn dws hux kyvl aun@W dI hI nOkrI krygw[
ausy vyly srkwrI nOkrI C`f ky, bMdgI c l`g gey [ so mwqw jI dy lu`t dw mwl mMgx qoN
bwbw jI qr qIbr qr qm gwV@w vYrwg ho igAw[ ieh kwrx vYrwg hY[
www.Gursevak.com

78

q`qkrw

kbIr. AYsw koeI, n jnimE; ApnY Gir. lwvY Awig] pWcau lirkw. jwir kY; rhY rwm
ilv lwig]42] {sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- AmlI ny A&Im Kw 2 ky, Gr &Uk
idqw,Bwv Gr bwr jwiedwd sB ku`J vyc idqw, ie`Qy ieh hY ik Awpxy Gr A`g lwvy, beI
Awpxw Gr bwr zmIn jwiedwd sB ku`J gurU swihb jI smrpx kr dyvy[ ijvyN gurmuiK
rwey bulwr swihb jI ny, DMn vwihgurU gurU nwnk dyv jI dy nwm qy sRovr luAwieAw, 7500
eykV zmIn gurU nwnk dyv jI dy nwm luAw idqI, jo hux q`k gurU nwnk dyv jI dy nwm boldI
hY[ ies qr@W gurmuiK mhWpurS bulMd krxI dy mwlk tofrm`l jI ny, prmpUjnIk mwqw gujr
kOr jI. bwbw jorwvr isMG swihb jI. bwbw &qyh isMG swihb jI dy sskwr AsQwn ^rIdx
leI, Awpxw sB ku`J Gr bwr vyc ky, KV@IAW mohrW ivCwA ky, DrqI mu`l lY ky, sskwr
siqkwr kIqw[ ijvyN bwby ngwhIey isMG swihb jI ny, mhwrwj swihb jI suMdr sohxw
sjIlw &urqIlw GoVw AripAw, qurkW ny bwby jI dw prvwr ShId kr idqw[ ijvyN DMn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI ny sRI h`t swihb jI c bVI sm`gRI sI, ikauNik mhwrwj
swihb jI dOlqKW loDI dI &Oj swrw rwSx splweI krdy sn, pr mhwrwj swihb jI ny,
cwry bUhy Kol@ idqy, gRIbW ijvyN pqw l`igAw, mn BwauNdw pdwrQ lu`t ky lY gey[ Awp
mhwrwj ny pRmwqmw ^udw jI dy nwm qy, sB ku`J lutw idqw[ iqMn vwr ihswb krn qoN 135,
321, 760 rupey vwDw inkilAw[ dOlqKW jI ny pu`iCAw, 760 rupY iks
dyeIey?siqgurU mhwrwj swihb jI ikhw, ^udw jI dy nwm qy &kIrW gRIbW lutw idau[
BwvyN Xqn kIqy gey, ik mhwrwj swihb jI dy swihbzwdy hn, aun@W id`qw jwvy, pr Pyr BI
auh pRmwqmw jI dy nwm qy gRIbW lutw idqy[ qyrw srIku ko nwhI; ijsno lvY lwie
suxwieAw] Anuswr siqgurW jYsw koeI nhIN, jo Awpxy Gr A`g lwaux, jYsy gurU swihb jI
ny mwqw ipqw sRbMs sB ku`J kurbwn kr idqw[ zmIn jwiedwd sB ku`J, pUrn gurU jI qoN
kurbwn kr dyxw Apny Gr A`g lwauxI hY}
kbIr. AYsw koeI, n jnimE; ApnY Gir. lwvY Awig] pWcau lirkw. jwir kY; rhY rwm
ilv lwig]42]1. ( Awpxy lVikAW nhIN swVnw) hux gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ
swihb kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ApnY Gr mMdr sB ku`J, pUrn gurU jI leI, kurbwn
krn rUp, ApnY Gir Awig (lwvY)lwaux vwly[ (pWcau)pRkwS srUp pUrn bRhm jI dw
(lirkw)lVkw bx ky, Awpxy Gr mMdr sB ku`J, pUrn gurU jI leI kurbwn krn rUp
(jwir)swV (kY)ky, prm ipAwry rwm jI c, ilv (lwig)lw ky, (rhY)rihx vwly, (AYsw)AYsy
jo pUrn gurU jI dy lwl jI hn, koeI BI jUnw c n (jnimE)jMmy, jMmx mrn rihq ho jWdy
hn]42]
kbIr. AYsw koeI n jnimE; ApnY Gir lwvY Awig] pWcau lirkw jwir kY; rhY rwm
ilv lwig]42]2. kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (ApnY)Awpxy (Gir)sRIr c, vs rhy
www.Gursevak.com

79

q`qkrw

pMj ivkwrW nUM, pMc sqwvih dUq; kvn ibiD mwrxy] qIKx bwx clwie; nwmu pRB DweIAY]
hirhW mhW ibKwdI Gwq; pUrn guru pweIAY]16] Anuswr lgwqwr vwihgurU vwihgurU vwihgurU
jpx rUpI Awig (lwvY)lwaux vwly, mwieAw dy (pWcau)pMjy (lirkw)lVky pMj ivkwrW
(jwir)swV ky, (rwm)vwihgurU jI c ilv (lwig)lwaux vwly, AYsw pUrn gurU jI dy lwl jI
jYsw, koeI BI sUrvIr bhwdr, j`g qy nhIN (jnimE)jMimAW, Bwv ivrlw 2 hI huMdw hY, hr
koeI nhIN ho skdw, jo spUq bx ky, pqwsy dy pwxI c Gulx vWg sdw leI lIx ho jwx[
XQw:- ijin imil. mwry pMc sUrbIr; AYso kaunu. blI ry] ijin pMc mwir. ibdwr gudwry; so
pUrw. ieh klI ry])
ko hY lirkw byceI; lirkI bycY koie] swJw krY kbIr isau; hir sMig bnju
kryie]43] {vwihgurU jI nwl vxj krn dw pRkrx hY[ AYsw koeI sRbMs dwnI hY au~To[
BweI! jo gurU jI lVkw lVkI Arp dyvy, jo sdw leI gurU swihb jI dy crn- kmlW c
rih ky, rwq idn bMdgI syvw krn[ ijvyN siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy pws pRymI jn, b`cy
b`cIAW pRym Bytw kr idMdy[ auh swrI izMdgI gurU swihb jI dy crn- kmlW c hI rihMdy,
SwdI n krwauNdy, rwq idny syvw hI syvw ismrn krdy, nwm rUp myvw Ckdy CkWdy} ijvyN
siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy pws, jdoN pRymI pirvwr sihq jWdy, keI pRymI Awpxw b`cw gurU
Bytw cV@w idMdy, ieh pRym bynqI krdy, hy mhwrwj swihb jI! ieh Awp jI dw b`cw, Awp jI
dI prm pwk s`cI crn Srn rhygw, syvw krygw[ ijvyN BweI jogw isMG jI mhwrwj dI
Bytw kIqw sI[ bhuqIAW b`cIAW kihMdIAW, ipqw jI! mYN SwdI nhIN krwauxI, gurU swihb jI
dI bMdgI syvw krnI hY[ aus vyly mhwrwj swihb jI dy pws AwpxI lVkI vyc idMdy,
mhwrwj ieh hux swfI lVkI nhIN, Awp jI dI lVkI hY [ ieh sdw hI ie`Qy rih ky syvw
bMdgI krygI, ies dw sMswrI &urnw Awp jI ny myt idqw hY[ ieauN gurU swihb jI dI ikRpw
dy nwl siqgurU mhwrwj nwl, ieauN sWJ krdy, (hir)vwihgurU gurU goivMd isMG swihb jI
mhwrwj nwl pRym dw bxj krdy[ ikauNik hr vyly hI gurU Gr c syvkW dI loV sI, jMg l`gy
rihMdy sn, in`q nvyN sUrj ShIdIAW huMdIAW rihMdIAW, nvIAW BrqIAW hoeI jWdIAW sn[ DMn
gurU dy ipAwirAW ny AYsIAW kurbwnIAW kIqIAW[ DMn gurU qy DMn gurU jI dy ipAwry[ pUrn gurU
jI nwl vxj krn vwlw, koRVW coN koeI ivrlw hI syvk hY [ XQw:- koit mDy. ko ivrlw
syvku; hoir sgly ibauhwrI])
ko hY lirkw byceI; koeI qW lVky vyc irhw hY, beI myrw b`cw knyfw coN AwieAw hY,
kuVI nwl, ie`k iklo sonw lYxw hY, cwlI l`K rupY lYxy hn, bhuq iBAwnk zulm hY, ies c
bhuq v`fw doS hY[ mhwrwj swihb jI dI AwigAw BMg krdy hn, shI pCwx nhIN krdy, shI
b`cI nhIN iml skygI, ijs koL do nMbr dw pYsw hY, auh pYsy dyvygw, pr SuB bMs c`lx c bVy
ivGn hn[ ie`k b`cI dy iesy qr@W ivAwh qy mwipAW ny ^rc kIqw, jo b`cy vwilAW ny mMigAw
www.Gursevak.com

80

q`qkrw

dy id`qw, knyfw Aw geI aus dy Gr vwlw kihMdw, hux ifautI kr[ auh kihMdI, ijhVw
20 l`K rupeIAw idqw myry mwipAW ny, auh ifautI krn leI nhIN idqw[ ie`k qW vIh l`K
rupeIey dyeIey[ ie`Qy Aw ky ifautIAW krIey[ lirkI bycY koie] koeI lVkI vycdw hY, ik myrI
b`cI knyfw qoN AweI hY, mYN cwlI l`K rupY lYxy hn, lwlcI bMdy beI AsIN swrw pirvwr kYnyfw
cly jwvWgy, cwlI l`K rupeIAw dy ky, Awpxy b`cy ivAwh lYNdy hn[ pr mhwrwj swihb jI
ny ikhw, kMinAw dyvY is`K kau; lyvY nh ikC dwm, soeI myrw is`K hY, phuMcy myry Dwm] pr
lwlcI AwdmI, loB lhir sBu. suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry] loB dI lihr ku`qy
vwlw hLk hY, ies hLk ny swry jIA ivgwV id`qy hn, izMdgIAW ivgV rhIAW hn, jy koeI
khy Dn lY ky sOKy ho jwvWgy, iblkul nhIN ho skdy [ s`cy pwiqSwh dy snmuK nhIN, gurU jI qoN
bymuK hn[}
ko hY lirkw byceI; lirkI bycY koie] swJw krY kbIr isau; hir sMig bnju
kryie]43] vwihgurU jI pRym dIAW forIAW pw ky v`s krky, vwihgurU bRhm srUp kbIr
swihb jI ies slok c kurbwnI dyx leI &urmw rhy hn:- hy ipAwirE! hY koeI; rwm
ipAwro gwvY] Anuswr hY (ko)koeI Awpxw (lirkw)lVkw AQvw lVkw mn, dwsn dws pws
(byceI)vycxw kry, (koie)koeI ipAwrw dwsn dws AwpxI (lirkI)lVkI AQvw lVkI bu`DI
bycY, Bwv sdw leI lVkw lVkI siqsMgq c rihx, kQw kIrqn bRhmiv`idAw is`Kx
is`Kwaux, inSkwm Bwv nwl rwq idn syvw, guris`KI dw pRym pRcwr krky, hzwrW bIbIAW
mrdW gurU syvw bMdgI c lwaux[ Awp nwm jpx, hornW nwm jpwaux[ lVkw mn,
lVkI bu`DI dwsn dws pws vycy, Bwv mn koeI hMgqw ivkwr dw sMklp n kry, bu`DI BI
ivkwrW pwpW AOguxW inscy n kry, dwsn dws kbIr (isau)nwl (swJw)sWJ (krY)kr lvy qy
(hir)vwihgurU jI (sMig)nwl, bnju (kryie)kr lvy]43]
kbIr. ieh cyqwvnI; mq shsw rih jwie] pwCY Bog ju Bogvy; iqn ko guVu lY
Kwih]44] iviSAW dI vifAweI kr rhy ivkwrI nMU, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI SuB s`cw
aupdyS &urmwauNdy hn:- hy BweI! ieh qYnUM (cyqwvnI)swvDwnqw krwauNdw hW, (mq)mqW qyry
mn c koeI (shsw)sMsw rih (jwie)jwvy, ik mYnUM qW iksy ny smJwieAw hI nhIN[
pwCY Bog ju Bogvy; iqn ko guVu lY Kwih]44]1. vwihgurU jI Bulw ky, A`j qoN
(pwCY)pihlW, ju qUM ivSy rsnw dy suAwd, Bog (Bogvy)Bogy hn, (iqn)iqn@W (ko)dy bdly hy
purSw! qUM bzwroN QoVw ijhw guVu qW lY ky (Kwih)Kw ky d`s]44] Bwv ieh ik ien@W iviSAW dy
Bogx krky, rMck mwqR guV mMigAw BI nhIN imldw, vwihgurU jI dw nwm jpx nwl AnykW
pdwrQ mgr 2 iPrdy hn[ ien@W iviSAW krky eyfz Awid dI ibmwrI KuAwrI huMdI hY[
XQw:- kyqy; Kip qutih vykwr]) Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY])
www.Gursevak.com

81

q`qkrw

vfy vfy rwjn Aru BUmn; qw kI iqRsn. n bUJI] lpit rhy mwieAw rMg mwqy; locn. kCU n
sUJI]1] ibiKAw mih; ikn hI. iqRpiq n pweI] ijau pwvku. eIDin nhI DRwpY; ibnu hir.
khw AGweI]) swiQ n cwlY. ibnu Bjn; ibiKAw sglI Cwru]) jyqw; mohu prIiq suAwd]
sBw; kwlK dwgw dwg]) ibiKAw kY Din; sdw duKu hoie] nw swiQ jwie; n prwpiq hoie])
iesu suK qy; isv bRhm frwnw] so suKu hmhu; swcu kir jwnw]2]) eyko cyiq gvwr; kwij qyrY
AwveI] hirhW. ibnu nwvY qnu Cwru; ibRQw sBu jwveI]21]
kbIr. ieh cyqwvnI; mq. shsw rih jwie] pwCY Bog ju Bogvy; iqn ko guVu lY
Kwih]44] prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- hy gursyvk jI! dwsn dws Awp jI ieh cyqwvnI idMdw hY, mqW Awp jI dy mn
AMdr sMsw rih jwey ik mYnUM iksy ny d`isAw hI nhIN[ hy ipAwry jI! ip`Cy jo qUM Bog Bogy hn,
auh inry zihr rUp hn[ XQw:- ibKY kauVqix sgl mwih; jgiq rhI lptwie] nwnk. jin
vIcwirAw; mITw hir kw nwau]2] (iqn)iqn@W Bogy iviSAW dI kauV`qx (ko)nUM dUr krn leI,
gurU gRMQ swihb qoN nwmu guVu lY ky (Kwih)Ckxw kr, Bwv nwm jpxw kr[ swvDwn krdy hn,
ik BweI ip`Cy ijn@W ny ivkwr Bogy hn,auh ivSy ivkwrW c Kp tu`t gey hn[ ivSy ivkwr aun@W
Kw gey hn[ ien@W qoN swvDwn ho ky, ien@W iqAwg, gurU crnIN pY jw vwihgurU vwihgurU
jp[
kbIr. mY jwinE piVbo Blo; piVby isau. Bl jogu] Bgiq. n Cwfau, rwm kI; BwvY
inMdau logu]45] {gurU pRymw- BgqI dy mhW ivsmwd byAMq hI lwhy:- pRymw- BgqI ibnw, hr
vyly idl idmwZ sVdw rihMdw hY[ hr ihrdy c AMimRq hY, pRymw- BgqI krn nwl, pUrn gurU
gRMQ swihb jI Apxy syvk jI dy irdy coN muK c AMimRq Byjdy hn[ bhuq v`fw rs iekwgRqw
bxdI hY[ XQw:- CwqI sIql. mnu suKI; CMq goibd gun gwie] AYsI ikrpw krhu pRB; nwnk
dws dswie]1] gurU pRymw BgqI ibnw hr iek pRwxI dw mn bhuq qyzI nwl B`ijAw iPrdw hY [
ieMdRy Awpo Awpxy ivSy c B`jy iPrdy hn, sRIr A`g l`gI hoeI hY[ XQw:- Agin swgr;
bUfq sMswrw] gurU BgqI ibnw sRIr iBAwnk rog lgdy hn[ gurU BgqI nwl rog sog kSt
klyS dI inivrqI huMdI hY[ gurU BgqI ibnw jIv sMswr c, corI XwrI pwn bIVw jUAw Srwb
kql, Anyk pRkwr dy glq kMm krdy hn, igxy nhIN jw skdy [ gurU BgqI nwl ieh sB
nivrq ho jWdy hn, Pyr jIv praupkwr v`l l`g jWdw hY[ bRhmigAwnI praupkwr aumwhw]
nwm jpdw jpwauNdw hY[ XQw:- jnu nwnku. DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY. Avrh
nwmu jpwvY]2] so gurU syvw bMdgI ibnw hr ie`k jIv Gwty hI Gwty c hY [ XQw:- ibnu gur
syvy; Gwty Gwit]5] gurU bMdgI krky byh`d suK hI suK huMdw hY[ XQw:- suKw kI imiq, ikAw
gxI; jw ismrI goivMdu]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]
www.Gursevak.com

82

q`qkrw

gurU BgqI krn vwly AsMK lwhy hn, gurU BgqI krn vwilAW qoN BI AsMK jIAW dw auDwr
huMdw hY, gurU BgqI bhuq v`fI ivSyS hY, gurmiq c Drm ikRq mn@w nhIN[ gurU BgqI krn
vwlw Drm- ikRq c BI s&l huMdw hY[ gurU Amrdws swihb jI ny bwrW vr@y, gurU Gr dw jl
FoieAw[ lMgr dI syvw JwVU c`kI pIsx dI byh`d SuB s`cI syvw kIqI[ ies qr@W bVy pRymI hoey
hn, ijn@W ny gurU BgqI kIqI ijvyN BweI mMJ, ^Uh c if`gdy hn, mMJ ipAwrw gurU nUM; gur mMJ
ipAwrw[ mMJ gurU kw boihQw; j`g lMGxhwrw[ swkq gurU BgqI krn vwly inMddy hn,
swkq bhuq Zlq kMm krdy hn[ Zlq kMm krn vwly ku`J nhIN kihMdy[ gurU BgqI ibnw
in`q nvyN sUrj byAMq jIv ^qrnwk kYNsr eyfz ibmwrIAW nwl mrdy hn[ kil mih pRyq;
ijn@I. rwmu n pCwqw; sqjuig prmhMs bIcwrI]) ibnu ismrn; kUkr hrkwieAw] swkq
loBI; bMDu. n pwieAw]6] ibnu ismrn; hY Awqm GwqI] swkq nIc; iqsu kulu nhI jwqI]}
bRhm srUp Bgq sRI kbIr swihb jI, pUrn idRVqw sihq pRymw- BgqI krn krwaux bwry
&urmw rhy hn:- {jog ArQ juVnw, dsvyN duAwr suAws cV@waux vwlw jog nhIN} (mY)dwsn
dws ny, ieh inscy krky (jwinE)jwixAw hY , ik gurmuKI bRhmiv`idAw dw (piVbo)pV@nw
(Blo)cMgw hY, ikauN jo bRhmiv`idAw pV@ ky, gurbwxI, gur ieiqhws, Drm- ihq syvw ismrn
kurbwnI krn vwly mhWpurSW dy praupkwr, gurU pRymw- BgqI nwmu (piVby)pV@n (isau)nwl,
pRymw- BgqI krky vwihgurU jI c (Bl)BlI pRkwr (jogu)juVnw huMdw hY[ hy ipAwirE!
ivAwpk rwm jI (kI)dI pRymw (Bgiq)BgqI dw pV@nw sunxw dwsn dws (n)nhIN
(Cwfau)C`fygw, hy (logu)loko! (BwvY)BwvyN, julwhw 2 kih ky, dwsndws dI (inMdau)inMdw hI
krdy rho[
ArQ dUjw:- dwsn dws ny, ieh inscy krky jwixAw hY, ik rozI leI sMswrI iv`idAw dw
pV@nw cMgw hY, ikauN jo sMswrI iv`idAw pV@ ky, DrmikRq krky dsvMD dyeIdw hY, Drm krm
krIdy hn[ pV@n nwl, pUrn gurU jI dsvMD dy ky, Drm krm krkyy vwihgurU jI c BlI
pRkwr juVnw huMdw hY[ hy ipAwirE! ivAwpk rwm jI dI pRymw Bgiq, dwsn dws nhIN C`fygw,
hy loko! BwvyN dwsndws dI inMdw hI krdy rho[ XQw:- BgqI qoiKq dIn ikpwlw guxy; n ikq
hI hY iBgw]13]) Bgiq Bwie; qrIAY sMswru] ibnu BgqI; qnu hosI Cwru]) gux sMjim jwvY,
cot n KwvY; nw iqsu jMmxu mrxw] kwlu jwlu jmu. joih n swkY; Bwie Bgiq BY qrxw]) khu
nwnk; Bgiq pRB swru] ibnu BgqI; sB hoie KuAwru]) ibnu BgqI. ibstw ivic vwsw; ivstw
ivic. iPir pwiedw]
kbIr. logu ik inMdY bpuVw; ijh min. nwhI igAwnu] rwm kbIrw riv rhy; Avr qjy
sB kwm]46] prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy pRymI jno! (logu)lok (bpuVw)ivcwrw qu`C (ik)kI (inMdY)inMidAw kr skdw
www.Gursevak.com

83

q`qkrw

hY? (ijh)ijs dy min c, gursbd ArQ, gurU ieqhws, inrgun srgun dI eykqw dw igAwnu
nwhI hY[ dwsn dws kbIrw rwm jI (riv)aucwr irhw, rwm jI c (riv)iml (rhy)irhw
hY, (Avr)hor zor zulm mMdy pu`Ty duinAwvI ^udgrzI dy (kwm)kMm (sB)swry (qjy)C`f idqy
hn]46] dwsn dws pRmwqmw nwl ie`k im`k ho igAw, ies leI inMdw dI koeI pRvwh nhIN,
inMdw hI ipAwrI hY[ XQw:- gauVI] inMdau inMdau; mokau logu inMdau] inMdw jn kau; KrI
ipAwrI] inMdw bwpu; inMdw mhqwrI]1] rhwau] inMdw hoie; q bYkuMiT jweIAY] nwmu pdwrQu;
mnih bsweIAY] irdY suD; jau inMdw hoie] hmry kpry; inMdku Doie]1] inMdw krY; su hmrw
mIqu] inMdk mwih; hmwrw cIqu] inMdku so; jo inMdw horY] hmrw jIvnu; inMdku lorY]2] inMdw
hmrI; pRym ipAwru] inMdw hmrw; krY auDwru] jn kbIr kau; inMdw swru] inMdku fUbw; hm
auqry pwir]
kbIr. prdysI kY GwGrY; chu idis. lwgI Awig] iKMQw. jil koielw BeI; qwgy. AWc
n lwg]47] { ieh jIv ies dyS c rihx vwlw nhIN, ies dw dyS inrgun bRhm jI hn,
ie`Qy ieh pRdysI hY[ vwihgurU sRI kbIr swihb jI pUrn vYrwgmeI SuB s`cw aupdyS &urmwauNdy
hn:- prdysI- jIv rUpI jogI (kY)dy, sRIr rUpI (GwGrY)coLy nUM, (chu)cwr (idis)qr&IN Awig
lwgI hY[ A`KW prwieAw rUp dyKdIAW hn, kMn ivSy ivkwrW dIAW g`lW suxdy hn, zbwn
ivSy ivkwrW suAwdW dI A`g l`gI hY, cmVI sprs dI A`g l`gI hY, hr vyly sprs cwhuMdI
hY[ nwsW pr iesqRI dI durgMDI lYNdIAW hn[ eIrKw iqRSnw dI A`g c, byAMq jIv gunwh
krdw, ieh &YSn gunwhW kwL dI A`g cwr cu&yry l`gI hY [ XQw:- cwry kuMt kwl ky v`s[ khW
jweIAY kwL qy n`s[
iKMQw. jil koielw BeI; qwgy. AWc n lwg]47] {ijsih iDAwieAw pwrbRhmu; so kil
mih qwgw] ijs ny kilj`ug c, vwihgurU jI iDAwauxw kIqy hn, auh pUrn
(qwgw)bRhmigAwnI jI hn, sRIr nwSvMq, pUrn bRhm jI Aqy bRhmigAwnI jI Amr
AKMf Aivnws jxw rhy hn jI} ieh pRdysI jIv rUp jogI dI dyh rUp iKMQw, ivSy ivkwrW c
jil ky, (koielw)suAwh (BeI)ho geI, vwihgurU jI inrgun pRkwS srUp (qwgy)Dwgy, AQvw
(qwgy)q`q dy jwxUM, gursyvk jI (AWc)syk dI lwg (n)nhIN l`gI[ XQw:- ijmI jmwn ky
ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY. n bwF hY; n Gwt bwF. hoq hY]) bRhmigAwnI sd jIvY;
nhI mrqw]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI] bRhmigAwnI jI, cOvI GMty
swDsMgq jI c rihMdy hn, Bjn ismrn bMdgI syvw krn vwly, aun@W dy duAwly hr vyly
gurbwxI pV@dy pV@wauNdy, jwp krdy krwauNdy hn, cwr c&yry, hr smyN swc nwm kI; AMimRq
vrKw] huMdI hI rihMdI hY, siqgurU gRMQ swihb jI dI Srn c rihMdy hn, ies leI aun@W
syk nhIN l`gdw[ jogI sMswr dy vwqwvrn AMdr rih irhw hY, sMswr c cwr c&yry AOguxW
ivkwrW &YSn dI A`g hY[ ies A`g qoN siqgurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI k`Fdy hn[ XQw:www.Gursevak.com

84

q`qkrw

Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]) Agin swgr qy. kwiFAw;
pRiB. jlin buJweI] AMimRq nwmu jlu sMicAw; gur Bey shweI]2]
kbIr. iKMQw jil koielw BeI; Kwpru PUtmPUt] jogI bpuVw. KyilE; Awsin rhI
ibBUiq]48] vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- kwm koRD loB moh hMkwr PYSn
inMdw eIrKw b^IlI gMdy gwxy sunxy, kl`bW c n`cxw, nSy kukrm corI XwrI dI A`g l`gxy
krky, jIv rUp jogI dI (iKMQw)dyh, jil ky (koielw)suAwh (BeI)ho geI[ (jogI K`pr nwl
Gr 2 mMgdw hY) ieh (Kwpru)K`pr (PUtmPUt)cUr cUr ho igAw[ ieh jIv rUp (bpuVw)qu`C jogI
kwm koRD loB moh hMkwr inMdw eIrKw corI XwrI kql mMd krm pwpW dI K@yl c
(KyilE)K@yilAw, ies leI (KyilE)mr igAw, (KyilE)K@yilAw cOrwsI l`K jUnW c, Awsin qy
(ibBUiq)suAwh hI (rhI)rih geI]48] sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- jog duAwrw
pRwpqI nhIN, jog dy icMn@ Dwrn dI loV nhIN, ies duK`lI dSw qoN bco, pUrn gurU jI dI pRymwBgqI sihq nwm jp jpw ky gurmuiK suK Bogxw kro jI[ XQw:- AYsw jogu kmwvhu jogI] jp
qp sMjmu; gurmuiK BogI])
kbIr. QorY jil mwCulI; JIvir myilE jwlu] ieh toGnY. n CUtsih; iPir kir smuMdu
sm@wil]49] Bwv ArQ:- { vwihgurU siq sMqoK dieAw Drm gRIbI sihnsIlqw iKmw Awidk
AsMK guxW dy AsMK pRkwS hI pRkwS swfy AMdr bwhr, srb klw BrpUr pRB; BrpUr inrgun
bRhm srUp siqgurU swihb jI smuMdR srUp, jIv rUp m`CI dw Awsrw hn[ BUq pRyq aupwSnw
QoVw jl hY[ A`KW nwl rUp dyKdw, kMnw nwl gwxy suxdw, Awp nwc gwxy krdw hY, rs mMn ky
pdwrQ, ivkwr c l`igAw, QoVw jl hY[ hy jIv rUp m`CIey! kwl rUpI iJaur ny, qYnMU PVn
leI, suAwd rUp jwL pwieAw hY[ rsnw dw suAwd, cmVI sprs dw suAwd, A`KW rUp
dyKx dw suAwd, kMnW ivSy ivkwr inMdw sunx dw suAwd[ ijvyN bwz iSkwr B`j ky pYNdw
hY, ieauN ieMdRy Awpo Awpxy Bog Dw ky pYNdy hn[ ieh toGnY n CUtsih; dw QoVw suK hY, ijvyN
ktory dw jl fu`l, su`k jWdw hY, q`qw ho jWdw, ies qr@W ivSy ivkwrW dw suK hY, fu`lx vWg
sbMDI dw ivCoVw ho jWdw hY, su`kx vWg sRIr rogI ibmwr ho jWdw hY, q`qw hox vWg q`qy ho ky
qlwk ho jWdw hY[ ieh QoVw suK hY, ij`Qy ivSy suK au~Qy KuSI ZmI jMmx mrn rog BI hn[
ijhVI cIz AsIN gurU mrXwdw dy ault KWdy hW, Kwx qoN bwd auh swnUM qklI& BI idMdI hY [ jy
koeI KMf hI KweI jwvy ies nwl sUgr ho jWdI hY [ qLIAW cIzW nwl bl`f pRYsr vD jWdw
hY[ ij`Qy sprs dw Bog hY auQy nwl rog BI hY[ ies krky ieh QoVy jl vWg ivSy pdwrQW dw
QoVw suK hY[ XQw:- ibnis jwie. jo inmK mih; so. Alp suKu BnIAY]}
kbIr. QorY jil mwCulI; JIvir myilE jwlu] ieh toGnY. n CUtsih; iPir kir smuMdu
sm@wil]49] smuMdR dy myl c QoVw pwxI, bhuq jgw huMdw hY, m`CIAW ku`d ky QoVy jl c Aw
jWdIAW hn, QoVy jl c iJaur ny jwL pwieAw dyK ky, vwihgurU kbIr swihb jI vYrwgmeI
www.Gursevak.com

85

q`qkrw

swvDwn aupdyS &urmwauNdy hn:- suAwdW dy v`s hoeI, hy jIv rUpI BolI (mwCulI)m`CI! kwL rUpI
(JIvir)iJaur ny, qYnMU PVn leI, ivSy pdwrQW dy QoVy suK rUp (QorY)QoVy jil c, suAwd rUpI
jwlu (myilE)pw idqw hY[ ieh ivSy pdwrQW dy QoVy suK rUp (toGnY)QoVy jl c, (CUtsih)Cu`t
(n)nhIN skyNgI, ies leI iPir, gurU siqgurU bRhm srUp smuMdu jI (sm@wil)Xwd kir
(sm@wil)sMBwlxw kir Bwv ivSy pdwrQW dy QoVy suK C`f ky, gurU smuMdR c lIx ho jw[ XQw:- guru
drIAwau. sdw jlu inrmlu; imilAw. durmiq mYlu hrY] siqguir pwieAY. pUrw nwvxu; psU
pryqhu. dyv krY]) gurU smuMdu. ndI siB isKI; nwqY ijqu vifAweI]
kbIr. smuMdu n CofIAY; jau Aiq Kwro hoie] poKir poKir FUFqy; Blo n kihhY
koie]50] {ijvyN siqgurU Arjn dyv mhwrwj swihb jI qy BwrI kStW dw smW
AwieAw,au~bldI dyZ c bYTy, q`qy ryqy qy bYTy, q`qw ryqw sIs qy puAwieAw, Pyr BI mhwrwj
swihb jI, suAws 2 gurbwxI jI pV@dy rhy[ lgwqwr cMdU dy Gr, pMj idn Bu`K aunINdRw qRyh,
kubol shwry, jyT dI s^q grmI sI[ mhwrwj swihb jI, gur aupdys. n ivsrY; bwbIhy ijau.
AwK vKwxI] Anuswr ijvyN bbIhw hr vyly ipRau ipRau sbd aucwrdw hY, gurbwxI jI hI
aucwrdy rhy[ ies qr@W AYsw ipAwr cwhIdw, ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI;
inrml rIiq]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau pRIiq n qorau]) ijvyN bwbw
mqIdws swihb jI dy sIs qy Awrw vgx l`igAw, sRI jpu jI swihb jI dw pwT ArMB hY [
BweI mnI isMG jI dy bMd 2 k`ty jw rhy hn, suKmnI swihb jI dw pwT kr rhy hn[ BweI
qwrU isMG jI Koprw lwhux qoN bwd, 22 idn bYTy lgwqwr bMdgI krdy rhy [ hy jIv rUp m`CI!
smuMdR vwihgurU jI qyrw jIvn hn[ cwhy qyry qy ikMny BI kSt Aw ky bnx, Pyr BI vwihgurU jI
nhIN C`fxy[ ijvyN gurU goivMd isMG s`cy pwiqSwh jI swFy s`q mhIny dw Gyrw ipAw, s`cy
siqgurU swihb jI dI izMd jwn, pUrn pyRmI lwfly gurmuiK pMj ipAwry pMj mukqy cwr
swihbzwdy, bwbw Awlm isMG jI BweI audy isMG jI BweI bic`qR isMG jI BweI sMq isMG jI
BweI sMgq isMG jI bwbw mdn isMG jI BweI koTw isMG swihb jI Awid cwLI isMG byAMq du`K
Bu`K mwr kSt sRIrk P`t shwr ky BI, s`cy pwiqswh jI dy snmuK rhy [ AYnI krVI kStW du`KW
BrI khwxI sI, Bu`Ky rih ky duSmx nwl lVnw, swbru isdik shIdu; Brm Bau Kovxw[ vwlI
au~c krxI kIqI[ ien@W gurmuKW praupkwrI ShIdW ny s`cy siqgurW jI nwl AQwh pyRm kIqw
qy ih`k QwpV ky ikhw, s`cy siqgurU swihb jI jy kihxgy ikly c rih ky hI ShIdI dyxI hY,
qW ie`Qy hI dyvWgy, jy hukm krngy ikly coN bwhr jw ky ShId ho jwvo, qW BI ShIdI pwvWgy [
DMn s`cy pwiqswh jI, DMn hY Awp jI dI kmweI, DMn is`K is`KxIAW, s^q ksOtI shwrI,
Bu`Ky rih ky AMg 2 ktvwey[ ien@W ShIdW ny bVI krVI ksOtI shwr ky is`KI dw bIj r`K
ilAw[ so ien@W gurmuKW mhWpurSW ny, sRI AnMdgV@ swihb ikly c pUrn isdk Brosy, gurU pyRm
c lIn, s`cy siqgurU swihb jI qoN idRVqw sihq kurbwn hox dy jo bIrqw Bry bcn khy, auh
www.Gursevak.com

86

q`qkrw

shI 2 sRI cmkOr swihb jI ivKy, vYrI dw purjw 2 k`t ky, ShId ho ky kmwey [ XQw:- sUrw.
so pihcwnIAY; ju. lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU. n CwfY Kyqu] so aun@W ny smuMdR
rUp siqgurU swihb jI nhIN C`fy[ BwvyN AiqAMq hI (Kwro)duK kSt Aw ky bixAw,Pyr BI pRvwh
nhIN kIqI[ XQw:- sgly dUK. AMimRqu kir pIvY; bwhuiV. dUKu n pwiedw]) jy BuK dyih.q ieq
hI rwjw; duK ivic. sUK mnweI]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n
qorau] ieh gurmuKW dy sul`Cx hn, mhwrwj swihb jI dy s`cy crnkml nhIN C`fdy}
kbIr. smuMdu n CofIAY; jau Aiq Kwro hoie] poKir poKir FUFqy; Blo n kihhY
koie]50] (bRhm jI Kwry nhIN kihxw) prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (smuMdu)bRhm vwihgurU jI n (CofIAY)C`fIey,
(jau)jykr Apxy qy (Aiq)AiqAMq (Kwro)kOVw d`uK hoie jwvy, Pyr BI bRhm jI nhIN C`fxy[ hy
jIv rUp m`CI! pUrn gurU jI dI pRymw- BgqI C`f ky, BUq pRyq dI aupwSnw, pwpW AOguxW
ivkwrW c K`cq hox rUp (poKir)C`pV (poKir)C`pV (FUFqy)l`Bxy, (koie)koeI BI (Blo)cMgw
(n)nhIN (kihhY)khygw]50] C`pV FUMfx vWg jdoN mhwrwj dsvyN pwiqSwh jI ny ikhw, myrw
dunIcMd Syr, jsvwrIAW dy hwQI dIAW qvIAW ivMn@ygw, aus vyly dunIcMd mroV l`g gey,
200 juAwn nwl lY ky ikly coN au~qrn l`gw, l`j tu`t ky if`gw, l`q tu`t geI, hwey 2 krdw
mMjy qy pw ky cu`k ilAwey, sRI AMimRqsr Aw ky AMdr pY igAw, siqsMgq jI ny gwLW k`FIAW,
spxI ny fMg idqw, hwey hwey krky mr igAw[ XQw:- (jUhy)swry (qlvwey)pu`Ty lmkdy hnisr qlvwey pweIAY; cmigdV jUhy] mVI mswxI jy imlY; ivc K`fW cUhy] imlY n. vfI
Awrjw; ibsIAr ivhu lUhy] hoie kucIl vr`qIAY; Kr sUr BsUhy] kMd mUl icq lweIAY;
AeIAV vx DUhy] ivx gur. mukiq n hoveI; ijau Gr ivxu bUhy] (AeIAV)b`krIAW dw ie`jV
(vwr 36)
kbIr. ingusweyN bih gey; QWGI nwhI koie] dIn grIbI AwpunI; krqy hoie su
hoie]51] vwihgurU jI, sRI kbIr swihb jI dI rsnw qy vs ky &urmw rhy hn:- hy BweI!
ieh sMswr rUpI vgdy dirAw dy, ivSy AOgux pwp rUpI jl c, (ingusWeyN)ingury swkq
(bih)ruV gey, ikauNik inguirAW (koie)koeI BI, pwpW ivkwrW jmW jUnW kStW qoN
(QWGI)QMm@x Bwv bcwaux vwlw nwhI sI[ XQw:- ingury kau; giq kweI nwhI] Avgix muTy;
cotw KwhI]) so ingurw. jo mir mir jMmY; ingury Awvx jwvixAw]) ibnu siqgur. pic mUey
swkq; ingury gil. jm Pwsw hy]) jy. lK iesqrIAw Bog krih; nv KMf rwju kmwih] ibnu
siqgur. suKu n pwveI; iPir iPir jonI pwih]3]) jo ibnu siqgur syvy. Kwdy pYndy; sy muey.
mir jMmy koVHy] Eie hwjru imTw boldy; bwhir ivsu kFih muiK Goly] min Koty; diX
ivCoVy]11] dwsn dws siqgurU mhwrwj swihb jI ny, (dIn)Drm, AwpunI grIbI
www.Gursevak.com

87

q`qkrw

(dIn)b^SI hY, dwsn dws Bwxy c sdw pRsMn hY, jo (krqy)gurU prmysr jI v`loN hoie irhw hY,
(su)sRySt hoie irhw hY[ jYsI gRIbI b^SI hY so &urmw rhy hn:- kir ikrpw; ijs kY ihrdY
grIbI bswvY] nwnk eIhw mukqu; AwgY suKu pwvY]) grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl rynu
CwrI]) srb kI ryx; hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY]) Awps kau; jo jwxY nIcw] soaU gnIAY;
sB qy aUcw]) krn n sunY; kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw]) qau dyvwnw
jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp kau; Avru Blw sMswru])
sRb ivAwpI mhW ivsmwd is`iKAw:- jykr ingury ruV@ gey, Awp jI pUry gurU nwnk dyv DMn gurU
gRMQ swihb jI gurU Dwro, Awp ku`J n bxo[ dInqw sihq gRIbI Dwr ky, Bwxy c pRsMn rhoNgy,
s`cy pwiqSwh jI Awpxy vwihgurU nwm byVy qy cwV@ ky, sMswr rUpI dirAw dy ivSy rUpI jl qoN,
mukqI rUpI iknwry qy pwr lMGw dyxgy[ XQw:- qyrw Bwxw mMny; su imlY quDu Awey]) ihAwie
kmwie iDAwieAw; pwieAw swD srxw] boihQu nwnk dyau guru; ijsu hir cVwey. iqsu Baujlu
qrxw]) pqix kUky pwqxI; vM\hu DRik ivlwiV] pwir pvMdVy ifTu mY; siqgur boihiQ
cwiV]6] vwihgurU nwm zhwz hY, cV@y so auqry pwr[ jo srDw kr syNvdy, gur pwr
auqwrnhwr[
kbIr. bYsnau kI kUkir BlI; swkq kI burI mwie] Ehu inq sunY. hir nwm jsu; auh.
pwp ibswhn jwie]52] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- bYsno so; ijsu aUpir su pRsMn] ibsn kI mwieAw qy; hoie iBMn]
krm krq; hovY inhkrm] iqsu bYsno kw; inrml Drm] kwhU Pl kI; ieCw nhI bwCY] kyvl
Bgiq; kIrqn sMig rwcY] mn qn AMqir; ismrn gopwl] sB aUpir; hovq ikrpwl] Awip
idRVY; Avrh nwmu jpwvY] nwnk. Ehu bYsno; prm giq pwvY]2] aupRokq guxW vwly, mws dy
iqAwgI, SuB guxW dy DwrnI s`cy (bYsnau)bYsnMU Bgq jI (kI)dI (kUkir)ku`qI (BlI)cMgI hY[
hir jsu sunih n hir gun gwvih] bwqn hI; Asmwnu igrwvih]1] AYsy nwsqk
(swkq)ingury nwmhIn kTor ic`q kptI, (kI)dI mwie BI burI hY[ duStW dI mwqw ikauN burI,
sMqW dI ku`qI ikauN BlI hY?
Ehu inq sunY. hir nwm jsu; auh. pwp ibswhn jwie]52] sMqW mhWpuurSW dI ku`qI ies
leI cMgI hY, Eh inq (hir)sRb ivAwpI vwihgurU jI dy nwm (jsu)ismrn kQw kIrqn
(sunY)suxdI hY,Aqy rwq jwg ky pihrw idMdI hY, mhwqmw dy drSn krdI hY, pUC ihlw ky
bVw DMnvwd krdI hY,swkq dI mW qW burI khI hY, auh hmySW hI (pwp)pwpW
(ibswhn)KRIdx (jwie)jWdI hY, hor swkqW jnm idMdI hY]52] vwihgurU jI dy jo Bgq hn,
aun@W dI kUkr dwsI ku`qI bx ky BI rihxw cMgw hY[ mhwqmw jI pws rihMidAW jy koeI dUroN BI
burkI su`t dyvy, Awdr n BI hovy qW BI mhwrwj jI dw Sukr mnwvy [ ku`qI bx ky rihx c bVy
www.Gursevak.com

88

q`qkrw

gux hn, ku`qI ijvyN bhuqw DMnvwd krdI hY, hr vyly DMnvwd hI krI jwvy, koml bwxI; sB
kau sMqoKY] Awpxy Awp ie`k bcn boly bwkI swrI siqsMgq jI bhu bcn boly, hr vyly
AnuswrI rhy, kQw kIrqn ihq pRym ipAwr nwl suxy, cwA nwl syvw kry, swkqW dI mW bx
ky aun@W kol rihxw bhuq hI burw hY[
swkq kI; burI mwie] qy swKI:- AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK pwpI; pwpu
kir jwih]) vwty mwxs mwrdw; bYTw bwlmIk btvwVw] bwlmIk rwhIAW mwr ky dOlq Koh
lYNdw, zmwnw bhuq gRIbI dw sI, dunIAW kol Dn BI G`t huMdw sI[ ie`k vwrI ikSor AvsQw
dw b`cw, swhmxy AwieAw, ies ny aus pu`Cx qoN ibnw hI, isr c lwTI mwrI, auh ivcwrw
jwno hI mr igAw[ jdoN qlwSI leI qW do pYsy inkly, mn c bVI audwsI hoeI ik mYN do pYsy
leI b`cy mwr idqw, ies dy mwqw ipqw ro 2 ky mr jwxgy, bVI mwVI g`l kIqI hY [ XQw:kir Aaugx pCoqwvxw] Gr Aw ky mwqw kol audwsI pRgt kIqI, mW kihMdI ilAw do pYsy, do
pYsy lY ky bzwr geI, m`CI dy pUMg lY AweI, ikhw, dyK pu`q! ie`k mCyry ny do pYsy leI, ikMny
pUMg mwry hn[ qUM ie`k b`cy mwr ky audws ho igAw hYN aus pwp krn c iPr joV idqw[
KotI mW dy kihx qo dubwrw rwh roikAw[ XQw:- vwty mwxs mwrdw; bYTw bwlmIk btvwVw]
pUrw siqgur syivAw; mn ivc hoAw iKMjoqwVw] mwrx noN locY Gxw; kF n hMGY h`Q auGwVw]
siqgur mnUAw riKAw; hoie n AwvY auCohwVw] Aaugx sB prgwisAnu; rozgwru hY ieh
AswVw] Gr ivc puCx GilAw; AMqkwl hY koie AswVw] koVmVw cauKMnIAY; koie n bylI
krdy JwVw] sc idRVwie auDwirAnu; tp inkQw aupr vwVw] gurmuK lGy pwp phwVw]19]
(vwr 10)
dUjI tUk:- ie`k cortI, nvIN ivAwhI b`cI koLy jw ky, aus vifAwauNdI, vwhu vwhu,
mwipAW ny qYnUM bhuq ku`J idqw hY, cor idRStI nwl aus dw sB ku`J dyKdI, ij`Qy aus ny gihxy
r`Kxy, au~Qy ihMg lw dyxI, Awpxy b`icAW kih dyxw, ik rwq jw ky aus lu`t lau[ Bwry
BueI AikrqGx; mMdI hU mMdy] swkq jnm idMdI hY, dunIAW qy hr vyly hI pu`Ty kMm krdI
hY[ A`g lwauNdI klyS krdI hY, swaU b`cIAW dy jIvx BYVy bxwauNdI hY [ ies leI swkq dI
mW burI, vwihgurU jI dy ipAwry Bgq jI dI ku`qI BI cMgI khI hY[ so vwihgurU jI dy pRymI Bgq
jI dI kUkrI bx ky rihxw BI cMgw hY[
kbIr. hrnw dUblw; iehu hrIAwrw qwlu] lwK AhyrI. eyku jIau; kyqw bMcau kwlu]53]
ijvyN k`cw qwl. hry bUr nwL hrw hovy, sRovr duAwLy l`KW iSkwrI, mwrn leI iqAwr hox[
hrn BulyKy nwl hrI AMgUrI smJ ky, crn leI pRvyS kr jwvy, DoKw hY [ vwihgurU srUp
kbIr swihb jI &urmw rhy hn:- jnmW 2 c, jmW ivkwrW dIAW cotW fr dy mwry, gurU syvw
ismrn bl rihq (dUblw)kmzor hy jIv rUp hrnw!, pwpW ivkwrW AOguxW pdwrQW rUp bUr
vwlw iehu sMswr rUp (hrIAwrw)hirAwvlw (qwlu)sRovr hY[ pdwrQ rUp bUr hrw Brw s`cw mMn
www.Gursevak.com

89

q`qkrw

ky, ies c pRvys K`cq n ho[ hy jIv rUpI hrn! qyrw (eyku)ie`k (jIau)jIA hY, qyry duAwly,
qYnUM mwrn vwly, kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] Syr s`p kMn KzUrw, inMdw corI XwrI
mMd krm iqRSnw Awsw Awid (lwK)l`KW (AhyrI)iSkwrI hn, kwlu qoN (kyqw)ikqnw smW
(bMcau)bcyNgw]53] XQw:- AYso iehu sMswru pyKnw; rhnu. n koaU peIhY ry ] sUDy sUDy ryig clhu
qum; nqr kuDkw idveIhY ry]1] rhwau] bwry bUFy qruny BeIAw; sBhU jmu lY jeIhY ry] mwnsu
bpurw mUsw kIno; mIcu ibleIAw KeIhY ry]1] DnvMqw Aru inrDn mneI; qw kI. kCU n kwnI
ry] rwjw prjw. sm kir mwrY; AYso kwlu bfwnI ry]2]) jo jMimAw iqs ny mr jwxw; ikAw
Adnw ikAw Awlw jI[ qn dy k`pVy sB lY lwhsn; aUpr kw duSwlw jI[ bhu lwhsn cUVIAW
cUVy; kMnoN muMdRW vwLw jI[ dyvIdws mOq n Cofy; BwvyN rwxIKW dw swlw jI[) BImsYn jYsy blI
blkwr kWp gey; su`D b`uD geI. dyK kwl ibkrwl ko[ nwidr. iskMdR AOr dwrw Akbr Swih,
c`ly hwQ ^wlI qwg mwl iekbwl ko[ ibkRmdq jYsy inAWkwrI aupkwrI; vhu BI n inkwl
swky, Awie pws kwl ko[ Drmdws jpI qpI irKI munI isD swD; kwhUM ko nw CoVy, Kwey jvwn
ibRD bwl ko[ (AnMd sRovr gRNMQ) mwmw ijs kw ikRSn jI; ipqw DnMjy bIr[ voh BI hoAw
kwlvs; l`gy imRq ky qIr]) blI kwl Bgvwn Apwrw] B`Kq hY sgro sMswrw] sur bRhmwidk
qy hY jyqy] pnMg mwnv dwnv kyqy] Apr smr`Q srb ibD joaU] iqh qy AwgY; CutY n koaU]
ijau dwny ko cwbq cwkI; iqauN n bcy ko AgwrI vW kI] (sRI gurU nwnk pRkwS) hy jIv rUpI
hrn! qUM sMswr sRovr c, AOgux pwp nSy pdwrQ rUpI bUr qy mohq ho irhw hYN [ igrq kUp
mih; Kwih imTweI] vwlI g`l hY[ ien@W l`KW vYrIAW qoN bcx leI, gurdyv mwqw gurdyv
ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI dI s`cI Srn, swDsMgq gRihx kr lY, qyrI r`iKAw
krngy[ icqwvnI idMdy hn, beI ieh Awp jI dy vYrI, mwrn leI swvDwn hn, suAws 2
ismrn krky inhwl ho[
kbIr. gMgw qIr, ju Gru krih; pIvih inrml nIru] ibnu hir Bgiq. n mukiq hoie;
ieau kih rmy kbIr]54] bhuq swry AMD ivsvwSI, gMgw jI dy iknwry vsxy krky mukqI mMn
ky, jw ky iknwry rihMdy sn, Bgq jI hr g`l c, vwihgurU jI dI pRymw BgqI idRV kr,krvw
rhy hn[ prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- gMgw jI dy (qIr) iknwry qy (ju)jo koeI, Awpxw Gru (krih)bxw lvy, gMgw jI dw
(inrml)au~jl (nIru)pwxI (pIvih)pIxw kry, ieSnwn BI kry[ (hir)vwihgurU sRb ivAwpI
Akwl purK jI dI pRymw (Bgiq)BgqI kIqy (ibnu)ibnw, nSy ivSy AOguxW jmW jUnW qoN
(mukiq)Cutkwr (n)nhIN hoie skdI, (rmy)ivAwpk (kbIr)v`fy vwihgurU jI Aqy (kbIr)v`fy
bzurg Bgiq mhW purS ieau kih (rmy)gey hn AQvw dwsn dws kbIr ieau kih ky,
(rmy)ivAwpk bRhm jI (rmy)aucwr irhw hY, (rmy)ivAwpk c (rmy)imil irhw hY]54]
www.Gursevak.com

90

q`qkrw

XQw:- jl kY mjin.jy giq hovY;inq inq myNfuk nwvih] jYsy myNfuk.qYsy Eie nr;iPir iPir
jonI Awvih]) gMgw jau godwvir jweIAY; kuMiB jau kydwr n@weIAY; gomqI shs gaU dwnu
kIjY] koit jau qIrQ krY; qnu jau ihvwly gwrY; rwm nwm sir. qaU n pUjY ]2]) ijhVy gMgw
jI qy vs ky, nSy ivSy AOguxW c l`gy hn, bMdgI ibnw mukqI nhIN, ijhVw knUMn dw vwk& ho
ky ZlqI kry, aus dUxI szw imldI hY[
kbIr. mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo. hir iPrY; khq kbIr
kbIr]55] prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- dwsn dws dw mnu, gurpRswid (inrmlu)au~jl (BieAw)ho igAw hY, jYsw, gMgw
jlu gur goibMd nwm] Anuswr gur goivMd jI dw aujl nwm rUpI jl hY, nwm jp 2 ky nwm
jYsw hI au~jl ho igAw hY, hux hrI jI dy crn- kmlW nhIN C`fdw[ mn vwihgurU jI dy
(pwCY)ip`Cy 2 (lwgo)l`igAw iPrdw, hy (kbIr)vwihgurU! hy (kbIr)vwihgurU! hy vwihgurU hy
vwihgurU hr vyly (khq)kihMdw hY[ ip`Cy l`gxw bhuq kImqI g`l hY, Awp jI AMdr bwhr
AsMK guxW dy AsMK pRkwS inrml vwihgurU jI swiKAwq ho rhy hn[
kbIr. mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr
kbIr]55] dUjw ArQ:- {hirduAwr qoN 180 mIl au~pr ijs dI bulMdI smuMdRoN 13800 Pu`t
hY, gomuK cSmw hY[ ies coN gMgw inkldI hY, Awpxy nwl AnykW jlDwrW imlwauNdI,
hirduAwr Aw ky, BwrI nd bx jWdw hY, Anyk AsQwnW qIrQW SihrW coN dI lMGdI, 1550
mIl vihMdI gMgw swgr dy sMgm qy smuMdR c, jw imldI hY[ ij`QoN gMgw inkldI hY auh jl
bhuq hI sw& au~jl hY[} vwihgurU srUp Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws
dw mnu, (inrmlu)au~jl (BieAw)ho igAw hY, jYsw gomuK cSmy coN inkl rhI gMgw jI dw
nIr jl au~jl hY[ ijvyN mW b`cy dy mgr 2 qurI iPrdI hY[ ijvyN s`jr gW v`Cy ip`Cy 2 qurI
iPrdI hY, iqvyN prmpUjnIk ipAwry vwihgurU jI, Apxy b`cy, dwsn dws dy pRym dy vsIkwr ho
ky, DMn Bgq kbIr swihb jI DMn Bgq kbIr swihb jI kihMdy (pwCY)ip`Cy 2 qury (lwgo)iPrdy
hn[ XQw:- Bgq qyry siB pRwxpiq pRIqm; qUM Bgqn kw ipAwrw]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- mhwrwj swihb jI pRymw- BgqI dy vsIkwr ho ky
ip`Cy 2 qurdy hn[ ieh gUV@y pRym dI gUV@I K@yl, bhuq hI v`fI msqwnI AvsQw hY [ ij`Qy pRym hY
au~Qy mYN qUM nhIN, cwhy hrI jI ip`Cy 2 iPrn, cwhy Bgq kbIr swihb jI ip`Cy 2 iPrn[ qh;
swc inAwie inbyrw] aUhw sm Twkuru; sm cyrw]) Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux kw;
nwhI prvysu]) Bgqw kw shweI; juig juig jwixAw]) Bgiq vClu hir ibrdu; Awip
bnwieAw] jh jh sMq ArwDih; qh qh pRgtwieAw]
www.Gursevak.com

91

q`qkrw

kbIr. hrdI pIArI; cUMnW aUjl Bwie] rwm snyhI qau imlY; donau brn gvwie]56]{sRb
ivAwpI mhW ivsmwd SuB s`cy ArQ smJx leI gurU js:- q^q sRI kysgVH swihb jI vwly
AsQwn qy, ssqy smyN dy FweI l`K rupY dy suMdr qMbU c, AiqAMq suMdr kImqI cMdoAw lw ky,
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI pRkwS kIqy gey[ qMbU qoN bwhr au~cy q^q qy, siqgrW dy bYTx
leI, sunihrI CqR sjwieAw igAw, ijs au~pr sMudr cMdoAw qwixAW igAw[ l`KW dI igxqI
c sjy gursMgq jI, sRI Awsw jI dI vwr dw AMimRq kIrqn sux rhy sn[ prmpUjnIk
siqgurU swihb jI dy jwx qoN, siqsMgq jI au~T ky KVy@ ho gey[ gRIb invwj siqgurU swihb jI
ny siqsMgq jI bYTx leI ieSwrw kIqw[ qMbU AMdr jw ky, siqgurU gRMQ swihb jI
nmskwr krky, bwhr Awey[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy suMdr
gurqw isMGwsx nmskwr krky, AiqAMq soBw sihq gurqw isMGwsx qy sj gey[ kotwn
koit sUrjW dy pRkwSk gurU pRmysr jI dy BwrI bIr- rsI cyhry v`l q`ikAw nhIN sI jWdw, pRymI
kMnW nwl kIrqn suxidAW, nyqRW nwl siqgurW dy ivsmwd drSn kridAW, rom 2 krky
vwihgurU 2 jp rhy sn[ mhW- kwl, duStdmn, pwrbRhm purK dwqwrh; Agm Agocr sRI
siqgurU swihb jI ny, sRI Awsw jI dI vwr Bog qy m`Qw tyikAw, AYsy BwgW Bry smyN sB dy m`Qy
DrqI qy l`g gey, smUMh siqsMgq jI ivsmwd ho gey [ dIvwn sMpUrnqw Ardws aupRMq,
swvDwn eykwgr cIq]) nwnk inrBau inrMkwru; siqgurU swihb jI sRI q^q swihb jI qy,
BwrI bIrqw sihq KV@y ho gey[ imAwn coN sRI swihb jI k`Fy[ ijn@W coN ivsmwd bIr- rsI
cmk inklI, ijs vyK ky zwlm Aqy msMd qy AMbr BI kMb auiTAw[ XQw:- nmo sRI
BgauqI bFYlI srohI] kry eyk qy do; 1suBt hwQ hohI] (1sUrmw) qyrW mhIny iekWq, Bjn
ismrn bMdgI mgroN, prmpUjnIk vwihgurU s`cy pwiqswh jI ny ivsmwd kOqk ricAw[ jau
qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY;
kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau
hmwrY pwis] Anuswr siqgurW ny bIr rs nwl q`kidAW ikhw, prmpUjnIk siqgurU swihb
jI dy Gr c, ie`k isr dI loV hY, Awau ijs ny AwpxI DOx, dwsndws dI sRI swihb qoN
vFwauxI hY[ koeI praupkwrI au~Ty, isr dy ky Amr hovy[ dwsn dws dw swihb bxy, sdw hI
pUijAw jwvy[ jy gur Brmwey. sWgu kir; ikAw isKu ivcwrw] (vw:35) Anuswr swry iTTMbr
gey[ swry vwqwvrn AMdr Cnwtw Cw igAw[ bwlwn bwl])rwjwn rwj] jI dw qyz pRqwp
shwirAw n igAw[ inSrDk msMdW ny mwqw gujrI kOr jI pws jw ky inMdw kIqI, mwqw jI!
siqgurW dw suBwA bdl igAw hY[ is`KW kql krn l`g gey hn[ ies krky siqgurW
kmry c bMd kr dyvo[ v`fy swihbzwdy bwbw AjIq isMG jI gurqw g`dI qy ibTw dyvo[
ieh sux ky mwqw jI ny msMdW DIrj idqw, qusIN sMsw nw kro[ s`cy siqgurW ny qIjI
vwr vMgwr ky isr Dr ky qlI qy Aw jw; lMG jw pRym dI glI]) isr Dr ky qlI qy Aw jw;
www.Gursevak.com

92

q`qkrw

pRym dI Kyl@ Kyl@ lY[ Anuswr ikhw, Awau BweI! DOx A`gy kro[ quhwnUM ibnw ipRQvI rwjy,
jgq dy prmpUjnIk sRb SRomxI bxwvW[ jo kry kurbwnI aus qoN bil bil jwvW[ aus
Awpxw swihb bxwvW[ b`dl vrgI gMBIrqw vwlI bIr- rsI grj sux ky, gurmuiK
mhWpurS ipAwry dieAw isMG swihb jI ny KVy@ ho ky dovyN h`Q joV isr Jukw ky, GxI inmRqw
sihq pRym bynqI kridAW ikhw, dwsn dws dw isr hwzr hY, jy l`K sIs huMdy qW l`K hI
Awp jI qoN kurbwn kr idMdw[ inmRqw hlImI gRIbI sihq isr dI Bytw dyx dy bcn sux ky,
sRvMs dwnI siqgurW ny ikhw, qYnMU kI du`K hY? ikauN mrn kbUldw hYN?, jI s`cy pwiqSwh
jIE! ijs idn qoN Awp jI dy prmpiv`qR drSn kIqy hn, Awp jI dy s`cy crn- kml Do ky
pIqy hn, aus idn qoN isr Awp jI dw hI hY, jyqw smuMdu swgru. nIir BirAw; qyqy. Aaugx
hmwry] dieAw krhu ikCu imhr aupwvhu; fubdy pQr qwry] Anuswr dwsn dws AOguxW dy Bry
b^S lvo jI[ s`cy siqgurW ikhw, swbwS!BweI dieAw isMG jI qMbU c lY gey,
ij`Qy prmpiv`qR suMdr siqgurU gRMQ swihb jI pRkwSy sn[ siqgur AwgY. sIsu Byt dyau; jy.
siqgur swcy BwvY] Anuswr siqgurW sIs Bytw krky DMnqw Xog hoey[ XQw:- DMnu DMnu; DMnu
jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]) DMin jnmu; qwhI ko gxY] mwrY eykih; qij
jwie GxY]21] jdoN swihb siqgurU pihly pwiqSwh jI ny sRI krqwrpur swihb jI ivKy, is`KI
dI mhW krVI prK kIqI, qdoN prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqSwh jI ny, Bwxw jI, Blw
jI qy Bu`l gey jI bcn kmwey, murdy Kwx q`k bcn mMn ky, ipAwrI s`cI su`cI is`KI dw bIj
r`iKAw[ XQw:- pey kbUlu. KsMm nwil; jW. Gwl mrdI GwlI] so prmpUjnIk ipAwry dieAw
isMG swihb jI dI mhwn au~c krnI jYsw idRStWq kotwn koit bRhmMfW c imlxw bVw hI AOKw
hY[ so prmpUjnIk siqgurU dUjy pwiqSwh jI dIAW s`cIAW lIhW qy c`l ky BweI swihb jI ny
sIs dy ky, AiqAMq ipAwrI is`KI dw bIj r`K ilAw[ siqgur Agm AgwiD purKu; kyhVw Jly
gurU dI Jwlw] (vwr 1) Anuswr siqgurW dw Acl mUriq.AnBau pRkws; Aimqoj kih`jY] qyz
n shwridAW ijhVy B`j gey, aun@W bwry igAwnI igAwn isMG jI ny ikhw hY :- jo CkaUey kuxky
ky[ Bwg gey ie`k Tuxky ky[}
kbIr. hrdI pIArI; cUMnW aUjl Bwie] bRhm vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmw rhy
hn:- (hrdI)hLdI (pIArI)pILI, (cUMnW)Awtw (aUjl)ic`ty (Bwie)pRkwr dy huMdy hn[ dohW dy
imlx qoN, dohW dw lwl rMg ho jWdw hY[
rwm snyhI qau imlY; donau brn gvwie]56] (snyhI)ipAwry rwm jI dw
(snyhI)ipAwrw pRymI jI, (qau)qW (imlY)imldy hn, pUrn gurU jI ivkwr AOgux iqAwgx
kihMdy hn, n mMnx rUp, pIlw puxw iqAwgx, Bwv hukm mMn ky, AOgux iqAwg dyx Aqy AOgux
iqAwg ky, hMkwr n krn, mYN gurU syvw BgqI krn vwlw, ic`tw du`D hW, ieh pIlw ic`tw
(donau)dovyN (brn)rMg gvwie dyx, rwm ipAwry siqkwry jI dw g@wV@w lwl rMg ho jWdw
www.Gursevak.com

93

q`qkrw

hY]56] XQw:- kvn bnI rI qyrI lwlI] kvn rMig; qUM BeI gulwlI]) lwl rMgu. iqs kau
lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw. kdy n hoveI; nh lwgY dwgw]) hir rMig rwqw; so mnu swcw]
lwl rMg; pUrn purKu ibDwqw]
kbIr. hrdI pIrqnu hrY; cUn. ichnu n rhwie] bilhwrI ieh pRIiq kau; ijh jwiq
brnu kulu jwie]57] bRhm vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmw rhy hn:- (hrdI)hLdI
(pIrqnu)pIl`qx pIlwpuxw (hrY)iqAwgy, (cUn)Awty dw ic`tw (ichnu)rMg n (rhwie)rhy[ dovyN
iml ky, ie`k lwl rMg hI ho jWdw hY[ dwswn dws ieh pRIiq (kau)qoN (bilhwrI)kurbwn jWdw
hY (ijh)ijs duAwrw hLdI Awty dI jwiq (brnu)rMg kulu, lwl rMg c, jwie ky iml
gey]57] rwm snyhI jI, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy sIs mMgx qoN, n dyx rUp,
hLdI vWg pIlwpuxw iqAwgx, Bwv sIs dyx dI Ardws krw ky, hMkwr nwl kihxw mYN sIs
dyx vwlw gurU syvw BgqI krn vwlw, Awty vWg ic`tw du`D hW, ic`ty au~jlpuxy dw hMkwr
iqAwgy, dwswn dws ieh pRIiq qoN kurbwn jWdw hY, ijs duAwrw hLdI Awty dI jwiq, ic`tw
(brnu)rMg kulu, lwl rMg c, jwie ky iml gey, Bwv zwq kul dw AiBmwn cilAw jwvy ]57]
ijvyN sRI AnMdpur swihb, AnMd gV@ ikly Gyry c, pMj ipAwry, pMj mukqy cwLI isMG swbq
rhy, kihMdy jy gurU swihb jI kihxgy ie`Qy lVnw, qW ikly c hI ShId hovWgy, bwhr jw ky
kihxgy, qW bwhr jw ky ShId hovWgy ieh hY Gwlxw Gwlx ip`CoN, Awp k`uJ BI nhIN bxy,
mhwrwj swihb jI nwl sdw leI iml gey[ XQw:- srbqR rmxM goibMdh; nwnk. lyp Cyp n
ilpqy]) sgl sMig; Awqm audwsu] AYsI jugiq; nwnk rwm dwsu]6]) AYsy jn ivrly jg
AMdir; priK KjwnY pwieAw] jwiq vrn qy Bey AqIqw; mmqw loBu cukwieAw]7] nwim rqy
qIrQ. sy inrml; duKu haumY mYlu cukwieAw] nwnku. iqn ky crn pKwlY; ijn@w gurmuiK swcw
BwieAw]8]7]) dIsih sB sMig. rhih Alypw; nh ivAwpY. aun mweI] eykY rMig qq ky byqy;
siqgur qy buiD pweI]
kbIr. mukiq duAwrw sMkurw; rweI dseyN Bwie] mnu qau mYglu hoie rihE; inkso ikau
kY jwie]58] {sloku] kbIr. mukiq duAwrw sMkuVw; rweI dsvY Bwie] mnu qau mYglu hoie
rhw; inkisAw ikau kir jwie] AYsw siqguru jy imlY; quTw kry pswau] mukiq duAwrw moklw;
shjy Awvau jwau]1] m 3] nwnk. mukiq duAwrw Aiq nIkw; nwn@w hoie su jwie] haumY
mnu AsQUlu hY; ikau kir ivcu dy jwie] siqgur imilAY. haumY geI; joiq rhI sB Awie]
iehu jIau sdw mukqu hY; shjy rihAw smwie]2] Awid AMg 509} iksy pu`iCAw, jI mukqI dw
duAwrw kYsw hY? bRhm vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmw rhy hn:- hy BweI! (mukiq)mukqI
(duAwrw)drvwjw, rweI dy dwxy dy (dseyN)dsvyN (Bwie)ih`sy brwbr, bhuq hI (sMkurw)qMMg hY[
hMkwrI mnu (qau)qW (mYglu)hwQI dI qr@W, hMkwr krky bhuq hI motw hoie (rihE)irhw hY,
www.Gursevak.com

94

q`qkrw

ikau (kY)krky (inkso)inkilAw (jwie)jwvygw?]58] XQw:- haumY mnu AsQUlu hY; ikau kir
ivcu dy jwie]
kbIr. AYsw siqguru jy imlY; quTw kry pswau] mukiq duAwrw moklw; shjy Awvau
jwau]59] pRymIAW pu`iCAw, hy mhWpurS jIE! mukq duAwrw bhuq hI qMg hY,ikvyN inkilAw
jwvy? vwihgurU srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- rqw sic nwim ql hIAlu; so guru
prmlu khIAY] jw kI vwsu bnwspiq saurY; qwsu crx ilv rhIAY]3]) ijsu imilAY. min
hoie AnMdu; so siqguru khIAY] mn kI duibDw. ibnis jwie; hir prmpdu lhIAY]) jo Awp
koit bRhmMf dy auDwrnhwr, au~bldI dyZ c bYT rhy hn, q`qy ryqy qy bYT rhy hn, sVdI
bldI m`cdI loh qy KV@ rhy hn, lohy dy qMg ipMjry c bYT rhy hn, Awpxw sIs kurbwn kr
rhy hn[ dsvyN jwmy c sRbMs kurbwn kr rhy hn[ gurU gRMQ swihb jI srUp ho ky, is`K dy
idl idmwZ c gRIbI dy sbd ArQ Byj rhy hn, ing@w pw ky is`K dy ivkwr myt rhy hn, is`K
dy idl idmwZ c gurbwxI, gurbwxI dy ArQ, b^S ky idl idmwZ c vs ky, mn dI hMgqw
myt rhy hn, jy (AYsw)AYsy dwqy siqguru mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, (imlY)imlx,
(quTw)pRsMn ho ky, Ajpw jwp dI (pswau)b^iSS (kry)krn qW:mukiq duAwrw moklw; shjy Awvau jwau]59] {siqgurU swihb jI dw gRIbI hI gRIbI dw
duAwrw moklw hY:- grIbI gdw hmwrI] KMnw sgl rynu CwrI]) moih grIb kau lyhu rlwie]
nwnk Awie pey srxwie] ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY
rvwlw]) ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn; srnI pieAw]7]) pRB jI
bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin dsnw]4]) sy ismrih; ijn Awip ismrwey]
nwnk qw kY; lwgau pwey]) ivic snwqI; syvku hoie] nwnk; pxHIAw pihrY soie]) ^wlsw
myro rUp hY Kws] ^wlsh mih hauN krhuM invws]) rihxI rhY soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY
aus kw cyrw[) Akwl purK bwc ies kIt pRiq]) ienhI kI ikRpw ky sjy hm hY; nhI mo sy
grIb kror pry]2]) swD qyry kI; crnI pwau] nwnk kY min; iehu Anrwau]1]) gurisK
pRIiq; guru imlY glwty] jn nwnk pRIiq; swD pg cwty]) srb kI ryn; jw kw mnu hoie])
qau dyvwnw jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp kau; Avru Blw sMswru]) Bwau
Bgiq kir; nIcu sdwey] qau nwnk moKMqru pwey]) murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru
isdik shIdu, Brm Bau Kovxw]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI
ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau]
iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]} hMgqw krky ijhVw mukiq duAwrw qMg sI,
siqgurU swihb jI dw gRIbI hI gRIbI dw mukiq duAwrw (moklw)K`ul@w hY, gurmuKW dw
(shjy)inrXqn hI, (Awvau)Awauxw (jwau)jwxw huMdw hY, Bwv auh mhW mhW ivsmwd inrgun
c lIx rihMdy hn[ jy mwq lok c AwauNdy hn qW praupkwr krky, ijvyN b`dl vrKw krky
www.Gursevak.com

95

q`qkrw

Alop ho jWdw, iesy qr@W inrlyp rihMdy hn, krmW dy v`s ho ky nhIN AwauNdy [ ]59] XQw:hsMidAw KylidAw pYnidAw KwvMidAw; ivcy hovY mukiq]) aUTq suKIAw; bYTq suKIAw] Bau
nhI lwgY; jW AYsy buJIAw])
kbIr. nw muoih Cwin, n CwprI; nw muoih Gru. nhI gwau] mq. hir pUCY kaunu hY; myry
jwiq n nwau]60] vwihgurU sRb ivAwpI sRb pRkwSk, Awp inrwDwr, sRb dy ADwr, sRb dy
pRkwSk, Awp suqy pRkwS srUp vwihgurU bRhm jI dy ivsmwd rMg c lIx, sRI kbIr swihb
jI, myr qyr ^udI iqAwg ky, aucwr rhy hn:- hy ipAwirE! nw (muoih)dwsn dws dI
(Cwin)CMn hY, n dwsn dws dI k`KW dI CwprI hY, nw (muoih)dwsn dws dw k`cw p`kw Gru hY,
(gwau)ipMf BI nhI hY[ AQvw hy pRymIE! nw qW dwsn dws pws, iKmw inmRqw rUpI CMn hY, nw
dwsn dws pws, SWqI pRymw- BgqI rUpI CwprI hY, nw dwsn dws (Gru)inrgun bRhm jI
AMdr bwhr pRwpq hn, nw hI dwsn dws dw siqsMgq rUp (gwau)ipMf hY[
mq. hir pUCY kaunu hY; myry jwiq n nwau]60]) KudI imtI. qb suK Bey; mn qn Bey
Arog] nwnk. idRstI AwieAw; ausqiq krnY jogu] bhuq hI au~cI AvsQw c Amolk
gurbwxI jI &uurmw rhy hn:- (n)nw (myry)dwsn dws dI julwhw au~cI jwiq hY, nw dwsn dws
dw (nwau)nwm au~cw pRis`D hY, ikauNik,prsU prsw prsrwm, Xh mwieAw ky qIn nwm[ Ku`lI
mwieAw vwly dw nwm pRis`D huMdw hY[ dwsn dws jwiq AiBmwn nhIN, (jwiq)bu`DI nhIN
AQvw n hI dwsn dws dI bRhmigAwnI vwlI au~cI jwiq hY[ nw hI dwsn dws dw
igAwnvwn bRhmigAwnI koeI au~cw (nwau)nwm hY[ (mq)mqW dwsn dws hir jI (pUCY)pu`C
lYx, beI ieh kaunu inrgunIAwrw hY? jy hrI jI ny pu`C ilAw qW dwsn dws nMU, fr bhuq hY,
ikauNik guxvwn qW Awpxy guxW krky Cu`t jwxgy[ dwsn dws AikRqGx AOguxhwry c sB
AOgux hI AOgux hn]60] XQw:- siB Avgx; mY. guxu nhI koeI]) jyqw smuMdu swgru. nIir
BirAw; qyqy Aaugx hmwry])
ies qy sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- sRI Bgq jI, inrgun srUp c lIx, GxI
qoN GxI gRIbI nwl, inrgun srUp dw hI kQn kr rhy hn[ KudI imt cu`kI hY[ XQw:- imtI
polw- KudI imtI. qb suK Bey; mn qn Bey Arog] nwnk. idRstI AwieAw; ausqiq krnY
jogu] ies c bhuq hI gUV@I fUMGI rmz hY[ inrgun srUp c, nw koeI CMn nw koeI C`prI, nw
koeI Gr. nw koeI ipMf, nw koeI jwq nw iksy dw nwm hY [ XQw:- ckR ichn. Aru brn jwiq;
Aru pwiq nihn ijh]) n qwqY; n mwqY] n jwqY; n pwqY]148] (sRI jwp sw:) n swfw ipMf
n sRIr n swfy ieMdRy, n swfw rwj hY, ikauNik swnUM moV 2 ky ivSy ivkwrW klyS c lw rhy
hn[ XQw:- rwxw rwau rwj Bey rMkw; auin JUTy. khxu khwieE]) koeI kwhU ko nhI; sB dyKI
Toik bjwie]113] ieh qyrw Gr, ieh myrw Gr, jIv Awpo iv`cIN QoVI 2 DrqI ip`Cy kql
kr idMdy hn[ ie`k jwqI dI dUjI jwqI nwl JgVy kql huMdy hI rihMdy hn[ XQw:- myrI myrI
www.Gursevak.com

96

q`qkrw

DwrI] Ehw; pYir lohwrI]) myrI myrI kYrau krqy; durjoDn sy BweI] bwrh jojn CqR clY Qw;
dyhI. igrJ n KweI]2]) jb lgu; myrI myrI krY] qb lgu; kwju eyku nhI srY] jb myrI
myrI; imit jwie] qb pRB; kwju svwrih Awie]) jb iein; ApunI ApnI DwrI] qb ies
kau; hY musklu BwrI]
kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY
bwr]61]1. SRomxI Bgq vwihgurU srUp kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (muih)dwsn dws nUM,
kusMgq AOgux jIvq Bwv qoN mrny kw cwau auqSwh hY[ dwsn dws jykr jIvq Bwv qoN
(mrau)mry, q (hir)hrI jI (kY)dy sqsMgq rUpI (duAwr)dr qy mry[ (mq)mqW ikqy, hir
jIE pRym ikRpw c FL ky, (pUCY)pu`C hI lYx ik (hmwrY)dwsn dws dy sqsMgq rUpI (bwr)bUhy
qy, jIvq Bwv qoN kaunu pRymI mirAw (prw)ipAw hY? ijvyN sRI kbIr swihb jI jIvq Bwv qoN
mr ky,ismrn c lIx hn[ Bgvwn jI ny pRgt ho ky j`g sMpUrn kIqw[ ij`Qy ismrn krdy
sn, Awdr nwl jw ky bulwey, QwpVw dy ky CwqI nwl lw ley [ XQw:- (1j`PI) myrY min qin
pRIiq lgweI siqguir; hir imilE lwie 1JpIVw] ie`k qW j`g sMpUrn krky l`ijAw r`KI,
dUjw drSn b^S ky, CwqI nwl lw ky, du`K qoV idqw, sdw leI eykqw ABydqw kr leI[
XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]
kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr]2. SRomxI Bgq sRI kbIr swihb
jI &urmwauNdy hn:- (muih)dwsn dws nUM, hrI jI qoN (mrny)kurbwn ShId hox kw bVw BwrI
cwau auqSwh aumwh hY, jo Drm praupkwr leI,dwsn dws dw sRIr l`g jwvy [ Bgq jI dy
^ws pRymI kihMdy, jI! swry mrno frdy hn, pr Awp jI mrn dw cwA ikauN hY? qW
ikhw:- mrau q hir kY duAwr] hy pRymIE! dwsn dws mrn dw cwA ies leI hY ik jy
dwsn dws (mrau)mry Bwv ShId hovy q hir jI (kY)dy Drm rUpI duAwr qy hI hovy[ hrI jI
dy duAwry qy mrn dw Bwv ieh nhIN, ijvyN koeI iksy nwl lV ky, kRoD c qp ky khy, mY qyry
isr cV@ ky qyry bUhy qy mrWgw[ hrI jI dy Drm rUpI duAwry qy ieauN mrnw hY:- ijvyN sRI
AnMdgV@ swihb jI dy Gyry, sRI cmkOr gV@I dy jMg c, gurU ipAwry dulwry sUrbIr bhwdr XoDy
isMG swihbwn, BweI mqIdws, BweI sqIrwm, BweI dieAwlw jI, BweI mnI isMG bwbw dIp
isMG jI ShId hoey hn[ hy pRymIE! jy Awp jI pu`Cdy hoN hrI jI dy duAwry qy ikauN mrdw hYN?:mq hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]61]2. (mq)mqW hir jI (pUCY)pu`C hI lYx ik
(hmwrY)dwsn dws dy Drm rUpI (bwr)bUhy qy, praupkwr krky kaunu ShId hoieAw (prw)
ipAw hY]61] idRstWq:- ijvyN bwbw mhW isMG jI Awidk isMG jo sRI mukqsr swihb jI dy
Drm Xu`D c, gurU swihb jI dy snmuK rih ky, Drm rUpI bUhy qy ShId hoey sn[ sRI siqgurU
swihb jI ny Awpxy coLy dy p`ly nwl isMGW dy cyhry pUMJy, ikhw, ieh myrw pMj hzwrI, ieh
myrw ds hzwrI, ieh myrw pMdrW hzwrI, ieh myrw vIh hzwrIb^Sy vr vwro vwrI, vwr vwr
www.Gursevak.com

97

q`qkrw

jwx bilhwrI[ isMGW dy P`t dyK ky mhwrwj pRym vYrwg c AYsy FLy, nyqRW coN Awp muhwrw jl
vih quirAw[ bwby mhW isMG swihb jI ny ShIdI pw ky, jo mwJy dI tu`tI gMFweI hY, ieh hY hrI
gurU jI dy Drm rUpI bUhy qy zulm dy nws Drm dy pRkwS leI mrnw, gurU jI dw pu`Cxw[ ijvyN
bUhy duAwrw mMdr AMdr pRvyS hoeIdw hY, iqvyN hrI gurU jI dy Drm rUpI bUhy qy mr ky, ies
Drm rUpI bUhy duAwrw sUrbIr bhwdr XoDy ShId, s`cKMf mMdr c pRvyS ho ky, AibnwsI pd
pRwpq huMdy hn[ hrI jI dy sqsMgq rUpI duAwry qy, jIvq Bwv qoN mrn AQvw sRIr krky
ShId hox bwry mhwnqw[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- vwihgurU srUp sRI kbIr swihb jI ies slok c
vwihgurU jI dy duAwry qy mrn dw cwau r`KidAW, vwihgurU jI dy duAwry qy mrn dI SuB ie`Cw
krdy hn, Bwv swry gunwhW v`loN mrnw, jIvq mrxw qwry qrxw] AQvw gurU jI dy duAwry qy
ieauN mrnw ijvyN bwbw mhW isMG swihb jI BweI Awlm isMG jI ipAwry mohkm isMG ihMmq
isMG swihb isMG jI cwr swihbzwdy Anyk gurU ipAwry gurU jI dy duAwry qy, sRIr krky ShId
hoey hn[ jb Awv kI AauD indwn bnY; Aq hI rn mY. qb jUJ mro ] bcnw kmwieAw hY,
Pyr ies c SuB ie`Cw pRgtweI hY, ik jdoN dwsn dws hrI jI dy duAwry qy mirAw ipAw
hovygw, mqW hrI jI pu`C lYx ik BweI d`so ipAwirE! ieh dwsn dws dy duAwr qy kaux
mirAw ipAw hY[ ies pRym ivcwr c AnykW hI gux hn, jy hrI jI dy duAwry qy mry qW hI
hrI jI pu`Cxgy, mukqI kr dyxgy[ ijvyN BweI gurdws swihb jI ny ikhw hY, ju`qw purK dw
bwhr hI ipAw rihMdw hY, mwlk iksy n iksy vyly Aw ky sMBwl hI lYNdw hY, iesy qr@W hrI jI
dy duAwry qy mr ky j`uqw bx jweIey[ hrI jI qrs, lwj Aw jwvygI[ beI gRIb, duAwry qy
mirAw ipAw hY, ju`qw hI bx ky mhwrwj s`cy pwiqSwh jI dy s`cy crn- kmlW qy peIey,
mhwrwj jI ing@w pw ky inhwl kr dyxgy[ XQw:- nwnku grIbu.Fih pieAw duAwrY; hir myil
lYhu vifAweI] jykr hrI jI dy duAwr qy nhIN mrdw, qW kStW c, jnm 2 c pIVIdw jw
irhw hY[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY] ies dw mOq
dy mwry mrnw, c`kRvrqI rwj isMGwsx iksy lyKy c nhIN hY [ XQw:- rwjy ieMdR smsir. igRh
Awsn; ibnu hir Bgiq. khhu ikh lyKY] so hrI jI dy prm pwk s`cy duAwry qy AOguxW doSW
ivkwrW v`loN ijauNdy mr jwxw, hrI jI leI DrmXu`D c ShId ho jwxw ieh bhuq v`fw au~cw
ruqbw hY[ ijqny BI gurU ipAwry Drm leI kurbwn hoey hn, auh swry hI hrI jI dy duAwr qy
mry hn[ ijn@W Amr ShIdW dI pdvI pRwpq hY[ AYsy gurU ipAwirAW sicAwirAW
Ardws c cyqy kIqw jWdw hY[ ijn@W ipAwirAW nwm jipAw vMf CikAw, dyZ clweI qyZ
vwhI, dyK ky Axif`T kIqw[ crKVIAW qy cV@y bMd 2 ktvwey, pu`TIAW K`lW luhweIAW, dygW
c aubwLy gey, svw 2 mx pIsxy pIsy, zwlmW ny b`icAW toty 2 kr ky JoLIAW c
pwieAw, gLW c hwr pwey, nyizAW qy tMigAw, kImW 2 kIqy gey, du`K B`uK mwrW shwrIAW,
www.Gursevak.com

98

q`qkrw

AYsy ipAwirAW hrI inrgun bRhm jI, Awpxy AsMK sUrjW cMdRimAW qwry mMflW DrqIAW
sMqW AsMK AsmwnW AnMq bRhmMfW dy pswry smyq, ismrdy nmskwrdy pUjdy hn[ XQw:- iqsu
jn ky pg. inq pUjIAih. myrI ijMduVIey; jo. mwrig Drm clysih rwm] AYsy mrny krky jYsw
ik kbIr swihb jI kih rhy hn, Pyr aus dw mrnw nhIN huMdw[ XQw:- AYsy mrny jo mrY;
bhuir. n mrnw hoie]29]
swKI:- mhwn iv`dvwn rwmsrndws jI ny mhW mhW duKI ho ky, pUrn gurU jI dy duAwry qy
pYxw, rom 2 krky ivrlwp krnw, zwlm du`K dI inivrqI vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI mhwrwj jI dw Agm Apwr byhwQ qyz pRqwp:- inSkpt mhwqmw pMifq rwmsrn dws jI
iv`dvwn, 20 ApRYl 1909 pUrn sMq sMgq isMG jI kmwlIAw vwilAW pws Awey, sMqW
mhWpurSW ny pUrn Adb siqkwr nwl, swD kI soBw; Aiq mskInI] sMq vfweI; hir jsu
cInI] KV@y ho ky pUrn Adb siqkwr kIqw[ pUrn siqkwr nwl Awsx ivCwA ky, sMq jI
ibTw ilAw[ sMq jI ny AwpxI iviQAw suxweI[ kWSI c dwsn dws ny bwrW vr@y sMsikRq dw
^Ub AiBAws kIqw, cwry vyd Cy SwSqR ATwrW purwx pV@y[ bhuq swry gRMQ dws dy zbwnI kMT ho
gey[ aupRMq dws dy mn c, pRwxWXwm krn dw AiBAws krn dI rucI jwgI[ au~QoN dws
mulqwn igAw, pRhlwd purI c iekWq Awsx lw ky, dws ny pRwxwXwm SurU kIqw, ie`k idn
dsmyN duAwr pRwx cV@waux smyN, bhuq Gbrwht hox qoN, bLdI A`g c, dws ny CwL mwr idqI,
k`piVAW A`g l`g geI, dws hor Gbrw igAw[ au~QoN inkl ky dws ny nyVy pwxI dy qlwA
c CwL mwrI, A`g buJ geI, msW 2 jwn bcI[ pwk ^Un dws dy sRIrcoN bihx l`igAw,
m`KIAW iBxkx l`gIAW[ sRIrc bhuq cIsW jLx pYdw ho geI, bhuq hI duKI hoieAw[ dwsn
dws dy SrDwlUAW ny mulqwn c, duAweI dw bhuq aupcwr kIqw, pr koeI BI duAweI TIk n
AweI[ inrwsqw c dws ro irhw sI, ieny ie`k pUrn mhWpurS au~Qy Awey, p`uiCAw, kI
kwrn hY, ro rhy hoN? d`isAw, dws siVAw duKI hY [ sMqW ikhw, myrw bYdu. gurU goivMdw]
hir hir nwmu AauKDu muiK dyvY; kwtY. jm kI PMDw] dwsn dws Awp jI nUM, Awpxy pUrn gurU
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI jI pws iljWdw hY, auh Awp jI dw ielwj
krngy[ auh dws BweI idAwl jI dy fyry c lY AwieAw, siqgurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh
jI dy v`fy kmry pws, Coty kmry c dwsn dws pw idqw[ sRI AKMf pwT swihb jI J`tp`t
ArMB kr idqw, dwsn dws ikhw, pUry gurU jI dw pUrw mMqR hY, ieh ie`k AYsw gurbwxI
mMqR hY, ijs c swrIAW SkqIAW hn, dUK rog sMqwp auqry; suxI scI bwxI] Anuswr Awp
jI dy swry d`uK sMqwp dUr ho jwxgy[ dwsn dws ny gRMQW c piV@Aw sI, ik mMqR c bhuq v`fI
SkqI huMdI hY, n hox vwlIAW g`lW BI ho jWdIAW hn[ ikauNik dws dy sRIrc kSt bhuq sI,
kmweI vwly mhWpurSW dy bcn sux ky hor SrDw vD geI[ dwsn dws bwxI sunx l`gw, ijauN
2 bwxI suxdw igAw, dws dI CwqI TMFI huMdI geI[ XQw:- CwqI sIql. mnu suKI; CMq goibd
www.Gursevak.com

99

q`qkrw

gun gwie] AYsI ikrpw. krhu pRB; nwnk. dws dswie]) mweI; myry mn ko suKu] Anuswr mn
mhW ivsmwd AiqAMq suK hox l`gw[ XQw:- srb suKw; gur crnw] kilml fwrn. mnih
sDwrn; ieh Awsr. moih qrnw] SWqI Awaux qoN hor SrDw vD geI[ gurbwxI sux ky, suixAY
lwgY shij iDAwnu]) suixAY; dUK pwp kw nwsu]10] Anuswr dwsn dws AnuBv hoieAw,
ik myry pwp nws ho rhy hn, gurbwxI jI AnMd suAwd mhW ivsmwd srUp hn[ XQw:- swcI
bwxI; mITI AMimRq Dwr] ijin pIqI; iqsu moK duAwr] bwby bsMq isMG jI dy fyry lY Awey,
aun@W v`fI ikRpw kIqI, ies dw sRIr qV& irhw hY, qV& 2 ky mr jwvygw[ ie`k hor sRI AKMf
pwT swihb jI rKvw idqy[ dws AnuBv hox l`gw, ik dws rom 2 dy kMn nwl pUrn SrDw
ivsvws sihq sunx l`igAw[ gurbwxI jI suxidAW 2, gurbwxI sunq. myrw mnu dRivAw; mnu
BInw. inj Gir AwvYgo] Anuswr sRIr coN cIsW dUr hox lgIAW, mihsUs hox l`gw ik dws
hux Arog hox l`gw hY[ ieauN mhwn ikRpw krky, pMj sRI AKMf pwT swihb jI suxwey[ pUrn
myhrvwn mhWpurSW dIAW inSwnIAW huMdIAW hn, mwieAw moh dy iqAwgI mhWpurSW ny pMj
spqwhk shj pwT suxwey[ ieh suxidAW 2, sB rog imtwvy; nvw inroAw] nwnk; rKw Awpy
hoAw] Anuswr dwsn dws dw sRIr ieauN ho igAw ijvyN sony dI flI, A`g dI B`TI c pw
dyeIey, Su`D ho jWdI hY[ ieauN pUrn gurU gurbwxI inrMkwr jI dy qyz pRkwS ny, dwsn dws dy
sRIr mn rom 2 c, Awqm pRkwS krky, dwsn dws dw sRIr sony vWg bxw idqw[ XQw:- sdw
rhY. kMcn sI kwXw; kwl. n kbhUM bXwpy]3]2] dwsn dws dy sRIr c Ascrj pRymw- BgqI
rUp sugMDI pYdw ho geI, ijvyN ikhw hY, :- kuMgU kI kWieAw, rqnw kI lilqw; Agir vwsu qin
swsu] dwsn dws ies AnMd c sdw Almsq rihx l`gw[ XQw:- jnu nwnku musik
JkoilAw; sBu jnmu Dnu DMnw]1]) ijhbw eyk; ausqiq Anyk] siq purK; pUrn ibbyk]
Anuswr dwsn dws dI zbwn ie`k hY, dws gurbwxI jI dI Agm AgwiD mhW ivsmwd mihmw
ikvyN d`sy? XQw:- Euie suK; kw isau brin sunwvq] hy bwbw jI! ieh vwihgurU inrMkwr jI
dy dyS coN, Dur kI bwxI AweI, ijs ny dwsn dws pUrn Awqmk AnMd jIA dwn b^iSS
kIqw hY[ dwsn dws dw AwDwr Bojn rwm izMdgI suAws, AMimRq srUp gurbwxI jI hn[
XQw:- gur myry pRwx; siqguru myrI rwis]) inrml nwmu myrw AwDwru]) iqRpiq BeI; scu Bojnu
KwieAw]) bYTq hir hir. sovq hir hir; hir rsu Bojnu Kwqw] pUrn sMq mhwn praupkwrI
bwbw bsMq isMG jI dI b^iSS lY ky, dwsn dsw fyry qoN quirAw, ij`Qy ik`Qy rsqy c, dws
gurbwxI suBwg pRwpq huMdw, dws au~Qy Tihr ky suxdw irhw[ imMtgumrI phuMicAw, au~Qy KwncMd
munSI ny d`isAw,jykr Awp jI gurbwxI dw pRym hY, qW Awp kmwlIey vwly pUrn sMq
mhWpurSW pws jweIey, au~QoN ieh nOjuAwn bRhmiv`idAw pVH ky AwieAw hY [ ies dy irdy sRIr
coN gurbwxI jI ieauN cldy hn,ijvyN &uhwry coN jl cldw hY [ mhWpurSW dI siqsMgq c hr
vyly gurbwxI dw aucwrn ho irhw hY[ ieh bcn sux ky dwsndws Awp jI dy pws AwieAw hY
www.Gursevak.com

100

q`qkrw

jI[ pUrn sMq sMgq isMG jI kmwlIAw vwilAW ny, h`Q joV ky isr Jukw ky pu`iCAw, Awp
jI hux kI CkoNgy?[ au~qR idqw, dwsn dws nUM, swcy nwm kI lwgY BUK] Anuswr gurbwxI
nwmu jI dI qIbr Bu`K l`gI hY, CyqI qoN CyqI hI AMimRq Bojn CkweIey [ ieh dyK ky pUrn sMq
jI ny bVy fUMGy gMBIrqw Bry, ipAwr Bry ghu nwl q`k ky hYrwn ho gey [ AYsw Bojn qW kdy iksy
ny mMigAw hI nhIN, swDU jI ny Pyr ibhbl ho ky ikhw, dwsn dws CyqI hI gurbwxI Bojn
Ckwau jI[ eynI g`l kih ky nyqRW coN jl vih quirAw, min ibrwgYgI]) hau rih n skw.
ibnu dyKy pRIqmw; mY. nIru vhy vih. clY jIau]) aufInI aufInI aufInI] kb Gir AwvY rI]) mY
rovMdI. sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU] bYrwg dI AvsQw sI[ mhWpurSW pu`iCAw, Awp
prmpiv`qR ikhVI gurbwxI jI dw Bojn Ckxw cwhuMdy hoN? dwsn dws sRI AKMf pwT swihb
jI sunxw cwhuMdw hY[ bhuq qIbr B`uK hY, CyqI hI ikRpw kIjIey[ mhWpurSW CyqI hI sRI AKMf
pwT swihb jI ArMB kIqy, pMfq rwmsrn dws jI A`KW bMd krky mhwrwj swihb jI dy
iDAwn prwiex ho ky, koit krn, dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih, AibnwsI rwm]
Anuswr rom 2 dy kMnW duAwrw, gurbwxI jI sunx l`gy, nyqRW coN bYrwg jl vih irhw sI, lMU
kMfy KV@y sn, gLw rs nwl BirAw sI[ swc nwm kI; AMimRq vrKw] hox l`gI[ swcI bwxI;
mITI AMimRq Dwr] ijin pIqI; iqsu moK duAwr] ie`k sMpUrn sRI AKMf pwT swihb jI sunx
aupRMq, hor sRI AKMf pwT swihb jI sunx dI mMg kIqI[ ieauN iqMn sRI AKMf pwT swihb jI
suxy[ mhwqmw jI ny ikhw, dwsn dws hor AKMf pwT swihb jI suxwau[ sMq jI ikhw,
gurmuiK jIE! iqMn sRI AKMf pwT swihb jI ho cu`ky hn, hux dwsn dws ny bwhr iekWq
jMgL c jwxw hY[ vwpsI qy imLWgw[ jdoN Awp jI vwps Awey, qW swDU ikhw, Awp jI
ny dyKw hY, muJy gurbwxI kI ikqnI BUK hY, Swied mwrUQl qW iksy vkq mINh nwl iqRpq ho
skdw hY[ pr, mwDau; jl kI ipAws. n jwie] jl mih Agin auTI AiDkwie]1] gurbwxI
jI suxn nwl hor 2 suxn dI ie`Cw ho rhI hY[ mYN smJqw hUM ik siqgurU gRMQ swihb jI
mhwrwj dy drSn gurbwxI jI sunx c, koit sUK AwnMd rwj pwey; dw mhW ivsmwd suK hY [
Bv swgr; suK swgr mwhI] pIiv rhy; jl inKutq nwhI]3] dwsn dws ivsmwd hY, ik
ijhVy pRymI cOvI GMty gurbwxI jI ilKdy suxdy ivcwrdy, suxwauNdy hn, aun@W ikMnw ku AnMd
hovygw? ieh g`l kih ky Awp jI ny mhwn ikRpw krky gurbwxI jI dw Bojn b^S ky dwsn
dws bhuq pRsMn kIqw hY[ XQw:- AYsy gur kau. bil bil jweIAY; Awip mukqu moih qwrY])
vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] DMn siqgurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI[
kbIr.nw hm kIAw n krihgy; nw kir skY srIru] ikAw jwnau ikCu hir kIAw;
BieE kbIru kbIru]62] {auQwnkw:- rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; koit bRhmMf dy
mwlk, sBnw jIAw kw. ieku dwqw; ivAwpk bRhm jI ny, Bgq sRI kbIr swihb jI dw
prmpiv`qR Avqwr DwirAw hY[ Awp jI julwhw jwx ky, zwq AiBmwnI Awp jI nwl r`j ky
www.Gursevak.com

101

q`qkrw

eIrKw krdy[ swirAW iek`Ty ho ky, sRI kbIr swihb jI v`loN ic` TIAW pw idqIAW,p`ky BMfwry
c Awvo[ zbwn dy suAwdIAW dIAW jmwqW dIAW jmwqW Aw geIAW[ ijn@W c koeI BI inrws
purK nhIN sI[ XQw:- jogI kMn ptw pyKy, sIs Dry jtw pyKy; AYso nhI koeI, jw ky Awsw nhI
mn mih] (sRI dsm) sRI Bgq jI mwieAw dy iqAwgI hoxy krky, Gr c AqI hI gRIbI sI[
SRomxI Bgq jI dI Akwl purK jI nwl eykqw ABydqw hY[ bwhr iekWq ho ky eykqw dw rMg
mwnx l`gy[ Awp jI ny ijvyN ikhw hY, suMn shj mih bunq hmwrI]1] Ac`l Afol Abol
Amol A&ur smwDI c iesiQ`q ho gey[ Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw] Anuswr
vwihgurU jI ny ie`k srUp sRI kbIr swihb jI dw, dUjw mhwrwjy dw Dwr ilAw[ AYnI dunIAW
AweI, iek`T J`ilAw hI n jwvy[ ie`k pwsy byAMq dIvwnW c kQw kIrqn gurbwxI pV@I jw
rhI sI[ dUjy pwsy sdw vrq l`gy hoey sn[ Anq klw dy mwlk ny, jo hir dwsn kI ausqiq
hY; sw hir kI vifAweI] hir AwpxI vifAweI BwvdI; jn kw jYkwru krweI] Anuswr sB
sRI kbIr swihb jI dw jwp krn lw idqw[ swrw bRhmMf DMn kbIr DMn kbIr jI Avwz
nwl gUMj au~iTAw[ ijvyN sUrj dIAW ikrnW J`t p`t dUr 2 q`k phuMc jWdIAw hn, iqvyN sUrj
srUp sRI kbIr swihb jI dI mihmw rUp ikrnW swry dyS c &Yl geIAW[ Awp jI qW smwDI
c hI bYTy rhy[ sB s`q idn miTAweI CkweI, g`fy l`d 2 ky qory[ j`g sMpUrn krky,
ivsmwd kauqkI Bgvwn jI ny, Bgq jI pws jw ky, Awpxw srUp Bgq jI dy AMdroN Alop
kr ilAw[ Bgq jI ny Aks mwqR nyqR Kol@y, ijn@W dy drSn AMdr kr rhy sn, swhmxy KV@y
jwx ky au~T ky crn- kml PV ley, Bgvwn jI ny fOiLAW qoN PV ky CwqI nwl lw ky, ^Ub
Gu`itAw, ieh SuB bcn khy, DMn kbIr DMn kbIr, klju`g AMdr kRoVW jIAW nUM, dwsn dws
dI pRymw- BgqI c lw ky, kQw kIrqn duAwrw auDwr rhy hoN jI[ Awp jI ny dwsn dws dy
mn pRymw- BgqI duAwrw ij`q ilAw hY[ KMfW bRhmMfW dy AMdr Awp jI dI sdw jY jYkwr
huMdI rhygI[ kQw kIrqn Bjn ismrn, siq Drm dy aupdyS dy pRvwh nMUM, iesy qr@W hI
clwauxw, gurbwxI aucwrnI, inMdkW dI pRvwh nhIN krnI[ Awp nhIN ku`J bnxw, sRb`q dy Bly
dw AwSw kmwauxw[ ieq Awidk aupdyS dy ky ikhw, AwpW hux sdw leI ie`k joiq ho gey
hW[ XQw:- rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie. n skY pCwnI] Awp jI ivsmwd rMg c Awpxw
Awqmw jwx ky, Awpxy Awp nmskwr krn l`gy[ XQw:- Awps kau Awpih Awdysu])
inmK inmK, Twkur nmskwrY] pRymw- BgqI c rom 2 krky rMgy hoey, bwhroN Aw ky, sRI kbIr
swihb jI (cOry) mMdrc sj gey[ XQw:- lwl rMgu. iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw.
kdy n hoveI; nh lwgY dwgw] Awp jI dy ^ws pRymI, jo hr vyly bwr 2 DMn kbIr swihb jI
dw jwp krdy sn, aun@W Awp jI pws kbIrcaury Aw ky fMfauqW, ArdwsW vDweIAW idqIAW[
AwpxI mihmw sux ky, Awp jI rox l`gy, AqI inmRqw hlImI gRIbI pRym c FL ky, hMgqw dy
iqAwg dw ^Ub im`Tw slok aucwirAw:www.Gursevak.com

102

q`qkrw

kbIr.nw hm kIAw n krihgy; nw kir skY srIru] ikAw jwnau ikCu hir kIAw;
BieE kbIru kbIru]62] kRoVW bRhmMfW dy mwlk, sRb ivAwpI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hm)dwsn dws dy sRIr ny nw ip`Cy j`g puMn praupkwr
(kIAw)kIqw sI, n Awaux vwly smyN (krihgy)kr skygw Aqy nw hI dwsn dws dw srIru
hux kir (skY)skdw hY[ vwihgurU jI hI krn kwrn smr`Q hn[ (ikAw)kI (jwnau)jwxIey?
hir jI ny kI (ikCu)ku`J praupkwr (kIAw)kIqw hY? Bwv jo ku`J kIqw hY sB ku`J hrI jI ny
kIqw hY[ dwsn dws inmwxy ny ku`J BI nhIN kIqw[ hrI jI dy kIqy praupkwr Anuswr swry
bRhmMf AMdr DMn kbIru DMn kbIru (BieE)hox l`g ipAw hY]62] XQw:- krx kwrx pRBu eyku
hY; dUsr nwhI koie]) krx kwrx eyku EhI ijin kIAw Awkwru]) jo ikCu krqu hY soeI koeI hY
ry; qYsy jwie smwhI] AQvw hy (kbIru)vwihgurU (kbIru)vwihgurU swry pwsy, Awp jI dw js
(BieE)ho irhw hY[ XQw:- hkw kbIr. krIm qU; byAYb prvdgwr]1]) sBY Gt rwmu bolY;
rwmw bolY]) jo bolq hY imRg mIn pMKyrU; su ibnu. hir jwpq hY. nhI hor ] Awpxy nwm dI hMgqw
nhIN rhI, ies leI, krx kwrx. pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] vwihgurU jI krn kwrn
mMn ky, ivsmwd rMg c inrgun srgun dI eykqw sihq, AsMK bRhmMf dy pswry dy vrqwry
A`KW nwl q`k rhy hn[ vwihgurU srUp kbIr swihb jI dy AMdr bwhr vwihgurU jI AnykW
srgun srUp Dwr ky, drSn dy rhy hn[ siq sMqoK dieAw Drm vIcwr inmRqw hlImI gRIbI
Awid AsMK SuB guxW dy Anqklwvwn pRkwS vwihgurU inrgun bRhm jI swiKAwq ho rhy hn[
pRymI bhu igxqI c Aw ky is&q krdy hn, aus dy au~qRc kbIr swihb jI, ivsmwd inrml
au~jl dSw c, hMgqw rihq bcn &urmwauNdy hn:- srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI
Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir jwip]1]) Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux
kw; nwhI prvysu]) Ab qau. jwie cFy isMGwsin; imly hY. swirMg pwnI] rwm kbIrw. eyk Bey
hY; koie. n skY pCwnI]) AMqir suMnM. bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY jo nru jwxY;
qw kau. pwpu n puMnM]) Anhq suMin rqy; sy kYsy] ijs qy aupjy; iqs hI jYsy] ies AvsQw c
lIn ho ky gurbwxI jI aucwr rhy hn[ ijvyN siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny sRI hirmMdr swihb
jI rcy qy ikhw, ijs kw kwrju. iqn hI kIAw; mwxsu ikAw vycwrw rwm]) jo ikCu krqu hY.
soeI koeI hY ry; qYsy jwie smwhI]1]) pyKY bolY suxY sBu Awip] ijvyN siqgurU dsvyN pwiqSwh
jI ny BMgwxI dw pihlw Xu`D ij`iqAw, ikhw,BeI jIq myrI] ikRpw kwl kyrI] ies
Anuswr ijvyN swnUM hMgqw dy sMklp ivklp &urdy hn, mYN kIqw hY, mYN kr irhw hW, mYN krWgw,
ies nwl swfI qwkq ivArQ jWdI hY[ ijvyN pMjvyN pwiqSwh jI &uurmwauNdy hn:- koit krm
krY; hau Dwry] sRmu pwvY; sgly ibrQwry] koRVW cMgy krm krky hMgqw kr lvy, ik mYN kIqy
hn, aun@W dI Qkwvt pwauNdw hY, swry ivArQ hI jWdy hn[ ies leI, krx kwrx. pRBu eyku
hY; dUsr nwhI koie] mMnidAW vwihgurU jI swiKAwq kr ley hn[ ies ivsmwd dSw c bol
www.Gursevak.com

103

q`qkrw

rhy hn[ kbIr kUkru. rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau])
kbIr. jo mY icqvau nw krY; ikAw myry icqvy hoie] Apnw icqivAw hir krY; jo myry iciq n
hoie]219] ieh hMgqw rihq AvsQw hY, mhWpurS AMdr bwhr vwihgurU jI dy drSn qy
Ajpw jwp c lIx hn[ mhwrwj swihb jI Awp AMdr bwhr vs ky, Awpy hI AMdroN jwp kr
krvw rhy hn[ q`qW coN BI jwp suxw rhy hn, Bgq kbIr swihb jI dI AYsI ivsmwd
AiqAMq au~cI su`cI AvsQw hY[ ijvyN gurU pRmysr jI &urmwauNdy hn:- quDu AwgY Ardwis
hmwrI; jIau ipMfu sBu qyrw] khu nwnk sB qyrI vifAweI; koeI nwau n jwxY myrw] Bgq
kbIr swihb jI dI AYsI pRymw BgqI Akwl purK jI BwA geI hY, qW hI ikhw, kbIr. mnu
inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr kbIr] aus Anuswr
siqgurU mhwrwj swihb jI ny Awpxy ipAwry BgqW Awdr b^SidAW, Awpxy brwbr dI
pdvI b^SI hY, blik aun@W Awpxy sIs qy ibTwieAw hY[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ieh AvsQw pUrn bRhmigAwnI q`qbyqy dI hY[ ijvyN
BweI mnI isMG jI ny bMd 2 ktvwauNidAW, bwbw qwrU isMG jI ny Koprw lhwauNidAW, bwbw dIp
isMG jI ny sIs qlI qy r`KidAW, sUrbIr bhwdr AiqrQI isrl`Q XoDy isMGW ny Awpxw purjw
2 ktw ky ShIdIAW pweIAW hn[ sRIr cIry gey AMg nhIN moiVAw, sI nhIN aucwrI, isrV
nhIN idqw[ pUrn isrV r`K ky du`K Bu`K mwrW shwrIAW, jMg c vD 2 ky qygW mwrIAW[
zwlmW dw purjw 2 k`t 2 ky, Awpxw purjw 2 ktvw ky, swhmxy m`Qy if`gdy rhy [ Awpxy
prmpUjnIk siqgurU swihb jI, krx kwrx smr`Q pUrn bRhm srUp jI mMny pUjy pUjwey [
XQw:- hm cwkr. goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn. sgl ibiD; so siqgurU
hmwrw]) hm qy kCU n hovY suAwmI; ijau rwKhu. iqau rhIAY]1]) sBu ikCu. kIqw qyrw vrqY;
ikAw hm. bwl gupwlw])
Bgq kbIr swihb jI dy AMdr bwhr AsMK guxW dy AsMK pRkwS hI pRkwS, srb klw BrpUr
pRB; jI swiKAwq ho rhy hn[ XQw:- nau KMf ipRQmI. iesu qn mih rivAw; inmK inmK
nmskwrw] AvsQw hY[ kyqy ieMd cMd. sUr kyqy; kyqy mMfl dys] kyqy isD buD. nwQ kyqy; kyqy
dyvI vys] kyqy dyv dwnv. muin kyqy; kyqy rqn smuMd] kyqIAw KwxI. kyqIAw bwxI; kyqy pwq
nirMd] kyqIAw surqI. syvk kyqy; nwnk AMqu n. AMqu]) pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws]
koit bRhmMf dy pswry AMdr bwhr inrgun bRhm jI ids rhy hn, srgun srUp dw koit bRhmMf
dw pswrw ids irhw hY[ pUrn Bgq jI ny kbIr vwihgurU jI ikhw hY[ miq hodI; hoie
ieAwxw] qwx hody; hoie inqwxw] Axhody; Awpu vMfwey] ko AYsw Bgqu sdwey]) myrw kIAw;
kCU n hoie] kir hY rwmu; hoie hY soie] Anuswr pUrn Bgq jI hMkwr dy pUrn iqAwg dI mhW
ivsmwd bhu au~cI AvsQw c lIx, &urmw rhy hn:www.Gursevak.com

104

q`qkrw

kbIr. supnY hU brVwie kY; ijh muiK. inksY rwmu] qw ky pg kI pwnhI; myry qn ko
cwmu]63] {DMn Bgq kbIr swihb jI Awp jI dy prmpiv`qR prm pUjnIk crn- kmlW
l`KW zbwnW vw pRIq rUpI zbwn nwl sdw hI c`tdy rhIey [ supny c brVw ky nwm, Awp jI dy
muKoN hI inkldw hY[ ieh qW, kotn mY nwnk koaU; nwrwien ijh cIiq]24] vwlI AvsQw hY,
jo sRI kbIr swihb jI, Bgq nwmdyv jI, Bgq jYdyv jI Bgq DMnw jI Awidk pRwpq hY[
ijs qy gurU nwnk swihb jI dI pUrn ikRpw hovy, EhI pRymI siqgurW dy b^sy ArQ ivcwr nwm
AiBAws krdw hY[ ijs qr@W dw jwgRq AvsQw c AiBAws hovy, ausy qr@W dw supnw AwauNdw
hY[ supny c nwm brVwauNxw, ieh dwqy dI Amolk dwiq sRb ivAwpI mhW ivsmwd pUrn ikRpw
hY[} vwihgurU srUp sRI kbIr swihb jI nwmu dI mhW mhW ivsmwd mhwnqw &urmwauNdy hn:- hy
pRymIE! (ijh)ijs mhWpurS gursyvk jI dy (muiK)mu`KoN, supnY (hU)c, brVwie kY Awp muhwry,
inrXqn bol ky rwmu rwmu rwmu vwihgurU jI (inksY)inkldy hn, gurbwxI brVwayuNdy hn[
(myry)dwsn dws dy qn dy (cwmu)cMm (ko)nUM k`t ky, (qw)iqs ipAwry jI (ky)dy (pg)crnkmlW kI (pwnhI)ju`qI bxy[ ijs auh mhWpurS jI pihn@x, ijs krky dwsn dws dw sRIr
s&lw hovy[ XQw:- ivic snwqI; syvku hoie] nwnk; pxHIAw pihrY soie]) suiqAw. guru
swlwhIAY; auTidAw BI. guru Awlwau] koeI AYsw gurmuiK jy imlY; hau. qw ky Dovw pwau ]) myrI
KlhuN mOjVy; gurisK hMFWdy[
kbIr. mwtI ky hm pUqry; mwnsu rwiKEu nwau] cwir idvs ky pwhuny; bf bf rUMDih
Twau]64] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- hy vwihgurU jI! dwsn dws (hm)qmwm jIv, (mwtI)im`tI (ky)dy (pUqry)bu`q hW,
(mwnsu)mwx sihq mnu`K, v`fy 2 birAwr vY~lI, bRhmigAwnI (nwau)nwm (rwiKEu)r`Kdy hW[
BwvyN cwir (idvs)idn ky (pwhuny)pRwhuxy hW, pr Pyr BI (bf)v`fy (bf)v`fy, prwey (Twau)QW,
ih`k D`ky zor zulm krky, (rUMDih)rokdy hW[ XQw:- jYsy rYix prwhuxy; auiT clsih prBwiq]
ikAw qUM rqw igrsq isau; sB Pulw kI bwgwiq]2]) mwtI ko puqrw; kYsy ncqu hY] dyKY dyKY
sunY bolY; dauirE iPrqu hY]1] rhwau] jb kCu pwvY; qb grbu krqu hY] mwieAw geI; qb
rovnu lgqu hY]1] mn bc km; rs ksih luBwnw] ibnis gieAw; jwie khUM smwnw]2] kih
rivdws; bwjI jgu BweI] bwjIgr sau; muoih pRIiq bin AweI]) GVI muhq kw pwhuxw; kwj
svwrxhwru]) eyk rYx ky pwhun. qum Awey; bhu jug Aws bDwey]) mwtI kI ieh puqrI jorI;
ikAw eyh krm kmwis]) pwnI mYlw; mwtI gorI] ies mwtI kI puqrI jorI]) Kuis Kuis lYdw;
vsqu prweI] vyKY suxy; qyrY nwil KudweI] dunIAw lib. pieAw Kwq AMdir; AglI. gl n
jwxIAw]4]) ht ptx. ibj mMdr BMnY; kir corI. Gir AwvY] Aghu dyKY. ipChu dyKY; quJ qy.
khw CpwvY]
www.Gursevak.com

105

q`qkrw

kbIr. mihdI kir GwilAw; Awpu pIswie pIswie] qY sh. bwq n pUCIAY; kbhu. n
lweI pwie]65] (Awid AMg 947:- sloku] kbIr. mihdI kir kY GwilAw; Awpu pIswie
pIswie] qY sh. bwq n puCIAw; kbhU. n lweI pwie]1] m 3] nwnk. mihdI kir kY
riKAw; so shu ndir kryie] Awpy pIsY. Awpy GsY; Awpy hI lwie leyie] iehu iprm ipAwlw
Ksm kw; jY BwvY qY dyie]2]) {ArQ smJx leI sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:ijvyN mihMdI ny Awpxy Awp bRIk ipsw 2 ky, crnW lwaux vwlI mihMdI kir (GwilAw)
kmwieAw hovy, pr auh mihMdI crnW nw lweI jwvy, qW auh iksy lyKy nhIN ivArQ jWdI hY,
aus dw Awpxw Awp ipswauxw s&lw nhIN huMdw, jy crnIN l`g jwvy qW hI s&lI huMdI hY [ aus
dy kSt shwry hoey kbUl pY jWdy hn[ is`iKAw bVI hI fUMGI hY[ gurU Gr c. siqgurU mhwrwj
swihb jI dI ndr myhr dI tyk qy, mihMdI dy pswaux vWg, Awp guAw ky, siqgurU mhwrwj
swihb jI dy crnIN l`gx leI sB kTn syvw swDn krny hn[ ijvyN gurU Gr c lMgr dI
syvw krnI, hr vyly gurbwxI pV@nI suxnI gurbwxI ilKxI ivcwrnI, kQw isKxI isKwauxI
kIrqn is`Kxw is`Kwauxw Awid[ ijvyN bwbw dIp isMG swihb jI, bwbw mnI isMG swihb jI,
sMq bwbw suMdr isMG swihb jI, sMq bwbw gurbcn isMG swihb jI ny sRI dmdmI tkswl
clweI[ mihMdI dy bRIk krn vWg gurU Gr dy swry swDn krny hn, jo gurU swihb jI
pRvwxnIk hn[ pr aun@W dw mwx nhIN krnw[ swDn krky gurU swihb jI dI ndr qy SuB
ie`Cw r`KxI hY[ ndr dI tyk qy SuB s`cI syvw krnI hY, ik AsIN mhwrwj swihb jI dI joiq
nwl dyK sux bol qur rhy hW, mhwrwj dw idqw pwxI pINdy hW, dwsn dws k`uJ BI nhIN kr
irhw[ Awpu gvweIAY. qw shu pweIAY; Aauru kYsI cqurweI] ijvyN vwihgurU] prmpiv`qR
prmpUjnIk BweI mMJ jI dy ^Uh swihb jI, sulqwnivMf (sRI AMimRqsr swihb jI) c hn[
Awp jI ny 1642 ib: nUM, prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI dy s`cy crnkml Do ky
pIqy[ Awp jI l`kVW dw Bwr isr qy cu`kI AwauNdy sn, hn@yrI kwrx ies ^Uh c if`gy [
l`kVW isr qy cu`k ky KV@y rhy[ myrw; AMqrjwmI hir rwieAw]) Gt Gt ky; AMqr kI jwnq]
Bly bury kI; pIr pCwnq]) vwihgurU mh`lw 5. jI, pRym for dy b`Dy, prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI gurqw- isMGwsx qoN au~T ky B`jy 2 Awey[ ien@W ^Uh coN k`F ky, CwqI nwl lw ky,
ieh vr b^iSAw: mMJ ipAwrw gurU nUM; guru mMJ ipAwrw] mMJ gurU kw boihQw; j`g
lMGxhwrw] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ikhw,vr mMgo[ AqI ipAwrI is`KI mMgI qy
ikhw,hy gRIb nvwj s`cy pwiqswh jI! is`KW dI AYsI s^q prK n kirE[ DMn kmweI,
is`KW leI ieh SuB s`cI mMg mMgI, roim roim krky sdw AnMq nmskwr[
ieauN gursyvkW ny isr idqy, Awp ku`J BI nhIN bxy[ ijvyN siqgurU Amrdws jI mhwrwj ny
bwrW vr@y, gurU swihb pRIqm jI dy lMgr dw jl Foxw c`kI pIhxI c@`lw Jokxw, prCwdy pkwauxy
JwVU dyxw[ siqgurU dUjy pwiqSwh jI dy bsqR Doxy, pRSwd Ckwauxw cOr krnI, hr vyly gurbwxI
www.Gursevak.com

106

q`qkrw

ismrn krnw, sRI dmdmw AsQwn qy bYT ky caurwsI jpu jI swihb jI dy pwT krny, bhuq
v`fI Gwlxw GwlI[ bwrW vjy qoN bwAd au~T ky, siqgurU AMgd dyv mhwrwj nmskwr
fMfauq krky, ie`QoN KfUr swihb jI v`l mUMh krky, ipCl KoVI qurdy, ibAws qoN jl dI
gwgr ilAw ky, inqw- pRqI ieSnwn krwauNdy[ jdoN julwhy dy ik`ly nwl hzUr dw s`cw crnkml AtikAw, mhwrwj jI kuMBL c if`gy[ kbIr. mihdI kir GwilAw; Awpu pIswie
pIswie] gwgr fu`lx nhIN idqI, dwsn dws dI swrI syvw ivArQ jwvygI[ siqgurU AMgd
dyv mhwrwj ny puu`iCAw,mhWpurSw julwhI kI bolI sI? mhwrwj ny pu`Ty bcn boldI suxI sI,
siqgurU Amrdws jI ny soicAw jy mYN d`s idqw, mhwrwj aun@W koeI s^q bcn nw kihx, jo
pUrw ho jwvygw[ XQw:- igir bsuDw. jl pvn jwiego; ieik swD bcn. AtlwDw] mhwrwj
cu`p hI rhy[ syvw krky mihMdI vWg Awpxy Awp ipsw 2 ky, beI gurU swihb jI ikRpw krky
syvw krvw rhy hn[ XQw:- AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie]) jh bYswlih. qh bYsw suAwmI;
jh Byjih. qh jwvw]) Purmwnu qyrw. isrY aUpir; iPir. n krq bIcwr] quhI drIAw. quhI
krIAw; quJY qy insqwr] jy mhwrwj isr mMgx qW iqAwr hn[ XQw:- qU cau. sjx mYifAw;
fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru] ieh AvsQw hY, Bwv AYnI krVI syvw
krky, Pyr BI Awpxy Awp Qwp nhIN rhy[ DMn gurU goivMd isMG jI dy crn- kmlW c, sRI
AnMdpur swihb jI ivKy, gurU ipAwry siqkwry lwfly isMG sUrvIr mhW mhW bhwdrW ny swFy
s`q mhIny B`uKy rih ky, mihMdI dy ipswaux vWg bhuq v`fI kurbwnI kIqI, pr Pyr BI Awp
nhIN ku`J bxy[ ieh hY, kbIr. mihdI kir GwilAw; Awpu pIswie pIswie] ijvyN mihdI shu
dy crnI l`gx leI Awpxy Awp ipswauNdI GsvwauNdI hY, Pyr crnI l`gdI hY[ iesy qr@W
bVw hI kImqI idRstWq hY, ivAwpk bRhm jI hyTlw puV qy ivAwpk bRhm jI auprlw puV
hn, ies c`kI clwaux vwly siqgurU mhwrwj swihb jI hn, swDsMgq rUpI c`kI c,
siqgurW qoN, Awp- Bwv hMgqw ipsw ky, Akwl purK dy crnI l`gy jI[}
kbIr. mihdI kir GwilAw Awpu pIswie pIswie]1:- ijvyN vIr bhwdr BweI nMdcMd
jI, DMn gurU goivMd isMG swihb jI dy dIvwn sn, ien@W ny BMgwxI dy Xu`D c, bhuq hI bhwdrI
kIqI, duSmxW mwr 2 ky, pCwV idqw, siqgurW dy bVy AwigAwkwrI AnuswrI sn[ jMg c
jwn hUl ky, swhmxy ho ky vYrI nwl lVy, vYrIAW dy AwhU lwh idqy, ij`q siqgurW jI dI hoeI[
gurU swihb jI ikhw, BeI jIq myrI] ikRpw kwl kyrI] Awpxy Awp (Awpu)hMkwr nwl,
ipsw 2 ky, Bwv hMkwr dy AiBAws sihq, bhuq v`fI syvw kIqI, pr jdoN hMgqw kr leI, gurU
swihb dI ndr qy n rhy, qY sh. bwq n pUCIAY; kbhu. n lweI pwie]65] gRIb sMq Awey,
aun@W ny siqgurU gRMQ swihb jI dy ie`k srUp h`QIN ilKy sn, ien@W ikhw, Awp jI, mhwrwj
swihb jI dy dIvwn hoN, ikRpw krky, ds^q krvw idau jI[ ien@W ny twlw lw ky, ie`k
mhInw lMGw idqw[ siqgurU swihb jI pqw l`g igAw[ XQw:- sMqn duK pwey qy; duKI] suK
www.Gursevak.com

107

q`qkrw

pwey swDn ky; suKI] mhwrwj dw srUp sMqW nhIN idMdy[ pUrn gurU jI ny ikhw, dwsn dws
koL CyqI Awaux[ Awpu pIswie pIswie] vWg beI mYN bhuq v`fI kurbwnI kIqI jMg
ij`iqAw[ Awpxy Awp Qwp ilAw, mhwrwj swihb ny crn- kmlW nwl nhIN l`gy[ nMdcMd
jI au~Qo B`j ky, sRI krqwpur swihb jI Aw gey, AhMkwrI DIrm`l ny bhuq duStqweI kIqI,
ien@W mrvw idqw[ dUjw idRstWq:- sRI AnMdpur swihb, AnMd gV@ ikly dy Gyry c, mhwrwj
swihb jI kihMdy, hux swfy koLoN B`uiKAW liVAw nhIN jWdw, AsIN ikly c nhIN rihxw,
mhwrwj mzbUr krn l`gy ik qusIN iklw iqAwgo[ ibdwvw dy idqw, AsIN iklw C`f dyxw
hY, AsIN Awp jI dy is`K nhIN hW, Awp jI swfy gurU jI nhIN jI[
kbIr. mihdI kir GwilAw; Awpu pIswie pIswie]1:- prm pUjnIk vwihgurU sRI
kbIr swihb jI, siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- BMgwxI dy Xu`D c, BweI nMdcMd jI,
AnMdgV@ ikly dy Gyry c, ibdwvw dyx vwly isMGW ny (Awpu)hMkwr sihq. Apxy Awp nMU, kSt
rUpI c`kI c (pIswie)iphw (pIswie)iphw ky, mihdI (kir)krky (GwilAw)kmwieAw, Bwv
mihMdI vWg byAMq kSt hI kSt shwry, byh`d GwlxW GwlI[ B`uK shwrI jMg lVdy rhy P`t BI
shwrdy rhy, hMgqw krky ivdwvw dyxy krky,
qY sh. bwq n pUCIAY; kbhu. n lweI pwie]65]1:- hy (sh)pqI pRmwqmw mh`lw 10
jI ! (qY)Awp jI ny. koeI bwq (n)nhIN (pUCIAY)pu`CI, BweI nMdcMd jI Aqy AnMd gV@ ikly dy
Gyry c ibdwvw dyx vwly isMGW dI hMgqw sihq kIqI kmweI rUp mihMdI (kbhu)kdy
(pwie)crnIN (n)nhIN lweI, ijvyN DR Bgq invwijAw, pRhlwd s`cy ^Ub im`Ty crnkmlIN lwieAw[ XQw:- liKmI Bau krY; n swkY jwie] pRhlwdu jnu; crxI lwgw Awie]11]
bhuq fUMGy Bwv hn, swDsMgq jI c rih ky. swry ivSy iqAwgxy, SuB krm krny, r`j ky gurU
syvw Bjn ismrn bMdgI krn qoN bwd BI, ieh nhIN kihxw ik mYN kIqw hY, jIvq- Bwv qoN
mrnw hY, qW hI ikhw hY:- kbIr. cot suhylI syl kI; lwgq lyie ausws] cot shwrY. sbd
kI; qwsu gurU. mY dws]183] gurU Gr c jo mrXwdw hY, mihMdI dy Gwlx vWg auh swrI
krnI hY, iPr Awp ku`J nhIN bnxw jI[
kbIr. mihdI kir GwilAw Awpu pIswie pIswie] qY sh bwq n pUCIAY kbhu n lweI
pwie]65]2:- DMn Bgq kbIr swihb jI vwihgurU jI pRwpq hn[ swiDk purK jo swDnw
krdy hn, syvk syvw krdy hn, kilj`ugI jIAW dw mwx mytx leI, hir ky nwm; kbIr
aujwgr]) rwm kbIrw. eyk Bey hY; koie. n skY pCwnI] vwihgurU jI kbIr swihb jI dy rom
2 c vs ky, gurbwxI jI aucrvw rhy hn[ prQwie swKI mhwpurK boldy; swJI sgl jhwnY]
sRb`q dy Bly leI syvw krn vwly syvk inskwmqw nwl SuB syvw krn, sRIr p`Qr hovy, mn
&Olwd hovy, h`QIN syvw krky, vwihgurU jI pRvwxnIk hox[ XQw:- pey kbUlu. KsMm nwil; jW
www.Gursevak.com

108

q`qkrw

Gwl mrdI GwlI]) syvk drgh surKrU; vymuKu muh kwlw] kTn qoN kTn swDn, kTn ms`kq
Awp iqAwg ky, kyvl crnIN l`gx leI hI krn[
kbIr. mihdI kir GwilAw; Awpu pIswie pIswie] vwihgurU jI dy snmuK kih rhy hn,
hy Akwl purK vwihgurU jI! Awp jI dI ndr myhr nwl, iehu mnu hoAw swD rvwl]) hm
sMqn kI rynu ipAwry; hm sMqn kI srxw] Anuswr dwsn dws ny Awpxy (Awpu)hMkwr, inscy
rUp kUMfy c, Ajpw jwp vwihgurU vwihgurU vwihgurU jpx, nwm rUpI Gotxy nwl, pUrn gurU jI
qoN pIswie pIswie] ky (GwilAw)kmwieAw, crn- DUV rUp bRIk mihMdI bxw idqw,
qY sh bwq n pUCIAY; kbhu. n lweI pwie]65] hy Akwl purK vwihgurU jI Awp jI ny
dwsn dwsI dI bwq nhIN pu`CI, dwsn dwsI kdy BI Awpxy crnIN nhIN lweI, BwvyN crnI l`gy
hn, eykqw ABydqw hY, beI swiDk pRymI syvk syvw krky, pRwpqI leI BI inmRqw dy bcn hI
bolx, gRIbI nwl vwihgurU jI c lIx ho ky kih rhy hn[ XQw:- sg nwnk. dIbwn msqwnw;
inq cVY svwieAw]) hm kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) kbIr kUkru.
rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY. qh jwau]) hau iqsu Goil GumwieAw;
gurmiq irdY grIbI AwvY[) moih grIb kau; lyhu rlwie] nwnk; Awie pey srxwie])
grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI])
kbIr. mihdI kir GwilAw; Awpu pIswie pIswie]1] prm pUjnIk vwihgurU sRI kbIr
swihb jI, siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- pwTu piVE Aru bydu bIcwirE; invil
BuAMgm swDy] pMc jnw isau. sMgu n CutikE; AiDk AhMbuiD bwDy]1] ipAwry ien ibiD,
imlxu n jweI; mY kIey krm Anykw] hwir pirE. suAwmI kY duAwrY; dIjY buiD ibbykw])
inmK inmK kir; srIru ktwvY] qau BI; haumY mYlu. n jwvY]) A`K mIcx ijqnw smW inmK
inmK mgroN, Awpxy srIru r`qI 2 ijqnw ktw krky, A`g qy hvn krn, pu`Ty lmkx, pMj
DUxIAW qwaux Awid Anyk kSt rUp kTn swDn rUp c`kI c, (Awpu)hMkwr sihq.
(pIswie)iphw (pIswie)iphw ky, mihdI (kir)krky (GwilAw)kmwieAw, Bwv mihMdI vWg
swDnW dy byAMq kSt hI kSt shwry, byh`d GwlxW GwlI[ hMgqw krny krky,
qY sh. bwq n pUCIAY; kbhu. n lweI pwie]65]1:- hy sh pqI pRmwqmw jI! Awp jI
ny. koeI bwq nhIN pu`CI, kdy crnIN nhIN lweI[ bhuq hI fUMGy Bwv hn, swDsMgq jI c rih
ky pUrn gurU jI dy, s`cy crn- kmlW dy kIVy bnxw swry ivSy iqAwgxy, SuB krm krny, r`j
ky gurU syvw Bjn ismrn bMdgI krn qoN bwd BI, Awp ku`J nhIN bnxw, gurpRswid s`cy crnkmlW nwl l`gxw huMdw hY jI[ XQw:- gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI AwigAw; mn mih
shY] Awps kau; kir kCu n jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd iDAwvY] mnu bycY; siqgur kY
pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau hoq; prwpiq
suAwmI] ApnI ikpw; ijsu Awip kryie] nwnk so syvku; gur kI miq lyie]2]
www.Gursevak.com

109

q`qkrw

m 3] nwnk. mihdI kir kY riKAw; so shu. ndir kryie] Awpy pIsY. Awpy GsY; Awpy
hI. lwie leyie] iehu iprm ipAwlw. Ksm kw; jY BwvY. qY dyie]2] vwihgurU gurU nwnk
swihb jI dy (3)qIjy (m)srUp, siqgurU qIjy pwiqSwh siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy
hn:- (so)Suhrq vwly vwihgurU (nwnk)DMn gurU nwnk dyv swihb (shu)mwlk jI, sRI kbIr
swihb jI qy, GxI ndir kr rhy hn[ DMn kbIr swihb jI. DMn kbIr swihb jI. DMn kbIr
swihb jI, Bgq jI ny Awpxy mn swirAW dI crn- DUV bxwieAw, bRhmigAwn pRwpq ho
ky, Akwl purK jI dy crn- kmlW c l`gy hn[ SuB gux Dwr ky, Apny jIvn mihdI kir
ky kmwieAw hY[ Pyr BI gRIbI nwl kih rhy hn, qY sh. bwq n pUCIAY; kbhu. n lweI pwie]
DMn hn ijn@W ny ies qr@W mihdI krky, Awpxy jIvn mn siqgurW dy snmuK r`iKAw hY[
XQw:- qnu mnu Dnu; hir AwgY rwiKAw] nwnku khY; mhw rsu cwiKAw] kbIr swihb jI dy
rom 2 ihrdy c vs ky, vwihgurU mMqR dw AiBAws krwaux rUp Awpy (pIsY)pIsdy hn Awpy hI,
vwr 2 AiBAws krwaux rUp (GsY)GswauNdy hn[ Awpy hI lwie leyie] Awp hI Awpxy
ipAwry BgqW dI, hMgqw rihq kIqI kmweI rUp mihMdI Awpy hI Awpxy crn- kmlW nwl
lwie (leyie)lYNdy hn[ iehu iprm ipAwlw. Ksm kw; jY BwvY. qY dyie]2] ipAwry Akwl
purK vwihgurU jI dw ieh (iprm)pRym ipAwlw hY, (jY)ijs ipAwry ieh pRym ipAwlw pIxw
(BwvY)BwauNdw hY, mhwrwj swihb (qY)iqs ipAwry (dyie)idMdy hn]2] ijvyN sRI AnMdpur
swihb, AnMd gV@ ikly Gyry c, cwLI isMG swbq rhy, kihMdy jy gurU swihb jI kihxgy ie`Qy
lVnw, qW ikly c hI ShId hovWgy, bwhr jw ky kihxgy, qW bwhr jw ky ShId hovWgy [
ieh hY Gwlxw Gwlx ip`CoN, Awp k`uJ BI nhIN bxy[ XQw:- m 3] nwnk. mihdI kir kY
riKAw; so shu ndir kryie] Awpy pIsY. Awpy GsY; Awpy hI. lwie leyie] iehu iprm
ipAwlw. Ksm kw; jY BwvY. qY dyie]2]) nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR cMdRy] Anuswr siqgurU
mhwrwj swihb jI AsMK sUrjW cMdRimAW cwnx b^Sx vwly hn[ siqgurW dy srUp c
inrivkwrqw inrhMkwrqw dw pRkwS hI pRkwS hY, so syvw krky hMkwr krn vwly siqgurU
mhwrwj swihb jI pRvwx nhIN krdy[ au~Qy haumY dw hn@yrw nhIN hY[ (1hMkwr) khu nwnk;
1
Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu; ndrI AwieAw]) Awpu gvweIAY. qw shu pweIAY; Aauru. kYsI
cqurweI] ijhVy pRymI Drm- krm krky, hMgqw nhIN krdy, gurU mhwrwj ny aun@W crnIN qW
lauxw hI hY, sgoN ault ky AiqAMq gRIbI hI gRIbI kihMdy hn:- iqsu jn ky pg. inq
pUjIAih. myrI ijMduVIey; jo. mwrig Drm clysih rwm]) ivic snwqI; syvku hoie] nwnk;
pxHIAw pihrY soie]) gurisKW kI. hir DUiV dyih; hm. pwpI BI giq pWih]) myrI KlhuN
mOjVy; gurisK hMFWdy[
kbIr. ijh dir, Awvq jwiqAhu; htkY nwhI. koie] so dru. kYsy CofIAY; jo dru. AYsw
hoie]66] DMn vwihgurU Akwl purK jI ny, Awp koit bRhmMf rcy hn, Awp hI Awpxy
www.Gursevak.com

110

q`qkrw

siqsMgq jI bxwey hn, Awp hI Bgq kbIr swihb jI dy srUp c pRgt ho ky, siqsMgq jI
Aqy inrgun bRhm jI dI mihmw &urmw rhy hn:- {ijvyN rwjy dy dr qy pihrw huMdw hY, hux
rwjw swihb su`qy hn, hux vzIrW nwl mIitMg kr rhy hn, hux gu`sy c hn[ imlx vwly
bhuq rukwvtW huMdIAW hn[ jy ivcwrw gRIb hovy qW aus pihrydwr GUr idMdy hn ik pwZlw
ip`Cy muV jw[ pr ie~Qy kih rhy hn, sB qy aUc; jw kw drbwru]) nIkI; swD sMgwnI]
rhwau] phr mUrq pl. gwvq gwvq; goivMd goivMd vKwnI] siqgurU mhwrwj swihb jI dy
(ijh)ijs au~cy dir swDsMgq c, gurU swihb jI dy s`cy crn- kmlW qy nmskwr krn,
kQw kIrqn suxn syvw krn leI (Awvq)AwauNdy nUM, syvw fMfauq pRkrmw Ardws krky, mhW
ivsmwd KuSI lYx leI, praupkwr SuB Drmkrm, Drm- Xu`D krn (jwiqAhu)jWdy nUM,
(koie)koeI BI (htkY)rokdw nwhI hY[ mhwrwj swihb jI dw s`cw su`cw au~cw dr hY, ij`QoN nwm
pRym siq sMqoK dieAw Drm vIcwr inmRqw hlImI gRIbI sihnSIlqw iekwgRqw SWqI AsMK gux
Aqy inrgun srgun dI eykqw gurU pRymw- BgqI, dUD pUq cwr pdwrQ dI pRwpqI huMdI hY,
(so)AYsy s`cy dru (kYsy)ikauN (CofIAY)C`fIey, Bwv siqsMgq c jw ky, iPr muV ky Gry nhIN
Awauxw cwhIdw, jo dru, AYsw mhwn praupkwrI gRIb invwj moklw (hoie)hovy, jYsw ik au~pr
ikhw hY]66] XQw:- mukiq duAwrw moklw shjy Awvau jwau]) lwid Kyp; sMqh sMig cwlu]
Avr iqAwig; ibiKAw jMjwl]) kbhU swD sMgiq; iehu pwvY] ausu AsQwn qy; bhuir n AwvY]
ijvyN vwihgurU mh`lw qIjw jI, siqgurU mh`ly dUjy jI dy prm pwk s`cI crn Srn c Awey [
bwrW vr@y gurU Gr c, siqsMgq jI dw jl FoieAw[ lMgr dI SuB s`cI syvw kIqI, bVI hI
kTn myhnq kIqI[ Kwx pihnx dunIAW dI vifAweI C`f ky, pUrn gurU jI dy s`cy crnkmlW c ilv lweI[ XQw:- Ein. Cfy lwlc dunI ky; AMqir ilv lweI] kyvl rwq idny
lgwqwr ismrn, s`cI syvw s`cw ieSnwn smiJAw[ XQw:- swcw nwvxu; gur kI syvw]
BwrI kmweI kIqI[ ic`q lw ky syvw BgqI kIqI[ gur syvw, qpW isir qpu swru]) siqgur kI
syvw sPl hY; jy ko kry icqu lwie] mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI dw dr nhIN C`ifAw,
BwvyN goqI Aw ky kihMdy, dunIAW swnMU qwhny mwrdI hY, tu`krW Kwqr, ic`ty DOLy Jwty kuVmw Gry
bYTw hY, jy koeI b`cw BI syvw khy, auh BI h`Q joV ky nmskwr krky syvw krdw hY, beI mYnUM
ie~Qo k`F nw dyx[ c`l c`lIey ie~Qy kuVmW dy Gry bYTw kI krdw hYN? ieh aumr Gry bYTx dI
hY[ XQw:- jy ko. nwau ley bdnwvI; kil ky lKx eyeI] mhwrwj swihb jI ny dr nhIN
C`ifAw[ mhwrwj swihb jI dy drbwr dy kUkr bxy[ XQw:- hm kUkr; qyry drbwir] Baukih
AwgY; bdnu pswir]) suAwmI ko igRhu ijau sdw; suAwn qjq nhI inq] nwnk. ieh ibiD hir
Bjau; iek min huie iek iciq]45]) pRB kY dir pey; myry mnw]) Ab hm clI; Twkur pih
hwir] jb hm. srix pRBU kI AweI; rwKu pRBU. BwvY mwir]) Apuny Twkur kI; hau cyrI] crn
ghy jgjIvn pRB ky; haumY mwir inbyrI]
www.Gursevak.com

111

q`qkrw

kbIr. ijh dir Awvq jwiqAhu; htkY nwhI koie]2:- sRI kbIr swihb jI, siq sMqoK
dieAw Drm vIcwr inmrqw hlImI AsMK SuB guxW dy AsMK pRkwS hI pRkwS nUr hI nUr, srb
klw BrpUr pRB;) vwihgurU inrgun bRhm jI iv`c lIx hn[ au~Qy mwqw ipqw jwq dyS nhIN[
(ijh)ijs inrgun vwihgurU bRhm jI dy dirqy (Awvq)AwauNidAW, Bwv mhwrwj swihb
inrgun jI c, lIx hox l`gy nMU, lIx ho ky, A&ur smwDI c (jwiqAhu)jWdy nMU, kwm koRD loB
moh eIrKw vYr ivkwr ivSy vwSnw (koie)koeI BI nwhI (htkY)rokdw[ ijs c, Awps kau;
Awpih Awdysu] ho rhI hY[ jh inrml purKu; purK piq hoqw] srUp hn[ jh Awpn Awpu;
Awip pqIAwrw]) jh eykih eyk; eyk BgvMqw]) jb Akwru iehu; kCu n idRstyqw]) jb
inrgun pRB; shj suBwie] hn[ AYsw Anq- klwvwn sRb ivAwpI mhwrwj swihb jI dw
s`cw s`ucw au~cw dr hY[ XQw:- au~cw dr siqgurU nwnk dw, mYN soBw sux ky AwieAw[
kbIr. fUbw Qw, pY aubirE; gun kI lhir. Jbik] jb dyiKE. byVw jrjrw; qb. auqir
pirE hau Prik]67] vwihgurU bRhm srUp sRI kbIr swihb jI, ijn@W dI prm- pwk joiq
nwl, AsIN dyK bol sux rhy hW, jo Awpxy inrgun joiq nwl AsMK sUrjW hr smyN
pRkwSidAW, cyStw krw rhy hn, swrI dunIAW jIvn dy rhy hn[ AYsy dwqy mhWpurS jI
&urmwauNdy hn:- dwsn dws dw, ingurw mnmuK jIvn rUpI byVw, sMswr smMudR dy, AOgux pwp
ivSy rUpI jl c, (fUbw)fu`ibAw (Qw)sI, Bwv gurU rwmwnMd jI dy s`cy crnIN l`g ky, Srn pY
ky, (Jbik)CyqI hI, siq sMqK dieAw Drm vIcwr inmRqw hlImI gRIbI iekwgRqw SWqI SuB
(gun)guxW (kI)dI lhir, rom 2 c, au~TI, dwsn dws dw, ingurw mnmuK jIvn rUpI byVw,
sMswr smuMdR dy ivSy rUpI jl c fu`bxo (aubirE)bc igAw[ ieauN s`cy crn- kmlW hyT pey:hoie ibrkqu bnwrsI; rihdw rwmwndu gusweIN[ AMimRq vyly auTky; jWdw gMgw nHwvx qweI]
AgoN hI dy jwieky; lmw ipAw kbIr iqQweI] pYrIN. tuMb auTwilAw; bolhu rwm. isK smJweI]
ijauN lohw. pwrs Cuhy; cMdn vws. inm mihkweI] psU pryqhuM dyv kr; pUry siqgur dI
vifAweI]) A- crj- Acrj no Acrj imlY; ivsmwdy ivsmwd imlweI]) A- GV- Jrxw
Jrdw inJrhuM; gurmuK bwxI AGV GVweI] rwm kbIrY; Byd n BweI]15]
jb dyiKE. byVw jrjrw; qb. auqir pirE hau Prik]67] pUry gurU jI dI s`cI mhW
ivsmwd AlOikk crn Coh qoN pqw l`igAw, ingurw mnmuK jIvn rUpI byVy c, pwpW rUpI
hzwrW Cyk hn[ pUry gurU jI dI s`cI mhW ivsmwd AlOikk crn Coh pRwpiq hox qoN, dwsn
dws ny (jb)jdoN (dyiKE)dyiKAw, dwsn dws dw, ingurw mnmuK jIvn rUpI byVw, AOguxW pwpW
rUpI CykW krky (jrjrw)tu`tw Pu`tw hY[ (qb)qdoN (hau)dwsn dws, ingury mnmuK jIvn byVy
coN, gurpRswid (Prik)PV`k CyqI auqir (pirE)ipAw, Prik kr igAw, dUr ho igAw, Bwv
hMkwr ivkwr inMdw eIrKw cuglI corI XwrI swry doSW qoN Prk kr igAw[ ingury mnmuK jIvn
www.Gursevak.com

112

q`qkrw

rUpI byVy dy, pwpW AOguxW rUpI CykW duAwrw, ivSy jl AMdr pRvyS huMdw sI[ XQw:- kbIr. byVw
jrjrw; PUty CyNk hjwr] hrUey hrUey. iqir gey; fUby ijn isr Bwr]
kbIr. pwpI, Bgiq n BwveI; hir pUjw. n suhwie] mwKI cMdnu prhrY; jh ibgMD. qh
jwie]68] prmpUjnIk sRb ivAwpI dy Avqwr Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- pwpu
burw; pwpI kau ipAwrw] pwip ldy; pwpy pwswrw]) jIAW kuhq; n sMgY prwxI]) AsMK gl
vF; hiqAw kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir jwih] Anuswr pwp krn vwly ksweI nIc pwpI
nUM, grIbI gdw hmwrI] KMnw sgl rynu CwrI]) Bwau Bgiq kir; nIcu sdwey] qau nwnk
moKMqru pwey]) kbIr. sB qy hm bury; hm qij. Blo sBu koie] ijin AYsw kir bUiJAw; mIqu
hmwrw soie] Anuswr ipAwry vwihgurU jI dI pRymw (Bgiq)BgqI (BwveI)cMgI (n)nhIN l`gdI,
ies leI aus nUM, (hir)sRb pRkwSk AsMK bRhmMf c ivAwpk vwihgurU jI dI, qnu mnu
Arpau; pUj crwvau] gur prswid; inrMjnu pwvau]4]) pUjw kIcY. nwmu iDAweIAY; ibnu nwvY.
pUj n hoie] Anuswr Awpxw qn mn Arp ky nwm jpx jpwaux rUp, pUjw (suhwie)cMgI
(n)nhIN l`gdI[ ijvyN mwKI, cMdnu dI sugMDI qoN (prhrY)dUr B`jdI hY, (jh)ij`Qy (ibgMD)BYVI
bdbo hY, (qh)iq`Qy (jwie)jWdI hY[ ieauN pwpI, ij`Qy sqsMgq jI nwm jpdy hn, nwm rUpI
cMdn dI KuSbo qoN dUr B`jdw hY[ ij`Qy nSy qmwkU vysvw nwc gwxy corI fwky kql dI BYVI bdbo
hY au~Qy jWdw hY]68] XQw:- bgulw kwgu. n rheI srvir; jy hovY Aiq isAwxw] Enw.
irjku, n pieE EQY; En@w horo Kwxw]) bgulw kwg. nIc kI sMgiq; jwie krMg ibKU muiK
lweIAY]) ijn ky icq kTor hih; sy. bhih n siqgur pwis] EQY scu vrqdw; kUiVAwrw icq
audwis] Eie vlu Clu kir. Jiq kFdy; iPir. jwie bhih, kUiVAwrw pwis] ivic scy, kUVu n
gfeI; min. vyKhu ko inrjwis] kUiVAwr. kUiVAwrI jwie rly; sicAwr isK. bYTY siqgur
pwis]) pwpI dw m`KI ic`cV vwlw suBwv hY[ XQw:- mwKI rwm kI qU mwKI] jh durgMD qhw
qU bYsih; mhw ibiKAw md cwKI]1] rhwau] ikqih AsQwin qU itknu n pwvih; ieh ibiD
dyKI AwKI] sMqw ibnu qY koie n CwifAw; sMq pry goibd kI pwKI]) au~jl2 kvl3 jwlw
ibml2 mJwir, bsis inrml jl; pdmin3 jwvl4 ry]) pwxI5- pdmin jwvl, jl rs5
sMgiq; sMig doK nhI ry]) dwdr polw- dwdr; qU. kbih n jwnis ry]) KWdw6 hYN[ jwlw7
BKis6 isbwlu7, bsis inrml jl; AMimRqu. n lKis ry]) f`fU jl c in`q8 vsdw hY[
gursyvkx rUpI BOrI8 gursyvk BOrw9 au~proN20 Bwv bwhroN cux10 lYNdy hn guxW nMU[ bsu jl
poly- bsu jl inq8. n vsq AlI8 Al9; myr20 c cwgun10 ry]) kvIAW11[ inauNdIAW21
hn[ irdy dw qwqprX12 ku- mudnI inv- sis dovyN poly- cMd kumudnI11. dUrhu invsis21;
AnBau12 kwrin ry]) AMimRq du`D sihd nwl kOVquMmy dI byl isMjI jwvy, aus nwL l`igAw
quMmw, cwqur ho ky kuV`qx nhIN C`fdw[ kOVquMmy dI inAweIN jIv, cwqur ho ky AOguxw ivkwrW
dI kuV`qx nhIN C`fdw[ nwmu AMimRq13[ BgqI14[ inSkwm krm du`D[ pRym Sihd16, mDu polwwww.Gursevak.com

113

q`qkrw

AMimRq13 KMfu14, dUiD15 mDu16 sMcis; qUb. n cwqur ry]) sMq doKI rUpI ic`cV18- Apnw Awpu,
qU kbhu n Cofis; ipsn18 pRIiq ijau ry]) ijau Qix cMbiV iccVI; lohU pIAY dUDu nw pIvY])
pwpI. Bgiq n BwveI; hir jsu. suinE n jwie] mwKI. cMdn prhrY; jihN durgMD qh jwie]
(mhwqmw rzb)
kbIr. bYdu mUAw, rogI mUAw; mUAw sBu sMswru] eyku kbIrw. nw mUAw; ijh nwhI
rovnhwru]69] {ieMfIAw pulIs vwly, fwktR nwl rL ky, gRIb D`ky nwL cu`k ky, zwlm
fwktR koLy iljw ky, aus dw gurdw kFw ky vyc idMdy hn, zwlm fwktR pulIs mwieAw zihr
vMf lYNdy hn, AYsy zwlm mwieAw ro rhy fwktR bYd, rogI Aqy sB sMswr mUAw kih rhy
hn[ ijhVy gurmuiK bYd praupkwr krdy hn, aun@W nmskwr hY[ XQw:- mhlw 2] nwnk.
prKy Awp kau; qw pwrKu jwxu] rogu dwrU dovY buJY; qw vYdu sujwxu]} prmpUjnIk sRb ivAwpI
dy Avqwr Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- BwvyN sRIr krky ijauNdw hY, pr hMkwr
ivkwrW pdwrQ Dn dOlq l`b lwlc c ro irhw bYdu, (mUAw)mirAw hY, ikauN jo vwihgurU jI dI
pRIqI ibn, duKI mrIz qoN loV qoN v`D &Is lYNdw hY[ audr c b`cy mwr idMdw hY[ iesy qr@W
vwihgurU jI dI pRIqI ibnw, rogI BI (mUAw)mirAw hY, Aqy sBu sMswru hI (mUAw)mirAw hY,
ikauN jo vwihgurU jI Bu`l ky, vYr ivroD mmqw kRoD inMdw kql kukrm kr irhw hY [ XQw:Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih. nwnkw; ijh. pRIiq nhI
BgvMq]) AwKw jIvw; ivsrY mir jwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM; hir nwm Dwvxh])
AsMK mUrK; AMD Gor] AsMK cor; hrwmKor] AsMK Amr; kir jwih jor] AsMK gl vF;
hiqAw kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir jwih] AsMK kUiVAwr; kUVy iPrwih] AsMK mlyC; mlu
BiK Kwih] AsMK inMdk; isir krih Bwru] nwnku nIcu khY vIcwru] vwirAw n jwvw; eyk
vwr] jo quDu BwvY; sweI BlI kwr] qU sdw slwmiq; inrMkwr]18]
eyku kbIrw. nw mUAw; ijh nwhI rovnhwru]69] {slok 22 mrn bwry inrnw pV@o} eyku
(kbIrw)bRhm Aqy bRhmigAwnI jI (nw)nhIN (mUAw)mry (ijh)ijn@W dw mn ieMdRy, Dn ivkwr
AOguxW (rovnhwru)rovx vwly nwhI hn, Bwv imit gey bYr; Bey sB ryn ] AMimRq nwmu;
swDsMig lYn]) bRhmigAwnI sgl kI rInw] Anuswr sB dI DUV bx ky, vYr AOgux iqAwg ky
gRIbI sihq aumwh nwl praupkwr hI praupkwr krdy hn]69] XQw:- bRhmigAwnI kY;
grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI sd jIvY; nhI mrqw])
inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) gauVI kbIr jI] ijh mrnY; sBu jgqu
qrwisAw] so mrnw; gur sbid pRgwisAw]1] Ab kYsy mrau; mrin mnu mwinAw] mir mir
jwqy; ijn rwmu n jwinAw]1] rhwau] mrno mrnu; khY sBu koeI] shjy mrY; Amru hoie
soeI]2]) kih kbIr; hmrw goibMdu] cauQy pd mih; jn kI ijMdu] khu nwnk; guir bRhmu
idKwieAw] mrqw jwqw; ndir n AwieAw]) mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws])
www.Gursevak.com

114

q`qkrw

Amr Bey; Amrwpdu pwieAw] swDsMig; nwnk hir iDAwieAw]) mY n mrau; mirbo sMswrw]
Ab moih; imilE hY jIAwvnhwrw]
kbIr. rwmu, n iDAwieE; motI lwgI Koir] kwieAw hWfI kwT kI; nw Ehu crHY
bhoir]70] {ijvyN h`fI AMdr kIVy l`g ky KoV kr idMdy hn, iqvyN ies dyh qMbwkU fr`g
jUAw corI XwrI mMd krm ivkwrI gwxy sunxy, jIAW kohxw mwrnw Aqy kYNsr eyfz Awid
ibmwrIAW dI KoV l`gI hY} prm pUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (rwmu)srb klw BrpUr pRB;)
vwihgurU jI iDAwqw iDAwn Dy dI iqRkutI myt ky, s`cy sRb ivAwpI jwx ky (n)nhIN
(iDAwieE)iDAwieAw, ies kwm kRoD loB moh pr inMdw, pr iesqRI gmn, jUAw kql corI
fwky isgRt qmwkU nSy dI (motI)bVI BwrI (Koir)bdI, brbwdI, KoV lwgI hY, jo ies
(Koir)nws kr rhI hY, ikauN jo vwihgurU jI dy nwm cyqy nhIN krdw[
kwieAw hWfI kwT kI; nw Ehu crHY bhoir]70] ijvyN (kwT)l`kV (kI)dI (hWfI)qOVI
A`g qy ie`k vwrI cV@ jwvy Eh (bhoir)dubwrw (nw)nhIN (crHY)cV@ skdI, sV jWdI hY[ iqvyN
(kwieAw)dyh rUpI kwT dI hWfI, jdoN smUh AOguxW bdI rUpI Agn c sV geI iPr ieh
suAwh ho jwvygI, Eh (bhoir)dubwrw nhIN cV@ skygI[ ies bdI rUpI AgnI swV rhI hY,
ies qoN bcx leI gurU pRmysr jI dI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB s`cI Srn hY]70]
cOrwsI l`K jUn Bog ky, mnu`Kw jnm imldw hY, ies leI mwns jnmu dw pRwpq hoxw bVw hI
kTn hY, ikauN jo, kwT dI qOVI dy A`g qy cV@n vWg mnu`Kw jnm muV 2 ky pRwpq nhIN huMdw[
ijvyN jMgL c, ibRC dI twhxI nwl l`gy Pl p`k ky, DrqI qy if`g pYNdy hn, mu V ky twhxI
nwl, nhIN l`gdy[ ijvyN au~ifAw kpUr h`Q nhIN AwauNdw, smuMdR c su`tI imsrI h`Q nhIN
AwauNdI, kyly kyvl ie`k vwrI &u`l &L l`gdw hY[ XQw:- kbIr. mwns jnmu dulBu hY; hoie
n bwrY bwr] ijau. bn Pl pwky, Buie igrih; bhuir. n lwgih fwr]) mwns dyh. bhuir nh
pwvY; kCU aupwau. mukiq kw kru ry] nwnk khq. gwie krunwmY; Bv swgr kY pwir auqru ry ])
lK caurwsIh BRmqy BRmqy; dulB jnmu Ab pwieE]1] ry mUVy; qU hoCY ris lptwieE] AMimRqu
sMig bsqu hY qyrY; ibiKAw isau aurJwieE] mnu`Kw jnm pRwpq ho ky, suAws 2 nwm jp ky
inSkwm syvw gurU bMdgI BgqI krky ies s&lw krnw hY[
kbIr. AYsI hoie prI; mn ko Bwvqu kInu] mrny qy ikAw frpnw; jb hwiQ isDaurw
lIn]71] sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- vwihgurU DMn siqgurU mh`ly dsvyN jI nUM,
sRI AnMdpur swihb jI dw, jdooN AOrMgy dy hukm nwl, srhMdI sUby hMkwrI vzIdy, lhOrI sUby
zbrdsq KW Aqy bweIDwr phwVIAW Awid ny rL ky Gyrw pwieAw[ swFy s`q mhIny Gyrw
irhw, bwhr dyS c ^brW AwauNdIAW, gurU ipAwry AxKIly sUrbIr bhwdr iml ky mqw
www.Gursevak.com

115

q`qkrw

krdy,AwpW ijvyN ikvyN mhwrwj swihb jI dy crn- kmlW c phuMc ky, Awpxy isr kurbwn
krIey[ rsqy c jwx smyN bhuq rukwvtW sn[ dirAwvW dy GwtW Aqy rsiqAW c QW 2
qy, qurkW dIAW cOkIAW bYTIAW sn[ gurU ipAwry jI, JKVu JwgI. mIhu vrsY; BI. guru dyKx
jweI]13] smuMdu swgru. hovY bhu Kwrw; gurisKu liG. gur pih jweI]14] gurU ipAwry jI Bys
bdl ky bVy hI gupq FMg nwl, kbIr. cqurweI Aiq GnI; hir jip ihrdY mwih] Anuswr
gurU swihb jI dy crn- kmlW dy iDAwn c, SRI AnMdgV@ ikly c phuMcdy[ mhwrwj swihb
jI dy crn- kmlW qy m`Qw r`K ky, pRym bynqI krdy hy mhwrwj swihb jI! sIs Awp jI dy
hI hn[ Anq klwvwn ikRpw krky, dwsn dwsW inrBYqw iekwgRqw, Apxy s`cy crnkmlW dw iDAwn pRym b^So jI[ ijs krky Awp jI qoN kurbwn hoeIey[ crn- kmlW c
Awpxy sIs Arpx krdy[ isr Arpx vwly mhWpurS, gurU swihb jI dy s`cy crn- kmlW
c, SSqR AiBAws krdy, mhwrwj swihb jI ^urwk b^Sdy[ bdwm du`D cMgI ^urwk Ckdy[
kIrqn kQw FwfI vwrW suxdy[ do vyLy siqgurU mhwrwj swihb jI dy drSn krky, mn sRIr
idl idmwZ idno idn iekwgR mhW blvwn ho jWdy[ jdoN siqgurU dsvyN pwiqSwh jI gurqw
isMGwsx qy sjdy, mhwrwj swihb jI dy mhW ivsmwd mhW suMdr drSn krky iekwgR ho jWdy [
idl c ivsmwd iekwgRqw AwauNdI ik siqgurW ny pihly jwmyN AMdr prbq pMjw lwieAw,
qpdy kVwhy Twry, pMjvyN jwmyN AMdr au~bldI dyZ c bYTy, q`qI qvI qy KV@y, nOvyN jwmy AMdr
sIs kurbwn kIqw, Awp jI hux dsvyN jwmyN AMdr, zulm dy nwS, Drm dy pRkwS leI, gurbwxI
jI ju`go ju`g At`l r`Kx leI, Drm X`uD lV rhy hn[ jdoN mhwrwj swihb jI Awp SSqR
AiBAws krdy qy krwauNdy, dusmx qy vwr krn qy vwr rokx dw FMg d`sdy, Awp pYNqVy
k`Fdy SSqR AiBAws krdy, audoN isMGW dI ivsmwd AvsQw ho jWdI[ jIA pRwn mwn suKdwqw;
AMqrjwmI mn ko Bwvn] jI gurqw isMGwsx qy bYiTAW dy drSn krky Aqy kwhUM jMg ky
rMg pyKy] Anuswr mhwrwj jI dy jMgI jOhr dyK ky, sRI kbIr swihb jI dy khy Anuswr gurmuKW
dI AYsI inrBYqw vwlI AvsQw (hoie)ho (prI)geI ik, siqgurU mhwrwj swihb jI ny mn
(ko)nUM (Bwvqu)Bwaux vwlI kurbwnI (kInu)kIqI hY, kr rhy hn[ au~bldI dyZ c bYTxw sIs
kurbwn krny sRbMs kurbwn krny, koeI CotI ijhI g`l nhIN[ ieh mn BwauNdI ho geI, ik
mhwrwj swihb jI dy drSn krky, iekwgRqw bx geI[ mn BwauNdI ieh BI sI ik GrW qoN
&urnw krky qury sn, ik mhwrwj swihb jI rsqy c ivGn qoN bcwaux, mhwrwj swihb leI
sIs kurbwn krIey, auh BI mn BwauNdI ho geI[
mrny qy ikAw frpnw; jb hwiQ isDaurw lIn]71]1. swhmxy duSmxW dI &Oj jMg leI
iqAwr br iqAwr KV@I hY[ ShIdI dyx pihlW, Apny roim roim c bIr- rs Brn leI,
ieh AiBAws krdy:- kbIr. AYsI hoie prI; mn ko Bwvqu kInu] mrny qy ikAw frpnw; jb
hwiQ isDaurw lIn]71] hux (mrny)mrn (qy)qoN (ikAw)kI (frpnw)frnw hY? (jb)jdoN
www.Gursevak.com

116

q`qkrw

Drm- ihq jUJx leI,Apxy hwiQ c (isDaurw)KMfw (lIn)pkV ilAw[ mhwrwj swihb jI,
au~cI phwVI qy KV@ ky, sUrvIr bhwdr Apxy izMd jwn isMGW dy jOhr dyKdy [ isMG bVI
bhwdrI nwl duSmx c jw ky qrQ`lI mcw idMdy[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dy,
ien@W hukmw kmwauNidAw ShIdIAW pwauNdy[
mrny qy ikAw frpnw; jb hwiQ isDaurw lIn]71]2. jIvq Bwv qoN (mrny)mrn
(qy)qoN, (ikAw)kI (frpnw)frnw hY? (jb)jdoN h`Q c igAwn rUpI (isDaurw)KMfw (lIn)PV
ilAw[ XQw:- vwihgurU] rx myN jwie; n kbhUM BwjY] idRV@ kir; CqRI Drm so gwjY]) ggn
dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so
pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]) jau qau; pRym
Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n
kIjY]) vwihgurU] kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq.hir pUCY kaunu hY;
prw hmwrY bwr]) vwihgurU] kbIr.jau quih swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq
hwl kir; jo ikCu hoie q hoie]) vwihgurU] mn ry Cwfhu Brmu, pRgt hoie nwchu; ieAw
mwieAw ky fWfy] sUru ik snmuK rn qy frpY; sqI ik sWcY BWfy]1] fgmg Cwif; ry mn
baurw] Ab qau jry mry isiD pweIAY; lIno hwiQ sMDaurw]1] (338) vwihgurU] kbIr.myrw
muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] vwihgurU]
pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis])
vwihgurU] BY kwhU kau.dyq nih; nih BY mwnq Awin] khu nwnk.suin ry mnw; igAwnI qwih
bKwin]16]) vwihgurU] kbIr.ijsu mrny qy jgu frY; myry mn Awndu] mrny hI qy pweIAY;
pUrnu prmwndu]22] vwihgurU] jy jIvY.piq lQI jwie] sBu hrwmu.jyqw ikCu Kwie] vwihgurU]
koaU iksI ko rwj n dY hY] jo lY hY inj bl sy lY hY] vwihgurU] SSqRn ky ADIn hY rwj] so
pRym bynqI hY ik ijhVw isDaurw sqI Awpxy h`Q c lYNdI hY, ie~Qy aus isDaury dw ArQ
nhIN[ ikauNik mhwrwj swihb jI ny sqI dI mrXwdw bMd kIqI hY, jo ih`k D`kw inrw hI zor
zulm hY, jy AsIN sqI vwly p`K leIey ik sqI kihMdI mrnoN ikauN frnw, ieh gurmiq dy
iblkul ault hY[ bRhm smwj dy bwnI, pUrn DrmI nyk swaU rwjy rwm mohn rwie jI dI, pRym
bynqI prvwn krky, v`fBwgy lwrf bYnitMk jI ny, 7 dsMbr 1829 eI: nMU, sqI hox ivru`D,
s^q kwnUn jwrI kIqw[ pMjwb, rwjpUqwny c sqI hox dI bMdI, eIsvI 1847 c hoeI[
kbIr. rs ko gWfo cUsIAY; gun kau. mrIAY roie] AvgunIAwry mwnsY; Blo. n kihhY
koie]72] {sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- sdw gurqw ibrwjmwn prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI, Awpxy gursyvk jI qoN Awp hI vwihgurU
vwihgurU khwauNdy hn, Awp hI, gursyvk jI dy idl idmwg surqI ibrqI c gurbwxI jI Aqy
idl coN AMimRq bRhmwnMd rs, muK c Byjdy hn[ prm- pRsMn ho ky gurSbd byAMq SuB gux
www.Gursevak.com

117

q`qkrw

b^Sky, gursyvk jI dy lUM 2 c vs jWdy hn[ so gurqw ibrwjmwn vwihgurU gurU gRMQ swihb
jI mhwrwj jI duAwrw, Awpxy idl idmwZ surqI ibRqI c, gurbwxI pRwpq kridAW, gurU
jI rom 2 krky nmskwridAW, crn- kml c`tidAW, crn- kmlW c lIx ho ky,
vwihgurU vwihgurU jI jpidAW jpwauNidAW, Apxy idl coN AMimRq bRhmwnMd rs, muK c pRwpq
krn rUp, rs dw gMnw hY jI[ XQw:- nwmu rswiexu. mnu iqRpqwiexu; gurmuiK AMimRqu pIvW
jIau]} prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- siq sMqoK dieAw Drm vIcwr SuB (gun)guxW (kau)nUM pRwpq krn leI, siqgurU swihb
s`cy pwiqSwh jI dy pws (roie)ro 2 (mrIAY)mrIey Bwv bhuqo bhuq hI roeIey,hy mhwrwj
swihb s`cy pwiqSwh jI! pMc sqwvih dUq; kvn ibiD mwrxy] ikRpw krky AOgux myt ky,
dwsn dwsW SuB gux b^So jI[ AMimRq rs (ko)dw BirAw (gWfo)gMnw vwihgurU nwm
gurSbd, bwr 2 AiBAws krn rUp (cUsIAY)cUsxw krIey, (AvgunIAwry)AOguxW vwly
(mwnsY)purSW nUM, koie BI (Blo)cMgw (n)nhIN (kihhY)kihMdw]72]
kbIr. gwgir jl BrI; Awju kwil@ jYhY PUit] guru. ju n cyqih Awpno; AD mwiJ.
lIjihgy lUit]73]{swfy gurU pRmysr jI ny swnUM gur mrXwdw gurbwxI jI b^Sy hn, swfy leI
au~bldI dyZ c bYTy q`qy ryqy qy bYTy q`qw ryqw Awpxy sIs qy puAwieAw, sVdI bldI m`cdI
loh qy KVy@ hn, swfy leI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj rcy hn[ nOvyN jwmy c sIs kurbwn kr
rhy hn, dsvyN jwmy AMdr sRbMs kurbwn kr rhy hn[} prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd,
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr,
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI, sRIr nwsvMq &urmw rhy
hn:- ieh dyh rUpI gwgir, suAwsW rUpI jl nwl BrI hY[ (Awju)A`j AQvw (kwil@)k`l nUM,
AwXU dw kwil@ hox qoN (PUit)Pu`t (jYhY)jwvygI[ XQw:- kwcI mtukI; ibnis ibnwsw]) Amr
jwin sMcI ieh kwieAw; ieh imiQAw kwcI ggrI]) jb jrIAY. qb hoie Bsm qnu; rhY
ikrm dl KweI] kwcI gwgir. nIru prqu hY; ieAw qn kI. iehY bfweI]
guru. ju n cyqih Awpno; AD mwiJ. lIjihgy lUit]73] cOrwsI l`K jUn Bog ky Amolk
mnu`Kw jnm pRwpq krky, (ju)ijhVy (Awpno)Awpxy (guru)vwihgurU gurbwxI gurU jI
(cyqih)Xwd (n)nhIN krdy, auh, qmwkU Srwb kukrm kusMgI kwm kRoD loB moh hMkwr pwp
inMdw cuglI eIrKw dYS vYr AOguxW krky, izMdgI dy (AD)A`D (mwiJ)ivcwly hI, (lUit)lu`t
(lIjihgy)ley jwxgy, Bwv pUrI izMdgI nhIN Bog skxgy, izMdgI pRmwqmw rUp mMzl pRwpiq
nhIN ho skygI, k`cI gwgr BMn dyxgy, jm swh k`F lYxgy[ mrn bwAd jdoN jm lY ky jWdy
hn, jmpurI dy rsqy jWidAW, A`D ivcwly lu`t ley jwxgy]73] XQw:- krm Drm pwKMf jo
dIsih; iqn jmu jwgwqI lUtY] kwrobwr ivhwr c BI A`D ivcwly lu`t ley jwxgy[
www.Gursevak.com

118

q`qkrw

kbIr. kUkru rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau]74]
{kbIr swihb jI siq sMqoK dieAw Drm vIcwr Awid SuB guxW sihq, Anqklwvwn inrgun
inrMkwr inrivkwr inrhMkwr AsMK pRkwS hI pRkwS sihq, AMdr bwhr Ajpw jwp vwihgurU
jI c lIn, rwm jI dy ku`qy hn[} bRhm srUp sRI kbIr swihb jI nwl, crcw kridAW,
hMkwrI mUDy BWfy hwr ky iKJy, ikhw, qUM qW ku`iqAW vWg BauNkdw rihMdw hYN pUrn Bgq jI,
gu`sw krn dI bjwey, hr vyly jIA pRwx dwqy, vwihgurU jI pUrn ipAwr nwl cyqy kridAW
&urmw rhy hn:- BweI TIk hY! Awp jI ku`qw kihMdy hoN, dwsn dws kbIr, rwm jI (ko)dw
kUkru hY, (myro)dwsn dws dw (nwau)nwm (muqIAw)moqI hY, jo vwihgurU jI dy (muqIAw)ADIn
qwbydwr hY[ dwsn dws hr vyly vwihgurU jI dw js BONkx vwlw ku`qw hY[ XQw:- hm kUkr;
qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) sg nwnk. dIbwn msqwnw; inq cVY svwieAw])
eyqy kUkr hau bygwnw; Baukw iesu qn qweI] Bgiq hIxu nwnku. jy hoiegw; qw KsmY nwau. n
jweI]) lwl sig gulwm gurU goibMd isMG] dwZdwir nwm gurU goibMd isMG]156] gurmuiK
ipAwry BweI nMd lwl isMG jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws, gurU goivMd isMG jI dy prm piv`qR
SuB s`cy nwm dy (dwZdwir)inSwn vwlw, gurU goivMd isMG jI dw Zulwm dwsn dws lwlw golw
(sig) ku`qw hY[ hr vyly pUrn gurU jI dw js BONkdw hY[
gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau]74] prm ipAwry vwihgurU jI ny (hmwry)dwsn
dws dy (gly)AMqhkrn gL c, pRIq rUpI jyvVI AQvw AwigAw mnwaux rUpI (jyvrI)r`sI
pweI hY[ AwigAw mnwaux rUpI jyvrI (jh)ij`Dr (iKMcY)iK`cdy hn, dwsn dws (qh)iq`Qy
(jwau)jWdw hY[ AwpxI mrzI nwl dws ku`J nhIN kr irhw[ XQw:- sBu Awpy jgqu aupwiedw
ipAwrw; vis Awpy jugiq hQwhw] gil jyvVI Awpy pwiedw ipAwrw; ijau pRBu iKMcY. iqau
jwhw] jo grbY. so pcsI ipAwry; jip nwnk Bgiq smwhw]) Purmwnu qyrw. isrY aUpir; iPir
n krq bIcwr] quhI drIAw. quhI krIAw; quJY qy insqwr]) AwKxu vyKxu sBu; swihb qy
hoie]) jh bYswlih, qh bYsw suAwmI; jh Byjih. qh jwvw] sRb ivAwpI mhW ivsmwd
AvsQw c lIx ho ky kih rhy hn[ AMdr bwhr BrpUr inrgun bRhm jI dw dwsn dws kUkr
hY, jo AMdr bwhr AsMK guxW dy AsMK pRkwS srUp vwihgurU bRhm jI BrpUr ho rhy hn, AwpoN
koeI sMklp nhIN &ur irhw, sMklp ivklp mhwrwj swihb jI dI joiq nwl &ur rhy hn,
mhwrwj swihb jI dI joiq nwl dyK bol sux irhw hY [ AwpxI mrzI nwl, A`K BI nhIN Kol@
mIc skdw[ dwsn dws kUkr Apxy suAwmI jI dw dr, nhIN C`fdw, iek mn ie`k ic`q ho ky
cyqy krdw hY[ XQw:- suAwmI ko igRhu ijau sdw; suAwn qjq nhI. inq] nwnk. ieh ibiD,
hir Bjau; iek min. huie iek iciq]45]
kbIr. jpnI kwT kI; ikAw idKlwvih loie] ihrdY. rwmu n cyqhI; ieh jpnI ikAw
hoie]75] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
www.Gursevak.com

119

q`qkrw

BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy pKMfI! (kwT)l`kV (kI)dI (jpnI)mwLw pw ky,
(loie)lokW T`gx leI (ikAw)kI (idKlwvih)idKw irhw hYN? ihrdY krky, qUM rwmu jI
(cyqhI)cyqy (n)nhIN krdw, ieh (jpnI)mwLw pw ky (ikAw)kI (hoie)hovygw?]75] ihrdy c
Awpy hI jwp hoeI jwxw, ihrdy krky qUM rwmu jI cyqy krny hn[ XQw:- ibnu ijhvw; jo jpY
ihAwie] koeI jwxY. kYsw nwau]) Ajpw jwpu. n vIsrY; Awid jugwid smwie]) pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) nau iniD; AMimRqu pRB kw nwmu]
dyhI mih; ies kw ibsRwmu]) suMn smwiD; Anhq qh nwd] khnu n jweI; Acrj ibsmwd]
iksy qoN cIz mMgxI qW BI mwLw idKw dyxI, ies mwLw dw koeI &wiedw nhIN, pKMfIAW pKMf
qoN mn@w kr rhy hn[ XQw:- mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu iKlaun@W jwnW]1])
Awsw] gj swFy qY qY DoqIAw; iqhry pwiein qg] glI ijn@w jpmwlIAw; loty hiQ inbg]
Eie. hir ky sMq, n AwKIAih; bwnwris ky Tg]1] AYsy sMq. n mokau Bwvih] fwlw isau;
pyfw gtkwvih]1] rhwau] bwsn mWij crwvih aUpir; kwTI Doie jlwvih] bsuDw Koid.
krih duie cUly@; swry mwxs Kwvih]2] Eie pwpI. sdw iPrih AprwDI; muKhu. Aprs
khwvih] sdw sdw iPrih AiBmwnI; sgl kutMb fubwvih]3] ijqu ko lwieAw, iqq hI
lwgw; qYsy krm kmwvY] khu kbIr. ijsu siqguru BytY; punrip. jnim n AwvY]4]2]
kbIr. ibrhu BuXMgmu, min bsY; mMqu. n mwnY koie] rwm ibEgI. nw jIAY; jIAY. q
baurw hoie]76] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ijs gurmuiK snmuK rwm gurU pRymI jI dy min
c, gurU (ibrhu)pRym rUpI (BuXMgmu)s`p (bsY)vsdw hY, auh (koie)iksy (mMqu)aupdyS mMqR
(n)nhIN (mwnY)mMndw, Bwv s`p mMqR dy v`s ho jWdw hY, pr gurmuiK dy mn AMdr, pRym rUpI
s`p, iksy aupdyS mMqR krky v`s nhIN huMdw[ AQwh pyRm qy idRstWq:- ijvyN bwby mqIdws jI
nUM, duSt kwzI ny ikhw, qUM AwpxI juAwnI qy qrs kr, qUM gurU jI dy pws rih ky kI K`itAw
hY? qyry sRIr Awry nwl cIirAw jwxw hY, qUM ikauN nhIN au~cy Ahudy lYNdw? Dn pdwrQ byZmW
lY, v`fw sUbw bx jw, dunIAW dy suK Bog, gurU qygbhwdr swihb jI dw swQ C`f dy [ aus
ikhw, siqgurU qygbhwdr mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI dy drSn qy syvw ismrn dy
inmK dw jo suK hY, qusIN smJ nhIN skdy[ XQw:- eyk inmK; jo ismrn mih jIAw] koit
idns lwK; sdw iQru QIAw]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
pwr] aun@W dy lwlcW Tukrw id`qw, Awrw ipAwrw kIqw[ XQw:- Awrw ipAwrw lgq hY,
kwrw krau bnwie[ isr jwie q jwie, myrw is`KI isdk n jwie[ bwbw mqIdws jI v`s
krn leI, aun@W ny lwlc dyx rUpI bVy mMqR pVy@, pr aun@W, koeI mMqR nhIN mMinAw[
www.Gursevak.com

120

q`qkrw

rwm ibEgI. nw jIAY; jIAY. q baurw hoie]76] zihr vwlw s`p nhIN, Ajpw jwp
sihq pRym rUpI s`p dw fMg BI pRym hI hY, pRym sihq Ajpw jwp rUpI s`p dw fMigAw, AMdr
bwhr SuB guxW dy Anq klwvwn, AsMK pRkwS sihq inrgun bRhm rwm jI dy pRymI, rwm jI dy
ivjogI ho ky, j`g qy (nw)nhIN (jIAY)ijauNdy, ikauNik aun@W nUM, pRym sihq Ajpw jwp rUpI s`p
ny pRym dw fMg lw idqw, aun@W AMdr bwhr pRym hI pRym hY[ s`p dw fMigAw, J`t hI mr jWdw hY,
iesy qr@W auh pRym sihq Ajpw jwp rUpI s`p dy fMgy, ijauNdy nhIN, Bwv aun@W dy lUM 2 c
mhwrwj swihb jI dw pRym vsdw hY, auh sMswrI jIvn ivSy ivkwrW AOguxW doSW inMdw cuglI
eIrKw dy jIvn c nhIN ijauNdy, auh mhwrwj c lIn ho ky, jy ijauNdy hn, q auh
(baurw)msqwny hoie jWdyy hn[ XQw:- mwrU mhlw 1] koeI AwKY BUqnw; ko khY byqwlw] koeI
AwKY AwdmI; nwnku vycwrw]1] BieAw idvwnw swh kw; nwnku baurwnw] hau hir ibnu; Avru
n jwnw]1] rhwau] qau dyvwnw jwxIAY; jw BY dyvwnw hoie] eykI swihb bwhrw; dUjw Avru n
jwxY koie]2] qau dyvwnw jwxIAY; jw eykw kwr kmwie] hukmu pCwxY Ksm kw; dUjI Avr
isAwxp kwie]3] qau dyvwnw jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp kau; Avru
Blw sMswru]4]7]) logu khY; kbIru baurwnw] kbIr kw mrmu; rwm pihcwnW]) mY baurI;
myrw rwmu Bqwru] ric ric qw kau; krau isMgwru]) aun@W dI baurI AvsQw kYsI hY? Anhq
suMin rqy; sy kYsy] ijs qy aupjy; iqs hI jYsy]) mgnu BieE. ipRA pRym isau; sUD. n ismrq
AMg]) vwihgurU jI c ivsmwd ho ky. sMswr ivswr idMdy hn[ n au~Qy KuSI n ZmI, jMmx
mrn qRY gux AqIq ho ky, msqwnI AvsQw c ijauNdy hn[ aun@W dw mn koeI ivSy ivkwrW dw
sMklp nhIN krdw, A`KW rUp nhIN dyKdIAW kMn inMidAw cuglI nhIN suxdy, zbwn JUT nhIN
boldI, cmVI sprs nhIN cwhuMdI[ auh sMswr v`loN idvwny msqwny huMdy hn[ XQw:- Bau qyrw
BWg; KlVI myrw cIqu] mY dyvwnw; BieAw AqIqu]) mY baurI; myrw rwmu Bqwru] ric ric qw
kau; krau isMgwru]1]) rwm jI aun@W dy isr qy h`Q r`Kdy hn[ mhwrwj swihb jI dy AsMK
pRkwS aun@W qy pYNdy hn[ AMdr bwhr gurSbd ArQ dyK rhy hn, aun@W dw sMswr v`l i^Awl
nhIN, aun@W dI bRhmwkwr ibRqI hY, bRhmigAwnI sgl kI rInw] hn AMdroN bwhroN s`cy c lIx
hn, pwrbRhmu ijin; scu kir jwqw] nwnk so jnu; sic smwqw]) aun@W dy kMn bRhm jI hI
suxdy hn, A`KW bRhm jI hI dyKdIAW hn[ XQw:- bRhmu dIsY. bRhmu suxIAY; eyku eyku
vKwxIAY] Awqm pswrw krxhwrw; pRB ibnw. nhI jwxIAY]) AMqir guru AwrwDxw; ijhvw
jip gur nwau] nyqRI. siqguru pyKxw; sRvxI. sunxw gur nwau]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY]
rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI
bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]) aun@W dI Agm AgwD pRymmeI AvsQw hY[ XQw:AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy]) Awpy
lwieE; Apnw ipAwru]) nwm ibnw sony dI DrqI BI cMgI nhIN l`gdI[ XQw:- jy DrqI sB
www.Gursevak.com

121

q`qkrw

kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY. Avru n BwieAw rwm]) min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw
cwau]) mY nIry. Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau. idRsit n krY rucWgY ]) hau rih n skw.
ibnu dyKy pRIqmw; mY. nIru vhy vih. clY jIau]) iek GVI n imlqy; qw kiljugu hoqw] huix
kid imlIAY; ipRA quDu BgvMqw] moih. rYix n ivhwvY, nId n AwvY; ibnu dyKy. gur drbwry
jIau]) mhWpurS jI dI aupmw bhuq hY[ XQw:- ijhbw eyk; ausqiq Anyk] siq purK; pUrn
ibbyk]
kbIr. pwrs cMdnY; iqn hY eyk sugMD] iqh imil. qyaU aUqm Bey; loh kwT
inrgMD]77] gurmuiK sMqW BgqW dI syvw susMgq dw bhuq v`fw lwB, Bgq sRI kbIr swihb
jI &urmwauNdy hn:- jo pwrs qy (cMdnY)cMdn hn, (iqn@)iqn@W c, (eyk)ie`k ie`k (sugMD)gux
hY[ pwrs AMdr ieh gux hY, jr vwly lohy sonw bxwauNdw hY[ cMdn c ie`k gux hY, l`kVI
sugMDI sihq, cMdn bxw idMdw hY[ XQw:- Eie BI cMdnu hoie rhy; bsy ju cMdn pwis]11])
iqh imil. qyaU aUqm Bey; loh kwT inrgMD]77] (iqh)iqs pwrs nwl imil ky
(qyaU)auh (loh)lohw, (aUqm)au~qm sonw (Bey)ho jWdw hY, qy cMdn nwl iml ky (inrgMD)sugMDI
qoN rihq jo kwT hY, auh aUqm cMdn ho jWdw hY [ ieauN cMdn smwn sMqW nwl iml ky, lohy
vWg pwpW krky Bwrw, ivSy ivkwr dy jr vwlw, pwpI jIv rUp lohw, bwrW vMnI dy Su`D sony
vWg, pMjy igAwn ieMdRy pMjy krm ieMdRy mn qy buu`D, ien@W bwrW au~jl krky ieMidRAW dy ivSy
iqAwg ky, Su`D sony vWg Su`D Su`D ho jWdw hY[ inrgMD kwT vWg, BgqI dI sugMDI rihq purS,
cMdn rUp mhWpurSW nwl l`g ky, BgqI rUpI sugMDI sihq sugMDq, cMdn rUp mhWpurS ho jWdw
hY[ XQw:- Bwr ATwrh mih. cMdnu aUqm; cMdn inkit sB cMdnu hueIAw]) cMdn Bgqw joiq
ienyhI; srby prmlu krxw]) qum cMdn. hm ierMf bwpury; sMig qumwry bwsw] nIc rUK qy aUc
Bey hY; gMD sugMD invwsw]1]
kbIr. jm kw TyNgw burw hY; Ehu nhI sihAw jwie] prmpUjnIk vwihgurU srUp sRI
kbIr swihb jI &urmw rhy hn:- hy BweI! jm (kw)dw (TyNgw)sotw bhuq hI burw hY[ Ehu iksy
koloN BI (sihAw)shwirAw nhI (jwie)jWdw[ bMn@ ky k`utdy hn, mwrn l`gy QW kuQwE nhIN
dyKdy[ XQw:- khu kbIr. qb hI nru jwgY] jm kw fMfu; mUMf mih lwgY]) sUmih Dnu. rwKn
kau dIAw; mugDu khY, Dnu myrw] jm kw fMfu. mUMf mih lwgY; iKn mih krY inbyrw]
eyku ju swDU. muoih imilE; iqin@. lIAw AMcil lwie]78]1:- (eyku)ie`k (ju)jo
prmpUjnIk swDU rwmwnMd jI, (muoih)dws (imilE)imly, (iqin@)iqn@W ny dwsn dws
Awpxy (AMcil)p`ly lwie lIAw hY]78] XQw:- lwie AMcil nwnk. qwirAnu; ijqw jnmu
Apwr jIau]) AMcil lwie qrwieAw BweI; Baujlu duKu sMswru] kir ikrpw ndir inhwilAw
BweI; kIqonu AMgu Apwru]
www.Gursevak.com

122

q`qkrw

eyku ju swDU muoih imilE; iqin@ lIAw AMcil lwie]78]2:- kbIr pMQIey BweI lihxw
isMG jI ny Bgq mwLw c iliKAw hY, ijs smyN siqgurU nwnk dyv mhwrwj swihb jI kWSI
c phuMcy, aus vyly Bgq, mhwrwj jI dy drSn krky inhwl gd 2 hoey [ jdoN swry Bgq
mhwrwj swihb kWSI qoN ivdw krn bwhr Awey, qW Bgq sRI kbIr swihb jI dI aumr aus
vyLy 106 vr@y sI[ Awp jI pMckoSI qoN Aw rhy sn, vfY Bwig Byty gurdyvw] Anuswr siqgurU
swihb jI dy drSn v`ifAW BwgW krky hoey[ gurU mhwrwj s`cy pwiqswh jI ny inrgun srgun
dI eykqw b^S ky inhwl kIqy[ ies Anuswr kih rhy hn ik eyku ju (swDU)siqgurU nwnk dyv
mhwrwj s`cy pwiqswh jI, (muoih)dwn dws (imilE)imly, (iqin@)iqn@W ny ikRpw krky,
dwsndws Awpxy Srn rUpI (AMcil)p`ly lwie lIAw[ dwsn dws inhwl 3 ho igAw[
kbIr. bYdu khY hau hI Blw; dwrU myrY vis] vwihgurU bRhm srUp sRI kbIr swihb jI
SuB aupdyS &urmwauNdy hn:- bYdu (khY)kihMdw hY, (hau)mYN hI (Blw)cMgw hW, dwrU dyxI
(myrY)myry vis hY[ d@wvw krdw hY ik mYN bMdy mrn nhIN dyvWgw[
ieh qau bsqu gupwl kI; jb BwvY lyie Kis]79] hy BweI! ieh cyqn s`qw rUp AQvw
izMd jwn (bsqu)vsqU, (qau)qW, (gupwl)Awid Ajoin AjY AibnwsI iqh prmysr jwno] (sRI
dsm) vwihgurU jI (kI)dI hY, (jb)jdoN (BwvY)cwhux audoN hI (Kis)iK`c (lyie)lYNdy hn]79]
XQw:- jb ApunI joiq. iKMcih qU suAwmI; qb koeI. krau idKw viKAwnw]) nh bwirk. nh
jobnY; nh ibrDI kCu bMDu] Eh byrw. nh bUJIAY; jau Awie prY jm PMDu]) jYsy ikrswxu; bovY
ikrswnI] kwcI pwkI; bwiF prwnI]1]) jVI bUtI jy jIvIey, ikauN mrY DnMqr]) cwry kuMt,
kwl ky v`s[ khW jweIey, kwl qy n`s[
m 2] vYdw. vYdu suvYdu qU; pihlW rogu pCwxu] AYsw dwrU. loiV lhu; ijqu vM\Y rogw Gwix] ijqu
dwrU. rog auiTAih; qin suKu vsY Awie] rogu gvwieih Awpxw; q nwnk. vYdu sdwie]2] vYd
is`iKAw hY, l`igE Awid ko haumY rogU]) haumY dIrG rogu hY; dwrU BI iesu mwih] vYd jI
gur pUry dy s`cy crnIN l`g ky, Apnw rog haumY rog nivrq krn[ bwxI kOVw bolx dw rog
hY, sRIr c BI rog hn ien@W rogW qoN Awp bcx, hornW bcwaux[ so vYd burw nhIN ikhw,
vYd smJ sUJ id`qI hY[ aus dI BI kilAwx leI, aus cyqMn kIqw hY[ duAweI Zlq dyx
qoN bhuq swry mrIz cV@weI kr jWdy hn[ vYd jI Awp nwm jpx hornW qoN jpwaux[ duAweI
nwl pRhyz nwm jpx bwry BI d`sx[ rog b`uJx dwrU bu`Jx sujwx vYd bnx[ XQw:- mhlw 2]
nwnk. prKy Awp kau; qw pwrKu jwxu] rogu dwrU dovY buJY; qw vYdu sujwxu]
kbIr. naubiq AwpnI; idn ds lyhu bjwie] ndI nwv sMjog ijau; bhuir. n imlhY
Awie]80] {DrqI aupir kot gV; kyqI geI vjwie] jo Asmwin. n mwvnI; iqn nik. nQw
pwie] cOhW ju`gW c, kRoVW hI zwlm hoey hn, ijn@W ny pr iesqRIAW KohIAW, ijvyN AihmdSwh
AbdwlI ny, ihMd coN ATwrW hzwr, bweI hzwr, qIh hzwr bIbIAW lu`tIAW, gznI c tky
www.Gursevak.com

123

q`qkrw

2 vycIAW[ ies qr@W sony hIry jvwhrwqW, dUjI DrqI Kohx leI bVy hI zor zulm krdy
rhy, ^Un dIAW ndIAW vgwauNdy rhy[ lokW dy GrW swV idMdy, msUmW kql kr idMdy[
bwbr jwbr vWg swV &Uk bhuq krdy, Pyr KuSI c Aw ky jSn mnwauNdy, n`gwry vjwauNdy [}
vwihgurU bRhm srUp, sRI kbIr swihb jI SuB s`cw vYrwgmeI aupdyS &urmwauNdy hn:- hy BweI!
sMswr qy zor zulm krky, AwpnI ij`q dy (naubiq)v`fy ngwry, ds idn (bjwie)vjw
(lyhu)lYxw kr] XQw:- jIq iPrY. sB dys idswn ko; bwjq Fol imRdMg ngwry] guMjq gUV
gjwn ky sMudr; ihMsq hI hXrwj hjwry] AQvw hy BweI! Awp praupkwr krn krwaux,
kIrqn is`Kx is`Kwaux, kQw is`Kx is`Kwaux, sMQw krn krwaux, Awpxy AMdr Ajpw jwp
krn rUp (naubiq)v`fw ngwrw, ds idn vjw lY, Bwv vYrwg Dwr ky ismrn praupkwr kr
lY[ (ijau)ijvyN ndI c (nwv)byVI qy cV@y, jIAW dw (sMjog)imlwp huMdw hY[ byVI fu`bx qoN,
jIA mrn qoN (bhuir)muV ky, aus byVI c (Awie)Aw ky (n)nhIN (imlhY)imldy[ AQvw ndI
c byVI nwl pwxI dw (sMjog)imlwp tkrw huMdw hY, AgWh cilAw jWdw hY, muV ky vwips
nhIN AwauNdw, iesy qr@W hy jIv! aus Awpxy rwj Bwg ijhVw zor zulm nwl bxwieAw sI,
muV ky Awie ky (n)nhIN dyKyNgw[ XQw:- vY suq vY ibq, vY pur pwtn; bhuir. n dyKY Awie])
ndIAw vwh ivCuMinAw; mylw sMjogI rwm]) supn cirqR icqR, jwgq n dyiKXq; qwirkw mMfl.
prBwiq n idKweIAY] qrvr CwXw lg dIrG cpl bl; qIrQ purb jwqRw. iQr n rhweIAY ]
ndI nwv ko sMjog log. bhurXo n imlY; gMDrb ngr imRg iqRSnw iblweIAY] (kibq 117)
iesy qr@W ies sMswr qy qUM jo zor zulm pwp krky, lhU dIAW ndIAW vgweIAW hn, ij`q dy
vwjy vjwey hn, Awpxy Awp v`fw khwieAw, CqrW dI CwieAw hyT quirAw hYN, mr ky nMgw
jwvyNgw[ XQw:- nWgy Awvnu; nWgy jwnw] koie. n rih hY; rwjw rwnw]) nMgw dojik cwilAw;
qw idsY Krw frwvxw] ie`QoN sMswr qoN gunwh lY ky jwvyNgw, ijs krky jm fMf shwrny pYxgy [
ieh bVI BwrI vYrwgmeI is`iKAw hY, ies pV@ ky, jIv zor zulm n kry, kMnW h`Q lw ky,
gur pUry jI nmskwr kry]80]
m`su- kbIr. swq smuMdih msu krau; klm krau bnrwie] bsuDw kwgdu jau krau; hir
jsu. ilKnu n jwie]81] {vwihgurU Bgq sRI kbIr swihb jI Akwl purK jI AMdr bwhr
pRgt hn[ sB AvwzW coN rwm 2 jI sux rhy hn[ XQw:- sBY Gt. rwmu bolY; rwmw bolY]
rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]) gwvih
quhno pauxu pwxI bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry]) kyqIAw KwxI. kyqIAw bwxI; ijqnI AnMq
bRhmMf dI rcnw hY, Bgq sRI kbIr swihb jI swrI rcnw gwauNdI jwp krdI, ids sux
rhI hY[ vwihgurU inrgun bRhm jI, AsMK AnMq guxW dy pRkwS inrMkwr hr pRwxI dy AMdr
bwhr jwp kridAW, smMUh bRhmMfW c ivAwpk ho rhy hn[ AnMq bRhmMf dI rcnw, aun@W c
vs rhI hY, auh rcnw c vsdy hn[ AnMq bRhmMf dI rcnw, aun@W dy srgun srUp jI hn[
www.Gursevak.com

124

q`qkrw

srgun srUp dy pswry c, AsMK sUrj jpdy hn[ AsMK DrqIAW dw ikxkw 2, AsMK pwxI
AnMq hvwvW AnMq hI bRhmw ivSnUM isv jI, AsMK Bgq hr smyN jwp jpdy hn[ AnMq bRhmMf
dI rcnw AnMq bRhmMfW c vsx vwly jIv jMq, smuMdR aun@W c vsx vwly jIv, swrI rcnw
mhwrwj dw jwp kr rhI hY[ XQw:- jo jo ricE; su iqsih iDAwiq] byAMq gurmuiK pRymIN
AnMq bRhmMf dI rcnw c gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]) ieik inrMkwrI; nwm AwDwir]
Anuswr hr vyly jwp krdy rihMdy hn[ AYsy sRb ivAwpI mhW ivsmwd bRhm vwihgurU jI dI
swiKAwqqw kbIr swihb jI hoeI hY[ ikauNik inrgun bRhm jI sRb pRkwSk hn, swry j`g
dy jIvn rUp, pRyrk pRkwSk hn[ inrgun bRhm c AsMK cV@y sUrj cMd, bRhm jI qoN s`qw lY ky
B`j rhy hn Aqy mhwrwj dw js krdy hn[ AsMK DrqIAW hvwvW jwp krdIAW hn[ swry
Akwr B`jy iPrdy hn, swfy AMdr byAMq jIA B`jy iPrdy, swry jwp kr rhy hn[}
kbIr. swq smuMdih msu krau; klm krau bnrwie] bsuDw kwgdu jau krau; hir jsu.
ilKnu n jwie]81]) bysumwr AQwh Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY])
nwnk Acrju. Acrj isau imilAw; khxw kCU n jwey]) ibsmn ibsm rhy ibsmwd]
Anuswr mhW ivsmwdqweI c lIx, prmpUjnIk sRb ivAwpI pUrn bRhm jI dy Avqwr pUrn
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- BwvyN dwsn dws (swq)s`q (smuMdih)smuMdRW dI,
(msu)SwhI (krau)bxwauxw kry, (pMj mx k`cy dw ie`k Bwr hY, swrI bnswpqI dy ibRCW dw
ie`k ie`k p`qw ilAw jwvy, 90 mx k`cy huMdy hn, ATwrW Bwr bxdy hn[ ATwrW Bwr
(bnrwie)bnwspqI dIAW (klm)klmW (krau)bxwauxw kry, (jau)jykr swrI (bsuDw)DrqI
dw kwgdu (krau)bnwauxw kryy, qW BI (hir)ivsmwd sRb pRkwSk vwihgurU jI dw jsu
(ilKnu)iliKAw (n)nhIN (jwie)jWdw]81] ikauNik, AwpY jphu; Awpnw jwpu] Anuswr auh
Awpxw jwp, Awp hr vyly kr rhy hn[ XQw:- nwnk. kwgd lK mxw; piV piV kIcY Bwau]
msU. qoit n AwveI; lyKix. pauxu clwau] BI qyrI kImiq. nw pvY; hau. kyvfu AwKw nwau])
kwgd dIp sBY kir kY; Aru swq smuMdRn kI msu kYho] kwt bnwspqI sgrI; ilKby hUM ky
lyKn kwj bnY ho] swrusqI bkqw kirkY; jug kot gnys ky hwQ ilKY ho] kwl ikRpwn ibnw
ibnqI; nw qaU qum ko pRB nYk irJY ho] (bicqR nwtk) khw lgY; iehu kIt bKwnY] mihmw
qoir; quhI pRB jwnY] ipqw jnm; ijm pUq n pwvY] khw qvn kw; Byd bqwvY]4] mhW
ivsmwd pRym bynqI:- BwvyN vwihgurU jI dw jsu iliKAw nhIN jWdw qW BI ilKxw bhuq hI
jrUrI hY, ilKx dw Aqot &L hY[ XQw:- ilKu nwmu. swlwh ilKu; ilKu. AMqu n pwrwvwru])
hir jsu ilKih. lwie BwvnI; sy hsq pivqw]) sy kr Bly; ijnI hir jsu lyKw])
kbIr. jwiq julwhw ikAw krY; ihrdY bsy gupwl] kbIr. rmeIAw kMiT imlu; cUkih
srb jMjwl]82] iksy hMkwrI iv`dvwn ny Bgq kbIr swihb jI nwl crcw kIqI, hwr ky
iKJ igAw, kihMdw qUM ijqnw mrzI Xqn kr lY, BwvyN ijqnw mrzI dunIAW mgr lw lY,
www.Gursevak.com

125

q`qkrw

T`gI mwrI jw, pr qUM qW julwhw hYN, qyrI mukqI nhIN ho skdI, pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI
dy AMdr bwhr, AsMK guxW dy AsMK pRkwS srUp inrgux bRhm jI swiKAwq ho rhy hn[
ibAdbI dy bcn kihx qoN, Awp jI dy mn qy koeI BI Asr nhIN hoieAw, bVy dIrG AwSy,
sihxsIlqw nwl gurbwxI jI aucwr rhy hn:- jwiq julwhw; miq kw DIru] shij shij; gux
rmY kbIru]) dwsn dws dI jwiq julwhw (ikAw)kI (krY)krygI, Bwv kI ivgwVygI? dwsn
dws dy ihrdY AMdr (gupwl)Awid Ajoin AjY AibnwsI; iqh prmysr jwno] sRb ivAwpI
vwihgurU jI (bsy)vs rhy hn[ XQw:- sloku] Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq]
imrqk khIAih nwnkw; ijh pRIiq nhI. BgvMq]1] pauVI] |M|w; Ktu swsqR hoie i|Awqw]
pUrku kuMBk; ryck krmwqw] i|Awn iDAwn; qIrQ iesnwnI] sompwk Aprs auidAwnI]
rwm nwm sMig; min nhI hyqw] jo kCu kIno; soaU Anyqw] auAw qy; aUqmu gnau cMfwlw] nwnk
ijh min bsih gupwlw]16]
kbIr. rmeIAw kMiT imlu; cUkih srb jMjwl]82] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW
ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy
Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:(kbIr)v`fy (rmeIAw)ibAwipk rwm sgl swmwn]14] ivAwpk rwm jI dy inrgun
(kMiT)gL nwl, dwsn dws kbIr imlu igAw hY, Bwv inrgun c lIx ho igAw hY [ Akwl
purK jI ny Awpxy srgun srUp Dwr ky Awpxy gLy nwl BI lw ilAw hY [ ihrdy rom 2 c,
vwihgurU jI vs gey hn[ dwsn dws dy (srb)swry AOguxW pwpW ivkwrW hMkwr dy (jMjwl)bMDn
(cUkih)cu`ky, k`ty gey]82] XQw:- kir ikrpw.dIE moih nwmw; bMDn qy Cutkwey] mn qy
ibsirE.sglo DMDw; gur kI crxI lwey] rwm jI hux swfy AMdr bwhr, AsMK guxW sihq
AsMK nUr BrpUr ho rhy hn, AsMK bRhmMfW AMdr ivAwpk, hr dyhI AM dr ivAwpk ho rhy
hn[ swrIAW GtW dy mwlk, sB dy AMqrjwmI, swrIAW DrqIAW koRVW sUrjW cMdRimAW Bjw
rhy hn, ien@W pRkwS dy rhy hn, AsMK auqpqIAW pwlxw, lYqw kridAW inrlyp BI ho rhy
hn[ AYsy pRkwSk pRyrk ijn@W dI au~jl joq nwl swfI izMd jwn c`l rhI hY, A`KW vyK
rhIAW, bol sux rhy hW[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- kbIr. myrI jwiq kau; sBu ko hsnyhwru] bilhwrI
ies jwiq kau; ijh jipE isrjnhwru]2]) qUM bRhmnu mY kwsIk julhw; muih qoih brwbrI.
kYsy kY bnih] hmry rwm nwm kih aubry; bydu Brosy. pWfy fUib mrih]) qUM bwm@nu. mY kwsIk
julhw; bUJhu mor igAwnw] qum@ qau jwcy. BUpiq rwjy; hir sau. mor iDAwnw] ies c
mhWpurSW dw dIrG AwSw hY ik ijhVy pRymI pihlW kbIr swihb jI qoN gurmMqR pRwpq krky,
syvk is`K bx cu`ky hn, auh folx n, ijhVy nvyN bxn vwly hn aun@W dy mn AMdr koeI rok n
pvy, ijvyN DVw- DV kbIr swihb jI qoN aupdyS lY rhy sn, bhuqy bMdy zwqI n&rq krky lwhw
www.Gursevak.com

126

q`qkrw

nhIN lY sky, sRI kbIr swihb jI dw Bwv ieh sI ik bhuqy jIv lwhw lYx [ XQw:- nwnk nwm
cV@dI klw, qyry Bwxy sRb`q dw Blw[ dwsn dws julwhw smJ ky, n&rq n krn, ijhVy
pihlW kbIr swihb jI dy syvk sn, aun@W dI jy SrDw tu`t geI, qW aun@W dI kilAwx nhIN
hoxI, nvyN bxn vwilAW dy mn c SMkw n hovy[ ijhVy nvyN bx jwx, auh BI inscw Brosw
r`Kx ik jo kbIr swihb jI kih rhy hn, gupwl jI pRwpq krky, ihrdy c vsw ky, kmw
ky, srgun jI dy sMudr drSn krky kih rhy hn, aus qr@W qW swrI dunIAW kihMdI hY ik mYN
pRmwqmw jI pw ilAw hY[ so mhWpurSW dw bolxw, zwqI n&rq mytx leI hY, dwsn dws dy
irdy c, gupwl jI vsdy hn, dws dw zwqI nwl koeI sbMD nhIN hY[}
kbIr. AYsw ko nhI; mMdr dyie jrwie] pWcau lirky. mwir kY; rhY rwm ilau
lwie]83] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- AYsw ko nhI, Awpxy (mMdru)Gr, sRIr nMU, pUrn gurU jI
Arpx, gurU jI qoN kurbwn krn rUp (jrwie)swV (dyie)dyvy Bwv spu`qR pirvwr zmIn
zwiedwd sB ku`J, pUrn gurU jI leI kurbwn kr dyvy[ kwm koRD loB moh hMkwr, mwieAw dy,
(pWcau)pMj (lirky)lVky, mwir (kY)ky, (rwm)ivAwpk vwihgurU jI c (ilau)ilv (lwie)lw
ky rhY]83] XQw:- Dwvau dsw Anyk; pRym pRB kwrxy] pMc sqwvih dUq; kvn ibiD mwrxy]
qIKx bwx clwie; nwmu pRB DweIAY] hirhW mhW ibKwdI Gwq; pUrn guru pweIAY]16]
kbIr. AYsw ko nhI; ieh qn dyvY PUik] pUrn bRhm srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- AYsw (ko)koeI nhI, ijhVw iehu (qnu)sRIr, suAws 2 vwihgurU jpx rUpI A`g nwl,
pUrn gurU jI qoN kurbwn krn rUp PUik dyvY, bhuq fUMGy Bwv hn, ies sRIr kwm koRD loB moh
hMkwr Awid AOgux doS swV rhy hn, ies sRIr &Uk dyvy Bwv gurU swihb jI ArQ kurbwn
kr dyvy[ ijvyN mMdr dw &Ukxw ieh hY, ik beI ieh gurU jI dy ArQ Krc dyvy[ AQvw
siqgurW ibnw AYsw koeI BI nhI hY[ jo dwsn dws dy, iehu jo (qnu)dyh AiBmwn hY, ies
suAws 2 vwihgurU jpx rUpI A`g nwl PUik dyx[ XQw:- gur nwil quil. n lgeI; Koij ifTw
bRhmMfu]) jYsw qU qYsw quhI; ikAw aupmw dIjY]) qyrw srIku ko nwhI; ijsno lvY lwie
suxwieAw]
AMDw logu. n jwneI; rihE kbIrw. kUik]84] dwsn dws kbIrw kUik (rihE)irhw hY,
ik kwm koRD loB moh hMkwr AOgux doS, sRIr swV rhy hn[ AMDy. eyih n AwKIAin; ijn
muiK loiex nwih] AMDy syeI nwnkw; Ksmhu GuQy jwih]1] Anuswr vwihgurU jI Bu`ly hoey
(AMDw)AMn@w (logu)lok (n)nhIN (jwneI)jwxdw, ik ieh vYrI hn[ XQw:- rwmu sMgI; iqsu
giq nhI jwnih] pMc btvwry; sy mIq kir mwnih] AMDw logu ien@W im`qR bxweI bYyTw hY[
pUrn gurU jI dI mhW ivsmwd SuB s`cI Srn pYxy krky, ien@W &Uk dyxgy[
www.Gursevak.com

127

q`qkrw

kbIr. sqI pukwrY, ich cVI; sunuho bIr mswn] logu sbwieAw. cil gieE; hm qum
kwmu indwn]85]1:- gMdw smwj, jnwnI mry pqI nwl, D`ky nwl, swV idMdw[ izMdw jIA
swV dyxw, bhuq v`fw b`jr pwp hY[ vwihgurU siqgurU qIjy pwiqSwh mhwrwj jI ny sqI dI
mrXwdw bMd kIqI[ XQw:- sqIAw. eyih n AwKIAin; jo. miVAw lig jlin@] nwnk. sqIAw
jwxIAin@; ij ibrhy cot mrMin@] bMdgI syvw krn leI Amolk mnu`Kw jnm imilAw hY[
ijauNdI dyh nMU,D`ky nwl swVn vwilAW icqwvnI dy rhy hn, qusIN D`ky nwl swV rhy hoN,
quhwfy qy BI mhW kStW sihq mrnw sVnw Aw irhw hY [ prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW
ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy
Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI, hr g`l coN
is`iKAw Dwrn krky, A`gy pUrn vYrwgmeI aupdyS b^Sdy hn:- mUey pqI nwl, icKw qy izMdw
sVn vwlI (sqI)pqIbRqw, (ich)icKw qy cVI, au~cI (pukwrY)pukwr rhI hY, (mswn)SmSwn
BUmI c Awey, hy (bIr)Brwvo! kMn dy ky (sunuho)suxo! (sbwieAw)swry logu, pUrW dy pUr cil
(gieE)gey hn, A`j qusIN mYnUM D`ky nwl swVn Awey hoN, pr ieh Xwd r`K lau, (qum)quhwfw
(hm)sB dw, icKw qy cV@n sVn m`cx dw, (indwn)AMq (kwmu)kMm bxygw[ AQvw gursyvk
jI rUpI sqI, pRymw- BgqI rUpI, (ich)icKw qy cVI, au~cI (pukwrY)pukwr rhI hY, sMswr rUpI
(mswn)SmSwn BUmI c Awey, hy (bIr)Brwvo! kMn dy ky (sunuho)suxo! (sbwieAw)swry logu, pUrW
dy pUr cil (gieE)gey hn, pr ieh Xwd r`K lau, (qum)quhwfw (hm)sB dw, (indwn)AMq
sVnw m`cxw (kwmu)kMm bxygw, mrnw sVnw m`cxw quhwfy sB dy isr qy hY, ies leI mrnw
cyqy krky, gurU syvw ismrn praukwr krky, BwrI lwhw suK lvo ]85] XQw:- eynI loiexI.
dyKidAw; kyqI cil geI] PrIdw. lokW Awpo AwpxI; mY AwpxI peI]) pwis dmwmy. Cqu
isir; ByrI sfo rf] jwie suqy jIrwx mih; QIey AqImw gf]45]
kbIr. mnu pMKI BieE; auif auif dh ids jwie] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW
ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy
Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- mnu
(pMKI)pMCI (BieE)bixAW, ivkwrW pdwrQW mwieAw vwsnw c auif auif ky, au~qR d`Kx pUrb
p`Cm Aqy au~qR pUrb ivcwly eIswn kox, pUrb d`Kx ivcwly Agin kox, d`Kx p`Cm ivcwly
nYirqI kox, p`Cm au~qR ivcwly vwievI kox[ zmIn Asmwn, (dh)ds (idsy)idSW c
(jwie)jWdw hY[ XQw:- kbhU jIAVw.aUiB cVqu hY;kbhU jwie pieAwly] loBI jIAVw.iQru n
rhqu hY; cwry kuMfw Bwly]2])
jo jYsI sMgiq imlY; so qYso Plu Kwie]86] ieh jo cMcl mn hY, ies (jYsI)ijho
ijhI sMgiq (imlY)imldI hY, (so)aus sMgq Anuswr (qYso)qYsw hI Plu (Kwie)KWdw hY]86]
www.Gursevak.com

128

q`qkrw

cMgI sMgq hox nwl cMgw PL KWdw hY, suK imldw hY, fwkUAW nSeIAW dI burI kusMgq nwl
rog kMgwlqweI bdclxI jyhl rog jmW jUnW Bogx dw d`uK imldw hY [
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- do qoqy sn, ie`k cor mu`l lY gey, ie`k mhwqmw
jI Awpxy pws lY gey, mhwqmw jI qoqy hr vyly vwihgurU 2 khwauNdy, qoqw hr vyly vwihgurU
2 jpdw, ijhVw pRymI mhwqmw jI kol jWdw aus ipAwr nwl kihMdw, Awau jI, jI AwieAW
nUM[ vwihgurU vihgurU vwihgurU kihx l`g jWdw, ijhVw jWdw auh dyK ky hYrwn ho jWdw, auh BI
vwihgurU vwihgurU kihx l`g jWdw[ ijhVw corW dw qoqw sI aus aujwV c ibTw idqw, cor
au~Qy luky hMudy sn, jdoN koeI koL dI bMdw jWdw, kihMdw Aw igAw Koh lau lu`t lau, cor
swvDwn ho ky l`ut lYNdy, ieauN ijvyN, Ak isau pRIiq kry. Ak iqfw; Ak fwlI bih Kwie] A`k
dI (fwlI)twhxI qy bYT ky it`fw A`k KWdw hY, iesy qr@W ijhVy qoqy bwgW c rihMdy hn, auh
PL KWdy hn, jYsI sMgq vYsw rMgq[
dUjw idRstWq:- bMdw isMG jI vYrwgI s`cKMf sRI hzUr swihb jI ivKy, vwihgurU mh`ly dsvyN
jI dy mhW ivsmwd drSn hoey[ mhwrwj swihb jI Ajpw jwp c lIx hn[ AMdr bwhr
inrgun pRkwS, jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] ho irhw hY, bMdw bhwdr
isMG jI dyK ky ivsmwd ho gey, swrI izMdgI bVI hI ms`kq kIqI, pr Pyr BI pRwpqI n
hoeI[ XQw:- kbIr. mihdI kir GwilAw; Awpu pIswie pIswie] qY sh. bwq n pUCIAY; kbhu
n lweI pwie]65] jdoN gurdyv jI dy drSn hoey, ivsmwd v`fyBwg ho gey [ XQw:- vfY Bwig;
Byty gurdyvw] ijn@W dy drSnW qp`svI bVw lMmw smW qp krdy, joZI jog swDdy, swiDk
purS swDn krdy, A`j koit bRhmMf dy rcnhwr inrgun bRhm jI dy srgun Avqwr jI mhW
ivsmwd drSn dy rhy hn[ AYsI ivsmwdqweI hoeI, mn inSkpt ho igAw[ mhwrwj swihb
jI ikhw, BweI! qUM kOx hYN? jI dwsn dws, Awp jI dw grIb bMdw hY [ XQw:- nwnku
grIbu; bMdw jnu qyrw] rwiK lyie; swihbu pRBu myrw] mhwrwj swihb jI dy sunYhrI c`kr, au~cw
gurmuKI dumwlw, SSqRW sihq bIr rsI, pRymw- BgqI sihq nUro nUr, nUr hI nUr suMdr cyhrw
dyK ky ivsmwd dMg rih gey[ siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI ny, inrwlI b^iSS
kr idqI, siqsMgq krn l`g gey[ pRBwivq hoie, KMfy bwty dw AMimRq Ck ky, siqgurU swihb
jI dy ^ws murId Zulwm goly dwsn dws bx gey[ gurU mhwrwj swihb jI dy s`cy crn- kmlW
dI, mhW ivsmwd Amolk Coh pRwpq hox qoN, rom 2 coN jwp hox l`igAw[ XQw:- suxqy
punIq. khqy pivqu; siqguru rihAw BrpUry] ibnvMiq nwnku. gur crx lwgy. vwjy Anhd
qUry] siqgurU mhwrwj swihb jI ny bMdy isMG bhwdr jI qy mhW ivsmwd Amolk ikRpw krky
sB qoN pihlw gurU pMQ jI dy muKI jrnYL Qwpy[ zwlm hMkwrI vzIdy dy zulm A`iqAwcwr bhuq
vD cu`ky sn[ doSIAW dMf dyx leI, zulm dy nws qy Drm dy pRkwS leI, ien@W dI r`iKAw
shwieqw leI pMj ipAwry, pMj qIr b^S ky, pMjwb Byjy[ XQw:- hm ieh kwj; jgq mo
www.Gursevak.com

129

q`qkrw

Awey] Drm hyq; gurdyv pTwey] jhW qhW; qum Drm ibQwro] dust doKIXin; pkir
pCwro]42] so bMdw isMG jI bhwdr ny pUrn gurU jI, ^wlsw pMQ jI dw bl pw ky, srhMd dI
ie`t nwl ie`t KVkw ky, ikly qy kysrI sRI inSwn swihb jI Julw idqy [ hMkwrI vzIdy
ptkwieAw, su`cynMd G`grI pw ky ncwieAw[ pIr bu`DUSwh jI dy kwql sFOry dy hwkm
Asmwn KW Pwhy tMg ky mwirAw, lohy dw suhwgw Pyr idqw, Bwv swry zwlm hMkwrIAW doSIAW
szw id`qI[ XQw:- jYkwru kIE. DrmIAw kw; pwpI kau. fMfu dIEie] Btkdy iPrdy jdoN
DMn gurU gurU goibMd isMG swihb jI dy drSn hoey, bMdw isMG jI bIr bhwdr dlyr kyhrI Syr
inrBY joDy bx gey[ ieh siqsMgq dw &L hY[ ies qoN SuB is`iKAw ik hmySw hI mhWpurSW jI
dI syvw siqsMgq kro[ ijny BI suAws imly hn, pUrn gurU jI, mhWpurSW jI dI SuB s`cI syvw
susMgq krky inhwl s&ly hovo jI[ XQw:- gur syvw qy Bgiq kmweI] qb ieh mwns dyhI
pweI]
kbIr. jw kau Kojqy; pwieE soeI Tauru] soeI iPir kY. qU BieAw; jw kau khqw
Aauru]87] vwihgurU sRI kbIr swihb jI nMU, mhW mhW ivsmwd rMg c, AMdr bwhr inrgux
jI, pRgt ho rhy hn[ Ajpw jwp vwihgurU jI Awp jI Anq klwvwn sRb ivAwpI mhW
ivsmwd pRkwS b^S rhy hn[ XQw:- khu kbIr. gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy. ikAw khIAY])
Acrju; ikCu. khxu n jweI]) nwnk. Bgq Awnd mY; pyiK pRB kI DIr] Awpxy Anyk srgun
srUp Dwr ky, AMdr bwhr drSn dy rhy hn[ hux Awpw Bwv nhIN &ur irhw[ qUMhI qUMhI dw
bhuq izAwdw AiBAws ho cu`kw hY[ Awip jpwey; jpY so nwau] Awp hI Awpxw nwm jpwauNdy
hn, Awip jpwey; q nwnk jwp] ho irhw hY[ vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n
koie] Anuswr Akwl jI v`loN idl idmwZ c gurbwxI jI auqr rhy hn[ aus Anuswr
prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;
Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb
jI &urmwauNdy hn:- (jw)ijn@W pUrn bRhm jI (kau)nUM, dwsn dws bVy icr qoN (Kojqy)Koj irhw
sI[ (soeI)EhI (Tauru)itkwxw, AMdr bwhr AsMK guxW dy AsMK pRkwS srUp, vwihgurU bRhm
jI, suAwmI rwmwnMd jI dI siqsMgq jI duAwrw, (pwieE)pw ley hn[ AYsw itkwxw pwieAw
ij`Qy hux ie`k vwrI myl hox qoN ivCoVw nhIN hY[ koit bRhmMf rc ky ien@W c ivAwpk ho rhy
hn[ swry jIAW dy jIvn rUp hn[ XQw:- sBu jgjIvnu jig. Awip hY; nwnk. jlu jlih
smwie] sB dI hrkq krvw rhy hn[ AMdr bwhr inrgun srgux jI dy mhW ivsmwd
drSn ho rhy hn[ AibnwsI suK; Awpn Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn]) ijau
jl mih jlu; Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]
soeI iPir kY. qU BieAw; jw kau khqw Aauru]87] AigAwn kwl AMdr hau hau kry;
qY Awpu jxwey] Awpw Bwv &urdw sI, aus vyly (jw)ijn@W (kau)nUM (Aauru)hor, (khqw)kihMdw
www.Gursevak.com

130

q`qkrw

sI, beI mhwrwj swihb jI, dwsn dws nwloN v`Kry hn, dUr smJdw sI[ hy kbIr! qU
(iPir)ault (kY)ky, (soeI)EhI bRhm srUp hI (BieAw)ho igAw hYN]87] XQw:- hm Eie
imil; hoey iek rMgw]) AMqir bsy; bwhir BI EhI] nwnk. drsnu dyiK; sB mohI]4])
kbIr. qUM qMU krqw, qU hUAw; muJ mih. rhw n hUM ] jb Awpw pr kw imit gieAw; jq dyKau.
qq qU]) KudI imtI. qb suK Bey; mn qn Bey Arog] nwnk. idRstI AwieAw; ausqiq krnY
jogu]) khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu; ndrI AwieAw])
kbIr. mwrI mrau kusMg kI; kyly inkit ju byir] auh JUlY. auh cIrIAY; swkq sMgu n
hyir]88] vwihgurU Akwl purK jI, sRI kbIr swihb jI dI rsnw qy vs ky, gurbwxI jI
aucrvw rhy hn, kusMg doS d`sdy hn, kusMgq krny krky, jIv qbwh brbwd ho jWdw hY [
swvDwnqw b^Sx leI, vwihgurU Akwl purK sRI kbIr swihb jI &urmw rhy hn:- BweI swrI
isRStI (kusMg)Koty sMg (kI)dI mwrI, (mrau)mr rhI hY, (ju)ijvyN kyly dy (inkit)nyVy, kMifAW
vwlI (byir)byrI hovy[ swfy kilju`gI jIAW AMdr, kwm koRD loB moh hMkwr pr igRh ivkwrI
corI, jIAW kql krn dy ijqny BI mwVy sMklp &urdy hn, ieh BI kusMg hY, ijs qr@W
bwhroN byrI qy kyly dw sRIrk qOr qy kusMg hY, AsIN sRIrk qOr qy BI, kusMg nhIN krnw[
mwnisk qOr qy BI, ijhVy ieMdRy hn, A`KW rUp dyKx v`l jWdIAW hn, kMn inMdw cuglI ivkwr
dI g`l suxdy hn, cmVI sprs c lgdI hY, zbwn JUT boldI hY, rsnw suAwd c l`gdI hY,
iviSAW dyK ky iviSAW sux ky iviSAW dw sprs krky KuS huMdy hW[ ieh sB du`K kSt
ivjog rUp hn[ ien@W c iqRpqI nhIN d`uK hI du`K hn[ XQw:- mJ Bir; duK bduK] ieh
sprs mwqR suAwd hn[ iKn mih. kauVy hoie gey; ijqVy mwieAw Bog] ieh rog dw rUp
Dwrdy hn[ ies leI ieh BI kusMg hY, ijqnw icr ieh irdy sRIr c hn, aun@W icr kyly
inkit byr vWg hY[ hyir ArQ hY dyKx dw, beI ing@w mwr ky (hyir)dyK, ien@W dy kusMg dy
ik`fy v`fy Gwty hn, hr vyly sRIr, mhwrwj dy ivjog c, imrqk khIAih nwnkw; ijh pRIiq
nhI BgvMq] imRqk ho irhw hY[ sau Elwm@y. idnY ky; rwqI imlin@ shMs] isPiq slwhxu. Cif
kY; krMgI lgw hMsu] Anuswr cwr cu&yry qoN, aulWBy hI aulWBy imldy hn[ mrn dw kSt BI
bhuqo bhuq hY:- ijMdu inmwxI kFIAY; hfw kU kVkwie] mrn qoN bwd BI jm mwrg Drmrwjw
dy kSt, lhU pwk dI ndI, dPqir lyKw nIksY mwr muhY muih Kwie] vwlI mhW duK`lI AvsQw
hY[ Pyr nwn@w jUnW c, kSt hI kSt hn[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu
sjwie; pieAw dyis lMmY]
auh JUlY. auh cIrIAY; swkq sMgu n hyir]88] ijhVw kylw hY, auh msqI nwl
(JUlY)JUldw hY, pr byrI (auh)aus (cIrIAY)cIrdI hY, ies qoN is`iKAw lY ky, kyly dw burw
hwl (hyir)dyK! ies leI (swkq)nwsqk gurdRohI AikRqGx inMdk kptI, nwm hIn dw sMgu n
kr]88]
www.Gursevak.com

131

q`qkrw

pRymmeI SuB is`iKAw:- ijvyN kylw JUldw hY, iqvyN gurmuiK Bjn ismrn bMdgI kIrqn kQw
kridAW, pRym c JUldy hn, ik byrI vWg inktvrqI swkq BI suK hovy, pr auh aus
cIrdw hY, sRIrk qOr qy BI vwr krdw hY, kwm kRoD loB moh hMkwr inMdw cuglI eIrKw dYS
AOgux rUpI kMfy aun@W dy mwrdw hY, aun@W dy mn duKwauNdw hY, jIvn lIro lIr bdnwm kr
idMdw hY[ swkq, byrI vWg cIrn vwly, s`p dy fMgx vWg koeI AYsI eIrKw ivkwr vYr dI g`l
kihxgy, jIv dI swrI izMdgI brbwd kr dyxgy[ ijs iml ky vwihgurU jI Bu`lx, aus dI
kusMgq qoN bc ky rihxw cwhIdw hY[ XQw:- mwgau dwnu. ikpwl ikpw iniD; myrw muKu. swkq
sMig n jutsI ry] jn nwnk. dws dws ko krIAhu; myrw mUMfu swD pgw hyiT rulsI ry ]) kbIr.
swkq sMgu. n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY; qau kCu lwgY dwgu]) ijsu
imilAY hir ivsrY ipAwry; suo muih kwlY auiT jwie]) XQw:- Aih kwtY kwty Blo, ivCUAw
insMg kwtY, AgnI jlwie qau insMg jl jweIey] isMG pyt PwV ky, AGwie inj pyt Bry;
jl mwih fUbq. n dyr ko lgweIey] igr qr igr mr bwrn ky JuMf pr, sMKIAw bdn Dr mr
Blo jweIey] dsrQ suq pq imRg kihq kvI, Kotn kI sMgq. n supnY hI mih pweIAY ])
isMGn ky bn myN bsIey, DsIey jl mih, ibCUAw gih lIjY ] igr qoN igrIey, A`g mih jrIAY,
swp ky muK mYN AWgul dIjY, kMny KjUrw pRvyS krY, AwrI ky swQ in`q qn crIjY] eyqy sMkt sIs
shy, pr mUrK im`qR ko sMg n kIjY]
kbIr. Bwr prweI. isir crY; cilE cwhY bwt] Apny Bwrih nw frY; AwgY. AauGt
Gwt]89] {Bwr prweI ArQ:- pr inMdw pr mlu. muK suDI; Agin koRDu cMfwlu]) Kuis Kuis
lYdw; vsqu prweI] Anuswr prweI inMdw. prweI vsqU corI krnI[ pKMfI gurU bx ky, lokW
pRmwqmw jI nwloN qoV ky AwpxI dyh nwl joV irhw hY[ niSAW c l`g ky igirAw ieKlwk,
gMd Kw qy KuuAw irhw hY[ v`FI lYNdw, d`uD iGau c Anyk pRkwr dIAW imlwvtW krnIAW,
smgilMg krky Dn kmwauxw[ sohxy 2 coLy bsqR sugMDIAW lwauxIAW, CwpW pwauxIAW sonw
pihnxw, sMqgIrI dy rMgW 2 dy iSMgwr krny Awid[ XQw:- mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW]
logn; rwmu iKlaun@W jwnW]1]) ByK idKwey jgq ko; logn ko bis kIn] AMq. kwl kwqI
kto; bwsu nrk mo lIn] gurU Gr dI mwieAw nwgxI, corI krnI, golk qy kbzw krnw[
KIrW pUVy Anyk pRkwr dy pdwrQ Ckxy, kyvl suAwd dy vsIkwr hI rihxw, bMdgI gurU syvw n
krnI, Gir Gir KwieAw ipMfu bDwieAw; iKMQw muMdw mwieAw] ieh prweI Bwr, ibnw mzUrI
dy cu`k ky, rogI ho irhw hY[ jykr pRymI Gry swdw Cky AQvw iB`iKAw mMg ky ^Ub bMdgI kry,
qW bhuq hI A`Cw hY[}
kbIr. Bwr prweI isir crY; cilE cwhY bwt] vwihgurU Akwl purK jI kbIr swihb
jI dI rsnw qy vs ky, gurbwxI jI aucrvw rhy hn:- prweI vsqU iksy BI FMg nwl gRihx
krnI, cwhy corI kry, cwhy sMq bxky T`g lvy, ieh (prweI)ibgwnI, pwpW dI (Bwr)pMf isir
www.Gursevak.com

132

q`qkrw

qy (crY)cV@ rhI hY, gurU pRymw BgqI dy (bwt)rsqy, AQvw jmpurI dy rsqy (cilE)c`lxw
(cwhY)cwhMudw hY , nhIN c`l skygw, pwpW dy Bwr dw d`ibAw hI mr jwvygw[ XQw:- AMDulY Bwru
auTwieAw; fUgr vwt bhuqu] AKI loVI. nw lhw; hau ciV lGw ikqu])
Apny Bwrih nw frY; AwgY. AauGt Gwt]89] jnmW 2 qoN lY ky ies jnm c jy hux
swh lYNdw hY, qW hvw gurU gRMQ swihb jI dI b^SI hoeI hY, DrqI mhwrwj swihb jI dI b^SI
hY[ mhwrwj swihb jI ny AwpxI cyqn s`qw pweI hY, ies dy ieMidRAW pRkwS rhy hn[ A`KW
dyK rhIAW kMn sux rhy, zbwn bol rhI hY, jy pwxI pINdw hY, qW mhwrwj swihb jI dw
b^iSAw hI pI irhw hY, ies qr@W pdwrQ koeI BI Ckdw hY, mhwrwj swihb jI dw idqw Kw
irhw hY, mhwrwj dw idqw pihn irhw hY [ ies qr@W mhwrwj jI ny sUrj b^iSAw cMdRmw DrqI
sbMDI dOlq sB ku`J b^iSAw hY[ ieh ijhVy mhwrwj swihb jI dy praupkwr hn, mhwrwj
jI swfy leI au~bldI dyZ c bYTy, q`qy ryqy qy bYTy sVdI bldI m`cdI loh qy KV@y hn, sRbMs
kurbwn kIqy, sIs kurbwn kIqy[ ieh mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI dw Awpxy qy Bwr
krzw hYY[ XQw:- hmrY msqik. dwgu dgwnw; hm krj. gurU bhu swFy ]} bYr ibroD; kwm koRD
moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk rwiK lyhu; Awpn
kir krm]) jyqw smuMdu swgru. nIir BirAw; qyqy Aaugx hmwry] ijnw smuMdR c pwxI hY, AYny
Aaugx hI AOgux hn, jnmW 2 dy jo pwp kmwey hn, ieh Apny (Bwrih)Bwr qoN (nw)nhIN
(frY)frdw, izMdgI dy (AwgY)A`gy Awgmn smyN, AOguxW pwpW ivkwrW dy bVy (AauGt)AOKy Gwt
hn]89] ikqy kwm hmlw krdw, kdy koRD hmlw krdw, kdy loB hmlw krdw, nSy ivSy
kusMgq jo nwc gwxy krdw, isnimAW c jWdw ieh AOKy Gwt hn[ AQvw (AwgY)A`gy pRlok
jwx smyN, lhU pwk dI bYqrnI ndI, isrDwr phwV bhuq hI AOKy Gwt hn[
kbIr. bn kI dwDI lwkrI; TwFI krY pukwr] miq. bis prau luhwr ky; jwrY dUjI
bwr]90] {gurmuiK bRhm srUp sRI kbIr swihb jI jMgl c tihlx gey, qW pRymIN syvk nwl
hn[ Bgq jI dy bcn sux ky, aun@W dy mn ivsmwd iekwgR ho rhy hn[ Bgq jI dy ichry
q`k ky, ibRqIAW pUrn bRhm jI c l`g rhIAW hn, AMdr jwp hox l`gdw, ihrdy coN muK c
AMimRq AwauNdw[ drSn krky mhW mhW ivsmwd ho rhy hn[ Bgq jI ikRpw kro aupdyS b^So,
swhmxy jMgl c siVAw muF KV@w dyK ky, SuB s`cw aupdyS kr rhy hn[ XQw:- sgl boln ky
mwih bIcwr]1]
1. prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr
pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- hy ipAwirE! (bn)jMgl (kI)dI, fO A`g dI (dwDI)swVI
(lwkrI)l`kVI, swhmxy (TwFI)KV@I pukwr (krY)kr rhI hY[ (miq)mqW mYN ikqy luhwr (ky)dy
bis n (prau)pY jwvW, luhwr mYnUM B`TI c pw ky dUjI bwr (jwrY)swVygw]90] ikauNik ijhVI
www.Gursevak.com

133

q`qkrw

ies qr@W dI l`kV huMdI hY, aus cu`k ky, luhwr. lohw grm krn leI B`TI c pw ky swVdw
hY[
kbIr. bn kI dwDI lwkrI; TwFI krY pukwr] miq. bis prau luhwr ky; jwrY dUjI
bwr]90]2:- Agin swgr; bUfq sMswrw] Anuswr ieh sMswr jMgl kwm kRoD eIrKw
AoguxW pwpW iqRsnw zor zulm dI A`g l`g rhI hY} SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI snmuK
&urmwauNdy hn:- hy vwihgurU jI! dwsn dws, sMswr rUpI (bn)jMgl (kI)dI, kwm kRoD loB moh
hMkwr eIrKw, dI A`g nwl, (dwDI)swVI, (TwFI)KV@I, (lwkrI)l`kVI vWg, Awp jI dy
swhmxy, pukwr (krY)kr irhw hY[ (miq)mqW dwsn dws, Drmrwjw luhwr (ky)dy bis
(prau)pvy, dwsn dws dUjI bwr nrk dI B`TI c pw ky (jwrY)swVy]90] ies c mhW
bYrwg dI mhW ivsmwd rmz hY, ik pihlW jIv eIrKw vYr inMdw kwm kRoD loB moh hMkwr
swVdw hY[ hux BwvyN siVAw inkwrw KV@w hY, ie`Qy BI Cutkwrw nhIN, AglI iqAwrI hY, dubwrw
nrk dI Agn c pY ky sVn dI[
kbIr. eyk mrMqy, duie mUey; doie mrMqh. cwir] cwir mrMqh. Ch mUey; cwir purK. duie
nwir]91] 1. {zwlm iSkwrI ny hrnI dy qIr mwirAw, pyt dy b`cy smyq mr geI[ s`p ny
iSkwrI dy fMg mwirAw, iSkwrI ny s`p mwr idqw, Awp BI mr igAw[ Gr vwlI rotI lY ky
AweI, pqI mirAw dyK ky dr`Kq nwl t`kr mwr ky mr geI, pyt dw b`cw BI mr igAw[ kwL
dI AgwD gqI hY[ prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- eyk hrnI dy (mrMqy)mrny qy, hrnI qy b`cw
duie (mUey)mr gey[ (doie)dohW dy (mrMqh)mrny krky, s`p iSkwrI cwir mr gey[
cwir mrMqh. Ch mUey; cwir purK. duie nwir]91] ien@W cOhW dy (mrMqh)mrny krky,
iSkwrI dy Gr vwlI qy b`cw mr igAw, ikauNik grBvqI sI, Cy (mUey)mr gey[ imRgI dw b`cw,
iSkwrI, srp, AhyVn dy pyt dw b`cw, ieh cwir purK, iSkwrI dy Gr vwlI qy hrnI duie
(nwir)AOrqW hn[ XQw:- vwihgurU mh`lw dsvW jI ny sqluj iknwry, gurduAwrw ibBOr swihb
jI bYiTAW dyiKAw, ie`k m`CI buVk ky, pwxI pINdy gRIb hrn dyy isM|W c Ps ky mr geI,
Akws coN ie`l ny m`CI qy Jpt mwrI, isM|W dI s`t nwl mr geI[ zwlm iSkwrI ny gRIb
hrn dy qIr mwr ky mwr idqw[ iqMnW dy ie`ky smyN mrn qoN ieh gurbwxI jI aucwry:- jl khW
Ql khW; ggn ky gaun khW; kwl ky bnwey, sbY kwl hI cbwey hYN ]18]88]) keI myt
fwry; auswry bnwey] aupwry gVy; Pyr myty aupwey] ikRAw kwl jU kI; iknU n pCwnI] GinXo pY
ibhY hY; GinXo pY ibhwnI]26] ikqy ikRsn sy kIt; kotY bnwey] ikqy rwm sy; myt fwry
aupwey] mhWdIn kyqy; ipRQI mwJ hUey] smY AwpnI AwpnI; AMq mUey]27] ijqy AaulIAw
AMbIAw; hoey bIqy] iqiqXo kwl jIqw; nw qy kwl jIqy] ijqy rwm sy ikRsn huey ibsn Awey]
www.Gursevak.com

134

q`qkrw

iqiqXo kwl KwipE; n qy kwl Gwey]28] ijqy ieMdR sy. cMdR sy; hoq Awey] iqiqXo kwl Kwpw;
n qy kwl Gwey] ijqy AaulIAw AMbIAw; gaus huvY hYN] sBY kwl ky AMq dwVw qlY hYN]29]
ijqy mwnDwqwid rwjw suhwey] sBY bWD kY kwl jylY clwey]30] (sRI dsm bic`qR nwtk)[
XQw:- mnU mwnDwqw qy idlIp ipRQU rGU Aj, dsrQ suq rwm rwvn dyh dlI hY] mwrkMfy
loms, Agsq durbwsw irK, kOSk visSt bws kQw jw kI clI hY ] jIvn imRgMdy jogI jnk
jg jwnq hY, gorK ky muMfy mr dyh Kwk mY rlI hY ] kwl mhW blI hl clI mylI glI glI,
hwry ClI blI dwl kwhU kI n glI hY]
kbIr. eyk mrMqy, duie mUey; doie mrMqh. cwir]2. kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau
q hir kY duAwr] mq. hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]) muAw kbIru; rmq sRI rwmY]
Anuswr ie`k Akwl purK vwihgurU jI dy snmuK, duAwry qy mrnw do pRkwr dw hY, ie`k ijvyN
pMj ipAwry. cwr swihbzwdy, bwbw Awlm isMG audy isMG Awid gurU swihb jI dy snmuK. qn
mn Dn sRIr krky kurbwn hoey[ dUjw Akwl purK jI dy snmuK mrnw, sRIr krky mrnw nhIN,
pMjW igAwn ieMidRAW, pMjW krm ieMidRAW dw AOguxW ivkwrW doSW v`loN mrnw hY [ XQw:- AYsy
mrny jo mrY; bhuir n mrnw hoie] sRI kbIr swihb jI &urmw rhy hn:- eyk vwihgurU jI dy
snmuK, kwm koRD loB moh hMkwr v`loN (mrMqy)mridAW (duie)dYq (mUey)mr geI, (doie)dYq dy
(mrMqh)mrny krky, A`KW kMn rsnw cmVI cwir mr gey, Bwv A`KW prwieAw rUp dyKxo ht
geIAW, vYr ivkwr koRD idRstI nwl nhIN dyKdIAW, sRvx soey; suix inMd vIcwr] kMn inMdw
ivkwr dI g`l nhIN suxdy, sux ky AxsuxI kr idMdy hn[ rsnw ny suAwd iqAwg idqy, cmVI
sprs dy rs c nhIN l`gdI[ XQw:- AKI bwJhu. vyKxw; ivxu kMnw. sunxw] pYrw bwJhu.
clxw; ivxu hQw. krxw] jIBY bwJhu. bolxw; ieau. jIvq mrxw] nwnk. hukmu pCwix kY; qau
KsmY imlxw]
cwir mrMqh. Ch mUey; cwir purK. duie nwir]91] A`KW kMn rsnw cmVI (cwir)cONh dy
ivkwrW v`loN mrny krky, jnm mrn hrK sog Bu`K qyh (Ch)Cy (mUey)mr gey[ jnm mrn hrK
sog cwir purK, Bu`K qyh duie nwir hn[ AQvw ieh Cy mr gey:- nwsW iviSAW dI durgMDI
nhIN suMGdIAW, pYr kusMgq v`l nhIN jWdy, h`Q koeI BI mwVw kMm nhIN krdy, zbwn JU~T nhIN
boldI, mn mMd vwSnw v`loN mr igAw, koeI mwVw sMklp nhIN krdw, b`uDI JUTy pdwrQW
inscy krno ht geI hY[
kbIr. eyk mrMqy. duie mUey; doie mrMqh cwir]3:- vwihgurU kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] Anuswr ie`k vwihgurU jI dy
duAwry qy jIvq Bwv qoN mridAW hI, dwsn dwsI dy (duie) hMkwr, AOgux (mUey)mr gey,
(doie)dYq hMkwr, AOgux dy mridAW hI, dwsn dwsI (cwir)suMdr vwihgurU jI dw srUp ho
geI[
www.Gursevak.com

135

q`qkrw

cwir mrMqh. Ch mUey; cwir purK. duie nwir]91] (cwir)suMdr vwihgurU jI dy snmuK
(mrMqh)mrny krky, dwsn dwsI dy, jo (Ch)nwsvMq pswrw hY, ieh idl idmwZ coN (mUey)nws
ho igAw, dwsn dwsI (duie)do inrgun srgun (cwir)suMdr (purK)pUrn vwihgurU jI dI nwir
hY[ XQw:- idRsitmwn hY; sgl imQynw]) jo dIsY. so sgl ibnwsY; ijau. bwdr kI CwhI]1])
ijau jl mih jlu; Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] sdw leI eykqw ABydqw ho
geI[ XQw:- sKI vis AwieAw. iPir. Coif n jweI; ieh rIiq BlI. BgvMqY])
kbIr. eyk mrMqy, duie mUey; doie mrMqh cwir]4:- kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:(eyk)ie`k hMkwr dy (mrMqy)mridAW, (duie)dYq (mUey)mr geI[ (doie)dYq dy (mrMqh)mrny
krky, cwir kwm koRD loB moh mr gey[
cwir mrMqh. Ch mUey; cwir purK duie nwir]91] ien@W cONh dy mrn krky, Awsw
iqRSnw kwm koRD loB moh Cy mr gey, (cwir purK)kwm koRD loB moh cwir purK, (duie nwir)
Awsw iqRsnw iesqRI ilMg hn[
kbIr. dyiK dyiK. jgu FUMiFAw; khUM. n pwieAw TOru] ijin. hir kw nwmu, n cyiqE; khw
Bulwny Aaur]92] 1:- prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws ny, dyiK dyiK ky jgu
(FUMiFAw)KoijAw AQvw idb idRStI nwl dyiK dyiK ky swry j`g KoijAw, ijn@W hrI jI dy
prm pwk s`cy nwm cyqy nhIN kIqw, aun@W ny (khUM)ikqy Bwv kdy BI, inrgux bRhm jI c
(Tauru)itkwxw. lIx hoxw nhIN pwieAw[ mhwrwj jI dw nwm cyqy kry ibnw itkwA nhIN hY[
AQvw bRhm lok c isv lok c, ieMdRpurI c ivSnpurI c, ies mwq lok c (khUM)ikqy
BI (Tauru)itkwxw (n)nhIN pwieAw, vwihgurU jI dy nwm ibnw, caurwsI l`K jUn c jIv
Brmdw iPrdw hY[ XQw:- mukwmu kir. Gir bYsxw; inq clxY kI DoK]) jim jim mrY; mrY
iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) ieMdRpurI mih; srpr mrxw] bRhmpurI; inhclu
nhI rhxw] isvpurI kw; hoiegw kwlw] qRY gux mwieAw; ibnis ibqwlw])
ijin. hir kw nwmu, n cyiqE; khw Bulwny Aaur]92] (ijin)ijn@W Koty purSW ny, (hir)
(AjY)ij`qx rihq, (AlY)nws rihq, (ABY)fr rihq, (AbY)KRIdx qoN rihq]189] vwihgurU
jI (kw) dy nwmu jI, (cyiqE)cyqy (n)nhIN kIqy, auh (Aaur)hor ivSy ivkwrW AOguxW doSW
niSAW c l`g ky, (khw)iks leI (Bulwny)Bu`l rhy hn[ dunIAW vrglw ky T`gdy hn[
mhwrwj swihb jI dy nwm nhIN jpdy, dMB pKMf krky (Aaur)hornW ikauN BulwauNdy hn,
(Aaur)hor dyvI dyvqy BUq pRyq hor glq aupwSnW c (khw)iks leI (Bulwny)Bu`ly hoey hn[
(Aaur)hornw ikauN BulwauNdy hn, beI sO AsvmyD j`g kro, ieMdR pdvI imlygI, bRhmw jI
www.Gursevak.com

136

q`qkrw

dI aupwSnw kro bRhmpurI c phuMcogy, iSvjI dI aupwSnw kro, isvpurI c phuMcogy[ ivSnUM jI
dI aupwSnw kro ivSnUMpurI c phuMcogy]92]
kbIr. sMgiq krIAY swD kI; AMiq krY inrbwhu] swkq sMgu. n kIjIAY; jw qy hoie
ibnwhu]93]) sMq Anqih; AMqru nwhI] pUrn s`cy r`b jI srUp Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy BweI! (swD) siqgurU swihbwn jI (swD) ivsmwd inrgun bRhmjI,
inSkwm syvw gur pRymw- BgqI krn vwly (swD)gursyvkjI (kI)dI hmySW sMgiq
(krIAY)krIey, AMiq q`k (inrbwhu)shwieqw (krY)krdy hn[ ie`Qy jIvn kwL c, kwm kRoD
loB moh hMkwr vYr Anyk pRkwr dy AOgux doSW qoN bcwauNdy hn[ mrn smyN mrn dy kStW qoN
bcwauNdy hn, mrn bwd BI C`f ky nhIN jWdy[ XQw:- kbIr. jm kw TyNgw burw hY; Ehu nhI
sihAw jwie] eyku ju swDU. muoih imilE; iqin@. lIAw AMcil lwie]) sjx syeI nwil mY;
clidAw nwil clin@] ijQY. lyKw mMgIAY; iqQY. KVy idsMin]1]) nwnk. kciVAw isau qoiV;
FUiF sjx sMq pikAw] Eie jIvMdy ivCuVih; Eie. muieAw n jwhI CoiV]) rsnw eyk.Anyk
gux pUrn; jn kI kyqk aupmw khIAY] Agm Agocr sd AibnwsI; srix sMqn kI lhIAY])
koit ApRwDI.sMq sMig auDrY; jmu qw kY nyiV n AwvY] jnm jnm kw ibCuiVAw hovY; iqn@ hir
isau Awix imlwvY]) sMqn pih; Awip auDwrn AwieE]1] rhwau] drsn Bytq hoq punIqw;
hir hir mMqR idRVwieE]) hir ky sMq.sMq Bl nIky; imil sMq jnw.mlu lhIAw] haumY
durqu.gieAw sBu nIkir; ijau swbuin kwpru kirAw]) nhIN ddswr. ipq ipqwmw pripqwmw;
sujn kutMb suq bwDv n BRwqw hY[ dwdky pirvwr c koeI Ajyhw nwqw nhIN hY, BwvyN auh ipqw
bwbw dwdw jW pVdwdw hovy, Aqy nw hI pirvwr dw koeI s`jn pu`qR swk sbMDI jW Brw[) nhI
nnswr mwqw prmwqw ibriD prmwqw mwmU mwmI mwsI AO mOsw ibibD ibK@wqw hY [ nwnky
pirvwr c koeI Aijhw nwqw nhIN hY, BwvyN auh mwqw nwnI jW pVnwnI hovy, jW mwmw mwmI
mwsI (mOsw)mwsV hovy, Awid jo keI qr@W nwl mMny pRmMny swk hn[) nhI ssurwr swsu susrw
swro Aau swrI nhI ibrqIsur mY jwick n dwqw hY[ shury pirvwr c koeI AYsw nwqw nhIN
hY, BwvyN auh s`s shurw swLw jW swLI, Aqy iesy qr@W kul (ibrqIsur)pRohq coN Aqy mMgqy jW
dwqy dw koeI swk nhIN hY[) Asn bsn Dn Dwm. kwhU mY n dyiKE; jYsw gurisK swD sMgq ko
nwqw hY] Kwx pihnx Dn pdwrQ mihl mwVIAW c koeI Ajyhw sbMD nhIN dyiKAw, ijho
ijhw guris`KW qy swD sMgq jI dw nwqw hY]100] (kib`q 100) jYsy mwqw ipqw pwlk Anyk
suq Ank suqn pY n qYsy hoie n AwveI[ ijvyN mwqw ipqw keI pu`qW dI pwlxw posxw krdy
hn, iqvyN aun@W pu`qW pwsoN nhIN ho AwauNdw[) jYsy mwqw ipqw icq cwhq hY suqn kau qYsy n
suqn icq cwh aupjwveI[ ijvyN mwqw ipqw iridEN pu`qW ipAwrdy hn, iqvyN pu`qW dy ihrdy
c cwhnw nhIN aupj skdI[) jYsy mwqw ipqw suq suK duK sogwnMd duK suK mY n qYsy suq
ThrwveI[) ijvyN mwqw ipqw pu`qW dy du`KW suKW c duKI suKI huMdy hn, iqvyN mwipAW dy d`uKW
www.Gursevak.com

137

q`qkrw

suKW c pu`qW dy ihrdy c du`K suK nhIN ivAwp skdy[) jYsy mn bc kRm isKnu lufwvY gur
qYsy gur syvw gurisK n ihqwveI] (kib`q 101)] ijvyN mn bwxI krmW krky, siqgurU swihb
jI is`KW lwf lfwauNdy hn, iqvyN guris`K gurU jI dI SuB s`cI syvw c ipAwr nhIN pw
skdw, Bwv guris`KW dI pRIq bdly siqgurU swihb jI guris`KW byimswl pRIq krdy
hn]101]) swhuru pIhru pK qRY; Gr nwnyhwlw] shurw ssu vKwxIAY; swlI qY swlw] mw ipau
BYxw Bwierw; prvwru durwlw] nwnw nwnI mwsIAw; mwmy jMjwlw] suienw rupw sMjIAY; hIrw
prvwlw] pIr murIdW iprhVI; eyhu swku suKwlw]
swkq sMgu. n kIjIAY; jw qy hoie ibnwhu]93] (swkq)nwsqk gurdRohI AikRqGx
inMdk kTor ic`q kptI nwm hIn dw sMgu, kdy Bu`l ky BI n (kIjIAY)krIey, (jw)ijs dw
kusMg krn qy, Awqmk jIvn Dn pdwrQ kul sB ku`J (ibnwhu)nws hoie jwvygw]93] XQw:nwm ibnw.nkty nr dyKhu; iqn Gis Gis nwk vFIjY] swkq nr.AhMkwrI khIAih; ibnu
nwvY.iDRgu jIvIjY]) kbIr.swkqu AYsw hY; jYsI lsn kI Kwin] kony bYTy KweIAY; prgt hoie
indwn]) kbIr.swkq sMgu, n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY; qau kCu
lwgY dwgu]) mwgau dwnu.ikpwl ikpw iniD; myrw muKu.swkq sMig,n jutsI ry ] jn nwnk.dws
dws ko krIAhu; myrw mUMfu.swD pgw hyiT rulsI ry]) s`qR hoie kY jo krY imqRweI kI bwq] iqh
ivsvws n kIjIAY AMq krY vhu Gwq]
j`g- kbIr. jg mih cyiqE jwin kY; jg mih rihE smwie] ijn. hir kw nwmu, n
cyiqE; bwdih jnmyN Awie]94] vwihgurU srUp Bgq sRI kbIr swihb jI. Amolk kImqI
bcn &urmwauNdy hn:- dwsn dws ny, prmpUjnIk vwihgurU jI (jg)koit bRhmMf (mih)c,
jwin kY, Bwv swrIAW zwqW DrmW dySW AwsqkW nwsqkW AkwsW pqwlW c ivAwpk, jwn ky,
hIey ko pRIqmu;) vwihgurU jI (cyiqE)Xwd kIqy, jpy iDAwey mMny pUjy hn, (jg)koit bRhmMf
(mih)c, (smwie)ivAwpk (rihE)ho rhy hn[ ijvyN smidRStI vwly q`q byqy mhWpurS, prm
sMq bwbw GneIAw swihb jI, qIr goLy goLIAW dI vr^w huMdI qoN m`cdy jMgc, vYrIAW dy mUMhW
c pwxI pwauNdy, m`l@m p`tI BI krdy[ XQw:- sB mih scw. eyko soeI; iqs kw kIAw. sBu
kCu hoeI]) rwgu goNf mhlw 5 caupdy Gru 1 <> siqgur pRswid] sBu krqw; sBu
Bugqw]1] rhwau] sunqo krqw; pyKq krqw] AidRsto krqw; idRsto krqw] Epiq krqw;
prlau krqw] ibAwpq krqw; Ailpqo krqw]1] bkqo krqw; bUJq krqw] Awvqu krqw;
jwqu BI krqw] inrgun krqw; srgun krqw] gurpRswid; nwnk smidRstw]2]1]) kwnVw
mhlw 5] ibsir geI; sB qwiq prweI] jb qy swDsMgiq; moih pweI]1] rhwau] nw ko
bYrI. nhI ibgwnw; sgl sMig. hm kau bin AweI]1] jo. pRB kIno, so. Bl mwinE; eyh
sumiq. swDU qy pweI]2] sB mih. riv rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK. nwnk ibgsweI]3]8])
Avil Alh nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr qy.sBu jgu aupijAw; kaun Bly.ko
www.Gursevak.com

138

q`qkrw

mMdy]) nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE Biqir; siqgur
qy soJI pweI]) ihMdU qurk koaU rwPjI iemwmswPI; mwns kI jwq sBY eykY phcwnbo ]) Alh
AByK soeI, purwn AO kurwn EeI; eyk hI srUp sBY, eyk hI bnwau hY ]) A`lw vwihgurU jI dw
nwm ie`k hY, BrmW c pY geI dunIAW[
ijn. hir kw nwmu, n cyiqE; bwdih jnmyN Awie]94] (ijn)ijn@W nwsqkW (hir)sRb
ivAwpk vwihgurU jI (kw)dy, prm pwk nwmu jI, (cyiqE)cyqy ismry (n)nhIN, auh j`g qy
jnmyN Awie (bwdih)ivArQ hn, ikauN jo Amolk hIrw jnm, AOguxW pwpW ivkwrW c ibArQ
hI guAw ilAw]94] XQw:- mnmuK mugDu. hir nwmu n cyqY; ibrQw jnmu gvwieAw]) ijnI
AYsw hir nwmu.n cyiqE; sy kwhy jig Awey.rwm rwjy] iehu mwxs jnmu dulBu hY; nwm ibnw
ibrQw sBu jwey] huix vqY.hir nwmu n bIijE; AgY BuKw ikAw Kwey] mnmuKw no iPir jnmu hY;
nwnk hir Bwey]) hir kw nwmu. n cyqY pRwxI; ibklu BieAw. sMig mwieAw] Dn isau rqw
jobin mqw; Aihlw jnmu gvwieAw]) ijnI nwmu ivswirAw; sy. ikqu Awey sMswir] AwgY pwCY
suKu nhI; gwfy lwdy Cwru] ivCuiVAw mylw nhI; dUKu Gxo jm duAwir]3]
kbIr. Awsw krIAY rwm kI; AvrY Aws inrws] nrik prih. qy mwneI; jo. hir nwm
audws]95] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy
SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI durl`B kImqI bcn &urmwauNdy hn:- hy BweI! (rwm)sRb
ivAwpI vwihgurU jI (kI)dI drSnW, SuB kwmnw dI pUrqI dI Awsw (krIAY)krIey, Bwv hy
vwihgurU jI! Awp jI dy mUrK b`icAW Awp jI dI Aws hY, pwpW ivkwrW AOguxW qoN r`iKAw
krky, drSn b^So jI[ ivic Awsw; hoie inrwsI] so jnu imilAw; hir pwsI] Anuswr
(AvrY)hor dMBIAW, pwpW ivkwrW AOguxW dI Aws qoN, sdw inrws rihxw krIey[ XQw:- eyk
Aws hir. min rKhu; nwnk.dUKu Brmu Bau jwie]1]) qumrI srix. qumwrI Awsw; qum hI
sjn suhyly] rwKhu rwKnhwr dieAwlw; nwnk Gr ky goly]) kih rivdws.Aws lig jIvau;
icr BieE. drsnu dyKy]) 1Es Akwl purK- Avrn kI Awsw; ikCu nwhI] eykY Aws; Dro mn
mwhI] Awn Aws; aupjq ikCu nwhI]1vw kI Aws; Dro mn mwhI]
nrik prih. qy mwneI; jo. hir nwm audws]95] (jo)ijhVy (mwneI)mnu`K
(hir)vwihgurU jI dy nwm jpx jpwaux qoN, (audws)munkr rihMdy hn, nhIN jpdy, gurU syvw
ismrn nhIN krdy, (qy)auh nrik c, (prih)pYNdy hn]95] XQw:- nwrwiexu. nh ismirE;
moihE suAwd ibkwr] nwnk. nwim ibswirAY; nrk surg Avqwr]) mnmuKu. jy smJweIAY; BI
auJiV jwey] ibnu hir nwm. n CUtsI; mir nrk smwey]5]
kbIr. isK swKw bhuqy kIey; kyso. kIE n mIqu] cwly Qy. hir imln kau; bIcY AtikE
cIqu]96] dMBIAW pKMfIAW dI GxIN mMdI hU mMdI hwlq d`sidAW, prmpUjnIk sRb ivAwpI
www.Gursevak.com

139

q`qkrw

mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI
dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy SRomxI Bgq SRI kbIr swihb jI &urmw rhy
hn:- bhuqy (isK)cyilAW dIAW (swKw)sMpRdwvW, i&rky (kIey)bxw ley, Apxy Awp Qwp ky,
r`b jI dy SrIk bx ky, Apxy Awp r`b khwaux l`g pey, ApxI mMnqw pUjw krwaux l`g
gey, Apxw hI nwm jpwaux l`g gey, du`K suK c hr smyN shweI hox vwly, prmpUjnIk sB
dy ipqw jI (kyso)s`cy vwihgurU jI (mIqu)im`qR n (kIE)bxwey, nw jpy. nw jpwey[
cwly Qy. hir imln kau; bIcY AtikE cIqu]96] Gr iqAwg ky, (hir)s`cy vwihgurU jI
(kau)nUM imln (cwly)c`ly (Qy)sI, pr pwpW ivkwrW AOguxW, ApxI mMnqw pUjw vifAweI, r`b
bnx (bIcY)iv`c hI, cIqu (AtikE)ruk igAw]96] XQw:- Awps kau; jo Blw khwvY]
iqsih BlweI; inkit. n AwvY]) hm bf kib kulIn, hm pMifq; hm jogI sMinAwsI]
igAwnI gunI.sUr hm dwqy; ieh buiD.kbih n nwsI]
kbIr. kwrnu bpurw ikAw krY; jau. rwmu n krY shwie] ijh ijh fwlI. pgu Drau;
soeI muir muir jwie]97] ArQ smJx leI sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ijvyNkbIr. qrvr rUpI rwmu hY;) Anuswr AsMK pRkwS srUp AMdr bwhr inrgun bRhm jI ib`RC
srUp hn[ ien@W qy jIv ny cV@nw hY, ijvyN cV@n l`igAW twhxI dw Awsrw lY ky cV@Idw hY, jy
auh twhxI h`Q pwieAW muV jwvy, qW ibRC qy nhIN ciV@Aw jWdw[ ies qr@W kbIr swihb jI
&urmw rhy hn:- kh ipMgul; prbq pr Bvn]) AMD guMg ipMgul miq hInw;) kbhU kIt
hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw]) keI jnm; sYl igir kirAw] keI
jnm; grB ihir KirAw] keI jnm; swK kir aupwieAw] lK caurwsIh join
BRmwieAw]2]) bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DoRh]) rkqu ibMdu kw iehu qno;
AgnI pwis iprwxu] Anuswr ieh rkq ikRm qoN bixAW, sUkr kUkr nIc kIt ikRm AnykW
jUnW c Brmx vwlw jIv, bRhm srUpI ibRC qy cV@n dw (bpurw)qu`C jIv (kwrnu)sb`b swDn
(ikAw)kI (krY)kr skdw hY? (jau)ijnw icr (rwmu)vwihgurU jI (shwie)shwieqw (n)nhIN
(krY)krdy, ikauN jo, klyS iviSAW c Dw ky l`igAw, K`cq sV bl irhw hY, jnmW 2 c
s`tW cotW rogW dw d`uK kSt klyS Bog irhw hY[ XQw:- Anjwnq; ibiKAw mih rcY] jy
jwnq; Awpn Awp bcY]) Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) duKu
ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie])
ijh ijh fwlI. pgu Drau; soeI muir muir jwie]97]1:- (ijh)ijs (ijh)ijs SuB
gux rUp (fwlI)twhxI qy (pgu)pYr (Drau)Drdw hY, (soeI)EhI (muir)muiV (muir)muiV jwie
rhI hY[ ijvyN jy sMqoK rUpI fwlI qy pYr Drdw hY beI mYN sMqoK Dwrnw hY, sMqoK nhIN DwirAw
jWdw, ivSy ivkwr AOguxW v`loN sMqoK nhIN r`K skdw, sOx v`loN sMqoK nhIN r`K skdw, inMdw v`loN
sMqoK nhIN r`K skdw, Dn dI pRwpqI v`loN BI hor 2 cwhuMdw, sMqoK nhIN r`K skdw, ieh BI
www.Gursevak.com

140

q`qkrw

fwlI muV 2 jWdI hY[ jy ieh kihMdw mYN hux SWqI r`KxI hY, SWqI nhIN AwauNdI, Aks mwqR hI
koRD Aw jWdw hY[ jy ieh kihMdw ik mYN im`Tw bolxw hY, koml bwxI sB kau sMqoKY] qW BI Xqn
pRXqn krdw hY, pqw audoN lgdw hY jdoN kOVw boilAw jWdw hY[ dUijAW dy idl duKwauNdw hY[
ijvyN byrI kyly cIrdI hY dUijAW dy mn cIrdw rihMdw hY[ Awpo iv`cIN tkrwA kql ho
jWdy hn[ ies leI jnmW 2 AMdr kOVw bol ky, nwnk. iPkY boilAY; qnu mnu iPkw hoie]
bhuq vyrI ipCly jnmW c kOVw bolxy krky, mOq ho cu`kI hY [ pr ies qoN irhw nhIN jWdw, jy
ieh, Awpu gvweIAY. qw shu pweIAY; Aauru kYsI cqurweI] cwhuMdw hY ik mYN Awp guAw dyxw,
ies qoN hMkwr nhIN guAwieAw jWdw[ ies qr@W jy ieh Xqn krdw hY, ik mYN hux duibDw
iqAwg idqI hY, Pyr BI nyk purKW nwl dYS krdw, ht nhIN skdw[ jy ieh kihMdw beI duKI
dyK ky mYN dieAw krnI hY, duKI dyK ky KuS ho jWdw hY[ ieh BI kruxw rUpI twhxI BI
murJw geI[ suKI dyK ky im`qR Bwv krnw sI, beI cMgw myrw im`qR suKI hY, pr suKI dyK ky
duKI ho jWdw[ mYqRI Bwv vwlI ijhVI twhxI sI ieh BI muV geI[ iksy mhWpurS dw pRqwp
dyK ky vwihgurU jI dI vifAweI smJxI sI, DMn vwihgurU jI ijn@W ny AYsy mhWpurS pYdw kIqy
hn, dyK ky sVn l`g igAw[ ieh BI mudqw rUpI twhxI muV geI[ ijhVw n mMny aus bwr
2 D`ky nwl aupdyS idMdw hY, ieh aupyiKAw rUp twhxI BI muV geI]97]
ijh ijh fwlI. pgu Drau; soeI. muir muir jwie]97]2:- inrgun bRhm jI rUpI ibRC
qy cV@n leI, kyvl ByKI sMq rUp ijs 2 twhxI qy, pYr Drdw hY, Bwv shwrw lNYdw hY, ByKI
mhwqmw kol jWdw hY, EhI muV 2 jWdI hY, pUry mhwqmw nw hox kwrn, muV 2 jWdI hY, au~proN
ilbws mwqR hI hn[ XQw:- rihE sMq hau toil; swD bhuqyry ifTy]) ByK idKwey jgq ko;
logn ko bis kIn] AMq. kwl kwqI kto bwsu nrk mo lIn] auh AwpxI syvw kMm DMdy c lw
lYNdy hn, Bjn bMdgI c nhIN lwauNdy, au~QoN Pyr hor koL jWdw hY, au~Qy BI iehI hwl huMdw hY,
ijnw icr pUrn mhwqmw jI nhIN imldy, ieh BI mhwqmw rUp twhxI, muV 2 ky jWdI hY[
ijh ijh fwlI. pgu Drau; soeI muir muir jwie]97]3:- ijhVy swDn hn, jy jlDwrw
krdw hY auh BI pRmwqmw jI q`k nhIN phuMcdw, ieh twhxI BI muV geI[ inmK inmK kir
srIru ktwvY] qau BI haumY mYlu n jwvY] inmK 2 krky srIr ktwieAw ieh twhxI BI muV
geI, jy pRmwqmw dI pRwpqI leI Bu`Kw rihx l`gw, ies qr@W vwihgurU jI pw lvW, Bu`Kw
rihx rUp twhxI BI muV tu`t geI[ XQw:- AMnu. n KwieAw; swdu gvwieAw] bhu duKu pwieAw;
dUjw BwieAw]) jwp qwp; igAwn siB iDAwn] Kt swsqR; isimRiq viKAwn] jog AiBAws;
krm DRm ikirAw] sgl iqAwig; bn mDy iPirAw] Aink pRkwr; kIey bhu jqnw] puMn
dwn; homy bhu rqnw] srIru ktwie; homY kir rwqI] vrq nym krY; bhu BwqI] nhI quil; rwm
nwm bIcwr] nwnk gurmuiK; nwmu jpIAY iek bwr] ien@W swDnw krky BI mhwrwj swihb jI
dI pRwpqI nhIN hY[ rwm jI dI shwieqw iks qr@W huMdI hY? swfw rkq ikRm dw sRIr hY, hMgqw
www.Gursevak.com

141

q`qkrw

dy pIVy hW[ vwihgurU Akwl purK jI ny Awp hI KMf bRhmMf dI rcnw, AnykW sUrj cMd qwry
DrqIAW bxweIAW hn[ swfy leI DrqI bxweI hY[ XQw:- mrx jIvx kau. DrqI dInI; eyqy
gux ivsry]2]) ijh pRswid; Dr aUpir suiK bsih] suq BRwq mIq; binqw sMig hsih] ijh
pRswid; pIvih sIql jlw] suKdweI pvnu; pwvku Amulw] ieh swrIAW mhwrwj ny dwqW
idqIAW hn, mhwrwj swihb dy Awsry swfw jIvn hY [ mhwrwj dI s`qw nwl swfw sRIr qur
iPr irhw, A`KW vyK rhIAW, kMn sux rhy hn[ Awp Akwl purK jI ny hI gurU nwnk swihb
jI dy prmpiv`qr ds Avqwr Aqy guris`KW ShIdW sMqW BgqW mhWpurSW dy Avqwr Dwry hn[
Avqwr Dwr ky klXu`gI jIv dI shwieqw ieh kIqI hY, gurbwxI gurU mrXwdw b^SI hY [ gurU
mrXwdw b^S ky, vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu. Avru n koie] Awp vwihgurU jI
gurqw g`dI ibrwjmwn ho ky, in`kI kIVI dy idl idmwZ c gurbwxI jI SWqI Byj rhy hn[
l`KW kRoVW lskr ivroDI kItwxU ies dy sRIr c, jo ies dy ivroDI hn Aqy ies dy AMdr
ivroDI Bwv &urdy hn, aun@W Bsm kr idMdy hn[ XQw:- nIkI kIrI mih; kl rwKY] Bsm
krY; lskr koit lwKY] siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh qoN SWqI gurbwxI pRwpq krky,
swirAW dI crn- DUV bx ky rihMdy hn[ XQw:- bRhmigAwnI. sgl kI rInw] Awqm rsu;
bRhmigAwnI cInw]) bRhmigAwnI; aUc qy aUcw] min ApnY hY; sB qy nIcw]) bRhmigAwnI
kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI. praupkwr aumwhw] so mhwrwj swihb jI qoN bl lY ky hI,
mhwrwj jI iml skdw hY[ so bRhm rUpI ibRC, SuB guxW dIAW twhxIAW hn[ gurU gRMQ
swihb s`cy pwiqSwh jI SuB gux b^S ky, ies dy idl idmwZ c gurbwxI Byj ky inrgun
bRhm rUpI ibRC qy ies cwV@ idMdy hn[ AMdr bwhr Awpy hI drSn b^S idMdy hn[ Awpy hI
jwp krdy hn[ XQw:- AwpY jphu Awpnw jwpu]) Awpy hI eykqw ABydqw b^Sdy hn[ so
kbIr swihb jI ny ikhw, hy ipAwirE! kbIr. nw hm kIAw n krihgy nw kir skY srIru]
ikAw jwnau ikCu hir kIAw BieE kbIru kbIru) kbIr. jo mY icqvau, nw krY; ikAw myry
icqvy hoie] Apnw icqivAw. hir krY; jo. myry iciq n hoie] hMgqw rihq mhWpurS hn[
kbIr. Avrh kau aupdysqy; muK mY. pir hY ryqu] rwis ibrwnI rwKqy; KwXw Gr kw
Kyqu]98] vwihgurU srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! pKMfI T`g
(Avrh)hornW (kau)nUM, (aupdysqy)aupdyS idMdy hn, mwieAw ivkwr corI XwrI mMd- krm
iqAwgo, pr Awp nhIN iqAwgdy, ies krky bVw BwrI fMf imlygw, muK (mY)c (ryqu)ryqw
(pir)pYNdw hY, ijvyN bwvw jo bolqw hY, so kmwqw nhIN, jm BI mUMh c ryqw pwauxgy, fMf dyxgy,
ryqw Kwx vwlIAW jUnW BogxIAW pYxgIAW[ XQw:- Avr aupdysY; Awip n krY] Awvq jwvq;
jnmY mrY]) kUVu boil; murdwru Kwie] AvrI no; smJwvix jwie] muTw Awip; muhwey swQY]
nwnk; AYsw AwgU jwpY] (ibrwnI)ibgwnI dUjy dI (rwis)pUMjI mwieAw, kpt CL nwl
(rwKqy)r`Kdy hn, AQvw (ibrwnI)ibrwn krn vwlI, (rwis)inMdw cuglI eIrKw dYS mMdwww.Gursevak.com

142

q`qkrw

krm corI XwrI kwm koRD loB moh hMkwr dI (rwis)pUMjI idl idmwZ c r`Kdy hn[ Gr
(kw)dw SuB guxW rUp Kyqu (KwXw)Kw ilAw hY]98] XQw:- loku. Avgxw kI bMn@Y gMTVI; gux.
n ivhwJY koie]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- siqgurU mhwrwj swihb jI koit bRhmMf dy mwlk
hn, aupdyS dyxw cMgw hY, pr aupdyS dyx vwly dw auDwr krn leI, aus dI ZlqI d`s ky,
aus sucyq krdy hn, ik auh AOguxW doSW iqAwgy[ aupdyS dyx c rs BI Awvy, jdoN auh
nwl 2, gurU swihb jI dw mMnx kry, irdy dy AOgux doS, mUMh c kauVqx rUp ryq idMdy hn,
pr jy gurU swihb jI dI b^iSS hovy, siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj idl idmwZ c gurbwxI
b^Sdy hn, ihrdy coN AMimRq muK c Byjdy hn[ ieh AMimRq imldw hY, ieh BulyKw dUr kIqw
hY ik BweI ijhVw qUM dunIAW kihMdw hY ik dwn kro, Awp qW ibgwnI pUMjI gRihx kr lYNdw
hYN, aus nwl bYrwn huMdw hYN, ieh Xwd r`K lY ijhVw idMdw auh lYNdw ijhVw lYNdw auh idMdw hY [
ijhVw qUM lYNdw hY ieh qYnUM dyxw pvygw[
kbIr. swDU kI sMgiq rhau; jau kI BUsI Kwau] honhwru so hoiehY; swkq sMig n
jwau]99] qy swKI:- au~cI krxI vwly pUrn sMqoKI iv`dvwn mhwqmw jI, jMgl c Bu`Ky rih
ky BI ismrn pRymwBgqI krdy sn[ ie`k gRIb ny pRym bynqI kIqI, jI dwsn dws ie`k pw
cOL in`q dyvygw[ pUrn mhwqmw jI pws ie`k hor pRymI ny pRym bynqI kIqI, jI! dwsn dws
ny Awp jI dy crn- kmlW c rih ky bRhmiv`idAw pV@nI hY[ A`goN ikhw, ie`Qy pdwrQ
nhIN hY[ jI Awp jI kI Ckdy hoN? A`goN ikhw, dws ie`k pw cOL Kw ky guzwrw krdw hY[
ividAwrQI ny ikhw, dwsn dws ip`C Kw ilAw krygw[ so ip`C Kw ky bRhm iv`idAw pV@n
l`gw[ ie`k hor bRhmiv`idAw pV@n vwly ny Aw ky ikhw, jI dwsn dws BWfy Do ky hI
bRhmiv`idAw pV@ygw[ so ieh pUrn vYrwgI kyvl BWfy Do ky pINdw, bRhmiv`idAw pV@ ky inhwl
hoieAw[ iqMnw ny pUrn sMqoK sihq ^Ub bMdgI kIqI, ismrn krky r`j gey [ prm ipqw
vwihgurU jI ny suMdr drSn b^Sy[}
kbIr. swDU kI sMgiq rhau; jau kI BUsI Kwau] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd,
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI s`cy AMimRq bcn
&urmwauNdy hn:- jw. Awpy hoie dieAwlu; qW. Bgq sMgu pweIAY]) kbhU. swD sMgiq; iehu
pwvY] ausu AsQwn qy; bhuir n AwvY] Anuswr (swDU)pUrn siqgurU swihb jI (swDU)pUrn
mhWpurS jI (kI)dI, sMgiq c sdw hI (rhau)rihxw kro jI ipAwry, BwvyN AiqAMq du`K
kSt Aw bxy, BwvyN iqRskwr hovy, BwvyN ku`qy syvk bx ky rihxw pvy, dUroN burkI s`ut dyx [
XQw:- gurmuK sau. kir dosqI; siqgur sau. lwie icqu]) Aink ibGn qy; swDU rwKY] hir
gun gwie; AMimRq rsu cwKY]) swD sMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK ssIAr Bwnu;
www.Gursevak.com

143

q`qkrw

ikrn TrUr hY[) sMgiq kw gunu.bhuqu AiDkweI; piV sUAw gnk auDwry]) khu kbIr.ieh
khIAY kwih] swDsMgiq.bYkuMTY Awih]) hir jn ky.vf Bwg vfyry; ijn hir hir srDw.hir
ipAws] hir hir nwmu imlY iqRpqwsih; imil sMgiq gux prgwis]2] ijn hir hir.hir rsu
nwmu.n pwieAw; qy BwghIx jm pwis] jo siqgur srix sMgiq.nhI Awey; iDRgu jIvy.iDRgu
jIvwis]3] ijn hir jn siqgur sMgiq pweI; iqn Duir msqik iliKAw ilKwis] Dnu DMnu
sqsMgiq.ijqu hir rsu pwieAw; imil jn nwnk nwmu prgwis]) cMdn kY sMig; qrvru
ibgirE] so qrvru; cMdnu hoie inbirE]2] pwrs ky sMg; qWbw ibgirE] so qWbw; kMcnu
hoie inbirE]3] sMqn sMig; kbIrw ibgirE] so kbIru; rwmY hoie inbirE]4]5]) jau
(kI)dI (BUsI)rotI AQvw sUVI hI (Kwau)Kwxw kro, Bwv swdw qoN swdw Cko, pUVy qLy pdwrQ
Kw ky, rogI ivkwrI duKI jm v`s n hovo[ XQw:- sMqn kw dwnw rUKw; so srb inDwn] igRih
swkq CqIh pRkwr; qy ibKU smwn]2]) PrIdw. rotI myrI kwT kI,lwvxu myrI BuK] ijnw KwDI
copVI; Gxy shingy duK]28] ruKI suKI Kwie kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw. dyiK prweI
copVI; nw qrswey jIau]29]) ADu gulHw icVI kw cugxu; gYix cVI ibllwie] KsmY BwvY Ehw
cMgI; ij kry Kudwie Kudwie]) hrxI hovw bin bsw; kMd mUl cuix Kwau] gur prswdI. myrw
shu imlY; vwir vwir hau jwau jIau]1]
honhwru so hoiehY; swkq sMig n jwau]99] jo (honhwru)hox vwlw hY (so)Suhrq mihmw
vwlw bhuq hI cMgw (hoiehY)hovygw[ (swkq)nwsqk gurdRohI AikRqGx inMdk kptI nwm hIn
kTor icq dI (sMig)sMgq c, kdy Bu`l ky BI n jwau] XQw:- mwgau dwnu.ikpwl ikpw iniD;
myrw muKu.swkq sMig,n jutsI ry] jn nwnk.dws dws ko krIAhu; myrw mUMfu.swD pgw hyiT
rulsI ry]
kbIr. sMgiq swD kI; idn idn dUnw hyqu] swkq. kwrI kWbrI; Doey hoie n
syqu]100] {(swD) s`cy siqgurU gRMQ swihbjI dw, hr smyN jY jYkwr ho irhw hY [ AwpjI dIAW
AqI ipAwrIAW siqsMgqW, bVy BwrI pyRm nwl, s`cy swD sR I gurU gMRQ swihbjI dy crn- kmlW
c, A`Ty pihr kQw kIrqn Bjn ismrn dw AnMd mwxdIAW rihMdIAW hn[ so gurUjI ny Awp
kurbwnI dy ky, KMf bRhmMf dy auDwr leI, swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu
n BweI] Anuswr pUrn swD siqgurU gRMQ swihbjI b^Sy hn, jo Awpxy qoN AnykW swD pRgt
krdy hn[ AMimRq gurbwxI dI vrKw krky, aun@W dI pRiqpwlxw krdy hn[ jo Awpxy ipAwry
syvkW dy idl idmwZ c, gurbwxI, aun@W dy idlW coN muKWc AMimRq hr smyN Byjdy rihMdy hn[
Awpxy ipAwirAW dy AMdr bwhr lMU 2c vs ky, guru pRymw- BgqI sihq, Ajpw jwp inrgun
srgun jI dI eykqw ABydqw, sdw leI b^S idMdy hn[ AwpjI qoN vroswey bMd 2 ktwaux
vwly, suAws 2 nwm jpx jpwaux vwly, AwpjI qoN sIs sB ku`J kurbwn krn vwly gurmuiK
ShId pUrn swD hn[ jo Awpxy qoN AnykW swD pYdw krdy hn, Bwv aun@W dI kurbwnI duAwrw,
www.Gursevak.com

144

q`qkrw

AnykW gurmuiK swD pYdw huMdy hn[ so pUrn gurmuiK swD siqgurU gRMQ swihbjI hn, so
prmpUjnIk pUrn gurmuiK swD hrI gurUjI ny, Awp AwpxI AduqI kurbwnI dy ky, sMswr guru
mrXwdw, sRI hirmMdr swihb jI, pUrn swD siqgurU gRMQ swihb jI, pUrn swD ShId
bRhmigAwnI b^S ky, ien@W dw, mhw pivqR; swD kw sMgu] sMg krn dw byh`d PL d`s rhy
hn[}
kbIr. sMgiq swD kI; idn idn dUnw hyqu] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI, pUrn gRIbI Dwr ky swDU sMgq
syvw krn, swkq qoN dUr rihx dw SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn:- (swD)s`cy siqgurU gRMQ
swihbjI (swD)Bgq &rId swihbjI vWg, pUrn gRIbI Dwrn vwly mhWpurS swD jI, (kI)dI
sMgiq, pUrn ikRpw duAwrw iml jwvy, qW vwihgurU jI dw (hyq)pRym (idn)idno idn (dUnw)dUxw
cOguxW vDdw &uldw hY[ XQw:- ikrpw kry ijsu pwrbRhmu hovY swDU sMgu] ijau ijau Ehu
vDweIAY iqau iqau hir isau rMgu]) cVY svwieAw. inq inq rMgw; GtY nwhI. qolIjw hy]15])
swDU sMig. qrIjY swgru; ktIAY jm kI Pwsw jIau]) koit ApRwD; swD sMig imtY] sMq ikpw
qy; jm qy CutY]) kbIr.swDU kI sMgiq rhau; jau kI BUsI Kwau] honhwru so hoiehY; swkq sMig
n jwau]) ijau mhw auidAwn mih; mwrgu pwvY] iqau swDU sMig imil; joiq pRgtwvY]) jw kY
msqik; krm pRiB pwey] swD srix; nwnk.qy Awey]7]) sgl ikAw mih; aUqm ikirAw]
swD sMig; durmiq mlu ihirAw]) sgl purK mih; purKu pRDwnu] swD sMig; jw kw imtY
AiBmwnu])
swkq. kwrI kWbrI; Doey hoie n syqu]100] (swkq) nwsqk gurdRohI AikRqGx, pwpW
dI (kwrI) kwlI (kWbrI) kMbLI (Doey)Doxy krky AQvw qIrQW qy (Doey)nuhwauxy krky, pwpW
rihq (syqu)ic`tw (n)nhIN hoie jWdw, ijvyN kwLI kMbLI ikqnI BI DoeIey, ic`tI nhIN huMdI[
BwvyN ikqnw hI nwm rUpI swbx, pRym rUpI pwxI pw ky DoeIey, Pyr BI swkq Gor pwpW AOguxW
dw kwLwpuxW nhIN C`fdw[ XQw:- m 1] rwqI. hovin kwlIAw; supydw sy vMn] idhu bgw. qpY
Gxw; kwilAw. kwly vMn]) swbx lw lw Doqw kolw, du`D dhIN iv`c pwieAw[ KuMby BI cV@wieAw,
iPr BI rMg n vtwieAw) kbIr.swkq sMgu,n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro
prsIAY; qau kCu lwgY dwgu]) mwgau dwnu. ikpwl ikpw iniD; myrw muKu. swkq sMig n jutsI
ry] jn nwnk. dws dws ko krIAhu; myrw mUMfu swD pgw hyiT rulsI ry ]) bwsnu kwro prsIAY;
qau kCu lwgY dwgu]) ijsu imilAY. hir ivsrY ipAwry; suo muih kwlY auiT jwie])
kbIr. mnu mUMifAw nhI; kys muMfwey kWieN] jo ikCu kIAw, so mn kIAw; mUMfw mUMfu
AjWie]101] {pihly smyN c bwRhmx kys r`Kdy sn[ kys r`K ky, ijs kMm lY ky mMqR pV@dy
pUrw ho jWdw[ ihMd c nMd Grwxy ny pMdRW sO vr@w rwj kIqw[ aun@W ny bRwhmxW p`uiCAw, kys
www.Gursevak.com

145

q`qkrw

r`Kx dw kI Pwiedw hY? aun@W ikhw, jmWdrU kys r`Kx nwl, ijs kwmnw dI pUrqI leI vyd
mMqR pV@y jwx auh pUrI ho jWdI hY[ nMd ikAW soicAw, bRwhmx, swfy ivroDI rwjy dy p`K c,
vyd mMqR pV@ ky, swfw rwj n nSt kr dyx[ lwlc dy ky bRwhmxW qoN kys muMfx bwry slok,
gRMQW c ilKvw idqy[ kys muMfx dw irvwj SurU kr idqw, sBhU hwQ. mocnw dIey; isKw ibhUn.
dwnv sB kIey] isKw ibhUn. mMqr n PurY; jy koeI kry. ault hI prY] (sRI dsm) Dwrimk
gRMQW c kys muMfx vwly slok pw idqy[ Ajy BI ihMd c Zlq irvwj hY, jdoN koeI sbMDI mr
jWdw hY, isr ctm krdy hn} Bgq jI pws, koeI isr munw ky, h`s ky kihMdw, jI mYN hux
prmhMs bx igAw hW[ SRomxI Bgq vwihgurU srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy
BweI! ivcwr rUpI ausqRy nwl, mnu (mUMifAw)muMinAW nhI, Bwv mn dy mMdy suBwA kwm kRoD loB
moh hMkwr eIrKw corI XwrI nhIN muMny, kys (kWie)ikauN (muMfwey)munwey hn[ ieh qW pRmwqmw ny
swbq sUrq b^SI hY, kysW dw jUVw, isr qy ikqnw sohxw kls sjdw hY [ gupq pRgt AMgW
qoN kys mnwauNx nwl, ivkwr Bwv izAwdw &urdy hn[ jo (ikCu)ku`J ivgwV, zor zulm
(kIAw)kIqw hY, (so)auh, mn ny hI (kIAw)kIqw hY, (mUMfu)isr dw (mUMfw)mnwauxw,
(AjWie)ivArQ inkMmw, rwm jI dI kudrq hukm dy iblkul hI ault hY, ikauN jo ieh munweI
jWdw hY, mhwrwj kys bwr bwr dyeI 2 hI jWdy hn, AYsI mhW mhW ivsmwd kudrq hY ]101]
keI AwdmI ZlqI nwl, kbIr swihb jI dw &oto kyswDwrI nhIN bxwauNdy, dwV@I muMnI idKwauNdy
hn[ ieh bhuq BwrI ZlqI hY, r`b rUp mhWpurS muMnx dw vwr 2 KMfx krdy hn[ XQw:mUf muMfwey; jO isiD pweI] mukqI; Byf n geIAw kweI]2]) vwihgurU] prmpUjnIk s`cy
siqgurU pihly pwiqSwh jI ny kwzI rukndIn m`ky ivKy ikhw:- swbq sUrq r`b dI; BMny
byeImwn[ drgih FoeI n imlY; kwPr kuqw SYqwn[ swbq sUrq r`b bxweI[ byeImwn ny BMn
gvweI[ vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurW ny mhwn praupkwr kridAW, ZulwmI dI inSwnI
topI luhw ky Awpxy is`KW dy isr qy dsqwr sjvweI[ qurkI siBAwcwr c dwhVI kys r`Kxy
ivSyS gOrv sI[ Zulwm ihMdU dw gOrv, qurk dyKxw psMd nhIN krdy sn[ ies krky zwlm
bwdSwhW ny ieh zwlmwnW hukm jwrI kIqy:- ihMdU mUMh isr munw ky topI lYx, GoV AsvwrI
nw krn, SsqR nw r`Kx, Awpxw q^q n bnwaux[) swbq sUrq is`Dw dwVHw[ kwT dw kMGw
kysI cwVHw[
kbIr. rwmu n CofIAY; qnu Dnu jwie q jwau ] crn kml icqu byiDAw; rwmih nwim
smwau]102] SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI Amolk bcn &urmwauNdy hn, hy pRymIE!
(rwmu)ivAwpk vwihgurU jI dy nwmu nUM, kdy Bu`l ky BI n (CofIAY)C`fIey[ (qnu)sRIr Dnu jwie
q (jwau)jwvy, pRvwh nw krIey[ jykr Awp jI rwmu jI nhIN C`foNgy qW vwihgurU jI dy (crn
kml)gurSbd ivAwpk inrgun bRhm jI c, icqu (byiDAw)ivMin@AW jwvygw, (rwmih)ivAwpk
vwihgurU jI dy nwim c (smwau)smwauxw hovygw]102] XQw:- Din gieAY. bih JUrIAY; Dn
www.Gursevak.com

146

q`qkrw

mih cIqu gvwr] Dnu ivrlI scu sMicAw; inrmlu nwmu ipAwir] Dnu gieAw qw jwx dyih; jy
rwcih rMig eyk] mnu dIjY. isru saupIAY; BI krqy kI tyk]) myrI pRIiq; goibMd isau. ijin
GtY] mY qau. moil mhgI leI; jIA stY]1]) kbIr. crn kml kI mauj ko; kih kYsy
aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI prvwnu]) rwm jpq; qnu jir kI n jwie] rwm nwm;
icqu rihAw smwie]) icq n BXo hmro; Awvn kh] cuBI rhI sRq; pRBu crnn mih]) khw
BieE; jau qnu BieE iCnu iCnu] pyRmu jwie; qau frpY qyro jnu]) swcI pRIiq.n quteI
ipAwry; jugu jugu rhI smwie]) swcI pRIiq hm; qum isau jorI] qum isau joir; Avr sMig
qorI] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI]1] hau
vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry]1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n
morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir
hm soeI]3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]) ry mn.AYsI hir isau
pRIiq kir; jYsI jl kmlyih] lhrI nwil pCwVIAY; BI ivgsY Asnyih] duinAwvI ruJyvyN C`f
ky, Bjn bMdgI syvw ismrn gurU BgqI praupkwr krIey[ XQw:- mY sBu ikCu Coif; pRB quhI
iDAwieAw]) mwrU mhlw 5] Alh Agm; KudweI bMdy] Coif iKAwl; dunIAw ky DMDy] hoie pY
Kwk. PkIr muswPru; iehu drvysu kbUlu drw]1]) qnu mnu Dnu sBu. sauip gur kau; hukim
mMinAY pweIAY] bwby mnI isMG swihb jI ikhw:- qn gMdgI dI koTVI, hir hIirAW dI Kwx[
jy isr idiqAW hir imly, qW BI ssqw jwx[
kbIr. jo hm jMqu bjwvqy; tUit geNI sB qwr] jMqu ibcwrw ikAw krY; cly
bjwvnhwr]103] 1:- {vwihgurU jI dy ivCoVy krky, kwm kRoD loB moh hMkwr inMdw cuglI
eIrKw dYS vYr AOgux, jIv vjwauNdy hn[ jIv dy ieMdRy Q`k tu`t jWdy hn[ XQw:- PrIdw.
dunI vjweI vjdI; qUM BI. vjih nwil] soeI jIau. n vjdw; ijsu. Alhu krdw swr]110]}
sRb ivAwpI dy Avqwr Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (jo) ijhVy kwm kRoD loB moh
hMkwr inMdw cuglI eIrKw dYS vYr (hm)qmwm AOgux, jIv rUpI (jMqu)vwjy (bjwvqy)vjwauNdy,
ku`tdy sn, jIv rUpI vwjy dIAW, ieMdRIAW rUp sB (qwr)qwrW (tUit)tu`t (geIN)geIAW[ zbwn
bolxo rih geI, kMn boLy ho gey, A`KW qoN idsxo ht igAw, pYr qurno ht gey [ XQw:- PrIdw.
AKI dyiK pqIxIAW; suix suix rIxy kMn] swK pkMdI AweIAw; hor kryNdI vMn]) PrIdw. ienI
inkI jMGIAY; Ql fUMgr BivEim@] Aju PrIdY. kUjVw; sY kohW QIEim]20] jIv rUpI vwjw
if`g pYNdw hY, ies dy ivroDI jIA AMdroN jW bwhroN iglJW kW ku`qy ies Kw jWdy hn[ XQw:sRvnn ibkl Bey sMig qyry; ieMdRI kw blu Qwkw] crn rhy kr Frik pry hY; muKhu. n inksY
bwqw]
SuB isiKAw:- hy jIv! pMj ivkwr AOgux qyry vYrI hn[ qyry sRIr hr vyly qbwh kr rhy
hn[ AwpIn@Y Bog Boig kY; hoie BsmiV. Bauru isDwieAw] vfw hoAw dunIdwru; gil sMglu Giq
www.Gursevak.com

147

q`qkrw

clwieAw]) Bugqw jwn Bog mYN Bogy aultw Bogn Bogy moih[ Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh
iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) vfy vfy rwjn Aru BUmn; qw kI iqRsn. n bUJI] lpit rhy mwieAw
rMg mwqy; locn. kCU n sUJI]1] hy ipAwry! hmySW gurU jI dI siqsMgq c, pUrn gur U jI dI
Srn c sdw rhu, siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj, ien@W qoN bcwauNdy hn[
jMqu ibcwrw ikAw krY; cly bjwvnhwr]103]1:- jMqu ibcwrw (ikAw)kI (krY)kry,
cV@weI kr jWdw hY, (bjwvnhwr)kwm kRoD loB moh hMkwr inMdw nSy ivSy, vjwaux vwly cly
jWdy hn]103] XQw:- pMc ikswnvw Bwig gey; lY bwiDE jIau drbwrI]2] ij`Qy lyKw huMdw,
auQy auh swQ nhIN idMdy[
kbIr. jo hm jMqu bjwvqy; tUit geNI sB qwr] sRb ivAwpI dy Avqwr Bgq kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- jo (hm) qmwm ijny BI sbMDI hn, b`cy Gr vwlI BYx Brw
irSqydwr, auh (jMqu)jIv rUpI vwjy vjwauNdy hn, ies qoN bhuq ku`J mMgdy hn[ ijvyN qylI dy
bld Kopy lw ky, kohlU nwl joV idMdy hn, auh swrw idn quirAw iPrdw, socdw beI mYN
bhuq dUr cilAw igAw, jdoN Kopy lwhuMdy hn, auQy hI KVw huMdw[ ies qr@W iesqRI pu`qR kohlU dI
inAweIN hn, ieh qylI dy bld vWg aun@W dy duAwly B`ijAw iPrdw hY [ XQw:- crn kml
isau, Bwau n kIno; nh sq purKu mnwieE] Dwvq kau Dwvih bhu BwqI; ijau qylI bldu
BRmwieE]) kwmix loVY. suienw rupw; imqR luVyin su KwDwqw] nwnk. pwp kry iqn kwrix;
jwsI jmpuir bwDwqw]) qmwm ieMdRy BI jIv rUpI vwjy vjwauNdy hn, A`KW rUp dyKdIAW,
zbwn JUT boldI inMdw cuglI krdI, kMn inMidAw suxdy, cmVI sprS cwhuMdI hY [ ieh ieqnw
izAwdw (bjwvqy)vjwauNdy hn, iPr ies dIAW sB ieMdRy rUpI (qwr)qwrW (tUit)tu`t
(geIN)jWdIAw hn[
jMqu ibcwrw ikAw krY; cly bjwvnhwr]103]2:- jMqu ibcwrw (ikAw)kI (krY)kry?
bVI qrs jog mrnwaU hwlq c, mrn qoN ipCoN jmW dy v`s pvygw[ (bjwvnhwr)vjwaux vwly
cly jWdy Bwv swQ C`f jWdy hn[ jdoN mMjy qy if`g pYNdw hY, swk sbMDI bwq nhIN pu`Cdy, pukwr
krdw mYnUM pwxI idau, koeI g`l hI nhIN suxdw[ XQw:- iCnu iCnu qnu CIjY; jrw jnwvY] qb
qyrI Ek; koeI pwnIE n pwvY]) jo sMswrY ky kutMb. imqR BweI dIsih mn myry; qy siB. ApnY
suAwie imlwsw] ijqu idin. aun@ kw suAwau hoie n AwvY; iqqu idin. nyVY ko n Fukwsw])
kbIr. mwie mUMfau, iqh gurU kI; jw qy. Brmu n jwie] Awp fuby. chu byd mih; cyly
dIey bhwie]104] {sMswrI mW dw isr nhIN muMn rhy, s`icAwrI mW dMBI gurU bnx qoN rokdI
hY, ijvyN prmpUjnIk mwqw KIvI jI ny hMkwrI dwqU bhuq hI smJwieAw sI} prmpUjnIk
sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp
vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- ijs pKMfI ivBcwrI gurU qoN aupdyS lY ky, ivBcwrI gurU bixAW, auh aus dI
www.Gursevak.com

148

q`qkrw

^otI mW hY, sMswrI mW nhIN, (iqh)iqs pKMfI ivBcwrI gurU (kI)dI (mwie)mW pKMfI ivBcwrI
gurU dw isr (mUMfau)muMnxw kro, (jw)ijs (qy)qoN, pUUry gurUjI dw hukm n mMnx rUp Brmu1
(n)nhIN (jwie)inivrq huMdw[ Awp qW (chu)cwr (byd)vydW (mih)c, (fuby)fu`b gey, Awpxy
cyly BI niK`D krmW c lw ky (bhwie)roV (dIey)idqy]104] XQw:- byd kqyb iePqrw BweI;
idl kw iPkru. n jwie] A`sI hzwr surqI krm kWf dw kQn krdI hY[ XQw:- gurU ijnw
kw AMDulw; isK BI AMDy krm kryin] AMn@y gurU ip`Cy l`gx vwly, pwpW AOguxW rUpI ^Uh c
fu`bdy hn[ XQw:- AMDI AMDy KUhy Tyly]26] pMj pRkwr dw Brm:- 1Byd BRm:- krqwr jI
Awqmw rUp nw mMn ky, aun@W c Anyk Byd Prk klpxy[ 2kriqRq BRm:- krqy r`b jI krqy
jI nw mMnxw, BRm hMgqw krky, Awpxy Awp krqw mMnxw[ 3sMgBRm:- sRb ivAwpI jI qoN
BRm ky, Awpxy Awp jMmx mrn vwlI dyh smJxw[ 4ivkwr BRm:- jgq bRhm jI dw ivkwr
hY Bwv ivkwr BRm krky, jgq bRhm jI srUp nw smJxw, bRhm jI qoN v`Kry smJxw[
5
s`qq BRm:- j`g bRhm jI qoN judw mMn ky, AwpxI bu`DI c j`g s`cw mMnxw[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI ny pKMfI rMfI gurU dy
BwrI s`t mwrI hY, dyS c gurU Dwrn dw irvwz hY, BwvyN lwlcI ivBcwrI hovy, gurU Dwrn mwqR
hI ApxI kilAwx smJdy hn[ swcw nwvxu; gur kI syvw] Anuswr sRb`q dy Bly dI gurU syvw
C`f ky, dMBI gurU bxdy hn, BwvyN ivBcwr Srwb qMbwkU BYVy niSAW c l`gy hn[ ijvyN dwqU ny
gurU bxn dI ie`Cw lY ky, isMGwsx qy sjy bYTy, siqgurU Amrdws swihb jI dy v`KI qy l`q
mwrI[ ipRQIcMd ny siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI nwl bVI BwrI dYS kIqI[ iesy qr@W DIrm`l
rwmrwie, gurU bxn dI ie`Cw krdy rhy[ ie`k qW gurU swihb jI dI inMdw krdy sn, dUjy gurU
bxdy hn, Dn pdwrQ mwx vifAweI ivkwr cwhuMdy sn[ Bgq jI smyN BI bhuq swry pKMfI
gurU bxky, duKI prjw dw ^Un, jokW vWg cUsdy sn[ sRI kbIr swihb jI Akwl purK c
lIx mhWpurS hn[ ies leI dMB pKMf dw KMfx krdy hn[ mweI mUMfw jogIAw dy miq c
gwL hY[ ihMd c jdoN AOrq rMfI ho jWdI, aus dw isr muMn idMdy sn[ ie`Qy Bgq jI dw ieh
mhW gMBIr AwSw hY, ik dMBI pKMfI gurU dI mW pKMfI gurU rMfI ho jwvy, ikauN jo A`gy leI
pKMfI gurU n bxwvyy[ ieh smJ dy rhy hn, AYsy BYVy purKW qoN dUr hI dUr rho [ XQw:- siqgur
kI rIsY.hoir kcu ipcu boldy; sy kUiVAwr kUVy.JiV pVIAY]) Avr aupdysY; Awip n krY]
Awvq jwvq; jnmY mrY]) kbIr.Avrh kau aupdysqy; muK mY pir hY ryqu] rwis ibrwnI
rwKqy; KwXw Gr kw Kyqu]) kUVu boil; murdwru Kwie] AvrI no; smJwvix jwie] muTw Awip;
muhwey swQY] nwnk; AYsw AwgU jwpY]
mn imRg imRgmd. ACq AMqrgiq; BUilE BRm Kojq iPrq. bn mwhI jI[ ijvyN (imRg)hrn
ApxI (mn)nwBI (AMqrgiq)c (imRgmd)ksqUrI (ACq)huMidAW, Brm c Bu`ilAw
www.Gursevak.com

149

q`qkrw

(bn)jMgL c, sugMDI l`Bdw iPrdw hY[ ieauN ieh in`j srUp Bu`l ky, bwhrly pdwrQW coN,
Awqm suK l`Bdw iPrdw hY[
dwdr sroj giq eykY srvr ibKY; AMqir idsMqr huie smJY nwhI jI[ ijvyN (dwdr)f`fU qy
(sroj)kml dI (giq)hwlq hY, jo ie`k (srvr)qlwb c huMdy hn, f`fU kml dI ^uSbo nhIN
lYNdw, jwLw KWdw hY[ies qr@W mn Awpxy AMdr vsdy pRIqm nUM, (idsMqr)pRdys visAw jwxdw
hY, Asl Byd nhIN smJdw[ XQw:- dwdr polw- dwdr; qU. kbih n jwnis ry]) KWdw6
hYN[ jwlw7 BKis6 isbwlu7, bsis inrml jl; AMimRqu. n lKis ry]
jYsy ibiKAwDr. qjY n ibiK ibKm kau Aihinis; bwvn ibrK lptwhI jI[ ijvyN
(ibiKAwDr) s`p, ( Aihinis) idn rwq, bwvn cMdn nwl (lptwhI) ilpitAw rihMdw hY,
pRMqU (ibKm)mhW duKdweI (ibiK)zihr nhIN iqAwgdw, ies qr@W pUrn gurU jI dy crnkmlW
c rihMidAW mn BI buirAweI nhIN C`fdw[ jo siqgurU jI dI crn Srn c pey hn, auh
Brm imtw ky AnMd pRwpq hoey hn[
jYsy nrpiq supnMqr ByKwrI hoie; gurmuiK jgq mY Brm imtwhI jI]223] pKMfI gurU, sB
svwrn leI, gurmuiK ipAwry BweI gurdws swihb jI mhW ivsmwd Amolk SuB bcn &urmw
rhy hn:- ijvyN ie`k (nrpiq)rwjw (supnMqr)supny c iBKwrI ho ky, rox ip`tx l`g igAw,
EhI dSw swfy mn dI ho rhI hY, Brm c Bu`l ky AnykW kSt pw rhy hW[ kyvl
(gurmuiK)siqgurU swihb jI hI jgq c Brm imtwaux vwly hn[
kbIr. jyqy pwp kIey; rwKy qlY durwie] prgt Bey indwn sB; jb. pUCy
Drmrwie]105]1:- vwihgurU DMn kbIr swihb jI bRhmigAwnI mhWpurS &urmwauNdy hn:AsMK mUrK AMD Gor] AsMK cor hrwmKor] AsMK Amr kir jwih jor] AsMK gl vF hiqAw
kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir jwih] AsMK kUiVAwr; kUVy iPrwih] Anuswr (jyqy)ijqny pwp
(kIey)kIqy sn, Awpxy idl dI fUMGI qih dy (qlY)Q`ly, (durwie)Cupw ky (rwKy)r`Ky, iksy
dsdw q`k BI nhIN, ijny pwp kIqy JUT dy Q`ly dbw ky r`Ky [ pwp krm krky j`j kol JUTI
ksm Kw lYNdw hY[ XQw:- Aghu dyKY. ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY] AQvw mY bhuq v`fw
zwlm hW, jo myry pwp d`sygw, aus jwno hI mwr idAWgw[ zor zulm dbw (qlY)Q`ly, pwp
(durwie)Cupw ky (rwKy)r`Ky[ pRMqU (jb)jdoN Drmrwie jI ny (pUCy)pu`Cxw kIqy, qW (indwn)bysmJ
dy (indwn)AMq nUM, kIqy (sB)swry pwp prgt (Bey)ho gey]105] jm ny Aw ky jdoN kys pkV
ley, qdoN ijhVIAw gupq krqUqW kIqIAW sn, iKn c hI auh pRgt ho geIAW[ XQw:AMqir bih kY. krm kmwvY; so chu kuMfI jwxIAY]) AMdir bhY; qpw pwp kmwey] hir AMdrlw
pwpu; pMcw no auGw kir vyKwilAw]) dyie ikvwV.Aink pVdy mih; pr dwrw sMig PwkY] icqR
gupqu jb lyKw mwgih; qb kauxu pVdw qyrw FwkY]3]) ht ptx ibj mMdr BMnY; kir corI
Gir AwvY] Aghu dyKY. ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY]) AMdir kmwxw srpr auGVY; BwvY koeI
www.Gursevak.com

150

q`qkrw

bih DrqI ivic kmweI] pr igRh ivkwrI eyfz Awid l`gx qoN pqw l`g jWdw hY[
Drmrwjw pws pwp pRgt ho jWdy hn[ kbIr.jyqy pwp kIey; rwKy qlY durwie] prgt Bey
indwn sB; jb pUCy Drmrwie] (n`is B`ij) mwxsw ikAhu dIbwxhu,koeI nis Bij inklY; hir
dIbwxhu.koeI ikQY jwieAw] ijvyN s`jx T`g au~qoN bYSnUM pihrwvyc sI, vwihgurU mh`ly pihly
jI ny aus dy BorycoN sO isr kFwieAw, aus r`b dw s`jx sMq bxwieAw[ gupq mMd krm
kIqy, mhwrwijAW dy BI nhIN luky[ koeI AwdmI gupq mwVw krm krn l`gw sI, qW kI
dyiKAw? bhuq v`fy iF`f vwlw, Awpxy iF`fqy v`fw Fol leI KV@w hY, bVw hI hYrwn ho ky
pu`iCAw,qUM kOx hYN? qW ikhw,mYN krm dyvqw hW, jy qUM luk ky mwVw krm kryNgw qW Folqy
f`gw mwr dyvWgw[ ies leI mhWpurS AqI hI inmRqw hlImI vYrwg c FL ky pRym pRcwr
suxwauNdy ik BweI ijhVw BI pwp krdw hY, aus cwhIdw hY, gurU gRMQ swihb jI dI hzUrI
c, pMjW ipAwirAW dy swhmxy pyS ho ky, pwp b^Sw lvy[ ipCly Aaugx b^Sw lvy, AgWh
n kry qW mhwrwj swihb jI aus rwh pw idMdy hn[ siqgurU swihb jI sdw bKisMd hn[
XQw:- sd bKisMdu. sdw imhrvwnw; sBnw dyie ADwrI]) ipCly Aaugux, bKis ley pRBu;
AwgY mwrig pwvY] ijhVw pwpW luko ky r`Kygw, aus Drmrwjw dw fMf shwrnw pvygw[
XQw:- ijn@W leI qUM pwp kmwvNy; ik`Qy nI Eh A`j qyry Gr dy ] pYr pswr pieE iv`c ivhVy,
h`Q n lwvx frdy] im`tI dI kuMnI jvW dI ipMnI, qyry ilAw isrwxy Drdy [ l`kVIAW iek`TIAW
krky ipAwry, snbMDI swry Gr dy] rL imL swry lwvx muAwqw, aujr n koeI krdy] aus vyly
qyrw koeI n bxsI, qYnUM krn hvwly jm dy] (AwswvrIAW coN)
kbIr. hir kw ismrnu Cwif kY; pwilE bhuqu kutMbu] DMDw krqw. rih gieAw; BweI
rihAw n bMDu]106] Agin swgr; bUfq sMswrw] Anuswr vwihgurU jI dy ismrn qoN ibnw,
swrw sMswr A`g dy smuMdR c fu`b irhw hY [ vwihgurU DMn kbIr swihb jI bRhmigAwnI
mhWpurS &urmwauNdy hn:- (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk, srb klw BrpUr pRB; jI (kw)dw
ismrnu Cwif (kY)ky, (kutMbu)Awpxy pirvwr bhuqu (pwilE)pwiLAw sMBwilAw[ XQw:- bhu
prpMc kir; pr Dnu ilAwvY] suq dwrw pih; Awin lutwvY] koeI BI gurU pMQ, gRIb dI syvw dw
SuB Drm kMm n kIqw[
DMDw krqw. rih gieAw; BweI rihAw n bMDu]106] hMkwr ivkwr nSy mMd krm JUTy
(DMDw)DMdy (krqw)krdw krdw hI, mMdy DMdy c K`cq rih gieAw AQvw vwihgurU jI dw
ismrn syvw krn v`loN rih gieAw, Bwv koeI BI Drm krm cMgw kMm n kIqw[ nw koeI BweI
rihAw, n koeI (bMDu)sbMDI irhw, swry sbMDI tu`t gey[ jdoN cV@weI kr igAw, audoN BI, BweI
rihAw n bMDu] ]106] XQw:- ijn@W leI qUM pwp kmwvNy, ik`Qy hn auh qyry Gr dy[ pYr pswr
pieE iv`c ivhVy, h`Q nw lwvn frdy[ im`tI dI kuMnI jvW dI ipMnI, qyry ilAw isr@wxy Drdy[
l`kVIAW iek`TIAW krdy ipAwry, sbMDI swry Gr dy[ rl iml swry lwvx muAwqw, aujr nw
www.Gursevak.com

151

q`qkrw

koeI krdy[ aus vyly qyrw koeI nw bxsI, qYnUM krn hvwly jm dy [ so siqgurU sihb jI dw
AwSw, ; so gihr gBIrw gauhru jIau] ieh nhIN ik pRvwr n pwLy[ isK is`KxI iml bhY;
crcw krY Apwr[ Bjn isKwvy pu`qR ko; hir Bj bwrMbwr] Bjn krn nwl Gr scKMf bxdw
hY[ mMnY; prvwrY swDwru] mMnY; qrY qwry guru isK]) bilhwrI iqnW gurisKW; Awp qry qwryin
sirTw] ies krky dwqy ivsr ky, dwqW ipAwr krnw, jIv dI hwlq bVI duK`lI huMdI
hY[ hMkwr ivkwr vYr, loB lhir sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry ] Anuswr swirAW
dy nwl AYnw lwlc kIqw, swirAW qoN Koh iK`c kIqI, vYr kIqw, vYr nwl kql krdy rhy [
ies krky n koeI BweI rihAw n koeI sbMDI irhw[
kbIr. hir kw ismrnu Cwif kY; rwiq jgwvn jwie] srpin hoie kY AauqrY; jwey
Apuny Kwie]107] 1:- ihMd c AnpV@qw ZulwmI kwrn, mu`lW mulwxy pKMfI jwdU tUxy Dwgy
qvIq bxw ky idMdy[ mUrKu hovY. so suxY; mUrK kw khxw] ijn@W jnwnIAW dy b`cw n huMdw, auh
jwdU qvIq tUxy krdIAW[ SmSwn BUmI c jw ky, jdoN koeI murdw sV irhw hovy, murdw rUh
v`s krn leI, aus kol nMgI nhw ky, rotI pkw ky KWdI, ik myry Gr b`cw ho jwvy [ ieauN krn
nwl jy AOlwd hoxI hY qW BI nhIN huMdI[ prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf
ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hir)sRb ivAwpI sRb
pRkwSk dieAwl ikRpwl jI (kw)dw ismrnu Cwif kY, ijhVI jnwnI rwiq SmSwn BUmI c
jw ky isvy (jgwvn)jgwaux (jwie)jWdI hY[ AQvw ijhVI Zlq jnwnI, rwq dUijAW dy
GrW c jw ky, kuMfw KVkw ky jgwauNdI hY, auh kihMdy kOx? auh kihMdI qyrw igAw myry
AwieAw[ qyrw b`cw mr ky myry Gr jMm pvy[ AQvw (hir)hrI jI (kw)dw ismrnu Cwif kY.
rwiq (jwie)jw ky, s`uiqAW jIvW (jgwvn)jgwauNdy hn[ aun@W mwr ku`t ky aun@W dw
drb mwl KoNhdy hn[ XQw:- rwjy sIh; mukdm kuqy] jwie jgwiein; bYTy suqy] cwkr nhdw;
pwiein@ Gwau] rqu ipqu; kuiqho cit jwhu]) kbIr. rwqI hovih kwrIAw; kwry aUBy jMq] lY
Pwhy auiT Dwvqy; is jwin mwry BgvMq]10]) lY Pwhy. rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih
nwir prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I dyin ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo
AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw; iql pIVy GwxI]27] kI fMn imldw hY?
srpin hoie kY AauqrY; jwey Apuny Kwie]107] (srpin)spxI (hoie)ho (kY)ky
(AauqrY)jMmdI hY, Apuny (jwey)b`icAW (Kwie)KWdI hY]107] ijvyN spxI dy b`cy bhuq huMdy
hn, aun@W duAwly Gyrw bxw lYNdI hY, aun@W c`tdI 2, KweI jWdI hY, ijhVy Gyry coN bwhr
inkl jwx auh bc jWdy hn[ XQw:- jyhw bIjY so luxY; krmw sMdVw Kyqu]
kbIr. hir kw ismrnu Cwif kY; AhoeI rwKY nwir] gdhI hoie kY AauqrY; Bwru shY. mn
cwir]108]1:- AhoeI ie`k dyvI hY[ kuAwrIAW kuVIAW ies dw pUjn krdIAW hn[ A`sU dy
www.Gursevak.com

152

q`qkrw

nOrwiqAW c ies dyvI dI im`tI dI mUrqI bxw ky kMD au~ pr lwauNdIAW hn[ AStmI dw vrq
r`K ky, DUp dIp nwl mUrqI dw pUjn krdIAW hn[ k`qk dI cwnxI eykm mUrqI jl pRvwh
kr idMdIAW hn[ mQrw izly dy rwDwkuMf pur, k`qk vdI 8 AhoeI dw bVw BwrI mylw lgdw
hY[ pr Bgq jI ny ien@W swirAW nwloN vwihgurU jI dy ismrn muK r`iKAw hY[ prmpUjnIk
sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp
vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hir)sRb ivAwpI
sRb pRkwSk vwihgurU jI (kw)dw ismrnu (Cwif)C`f (kY)ky (nwir)iesqRI (AhoeI)sIqlw dyvI
dw vrq (rwKY)r`KdI hY, sIqlw dyvI dI AsvwrI gDw hY[ aus iesqRI ieh fMf imldw hY,
(gdhI)gDI (hoie)bx (kY)ky (AauqrY)jnm DwrdI hY, Aqy cwir (mn)mx dI C`t dw Bwru
(shY)shwrdI hY]108] bweIbl Aqy kurwx SrI& c Anyk pRkwr dy vRq ilKy hn[ XhUdI
BweIAW dy 40, muslmwx BweIAW dy 30 rozy hI pRDwn vRq hn[ ien@W idnW c AMn jl dw
iqAwg huMdw hY, rwq Bojn kIqw jWdw hY[ gurmiq c koeI BI vrq r`Kxw pRvwn nhIN[
ijqnI Bu`K, aus dw cOQw ihsw G`t Kwxw hY[ myhdy dw doS TIk krn leI vRq kIqw TIk BI
hY[ izAwdw Kwxy krky Awls vDdw hY, hr vyly nINd hI dbweI r`KdI hY [ izAwdw Kwx nwl
supny BI cMgy nhIN AwauNdy, ijs krky sRIr Apiv`qR ho jWdw hY [ QoV@w Kwx sOx vwlw sMqoKI s`cy
AMimRq gurbwxI jI surq c q`kx dw au~qm AiDkwrI hY[ XQw:- QoVw svxw Kwvxw; QoVw
bolnu gurmiq pwey[) pauVI] syv kIqI sMqoKIeI; ijn@I sco scu iDAwieAw] En@I.mMdY pYru n
riKE; kir suikqu.Drmu kmwieAw] En@I dunIAw qoVy bMDnw; AMnu pwxI QoVw KwieAw] qUM
bKsIsI Aglw; inq dyvih cVih svwieAw] vifAweI vfw pwieAw]) hau iqsu.Goil
GumwieAw; QoVw svY.QoVw hI KwvY[ gurmuiK soeI; shij smwvY]4]) s`c c lIx hoxw hI vrq
hY[ XQw:- slok m 1] scu vrqu. sMqoKu qIrQu; igAwnu iDAwnu iesnwnu] dieAw dyvqw.
iKmw jpmwlI; qy mwxs prDwn]) ieik AMnu n Kwih mUrK; iqnw ikAw kIjeI] iqRsnw hoeI
bhuqu; ikvY n DIjeI]) Cofih AMnu; krih pwKMf] nw sohwgin nw Eih rMf]) AMnY ibnw; n
hoie sukwlu] qijAY AMin; n imlY gupwlu] AMnu. n KwieAw; swdu gvwieAw] bhu duKu pwieAw;
dUjw BwieAw]) hmry gur isK hY jyeI[ Alp Ahwr vRqI inq syeI[ kwm kRoD ko sMjm sdw[
pRB ismrn mo lgwieE irdw[(gupRsU)
Alp Ahwr sulp sI inMdRw; dXw iCmw qn pRIiq] sIl sMqoK sdw inrbwihbo; hYbo iqRgux
AqIiq]2] kwm koRD hMkwr loB hT; moh. n mn so lwvY] qb hI Awqm qq ko drsy; prm
purK kh pwvY]) AMn c hI pRwx hn, sRIr loV Anuswr Ahwr imlxw cwhIdw hY[
kbIr. hir kw ismrnu Cwif kY; AhoeI rwKY nwir]2:- SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU jI (kw)dw ismrnu (Cwif)C`f (kY)ky
(AhoeI)AxhoeI mwieAw AwpxI mMn ky (rwKY)r`Kdy hn[ XQw:- swhin squ krY; jIA
www.Gursevak.com

153

q`qkrw

ApnY] so rmXy kau; imlY n supnY] mwieAw (swhin) SwhUkwrnI Awpxy idl c s`cI mMny,
(rmXy) vwihgurU jI supny c BI nhIN iml skdw[ ieh mwieAw qW mhwrwj jI dI hY[
XQw:- hIE; mhrwj rI mwieE] ieh jIv AwpxI bxw ky r`Kdw, aus iPr au~pr ikhw fMf
imldw hY[
kbIr. hir kw ismrnu Cwif kY; AhoeI rwKY nwir] gdhI hoie kY AauqrY; Bwru shY. mn
cwir]108]3:- SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hir)sRb ivAwpI sRb
pRkwSk vwihgurU jI (kw)dw ismrnu (Cwif)C`f (kY)ky, (AhoeI)AxhoeI prweI iesqRI Awp
dI nwr bxw ky, D`ky nwl r`Kdw hY[ Awp qW koeI nOkrI KyqI vpwr krky ivAwh n krw
skxw, ibgwnI AOrq qy kbzw kr lYxw[ aus fMf imldw hY, ijhVy ies qr@W ZlqI krdy
hn, auh gDI bx ky jnm Dwrdy hn, sRIr qy cwr mx Bwr shwrnw krdy hn[
kbIr. cqurweI Aiq GnI; hir jip. ihrdY mwih] sUrI aUpir Kylnw; igrY q Twhr
nwih]109] vwihgurU srUp kbIr swihb jI,Apxy Awp SuB s`cw aupdyS b^Sdy hn:(hir)sRb ivAwpI, srb klw BrpUr pRB;) sRb pRkwSk vwihgurU jI (Aiq)bhuq
(GnI)izAwdw (cqurweI)swvDwnqw nwl ihrdY (mwih)ivc (jip)jpxw kr, hy kbIr! ieh
(sUrI)SULI dy PrW dy aUpir Kylnw hY, (igrY)if`g pvy, qW v`KIAW pwt jWdIAW hn, (q)Pyr
Tihrn lok prlok c ikqy (Twhr)jg@w nwih imldI[ jUnW c kSt hI kSt Bogdw
B`ijAw iPrygw[ XQw:- pauVI CuVkI, iPir. hwiQ n AwvY; Aihlw jnmu gvwieAw]) PkIrw
PkIrI dUr hY, ijqnI ku lMmI KMjUr hY[ cV@ jweyN qW KweyN Amr &l, igr jweyN qW cknw cUr
hY[ kwm koRD loB moh dy &urny ivAwkul krdy hn[ loB lhir; Aiq nIJr bwjY] kwieAw fUbY;
kysvw]1] ien@W swirAW hrI dy ismrn duAwrw hI rokxw hY[ ieh bhuq v`fI cqurweI
r`KxI hY, jdoN ieh hmlwvr AwauNdy hn, jIv ismrn nhIN kr skdw[ AYsI ivsmwd cqurweI
hY, pUrn swvDwnqw iekwgRqw nwl, hr smyN ic`q siqgurU swihb jI dy crn kmlW c joVnw,
mn ismrn v`loN KuMJx nhIN dyxw[ jykr kwm koRD loB moh hMkwr dw &urnw Awvy qW siqgurU
Arjn dyv swihb jI dI ShIdI jpxI, rom 2 krky siqgurU swihb jI nmskwrW
krnIAW[ isr gurU crn- kmlW qy r`Kxw, gurbwxI pV@nI gwauxI jI[ XQw:- lwK ijhvw,
dyhu myry ipAwry; muKu. hir AwrwDy myrw rwm]) koit krn. dIjih pRB pRIqm; hir gux
suxIAih. AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy kMnW duAwrw vwihgurU vwihgurU vwihgurU suxnw[
ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY
sgl aupwrjnw] Anuswr q`qW coN, swrIAW AvwjW coN vwihgurU jI swiKAwq krny, duSmx
coN BI vwihgurU jI swiKAwq krny[ vYrI nwl vYr nhIN krnw, inMdw krn vwly dI inMdw nhIN
krnI[ Awp ku`J BI nhIN bnxw[ murdw hoie. murId; n. glI hovxw[ swbru isdik shIdu;
Brm Bau Kovxw[ ieh bVI aucI AvsQw kQn kIqI hY, AYsI ivsmwd cqurweI hY, hr smyN
www.Gursevak.com

154

q`qkrw

Awpxy gurU jI nwl swvDwn rihxw, siqgurU gRMQ swihb jI idl idmwZ c gurbwxI jI Byjdy
hn[ rom 2 c vs ky inhwl krdy hn[ inrgun srgun jI dI eykqw swiKAwqqw b^Sdy
hn[ hr vyly inrgun srgun dI eykqw sihq, AMqir suMnM. bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM ]
inrgun bRhm jI c lIx rihxw[ ies qy ivsmwd idRstWq:- ijvyN vwihgurU mh`ly CyvyN jI ny,
Aiq GnI cqurweI nwl ie`ko smyN, jlMDr dw Drm Xu`D ij`qidAW, hMkwrI Abd`ulKW, rqncMd,
krmcMd iqMnw dy ie`ko vyrI f`kry kr idqy[
kbIr. suoeI muKu DMin hY; jw muiK khIAY rwmu] dyhI iks kI bwpurI; pivqR hoiego
gRwmu]110] pRymIAW, pRym bynqI kIqI, hy mwqw ipqw srUp, Bgq SRI kbIr swihb jIE!
Awp nwm jpx bhuq ijAwdw kih rhy hoN jI[ nwm jpx dw &L nwm jpx vwly hI
imldw hY? ik hor BI iksy lwhw huMdw hY? sRb ivAwpI jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- BweI! muK krky jIv bhuq swrIAw g`lW krdy hn, pr (suoeI)auh
muKu DMin hY, (jw)ijs muiK duAwrw (rwmu)vwihgurU 3 (khIAY)khIdw hY[ muKoN rwm 2 kihx
vwly dI dyhI iks (kI)dI (bwpurI)ivcwrI hY? jo piv`qR n hovy[ ijs ipMf c vwihgurU 3
jpx vwly Bgq jI rihMdy hn[ auh swrw (gRwmu)n`gr hI pivqR (hoiego)ho jwvygw, ho jWdw
hY]110] ijvyN ie`k pRymI kQw kIrqn kry, tYlIvIzn nwl swrI dunIAW c Avwz phuMcdI
hY[ pivqR pivqR; pivqR punIq] nwm jI dI bhuq v`fI mhwnqw hY[ XQw:- (au~crY) rsnw
aucrY guxvqI; koie n pujY dwnu]) sw rsnw. Dnu DMnu hY myrI ijMduVIey; gux gwvY hir pRB kyry
rwm]) suxqy punIq khqy pivqu; siqguru rihAw BrpUry] ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy
Anhd qUry]40]1])
kbIr. soeI kul BlI; jw kul. hir ko dwsu] ijh kul. dwsu n aUpjY; so kul. Fwku
plwsu]111] prmpUjnIk vwihgurU sRI kbIr swihb jI. nwm jpx vwly vwihgurU jI dy dwsn
dws jI dI bhuq v`fI mihmw &urmw rhy hn:- hy ipAwirE! (soeI)auh kul (BlI)cMgI hY,
(jw)ijs kul c, (hir)sB hrw Brw krn vwly s`cy hrI jI (ko)dy invwjy dwsn dwsu
gursyvk jI pRgt huMdy hn[ XQw:- sMq jnw ky; hir jIau kwrj svwry] pRhlwd jn ky;
iekIh kul auDwry] gur kY sbid; haumY ibKu mwry] nwnk rwm nwim; sMq insqwry]) sB rs
mITy muiK lgih; jw. hir gux gwvY] hir jnu. prvwru sDwru hY; iekIh kulI. sBu jgqu
CfwvY]) (ijh)ijs kul c vwihgurU jI dy swjy (dwsu)pUrn gursyvk jI (aUpjY)pRgt (n)nhIN
huMdy, (so)auh kul (plwsu)pLwhW dy (Fwku)F`k vWg inkMmI inkwrI hY, ikauN jo plwhW dI l`kV
iksy BI kMm nhIN AwauNdI]111] XQw:- ijh kuil pUqu; n igAwn bIcwrI] ibDvw; ks n
BeI mhqwrI]1] ijh nr; rwm Bgiq nih swDI] jnmq; ks n muE AprwDI]) ijin. AYsw
nwmu ivswirAw, myrw hir hir; iqs kY kuil. lwgI gwrI] hir iqs kY kuil. prsUiq n
www.Gursevak.com

155

q`qkrw

krIAhu; iqsu. ibDvw kir mhqwrI]) jnnI jnY q Bgq jn, kY dwqw kY sUr] nwih q jnnI
bWJ rhY, kwih gvwvY nUUr]
kbIr. hY gie bwhn sGn Gn; lwK Djw Phrwih] ieAw suK qy. iBKw BlI; jau. hir
ismrq idn jwih]112] {pRmwqmw srUp sRI kbIr swihb jI, ijn@W dy inrgun srUp duAwrw,
AsIN hr vyly dyKdy boldy suxdy swh lYNdy ijauNdy hW[ Awpxy inrgun srUp jI duAwrw swfy
AMdr bwhr AsMK guxW sihq BrpUr ho rhy hn[ nwm ismrn dI mihmw AYsI ivsmwd kih
rhy hn[ ismrn krn vwly leI bhuq v`fI r`iCAw irAwieq kih rhy hn[}
sRI kbIr swihb jI ismrn dI bhuq v`fI mhwnqw jxw rhy hn, hy ipAwirE! AYfw v`fw
c`kRvrqI bwdSwh hovy, ijs koly bhuq swry (hY)GoVy (gie)hwQI (sGn)bhuqy qoN (Gn)bhuqy
(bwhn)AsvwrIAW motr kwrW hox, (lwK)l`KW hI rwj hox, aun@W rwjW dy l`KW hI (Djw)inSwn
AQvw l`KW ^zwinAW qy l`KW inSwn (Phrwih)JUldy hox[ mwieAwDwrI Aiq AMn@w bolw]
sbdu. n suxeI; bhu rol Gcolw] Anuswr (ieAw)ies c`kRvrqI bwdSwhI suK (qy)qoN,
(iBKw)iB`iKAw mMg ky KwxI (BlI)cMgI hY, (jau)jykr (hir)vwihgurU Akwl purK jI
(ismrq)ismridAW Xwd kridAW, swrw idn (jwih)ibqIq hovy]112] Cwdn Bojn kI Aws
n kreI; AicMqu imlY. so pwey] Anuswr swdw Kw ky gRIbI nwl ^Ub &`b ky bMdgI kry, jy kr
pRymI. Drm- ikRq dw suAwd swdw pdwrQ Ckwvy, ieh n bky, suAwd nhIN CkwieAw[ ^IrW
pUVy pdwrQW nwl moh n kry[ kyvl inSkwm gurU syvw bMdgI pRXojn hI hovy[
kbIr. sBu jgu, hau iPirE; mWdlu. kMD cFwie] koeI kwhU ko nhI; sB dyKI Toik
bjwie]113] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy
SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI pUrn vYrwgmeI bwxI aucwrdy hn, ik BweI (hau)dwsn dws
ny, Awpxy (kMD)moFy qy, (mWdlu)Fol (cFwie)cV@w ky, (sBu)swry jgu qy (iPirE)iPirAw hY[
sB isRStI, Fol (bjwie)vjw (Toik)ku`t ky, ngwry dI cot nwl, Bwv cMgI qr@W inscy Brosy
nwl dyKI hY, koeI BI (kwhU)iksy (ko)dw nhI hY]113] XQw:- soriT mhlw 9] ieh jig;
mIqu. n dyiKE koeI] sgl jgqu. ApnY suiK lwigE; duK mY. sMig n hoeI]1] rhwau] dwrw
mIq pUq snbMDI; sgry Dn isau lwgy] jb hI inrDn dyiKE nr kau; sMgu Cwif. sB
Bwgy]1] khau khw. iXAw mn baury kau; ien isau nyhu lgwieE] dInw nwQ. skl BY BMjn;
jsu qw ko ibsrwieE]2] suAwn pUC. ijau BieE n sUDau; bhuqu jqnu. mY kInau] nwnk. lwj
ibrd kI rwKhu; nwmu quhwrau lInau]3]9]) soriT mhlw 9] pRIqm; jwin lyhu mn mwhI]
Apny suK isau hI jgu PWiDE; ko kwhU ko nwhI]1] rhwau] suK mY Awin bhuqu imil bYTq;
rhq chU idis GyrY] ibpiq prI. sB hI sMgu Cwifq; koaU. n Awvq nyrY]1] Gr kI nwir.
bhuqu ihqu jw isau; sdw rhq sMg lwgI] jb hI hMs. qjI ieh kWieAw; pRyq pRyq kir
www.Gursevak.com

156

q`qkrw

BwgI]2] ieh ibiD ko ibauhwru binE hY; jw isau nyhu lgwieE] AMq bwr nwnk.ibnu hir
jI; koaU. kwim n AwieE]) jw kau musklu Aiq bxY; FoeI.koie n dyie] lwgU hoey dusmnw;
swk iB Bij Kly] sBo BjY Awsrw; cukY sBu Asrwau] iciq AwvY Esu pwrbRhmu; lgY n qqI
vwau]
{koeI kwhU ko nhI; sB dyKI Toik bjwie] qy swKI:- pUrn mhwqmw jI dI jmwq qurI
AwauNdI sI[ vwty mwxs mwrdw; bYTw bwlmIk btvwVw] Anuswr bwlmIk ny llkwrw mwirAw,
KV@y ho jwau KV@y ho gey[ kihMdw, ilAwau jo ku`J hY[ ikhw, Bgqw swfy gRIbW kol kI
hY? ikhw, gyrU rMgy coLy hI lwh idau, ien@W qUM kI kryNgw? kihMdw, ien@W sw&
krky, myry Gr vwlI, mYN pw lvWgw[ auh kihMdy, cMgw GroN pu`C ky Aw, AMq vyly qyrI koeI
shwieqw krygw[ mW pu`iCAw, myrI shwieqw kryNgI? kihMdI, vy pu`q qYnUM ds mhIny
pyt c r`iKAw, du`D cuMGwieAw, pwlxw kIqI, qyrw Prz hY myrI syvw krn dw[ Gr vwlI
p`uiCAw, mYN qW qyry lV l`gI hW, mYnUM rotI qYN CkwauxI hY [ iksy b`cy ny BI hW n khI[ iesy
qr@W ieh SuB s`cw vYrwgmeI aupdyS hY:- nw qnu qyrw; nw mnu qoih] mwieAw moih; ibAwipAw
Doih]) mq ko; Brim BulY sMswir] Anuswr mqW koeI Brm c B`uly, beI myry swk nwqy sbMDI
hn, myry BYx Brw, bwl b`cy GrvwlI hY, kwrn AYsy hn, swry hI ivCuV jWdy hn, pRIqm; jwin
lyhu mn mwhI] Apny suK isau hI jgu PWiDE; ko kwhU ko nwhI]1] rhwau] suK mY Awin bhuqu
imil bYTq; rhq chU idis GyrY] ibpiq prI sB hI sMgu Cwifq; koaU. n Awvq nyrY]1]) jo
sMswrY ky kutMb imqR BweI. dIsih mn myry; qy siB ApnY suAwie imlwsw] ijqu idin. aun@ kw
suAwau hoie n AwvY; iqqu idin. nyVY ko n Fukwsw] rmz bhuq hI fUMGI hY[ koeI iksy dw nhIN,
n sRIr swfw hY[ imiQAw qnu Dnu; kutMbu sbwieAw] AsIN ieMdRy suAwd Apxyy mMny hn, suAwd
swnUM Apxy v`s krky qbwh krdy hn[ ieMdRy Awpo Awpxy ivSy B`j 2 pYNdy hn[ nw ies dw
sRIr n ieMdRy, n hI suAwd hn[ jy AsIN A`KW ivkwr vYr idRStI nwl dyKx c lwieAw hY,
kMnW inMdw ivSy ivkwr dIAW g`lW sunx c lwieAw, sRIr sprs c lwieAw hY, AsIN
ieMidRAW Zlq pwsy vrq rhy hW[ ieh idno idn audws ho rhy hn[ ieh BI swry jvwb
dyxgy, ieh BI iksy dy nhIN hn[ jy iksy sMswr c c`kRvrqI pwiqSwhI BI pRwpq hoeI hY,
auh BI clI jWdI hY[ ismrn ibnw sMswrI pRwpqIAW Anyk jIAW dI mOq dw kwrn bxIAW
hn[ s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI swfy hn, ijn@W ny swfy leI hr pRkwr dI kurbwnI
kIqI hY, jo lok pRlok c sdw leI shwieqw kr rhy hn[}
mwrig. moqI bIQry; AMDw. inkisE Awie] joiq ibnw jgdIs kI; jgqu aulGy
jwie]114] {bRhmigAwnI sgl kI rInw] mhwn praupkwrI mhWpurS, bVI BwrI bMdgI kr
rhy sn, rwjy mhWpurSW qy bVI BwrI SrDw sI[ rwj mihlW dy bwhr, mhwqmw jI dI
ku`tIAw sI[ rwjy ny SrDw pRym Bwvnw nwl rsqw p`kw bxwieAw[ dyv nyq nwl mhwqmw jI
www.Gursevak.com

157

q`qkrw

rwjy koL Awey, rwjy ny nmskwr kIqI[ aupdyS dy ky mhwqmw jI vwips c`ly, rwjw BI ividAw
krn gey[ ie`k GoVy qy mhwqmw jI, dUjy qy rwjw Asvwr sI[ ie`k mUrK bMdy kol dI
lMiGAw, aus ny soicAw AMn@w bx ky vyKW[ cMgI qr@W Gu`t ky A`KW mIt ky qurn l`gw, kw&I A`gy
jw ky mhwqmw jI ny rwjy ikhw, hy rwjn! ies bMdy A`gy moqI iKlwr idau[ kihMdw, jI
siq bcn rwjy ny moqI iKlwr idqy, ivcwrw ausy qr@W hI moqIAW au~pr dI ^wlI lMG igAw[
idl c socdw, rsqw qW bVw vDIAw hY, pr pYrW c bVw kuC c`uBdw irhw[ mhwqmw ikhw,
BweI moqI iek`Ty krky, gRIbW dwn kr dyxy, kihMdw, jI siq bcn! rwjw kihMdw,
qusIN r`K lau, mhwqmw jI kihMdy, dws ie`Cw nhIN XQw:- jy DrqI sB. kMcnu kir
dIjY; ibnu nwvY. Avru n BwieAw rwm] rwjy p`uiCAw, mhWpurSo! ies c kI rmz hY, jo
moqI iKlwry sn?}
mwrig. moqI bIQry; AMDw. inkisE Awie] joiq ibnw jgdIs kI; jgqu aulGy
jwie]114] {mhwrwj swihb jI Awp ieh mwrig &urmw rhy hn:- pihlw mrxu kbUil;
jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pRym Kylx kw
cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix. n kIjY])
ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab. jUJn ko dwau]1] sUrw.
so pihcwnIAY; ju. lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU. n CwfY Kyqu]) gur kau;
kurbwnu jwau hW] Anuswr siqgurU mhwrwj swihb jI qoN kurbwn hox rUp, pRymw- BgqI rUpI,
jIvq Bwv qoN mrn rUpI SuB s`cw s`ucw au~cw mwrig hY [} prmpUjnIk Ajpw jwp vwihgurU jI
dy Avqwr, SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- siqgurU mhwrwj swihb jI qoN
kurbwn hox rUp, pRymw- BgqI rUpI, jIvq Bwv qoN mrn rUpI SuB s`cy sucy au~cy (mwrig)rsqy
qy, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr inmRqw hlImI gRIbI SWqI Awid AsMK guxW sihq BrpUr
gurSbdW rUpI moqI (bIQry)iK`lry hn[ AQvw (moqI)inrgun bRhm jI. siq sMqoK inmRqw
hlImI grIbI sihxSIlqw iKmw Awid AsMK guxW dy inrgun pRkwS sihq ivsQwr pUrbk
(bIQry)&Yly hoey hn[ XQw:- eyko eyku rivAw; sB TweI]) AgMm AgMm; AsMK loA] mn bu`D
rUpI nyqRW c ivcwr rUp ing@w rihq, bYrwg ivvyk nyqRW qoN rihq, AMDw, ^wlI
(inkisE)inkl (Awie)AwauNdw hY[ (jgdIs)j`g dy eIsr vwihgurU jI (kI)dI
(joiq)pRmwrQk igAwq smJ bu`DI ibnw, swrw jgqu hI, SuB guxW rUpI moqIAW (aulGy)lMG
ky KwlI jwie irhw hY, j`g qoN, BwvyN Apxy Awp iv`dvwn sujwKw mMndw hY]114] XQw:loku. Avgxw kI bMn@Y gMTVI; gux. n ivhwJY koie] gux kw gwhku nwnkw; ivrlw koeI hoie])
iehu vwpwru; ivrlw vwpwrY] nwnk qw kY; sd bilhwrY]) qulsI pUrb pwp qy; hir js suinE
n jwie[ kY aUNGY, kY lr prY; kY. Gr ko au~iT jwie[ vwihgurU mh`ly pMjvyN, mh`ly nOvyN, dsvyN
pMj ipAwry cwr swihbzwdy Awid smUMh ShId is`K is`KxIAW sMqW BgqW ny pRq`K gurU qoN ShId
www.Gursevak.com

158

q`qkrw

ho ky, jW jIvq Bwv qoN mr ky ieh SuB guxW rUpI moqI vxjy hn[ hy mn! qUM AMDw hYN, gurU
swihb jI dI pRymw BgqI rUpI mwrg siqgurW qoN kurbwn hox rUpI mwrg jIvq Bwv qoN mrn
rUpI mwrg qy c`l ky, DMn siqgurU gRMQ swihb jI s`cy pwiqSwh jI qoN ieh siq sMqoK dieAw
Drm ivcwr inmrqw hlImI grIbI Awid SuB guxW rUpI moqI pRwpq nhIN kr irhw[
bUfw bMsu. kbIr kw; aupijE pUqu kmwlu] hir kw ismrnu. Cwif kY; Gir. ly AwXw
mwlu]115] 1:- sRI kbIr swihb jI dy spu`qR kmwlw jI, b`icAW nwl Kyf rhy sn[ ie`k
SwhUkwr Awpxy Gr lY igAw[ aus dw b`cw ibmwr sI, aus ikhw kmwlw jI, Awp Bgq
kbIr swihb jI dy spu`qR hoN, ikRpw krky myry b`cy dyh Arogqw b^So! kmwlw jI ny inAwxy
suBwA Anuswr rwm 3 ikhw, Ardws kIqI, dyvnyq nwl b`cw qMdrusq ho igAw[ SwhUkwr ny
KuS ho ky, nvyN bsqR pihnw idqy, mohrW nwl jybW Br idqIAW[ jdoN kmwlw jI nvyN bsqR
pihn ky AMdr pRvyS hoey, qW kbIr swihb jI ny pu`iCAw, ieh kI kwrn hY? aus ny mohrW
k`F ky idKweIAW, aus vyly A&sos krdy hn[ dwsn dws kbIr (kw)dw bMsu, (bUfw)fu`b igAw,
myry Gr kmwlu pUqu (aupijE)pYdw hoieAw[ (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU jI dw
(kw)dw ismrnu, Cwif kY, Gir c, zihr rUp (mwlu)mohrW mwl (ly)lY AwXw hY]115]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ismrn ibnw, pUjw dw Dn pdwrQ lYx vwly dw bMs,
mn qn ivSy pwpW AOguxW rUpI jl c fu`b jWdw hY, A`KW rUp dyKx c, kMn ivSy ivkwr dIAW
g`lW c, zbwn JU`T bolx inMdw c, ieMidRAW rUpI bMs BI fu`b jWdw hY [ pUjw dw Dn pdwrQ
praupkwr syvw BgqI c hI l`gxw cwhIdw hY jI[
bUfw bMsu. kbIr kw; aupijE pUqu kmwlu] hir kw ismrnu Cwif kY; Gir ly AwXw
mwlu]115]2:- ijs vyly gurW dI ikRpw hoeI bRhmwkwr bu`DI ivKy, (kmwlu)suMdr bRhm igAwn
rUpI (pUqu)spu`qR (aupijE)pYdw hoieAw[ dwsn dws kbIr (kw)dw pwpW AOguxW rUpI bMsu
(bUfw)fu`b igAw, Bwv AOgux doS swry inivrq ho gey[ AOguxW pwpW rUpI (mwlu)Dn Cwif kY,
(hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU jI dw (kw)dw Bjn ismrnu, dwsn dws Awpxy sRIr
rUpI Gir c ly AwXw hY]115]
kbIr. swDU kau imlny jweIAY; swiQ. n lIjY koie] pwCY. pwau n dIjIAY; AwgY. hoie su
hoie]116] prmpUjnIk Awp vwihgurU kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (swDU)siqgurU gRMQ
swihb jI (swDU)siqgurU gRMQ sihb jI qoN Awpxy irdy idmwZ AMdr gurbwxI pRwpq krn
vwly, inrgun srgun dI eykqw sihq rom 2 krky ismrn c lIx sB dI crn- DUV bx ky,
gurbwxI sMQw Su`DI krwaux kQw kIrqn isKwaux AMimRq Ckwaux gurU jI qoN kurbwn hox vwly,
hornW kurbwn hox dw sbk isKwaux vwly, bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI
praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI sgl kI rInw] pUrn p`ky swDU jI (kau)nUM (imlny)drSn
krn (jweIAY)jweIey, qdoN Awpxy (swiQ)nwl (koie)koeI BI mwVw &urnw nwl n
www.Gursevak.com

159

q`qkrw

(lIjY)iljweIey, beI mYnUM suMdr srUp vwlI &lwny dI lVkI iml jwvy Awid[ kwmnw mYL hY,
jo pRmwqmw jI nwl juVn nhIN idMdI[ Bjn ismrn dy mhOl c Awpo AwpxI kwmnw d`s ky
Klwrw pwauxw TIk nhIN[
2. ;swiQ n lIjY koie] dw Bwv ieh BI hY, Gr vwips Awaux dw koeI BI &urnw nwl lY ky
nw jwE, ijvyN s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI siqgurU pihly pwiqswh jI dy crn kmlW c
phuMcy, vwips nhIN Awey, s`cy crn kmlW c ieauN lIn ho gey, ijvyN pqwsw pwxI c GuL
jWdw hY[
3. ;swiQ n lIjY koie] dw Bwv kusMgI swkq nwl n iljwau, jo au~Qy jw ky itkwA nhIN
bxn dyvygw, myrw isr pwtdw hY[ qyj cwh nwl A&Im ilAw, qUM swnUM ie`Qy ilAw ky dIvwn c
ibTw ky swfI bwq hI nhIN p`uCI, B`uKy hI mwr idqw[ hux q`k pMj vwrI cwh pI lYxI sI[
4. ;swiQ n lIjY koie] Bwv ieh nhIN ik koeI gurmuiK Awpxy nwl n iljwau, ijqny v`D
sqsMgI iek`qR ho ky jwx, auqnw hI lwhw hY[ AMimRq rUp kQw kIrqn jwp krdy jWdy hn,
Bjn ismrn dw pRvwh pY jWdw hY[ iek`ly qy koeI vwr kr skdw hY[ ds hzwr pRymI, ie`k
2 sO rupY dI syvw krn, qW ds l`K rupY dI syvw kr lYxgy[
kbIr. swDU kau imlny jweIAY; swiQ. n lIjY koie] pwCY. pwau n dIjIAY; AwgY. hoie su
hoie]116] SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (swDU)inrgun bRhm jI imlx
jweIey, Pyr swiQ sMswr dw koeI sMklp n r`KIey, inrgun bRhm jI c lIx ho jweIey, ip`Cy
pYr n dIjIey, inrgun bRhm jI c lIx huMidAW koeI dyrI n krIey, jo A`gy hoey (su)SySt Blw
hI hoie jwvygw, ijvyN mhwrwj ny ikhw, nh iblb DrmM iblb pwpM ] Anuswr Drm krn
l`igAW dyrI nhIN krnI, Drm krn l`igAW dyrI krnw pwp hY [ ies leI sB qoN v`fw Drm
ieh hY, srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] Anuswr CyqI swDU
inrgun bRhm jI c lIxqw pwauxI[ auqSwh nwl vwihgurU jI lIx hox leI &urmw rhy hn[
Awgwhw kU qrwiG; ipCw Pyir n muhfVw] nwnk. isiJ ievyhw vwr; bhuiV. n hovI
jnmVw]1] Anuswr (pwCY)ip`Cy (pwau)pYr n (dIjIAY)htweIey, (AwgY)A`gy (hoie)hovy (su)BlI
pRkwr idRVqw nwl kurbwnI dyx leI A`gy hI A`gy (hoie)hovy]116] XQw:- sUrw. so
pihcwnIAY; ju. lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU. n CwfY Kyqu])
;AwgY hoie su hoie]116] A`gy jo ku`J hovy su ho jwvy, BwvyN iGau dy GVy fu`l jwx pRvwh nhIN
krnI, myrw ru`sy nw klgIAW vwlw j`g BwvyN swrw ru`s jy[ BwvyN sRbMs kurbwn ho jwvy, gurU
swihb jI dI siqsMgq v`loN mUMh nhIN moVnw, ies qy idRstWq:- vwihgurU mh`ly CyvyN jI dy
ipAwry is`K BweI swD jI, ^ws isdkI pRymI ismrn vwly is`K hoey hn[ siqgurU mhwrwj
swihb jI dI AwigAw Anuswr, jdoN kwbloN GoVy ^rIdx gey, Awpxy n`gr qoN ie`k pVwA hI
A`gy gey sn, aus dy mgr koeI pRymI igAw[ aus ny jw ky h`Q joV ky isr JukwA ky pRym bynqI
www.Gursevak.com

160

q`qkrw

kIqI,hy gurmuiK ipAwry jIE! Awp jI dw AiqAMq ipAwrw b`cw, s^q ibmwr hY, hux ikRpw
kro aus dI jw ky sMBwl kro, ieh qW kMm Pyr BI ho skdw hY[ aun@W ikhw, siqgur kI syvw
sPl hY; jy ko kry icqu lwie]) gur syvw krau; iPir kwlu n Kwie] ieh siqgurU mhwrwj
swihb jI dI syvw hY[ hukmy jMmxu; hukmy mrxw] rzw Anuswr hY[ XQw:- jMmxu mrxw. hukmu
hY; BwxY AwvY jwie] ijs qr@W mhwrwj Bwvy hux dwsn dws vwips nhIN muV skdw[ isdk
r`iKAw, BweI swihb jI vwips nhIN muVy, siqgurU swihb jI dy GoVy ilAw ky, pUrn KuSI
leI[ iesy qr@W sMswrI igxqIAW imxqIAW krn nwl, jIv siqgurU swihb jI leI gurU pMQ
leI koeI kurbwnI syvw nhIN kr skdw[ XQw:- gxqY. pRBU n pweIAY; dUjY BrmIqw]
hor idRstWq:- ipMf jYqo dy morcy qy, AMgryz srkwr ny goLI clweI, siqgurU mhwrwj swihb
jI dI ikRpw nwl sMq bwbw suMdr isMG swihb jI iBMfrWvwly mhWpuurSW ny, bVw BwrI AMimRq
sMcwr qy bIr- rsI pRcwr kIqw[ bhu igxqI c sMgq iek`TI hoeI, kVwhy c AMimRq iqAwr
krky CkwieAw, kysrI bwxy pw ky ShIdI gwny bMn@ ky, pMj 2 sO dw j`Qw jWdw sI, jdoN DVwDV pRymI jwx l`gy, goLIAW c`lx l`gIAW ShIdIAW hox l`gIAW, bhuq pRvwrW dy jIA jw ky
rox l`g jWdy ik qyrw b`cw ibmwr hY, qyry Gr vwlI mr geI hY[ jW Awp BI jw ky Gr
vwlIAW mW ipau rox l`g jWdy[ gurU pRym c isdkI isMGW ny bVw hI pRym r`iKAw, snmuK rih
ky swhmxy m`Qy gurU gRMQ swihb jI dy mgr qury, goLIAW v`jdIAW ShId ho jWdy [ ip`Cy mUMh nhIN
moiVAw, Awgwhw kU qrwiG; ipCw. Pyir n muhfVw]) jy ko isKu; gurU syqI snmuKu hovY] hovY q
snmuKu isKu koeI; jIAhu rhY gur nwly] gur ky crn. ihrdY iDAwey; AMqr AwqmY smwly] Awpu
Cif. sdw rhY prxY; gur ibnu. Avru n jwxY koey] khY nwnku. suxhu sMqhu; so isKu snmuKu
hoey] siqgurU mhwrwj swihb jI dy snmuK ho ky ShIdIAW pweIAW, gurU jI qoN kurbwn hoey [
ijvyN iesy morcy c bIbI blbIr kOr jI, Awpxy Coty b`cy ku`CV cu`k ky, morcy jw rhy
hn, iksy pRymI ny b`cy qy qrs krky ikhw, hy b`cI qUM qW morcy jw rhI hYN, pr ieh msUm
b`cw hY, ies ikauN nwl iljw rhI hYN, ies C`f jw[ kihMdI, nhIN bwbw jI! mYN ShId
ho jwvWgI, ieh mgroN piqq ho jwvygw, ies mYN qW nwl iljw rhI hW, ies msUm dy ShId
hox qoN zulm rwj dIAW jVW nwS hoxgIAW[ gurU ipAwr c, pwCY. pwau n dIjIAY; AwgY hoie
su hoie] Anuswr A`gy vDI geI vDI geI,goLI AweI b`cy dy l`gI, aus DrqI qy iltw ky,
vwihgurU vwihgurU jpidAW 2 A`gy vDI, goLI l`gI ShId ho geI[ ieh hY, pwCY. pwau n
dIjIAY; AwgY hoie su hoie] ieauN gurmuiK ipAwirAW ny, swvDwn eykwgr cIq] ho ky vwihgurU
vwihgurU jpidAW AYsIAW kurbwnIAW dy ky morcw ij`iqAw[
kbIr. jgu bwiDE. ijh jyvrI; iqh. mq bMDhu kbIr] jYhih Awtwlon ijau; son smwin
srIru]117] SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (ijau)ijvyN (Awtwlon)fLw
lUx dw, pwxI pYx qoN Kr jWdw hY, ieauN (son)sony (smwin)vrgw srIru, kwL rUp pwxI pYx
www.Gursevak.com

161

q`qkrw

nwl (jYhih)nwS ho jwvygw[ ieh sRIr nwsvMq hY, ies leI, hy (kbIr)v`fy ivAwpk vwihgurU
jI! dwsn dws AiqAMq gRIb kUkr kbIr pyRm bynqI krdw hY [ (ijh)ijs mwieAw mmqw
hMgqw vwSnw, jm dI (jyvrI)sMglI c, jgu (bwiDE)bMin@AW hY, (iqh)iqs hMgqw jm jyvVI
c, dwsn dws gRIb kUkr kbIr (mq)n (bMDhu)bMn@xw kro jI[ ]117] XQw:- kih
kbIr. ieh ibnqI sunIAhu; mq Gwlhu. jm kI KbrI]2]
kbIr. hMsu auifE, qnu gwifE; soJweI sYnwh] AjhU. jIau n CofeI; rMkweI
nYnwh]118] {pRym Bwvnw dy ArQ:- mnu`Kw jnm ivArQ guAw ilAw, AwKrI suAwsW qy
sRIr mrn dw bhuqo bhuqw kSt hox qoN BI koeI smJ igAwn pRym vYrwg iqAwg nhIN huMdw,
aus vyly BI ieh kMgwlqweI vwlIAW sYnqW krdw hY :- rwm isMG CyqI qoN CyqI kql krnw
hY[ Xwd r`K lYxw vYr nhIN C`fxw, Awpxy b`cy bWhoN PV ky hlUx ky aus AMdr vYr idRV
krwauNdw hY[} prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hMsu)jIv Awqmw sRIr coN, (auifE)au~ifAw 2
cwhuMdw hY, sRIr ienw kmjor ho igAw, crn rhy kr Frik pry hY muKhu n inksY bwqw]3]
vwlI dsw Aw geI[ hMsu dy aufwrI mwrn qoN (qnu)sRIr (gwifE)g`ifAw Bwv kbr c pwieAw
jwvygw[ Pyr BI (sYnwh)sYnqW nwl (soJweI)smJwauNdw hY, kMD v`l ieSwrw krdw hY, ies
kMD c, myrIAw mohrW r`KIAw hn[ auh kihMdy dwn kr dyeIey, kihMdw kdy Bu`l ky BI
nhIN krnw[ iPr kihMdy, gurduAwry dI DrqI d`bI hY, ieh C`f dyeIey, ieSwrw krky
kihMdw, isr v`F idau, kbzw nhIN C`fxw[
AjhU. jIau n CofeI; rMkweI nYnwh]118] nMgw dojik cwilAw; qw idsY Krw frwvxw]
Anuswr BwvyN dozk nMgw jw irhw hY[ (AjhU)Ajy BI jIau (rMkweI)kMgwlqweI dIAw
(nYnwh)sYnqW (n)nhIN (CofeI)C`fdw]118] pMj auNglW KV@IAW krky kihMdw,myry nwloN pMj
guxW pwpW dI kmweI kirE[ auh kihMdy, gurduAwry pMj sO rupeIAw dy dyeIey, kihMdw
nhIN[
kbIr. nYn inhwrau. quJ kau; sRvn sunau. quA nwau ] bYn aucrau. quA nwm jI; crn
kml. ird Twau]119] Awp jI nwm c sRb ivAwpI mhW mhW ivmwd lIx hn[ XQw:kbIr. crn kml kI mauj ko; kih kYsy aunmwn] mhwrwj swihb jI, roim 2 c vs ky,
inrXqn hI Awpxw jwp Awp kr rhy hn[ swnUM Akwl purK jI dw ipAwr lwaux leI, sRI
kbIr swihb jI ny ieh gurmuiK mMg mMgI hY[ hy AMqrjwmI Akwl purK jI! dwsn dws s`jy
K`by (nYn)nyqR nwl, (quJ)Awp jI (kau)dy, mhW mhW ivsmwd suMdr s`cy drSn hI sd sdw
(inhwrau)dyKdw rhy[ XQw:- jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink BWiq
hoie psirAw; nwnk eykMkwru]) duie duie locn pyKw] hau. hir ibnu; Aauru n dyKw] nYn rhy
www.Gursevak.com

162

q`qkrw

rMgu lweI] Ab bygl; khnu. n jweI]1] kRoVW (sRvn) kMnW duAwrw (quA)Awp jI dw,
prmpUjnIk prmpiv`qR SuB s`cw (nwau)nwm (sunau)suxdw rhy[ XQw:- koit krn. dIjih pRB
pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] suix suix iehu mnu inrmlu hovY; ktIAY kwl kI
PwsI rwm]) AMqir guru AwrwDxw; ijhvw jip gur nwau] nyqRI siqguru pyKxw; sRvxI sunxw
gur nwau]) rsnw rmq sunq suKu sRvnw; icq cyqy suKu hoeI] khu BIKn. duie nYn sMqoKy; jh
dyKW qh soeI]) icq ismrnu krau. nYn Aivlokno; sRvn bwnI sujsu pUir rwKau ] mnu su
mDukru krau, crn ihrdy Drau; rsn AMimRq rwm nwm BwKau]1])
bYn aucrau. quA nwm jI; crn kml. ird Twau]119] hy s`cy pwiqSwh jI! dwsn
dws (bYn)bcnW duAwrw, (quA)Awp jI dw prm piv`qR nwm hI (aucrau)aucwrdw rhy[ nwm
aucwrn ibnw, hor koeI BI bcn iblws n kry[ ijvyN keI pRymIN QoV@w smW jwp kr ilAw, Pyr
g`lW kr leIAW[ irdy lUM 2 rom 2 zbwn krky, dwsn dws Awp jI dw nwm hI aucwry[
XQw:- Ajpw jwpu; jpY muiK nwm] hy mhwrwj s`cy pwiqSwh jI! Awp jI dy prmpUjnIk s`cy
crn kml dwsn dws dy (ird)irdy rUpI (Twau)QW c itkx[ XQw:- icq n BXo hmro;
Awvn kh] cuBI rhI sRq; pRBu crnn mih]) dwsn dws gRIb dw mn Awp jI dy s`cy crnkmlW c itky, hr hwlq c Awp jI dws c AByd rhoN, dwsn dws Awp jI dy crnkmlW c AByd rhy[ Awp jI dy crn- kml, dwsn dws dy ihrdy c vsx, BwvyN dwsn dws
pMf bMn@ ky, hwQI mUhry su`t dyx, BwvyN gMgw c su`t dyx, iksy g`l dI pRvwh n rhy[ hy
goibMd rwey jIau! Awp jI ny, dwsn dws Apny mUrK b`cy dy isr qy imhr BirAw h`Q r`Kxw
jI]119]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- vwihgurU jI dy drSnW pRwpq krky, sRI kbIr
swihb jI kih rhy hn, hy vwihgurU jI! dwsn dws Awp jI dy srgun srUp dy BI drSn
krdw rhy, inrgun srUp jI dI BI lKqw hovy, inrgun srgun dI eykqw hovy, pRq`K s`jy K`by
nyqR nwl, AMdroN mn bu`D rUpI nyqRW, ivcwr rUpI nyqRW nwl dwsn dws hr vyly Awp jI dy suMdr
drSn krdw hI rhy[ rom 2 dy kMnW nwL, hr vyly Awp dw js hI suxdw rhy[ Awp jI dI
AYsI b^iSS hovy, q`qW coN BI Awp jI dw nwm suxy, jo BI kMn c Avwz pvy, auh Awp jI dw
nwm hI suxdw rhy[ XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]) koit
krn dIjih. pRB pRIqm; hir gux suxIAih. AibnwsI rwm]
kbIr. surg nrk qy, mY rihE; siqgur ky prswid] crn kml kI mauj mih; rhau
AMiq Aru Awid]120] {siqgurW dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd ikRpw duAwrw, Bgq swihb jI
dI surg dI ie`Cw, sRIrk ivkwr, rsnw dy suAwd, dunIAW dI mwx vifAweI dI ie`Cw ^qm ho
cu`kI hY[ nrk dw BI koeI fr nhIN, ikauNik SuB kwrj kridAW sB ku`J mhwrwj smrpx
kIqw hY, mhwrwj swihb jI c lIx ho cu`ky hn[ kvnu nrku. ikAw surgu ibcwrw; sMqn doaU
www.Gursevak.com

163

q`qkrw

rwdy] hm. kwhU kI kwix n kFqy; Apny gur prswdy] Anuswr mhW ivsmwd pRym rMg c bol
rhy hn, ik vwihgurU jI dy crn kmlW dI mOj c mYN sdw 2 hmySW hI rihMdw hW, crn kmlW
dI mOj dw AnMd, surg qoN bhuq au~cw hY[ ijQy BI sprS, rsnw dw suAwd, ieMidRAW dy ivSy
hn, au~Qy nwl duK auqpq huMdw hY[ AYsy bRhmigAwnI sB dI ryx mhWpurS ies g`l pRwpq
krky, ien@W suKW dI ie`Cw nhIN r`Kdy[ ijvyN AsIN jdoN Ckdy hW, bhuqw suAwdlw pdwrQ cwhy
koeI BI hovy, aus qoN bwd mgroN pqw lgdw hY, Kwx vyly qW bVw suAwd sI, pr mgroN aus ny
AOKw bVw kIqw[ rwq sRIr ny Apiv`qR ho jwxw, mUMh dw bysuAwd ho jwxw, mwVy &urny au~Txy,
sRIr c rog pYdw ho jwxw[ jdoN jIv Apxy ieMidRAW dy BogW dy vsIkwr ho jWdw, AYsy Av`lVy
rog hn, sRIr c ikRm pYdw ho jWdy hn[ fwktRI ielwz krwaux dy bwvjUd, Xqn pRXqn
kridAW BI ikRm sRIr Kw jWdy hn[ ies leI ijqny BI ieMdirAW dy Bog hn, ien@W krky
iqRpqI itkwA iekwgRqw nhIN[ hux qoN pihlW AsIN ijny BI ieMdirAW dy Bog Bogy hn, auh
swfy pRlok jwx smyN nwl nhIN jw rhy[ Boghu rog; su AMiq ivgovY] hrKhu. sogu n imteI
kbhU; ivxu Bwxy Brmwiedw]) jyqy rs srIr ky; qyqy lgih duK]2]) duKu dwrU. suKu rogu
BieAw; jw suKu. qwim n hoeI] ies krky mhwrwj swihb jI ny ikhw, qij swd; shj suKu
hoeI] Gr Cfxy rhY n koeI] ieh SuB is`iKAw dy rhy hn[ kyvl mhwrwj dI pRIqI nwl jwx
vwlI hY[}
kbIr. surg nrk qy, mY rihE; siqgur ky prswid] crn kml kI mauj mih; rhau
AMiq Aru Awid]120] SRI Bgq swihb jI pws, hMkwrI iv`dvwn ny ikhw, cwhy ikqnIAW
g`lW kr lY qUM surg c nhIN jw skdw[ mYnUM gurU mMn, qYnUM surg c phuMcw idAWgw[
prmpUjnIk SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI ikhw, siqgur nwnk dyv swihb jI (ky)dI
(prswid)ikRpw sdkw, (mY)dwsn dws, surg nrk dI ie`Cw (qy)qoN (rihE)rih igAw hY, surg
dI ie`Cw hI nhIN rhI[ XQw:- kvnu nrku. ikAw surgu ibcwrw; sMqn doaU rwdy ] siqgurU
swihb jI ny sRb ivAwpI mhW ivsmwd ikRpw krky, Apny dwsn dws mwVy kMmW qoN bcw ky
r`iKAw hY[ jykr sO AsvmyD j`g kry, surg jWdw hY[ pwp krm kry qW nrk c jWdw hY[
pr jy surg iml BI jwvy, ieMdR dy hzwr nyqR hn, auh BI Ap`CrW dy Bog nwc gwixAW c
K`cq hY[ BogW qoN bwAd rog br zrUr hI B`j ky AwauNdy hn[ mhwrwj swihb jI dy s`cy imTy
kml vWg inrlyp suMdr, crn kml (kI)dI, mhW ivsmwd suK dI (mauj)ivsmwdqweI AnMd
(mih)c, dwsn dws (Awid)mu`F (Aru)qoN AMiq q`k Bwv sdw hI lIx (rhau)rihMdw hY]120]
XQw:- mweI; crn gur mITy] vfY Bwig dyvY prmysru; koit Plw. drsn gur fITy]) (AGVu) crx crx. crx gur syvy; AGVu GiVE. rsu pwieAw Qw]) kbIr. crn kml kI mauj
ko; kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI prvwnu]) rwm jpq; qnu jir kI n
jwie] rwm nwm; icqu rihAw smwie]) icq n BXo hmro; Awvn kh] cuBI rhI sRq; pRBu
www.Gursevak.com

164

q`qkrw

crnn mih]) ij`Qy siqgurU jI Awp hI lUM 2 c vsdy hn, Awp dw jwp Awp hI krdy hn[
Awpxy drSn b^S ky inrgun srgun dI eykqw b^Sdy hn[ rozwey bwg ierm kurbW kunm]
bsik mwrw kUey aUbwSd lzIz[ ArQ:- bwZ bihSqI rozy mYN qW sB ku`J aus qoN vwry ny]
kUcw siqgur dw jd if`Tw, srg lok n BWdw ey] (BweI nMd lwl jI)
pRym Bwvnw dy ArQ:- AYsI mhwrwj swihb dI b^iSs hoeI hY, ;rhau AMiq Aru Awid])
mY. n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih; imilE hY jIAwvnhwrw] ijhVI cIz dw Awid hovy aus
dw AMq BI huMdw hY[ ies krky dwsn dws gurpRswid Awid Aqy AMiq qoN (rhau)rihq ho igAw
hY[ isRStI (Awid)ArMB qoN lY ky isRstI dy AMqm smyN q`k hux crn- kmlW dI mauj c hI
(rhau)rhWgw[ ;rhau AMiq Aru Awid] crn kmlW dI mauj c ies qr@W lIn rhWgw,
(Awid) jo vwihgurU jI isRStI dy Awid c BI pUrn sn, isRStI huMidAW BI pUrn hn, isRstI
dy AMq q`k mhwrwj jI pUrn rihxgy[ AYsy pUrn vwihgurU jI c sdIv kwl q`k lIx hox
leI dwsn dws, crn mauj iv`c hI rhygw[ XQw:- crn kml mkrMd. inhkwm Dwm;
guruisK mDukr giq lptwey hY] (kibq 36) AYsy siqgurW dy kml vrgy s`cy crn- kmlW dI
sugMDq DUVI inSkwmqw dw Gr hY, Bwv swrIAW kwmnw imtwaux vwlI hY[ ijs nwl gurU ky
is`K, (mDukr) BOry (giq) vWg lpty rihMdy hn, Bwv siqgurW dy im`Ty praupkwrI crnkmlW nwl, ilv joVI r`Kdy hn[
jYsy nwau bUfq sY, joaU bcY soeI Blo; bUif gey. pwCY pCqwieE rih jwq hY [ ijvyN fu`b rhI
byVI coN jo bc jwvy, auh Blw hY, nhIN qW fu`b jwx ipCo, sbMDIAW pCqwvw hI rih jWdw
hY[ jYsy Gr lwgy Awig. joeI bcY soeI Blo; jir buJY pwCY kCu bsu n bswq hY [ ijvyN Gr
A`g l`g jwvy, jo bc jwvy auh hI cMgw hY, sV ky buJx ip`CoN koeI cwrw nhIN c`l skdw[
jYsy cor lwgy. jwgy joeI rhY soeI Blo; soie gey rIqo Gr dyKY. auiT pwRq hY [ ijvyN cor dy corI
kridAW jwg peIey qW jo ku`J BI bwkI rih jwvy, auh Blw hY, su`qy rihAW svyry jwg ky ^wlI
Gr hI vyKIdw hY[
qYsy AMq kwl. gur crn srin AwvY; pwvY moK pdvI. nwqru ibllwq hY ] kibq 69] ieauN jy
koeI B`ulw pRwxI, AMq smy BI, gurU s`cy crn- kmlW dI s`cI Srn Aw jWdw hY, Bwv siqgurU qoN
gur dIiKAw pRwpq kr lYNdw hY, qW auh sMswr qoN qr jwx vwlI pdvI pRwpq kr lYNdw hY, nhIN
qW roNdw kurlWdw hI jmw dy v`s pY jWdw hY[
jo aupmw ibRjnwQ kI gwie hY; Aaur kibqn bIc krYgo] pwpn kI qyaU pwvk mY; kib swm
BnY. kbhU n jrYgo] icMq sBY imthY ju rhI; iCn mY iqn ky AG ibRMd trYgo] jo nr swm jU ky
prsy pwg; qy nr Pyr n dyh DrYgo] (sRI dsm)
kbIr. crn kml kI mauj ko; kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI
prvwnu]121] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
www.Gursevak.com

165

q`qkrw

klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! siqgurU swihb s`cy pwiqSwh jI dy mhW
mhW praupkwrI crn- kml kI Agm Apwr bRhmwnMd sihq sRb ivAwpI sdw rihx vwlI
(mauj)AnMdI KuSI (ko)nUM, dwsn dws (kYsy)iks qr@W (aunmwn)ivcwry kih sky, Bwv khI nhIN
jWdI[ (kihby)kihx (kau)nMU, koeI BI soBw nhI bxdI[ XQw:- khu kbIr. gUMgY guVu KwieAw;
pUCy qy. ikAw khIAY] ijn@W gursyvkW ny crn- kmlW (kI)dI mauj dw mhW mhW ivsmwd
AnMd (dyKw)dyiKAw hY, auh hI prvwnu hoey hn, crn- kmlW c sdw leI lIx ho jWdy
hn]121] XQw:- mnu qnu inrmlu hoieAw; lwgI swcu prIiq] crx Bjy pwrbRhm ky; siB
jp qp iqn hI kIiq] jy khIey mhwrwj s`cy pwiqSwh jI dy crn kml sUrj cMd vrgy
cmkIly hn qW sUrj BY sihq nwsvMq mYLy hn[ XQw:- BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh
kroVI clq; n AMqu]) mYlw bRhmw; mYlw ieMdu] riv mYlw; mYlw hY cMdu]1] mYlw mlqw; iehu
sMswru] ieku hir inrmlu; jw kw AMqu n pwru] jy khIey kmlW vrgy, ieh nwSvMq hn, jy
klp ibRC vrgy khIey ieh BI moh pYdw krdw hY, jIv dy ivkwr nhIN myt skdw[
pRym Bwvnw dy ArQ:- vwihgurU jI dy rMg c rMgy, pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI dy AMdroN,
mhwrwj swihb AYsI ikRpw kr rhy hn:- AMdru musik JkoilAw; kImiq. khI n jwie] ies
leI AMdroN bwhroN iqRpqI hY[ XQw:- iqRpiq AwGwey sMqw] irdy coN muK c AMimRq b^S rhy
hn, mn pUrn ivAwpk c lIx ho cukw hY[ sRIr dI su`D bu`D B`ul c`ukI hY[ XQw:- mgnu
BieE. ipRA pRym isau; sUD n. ismrq AMg] Bgq jI kihMdy, vwihgurU jI dy s`cy praukwrI
crn- kmlW dI mOj dw iks qr@W Anumwn lw ky d`sy, beI ikqnw ku suAwd AnMd itkwA hY [
kihx leI iksy nwl soBw nhIN idqI jw skdI[ ijhVw ies AnMd swiKAwq kr lYNdw hY,
aus pqw l`gdw hY, iknw ku vfw AnMd hY[ ijvyN inAwxy ieMidRAW dy iviSAW dy sMskwr
pY jWdy hn, auh iviSAW c l`g jWdw hY[ pr kbIr swihb jI dUijAW mhwrwj dw pRym
lwaux leI d`s rhy hn, ipAwirE! vwihgurU jI dy crnW kmlW c lIxqw dw AnMd bhuq
v`fw hY[ XQw:- crx crx. crx gur syvy; AGVu GiVE. rsu pwieAw Qw]) icq n BXo
hmro; Awvn kh] cuBI rhI sRq; pRBu crnn mih]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip. srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] ijvyN BweI mnI isMG swihb jI mhwrwj
swihb jI dy s`cy mhwn praukwrI crn- kmlW c lIx, bMd 2 ktvw rhy hn[ BweI idAwlw
swihb jI dyZ c aubwLy Kw rhy hn, BweI mqIdws swihb jI Awpxy Awp Awry nwl icrvw
rhy hn, crnW- kmlW dI mOj C`f nhIN skdy[ crn- kml AMdr bwhr siq sMqoK inmRqw
SihnSIlqw gRIbI Awid AsMK guxW dy Anqklwvwn pRkwS srUp srb klw BrpUr inrgun
bRhm jI, aun@W dy gurSbdW c mn bwxI rom 2 krky lIx ho ky, AMdr bwhr inrgun bRhm
gurSbdW dy ArQ A`KrW dI swiKAwqqw sihq, jo mOj ivsmwdqweI hI ivsmwdqweI hY [ ijs
www.Gursevak.com

166

q`qkrw

c Akwl purK vwihgurU jI Awp iKn c, Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw] Anuswr
AnMq srUp Dwr ky AMdr bwhr AnMq srgun srUp jI dy mhW suMdr drSn b^Sdy hn[ rom 2
c vs ky, irdy c Ajpw jwp, rom 2 krky, Awpxw jwp Awp krdy hn[ XQw:- AwpY
jphu; Awpnw jwpu]) vwihgurU bRhm jI c mhW mhW ivsmwd lIxqw hY[ XQw:- nwnk
Acrju. Acrj isau imilAw; khxw kCU n jwey]) Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux kw;
nwhI prvysu]) Awdysu iqsY Awdysu] Awid AnIlu Anwid Anwhiq; jugu jugu eyko vysu ] vwihgurU
inrgun bRhm jI AMdr bwhr swiKAwq ho ky Awpxy srgun srUp dy AsMK bRhmMfW sUrjW
cMdRimAW qwirAW AgnIAW ibjlIAW titAwixAW hvwvW DrqIAW KwxIAW bwxIAW smyq
Awpxw jwp Awp krdy drSn b^S rhy hn[ XQw:- pauxu pwxI bYsMqro; hukim krih
BgqI]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr
ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]) gwvih quhno. pauxu pwxI bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry]
AYsy crn kmlW dI mOj ijs c, ivAwpk ivsmwdqweI c, gurbwxI jI aucwr rhy hn[
(crn srin gur qIrQ purb koit dyvI dyv syv gur crn srin hY [) kRoVW qIrQW dy &L
siqgurW dy crnw dI Et lYx c hn[ kRoVW dyvI dyviqAW dI syvw dy mhwqm siqgurW dy
crnw dI Srn c hn[ (crn srin gur. kwmnw skl Pl; iriD isiD iniD Avqwr Amrn
hY[) siqgurW dI crn srn c sB kwmnw &LdIAW Pu`ldIAW pRwpq huMdIAw hn[ ir`DIAW
is`DIAW in`DIAW mUrqImwn ho ky, sdw leI hwzr rihMdIAw hn[ (crn srin gur. nwm
inhkwm Dwm; Bgiq jugiq kir qwrn qrn hY[) siqgurW dI crn Srn lYx vwly leI
inSkwm Bwvnw sihq ArwiDAw nwm ismrn hI swry suKw dw AsQwn hY [ guris`K nwm BgqI
dI jugqI c jut ky, Awp qrdw hornw qwrn dw vsIlw bxdw hY[ (crn srin gur.
mihmw AgwiD boD; hrn Brn giq kwrn krn hY])(kibq 72) siqgurU swihb jI dy crnkmlW dI s`cI Srn lYx dI mihmw smJ soJI qoN pry, pwpW (hrn)nws krn, sq sMqoK
gRIbI pRymw- BgqI SuB guxW nwl Brn vwlI hY[ jgq (krn)rcn vwly pRB jI dI
(giq)pRwpqI dw kwrn hY[
kbIr. dyiK kY, ikh khau; khy n ko pqIAwie] hir jYsw qYsw auhI; rhau hriK gun
gwie]122] {pRym Bwv dy ArQ:- kbIr swihb jI kihMdy, BweI! pRIqm vwihgurU jI dy sRb
ivAwpI mhW ivsmwd suMdr drSnW dw AYfw v`fw AnMd hY, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr
Awid SuB guxW dy Anqklwvwn pRkwS srUp inrgun bRhm jI, AMdr bwhr Ajpw jwp kr rhy
pRq`K ids rhy hn[ koRVW sUrjW cMdRimAW qwirAW AgnIAW ibjlIAW KwxIAW bwxIAW pSU
pMCI jIv jMq sMq Bgq AnMq bRhmMf dI rcnw srgun srUp jI dw pswrw ids irhw hY [
mhwrwj qoN ibnw, hor dUjw ids nhIN irhw[ quDu ibnu; dUjw nwhI koie] qU krqwru; krih so
hoie] AMdr bwhr, Ajpw jwp ho irhw hY[ XQw:- jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd
www.Gursevak.com

167

q`qkrw

sbd bjMqw]) EQY Anhd sbd vjih idnu rwqI; gurmqI sbdu suxwvixAw] ieh pRym lwauNdy
hn ik BweI, koeI sMswrI suKW C`fy, DR Bgq jI vWg aus ieh suK imlxgy[ jy b`cy
d`isAw jwvy, qkVw ho ky pV@, bhuq v`fw AOhudw, Dn imlygw, Pyr auh cwA nwl pV@dw hY[
iesy qr@W ijvyN siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny sRI suKmnI swihb jI dI pihlI AstpdI c,
vwihgurU jI dy ismrn dy mhW mhW ivsmwd Anyk &L hI &L d`sy hn, beI pRym nwl ismrn
krn[ sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd AvsQw c lIx ho ky kih rhy hn, mhwrwj Bgq
kbIr swihb dy lUM 2 c Awp vs rhy hn[ koeI sMklp nhIN &ur irhw, inhsMklp AvsQw ho
cu`kI hY[ ies Abol AvsQw pRwpq hn[ XQw:- jhw bol; qh ACr Awvw] jh Abol; qh
mnu n rhwvw] bol Abol miD hY soeI]}
kbIr. dyiK kY, ikh khau; khy n ko pqIAwie] hir jYsw qYsw auhI; rhau hriK gun
gwie]122] pRymIAW ikhw, Awp jI ny crn kmlW dy drSn lIxqw mhW ivsmwd mOj pRwpq
kIqI hY, ikRpw krky Apny b`icAW qy BI b^SS kro jI[ prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW
ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy
Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:mhwrwj swihb dy sRb ivAwpI sRb pRkwSk gursbd rUpI crn- kmlW dyiK (kY)krky,
(ikh)iks (khau)khW, (khy)kihxy krky (ko)koeI (pqIAwie)pqIjdw (n)nhIN[ jy dwsn
dws d`sy, qW kihMdy hn, julwhw swnUM Awpxw pRqwp idKwauNdw hY, JUTIAW g`lW hI krdw
rihMdw[ ij`Qy crn- kmlW c lIxqw, pRwpqI hY au~Qy Abol AvsQw hY, bolx dI gMujwieS
hI nhIN rihMdI[ XQw:- khu kbIr. gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy. ikAw khIAY]) nwnk Acrju.
Acrj isau imilAw; khxw kCU n jwey]) ibsmn ibsm rhy ibsmwd] (jYsw)jYsy (hir)sRb
ivAwpI vwihgurU jI hn, (qYsw)qYsy auhI hn[ dwsn dws mhwrwj s`cy pwiqSwh jI dy
(gun)guxW (gwie)gw ky (hriK)pRsMn (rhau)rihMdw hY]122] XQw:- jYsw qU. qYsw quhI;
ikAw aupmw dIjY]) khu kbIr; Kojau Asmwn] rwm smwn; n dyKau Awn]) qyrw srIku. ko
nwhI; ijsno. lvY lwie suxwieAw]) gur nwil quil. n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu] nwmu
inDwnu. siqguir dIAw; suKu nwnk. mn mih mMfu])
kbIr. cugY icqwrY BI cugY; cuig cuig icqwry] jYsy bcrih kUMj mn; mwieAw mmqw
ry]123] swaU sIl pRymIAW ny Bgq kbIr swihb jI pws pRym bynqI kIqI, crn kml kI
mauj mih; rhau AMiq Aru Awid]) kbIr. crn kml kI mauj ko kih kYsy aunmwn] Anuswr
jy s`cy crn- kmlW dI mauj dw AYfw v`fw mhW mhW ivsmwd AnMd hY jo d`isAw nhIN jWdw,
ikRpw kro idRStWq dy ky smJwau, ijvyN crn- kmlW AsIN BI cyqy krIey[
prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB;
Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- kMUjW
www.Gursevak.com

168

q`qkrw

phwVW c br& pYx qoN, AWfy dy ky, mYdwnI ielwky c Aw jWdIAW hn[ XQw:- aUfy. aUif
AwvY sY kosw; iqsu pwCY. bcry CirAw] iqn kvxu KlwvY. kvxu cugwvY; mn mih. ismrnu
kirAw] AYnw ic`q itkwA ky b`icAW dw ismrn krdIAW hn, b`cy AWifAW coN inkl ky,
aun@W nwl Aw rLdy hn, BwvyN AWfy sO kosW dUr phwVW c huMdy hn, jdoN kUMj, cogw (cugY)cugdI
hY, b`icAW (icqwrY)cyqy krdI hY, iPr BI (cugY)cugdI hY, cuig cuig ky iPr (icqwry)cyqy
krdI hY[ (ry)hy BweI! (jYsy)ijs qr@W kUMj dy mn AMdr, Awpxy (bcrih)b`cy huMdy hn, ieauN
jIAW mwieAw mmqw l`g rhI hY[ XQw:- myrw qnu Aru Dnu myrw; rwj rUp mY dysu] suq dwrw
binqw Anyk; bhuqu rMg Aru vys] hir nwmu. irdY n vseI; kwrij ikqY n lyiK]1]) jYsI
ggin iPrMqI aUfqI; kpry bwgy vwlI] Eh. rwKY cIqu pICY ibic bcry; inq ihrdY swir
smwlI]) kUMj kryNdI ismrxo; pUrx bcw hoie aufMdw]) kUMj irdy ismrx krY; lY bcw aufdI
AsmwxY])
kbIr. cugY icqwrY BI cugY; cuig cuig icqwry] hy BweI! ijvyN kUMj dy mn AMdr mwieAw
mmqw krky b`cy hn, iqvyN vwihgurU gurSbd jI qoN bRhmwnMd rs (cugY)Cky[ XQw:- iqRpiq
BeI; scu Bojnu KwieAw] vwihgurU bRhm jI (icqwrY)cyqy kry[ (BI)Pyr gurSbd qoN bRhmwnMd
rs (cugY)Cky, bRhmwnMd rs bwr 2, (cuig)Ck (cuig)Ck ky, vwihgurU jI (icqwry)cyqy kry,
kUMj vWg ivAwpk bRhm jI dw iDAwn Dwr ky, bwr 2 lgwqwr hr smyN cyqy kry, hr smyN bwr
2 bRhmwnMd rs Cky[ prmpUjnIk vwihgurU srUp dsy pwiqSwh sMq Bgq ShId qy inrgun
bRhm jI kUMj vWg hr smyN Xwd kry, iDAwvy ArwDy jpy jpwvy gwvy [ XQw:- so pdu rvhu;
ij. bhuir n rvnw] so iDAwnu Drhu; ij. bhuir n Drnw] AYsy mrhu; ij. bhuir n mrnw]2])
ijh pRswid; krih puMn bhu dwn] mn AwT phr; kir iqs kw iDAwn]) mn mih; siqgur
iDAwnu Drw]) gur kI mUriq; mn mih iDAwnu]) iDAwn rUip hoie Awsxu pwvY]) kbIr. qUM qMU
krqw qU hUAw; muJ mih rhw n hUM] jb Awpw pr kw imit gieAw; jq dyKau qq qU ]) AMqir
guru AwrwDxw; ijhvw jip gur nwau] nyqRI siqguru pyKxw; sRvxI sunxw gur nwau] siqgur
syqI riqAw; drgh pweIAY Twau] khu nwnk. ikrpw kry; ijsno. eyh vQu dyie] jg mih.
auqm kwFIAih; ivrly kyeI kyie]1]) rsnw rmq sunq suKu sRvnw; icq cyqy suKu hoeI] khu
BIKn. duie nYn sMqoKy; jh dyKW qh soeI]) khu kbIr. jwnYgw soie] ihrdY rwmu; muiK rwmY
hoie]) suiqAw. guru swlwhIAY; auTidAw BI. guru Awlwau] koeI. AYsw gurmuiK jy imlY; hau.
qw ky Dovw pwau]) jw ko. pRym suAwau hY; crn icqv. mn mwih] nwnk. ibrhI bRhm ky; Awn.
n kqhU jwih]
kbIr. AMbr Gnhru CwieAw; briK Bry sr qwl] cwiqRk ijau qrsq rhY; iqn ko
kaunu hvwlu]124] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
www.Gursevak.com

169

q`qkrw

SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- BweI mqIdws swihb jI ny, isr qy Awrw
vgx smyN, siqgurU s`cy pwiqSwh jI dw SuB s`cw aupdyS sux ky, mMnx idRV prp`k inscy
kIqw, ijhVy inscy nhIN krdy, aun@W dI ieh mMdI hwlq huMdI hY [ (AMbr)AkwS AMdr
(Gnhru)b`dl (CwieAw)&YilAw hox qoN, ^Ub (briK)vrS ky, (sr)p`ky sRovr (qwl)k`cy sRovr,
BwvyN Bry hox[ pr Pyr BI, (ijau)ijvyN (cwiqRk)bbIhw (qrsq)qrsdw (rhY)rihMdw hY,
ikauNik bbIhy dy kMT c gLI huMdI hY, cuMJ nwl pwxI pINdw, bwhr inkl jWdw hY, vrKw dw
pwxI BI bwhr inkl jWdw hY[ nC`qR dI vr@I suAWqI bUMd hI gRihx krdw hY, BwvyN iknI vrKw
hoeI jwvy, bbIhy iqRpqI nhIN huMdI, qrsdw hI rihMdw[ iesy qr@W ijhVy bbIhy vWg qrsdy
rihMdy hn, (iqn)aun@W (ko)dw (kaunu)kI (hvwl)hwl hovygw?]124] XQw:- bwbIhw ipRau ipRau
kry; jliniD pRym ipAwir]) bwbIhw iKnu iKnu ibllwie]) ry mn. AYsI hir isau pRIiq kir;
jYsI cwiqRk myh] sr Bir Ql hrIAwvly; iek bUMd n pveI kyh ] krim imlY so pweIAY;
ikrqu pieAw isir dyh]3]
kbIr. AMbr Gnhru CwieAw; briK Bry sr qwl] 2:- prmpUjnIk SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- vwihgurU ivAwpk bRhm inrgun, Anq klwvwn AMdr bwhr
pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU jI rUpI AMbr, c rihx vwly, siqgurU mhwrwj swihb jI
praupkwrI (Gnhru)b`dl vWg, siqgurU swihb jI inrgun bRhm coN srgun srUp Dwrky
(CwieAw)pUry hoey, swc nwm kI; AMimRq vrKw] (briK)vrKdy hn[ (sr)p`ky sRovrW vWg
inSkwmI is`K, nwm AMimRq nwl (Bry)Br jWdy hn[ XQw:- syvw krq; hoie inhkwmI] iqs
kau; hoq prwpiq suAwmI]) krm krq; hovY inhkrm] iqsu bYsno kw; inrml Drm]
(qwl)k`cy sRovrW vWg ijhVy duinAwvI pdwrQ qy ivSy suK BI cwhuMdy hn, qy s`cy pwiqSwh jI
dI pRwpqI BI cwhuMdy hn[ XQw:- mwgau kwih rMk sB dyKau qum@ hI qy myro insqwru]1] jYdyau
nwmw ibp sudwmw iqn kau ikpw BeI hY Apwr] kih kbIr. qum sMmRQ dwqy; cwir pdwrQ dyq
n bwr]2]7] Drm ArQ kwm moK mhwrwj swihb jI dwqW b^Sdy hn[ ieh qW siqgurW qoN
vroswaux vwly hn[ pr ijhVy siqgurU swihb dI nwm aupdyS qoN lwhw nhIN lYNdy[
cwiqRk ijau qrsq rhY; iqn ko kaunu hvwlu]124] kbIr. swcw siqguru ikAw krY;
jau. isKw mih cUk] AMDy. eyk n lwgeI; ijau. bWsu bjweIAY PUk]158] Anuswr ijhVy
pUrn gurU jI dy aupdys pUrn pRym sihq suxdy mMndy kmwauNdy Dwrdy nhIN, auh
(cwiqRk)bwbIhy (ijau)vWg, (qrsq)qrsdy (rhY)rihMdy hn, (iqn)aun@W (ko)dw (kaunu)kI
(hvwlu)hwl hovygw? p`Qr ijhw mMdw hwl hovygw[ p`Qr keI ju`g ie`k jg@w hI ipAw rihMdw
hY[ XQw:- pwhn Anyk jug; eyk Taur vws krY] (sRI dsm) kbhU kIt hsiq;pqMg hoie
jIAw] Aink join;BrmY BrmIAw]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie;pieAw dyis
lMmY]
www.Gursevak.com

170

q`qkrw

kbIr. ckeI jau inis bICurY; Awie imlY prBwiq] jo nr. ibCury rwm isau; nw idn
imly. n rwiq]125] vwihgurU srUp Bgq SRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (jau)ijvyN
(ckeI)ckvI (inis)rwq nUM, ckvy nwloN (bICurY)ivCuV jWdI hY, (prBwiq)svyr Awie ky,
(imlY)iml pYNdI hY[ (jo)ijhVy (nr)AwdmI (rwm)ivAwpk vwihgurU jI (isau)nwloN, ibCury
hn, auh nw idn imly hn, n rwiq nUM]125] ivCoVy vwly sdw ivCuVy hI rihxgy, kSt hI
kSt du`K hI du`K Bogxgy[ XQw:- duK kIAw, pMfw KulIAw; suKu. n inkilE koie] duK ivic.
jIau jlwieAw; duKIAw cilAw roie]) duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr
jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie] sRIr ie`k ikRm qoN pYdw huMdw hY, ie`k ikRm jIv jUnW c
quirAw iPrdw hY, ikRm ikRmW KweI jWdy hn[ jIv AMdr ivroDI jIv pYdw ho ky, aus
ijauNdy KWdy hn, Aqy bhuq qV&dw hY[ ijhVy s`cy idloN bMdgI nhIN krdy, aun@W dy sRIr hI
vYrI rogI sogI hn[ XQw:- ivxu nwvY; vyroDu srIr]) hir ibsirAY; duK rog Gnyry]) prmysr
qy BuilAW; ivAwpin sBy rog]
kbIr. rYnwier ibCoirAw; rhu ry sMK mJUir] dyvl dyvl DwhVI; dysih augvq
sUr]126] Bgq sRI kbIr swihb jI. inrgun bRhm jI dy srgun Avqwr hn[ vwihgurU jI
Awp Bgq kbIr swihb dy AMdr vs ky, ^Ub bMdgI krky, gurbwxI aucrvw rhy hn[ XQw:pRB jI bsih; swD kI rsnw] AMimRq vyly Bgq kbIr swihb jI sYr kr rhy hn[ mMdr coN
sMK v`jx dI DunI suxI[ sgl boln ky mwih bIcwr] hr g`l coN mhW ivsmwd SuB s`cI hI
is`iKAw b^sdy hn:- (ry)hy sMK! (rYnwier)smuMdR (mJUir)iv`c (rhu)rho! jykr qUM ZlqI krky
Awpxy Awp smuMdR nwloN (ibCoirAw)ivCoiVAw, qW iPr kI hwl hovygw? (dyvl)mMdr
(dyvl)mMdr c, (sUr)sUrj dy (augvq)cV@idAW hI, (DwhVI)Dwh (dysih)idAw kryNgw,
roieAw kryNgw]126] ikauN jo sUrj cV@n dy nwl hI mMdr c, sMK vjwauNdy hn[ XQw:- sMKu
smuMdhu sKxw; rovY dy Dwhw] (vwr 34)
kbIr. rYnwier ibCoirAw; rhu ry sMK mJUir] dyvl dyvl DwhVI; dysih augvq
sUr]126]2:- prmpUjnIk srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (ry)hy jIv rUpI sMK!, pUrn bRhm rUpI
(rYnwier)smuMdR (mJUir)c, (rhu)rihxw kr[ jykr qUM Awpxy Awp bRhm rUpI smuMdR nwloN
(ibCoirAw)ivCoV ilAw? kwl rUpI (sUr)sUrj dy, (augvq)cV@idAW hI, cOrwsI l`K jUn rUpI
(dyvl)mMdr, cOrwsI l`K jUn rUpI (dyvl)mMdr c, (DwhVI)Dwh (dysih)dyvyNgw, rovyNgw, byAMq
kSt hI kSt BogyNgw[ XQw:- keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI jnm; gj mIn kurMgw] keI
jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK joieE]) Aink sjWeI.gxq n AwvY; grBY
griB BRmwih]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY])
www.Gursevak.com

171

q`qkrw

kbIr. sUqw ikAw krih; jwgu roie BY duK] jw kw bwsw. gor mih; so ikau sovY
suK]127] pRymIN siqsMgIAW Awp jI pws pRym bynqI kIqI, hy prmpUjnIk mhWpurSo! AsIN
klju`gI jIv, igRhsq c Psy hW[ swrw idn kMm DMdy krdy hW, pr jdoN ismrn dw v^q
AwauNdw hY, audoN nINd AwauNdI hY, qW Bgq sRI kbIr swihb jI, Awpxy mn SuB s`cw aupdyS
idMdy hn, hy kbIr! qUM pRq`K (sUqw)su`qw (ikAw)kI (krih)krdw hYN? smW ivArQ jWdw hY[
(jwgu)jwgxw kr, Anyk qr@W dy BY Aqy jnm mrn rog klyS ivkwr AOgux Aqy vwihgurU jI dy
ivCoVy dy du`K cyqy krky (roie)roxw kr[ XQw:- duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu;
skqvwr jmdUq]) ivDx KUhI; muMD iekylI] nw koo swQI; nw ko bylI]) sMsw iehu sMswru hY;
jnm mrx ivic duK sbwieAw] (vwr 1) bwbw horu sauxw; KusI KuAwru] ijqu suqY. qnu
pIVIAY; mn mih clih ivkwr] izAwdw sOx nwl mn c ivkwr cldy hn, sRIr AwlsI
dil`dRI rogI huMdw, kwrobwr c ip`Cy cilAw jWdw[ (BY) sq pRkwr dw BY:- 1Xh BY 2pRlok BY,
3
jnm bydnw, 4jwq[ 5Anr`iKAw Ar 6gupq BY, 7Aks mwqR BY swq[ 1ies lok dw BY, 2jmW
dw BY, 3jnm dI bydnw pIVw dw BY, 4jwqI qy ivpqw pYxI, ijvyN 1984 dy dMigAW vyly is`KW
qy ihMd c peI[ 5ij`Qy r`iKAw nw ho skdI hovy, 6AMdroN gupq BY Awauxw, 7Aks mwqR fr,
ijvyN g`fI hyT Aw jwxw[
jw kw bwsw. gor mih; so ikau sovY suK]127] (jw)ijnW (kw)dw bwsw (gor)kbr
(mih)c hY, (so)auh ikau suK nwl (sovY)sONdy hn, au~T ky bMdgI ikauN nhIN krdy]127]
XQw:- ikAw sovih. nwmu ivswir; gwPl gihilAw] ikqI iequ drIAwie; vM\in@
vhidAw]1]) jwghu jwghu sUiqho; cilAw vxjwrw]) jwig lyhu ry mnw, jwig lyhu; khw
gwPl soieAw] jo qnu aupijAw sMg hI; so BI. sMg n hoieAw]1]) soie rhI; pRB. Kbir n
jwnI] Boru BieAw; bhuir pCuqwnI]1]) myrw shu jwgY; hau inis Bir sovw]1] ieau; ikau
kMq ipAwrI hovw]) ies leI igAwn AvsQw c jwgxw shI s`cw hY[ XQw:- gurmuiK jwig
rhy; cUkI AiBmwnI rwm]) siqguru jwgqw hY dyau] jy nINd izAwdw sqwvy, ien@W pdW dw
AiBAws krn nwl GtygI[ duK rUp BYdwiek sMswr qoN, vwihgurU jI dy ismrn c jwg ky
qrn dw Xqn krn[
kbIr. sUqw ikAw krih; auiT ik n jpih murwir] iek idn sovnu hoiego; lWby gof
pswir]128] sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU srUp kbIr swihb jI, Apxy Awp aupdyS
idMdy hn:- hy kbIr! qUM sRIr krky AQvw AOguxW krky, sUqw ikAw (krih)krdw hYN[ auiT
(ik)ky (murwir)Akwl purK vwihgurU jI dw nwm ikauN (n)nhIN (jpih)jpdw[ iek idn
(lWby)lMby (gof)gofy pswir ky, sdw dI nINd (sovnu)sOxw (hoiego)hovygw, muV ky, bMb clwieAW
BI nhIN jwgxw]128]
www.Gursevak.com

172

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- AwpjI swvDwn krdy hn, ik BweI! qMU pwpW ivkwrW
inMdw AOgux iviSAW c su`qw kI krdw hYN? AOgux iqAwgx rUp auT ky vwihgurU jI dw jwp
ikauN nhIN krdw? ieh Xwd r`K lY ie`k idn lMby gofy pswr ky pYxw hovygw, gofy pswry muV ky
iek`Ty nhIN hoxgy, sdw dI nINd sON jwvygw[ ies leI swry iKAwl C`f ky vwihgurU jI dw
ismrn kr[ XQw:- |ix Gwly. sB idvs sws; nh bFn Gtn iqlu swr] jIvn lorih Brm
moh; nwnk. qyaU gvwr]1]) (ieqnw- ku) jnnI jwnq. suqu bfw hoqu hY; ieqnwku n jwnY; ij
idn idn AvD Gtqu hY]) bYsq bwrW clqy ATwrW; sovq cwlY qIs, mYQn kriqAW pYNsT
cwlY; ikauN nw BjY jgdIs]) swro idnsu mjUrI krY] hir ismrn kI vylw bjr isir
prY]1]) bury kwm kau; aUiT KloieAw] nwm kI bylw; pY pY soieAw]1]
kbIr. sUqw ikAw krih; bYTw rhu Aru jwgu] jw ky sMg qy bICurw; qw hI ky sMg
lwgu]129] nINd qW jogIAW BI ^rwb krdI hY[ ies leI nINd Gtwaux leI qVky qoN
ibnw, QoVw swdw pdwrQ Ckxw cwhIdw hY[ XQw:- sMqn kw dwnw rUKw; so srb inDwn] s^q
syvw jW s^q ksrq kro qW Awls Gtdw hY[ s^q ksrq krn dy kRoVW hI lwB hn[ qLy
pdwrQ qW bhuq Awls pwauNdy hn, sRIr rog lw idMdy hn[ XQw:- BWq BWq B`Cq
pkvwnw] aupjq rog dyh iqn nwnw] sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU srUp kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy kbIr! qUM (sUqw)su`qw (ikAw)kI (krih)krdw hY, bYTw rhu (Aru)Aqy,
swvDwn ho ky ismrn c (jwgu)jwgxw kr[ ismrn krky r`j lY, nhIN qW ipCoN pCqwauNxw hI
pvygw[ XQw:- ikAw sovih. nwmu ivswir; gwPl gihilAw] ikqI iequ drIAwie; vM\in@
vhidAw]1] boihQVw hir crx; mn ciV lGIAY]) jwghu jwghu sUiqho; cilAw vxjwrw])
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ijvyN mn bhuq dUr 2 dySW pRdySW cwr cu&yry B`ijAw
iPrdw hY[ XQw:- kbhU jIAVw. aUiB cVqu hY; kbhU. jwie pieAwly] loBI jIAVw. iQru n
rhqu hY; cwry kuMfw Bwly]) hy BweI! qUM mhwrwj swihb jI dy crnw c, swvDwn eykwgr cIq]
ho ky itk ky bih jw[ ijvyN ikhw, keI koit; bYTq hI Kwih] keI kRoVW jIv AMqrmuK ho ky
mhwrwj swihb jI dy snmuK ho ky sMklkp ivklp iqAwg ky, mhwrwj dy rs pRym iekwgR qw
c bYTy hI bRhmwnMd rs KWdy hn[ ies qr@W A&ur AvsQw c bYTw rhu Aqy, bRhmigAwnI
kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI sgl kI rInw] bRhm
AvsQw c, jwgdw BI rhu[ XQw:- jwgu ry mn; jwgnhwry]) nYnhu nId; pr idRsit ivkwr]
sRvx soey; suix inMd vIcwr] rsnw soeI; loiB mITY swid] mnu soieAw; mwieAw ibsmwid]
ien@W ivkwrW AOguxw v`loN jwgxw BI kr[ gurmuiK jwig rhy; cUkI AiBmwnI rwm])
jw ky sMg qy bICurw; qw hI ky sMg lwgu]129] (jw)ijn@W vwihgurU jI (ky)dy sMg (qy)qoN
(bICurw)ivCuiVAw hYN, (qw)iqn@W (ky)dy hI crn- kmlW sMig (lwgu)l`gxw kr]129] XQw:nId suhylI; nwm kI lwgI BUK] hir ismrq; ibnsy sB dUK]2]) sdw sdw ismir; idnu
www.Gursevak.com

173

q`qkrw

rwiq] aUTq bYTq; swis igrwis] jwgu soie; ismrn rs Bog] hir ismrnu; pweIAY
sMjog]7] supny c BI mhwrwj dy drSn hoxgy[ supny c BI gurbwxI brVweyNgw[
juAwnI msqwnI nINd:- juAwn rwgI q^q isMG jI ny d`isAw, mYnMU nINd bVI hI ipAwrI sI,
BwvyN prmpUjnIk bwby pRym isMG jI hoqI mrdwn vwilAW ny bhuq hI kihxw, BweI! qVky pUry
smyN qy ifaUtI qy Aw ky, kIrqn krky pUrn gurU jI dIAW l`KW KuSIAW pwiqswhIAW prwpiq
kirAw kro, pr mYnMU nINd bhuq qMg krdI sI, BweI srb isMG jI ny bwhroN Aw ky r`sI
iK`cxI, jo mYN sOx smyN, Apxy pYr nwl bMn@ ky sONdw sW[
kbIr. sMq kI gYl, n CofIAY; mwrig lwgw jwau] pyKq hI puMnIq hoie; Bytq jpIAY
nwau]130] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI Awpxy mn SuB aupdySdy hn:- hy mn! ijnw swis igrwis. n
ivsrY; sy hir jn pUry. shI jwix] Anuswr sMq mhWpurS pRymw- BgqI sihq. sIs Arpx
rUp mwrg qy c`ldy hn, idRVqw pRp`kqw nwl, sMq jI (kI)dw (gYl)ip`Cw (n)nhIN
(CofIAY)C`fIey, aun@W dy, sIs Arpx rUp (mwrig)rsqy mgr (lwgw)l`gy jwau[ XQw:- gauVI
mhlw 5] pRB imlby kau; pRIiq min lwgI] pwie lgau. moih krau bynqI; koaU sMqu. imlY
bfBwgI]1] rhwau] mnu Arpau. Dnu rwKau AwgY; mn kI miq. moih sgl iqAwgI] jo. pRB
kI hir kQw sunwvY; Anidnu iPrau. iqsu ipCY ivrwgI]1]) myro suMdru; khhu imlY ikqu glI]
hir ky sMq. bqwvhu mwrgu; hm pICY lwig clI]) Coif isAwnp. bhu cqurweI; duie kr joiV.
swD mig clu] ismir suAwmI. AMqrjwmI; mwnuK dyh kw. iehu aUqm Plu]1]) kbIr. swDU kI
sMgiq rhau jau kI BUsI Kwau] honhwru so hoiehY; swkq sMig n jwau]) koit ApRwD; swDsMig
imtY] sMq ikpw qy; jm qy CutY]) Aink ibGn qy; swDU rwKY] hir gun gwie; AMimRq rsu
cwKY]) koit ApRwDI.sMq sMig auDrY; jmu qw kY nyiV n AwvY] jnm jnm kw ibCuiVAw hovY;
iqn@ hir isau Awix imlwvY]) mhWpurSW dy drSn (pyKq)dyKidAW hI, mn bwxI sRIr krky
(hI)inscy krky, (puMnIq)pivqR pivqR; pivqR punIq] hoie jweIdw hY[ (Bytq)drSn krn
nwl, Awp muhwrw vwihgurU jI dw (nwau)nwm (jpIAY)jpIdw hY, sMqW mhWpurSW jI dy Amolk
suMdr drSn krn nwl, koit AprwD pwp k`ty jWdy hn[ ]130] XQw:- AwvY swihbu iciq;
qyirAw Bgqw ifiTAw]) myrw mnu; swD jnW imil hirAw]) ieh d`s rhy hn ik mhWpurSW
dI susMgq krky lwhw K`to, swh dw pqw nhIN[ ijhVy niSAW kukrmw c l`g jWdy hn, auh
pUrn ikRpw ibn, mhwrwj v`l nhIN l`g skdy[ ies leI swvDwn krdy hn ik smW ivArQ n
jwvy[
kbIr. swkq sMgu, n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY; qau kCu lwgY
dwgu]131] pRymIAW ikhw,hy mhWpurSo! swkq qoN ikauN frwauNdy ho? prmpUjnIk sRb ivAwpI
www.Gursevak.com

174

q`qkrw

mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI
dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:(swkq)hir jsu sunih n hir gun gwvih] bwqn hI; Asmwnu igrwvih] nwsqk gurdRohI
AikRqGx inMdk kptI nwm hIn kTor icq, dI (sMgu)kusMgq, kdy Bu`l ky BI n
(kIjIAY)krIAY (dUrih)dUroN hI (Bwig)B`j jweIAY[ ikauNik jykr (kwro)kwlw (bwsnu)brqn
(prsIAY)CUhIey, (qau)qW ic`ty bsqR (kCu)ku`J dwgu zrUr br zrUr hI (lwgY)l`g jWdw
hY]131] ies leI kwly swkq dI kusMgq dwZ zrUr lwvygI, jIvn ivkwrI klMkI ho
jwvygw[ XQw:- sMig kusMgI bYsqy; qb pUCY Drmrwie]) swkq kI; AYsI hY rIiq] jo ikCu
krY; sgl ibprIiq]2]) swkq isau. mn mylu n krIAhu; ijin hir hir nwmu ibswry ])
mwgau dwnu. ikpwl ikpw iniD; myrw muKu. swkq sMig, n jutsI ry ] jn nwnk. dws dws ko
krIAhu; myrw mUMfu. swD pgw hyiT rulsI ry]) dust nwr ko bolqy, sT ko is`iKAw dyie[ swkq
kI sMgq kIey pMfq BI du`K lyie[ Anuswr, swDUAW mhWpurSW dIAW qlIAW Q`ly BwvyN isr ruL
jwvy, v`F ky isr dy dyeIey[ pr mhwrwj ikRpw kro dws dwn mMgdw, dws dwn b^So, myrw
mUMh swkq nwl nw juVy[ swkq qoN dUr rihx bVw v`fw gux hY[ dUr rihx vwlw ismrn krygw,
swkq dI bhu sMmqI n hox qoN aus hwr hovygI, jIAW l`utxoN ^rwbIAW qoN htygw[ ijvyN bVy
2 zwlm hoey hn, ijhVy aun@W dy kusMgI sn, aus dw Awsrw bxy qW aun@W ny zulm kIqy, jy aun@W
dw p`K C`f idMdy, qW mwVy krmW qoN hwr ho jWdI[
kbIrw. rwmu n cyiqE; jrw. phUMicE Awie] lwgI mMidr duAwr qy; Ab ikAw kwiFAw
jwie]132] (kbIrw) SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! (rwmu) koit
bRhmMf ko. Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]) Anyk hYN] iPr eyk hYN] sRb ivAwpI
vwihgurU jI (cyiqE)cyqy ismry (n)nhIN, bwlk AvsQw Kwx pIx c, juAwnI ivkwrW DMidAW
zulm c guAw leI, hux (jrw)buFypw, kwL smW, Awie (phUMicE)phuMicAw hY[ (mMidr)mkwn
dy (duAwr)bUhy qy, kwL rUp A`g lwgI qoN (Ab)hux, AMdroN (ikAw)kI (kwiFAw)k`iFAw
(jwie)jwvygw? jdoN pihlI aumr c, gurU syvw ismrn siq sMqoK dieAw Drm vIcwr gux
nhIN kmwey, hux Bjn ismrn SuB gux kI pRgt kr lvygw?]132]
{DRmwqmw rwjy, DOly Awaux qoN rwj ivkwr C`f ky, qp krn l`g jWdy [ A`j k`l kihMdy DOLy qW
nzly kwrn Awey hn, kl& lw ky jW DOly p`ut ky juAwn bxdy hn[} {ies slok c pUrn
vYrwgmeI SuB s`cw aupdyS hY, hux ijvNy iksy dy mMdr dy bUhy A`g l`gy, koeI cIz k`FI nhIN
jw skdI, ies qr@W jdoN swfy isr qy kwL Aw igAw, audoN koeI aupwA nhIN ho skxw, hux
swnUM swvDwn krdy hn, ik BweI nwm jp lY[ XQw:- PrIdw. isru pilAw. dwVI plI; muCW
BI plIAW] ry mn. gihly bwvly; mwxih ikAw rlIAW]) buFw hoAw syK PrIdu; kMbix lgI
dyh] jy sau vir@Aw jIvxw; BI qnu hosI Kyh]) jobnu gieAw ibqIiq; jru mil bYTIAw] kr
www.Gursevak.com

175

q`qkrw

kMpih. isru fol; nYx. n fIiTAw] nh nYx dIsY. ibnu Bjn eIsY; Coif mwieAw cwilAw]
kihAw n mwnih. isir Kwku Cwnih; ijn sMig. mnu qnu jwilAw] sRI rwm rMg Apwr pUrn;
nh inmK mn mih vUiTAw] ibnvMiq nwnk koit kwgr ibns bwr n JUiTAw]3]) jb lgu;
jrw rogu nhI AwieAw] jb lgu; kwil gRsI nhI kwieAw] jb lgu; ibkl BeI nhI bwnI]
Bij lyih ry mn; swirgpwnI]2] Ab n Bjis; Bjis kb BweI] AwvY AMqu; n BijAw
jweI]) byVw. bMiD n sikE; bMDn kI vylw] Bir srvru jb aUClY; qb qrxu duhylw]1])
sRvnn ibkl Bey sMig qyry; ieMdRI kw blu Qwkw] crn rhy kr Frik pry hY; muKhu. n inksY
bwqw]3]) PrIdw jW qau Ktx vyl qW qU rqw dunI isau] mrg svweI nIih jW BirAw qW
lidAw]8]}
kbIr. kwrnu so BieE; jo kIno krqwr] iqsu ibnu dUsr ko nhI; eykY
isrjnhwru]133]{vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu. Avru n koie] gurbwxI jI AYsy
suKdwiek pUrn gurU jI hn, iksy BI smyN gurbwxI jI pV@y jwx, qW pRymI gursyvk jI
iekwgRqw SWqI imldI hY[ pRymIAW ikhw, hy mhWpurSo! Awp jI dw bVw BwrI js ho irhw
hY[ XQw:- hir ky nwm; kbIr aujwgr] jnm jnm ky; kwty kwgr] kbIr swihb jI kihMdy,
hy BweI! dwsn dws qW ku`J BI nhIN, ieh qW, kwrnu (so)auhI (BieE)hoieAw hY, jo
(krqwir)vwihgurU jI ny Awp (kIno)kIqw hY[ aupmw vifAweI mhwrwj swihb jI ibnw, hor
dUjw nhIN dy irhw[ ieh rzw c rihx bwry is`iKAw hY[ jy koeI pRwxI cV@weI krdw hY qW auQy
pV@dy hn[ kbIr. kwrnu so BieE; jo kIno krqwir]) jo kIn@I krqwir; sweI BlI gl] au~Qy
is`iKAw ho geI beI krqwr jI dw Bwxw mMno, jy aupmw mihmw vifAweI huMdI hovy, rwj Bwg
dOlq pRwpq hovy iPr BI rzw c rwjI rihMidAw, hukim rjweI clxw; nwnk iliKAw nwil]
Anuswr iehI pV@nw, kbIr. kwrnu so BieE; jo kIno krqwir] iqsu ibnu. dUsru ko nhI; eykY
isrjnhwru]}
kbIr. kwrnu so BieE; jo kIno krqwr] iqsu ibnu dUsr ko nhI; eykY
isrjnhwru]133]1:- {siqsMgIAW, Bgq kbIr swihb jI pu`iCAw, ieh jo rMgW 2 dI
rcnw ids rhI hY, Awp jI dy i^Awl c ieh iks ny rcI hY? kbIr swihb jI, pRmwqmw jI
dy ismrn c, rom 2 krky lIx hn, AMdr Ajpw jwp ho irhw hY [ XQw:- pRB kY ismrin;
Anhd Junkwr]) ibnvMiq nwnku. gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry]) ijhvw eyk. hoie lK
kotI; lK kotI koit iDAwvYgo] ivsmwd rMg c kih rhy hn[} prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW
ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- AnMq bRhmMf dI rcnw rcn dw kwrnu (so)vwihgurU jI hI
(BieE)hn, jo BI, AnMq bRhmMf dw pswrw (kIno)kIqw hY, auh (krqwir)vwihgurU jI ny kIqw
hY[ (iqsu)iqnw (ibnu)ibnw (dUsru)dUjw hor (ko)koeI (nhI)nhIN hY, AnMq bRhmMf dI rcnw
www.Gursevak.com

176

q`qkrw

(isrjnhwru)rcn vwly (eykY)ie`k (isrjnhwru)vwihgurU jI hI hn]133] XQw:- krx


kwrx.pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] nwnk.iqsu bilhwrxY; jil Qil mhIAil soie]1]) krn
krwvn; krnYhwru] nwnk krqy kw; nwih sumwru]4]) Awpn Kylu; Awip vrqIjw] nwnk;
krnYhwru n dUjw]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- vwihgurU jI Awp inrgun bRhm jI dy srgun Avqwr
Bgq kbIr swihb jI ijn@W dI inrgun joiq nwl, AsIN hr vyly ijauNdy qury iPrdy hW,AwKx
vyKx bolx aun@W dI inrgun joiq nwl hI ho irhw hY, inrgun srgun dI swiKAwqqw sihq bol
rhy hn, kbIr swihb jI jo ids irhw hY, jo dIsY; so eyko qUhY]) quDu ibnu; dUjw nwhI koie]
qU krqwru; krih so hoie]) sB bRhm hI bRhm jI ids rhy hn[ XQw:- sBu hY bRhmu, bRhmu hY
psirAw; min bIijAw Kwvwry] BweI AnMq bRhmMf rcx dw kwrn <> siqnwmu krqw
purKu krqwr jI hn[ XQw:- ieksu qy. hoieE Anqw; nwnk. eyksu mwih smwey jIau ])
inrgun qy srgun idRstwrM] vwihgurU jI ny Awpxy coN AsMK bRhmMf dI auqpqI krn dw kwrn
kIqw hY[ XQw:- koit ibsn; kIny Avqwr] koit bRhmMf; jw ky DRmswl] koit mhys; aupwie
smwey] koit bRhmy; jgu swjx lwey]1] AYso DxI; goivMdu hmwrw] brin. n swkau; gux
ibsQwrw] aun@W ibnw, dUjw hor koeI nhIN, gurU jI hI AnMq bRhmMf dI rcnw rcx vwly
hn[ AnMq bRhmMf dI rcnw dw pswrw, sgl smgRI jw kw qnw] aun@W dw srgun srUp jI
hn, ies c hr smyN ivAwpk pRkwSk ho rhy hn, AwpxI joiq nwl hux AsMK sUrjW pRkwS
rhy hn, cMdRimAW AgnIAW qwirAW titAwixAW swrIAW dyhW joqW pRkwS rhy hn[ Anyk
auqpqIAW pwlxw kr rhy, inrlyp ho rhy hn[ jo ikCu krqu hY, soeI koeI hY ry; qYsy jwie
smwhI]) Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) nwnw rUp; nwnw jw
ky rMg] nwnw ByK krih; iek rMg] nwnw ibiD; kIno ibsQwru] pRBu AibnwsI; eykMkwru] nwnw
cilq kry; iKn mwih] pUir rihE; pUrnu sB Twie] nwnw ibiD kir; bnq bnweI] ApnI
kImiq; Awpy pweI] sB Gt iqs ky; sB iqs ky Twau] jip jip jIvY; nwnk hir nwau]4])
iKn mih Qwip auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI]
kbIr. Pl lwgy Plin; pwkn lwgy AWb] jwie phUcih. Ksm kau; jau bIic n KwhI
kWb]134] {ArQ smJx leI pRym pRcwr sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- bsMq ruiq
AweI] prPUlqw rhy]1] Anuswr AMb bhuq bUr l`gdw hY, auqnw &l nhIN l`g skdw
ikauNik hn@yrIAW vrKw nwl JV@ jWdw hY[ ijqny AMb l`gdy hn, auh BI swry p`kdy nhIN,
ikauNik pMCI Kw jWdy hn, kwxy ho jWdy hn, JV@ jWdy hn[ XQw:- jyqy PUl PUly. qyqy Pl n
lwgy dRm; lwgq ijqy ku, prpk n skl hY] bhuq swry jIv siqsMgq c jWdy hn, auh swry
gurbwxI jI nhIN suxdy, sO jWdy hn[ ijny ku suxdy hn, auh swry mMnx iniDAwsx pRp`kqw
nhIN krdy, hMkwr mwx krdy hn[ ies leI mhwrwj nhIN iml skdy[ siqsMgq c jw ky
www.Gursevak.com

177

q`qkrw

jo aupdyS dw sRvx krnw hY, ieh Pl l`gxw hY[ jo mMnx krnw hY, ieh PLw dw pR&ulq hoxw
hY, jo pRp`k krnw ieh PLw dw p`kxw hY[ hMkwr ivkwr krky, mhwrwj swihb jI v`loN, n
tu`tx n if`gx[ kRoD loB moh hMkwr pMCI n Kwx[ siqsMgq jI c jw ky, KIr kVwh pUVy
Awid pdwrQ izAwdw Ckxw[ XQw:- pytu BirE psUAw ijau soieE mnuKu jnmu hY hwirE]1]
smW ivArQ cilAw jWdw, bhuq swry jIv golk corI kr lYNdy hn[ bhuq swry jIv, sdw sdw
iehu BUlnhwru] prwieAw rUp hI dyKdy rihMdy hn[ bhuqy g`lW c prc jWdy hn, ieh
(kWb)kwxo hY, jo ies AMdr hI Kw jWdI hY, ijvyN siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny ikhw,
dunIcMd jsvwrIAW dy hwQI dIAW qvIAW ivMn@ygw[ dunIcMd kWb Kw igAw, do sO jvwn nwl
lY ky, l`j nwl AnMdgV@ ikly dI kMD t`px l`igAw, l`j tu`tx krky l`q tu`t geI, AMimRqsr
Aw ky s`p ny fMg idqw, mr igAw[ siqgurU swihb jI dw bcn hukm mMnx qoN nwh krnI
(kWb )kwxo ny Kwxw hY[ XQw:- siqgur kw PurmwieAw. mMin n skI; duqru. qirAw n jwie]
BweI bic`qR isMG jI ny kWb nhIN KwDI, aus ny mhwrwj swihb jI dI Ku SI leI[ ijvyN siqgurU
dsvyN pwiqSwh jI sIs mMgdy hn, pMj ipAwirAW, pMjW mukiqAW ny kWb nhIN KwDI[ jo
CkaUey kuxky ky; Bwj gey ie`k Tuxky ky[ aun@W ny kWb Kw leI[ ijhVy Awp r`b bx ky, Apxy
cwtVy bxwauNdy hn, kWb KWdy hn[ XQw:- kbIr. isK swKw bhuqy kIey; kyso. kIE n mIqu]
cwly Qy. hir imln kau; bIcY AtikE cIqu] mhwrwj swihb jI dI siqsMgq jI c, gurU
crn- kmlW nwl juV ky, pRymw- BgqI dI lwlI sihq, pUry rs c p`k jwx[ XQw:- ris
risAw hirAw sdw; pkY krim iDAwin] mhwrwj swihb jI jw imldy hn[}
kbIr. Pl lwgy Plin; pwkn lwgy AWb] jwie phUcih. Ksm kau; jau bIic n KwhI
kWb]134] sgl boln ky mwih bIcwr]1] Anuswr sRI kbIr swihb jI hr i^Awl c,
vwihgurU Akwl purK jI cyqy krdy hn[ rMgW 2 dy ipAwr siqkwr c, mhwrwj swihb jI
dy sRb ivAwpI mhW ivsmwd rMg c lIx ho ky, hr smyN gurbwxI jI aucwrdy hn:- Pl Plin
(lwgy)l`gy, (AWb)AMb (pwkin)p`kx (lwgy)l`gy, (Ksm)mwlk Akwl purK (kau)nUM (jwie)jw
(phUcih)phuMcdy hn, (jau)jykr (bIic)iv`c, siqgurU swihb jI dw bcn hukm mMnx qoN nwh
krn rUp (kWb)kwxo n (KwhI)KWdy, Bwv gurmiq mwrg c, gurU swihb jI dw hukm mMnx[
XQw:- hukim rjweI clxw; nwnk iliKAw nwil] ijvyN BweI bic`qR isMG, pMj ipAwry, bwbw
audy isMG jI bwbw Awlm isMG jI Aqy hor AnykW isMGW ny ieh gurbwxI jI kmwey ]134]
pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau
qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY;
kwix n kIjY] ijvyN P`qy qoN dsvyN pwiqSwh jI ny GoVI mMgI, GoVI n idqI auh kWb Kw igAw[
bwby ngwhIAw isMG jI ny mhwrwj jI GoVw AripAw, aus ny kWb nhIN KwDI[
www.Gursevak.com

178

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- vwihgurU jI EhI ipAwry phMucdy hn, pRwpq krdy
lIn huMdy hn, ijhVy iv`c kWb nhIN KWdy, (kwxo) klMk rihq hox, bymuK nhIN huMdy,
AwigAwkwrI AnuswrI huMdy hn, kwm kRoD loB moh hMkwr dy vsIkwr hoxw kWb KwxI hY [
mhwrwj swihb jI dy spUq bnx dI bjwey, kwm kRoD dy kupu`qR bx jwxw, ijvyN pMjW ipAwirAW
qoN siqgurU mhwrwj swihb jI ny sIs mMgy, aun@W ny sIs dyx vyly kWb nhIN KwDI, auh mhwrwj
swihb jI dy ipAwry bxy, mhwrwj swihb jI dw srUp bxy [ ^wlsw myro rUp hY Kws] ^wlsh
mih hauN krhuM invws]
kbIr. Twkuru pUjih moil ly; mn hT qIrQ jwih] dyKw dyKI. sWgu Dir; BUly Btkw
Kwih]135] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- p`Qr mUrqI (moil)mu`l (ly)lY ky, (Twkuru)Bgvwn
jI kih ky (pUjih)pUjdy hn, mn dy hiT krky (qIrQ)qIrQW qy (jwih)jWdy hn[ ijvyN koeI
topIAW vycdw sI, aus ny Awpxy isr qy topI leI sI[ auh ibRC hyTW topIAW r`K ky sON
igAw[ bWdrW ny aus dy isr qy topI dyK ky, Awpxy isrW qy topIAW lY leIAW[ au~T ky
mgr B`ijAw, pr auh mUhry B`jy iPrn, aus ny Kp ky gu`sy nwl, AwpxI topI DrqI qy mwrI[
ieh dyK ky bWdrW ny BI AwpxIAW topIAW lwh ky BuMjy su`t idqIAW[ bWdr dy nkl krn
vWg, jy dyiKAw, ieh nWigAW dI jmwq hY, ausy qr@W hI ho gey[ jy dyiKAw mhwqmw dy gyrU rMgy
k`pVy pwey hn, aus qr@W dy pw ley[ ieauN Akwl purK jI dI BgqI C`f ky, dyKw dyKI sWgu Dir
ky (BUly)Bu`l ky (Btkw)TokrW (Kwih)Kw rhy hn]135]
swKI: mn hT qIrQ jwih:- qulsI dws jI. qIrQ XwqRw gey[ Bgvwn jI sMqW dy srUp c,
aun@W dy AsQwn qy Awey, syvkW pu`iCAw, suAwmI jI ik`Qy gey hn? kihMdy, jI qIrQ
XwqRw gey hn[ kihMdy, qIrQ XwqRw nhIN gey, mUrqIAW KRIdx gey hn, kih ky cly gey[
suAwmI jI ny vwips Aw ky pu`iCAw, koeI AwieAw sI, kihMdy hW jI, ie`k bVy rMgly
AnMdI qyzmeI pRkwS ivgws vwly mhWpurS Awey sn[ kI boldy sn? Awp jI bwry
pu`iCAw sI, AsIN ikhw, qIrQ XwqRw gey hn[ aun@W ikhw, nhIN mUrqIAW ^RIdx gey
hn[ suAwmI jI ikhw, myrw jwxw hI ivArQ ho igAw[ iPr suAwmI jI J`tp`t mUrqIAW
vwips krn cly gey[ iPr Bgvwn jI ny sMq srUp c Aw ky pu`iCAw, suAwmI jI ik`Qy
hn? syvk kihMdy, jI qIrQ XwqRw gey hn[ Bgvwn jI kihMdy, nhIN mUrqIAW vwps
krn gey hn[ vwps Aw ky suAwmI jI ny pu`iCAw, koeI AwieAw sI? syvkW d`isAw,
ie`k mhWpurS Awey sn, kihMdy, gusWeI jI ik`Qy hn? AsIN ikhw, qIrQ XwqRw gey hn,
kihMdy nhIN sOdw moVn gey hn[ iPr qIjI vwr pRym Bwvnw nwl XwqRw krn gey[ iPr
Bgvwn jI Awey, kihMdy, suAwmI jI ik`Qy hn? AsIN ikhw, jI qIrQ XwqRw gey hn,
www.Gursevak.com

179

q`qkrw

kihMdy hW hux qIrQ XwqRw gey hn[ ies qr@W gMgw jI dy drSn, nwly muMj bgV dw sOdw[
XQw:- gMgw gieAw godwvrI; sMswr ky kwmw] Bwv ieh ik jy qIrQ XwqRw jwxw, surqI
mwieAw c hoxI, ik au~Qy jw ky koeI kMm krWgy, inSkpt inrCl inhkwm ho ky, mn iekwgR
krn leI gurU qIrQW dI XwqRw kro[
kbIr. Twkuru pUjih moil ly; mn hT qIrQ jwih]2:- ie`k GMtw kIrqn krn dy, 10
hzwr rupey lYxy hn[ ieauN ijhVy Twkuru gurU gRMQ swihb jI dI pUjw krdy hn[ GMitAW dy
ihswb nwl pYsy lYNdy hn, Amolk ipAwrI is`KI nhIN Dwrdy} sRb ivAwpI sRb pRkwSk jI dy
Avqwr vwihgurU srUp Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (Twkuru)siqgurU gRMQ swihb jI,
Twkuru hmrw; sd bolMqw] (pUjih)pUjdy hn, pr inSkwm ho ky syvw nhIN krdy, syvw krq;
hoie inhkwmI] iqs kau; hoq prwpiq suAwmI] isdk pRym dI is`KI nhIN, cMgy pdwrQ bsqR
Dn (moil)mu`l (ly)lY lYNdy hn[ mn dw hiT krky, idKwvy leI gurU (qIrQ)qIrQW qy
(jwih)jWdy hn[
dyKw dyKI sWgu Dir; BUly Btkw Kwih]135] dyKw dyKI sWgu (Dir)Dwr lYNdy hn, jy
lIfr ny kCihrw pw ilAw, qW kCihrw pw lYxw, ikRpwn pweI qW ikRpwn pw leI, jy lwh
idqI qW lwh dyxI[ is~KI nwl idlcspI nhIN[ kVwh pRSwd KIrW pUVy inauNdy imldy hn,
siqgurU swihb dy crn- kmlW (BUly)Bu`l ky, (Btkw)TokrW (Kwih)Kw rhy hn]135]
vwihgurU] is`KI pMj qr@W dI:- 1.pihlI is`KI dyKw dyKI, ijvyN bWdr nkl krdw hY[ ie`k ny
AMimRq Ck ilAw, rIs nwl dUjy ny BI Ck ilAw[ 2.DMDy dI is`KI, jy ivAwh n huMdw hovy,
lVkI vwly kihx b`cy dw AMimRq CikAw hovy, qW Ptw Pt AMimRq Ck lYxw, mgroN rihq nhIN
r`KxI[ 3.ihrs dI is`KI, jy dyKxw ik AMimRq Ckx nwl nOkrI imldI hY, qW AMimRq Ck
lYxw, in`qnym rihq dw koeI i^Awl nhIN[ 4.isdk dI is`KI, ijvyN siqgurU swihb jI dy
AinMn syvk ShId BweI qwrU isMG swihb jI ny Awpxw Koprw luhwieAw, dIn kbUl nhIN
kIqw[ Awp jI dw jnm n`gr pUlHw, izlw lhOr, qihsIl ksUr sI[ DrmI nyk purK bwbw
qwrU isMG swihb jI, Awp hl vwh ky, AweI siqsMgq jI dI SuB s`cI ipAwrI syvw krdy
sn[ ie`k idn Awp jI gurU ipAwry dulwry sUrbIr bhwdr isdkI, DrmI XoDy isMGW leI,
lMgr lY ky jMgL c gey[ bhwdr sUrmy isMG s`qW idnW dy Bu`Ky sn, BweI swihb jI ny pRCwdy
vrqw ky ikhw, ipAwry ^wlsw jI! ihMdU rwijAW dIAW nOjvwn b`cIAW nUM, zwlm kYd krky
leI jw rhy hn, vYx pwaudIAW ivrlwp krdIAW jw rhIAW hn[ ieh sux ky siqgurU
swihbwn jI dy lwfly bhwdrW bhuq BwrI joS AwieAw, XoDy AMigAwr vWg BK au~Ty, pRCwdy
vwips kr idqy qy ikhw, AsIN nOjuvwn bIbIAW Cufw ky hI CkWgy[ ipMf b`loky dirAw dy
ih`f qy jw ky, s`qW idnW dy Bu`iKAW isMGW ny vYrI qy zbrdsq h`lw kIqw, bhuq ktw v`FI
kIqI[ iglizAW mwr ky, ATwrW hzwr bIbIAW Cufw ky, AwpxIAw DIAW BYxw smJ ky
www.Gursevak.com

180

q`qkrw

pUrn siqkwr nwl aun@W aun@W dy GrIN phuMcwieAw[ gurpRswid vwihgurU] cMby vwly rwjy dI
nOjvwn b`cI AqI hI suMdr sI, ijs dyK ky sB moihq ho jWdy sn, ies isrl`Q XoDy bwbw
dIp isMG swihb jI ShId cMby C`f ky Awey, ic`q Afol irhw[ bwbw jI jq sq iv`c kwiem
rhy[ 5.pRym dI is`KI, ijvyN pMj ipAwry BweI nMd lwl isMG jI Aqy hor AnykW pRymIN is`K[
kbIr. pwhn prmysuru kIAw; pUjY sBu sMswru] ies Brvwsy jo rhy; bUfy kwlI
Dwr]136] {vwihgurU Akwl purK jI Bgq kbIr swihb jI dy srUp c pRgt hoey hn[
vwihgurU Akwl purK jI hux swfy AMdr bwhr siq sMqoK dieAw Drm AsMK guxW dy inrgux
pRkwS srUp, Ajpw jwp kridAW BrpUr ho rhy hn[ kRoVW bRhmMfW kRoVW sUrjW cMdRimAW
qwirAW mMflW AgnIAW ibjlIAW ititAwixAW, CUCm qoN CUCm bRIk jIA swrI rcnw
Awpxy coN pRgt kIqw hY[ rcnw mhwrwj dI joiq nwl c`l rhI hY[ swrIAW dyhW B`jIAW
iPrdIAW hn, dyhW AMdr jIA B`jy iPrdy hn, iesy qr@W v`fy 2 Akwr sUrj cMd qwry, mMfl
DrqIAW swry B`jy iPrdy hn[ cwry KwxIAW n`c rhIAW hn[ hvw ikMnI qyz vg rhI hY,
ndIAW dirAw vg rhy hn[ smuMdR c iks qr@W bVvwnl AgnI hY[ l`KW ArbW mxw pwxI
swV rhI hY[ ieh swrI rcnw dI cyStw Anqklwvwn vwihgurU jI hI krvw rhy hn[ ies
qr@W AsMK bRhmMfW hux rc Aqy lY kr rhy, inrlyp BI hn[ swfy suAws rUp BI hn[
;irjku sBsu kau dIey jIau]2] Anuswr swirAW rozI dyx vwly hn[} vwihgurU srUp Bgq
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI ibnw AsIN murdw hW, AYsy dwqy jI C`f ky,
ijn@W ny (pwhnu)p`Qr hI prmysuru smJxw (kIAw)kIqw hY, ie`k nhIN do nhIN (sBu)swrw
sMswru hI, p`Qr pRmwqmw mMn ky, (pUjY)pUjw krdw hY[
(jo)ijhVy ies (Brvwsy)Brosy p`Qr pUj rhy hn[ auh pwpW AOguxw doSW ivkwrW dI kwlI
Dwr AQvw vgdy dirAw dI kwlI Dwr AQvw bYqrnI ndI dI kwlI Dwr c, fu`b jWdy hn[
XQw:- jo pwQr kau; khqy dyv] qw kI; ibrQw hovY syv] jo pwQr kI, pWeI pwie] iqs kI
Gwl; AjWeI jwie]1] Twkuru hmrw; sd bolqw] srb jIAw kau; pRBu dwnu dyqw]1] rhwau]
AMqir dyau; n jwnY AMDu] BRm kw moihAw; pwvY PMDu] n pwQru bolY; nw ikCu dyie] Pokt krm;
inhPl hY syv]2]) qwih pCwnq hY n. mhW jVH; jw ko pRqwp iqhUM pur mwhI] pUjq hY pRBu hY
iqh kO; ijn ky prsy. prlok prwhI] pwp kro prmwrQ kY; ijh pwpn qy Aiq pwp frwhI]
pwie pro prmysr ky psu; pwhn mY prmysr nwhI] (sRI dsm 1200) koaU buqwn ko pUjq hY
psu; koaU imRqwn kau pUjn.DwieE] kUr ikRAw auriJE sB hI jg; sRI Bgvwn ko Bydu n
pwieE]) m 1] ihMdU mUly BUly; AKutI jWhI] nwrid1 kihAw; is pUj krWhI] AMDy guMgy; AMD
AMDwru] pwQru ly pUjih; mugD gvwr] Eih jw Awip fuby; qum khw qrxhwru]2] nwrd1 munI
jI ny Apxy rcy pMcrwqR gRMQ c p`Qr mUrqI pUjw isKweI hY[
www.Gursevak.com

181

q`qkrw

kbIr. kwgd kI EbrI; msu ky krm kpwt] pwhn. borI iprQmI; pMifq pwVI
bwt]137] vwihgurU srUp Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- GoVy dw imhdw k`F ky
AsmyD j`g krnw[ gaU dw imhdw k`F ky A`g c hvn krnw, gomyD j`g hY [ rwjy dw imhdw
k`F ky j`g krnw, rwjmyD j`g, Gor iBAwnk pwp qwmsI krm j`g, ijn@W gRMQW c ilKy hn,
auh iek (kwgd)kwgj (kI)dI, kYd (EbrI)koTVI hn[ pwpW dI (msu)kwlK (ky)dy krm
krny, (kpwt)q^qy l`gy hn[ jIAW mwrnw Drm iliKAw hY[ XQw:- jIA bDhu. su Drmu
kir Qwphu; ADrmu. khhu kq BweI]) gYNfw mwir hom jg kIey; dyviqAw kI bwxy])
(pwhn)p`Qr dI pUjw c lw ky, swrI (iprQmI)dunIAW (borI)fob idqI[ pMifq ny (bwt)rsqw
(pwVI)mwirAw hY, Bwv rsqy lu`tx vwlw fwkU hY, Bwv rwm jI dy rsqy c`lx vwilAW dy
rsqy pwV ky, p`Qr pUjw c lw ilAw]137] XQw:- kbIr. pwhnu prmysuru kIAw; pUjY sBu
sMswru] ies Brvwsy jo rhy; bUfy kwlI Dwr]136]) ijvyN rwhU kyqU bYl hmwry, swV sqI hY
KyqI[ p`qrI hmwrI bVI iSkwrn mwr ilAwvy CyqI[ jy Gr c`kI nhIN qW p`qRI lY ky BoLy
ijmINdwr kihMdy, qyry qy pwhn dyvqy dI kRopI hY, kih ky frw dyxw, kihMdw, iPr kI
krIey? swnUM c`kI dwn idau, c`kI T`g lYxI[ pMfqwxI ikhw, hux rUM dI loV hY, kihMdw
ieh qW myrw K`by h`Q dw kMm hY, BoLy j`t dI kuVI dw ivAwh sI, Boly ijmINdwr kihMdw,
kpwhU dyvqy dI kRopI hY, pihlW ivAwh AnMd kwrj nhIN huMdy sn, A`g dIAW pRkrmW
krdy sn[ ijmINdwr kihMdw, ikvyN krIey? kihMdw, cwr v`fy bory kpwh dy Br ky, jdoN
b`cw b`cI ivAwh smyN, A`g dIAW pRkrmW krngy, au~Qy cOhW KUMijAW c r`K dyxy, ies dy
duAwly pRkrmW kr lYxgy, kpwhU dyvqy dI kropI ht jwvygI[ fr nwl ^Un s`uikAw ipAw sI,
fry sihmy ivcwry gRIb ny, ausy qr@W hI kIqw[ jdoN Pyry dyx dw smW AwieAw, ijhVw kptI
bRwhmx brwq nwl AwieAw sI, kihMdw, Ascrj ivAwhM chMu qr& kpwhM , kihMdw
Ascrj ivAwh, cOhIN qr&IN kpwh r`KI bYTW[ pihlw kptI bRwhmx kihMdw, c`up guVupM
mugDM lu`tM, ArDo ArD suAwhw[ kihMdw, cu`p kr jw, mUrKW lu`t rhy hW, AwpW A`Do A`D
kr lvWgy[ dUjw bRwhmx cu`p kr igAw[ &yry hox mgroN, pihly bRwhmx ny jldI 2 bory cu`kw
ky, Awpxy Gry sutw ley[ dUjw bRwhmx kihMdw, mYnUM A`D idaukihMdw qYnUM ikhw sI, ArDo
ArD suAwhw, A`DI suAwh lY lw jbwb dy idqw[ iesy qr@W pMifq kyvl lwlc, pdwrQ
inauNidAW vsIkwr ho gey[ ien@W dw Prz sI, iv`idAw pV@nI Aqy pV@wauxI, dwn krnw qy
krwauxw, ien@W ny iv`idAw pV@nI pV@wauxI C`f idqI[ dwn Awp qW kI dyxw, isr& dwn lYxw
hI r`K ilAw[ XQw:- CurI kwiF; lyvY hiQ dwnw]) DoqI Koil; ivCwey hyiT] grDp vWgU; lwhy
pyit] ies qr@W ien@W ny rwh mwr ilAw, dunIAW pRmwrQ dw rwh nhIN d`isAw, Awp pRmwrQ
c nhIN l`gy[ mhwrwj swihb jI, gurmuiK pMifq jI nmskwr kr rhy hn:- so pMifqu; jo
mnu prboDY] rwm nwmu; Awqm mih soDY] rwm nwm; swru rsu pIvY] ausu pMifq kY; aupdyis jgu
www.Gursevak.com

182

q`qkrw

jIvY] hir kI kQw; ihrdY bswvY] so pMifqu; iPir join n AwvY] byd purwn; isimRiq bUJY mUlu]
sUKm mih; jwnY AsQUlu] chu vrnw kau; dy aupdysu] nwnk. ausu pMifq kau; sdw Adysu]4])
khu kbIr; jo bRhmu bIcwrY] so bRwhmxu; khIAqu hY hmwrY] so pMifqu jo iqhW guxw kI pMf
auqwrY] ieh mwVy krm krn vwly pMifqW ikhw, cMgy kMm krn vwilAW pMifqW sdw
nmskwr hY jI[
kbIr. kwil krMqw Abih kru; Ab krqw suieqwl] pwCY kCU n hoiegw; jau isr pr
AwvY kwlu]138] hux gurqw ibrwjmwn gurU gRMQ swihb, kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy
ipAwry jI! pUry gurU jI, sIs mMg rhy hn, Drm krm krn dw jo hukm kr rhy hn, jy qUM
khyN, hukm dw mMnx (kwil)k`l (krMqw)krdw hW, auh (Abih)hux hI (kru)kr lY, ijhVw
(Ab)hux (krqw)krdw hYN, auh (suieqwl)CyqI hI kr, dyrI krnI mhW pwp hY[ XQw:- nh
iblb DrmM iblb pwpM] (jau)jdoN isr (pir)au~pr, kwlu (AwvY)Awvygw, qW (pwCY)ip`CoN
(kCU)k`uJ BI (n)nhIN (hoiegw)ho skygw]138] XQw:- Ab. n Bjis; Bjis kb BweI] AwvY
AMqu; n BijAw jweI]) Awip inrwlmu, DMDY bwDI; kir hukmu. Cfwvxhwro] Aju kil
kridAw. kwlu ibAwpY; dUjY Bwie ivkwro]2]) siB jwie imlhu siqgurU kau, myrI ijMduVIey;
jo. hir hir nwmu idRVwvY rwm] hir jpidAw. iKnu iFl n kIjeI myrI ijMduVIey; mqu ik jwpY.
swhu AwvY ik n AwvY rwm]) hir hir nwmu; AMqir auir Dwir] sIGr; kwrju lyhu svwir]1]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ieh bVI hI gMBIr fUMGI g`l hY[ ie`k qW gurU gRMQ
swihb jI dy A``Kr 2 pUrn gurU jI, mMnx pUjx dw SuB s`cw aupdyS hY, dUjw nwl hI mrnw
cyqy krwieAw hY ik BweI mrnw cyqy krky CyqI 2 syvw ismrn SuB Drm inSkwm- krm kr
lY[ pUry gurU jI sIs mMg rhy hn, dyx l`igAW dyrI n kr[ XQw:- pihlw mrxu kbUil; jIvx
kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pRym Kylx kw cwau]
isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) mqw
krau; so pkin n dyeI] sIl sMjm kY; inkit KloeI] Anuswr mwieAw ic`q Brmw idMdI
hY[ ijvyN. jy koeI sRI AKMf pwT swihb dw sMklp kr lvy, iPr mgroN bhuq smW lMGw dyvy,
ies qr@W Awls pY jWdw hY[ ijvyN koeI bMdw ^jUr qy cV@ igAw, jd Q`ly dyiKAw, kihMdw beI
hux qW if`g ky mrWgy, soicAw, jy myrI jwn bc jwvy, qW mhwqmw jI sO loeI dwn
krWgw[ jdoN ivcwly AwieAw kihMdw, pMjwh hI dyvWgw, nyVy Aw ky kihMdw, p`cI hI
dyvWgy, hor nyVy Aw ky kihMdw, ds hI dyvWgw, Q`ly Cwl mwr ky kihMdw, A`gy qoN n ^jUr
qy cV@Iey n loeIAW dyeIey[ ieauN gurU Gr skUl hspqwl gRIb dI syvw leI, koeI jwiedwd
ArpxI hY, aus dyrI n kro CyqI kr idau[
kbIr. AYsw jMqu ieku dyiKAw; jYsI DoeI lwK] dIsY cMclu bhu gunw; miq hInw
nwpwk]139]1:- {nwnk nwm cV@dI klw qyry Bwxy sRb`q dw Blw[ Anuswr mhWpurS sRb`q dy
www.Gursevak.com

183

q`qkrw

Bly leI bol rhy hn[ ies c bVI fUMGI rmz hY[ ie`k PYSn dw KMfn hY, dUjw ijhVy pKMfI
ByKI T`g gurU bxy hn, ien@W dohW smJwieAw hY} prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd,
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- AYsw ieku
&YSnybl (jMqu)jIv AQvw pKMfI k`cw gurU dyiKAw, (jYsI)ijs qr@W DoeI lwK, bVI hI cmkdI
dmkdI hY, ieh PYSn nwl mykAp krky, sohxy 2 bsqR pw ky, sRIr qy cMdn sugMDIAW mL ky,
hIry jvwhrwq ipsqOl pw ky, cmk dmk irhw hY[ ivkwrW pwpW c, (bhu)bhuqy (gunw)guxW
Bwv bhuqy qoN bhuqw cMcl hI cMclu (dIsY)ids irhw hY[ Su`D (miq)bu`DI (hInw)rihq, mhW
(nwpwk)Apiv`qR hY, nwm hIx imRqk BUq nIc jwq hY [ XQw:- sloku] Aiq suMdr.kulIn cqur;
muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih. nwnkw; ijh.pRIiq nhI BgvMq]) Ksmu ivswrih; qy
kmjwiq] nwnk nwvY bwJu; snwiq]) Bgiq rqy sy aUqmw; jiq piq sbdy hoie] ibnu nwvY.sB
nIc jwiq hY; ibstw kw kIVw hoie]
kbIr. myrI buiD kau; jmu. n krY iqskwr] ijin. iehu jmUAw isrijAw; su jipAw.
privdgwr]140] sRI kbIr swihb jI dy inktvrqI pRymIN siqsMgIAW, ^ws pRym bynqI
kIqIy, hy pUrn praupkwrI Bgq jIE! siqgurU swihb jI dw &urmwn hY, rovih; syK
mswiek pIr] AMiq kwil; mqu lwgY BIV] Anuswr (syK)aucI zwqI vwly (pIr)SkqIAW vwly
(mswiek)imhnqW krn vwly roNdy hn, mqW AMq dy smyN swfy qy jmW dI pIV l`g jwvy[ sgl
smgRI. frih ibAwpI; ibnu fr. krxYhwrw] Anuswr sB dIAW b`uDIAW c Anyk pRkwr dw fr
huMdw hY ik jm mwrygw[ Awp jI dw jm dw fr ikvyN inivrq hoieAw jI ipAwry [ prmpUjnIk
sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp
vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy ipAwirE! (myrI)dwsn dws dI (buiD)bu`DI (kau)dw, jmu
(iqskwr)inrwdr (n)nhIN (krY)krygw[ XQw:- jmkwlu imlY dy Byt; syvku inq hoeI] pUry
gur qy. mhlu pwieAw; piq prgtu loeI] ikauN nhIN kr irhw? (privdgwr)koit bRhmMf ko.
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry]) Anyk hYN] iPr eyk hYN] sRb ivAwpI sRb pRkwSk
vwihgurU jI, (ijin)ijn@W ny iehu (jmUAw)jm (isrijAw)ricAw hY, (su)auh vwihgurU jI dwsn
dws ny, bu`DI krky (jipAw)jpy hn[ auh dwsn dws dI bu`DI c hux vs rhy hn]140] ies
leI jm dw Aqy hor koeI BI fr nhIN &urdw[ XQw:- kbIr. surg nrk qy mY rihE; siqgur
ky prswid]) mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih imilE hY; jIAwvnhwrw]1] swry j`g dy
jIvn rUp jo hn[ AibnwsI suK; Awpn Awsn] vwihgurU bRhm jI AMdr bwhr swiKAwq ho
rhy hn[
www.Gursevak.com

184

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- kbIr swihb jI jy koeI BI gu`sy c Zlq g`l
kihMdw, ausy g`l qoN hI gurbwxI jI aucwr idMdy[ Bjn ismrn dw praupkwr jxw rhy hn[
ies dw Bwv bVw fUMGw hY ik b`uDI, vwihgurU jI dw nwm jp ky ault ky pUrn bRhm srUp hI ho
geI hY[ ies leI b`uDI dw jm iqRskwr nhIN krygw[ XQw:- pauVI] jw Awip ikpwlu hovY
hir suAwmI qw AwpxW nwau hir Awip jpwvY ] Awpy siqguru myil suKu dyvY AwpxW syvku Awip
hir BwvY] AwpixAw syvkw kI Awip pYj rKY AwpixAw Bgqw kI pYrI pwvY ] Drmrwie hY
hir kw kIAw hir jn syvk nyiV n AwvY] jo hir kw ipAwrw so sBnw kw ipAwrw hor kyqI
JiK JiK AwvY jwvY]17]) sloku] jh swDU goibd Bjnu; kIrqnu nwnk nIq] xw hau. xw qUM,
xh Cutih; inkit. n jweIAhu dUq]1]) Drmrwie no. hukmu hY; bih. scw Drmu bIcwir] dUjY
Bwie. dustu Awqmw; Ehu qyrI srkwr] AiDAwqmI hir guxqwsu min; jpih eyku murwir] iqn
kI syvw. Drmrwie krY; DMnu svwrxhwru]2
kbIru. ksqUrI BieAw; Bvr Bey sB dws] ijau ijau Bgiq kbIr kI; iqau iqau rwm
invws]141] pUrn drvyS Bgq jI, AMdr bwhr inrgun bRhm dI swiKAwqqw sihq hn[
inrgun bRhm jI coN, pRym rUpI n`k nwL, pRymw- BgqI rUpI sugMDI lY rhy hn[ vwihgurU jI dI
pRymw- BgqI krn bwry ivSys aupdyS kih rhy hn[ Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- (kbIru)v`fy ivAwpk bRhm jI AMdr bwhr AsMK pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU jI qW
pRymw- BgqI rUpI sugMDI sihq ksqUrI rUp (BieAw)ho rhy hn, ksqUrI qoN sugMDI lYx vwly
ijny BI vwihgurU jI dy pRymw BgqI krn vwly dws hn, auh (sB)swry (Bvr)BOry (Bey)bx gey
hn[ BOrw ijvyN ksqUrI dI sugMDI lYNdw, iesy qr@W vwihgurU jI dy dwsn dws AwpxIAW pRym rUpI
n`k nwl (ksqUrI)vwihgurU ivAwpk bRhm jI qoN, pRymw- BgqI rUpI sugMDI lY rhy hn[ XQw:CCw; Cohry dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry]) ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY]
vwihgurU jI dy dwsn dws (ijau)ijvyN (ijau)ijvyN Ajpw jwp prmpUjnIk (kbIr)vwihgurU jI
(kI)dI pRymw (Bgiq)BgqI krdy hn[ iqau iqau (rwm)sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU jI
c (invws)ivSyS krky vsxw ho irhw hY[ iqvyN 2 rwm jI dw aun@W dy mn bwxI sRIr rom 2
c,AMdr bwhr invws ho irhw hY]
kbIr. ghgic pirE kutMb kY; kWTY. rih gieE rwmu] Awie pry Drmrwie ky; bIcih
DUmw Dwm]142] plic plic sglI mueI; JUTY DMDY mohu] ieksu hir ky nwm ibnu; AgY
leIAih Koih]) igRsiq kutMib plyitAw; kdy hrKu kdy sogu]) eyqu moih fUbw sMswru] Anuswr
moh c K`cq jIv dI hwlq, bRhm srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ieh jIv
(kutMb)pRvwr (kY)dy moh ipAwr c (pirE)ipAw, bVw hI (ghgic)K`cq Zlqwn ho irhw
sI[ (rwmu)ivAwpk vwihgurU bRhm jI dy s`cy nwm qoN (kWTY)pwsy hI rih (gieE)igAw Bwv
pRwpq n kr sikAw[ iPr kI hoieAw? (Dwm)Gr iv`c, mIt Srwb nwc gwixAW rMg rlIAW
www.Gursevak.com

185

q`qkrw

dy (DUmw)fMf rOly (bIcih)iv`c hI, Drmrwie (ky)dy Byjy, AjrweIl mykweIl jmdUq (Awie)Aw
ky (pry)pY gey, pihlW qW rMg rlIAW dw fMf rOlw nwc ig`Dw ho irhw sI[ jdoN Drmrwie dy
dUq Aw ky pY gey, qdoN cIk ichwVw roxw pY igAw[ rwg rMg, sog c bdl gey[ ies leI
pRmwqmw jI dy SuB s`cy Amolk nwm ibnw, jIv dI ieh AiqAMq hI mMdI hwlq huMdI hY [
XQw:- PrIdw. drIAwvY kMn@Y bgulw; bYTw kyl kry] kyl krydy. hMJ no; AicMqy bwj pey] bwj
pey. iqsu rb dy; kylW ivsrIAW] jo min iciq n cyqy sin; so gwlI rb kIAW]) Byqu cyqu hir
iksY n imilE; jw jim pkiV clwieAw]
kbIr. swkq qy sUkr Blw; rwKY AwCw gwau] auhu swkqu bpurw. mir gieAw; koie. n
lYhY nwau]143] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB;) Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (swkq) nwsqk gurdRohI AikRqGx inMdk kptI
nwm hIn kTor ic`q (qy) qoN, (sUkr) sUr (Blw) cMgw hY[ ikauN Blw hY? sUr swry (gwau) ipMf
dI gMdgI Kw ky, (AwCw) A`Cw Bwv sw& krky (rwKY) r`Kdw hY[ pr swkq ipMf c JgVy klyS
KVy@ r`Kdw hY, pihlW cuglI krky lVw dyxw, iPr sulh krvwaux pRDwn bx jwxw[ nSy
Kwxy, vycxy ivBcwr Awid Zlq kMm krny krwauxy[ ivJx klh. n dyvdw; qW lieAw krqy]
Anuswr swkq (klh)lVweI (ivJx)m`ukx nhIN idMdw sI, Akwl purK vwihgurU jI ny kwbU kr
ilAw[ Koty krm krny krky auhu swkqu (bpurw) qu`C mir gieAw[ (koie) koeI BI aus dw
(nwau) nwm (n) nhIN (lYhY) lYNdw, lvygw, sB Bu`l jWdy hn[ mMd kMm krny krky bdnwm ho
jWdw hY]143] ijvyN kihMdy hn, swkq dw nwm n lvo, rotI nhIN imlxI[ XQw:- gauVI
mhlw 5] ibnu ismrn; jYsy srp AwrjwrI] iqau jIvih swkq; nwmu ibswrI]1] eyk inmK;
jo ismrn mih jIAw] koit idns lwK; sdw iQru QIAw]1] rhwau] ibnu ismrn; iDRgu krm
krws] kwg bqn; ibstw mih vws]2] ibnu ismrn; Bey kUkr kwm] swkq; bysuAw
pUq.innwm]3] ibnu ismrn; jYsy sI| Cqwrw] bolih kUru; swkq muKu kwrw]4] ibnu ismrn;
grDB kI inAweI] swkq; Qwn Birst iPrwhI]5] ibnu ismrn; kUkr hrkwieAw] swkq
loBI; bMDu. n pwieAw]6] ibnu ismrn; hY Awqm GwqI] swkq nIc; iqsu. kulu nhI
jwqI]7] ijsu BieAw ikpwlu; iqsu sqsMig imlwieAw] khu nwnk; guir. jgqu
qrwieAw]8]7]) kbIr. swkq sMgu n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY;
qau kCu lwgY dwgu]131] swkq kI; AYsI hY rIiq] jo ikCu krY; sgl ibprIiq]) hir jsu
sunih; n hir gun gwvih] bwqn hI; Asmwnu igrwvih]1] AYsy logn isau; ikAw khIAY]
jo pRB kIey Bgiq qy bwhj; iqn qy. sdw frwny rhIAY]
kbIr. kaufI kaufI joir kY; jory lwK kroir] clqI bwr. n kCu imilE; leI lgotI
qoir]144] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
www.Gursevak.com

186

q`qkrw

BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- v`fy pwp zor zulm krky, loBI ny, kaufI kaufI (joir)joV
(kY)ky, (lwK)l`KW (kroir)koRVW rupeIey (jory)joV ley, iek`Ty kr ley[ sMswr qoN
(clqI)c`ldI, (bwr)bwrI, AMq smyN, jdoN jm h`fW kVkw BMn ky izMd k`Fdy hn, ies
(kCu)ku`J BI n (imilE)imldw, pwpI SUm loBI dI sony cWdI dI (lgotI)qVwgI, jMjIrI
(qoir)qoV leI jWdI hY, AQvw murdy dy swry bsqR lMgotI BI lwh lYNdy hn]144] XQw:- nWgy
pwvhu qy gey; ijn ky lwK kroir]) lkw gFu; sony kw BieAw] mUrKu rwvnu; ikAw ly
gieAw]3])
sUmw dy kibq:- dwqw igRh jwqI; qw qU kdr hI n pwqI; Awj myry igRh AweI ho, vDweI vMf
bwvrI[ Kwny dr Kwny bIj Kwny qoN invws dyaUN, hoie n audws XhI myry icq cau rI[ KwaUN n
iKlwaUN mr jwaUN qo isKwie jwaUN, pUq nwqIAn ko mYN Awpno suBwau rI[ cmVI auqry qo dmVI
n dIjY kwhUM, mwXw ko sUm khY bYTI gIq gwau rI]1] pMdrW kRoV sq l`K qy hzwr bwrW, eynw
Dn hoNdy sUm AwKy ik`QoN KwvWgy[ pu`qRW AwKy ilAwvo muMj Aqy v`to vwx, rwq dy guzwry jogw
mu`l v`t ilAwvWgy[ kl ie`k dwxw kIVw lY igAw sI mlo mlI, aus dy AMdysy iv`c rotI n
pkwvWgy[ fu`l@ ipAw qyl sUm isr Gswvy loko, eynW nukswn AsIN ikkUM zr jwvWgy]2]
sUmxI sUm AwKy, d`s KW sqwbI mYnUM, dIpk aukwsny dw FMg qyrw ikhVw nI? l`gdw hY qyl
jIdy nwl dIvw sIknI hY, aujVUgw Gr nwly aujVUgw vyhVw nI[ idny idny rotI Kw ky sOxw pYxw
cMgw huMdw, cMdRmw dI rwq qUM qW k`q lY bQyrw nI[ qyl bwby vwry dw mukwvIN n qUM dyKIN ikqy,
A`Dw mwsw dIvy pw ky cukdy AMDyrw nI]3] {sRI rwmcMdr jI ny, jdoN hMkwrI rwvn mwirAw qW
aus dy Gr vwlI BlI mdodrI ny, cwr r`qIAW sonw, Bgvwn jI qoN mMigAw, Bgvwn jI ikhw,
mYN qW lMkw BBIKx jI dy cu`kw hW, ies hMkwrI jwx ky, sonw BI nw idqw[ AMq smyN
ku`J BI nwl nhIN jWdw[ mwieAw leI jIv jo pwp krdw, du`K pwauNdw hY[ hW mwieAw nwl
jWdI hY ijvyN rwie bulwr jI ny AwpxI 7500 eykV swrI jwiedwd, DMn vwihgurU siqgurU sRI
gurU nwnk dyv jI dy nwm luAw idqI[ ijvyN bwby tofr m`l swihb jI ny KV@IAW mohrW ivCw ky,
prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI Aqy Coty swihbzwidAW jI dw sskwr, siqkwr AiqAMq
ipAwr nwl kIqw[ bwbw ngwhIAw isMG jI ny gurU goibMd isMG jI GoVw idqw, P`qw dy nw
sikAw[ pwpw bwJhu. hovY nwhI; muieAw. swiQ n jweI] ijhVy mwieAw dI pRwpqI leI pwp
kIqy auh nwl jWdy hn, pr mwieAw nwl nhIN jWdI[ mwieAw iek`qR krn dI is`iKAw hr
pRwxI sMswr qoN imldI hY[ loB lihr nwl, hLk ky dUijAW dwV@ ky hLkw ky ivgwVdw
hY[ pwp kql krdw hY[ XQw:- loB lhir. sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry]
vwihgurU jI cyqy nhIN AwauNdy, iqRpqI nhIN huMdI[ XQw:- mwieAw. mnhu n vIsrY; mWgY dMmw
dMm] so pRBu. iciq n AwveI; nwnk. nhI krMim]) shs Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq n
www.Gursevak.com

187

q`qkrw

AwvY; mwieAw pwCY pwvY]) koit jory. lwK kRory; mnu n hory] prY prY hI kau; luJI hy]1] ies
leI mhwrwj swihb ny ikhw, kwcw Dnu; sMcih mUrK gwvwr] loBI jIv pwp krky mwieAw
iek`TI krdw hY, mwieAw dy huMidAw gurU pMQ sRb`q dy Bly dI syvw nhIN kr skdw[ pUrn gurU
jI leI dsvMD qW dyxw hI hY, jo sRb`q dy Bly Su B krjW qy l`gy[ pUrn gurU jI leI sB k`uJ
kurbwn krn kih rhy hn:- ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] BwvyN dwqW brbwd krky,
AikRqGx ho irhw hY, AikrqGxw kw; kry auDwru] Anuswr ies dy auDwr leI, aupwA dsdy
hn, ikauN jo ieh, sdw sdw iehu BUlnhwru] hY[ nwnk.rwKnhwru Apwru]) imhrvwnu swihbu
imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] vwihgurU jI mwqw ipqwjI
hn[ BwvyN rwjy pqw hY ik bwZ qW myrw hI hY, pr iPr BI mwlI qoN &uu`l dI pRym Bytw lY ky,
pRsMn ho jWdw hY, ieauN ijs vwihgurU jI kI izMd jwiedwd pRvwr sB bsqu hY, (iqsu)iqn@W dy
AwgY (rwKY)r`K dyvy, Bwv Awpxy pRIqm gurUjI qoN sRvMs kurbwn kry, ijvyN vwihgurU mh`ly dsvyN
jI ny vwihgurU jI qoN kIqw[ AwpjI qoN r`b pIr bu`DUSwh jI ny kIqw[ prweI Amwx.ikau
rKIAY; idqI hI suKu hoie]
pRB kI AwigAw; mwnY mwQY]) rb kI rjwie.mMny isr aupir; krqw mMny Awpu gvwvY]) pRB kI
AwigAw; Awqm ihqwvY] Anuswr (pRB)vwihgurU siqgurU swihbjI kI AwigAw nUM, Awpxy isr
mwQY qy (mwnY)mMny, r`b rUp pIr bu`DUSwh jI, pMjW ipAwirAW vWg[ Purmwnu qyrw.isrY aUpir;
iPir n krq bIcwr] quhI drIAw.quhI krIAw; quJY qy insqwr]) AwigAw mih BUK.soeI kir
sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so. mwQY ly mwinE]) jy BuK dyih.q
ieq hI rwjw; duK ivic sUK mnweI]3]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq
n qorau]2]) aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]2]) dIn dieAwl
sdw ikrpwl] swihb sRI gurU nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI dw b^iSAw sB ku`J,
vwihgur UjI dy A`gy r`Kx qoN, pUry gurUjI dI AwigAw isr m`Qyqy mMnx qoN, qum@ dieAwl
ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]) Bgiq vCl; sdw ikrpwl]) pRB bKsMd.dIn
dieAwl]) siqgurU sdw dieAwlu hY BweI; Anuswr sdw AnMq klwvwn AnMq pRkwS hI pRkwS
srUp ivAwpk (dieAwlu)Am`uk dieAw hI dieAw dy Gr, (swihbu)mwlk vwihgurU jI, aus kW
ku`qy AikRqGxqw vwlI duK`lI AvsQw (qy)qoN,(caugun)cOguxW Bwv bhuqy qoN bhuqw (inhwlu)pRsMn
hI pRsMn (krY)kr idMdy hn]2] jy iqsu BwvY nwnkw; kwghu hMsu kry]) bguly qy Puin hMsulw
hovY; jy qU krih dieAwlw]) nwnk.vyKY ndir kir; cVY cvgx vMnu]) cVY svwieAw inq inq
rMgw; GtY nwhI.qolIjw hy]
kbIr. bYsno hUAw, q ikAw BieAw; mwlw mylIN cwir] bwhir kMcnu bwrhw; BIqir BrI
BMgwr]145]) bYsno so; ijsu aUpir su pRsMn] ibsn kI mwieAw qy; hoie iBMn] krm krq;
hovY inhkrm] iqsu bYsno kw; inrml Drm] kwhU Pl kI; ieCw nhI bwCY] kyvl Bgiq;
www.Gursevak.com

188

q`qkrw

kIrqn sMig rwcY] mn qn AMqir; ismrn gopwl] sB aUpir; hovq ikrpwl] Awip idRVY;
Avrh nwmu jpwvY] nwnk. Ehu bYsno; prm giq pwvY]2] shI vYsnUM qW ieh hY jo mhwrwj
swihb jI &urmwauNdy hn[ pr jo gurU swihb dy khy Anuswr, ien@W SuB guxW vwlw vYsnUM nw
hoxw, pKMfI vYsnUM bx jwxw[ prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- lokW kihxw AsIN Srwb mws nhIN
vrqdy[ (bYsno)vYsnUM (hUAw)bx igAw (q)qW (ikAw)kI (BieAw)hoieAw? qulsI, cMdn,
kwlw- &L Aqy kwlI aun dIAW jykr ieh cwir mwlw gl c (mylIN)pw leIAW qW kI ho
igAw? siqju`g c sony dI mwlw, qRyqy c cWdI dI, duAwpr c qWby dI, kilju`g c sUq kwT
jW lohy dI mwLw r`Kdy hn[ jy cOhW jugW dIAW cwr mwLw pw leIAW qW kI ho igAw? purwqn
miq Anuswr bRwhmx dI rudRwKI, K`qRI dI mUMgy dI, SUdR k`c dI, vYs Pu`lW dI mwlw r`Kdy sn[
ieh cwr mwlW pw leIAW qW kI ho igAw? (cwir)suMdr cwr mwLW gL c pw leIAW qW kI
ho igAw? shI s`cI mwLw:- hir hir AKr duie; ieh mwlw] jpq jpq; Bey dIn
dieAwlw]1]
bwhir kMcnu bwrhw; BIqir BrI BMgwr]145] (bwhir)bwhroN (bwrhw)bwrW vMn@I dw su`D
(kMcnu)sonw bx igAw[ (BIqir)AMdr, pwpW hMgqw AOguxW doSW kpt rUpI (BMgwr)lwK BrI
hoeI hY]145] XQw:- mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW]) krY duhkrm; idKwvY horu] rwm kI
drgh; bwDw coru]) idlhu muhbiq ijMn@; syeI sicAw] ijn@ min horu muiK horu; is kWFy
kicAw]) mn hiT jo kmwvY, iqlu. n lyKY pwvY; bgul ijau iDAwnu lwvY, mwieAw ry DwrI]
pKMf nwl smwDI lwauNdw hY Aqy kihMdw, mYN pMjy igAwn ieMdRy pMjy krm ieMdRy mn qy bu`D, ieh
mYN v`s kr ley hn[ lokW T`gx leI smwDI lwauNdw hY[ XQw:- pRBwqI Bgq byxI jI kI
<> siqgur pRswid] qin cMdnu; msqik pwqI] ird AMqir; kr ql kwqI] Tg idsit;
bgw ilv lwgw] dyiK bYsno; pRwn muK Bwgw]1] kil Bgvq; bMd icrWmM] kr idsit; rqw
inis bwdM]1] rhwau] inqpRiq; iesnwnu srIrM] duie DoqI; krm muiK KIrM] irdY CurI
sMiDAwnI] pr drbu ihrn kI bwnI]2] isl pUjis; ck gxysM] inis jwgis; Bgiq pRvysM]
pg nwcis; icqu AkrmM] ey lpt; nwc ADrmM]3] imRg Awsxu; qulsI mwlw] kr aUjl;
iqlku kpwlw] irdY kUVu; kMiT rudRwKM] ry lpt; iksnu ABwKM]4] ijin; Awqm qqu n
cIin@Aw] sB Pokt Drm AbIinAw] khu byxI; gurmuiK iDAwvY] ibnu siqgur; bwt n
pwvY]5]1]
kbIr. roVw hoie rhu bwt kw; qij mn kw AiBmwnu] AYsw koeI dwsu hoie; qwih imlY
Bgvwnu]146]) Apuny sMq. quDu Kry ipAwry; qU. sMqn ky pRwnw jIau] Anuswr vwihgurU jI,
Awp hI Awpxy ipAwirAW sMqW BgqW dy srUp c pRgt huMdy hn[ Bgq sRI kbIr swihb jI dy
www.Gursevak.com

189

q`qkrw

srUp c, Awp Akwl purK hI pRgty hn[ pRymIAW pu`iCAw, ikRpw kro jI, vwihgurU jI dI
pRwpqI ikvyN hovy? auh BI koeI suBwgw smW hovygw, jdoN sRI kbIr swihb jI ivsmwd rMg
c, ielwhI bwxI dw kIrqn krdy hoxgy[ prmpUjnIk SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
ikhw, hy mn! qUM (bwt)rsqy (kw)dw roVw hoie rhu! mn (kw)dw (AiBmwnu)hMkwr (qij)C`f
dy! ieauN vwihgurU jI dI pRymw BgqI dy rsqy dw ro Vw ho ky rihxw kr[ ijvyN rsqy dw roVw,
TokrW shwrdw hY, iqvyN qUM BI, kubol shwrnw kr, Bu`K aunINdRw qRyh shwr[ koeI D`ky mwry kSt
dyvy hr hwlq c SWq rih[ XQw:- dyvgMDwrI] Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm.
srix pRBU kI AweI; rwKu pRBU. BwvY mwir] rhwau] lokn kI cqurweI aupmw; qy bYsMqir jwir]
koeI Blw khau. BwvY burw khau; hm. qnu dIE hY Fwir]1] jo Awvq srix. Twkur pRBu
qumrI; iqsu. rwKhu ikrpw Dwir] jn nwnk. srix qumwrI hir jIau; rwKhu lwj
murwir]2]4]) PrIdw. jo. qY mwrin mukIAW; iqn@w. n mwry GuMim] AwpnVY Gir jweIAY; pYr.
iqn@w dy cuMim]) PrIdw. bury dw Blw kir; gusw. min n hFwie] dyhI. rogu n lgeI; plY sBu
ikCu pwie] mn c g`usw hMkwr C`f dy[
AYsw koeI dwsu hoie; qwih imlY Bgvwnu]146] hy ipAwirE! AYsw jy koeI vwihguurU jI
dw dwsu hMgqw rihq (hoie)hovy, (qwih)iqs (Bgvwnu)sB qy vfw siqguru nwnku; vwihgurU
jI (imlY)imldy hn]146] hMkwr dy iqAwg sihnSIlqw r`Kx dw SuB s`cw aupdyS hY[ hMkwr
iqAwgxy krky vwihgurU jI iml jWdy hn[
kbIr. roVw hUAw q ikAw BieAw; pMQI kau duKu dyie] AYsw qyrw dwsu hY; ijau DrnI
mih Kyh]147] ijvyN rsqy qy koeI c`ldw aus dy roVy dI Tookr v`jdI hY [ roVw bx ky
AiBmwn nw kry qW vwihgurU jI Aw ky imldy hn[ sRb ivAwpI jI dy Avqwr Bgq kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- roVw (hUAw)hoieAw q (ikAw)kI (BieAw)hoieAw? jy hMkwr n
C`ifAw, ijvyN vwihgurU jI dy rsqy dy rwhI swaU SIl pMQI (kau)nUM duKu (dyie)idMdw hY, ieauN qUM
BI roVy vWg d`uK dyvyN AQvw kubol khyN, D``ky mwryN ikauNik roVw bx ky, gux qW ku`J Dwry. pr
hMgqw n C`fI[ hMkwr dy iqAwg sihnSIlqw r`Kx dw aupdyS hY[ hMkwr iqAwgxy krky
vwihgurU jI iml jWdy hn[
AYsw qyrw dwsu hY; ijau DrnI mih Kyh]147] pUrn Bgq jI kihMdy hn[ hy Akwl
purK vwihgurU jI! hMgqw sihq roVw BI prvwx nhIN, pr (qyrw)Awp jI dw AYsw dwsu (hY)hovy
(ijau)ijvyN (DrnI)DrqI (mih)iv`c Kyh huMdI hY]147]
kbIr. Kyh hUeI qau ikAw BieAw; jau auif lwgY AMg] hir jnu. AYsw cwhIAY; ijau
pwnI srbMg]148] roVw qW AiV`kw lwauNdw sI, pr Kyh AiV`kw nhIN lwauNdI[ iPr kihMdy
hn, jy Kyh bx igAw, AsIN swirAW dI crn DUV hW[ ieh BI gRIbI Dwr leI, iksy kSt
nhIN idMdw, roVy qoN hyTlI brIk AvsQw c Aw igAw[ pr Pyr BI kihMdy ies c BI doS hY[
www.Gursevak.com

190

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp
vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- Blw jy Kyh BI (hUeI)ho igAw, ijvyN ByK Dwr ilAw, gRIbI c rihMdw Kyh
bixAW (qau)qW BI (ikAw)kI (BieAw)hoieAw? (jau)jy kr Kyh auif ky (AMg)AMgW
(lwgY)l`gdI hY[ Kyh dy AMgW l`gx vWg, jy koeI Aw ky pRym krn l`g ipAw, aus nwl pRym
krn l`g igAw[ moh krn vwly nwl ivkwrI ho igAw[ jy iksy ny iP`kw boilAw, qW isr v`Fx
iqAwr ho igAw[ jy Srwb pIx vwlw Aw igAw qW Srwb pI leI, mIt Kw ilAw[ kihMdy jy
AsIN sO b`krw Kw leIey qW BI AsIN inrlyp hW[ XQw:- AhM bRhm AsmI, inSMg Bog l`CmI[
AhM bRhm A`kry; insMg Kw b`kry[ s`uKy vwly nwl s`uKw pI ilAw[ hMgqw n C`fI, isr c
suAwh pw leI[ XQw:- Alu mlu KweI isir CweI pweI] mUriK AMDY piq gvweI] ieh BI
pRvwx nhIN[
hir jnu. AYsw cwhIAY; ijau pwnI srbMg]148] (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk
vwihgurU jI dy (jnu)ipAwry Bgq jI (AYsw)AYsy (cwhIAY)cwhIdy hn, (ijau)ijvyN pwnI
(srbMg)swry AMgW Su`D piv`qR krdw hY[ swirAW ipAwrw hY, AsIN pwxI pINdy hW, idl
SWqI idMdw hY, hwzmw TIk r`Kdw, pyt sw& r`Kdw hY[ mINh nwl swry vwqwvrn sw&
krdw hY]148] pwxI vWg rMgW 2 dy praupkwr kr lvy[ Apnw ibgwir; ibrwnw sWFY] iPr
BI jy hMgqw nw C`fy qW,
kbIr. pwnI hUAw q ikAw BieAw; sIrw qwqw hoie] hir jnu. AYsw cwhIAY; jYsw. hir
hI hoie]149] sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr
pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- pRmwqmw jI pRwpq krn leI, gurmiq mwrg qy c`lx vwly, jo
gursyvk jI hn, jy Blw (pwnI)pwxI vwlw suBwA BI (hUAw)ho igAw, pwxI vWg praupkwrI
bx gey[ q Pyr (ikAw)kI (BieAw)hoieAw? Pyr BI auh g`l pRwpq nhIN jy hMgqw nhIN C`fI,
ikauN jo pwxI dw suBwA (sIrw)TMFw (qwqw)q`qw (hoie)huMdw hY[ jy pwxI vWg suBwA bVw BwrI
TMFw kr ilAw, Bjn ismrn v`loN TMFw ho igAw[ iksy vyly pwxI jMm BI jWdw hY, ies qr@W
Bjn ismrn v`loN jV@ ho igAw[ q`qy hox vWg qmo- guxI ho igAw, kRoD c Aw ky jIAW
kql krn l`g igAw, ieh BI pwxI bxy dw koeI lwB nhIN hY[ hux pRwpqI kih rhy hn[
hir jnu. AYsw cwhIAY; jYsw. hir hI hoie]149] hy ipAwirE! (hir)vwihgurU jI dw
(jnu)ipAwry syvk Bgq, (AYsw)AYsy hoxy (cwhIAY)cwhIdy hn, (hir)vwihgurU jI jYsw srUp hI
hoie jwx]149] ijvyN DMn bwbw GneIAw swihb jI[ XQw:- hir kw ichnu. soeI hir jn
kw; hir Awpy. jn mih. Awpu rKWiq]) hir hirjn. dueI eyk hY; ibb ibcwr. kCu nwih] jl
qy aupj, qrMg ijau; jl hI ibKY smwih])
www.Gursevak.com

191

q`qkrw

aUc Bvn kn kwmnI; isKir Djw Phrwie] qw qy BlI mDUkrI; sMq sMg gun
gwie]150] vwihgurU jI dy ismrn Bjn ibnw, c`kRvrqI bwdSwhI BI ins&l d`sdy hn[
(aUc)au~cy (Bvn)Gr rwjduAwry hox, (kn)AMn pdwrQ (kn)sonw Ku`lw hovy, (kn)sony nwl
l`dI, sony rMgI lwl cyhry vwlI AiqAMq suMdr (kwmnI)iesqRI hovy, (isKir)au~cy rwj duAwry
mMdrW qy (Djw)inSwn (Phrwie)JUldy hox[ hy BweI! (qw)iqs (qy)nwloN, (mDUkrI)mMg ky
KwxI rotI (BlI)cMgI hY[ sMq jI dy (sMig)nwl, sdw rih ky, vwihgurU jI dy gun
(gwie)gwauxw kry]150] BwvArQ:- mhWpurSW dy AwSy bVy au~cy hn[ sulqwnu hovw. myil
lskr; qKiq rwKw pwau] hukmu hwslu krI bYTw; nwnkw. sB vwau] mqu. dyiK BUlw vIsrY;
qyrw. iciq n AwvY nwau]) aUcy mMdr; swl rsoeI] eyk GrI Puin rhnu n hoeI]) jy lK
iesqrIAw Bog krih; nv KMf rwju kmwih] ibnu sqgur. suKu n pwveI; iPir iPir jonI
pwih]) ien@W dI pRwpqI leI jIv dw mn qV& irhw hY, pr ien@W pRwpq krky koeI BI suKI
nhIN hoieAw[ ijvyN ic`qRbIrj rwjy ny l`K rwxI ivAwhI, ie`k rwxI dy b`cw hoieAw, dUjIAW ny
eIrKw nwl mrvw idqw[ ien@W g`lW c izMdgI ivArQ clI jWdI hY[ jy c`kRvrqI bwdSwh
XQwrQ smJ hovy ik myry kol jo drb mwl hY, ieh sB cly jwx vwlw hY [ ies c K`cq ho ky
AwpxI izMdgI brbwd nhIN krnI[ mWDwqw gux; rvY jyn ckvY khwieE] c`kRvrqI pwiqSwh
mWDwqw jI vWg vwihgurU jI dy gux hI gwvy[ jy koeI ipAwrw vwihgurU jI dI pRwpqI v`l l`gdw
hY, qW AMgIkwr krdy hn[ XQw:- AMgIkwru. Ehu kry qyrw; kwrj siB svwrxw] BwvyN mMg ky
pRCwdw Ck lvy, pr vwihgurU jI dy gux gwauNdw rhy, bMdgI krn c ivGn n pvy [ pr swnUM
qW r`jvyN pdwrQ imldy hn qW BI bMdgI nhIN krdy[
kbIr. pwtn qy aUjru Blw; rwm Bgq. ijh Twie] rwm snyhI bwhrw; jmpuru myry
BWie]151] vwihgurU bRhm srUp DMn Bgq swihb jI vwihgurU jI dI pRymw- BgqI bhuq 2
bhuq hI au~cw d`s rhy hn[ Awp jI dy rMgw rMg ielwhI mhW ivsmwd i^Awl hn[ kbIr
swihb jI s`cy Amolk bcn &urmwauNdy hn:- ijs Sihr c gweIAW kql huMdIAW hn, vysvw
dy nwc gwxy, ivBcwr, isgRt bIVI Srwb nSy dy pRvwh c`ldy hn[ Gu`g vsdy suMdr sohxy
(pwtn)Sihr (qy)qoN, (aUjru)aujwV AiqAMq hI Bly sy Blw hY[ (ijh)ijs (Twie)jg@w aujwV
c, (rwm)ivAwpk vwihgurU jI dI pRymw (Bgq)BgqI huMdI hovy[ (rwm)vwihgurU jI dy
(snyhI)ipAwry qoN (bwhrw)ibnw, Gu`g vsdw suMdr sohxw Sihr, hovy, (myry)dwsn dws dy
(BWie)Bw dw, auh (jmpuru)jmpurI hY]151] XQw:- ijQY; nwmu jpIAY pRB ipAwry] sy
AsQl; soien caubwry] ijQY. nwmu n jpIAY myry goiedw; syeI ngr aujwVI jIau]) kbIr.
jh jh hau iPirE; kauqk TwE Twie] iek rwm snyhI bwhrw; aUjru myrY BWie]14])
kauqk kof qmwisAw; iciq. n Awvsu nwau] nwnk. koVI nrk brwbry; aujVu soeI Qwau]
www.Gursevak.com

192

q`qkrw

kbIr. gMg jmun ky AMqry; shj suMn ky Gwt] qhw kbIrY. mtu kIAw; Kojq muin jn
bwt]152] gMgw jmnw ndIAW iv`ckwr shjsuMn Gwt hY, au~Qy bYT ky bMdgI dI mhwnqw mMndy
hn[ pr kbIr swihb jI ny kmwl kr idqI, dwsn dwsW E~Qy jwx dI loV nhIN, swnUM
mhwrwj ny, rwm ipAwrI siqsMgq jI hI Aqy gurU qIrQ b^Sy hn, ij`Qy kQw kIrqn lMgr
bMdgI suK imldw hY[
kbIr. gMg jmun ky AMqry; shj suMn ky Gwt] qhw kbIrY. mtu kIAw; Kojq muin jn
bwt]152] gurmiq mrXwdw pUrn idRV pRp`k krvw rhy hn[ gMgw jmnw godwvrI srsuqI; qy
krih audmu. DUir swDU kI qweI] iklivK mYlu Bry. pry hmrY ivic; hmrI mYlu. swDU kI DUir
gvweI]1] Anuswr dwsn dws, gMgw jmnw c ieSnwn dI mhwnqw nhIN mMndw[ gMgw jmnw
dI aupwSnw nhIN krdw[ XQw:- gMgw gieAw godwvrI; sMswr ky kwmw] sRb ivAwpI mhW
ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy
Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- dwsn
dws gMg jmun (ky)dy (AMqry)&rk qy ho igAw hY, Bwv ien@W dI pUjw nhIN krdw, ien@W c
ieSnwn dI mhwnqw nhIN mMndw, suAws 2 nwmu jpx jpwaux dI mhW 2 mhwnqw mMndw hY [
ie`k Akwl purK jI dI pRymw- BgqI krky, vwihgurU jI (ky)dw ij`Qy (shj)SWq rUp
(suMn)A&ur (Gwt)AsQwn, (qhw)iq`Qy, dwsn dws kbIrY ny (mtu)vsxw (kIAw)kIqw hY[ ij`Qy
koeI sMklp ivklp nhIN[ A&ur AvsQw c phuMcx leI, ijs (bwt)rsqy (muin)mMnxSIl
swaU munI (jn)ipAwry Bgq jn (Kojq)Kojdy hn]152] XQw:- AMqir suMnM. bwhir suMnM;
iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY. jo nru jwxY; qw kau. pwpu n puMnM ]) suMn mMfl; ieku jogI bYsy]
nwir n purKu; khhu koaU kYsy]) hrK AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau dIAw])
shj guPw mih; Awsxu bwiDAw] joiq srUp; Anwhdu vwijAw]) jb Akwru iehu; kCu n
idRstyqw]) jb Awpn Awp; Awip pwrbRhm]) jh eykih eyk; eyk BgvMqw]) jh Awpn Awpu;
Awip pqIAwrw])
kbIr. jYsI aupjI pyf qy; jau. qYsI inbhY EiV] hIrw iks kw bwpurw; pujih. n rqn
kroiV]153] vwihgurU bRhm srUp Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- Avr join; qyrI
pinhwrI] iesu DrqI mih; qyrI iskdwrI]) sgl join mih; qU isir DirAw]) BeI
prwpiq; mwnuK dyhurIAw] Anuswr, jYsI nr nrwiexI Amolk, Arog kMcn dyhI, mwqw jI dy
audr (pyf)m`uF, (qy)qoN (aupjI)pYdw hoeI, (jau)jykr (qYsI)ausy qr@W, pwp ivkwr AOguxW
rihq, (EiV)AwKrI suAws q`k (inbhY)inB jwvy[ gurpRswid AMimRq Ck ky, corI XwrI kql
fwky ivBcwr n kry, nSy n vrqy[ pUrn idRV prp`k Drm kmwvy[ Drm dy ds ic@Mn@:- 1iKmw
2
AihMsw 3dieAw 4imRd; 5sqbcn 6qp dwn[ 7sIl sMqoK iqRsnw ibnw; Drm icMn@ ds jwn[
1
iksy dI ZlqI idloN muAw& krnw iKmw hY[ 2jIv h`iqAw dw iqAwg 3jIAW qy qrs krky
www.Gursevak.com

193

q`qkrw

aun@W suK dyxw dieAw hY jI[ 4koml nrm vrqxw, 5hmySw s`cy bcn bolxy[ 6guru syvw qpW
dw SRomxI syRSt qp hY[ 7swaU gurmuiK[ prwieAw rUp nhIN dyKxw, JUT nhIN bolxw, inMdw nhIN
krnI Awid ienW AsUlW qy c`ly[ dyiK prweIAw cMgIAW; mwvW BYxw DIAW jwxY[) pr iqRA
rUpu; n pyKY nyqR]) imiQAw; nwhI rsnw prs]) prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy
mhwn praupkwrI s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihbjI dy A`Kr 2 vwihgurU gurU mMn ky, A`Kr
2 dw iDAwn Dwr ky, mMny pUjy, suAws 2 vwihgurU vwihgurU jpy, jpwvy iDAwvy bil bil jwvy,
Gol Gumwvy, sRb`q dy Bly ihq, Apxw sB ku`J kurbwn kr dyvy[ qW iPr kI hovygw?
hIrw iks kw bwpurw; pujih. n rqn kroiV]153] hIrw iks (kw)dw (bwpurw)ivcwrw
hY, (kroiV)kRoVW hI rqn mu`l pw ky, aus dy brwbr (n)nhIN (pujih)phuMc skdy]153] XQw:pwqwl purIAw eyk Bwr; hovih lwK kroiV] qyry lwl kImiq qw pvY; jW isrY hovih hoir]
AYsy au~cy jIvn vwly mhWpuurS p`lVy dy ie`k pwsy, sjwieAw jwvy, dUjy pwsy l`KW kRoVW hIry
jvwhrwq pwey jwx, auh BI brwbr pu`j nhIN skdy[
kbIr. jYsI aupjI pyf qy; jau. qYsI inbhY EiV]2:- prmpUjnIk SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- jYsI (pyf)mu`F, sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj dI qwibAw,
pMjW ipAwirAW duAwrw AMimRq Ck ky, siqgur kY jnmy; gvnu imtwieAw] pMj ipAwry kihMdy
hn, hy ipAwry ^wlsw jI! hux qoN Awp jI dI gurU Gr c nvIN izMdgI (aupjI)pYdw hoeI hY[
zwq pwq goq pwp sB nwS ho cu`ky hn[ ijs qr@W mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI ny pMj
kkwr b^sy hn[ izAwdw qoN izAwdw in`qnym krnw, corI XwrI inMidAw cuglI mMd krm nhIN
krny[ jUTw nhIN Kwxw, qMbwkU nhIN vrqxw, b`jr kuirhqW qoN bcxw ieh SuB is`iKAw idRV
krvwauNdy hn[ aus vyly vr iml jWdw hY[ AMimRq Ck ky, jYsI (pyf)mu`F qoN guru Gr c nvIN
izMdgI (aupjI)pYdw hoeI hY[ (qy)auh (jau)ijs qr@W AMimRq Ck ky pwk huMdw hY, aus qoN bwd
sMswr nwl vrqidAW, gurU gRMQ swihb jI, pMjW ipAwirAW dI AwigAw c c`ly [ (EiV)AwKr
q`k (qYsI)aus qr@W mhwrwj nwl s`cI pRIqI (inbhY)inB jwvy[ ijs qr@W pMj ipAwry aupdyS
idMdy hn, A`KW nwl rUp nw dyKy, suAws 2 nwm jpy, sB dI crn- DUV bxy[ iPr AYsI au~cI
AvsQw pRwpq huMdI hY[
hIrw iks kw bwpurw; pujih n rqn kroiV]153]2:- hIrw mnuKw jnm iks (kw)dw
(bwpurw)ivcwrw hY? ie`k bMdw aus dy qu`l ho sky, kRoVW rqn vWg dyv dyhIAW BI aun@W dy
brwbr nhIN phuMc skdIAW[
kbIr. jYsI aupjI pyf qy; jau qYsI inbhY EiV]3:- (pyf) mu`F bRhm srUp DMn gurU
hirgoivMd swihb s`cy pwiqSwh jI, Awp jI dw 1652 ib: c Avqwr hoieAw, igAwrW vry@
dI aumr c gurqw ibrwjmwn hoey[ 1663 ib: sMmq siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI lhOr
zwlmW ny au~bldI dyZ c ibTwieAw, q`qw ryqw sIs qy pwieAw, sVdI m`cdI loh qy
www.Gursevak.com

194

q`qkrw

ibTwieAw, Akih Asih kSt kubol shwridAW, ShIdI idqI[ gurU ipqw jI dI ShIdI bwd.
DMn gurU hirgoivMd swihb s`cy pwiqSwh jI ny bVy hI prn kIqy, mMdkrmI ivBcwrI, gur
inMdk, gur dRohI swkq sMq doKI Awid swry doS mYnUM l`gx, jykr pwpI sMq doKI cMdU dy n`k c
nkyl nw pwvW[ aunw icr nw mYN r`j ky sOxw, nw hI r`j ky Kwxw[ siqgurU mhwrwj ny BwrI
bIr rsI boly khy[ s`cy pwiqSwh jI ny Akwl q^q &OjW rcIAW[ mhwrwj q^q qy sjdy
hn, au~pr sunihrI Cqr Juldw hY, s`jy K`by do cOrdwr cOr krdy hn[ Akwl q^q swihb jI
ivKy, Abdulw qy n`Qw FwfI joiDAW dIAW vwrW gwauNdy hn[ siqgurU swihb jI v`fy 2 ienwm
b^Sdy hn[ mhwrwj ny FwfIAW qy KuS ho ky, hwQI. hor &OjI b^Sy, jo hmySW hI aun@W dy nwl
rihMdy[ pRymIAW drSnW dw bVw hI suBwgw smW pRwpq huMdw[ siqgurU swihb jI dy drSn
krky inhwl huMdy[ sB dy mn SWq ho jWdy, ikauN jo siqgurU swihb jI hux bIr rs c hn[
DrmXu`D dIAW iqAwrIAW kr rhy hn[ XQw:- AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu
mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy] sB hukm kIqw, BweI ijhVw DMn siqgurU nwnk dyv
swihb jI dI sdw BwrI KuSI cwhuMdw hY, auh GoVy SSqr Bytw ilAwvy [ BwvyN mulk c bVI
BwrI gRIbI sI, byAMq pRym BytwvW hwzr hox l`gIAW[ pRymIAW ny Awpxy b`cy gurU crn- kmlW
c Bytw kr idqy[ pRymIN mwl fMgr aUT GoVy SSqR ilAWauNdy hn[ pRymIN rwjy mhwrwjy BI Aw ky
nmskwrW krn l`gy[ mhwrwj jI dy, mhwn suMdr hI suMdr drSn krn vwly dMg rih jWdy [
ijhVy drSn krn AwauNdy, auh Gr jwx dw &urnw hI C`f idMdy[ do pRymIN BweI mohn qy
gupwlw jI, siqgurU swihb jI dy drSn Aqy FwfI vwrW suxdy hn[ bIr- rsI XoDy mweI BweI
gurU dy dIvwn c sj rhy hn[ kbIr. jYsI aupjI pyf qy; jau qYsI inbhY EiV] kbIr swihb
jI dy khy Anuswr (pyf)m`uF pUrn bRhm srUp DMn siqgurU sRI gurU hirgoivMd swihb mhwrwj jI
dy bIr- rsI drSn krky, BweI mohn qy gupwlw jI dy ihrdy c pRIqI pYdw hoeI[ dohW ny iml
ky mqw kIqw, ijnw icr j`g qy ijauxw hY, mhwrwj swihb jI dI inSkwm syvw hI krnI
hY, mhwrwj Awp hI, AYsI ibDI bxw dyx, Awpxy sIs, mhwrwj swihb dy lyKy l`g jwx, Bwv
pUrn gurU jI leI ShIdI pweIey[ AMqm smyN mhwrwj swihb dy drSn ho jwx[ jdoN pwpI
Swhjhwn bwdSwh dy hukm nwl, muglsKwn 7000 &Oj lY ky cV@ ky, sRI AMimRqsr swihb jI
AwieAw[ loh gV@ swihb ikly ivKy, dovyN pRymIN 25 isMGW smyq bhuq bhwdrI nwl lVy, krwry
P`t l`gy, pRymI is`K cu`k ky, s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crn- kmlW c ilAwey, s`cy
siqgurU swihb jI ny imhr dI ingHw pw ky, inhwl 3 kr idqy [ XQw:- nwnk ndrI; ndir
inhwl]
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy rumwl nwl ien@W dy suMdr sohxy snmuK s`cy cyhry
pUMjy, pUrn Agm ivsmwd ipAwr dy ky, pUrn pRym c FL ky ikhw, inhwl inhwl inhwl!
BweI is`Ko! vr mMgo[ pyRmIAW ikhw, Awp jI dy dwsn dws mUrK b`cy, Awpo iv`cIN bcn
www.Gursevak.com

195

q`qkrw

krdy sW, gurU pRmysr jI leI ShId hoeIey qy AMqm smyN s`cy siqgurU swihb jI drSn
b^Sx[ Awp jI AMqrjwmI hoN, Awp jI ny mhwn ikRpw krky dwsW dI ieh SuB ie`Cw pUrI kr
idqI hY[ jdoN 2 BI Awp jI Awpxy SuB s`cy pUrn Avqwr DwroN, qdoN 2 dwsn dwsW gRIbW
BI, Awpxy nwl ilAwieAw kro jI[ bwr 2 Awp jI qoN Awpxy isr vwrdy rhIey jI[ ijqny
is`K m`cdy Drm- jMg c ShId hoey hn, smUh ipAwirAW Awpxy s`cy crn kmlW c sdw
hI r`Kxw jI ieh pRym ibnMqI sux ky, gurU ipqw jI rom 2 krky BwrI pRsMn hoey, &urmwieAw,
cMgw BweI! Akwl purKu jI ieh SuB kwmnw pUrI krn[ hux kbIr swihb jI dy hukm
Anuswr jYsI aupjI pyf qy jYsI pRIqI siqgurU hirgoivMd swihb dy drSn kridAW FwfI kQw
kIrqn suxidAW, ien@W snmuK gurmuKW jI dy idl c gUV@I gurU pRIqI (aupjI)pYdw hoeI sI[
jau qYsI inbhY EiV] ausy qr@W hI ienW pRymIAW dI AMq q`k inB geI[ XQw:- myrI pRIiq;
goibMd isau. ijin GtY] mY qau. moil mhgI leI; jIA stY]1]) rwm jpq; qnu jir kI n
jwie] rwm nwm; icqu rihAw smwie]) icq n BXo hmro; Awvn kh] cuBI rhI sRq; pRBu
crnn mih]) khw BieE; jau qnu BieE iCnu iCnu] pyRmu jwie; qau frpY qyro jnu]) swcI
pRIiq.n quteI ipAwry; jugu jugu rhI smwie]) swcI pRIiq hm; qum isau jorI] qum isau joir;
Avr sMig qorI]) mInu pkir.PWikE Aru kwitE; rWiD kIE bhu bwnI] KMf KMf kir. Bojnu
kIno; qaU.n ibsirE pwnI] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu
ibnqI myrI]1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry]1] rhwau] jau
qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau. pRIiq n qorau]2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI]
qumih su kMq; nwir hm soeI]3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]
hIrw iks kw bwpurw; pujih n rqn kroiV]153] kImqI p`Qr hIrw, iks (kw)dw
(bwpurw)ivcwrw hY, (kroiV)kRoVW rqn BI, AYsy Amr prm pwk ShIdW dy brwbr (n)nhIN
(pujih)p`uj skdy]153] AYsy ivsmwd inSkwmI, gurU pRmysr jI dy s`cy crnkmlW jI dy ^ws
pRymI jIvn mukq mhWpurSW ny, ieh SuB Amolk bcn kmwey:- syvw krq; hoie inhkwmI]
iqs kau; hoq prwpiq suAwmI]
kbIrw. eyku AcMBau dyiKE; hIrw hwt ibkwie] bnjnhwry bwhrw; kaufI bdlY
jwie]154] (kbIrw)Bgq kbIr swihb siqgurU gRMQ swihb jI &urmw rhy hn:- (eyku)ie`k
bVw (AcMBau)Ascrj (dyiKE)dyiKAw hY, rwjn ky rwjw. mhwrwjn ky mhwrwjw ;) sjxu scw
pwiqswhu; isir sWhW dY swhu]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) sB qy vfw siqguru nwnku; dyv
swihb jI dI swDsMgq rUpI hwt qy, AYso hIrw; inrml nwm] Anuswr vwihgurU jI dy
prmpiv`qR nwm jI rUpI hIrw jI, (ibkwie)ivk rhy hn, isr v`ty[ XQw:- iqhtVy bwjwr;
saudw krin vxjwirAw]) h`t Ku`l geI, DMn siqgurU nwnk swihb jI dI, sOdw lYxgy nsIbW
vwly[ nwnk. syvku soeI AwKIAY; jo. isru Dry auqwir] Anuswr gurU swihb jI sIs Arp ky
www.Gursevak.com

196

q`qkrw

KRIdx vwly, au~qm gursyvk jI qoN (bwhrw)ibnw, rs ks nSy pdwrQ iviSAW AOguxW pwpW
mwieAw rUpI kaufI kaufI, (bdlY)bdly (jwie)jWdw hY]154]
idRstWq:- ie`k pKMfI bwvy dI godVI c Amolk lwl sI, cwA nwl n`cdw rihMdw sI[ T`gW
soicAw, ies koLy koeI Amolk cIz hY, ijvyN BweI gurdws swihb jI &urmw rhy hn:- Dnu
DrqI ivic dbIAY; msqik prvwxY] aus nwl l`g ky syvw krn l`g gey[ FMg nwl aun@W ny
ie`k T`g ikhw, pYsy dIAW kOfIAW lY ky Aw[ auh pYsy dIAW kOfIAW lY AwieAw, kihMdy
ikMnIAW? kihMdw bwrW, kihMdy bwvw jI igxo, jdoN igxIAW qW igAwrW hoeIAW, bwvw jI
kihMdy, mYN jw ky pUrIAW kr ky ilAwauNdw hW[ kihMdy bwvw jI CyqI 2 jwau, CyqI 2 muV
Awau, godVI ie`Qy r`K jwau[ T`g godVI coN lwl k`iF ky B`j gey[ bwvw jI Awey, godVI
s`KxI dyK ky, gS Kw ky if`gy, mr gey[ ieauN lwl kaufI bdly cilAw igAw[ iqvyN swry
ieMdRy, Bu`Ky bwj vWg, Awpo Awpxy ivSy B`jdy hn[ rsnw suAwd lYNdI hY, kMn ivSy ivkwr
dIAW g`lW suxdy hn, A`KW prwieAw rUp dyKdIAW hn, zbwn JUT boldI hY, cmVI sprs c
l`gI, pYr kusMgq c jWdy, h`Q Zlq kMm pwp krdy, ieh sB kaufI mwieAw hY [ ijvyN Bgq
rivdws swihb jI ny ikhw, imRg mIn iBRMg, pqMg kuMcr; eyk doK ibnws] pMc doK AswD jw
mih; qw kI kyqk Aws]) bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] ieAwhU
jugiq; ibhwny keI jnm] Anuswr hIrw nwm C`f ky ieMdRy ivSy ivkwrW rUp kaufI dw vxj kr
rhy hn[) gur ibnu. ikin smJweIAY; mnu rwjw sulqwnu] Anuswr mn c`kRvrqI bwdSwh
bixAW bYTw hY[ Qwn ibhUn; auiT auiT iPir DwvY]) kbhU jIAVw. aUiB cVqu hY; kbhU jwie
pieAwly] loBI jIAVw. iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly ] ikauNik mhwrwj jI dy crn- kml
AMdr BI Aqy bwhr BI hn[ AMqrmuK ho ky sMswr dy &urny C`f ky iekwgR ho ky, gurU swihb dy
crn- kmlW nUM, pRIiq rUpI zbwn nwl nhIN c`tdw[ XQw:- mweI; crn gur mITy] vfY Bwig
dyvY prmysru; koit Plw drsn gur fITy]) mn mhwrwj jI dy, gur kw sbdu. rqMnu hY; nwm
rqn dI kdr nhIN[ mn AMdr nhIN itkdw, bwhr B`ijAw iPrdw hY [ ieh rs ks nSy ivSy
pdwrQ iviSAW AOguxW pwpW kaufI bdly jw irhw hY[ XQw:- rYix gvweI soie kY; idvsu
gvwieAw Kwie] hIry jYsw jnmu hY; kaufI bdly jwie]1]) hIrw lwlu Amolku hY BwrI; ibnu
gwhk. mIkw kwKw]) AMn@y vis. mwxku pieAw; Gir Gir. vycx jwie] Enw. prK n AwveI;
AFu. n plY pwie])
ijvyN hux gurU gRMQ swihb jI gurqw g`dI ibrwjmwn ho ky, isr dy ky ^RIdx vwLy guris`K dy idl
idmwZ c, cOvI GMty gurbwxI Byj ky, hIrw inrml nwm b^Sdy rihMdy hn[ pr bnjnhwry
ibnw, kaufI bdly jWdw hY[ ijs qr@W jIv siqsMgq c BI Aw igAw, Pyr prwieAw rUp hI
dyKdw irhw, jW iPr sON igAw, jW iksy nwl JgVw hI kr ilAw[ syvw koeI n kIqI jW golk
hI corI kr leI[ gurU Gr coN sohxI jYkt jW ju`qI hI corI kr leI[ kVwh pRswd qy lwlc
www.Gursevak.com

197

q`qkrw

kr ilAw[ kIrqn krn dw, ie`k GMty dw mYN ds hzwr rupey lYxw hY [ jy kihMdy BweI swihb
jI ie`k sbd hor pV@ idau qW kihMdw pMj hzwr hor lvWgw[
mhW ivsmwd Amolk swKI:- rqn jvyhr nwm] Amolk hIrw rqn jvyhr lwl nwmu jI nUM,
jOhrI bx ky, qn mn Dn isr, pUrn gurU jI dy ky, vxjx vwly, DnvMq nwm ky vxjwry]
DMn DMn DMn vwihgurU mh`lw qIjw jI dI swKI:- iqhtVy bwjwr; saudw krin vxjwirAw] scu
vKru ijnI lidAw; sy scVy pwswr]17] DMn gurU Amrdws swihb s`cy pwiqSwh jI, bwrW
swl gurU duAwry dw jl FoieAw[ XQw:- jl FoieE. siqgur ky duAwry; ieh ibiD. pwieE moK
duAwry[ siqgur bYTw Amr srUp hoie; gurmuK pweI dwq ielwhI] siqgurU AMgd dyv mhwrwj
swihb s`cy pwiqSwh jI dy ieSnwn leI, ibAws qoN jl lYx jWdy[ jdoN sRI ^fUr swihb jI qoN
qurdy, ipAwry pRIqm jI fMfauq krky nmskwr krdy, ichrw pRIqm jI v`l r`K ky qurdy[
ies qr@W Bu`K aunINdRw, qRyh, kubol shwry, bVI s^q ms`kq kIqI[ qrkW mwrdy ik ic`tw
dwhVw, ic`ty kys, tu`krW leI, kuVmW Gry ruL irhw hY[ jy koeI b`cw syvw kihMdw, h`Q
joVdy, nmskwr krdy, B`j ky SuB s`cI syvw kr idMdy[ ijvyN julwhy dI kuMBl c if`gy, bVI
krVI prK hoeI[ siqgurU mhwrwj swihb jI ny au~bldI dyg c bYT ky q`qy ryqy qy bYT ky,
q`qw ryqw sIs qy puAw ky sVdI bldI m`cdI loh qy KV ky, AYso hIrw; inrml nwm] sMswr
qy r`K ilAw Aqy sMswr sdw leI b^S rhy hn[ AYsI Gwlxw kmweI kIqI, siqgurU
qygbhwdr swihb jI lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky iklW ivckwr bYTy, guurbwxI aucwrI Awpxy
sIs swihb jI blIdwn idqy[ siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny swihbzwdy mwqw ipqw is`K
is`KxIAW &Oz Kzwny sRbMs kurbwn kIqw[ XQw:- pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws]
hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI;
glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix. n kIjY]) ggn dmwmw bwijE;
pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab. jUJn ko dwau]1] sUrw. so pihcwnIAY; ju. lrY
dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU. n CwfY Kyqu]) gur kau; kurbwnu jwau hW]) kMcn
isau; pweIAY nhI qoil] mnu dy; rwmu lIAw hY moil]) qnu mnu Dnu sBu. sauip gur kau; hukim
mMinAY pweIAY]
kbIrw. jhw igAwnu, qh Drmu hY; jhw JUTu, qh pwpu ] jhw loBu qh kwlu hY; jhw iKmw
qh Awip]155] Bgq sRI kbIr swihb siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:- {siqgurU sRI
gurU Arjn dyv swihb jI mhwrwj dw mn sB dI crn- DUV bixAW hY[ XQw:- bRhmigAwnI;
sgl kI rInw]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) grIbI;
gdw hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI] DMn siqgurU Arjn dyv swihb jI mhwrwj jI v`fy
praupkwr aumwh sihq, sMswr gurU gRMQ swihb jI mhwrwj, hirmMdr swihb jI, Amolk
gurU mrXwdw b^S rhy hn[ mhwrwj swihb AMdr, Bwxw mMnx mMnwaux ilv lwaux, luAwaux,
www.Gursevak.com

198

q`qkrw

nwm jpx jpwaux, gurU pRymw- BgqI gurU syvw, sRb`q dw Blw krn krwaux, AsMK guxW sihq
pUrn bRhmigAwn hI bRhmigAwn hY, Bwv Awp jI inrgun bRhm jI dy srgun Avqwr hn[
inrgun bRhm jI, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr inmRqw hlImI gRIbI sihnSIlqw iekwgRqw
SWqI Awidk AsMK guxW sihq, Awp jI dy AMdr bwhr BrpUr ho rhy hn[ Awpxy Awqmw
Awp nmskwr kr rhy hn[ XQw:- Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux kw; nwhI prvysu]
vwihgurU inrgun bRhm jI, Awpxy rcy AsMK sUrj cMd qwry mMfl ibjlIAW AgnIAW
ititAwixAW kotwn kot bRhmMfW dI rcnw srgun srUp dy pswry sihq, siqgurU Arjn dyv
swihb mhrwj jI nUM, inmK 2 nmskwr kr rhy hn[}
kbIrw. jhw igAwnu, qh Drmu hY; jhw JUTu, qh pwpu] AYsy dwqy siqgurU mhwrwj swihb
jI dy irdy c (jhw)ij`Qy, imRqk jIvwlx, su`ky hrw krn, A`g c sVdy bcwaux,
sRb`q dy Bly dw igAwnu hY, (qh)iq`Qy hI pUrn Drmu hY[ (jhw)ij`Qy JUTu hY, (qh)iq`Qy hI mhW
mhW pwpu hY[ qW hI mhwrwj dI mihmw r`b srUp hI bxI hY:- kuil soFI. gur rwmdws qnu;
Drm Dujw Arjunu hir Bgqw] Drm ieh hY:- srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip;
inrml krmu] Drm dy icMn@ inSwn:- 1iKmw 2AihMsw 3dieAw 4imRd; 5sqbcn 6qp dwn[
7
sIl sMqoK iqRsnw ibnw; Drm icMn@ ds jwn[ 1iksy dI ZlqI idloN muAw& krnw iKmw hY[
2
jIv h`iqAw dw iqAwg, 3jIAW qy qrs krky. aun@W suK dyxw dieAw hY jI[ 4koml nrm
vrqxw, 5hmySw s`cy bcn bolxy[ 6guru syvw qpW dw SRomxI syRSt qp hY[ 7swaU gurmuiK[
;jhw JUTu, qh pwpu] qy swKI ipRQIcMd jI:- vwihgurU siqgurU mh`ly cOQy jI dy qwey jI
dy spu`qR BweI shwrI jI, sRI AMimRqsr swihb jI phuMcy[ pRym bynqI kIqI, hy gRIb invwj
mhwrwj swihb s`cy pwiqswh jI! dwsn dws dy b`cy dI SwdI hY [ ikRpw krky drSn b^So
jI[ siqgurU rwmdws mhwrwj jI ikhw, ie`Qy is`KI dw Durw hY, A`Ty phr lMgr c`ldw hY,
byAMq is`K sMgqW AwauNdIAW hn[ ie`Qy siqsMgqW bhuq izAwdw pRym pRcwr dI loV hY[ ies
leI dwsn dws nhIN jw skdw, dws dy jwx qoN, siqsMgqW ip`Cy AwauxgIAW, b`cI vwilAW qy
boJ pvygw, aun@W krzw lY ky siqsMgq jI dI SuB syvw krnI pvygI[ mhwrwj ny ipRQIcMd
jI ikhw, hy ipAwry b`cy! Awpxy qwey jI nwl, lhOr ivAwh jwau [ kihMdw, nhIN jI!
grmI bhuq hY[ Pyr mhWdyv jI ikhw, auh kihMdw, mYN nhIN jwxdw qwieAw kOx huMdw
hY?[ siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ikhw, qW mhwrwj ny ikhw, qU cau. sjx mYifAw; fyeI.
issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid. psI dIdwru] siqgurU mhwrwj jI bVy hI cwA nwl
gey, do vr@y lhOr rhy, siqgurU rwmdws jI dy Avqwr AsQwn dI SuB s`cI syvw krvweI[
siqsMgqW bhuq 2 AwauNdIAW, mhwrwj swihb do vyly AMimRq kQw kIrqn krdy, is`KI dw bhuq
BwrI pRcwr hoieAw[ qY jnmq gurmiq; bRhmu pCwixE] Anuswr BwvyN Ajy mhwrwj gurqwg`dI
ibrwjmwn nhIN hoey, pr &yr BI bhuq praupkwr kr rhy hn, ikauNik gurU nwnk dyv swihb
www.Gursevak.com

199

q`qkrw

jI dI gurg`dI dw Bwr, isr qy cu`kxw hY[ DMn gurU rwmdws swihb jI dw hukm sI, hy
ipAwry b`cy! jdoN dwsn dws bulwvy, qdoN Awauxw[ ies leI vwips nhIN Aw skdy, hukm
mMn rhy hn, pr pRym vYrwg c aufIk rhy hn[ XQw:- aufInI aufInI aufInI] kb Gir AwvY
rI] mhwrwj swihb jI drSn ibnw rih nhIN skdy[ XQw:- hau. rih n skw. ibnu dyKy
pRIqmw; mY. nIru vhy vih. clY jIau] mhwrwj swihb jI hr vyly aufIk krdy, kdoN koeI ic`TI
Awvy, siqgurU swihb dy drSn krW, pr siqgurU jI krVI prK kr rhy hn[ DMn gurU Arjn
dyv jI ny pihlI ic`TI ilKI:- mwJ mhlw 5 caupdy Gru 1] myrw mnu locY; gur drsn qweI]
iblp kry; cwiqRk kI inAweI] iqRKw. n auqrY, sWiq n AwvY; ibnu drsn. sMq ipAwry
jIau]1] hau GolI. jIau Goil GumweI; gur drsn sMq ipAwry jIau ]1] rhwau] ipRQIcMd jI
ny ic`TI gupq kr leI[ Pyr dUjI ic`TI ilKI:- qyrw muKu suhwvw jIau; shj Duin bwxI] icru
hoAw dyKy swirMgpwxI] DMnu su dysu. jhw qUM visAw; myry sjx mIq murwry jIau]2] hau GolI
hau Goil GumweI; gur sjx mIq murwry jIau]1] rhwau] auh BI gupq kr leI[ Pyr qIjI
ilKI is`K ikhw, Awp jI ny, siqgurU swihb jI ic`TI h`QIN PVwauxI[ is`K ny ic`TI
siqgurU jI PVw idqI, jdoN siqgurU jI ny dyiKAw ik qIjI ic`TI hY, iek GVI. n imlqy;
qw kiljugu hoqw] huix kid imlIAY; ipRA quDu BgvMqw] moih. rYix n ivhwvY. nId n AwvY;
ibnu dyKy gur drbwry jIau]3] hau GolI jIau Goil GumweI; iqsu scy gur drbwry jIau]1]
rhwau] ic`TI pV@ ky DMn gurU rwmdws jI dy nyqRW coN jl Aw igAw[ DMn bwbw bu`Fw swihb jI
Byj ky bulwieAw[ qW drSn kridAW hI aucwirAw, Bwgu hoAw; guir sMqu imlwieAw] pRBu
AibnwsI; Gr mih pwieAw] syv krI. plu csw n ivCuVw; jn nwnk. dws qumwry jIau ]4]
hau GolI. jIau Goil GumweI; jn nwnk. dws qumwry jIau] rhwau]1]8] gurqw ibrwjmwn hox
qoN pihlW hI gurbwxI aucwrn l`g gey[ Dw ky siqgurU rwmdws jI dy crn- kmlW lpt
gey[ siqgurU jI ny fOiLAW qoN PV ky, CwqI nwl lw ley [ XQw:- myrY min qin pRIiq lgweI
siqguir; hir imilE. lwie JpIVw] s`cI g`l pRgt ho geI ik ic`TIAW ipRQIcMd jI ny hI
lkoeIAW hn[ ausy vyly ipRQIcMd jI bulw ky pu`iCAw, kihMdw jI mYnUM qW ic`TIAW bwry pqw
hI nhIN[ siqgurU swihb jI ny pRymIN is`K qoN ies dw coLw mMgw ky, ies dy swhmxy kIqw,
rwiK lyhu nwnku, jnu qumrw; ijau ipqw pUq ikrpwlw] Anuswr AiqAMq hI pRym nwl ikhw,
hy ipAwry b`cy! ies coN Awpxy ipAwry Coty Brwqw mh`ly pMjvyN jI dI rcI, AkwlI bwxI jI
dIAW do ic`TIAW k`F dy, AwpxI ZlqI mMn lY, sB muAw&, A`gy qoN ZlqI nhIN krnI[
XQw:- ipCly Aaugux. bKis ley; pRBu. AwgY mwrig pwvY]2] kihMdw, ieh koeI huMfI sI,
ijs qoN mYN pYsy lYxy sn, mYnUM kI pqw? Awpy hI qusIN myrI zyb c pw idqI hY, hux Awpy hI
k`FI jWdy ho[ JUT bol ky mhW pwp kIqw[ XQw:- ;jhw JUTu qh pwpu] iksy nwl BI vYr
krnw, bhuq v`fI ZlqI hY[ XQw:- inrvYrY sMig. vYru rcwvY; hir drgh. Ehu hwrY])
www.Gursevak.com

200

q`qkrw

inrwhwr inrvYr suKdweI] qw kI kImiq; iknY n pweI] ies qr@W sMswr c ij~Qy JUT hY au~Qy
mhW pwp hI pwp ho irhw hY[ corI ivBcwr msUmW dw kql krky JUT bol idqw[ kljuig. rQu
Agin kw; kUVu. AgY rQvwhu]) srmu Drmu duie. Cip Kloey; kUVu iPrY prDwnu. vy lwlo]) kuPr
goA kuPrwxY; pieAw dJsI]) ijhVw JUT boldw auh JUT dw Gr bixAW, ie`Qy Aqy nrk c pY
ky sVygw[ JUT ny pUrW dy pUr fob idqy hn[ kUV bolx mhwrwj mn@w krdy hn[ XQw:- kUVu
boil; murdwru Kwie] AvrI no; smJwvix jwie] muTw Awip; muhwey swQY] nwnk; AYsw AwgU
jwpY]) kUVu imTw; kUVu mwiKau kUVu foby pUru]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ij`Qy Awqm igAwn hY, au~Qy hI Drm hY, sRI gurU
Arjn dyv mhwrwj swihb jI dy AMdr bwhr sRb ivAwpI mhW ivsmwd pUrn bRhmigAwn hY,
ies leI bRhmigAwn dI dwiq b^S ky, bRhmigAwnI sgl kI rInw] bxwauNdy hn, qW hI
mhwrwj swihb jI Drm kmwauNidAW au~bldI dyZ c bYT rhy hn, q`qy ryqy qy bYT ky q`qw
ryqw Awpxy prmpivqR sIs qy puAw rhy hn, sVdI m`cdI loh qy KV@ rhy hn[ mhwrwj
swihb jI dy irdy c ivAwpk Drm hY[ XQw:- kuil soFI gur rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu
hir Bgqw]) pwpI cMdU dy idl c JUT mhW pwp hY, mhwrwj swihb jI kSt idqy hn[
jhw loBu qh kwlu hY; jhw iKmw qh Awip]155] (jhw)ij`Qy, mhW pwpI cMfwl cMdU dy
mn c loBu pRbl hY (qh)iq`Qy kwlu hY[ AMdr loB hLk pYdw hox qoN, dUijAW AMdr loB hLk
pYdw krdw hY, mulk, mulk qy cV@weI krdw hY[ loB krky bhuq kql zulm huMdy hn[ ijvyN
kql krky j`j v`FI dy ky Cu`t jWdy hn[ XQw:- loB lhir. sBu suAwnu hlku hY; hlikE
sBih ibgwry]) loBI kw. vyswhu n kIjY; jy kw. pwir vswie] AMiq kwil. iqQY DuhY; ijQY. hQu
n pwie]) loB ivkwr ijnw mnu lwgw; hir ivsirAw purKu cMgyrw] Eie mnmuK mUV AigAwnI
khIAih iqn msqik Bwgu mMdyrw]) (jhw)ij`Qy siqgurU Arjn dyv mhwrwj swihb dy AMdr,
sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klW vwlI iKmw hI iKmw hY, (qh)iq`Qy, mhwrwj Akwl purK
DMn gurU nwnk dyv jI Awip hI pRq`K vs rhy hn]155] XQw:- nwnk nwm cV@dI klw[ qyry
Bwxy sRb`q dw Blw[) bury nwl sB krn buirAweI, muAw& krn keI isAwxy [ bury nwl iPr
nykI krnI, DMn gurU nwnk jwxy[) ATsiT qIrQ sgl puMn; jIA dieAw prvwnu] ieh
mhwrwj ny inXm dy bcn khy hn[ iKmw dw ArQ, Awqimk SkqI, sRIrk SkqI, &OjW dw
bl AQwh SkqI hovy, koeI mwVw ibAdbI ZlqI kry, aus vfy idl nwL muAw& kr dyxw
iKmw hY[ DMn siqgurU rwmdws swihb jI, sRI goieMdvwl swihb ivKy, jdo N s`cKMf gey,
ipRQIcMd jI ny siqgurU Arjn dyv jI bhuq gwLW k`FIAW[ siqgurU swihb jI ny, au~kw hI
gu`sw nhIN kIqw, pUrn iKmwc lIx rhy, vwihgurU mh`ly 4 jI dy dsYhry qy, bwby bu`Fy swihb
jI ny siqgurU mh`ly pMjvyN jI isropw idqw, auh BI siqgurU jI ny Awpxy isr qy r`K ky,
ipRQIcMd jI dy idqw[ ies leI siqgurU jI iKmw dy kotwn koit smuMdR bRhm hI bRhm hn[
www.Gursevak.com

201

q`qkrw

siqgurU mhwrwj dI, crnIN l`g jwxw ieh Awpxy jIA qy iKmw krnI hY [ XQw:- pRwnI;
prm purK pg lwgo] sovq khw moh inMdRw mY; kbhUM suicq hY jwgo] (710 sRI dsm) Btkxw
imt jWdI hY, iekwgRqw suK SWqI iKmw pRwpq huMdI hY[ Awpxy Awp qy iKmw krnI ieh hY,
sdw siqsMgq jI c rihxw, kusMgq vwly pwsy nhIN jwxw, swry kukrm iqAwgxy [ iKmw ibnw,
jnmW 2 dw ivCuiVAw jIv, hr vyly mn qn krky qV&dw B`ijAw i&rdw hY [ AglIAW jUnW
c BI ausy qr@W hI B`ijAw iPrygw[ XQw:- kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join;
BrmY BrmIAw]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY] mhwrwj
swihb dI ikRpw nwl qn mn Dn sB ku`J mhwrwj Arpxw cwhIdw hY[ XQw:- ijs kI
bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk
swihbu; sdw dieAwlu]2]
{iKmw sIgwr kry pRB KusIAw; min dIpk. gur igAwnu bleIAw] DMn vwihgurU prmpUjnIk
s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- siqgurU pRBU jI dwsn dwsI qy l`KW KuSIAW
(kry)krky, iKmw Awid SuB guxW dy iSMgwr sihq, iSMgwr rhy hn[ dwsn dwsI dy mn AMdr
gurW dw bwiLAw, igAwn rUpI dIvw (bleIAw)bL irhw hY)
iKmw ghI.scu sMicE; KwieE AMimRqu nwm] KrI ikpw Twkur BeI; And sUK ibsRwm]
prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- ijn@W gurmuKW qy (Twkur)mwlk
vwihgurU jI dI (KrI)Su`D, pUrn ikRpw hoeI hY, aun@W ny s`cy siqgurW qoN iKmw (ghI)gRYhx
kIqI[ aun@W ny prmpUjnIk s`cy nwm gursbd, Apxy irdy idmwZ c, (sMicE)iek`qR kIqy
hn, Bwv vswey hn[ AMimRqu nwm jp 2 ky, AMimRq bRhmwnMd- rs (KwieE)Kwxw Ckxw kIqw
hY[ aun@W dw suK AnMd srUp s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy s`cy crn- kmlW c
(ibsRwm)invws, itkwA hoieAw hY[
iKmw ghI; bRqu sIl sMqoKM] rogu n ibAwpY; nw jm doKM] DMn vwihgurU s`cy siqgurU pihly
pwiqswh jI PurmwauNdy hn:- auh jogI myry mn c BwauNdw hY, ijs ny iKmw (ghI)gRYhx kIqI
hY, aus ny (sIl)nrm swaU suBwA sihq, sMqoK rUpI vrq r`iKAw hY[ aus dy qn rog Aqy
mn haumY dw rog nhIN (ibAwpY)l`gdw, Aqy n hI jmw dw du`K huMdw hY[
Kojq Kojq; AMimRqu pIAw] iKmw ghI; mnu sqguir dIAw] vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU
pihly pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws ny siqgurU Akwl purK jI Awpxw mn idqw
hY, Akwl purK jI qoN iKmw (ghI)pRwpq kIqI[ vwihgurU jI KojidAW 2 prmpiv`qR AMimRq
nwm pIqw)
Krcu Kjwnw nwm Dnu; ieAw Bgqn kI rwis] iKmw grIbI And shj; jpq rhih guxqws]
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihbwn jI ny Awpxy ipAwry BgqW nwm Dn rUpI Kzwnw b^iSAw
hY[ ieho hI BgqW dI s`cI (rwis)pUMjI hY, ies nwm Dn rUpI Kzwny Bgq mhWpurS Awp
www.Gursevak.com

202

q`qkrw

KWdy Aqy pRymIAW vMfx rUp Awp Krcdy hn[ prmpUjnIk ipAwry Bgq mhWpurS iKmw
gRIbI AnMd (shj)SWqI sihq, (guxqws)guxW dy Kzwny vwihgurU jI nUM, Awp iqAwg ky pUrn
pRym iekwgRqw sihq, suAws 2 jpdy jpwauNdy rihMdy hn[
hir hir sIgwru bnwvhu hir jn; hir kwpVu pihrhu. iKm kw] DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy
siqgurU cOQy pwiqswh jI PurmwauNdy hn:- hy vwihgurU jI dy jn ipAwirE! hrI jI dI pRwpqI
leI, iKmw dw k`pVw pihnxw kro[ hir hir hir dw jwp, rom 2 krky krn rUp, SuB sIgwr
bnwauxw kro[
sUhw vysu sBu auqwir Dry; gil pihrY iKmw sIgwru ] jIv rUpI iesqRI (sUhw)ksuMBI dy k`cy rMg
vWg, iviSAW AOguxW pwpW dy k`cy rMg vwlw (vysu)pihrwvw sBu (auqwir)lwh Dryy, Bwv ivSy
pwp iqAwg dyvy[ gL c gihixAW dy iSMgwr vWg, Awpxy (gil) AMqhkrn Bwv rom 2 c
iKmw rUpI isMgwr pihnxw kry[
so sMinAwsI. jo siqgur syvY; ivchu Awpu gvwey] Cwdn Bojn kI Aws, n kreI; AicMqu imlY
so pwey] bkY n bolY. iKmw Dnu sMgRhY; qwmsu nwim jlwey] Dnu igrhI. sMinAwsI jogI; ij hir
crxI icqu lwey]7] DMn vwihgurU s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI iKmw Awid SuB gux Dwrn
dw prmpiv`qR SuB s`cw au~qm au~cw aupdyS b^Sdy hn:- hy BweI! auh sMinAwsI hY, ijhVw
Awpxy idl coN hMkwr guAw ky, s`cy siqgurW hr smyN (syvY)Xwd kry, s`cy siqgurW dI SuB
s`cI (syvY)syvw kry[ (Cwdn)bsqR (Bojn)pdwrQW dI ie`Cw n kry, jo ku`J (AicMqu)inrXqn
swdw bsqR Bojn imly, auh hI ^uSI ^uSI pRwpq kry[ AwpxI vifAweI inMdw eIrKw iP`ky bcn
n (bkY)boly, duinAwvI Dn dI bjwey iKmw rUpI Dn (sMgRhY)iek`qR kry, nwm AiBAws krky,
(qwmsu)qmo gux kRoD swV dyvy[ auh igRsqI jogI DMn 2 hY, ijhVw vwihgurU jI dy s`cy crnkmlW c ic`q lwauNdw hY[
rwm rvMqw jwxIAY; iek mweI Bogu kryie] qw ky lKx jwxIAih; iKmw Dnu sMgRhyie]3]
vwihgurU DMn s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI PurmwauNdy hn:- ijhVw gurmuK ie`k mwieAw dw
Bogu pwauxw kry, mwieAw nws kry, iKmw nwm rUpI Dn (sMgRhyie)iek`qR kry, iqs dy ieh
SuB l`Kx jwxIdy hn ik auh rwm c (rvMqw)lIx jwnxw krIey[
gur kw sbdu. mnY mih muMdRw; iKMQw iKmw hFwvau] prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh
jI, BrQrI jogI drSn aupdyS b^SidAW ieauN inhwl krdy hn:- hy BrQrI jogI jI!
dwsn dws ny s`cy siqgurW dw prmpiv`qR prmpUjnIk au~qm sbd kMnW duAwrw sux ky jo mn
c vswieAw hY, ieho hI muMdRw pweI hY[ ieho hI iKmw rUpI (iKMQw)godVI hMFwauxw krdw hY[
sq sMqoiK; rhhu jn BweI] iKmw ghhu; siqgur srxweI] Awqmu cIin. prwqmu cInhu; gur
sMgiq iehu insqwrw hy]8] prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI PurmwauNdy hn:- hy
BweI (jn)ipAwry Bgq jno! s`cy siqgurW dI s`cI Srn pY ky, s`c Aqy sMqoK sihq rihxw
www.Gursevak.com

203

q`qkrw

kro Aqy iKmw Awid SuB gux (ghhu)gRYhx kro[ swirAW Awpxw (Awqmu)Awpxw Awp Bwv
Awpxy im`qR ipAwry (cIin)pCwx ky (prwqmu)vwihgurU jI (cInhu)pCwxo[ gurU jI dI
siqsMgq duAwrw iehu hI mukqI hY[
scu vrqu sMqoKu qIrQu; igAwnu iDAwnu iesnwnu] dieAw dyvqw. iKmw jpmwlI; qy mwxs
prDwn] prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI PurmwauNdy hn:- hy BweI! krm kWf
iqAwg ky, s`c dI pRwpqI krnI hI s`cw qIrQ hY , sMqoK dI pRwpqI krnI hI vrq hY[
vwihgurU jI dw s`cw igAwn, s`cw iDAwn Dwrnw hI s`c rUpI qIrQ dw iesnwn hY [ dieAw
krnI hI s`c rUpI dyvqy dI pUjw hY[ iKmw krnI mwLw hY[ ien@W SuB guxW Dwrn vwly jo
(mwxs)mnu`K hn (qy)auh swirAW qoN (prDwn)muKI hn[
vwihgurU] 1Alp 2Ahwr. 3sulp sI inMdRw; dXw iCmw qn pRIiq] 1QoVw, 2Bojn, 3QoVI sI[
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU hirikSn swihb s`cy
pwiqswh jI ny prm ikRpwlqw krky, rwjy jY isMG jI nUM, iKmw Awid gux Dwrn bwry ieauN SuB
s`cw su`cw au~cw prmpiv`qR aupdyS b^iSAw:- krnI iCmw; 1mhwqm jwn[ iCmw krn hI dYbo
dwn[ iCmw skl qIrQ ieSnwn[ iCmw krq nr kI 2klXwn[ iCmw smwn mhwn gun nwhI[
XW qy iCmw Drhu mn mwhI[ 3sdgun ko nih qXwgn kIjY[ sdw irdy mih 4iesiQr kIjY[
1
mhwqmw puxw, vifAweI1 PL1, 2mukqI, 3SuB gux, 4itkwauxw kro[
vwihgurU] iKmw ivhUxy. Kip gey; KUhix lK AsMK] gxq. n AwvY; ikau gxI. Kip Kip muey
ibsMK] ijs mn AMdr iKmw nhIN &urdI, auh p`Qr idl hr vyly Apxy mn c, sVdw hI
rihMdw hY[ AYsy iKmw- hIx jIv, Awp qbwh hoey, sMswr BI qbwh kIqw[ iKmw hIx jIv
Awpo iv`cI sd lVdy hI rihMdy hn[ byAMq iKmw hIx rwjy, rwijAW nwl iBV ky AwpxIAW
POzW smyq nws hoey[ byAMq iKmw hIx jIvW ny zor zulm D`kw kridAW, byAMq jIvW qy byAMq
hI zulm kIqy[ iKmw dy dwqy DMn vwihgurU s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI PurmwauNdy hn:(AsMK)Axigxq l`KW KUhxIAW jIv iKmw kmwaux (ivhUxy)ibnw, Awpxy Awp kRoD c AQvw
Awpo iv`cIN lV 2 ky Kp gey hn[ aun@W dI igxqI nhIN AwauNdI, ikvyN (gxI)igxW?
(ibsMK)byAMq hI Kp 2 ky mr gey hn[
Ksmu pCwxY Awpxw; KUlY. bMDu n pwie] sbid mhlI. Krw qU; iKmw scu suK Bwie]) ;jhw
iKmw qh Awip] Anuswr rom 2 krky, iKmw kmw ky, Awpxy AMdr iKmw vsw ky, ijhVw pRymI
Awpxy (Ksmu)mwlk jI pCwxy, aus dy hMgqw mmqw, cOrwsI Bogx dy bMDn Ku`l jWdy hn, Pyr
bMDn nhIN pYNdy[ hy (mhlI)gursyvk jI! Awp jI gursbd Aqy iKmw nwl (Bwie)pRym krky,
iKmw dy Kry s`cy suK pRwpq kr[}
kbIr. mwieAw qjI, q ikAw BieAw; jau. mwnu qijAw nhI jwie] mwn. munI muinvr
gly; mwnu. sBY kau Kwie]156] ie`k mwnI, bVw hMkwr krdw sI, ik mYN bVw hI iqAwgI hW,
www.Gursevak.com

204

q`qkrw

mwieAw h`Q nhIN lwauNdw[ p`lw swhmxy kr idMdw ik ies c bMn@ idau[ prQwie swKI
mhwpurK boldy; swJI sgl jhwnY] Anuswr swfw klju`gI jIAW dw mwx mytx leI, Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy ipAwry jIE! mwieAw (qjI)C`f idqI, q (ikAw)kI
(BieAw)hoieAw? koeI ^ws g`l nhIN[ (jau)jy kr mwnu (qijAw)C`ifAw nhI (jwie)jWdw[
XQw:- hm bf kib kulIn; hm pMifq. hm jogI sMinAwsI] igAwnI gunI. sUr hm dwqy; ieh
buiD. kbih n nwsI] crn- DUV bx ky, mwn iqAwgx dw SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn:mn qUM.mq mwxu krih, ij hau ikCu jwxdw; gurmuiK inmwxw hohu] AMqir AigAwnu.hau buiD hY;
sic sbid mlu Kohu]) mwnu. n kIjY, srix prIjY; drsn kau bilhwrI]) mwnu. n kIjY srix
prIjY; krY su Blw mnweIAY] suix mIqw.jIau ipMfu sBu qnu ArpIjY; ieau drsnu hir jIau
pweIAY]) mwnin.mwnu v\weIAY; hir crxI lwgo rwm] Coif isAwnp cwqurI; durmiq buiD
iqAwgo.rwm] nwnk.pau srxweI rwm rwie; iQru hoie suhwgo rwm]) swDo; mn kw mwnu
iqAwgau] kwmu koDu sMgiq durjn kI; qw qy. Aihinis Bwgau]1] rhwau] suKu duKu dono sm
kir jwnY; Aauru mwnu Apmwnw] hrK sog qy. rhY AqIqw; iqin. jig qqu pCwnw]1]) suix
sKIey. imil audmu kryhw; mnwie lYih. hir kMqY] mwnu iqAwig. kir Bgiq TgaurI; mohh
swDU mMqY]) iqAwgIAY gumwnu mwnu. pyKqw dieAwl lwl; hW hW. mn crn ryn] ieh BI mwx hY
ik AsIN v`fy hW[
mwn. munI muinvr gly; mwnu. sBY kau Kwie]156] munI (muin+vr) (vr)sRySt
(muin)munI, mwn c (gly) gL gey[ mwnu (sBY)swirAW nUM, (kau)nUM (Kwie)Kw jWdw hY]156]
ijvyN mhwrwj swihb ny inmRqw nwl ikhw hY, jqn bhuqu. mY kir rihE; imitE n. mn ko
mwnu] durmiq isau, nwnk. PiDE; rwiK lyhu Bgvwn]) mwx swirAW dy SuB gux Kw jWdw hY[
ies qy tUk:- ie`k mwnI jogI lgwqwr smwDI c bYTdw, lok m`Qw tykx AwauNdy, rwjw BI
SrDwlU bx igAw[ rwj drbwr c BI bVw mwx hox l`gw[ jogI ny rwjy ikhw, mYN ibnw
Ahwr Cky, Cy mhIny lgwqwr smwDI c bYT skdw hW[ rwjy ikhw TIk hY jI, Cy mhIny
smwDI c bYTw irhw[ jdoN jogI jI ny smwDI qoN au~Ty, bwhr inkly, sB ny gL c hwr pwey
m`Qw tyikAw, vwjy Fol vjwey[ mwx dw Bu`Kw, Cy mhIny leI Pyr bYT igAw[ bRhmigAwnI kY;
grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] Anuswr pUrn bRhm igAwnI mhWpurS,
Awey, aun@W kol rwjy ny jogI dI is&q kIqI, mhWpurSW bVy hI DIrj nwl ikhw, hy rwjn!
ijs idn aus ny Bory coN inklxw hY, aus qoN k`uJ idn pihlW muinAwdI krvw idau, ies h&qy
jogI jI ny nhIN inklxw, Agly h&qy drSn dyxgy [ jdoN jogI jI ny inkl ky dyiKAw, ie`Qy
koeI BI nhIN AwieAw, Dn pdwrQ krky, myrw Awdr siqkwr nhIN hoieAw, aus vyly gyVw Kw
ky if~g moieAw[
www.Gursevak.com

205

q`qkrw

kbIr. swcw siqguru. mY imilAw; sbdu ju bwihAw eyku] lwgq hI Buie imil gieAw;
pirAw klyjy Cyku]157] pUrn bRhm jI dy Avqwr Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:(mY)dwsn dws (swcw)s`cy siqguru suAwmI rwmwnMd jI. koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; DMn
siqgurU nwnk dyv jI (imilAw)imly[ jdoN aun@W ny AwpxI iKmw rUpI kmwx coN, (eyku)ie`k
sbdu rUpI qIr AQvw pRym rUpI qIr (ju)jdoN bwihAw, jo dwsn dws dy irdy c l`igAw, dwsn
dws, ivAwpk inmRqw, ivAwpk hlImI, ivAwpk gRIbI sihnSIlqw, rUp (Buie)DrqI c
iml igAw, dwsn dws dy (klyjy)ihrdy c, pRym rUpI Cyku (pirAw)pY igAw]157] XQw:kbIr. mwry bhuqu pukwirAw; pIr pukwrY Aaur] lwgI cot mrMm kI; rihE kbIrw
Taur]182]) kbIr. gUMgw hUAw bwvrw; bhrw hUAw kwn] pwvhu qy. ipMgul BieAw; mwirAw
siqgur bwn]193]) kbIr. siqgur sUrmy; bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI. Buie igir
pirAw; prw kryjy Cyku]194]
kbIr. swcw siqguru. ikAw krY; jau. isKw mih cUk] AMDy. eyk n lwgeI; ijau. bWsu
bjweIAY PUk]158] vwihgurU jI dy Avqwr Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hrK
AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau dIAw]) jw kau. hir rMgu lwgo iesu jug mih;
so khIAq hY sUrw] pMjW ivkwrW ij`qx vwly pUry siqgurU mhwrwj swihb jI, inrgun bRhm
dy srgun Avqwr, pRymw BgqI dy dwqy iKmw inDwn, (swcw)s`cy siqguru swihb jI (ikAw)kI
(krY)krn? (jau)jdoN isKw (mih)c, SuB s`cw aupdyS mMnx kmwaux c, Bu`l (cUk)c`uk hovy,
mhwrwj swihb jI qoN bymuK ho jwx[ hMkwr krky (AMDy)AMny AigAwnI zwlm nUM, (eyk)ie`k BI
guraupdyS (n)nhIN (lwgeI)l`gdw[ (ijau)ijvyN bWsu c PUk (bjweIAY)mwrIdI hY, bWs KoKlw
hox krky, ie`k pwsy &Uk mwro, dUjy pwsy bwhr inkl jWdI hY [ ieDrly kMn mhwrwj swihb
bcn suxwaux, dUjy kMn k`F idqy[ suxI Ax suxI kr idqI[ XQw:- siqgur kw PurmwieAw.
mMin n skI; duqru. qirAw n jwie]) pMcW dw kihAw isr m`Qy, pnwlw E~Qy dw E~Qy[
AxAiDkwrIAW bwry ikhw hY, swvDwnqw nwl pUry siqgurU swihb jI dw SuB s`cw aupdyS
ipAwry dieAw isMG swihb, Drm isMG swihb jI, bwby mnI isMG swihb jI vrgy sUrvIr
bhwdr XoiDAW vWg mMnxw pUjxw nmskwrnw cwhIdw hY[ idRStWq:- ijvyN llwrI bsqR
idqy ibnw, rMigAw nhIN jWdw[ jy iksy dy isr qy p`g bMn@I hovy, illwrI khy,myrI p`g
rMg[ auh khy, p`g lwh ky dy khy, lwh ky nhIN dyxI[ ieauN siqgurU mhwrwj swihb
s`cy pwiqSwh jI pws swDsMgq rUp m`tI hY, siqgurU swihb jI Awp hI nwm c rom rom krky
rMgy llwrI hn, pRym rUp jl hY, nwm rUp rMg hY, jykr is`K Awpxw qn mn Dn gurU pRmysr jI
Arpdw hY, qW siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, ies nwm rMg cwVH ky inhwl
kr idMdy hn[ pr jy siqgurU mhwrwj swihb jI qn mn Dn isr nhIN Arpdw qW ieauN
www.Gursevak.com

206

q`qkrw

smJo:- kbIr. swcw siqguru, ikAw krY; jau isKw mih cUk]) siqgur s`cw ikAw kry; isK
dy nw Byq[)
kbIr. hY gY bwhn sGn Gn; CqRpqI kI nwir] qwsu ptMqr n pujY; hir jn kI
pinhwir]159] {bhuq ipAwrI GxI fUMGI pRIq nwl vwihgurU jI dy ipAwirAW dI SuB s`cI
syvw dI mhW ivsmwd mhwnqw d`s rhy hn[ c`kRvrqI bwdSwhIAW swry suK pRwpq hox, pr jy
ien@W suKW pRwpq ho ky, mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI dw ismrn Bu`ilAw hY, AYsy suK
nwloN qW iB`iKAw mMg ky KwxI, ^rI qoN ^rI cMgI hY, jykr vwihgurU jI dw ismrn kridAW
izMdgI ibqIq hovy[ ies dy nwl swirAW hI suK huMdw, ijhVw BI jIv. mwq lok c
AwieAw hY, auh Awpxw jnm, ismrn ibnw ivArQ n guAwvy[ sMswr c aulJy jIv dI
r`iCAw irAwieq p`K kr rhy hn[ XQw:- AMgIkwru. Ehu kry qyrw; kwrj siB svwrxw])
jhW jhW ^wlsw jI swihb; qhW qhW r`iCAw irAwieq] mhwrwj swihb jI dw ismrn krky,
inhwl hovy, caurwsI l`K jUn, jmw dI cot qoN suqMqR kr rhy hn[ ivSy pwpW c l`g ky, pwpI.
ismrn C`f idMdw hY[ vwihgurU jI dy jn jI, Bjn krdy hn, pwxI Brn vwlI aun@W dI syvw
krdI hY, hir jn dI pinhwr syvw ismrn krky iqRpq ho rhI hY [ XQw:- hir jn kI syvw
jo kry; ieq aUqih CUtY]4] ptrwxI ivkwrW c K`cq hwr iSMgwr c l`gI hY} pUrn bRhm
srUp sRI kbIr swihb jI Amolk bcn &urmwauNdy hn:- c`kRvrqI bwdSwh hovy, ijs koL
(Gn)bhuq (sGn)izAwdw (hY)GoVy (gY)hwQIAW dI &Oj, (bwhn)AsvwrIAW hox[ AYsy
(CqRpqI)CqRW dy pqI (kI)dI (nwir)ptrwxI, (qwsu)iqs dwsI dy (ptMqr)brwbr, (n)nhIN
(pujY)puj skdI, jo (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk Ajpw jwp vwihgurU jI dy (jn)ipAwry
Bgq jI (kI)dI (pinhwir)pwxI Brn vwlI hY]159] XQw:- jw idn jgq mwn, tihl khI
rswie; igAwn iDAwn koit jog jg n smwn hY] ijs idn jgq dy mwnnIX pRBU jI ny,
(rswie)pRym c rs ky, prm- pRsMn ho ky, syvw tihl krnI &urmweI, aus suBwgy idn dy
brwbr, kRoVW duinAwvI igAwn iDAwn jog j`g rwj Awid nhIN hn[ jw idn BeI pinhwrI,
jgn nwQ jI kI; qw sm n CqRDwrI koitn kotwn hY] ijs idn jgq dy mwlk pRBU jI dI
pwxI Brn vwlI syvw pRwpq hoeI, aus idn dy suK qul kroVwn kroV CqRpqI rwj vI nhIN ho
skdy[ {jl FoieE, siqgur ky duAwry[ ieh ibD, pwieE moK duAwry[ siqgurU Amrdws jI ny
dUjy pwiqswh jI dy crnW c bwrW swl jl Fox dI syvw kIqI sI[} jw idn ipsnhwrI BeI.
jgjIvn kI; ArQ Drm kwm moK dwsn dwswn hY] ijs idn jgq dy jIvn pRBU jI dy dr qy
dwxy pIhxhwrI hox dI syvw pRwpq ho geI qW cwry pdwrQ (Drm ArQ kwm moK) dwsW dy dws
ho gey, Bwv pRwpq ho gey[ iCrkwrI pinhwrI pIsnhwrI ko jo suK pRymnI ipAwrI ko AkQ
aunmwn hY] vwihgurU jI dI ipAwrI (pRymnI)pRymx iCVkwau krn, pwxI Brn Aqy dwxy
www.Gursevak.com

207

q`qkrw

pIhx vwlI dI vifAweI pRwpq ho geI, aus dy suK dw (aunmwn)AMdwjw lwauxw vI kihx
kQn qoN pry hY[}
kbIr. inRp nwrI, ikau inMdIAY; ikau. hir cyrI kO mwnu ] Ehu mWg svwrY ibKY kau; Ehu
ismrY hir nwmu]160] sRI kbIr swihb jI prm mnohr Amolk bcn &urmwauNdy hn:(inRp)rwjy dI (nwrI)ptrwxI, ikau (inMdIAY)inMdI jWdI hY? (hir)vwihgurU jI dy jnW dI
(cyrI)dwsI (kau)nUM, ikau ienw Awdr mwnu idqw jWdw hY? Eh ptrwxI, (ibKY)ivSy pRwpqI
(kau)leI, (mWg)cIr (svwrY)svwrdI hY[ rMgW 2 dIAW sugMDIAW hIry jvwhrwq pw ky iSMgwr
lwauNdI hY, pqI rwjy pRsMn krn leI[ pr pqI hrI jI dy BgqW dI siqsMg syvw krn
vwlI (Eh)dwsn dwsI, ru`Kw im`sw Kw ky, (hir)vwihgurU jI dy s`cy prmpiv`qR nwmu jI hr
vyly (ismrY)Xwd krdI hY, Apxy pRwxW qoN ipAwry pqI Akwl purKu jI pRsMn krn leI,
hMkwr ivkwr AOgux kusMg iqAwg ky, syvw ismrn krdI hY [ ieh SuB Amolk hukm kmwauNdI
hY[ XQw:- hoie inmwxI. syv kmwvih; qw pRIqm hovih min ipAwrI]1] ]160]
kbIr. QUnI pweI iQiq BeI; siqgur bMDI DIr] kbIr. hIrw bnijAw; mwnsrovr
qIr]161] sRI kbIr swihb jI Su`B Amolk bcn &urmwauNdy hn:- dwsn dws gRIb dI ibRqI
bu`DI iviSAW ivkwrW AOguxW doSW c ruV@ rhI sI[ imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw
imhrvwnu] pUrn Bgvwn Anqklwvwn siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI ny ikRpw
krky, gurmiq is`iKAw, pRIqI, gurbwxI, bRhmiv`idAw, s`cI ivAwpk srn, gurU pRymw- BgqI,
SWqI iKmw Awid AnMq SuB guxW rUpI (QUnI)QMm@I pweI, gurU crn- kmlW c ibRqI bu`DI
(iQiq)iesiQ`q (BeI)ho geI[ (siqgur)siqgurW ny ikRpw krky, mhW ivsmwd (DIr)DIrjqw
(bMDI)bMn@I[ XQw:- sqsMgiq swD. pweI vfBwgI; mnu clqO. BieE ArUVw])
kbIr. hIrw bnijAw; mwnsrovr qIr]161] Bgq sRI kbIr swihb jI Amolk s`cy
bcn &urmwauNdy hn:- {hr pRwxI dy AMdr bwhr ivAwpk mhwrwj swihb jI, siq sMqoK
dieAw Drm hlImI grIbI SWqI iKmw DIrj pRym iekwgRqw Awid AsMK SuB guxW rUpI hIirAW
sihq, mwnsrovr hn[ XQw:- srb klw BrpUr pRB;) ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq
hY] n Gwt hY. n bwF hY; n Gwt bwF. hoq hY]} mwnsrovr qy hMs rihMdy hn, au~QoN hIry cugdy
hn[ XQw:- srvr AMdir. hIrw moqI; so. hMsw kw Kwxw]) (mwnsrovr)siqgurU swihb jI,
siqsMgq jI dy (qIr)pwsoN, dwsn dws kbIr ny, AYso hIrw; inrml nwm] hIrw nwmu, qn mn
Dn isr dy ky, (bnijAw)^RIidAw hY]161] XQw:- kMcn isau; pweIAY nhI qoil] mnu dy;
rwmu lIAw hY moil] siqgurU swihb mwnsrovr kYsy hn? srgun srUp c gurqw ibrwjmwn
siqgurU gRMQ swihb jI hn[
kbIr. hir hIrw, jn jauhrI; ly kY mWfY hwt] jb hI pweIAih pwrKU; qb hIrn kI
swt]162] 1:- ijvyN jOhrI. Amolk hIry dI prK krky, m`ul lY ky AwpxI h`tI qy sjwauNdw
www.Gursevak.com

208

q`qkrw

hY[ h`tI qy, jd koeI prK vwlw gwhk Aw jwvy, qW aus dw mu`l imldw hY [ ieauN siqgurU
mhwrwj swihb jI, swDsMgq rUpI h`tI qy, hrI rUpI hIrw sjwauNdy hn[ vwihgurU Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hir) srb klw BrpUr pRB; Anq guxW dy AsMK pRkwS
Ajpw jwp inrgun bRhm jI, jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] hIrw rUp
hn[ ijvyN hIrw hnyry c pRkwSdw hY, vwihgurU hIrw jI, AOguxW pwpW ivkwrW zor zulm dy
hn@yry c, sB dI crn- DUiV bnx rUp bRhmigAwn dw pRkwS krdy hn[ DMnu DMnu; DMnu jnu
AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]) hir ky jn siqgur sqpurKw; ibnau krau gur
pwis] Anuswr (jn)siqgurU sihb jI, hrI jI hIry prKx vwly jauhrI hn[ mhwrwj
swihb jI, Akwl purK jI nUM, ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY]
Anuswr, qn mn Dn sB ku`J Arp ky, hir hIrw jI, Akwl purK jI qoN (ly)lY (kY)ky,
swDsMgq rUpI (hwt)h`tI qy (mWfY)sjwauNdy hn[ XQw:- qnu mnu dIjY sjxw; AYsw hsxu swru]
jb hI pweIAih pwrKU; qb hIrn kI swt]162]1:- (jb) jdoN hrI jI hIry dy pwrKU
guris`K (pweIAih)pweIdy hn[ (qb)qdoN (hIrn)hIirAW (kI)dw (swt)v`tw mu`l imldw
hY]162] ijvyN siqgurU pMjvyN pwiqSwh mhwrwj aubldI dyg c bYTy nOvyN pwiqSwh jI ny sIs
kurbwn kIqw[ dsvyN pwiqSwh jI ny byAMq kurbwnIAW kIqIAW[ siqgurU mhwrwj swihb jI
AnykW kurbwnIAW v`ty, hir hIrw, Akwl purK jI qoN lY ky, swDsMgq rUpI h`tI qy sjwauNdy
hn[ jb hI pweIAih pwrKU; jdoN nwm hIry prKx vwly guris`K pwrKU, sicAwr isK bYTy
siqgur pwis] Anuswr siqgurW dy crnW c AwauNdy hn[ qb hIrn kI swt]162] (qb)qdoN
(hIrn)hIirAW (kI)dw (swt)mu`l imldw hY[ XQw:- mwqr ipqr iqAwig kY; mnu sMqn pwih
bycwieE]) qnu mnu Dnu sBu, sauip gur kau; hukim mMinAY pweIAY]) nwnk. syvku soeI
AwKIAY; jo. isru Dry auqwir] siqgurU swihb jI ny sIs mMgy, ipAwry dieAw isMG jI ny ikhw,
mhwrwj l`K sIs huMdy, l`K hI kurbwn kr idMdw[ ieh sIs Awp jI dw hI hY[ pMj ipAwry
pMj mukqy byAMq pRymIAW ny sIs Arpy[ swFy s`q mhIny AnMdgVH ikly dw Gyrw, BuK aunINdrw
qRyh, vYrI nwl jMg, vYrI dw purjw 2 k`t ky ShId hoey [ ieh hY siqgurU jOhrI Awpxy
swDsMgq rUp h`tI qy hIrw sjwauNdy hn[ pwrKU guris`K hIry dw mu`l moV idMdy hn[ nw qw
siqgurU swihb vWg, iksy ny kurbwnI idqI hY, siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny cwr DrmXu`D lVy
ij`qy[ sB qoN mUhry ho ky mhwrwj swihb jMg lVdy [ AwpxI is`KI leI, DrmX`uD lVdw, koeI
muskl hI dyiKAw jwvygw[ mhwrwj swihb jI ny v`fI qoN v`fI Gwlxw GwlI[ Bgq kbIr
swihb dw idRstWq ilAw jwvy[ hoie ibrkq bnwrsI; rihMdw rwmwnd gusweI] AMimRq vyly
auTky jWdw gMgw nHwvx qweI] AgoN hI dy jwieky lmw ipAw kbIr iqQweI] pYrIN tuMb
auTwilAw bolhu rwm isK smJweI] ijauN lohw pwrs Cuhy cMdn vws inm mihkweI] psU
www.Gursevak.com

209

q`qkrw

pryqhuM dyv kr; pUry siqgur dI vifAweI] Acrj no Acrj imlY ivsmwdy ivsmwd imlweI]
Jrxw Jrdw inJrhuM gurmuK bwxI AGV GVweI] rwm kbIrY Byd n BweI]15] (vwr 10)
ies qr@W jOhrI hIry pRwpq krdy hn[ gwhk hI mu`l dy skdw hY[ ivxu gwhk guxu vycIAY;
qau guxu shGo jwie] gux kw gwhku jy imlY qau guxu lwK ivkwie] ijvyN sRI ptny swihb jI
ivKy BweI mrdwnw jI swls rwey jOhrI pws lwl lY ky gey sI[ aus ny sO ruipAw drSnI Bytw
id`qw[ aus kImqI lwl dI prK sI[ ies qr@W siqgurU s`cy pwiqSwh jI qoN hIrw pRwpq
krn vwly pwrKU guris`KW ny ijvyN bwbw mnI isMG jI ny bMd 2 ktvwey Aqy kih rhy hn[ qn
gMdgI dI koTVI hir hIirAW dI Kwx[ jy isr idiqAW hir imly qW BI ssqw jwx[ pwrKUAW
ny gurU mhwrwj jI leI, Drm leI Kopry luh wey, bwbw subyg isMG jI Swhbwj isMG jI crKVI
qy cVy BweI mqIdws jI Awry nwl cIry gey, BweI idAwlw jI dyg c aubwLy gey, BweI
sqIrwm jI rUM c lpyt ky swVy gey[ bwbw dIp isMG swihb jI qlI qy sIs r`K ky lVy[
AnykW ShId hoey ijnW ny gurbwxI hIry dw bhuq BwrI mu`l idqw[
kbIr. hir hIrw, jn jauhrI; ly kY mWfY hwt] jb hI. pweIAih pwrKU; qb hIrn kI
swt]162]2:- gurisK nwm hrI hIry dI prK vwly jOhrI jn guris`K, qn mn Dn isr
swrI izMdgI siqgurW Arp ky, hrI hIrw siqgurU swihb qoN lY ky, swDsMgq rUpI h`t qy
(mWfY)sjdy hn[ siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI gurqw isMGwsx qy ibrwjdy hn[
s`jy K`by do cOrdwr cOr krdy hn[ kUiVAwr. kUiVAwrI jwie rly; sicAwr isK. bYTy siqgur
pwis] Anuswr is`K, mhwrwj swihb dy drbwr c sj ky rom 2 dy kMnW nwl kQw kIrqn gurU
swihb jI dy prmpiv`qR s`cy muKwribMd qoN ivcwr suxdy hn[ gurU pRmysr jI dy ichry dy drSn
krky iekwgR ho jWdy hn[ (jb)jdoN hI guris`K jOhrI jn mhwrwj dy ipAwry sMq Bgq ShId
gurmuiK pwrKU (pweIAih)pweIdy hn[ (qb)qdoN (hIrn)hIirAW (kI)dw (swt)mu`l imldw hY[
mhwrwj swihb dy drSn kridAW 2 ivsmwd crnW c lIx ho jWdy hn[ XQw:- Aivlokau;
rwm ko muKwribMd]) AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw
swm@xy])
kbIr. kwm pry, hir ismrIAY; AYsw ismrhu inq] Amrw pur bwsw krhu; hir. gieAw
bhorY ibq]163] kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ijvyN muk`dmw AOKw (kwm)kMm (pry)pieAW,
vwihgurU jI (ismrIAY)Xwd krIdy hn, (AYsw)ies qr@W inq 2 hI AYsw (ismrhu)ismrn kro
jI[ XQw:- ijnI nwmu ivswirAw; sy hoq dyKy Kyh] puqR imqR iblws binqw; qUtqy ey nyh]1])
syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau hoq; prwpiq suAwmI]) krm krq; hovY inhkrm] iqsu
bYsno kw; inrml Drm]) dyh isvw br moih iehY; suB krmn qy kbhUM n tro] n fro. Air so
jb jwie lro; inscY kr AwpnI jIq kro] (sRI dsm 99)
www.Gursevak.com

210

q`qkrw

Amrw pur bwsw krhu; hir. gieAw bhorY ibq]163] (Amrw)mrn rihq Amr
(pur)pUrn Akwl purK vwihgurU inrgun bRhm jI c, bwsw krhu jI[ XQw:- ijau jl mih
jlu; Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU jI,
inMdw AOguxW ivkwrW ivSy pwpW c, gieAw guAwicAw, SuB guxW rUpI (ibq)Dn, (bhorY)moV
dyxgy, Bwv SuB gux b^S dyxgy]163]
kbIr. syvw kau, duie Bly; eyku sMqu, ieku rwmu] rwmu ju dwqw mukiq ko; sMqu jpwvY
nwmu]164] Ascrj ivsmwd rMg c rMgy Bgq kbIr swihb jI &urmw rhy hn:- dwsn dws
vwihgurU Akwl purK inrgun srgun jI dw aupwSk hY[ inrgun jI dy srgun srUp vwihgurU
siqgurU swihb jI hn[ inrgun srUp dy srgun srUp (eyku)ie`k (sMqu)siqgurU swihb jI Aqy
ieku (rwmu)inrgun bRhm jI syvw (kau)nUM (duie)dovyN (Bly)cMgy hn[ XQw:- hir kI qum syvw
krhu; dUjI syvw. krhu n koie jI] hir kI syvw qy, mnhu icMidAw Plu pweIAY; dUjI syvw,
jnmu ibrQw jwie jI]) ry mn. thl hir; suK swr] Avr thlw JUTIAw; inq krY jmu isir
mwr]) rwmu rUp (sMqu)siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI vwihgurU nwmu (jpwvY)jpwauNdy
hn[ jpw ky siqgurU mhwrwj swihb jI nwmu mukiq (ko)dy ju (dwqw)dwqy hn]164] XQw:siqguru dwqw rwm nwm kw; horu dwqw koeI nwhI]) Awip mukqu; mukqu krY sMswru] nwnk. iqsu
jn kau; sdw nmskwru]
kbIr. ijh mwrig pMifq gey; pwCY prI bhIr] iek AvGt GwtI rwm kI; iqh ciV
rihE kbIr]165] vwihgurU jI dy srgun Avqwr Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:p`qRI k`F ky mwieAw T`gx, JUT kpt inauNdy SrwD Koey pyVy d`Cxw, pYsy lY ky Pyry krn, qwgy
qvIq tUxy mMqR pV@ ky grIb Boly lokW frw ky Clx, Awp krm kWf krn krwaux, mUrqI
pUjw, rwjmyD, gomyD, AsvmyD j`g krn krwaux dy (ijh)ijs, Koty (mwrig)rsqy
(pMifq)iv`dvwn gey, aun@W dy (pwCY)ip`Cy, bhuqy kptIAW dI bhIr (prI)pY geI, Bwv ies dy
mgr hor BI bhuq pKMfI dunIAW CLx l`gy[ XQw:- jgq kI Byfw cwl clqy ky pwCY cly[
prmwrQ n sMBwl, dyKo jg kI mUV@qw[) sweI puqRI jjmwn kI; sw qyrI. eyqu Dwin KwDY. qyrw
jnmu gieAw]) gix gix joqku; kWfI kInI] pVY suxwvY; qqu. n cInI]) rwhU kyqU doie bYl
hmwry swVsqI hY KyqI[ p`qRI hmwrI bVI iSkwrn mwr ilAwvy CyqI[ siqgurU mhwrwj swihb
s`cy pwiqSwh jI shI s`cy swaU pMifq jI nmskwr kr rhy hn:- chu vrnw kau; dy
aupdysu] nwnk. ausu pMifq kau; sdw Adysu]) khu kbIr; jo bRhmu bIcwrY] so bRwhmxu;
khIAqu hY hmwrY]
iek AvGt GwtI rwm kI; iqh ciV rihE kbIr]165] iek ijhVy, ijh mwrig
pMifq gey ien@W ny pRmwqmw imlxw sI[ pr ieh, pfIAw kvn kumiq; qum lwgy] bUfhugy
prvwr skl isau; rwmu. n jphu ABwgy] pUjw dy Dwn JUT loB c fu`b gey[ XQw:- hir hir
www.Gursevak.com

211

q`qkrw

krih. inq kptu kmwvih; ihrdw suDu n hoeI] rwm jI (kI)dI pRwpqI dy rsqy c, bMb su`t
ky, inrdoS jIAW &Ukx, cwh kO&I bIAr Srwb mws fr`g bIVw gwLW corI XwrI rsnw
ieMidRAW dy suAwd, gwV@I nINd dy suK, &YSn AwpxI vifAweI Awp krn krwaux, mwx dI
ie`Cw, suAwd dy vsIkwr ho ky hor 2 CkI jwxw, duSmx im`qR d`uK suK KuSI gmI, kwm kRoD loB
moh hMkwr eIrKw iqRSnw, AwpxI pUjw krwaux, p`Qr pUjw smUh AOgux rU p jo iek
(AvGt)AOKI GwtI hY, (iqh)iqs qy, dwsn dws kbIr ciV (rihE)irhw hY, dwsn dws ny
ieh swrw ijhVw kUV kpt AOKI GwtI sI rwm dI pRwpqI c ieh sB C`f idqw[ qwgy qvIq
tUxy p`Qr pUjw nhIN krdw p`qRI nhIN Koldw, rwhU kyqU bYl kih ky dunIAW Cldw nhIN hW,
kyvl Akwl purK dI pUjw krdw hY[ ieh zihr rUp pUjw dw Dwn C`f ky iPr mwx dw BI
iqAwg krnw hY[ jw kY eIid bkrIid, kul gaU ry bDu krih; mwnIAih syK shId pIrw] jw
kY bwp vYsI krI; pUq AYsI srI iqhU ry lok prisD kbIrw]2] pUrn Bgq rwm srUp sRI
kbIr swihb jI ny AwpxI SwdI qy gaUAW kql nhIN hox idqIAW[
kbIr. dunIAw ky doKy mUAw; cwlq kul kI kwin] qb kulu. iks kw lwjsI; jb. ly
Drih mswin]166] kbIr swihb jI s`cy bcn &urmwauNdy hn:- corIAW fwky muk`dmy klyS
swfI kul dw j`dI kMm hY[ AwpxI kul (kI)dI, jIAW mwrn mMd krm krn rUp
(kwin)knof Anuswr (cwlq)c`lidAW, vw dunIAw (ky)dy (doKy)doS klMk K`t ky (mUAw)mr
igAw[ Plwny dI DI nMUh ^rwb hn, dunIAW dy doS dyKdw 2 hI mr igAw[ cwlq kul kI
kwin] kihMdy swfI kul c kdy iksy ny siqsMgq nhIN kIqI, jy mY siqsMgq syvw krWgw JwVU
PyrWgw pwxI BrWgw, qW myrI kul ieh kwx l`gygI beI srdwrW dw p`uq ho ky jUTy BWfy
mWjdw hY[
qb kulu. iks kw lwjsI; jb. ly Drih mswin]166] (qb)qdoN iks (kw)dI kulu
(lwjsI)l`ijAw pRwpq hovygI? mrn qoN (jb)jdoN qYnUM (ly)lY ky (mswin)smSwn BUmI c
(Drih)Drngy]166] audoN l`ijAw ieh pRwpq hovygI:- ijh kuil pUqu; n igAwn bIcwrI]
ibDvw; ks n BeI mhqwrI]1] ijh nr; rwm Bgiq nih swDI] jnmq; ks n muE
AprwDI] so cMgy kMm krny Bjn ismrn krn qoN kihMdw sI ik myrI kul kwn l`gygI pr
jdoN mr igAw aus vyly kul l`jw l`g hI geI[
BweI BYx Bwxjy kSt my n shwiek koaU, sMpiq hzwroN DrI rhYgI mkwn my [
cMpk cMbylI coAw cMdn cFwvY cwru cIr, cIr cIl kwk KwvYNgy mdwn my [
kysrI inhwl Kwl kwl ko n ry mUF! jyqy bfy hUey dyK! mUey so jhwn my[
jwimnI bsyrw hY, Gnyrw koN bKyrw kIn? AMq ko qO fyrw qyrw lwgYgo mswn my[
kbIr. fUbihgo ry bwpury; bhu logn kI kwin] pwrosI ky jo hUAw; qU Apny BI
jwnu]167] kbIr swihb jI s`cy bcn &urmwauNdy hn:- (bhu)bhuqy (logn)lokW (kI)dI
www.Gursevak.com

212

q`qkrw

(kwin)knof l`jw mMnxy krky (ry)hy (bwpury)qu`C jIv! sMswr smuMdR dy, ivSy AOgux jl c
(fUbihgo)fu`b jwvyNgw[ b`cy dI SwdI jy lokW Srwb mIt n idqw, qW lok kI kihxgy?
ieh lokW dI kwn knof mMnxI[ bhuqy lokW dI kwn knof huMdI ik ieh cODrI ho ky sMgq c
ikauN jWdw hY, h`QIN syvw ikauN krdw hY, ieh qW gRIbW dw kMm hY[ bhuqy lokW dy smwjk irvwj
bhuq BYVy hn[ lokW dI kwn knof C`fx dw SuB s`cw aupdyS hY :- prhru; loBu Aru lokwcwru]
prhru; kwmu koDu AhMkwru]) pRQmy iqAwgI; haumY pRIiq] duqIAw iqAwgI; logw rIiq])
pwrosI ky jo hUAw; qU Apny BI jwnu]167] (pwrosI)guAWFI (ky)dy Gr c, jo
(hUAw)hoieAw hY, auh mOq dw smW, qU Apny isr pr BI (jwnu)jwnxw kr]167] XQw:- ieik
ibnsY. iek AsiQru mwnY; Acrju. liKE n jweI]) kwlu ibAwlu ijau. pirE folY; muKu pswry
mIq] Awju kwil Puin qoih gRis hY; smiJ rwKau cIiq]) imrqu hsY, isr aUpry; psUAw nhI
bUJY] bwd swd AhMkwr mih; mrxw nhI sUJY]1]) kbIr. sqI pukwrY. ich cVI; sunuho bIr
mswn] logu sbwieAw. cil gieE; hm qum kwmu indwn]) bwidswh swh; vwpwrI mrnw] jo
dIsY; so kwlih Krnw])
kbIr. BlI mDUkrI; nwnw ibiD ko nwju] dwvw. kwhU ko nhI; bfw dysu bf rwju]168]
kI swirAW mMgx dI Kul@ idqI hY? nhIN jI[ SRI kbIr swihb jI s`cy bcn &urmwauNdy
hn:- prCwdw Ck ky bMdgI krn leI, keIAW bUihAW qy jw ky, (mDUkrI)fwlI, rotI mMgxI
(BlI)cMgI hY, ijs c (nwnw)bhuq (ibiD)qr@W (ko)dw (nwju)Anwj huMdw hY, bhuiqAW GrW dw
Bojn hoxy krky, Ckx Ckwaux vwly coN, (kwhU)iksy (ko)dw koeI dwvw nhI, beI ieh Aswfw
hY[ ikauNik Akwl purK vwihgurU jI dw bhuq bfw dysu Aqy bhuq (bf)v`fw (rwju)pRkwS hY[
ie`k bUhw bMd qW hzwrW bUhy Kul@y hn, Bwv inrd@wvy rihx vwlw mDUkrI dw AiDkwrI hY, jy ^Ub
bMdgI krdy hox]168] ijvyN &kIr sWeI bMdgI kry, isr& pRCwdy nwl hI vwsqw hovy [ dyx
vwlw sqI d@wvw nw r`Ky ik myrw AMn hY, mYN dy irhw hW, dyx vwlw sqI ieh locy, mhwrwj
swihb jI dw b^iSAw pdwrQ hY, Awp dwqw n bxy[ XQw:- jy ko hoie bhY; dwqwru] iqsu
dynhwru; jwnY gwvwru]) ddw. dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy. qoit n AwveI; Agnq
Bry BMfwr]) mDUkrI mMgx vwlw sMqoKI hovy, dyx vwlw sqI hovy, kyvl Bjn dw hI pRXojn
hovy[ XQw:- ieAw suK qy iBKw BlI; jau hir ismrq idn jwih]112] inrd@wvy rih ky
bMdgI krn vwlw r`b dw &kIr sWeI, ijs iksy pRkwr dw d@wvw nhIN, mDUkrI mMgdy nMU, jy
koeI burw khy qW BI SWq rhy[ jy iksy pRymI ny bMdgI krnI hovy, qW aus dw p`K hY [ ies FMg
nwl, sMqoK nwl Ck ky ^Ub bMdgI ho skdI hY[
kbIr. dwvY dwJnu hoqu hY; inrdwvY rhY insMk] jo jnu. inrdwvY rhY; so gnY ieMdR so
rMk]169] kbIr swihb jI AMimRq bcn &urmwauNdy hn:- ijhVw hMkwrI, hMgqw sihq, iksy
kql krn, iksy pkVn zor zulm dw (dwvY)d@wvw krdw hY[ aus dw, A`g AQvw AOguxW
www.Gursevak.com

213

q`qkrw

ivkwrW, jmpurI dI A`g c (dwJnu)sVnw (hoqu)huMdw hY[ ijvyN sulhI ny ApnI dwV@I iK`cI,
d@wvw kIqw, jy mYN ipau dw p`uq hoieAw qW siqgurU Arjn dyv mhwrwj jI PV ky kYd
krWgw[ jdoN DMn gurU Arjn dyv jI pqw l`igAw qW mhwrwj ny ieh Sbd aucwirAw:grIbw aupir; ij iKMjY dwVI] pwrbRhim; sw Agin mih swVI] jdoN mhwrwj swihb qy cV@
ky AwieAw, ipRQIcMd imilAw qW ipRQIcMd bhuq KuS hoieAw, ipRQIcMd ikhw, mYN ie`tW dw
Awvw pkwieAw hY, c`l qYnUM idKwvW[ Srwb nwl r`ijAw, B`j ky Awvy au~pr cV@idAW hI,
iv`c jw if`gw, gL c gMfwsw sI, gMfwsy nwl gL k`itAw igAw, A`g c pY ky sV igAw[
mhwrwj swihb jI PVn, ShId krn dw dwAvw krdw sI[ ijhVy gurmuiK BjnwnMdI
mhWpurS, pdwrQ mwieAw Gr jwiedwd hMkwr AOguxW pwpW sB qr@W dy (inrdwvY)d@wvy rihq
(rhY)rihMdy hn, auh gurmuiK mhWpurS (insMk)SMky rihq, inrBau inrlyp bRhm c lIx
rihMdy hn[ XQw:- dunIAw ivic prwhuxw; dwvw Cif rhy lw dwvY]
jo jnu. inrdwvY rhY; so gnY ieMdR so rMk]169] (jo)ijhVw, sRI gurU gRMQ swihb jI dw
(jnu)ipAwrw Bgq, AOgux hMkwr kql ivkwr pwp dy (inrdwvY)d@wvy rihq (rhY)rihMdw hY[
(so)auh (gnY)igxdw hY, ieMdR BI (so)auhI hY, (rMk)kMgwl BI (so)auhI hY, Bwv dohW ieko
ijhw smJdw hY]169] XQw:- qYsw rMku; qYsw rwjwnu] AQvw (so)aus rMk BI
(ieMdR)vwihgurU (so)jyhw (gnY)vIcwry[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw pyRm pRcwr:- vwihgurU DMn gurU goibMd isMG swihb s`cy
piqSwh jI, jdoN sRI hzUr swihb jI jWidAW dwdU duAwru phuMcy[ BjnwnMdI mhWpurSW nwl
bcn iblws kridAW, jYqrwm jI ny mhwrwj jI pRym bynqI kIqI, dwdU dwv@w dUr kr;
ibn d@wvy idn k`t[ jy koeI c`ky iet FIm; iqs h`Q nw c`k[ kyqI sOdw kr geI; ies
pswrI dI h`t[ Awp jI ikny kSt shwrny pey, cwr swihbzwdy mwqw ipqw jI ShId ho
gey[ siqgurU mhwrwj swihb jI ny ikhw, BweI swDUAW dw inivrqI p`K TIk hY [ bIr rs
DrmXu`D kurbwnIAW kIqy ibnw, gurbwxI j`g qoN Alop ho jwvygI[ Drm nhIN c`lygw[ ies
krky ijn@W ny Drm r`Kxw gaU grIb dI r`iKAw krnI hY, zwlmW soDxw, aun@W SSqRDwrI
j`QybMd hoxw pvygw[ XQw:- hm ieh kwj; jgq mo Awey] Drm hyq; gurdyv pTwey] jhW qhW;
qum Drm ibQwro] dust doKIXin; pkir pCwro]42] XwhI kwj; Drw hm jnmM] smJ lyhu;
swDU sB mnmM] Drm clwvn; sMq aubwrn] dust sBn ko; mUl aupwrin]43] Drm ivroDI
sMswr qy Bwr bxy hoey hn[ XQw:- kbIr. DrqI swD kI qskr bYsih gwih] zulm dw d@wvw
krn vwly zwlmW soDx leI, Drm dy d@wvy dI loV hY[ ies leI mhwrwj swihb jI ny
ikhw, dwdU d@wvw r`K ky; kil kw lIjY Bwie[ jy ko mwry eINt Fym; p`Qr hnY rswie[ dwdU
d@wvw r`K ky; zwlmW leIey lu`t[ ie`ko rhsI ^wlsw; hor sB mrsI bu`t[ jo qusIN
swihbzwidAW dI ShIdI bwry kihMdy hoN, nwnk jnnI DMnI mwie] aun@W dI mwqw DMn hY, ijn@W
www.Gursevak.com

214

q`qkrw

dy lwlW ny AYfI v`fI kurbwnI idqI hY[ ijny BI is`K ShId hoey, sdw leI Amr ivAwpk c
lIx hn[ ies leI Drm dI r`iKAw leI SSqRDwrI hoxw Drm dw d@wvw AqI hI zrUrI hY [
Bgq sRI nwmdyv swihb jI vwihgurU jI hwzr prgt sn[ vwihgurU jI ku`qy dy rUp c,
Bgq jI Gr gey, rotIAW cu`k ky bwhr B`jy, Bgq jI iGau dw kuu`jw lY ky, mgr 2 B`jy,
kihMdy, hy bITl jI! ru`Kw n Kwau[ Bgvwn jI A`gy jw ky KV@ gey, ipAwr nwl kihMdy, qUM
dws bhuq bdnwm krdw hYN, k`uiqAW coN pRgt krdw hYN[ jdoN slymSwh bwdSwh ny, Bgq
nwmdyv jI muslmwn bxwauxw cwihAw, mW ikhw, pu`q koeI g`l nhIN, klmW pV@ ky ApxI
jwn bcwA[ Bgq nwmdyv jI ikhw, n hau qyrw pUMgVw; n qU myrI mwie] ipMfu pVY; qau
hir gun gwie] n qUM myrI mW, n mY qyrw pu`q, ShId ho jwaUN, pr muslmwn nhIN bxnw[ ies
pRkwr swihbzwidAW hMkwrI vzIdy ikhw, quhwnUM bhuq au~cy ruqby. sMudr bygmW, hr pRkwr
dy suK imlxgy[ bwbw &qyh isMG swihb jI jvwb idqw, AsIN qyry ies lwlc iC`qr
mwrdy hW[ swfy prmpUjnIk dwdy jI BI pwpI AOrMgzyb ny ikhw sI, quhwfy nwl mYN AwpxI
lVkI dI SwdI kr idAWgw, DMn gurU qygbhwdr swihb jI ny ikhw, DIAW sB dIAW
sWJIAW huMdIAW hn, dwsn dws ieh g`l suxnI nhIN cwhuMdw[ dIn kbUl nhIN kIqw, iqlk
jM\U; rwKw pRB qw kw] kIno bfo; klU mih swkw] AsIN BI aun@W dy poqRy hW, ieslwm kbUl nhIN
krWgy[ so AMimRq gurbwxI sMswr b^Sx leI, siqgurU swihb jI ny sRbMs kurbwn kIqw[
Drm kwiem r`Kx leI Drm dw d@wvw krnw hI pYNdw hY, JUTI mwieAw dy d@wvy C`fxy hn[
kbIr. pwil smuhw srvru Brw; pI n skY koeI nIru] Bwg bfy. qY pwieE; qUM Bir Bir
pIau kbIr]170] 1:- prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI swfy AMdr bwhr hr smyN
BrpUr ho rhy hn[ ijn@W dI prmpivqR au~jl joiq nwl AsIN ijauN rhy hW[ XQw:- AwKxu
vyKxu sBu; swihb qy hoie] AYsy vwihgurU (srvru)smMudR, srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp
inrgun bRhm jI, (smuhw)sB AMdr gRIbI hlImI iKmw sihnSIlqw inmRqw SWqI siq sMqoK
AsMK SuB gux AMimRq bRhmwnMd rs nwl, BwvyN (pwil)v`tW q`k n`ko n`k (Brw)Bry hoey hn[ hr
pRwxI dw irdw rUp (srvru)sRovr, AQvw siqsMgiq rUp sRovr (smuhw)swrw AMimRq bRhmwnMd rs
nwl (pwil)v`t q`k l`bw l`b (Brw)BirAw ipAw hY[ iPr BI koeI hMkwrI, (nIru)bRhmwnMd rs
sRI gurU gRMQ swihb jI dI ikRpw, sbd AiBAws ibnw, pI (n)nhIN (skY)skdw[ hy kbIr!
(qY)qUM DMn gurU nwnk swihb jI duAwrw bfy (Bwg)BwgW krky l`bw l`bw BrpUr bRhm rUp AMimRq
sRovr, gurpRswid (pwieE)pwauxw kIqy hn[ qUM pRym ipAwly Bir Bir ky, AMimRq (pIau)pIxw
kr] ]170] XQw:- AMqir KUhtw. AMimRiq BirAw; sbdy. kwiF pIAY pinhwrI]) Gr hI
www.Gursevak.com

215

q`qkrw

mih. AMimRqu BrpUru hY; mnmuKw. swdu n pwieAw] ijau ksqUrI. imrgu n jwxY; BRmdw. Brim
BulwieAw]
kbIr. prBwqy qwry iKsih; iqau iehu iKsY srIru] ey duie AKr. nw iKsih; so. gih
rihE kbIru]171] pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI AMimRq bcn &urmwauNdy hn:(prBwqy)AMimRq vyly sUrj cV@n qoN qwry (iKsih)Alop ho jWdy hn[ (iqau)iqvyN kwl rUpI sUrj
cV@n qoN, iehu srIru (iKsY)Alop ho jWdw hY[ byAMq hI bRhmMfW c, byAMq jIv hux mr rhy
hn[ ikDry icKw c pw ky swVy jw rhy hn[ ikDry kbrW c pw ky d`by jw rhy hn[ brKis
bwxI; budbudw hyir] ijvyN vrKw hox qoN, ie`k kxI nwl budbdw bxdw hY, dUjI nwl tu`t jWdw
hY[ ieauN sRIr Alop ho rhy hn[
ey duie AKr. nw iKsih; so. gih rihE kbIru]171] inhclu scu. Kudwie eyku; Kudwie
bMdw AibnwsI] Anuswr Akwl purK jI, ^udw jI c lIx, ^udw jI dw bMdw pUrn Bgq jI,
(ey)ieh (duie)do prm piv`qR AKr, (iKsih)Alop (nw)nhIN huMdy[ (so)aun@W dwsn dws
kbIru (gih)pkV idRV pRp`k kr (rihE)rihAw hY, Bwv Akwl purK jI, ^udw jI c lIx,
^udw jI dy bMdy pUrn Bgq jI nMU, dwsn dws hr smyN, rom rom krky jp iDAw irhw hY [ AQvw
inrgun srgun do A`Kr hn, Alop nhIN huMdy[ aun@W dwsn dws gRihx kr irhw hY, Bwv
inrgun srgun dI eykqw kr irhw hY[ mYN ien@W qoN v`K nhIN ho skdw, ieh myry nwloN v`K nhIN
ho skdy[ AQvw (vwih+gurU) vwih gurU (ey)ieh (duie)do AKr (nw)nhIN (iKsih)Alop huMdy[
(so)aun@W dwsn dws kbIru (gih)pkV idRV pRp`k kr (rihE)rihAw hY, Bwv hr smyN
Ajpw jwp vwihgurU vwihgurU vwihgurU jp irhw hY]171] XQw:- khu kbIr; AKr duie
BwiK] hoiegw Ksmu; q lyiegw rwiK]) hir hir AKr duie ieh mwlw] jpq jpq Bey dIn
dieAwlw]1]
kbIr. koTI kwT kI; dh idis lwgI Awig] pMifq pMifq jil mUey; mUrK aubry
Bwig]172] 1:- prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- eyhu sMswru. iqsY kI koTI; jo pYsY. so grib
jrY]) iehu jgu. scY kI hY koTVI; scy kw ivic vwsu] Anuswr s`cy vwihgurU jI dI. kwT
(kI)dI koTI, nwSvMq sMswr hY, au~qR d`Kx pUrb p`Cm qy au~qR pUrb ivcwly eIswn kox, pUrb
d`Kx ivcwly Agin kox, d`Kx p`Cm ivcwly nYirqI kox, p`Cm au~qR ivcwly vwievI kox[
zmIn qy Asmwn ieh (dh)ds (idis)idSW c, iqRsnw eIrKw, b`jr pwp, kwm kRoD hMkwr
PYSn Awig lwgI hY[ XQw:- kljuig. rQu Agin kw; kUVu. AgY rQvwhu]) Agin swgr; bUfq
sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw])
www.Gursevak.com

216

q`qkrw

pMifq pMifq jil mUey; mUrK aubry Bwig]172]1. so pMifqu; jo iqhW guxw kI pMf
auqwrY] Anidnu eyko nwmu vKwxY]) khu kbIr; jo bRhmu bIcwrY] so bRwhmxu khIAqu hY hmwrY])
so pMifqu; jo mnu prboDY] rwm nwmu; Awqm mih soDY] rwm nwm; swru rsu pIvY] ausu pMifq kY;
aupdyis jgu jIvY] hir kI kQw; ihrdY bswvY] so pMifqu; iPir join n AwvY] byd purwn;
isimRiq bUJY mUlu] sUKm mih; jwnY AsQUlu] chu vrnw kau; dy aupdysu] nwnk. ausu pMifq
kau; sdw Adysu]4] AYsy nyk iv`dvwn gurmuiK pMifq pMifq, ies A`g qoN (Bwig)B`j ky,
(aubry)bc gey[ AsMK mUrK AMD Gor] AsMK cor hrwmKor] Anuswr mUrK gur inMdk, vYr c
idRV, ies A`g c, jil ky (mUey)mr sV gey]172]
kbIr. koTI kwT kI; dh idis lwgI Awig]2:- vw:- ies dyh rUpI kwT dI koTI nUM,
dso idsw c ieh A`g l`gI hY, jo dsy ieMdRy dso idsW Awpo Apxy ivSy Bu`Ky bwz vwg B`jdy
hn[ A`KW rUp vYr eIrKw dvYq ivkwr idRstI Awid nwl dyKdIAW hn[ kMn hr vyly ivSy
ivkwr dIAW g`lw sunx iv`c l`gy hoey hn[ n`k pr iesqRI dI durgMDI lYNdw hY[ rsnw
pdwrQW dy rs ks c l`gI hY[ XQw:- ijhbw suAwdI; lIilq loh] zbwn gMdy gwxy gwaux
c l`gI hY[ cmVI sprs c K`cq hY[ h`Q Zlq dsKq, corI T`gI c l`gy hn[ pYr kusMgq
c jWdy hn[ so dyh rUpI kwT dI koTI nUM, dsW ieMidRAW dy ivSy rUp Awig (dh)ds (idis)qr&
lwgI hY[
pMifq pMifq jil mUey; mUrK aubry Bwig]172] p`qRI Kol@ ky, gix gix joqku kWfI
kInI] pVY suxwvY qqu n cInI] kpwhU dyvqy dI inrwjgI hY rwhU kyqU dw ivGn hY[ ies qr@W
kpt Cl nwl, dunIAW c T`gI mwrn vwly, ijn@W dw kMm, kyvl pUjw dy Dwn inauNdy Koey pyVy
AmIrW dy duAwry qy jw ky iB`iKAw mMgxw hI hY [ AYsy iv`idAw dw AiBmwn krn vwly pMifq
pMifq Awpo ivcIN vwd- ivvwd JgVw krky, iqRsnw eIrKw, b`jr pwp, kwm kRoD hMkwr PYSn
dI A`g c (jil)sV ky (mUey)mr gey[ XQw:- hm bf kib kulIn; hm pMifq. hm jogI
sMinAwsI] igAwnI gunI. sUr hm dwqy; ieh buiD. kbih n nwsI]2] hm mUrK mugD
srxwgqI; imlu goivMd rMgw rwm rwjy]) hau mUrKu. kwrY lweIAw; nwnk hir kMmy]) pMifqu
hoie kY; bydu bKwnY] mUrKu nwmdyau; rwmih jwnY] Anuswr AYsy jo sMswr v`loN mUrK hn, sMswr
aun@W mUrK kihMdw hY[ beI auh mwieAw gRihx nhIN krdy, AOgux ivkwr iek`Ty nhIN krdy,
sMswr dI ing@w c mUrK hn[ AYsy mUrK ies A`g qoN (Bwig)B`j ky, (aubry)bc gey[
kbIr. sMsw dUir kru; kwgd dyh ibhwie] bwvn AKr. soiD kY; hir crnI. icqu
lwie]173] pUrn bRhm srUp pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI, hux gurqw ibrwjmwn
prmpUjnIk s`cy siqgurU grMQ swihb jI Amolk bcn &urmwauNdy hn:- bwvn A`KrI gauVI
kbIr jI AMg 340, bwvn AKrI siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI 250 AMg, c bvMjw A`KrW
duAwrw, jo SuB s`cw aupdyS hY, ieh (bwvn)bvMjw AKr, (soiD)ivcwr mMn, idl roim roim c
www.Gursevak.com

217

q`qkrw

vsw (kY)ky, (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk Ajpw jwp pUrn vwihgurU jI dy, gursbd jI rUpI
(crnI)crn- kmlW c, icqu lwie ky, idl coN sMsw dUir kru dyvo[ XQw:- krmI. shju n
aUpjY; ivxu shjY, shsw n jwie] nh jwie shsw, ikqY sMjim; rhy krm kmwey] shsY jIau
mlIxu hY; ikqu sMjim. Doqw jwey] mMnu Dovhu. sbid lwghu; hir isau. rhhu icqu lwie] khY
nwnku. gur prswdI shju aupjY; iehu shsw iev jwie]18]) bDy ibkwr ilKy bhu kwgr]
Anuswr ipCly pwp krm dy, ilKy (kwgd)kwgz jl c (ibhwie)roV (dyh)dy[ XQw:Drmrwie dir. kwgd Pwry; jn nwnk. lyKw smJw] ijvyN ipAwry mhW isMG swihb jI ny
ibdwvw pVvwieAw[ AQvw, gYNfw mwir hom jg kIey; dyviqAw kI bwxy] dyviqAW dI bwxI
Xujr vyd c gYNfw, gaU, GoVw, rwjy AwidkW mwr ky, ien@W dy imhdy dw hvn krky, j`g
krny kQn kIqy hn[ jIAW mwrn, Pokt pwp krm j`g Awid dI is`iKAw vwly kwgz jl
c (ibhwie)roV@ (dyh)dy[
kbIr. sMqu, n CwfY sMqeI; jau. koitk imlih AsMq] milAwgru. BuXMgm byiFE; q.
sIqlqw n qjMq]174] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- dieAwl ikRpwl ikRpw iniD, sMqu jI
Awpxw (sMqeI)sMqpuxw iKmw gRIbI inmRqw dieAw SWqI sihnsIlqw dw suBwv (n)nhIN
(CwfY)iqAwgdyy, (jau)jykr (koitk)kRoVW hI, AsMqu AnwVI kdy n bUJY] Anuswr
(AsMq)nwmhIx nwsqk AikRqGx (imlih)imlx[ ijvyN (milAwgru)bwvncMdn (BuXMgm)s`pW
nwl (byiFE)vilAw huMdw hY, Bwv aus s`p ilpty huMdy hn, ikauNik zihr qoN SWqI imldI
hY[ (q)qW BI bwvncMdn AwpxI (sIqlqw)TMF (n)nhIN (qjMq)C`fdw]174]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw srUp ArQ:- sRI kbIr swihb jI Anuswr
(sMqu)vwihgurU srUp SWq Awqmw suAws 2, rom 2 krky, AMimRq rUp nwm jpx jpwaux vwly,
hmro Brqw. bfo ibbykI; Awpy sMqu khwvY] Anuswr pUrn sMq, s`cy siqgurU pUrn bRhm sRI gurU
Arjn dyv swihb jI ny, Awpxw (sMqeI)sMq suBwA (n)nhIN (CwfY)C`fdy, (jau)BwvyN
(koitk)kRoVW (AsMq)sMq doKI Awp jI nwl (imlih)iml ky, vYr qy is`KI dw ivroD krdy[ ijs
qr@W (milAwgru)cMdn BwvyN (BuXMgm)s`pW nwl (byiFE)viLAw huMdw hY Bwv s`p aus duAwly
ilpty huMdy hn, ikauNik zihr dI qpS imtdI hY, (q)pr cMdn Pyr BI AwpxI (sIqlqw)TMF
(n)nhIN (qjMq)C`fdw, ausy qr@W hI TMFw rihMdw hY[ jw kY AMqir; bsY pRBu Awip] nwnk qy
jn; shij smwiq]5] Anuswr bRhm srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw ies sihj
AvsQw vwlw mhwn praupkwrI prm au~cw su`cw s`cw suBwA hY[ Gor pwpI jIAW AMimRq
gurbwxI qy AwpxI kurbwnI duAwrw, qpiq mwih; TwiF vrqweI]) TwiF pweI; krqwry]
Anuswr pUrn TMF SWqI iekwgRqw sihj AvsQw b^S ky, pUrn s`cy vwihgurU jI c lInqw
www.Gursevak.com

218

q`qkrw

b^SI hY]174] XQw:- swD kusMgq mih rhY; iqRsnw ivkwr n lgMq[ ijau cMdn srpn
ivKy; sIqlqw n qjMq[ ies qr@W sMq mhWpurS kRoVW nwsqk nwmhIx purS imlx, beI
qyrw sMqpuxw cu`k hI dyxw hY, ijvyN vwihgurU pMjvyN pwiqSwh jI cMdU ny bVw hI jor lwieAw,
q`qI loh qy KVy kIqy grm ryqy qy ibTwey, grm ryqw sIs qy pwieAw, aubldI dyg c ibTwey,
sMqpuxw nhIN C`ifAw Bwxw mMinAW[ XQw:- qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku
mWgY]) nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE BIqir;
siqgur qy soJI pweI]) nw ko bYrI nhI ibgwnw; sgl sMig hm kau bin AweI] mhwrwj s`cy
pwiqSwh jI cMdU dy kRoD dy durbcn grm nhIN kr sky[ ispwhI qlvwrW idKw ky frw nhIN
sky[ iesy qr@W jyT dI sKq grmI jmIn Asmwn qp rhy sn, l`kVW qyj fwh ky loh qpweI
geI, dyg aubwlI geI, ryqw q`qw kIqw igAw, pr AYny BwrI kSt mhwrwj swihb jI grm
nw kr sky[ Awpxy ipAwirAW kurbwnI dyx dw sbk isKwieAw ik AYsw jIvn bxwau[
ijvyN cMdn s`pW dw vil@Aw BI, TMF nhIN C`fdw, mhwrwj swihb jI ny kmw ky d`isAw[
mhwrwj swihb qoN vroswaux vwly mhWpurS BI ies AvsQw nhIN C`fdy, BwvyN ikMny BI
ivkwrI lok JgVy klyS krn, pRmysr c lIx rihMdy hn[ smidRStI vwly q`q byqy mhWpurS,
prm sMq bwbw GneIAw swihb jI qIr goLy goLIAW dI vrKw huMdI qoN m`cdy jMg c, vYrIAW dy
mUMh c pwxI pwauNdy, m`l@m p`tI krdy sn[ hux q`k BI aun@W dI sMpRdw c jdoN iksy syvw
sMBwlxI hovy, qdoN aus JwVU, m`l@m dI f`bI ie`k ktorw idMdy hn[ JwVU:- gurU Gr c JwVU
dyxw[ f`bI:- m`l@m p`tI dI mu&q syvw krnI[ ktorw:- sB jI AwieAW kih ky lMgr jl
Ckwauxw, sMswr v`loN ijauNdy mr ky, s`cI syvw krnI[ XQw:- murdw hoie murId; n glI
hovxw[ swbru isdik shIdu; Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu; kwry jovxw[ nw iqsu BuK n
nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId; pg mil Dovxw[ syvk
hoie sMjIdu; n hsx rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId; pug
Klovxw]18]
kbIr. mnu sIqlu BieAw; pwieAw bRhmigAwnu] ijin juAwlw jgu jwirAw; su jn ky
audk smwin]175] prmpUjnIk pUrn bRhm srUp, pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI, AMimRq
bcn &urmwauNdy hn:- dwsn dws dw mnu (sIqlu)TMFw (BieAw)ho igAw hY[ suAwmI rwmwnMd
jI vwihgurU gurU nwnk dyv jI duAwrw dwsn dws ny, bRhmigAwnI sgl kI rInw] Anuswr sB
dI crn- DUiV bnx rUp, pUrn bRhmigAwnu Bwv AwqmigAwn pwieAw hY[
(ijin)ijs eIrKw iqRsnw mwieAw dI ie`Cw, dusmxI dYq inMdw smUh pwpW AOguxW, hMsu hyqu loBu
kopu; cwry ndIAw Aig] rUpI (juAwlw)A`g ny, swry jgu (jwirAw)swV idqw hY[ XQw:Agin swgr; bUfq sMswrw]) kwim kroiD jlY sBu koeI] (su)auh mwieAw AgnI, (jn)syvk
dwsn dws (ky)dy leI, (audk)AMimRq (smwin)brwbr hY, ijhVI mwieAw AgnI sMswr
www.Gursevak.com

219

q`qkrw

swV rhI hY, auh dwsI bxky, dwsn dws dy kwrj svwrdI hY [ XQw:- mwieAw dwsI Bgqw kI
kwr kmwvY] ijvyN mhwrwj dy ipAwry jn, gurduAwry hspqwl sVkW skUl gRIbW dI syvw krdy
hn[ ijvyN pwxI suK idMdw, ies qr@W mwieAw suKmeI bxdI hY [ aun@W qy koeI Asr nhIN
krdI[ ijvyN gurmuiK ipAwry, siqgurU nwnk dyv jI dy ^ws pRymI rwey bulwr jI ny, AwpxI
7500 eykV zmIn Gr bwr sB ku`J, DMn gurU nwnk dyv jI dy nwm luAw idqw[ mhwrwj dy
ipAwry mwieAw AwpxI nhIN mMndy, hIE mhrwj rI mwieE] mhwrwj dI mMn ky mhwrwj dI
syvw lMgr c lwauNdy hn[ mwieAw aun@W leI AMimRq, bwkIAW leI nwgxI hY[ bRhmigAwnI
sgl kI rInw]) bRhmigAwnI; aUc qy aUcw] min ApnY hY; sB qy nIcw]) bRhmigAwnI kY
grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] jdoN siqgurW dw b^iSAw bRhmigAwn pRwpq
kr ilAw, qW ijs A`g ny sMswr swiVAw hY, auh jnw AMimRq bRhmwnMd rs b^SdI hY[
ikauNik dwsI bx ky syvw kmwauNdI hY[ Bwv mwieAw hwvI nhIN pYNdI[ jIv hwvI ho ky,
BVkwauNdI du`K sMqwp idMdI hY[ XQw:- mwieAw; AYsI mohnI BweI] jyqy jIA; qyqy fhkweI]
kbIr. swrI isrjnhwr kI; jwnY nwhI koie] kY jwnY Awpn DnI; kY dwsu dIvwnI
hoie]176] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (isrjnhwr)rcnhwr krqwr inrgun bRhm vwihgurU jI
(kI)dI ieh swrI rcnw, (swrI)bwjI hY[ ies Byd (koie)koeI dUjw bx ky, nwhI
(jwnY)jwxdw[ (kY)jW qW (DnI)mwlk vwihgurU
isrjnhwr jI (Awpn)Awpxy Awp
(jwnY)jwxdy hn, (kY)jW aun@W c lIn hoey dIvwnI msqwnI AvsQw c lIx hoie, idvwny
msqwny (jwnY)jwxdy hn[ XQw:- qau dyvwnw jwxIAY; jw. swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp
kau; Avru Blw sMswru])] mgnu BieE ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg] pRgit BieE sB
loA mih; nwnk ADm pqMg]) kbIr. qUM qMU krqw qU hUAw; muJ mih rhw n hUM ] jb Awpw pr
kw imit gieAw; jq dyKau qq qU]) icq n BXo hmro; Awvn kh] cuBI rhI sRq; pRBu crnn
mih] (sRI dsm 55) mn bwxI rom 2 krky surqI ibrqI hr i^Awl c inrgun bRhm jI
c lIn ho jwxw, rom 2 krky Ajpw jwp hoxw, swry ieMdRy jwp c l`g jwxy, kMnW duAwrw hr
vyly vwihgurU 2 suxnw[ XQw:- nyqRI siqguru pyKxw; sRvxI sunxw gur nwau]) rsnw rmq sunq
suKu sRvnw; icq cyqy suKu hoeI] khu BIKn. duie nYn sMqoKy; jh dyKW qh soeI]) ismrY; DrqI
Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl
aupwrjnw]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip srbsu sBu AripE; And shj Duin
Jok]1] rhwau] drsnu pyiK Bey inribKeI; pwey hY sgly Qok] Awn bsqu isau. kwju n
kCUAY; suMdr bdn Alok]1] isAwm suMdr qij. Awn ju cwhq; ijau kustI qin jok ] sUrdws
mnu. pRiB hiQ lIno; dIno iehu prlok]2]1]8]) dIvwnI AvsQw c dyh dw cyqw Bu`l jwxw,
www.Gursevak.com

220

q`qkrw

qy kyvl mhwrwj swihb jI lUM 2 c vs ky, rsnw qy bYT ky, rom 2 krky jwp krdy hn[
XQw:- pRB jI bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin dsnw] AYsI idvwnI AvsQw, jy
mhwrwj qy Gtw ky khIey, mhwrwj aubldI dyg c bYTy, q`qy ryqy qy bYTy, q`qw ryqw sIs qy
puAwieAw, sVdI bldI m`cdI loh qy KVy[ nOvyN jwmy c lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW
ivckwr bYTy, gurbwxI aucwr rhy hn[ XQw:- gun goibMd gwieE nhI; jnmu AkwrQ kIn]
dsvyN jwmy AMdr mhwrwj jI sRbMs kurbwn kr rhy hn[ swihbzwidAW ShId huMidAW dyK ky
krqwr dw Sukr kr rhy hn[ hy Akwl purK vwihgurU! Awp jI dI Amwnq sI, Awp jI dy
crn- kmlW c Aw geI hY[ XQw:- kbIr. myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw
quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] ies idvwnI AvsQw c dusmx im`qR brwbr, hrK sog qoN
inrlypqw, rwjy rMk c brwbrI hY[ ijvyN dsvyN pwiqSwh jI ny ikhw, mY ho; prm purK ko
dwsw] dyKin AwXo jgq qmwsw] so mhwrwj jI ny jgq qmwSw krky smiJAw, Drm leI sB
ku`J kurbwn kr idqw, pRvwh nhIN kIqI[ ieh swrI jo isrjnhwr dI bwjI hY, ies jW qW
mhwrwj jI Awp jwxdy hn, jW mhwrwj swihb jI dy dwsn dws ijnW dI idvwnI AvsQw auh
jwxdy hn[ XQw:- bwjIgir; jYsy bwjI pweI] nwnw rUp; ByK idKlweI] sWgu auqwir; QMim@E
pwswrw] qb eyko eykMkwrw] ijvyN bwjIgr guQlI coN pUqlIAW k`Fdw hY, pVdy auhly bYT ky
qwr iK`c ky aun@W tpwauNdw ncwauNdw, iesy qr@W Akwl purK bwjIgr inrgun bRhm jI
Awpxy inrgun srUp coN AsMK bRhmMf sUrj cMd qwry mMfl DrqIAW AkwS AsMK KwxIAW
bwxIAW koit bRhmMf dI rcnw pRgt krdy hn[ swrI rcnw c vsdy hn, swrI rcnw aun@W
c vsdI hY[ swrw pRbMD aun@W dy hukm c huMdw hY [ XQw:- BY ivic sUrju; BY ivic cMdu] koh
kroVI clq; n AMqu] swrI rcnw aun@W dy hukm c cyStw krdI hY[ swrI rcnw Awpxy
Awsry clw rhy hn, jdoN aun@W Bwvy, iqsu BwvY; qw kry ibsQwru] iqsu BwvY qw eykMkwru]
Anuswr swrI rcnw Awpxy c lIx kr lYNdy hn[
kbIr. BlI BeI, jo Bau pirAw; idsw geNI sB BUil] Erw gir. pwnI BieAw; jwie
imilE Fil kUil]177] pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI bVI hI au~cI AvsQw kQn krdy
hn[ (BlI)bVI cMgI g`l (BeI)hoeI, jo mhwrwj swihb jI dw (Bau)fr idl c (pirAw)pY
igAw[ mhwrwj swihb jI dw fr idl c vs igAw, ies AvsQw c cMgy guxW dw DwrnI
bx jWdw hY, jy mYN A`KW nwl rUp dyKWgw, kMnW nwl inMdw suxWgw, zbwn nwl JUT Zlq
bolWgw, sRIr krky ivkwr kql zor zulm krWgw, qW mhwrwj sihb myry isr qy, mYnMU dyK
rhy hn, s^q szw dyxgy[ XQw:- jy. qY rbu ivswirAw; q. rib, n ivsirEih] fr pYdw hox
qoN caurwsI dy gyVy, jmW dw fr cu`ikAw jWdw hY[ XQw:- ffw. fr aupjy; fru jweI] qw fr
mih fru; rihAw smweI] infr hUAw; fru aur hoie BwgY]) Bau byVw; jIau cVwaU] khu
nwnk; dyvY kwhU]) ;idsw geI sB BUil] mn jo kwm kRoD loB moh hMkwr, Awpxy Kwx pIx,
www.Gursevak.com

221

q`qkrw

ieMidRAW dy iviSAW, Awpxy mihmw, Awpxy sbMDIAW, prweIAW jnwnIAW, fwky kql kusMgq,
Awpxy Awp iv`dvwn sMq Bgq, j`Qydwr khwaux Awid, mn dy B`jx dIAW (sB)swrIAW
(idsw)idsW BUil (geI)geIAW[ kyvl siqgurU mhwrwj swihb dy crn- kml AMdr bwhr
ids rhy hn[ XQw:- drsn dyKq hI. suiD kI n suiD rhI; buiD kI n buiD rhI. miq mY n
miq hY[ idsw koeI cyqy nhIN, &urnw iksy hor Klwry c nhIN jWdw[ mhwrwj dw fr pYx nwl
mhwrwj c lInqw ho geI[ mhwrwj dy fr c AYsI iekwgRqw SWqI bxdI hY, jo kbIr swihb
jI pRwpq hY[ AsMK pRkwS srUp mhwrwj AMdr bwhr Awpxy ivsmwd rMg dy drSn
iekwgRqw SWqI, iqQY nwd ibnod; kof Andu] Ajpw jwp ihrdy coN muK c AMimRq, rMgW 2 dI
ivsmwdqweI b^Sdy hn[ ieh BY pYx dI bhuq v`fI g`l hY[ XQw:- ijnw Bau. iqn@ nwih Bau;
mucu Bau. inBivAwh] nwnk. eyhu ptMqrw; iqqu dIbwix gieAwh]1])
Erw gir. pwnI BieAw; jwie imilE Fil kUil]177] ijvyN br& dw (Erw)gVw sUrj
dI ikrn l`gx qoN (gir)gL ky pwnI (BieAw)hoieAw, Fil ky (kUil)cSmy smuMdR c (jwie)jw
(imilE)imldw hY]177] pRmwqmw jI dw fr ivswr ky, ijhVw jIv gVy vWg, hMkwr krky
jV@ ho irhw sI, auh siqgurU mhwrwj swihb rUpI sUrj dy, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr BY
pYx krky, pRym c FL ky, inrgun bRhm c lIx ho igAw[ jy bMdw mhwrwj swihb dw fr
nhIN Dwrdw, iPr gunwh krn nwl duK Bogxy pYNdy hn[ fr hI fr Bwsdw hY[ XQw:- sgl
smgRI. frih ibAwpI; ibnu fr. krxYhwrw]) Bau mucu Bwrw; vfw qolu] mn miq haulI; boly
bolu] isir Dir clIAY; shIAY Bwru] ndrI krmI gur bIcwru]1] BY ibnu; koie n lGis
pwir] BY Bau rwiKAw; Bwie svwir]) fr nhIN Dwrdw qW dso idsW B`jdw hY[ XQw:- shs
Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY pwvY]) koit jory lwK kRory; mnu n hory]
prY prY hI kau; luJI hy]1]) kbhU jIAVw aUiB cVqu hY; kbhU jwie pieAwly ] loBI
jIAVw.iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly]2]
kbIrw. DUir skyil kY; purIAw bWDI dyh] idvs cwir ko pyKnw; AMiq. Kyh kI
Kyh]178] prmpUjnIk vwihgurU (kbIrw)pUrn Bgq kbIr swihb jI, pUrn bYrwg kQn
krdy hn:- (purIAw)pUrn pRmysr jI ny, pMjW q`qW rUpI (DUir)im`tI (skyil)iek`TI (kY)krky,
ieh dyh (bWDI)bMn@xw kIqI hY[ ieh dyh cwir (idvs)idn (ko)dy (pyKnw)idKwvw qmwSw vWg
hY, ijvyN qmwSw dyKx mwqR huMdw hY, iPr auh ^qm ho jWdw hY, iqvyN ieh dyh, cwr idn dy
qmwSy vWg hY, AMiq (Kyh)im`tI (kI)dI (Kyh)im`tI ho jWdI hY]178] XQw:- mwtI isau.
mwtI rlI; nwgw auiT jweI]) mwtI mwtI; hoeI eyk] rovnhwry kI; kvn tyk]) qU kWie
grbih; bwvlI] jYsy Bwdau KUMb rwju; qU iqs qy KrI auqwvlI]) idvs cwir kI. krhu
swihbI; jYsy bn hr pwq]
www.Gursevak.com

222

q`qkrw

kbIr. sUrj cWd kY; audY BeI sB dyh] gur goibMd ky ibnu imly; plit BeI sB
Kyh]179] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ijvyN sUrj cMd cV@n vyLy sohxy huMdy hn, sUrj, (cWd)cMdRmw
(kY)dy (audY)cV@n vWg, AiqAMq hI sohxIAW (sB)swrIAW (dyh)dyhW, (audY)pRgt (BeI)hoeIAW
hn, sohxIAW qW huMdIAW hn ikauNik audrc, prw bwxI duAwrw b`cw ismrn krdw hY[
gur goibMd ky ibnu imly; plit BeI sB Kyh]179] (gur)pUjnIk v`fy (goibMd)Akwl
purK gurU pRmysr jI (ky)dy imly qoN ibnu, (sB)swrIAW dyhW plit ky (Kyh)im`tI (BeI)ho
jWdIAW hn]179] ijvyN sUrj cMd cV@ ky, iCp jWdy hn[ sUrj cMd dy iCpx vWg dyhW BI
Alop ho jWdIAW hn[ XQw:- jo jnmY; so jwnhu mUAw]) ismrn krn dw, pUrn vYrwgmeI
aupdyS hY, mwqw jI dy audr c, prw bwxI duAwrw b`cw, ismrn krdw hY, ies krky, jMmx
smyN b`cw bhuq hI sohxw huMdw hY[ ismrn ibnw dyhW Kyh ho jWdIAW hn[
jh AnBau. qh BY nhI; jh Bau. qh hir nwih] kihE kbIr. ibcwir kY; sMq sunhu.
mn mwih]180] (jh) ij`Qy ijs gurmuiK mhwpurS siqgurU jI dy ihrdy c, AMdr bwhr,
Acl mUriq. AnBau pRkws; Aimqoj kih`jY] (AnBau)BY qoN rihq, srb klw BrpUr pRB; jI
vsdy hn[ (qh)iq`Qy mhwrwj swihb jI dy idl c, jmW AOguxW pwpW ivkwrW rogW vYrIAW dw
(BY)fr nhI hY[ XQw:- inrBau jpY; sgl Bau imtY] BwvyN aubLdI dyg c bYT rhy hn, BwvyN
q`qy ryqy qy bYT ky q`qw ryqw sIs qy puAw rhy hn[ BwvyN sVdI bldI m`cdI loh qy KV@ rhy
hn[ pMj idn Bu`K aunINdRw qRyh shwr rhy hn, BwvyN lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr
bYT rhy hn, BwvyN sIs kurbwn kr rhy hn[ BwvyN dsmyN jwmyN AMdr Drm- Xu`D lV rhy hn,
BwvyN cmkOr gVI c, l`KW vYrI mhwrwj s`cy pwiqSwh jI GyrI bYTy hn[ mhwrwj swihb jI
au~cI AtwrI coN CyqI 2 qIr clw rhy hn[ (jh)ij`Qy duSmx kwL kwm koRD loB moh hMkwr
inMdw cuZlI vYr doSW dw (Bau)fr hY, (qh)iq`Qy (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU jI
(nwih)nhIN hn[ XQw:- BY kwhU kau. dyq nih; nih. BY mwnq Awin] khu nwnk. suin ry mnw;
igAwnI qwih bKwin]16]) Awip n frau; n Avr frwvau] ijvyN BweI swlo jI dy poqRy
dunIcMd dy idl c fr sI, siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ikhw, myry dUly Syr bhwdr dunIcMd
jI, jsvwrIAW dy hwQI dIAW qvIAW ivMn@xgy frdy mYdwn l`g gey, 200 juAwn lY ky
rwq corI B`j AwieAw[
kihE kbIr. ibcwir kY; sMq sunhu. mn mwih]180] dwsn dws kbIr ny, ibcwir
(kY)ky (kihE)ikhw hY, hy suAws 2 nwm jpx vwly sMq mhWpurSo! pRym bynqI mn (mwih)AMdr
(sunhu)sunxw kro]180]
www.Gursevak.com

223

q`qkrw

kbIr. ijnhu ikCU jwinAw nhI; iqn. suK nId ibhwie] hmhu ju bUJw bUJnw; pUrI prI
blwie]181] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb
klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI
Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- Bgq rivdws swihb jI, bwbw mnI isMG swihb jI
vWg (ijnhu)ijn@W gurmuiK ipAwirAW ny, Awpxy Awp (ikCU)ku`J QoVy mwqR BI nhI jwinAw,
Bwv prwieAw rUp dyKxw, corI XwrI pwp AOgux krnw, (ikCU)ku`J QoVy mwqR BI nhI jwinAw,
AQvw (ijnhu)ijn@W gurmuKW ivrwgI iqAwgI sMqW mhWpurSW ny, zmIn jwiedwd Gr bwr b`cy
b`cIAW rwj Bwg (ikCU)ku`J QoVy mwqR BI Awpxw nhI jwinAw[ sIs Arp ky. ibnw isr dy
syvw kIqI, mn krky sB ku`J mhwrwj swihb jI Arp idqw[ XQw:- qY swihb kI bwq.ij
AwKY; khu nwnk.ikAw dIjY] sIsu vFy kir.bYsxu dIjY; ivxu isr.syv krIjY]) ijs kI Awsw.
iqs hI sauip kY; eyhu rihAw inrbwxu]) ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw;
mwnY mwQY]) kbIr. myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw. quJ kau saupqy; ikAw
lwgY myrw]) qU cau. sjx mYifAw; fyeI. issu auqwir] (iqn)iqn@W dI AwXU suK dI nId nwl
(ibhwie)ibqIq huMdI hY[ AQvw (iqn)iqn@W dI smwDI rUpI nId, suK nwl (ibhwie)ibqIq
hMudI hY[ ijhVy jIA zor zulm pwp kukrm krdy hn, aun@W dI nINd duK`lI huMdI hY, ikauN jo
kIqy mMd krm, sRIr ibkrwl iBAwnk bxw idMdy hn, suK dI nINd ibqIq nhIN huMdI, swrI
rwq kl`bW c jw ky n`cdy t`pdy hn, mn bwxI sRIr c rog pIVw hox qoN hwie 2 krdy hn[
XQw:- hwie hwie kry. idnu rwiq; mwieAw duiK moihAw jIau]) supnY. suKu n dyKnI; bhu icMqw
prjwly]) (hmhu)AsW ju lu`t mwr zor zulm irSvq T`gI ivSy ivkwrW rUpI bLw
(bUJw)bu`Jxw hI (bUJnw)bu`Jxw kIqw hY, Bwv bLw s`d ilAw hY[ ieh swnUM AOguxW ivkwrW dI
pUrI (blwie)bLw (prI)peI, cuMbVI hoeI hY[ ijvyN ikhw hY, jWdIey bLwey dupYhrw k`t jw[
bLw ieh bu`Jxw pu`Cxw kIqw hY, hwl ikrwey qy lY ky, ivAwh rcwauNdy hW, Srwb mws KWdy
^uAwauNdy hW, Dn lutwauNdy hW, Drm guAwauNdy hW, kMjrIAW n`cwauNdy hW, kMjr khwaNudy hW, gurU
jI mUl n BwauNdy hW[
kbIr. mwry bhuqu pukwirAw; pIr pukwrY Aaur] lwgI cot mrMm kI; rihE kbIrw
Taur]182]) crn kml kI mauj mih; rhau AMiq Aru Awid]) kbIr. crn kml kI mauj
ko; kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI prvwnu] Anuswr Bgq kbIr swihb jI,
vihgurU Akwl purK jI dy crn- kmlW c hr smyN lIx hn[ pRymI jn Awp jI dy
prmpiv`qR s`cy suMdr drSn krky, kQw kIrqn gurbwxI ArQ bcn sux ky inhwl ho rhy
hn[ Awp jI pRym bynqI kIqI, hy gurmuiK ipAwry mhWpurS jIE! Awp jI dy dwsn dwsW
dw mn, AMqrmuK nhIN huMdw jI[ ijs krky bhuq pIV kSt bixAW hI rihMdw hY[ kbhU
jIAVw. aUiB cVqu hY; kbhU. jwie pieAwly] loBI jIAVw. iQru n rhqu hY; cwry kuMfw
www.Gursevak.com

224

q`qkrw

Bwly]2] Anuswr mn dy bwhr B`jxy krky, sRIr krky BI B`jy iPrdy hW[ ATy phr iekqY
ilvY; mMnyin hukmu Apwru]) AwT phr; pRB bsih hjUry] khu nwnk; syeI jn pUry]) bRhm
mih jnu; jn mih pwrbRhmu] Anuswr Awp jI cOvI GMty, mhwrwj swihb jI dy s`cy crn
kmlW c lIx rihMdy hoN jI, ieh ivsmwd AvsQw ikvyN pRwpq hoeI hY? hy pRymI jnoN! AOg uxW
ivkwrW, haumY rogu kiTn; qin pIrw] Anuswr haumY dI (pIr)pIV dy mwry, (kbIr)dwsn dws
gRIb ny, prmpUjnIk suAwmI rwmwnMd jI, DMn gurU nwnk dyv swihb jI dy snmuK bhuqu
pukwirAw hY, hux BI (Aaur)hor (pukwrY)pukwr irhw hY, beI bhuq kSt hI kSt hn[ XQw:jim jim mrY; mrY. iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) duKu ivCoVw; ieku duKu BUK]
ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie])
lwgI cot mrMm kI; rihE kbIrw Taur]182] suxI pukwr dwqwr pRB; Anuswr mhwrwj
ny dwsn dws dI pukwr suxI[ mhwrwj siqgurU sUrmy jI ny, Awpxy sRb ivAwpI s`cy Drm rUpI
DnuK dy, idRV inscy rUpI ic`ly coN, gurSbd rUpI qIr, dwsn dws dy idl qy mwirAw,
gurSbd qIr dI (kI)dI cot, (mrMm)nrm AsQwn idl c, (lwgI)l`gI, Bwv idl c pRym
dw Cyk pY igAw[ XQw:- myrY min; pRymu lgo hir qIr] dwsn dws kbIrw (Taur)itkwxy
inrgun c (rihE)rih igAw Bwv ih`l hI nhIN sikAw, mhW ivsmwd Ac`l Ajpw jwp
inrgun bRhm jI c, lIx ho ky sMklp ivklp rihq A&ur AvsQw c lIx ho igAw]182]
XQw:- kbIr. siqgur sUrmy; bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI. Buie igir pirAw; prw kryjy
Cyku]
pRym meI SuB is`iKAw:- dUK iqsY pih AwKIAih; sUK ijsY hI pwis] Anuswr pUry sUry p`ky s`cy
siqgurU swihb jI pws, pRym bynqI sihq du`K d`sx qoN, prmpUjnIk smR`Q siqgurU mhwrwj
swihb jI, du`K inivrq krky suK b^Sdy hn[ du`K hn:- bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT
ibkwr; mhw loB DoRh] ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk. rwiK lyhu; Awpn kir krm]
kbIr. cot suhylI syl kI; lwgq lyie ausws] cot shwrY. sbd kI; qwsu gurU mY
dws]183] qy pRym pRcwr:- vwihgurU mh`lw dUjw jI, gursbd dI cot shwridAW, DMn
vwihgurU gurU nwnk dyv jI s`cy pwiqSwh jI dw hukm isr m`Qy qy mMnidAW bVI krVI prK
c pUry auqry[ XQw:- jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE] murdw Kwx q`k bcn
mMny[ Br juAwnI dI AvsQw c, sMswr v`loN jIvq Bwv qoN mr ky, siqgurU nwnk swihb jI dy
bcn kmwey[ vwihgurU siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI, gursbd dI cot shwridAW, kuil soFI gur
rwmdws qnu; Drm Dujw.Arjunu hir Bgqw] jI au~bldI dyZ c bYT rhy hn[ q`qy ryqy qy
bYT ky q`qw ryqw sIs qy puAw rhy hn, sVdI bldI m`cdI loh qy KV@ rhy hn[ gursbd dI
cot shwridAW, siqgurU nOvyN pwiqSwh jI lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy
gurbwxI aucwr rhy hn[ Awpxw sIs kurbwn kr rhy hn[ siqgurU goibMd isMG swihb jI
www.Gursevak.com

225

q`qkrw

mhwrwj gursbd dI cot shwridAW, Awpxy A`KW dy swhmxy Awpxy idl jwn ipMf pRwn,
^wlsw myro; siqguru pUrw] ^wlsw myro; sjn sUrw]7] ^wlsy jI Aqy Awpxy swihbzwidAW
kurbwnI idMidAW dyK ky, ies Sbd dI cot shwr rhy hn:- kbIr. myrw muJ mih ikCu nhI;
jo ikCu hY, so qyrw] qyrw. quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] Sbd dI cot shwrn bwry
mhwrwj swihb jI dy is`K is`KxIAW lhOr ivKy, mIr mMnU dy kStW shwridAW, svw 2 mx
dy pIsxy pIsy, zwlmW ny b`icAW dy toty 2 krky gLw c hwr pwey, nyijAW qy tMgy, sbr dy
ipAwly pIqy[ isMGW qy BI bVy kSt qS`dd hoey, Sbd dI cot shwridAW Bwxy rzw c
rihxw, zwlm, BweI mnI isMG swihb jI dy bMd 2 k`t rhy hn, BweI dieAwlw swihb jI,
dyg c aubwLy jw rhy hn[ BweI sqIrwm swihb jI rMU c vlyt ky swVy jw rhy hn[ Sbd dI
cot shwridAW, bwbw zorwvr isMG swihb bwbw &qyh isMG swihb jI srhMd dIAW nIhW AMdr
KV@y, jYkwry gjw rhy hn[ Sbd dI cot shwrnw siqgurU swihb jI dI bhuq v`fI ndr hY[
ij`Qy mhwrwj swihb jI Awp hI vsdy hn, au~Qy hI Sbd dI cot shwrn dI smr`Qw b^Sdy
hn[ siqgurU gRMQ swihb jI gurqw g`dI ibrwjmwn ho ky, Awpxy pRymIAW dy idl idmwg c hr
vyly gurbwxI Byj ky swc nwm kI; AMimRq vrKw] krdy hn[}
kbIr. cot suhylI syl kI; lwgq lyie ausws] cot shwrY. sbd kI; qwsu gurU mY
dws]183] prmpUjnIk Bgq kbIr swihb jI, gurSbd jI dI bhuq v`fI mhW mhW ivsmwd
mihmw &urmwauNdy hn:- jy koeI bMdw (syl)brCw mwry, aus (kI)dI cot shwrnI (suhylI)sOKI
hY[ brCy dy (lwgq)l`gidAW hI, (ausws)hOkw (lyie)lY skIdw hY[ ijhVw gurmuiK mhWpurS,
gurU swihb jI dy gur sbd jI rUpI syly (kI)dI cot, (shwrY)shwrdw hY, (mY)dwsn dws,
(qwsu)iqs gurU jI dw dwsn dws hY]183] gurU swihb jI, ies dy gur sbd rUpI syly dI
cot mwr ky, jIvq Bwv qoN mwr idMdy hn[ shwrn dw mqlv jIvq Bwv qoN mr jwvy[ XQw:murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[) jIvq mrY; buJY pRB
soie]) ijvyN mirAw jIv sMklp ivklp nhIN auTwauNdw, mwieAw sMswr ivkwr moh mmqw vYr
dw koeI sMklp n auTwvy[ Pyr mgroN koeI haukw n lvy, Bwv mwqw ipqw BYx Brw b`cy b`cIAW
Gr vwlI zmIn zwiedwd dOlq hor koeI BI sMswr dI cIz cyqy n kry [ ijvyN siqgurU
Amrdws jI ny bwrW vry@ gurU Gr dw jl FoieAw[ bwrW vr@y bwAd mhwrwj jI gurqw dI
dwiq pRwpq hoeI[ mhwrwj jI ny gurU AMgddyv mhwrwj jI dy gursbd dI cot shwrI[
guurSbd dI cot shwrn vwilAW, ieh sRI muKvwk kmwey:- kyiqAw; dUK BUK sd mwr] eyih
iB; dwiq qyrI. dwqwr]) jy jy sihq; jwqn sMdyih] pRB ko sMig n Cofq nyh] qy qy; prmpurI
kh jwhI] iqn hir isau; AMqru kCu nwhI]) Drm hyq swkw ijin kIAw] sIsu dIAw pru
isrru n dIAw]
www.Gursevak.com

226

q`qkrw

kbIr. mulW munwry ikAw cFih; sWeI. n bhrw hoie] jw kwrin. qUM bWg dyih; idl hI
BIqir joie]184]) Avil Alh. nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr qy. sBu jgu
aupijAw; kaun Bly. ko mMdy]) ihMdU qurk koaU, rwPjI iemwmswPI; mwns kI jwq sBY. eykY
phcwnbo] Anuswr prmpUjnIk s`cy Bgq kbIr sihb jI pRmwqmw ^udw srUp hox kwrn,
Drm dy mlwh mulW svwrn leI SuB s`cw aupdyS dy rhy hn, Drm dy mlwh svrny krky,
sB prjw dw Blw ho jwvy[ hy mulW! munwry qy (ikAw)kI au~cw (cFih)cV@dw hYN? au~cI 2
bWg idMdw hYN[ (sWeI)mwlk ^udw jI (bhrw)boLy, (n)nhIN (hoie)hn[ AMdr bwhr AsMK SuB
guxW dy dwqy AsMK pRkwS srHUp Ajpw jwp inrgun bRhm jI, sB dy AMdr bwhr BrpUr ho ky,
sux dyK rhy hn[ XQw:- AMqu n. vyKix; suxix. n AMqu]) srb nYn; Awip pyKnhwrw]) sBu
ikCu suxdw vyKdw. ikau mukir pieAw jwie]) qum pUrn. pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig
AGwey]) Gt Gt ky; AMqr kI jwnq] Bly bury kI; pIr pCwnq])
jw kwrin. qUM bWg dyih; idl hI BIqir joie]184] khUM ihMdU hoie kY. gwieqRI ko gupq
jipE, khUM qurk hoie kY. pukwry bWg dyq ho] (jw)ijn@W dI pRwpqI (kwrin)leI, (qUM)Awp jI
bWg (dyih)dy rhy hoN, aun@W idl dy (BIqir)iv`c hI (joie)dyKxw kro jI]184] swfy
swirAW leI SuB s`cw aupdyS hY, prm ipAwry s`cy vwihgurU jI idl c hI hn[ XQw:- idl
mih Koij, idlY idil Kojhu; eyhI Taur mukwmw] idl coN hI vwihgurU jI pRgt krn dw SuB
s`cw aupdyS hY[
syK sbUrI bwhrw; ikAw. hj kwby jwie] kbIr. jw kI idl, swbiq nhI; qw kau. khW
Kudwie]185] {bRhmx. C`qRI. vYs. sUdr ieh cwr zwqW hn, muslmwnW c sy^. pTwx.
mugl. seIAd cwr zwqW hn[ syK au~cI zwqI hY[ muslmwn m`ky SrI& dI h`j jWdy hn,
m`kw Sihr dw nwm, kwbw mMdr dw nwm hY[ au~Qy p`Qr dy iSvilMg qy pwxI pwauNdy hn[ aus
pwxI nwl, aujU krdy hn[ au~QoN do ku mIl qy ie`k seIAd, phwVI qy JMfI lihrwauNdw hY,
ijs JMfI ids pYNdI hY, auh kihMdw myrw h`j pUrw ho igAw[} hy au~cI zwqI vwly syK! qUM
inrgun ivAwpk sMqoK sihq, Awqm (sbUrI)iqRpqI (bwhrw)ibnw, (ikAw)iks leI kwby dI
(hj)izAwrq krn leI (jwie)jWdw hY? ivAwpk sMqoK c lIxqw Awqm- iqRpqI hI kwby
dI h`j hY[
kbIr. jw kI idl, swbiq nhI; qw kau. khW Kudwie]185] prmpUjnIk s`cy p`ky
pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (jw)ijs syK dy idl (kI)dI, Awqm
(sbUrI)iqRpqI (swbiq)pUrI shI s`cI nhI, mhwrwj jI dy snmuK, idl swbiq nhIN[ kwm
kRoD loB moh hMkwr inMdw eIrKw b^IlI vYr AOguxW nwl idl P`tV hY, (qw)iqs (kau)nUM
(khW)ik`Qy (Kudwie)vwihgurU jI pRwpq hoxy hn?]185] pUrn sMqoK iqRpqI sihq sbr sbUrI
ibnw, h`j kwby jw ky kI krygw? ijs dw idl vwihgurU jI dy snmuK, pUrn idRV p`kw mzbUq
www.Gursevak.com

227

q`qkrw

nhIN hY[ aus pRwpqI nhIN ho skdI[ aupdyS hY ik ijvyN BweI mqIdws jI BweI sqIdws jI
BweI idAwlw jI dw idl, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI dy snmuK,
pUrn sbr sMqoK sihq sRb ivAwpI jI c lIx, idRV pRp`k irhw[ ien@W SuB s`cy guxW krky
vwihgurU jI dI pRwpqI hY[
(A`lh) kbIr. Alh kI kir bMdgI; ijh ismrq. duKu jwie] idl mih. sWeI prgtY;
buJY. blqI nWie]186] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- bolY syK PrIdu; ipAwry Alh lgy]
Anuswr hy ipAwry jI! (Alh)^udw vwihgurU jI (kI)dI (bMdgI)BgqI kir, ijvyN DR Bgq jI,
smUh BgqW ny kIqI[ (ijh)ijn@W dw Amolk durl`B Bjn (ismrq)ismridAW, Xwd kridAW
AiBAws kridAW, jMmx mrn sB qr@W dw duKu cilAw (jwie)jWdw hY[ XQw:- rwm jpau
jIA; AYsy AYsy] DR pRihlwd jipE; hir jYsy]) rukmWgd krqUiq; rwmu jMphu inq BweI])
hir kw nwmu jpq; duKu jwie] nwnk bolY; shij suBwie]) AigAwn Brmu; ibnsY duK fyrw]
jw kY ihRdY; bsih gur pYrw]
idl mih. sWeI prgtY; buJY. blqI nWie]186]) idl mih Koij, idlY idil Kojhu;
eyhI Taur mukwmw]) bMdy Koju idl. hr roj; nw iPru pryswnI mwih]) nau iniD; AMimRqu pRB kw
nwmu] dyhI mih; ies kw ibsRwmu] Anuswr idl (mih)c (sWeI)^udw mwlk sRb ivAwpI sRb
pRkwSk vwihgurU jI, idl dI s&weI Boly Bwv nwl, (prgtY)pRgt ho jWdy hn[ XQw:- khu
kbIr; Bgiq kir pwieAw] Boly Bwie; imly rGurwieAw]) Bolw Bwau; goibMdu imlwvY]) irdY
ieKlwsu; inriK ly mIrw] Awpu Koij Koij; imly kbIrw]4]7]) (nWie)nwm ismrn jl
krky, hMsu hyqu loBu kopu; cwry ndIAw Aig] iqRSnw eIrKw dI (blqI)bldI (nWie)A`g
(buJY)buJ jwvygI]186] XQw:- bldI jil invrY, ikrpw qy; Awpy. jl iniD pwiedw]4]
ismrn bMdgI bwry auqSwhq kr rhy hn, ijs krky vwihgurU jI pRgt hox[
kbIr. jorI kIey julmu hY; khqw nwau hlwlu] dPqir. lyKw mWgIAY; qb hoiego kaunu
hvwlu]187] prmpUjnIk s`cy Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (jorI)jor (kIey)krky,
D`ky nwl zbrdsqI, iksy dw sq qoVnw, dysW bMbW nwl &Ukxw, b`kirAW gweIAW mwrnw,
bVw BwrI (julmu)pwp hY[ ies dw (nwau)nwm (hlwlu)h`k (khqw)kihMdw hYN[ pr ieh Xwd
r`K, ieh hlwl nhIN, ieh srw- sr zulm hI zulm hY[ D`ky nwl FweI CurIAW Pyr ky mwrnw
Pyr kihxw ik hlwl hY[ auh hlwl nhIN ho skdw[
dPqir. lyKw mWgIAY; qb hoiego kaunu hvwlu]187] jdoN vwihgurU jI dy dPqir c,
gaU gRIb kql kIqy, zor zulm dw (lyKw)ihswb (mWgIAY)mMigAw jwvygw, (qb)qdoN
(kaunu)kI (hvwlu)hwl (hoiego)hovygw? bVw hI AOKw duK`lw hwl hovygw]187] kurwxSrI& jI
www.Gursevak.com

228

q`qkrw

c BI iliKAw hY, A`K k`Fx vwly A`K kFwauxI pNdI hYY, ijs dy h`Q v`Fdw hY, auh BI aus
dy h`Q v`Fdw hY, isr v`Fx vwlw, isr v`FwauNdw hY[ XQw:- zMbUr AMzIl qOryq qOryq Purkwn[
cwry kUkx zor hrwm[ jYsw zulm, vYsI hI szw imlygI[ ijvyN FweI CurIAW Pyr ky mwirAw,
iqvyN hI b`kry dy kohx vwlI hwlq hovygI[ XQw:- Aih kru kry, su Aih kru pwey; koeI n
pkVIAY, iksY Qwie]) pauVI] AwpIn@Y Bog Boig kY; hoie BsmiV. Bauru isDwieAw] vfw hoAw
dunIdwru; gil sMglu Giq clwieAw] AgY. krxI kIriq vwcIAY; bih lyKw kir
smJwieAw]) paudI- eI- Qwau n hovI paudIeI; huix suxIAY ikAw rUAwieAw] min AMDY;
jnmu gvwieAw]3]
kbIr. KUbu Kwnw KIcrI; jw mih AMimRqu lonu] hyrw rotI kwrny; glw ktwvY
kaunu]188] Awp jI Awpxy ivsmwd rMg c, Akwl purK jI nwl X`krMgy lIx bYTy hn[
mINh pY ky hitAw, bVI TMFI hvw dy Julwry AwauNdy hn[ mSKry i^Awl c, iSkwrIAW ikhw,
Awau jI! iSkwr Kyfx c`lIey[ prQwie swKI mhwpurK boldy; swJI sgl jhwnY] Anuswr
vwihgurU bRhm srUp prmpUjnIk SRomxI s`cy p`ky Bgq pUrn mhWpurS kbIr sihb jI
&urmwauNdy hn:- hy BweI! (KIcrI)iKcVI (Kwnw)pdwrQ (KUbu)bVw hI cMgw hY (jw)ijs
(mih)c (AMimRqu)iGau (lonu)lUx mUMgI cOL pw ky, m`TI 2 A`g qy bxweI jWdI hY[ XQw:ruKI suKI Kwie kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw. dyiK prweI copVI; nw qrswey jIau]) sMqn kw
dwnw rUKw; so srb inDwn] rogW qoN bcx,bMdgI leI swdw Kwxw bhuq AMimRq srUp hY[
hyrw rotI kwrny; glw ktwvY kaunu]188] hy BweI! (hyrw)iSkwr krky mwry jIA dy
mws dI rotI Kwx (kwrny)krky, Awpxw glw kaunu (ktwvY)vFwvy?]188] ikauNik ijs dw
AsIN iSkwr KyfWgy, auh swnUM BI ies qr@W hI v`F ky Kwvygw[ XQw:- Aih kru kry, su Aih
kru pwey; koeI n pkVIAY. iksY Qwie]) jyhw bIjY. so luxY; krmw sMdVw Kyqu]) jYsw koeI krm
bIjdw hY, aus auh v`Fxw pYNdw hY[ jy AsIN iSkwr dI rotI KwvWgy qW swnUM gL vFwauxw
pvygw[ ieh mihMgw sOdw hY[ iSkwr Kyf ky jIA mwrny ieh mhW mhW sy mhW pwp hY[ mws
Kwx nwl sRIr c ivkwr rog pYdw huMdy hn[ XQw:- bwbw; horu Kwxw KusI KuAwru] ijqu KwDY.
qnu pIVIAY; mn mih clih ivkwr]) aun ibsiml. aun Jtkw kIAw; dieAw duhUM qy BwgI[
khq kbIr. sunhu ry sMqhu; Awg doaU Gir lwgI[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- gurpRswid swdw Ckxw bhuq hI guxkwrI qMdrusq
hY[ mhwqmw jI jW hor iksy BI D`ky nwl pdwrQ nw Ckwau, D`kw krnw ishq dy iblkul hI
ault hY[ ie`k qW aumr vfyrI hovy, dUjw Kwx pIx dw D`kw kIqw jwvy, qIjw vrizS nw hovy [
so D`ky nwl Ckwaux dw pwp l`gdw hY[ prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI dy nUrI
drSn, sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, Akbr ny kIqy[ nUrI ichrw dyK ky, bhuq hYrwnI hoeI,
beI AYnI lMmI aumr c, ichrw AYnw lwl jmwl vwlw ikauN hY? sMswrI socxI Anuswr
www.Gursevak.com

229

q`qkrw

soicAw beI ieh cMgI qoN cMgI ^urwk KWdy hoxgy[ prmpUjnIk s`cy siqgurW pu`iCAw,bwdSwh
kI Ckxw hY? h`Q joV ky ikhw,jo qusIN Ckdy hoN[ kotwin koit bRhmMfW dy mwlk vwihgurU
bRhm DMn inrMkwr s`cy siqgurU nwnk dyv jI dy qIjy Avqwr siqgurU swihb jI, Awp jo
AlUxw dLIAw Ckdy sn, auh hI CkwieAw[ Akbr Ck ky inhwl hoieAw qy ikhw, mYN swrI
izMdgI c AYnw suAwdlw Bojn nhIN CikAw[ ipClI aumr c d`uD iGau im`Tw qLI cIz
bMd krnI cwhIdI hY[ gurbwxI dy AiBAws qoN ibnw rUh qrsdI iblpdI hY[ m 3] ikAw
gBrU ikAw ibriD hY; mnmuK iqRsnw BuK n jwie] prmpUjnIk s`cy siqgurW ny Awp swdw Ck
ky, swdw Ckx dw DIrj idqw hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dw suAws 2 iDAwn Dwr ky, rom
2 krky nmskwr krnI cwhIdI hY[ swdw Ckx bwry, hyT ilKy iek`ly 2 pd dw ^ws pRym nwl
bwr 2 AiBAws krdy rihxw cwhIdw hY[ sMqn kw dwnw rUKw; so srb inDwn] igRih swkq
CqIh pRkwr; qy ibKU smwn]2]) PrIdw rotI myrI kwT kI, lwvxu myrI BuK] ijnw KwDI
copVI; Gxy shingy duK]28] ruKI suKI Kwie kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw dyiK prweI copVI;
nw qrswey jIau]29]) ADu gulHw icVI kw cugxu; gYix cVI ibllwie] KsmY BwvY Ehw cMgI;
ij kry Kudwie Kudwie]) hrxI hovw bin bsw; kMd mUl cuix Kwau] gur prswdI myrw shu imlY;
vwir vwir hau jwau jIau]1] aupRokq pdW Anuswr swdw pdwrQ Ckx nwl sRIr irst pust
qMdrusq rihMdw hY[ sRIr swdw sMqulq Bojn dy ky, ^Ub vrizS krky mzbUq kIqw jwvy [
Awpxy bl dy hMkwr dI nivrqI leI gurbwxI dw ^Ub AiBAws kIqw jwvy [ hy pRymI jIE! r`b
jI dy rwh qy c`lx vwly ivrly hI bMdy hn[ ijvyN AwV pMCI Awpxw potw Br lYNdw hY, Pyr au`f
nhIN skdw, aus iSkwrI jwL c Psw lYNdw hY, jW sotw mwr ky mwr lYNdw hY [ qU kYsy AwiV
PwQI jwil] ies qr@W izAwdw Kwx nwl jIv rUpI pMCI, bYrwg ivvyk rUpI KMBW nwl, haumY dy
iqAwg rUpI aufwrI nhIN mwr skdw[ aus kwL rUpI iSkwrI mwr lYNdw hY[ XQw:- Kwxw
pIxw pivqR hY; idqonu irjku sMbwih] Anuswr BweI milAwgr isMG jI vWg bhuq hI sMqoK
nwl Cky[ so inauNdy jy sMqoK nwl nw Cky jwx qW hoS mwr lYNdy hn, bRhm iv`idAw nhIN pV@n
idMdy[ kQw kIrqn Bjn rOL lwaux smyN nINd AwauNdI hY, inauNdy CkidAW 2 AKIr sRIr rogI
ho jWdy hn[ pUjw dy Dwn zihr nUM, AMimRq bnwaux vwly prmpUjnIk mhWpurSW dw idRstWq:syvw dy sUrj ismrn dy Avqwr mwieAw dy iqAwgI, pUrn mhWpurS sMq bwbw gurmuiK isMG jI
pitAwly vwilAW pws, jdoN koeI pRymI jWdw, Pu`lIAW dw pRSwd dyx smyN kihMdy, lY swaU
zihr[ aus coN BI A`Dw pRSwd vwips moV lYNdy[ gey pRymI ieh sMskwr p`k jWdw, beI
pUjw dw Dwn zihr hY, auh hI pRymI kwmXwb ho jWdw[ ijhVy pUjw dy Dwn AwpxI AYS pRsqI
c lwauNdy hn, auh msMd bxdy hn[ ie`k vwrI bwbw gurmuiK isMG jI ny h`Q joV ky ikhw,
pRymIE! ieh ie`tW cu`k ky dUjy pwsy su`to[ Agly idn Pyr ausy jgHw su`tvw id`qIAW[ pRymIAW
dy pu`Cx qoN bwbw jI ny bVy singD pRym nwl au~qR id`qw, BweI qusIN pUjw dw Dwn Kw ky, ivhly
www.Gursevak.com

230

q`qkrw

rih ky g`lW krnIAW sn[ ies krky quhwnUM ies syvw c lw ky vwihgurU mMqR dw AiBAws
krwieAw hY[ AYsy dIn dieAwl mhWpurS hukm krdy, BweI! jdoN bsqR Pty twkI lwau,
bwr 2 lwauNdy jwau, AweI mwieAw syvw c pwauNdy jwau[ bwbw jI dy pRymI nvyN bsqR BI
twkI lwauNdy hn[ beI koeI bsqR twkI qoN ibnw nw rhy[ pUrn mhWpurSW dy ies gux qoN
AlOikk ielwhI is`iKAw imldI hY, ik gurU Gr dI koeI BI cIz ^rwb nhIN hox dyxI[ jy
koeI pRymIN ieh khy ik siqsMgq jI dw su`cm nwl iqAwr kIqw pdwrQ hY, au~qR :- prm
pUjnIk pUrn bRhm igAwnI sMq bwbw qwrw isMG jI srhwlI vwly, prmpUjnIk sMq bwbw
gurbcn isMG swihb jI ^wlsw jI j`Qy smyq Awpxy ipMf srhwlI ivKy mMgvwauNdy[ sMq
bwbw qwrw isMG jI nwl rihx vwly isMG swdw lMgr Ckdy[ Awpxy pws rihx vwly isMGW
bwhroN AwieAw du`D iGau nw Ckx idMdy[ lMgr BwvyN swdw hI sI, pr swry isMGW dy ichry lwl
sn[ ie`k vwrI j`Qy sMgq jI dy Ckx leI jlybIAW bxIAW, isMGW ny prm ipAwr siqkwr
auqSwh nwl sMqW mhWpurSW pRym bynqI kIqI,bwbw jI! A`j prmpUjnIk bwbw qwrw isMG
jI BI CkweIey[ sMqW ikhw, aunW@ ny nhIN CkxIAW[ pr Pyr BI pMjW isMGW ny sMq
bwbw qwrw isMG jI pws jw ky h`Q joV pUrn pRym sihq pRym bynqI kIqI, bwbw jI! sMqW
mhWpurSW v`loN pRym bynqI hY ik Awp jI j`Qy smyq jlybIAW Cko [ qW A`goN h`Q joV isr Jukw
pRym inmRqw nwl ikhw, kI hux dwsn dws BI pRym bynqI kr skdw hY? jI hukm kro,
dwsn dws dI pRym bynqI sMqW mhWpurKW kr idau, beI ipCy BI Awp jI dw idqw Ckdy
sI, hux BI Awp jI dw idqw KWdy hW, A`gy BI Awp jI dw idqw hI KwvWgy[ ie`k vwrI
prmpUjnIk sMq bwbw qwrw isMG jI ipMf mihqy lMgr c gey [ ie`k pUVy qy KIr pw ky pRSwd
id`qw igAw, sMqW mhWpurKW ny syvwdwr isMG dy idqw, Awp nhIN KwDw, ies dw nwm sMqoK
hY[ vwihgurU jI dI pRwpqI leI, pdwrQ Ckx dw lwlc iqAwg ky, S`uD soiDAw pdwrQ sMqoK
sMjm nwl vMf ky Ckxw cwhIdw hY[ ieh ^ws mMnx Xog pRym bynqI hY, vMf ky CikAw pdwrQ
AiqAMq hI suAwd l`gdw hY[
kbIr. guru lwgw qb jwnIAY; imtY mohu qn qwp] hrK sog. dwJY nhI; qb hir. Awpih
Awp]189] pRymI siqsMgI bRhm srUp Bgq jI dy drSn krky, inhwl ho rhy hn[ pRmwqmw
jI kbIr swihb jI dy srUp c, Awpxy ipAwirAW dy nwl, ipAwrI goSt kr rhy hn[
XQw:- Bgq sMig; pRBu gosit krq] pRymIAW pu`iCAw, hy mhWpurS jIE! ikRpw kro, gurU
swihb jI dy aupdyS c, gurU syvw c, gurU jI dy crn- kmlW c l`gy, gursyvk jI c kI
gux huMdy hn? vwihgurU jI dI pRwpqI dy sul`Cx kI hn? ivsmwd rMg c ikRpw krky
prmpUjnIk pUrn Bgq kbIr swihb jI, gurU swihb jI dy s`cy crn- kmlW nwl l`g ky, gurU
swihb jI dI syvw bMdgI c l`g ky, Awps kau; Awpih Awdysu ] iqhu gux kw; nwhI prvysu]
bhuq hI au~cI AvsQw pRwpq krn leI, auqSwhq kr rhy hn:- hy ipAwirE! (guru)gur
www.Gursevak.com

231

q`qkrw

nwnk dyv; goivMd rUp] gurU swihb jI dy s`cy crn- kmlW nwl (lwgw)l`igAw AQvw pUrn
gurU jI pRwpiq (qb)qW (jwnIAY)jwxIey, jy kr pRymI gursyvk jI dw Awpxy Gr ivkwrW
mwieAw sRIr, sbMDIAW dw mohu (imtY)imt jwvy, qn dy, 1AwDI ibAwDI2 aupwDI3 qwp imt
jwx[ ijvyN vwihgurU mh`ly qIjy jI ny mh`ly dUjy jI dy s`cy crn- kmlW nwl l`g ky, SuB s`cI
syvw roim roim dy ipAwr nwl kIqI, Awpxy sRIr sbMDIAW dw moh nhIN kIqw[ Apny ipAwry
is`KW dy AwDI ibAwDI aupwDI qwp inivrq kIqy[ (1AwDI)mn krky kwm koRD &urny AwDI hY,
(2ibAwDI)vweI, ipq grmI, k& blZm, ruDR ^Un dy ivgwV krky. sRIr dI i^lq ivgVn qoN
rog ho jwxw ibAwDI hY, (3aupwDI)hMkwr nwl kql kukrm krny aupwDI hY[ kOVw bolxw bwxI
dw rog hY[ aupRokq rogW dI inivrqI vwlw smiJAw jWdw hY ik siqgurU mhwrwj swihb jI dI
syvw BgqI crnW c l`igAw hY[
hrK sog. dwJY nhI; qb hir. Awpih Awp]189] jdoN gursyvk jI nMU, Gr c b`cw
jMmx, Awdr mwx siqkwr Dn kursI imlx qoN (hrK)KuSI Aqy snyhI mwieAw pdwrQ dy
ivjog krky, sRIr rog l`gx qoN sog nhI (dwJY)swVdy, (qb)qdoN (hir)vwihgurU jI, Awpih
Awip hI AMdr bwhr vs rhy hn[ qdoN gursyvk jI, hir Awpih Awip hI, hrI jI dw srUp
ho jWdy hn]189] XQw:- hrK sog jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu nwnk. suin ry mnw;
mukiq. qwih qY jwn]) hrK sog duhu mwih inrwlw; krxYhwru pCwqw]) hrK AnMq; sog nhI
bIAw] so Gru; guir nwnk. kau dIAw]
kbIr. rwm khn mih Bydu hY; qw mih eyku ibcwru] soeI rwmu. sBY khih; soeI
kauqkhwr]190] jI nwm ikvyN jpIey? vwihgurU bRhm jI dy srgun Avqwr, DMn Bgq kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- hy rwm ipAwryy pRymI siqsMgIE! (rwm) vwihgurU 2 khn (mih)c,
bhuq hI (Bydu)&rk hY[ (qw)iqs (mih)c, (eyku)ie`k AdYq srUp vwihgurU jI dy prm mnohr
suMdr drSnW vwlI bRhm ibcwru hY[ soeI (rwmu)ivAwpk vwihgurU bRhm jI nUM, ApxI
vifAweI, pUjw dy Dn pdwrQ, kwmnw dI pRwpqI leI (sBY)swry (khih)kihMdy hn, ijn@W
inscw Brosw drSnW dI pRwpqI nhIN[ XQw:- rwm rwm sBu ko khY; kihAY. rwmu n hoie] gur
prswdI rwmu min vsY qw Plu pwvY koie]) hir hir krih. inq kptu kmwvih; ihrdw suDu n
hoeI]) hir hir jpnw, prwieAw mwL Apnw[ (soeI)aus vwihgurU jI nUM, koit bRhmMf dI
rcnw rcn, lY krn dw (kauqkhwr)qmwSw krn vwly, sdw inrlyp jwx ky, pUrn gurU jI
AQvw gur syvk jI kihMdy Xwd krdy hn[ ijvyN vwihgurU hrI srUp mh`lw pMjvW jI, hrI
ismrnc ivsmwd lIxqw sihq &urmw rhy hn, dwsn dws gRIb nUM, gurpRswid, roim roim
krky hir ismrin kridAW, hir jI dy srgun srUp. DMn sRI gurU rwmdws swihb jI dy AnMq
srUp, AMdr bwhr hr smyN drSn b^S rhy hn, Bwv gurU ipqwjI AnykW srUp Dwr ky, drSn
b^S rhy hn[ aun@W prm pwk suMdr srUpW dy rom 2 qy, mnohr suMdr cyhry hn, ijn@W duAwrw
www.Gursevak.com

232

q`qkrw

Awip, vwihgurU inrgun ivAwpk pRkwSk AsMK nUr hI nUr, Ajpw jwp vwihgurU ismrnc
lIn hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] jdoN gurpRswid
bRhmjI dI swiKAwqqw huMdI hY, qdoN pRkwS srUp inrgun bRhmjI, Awpxy srgun srUp dy swry
AkwrW sihq, jwp krdy idsdy hn, Bwv inrgun srgun jI hr smyN Awpxw jwp Awp hI
krdy drSn b^Sdy hn[ XQw:- srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw
nwnkw; Awpy hI iPir jwip]1])
ie`k inrol pRwpqI leI, rwm 2 kihMdy hn[ ies qy idRStWq:- ie`k dukwndwr ny ipMjry c
qoqw r`iKAw sI[ mhwqmw jI gey, qoqw kihMdw,rwm rwm rwm rwm[ qoqw kihMdw, mhwqmw
jI! dwsn dws rwm 2 kihMdw hY, ipMjry dy bMDn ikauN nhIN k`ty jWdy? mhwqmw jI kihMdy
Awp jI cUrI leI rwm 2 kihMdy hoN, inSkwm inSkpt ho ky rwm jI dw iDAwn Dwr ky, rwm
2 jpo, s`c- mu`c bMDn cu`ky jwxgy[ kihMdw, qrIkw d`so? kihMdy, A`KW mIc ky idl c
rwm 2 khI jweI[ mwlk dyK ky khygw, qoqw ibmwr ho igAw[ ipMjry dw bUhw K@ol dyvygw,
jdoN koLy koeI n hoieAw, aufwrI mwr jweIN[ ieauN iDAwn itkwky ku`J smW rwm 2 jipAw,
mwlk ny dyiKAw qoqw qW ibmwr ho igAw, ipMjry dw bUhw Kol@ idqw, qoqy dyiKAw kol koeI nhIN,
J`t hI au~f igAw[ dUjy idn mhwqmw jI au~Qy Awey, nyVy dr`Kq qy bYTy qoqy ikhw, rwm nwm
siq hY, siq boly giq hY, pr kuMjI mhwqmw jI h`Q hY[ XQw:- Anhd bwxI pUMjI] sMqn
hiQ rwKI kUMjI]
kbIr. rwmY rwm khu; kihby mwih ibbyk] eyku. Anykih imil gieAw; eyk smwnw
eyk]191] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (rwmY) rwm rwm (rwm) rwm rwm bwr 2 (khu) kihxw kr,
ieh rwm 2 hr vyly (kihby) kihx (mwih) iv`c, bVw hI pUrn bRhm (ibbyk) ivcwr hY[
eyku. Anykih imil gieAw; eyk smwnw eyk]191] (Anykih)AnykW pRymI, rwm nwm
kih ky, (eyk eyku)ie`ko ie`k, AdYq bRhm jI c, imil (gieAw)geyy hn, (eyk)ie`ko (eyk)ie`k
bRhm jI c, rom 2 krky (smwnw)lIx ho gey]191] XQw:- mgnu BieE.ipRA pRym isau;sUD
n ismrq AMg] pRgit BieE.sB loA mih;nwnk.ADm pqMg]) hir ky sMg;bsy hir lok]
qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE;And shj Duin Jok]
kbIr. jw Gr. swD n syvIAih; hir kI syvw. nwih] qy Gr. mrht swrKy; BUq bsih.
iqn mwih]192] 1:- pRB jI bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin dsnw] vwihgurU
jI, prmpUjnIk Bgq sRI kbIr swihb jI swD dI Amolk rsnw rom 2 ihrdy c vs ky,
dunIAW qy SuB gurmiq mrXwdw kwiem krn leI, Gr 2 c mhwrj swihb jI dI bMdgI
leI, ivgVy sMswr svwrn leI, Awp AwpxI gurbwxI aucrvw rhy hn:- {(swD) sRySt
www.Gursevak.com

233

q`qkrw

siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj nwl juVn vwly, joVn vwly, gurU gMRQ swihb jI mhwrwj qoN hr
vyly idl idmwZ surqI ibRqI socxI icqvxI c gurbwxI jI dI pRwpqI krn krwaux vwly,
gurbwxI jI dw Su`D aucwrn is`Kx isKwaux vwly, kQw kIrqn is`Kx isKwaux vwly, inrgun
bRhm jI c lIx, swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI] pUrn bRhm
AvsQw pRwpq, swD bRhmigAwnI mhWpurS gurisK sMq Bgq gursyvk swD jI hn[}
(jw)ijs Gr c, swD bRhmigAwnI mhWpurS gurisK sMq Bgq (n)nhIN (syvIAih)cyqy mMny
pUjy jWdy, Bwv syvw nhIN kIqI jWdI (hir)hrI Akwl purK vwihgurU jI (kI)dI syvw BgqI
nwih huMdI[ (qy)auh Gr, (mrht)SmSwn BUmI (swrKy)vrgy hn[ (iqn)iqn@W GrW (mwih)c,
BUq (bsih)vsdy hn[ ikauNik nUMh DIA shurw b`cy b`cIAW iek`Ty bYT ky tYlIvIznW c mwVy
idRS dyKdy hn[ gMdy gwxy suxdy hn[ b`icAW gMdIAW AwdqW Awp pwauNdy hn[ XQw:- kil
mih pRyq.ijn@I, rwmu n pCwqw; sqjuig prmhMs bIcwrI]) klI AMdir nwnkw; ijMnW dw
Aauqwru] puqu ijnUrw. DIA ijMnUrI; jorU. ijMnw dw iskdwru]1]) hir ky nwm hIn; byqwl]) so
Gr c bwbw bu`Fw jI jYsy mhWpurSW dI syvw Aqy vwihgurU jI dI syvw pRymw- BgqI krnI
cwhIdI hY[
kbIr. jw Gr swD n syvIAih; hir kI syvw. nwih] qy Gr. mrht swrKy; BUq bsih.
iqn mwih]192] 2:- prmpUjnIk s`cy Bgq SRI kbIr sihb jI &urmwauNdy hn:- (jw)ijs
ihrdy rUpI Gr c, (swD)inrgun bRhm jI (swD)siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI
(n)nhIN (syvIAih)syvw kIqI jWdI, (syvIAih)Xwd nhIN kIqy jWdy, (hir) vwihgurU Akwl
purK jI (kI)dI syvw BgqI (nwih)nhIN kIqI jWdI (qy)auh, ihrdy Gr (mrht)SmSwn BUmI
(swrKy) vrgy hn[ (iqn)iqn@W dy irdy GrW (mwih)c AOgux pwp kwm kRoD loB moh hMkwr,
kYNsr eyfz Awid iBAwnk bImwrIAW BYVy izrm kItwxU rUpI BUq (bsih)vsdy hn]192]
XQw:- iesu dyhI AMdir. pMc cor vsih; kwmu koDu loBu mohu AhMkwrw])
kbIr. gUMgw hUAw bwvrw; bhrw hUAw kwn] pwvhu qy. ipMgul BieAw; mwirAw siqgur
bwn]193] kbIr. siqgur sUrmy; bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI. Buie igir pirAw; prw.
kryjy Cyku]) kbIr. swcw siqguru mY imilAw; sbdu ju bwihAw eyku] lwgq hI Buie imil
gieAw; pirAw klyjy Cyku]157] Anuswr, bRhm srUp Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:siqgur pihly pwiqSwh jI, siqgur rwmwnMd jI ny, Dur ky bwxI jI rUpI kmwx coN, pRym rUpI
(bwn)qIr, dwsn dws dy mwirAw, dwsn dws hMgqw ivSy ivkwr inMdw cuglI sMswrI g`lW
krn v`loN gUMgw (hUAw)ho igAw[ mwiekI isAwxpW T`gI DoKw &ryb v`loN (bwvrw)msqwnw ho
igAw[ XQw:- mY baurI; myrw rwmu Bqwru] ric ric qw kau; krau isMgwru]) qau dyvwnw
jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp kau; Avru Blw sMswru] (kwn)kMnW qoN
(bhrw)boLw (hUAw)ho igAw hY, kMnW nwl inMdw ivSy ivkwr dy gwxy, sMswr dIAW eIrKw
www.Gursevak.com

234

q`qkrw

bKIlI Anyk pRkwr dIAW hMgqW dIAW mMdIAW g`lW iblkul hI nhIN suxdw[ XQw:- myry
mohn; sRvnI ieh n sunwey] swkq gIq nwd Duin gwvq; bolq bol Ajwey]) krn n sunY;
kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw]) (pwvhu)pYrW (qy)qoN (ipMgul)ipMglw (BieAw)ho
igAw hY, Bwv pYr kusMgq v`l pr igRh ivkwrI nhIN huMdy [ XQw:- imiQAw crn; pr ibkwr
kau Dwvih] ieh doS nhIN hn[ {hMgqw ivSy ivkwr inMdw cuglI sMswrI g`lW krn v`loN guMgy ho
ky, Awp jI snmuK hr smyN kIrqn hI kIrqn krdy hn[ XQw:- hm kUkr; qyry drbwir]
Baukih AwgY; bdnu pswir] hr vyly kMnW krky, sMswrI g`lW suxn v`loN boLy hn, pr rom 2 dy
kMnW krky vwihgurU jI dw jwp hI suxdy hn[ XQw:- jo bolq hY. imRg mIn pMKyrU; su ibnu.
hir jwpq hY nhI hor]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) koit krn.
dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm]) Bwv sMswr c ivSy ivkwrW v`l c`lx
qoN pYr ipMgly ho gey hn[ pr siqsMgq jI v`l qur ky jWdy hn[ cwA auqSwh nwl swDU
sMqW dI B`j 2 ky syvw krdy hn[ siqgurU swihb jI dIAW pRkrmW krdy hn[}
kbIr. siqgur sUrmy; bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI. Buie igir pirAw; prw. kryjy
Cyku]194] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw
BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- jw kau. hir rMgu lwgo iesu jug mih; so khIAq hY sUrw])
vwihgurU jI dy rMg AnMd c lIx, guris`K dy ivkwrW mwrn vwly siqgur sUrmy jI ny,
AwpxI gurbwxI rUpI kmwx cooN (ju)ijhVw eyku pRym rUpI (bwnu)qIr, dwsn dws dy
(bwihAw)mwirAw[ (lwgq)l`gidAW hI, inmRqw rUpI (Buie)DrqI qy (igir)if`g
(pirAw)ipAw[ XQw:- suKI bsY mskInIAw; Awpu invwir qly]) (kryjy)kwLjy c pRym vYrwg
dw Cyku (prw)pY igAw]194] Bwv nrm AsQwn ivMin@Aw igAw[ XQw:- lwgI cot mrMm kI;
rihE kbIrw Taur]
kbIr. inrml bUMd Akws kI; pir geI BUim ibkwr] ibnu sMgiq. ieau mWneI; hoie
geI BT Cwr]195]) hir ky nwm; kbIr aujwgr] jnm jnm ky; kwty kwgr] Anuswr pUrn
bRhm srUp, sRI kbIr swihb jI, siqsMgq jI dI mhW mhW ivsmwd mihmw kih rhy hn:khu kbIr; ieh khIAY kwih] swDsMgiq. bYkuMTY Awih] hy ipAwirE! siqsMgq jI dI AiDk
mihmw hY, ijvyN Akws (kI)dI (inrml)aujl bUMd, &sl n hoxy krky (ibkwr)inkMmI kwlrI
(BUim)DrqI qy (pir)pY geI[
ibnu sMgiq. ieau mWneI; hoie geI BT Cwr]195] aupjwaU DrqI dI sMgiq qoN
(ibnu)ibnw, ieau (mWneI)mMnI geI, BT iv`c pY ky (Cwr)suAwh hoie geI]195]
kbIr. inrml bUMd Akws kI; pir geI BUim ibkwr]2:- r`b srUp pUrn Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- iesu pwnI qy; ijin qU GirAw] mwtI kw ly; dyhurw kirAw]
www.Gursevak.com

235

q`qkrw

Anuswr ieh bMdw (Akws)ivAwpk bRhm jI (kI)dI (inrml)au~jl bUMd hY, vwhu Ksm qU vwhu;
ijin ric rcnw. hm kIey]) eyku ipqw. eyks ky hm bwirk; qU myrw gur hweI]) hir jI
mwqw. hir jI ipqw; hir jIau pRiqpwlk] vwihgurU jI mwqw ipqw jI hn, aun@W ny Awpxy
srUp coN swrI rcnw pRgt kIqI hY, ieh jIv mwqw dy grB c pu~Tw lmkidAW, ds mhIny
prw bwxI duAwrw, inrml au~jl jwp krdw hY[ aurD qpu. AMqir kry vxjwirAw imqrw;
Ksm syqI Ardwis]) ivchu grBY; inkil AwieAw] Ksmu ivswir; dunI icqu lwieAw] AwvY
jwie BvweIAY jonI; rhxu. n ikqhI Qwie BieAw]3]) pir geI BUim ibkwr] ieh inrml
bUMd dy kwlrI DrqI c pYx vWg, vwihgurU jI dI AMs coN pYdw hoeI jIv rUpI bMUd, kusMgq
(ibkwr)KotI kwr vwlI (ibkwr)ivgwV vwlI, kusMgq rUp (BUim)kwlrI DrqI c pY geI,
Bwv zUey bwz swkq inMdk cor Xwr Koty purKW dI kusMgq ho geI[
ibnu sMgiq. ieau mWneI; hoie geI BT Cwr]195]2:- (ibnu)ibnw gurU jI dI sMgiq
jI qoN ieau (mWneI)mMnI geI, mwno ieh ijhVI bUMd bMdw sI, kusMgq rUpI BT c pY ky, Bwv
kwm koRD loB moh hMkwr eIrKw inMdw corI XwrI kql krky, izMdgI (Cwr)suAwh hoie
geI]195] Bwv hr vyly zUAw Srwb qMbwkU pINidAW, bMb su`t 2 ky dunIAW PUkidAW, ieh
jIv Awp hI qbwh ho jWdw hY[ AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir jwih]
dunIAW swVdy &Ukdy AwKr Awp hI zihr jW golI mwr ky mr jWdy hn[ ijvyN nYpolIAn
bonw pwrt, ihtlr Awid[ so gurmuuiK ipAwrI siqsMgq jI dI mihmw AiDk qoN AiDk hY:sMgiq kw gunu. bhuqu AiDkweI; piV. sUAw gnk auDwry]) swD sMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[
lK lK ssIAr Bwnu; ikrn TrUr hY[ hy ipAwirE! siqsMgq jI dI SuB s`cI syvw kro hr
vyly siqsMgq c hI rho[ XQw:- kwit islk. ijsu mwrig pwey; so ivic sMgiq. vwsw
pwiedw]12]) sdw siqsMgq jI c rihx vwlw, ieh lok suKIey; prlok suhyly ] vwihgurU jI
srUp hI ho jWdw hY[
kbIr. inrml bUMd Akws kI; lInI BUim imlwie] Aink isAwny pic gey; nw
inrvwrI jwie]196] prmpUjnIk Bgq sRI kbIr swihb jI, siqsMgq jI dI AiDk qoN
AiDk mihmw &urmwauNdy hn:- Kyiq imAwlw aucIAw; Gru aucw inrxau] jdoN ijmINdwr
(aucw)au~cy (Gru)AkwS dw inrnw krdw hY, hux b`dL vrsx vwlw hY, qW Awpxy Kyq dIAW
v`tW au~cIAW kr lYNdw hY[ ijhVI au~proN AkwsI bUMd pYNdI hY, aus bwhr nhIN inklx
idMdw[ Akws (kI)dI (inrml)aujl bUMd, (BUim)DrqI ny Awpxy c imlwie (lInI)leI[
jdoN DrqI c bMUd iml geI, (Aink)AnykW isAwny (pic)sV gey, auh (inrvwrI)htweI
(nw)nhIN (jwie)jWdI, KyqI hrI BrI pR&ulq kr idMdI hY]196]
kbIr. inrml bUMd Akws kI; lInI BUim imlwie] Aink isAwny pic gey; nw
inrvwrI jwie]196]2:- vwihgurU pUrn bRhm srUp Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
www.Gursevak.com

236

q`qkrw

hn:- (Akws)pwrbRhm srUp DMn gurU pRmysr jI (kI)dI, gurmiq aupdyS rUpI
(inrml)au~jl, bUMd, gursyvk jI ny, AwpxI AQwh SrDw rUpI (BUim)DrqI c, imlwie
(lInI)leI[ kYsI AQwh SrDw hY:- sBu idnsu rYix. dyKau guru Apunw; ivic AKI. gur pYr
DrweI]) AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy])
suiqAw. guru swlwhIAY; auTidAw BI. guru Awlwau] koeI. AYsw gurmuiK jy imlY; hau. qw ky
Dovw pwau]) auh mhWpurS siqsMgq jI c, gurU crn- kmlW c, rom rom krky lIx ho gey,
aun@W inKyVn leI (Aink)AnykW isAwny (pic)sV gey, aun@W dI jo mhwrwj nwl eykqw
ABydqw sI, bMUd dy v`Kry hox vWg v`Kry nhIN hoey, ijvyN Coty swihbzwidAW bVy lwlc dy
rhy, quhwnUM jgIrW imlxgIAW, sUby bxwieAw jwvygw, bVy suK Arwm imlxgy[
swihbzwidAW au~qR idqw, swfy prmpUjnIk bwby vwihgurU mh`ly nOvyN jI dy bwby siqgurU pMjvyN
pwiqSwh jI au~bldI dyZ c bYTy hn, swfy dwdy jI ny sIs kurbwn kIqw,kurbwnI dI rIq
swfy pihlW hI c`lI AweI hY, ieh duinAwvI suKW dI swnUM loV nhIN[ aun@W dI gurU crnW c
lIxqw sI, ies leI aun@W siqsMgq gurU crnW coN v`Kry nhIN kr sky[ ijvyN bwbw bMdw
isMG swihb jI bhwdr jI dw mws grm jMbUrW nwl qoV rhy hn, aun@W dy ipAwry b`cy dw
kwljw k`F ky, aun@W dy mUMh c dy rhy hn[ pr ijhVI aun@W ny AwpxI bu`DI rUpI DrqI c,
siqgurU goivMd isMG swihb s`cy pwiqSwh jI dI gurbwxI, aupdyS rUpI inrml bMUd, gurU swihb
jI dy srUp dw iDAwn idl c vsw ilAw, aun@W dy idl coN k`F nhIN sky [ AYsy mhWpurSW
rom 2 krky nmskwr hY[
kbIr. hj kwby hau jwie Qw; AwgY imilAw Kudwie] sWeI muJ isau, lir pirAw;
quJY.ikin@ PurmweI gwie]197] { mMdr dI kMD c jiVAw s`q ieMc kwlw p`Qr Asvd hY [}
hwzI kwby mMdr dIAW, s`q pRkrmW krdw, p`Qr Asvd hr vwrI cMumdw hY[ dsvIN iQ`q
nwhr kurbwnI dw idn mMndy hn, aus c mujj ilKw mukwm pur invwz pVH ky, sYqwn dy
QMm@ pws jw ky, p`Qr mwry[ phuMc ky b`krw duMbw gaU AQvw aUT kwby v`l isr krky iltwvy,
pSU dy s`jy pwsy KV@ky A`lw hU Akbr kih ky gL qy CurI clwvy, v`fw zulm khwvy, ksweI bx
jwvy[} rwm kbIrw. eyk Bey hY; koie. n skY pCwnI] Anuswr kbIr swihb jI Awp A`lwh
pwk ^udw srUp hn[ mMnY; sgl Bvx kI suiD]) nau KMf ipRQmI. iesu qn mih rivAw; inmK
inmK nmskwrw] Anuswr koit bRhmMf dw pswrw Bgq kbIr swihb jI Awpxy AMdr ids
irhw hY[ idb idRstI nwl jo ku`J kwby huMdw hY, aun@W pqw hY[ idb idRstI nwl kih rhy
hn[ (hau)dwsn dws kwby dw hj krn (jwie)jw irhw (Qw)sI, (AwgY)A`gy rsqy c dwsn
dws (Kudwie) ^udw A`lw pwk vwihgurU jI, (imilAw)imly[ (sWeI)^udw jI (muJ)dwsn dws
(isau) nwl, (lir)lV (pirAw)pey, (quJY)qYnUM (ikin@)iks ny ieh (gwie)jg@w (PurmweI)d`sI
hY? ieh (ikin@)iks ny d`isAw hY? ik qUM m`ky jw ky kwby (gwie)gaU kql kryN[ vwihgurU jI
www.Gursevak.com

237

q`qkrw

v`loN bcn hn, dwsn dws sRb ivAwpI hY, swry jIA dwsn dws dy hI pYdw kIqy hn, dwsn
dws ien@W dw pwlxhwr hY]197]
kbIr. hj kwbY hoie hoie gieAw; kyqI bwr kbIr] sWeI muJ mih ikAw Kqw muKhu n
bolY pIr]198] prmpUjnIk vwihgurU srUp Bgq sRI kbIr swihb jI Amolk bcn PurmwauNdy
hn:- hy (kbIr)swirAW qoN v`fy ^udw A`lwpwk jI! dwsn dws kbIr (kyqI)iknI bwr, kwbY dw
hj krn leI, m`ky hoie hoie ky, idb idRstI nwl gieAw hY[ hy (pIr)pUjnIk v`fy sWeI jI!
(muJ)dwsn dws (mih)iv`c (ikAw)kI (Kqw)gunwh hY? jo Awp jI (muKhu)muKoN (n)nhIN
(bolY)boldy]198] jIAW mwrn qoN, prm ipAwry vwihgurU jI pRsMn nhIN huMdy[
kbIr. jIA ju mwrih joru kir; khqy hih ju hlwlu] dPqru deI. jb kwiFhY; hoiegw
kaunu hvwlu]199] pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI kQn krdy hn, ^udw jI ny ikhw, hy
kbIr! (ju)ijhVy jIB dy suAwdI, gaU aUT duMby Awid (jIA)jIAW (joru)zulm (kir)krky ,
(mwrih)mwrdy hn, (ju)ijs hlwlu (khqy)kihMdy (hih)hn[ beI AsIN FweI CurIAW Pyr ky
^udw jI KuS kr ley hn[ sB jIAW dy mwqw ipqw pwlxhwr (deI)^udw jI (jb)jdoN
(dPqru)drgwh c, ihswb (kwiFhY)k`Fxgy, audoN (kaunu)ikhVw (hvwlu)hwl hoiegw
?]199] jYsw jIAW hlwl krdy hn, vYsy aun@W qy BI ausy qr@W hI FweI CurIAW PyrIAW
jwxgIAW[ XQw:- Aih kru kry. su Aih kru pwey; koeI n pkVIAY. iksY Qwie]) Twkuru; lyKw
mgnhwru]) lyKw lIjY; iql ijau pIVI]) jmu jwgwqI; dUjY Bwie kru lwey] nwvhu BUly; dyie
sjwey] GVI muhq kw lyKw lyvY; rqIAhu mwsw qol kFwvixAw]5]) kbIr. joru kIAw so julmu
hY; lyie jbwbu. Kudwie] dPqr lyKw nIksY; mwr. muhY muih Kwie]) Anidnu bDy mwrIAin;
iPir. vylw nw lhMin]1] Aink sjWeI. gxq n AwvY; grBY griB BRmwih]
kbIr. joru kIAw so julmu hY; lyie jbwbu Kudwie] dPqir lyKw nIksY; mwr muhY muih
Kwie]200] vwihgurU jI dy Avqwr sRI kbIr swihb jI &uurmwauNdy hn:- fMgrW byrihmI
nwl kql krky, Zlq socdy hn, ik ^udw jI swfy qy KuS huMdy hn[ AYsw jo ih`k dw
(joru)D`kw (kIAw)kIqw, so mhW Gor iBAwnk julmu hY, AYsy kIqy zulmu dw, pUrn Kudwie jI
jbwbu (lyie)lYxgy[ kIqy iBAwnk pwpW dw, vwihgurU jI dy (dPqir)drgwh c, jdoN lyKw,
(nIksY)inklygw, qW jmw pwsoN (muhY)mUMh hI (muih)mUMh qy cotW (Kwie)Kwxgy]200] XQw:Awsw] rojw DrY mnwvY Alhu; suAwdiq jIA sMGwrY] Awpw dyiK Avr nhI dyKY; kwhy kau JK
mwrY]1]) Cwif kqyb rwm Bju baury; julm krq hY BwrI] kbIrY pkrI tyk rwm kI; qurk
rhy pic hwrI]4]8]) pRBwqI] byd kqyb khhu mq JUTy; JUTw jo n ibcwrY] jau sB mih eyku
Kudwie khq hau; qau ikau murgI mwrY]1] mulW; khhu inAwau KudweI] qyry mn kw; Brmu n
jweI]1] rhwau] pkir jIau AwinAw; dyh ibnwsI, mwtI kaU ibsimil kIAw] joiq srUp
Anwhq lwgI; khu hlwlu ikAw kIAw]2] ikAw aujU pwku kIAw muhu DoieAw; ikAw msIiq
www.Gursevak.com

238

q`qkrw

isru lwieAw] jau idl mih kptu invwj gujwrhu; ikAw hj kwbY jwieAw]3] qUM nwpwku pwku
nhI sUiJAw; iqs kw mrmu n jwinAw] kih kbIr iBsiq qy cUkw; dojk isau mnu
mwinAw]4]4]) BYrau mhlw 5] vrq n rhau; n mh rmdwnw] iqsu syvI; jo rKY
indwnw]1] eyku gusweI; Alhu myrw] ihMdU qurk; duhW nybyrw]1] rhwau] hj kwbY jwau n
qIrQ pUjw] eyko syvI; Avru nw dUjw]2] pUjw krau n invwj gujwrau] eyk inrMkwr ly; irdY
nmskwrau]3] nw hm ihMdU; n muslmwn] Alh rwm ky; ipMf prwn]4] khu kbIr; iehu
kIAw vKwnw] gur pIr imil; Kuid Ksmu pCwnw]5]3]) syK sbUrI bwhrw; ikAw hj kwbY
jwie] kbIr jw kI idl swbiq nhI; qw kau khW Kudwie]185]) kbIr. jorI kIey julmu hY;
khqw nwau hlwlu] dPqir. lyKw mWgIAY; qb hoiego kaunu hvwlu]187]) kbIr jIA ju
mwrih joru kir khqy hih ju hlwlu] dPqru deI jb kwiFhY hoiegw kaunu hvwlu]199]) jw
kY eIid bkrIid, kul gaU ry bDu krih; mwnIAih syK shId pIrw])) ;so gihr gBIrw
gauhru jIau] Bgq kbIr swihb jI dw AwSw bVw hI au~cw su`cw dIrG hY, ik ijhVy bMdy,
jIA bDhu. su Drmu kir Qwphu; ADrmu khhu kq BweI] Awps kau muinvr kir Qwphu; kw
kau khhu ksweI] Anuswr jIAW mwr ky, Drm krky mMndy hn, ik AsIN ieh kurbwnI dy
ky, ^udw KuS kr ilAw hY[ ieh pwp kMm krn nwl, ^udw jI KuS hox dI bjwey nrwz huMdy
hn[ hW jI Apxw sB ku`J ^udw jI qoN kurbwn krky, ApxI kurbwnI dyx qoN, mhwrwj swihb
jI KuS huMdy hn[ ijvyN mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI Awp au~bldI dyg c bYTy q`qy ryqy qy
bYT ky q`qw ryqw sIs qy puAwieAw, kurbwnI idqI[ nOvyN pwiqSwh jI ny sIs kurbwn kIqw[
siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny mwqw ipqw cwry swihbzwdy isMG isMGxIAW ^udw dy nwm qy sB
k`uJ kurbwn kIqw[ ieh gurbwxI jI kmwauxy krky ^udw jI sdw prm pRsMn huMdy hn:- jau
qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY;
kwix n kIjY]) ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko
dwau]1] sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU. n CwfY Kyqu])
kbIr. jau quih swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q
hoie]) nwnk. syvku soeI AwKIAY; jo. isru Dry auqwir]) srb kI ryx; hovIjY] Awpu imtwie;
imlIjY]) khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu; ndrI AwieAw]) shij sMqoiK
sIgwrIAw; imTw bolxI] ipru rIswlU qw imlY; jw gur kw sbdu suxI]) AwT phr kir joiV
rhu; qau BytY hir rwie rI]) Awpu gvweIAY qw shu pweIAY Aauru kYsI cqurweI]) swcu khO.
sun lyhu sBY; ijn pRymu kIE. iqn hI pRBu pwieE]) murdw hoie. murId; n. glI hovxw[ swbru
isdik shIdu; Brm Bau Kovxw[) jIvq mrY; buJY pRB soie] jIvq Bwv qoN mry, sRIr krky
hMkwr inMdw cuglI iqAwgy, A`KW nwl prwieAw rUp n dyKy, zbwn nwl JUT nw boly, nSy
kusMgq iqAwgy, siqsMgq praupkwr kry[ ieh pRwpqI dy gux d`sy hn[ ien@W SuB guxW leI,
www.Gursevak.com

239

q`qkrw

ijauNdy sMswr v`loN mrny krky jW Drm ihq kurbwnI dyx qoN mhwrwj swihb jI pRsMn huMdy hn[
so ^udw jI dy prm pwk nwmu qy, jIAW mwrn qoN, mhwrwj jI ny pRsMn qW kI hoxw? sgoN
lyKw lYNdy fMf idMdy hn[ m`ky dI h`j, gMgw kWSI mQrw hirduAwr jwx dI loV nhIN, gMgw
gieAw godwvrI sMswr dy kMm hn[ XQw:- gMgw gieAw godwvrI sMswr ky kwmw] siqgurW dy
miq Anuswr nwm hI qIrQ hY[ qIriQ nwvx jwau; qIrQu nwmu hY] qIrQu sbd bIcwru; AMqir
igAwnu hY]) gurisKI so Qwnu BwilAw; lY DUir muiK lwvw] Anuswr pRymI guris`KW ny
prmpUjnIk s`cy siqgurW dI, prmpiv`qR Coh pRwpq, qIrQW Bwl ky, prmpiv`qR DUVI
Awpxy m`Qy lwauxI hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dy qIrQW qy lMgr kQw kIrqn, Bjn
ismrn dy pRvwh cldy hn[ gurU qIrQW qy sbd kIrqn gurU syvw BgqI, gurbwxI kQw
kIrqn is`Kx isKwaux leI jwxw hY[ XQw:- byd purwn sB dyKy joie] aUhW qau jweIAY; jau
eIhW n hoie]2]) pRBwqI] Alhu eyku msIiq bsqu hY; Avru mulKu. iksu kyrw] ihMdU mUriq
nwm invwsI; duh mih. qqu n hyrw]1] Alh rwm; jIvau qyry nweI] qU kir imhrwmiq
sweI]1] rhwau] dKn dyis hrI kw bwsw; piCim Alh mukwmw] idl mih Koij. idlY idil
Kojhu; eyhI Taur mukwmw]2] bRhmn igAws krih caubIsw; kwjI mh rmjwnw] igAwrh
mws pws kY rwKy; eykY mwih inDwnw]3] khw aufIsy mjnu kIAw; ikAw msIiq isru nWeyN]
idl mih kptu invwj gujwrY; ikAw hj kwbY jWeyN]4] eyqy Aaurq mrdw swjy; ey sB rUp
qum@wry] kbIru pUMgrw. rwm Alh kw; sB gur pIr hmwry]5] khqu kbIru. sunhu nr nrvY;
prhu eyk kI srnw] kyvl nwmu jphu ry pRwnI; qb hI inhcY qrnw]6]2]
kbIr. lyKw dynw suhylw; jau idl sUcI hoie] ausu swcy dIbwn mih; plw. n pkrY
koie]201] vwihgurU Awp kbIr swihb jI &urmw rhy hn:- hy pRymI siqsMgI jIE! vwihgurU
jI dI s`cI drgwh c, lyKw ilAw jWdw hY[ XQw:- lyKw lIjY; iql ijau pIVI]) jmu
jwgwqI; dUjY Bwie kru lwey] nwvhu BUly; dyie sjwey] GVI muhq kw lyKw lyvY; rqIAhu mwsw
qol kFwvixAw]5]) kbIr. joru kIAw so julmu hY; lyie jbwbu Kudwie] dPqr lyKw nIksY;
mwr muhY muih Kwie]) Anidnu bDy mwrIAin; iPir. vylw nw lhMin]1] jIv jIAW dw kql
krdy hn, mwr ky koh 2 ky KWdy hn[ nSy corI XwrI mMd krm krdy hn, jIAW A`gW lw ky
swVdy &Ukdy hn[ aun@W vwihgurU jI dI drgwh c lyKw dyxw pYNdw hY[ vwihgurU jI dI
drgwh c lyKw dynw (suhylw)sOKw huMdw hY, (jau)jykr idl dI (sUcI)piv`qRqweI, s&weI
(hoie)hovy[ idl c vwihgurU inrgun bRhm AsMK guxW dy AsMK pRkwS srUp jI dI (sUcI)su`cI
joiq pRgt hoie jwvy[ XQw:- gur swKI; joiq prgtu hoie]) (ausu)prmpUjnIk vwihgurU jI dy
(swcy)s`cy (dIbwn)kcihrI drgwh (mih)c, (koie)koeI BI plw (n)nhIN (pkrY)PVdw, Bwv
p`lw PV ky, ieauN nhIN kihMdw Ary nIc ik`Dr jwqy hoN? ie`Dr Awau, bhuq mwr pYNdI hY, ieauN
koeI p`lw nhIN pkVdw, Bwv inrwdrI nwl koeI rokdw nhIN]201]
www.Gursevak.com

240

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI ny &urmwieAw hY,
dwsn dws idb idRStI nwl h`j kwby igAw, mhwrwj swihb jI myry nwl lV pey, mhwrwj
swihb jI ny ikhw, qYnUM ie`Qy Awauxw iks ny d`isAw? dwsn dws nwl boly nhIN[ A`gy
mhwrwj swihb jI bol ky d`sdy hn, Awp jI ie`Qy AwauNdy hoN, ie`Qy jIAW zor zulm krky
mwirAw jWdw hY, ijs hlwl ikhw jWdw hY[ zor krnw zulm hY, s`cI drgwh c lyKw
ilAw jwvygw[ hy Bgq kbIr swihb jI! lyKw dyxw qW suhylw ho skdw hY, jy jIAW nw
mwry[ vwihgurU jI dy s`cy dIvwn c koeI p`lw nhIN pkVdw, Ary nIc ie`Dr Awau, khW jw
rhy hoN, swry hI nmskwrW krdy hn[ XQw:- ijQY Ehu jwie. iqQY Ehu surKrU; aus kY muih
ifTY. sB pwpI qirAw]) nwnk. Drm AYsy cvih, kIqo Bvnu punIq]10]) jmkwlu imlY, dy
Byt; syvku inq hoeI] bVy hI pRym ipAwr siqkwr nwl vwihgurU jI dI bMdgI krn, zor zulm
krn qoN mnwhI kIqI hY[
kbIr. DrqI Aru Awkws mih; duie qUM brI AbD] Kt drsn sMsy pry; Aru caurwsIh
isD]202] nwmu rMg c hry Bry pRymI snmuK gurmuKW mhWpurSW ny Awp jI pws pRym bynqI
kIqI, hy mhwrwj kbIr swihb jIE! dYq mwieAw bhuq pRbl hY, Cy drSn caurwsI is`D
nwn@w ByK ies ny moihq kr ley hn[ XQw:- mohnI mohq rhY; n horI]) pUjw ck brq nym
qpIAw; aUhw. gYil n CorI]1] prmpUjnIk pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI au~qR &urmwauNdy
hn:- DrqI (Aru)Aqy Awkws (mih)iv`c ivAwpk, hy (AbD)nwS rihq AibnwsI vwihgurU
jI (qUM )Awp jI ny (duie)dYq (brI)ivAwhI ADIn kIqI hoeI hY[
Kt drsn sMsy pry; Aru caurwsIh isD]202] jogI jMgm sryvVy sMinAwsI qy drvyS
ibpr[ ieh (Kt)Cy drsn (Aru)Aqy caurwsIh isD eys dYq mwieAw dy sMsy iv`c (pry)pey
hoey hn[ au~cy Awsx qy bYTdy hn, ik swnUM koeI Aw ky m`Qw tyky[ AwpxI mMnqw pUjw
krwauxI mwieAw hY[ so ipAwirE! TIk hY mwieAw pRbl hY, pr jo s`cy ipqw pUrn pRmwqmw
dI s`cI Srn pYNdy hn, aun@W qy mwieAw dw koeI zor nhIN pYNdw[ (AwKIN bolo) ikqih
AsQwin. qU itknu n pwvih; ieh ibiD dyKI AwKI] sMqw ibnu. qY koie n CwifAw; sMq pry.
goibd kI pwKI]1] hux gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI dI s`cI crn Srn pYx qoN,
Awpy hI duibDw mwr ky piq r`Kdy hn[ XQw:- guir; duibDw jw kI hY mwrI] khu nwnk; so
bRhm bIcwrI]) sMq srin. jo jnu prY; so jnu. auDrnhwr] ]) nwnk kI. lj pwiq gurU hY;
isru byicE. siqgur Awgy])
kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY. so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY
myrw]203] vwhu 2 vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq, sRI kbIr swihb jI dy AMdr Apx`q
myr hMgqw dvYq dw ik`fw BwrI iqAwg hY, hzUr &urmw rhy hn:- hy vwihgurU swihb jIE! Dn
pdwrQ im`qR, nwm rUpI Dn vw SuB guxW rUpI Dn dwsn dws jo ikCu BI pRwpq hY, (so)auh
www.Gursevak.com

241

q`qkrw

sB, (qyrw)Awp jI dw hI hY, (muJ)dwsn dws dy idl (mih)c, (myrw)dwsn dws dw ikCu BI
nhI hY[
qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]203] ieh sB ku`J (qyrw)Awp jI dw b^iSAw
hoxy krky, (quJ)Awp jI (kau)nUM (saupqy)Awp jI qoN kurbwn kridAW, (myrw)dwsn dws dw
ikAw mu`l (lwgY)l`gdw hY? Bwv myrw ku`J BI mu`l nhIN l`gdw]203] XQw:- mweI bwp puqR
siB; hir ky kIey] sBnw kau snbMDu; hir kir dIey]1] hmrw joru sBu; rihE myry bIr]
hir kw qnu mnu sBu; hir kY vis hY srIr]1]) quDu AwgY Ardwis hmwrI; jIau ipMfu sBu
qyrw] khu nwnk.sB qyrI vifAweI; koeI nwau n jwxY myrw]) ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY]
pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]2])
ijvyN bwby mqIdws swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy sIsqy Awrw vg irhw hY, pwp puMn qoN
inrlyp siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI dy prmpUjnIk im`Ty s`cy crnkmlW c lIx,
sumyr prbq vWg Ac`l kSt sih rhy hn[ (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI]
lwgu gly; sunu ibnqI myrI]1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau
mwry]1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]2] hm qum
bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI]3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab
qumrI; prqIiq n hoeI] bRhm igAwnI bwbw mqIdws jI v`loN gurU ipAwr siqkwrc lIx
bcn:- rom rom iv`c mYNkVy, vsy pRIqm Awp[ Awrw mYnUM BwauNdw; Drm C`fxw pwp[ tukVy ies
sRIr dy, kro jy l`K kRoV[ qW BI Drm n C`f sW; dIn qyrw nhIN loV[ Awrw ipAwrw lgq hY;
kwrw kro bnwie[ isr jwie qW jwie; myrw is`KI isdk n jwie[ vwihgurU siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI mhwrwj, jdoN sRI h`t swihb kr rhy sn, aus vyly mhwrwj swihb jI ny
qyrw qyrw kih ky inrXqn hI gRIbW dIAW JoLIAW BrIAW, sRI h`t swihb jI dy cwry bUhy Kol@
ky, sB ku`J gRIbW lutw idqw, siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny, sRI cmkOr swihb jI ivKy,
Awpxy ipAwry idl jwn swihbzwidAW, sUrbIr bhwdrW XoiDAW nUM, nyqRW swhmxy ShId huMidAW
dyK ky, ieh mhW ivsmwd Sukr kIqw:- kbIr. myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw]
qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]203] ies qr@W sUrbIr isrl`Q XoDy isMGW ny qn mn
Dn isr siqgurU dsvyN pwiqswh jI ArpidAW, siqgurW dy snmuK ieh qukW pV@IAW
kmweIAW, pUrn gurU jI ihq ShIdIAW pweIAW, DMn kmweIAW[ gurU ipAwrI swDsMgq jIE!
gurbwxI jYsw suKdwiek gurU jI, gurbwxI jI hI hn[ g`l krnI bVI sOKI hY, isr dyxw bVw
hI AOKw hY[ isr dy ky hMkwr iqAwgxw, hor BI bVw BwrI AOKw hY [ siqgurW ny gurbwxI jI
duAwrw, isr dyx dI prm au~cI su`cI kurbwnI vwlI AvsQw b^S ky, isr idqy dI hMgqw dI
inivrqI leI, gurbwxI jI b^Sy hn[ jo siqgurW ibnw, hor koeI BI nhIN b^S sikAw[
siqgurW ny Awp sRbMs dyx q`k, mhwn kurbwnI hI kurbwnI idqI hY [ ijs krky sB dw mwx
www.Gursevak.com

242

q`qkrw

inivrq huMdw hY[ isr dyx q`k kurbwnI dyx vwly sUrbIr XoDy, lUM 2 krky siqgurW dI
kurbwnI, gurU gRMQ swihb jI gurbwxI jI sdw nmskwr krdy Awey hn, krdy hn, krdy
rihxgy[ XQw:- gurU gRMQ kljug BieE; gurU rUp mhwn] ds pwiqswhIAW rUp iehu; gurU gRMQ
jI jwn]
kbIr. qUM qUM krqw, qU hUAw; muJ mih. rhw n hUM ] jb Awpw pr kw imit gieAw; jq
dyKau qq qU]204] prmpUjnIk sRI kbIr swihb jI dy, dg dg krdy msqk dy drSn
krky, pRymI siqsMgI bl 2 jw rhy hn[ XQw:- pRgty gupwl; mhWq kY mwQy] nwnk auDry;
iqn kY swQy]) ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk sun ry mnw; iqh nr
mwQY Bwg] ivsmwd rMg c dovyN h`Q joV, isr Jukw ky p`uCdy hn,hy pUrn Bgq mhWpurS
jIE! vwihgurU jI dy jpx dw Awp jI kYsw AnMd hY, dwsn dwsW BI pRym imlwp b^So
jI[ XQw:- sMq shweI rwm ky; kir ikrpw dIAw imlwie] vwihgurU kbIr swihb jI,
vwihgurU jI dy snmuK pRwpqI dy sul`Cx &urmw rhy hn:- hy Akwl purK vwihgurU jIau! dwsn
dws (qUM)Awp jI vwihgurU (qUM)Awp jI vwihgurU (krqw)krdw, Bwv pUrn pRym sihq vwihgurU
vwihgurU AiBAws krdw (qU)Awp jI dw srUp hI, (hUAw)ho igAw, (muJ)dwsn dws (mih)iv`c
(hUM)hMkwr (n)nhIN (rhw)irhw[ Awp jI dI mhwn b^iSS duAwrw, Awp hI jxw rhy hoN jI,
Awp jI, dwsn dws AMdr Apnw jwp Awp hI kr rhy hoN jI[ XQw:- AwpY jphu; Awpnw
jwpu]) gurmuiK roim roim; hir iDAwvY]) ijhvw eyk. hoie lK kotI; lK kotI koit
iDAwvYgo]) iek dU jIBO lK hoih; lK hovih lK vIs] lKu lKu gyVw AwKIAih; eyku nwmu
jgdIs]) lwK ijhvw. dyhu myry ipAwry; muKu. hir AwrwDy myrw rwm] ieh AsMK zbwnW duAwrw
Awpxw jwp, Awp hI dws dy irdy rom 2 c vs ky, Awp hI kr rhy hoN jI[ XQw:- quhI
quhI] quhI quhI] quhI quhI] quhI quhI]19]69] quhI quhI] quhI quhI] quhI quhI] quhI
quhI]20]70] (sRI dsm 17) prmpUjnIk mh`lw dsvW jI, gurmuiK ipAwry dieAw isMG
swihb jI, ipAwry Drm swihb isMG jI, bwbw mwn isMG swihb jI, bwbw Awlm isMG swihb
jI, ipAwry ihMmq isMG swihb jI, ipAwry mohkm isMG swihb jI, bwbw sMq isMG swihb jI,
bwbw mdn isMG swihb jI, bwbw koTw isMG swihb jI Awid muKI muswihb pRymIAW drSn
b^S rhy hn[ mhwrwj swihb jI ien@W pRymIAW qy bVw BwrI mwx hY, hr AOkV kSt
ibpqw c, ieh ^wlsy dwsn dws dw swQ dyxgy, Apxy sIs kurbwn krngy [ qW hI pUrn pRym
pUrn siqkwr pUrn gRIbI nwl &urmw rhy hn:- ienhI kI ikRpw ky, sjy hm hY; nhI. mo sy
grIb kror pry]2] (sRI dsm 716) ^wlsw myro ipMf pRwn] ^wlsw myrI jwn kI jwn]5])
^wlsw myro siqguru pUrw] ^wlsw myro sjn sUrw]7] vwihgurU vwihgurU mhwrwj swihb jI bYTy,
ivsmwd rMg c, Awp muhwrw hI quhI quhI jpx l`gy, ipAwry dieAw isMG jI dw mn bhuq
iekwgR sI, ipAwry dieAw isMG jI idl c quhI quhI khI jWdy hn, nwly igxI jWdy hn,
www.Gursevak.com

243

q`qkrw

lgwqr mhwrwj swihb jI ivsmwd Apnw jwp Awp jpdy rhy [ XQw:- AwpY jphu; Awpnw
jwpu] siqgurU mhwrwj swihb jI ny ipAwry dieAw isMG jI pu`iCAw, BweI ikMnI vwrIN ho
igAw[ jI swihb jI ieh jwp soLW hzwr vwrIN ho igAw[ mhwrwj swihb jI ny ikhw,
cMgw BweI! soLW vwrI ilK lvo[ mhwrwj, srbI rMgI rUpI qUM hY; hn[ XQw:- jls quhI]
Qls quhI] nids quhI] nds quhI]13]63] ibRCs quhI] pqs quhI] iCqs quhI] aurDs
quhI]14]64] Bjs quAM] Bjs quAM] rts quAM] Tts quAM]15]65] ijmI quhI] jmw
quhI] mkI quhI] mkw quhI]16]66] ABU quhI] ABY quhI] ACU quhI] ACY quhI]17]67]
jqs quhI] bRqs quhI] gqs quhI] mqs quhI]18]68] quhI quhI] quhI quhI] quhI quhI]
quhI quhI]19]69] quhI quhI] quhI quhI] quhI quhI] quhI quhI]20]70] (sRI dsm 16)
rsnw jpqI qUhI qUhI] mwq grB qum hI pRiqpwlk imRq mMfl iek quhI]1]) qUM myrw ipqw;
qUMhY myrw mwqw] qUM myrw bMDpu; qUM myrw BRwqw] qUM myrw rwKw, sBnI QweI; qw Bau kyhw kwVw
jIau]1]) qU myrw ipqw; qUhY myrw mwqw] qU myry jIA pRwn suKdwqw] qU myrw Twkuru; hau dwsu
qyrw] quJ ibnu; Avru nhI ko myrw]) rsnw jpqI; qUhI qUhI] mwq grB. qum hI pRiqpwlk;
imRq mMfl iek quhI]
jb Awpw pr kw imit gieAw; jq dyKau qq qU]204] ijs vyly Awp jI ny ikRpw
kIqI, guir; duibDw jw kI hY mwrI] khu nwnk; so bRhm bIcwrI] dwsn dws dy irdy c vs
ky, AwpY jphu Awpnw jwpu] kIqw, (jb)jdoN (Awpw)hMkwr, (pr)prwieAw, idl idmwZ rom
2 (kw)dw imit gieAw, (jq)ijDr (dyKau)dyKdw hW, (qq)iq`Qy (qU)Awp jI hI hoN jI]204]
XQw:- quDu ibnu; dUjw nwhI koie]) nw ko bYrI. nhI ibgwnw; sgl sMig. hm kau bin
AweI]) nw ko. myrw dusmnu rihAw; nw. hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru. pswirE BIqir;
siqgur qy. soJI pweI] prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG jI ^wlsw jI bRhmigAwnI ny
ie`k vwrI dwsn dws bulwieAw qy isMGW dy nwm igxy qy ikhw, ieh pRymI, muslmwn
zwqI coN, siqgurU swihb jI dy s`cy crn- kmlW c rih rhy hn[ Awpxy mn c, ien@W nwl
koeI zwqI vMf ivqkrw nhIN[ ieh DMn gurU swihb s`cy pwiqSwh jI ny inrvYr A`Kr vriqAw
hY[ inrwhwr inrvYr suKdweI] qw kI kImiq; iknY n pweI]) qUM inrvYru; sMq qyry inrml]
ijn dyKy; sB auqrih klml]) sB mih joiq; joiq hY soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu
hoie] ieh AvsQw jxweI hY, ismrn kridAW iDAwqw iDAwn Dy dI iqRkutI imt cu`kI hY,
iDAwqw myrw AMqhkrn hY, myrw iDAwn l`igAw hY, ijnw c iDAwn l`igAw auh hux v`Kry
nhIN rhy[ ijvyN pwxI dI bUMd smuMdR c su`tIey, Aks mwqR hI smuMdR rUp hI ho jWdI hY, aus
koeI v`KrI nhIN kr skdw[ ieh kbIr swihb jI dI bVI ivsmwd AvsQw hY:- ikAw jwnau.
ikCu hir kIAw; BieE kbIru kbIru]62] Gr Gr kbIr swihb jI dw jwp ho irhw hY, pr
www.Gursevak.com

244

q`qkrw

Pyr BI, ;jq dyKau qq qU] mhW mhW ivsmwd AvsQw c lIx hn[ XQw:- min swcw; muiK
swcw soie] Avru n pyKY; eyksu ibnu koie] nwnk. ieh lCx; bRhmigAwnI hoie]1]
kbIr. ibkwrh icqvqy; JUTy krqy Aws] mnorQu. koie n pUirE; cwly aUiT
inrws]205] ivsmwd rMg c rMgy, pUrn bRhm srUp, prmpUjnIk Bgq sRI kbIr sihb jI
&urmw rhy hn:- kUVu boil; murdwru Kwie] Anuswr ijhVy JUTy ivkwrI, (ibkwrh)ivkwrW,
(ibkwrh)KotIAW kwrW, jIAW mwrnw kohxw Kohxw lu`txw Koty pwp (icqvqy)icqvdy sn,
auh JUTy sn, Aws (krqy)krdy sn, swnUM bRhm lok, ieMdR pdvI dI pRwpqI hovygI, swnUM
bihSq c hUrW, AMgUrW dI Srwb imlygI, AmIr bx ky suK BogWgy [ aun@W dw (mnorQu)mn dw
sMklp, (koie)koeI BI (pUirE)pUrw (n)nhIN hoieAw ies &wnI sMswr qoN, inrws aUiT ky
(cwly) c`ly hn]205] XQw:- cly juAwrI; duie hQ Jwir] ivSy ivkwr c l`g ky K`cq ho
gey[ XQw:- ibiKAw mih; ikn hI. iqRpiq n pweI] ijau pwvku. eIDin nhI DRwpY; ibnu hir.
khw AGweI]) ibiKAw kY Din; sdw duKu hoie] nw swiQ jwie; n prwpiq hoie]) Aink Bog;
ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ivkwrW dI icqvnI idl idmwZ swVdI hY[ swfy
idl c AMimRq hY, ieh icqvnI AMimRq swVdI hY, AMimRq muK c nhIN Awaux idMdI, ieh
ivkwrW dI icqvnI qoN mn@w krdy hn[ ivkwrW krky jIv dw koeI BI mnorQ pUrw nhIN huMdw,
sMswr qoN inrwsw au~T ky cilAw jWdw hY[
kbIr. hir kw ismrnu, jo krY; so suKIAw. sMswir] ieq auq. kqih n foleI; ijs.
rwKY isrjnhwr]206]) mwieAw moh prIiq iDRgu; suKI. n dIsY koie]) nwnk; duKIAw sBu
sMswru]) duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin
Dwie]) duK kIAw pMfw KulIAw; suKu. n inkilE koie] duK ivic. jIau jlwieAw; duKIAw
cilAw roie]) ibnu hir ismrn; suKu nhI pwieAw] Awn rMg PIky; sB mwieAw] aupRokq
pRmwxW Anuswr sMswr c, sB koeI duKI hY[ hy prmpUjnIk Bgq swihb jIE! kI sMswr c
koeI suKI BI hY[ prmpUjnIk Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hir)sRb ivAwpI
sRb pRkwSk vwihgurU jI (kw)dw ismrnu, jo pRymI jI (krY)krdy hn, (so)auh sMswir c BwrI
(suKIAw)suKI hn[ XQw:- mwrU mhlw 5] pWc brK ko AnwQu DR bwirku; hir ismrq Amr
Atwry] puqR hyiq. nwrwiexu kihE; jmkMkr mwir ibdwry]1] myry Twkur; kyqy Agnq auDwry]
moih dIn Alp miq inrgux; pirE srix duAwry]1] rhwau] bwlmIku supcwro qirE; biDk
qry ibcwry] eyk inmK. mn mwih ArwiDE; gjpiq pwir auqwry]2] kInI riKAw. Bgq
pRihlwdY; hrnwKs nKih ibdwry] ibdru dwsI suqu. BieE punIqw; sgly kul aujwry]3] kvn
prwD. bqwvau Apuny; imiQAw moh mgnwry] AwieE swm nwnk Et hir kI; lIjY Bujw
pswry]4]2]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) eyk
www.Gursevak.com

245

q`qkrw

inmK; jo ismrn mih jIAw] koit idns lwK; sdw iQru QIAw]) suKw kI imiq.ikAw gxI;
jw ismrI goivMdu] ijn cwiKAw.sy iqRpqwisAw; auh rsu jwxY ijMdu] sMqw sMgiq min vsY; pRBu
pRIqmu bKisMdu] ijin syivAw pRBu Awpxw; soeI rwj nirMdu]) so suKIAw.so sdw suhylw; jo. gur
imil.gwie gunI]) mweI; myry mn ko suKu] koit And rwj suKu BugvY; hir ismrq.ibnsY sB
duKu]) ibnvMiq nwnku.gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry] bwkI, Agin swgr; bUfq sMswrw]
nwnk. bwh pkir; siqguir insqwrw] sMswr A`g dw smuMdR hY[ ies c swry hI duKI hn[
ismrn krn vwly suKI d`sdy hn[
ieq auq. kqih n foleI; ijs. rwKY isrjnhwr]206] ijs (isrjnhwr)sB qy
vfw siqguru nwnku; dyv Akwl purK jI, kusMgq ivSy vwSnw ivkwrW AOguxW b`jr pwpW doSW
qoN (rwKY) r`Kdy hn[ auh (ieq)ies lok dy kl`bW c nwc gwxy nSy ivkwr inMidAw cuglI
krn suxn, rwj kursI corIAW fwky Bwv ijny BI mwVy AOgux hn, pdwrQW mwieAw (auq)bRhm
lok dy pdwrQW BogW, surg dIAW Ap`CrW ieMdR pdvI ivSy vwSnw c (kqih)iksy pRkwr
(n)nhIN (foleI)foldy]206] ijvyN rukmWgd rwjw jI bhuq Drmwqmw pRmwqmw srUp hI hoey
hn, ien@W dw izkr mhwrwj swihb jI ny bwxI c kIqw hY :- rukmWgd krqUiq; rwmu jMphu
inq BweI] isrl`Q XoDy bwbw dIp isMG swihb jI ShId ny cMby vwly rwjy dI nOjvwn b`cI
dyK ky Afol rihxw:- ijvyN AihmdSwh AbdwlI ny, ihMd coN ATwrW hzwr, bweI hzwr, qIh
hzwr bIbIAW lu`tIAW, gznI c tky 2 vycIAW[ kYdxW bIbIAW Cfwaux leI, ie`k
vwrI ipMf b`loky dirAw dy p`qx qy jw ky, s`qW idnW dy Bu`iKAW isMGW ny vYrI qy zbrdsq
h`lw kIqw, bhuq ktw v`FI kIqI[ iglizAW mwr ky, ATwrW hzwr bIbIAW CufweIAW,
b`cIAW ikhw,ijhVy mwpy swnUM bcwA nhIN sky, AsIN aun@W pws nhIN jwxw cwhuMdIAW[ AsIN
dlW c rih ky syvw krWgIAW[ isMG swihbW jI ikhw, nhIN b`cIE! Awpxy koL r`Kxw
^wlsy dw Drm nhIN[ AwpxIAw DIAW BYxw smJ ky pUrn siqkwr nwl, aun@W aun@W dy
GrIN phuMcwieAw[ cMby vwly rwjy dI nOjuAwn AiqAMq sMudr b`cI dyK ky sB dw mn fol
jWdw sI, rwjy pws C`fx leI, j`Qydwr swihb jI ny, jqI sqI inrml pUrn Su`D ^wlsy bwby
dIp isMG swihb jI sUrbIr bhwdr jI dI ifaUtI lweI[ ies bIbI jI ny bwby jI A`gy dovyN
h`Q joV ky pRym bynqI kIqI, swfw jIvn nrk nwloN BI BYVw lMGxW sI, Awp jI ny bhuq
BwrI praukwr kIqw hY, mYnMU ApxI dwsn dwsI bxwau jI isrl`Q XoDy bwbw jI, cMby C`f ky
Awey, ic`q Afol irhw[ bwbw jI jq sq c kwiem rhy[ XQw:- kbIr. surg nrk qy, mY
rihE; siqgur ky prswid]) kvnu nrku. ikAw surgu ibcwrw; sMqn doaU rwdy]) imiQAw;
nwhI rsnw prs] mn mih pRIiq; inrMjn drs] pr iqRA rUpu; n pyKY nyqR] swD kI thl;
sMq sMig hyq] krn. n sunY; kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw] gur pRswid;
ibiKAw prhrY] mn kI bwsnw; mn qy trY] ieMdRI ijq; pMc doK qy rhq] nwnk koit mDy; ko
www.Gursevak.com

246

q`qkrw

AYsw Aprs]1] ieh SuB gux aun@W mhWpurSW c hn, ivSy vwsnw leI kdy BI nhIN foldy [
sRIr krky qW aun@W ny kI folxw? mn c mhwrwj jI, mn mih Awip; mn Apuny mwih] gurU
nwnk swihb jI dy crn vs jWdy hn, mhwrwj swihb jI AYsI ikRpw krdy hn, aun@W iksy
Zlq sMklp dw Bwr BI nhIN pYx idMdy, siqgurU gRMQ swihb jI hr vyly isr qy hn[ hr vyly
idl idmwg c gurbwxI jI Byj ky ihrdy rom 2 c vs ky inrgun jI c lIxqw b^S ky
iqRpqI krdy rihMdy hn[ bRhm lok ko Bog jo kwg ibst sm jwx[ ijvyN kW ibstw KWdw hY
aus dI ibT ibstw dw ibstw huMdI hY[ ies qr@W mhWpurS ies lok dw qW kI, bRhm lok dy
pdwrQW qy BI nhIN foldy[ aun@W kwg ibst sm smJdy hn]206]
kbIr. GwxI pIVqy; siqgur. lIey Cfwie] prw pUrblI BwvnI; prgtu hoeI
Awie]207] vwihgurU Bgq sRI kbIr swihb jI, siqgurU swihb jI dw AiqAMq hI pRqwp
jxw rhy hn:- AMdr bwhr siq sMqoK Awid AsMK SuB guxW dy pRkwS srUp siqgurU inrgun
bRhm jI, Awp jI suMdr drSn b^S ky, Ajpw jwp gurbwxI aucwrn dw bl b^S rhy
hn[ hMgqw inivrq ho cu`kI hY[ hy BweI! dwsn dws, hor Anyk jIv, nrk mwqw dy grB
kwm kRoD loB moh hMkwr inMdw cuZlI vYr eIrKw b^IlI ieMRidAW dy ivSy suAwd rUp kStW dI
GwxI c (pIVqy)pIVIdy, DMn siqgur nwnk dyv swihb jI ny ikRpw krky, Cfwie lIey hn[
ijvyN siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny 52 aumr kYdI rwijAW gvwlIAr ikly coN CufwieAw[
XQw:- siqgur kIno; praupkwru] kwiF lIn; swgr sMswr]) Agin swgr; bUfq sMswrw]
nwnk. bwh pkir; siqguir insqwrw]) Aink pwp myry. prhirAw; bMDn kwty. mukq Bey]
AMD kUp. mhw Gor qy; bwh pkir guir, kwiF lIey]) mhlw 5] kbIr. kUkru Bauknw; krMg
ipCY auiT Dwie] krmI siqguru pwieAw; ijin. hau lIAw Cfwie]209]) siqguru myrw. sdw
dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw] kwitAw rogu. mhw suKu pwieAw; hir AMimRqu muiK nwmu
dIAw]1]) sMq bwbw AjIq isMGjI nQlpurIey pUrn bRhmigAwnI jI, vwihgurU gurU jI dy
AQwh pRym c, mhW mhW ivsmwd lIx ho ky, pUrn gurU jI dI mihmw praupkwr dI pV@dy ieh
vwr:- siqguru guxI inDwnu hY; gux kir bKsy AvguixAwry] siqguru pUrw vYdu hY; pMjy rog
AswD invwry] suK swgru gurudyau hY; suK dy myil ley duiKAwry] gur pUrw inrvYru hY; indk
doKI bymuK qwry] guru pUrw inrBau sdw; jnm mrx jm frY auqwry] siqguru purKu sujwxu hY;
vfy Ajwx mugD insqwry] siqguru AwgU jwxIAY; bwh pkiV AMDly auDwry] mwxu inmwxy sd
bilhwry]19] (vwr 26)
prw pUrblI BwvnI; prgtu hoeI Awie]207] jdoN swnUM siqgurU mhwrwj swihb jI ny
nrk AOguxw doSW ivkwrW dI GwxI c pIVINidAW CufwieAw, mhwrwj jI ny Awpxy AsMK
pRkwS srUp inrgun bRhm jI c lIxqw sihq suMdr drSn b^Sy [ XQw:- drsnu dyKq; doK
nsy]) siqgur drsin; Agin invwrI] siqgur Bytq; haumY mwrI]) drsn dyKq hI. suiD kI
www.Gursevak.com

247

q`qkrw

n suiD rhI; buiD kI n buiD rhI. miq mY n miq hY [ pUrn gurU jI dy suMdr drSnW dI
(pUrblI)pihlI Jlk nwl, (prw)vwihgurU jI dI joiq Aqy gurU jI qy, AQwh SrDw BwvnI
(Awie)Aw ky prgtu hoeI]207] XQw:- rwm. hm; siqgur pwrbRhm kir mwny]) gur kI
ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau]) siqgur ky crn; Doie Doie pIvw]
gur nwnk; jip jip sd jIvw]) gur kau kurbwnu jwau hW]) sBu idnsu rYix. dyKau guru
Apunw; ivic AKI. gur pYr DrweI]) AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY] qnu mnu hoie
inhwlu; jw guru dyKw swm@xy]) suiqAw. guru swlwhIAY; auTidAw BI. guru Awlwau] koeI. AYsw
gurmuiK jy imlY; hau. qw ky Dovw pwau]
kbIr. twlY tolY, idnu gieAw; ibAwju bFMqau jwie] nw hir BijE. n Kqu PitE; kwlu
phUMco Awie]208] sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT
ibkwr; mhw loB DoRh] ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm]) AsMK mUrK AMD Gor] AsMK cor
hrwmKor] AsMK Amr kir jwih jor] AsMK gl vF hiqAw kmwih] AsMK pwpI; pwpu kir
jwih] prmpUjnIk Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ipCly koVW jnmW dy pwpW kwrn,
mnu`Kw jnm c Aw ky, kql krky, JUT bol ky (twlY)twlm (tolY)toly kridAW, hIly bhwny
lwauNidAW, niSAW ivBcwr c, aumr rUpI idnu cilAw gieAw[ jnmW 2 dy kIqy pwp jm@W
hn, hux Pyr mnuKw jnm c Aw ky, pwp kr irhw hY[ ijvyN Dn qy hor ivAwj vDdw jWdw hY,
ies qr@W mUl BI jnmW 2 dy pwp hn, aun@W qy hux pwp rUp ibAwju (bFMqau)vDdw (jwie)jw
irhw hY[
nw hir BijE. n Kqu PitE; kwlu phUMco Awie]208] lK caurwsIh. BRmqy BRmqy;
dulB jnmu. Ab pwieE] Anuswr dul`B mnuKw jnmu pRwpq ho ky, pwp krm kridAW twly
toly kridAW aumr rUpI idn cilAw igAw, jdoN pu`Ty pwsy ivSy ivkwrW mMd krmW c l`igAw
hY[ nw qW ies ny (hir)vwihgurU Akwl purK jI dw (BijE)Bjn kIqw, bDy ibkwr ilKy bhu
kwgr] Anuswr ipCly jnmW dw pwp krmW dy (Kqu)p`qR n (PitE)PitAw[ (Awie)Aw ky isr
qy kwlu (phUMco)phuMc igAw]208] ijvyN bwby mhW isMG jI ny byAMq hI P`t shwry, ijn@W
dyK ky, DMn siqgurU goibMd isMG swihb jI ny vYrwg kIqw[ siqgurU s`cy pwiqSwh jI ny aun@W dy
swhmxy ibdwvw pwV idqw[ aun@W dw Kq Pt igAw[ XQw:- Drmrwie dir. kwgd Pwry; jn
nwnk. lyKw smJw]
mhlw 5] kbIr. kUkru Bauknw; krMg ipCY auiT Dwie] krmI siqguru pwieAw; ijin.
hau lIAw Cfwie]209] mh`ly pihly jI dy (5)pMjvyN (mhlw) srUp, DMn gurU Arjn dyv
swihb jI, kbIr swihb jI isropw b^Sdy hn:- hy kbIr swihb jI! klju`gI jIv, kwm
kRoD loB moh hMkwr vYr ivkwr inMidAw cuZlI ivSy ivkwrW dy gwxy (Bauknw)Baukx vwlw
kUkru hY, pr iesqR rUpI krMg ipCY, auiT ky (Dwie)dOVdw hY[ XQw:- sau Elwm@y. idnY ky;
www.Gursevak.com

248

q`qkrw

rwqI imlin@ shMs] isPiq slwhxu. Cif kY; krMgI lgw hMsu] krMg cUMfx vWg pr iesqRI
nwl mMd krm krdw hY[ ivSy ivkwr dIAW kOVIAW g`lW krky, dUijAW k`tdw hYY[ XQw:AMqir loBu BaukY ijsu kuqw]) eyku suAwnu duie suAwnI nwil] Blky Baukih sdw bieAwil]
jdoN kdoN ivSy dI g`l krky h`sdw hY, mwno ku`qw dMdIAW icVw irhw hY [ ijvyN ku`qw auqWh mUMh
krky, BauNkdw hY, iqvyN bRhm lok surg lok dI ie`Cw krky Baukxw krdw hY[
krmI siqguru pwieAw; ijin. hau lIAw Cfwie]209] dwsn dws gRIb ny
(krmI)imhrvwngI krn vwly, imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] siqguru
swihb jI (pwieAw)pwey hn[ XQw:- ksy ko dId dIdwry muk`ds[ murwdy aumr rw hwisl inko
krd]6] ijnW lyK Dury dy jwgx drs gurW dy pWdy Eh[ sPl jnm ho igAw iqn@W dw bwkI
lys n rweI ey[ (ijin)ijn@W ny mhW mhW ivsmwd ikRpw krky, (hau)dwsn dws gRIb ien@W
doSW qoN Cfwie lIAw hY]209] XQw:- siqgur; kIno praupkwru] kwiF lIn; swgr sMswr])
siqguru myrw sdw dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw]) gRIbI dI h`d jxweI hY Bwv ien@W
doSW qoN bcxw jIv dw Awpxw koeI cwrw nhIN hY[ XQw:- ijsu Twkur isau; nwhI cwrw] qw
kau kIjY; sd nmskwrw] gur pUry jI hr vyly nmskwr krnI hY[ siqgurU swihb jI dy
A`gy bWh KV@I krky pukwr krnI hY[ XQw:- aUpir Bujw kir, mY. gur pih pukwirAw; iqin.
hau lIAw aubwrI] ies leI Awp nhIN ku`J bxnw, mhwrwj swihb jI dI ikRpw huMdI hY [ hux
siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj ien@W doSW qoN k`F rhy hn[
mhlw 5] kbIr DrqI swD kI; qskr bYsih gwih] DrqI. Bwir n ibAwpeI; aun
kau lwhU lwih]210] 1:- vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny rwmklI dI dUjI vwr AMg 965 qy,
Awpxy vIhvyN slok dy ArMB c ieh slok, BweI gurdws swihb jI qoN ilKwieAw[
prmpUjnIk mh`ly 1 jI dy (5)pMjvyN (mhlw)srUp, s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI kbIr
swihb isropwau b^iSS krdy hn, ijn@W isropwau b^iSAw jwvy, auh aun@W dw hI ho jWdw
hY, ies leI ArMB c pUrn Bgq jI dw nwm ilKw rhy hn[ hy vwihgurU srUp Bgq sRI kbIr
swihb jI! dwsndws kUkr dI (DrqI)dyh, bu`DI (swD)AkwlpurKu jI (kI)dI hY, Bwv Akwl
purKu jI Arp idqI hY[ dwsndws pMj ivkwrW (qskr)corW (gwih)dbw ky, Akwl purKu
jI dy s`cy pwk crn- kmlW c, gurpRswid (bYsih)bYT irhw hY[ XQw:- pMc mwir; pwvw qil
dIny] hir ismrin; myrw mnu qnu BIny] (DrqI)dyh, bu`DI ivkwrW dw Bwir (n)nhIN
(ibAwpeI)ivAwpdw, ikauN jo AkwlpurKu jI ny (aun)aun@W ivSy ivkwrW (kau)nUM (lwhU)lwhux
vwly ho ky, lwih idqw hY]210]
mhlw 5] kbIr. DrqI swD kI; qskr bYsih gwih] DrqI. Bwir n ibAwpeI; aun
kau lwhU lwih]210]2:- qy qskr. jo nwmu n lyvih; vwsih kot pMcwsw]) nwmu durwie clY;
so coru]) ijhVy nwm nhIN jpdy, auh (qskr)cor, sB qoN (kbIr)v`fy (swD)Akwl purK
www.Gursevak.com

249

q`qkrw

vwihgurU jI (kI)dI DrqI (gwih)dbw ky (bYsih)bYT gey hn[ Akwl purK jI ny gurU
Avqwr c pRgt ho ky, fwkU DwVvI AikRqGx AMimRq kQw kIrqn SuB aupdyS suxw ky, vr
dy ky pUrn sMq bxw idqy[ hux DrqI aun@W dw Bwir (n)nhIN (ibAwpeI)ivAwpdw,
(aun)aun@W (kau)nUM BI (lwhU)lwhw hI (lwih)lwhw ho igAw]210]
mhlw 5] kbIr. DrqI swD kI qskr bYsih gwih]3:- hy pUrn Bgq sRI kbIr
swihb jIE! sRI nnkwxw swihb jI, swD swD rUp; Apnw qnu DwirAw]) DMn gurU nwnk dyv
swihb jI (kI)dI DrqI (qskr)mMd krmI duSt hMkwrI nrYxU hor guMfy (gwih)dbw ky
(bYsih)bYT gey[
DrqI Bwir n ibAwpeI aun kau lwhU lwih]210] bwbw lCmx isMG jI qy bwbw krm
isMG jI dy j`Qy, gurmuKW mhWpurSW ny Awpxy AMg 2 ktwey, gMfwsIAW nwl v`Fy gey, qyl pw ky
swVy gey, jMfW nwl pu`Ty ltkw ky swVy gey, ShIdIAW hI ShIdIAW idqIAW, (aun)aun@W duStW
(kau)nUM (lwhU)lwhux vwly ho ky lwih idqw, sRI nnkwxw swihb jI dI DrqI Azwd krw
idqI[ AMgryzW ny cwbIAW isMGW dy idqIAW, DrqI hux aun@W dw Bwir (n)nhIN
(ibAwpeI)l`gdw, DrqI suqMqR krw leI[
mhlw 5] kbIr. DrqI swD kI qskr bYsih gwih] DrqI Bwir n ibAwpeI aun kau
lwhU lwih]210]4:- vwihgurU siqgurU nwnk dyv jI dy (5)pMjvyN (mhlw)srUp DMn gurU
Arjn dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI kbIr swihb isropwau b^iSS krdy hn:- hy
SoRmxI Bgq kbIr swihb jI! dwsn dws dI (DrqI)dyhI (DrqI)bu`DI, jwiedwd, swD rUp;
Apnw qnu DwirAw] Anuswr, (swD)siqgurU nwnk dyv mhwrwj swihb jI (kI)dI hY, Bwv
siqgurU swihb jI sB ku`J smrpx kIqw hY, siqgurU mhwrwj swihb dw AYsw pRqwp
hoieAw, (swD)siqgurU mhwrwj swihb jI, (qskr)kwm kRoD loB moh hMkwr (gwih)dbw ky,
dwsn dws dI dyhI bu`DI rUpI DrqI c (bYsih)bYT gey hn, lUM 2 c vs gey hn, ies leI
hux ieh bu`DI rUpI DrqI AQvw gurU Gr dI DrqI kwm kRoD loB moh hMkwr ivkwrW corW dw
Bwir (n)nhIN (ibAwpeI)l`gygw, ikauN jo siqgurU mhwrwj swihb jI ny (aun)aun@W corW
(kau)nUM (lwhU)lwhux vwly ho ky (lwih)lwh idqw hY]210] ieh sB siqgurU mhwrwj swihb
jI dw pRqwp hY[
mhlw 5] kbIr. DrqI swD kI; qskr bYsih gwih] DrqI. Bwir n ibAwpeI; aun
kau. lwhU lwih]210]5:- vwihgurU SWqI dy dwqy KMf bRhmMf dy auDwrnhwr Akwl purK dI
ie`k ilv c au~bldI dyg c bYTy gurbwxI jI b^S rhy hn, vwihgurU gurU nwnk swihb jI dy
(5)pMjvyN (mhlw)srUp siqgurU Arjn dyv mhwrwj swihb jI &urmw rhy hn:- hy Bgq kbIr
swihb gurmuK ipAwry jIE! koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry ]) rom rom.
koit bRhmWf ko invws jwsu; mwns AOqwr Dwir, drsu idKwey hY ] (kibq 35) swD rUp;
www.Gursevak.com

250

q`qkrw

Apnw qnu DwirAw]) swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI]) ieh
DrqI (swD)siqgurU nwnk dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI (kI)dI hY[ ies BUmIAw
cor lwjvrd dyvlUq s`jx T`g kOfw rw^S Awid (qskr)cor (gwih)dbw ky (bYsih)bYTy sn[
ien@W dw DrqI Bwir (n)nhIN (ibAwpeI)l`gygw, ikauN jo DMn gurU nwnk dyv swihb jI
mhwrwj ny AwpxI, pRB jI bsih; swD kI rsnw] Anuswr Amolk rsnw duAwrw kIrqn
gurSbd ivcwr suxw ky, ien@W rw^SW corW (lwhU)lwhux vwly ho ky (lwih)lwh idqw, AQvw
gurmuK bxw idqw[ XQw:- siqguru KoitAhu Kry kry sbid svwrxhwru]) psU pryq mugD kau
qwry; pwhn pwir auqwrY] nwnk dws qyrI srxweI; sdw sdw bilhwrY]) pSUAW pryqW mugDW
p`QrW mhwrwj swihb jI ny qwr idqw, gurmuK bxw idqw[ hux DrqI ien@W dw Bwir nhIN
(ibAwpeI)l`gygw, gurbwxI b^S ky mhwrwj swihb jI ny pwpW dy Bwr lwh idqy hn, ijhVy
cor fwkU AwdmKor jIAW mwrdy koNhdy v`Fdy tu`kdy KoNhdy kql krdy sn, (aun)aun@W (ko)nUM
BI (lwhU lwih)lwhy hI lwhy bx gey, ikauNik auhI ault ky sMq bx gey, DrqI svwrn l`g
gey, Awp bMdgI krn l`gy, hornw bMdgI c lwaux l`gy[
CyvW ArQ:- hy gurmuK ipAwry Bgq kbIr swihb jIE! (swD) swD rUp; Apnw qnu
DwirAw]) swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI]) siqgurU nwnk dyv
swihb jI (kI)dI (DrqI)swDsMgq hY[ XQw:- siqguru DrqI Drm hY; iqsu ivic jyhw ko
bIjy, qyhw Plu pwey] gurisKI AMimRqu bIijAw; iqn AMimRq Plu hir pwey]) khu kbIr; ieh
khIAY kwih] swDsMgiq. bYkuMTY Awih]) swD sMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK ssIAr
Bwnu; ikrn TrUr hY[) sMgiq kw gunu bhuqu AiDkweI; piV sUAw gnk auDwry]) ies
(qskr)cor fwkU DwVvI (gwih)dbw ky (bYsih)bYT jWdy hn[ siqgurU mhwrwj swihb jI dy
drSn krdy hn[ XQw:- qy nyqR Bly prvwxu hih. myrI ijMduVIey; jo. swDU siqguru dyKih
rwm] siqgurU mhwrwj ny siqsMgq c bYTx dw sB Awdr mwx siqkwr pRym AiDkwr
b^iSAw hY[ BwvyN ieh cor, gurU dI DrqI siqsMgq c Aw ky bYTdy hn[ DrqI ien@W corW
dw Bwir (n)nhIN (ibAwpeI)l`gdw, BwvyN Bwry mMdy AikRqGx mUrK AMD Gor hn[ XQw:- Bwry
BueI AikrqGx; mMdI hU mMdy] (vwr 35) AsMK mUrK; AMD Gor] AsMK; cor hrwmKor] AsMK;
Amr kir jwih jor] AsMK gl vF; hiqAw kmwih] (aun)aun@W (ko)nUM ijhVy cor hn, kQw
kIrqn Bjn ismrn gurU ieqhws is`iKAw sunx dw (lwhU lwih)lwhw hI lwhw hY[ ikauN jo
auh siqsMgq krky suDr jWdy hn[ mhwrwj swihb jI qoN is`iKAw pRwpq krky byAMq fwkU
qry hn[ ijvyN kOfw rwkS. dyvlUq. BUmIAw cor. bwbw ibDIcMd swihb jI, AnykW hI mhWpurS
bx gey[ XQw:- ipCly Aaugux. bKis ley pRBu; AwgY. mwrig pwvY])
idRstWq:- sMq bwbw Aqr isMG swihb jI, msqUAwxy vwly mhWpurS FFogL ipMf ivKy bVy pRym
c rs 2 ky ivsmwd rMg c, hm kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) Anuswr
www.Gursevak.com

251

q`qkrw

pRym sihq is`DIAW Dwrnw c kIrqn krdy sn, A`lw vwihgurU hrI dw nwm ie`k hY, BrmW c
pY geI dunIAW[ muslmwn zwqI dy iSkwrI iSkwr Kyf rhy sn[ aun@W suixAW, kihMdy, beI
Avwz bVI hI im`TI hY. bVw ivsmwd rs hY, kdy BI AjyhI im`TI Avwz nhIN suxIN, kmweI
vwly mhWpurS hn[ XQw:- pRB jI bsih; swD kI rsnw] auh Aw ky siqsMgq c bYT gey,
in`q hI Awaux l`g gey[ dyZ BI krwaux l`g gey[ XQw:- lgI lwig; sMq sMgwrw]) sMq
shweI rwm ky; kir ikrpw dIAw imlwie]) sMq shweI jIA ky; Bvjl qwrxhwr] mhWpurSW
dy bol sux ky, p`grI- KUbu qyrI pgrI; mITy qyry bol] aun@W dw mn pRym c rs igAw[ ie`k
idn nyVy ho ky, pRym bynqI kIqI, bwbw jI! Awp dy BI pMj kkwr hn, bwkI isMGW dy BI hn,
ies c &rk kI huMdw hY? mhWpurSW ny h`s ky ikhw, ik mhwrwj swihb jI ny bwxI c ieh
b^iSS kIqI hY, qau dyvwnw jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru ] mMdw jwxY Awp kau; Avru Blw
sMswru]) krn n sunY; kwhU kI inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw]) srb kI; ryx hovIjY]
Awpu imtwie; imlIjY]) srb kI ryn; jw kw mnu hoie] khu nwnk; qw kI inrml soie]3]
ijs mhWpuurS dw mn swirAW dI crn- DUV bixAW hovy, ijhVw gurU gRMQ swihb jI mhwrwj
nwl juiVAw hY, gurU gRMQ swihb jI idl idmwZ c gurbwxI Byjdy hn, rom 2 c vsdy hn
Aqy ijhVw gurU gRMQ swihb jI nwl joVdw hY, auh mhWpurS hY [ ies qr@W mhWpurSW dy nwl
l`g ky iSkwrI muslmwn BI qr gey[
mhlw 5] kbIr. cwvl kwrny; quK kau muhlI lwie] sMig kusMgI bYsqy; qb pUCY
Drmrwie]211] pRym ibnY:- vwhu vwhu vwihgurU vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny, 965 AMg qy ieh
slok BweI gurdws swihb jI qoN ilKvwieAw[ vwihgurU ShIdW dy isrqwj DMn siqgurU Arjn
dyv mhwrwj swihb jI, hux au~bldI dyg AMdr bYT rhy hn, q`qy ryqy qy bYT ky q`qw ryqw sIs
qy puAw rhy hn, sVdI bldI m`cdI loh qy KV@ rhy hn[ AYsw dwqw; siqguru khIAY]) qum
bf dwqy; dy rhy] jIA pRwx mih; riv rhy] Awpxy ipAwry Bgq kbIr swihb jI isropwau
b^SidAW, vwihgurU mh`lw (5)pMjvW jI &urmw rhy hn:- hy Bgq kbIr swihb jI!
(cwvl)cOL dI pRwpqI (kwrny)leI, cOL dy au~pr (quK)&Us (kau)nUM muhlI (lwie)lweI jWdI
hY, k`uitAw jWdw hY, iPr cOLW au~proN &Us lih jWdw hY[ ijs qr@W cOL dI sMgq krn nwl,
quK muhlIAW v`jdIAW hn[ XQw:- iql qyl ky sMg ley du`K ko, rs sMgiq qy j`g eIK
pIVwey] Pl sMgq pwdp eIt shy, Ar gMD ko sMgih &Ul qpwey] kr qMdul sMgq ko j`g mYN,
pun sIs ibKY quK mUsl Kwey] iql eIK smM kr Kotn sMgq, Xw jg mY duK kOn n pwey]
(BwvrswimRq) qQw:- isMGn ky bn mY bsIey, DsIey jl mih ibCUAw gih lIjY ] igr qo
igrIey A`g mih jrIAY, sWp ky muK mY AWgulI dIjY] kMny KjUrw pRvys krY, AwrI ky swQ inq
qn crIjY] eyqn sMkt sIs sho, pr mUrK imqR ko sMg n kIjY ]) qQw:- nIc sMg kIjY nhI
www.Gursevak.com

252

q`qkrw

sunho mIq kumwr] Byf pUC Bwdo ndI gih; ko auqirE pwr] (sRI dsm) qQw:- Kotn kI sMgq
kry, kry loB j`g joie] suno skl swcI khoN; duKI hoiegw soie]
sMig kusMgI bYsqy; qb pUCY Drmrwie]211] ijhVy (kusMgI)kusMgIAW dy AQvw mwieAw
kwm koRD hMkwr ivkwr bYr doS kusMgIAW dy (sMig)swQ (bYsqy)bYTdy hn, (qb)qdoN
(Drmrwie)Drmrwjw (pUCY)p`uCdw fMf idMdw hY]211] XQw:- jb lgu; moh mgn sMig mwie]
qb lgu; Drmrwie dyie sjwie] ijvyN quK dyy mohLy v`jdy hn, iqvyN aun@W BI Drmrwjw dy
mohly v`jdy hn[ ijvyN jy koeI, SrwbIAW isgRt bIVI vwly jUeybwzW koLy bYTdw hY, ausqy aun@W
dw Asr pY ky auDr hI l`g jWdw hY[ ijvyN ie`k kusMgI Srwb k`Fdw sI, iksy so&I bMdy ny
soicAw ik mYN dyKxw Srwb ikvyN k`Fdy hn? pulIs ny Cwpw mwr ilAw, Srwb k`Fx vwly dy mn
c qW pihlW hI sI ik jy pulIs ny Cwpw mwirAw mYN qW B`j jwxw hY [ auh qW Ptw- Pt B`j
igAw, dyKx vwlw B`j nw sikAw, kihMdw, myrw ikhVw ksUr hY? pulIs ny aus mOky qy PV
ilAw, auh kihMdw, mYN qW Srwb k`FI nhIN, mYN qW dyKdw sI[ kihMdy, swnUM qW muzrm
cwhIdw, mOky qy qUM hwzr hY, JUT boldw hYN, aus fMfy mwrn l`gy[ ies leI bhuq au~cI
idRstI nwl kih rhy hn:- kbIr. mnu pMKI BieE; auif auif dh ids jwie] jo. jYsI sMgiq
imlY; so. qYso Plu Kwie]86]) kbIr. swkq sMgu n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro
prsIAY; qau. kCu lwgY dwgu]131] Anuswr ijhVw kusMgI dI kusMgq krdw hY, aus dwZ
l`gdw hY, Drmrwjw fMf idMdw hY[ XQw:- loBI kw. vyswhu n kIjY; jy kw. pwir vswie] AMiq
kwil. iqQY DuhY; ijQY. hQu n pwie]) srvru hMis n jwixAw; kwg kupMKI sMig] swkq isau
AYsI pRIiq hY; bUJhu igAwnI rMig]) kbIr. mwrI mrau kusMg kI; kyly inkit ju byir] auh
JUlY. auh cIrIAY; swkq sMgu n hyir]88])
nwmw mwieAw moihAw; khY iqlocnu mIq] kwhy CIphu CwielY; rwm n lwvhu cIqu]212]
vwihgurU mh`lw pMjvW jI gurmuiK ipAwry BweI gurdws swihb jI mhW ivsmwd Amolk SuB
bcn gurbwxI jI ilKw rhy hn[ prmpUjnIk Bgq nwmdyv jI Aqy Bgq iqRlocn jI, gil
imil cwly eykY BweI]) eyku ipqw. eyks ky hm bwirk; qU. myrw gur hweI] bVy prm ipAwr
siqkwr nwl iml ky gurU BgqI krdy ivsmwd huMdy[ ie`k dUjy dyK ky, hry Bry huMdy[ XQw:myrw mnu; swD jnW imil hirAw]) AwvY swihbu iciq; qyirAw Bgqw ifiTAw] bVy ipAwr
siqkwr nwl Bgq iqRlocn jI cwA aumwh nwl, Bgq nwmdyv jI dy suMdr drSnW Awey[
qW kI dyK rhy hn? Bgq nwmdyv jI Amry Tyk rhy hn[ pRym ipAwr nwl rs Br ky, dwsn
dws iqlocnu (khY)kih irhw hY, hy prmpUjnIk (mIq)im`qR Bgq (nwmw)nwmdyv jI! Awp jI
mwieAw dy (moihAw)mohy hoN[

www.Gursevak.com

253

q`qkrw

kwhy CIphu CwielY; rwm n lwvhu cIqu]212] Awp jI (kwhy)iks leI?


(CwielY)cwdrW Amry (CIphu)Tyk rhy hoN? (rwm)sRb ivAwpI sRb pRkwSk vwihgurU jI c cIq
ikauN (n)nhIN (lwvhu)lwauNdy?]212]
nwmw khY. iqlocnw; muK qy. rwmu sMm@wil] hwQ pwau kir. kwmu sBu; cIqu inrMjn
nwil]213] Bgq (nwmw)nwmdyv jI ny bVy hI ipAwr siqkwr nwl (khY)ikhw, hy gurmuiK
rwm ipAwry Bgq SRI iqlocnw jI ipAwry! ijny kdm r`Ky hn, dwsn dws dy isr m`Qy qy r`Ky
hn[ muK (qy)dy nwl (rwmu)vwihgurU 2 (sMm@wil)Xwd kro, ismrnw kro jI[
hwQ pwau kir. kwmu sBu; cIqu inrMjn nwil]213] izMdgI dy inrvwh leI, DrmikRq dy, sBu (kwmu)kMm, (hwQ)h`QW (pwau)pYrW nwl krnw kir jI[ hr vyly (cIqu)ic`q
(inrMjn)s`uD srUp vwihgurU jI nwil joV ky r`Kxw kro jI ipAwry]213] XQw:- AwnIly
kwgdu. kwtIly gUfI; Awkws mDy BrmIAly] pMc jnw isau. bwq bqaUAw; cIqu. su forI
rwKIAly]1] mnu rwm nwmw; byDIAly] jYsy kink klw; icqu mWfIAly]1] rhwau] AwnIly
kuMBu. BrweIly aUdk; rwj kuAwir purMdrIey] hsq ibnod. bIcwr krqI hY; cIqu su gwgir
rwKIAly]2] mMdru eyku. duAwr ds jw ky; gaU crwvn CwfIAly] pWc kos pr. gaU crwvq;
cIqu su bCrw rwKIAly]3] khq nwmdyau. sunhu iqlocn; bwlku pwln pauFIAly] AMqir
bwhir. kwj ibrUDI; cIqu su bwirk rwKIAly]4]1])
cIqu inrMjn nwil] Apnw ic`q inrMjn jI nwl joV ky, h`QW pYrW nwl, inrMjn dI
pRwpqI vwly SuB s`cy inSkwm Drm (kwmu)kMm kro jI ipAwry! XQw:- srb Drm mih; sRyst
Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu]) sYXw] dyh isvw. br moih iehY; suB krmn qy. kbhUM
n tro] n fro. Air so jb jwie lro; inscY kr. AwpnI jIq kro ] Aru isK hO. Awpny hI
mn ko; ieh lwlc. hau gun qau aucro] jb Awv kI AauD indwn bnY; Aq hI rn mY. qb
jUJ mro] (sRI dsm 99) swihb sRI hzUr jI ny guris`KW qy bhuq v`fI ikRpw kIqI hY, DrmikRq kro nwm jpo vMf Cko[ SuB kwrj krn kih rhy hn[ aUTq bYTq; sovq iDAweIAY]
mwrig clq; hry hir gweIAY]) kwrij kwim bwt Gwt jpIjY]) hr vyly hI nwm jpx dw
SuB s`cw aupdyS hY[ XQw:- aUTq bYTq; sovq nwm] khu nwnk; jn kY sd kwm]) praupkwr
krnw bhuq hI zrUrI hY, praupkwr Drm- ikRq krky gurU jI dsvMD dyxw jI[ jIau ipMfu
sBu iqs dw; dy KwjY. AwiK gvweIAY] jy. loVih cMgw Awpxw; kir puMnhu. nIcu sdweIAY])
Gwil Kwie ikCu hQhu dyie] nwnk rwhu pCwxih syie]1]) puMn dwn kw kry srIru] so igrhI;
gMgw kw nIru]) KqRI so; ju krmw kw sUru] puMn dwn kw; krY srIru] Kyqu pCwxY; bIjY dwnu] so
KqRI; drgh prvwxu]) ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy
caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]2]
www.Gursevak.com

254

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- prmpUjnIk Bgq sRI nwmdyv jI Bgq iqRlocn jI
iml ky bMdgI krdy sn, ies leI ieh SuB is`iKAw hY ik hr pRwxI hr pirvwr swry jIA
jMq iml ky bwxI pV@n, ismrn krn[ Dnu DMnu sqsMgiq. ijqu hir rsu pwieAw; imil jn
nwnk. nwmu prgwis]) hir hir nwmu imlY. iqRpqwsih; imil sMgiq. gux prgwis]2] jIAW
dI jdoN gurU BgqI krn c imlq huMdI hY, AicMq hI SuB gux pRwpq huMdy hn[ ies leI iml
ky bMdgI krnI cwhIdI hY[ ies c Bgq nwmdyv jI iqRlocn Bgq jI nMUM au~qR idMdy hn[
swis swis; ismrhu goibMd] mn AMqr kI; auqrY icMd] izMdgI dw koeI suAws BI ismrn qoN
KwlI nhIN jwx dyxw cwhIdw[ Awm sMswr c jdoN jIv mwiekI DMdy aupjIvkw rozI leI kMm
krdy hn, auh ismrn nhIN krdy[ ies qoN sB is`iKAw hY ik hr vyly, nwm jpo[ XQw:aUTq bYTq; sovq iDAweIAY] mwrig clq; hry hir gweIAY]) kMm dw bhwnw lw ky nwm
jpx qoN jvwb n dyvo[ jy AsIN kMm DMdw krdy, jwp krdy hW i&r qW mhwrwj dI bVI v`fI
ikRpw hY[ ies dw mqlv ieh nhIN ik kMm DMdy c, jwp krn ikhw hY, ivhilAW ny qW
krnw hI hY[ kMm dw bhwnw lw ky AsIN jwp krn qoN jvwb idMdy hW[ pr Xwd r`Ko jdoN kMm
kridAW iksy gwL k`Fdy kOVw boldy hW, iknw CyqI boldy hW, audoN nhIN socdy beI AsIN kMm
krdy iP`kw nhIN bol skdy[ ies qr@W siqgurU mhwrwj swihb jI dI ikRpw nwl kMm DMdw
kridAW jwp kro jI ipAwry[ ies dw Bwv hr smyN jwp kro, ijvyN gurmuiK ipAwry nMdlwl
isMG jI &urmwauNdy hn:- gl dsqy mw hmySw; pYkwr myrv`d[ mn cUM kunm ik idl bsUey Xwr
myrv`d]) ArQ:- Bwvy h`Q hmySw myrw DMidAW v`l DWdw hY, cwrw koeI nw c`ldw shIE, ic`q
pIAw v`l DWdw ey[
mhlw 5] kbIrw. hmrw ko nhI; hm. iks hU ky nwih] ijin. iehu rcnu rcwieAw; iqs
hI mwih smwih]214] prmpUjnIk inrgun bRhm jI, siq sMqoK dieAw Drm inmRqw hlImI
gRIbI iKmw AsMK SuB guxW dy, AsMK pRkwS srUp sB dy AMdr bwhr, hr smyN Anq klW sihq
BrpUr, Ajpw jwp kr rhy hn[ aun@W ny, mhW mhW Agm Anq klwvwn ikRpw krky, vwihgurU
mh`ly pMjvyN jI dw prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr DwirAw hY[ XQw:- Drin ggn. nv KMf mih;
joiq srUpI. rihE Bir] Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu. prqK hir] vwihgurU DMn
siqgurU Arjn dyv swihb mhwrwj s`cy pwiqSwh jI, vwihgurU gurU nwnk swihb jI dy
(5)pMjvyN (mhlw)srUp Akwl purK mhwrwj swihb jI, Awpxy ipAwry Bgiq sRI kbIr swihb
jI nUM, Apxy inrgun srUp coN pRgt krky, pUrn ihq nwl, ipAwrI crcw krdy hn[ XQw:Bgq sMig; pRBu gosit krq] isropwau b^S rhy hn[ hy Bgq kbIr swihb jI! (hmrw)
dwsn dws dw (ko)koeI BI nhI hY[ (hm)swry jIv, (ikshU)iksy (ky)dy (nwih)nhIN hn[
ijin. iehu rcnu rcwieAw; iqs hI mwih smwih]214] (ijin) ijnW ny iehu koit
bRhmMf dw rcnu, ;krq n lwgI vwr] iKn iv`c hI Awpxy inrgun srUp coN (rcwieAw)rcxw
www.Gursevak.com

255

q`qkrw

kIqw hY[ jo AMdr bwhr AsMK pRkwS nUr hI nUr BrpUr ho rhy hn[ (iqs)iqn@W dy (mwih)iv`c
hI, dwsn dws (smwih)smw irhw hY]214] ies leIy ijn@W ny swnUM ricAw hY, ijn@W ny ieh
Amolk dwqW b^SIAW hn, aun@W c smwauxw cwhIdw hY[ mhwrwj swihb jI siq bkqy hn,
siq siq siq siq jxwieAw hY, mhwrwj swihb jI ipAwr c rs ky BI kih rhy hn:- sBu
ko mIqu, hm Awpn kInw; hm. sBnw ky swjn] dUir prwieE. mn kw ibrhw; qw. mylu kIE
myrY rwjn]
kbIrw. hmrw ko nhI; hm. iks hU ky nwih] qy pRmwx:- nw ko myrw; hau iksu kyrw]
swcw Twkuru; iqRBvix myrw]) kw kI mweI; kw ko bwp] nwm DwrIk; JUTy siB swk]) jo jnmY;
so jwnhu mUAw]) PrIdw. ikQY qYfy mwipAw; ijn@I. qU jixEih] qY pwshu. Eie lid gey; qUM.
AjY, n pqIxoih]) jYsy rYix prwhuxy; auiT clsih prBwiq] ikAw qUM rqw. igrsq isau; sB
Pulw kI bwgwiq]) jo AwieAw so clsI; sBu koeI AweI vwrIAY]) ieh swry snyh, tu`t jWdy
hn[ ieh swQ pUry nhIN inBdy[ smyN 2 Anuswr swry hI cly jWdy hn[ XQw:- puqR imqR
iblws binqw; qUtqy ey nyh]) ibrKY hyiT; siB jMq iekTy] ieik qqy; ieik bolin imTy]
Asqu audoqu BieAw. auiT cly; ijau ijau AauD ivhwxIAw] ijhVw ien@W s`cy mMn ky snyh
krdw hY, auh DoKy c hY[ ies leI ipAwr nwl ikhw, swfw koeI nhIN hY[ ;hm iks hU ky
nwih] ieh KuSk bcn nhIN, s`cy bcn khy hn[ ikauNik mhwrwj jI &urmw rhy hn ik dwsn
dws ny, gurdyv mwqw. gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]) jI Awpxw mn qn izMd
jwn, Arp id`qw hY[ XQw:- qnu mnu ArpY hY iehu ijs kw]) qnu mnu Dnu sBu. sauip gur
kau; hukim mMinAY pweIAY]) qU. cau sjx mYifAw; fyeI. issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy;
kid. psI dIdwru]) nwnk. syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) Awpxy Awp ku`J n
mMnIey qW hI AsIN, siqgurU swihb jI dy ho skdy hW[ ies leI mhwrwj jI dI, mul KrIdI
lwlw golw myrw nwau sBwgw] bVI au~cI AvsQw hY[ siqgurW ny swfy leI au~bldI dyZ c
bYTxw kIqw[ sIs kurbwn kIqw, sRbMs kurbwn kIqw, gurbwxI gur mrXwdw b^SI[ siqgurU
swihb jI hI swfy hn[ ies leI pUrn gurU jI dy cwkr Zulwm bxIey[ XQw:- hm cwkr.
goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn sgl ibiD; so siqgurU hmwrw]) pUrn gurU jI nwl
joVo, k`icAW dMBIAW nwloN qoVo[ XQw:- nwnk. kciVAw isau qoiV; FUiF sjx sMq pikAw]
Eie jIvMdy ivCuVih; Eie muieAw. n jwhI CoiV]) sq sMqoKI siqguru pUrw] siqgurU swihb jI
dy AMdr bwhr AsMK guxW dy pRkwS sihq, Ajpw jwp kridAW, inrgun bRhm jI BrpUr ho
rhy hn[ AMdr gurbwxI bwhr gurbwxI, AMdr bwhr Ajpw jwp ho irhw hY[ Ajpw jwpu. n
vIsrY; Awid jugwid smwie] siqgurU mhwrwj swihb jI q`qW coN jwp sux irhw hY[
XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]) gwvih quhno pauxu pwxI
bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry] siqgurU mhwrwj swihb jI ny, gurmuiK; roim roim hir
www.Gursevak.com

256

q`qkrw

iDAwvY] AvsQw, au~bldI dyg c bYTx smyN, q`qy ryqy qy bYTx smyN, q`qw ryqw sIs qy pYx
smyN, sVdI bldI m`cdI loh qy KV@n smyN kmw ky idKweI hY [ mn itkwaux leI gurU
pRmysr jI dI kurbwnI cyqy krnw hY[ hux mhwrwj swihb jI auu~bldI dyg c bYT rhy hn,
hux q`qy ryqy qy bYT ky, q`qw ryqw sIs qy puAw rhy hn[ hux sVdI bldI m`cdI loh qy KV@
rhy hn[ ies leI mhwrwj swihb jI inrgun bRhm jI dy srgun Avqwr hn[ siq bkqy
siq sMqoKI siqgurU jI shI bcn kih rhy hn[ so gihr gBIrw gauhru jIau] prmpUjnIk
siqgurU mh`ly pMjvyN jI dI rmz c bVI hI gihr gMBIrqw hY [ mhlw 5] kbIrw hmrw ko
nhI; hm iks hU ky nwih] mhwrwj pMjvyN pwiqSwh jI rom 2 krky Akwl purK jI c lIx
hn, jo pRymI aupRokq gursbd dw AiBAws krdy hn, auh Awpxw qn mn isr A`KW n`k zbwn
cmVI h`Q pYr sup`qR pirvwr jwiedwd Grbwr sB ku`J siqgurU mhwrj swihb jI Arp ky,
vwihgurU jI dw ismrn AiBAws krn, mhwrwj jI c rom 2 krky lIx hox [ kbIrw hmrw
ko nhI; Awpxw ku~J BI nw mMnx, Bwv swfw koeI ieMdRw sRIr Grbwr pirvwr nhIN hY, Bwv sB
ku`J vwihgurU swihb jI dw hI hY[ sB ny ivCoVw dyxw hY, sRIr ieMidRAW sbMDIAW ny BI ivCoVw
dyxw hY, jdoN ivCoVw idMdy hn, bMdy bVI s`t v`jdI hY[ audoN bhuq roNdw hY[ ieh sRIr ivkwrW
du`KW dw hY BMfwr[ sB ArpIey gurW nUM, BlI krn gurU krqwr[ siqgurU jI siq bkqy hn,
XQwrQ g`l jxweI hY, ik BweI, koeI kwhU ko nhI; sB dyKI Toik bjwie]) kqMc mwqw. kqMc
ipqw; kqMc binqw ibnod suqh] kqMc BRwq mIq ihq bMDv; kqMc moh kutMbqy] koeI iksy dw
nhIN ikauNik swry ivCoVw dy ky cly jw rhy hn[ vwhu Ksm qU vwhu; ijin. ric rcnw hm
kIey] Awpxw ku`J nhIN mMn rhy, ij`Qy Awpxw mMndy hn, au~Qy hI JgVy klyS huMdy hn[ Awpxy
Awp jIv Qwpdw qW sog huMdw hY[ jy Awpxy Awp nhIN Qwpdw qW sog nhIN huMdw[ XQw:sogu. n ibAwpY, Awpu n QwpY; swDsMgiq. buiD pweI] ies leI bVy au~cy AwSyy lY ky mhwrwj
swihb jI &urmw rhy hn[ swfw koeI nhIN dw Bwv, iksy dw BI koeI nhIN hY[ n nyqR swfy hn
ieh BI cly jwxy hn, n kMn swfy hn, nw sRIr swfw hY, nw zbwn swfI hY, nw h`Q pYr, koeI
BI swfw nhIN[ Grbwr zmIn jwiedwd swfw k`uJ BI nhIN[ jy sB k`uJ Apxw mMndy hW, qW
A`KW rUp dyKx v`l hI B`jIAW rihMdIAW hn, hMkwr koRD vYr idRStI nwl dyKdIAW hn[ XQw:nYnhu nId; pr idRsit ivkwr] sRvx soey; suix inMd vIcwr] rsnw soeI; loiB mITY swid]
mnu soieAw; mwieAw ibsmwid] cmVI ivkwr c l`gdI hY[ zbwn ivSy ivkwr dy gwxy
gwauNdI, kUV boldI hY[ XQw:- kUVu boil; murdwru Kwie]
kbIr. kIciV Awtw igir pirAw; ikCU. n AwieE hwQ] pIsq pIsq cwibAw; soeI
inbihAw swQ]215] ie`k bzurg mweI jI iksy Gry, c`kI qy B`ujy Coly jON Gwt pINhdI sI[
ie`k idn c`kI pINhidAW, Bu`jy dwxy c`bI geI, dwxy pIh ky, bwhr inklI, mINh c iqlk
geI[ swrw Awtw ic`kV c if`g ipAw[ ieh kOqk dyKidAW hI, sRI kbIr jI ny gurbwxI jI
www.Gursevak.com

257

q`qkrw

aucwry[ ijs c is`iKAw hI is`iKAw hY[ XQw:- sgl boln ky mwih bIcwr] sRI kbIr swihb
jI dI pRmwqmw jI c, AYsI eykqw ABydqw hY, ijs qr@W cSmw Awpy vihMdw hY, ies qr@W
inrXqn gurbwxI jI aucwr rhy hn[ XQw:- hau Awphu. boil n jwxdw; mY. kihAw sBu
hukmwau jIau]) bysumwr AQwh; Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau. nwnk dws bolY])
bolwieAw bolI qyrw] qU swihbu; guxI ghyrw] prmpUjnIk pUrn s`cy Bgq kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- ijvyN bzurg mweI jI dw Awtw, ic`kV c if`igAw hY, ieauN nwmhIx dw,
Dn pdwrQ suAwsW rUpI Awtw, Srwb mws, tI pwrtI vysvw nwc gwxy kl`bW isnmy pwrtI
bwzI muk`dmy ivSy pwp zulm AOgux kusMgq rUp (kIciV)ic`kV c (igir)if`g (pirAw)ipAw
hY[ (ikCU)ku`J BI hwQ (n)nhIN (AwieE)AwieAw, sgoN ivSy ivkwr hMkwr c AMn@w ho jWdw
hY[ ibiKAw dy Dn iek`Tw krn c jIv sdw du`K huMdw hY[ nw nwl jWdw hY, n pRwpq
huMdw hY[ XQw:- ibiKAw kY Din; sdw duKu hoie] nw swiQ jwie; n prwpiq hoie]) kyqy; Kip
qutih vykwr]) Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) (bUJI polw) vfy
vfy rwjn Aru BUmn; qw kI iqRsn. n bUJI] lpit rhy mwieAw rMg mwqy; locn. kCU n sUJI]
ibiKAw mih; iknhI.iqRpiq n pweI] ijau pwvku eIDin nhI DRwpY; ibnu hir.khw AGweI])
sau mxu hsqI iGau guVu KwvY; pMij sY dwxw Kwie] fkY PUkY Kyh aufwvY; swih gieAY
pCuqwie]) Kwxw pIxw hsxw sauxw; ivsir gieAw hY mrxw] Ksmu ivswir. KuAwrI kInI;
iDRgu jIvxu. nhI rhxw]) pwrtIAW c murgy KWdy hn[ pIey ipAwly, AO Kwie kbwb[ dyKo ry
loko, ju hoqy Krwb] (sRI gurU nwnk pRkwS)
pIsq pIsq cwibAw; soeI inbihAw swQ]215] ijvyN mwqw jI ny (pIsq)pINhidAw 2
c`ibAw sI[ ieauN (pIsq)pINhidAw (pIsq)pINhidAw, Bwv Drm- ikrq kridAW 2,
cwibAw Bwv nwm AiBAws kIqw, (soeI)auh hI (swQ)nwl (inbihAw)iniBAw Bwv s&l
hoieAw, bwkI sB ku`J ^rwb ho igAw[ XQw:- aUTq bYTq. hir hir iDAweIAY; Anidnu
suikqu krIAY]1]) hwQ pwau kir kwmu sBu; cIqu inrMjn nwil]) aUTq bYTq sovqy; hir hir
hir cyq]1] rhwau] pMc cor AwgY Bgy; jb swDsMgyq]) sgl audm mih; audmu Blw] hir
kw nwmu; jphu jIA sdw]) suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI.guru Awlwau] koeI. AYsw
gurmuiK, jy imlY; hau qw ky.Dovw pwau]) iesy qr@W mhwrwj jI dy inim`q pIsq 2 cwibAw
vWg, nwm jpidAW 2, Drm- ikRq kridAW 2, Drm- ikRq krky, jo dsvMD idqw[
gurduAwry DrmSwlw skUl kwlj bxwey, Drm dy SuB kwrj kIqy, auh hI nwl jWdy hn[ bwkI
ie`Qy lMgotI qoV lYNdy hn[ XQw:- kbIr. kaufI kaufI joir kY; jory lwK kroir] clqI bwr.
n kCu imilE; leI lMgotI qoir]) nWgy Awvnu; nWgy jwnw] koie n rih hY; rwjw rwnw] nwl
k`uJ BI nhIN jWdw, DMn bwbw rwey bulwr swihb bIr bhwdr jI[ BwvyN muslmwn muhMmd swihb
www.Gursevak.com

258

q`qkrw

jI dw murId sI, hYrwnI dI g`l hY ik DMn gurU nwnk dyv swihb jI dy nwm qy, srovr
luAwieAw[ qn mn 7500 eykV zmIn, DMn gurU nwnk dyv jI dy nwm luAw idqI[
kbIr. mnu jwnY sB bwq; jwnq hI Aaugnu krY] kwhy kI kuslwq; hwiQ dIpu. kUey
prY]216] {siqgurU mhwrwj swihb jI ny, El@w nhIN r`iKAw, gurbwxI c bhuq im`Ty ipAwry
SuB s`cy Amolk mhW mhW ivsmwd gurmiq aupdyS b^Sy hn:- pr iqRA rwvix jwih; syeI qw
lwjIAih] jo prweIAW iesqRIAW nwl, mMd krm krdy hn, qly jWdy hn, l`ijAw pRwpq
hMudy hn[ pr inMdw pr mlu. muK suDI; Agin koRDu cMfwlu ] prweI inMdw krnI, mUMh c inrI
mYL KwxI hY[ pr iqRA rUpu; n pyKY nyqR] swD kI thl; sMq sMig hyq]) bwbw; horu Kwxw KusI
KuAwru] ijqu KwDY. qnu pIVIAY; mn mih clih ivkwr] SuB aupdyS, hy BweI! gurmiq dw
Kwxw C`f ky, durmiq dw Kwxw, hor qr@W bhuqw 2 Kwxw KusI KuAwrI c bdl idMdw hY[ ijs
dy Kwxy krky sRIr c kSt ivSy ivkwr dIAW pIVW huMdIAW hn[ swkq dw pu`Tw suBwA hY, nw
Kwx vwlIAW cIzW Kw ky hLk irhw hY[ XQw:- pr Dn pr qn, pr qI inMdw; AKwiD Kwih
hrkwieAw]) qyz im`Tw qyz kauVw dovyN hI rog lwauNdy hn[ DVw- DV jIAW SUgr l`g rhI
hY[ sRIr nwl Bog kIqy qW rog pYdw ho gey[ byAMq jIA pwpW ivkwrW AOguxW krky ^rwb ho
rhy hn[ DMn gurU nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:- imTw kauVw; dovY rog] nwnk; AMiq ivguqy
Bog]) Ksmu ivswir; kIey rs Bog] qW qin; auiT Kloey rog]) bhu swdhu; dUKu prwpiq hovY]
Boghu rog; su AMiq ivgovY] hrKhu sogu. n imteI kbhU; ivxu Bwxy. Brmwiedw] BwvyN mhWpurSW
duAwrw siqsMgq c rih ky swrI is`iKAw suxI hY[ qij swd; shj suKu hoeI] Gr Cfxy; rhY
n koeI] pqw hY, sMswr C`f jwxw, gurSbd pV@dw ivcwrdw, BwvyN gurU gRMQ swihb jI mhwrwj
dIAW rOLw lwauNdw, Pyr BI swrIAW g`lW jwxdw hI Aaugnu pwp krdw hY [ ie`k BoLw hovy,
iksy g`l dw pqw hI nhIN, is`iKAw nhIN imlI, ie`k ^Ub is`iKAw imlI hY[ is`iKAw pRwpq
krky iPr glqI krdw auh dUxI szw dw h`kdwr hY [ XQw:- ibnu siqgur syvy. bhuqw duKu
lwgw; jug cwry BrmweI] siqgurU swihb s`cy pwiqSwh jI dI syvw kIqI ibnw chuM jugW AMdr
Brmxw pYNdw hY[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) BWq
BWq; B`Cq pkvwnw] aupjq rog dyh; iqn nwnw] (sRI dsm 185) siqgurU dsvyN pwiqSwh jI
&urmwauNdy hn:- ijhVy jIv qr@W 2 dy qLy pdwrQ Ckdy hn, aun@W dy sRIr qy nwn@W rog pYdw
huMdy hn[ ijvyN pqw Srwb pIx nwl PyPVy gL jWdy SUgr huMdI hY [ qmwkU pIx nwl kYNsr
Awid ibmwrIAW l`g jWdIAW, sonw pwaux nwl cor n`k kMn v`F lYNdy ivSy ivkwr vDdy hn[
syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau; hoq prwpiq suAwmI] SuB mwrg C`f ky, kihxw, mYN
GMtw kQw kIrqn krn dy ds hzwr rupY lYxy hn, jy pRymI kihx jI mhWpurSo! ikRpw krky
ie`k hor Sbd pV@ idau, qW kihMdw, pMj hzwr hor lvWgy [ kQw kIrqn sRI AKMf pwT
swihb sihj pwT krky jo pUjw dw Dwn hY, Srwb mws pwn pr igRh ivkwr qy Krc krnw,
www.Gursevak.com
q`qkrw
259

gurU kI golk curwauxI ieh iviSAW dy KUh c pY irhw hY [ XQw:- AMD kUp mih. piqq hoq
jgu; sMqhu. krhu prm giq morI]}
kbIr. mnu jwnY sB bwq; jwnq hI Aaugnu krY] kwhy kI kuslwq; hwiQ dIpu. kUey
prY]216] gurU swihb jI dy pUrn Bgq, pUrn krnI kmweI bMdgI Bwau- BgqI vwly mhwqmw
jI pws rih ky, iksy ny pUrn gurmiq is`iKAw pRwpq kIqI[ auh mwVy kMmW c l`g ky dunIAW
CLx T`gx l`g igAw[ prQwie swKI mhwpurK boldy; swJI sgl jhwnY]) KqRI bRwhmx
sUd vYs; aupdysu chu vrnw kau swJw] Anuswr sB svwrn leI, SuB s`cw aupdyS b^Sdy
hn[ jy iksy dy mUMh qy cor Xwr ikhw jwvy, qW auh lV pYNdw hY [ prmpUjnIk Bgq kbIr
swihb jI Awpxy mn nUUM aupdySdy hn:- mnu (sB)swrIAW (bwq)g`lW (jwnY)jwxdw hY[
(jwnq)jwxdw hI, Aaugnu (krY)krdw hY[ (kwhy)iks qr@W (kI)dw (kuslwq)suK hovy, Awpxy
mn rUpI hwiQ c, siqgur sbid; aujwro dIpw] gurSbd rUpI (dIpu)dIvw PV ky, Srwb
mws, vysvw nwc gwxy kl`bW isnmy pwrtI bwzI muk`dmy tI pwrtI ivSy pwp zor zulm AOgux
kusMgq moh vYr AOguxW rUpI (kUey)^Uh c (prY)if`g irhw hY]216] XQw:- jwin bUJ kY bwvry;
qY. kwju ibgwirE] pwp krq. sukicE nhI; nh. grbu invwirE]) kbIr. dInu gvwieAw
dunI isau; dunI. n cwlI swiQ] pwie kuhwVw mwirAw; gwPil ApunY hwQ]
kbIr. lwgI pRIiq sujwn isau; brjY logu Ajwnu] qw isau tUtI. ikau bnY; jw ky jIA
prwn]217] prmpUjnIk s`cy pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- s`cI pRIiq
(sujwn) sRySt jwxI jwx, sB dy AMdr bwhr hr smyN, Ajpw jwp kr rhy, AsMK SuB guxW dy
AsMK qyz pRkwS nUr BrpUr AMqrjwmI, sRb pRkwSk vwihgurU jI (isau)nwl dwsn dws dI,
rom 2 krky pRIqI (lwgI)l`g geI hY[ XQw:- Awpy lwieE; Apnw ipAwru]) swcI pRIiq hm;
qum isau jorI] qum isau joir; Avr sMig qorI]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau pRIiq n qorau]) mU lwln isau; pRIiq bnI] rhwau] qorI n qUtY. CorI n CUtY; AYsI mwDo
iKMc qnI]1] idnsu rYin. mn mwih bsqu hY; qU kir ikrpw pRB. ApnI]2] ijhVy
(Ajwnu)Anjwx AigAwnI logu, dwsn dws vwihgurU jI dI pRIqI v`loN (brjY) rokdy hn[
(qw) iqn@W vwihgurU siqgurU nwnk dyv jI (isau)nwLo, (tUtI)tu`tI ikau (bnY)bxy? (jw)ijn@W
(ky)dy (jIA)izMdgI, mn ic`q (prwn)suAws idqy hn]217] ijn@W dI s`qw nwl suAws c`l
rhy hn[ siqgurU mhwrwj swihb jI dI s`qw nwl AsIN boldy vy Kdy qurdy iPrdy aun@W qoN ibnw
muurdy hW[ XQw:- pRwn suKdwqw jIA suKdwqw; qum kwhy ibswirE AigAwnQ] hux AsIN
Awpxy jIA pRwx aun@W smJ ilAw[ auh swfy lUM 2 c lIx ho gey, hux jIvn AYsw bx
igAw, AwKw jIvw; ivsrY mir jwau] aun@W ivsrny krky swfw mrnw huMdw hY, ijhVy swnUM
vrjdy auh Axjwx lok hn[ ijvyN siqgurU dsvyN pwiqSwh jI swFy s`q mhIny dw Gyrw
ipAw, ijhVy sUrbIr bhwdr XoDy suxdy, auh iek`Ty ho ky mqw krdy, beI AwpW iek`Ty ho ky
www.Gursevak.com

260

q`qkrw

AnMdpur swihb jI jw ky siqgurU s`cy pwiqSwh jI sIs ArpIey, mhwrwj swihb jI qoN
kurbwn hoeIey[ jdoN iqAwr ho ky jwx l`gdy auhnw dy ihqU snyhI irSqydwr mwqw ipqw BYx
Brw, aun@W jwx qoN vrjdy[ pr auh ieh Sbd pVdy, kbIr. lwgI pRIiq sujwn isau; brjY
logu Ajwnu] qw isau tUtI ikau bnY; jw ky jIA prwn]217]) min bYrwgu BieAw; drsnu
dyKxY kw cwau] ieauN ijhVw bMdgI c l`gdw hY, ivrly gurmuKW C`f ky, aus bhuq swry
lok rokdy hn[ kbIr swihb jI ny pRmwqmw jI dI bMdgI vwilAW leI b^iSS kIqI hY, jdoN
aun@W koeI roky jW aus dw mn hI ie`DroN ip`Cy hty, qW iPr ies slok dw AiBAws krn qW
mn qkVw ho ky bMdgI c l`g jwvygw[
kbIr. koTy mMfp hyqu kir; kwhy mrhu svwir] kwrju swFy qIin hQ; GnI q pauny
cwir]218] prmpUjnIk s`cy pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (koTy)mkwn,
au~cy (mMfp)mhl guMbdW nwl svwr svwir ky, (hyqu)moh ipAwr kir ky, svwr svwir ky ic`q
joV ky, (kwhy)ikauN (mrhu) mr rhy hoN, Bwv ien@W dy sMsy i&kr icMqw rog mrn dw kwrn hn?
ijs icKw qy qYnUM swiVAw jW kbr c d`ibAw jwxw, auh qW qyrw (kwrju)kMm, kyvl swFy
qIin hQ, (GnI)bhuqI hovygI q pauny cwir h`Q hovygI]218] AYfy v`fy 2 au~cy mMdr
bxwauidAW nwl kI igAw? XQw:- PrIdw. koTy mMfp mwVIAw; auswrydy BI gey] kUVw saudw
kir gey; gorI Awie pey]46] hy BweI, aUcy mMdr; swl rsoeI] eyk GrI Puin rhnu n
hoeI]1]) XQw:- lkw gFu; sony kw BieAw] mUrKu rwvnu; ikAw ly gieAw] {prmpUjnIk
Bgq swihb jI dw praupkwrI sRb`q dy Bly dw AwSw, jIv dw mn qn rom 2 sRb ivAwpI
inrgun inrMkwr inrMjn jI c joVny dw hY[ XQw:- moqI q. mMdr aUsrih; rqnI q. hoih
jVwau] ksqUir kuMgU. Agir cMdin; lIip AwvY cwau] mqu dyiK BUlw vIsrY; qyrw. iciq n AwvY
nwau]1] hir ibnu; jIau jil bil jwau] mY. Awpxw guru pUiC dyiKAw; Avru nwhI Qwau]1]
koTy mMfp mwVIAW c ic`q lw ky, AMq pRyq bnxw pYNdw hY [ XQw:- AMiq kwil. jo mMdr ismrY;
AYsI icMqw mih. jy mrY] pRyq join; vil vil AauqrY]) koTy mMfp mwVIAw; eyqu. n lwey icqu]
imtI peI AqolvI; koie. n hosI imqu]57] ien@W dy ipAwr dy vsIkwr ho ky, hr vyly hI,
ien@W dw sMsw krI jWdw hY[ bhuq swry AinAW, zor zuulm, v`FIAW, klm ksweI bxdw hY [ jy
koeI kql krky, j`j pYsy dy idMdw hY, aus muAw& kr idMdw hY[ ieauN AnykW pRkwr b`jr
pwpW dy rMgW FMgW dy nwl, pwpw bwJhu. hovY nwhI; muieAw. swiQ n jweI] mwieAw iek`TI
krky koTy mMfpW dw hyq krky ien@W svwr 2 ky iks leI mr rhy hoN? ieh icqwvnI dy rhy
hn, ijn@W dy hyq c Awp jI mr rhy hoN[ ien@W bxwaux leI, kIqy pwp nwl jwxgy[ koTy
mMfpW dy hyq c ivCuVy pRwxI icqwvnI idqI hY, ien@W dw hyq C`f, ikauNik ieh C`fxy hn[
XQw:- qij swd; shj suKu hoeI] Gr Cfxy; rhY n koeI]}
www.Gursevak.com

261

q`qkrw

kbIr. jo mY icqvau, nw krY; ikAw myry icqvy hoie] Apnw icqivAw. hir krY; jo. myry
iciq n hoie]219] prmpUjnIk Bgq sRI kbIr swihb jI dI AvsQw bVI hI s`cI su`cI
au~cI hY[ XQw:- Ab qau. jwie cFy isMGwsin; imly hY. swirMg pwnI] rwm kbIrw. eyk Bey
hY; koie. n skY pCwnI]) mY baurI; myrw rwmu Bqwru] ric ric qw kau; krau isMgwru]) idvs
rYin. qyry pwau plosau; kys cvr kir PyrI]1] hm kUkr; qyry drbwir] Baukih; AwgY bdnu
pswir]) kbIr kUkru. rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY. qh jwau]) kih
kbIr. moih ibAwih cly hY; purK eyk Bgvwnw] Awp swihb jI Akwl purK jI nwl ie`kim`k
bVI au~cI AvsQw itkwA c bol rhy hn[ pRmwqmw jI nwl X`krMgI hn, Awp jI dw kihAw
drgh c prvwx hY[ XQw:- jw kw kihAw; drgh clY]) kIqw loVin. soeI krwiein; dir
Pyru n koeI pwiedw] mhwrwj swihb jI dI rzw Bwxy Sukr c, AYny ijAwdw hn, sMklp
ivklp imt cu`ky hn[ XQw:- AMqir suMnM. bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM]) pRB kY ismrin;
Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd
sbd bjMqw]) hir hirjn. dueI eyk hY; ibb ibcwr. kCu nwih] jl qy aupj, qrMg ijau;
jl hI ibKY smwih]) rwm kbIrw. eyk Bey hY; koie. n skY pCwnI] mhwrwj swihb jI nwl
sB joVn leI, prmpUjnIk Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- jo (mY)dwsn dws
(icqvau)icqvdw hY, auh mhwrwj swihb jI (nw)nhIN (krY)krdy , myry (icqvy)icqvx nwl
(ikAw)kI (hoie)hovygw? Bwv ku`J BI nhIN hovygw, Bwv vwihgurU jI, byvjIr bfy DIr hn[
ie`k inmK c AnMq bRhmMfW rcidAW lYA kridAW, inrlyp BI hn[ ikDry AwpxI mOj
nwl vrKw kr rhy, ikDry hn@yrIAW vgw rhy hn, ikDry snoA pw rhy hn, ikqy A`gW l`g
rhIAW hn, bMb c`l rhy hn[ ies qr@W koit bRhmMf dI rcnw c, AnMq jIA pYdw huMdy hn,
AnMq jIA ijauN rhy hn, AnMq jIA mr rhy hn[ sRI kbIr swihb jI rzw Anuswr bol rhy
hn[ ik koit bRhmMf dy pswry dy mwlk, ies c ivAwpk pRkwSk pRyrk ho rhy hn[
Apnw icqivAw. hir krY; jo. myry iciq n hoie]219] (hir)sRb ivAwpI srb
pRkwSk hrI AsMK guxW dy nUr pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU inrgun bRhm jI Apnw
icqivAw Awp hI (krY)krdy hn[ jo myry iciq c, (n)nhIN (hoie)huMdw]219] mhwrwj
swihb hrI pRBU Akwl purK jI Awpxw hI icqivAw pUrw krdy hn[ jo supny mwqR BI myry cyqy
nhIN huMdw[ XQw:- PrIdw. drIAwvY kMn@Y bgulw; bYTw kyl kry] kyl krydy hMJ no; AicMqy bwj
pey] bwj pey. iqsu rb dy; kylW ivsrIAW] jo. min iciq, n cyqy sin; so gwlI. rb
kIAW]99]) Aink aupwv icqvIAih bhuqyry; sw hovY. ij bwq hovYnI] Apnw Blw. sBu koeI
bwCY; so kry. ij myrY iciq n icqYnI]2] Bwxy Anuswr rih rhy hn[ ies AvsQw c mn dw
itkwA huMdw hY[ ik AwpxI hMgqw icqvxI C`fxI hY,jdoN bMdw AwpxI hMgqw dI icqvxI krdw
hY,suK nhIN huMdw[ XQw:- rwgu gauVI mwlw mhlw 5 <> siqgur pRswid] pwieE bwl buiD
www.Gursevak.com

262

q`qkrw

suKu ry] hrK sog hwin imrqu, dUK suK; iciq smsir gur imly]1] rhwau] jau lau. hau
ikCu socau icqvau; qau lau duKnu Bry] jau ikpwlu guru pUrw ByitAw; qau Awnd shjy]1]
jyqI isAwnp krm hau kIey; qyqy bMD pry] jau swDU kru msqik DirE; qb hm mukq
Bey]2] jau lau myro myro krqo; qau lau ibKu Gyry] mnu qnu buiD ArpI Twkur kau; qb hm
shij soey]3] jau lau pot auTweI cilAau; qau lau fwn Bry] pot fwir guru pUrw imilAw;
qau nwnk inrBey]4]1]159]) jb lgu jwnY; muJ qy kCu hoie] qb ies kau; suKu nwhI
koie] jb ieh jwnY; mY ikCu krqw] qb lgu; grB join mih iPrqw] ies leI sB dI
crn- DUV bxy, sB qoN nIvW ho ky mhwrwj swihb jI dy prwiex rhy, iPr pRwpqI hY [
m 3] icMqw iB Awip krwiesI; AicMqu iB Awpy dyie] nwnk. so swlwhIAY; ij. sBnw
swr kryie]220] prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Amrdws jI mhwrwj, Awpxy
ipAwry Bgq sRI kbIr swihb jI isropwau b^SidAW, jo aun@W ny bcn khy hn, aun@W Pu`l
cV@w rhy hn[ siqgurU mhwrwj swihb jI, Bgq jnW; hir mW ipau bytw] hn[ sRI kbIr
swihb jI, gurU Amrdws swihb jI ie`k joiq hn, ies leI mhwrwj swihb jI &urmw rhy
hn:- hy ipAwirE! sRI Bgq kbIr swihb jI ny, jo Amolk suMdr bcn &urmwey hn, ien@W
kmwauxy krky, pRmwqmw jI jo icqvdy hn, auh krdy hn[ jo mYN icqvdw auh nhIN krdy,
myry icqvy iPr kI hoxw hY? Awpxw icqivAw vwihgurU jI Awp hI kr rhy hn, jo myry ic`q
supny c BI nhIN huMdw[ ieauN hor swrIAW icqvxIAW C`f ky mn AnswrI ho jwvy[ XQw:- hm
cyrI hoie. lgh gur crxI; ijin. hir pRB mwrgu pMQu idKwieAw]1] AnuswrI hox qoN,
mhwrwj swihb jI ieh AvsQw b^Sdy hn:m 3] icMqw iB. Awip krwiesI; AicMqu iB. Awpy dyie] DMn gurU nwnk swihb jI dy
(3)qIjy (m)srUp, DMn siqgurU sRI gurU Amdws swihb jI &urmwauNdy hn, ik vwihgurU Akwl
purK jI AwpxI (icMqw)icqvxI ismrnI (iB)BI Awip hI (krwiesI)krwauNdy sI, krwauNdy
hn Aqy krwauxgy[ ismrn krw ky AicMqu pdvI (iB)BI Awpy hI (dyie)b^Sdy hn[ XQw:sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau pwey]) icMq AicMqw soc Asocw; sogu
loBu mohu Qwkw] haumY rog imty ikrpw qy; jm qy Bey ibbwkw]3] gur kI thl, gurU kI syvw;
gur kI AwigAw BwxI] khu nwnk. ijin jm qy kwFy; iqsu gur kY kurbwxI]
nwnk. so swlwhIAY; ij. sBnw swr kryie]220] qIjy siqgurU nwnk dyv jI &urmwauNdy
hn:- (so) AYsy vwihgurU jI, ijhVy Awp hI Awpxw ismrn krwauNdy hn, Awp hI AicMq
pdvI b^Sdy hn[ aun@W iek`Ty ho ky kIrqn duAwrw, AQvw bol, kivqw kvISrI, ilK ky,
hr smyN bcnw duAwrw, AQvw gw ky (swlwhIAY) slwhuxw krIey, (ij) jo sBnw dI swr
sMBwl (kryie) krdy hn]220] XQw:- sYl pQr mih.jMq aupwey; qw kw irjku.AwgY kir
DirAw]) pwKix kItu.gupqu hoie rhqw; qw co.mwrgu nwhI] khY DMnw.pUrn qwhU ko; mq ry.jIA
www.Gursevak.com

263

q`qkrw

frWhI]) (l`gin) pRiqpwil mwqw audir rwKY; lgin dyq n syk] soeI suAwmI.eIhw rwKY; bUJu
buiD ibbyk]) slok m2] nwnk.icMqw miq krhu; icMqw iqs hI hyie] jl mih.jMq
aupwieAnu; iqnw iB.rojI dyie] EQY.htu n cleI; nw ko ikrs kryie] saudw.mUil n hoveI;
nw ko ley.n dyie] jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu kryie] ivic aupwey swierw; iqnw iB
swr kryie] nwnk.icMqw mq krhu; icMqw iqs hI hyie]1]
m 5] kbIr. rwmu n cyiqE; iPirAw lwlc mwih] pwp krMqw. mir gieAw; AauD
pMunI. iKn mwih]221] vwihgurU (m)mh`lw (5)pMjvW jI, sRI rwmsr jI ivKy, Su`D aucwrn
bol ky, BweI gurdws swihb jI gurbwxI jI ilKvw rhy hn[ Apxy AMdr bwhr gurbwxI jI
dy drSn krky, pUrn ivsmwd iekwgRqw siqkwr sihq, Su`D 3 ilK rhy hn[ Bgq sMig; pRBu
gosit krq] Anuswr mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, Bgq kbIr swihb jI nwl gost
kridAW, isropwau b^S rhy hn[ hy prmpUjnIk Bgq kbIr swihb jI! pwpI jIv dI ieh
hwlq hY, ies ny (rwmu)vwihgurU Akwl purK jI (cyiqE)cyqy (n)nhIN kIqy, jIAW mwrdw
l`utdw kql fwky mwrdw, lwlc (mwih)c hI, hLikAw Btkdw iPirAw[ XQw:- loB lhir.
sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih ibgwry] vwihgurU jI cyqy nhIN AwauNdy, iqRpqI nhIN huMdI[
XQw:- shs Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY pwvY]) koit jory. lwK
kRory; mnu n hory] prY prY hI kau; luJI hy]1]) ijau kUkru hrkwieAw; DwvY dh ids jwie]
loBI jMqu. n jwxeI; BKu ABKu sB Kwie]) pauVI] mhw BieAwn auidAwn; ngr kir
mwinAw] JUT smgRI pyiK; scu kir jwinAw] kwm koiD AhMkwir; iPrih dyvwinAw] isir
lgw jm fMfu; qw pCuqwinAw] ibnu pUry gurdyv; iPrY sYqwinAw]9]) AMqir loBu; iPrih
hlkwey] inMdw krih; isir Bwru auTwey] mwieAw mUTw; cyqY nwhI] Brmy BUlw; bhuqI
rwhI]2])
pwp krMqw. mir gieAw; AauD pMunI. iKn mwih]221] fwkw mwrdw pkiVAw igAw,
Borw 2 v`F ky tukVy kr idqw[ pwp (krMqw)krdw 2 hI, kumOq mir gieAw[ (iKn)Aks
mwqR (mwih)c hI (AauD)aumr (punI)pUrI ho geI]221] XQw:- PrIdw. BMnI GVI svMnvI;
tutI nwgr lju] AjrweIlu Prysqw; kY Gir nwTI Aju]68] PrIdw. BMnI GVI svMnvI; tUtI
nwgr lju] jo sjx. Buie Bwru Qy; sy. ikau Awvih Aju]69] dOlq swrI ie`Qy hI rih geI[
XQw:- pRwn gey; khu kW kI mwieAw] ijhVy jIv mwry kohy sn, auh pwp nwl l`d ky,
quirAw[ XQw:- mwieAw mohu. AigAwnu hY; ibKmu Aiq BwrI] pQr pwp bhu lidAw; ikau
qrIAY qwrI]) Awvw gvxu isrijAw; qU iQru krxYhwro] jMmxu mrxw Awie gieAw; biDku
jIau ibkwro] BUfVY. nwmu ivswirAw; bUfVY. ikAw iqsu cwro] gux Coif. ibKu lidAw; Avgux
kw vxjwro]) ngw dojik cwilAw; qw idsY Krw frwvxw] kir Aaugx; pCoqwvxw]
www.Gursevak.com

264

q`qkrw

kbIr. kwieAw kwcI kwrvI; kyvl kwcI Dwqu] swbqu rKih. q rwm Bju; nwih q.
ibnTI bwq]222] DMn vwihgurU srUp Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- rkq ibMd dy
myl qoN pYdw hoieAw bRIk qoN bRIk ikRm, jo mweIkRoskop nwl idsdw hY, ies bRIk qoN bRIk ikRm
qoN pYdw hoeI (kwieAw)dyh, kyvl im`tI dI kwcI (kwrvI)mtkI, (Dwqu)clwiemwn
(kwcI)nwSvMq hY[ XQw:- Amr jwin. sMcI ieh kwieAw; ieh imiQAw kwcI ggrI])
imiQAw qnu Dnu; kutMbu sbwieAw]) kwcI ipMfI. sbdu n cInY; audru BrY. jYsy ForY]) kwc
ggrIAw; AMB mJrIAw] grib grib; auAwhU mih prIAw])
swbqu rKih. q rwm Bju; nwih q. ibnTI bwq]222] Amr Bey; Amrwpdu pwieAw]
swDsMig; nwnk hir iDAwieAw]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI] hy BweI!
ies dyh nUM, AOguxW pwpW ivkwrW kwL dy BMnx qoN swbqu (rKih)r`KxI cwhuMdw hYN[ (q)qW
(rwm)s`cy vwihgurU Akwl purK jI suAws 2 (Bju)Xwd kr, (nwih)nhIN q (ibnTI)nws hox
vwlI (bwq)g`l hY, Bwv AOgux pwp ivkwr kwL ies BMn dyxgy]222]
kbIr. kyso kyso kUkIAY; n soeIAY Aswr] rwiq idvs ky kUkny; kbhU ky sunY
pukwr]223] prmpUjnIk Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! (kyso)
vwihgurU (kyso)vwihgurU (kUkIAY)aucwrnw krIey, (Aswr)nwSvMq sMswr c, (Aswr)bysMBwl ho
ky, nINd c, n (soeIAY)sOxw krIey[ XQw:- rwm rwm boil boil; Kojqy bfBwgI]) rwm rwmw;
rwmw gun gwvau]) hir gux gwau mnw; siqguru syiv ipAwir]) hir hir nwmu. bolhu idnu
rwqI; siB iklibK kwtY. iek plkw] hir hir dieAwlu hovY, ijsu aupir; so gurmuiK. hir
jip ijxkw]) kbIr. sUqw ikAw krih; jwgu roie BY duK] jw kw bwsw gor mih; so ikau sovY
suK]127] kbIr. sUqw ikAw krih; auiT ik. n jpih murwir] iek idn sovnu hoiego; lWby
gof pswir]128] kbIr. sUqw ikAw krih; bYTw rhu Aru jwgu] jw ky sMg qy bICurw; qw hI
ky sMig lwgu]129]
rwiq idvs ky kUkny; kbhU ky sunY pukwr]223] rwiq (idvs)idn, mhwrwj jI (ky)dy
A`gy, pRym bynqIAW, nwm lgwqwr (kUkny)bolxy krky, (kbhU)kdy n kdy (ky)qW pukwr
(sunY)suxngy hI]223] XQw:- clq bYsq sovq jwgq; gur mMqR. irdY icqwir] crx srx
Bju sMig swDU; Bv swgr auqrih pwir]) suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI guru Awlwau]
koeI AYsw gurmuiK.jy imlY; hau qw ky Dovw pwau]) syvI siqguru Awpxw; hir ismrI.idn siB
rYx] Awpu iqAwig srxI pvW; muiK bolI imTVy vYx]) idnu rwqI AwrwDhu ipAwro; inmK.n
kIjY FIlw] sMq syvw kir.BwvnI lweIAY; iqAwig mwnu hwTIlw]
ies qr@W AsMK pRkwS srUp vwihgurU jI cyqy krn dw AsMK mxw AnMd hY[ mhwrwj swihb
pMjvyN pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- lwK ijhvw. dyhu myry ipAwry; muKu. hir AwrwDy myrw rwm]
www.Gursevak.com

265

q`qkrw

kbIr. kwieAw kjlI bnu BieAw; mnu kuMcru. mX mMqu] AMksu gwnu rqnu hY; Kyvtu
ibrlw sMqu]224] ijvyN kyilAW dy jMgl hwQI Awpxy msqI c, qbwh kr idMdw hY, iqvyN
vwihgurU jI dy Avqwr Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ieh jIv mwqw jI dy grB
c pu`Tw lmkdw, prw bwxI duAwrw jwp Aqy Ardwis krdw hY [ XQw:- pihlY phrY rYix kY
vxjwirAw imqRw hukim pieAw grBwis] aurD qpu AMqir kry vxjwirAw imqRw Ksm syqI
Ardwis] jwp Ardws krny krky, jMmdw bhuq hI sohxw SuB guxW sihq huMdw hY, hMkwr
ivkwr doS pwp ies brbwd krdy hn[ SuB guxW sihq (kwieAw)dyh, SuB guxW rUpI
(kjlI)kyilAW dw (bnu)jMgl (BieAw)hY, mnu rUpI (kuMcru)hwQI, hMgqw rUpI (mX)Srwb c
(mMqu)msq ho ky, ies dyh rUpI jMgL dy, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr inmRqw hlImI grIbI
iKmw Awid kyilAW qbwh kr irhw hY[
AMksu gwnu rqnu hY; Kyvtu ibrlw sMqu]224] ijvyN hMkwrI hwQI mhwvq lohy dy kuMfy
mwr ky v`s kr lYNdw hY[ ieauN hMgqw mmqw rUpI Srwb pI ky, msq hoey mn rUpI AmoV hwQI
v`s krn leI, rqnu rUp gurSbd dw (gwnu)igAwn rUpI (AMksu)kuMfw lY ky, v`s krn vwly,
(Kyvtu)mhwvq rUp (ibrlw)ivrly sMqu pUrn gurU, gursyvk jI hn, ien@W dy s`cy crn- kml
pUjo jI ipAwry]224] XQw:- koit mDy; koeI sMqu idKwieAw] nwnku; iqn kY sMig
qrwieAw]) koit mDy ko ivrlw syvku; hoir sgly ibauhwrI]) inis idnu. mwieAw kwrny; pRwnI
folq nIq] kotn mY nwnk koaU; nwrwienu ijh cIiq]24]
kbIr. rwm rqnu muKu koQrI; pwrK AwgY Koil] koeI Awie imlYgo gwhkI; lygo mhgy
moil]225] prmpUjnIk SoRmxI mhWpurS Bgq kbIr swihb jI Awpxy Awp swvDwn
sMboDn krdy hn, hy dwsn dws kbIr! AwpxI bu`DI rUpI (koQrI) koTVI c, (rwm)koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; prmpUjnIk Ajpw jwp vwihgurU jI dy, hir hir nwmu rqMnu hY; guru
quTw dyvY mwie] Anuswr nwm rUpI rqnu sMBwl ky r`K[ Awpxw muKu, ^ws pRymI r`b jI dw ^ry
ipAwry, qn mn Dn dy ky, vwihgurU nwm rUpI rqn (pwrK)prKx vwly, gurmuiK jOhrI AwgY
(Koil)Ko@lxw kr[ XQw:- sMqu imlY; ikCu sunIAY khIAY] imlY AsMqu; msit kir rhIAY] bwbw
bolnw; ikAw khIAY] jYsy; rwm nwm riv rhIAY]1] rhwau] sMqn isau boly; aupkwrI] mUrK
isau boly; JK mwrI]2] kbIr. eyk GVI AwDI GrI; AwDI hUM qy AwD] Bgqn syqI gosty; jo
kIny so lwB] ijvyN pMjW ipAwirAW byAMq is`K is`KxIAW ny Awpxy sIs Arpy, ies qr@W dw,
nwm rUpI rqn KRIdx vwlw koeI (gwhkI)gwhk, (Awie)Aw ky (imlYgo)imlygw, Apxy isr
v`ty mhgy moil (lygo)lY lvygw] ies qoN pRym Bwv ieh hY, ik mhwrwj jI dy jo dws syvk jI
hn, auh nwm rUpI rqn siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj qoN pRwpq krn leI, Awpxw qn
mn Dn sRvMs izMd jwn sB ku`J smrpx krn c dyrI nw krn[ XQw:- hau mnu ArpI. sBu
qnu ArpI; ArpI siB dysw] hau isru ArpI. iqsu mIq ipAwry; jo pRB dyie sdysw]) qY
www.Gursevak.com

266

q`qkrw

swihb kI. bwq ij AwKY; khu nwnk. ikAw dIjY] sIsu vFy kir. bYsxu dIjY; ivxu isr. syv
krIjY] ikau n mrIjY. jIAVw n dIjY; jw. shu BieAw ivfwxw]) myrI pRIiq goibMd isau;
ijin GtY] mY qau moil mhgI leI; jIA stY]) kMcn isau; pweIAY nhI qoil] mnu dy; rwmu
lIAw hY moil]) nwmu sunq; jnu ibCUA fswnw]) ivxu gwhk. guxu vycIAY; qau guxu. shGo
jwie]) rwm rwm rwm; rmy rim rhIAY] swkq isau; BUil nhI khIAY] Anuswr swkq sux
ky ib`CU dw fMg v`j jwvygw, JgVw klyS ho jwvygw[ ijQY bolix hwrIAY; iqQY cMgI cup]
Anuswr ivsmwdqweI c c`up rih ky, vwihgurU 2 jpI jwau jI[ Amolk AMimRq rs c
risAW, smW Amolk bxygw[ XQw:- sweI GVI sulKxI; ismrq hir nwm]
kbIr. rwm nwmu jwinE nhI; pwilE ktku kutMbu] DMDy hI mih. mir gieE; bwhir BeI
n bMb]226] vwihgurU prmpUjnIk Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- durbcn Byd
BrmM; swkq ipsnq surjnh] Anuswr vwihgurU jI dy nwm qoN Bu`ly hoey swkq ny (rwm)AMdr
bwhr AsMK SuB guxw dy AsMK pRkwS srUp, srb klw BrpUr pRB; bRhm jI dy prmpiv`qR s`cy
nwmu jpxw jpwauxw nhI (jwinE)jwixAW[ rwm vwihgurU jI Awpxy, hir jI mwqw. hir
jI ipqw; hir jIau pRiqpwlk] vwihgurU jI dI swiKAwqqw nhIN kIqI[ (ktku)kMfy vWg du`K
shwr ky, Awpxy (kutMbu)prvwr poqRy dohqRy (ktku)&Oj hI (pwilE)pwiLAw, Bwv aun@W
gursyvk pRymI nyk swaU nhIN bxwieAw, gurBgqI syvw ismrn c nhIN lwieAw, kOVquMmy s`p
bxwieAw[
DMDy hI mih. mir gieE; bwhir BeI n bMb]226] v`fy pwp zor zulm mwiekI
(DMDy)DMidAW dy (mih)iv`c hI, mir (gieE)igAw[ mry dI bwhir koeI BI (bMb)Avwj n
(BeI)AweI, Aks- mwqR hI mr igAw, Avwz hI nhIN k`FI Bwv QW hI rih igAw]226]
mrn bwAd sMswr js rUpI ngwry dI cot pRgt n hoeI[ mh`ly dsvyN jI ny ikhw hY:- kbhMU.
rx jUJo nhI; kCu dY. jsu nih lIn] gWv bsiq. jwno nhI; jm so. ikn kih dIn] (sRI
dsm 72) jm ny Aw ky PV ilAw, iksy jMg c nhIN jUiJAw, ku`J dwn dy ky BI js nhIN
ilAw, n`gr c vsdy BI koeI jwxdw nhIN sI, jm iks ny d`s idqw[ ies krky ijhVI
mwVI motI ijhI lMgotI pweI sI, auh BI ivcwry dI qoV leI, kbIr kaufI kaufI joir kY; jory
lwK kroir] clqI bwr n kCu imilE; leI lgotI qoir]) Awvn Awey. isRsit mih; ibnu
bUJy. psu For] is`iKAw bhuq hI fUMGI hY[ kbIr swihb jI AYsI b^SS krdy hn ik caurwsI
l`K jUn Bog ky, BeI prwpiq; mwnuK dyhurIAw] goibMd imlx kI; ieh qyrI brIAw] ies
pRwpq ho ky, puMn dwn kw kry srIru] so igrhI; gMgw kw nIru]) Awpu gvwie syvw kry qw ikCu
pwey mwnu] Awp nwm jpxw sI qy b`icAW jpwauxw sI ijs krky mhwrwj swihb jI dI
bhuq v`fI b^iSS huMdI[ nwm n jpxy krky Elwmy@ hI Elwm@y imldy hn[ XQw:- sau Elwm@y.
idnY ky; rwqI imlin@ shMs] isPiq slwhxu. Cif kY; krMgI lgw hMsu]) Bwry BueI
www.Gursevak.com

267

q`qkrw

AikrqGx; mMdI hU mMdy]) klI AMdir nwnkw; ijMnW dw Aauqwru] puqu ijnUrw. DIA ijMnUrI ;
jorU. ijMnw dw iskdwru]1]) kbIr. jw Gr swD n syvIAih; hir kI syvw nwih] qy Gr.
mrht swrKy; BUq bsih iqn mwih]) SuB is`iKAw hY hr vyly gurU gRMQ swihb jI suAws 2
nmskwr krky vwihgurU 2 jpIey[
kbIr. AwKI kyry mwtuky; plu plu geI ibhwie] mnu. jMjwlu n CofeI; jm dIAw dmwmw
Awie]227] prmpUjnIk Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- 24 sYkMf dw ie`k pl hY,
plu plu kwl c, prwey rUpW ivkwr idRStI nwl dyKidAW (AwKI)A`KW (kyry)dy
(mwtuky)mt`ky mwridAW, plu plu kwl c, A`KW dy (mwtuky)mt`ky c Bwv AksmwqR CyqI hI
swrI aumr ibArQ syvw bMdgI praupkwr ibnw (ibhwie)ibqIq ho geI[ XQw:- AKI sUqku
vyKxw; pr iqRA pr Dn rUpu] siqgurW dy bcn n mMny[
mnu. jMjwlu n CofeI; jm dIAw dmwmw Awie]227] mnu, haumY pwpW AOguxW dy
(jMjwlu)bMDn (n)nhIN (CofeI)C`fdw, AMq jm ny Awie ky mOq dw (dmwmw)ngwrw vjw
(dIAw)idqw]227] nwm jpy jpwey ibnw, izMdgI bVI hI duK`lI ivArQ hY [ XQw:- kkY.
kys puMfr jb hUey; ivxu swbUxY aujilAw] jm rwjy ky hyrU Awey; mwieAw kY sMgil. bMiD
lieAw]5]) bwirk qy ibriD BieAw; honw so hoieAw] jw jmu Awie Jot pkrY; qbih kwhy
roieAw]) khu kbIr; qb hI nru jwgY] jm kw fMfu; mUMf mih lwgY]) auGir geIAW iKnih
BIqir; jmih gRwsy Jot]
kbIr. qrvr rUpI rwmu hY; Pl rUpI bYrwgu] CwieAw rUpI swDu hY; ijin qijAw bwdu
ibbwdu]228] 1:- prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;)
srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ibAwipk rwm; sgl swmwn]) srb klw
BrpUr pRB;) ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY ] n Gwt hY. n bwF hY; n Gwt bwF. hoq
hY] siq sMqoK dieAw Drm vIcwr gRIbI inmRqw hlImI sihxSIlqw iekwgRqw Awid AsMK
guxW dy AsMK pRkwS srUp, jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Anuswr
Ajpw jwp srUp Awpxw jwp Awp krn vwly (rwmu) sB dy AMdr bwhr iqMnW guxW qoN iBMn,
rUp rMg ryK ByK jwiq pwiq rihq, Anqklwvwn AsMK nUr pRkwS hI pRkwS sihq AnMq
bRhmMf c, Anq klW sihq BrpUr Ajpw jwp inrgun bRhm jI, ijn@W c hux, koit bRhmMf
DrqIAW hvwvW AgnIAW AkwS qwry AMbr, cMdRmyN sUrj dyvI dyvqy AsMK Bgq sMq gurmuiK
mhWpurS swrI rcnw vs rhI hY[ swrI rcnw c Awp vs rhy hn[ XQw:- kyqy ieMd cMd.
sUr kyqy; kyqy mMfl dys] kyqy isD buD. nwQ kyqy; kyqy dyvI vys] kyqy dyv dwnv. muin kyqy; kyqy
rqn smuMd] kyqIAw KwxI. kyqIAw bwxI; kyqy pwq nirMd] kyqIAw surqI. syvk kyqy; nwnk
AMqu n. AMqu]) pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws] ieh swrI rcnw, rwm jI dy srgun
www.Gursevak.com

268

q`qkrw

srUp jI dw pswrw hY[ XQw:- inrguxu srguxu; Awpy soeI] AYsy rwm jI (qrvr) ibRC (rUpI)
rUp (hY) hn[ XQw:- hm pMKI. mn krhly; hir qrvru purKu Akwil] ien@W dy SrDw SWqI
iKmw inmRqw hlImI gRIbI Anyk AsMK guxW rUpI jVW hn[ pRym rUpI AMkUr hY, siq sMqoK
dieAw Drm vIcwr SuB guxW rUpI Anyk hI p`qy hn[ pRymw- BgqI rUpI qucw hY, bYrwg ivvyk
Kt sMmqI moK ie`Cw sRvx mMnx iniDAwsx Awid twhxIAW hn, bRhmigAwn Drm shj DIrj
inrivkwrqw inrAiBmwnqw inSkwmqw Awid AsMK gux Pu`l hn, bYrwgu rUpI Pl hY [ inrguxu
srguxu; Awpy soeI] koit bRhmMf (rwm) ivAwpk bRhm rUpI ibR`C c itky hoey hn, AsIN swry
hI ivAwpk c rih rhy hW[ sRb dI crn- DUiV bxy (swDu) sRySt mhWpurS jI, ivAwpk
bRhm rUpI ibR`C qoN vYrwg rUpI &L KWdy hn[ bYrwg rUpI &L dw Bwv ieh hY, zbwn AwpxI
vifAweI Awp nhIN krdI, mwx nhIN krdy, pwpW ivkwrW v`loN bYrwgI rihMdy hn[ ieMidRAW dy
iviSAW qoN bYrwgI rihMdy hn[ XQw:- hmrw mnu. bYrwg ibrkqu BieE; hir drsn mIq kY
qweI]) ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk. sun ry mnw; iqh nr mwQY
Bwg]) mY nIry. Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau idRsit n krY rucWgY]) jy DrqI sB kMcnu
kir dIjY; ibnu nwvY. Avru n BwieAw rwm]) min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau]) hau
rih n skw. ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih. clY jIau ]) pRB myry Eie; bYrwgI iqAwgI]
ivSy ivkwr dIAW g`lW sunx v`loN BI bYrwgI hn, nhIN suxdy [ XQw:- myry mohn; sRvnI ieh n
sunwey] swkq gIq nwd Duin gwvq; bolq bol Ajwey] sMswr nyqRW krky ivkwr vYr koRD
dYq idRstI nwl nhIN dyKdy[ A`KW dy Zlq iviSAW qoN bYrwg r`Kdy hn[ rsnw suAwdW qoN
bYrwg r`KdI hY[ zbwn JU`T bolxo bYrwg r`KdI hY[ pYr kusMgq v`l nhIN jWdy, h`Q corI nhIN
krdy, sRIr krky mMdkrm nhIN krdy, cwA nwl SuB kwrj hI krdy hn[
CwieAw rUpI swDu hY; ijin qijAw bwdu ibbwdu ]228] 2:- inrgun bRhm jI dI
(CwieAw)Aks, BI (swDu)inrgun bRhm jI hI hn[ inrgun bRhm jI qoN vYrwg rUpI &L Ckx
vwly, inrgun bRhm jI dI (CwieAw)Aks inrgun bRhm srUp (swDu)sRySt mhWpurS
(swDu)siqgurU mhwrwj swihb jI (hY)hn[ XQw:- swD kI soBw; swD bin AweI] nwnk swD
pRB; Bydu n BweI] (ijin)ijn@W ny dunIAW dy (bwdu)ivArQ (ibbwdu)JgVw (qijAw)C`ifAw hY[
XQw:- imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn]) hoie rhy; sB kI pg Cwru])
Awpu Coif. syvw krin; jIvq muey rhMin]) bRhmigAwnI; sgl kI rInw]) bRhmigAwnI kY;
grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] AYsy SuB guxW vwly mhWpurS vwihgurU
inrgun bRhm ibRC dI CW rUp inrgun bRhm srUp hI hn[ XQw:- ijn@I sKI. shu rwivAw; sy
AMbI CwvVIeyih jIau] auh mhWpurSW Aqy siqgurU mhwrwj swihb jI bRhm jI dI CW bRhm
srUp hI hn[ ijn@W dy drSn krky mn SWq huMdy hn, pRymIAW dy ivkwr imtdy hn[ ijvyN ibR`C
dI CW hyTW grmI dy sqwey suK lYNdy hn[ aun@W dI SWqI rUpI CW c Aw ky, sV rhy jIv SWqI
www.Gursevak.com

269

q`qkrw

pRwpq krdy hn[ Bwv siqgurU swihb jI qy mhwrwj swihb jI dw iDAwn Dwrn vwly ijn@W
gurU gRMQ swihb jI idl idmwg c gurbwxI iekwgRqw Byjdy hn[ auh siqgurU swihb jI dy
ipAwry gurU swihb jI qoN vroswey gurU swihb jI dy syvk Bgq dws inrgun bRhm srUp hI
hn[ aun@W Drm rUpI &`ul l`gy hn, jo pRymw- BgqI rUpI sugMDI b^Sdy hn, piq rUpI p`qRy
hn[ siq sMqoK vIcwr DIrj praupkwr Anyk SuB guxW rUpI &L l`gy hn[ aun@W dI crn
Srn c, rih ky syvw krky inhwl hovo jI[ XQw:- Awvnu jwnu; n hovI qyrw] nwnk. iqsu
jn ky; pUjhu sd pYrw]228]
kbIr. AYsw bIju boie; bwrh mws Plq] sIql CwieAw. gihr Pl; pMKI kyl
krMq]229] prmpUjnIk Bgq kbIr swihb jI &uurmw rhy hn:- hy BweI! AwpxI irdy rUpI
DrqI c, AQvw, siqguru DrqI Drm hY iqsu ivic jyhw ko bIjy qyhw Plu pwey ] Anuswr Drm
dI DrqI siqgurU jI AMdr AQvw koit bRhmMf dI rcnw AMdr, vwihgurU nwm Ajpw jwp rUpI,
AYsw bIju (boie)bIjxw kr, jo (bwrh)bwrW (mws)mhIny vDdw (Plq)&ldw hY[ ivsmwd rMg
c au~TidAW bYTidAW jwgidAW sONidAW hr vyly jwp huMdw rhy[ gurU gRMQ swihb jI mhwrwj
ikRpw krky Awpxw jwp Awp hI krI krweI jwx, irdy coN mUMh c AMimRq ByjI jwx[ XQw:pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) Ajpw jwpu. n vIsrY;
Awid jugwid smwie]) Ajpw jp hYN]) aUTq bYTq; sovq nwm] khu nwnk; jn kY sd kwm]
sIql CwieAw. gihr Pl; pMKI kyl krMq]229] ijs ib`RC dI SrDw rUpI jV, pRym
rUpI AkUr, pRymw- BgqI rUpI iC`l, kruxw mudqw mYqRI aupyiKAw, inmRqw hlImI gRIbI iekwgRqw
SihnSIlqw dieAw iKmw twhxIAW, siq sMqoK Drm vIcwr DIrj praupkwr Anyk SuB guxW
rUpI p`qRy hn[ ijs dI SWqI rUp (sIql)TMFI (CwieAw)CW hY, (gihr)inrh`l AibnwsI
inrgun inrMkwr inRivkwr, bRhm srUpI Pl hY[ ijhVy mhWpurS vYrwg ibbyk rUpI KMBW nwl,
sMswr v`loN aufwrI mwr ky, gurU swihb jI dy dyS inrMkwr c, sdw lIx rihMdy hn, AYsy
mhWpurS rUp (pMKI)pMCI, siq sMqoK vIcwr DIrj praupkwr Anyk SuB guxW rUpI &L Ckx
dw (kyl)bRhmwnMd- rs AnMd (krMq)krdy hn]229] XQw:- prMdey; n igrwh jr] drKq
Awb; Aws kr] idhMd sueI] eyk queI. eyk queI] so bwrW mhIny &lx vwlw sMswr qwrn
vwlw bIj, DMn vwihgurU mh`ly pihly jI ny Awp hI pMjvyN jwmy c, au~bldI dyZ c bYTy hn,
q`qI qvI qy KV@y, m`cdy 2 ryqy qy bYTy, m`cdw 2 ryqw prmpUjnIk prmpiv`qR sIs swihb jI
qy puAwieAw[ nOvyN jwmy c lohy dy qMg ipMjry c, iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy hn[ Awpxw sIs
blIdwn idqw hY, dsvyN jwmy AMdr sRbMs kurbwn kIqw, is`K is`KxIAW mwqw ipqw cwry
swihbzwdy POjW Kzwny sB k`uJ kurbwn kr idqw[ Awp zwlmW dy snmuK ho ky, DrmXu`D ij`qy,
bVI hI sUrbIrqw bhwdrI kIqI[ gurU ipAwirAW ny kurbwnIAW hI kurbwnIAW kIqIAW,
Amolk suMdr ieqhws bxwieAw[ vwihgurU pihly pwiqSwh jI qoN lY ky, hux q`k byA Mq hI
www.Gursevak.com

270

q`qkrw

pRymIAW ny, byAMq kurbwnIAW hI kurbwnIAW idqIAW, Awp kurbwnIAW dy ky bVI v`fI Gwlxw
Gwl ky, mhwrwj swihb jI ny Awp AYsw gurbwxI rUpI bIju (boie)bIijAw hY, jo hux gurU gRMQ
swihb jI srUp (bwrh)bwrW (mws)mhIny (Plq)&l rhy hn[
sIql CwieAw. gihr Pl; pMKI kyl krMq]229] gurU gRMQ swihb jI dI (sIql)TMFI
(CwieAw)CW hY, (gihr)gMBIr vwihgurU bRhm inrh`l bRhmwnMd Pl l`gy hn, guris`K pRymI
(pMKI)pMCI (kyl)AnMd mwxnw (krMq)krdy hn]229]
kbIr. dwqw qrvru dXw Plu; aupkwrI jIvMq] pMKI cly idswvrI; ibrKw suPl
Plq]230] prmpUjnIk s`cy Bgq vwihgurU kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- DMn vwihgrU,
gurdyv mwqw. gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]) gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru;
gurdyv nwnk hir nmskrw] siqgurU gRMQ swihb mhwrwj swihb jI. siq sMqoK dieAw Drm
vIcwr inmRqw hlImI gRIbI iekwgRqw SWqI sihnSIlqw iKmw DIrj Awid Anyk SuB guxW dy
(qrvru) (qr+vru) (vru)sRyst (qr)ibR`C, nwm jIA dwn pRymw- BgqI dy (dwqw)dwqy, mhwn
(aupkwrI)praupkwrI sdw (jIvMq)ijauNdy hn, ijn@W dXw rUpI, ^Ub imTw Amr AMimRq Plu
l`gw hY, dXw dw Bwv, PL dyx l`igAW, dXw krky, dyeI hI dyeI jWdy hn[ Awpxy is`K dy
idl idmwZ c, AMdr bwhr hr vyly, swc nwm kI; AMimRq vrKw] krdy 2 hI rihMdy hn[
ieh dwiq dyx l`igAW, BUlnhwr jwxky, ies dy AOgux nhIN dyKdy [ XQw:- sdw sdw iehu
BUlnhwru] nwnk rwKnhwru Apwru] hr vyly dwq dy rhy hn[ XQw:- qum bf dwqy; dy rhy]
jIA pRwx mih; riv rhy] ijvyN kbIr. dwqw qrvru dXw Plu, DMn vwihgurU gurU nwnk dyv
swihb s`cy pwiqSwh dwqy siqgurU jI ny qyrw qyrw kih ky, gRIbW dIAW JoLIAW BrIAW[ XQw:siqguru myrw sdw sdw; nw AwvY nw jwie] Ehu AibnwsI purKu hY; sB mih rihAw smwie])
siqguru dwqw. rwm nwm kw; horu dwqw koeI nwhI] jIA dwnu dyie iqRpqwsy; scY nwim
smwhI]) siqguru dwqw. sBnw vQU kw; pUrY Bwig imlwvixAw]) jYdyau nwmw. ibp sudwmw; iqn
kau ikpw BeI hY Apwr] kih kbIr. qum sMmRQ dwqy; cwir pdwrQ. dyq n bwr]2]7]) ddw.
dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy. qoit n AwveI; Agnq Bry BMfwr]
pMKI cly idswvrI; ibrKw suPl Plq]230] ijvyN ib`RC qoN pMCI &L Ckdw hY, auh
Awp qW iqRpq ho jWdw pr auh dUijAW iqRpq nhIN kr skdw[ AYsw dwqw; siqguru khIAY]
Anuswr DMn siqgurU nwnk dyv mhwrwj swihb jI, AYsy sdw ijauNdy Amr Atl Acl mUriq
AnBau pRkws, srUp mhwn praupkwrI sdw jwgdy jgmgwauNdy ibR`C hn, ijn@W dieAw rUpI
&L l`gw hY, siqgurU mhwrwj swihb jI A`gy hor bKiSS krI 2 hI jWdy hn, iehI dieAw
rUpI &L hY[ DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI ny byAMq jIA qwry hn[ XQw:- qyry nwm
Aivlib bhuqu jn auDry; nwmy kI inj miq eyh] ies dieAw rUpI &L Ckx vwly gursyvk
rUpI (pMKI)pMCI, Amr ho ky, (idswvrI)hor dyS cly jWdy hn, hornW jIAW Amr &L
www.Gursevak.com

271

q`qkrw

KuAw ky, Amr krn leI[ (ibrKw)siqgurU mhwrwj swihb jI (suPl)s&l (Plq)&ldy
hn]230] siqgurU mhwrwj swihb qoN AMimRq &L Ck ky, Amr ho ky hornW Amr PL Ckw
ky, Amr krdy hn, ijvyN dIvy qoN dIvw jgdw hY[ XQw:- gurisKhu gurisK hY; pIr pIrhuM
koeI]
pMKI cly idswvrI; ibrKw suPl Plq]230]2:- siqgurU swihb jI qoN dXw rUpI AMimRq
bRhmwnMd rs PL Ck ky, Bwv dieAw dw gux gRihx krky, Amr ho ky, (idswvrI)ivdySI
(pMKI)pMCI guris`K, inrgun bRhm jIc, cly Bwv lIx ho gey [ AsIs idMdy hn hy
praupkwrI (ibrKw)ibR`C, siqgurU mhwrwj swihb jI! Anyk SuB guxW rUpI (suPl)cMgy PLW
sihq sdw hI (Plq)&ldy rho jI]230] ijvyN koeI Bu`Kw iqhwieAw AMn pdwrQ pRwpq
krky, Ckwaux vwly AsIsW idMdw ieauN AsIsW hI AsIsW idMdy hn[
kbIr. swDU sMgu prwpqI; iliKAw hoie illwt] mukiq pdwrQu pweIAY; Twk n AvGt
Gwt]231] prmpUjnIk vwihgurU sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ijn@W (swDU)siqgurU
mhwrwj jI dy, dg 2 krdy (illwt)msqk qy, vwihgurU jI dI prwpqI dw lyK iliKAw
(hoie)hovy, Bwv msqk dy durl`B drSn Aqy (sMgu)sMgq krky, Bwv qn mn Dn krky imlwp
krky, pRIqm; pRym Bgiq ky dwqy] vwihgurU jI dI pRwpqI huMdI hY[ ikauN jo siqgurU swihb jI
dy m`Qy qy, vwihgurU jI pRgt ho rhy hn[ XQw:- pRgty gupwl; mhWq kY mwQy] nwnk auDry;
iqn kY swQy] gursyvk jI, siqgurW dy crn- kmlW c rih ky, mn bwxI sRIr krky,
AwigAwkwrI AnuswrI Zulwm bxky, jIvq Bwv qoN mr ky, siqgurU swihb jI dy, mhW ivsmwd
cyhry q`kdy hn[ hr vyly cwA auqSwh nwl iKVy m`Qy SuB s`cI syvw krdy hn, qy sMg C`f ky
nhIN jWdy[ Amolk bol kQw kIrqn sux ky, vwihguurU jI dI pRwpqI huMdI hY [ XQw:- jn
nwnku. hwit ivhwiJAw; hir gulm gulwmI]) hm hovh lwly goly gurisKw ky; ijn@w Anidnu
hir pRBu purKu iDAwieAw]) gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI AwigAw; mn mih shY]
Awps kau kir; kCu n jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd iDAwvY] mnu bycY; siqgur kY pwis]
iqsu syvk ky; kwrj rwis] syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau hoq; prwpiq suAwmI]
ApnI ikpw; ijsu Awip kryie] nwnk so syvku; gur kI miq lyie]2]
mukiq pdwrQu pweIAY; Twk n AvGt Gwt]231] siqgurW dy crn- kmlW nwl l`gxy
krky, kwm kRoD loB moh hMkwr vYr rwg dYS AOgux (AvGt)AOKy Gwt, vwihgurU jI dy imlx
c, (Twk)rukwvt (n)nhIN krdy, AQvw jmpurI dy isrDwr phwV AOKy Gwt, (mukiq)jIvn
mukqI Aqy pRym gRIbI iKmw DIrj SWqI pRymw- BgqI nwm ismrn bRhmigAwn sMqoK inmRqw
sihq inrgun c lIxqw rUp bRhmwnMd pdwrQu (pweIAY)pweIdw hY[ pUry gurU jI dI crnSrn rihMidAW, kRoVW AprwD imt jWdy hn, AnykW ibGnW qoN r`Kdy hn[ XQw:- koit ApRwD;
swDsMig imtY] sMq ikpw qy; jm qy CutY]) Aink ibGn qy; swDU rwKY] hir gun gwie; AMimRq
www.Gursevak.com

272

q`qkrw

rsu cwKY]) koit ApRwDI.sMq sMig auDrY; jmu. qw kY nyiV n AwvY ] jnm jnm kw ibCuiVAw
hovY; iqn@. hir isau Awix imlwvY]) kbIr. swDU kI sMgiq rhau; jau kI BUsI Kwau] honhwru
so hoiehY; swkq sMig. n jwau]231]
kbIr. eyk GVI AwDI GrI; AwDI hUM qy AwD] Bgqn syqI gosty; jo kIny so
lwB]232] ijnW mhWpurSW dy msqk qy vwihgurU jI dI pRwpqI dw lyK iliKAw hY, mwqr
ipqr iqAwig kY; mnu sMqn pwih bycwieE] Anuswr sB sbMDI iqAwg ky, aun@W dI siqsMgq
jI c sdw hI rhIey[ XQw:- kbhU; swDsMgiq iehu pwvY] ausu AsQwn qy; bhuir. n AwvY]
AMqir hoie; igAwn prgwsu] ausu AsQwn kw; nhI ibnwsu] aun@W dy praupkwrI crn- kmlW
c rihMidAW, aun@W dI SuB s`cI syvw kridAW, aun@W qn mn Dn izMd ArpidAW, aun@W dy
AwigAwkwrI AnuswrI ho ky, mu`l ^rIdI lwly goly bx ky, aun@W dI syvw krIey, p`Kw krIey,
c`kI pIsIey, crn cwpI krIey, crn DoeIey bl 2 jweIey, Anyk qr@W Aihswn mMnIey [
XQw:- syvw krau. dws dwsn kI; Aink BWiq. iqsu krau inhorw] sdw drSn krky inhwl
hry hoeIey[ XQw:- myrw mnu; swD jnW imil hirAw] prmpUjnIk pUrn Bgq sRI kbIr
swihb jI kihMdy hn:- { mhWpurS siqgurU mhwrwj swihb jI, AwpxI mOj Anuswr Ajpw
jwp c lIx iekwgRqw ivsmwdqweI c lIx rihMdy hn, Awpxy AnMd c AYsy mgn hn, jdoN
aun@W dI mOj hY, audoN hI bcn krdy hn[ XQw:- Eie. vyprvwh n bolnI; hau mil mil Dovw.
iqn pwie]) Anhq bwxI Qwnu inrwlw]) Ajpw jwpu. n vIsrY; Awid jugwid smwie]) Awvnu
jwnu; n hovI qyrw] nwnk iqsu jn ky; pUjhu sd pYrw]} jwn qoV ky syvw krn qoN jdoN
mhWpurS KuS hox, s`T pl dI (eyk)ie`k GVI (hUM)qoN AwDI (GrI)GVI qIh pl, (AwDI)A`DI
GVI qIh pl (qy)qoN BI (AwD)A`DI GVI 15 pl Bwv QoVy qoN QoVw smW[ (Bgqn)BgqW
mhWpurSW (syqI)nwl (gosty)hyq crcw, jo (kIny)kIqI jwvy, so mhW ivsmwd lwB hI lwB
hY]232] XQw:- sMqu imlY; ikCu sunIAY khIAY] imlY AsMqu; msit kir rhIAY] bwbw bolnw;
ikAw khIAY] jYsy; rwm nwm riv rhIAY]1] rhwau] sMqn isau boly; aupkwrI] mUrK isau
boly; JK mwrI]2] sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw pRym pRcwr:- siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI mhwrwj gurqw g`dI ibrwjmwn hn, gurU swihb jI duAwrw jW gutky poQI swihbwn
jI duAwrw gurbwxI pV@nI suxnI, kQw kIrqn krnw sunxw, imlq c jW iek`ilAW bwxI pV@nI
sunxI, ieh dsW pwiqSwhW qy BgqW jI nwl gost hY[ jdoN pRymI gurbwxI jI pV@dw hY, qW auh
Awpxy kMnW duAwrw suxdw BI hY, mwno mhwrwj swihb jI Awp hI bol rhy hn, pyKY bolY; suxY
sBu Awip] Awp hI sux rhy hn, qW gurbwxI jo siqgurW BgqW mhWpurSW jI dw aupdyS hY[
AsIN jdoN gurbwxI jI pV@dy suxdy hW, aus vyly dsW pwiqSwhW qy BgqW nwl gost krdy hW[
gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb mhwrwj jI Awpxy pRymI jI dy idmwZ c AQwh gurbwxI
AMimRq dI vrKw krky aus AMdr bwhr inrMkwr jI dy drSn rom 2 c b^S ky, Amolk
www.Gursevak.com

273

q`qkrw

dwq b^SidAW, BgqW mhWpurSW dI dsW pwiqSwhW jI dI swiKAwqqw krwauNdy hn[ ieh BI
gurmuKW dI bhuq au~cI AvsQw hY, ik aun@W pMj ipAwry mhwrwj dy AinMn syvk sMq Bgq
ShId mhWpurS drSn idMdy hn[ drSn dyx qoN aun@W nwl jo gost krnI ieh BI bVI Amolk
gost hY[ ies qy swKI:- gurmuiK ipAwry mhWpurS DMn BweI iprwxw jI- {mhwrwj swihb
mh`ly pMjvyN jI dy AinMn Bgq inSkpt inSkwmI pRymI syvk sn, siqgurU mhwrwj dy ShIdI
dyx smyN, bwbw ibDIcMd jI BweI iprwxw jI BweI jyTw jI BweI lM|whw jI BweI pYVw jI nwl
gey sn[ siqgurU mhwrwj swihb jI ien@W pMjW ipAwirAW bhuq v`fw Awdr siqkwr idMdy
sn[ ien@W gurU swihb jI qy bhuq v`fw Brosw sI, ieh ipAwry gurU swihb jI qoN izMd jwn
kurbwn krdy sn, BwvyN ien@W dw AwSw gurU swihb jI qoN kurbwn hox dw sI, pr gurU swihb
jI ny, jo zulm dy nws vwsqy pRogRwm aulIikAw sI, pihlW zulm nwS krn leI, SWq rs
c rih ky ApnI ShIdI dyxI, sbr dw ipAwlw au~Cl ky, bIr- rs Dwrdw hY[ siqgurU CyvyN
pwiqSwh jI hukm sI, Akwl q^q rcxw, &OjW rcxIAW, zulm dw nwS krnw[ mUrK gMFu
pvY; muih mwr] ies leI siqgurU mhwrwj swihb jI ny Awgmn smW ivcwr ky, ien@W gurmuKW
dIAW ifaUtIAW lweIAW, qusIN siqgurU mhwrwj swihb mh`ly CyvyN jI dy crn- kmlW c,
sdw hI rihxw, cwA nwl SuB s`cI syvw krnI[ ies leI BweI iprwxw jI, siqgurU CyvyN
pwiqSwh jI dy smyN bwhr l`kVW lYx jWdy[ vyKo! kYsI s^q imhnq sI, BwvyN bRhmigAwnI
mhWpurS hn, gurU ky lMgr dIAW l`kVW Fox c bhuq v`fw P^r qy mwx smJdy hn[ l`kVW dw
Bwr ilAWauNdy, ijnw smW ic`q krdw, bwhr iekWq c bYT ky ismrn krdy, ijn@W nyqRW nwl
Awpxy pRIqm jI aubLdI dyZ c bYiTAW dyiKAw, q`qy ryqy qy bYiTAW dyiKAw, sVdI bldI
m`cdI loh qy KV@idAW dyiKAw, auh idRS jdoN swhmxy Aw jWdy, Awp jI dy lMU kMfy KV@y ho jWdy,
gLw rs nwl Br jWdw, nyqRW coN jl vih qurdw, bhuq hI vYrwg krdy [ XQw:- mY rovMdI.
sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU]) hau. rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY. nIru vhy vih clY
jIau]} ie`k SwhUkwr, BweI iprwxy jI dy koly Aw ky bYT igAw, pu`iCAw, BweI! kI kwrn
hY? kihMdw, jI mYnUM s^q bu^wr hY BweI iprwxy jI ny, aus sRI suKmnI swihb jI dw
AMimRq pwT suxwieAw, jl CkwieAw &yr aus A`KIN dyKI, siqgurU swihb pMjvyN pwiqSwh jI
mhwrwj dI ShIdI dI GxI vYrwgmeI swKI suxweI[ aus dy bImwr sRIr c jwn pY geI, aus
ny mhwrwj swihb jI dI kurbwnI sux ky bVw hI vYrwg kIqw[ BweI iprwxw jI ny aus
pu`iCAw, kI qusIN hux qur skdy hoN? kihMdw, jI mYN ibsqRw cu`k ky nhIN qur skdw jnm
mrx. duhhU mih nwhI; jn praupkwrI Awey] Anuswr mhwn praukwrI, BweI swihb jI ny
ibsqRw cu`ikAw, BweI swihb jI ny sRI suKmnI swihb jI dw AMimRq pwT ArMB kr idqw, pwT
suxdy jw rhy hn[ jdoN aus dy Gry cly gey, aus ikhw, jI syvw d`so? BweI swihb jI ikhw,
ies syvw dw ievz ku`J nhIN[ idbidRSt nwl dyiKAw, ien@W dI aumr kyvl A`T idn bwkI
www.Gursevak.com

274

q`qkrw

hY[ qW ikhw, BweI dwsn dws dI aumr kyvl iqMn idn bwkI hY, qusIN A`T idn bwAd
cV@weI kr jwxI hY[ XQw:- mn mih; siqgur iDAwnu Drw] Anuswr siqgurU mhwrwj swihb
jI dI ShIdI dw iDAwn Dwr ky DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb
jI DMn hn, hux au~bldI dyZ AMdr bYT rhy hn, hux q`qy q`qy ryqy qy bYT ky q`qw ryqw Awpxy
prmpiv`qR sIs qy puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI loh qy KV@ rhy hn[ A`T idn r`j
ky, gurU swihb jI dI ShIdI jpxI, vwihgurU 2 jpxw[ Awp jI A`gy kSt nhIN hoxgy Blw
ho jwvygw[ Awp p`uiCAw jwvygw, ik qusIN siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI dw jwp jipAw hY [
XQw:- invry dUq dust bYrweI; gur pUry kw jipAw jwpu] sRI suKmnI swihb jI dw pwT
suixAW nwl pMjvyN pwiqSwh jI dI ShIdI dI swKI suxI, ies leI quhwnUM ku`J smW siqsMgq
dw imlygw, jW qusIN ies v`ty surg cwhuMdy hoN, qusIN kihxw. jI! swnUM siqsMgq dw smW
idau[ mrn mgroN ien@W siqsMgq hI mMgI, ien@W siqsMgq jI c lY gey[ XQw:- sUK
mhl; jw ky aUc duAwry] qw mih vwsih; Bgq ipAwry] shj kQw; pRB kI Aiq mITI]
ivrlY kwhU; nyqRhu fITI]1] BgqW dy dyS c, lY gey[ XQw:- inrMkwr kY dyis jwih; qw suiK
lhih mhlu] beI qyrw smW QoVw CyqI muV AweI[ jmdUq siqsMgq jI c jw nhIN skdy sn[
ikauNik, sloku] jh swDU goibd Bjnu kIrqnu nwnk nIq] xw hau xw qUM, xh Cutih; inkit n
jweIAhu dUq]1] auh SwhUkwr siqsMgq c cilAw igAw[ pr ies mhwrwj pMjvyN
pwiqSwh jI dw nwm jpw ky bwby iprwxy jI ny smJ soJI b^SI sI, hux au~Qy jw ky muVn
iks dw ic`q krdw hY, BweI iprwxy jI jw ky SwhUkwr ny nmskwr kIqI, qy aun@W ny ikhw
hux DIrj kro[ XQw:- DIrj min Bey hW] hux qusIN jwxw nhIN, kihMdw jI mYnUM lYx Aw
jwxgy, kihMdy nhIN ie`Qy nhIN Aw skdy, b`s pMjvyN pwiqSwh jI dI ShIdI jpI jwau qy mOz
lau[ XQw:- Awvx jwx rhy; imly swDw] so AYsw hI hoieAw, AYsy mhWpurS hn ijhVy dunIAW
qwrdy hn[ ikauNik jIv sMswr GuMmx GyrI c ipAw hY[ Agin swgr; bUfq sMswrw]
nwnk. bwh pkir; siqguir insqwrw] siqgurU swihb jI ies bwhoN PV ky k`Fdy hn[ DMn
vwihgurU siqgurU Arjn dyv mhwrwj swihb jI DMn BweI iprwxw jI[
kbIr. BWg mwCulI surw pwin; jo jo pRwnI KWih] qIrQ brq nym kIey; qy sBY rswqil
jWih]233] {jy kwsweI auDirAw; jIAw Gwie n KweIAY BMgw] gurmuiK BweI gurdws swihb
jI (BMgw)mws kihMdy hn[ mwsu Kwin gl viF kY hwlu iqnwVw kauxu hovsI]} prm pUjnIk
sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp
vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy rwm ipAwryy siqsMgIE! (jo)ijhVy (jo)ijhVy pRwnI, (BWg)BMg su`Kw, mws,
qMbwkU dy su`ky p`qy, mwCulI (KWih)KWdy c`bdy hn, (surw)Srwb pINdy, pwin KWdy hn[
(qIrQ)qIrQW qy iesnwn puMn dwn kIqy hox, 24 iekwdsIAW,rwm nOmI ikRSn AstmI gnyS
www.Gursevak.com

275

q`qkrw

cOdyN bwvn duAwdsI Awid AnykW hI brq r`Ky hox, (nym)Xm nym Awsx Dwrnw iDAwn smwD
Awidk jog dy A`T AMg (kIey)kIqy hoey, myrw nym hY ik mYN hr swl gMgw jI qy Aw ky iesnwn
krWgw, mYN j`uqI nhIN pwauxI, mYN lsx gMFw nhIN Kwxw, ies qr@W dw koeI BI nym (kIey)kIqy
hox, (qy)auh (sBY)swry, Aql ivql suql mhwql qlwql rswqil nrk c (jWih)jWdy
hn[ XQw:- vrqu nymu;inqwpRiq pUjw] ibnu bUJy; sBu Bwau hY dUjw]) AKwiD Kwih;
hrkwieAw]) pwn supwrI KwqIAw; muiK bIVIAw lweIAw] hir hir. kdy n cyiqE; jim
pkiV clweIAw])
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw pRym pRcwr:- zwlm bwbr ny jdoN eymnwbwd Sihr qy
hmlw kIqw, ies ny siqgurU gurU nwnk dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI A`gy, BMg dIAW
s`q muTW r`K ky ikhw, pIr jI! BMg Cko mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI Akwl purK
srUp hn, ikhw, Bau qyrw BWg; KlVI myrw cIqu] mY dyvwnw; BieAw AqIqu] hy vwihgurU
jI! Awp jI dw (Bau)fr, dwsn dws ny DwirAw hY, ieh hI myrI BMg hY, ic`q rUpI K`lVI c
r`KI hoeI hY[ mY dyvwnw; BieAw AqIqu] dwsn dws sMswr qoN (dyvwnw)msqwnw (AqIqu)AsMg
inrlyp ho igAw hY[ hy bwbr jwbr! BMg pIx vwly kwml &kIr nhIN huMdy[ keI AprwDI
Awpxw dUSx lukwx leI hyT ilKIAW pMgqIAW pV@ky AwKdy hn ik dsmyS ipqw jI ny pRBU
pwsoN BMg dw ipAwlw mMigAw hY Aqy mhwrwj swihb jI BMg Aqy A&Im Awid nSy vrqdy sn[
pr ieh g`l iblkul gurmiq qoN ivruD hY[ ijs qr@W igAwnI igAwn isMG jI Awp A&Im
KWdy sn[ BYVI inkMmI inkwrI kMgwl krn vwlI A&Im dI lor c Aw ky, aus ny dsmyS ipqw
jI bwry srw- sr Zlq hI ilK idqw[ gurU swihb jI koeI vI nSy vwlI cIz AMgIkwr nhIN
krdy sn Aqy nw hI ^wlsy iksy nSy vwlI vsqU dw syvn krnw &urmwieAw hY[ aun@W dw qW
^wlsy ieh hukm hY:- mdrw dhqw spiq kul BMg dhY qn Anyk] sq kul jgq jUT dhY
inMdw dhY Anyk] (mdrw)Srwb pIx vwly dIAW s`q kulW nrk jWdIAW hn Aqy aus dy sRIr dy
zrwsIm, auh s`qW kulW q`k jWdy hn[ (BMg)s`uKw pIx vwlw Awpxy sRIr (dhY)nws krdw
hY[ ies leI mhwrwj swihb jI ny BMg qoN BI mn@w kIqw hY [ ies qr@W mhwrwj dy hkwieqW
c bcn hn, ibidh swkIXw; swZry sbz rMg] (sRI dsm 1399) hy (swkIXw)siqgurU
swihb jI! dwsn dws (sbz)hry rMg dw pRym rUpI (swZry)ipAwlw (ibidh)dyxw kro jI[
sbz rMg hry su`Ky nhIN ikhw, hy vwihgurU Akwl purK jI! swnUM Awpxw hrw rMg pRym b^So [
ibMdRwbn rihx vwlw, ie`k hzUr swihb pujwrI bixAW, auh Awp BMg Gotdw sI, pIx qoN
pihlW Bog luAw lYNdw, keI swl lgwauNdw irhw, ijs qoN BMg dy Bog l`gx dI g`l qurI, gurU
mrXwdw nhIN hY[ BYVy qoN BYVy nSyy sMswr nrk bxw rhy hn[ ijvyN SihrW dy Sihr mulkW dy
mulk qMbwkU dy swVy pey hn[ hr jgHw qMbwkU dI bdbo hY[ koeI BI d&qr, koeI BI jgHw
qMbwkU dI bdbo qoN ibnw nhIN[ swry sMswr qy vyKIey, Srwb nwl kI burw hwl huMdw hY? kihx
www.Gursevak.com

276

q`qkrw

kQn c nhIN Aw skdw, ijny zulm huMdy hn BYVy niSAW krky[ A&Im nwl BI bhuq hI burw
hwl ho irhw hY[ mws nwl BI jIAW dI brbwdI ho rhI hY[ mhwrwj swihb jI qy BI SMkw
krdy hn, ik BMg pIqI? jy kr swrw pRvwr BMg Srwb A&Im qmwkU mws nSy vrqdw hovy,
ihswb lwau ik pRvwr dI kI gqI hovygI? iesy qr@W koit bRhmMf dI rcnw siqgurU mhwrwj
swihb jI dw pRvwr hY[ mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, suKI bsY; moro pirvwrw] Anuswr
Apny prvwr svwrn leI SuB is`iKAw dy rhy hn[ ien@W niSAW dw iqAwg krnw AqI hI
zrUrI hY jI[
nIcy loien. kir rhau; ly swjn Gt mwih] sB rs. Kylau pIA sau; iksI. lKwvau
nwih]234] {sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw pRym pRcwr:- vwhu vwhu kYsI mhW mhW
ivsmwd AvsQw hY! ijvyN shI s`cIAW pqIbRqw bIbIAW, pqI jI A`gy nyqR nIvyN krky r`KdIAW
hn, Awpxy swjn pqI jI ihrdy c r`KdIAW hn[ sB rs Awpxy pqI dy nwl K@yldIAW
hn, pr Pyr BI Awpxw Awp iksy nhIN jxwauNdIAW, ik AsIN pqIbRqw hW, ikauN nhIN
jxwauNdIAW ikauNik auh Awpdy guxW dI bjwey, pqI jI dy gux hI gwauNdIAW hn[ aun@W AMdr
Awpw- Bwv nhIN huMdw, kyvl pqI jI dw iDAwn pUrn pRp`k idRV huMdw hY[ pqI dI is&q hI
is&q krdIAW hn[ ieauN bhuq hI au~cI s`cI AvsQw vwly mhWpurS sMq bwbw hrnwm isMG
swihb jI rwmpurKyVy vwly, cwLI vry@ BwvyN BwbIAW BrjweIAW c rhy, pr pYrW v`l hI q`kdy
sn[ ijvyN sRI lCmx jI jqI hoey hn, sIqw jI mwqw smwn smJdy, kdy ichry v`l nhIN
Jwky[ ies qr@W ie`k vwrI bwbw ibSn isMG swihb jI murwLy vwilAW nUM, ividAwrQIAW
ikhw,jI bwbw jI! A`j idvwLI hY, auqWh qW vyKo jI! bwhr bhuq hI sohxy dIvy jgmgw rhy
hn[ Awp jI ikhw,gurmuKo! pUrn gurU jI dI ikRpw ho rhI hY, AMdr bwhr Awp hI vs rhy
hn, bwhr dyKx dI ie`Cw hI nhIN rhI[ XQw:- bwhir FUFn qy, CUit pry; guir. Gr hI
mwih idKwieAw Qw] AnBau Acrj rUpu pRB pyiKAw; myrw mnu. Coif n kqhU jwieAw Qw]
gurmuiK mhWpurSW dw p`kw inXm sI, AMdr bwhr gurSbd jI dI swiKAwqqw krky, sRI gurU
gRMQ swihb jI mhwrwj qoN gurbwxI pRwpq krky, mhW mhW ivsmwd mOj c sdw hI lIx
rihMdy[ mhwrwj swihb jI dI ikRpw ibnw, nyqR nIcy nhIN huMdy, Bu`Ky bwj vWg pr iqRA srUp
dyKx v`l B`jdy hn[ ie`k vwrI sMq bwbw sMudr isMG swihb jI pUrn bRhmigAwnI mhWpurS
b`DxI klW ivKy, AMimRq kQw krdy sn, bzurZ BoLIAW mweIAW coN ie`k mweI ikhw,bwbw
jI nyqRhIx hn, dUjI s`icAwry mwqw jI kihMdy, nhIN 2 BoLIey! mhWpurSW dw inXm hY, beI
auqWh nhIN Jwkxw[ DMn siqgurU qygbhwdr swihb s`cy pwiqSwh jI dw idRStWq:- siqgurU
mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, SRI Akwl q^q swihb jI qy Aw ky, Awpxy prmpUjnIk
ipqw mh`ly CyvyN jI dy suMdr prm- pwk drSn krky, AMdr &oto iK`c lYNdy, iDAwn c itkwA
www.Gursevak.com

277

q`qkrw

ky, A&ur smwDI c bYT ky, vwihgurU mMqR dw Ajpw jwp krdy, gurU pRIqm jI A&ur smwDI
AMdr q`kdy[ ;ly swjn Gt mwih] mhW mhW ivsmws gurmuiK AvsQw hY[}
nIcy loien. kir rhau; ly swjn Gt mwih] (swjn)siqgurU swihb jI (Gt)irdy
(mwih)c (ly)lY ky, dwsn dwsI Awpxy (loien)nyqR siqgurU swihb jI dy crn- kmlW dIAW
qlIAW dy nIcy (kir)krky Bwv nIcy r`K ky (rhau)rihMdI hY[ XQw:- mU QIAwaU syj; nYxw
iprI ivCwvxw]) AKI kwiF. DrI crxw qil; sB DrqI iPir mq pweI]) crn kmlW dIAW
qlIAW dy Q`ly r`Kx krky, prwieAw srUp nhIN dyK skdy, ivkwr vYr hMkwr dYq idRStI nwl
nhIN dyK skdy, gur bRhm hI gur bRhm dyKdy hn[ XQw:- sBu idnsu rYix. dyKau guru Apunw;
ivic AKI. gur pYr DrweI]
sB rs. Kylau pIA sau; iksI. lKwvau nwih]234] dwsn dwsI Awpxy swjn siqgurU
swihb jI irdy c lY ky, (pIA)pqI siqgurU swihb jI (sau)nwl, nwm jp 2 ky bRhmwnMd
rs, AMimRq kQw kIrqn, drSn dy (sB)swry (rs)AnMd rMg (Kylau)K@yldw mwxdw hY[
(iksI)iksy Awpw (nwih)nhIN (lKwvau)jxwauNdw]234] ijvyN pqIbRqw Awpxyy gux jxwaux
dI bjwey, Awpxy pqI jI dy gux gwauNdI hY[ AvsQw d`sx dw FMg ieh hY, ddw. dwqw eyku hY;
sB kau dyvnhwr] siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj, dwsn dwsI ieh pUrn Agm
mhW ivsmwd AvsQw b^S rhy hn, jo hux idmwZ c gurbwxI ArQ idKw rhy hn[ ieh
mnohr bcn sux ky pRym dI lwg l`gdI hY[ XQw:- lgI lwig; sMq sMgwrw] ijvyN pqIbRqw,
dUjIAW b`cIAW pqIbRqw bxn dw bVy rMg FMg dw aupdyS b^SdI hY [ aus dy drSn krky
dUjIAW bIbIAW i^Awl AwauNdw beI ies dy nyqR kYsy sMudr hn, ies dy srUp dI kYsI sMudr
nuhwr hY, swfI BI AYsI sMudr nuhwr bxy[ ies qr@W pUrn mhwqmw jI dy drSn krky ijhVy
gursyvk hn, aun@W BI ieh pRym lgn l`gdI hY, ik jYsy mhWpurS mhwrwj swihb jI lIx
ivsmwd hn, ivsmwd cyhrw ivsmwd iekwgRqw hY[ swfw BI jIvn ies qr@W dw hovy[ jdoN
ies AvsQw c itkwA ho igAw, nIcy loiex kr ley, swjn ihrdy c vsw ilAw, swry
rs mwlk dI ikRpw nwl mwxdy hn, Awpw iksy nhIN jxwauNdy iPr AglI AvsQw ies
AvsQw qoN bwAd pRwpq huMdI hY ikauNik gurU gRMQ swihb jI mhwrwj dy lV l`g ky AMimRq
bRhmwnMd rs pINidAW 2, ijvyN pihlvwn ^urwk Kw ky vrizs krky blvwn ho jWdw, ies
qr@W AvsQw blvwn ho jWdI hY[ beI pihlW srgun dI aupwSnw krky, srgun srUp idl c
itkwey, iPr A`gy inrgun srgun dI eykqw lKqw ho geI[
AwT jwm causiT GrI; quA inrKq rhY jIau] nIcy loien ikau krau; sB Gt dyKau
pIau]235] snmuK kih rhy hn:- hy prmpUjnIk prm ipAwry vwihgurU jI! (AwT)A`Ty
(jwm)pihr (causiT)cOht (GrI)GVIAW Bwv swrI rwq qy swrw idn, dwsn dwsI dw
(jIau)irdw (quA)Awp jI dy suMdr s`cy drSn (inrKq)dyKdw (rhY)rihMdw hY[ Awpxy
www.Gursevak.com

278

q`qkrw

(loien)nyqRW (nIcy)nIvyN ikau (krau)krW? jdoN Awp jI dI dwsn dwsI sB (Gt)GtW c,


hy pRwxW qoN ipAwry (pIau)pqI pRmwqmw jI! Awp jI ivAwpk (dyKau)dyKdI hY]235]
XQw:- quDu ibnu; dUjw nwhI koie] qU krqwru; krih so hoie]) sBnI QWeI; rivAw Awip]
Awid jugwid; jw kw vf prqwpu]) jil Qil mhIAil pUirAw; suAwmI isrjnhwru] Aink
BWiq hoie psirAw; nwnk eykMkwru]) jb. Awpw pr kw imit gieAw; jq dyKau qq qU]) jh
jh dyKw qh nrhrI]1]
sunu sKI. pIA mih jIau bsY; jIA mih bsY ik pIau] jIau pIau bUJau nhI; Gt mih
jIau ik pIau]236] ijvyN pqI dI cwhvwn nOjuAwn, bzurg pqIbRqw qoN pqI jI dI pRwpqI
bwry pu`CdI hY, iqvyN Awp jI qoN iksy swaU mhwqmw jI ny pRwpqI bwry pu`iCAw, mhwqmw dy bcnW
Awp jI ny ieauN &urmw rhy hn:- hy sKI kbIr swihb jI! dy kMnu suxhu Ardwis jIau] kMn
dy ky (sunu)sunxw kro jI[ dwsn dwsI d`so (pIA)pqI pRmwqmw (mih)ivKy, (jIau)jIA
(bsY)vsdw hY (ik)jW jIA (mih)iv`c (pIau)pqI pRmwqmw jI (bsY)vsdy hn[
jIau pIau bUJau nhI; Gt mih jIau ik pIau]236] pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI
AYsI sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd AvsQw pRwpq hY :- ijvyN smuMdR dw Qwh lYx leI, ie`k
lUx dI flI smMudR c su`t dyeIey[ XQw:- c`lI pUqlI lUx kI, Qwh smuMd kw lYx; AnwQ Awp
AwpY BeI, plt khY ko bYn] smuMdR qy pUqlI v`Kry hn, jdoN lUx dI fLI smuMdR c su`tI, auh
smuMdR rUp hI ho geI, ieauN kbIr swihb jI d`sdy hn ik hy sKI! ijn@W icr Awpw Bwv hY,
aunw icr v`KrwpuxW hY, jdoN Awpw Bwv imt igAw[ jdoN AMdr bwhr siq sMqoK inmRqw Awid
AsMK guxW dy AsMK pRkwS srUp vwihgurU inrgun bRhm jI swiKAwq ho jWdy hn, au~Qy Awpw
Bwv nhIN rihMdw[ XQw:- khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu; ndrI AwieAw]) Awpu
gieAw qw Awpih Bey] ikpw inDwn kI srnI pey]) KudI imtI. qb suK Bey; mn qn Bey
Arog] nwnk. idRstI AwieAw; ausqiq krnY jogu]) jb iehu; hUAw sgl kI rInw] qw qy
rmeIAw; Git Git cInw]) kih kbIr. moih ibAwih cly hY; purK eyk Bgvwnw]) mY kwmix;
myrw kMqu krqwru] jyhw krwey qyhw krI sIgwru]1] jW iqsu BwvY qW kry Bogu] qnu mnu swcy
swihb jogu]1]) ijau jl mih jlu; Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey
gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]8]11] prmpUjnIk pUrn Bgq jI, pUrn
eykqw ABydqw c bol rhy hn:- hy sKI! jIau kOx hY? pIau jI v`Kry kOx hn? ieh g`l mYN
nhI (bUJau)bu`JdI, jwxdI (Gt)ihrdy (mih)iv`c (jIau)jIA hY ik (pIau)pRmwqmw jI
hn]236] Dn ipr; eykY sMig bsyrw] hY[ ijvyN mMdr c bhuq ivAkqI v`Kry hox, ieauN irdy
c jIau pIau, v`Kry 2 hox qW ikhw jwvy[ imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig
lYn] sB dI crn- DUV hoxy krky, mhwrwj swihb jI AMdr bwhr ie`k rs b~JvyN pRkwS
inrgun Ajpw jwp srUp jI swiKAwq ho rhy hn Aqy vwihgurU jI dy AnykW hI srgun srUp
www.Gursevak.com

279

q`qkrw

bwhr hn[ AMdr gurbwxI gurSbd ArQ bwhr gurbwxI gurSbd ArQ, Awpw Bwv moh Akwr
nhIN hY[ XQw:- srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI
iPir jwip]1]) jb Akwru iehu; kCu n idRstyqw]) Arbd nrbd DuMDUkwrw] Drix n ggnw;
hukmu Apwrw]) AMqir suMnM. bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY, jo nru jwxY; qw kau.
pwpu n puMnM]) Ab mnu; aulit snwqnu hUAw] qb jwinAw; jb jIvq mUAw] so sRIr krky qW
iksy ivkwr c kI pRivrq hoxw? mn koeI kwmnw nhIN kr irhw[ mn inrsMklp ho igAw
hY[ mn nUUM sMklp BI ie`k bhuq v`fw boJ l`gdw[ rom rom mih bsih murwir] vwlI AvsQw
hY[ dyiKAw; iqhUM lok kw pIau] Acrju BieAw; jIv qy sIau] ieh ivsmwd rMg iv`c ivsmwd
hI pRSn hY, ivsmwd hI au~qR hY[ nIcy loien kir rhau; ly swjn Gt mwih] srgun srUp jI
dI aupwSnw kIqI, qy aun@W nwl swry AnMd mwxdy rhy, Awpw nhIN jxwieAw, mhW ivsmwd
is&q hI is&q krdy rhy[ is&q kridAW 2 inrwlI b^SS, gurpRswid ieh mhW mhW
ivsmwd AvsQw pRwpq ho geI, jIau pIau bUJau nhI; Gt mih jIau ik pIau ] ivsmwd rMg
hY, kOx au~qR dyvy? Ajpw jwp dy dwqy, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw gRIbI iKmw
DIrj SWqI inRivkwrqw Awid AsMK guxW dIAW Anq klW dy Twkur vwihgurU pUrn Bgq jI,
Ajpw jwp dy ivsmwd rMgc, suK srUp bRhmjIc lIn hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih
Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu] pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
pwr]) jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw]) mgnu BieE.ipRA pRym isau;
sUD n ismrq AMg] pRgit BieE.sB loA mih; nwnk.ADm pqMg]) hir ky sMg; bsy hir
lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]
kbIr. bwmnu gurU hY jgq kw; Bgqn kw. guru nwih] AriJ auriJ kY. pic mUAw; cwrau
bydhu mwih]237]) mUrK bwmx; pRBU smwil] dyKq sunq; qyrY hY nwil] Anuswr ie`k mUrK
bRwhmx ny, Bgq sRI kbIr swihb jI ikhw,mYnUM gurU Dwr lY, AsIN cOhW ju`gW dy gurU hW[
Awp jI ny nWh khI, kihMdw, qUM julwhw hYN, mYN qyry qy ikRpw krdw sI, qUM Pyr BI mYnUM gurU
nhIN Dwrdw[ prmpUjnIk pUrn bRhm srUp pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI ivsmwd rMg c
au~qR idMdy hn:- khu ry pMifq; bwmn kb ky hoey] bwmn kih kih; jnmu mq Koey]1] rhwau]
jO qUM bRwhmxu; bRhmxI jwieAw] qau Awn bwt; kwhy nhI AwieAw]2] qum kq bRwhmx; hm
kq sUd] hm kq lohU; qum kq dUD]3]) caukiV muil AxwieAw; bih caukY pwieAw] isKw
kMin cVweIAw; guru bRwhmxu iQAw] Ehu muAw. Ehu JiV pieAw; vyqgw gieAw] Anuswr kMnw
bwtI kurrU; qUM myrw cylw. mYN qyrw gurrU[ is`Kw kMn c cV@w ky. jM\U pw ky, kihMdw beI mYN qyrw
gurU hW[ pr Bgq swihb jI kihMdy, bwmnu D`ky nwl jgq (kw)dw gurU bixAW hY[ XQw:kwcy gur qy; mukiq n hUAw]) (Bgqn)BgqW mhW purKW (kw)dw (guru)gurU nwih hY, ikauNik
Bgq jn pRymw- BgqI sihq pRmwqmw jI c sdw lIx hn[
www.Gursevak.com

280

q`qkrw

AriJ auriJ kY. pic mUAw; cwrau bydhu mwih]237] vydW c, A`sI hzwr surqI
krmkWf dw kQn krdI hY, gomyD j`g AsmyD j`g rwjmyD j`g qwmsI j`g krn krwaux,
vihm Brm iniKD kMMm krn krwaux krkyy, (cwrau)cOhW (bydhu)vydW (mwih)iv`c (AriJ)Ps
(auriJ)aulJ (kY)ky, eIrKw hMgqw dI A`g c, (pic)sV ky (mUAw)mr igAw]237]
hwQI ibMdI nhIN lwauxI- hir hY KWfu. ryqu mih ibKrI; hwQI. cunI n jwie] bu`JweIkih kbIr. guir BlI buJweI; kItI hoie kY Kwie]238] idRstWq:- ryqy c imlI KMf, hwQI
qoN cuxI nhIN jWdI, kIVI KWdI hY, r`b srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (hir)sRb
ivAwpI sRb pRkwSk AsMK pRkwS srUp, hr pRwxI dy AMdr bwhr BrpUr ho rhy, Ajpw jwp
vwihgurU jI KWfu srUp (hY)hn, (ryqu)mwieAw (mih)iv`c, KMf vWg (ibKrI)imLy hoey hn[
XQw:- mwieAw bRhm; rmY sB sMg] hMkwrI mn rUpI hwQI qoN hrI rUpI KMf cunI (n)nhIN
(jwie)jWdI[ Bwv hrI jI hMkwrI hwQI jIv pRwpq nhIN kr skdw[
bu`JweI- kih kbIr. guir BlI buJweI; kItI hoie kY Kwie]238] prmpUjnIk sRb
ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp
vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
(kih)&urmwauNdy hn:- (guir)siqgurU swihb jI ny, ieh, AiqAMq hI (BlI)cMgI is`iKAw
(buJweI)smJweI hY, (kItI)kIVI gursyvk jI Coty qoN Coty hoie kY, Bwv gRIbI inmRqw iKmw Dwr
ky (Kwie)Kwxw krn]238] XQw:- qau ikCu pweIAY; jau hoeIAY rynw]) nIchu nIc sdwvxw;
kIVI hoie. n Awpu gxwey] gurmuiK mwrig clxw; iekqu K`fu shMs smwey] iGA skr dI vwsu
lY; ijQY DrI. iqQY cil jwey] fulY KMfu ju ryqu ivic; KMfU dwxw cuix cuix Kwey]) suKI bsY
mskInIAw; Awpu invwir qly] bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk. grib gly]1]) pYrIN pY. pwKwk
hoie; iqsu pwKwk. pwku pqIAwxY] gurmuiK pMQu AgMmu hY; mir mir jIvY jwie pCwxY]
kbIr. jau quih swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu
hoie q hoie] ]239] hy rwm jI dy kUkr kbIr! (jau)jykr (quih)qYnUM (iprMm)ipAwry pqI
(swD)inrgun bRhm vwihgurU jI (kI)dI pRwpqI dI SuB (swD)sDr SuB ie`Cw hY AQvw ipAwry
vwihgurU jI dw (swD)sRySt purK bxn dI SuB ie`Cw hY, qW Awpxw pRq`K sIsu (kwit)v`F
(kir)krky, s`cy siqgurU swihb Arpx rUp (gooie)bwzI Kyfxw kr AQvw gurU pRIqm jI dI
pRymw- BgqI rUpI qlvwr dI, inmRqw rUpI Dwr nwl, hMkwr rUpI isr v`Fx rUpI (goie)bwzI
Kyfxw kr[ XQw:- jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ
mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu
sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju
mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw
kit mrY; kbhU. n CwfY Kyqu]) kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq. hir
www.Gursevak.com

281

q`qkrw

pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]) gur kau; kurbwnu jwau hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY])
qU cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru])
Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie] ]239] isr dyx rUp bwzI
(Kylq)K@ylidAW (Kylq)Ky@lidAW, isr kurbwn krn rUp (hwl)msqI cV@wauxw kir, jo
(ikCu)ku`J (hoie)hovy qw hoie jwvy, Bwv BwvyN Awpxw AMg 2 v`iFAw jwvy, Gr bwr au~jV jwvy,
b`cw 2 sB pRvwr kurbwn ho jwvy, swrw j`g ruV@ jwvy]239]
is`K rwj dy bwnI mhwn sUrbIr XoDy zulm dy nwsk, su`cynMd dy n`k c nkyl pwaux vwly zwlm
vjIdy mwrky, srihMd iklw Fwhux vwly, srihMd dI ie`t nwl ie`t KVkwaux vwly, bzwrW
c hL vgwaux vwly, prmpUjnIk XoDy ShId bwbw gurbKS isMG swihb jI (bMdw isMG bhwdr
jI) dI mhwn dlyr kurbwnI ShIdI dw prmpiv`qR idRStWq:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
dy lwfly s`q sO isMGW smyq, sUrbIr bhwdr bMdw isMG swihb jI igR&qwr kIqy, s`q sO isMGW
ShId krn qoN pihlW id`lI dy bzwrW c, jlUs k`iFAw igAw, ijs c hor BI ShIdW
isMGW dy isr briCAW qy tMgy hoey sn[ 5 mwrc 1716 eI: id`lI dy iqRpolIAw drvwzy v`l,
koqvwlI swhmxy isMGW dw kqlyAwm SurU hoieAw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy pUrn
pRymI sUrvIr XoDy jpI qpI inrml swaU BoLy, in`qnymI ismrn AiBAwsI is`KW ny hwey sI q`k
nw aucwrI[ sbr Sukr c sumyr prbq vWg Ac`l Afol Abol rih ky, h`s 2 ky kurbwnI
idqI[ sUrbIr bwby bMdw isMG jI ikhw, dIn kbUl kr, muAw&I mMg nhIN qW qyry cwr
swlw qV&dy 2 b`cy dw kwljw, qyry swhmxy k`F ky, qyry muK c dyvWgy, Pyr qyr IAW A`KW
k`FWgy, h`Q pYr v`FWgy, lohy dIAW dZdIAW lwl icmtIAW nwl, qyry sRIr dIAW botIAW k`FWgy,
hwQI ip`Cy bMn@ ky DUhWgy[vwihgurU jI dy prmpUjnIk Avqwr Bgq sRI kbIr swihb jI dy
&urmwey Amolk s`cy Atl bcnW bwby bMdw isMG bhwdr jI ny dlyrI nwl kmwieAw, bwby jI
pUrn (iprMm)ipAwry s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dI, prm pRsMnqw lYx (kI)dI s`cI
(swD)sDr ie`Cw sI, ies leI Awpxw sIsu kwit (kir)krky, sIs Arpx rUp s`cI bwzI
KyfI, isr v`F ky Arpx rUp bwzI (Kylq)K@yfidAW (Kylq)K@yfidAW, siqgurU swihb qoN Awpxw
sRvMs kurbwn krn rUp (hwl)msqI cV@wauxw kIqI[ ; jo ikCu hoie q hoie]239] Anuswr
Bwvy nyqRW dy swhmxy b`cy dw kwljw k`F ky mUMh c idqw, aupRokq swrIAW szwvW id`qIAW, pr
Pyr BI aupRokq slok jI kmwie, ieauN haumY iqAwg ky A`Ty pihr prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI nwl juV ky, Awpxw sRvMs kurbwn krky inhwl 3 hoxw cwhIdw hY jI[
kbIr. jau quih swD iprMm kI; pwky syqI Kylu] kwcI srsauN. pyil kY; nw Kil BeI. n
qylu]240] {p`ky siqgurU swihb jI, sRb`q dy Bly ihq. au~bldI dyZ AMdr bYTy, q`qy ryqy qy
bYT ky q`qw ryqw sIs qy puAw rhy hn[ sVdI bldI m`cdI loh qy KV@ rhy hn[ nOvyN jwmy
AMdr lohy dy qMg ipMjry c bYT ky, rom 2 krky vwihgurU 2 jp rhy hn, Awpxw sIs kurbwn
www.Gursevak.com

282

q`qkrw

kr rhy hn[ dsvyN jwmy AMdr sRbMs kurbwn kr rhy hn[ gurU pMQ siqgurU gRMQ swihb jI
mhwrwj qy KMfy bwty dw AMimRq b^S rhy hn[ is`K dy ivkwrW mytx vwly hn, Awpxy mn
ieMidRAW ij`qx vwly hn[ gurmuiK roim roim; hir iDAwvY] dI AvsQw pRwpq hn[ Ajpw
jwpu. n vIsrY; Awid jugwid smwie]) sBY Gt. rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]
p`ky siqgurU pRmysr srUp hn[ sloku] gurdyv mwqw. gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw]
gurdyv sKw. AigAwn BMjnu; gurdyv bMiDp shodrw] gurdyv dwqw. hir nwmu aupdysY; gurdyv
mMqu inroDrw] gurdyv sWiq siq buiD mUriq; gurdyv pwrs prs prw] gurdyv qIrQu AMimRq
srovru; gur igAwn mjnu AprMprw] gurdyv krqw. siB pwp hrqw; gurdyv. piqq pivq
krw] gurdyv Awid jugwid jugu jugu; gurdyv mMqu. hir jip auDrw] gurdyv sMgiq. pRB myil
kir ikrpw; hm mUV pwpI. ijqu lig qrw] gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk.
hir nmskrw]1]}
kbIr. jau quih swD iprMm kI; pwky syqI Kylu] prmpUjnIk vwihgurU srUp pUrn Bgq
sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy ipAwry jI! (jau)jykr (quih)Awp jI (swD)sDr
SuB ie`Cw hY, (iprMm)ipAwry vwihgurU jI dy drSn (kI)dI, qW (pwky)p`ky siqgurU mhwrwj
swihb s`cy pwiqSwh jI (syqI)nwl, Apxw isr Arpx rUp pRym dI Kylu Kyf[ XQw:- nwnk.
kciVAw isau qoiV; FUiF sjx sMq pikAw] Eie jIvMdy ivCuVih; Eie. muieAw n jwhI
CoiV]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY
pwis]) jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru
DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) kbIr. jau quih swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie]
Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie]
kwcI srsauN. pyil kY; nw Kil BeI. n qylu]240] (kwcI)k`cI (srsauN)sroN
(pyil)pIV (kY)ky, aus coN nw Kil (BeI)in`kldI hY, n qylu in`kldw hY]240] iesy qr@W
kwcy gur qy; mukiq n hUAw] jo k`cw gurU hY aus dy Awpxy pwp hMkwr ivkwr imty nhIN, ien@W dy
iqAwg dw kI aupdyS dyvygw? ijvyN k`cw vYd hovy, j^m sw& kry ibnw, isauN dyvy qW j^m
Br ky p`k jWdw hY[ iesy qr@W ijhVy k`cy gurU hn, auh Awp ivkwrW c K`cq hn, ijvyN k`cw
pwrw Kwx dy nwl AWdrW Pt jWdIAW hn, bMdy dw jIvn ^rwb ho jWdw hY, ies qr@W k`cy gurU
dy aupdyS nwl kilAwx nhIN ho skdI[ ieh k`cw pwrw Kwx, k`cI sroN pIVn vWg hY, siq
sMqoK dieAw Drm pRym ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inmRqw sihnSIlqw gRIbI
SuB guxW rUpI KL pRwpq nhIN huMdI, n hI vwihgurU jI dy drSn rUpI qyl pRwpq huMdw hY [
FUMFq folih. AMD giq; Aru cIn@q nwhI. sMq] kih nwmw. ikau pweIAY; ibnu Bgqhu
BgvMqu]241]) nwmy nwrwien; nwhI Bydu] Anuswr nwrwien srUp Bgq sRI nwmdyv swihb jI
&urmwauNdy hn:- ingurw, ivcwr rUpI ing@w rihq, vYrwg ibbyk rUpI nyqRW rihq (AMD)AMDy dI
www.Gursevak.com
q`qkrw
283

(giq)qr@W, AOguxW pwpW ivkwrW c (folih)foldy, rwm jI (FUMFq)Kojdy hn, (Aru)Aqy AMn@y
ieh hn, jo (sMq)siqgurU mhwrwj swihb jI nwhI (cInq)jwxdy, Bwv siqgurU mhwrwj
swihb jI Aqy pUrn mhwqmw qy pUrn SrDw Brosw inscw nhIN r`Kdy [ aun@W dI syvw nhIN
krdy, aupdyS nhIN suxdy, AwigAw nhIN mMndy[
kih nwmw. ikau pweIAY; ibnu Bgqhu BgvMqu]241] Bgq (nwmw)nwmdyv jI
(kih)&urmwauNdy hn:- BweI Akwl purK vwihgurU jI dI pRymw- BgqI ibnu, jW gurU
(Bgqhu)BgqW jI dI siqsMgq syvw ibnu (BgvMqu)Akwl purK vwihgurU jI (ikau)ikvyN
(pweIAY)pweIey? Bwv nhIN pwey jw skdy]241] gurU pRymw- BgqI duAwrw, gurU ipAwry BgqW
jI dI siqsMgq krky BgvMq jI dI pRwpqI huMdI hY[
hir so hIrw. Cwif kY; krih. Awn kI Aws] qy nr. dojk jwihgy; siq BwKY
rivdws]242] {sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw pRym pRcwr:- pUrn bRhm srUp Bgq
sRI nwmdyv jI dyvI jI ny ikhw, vr mMg, ien@W ikhw, mukqI idau, kihMdy mukqI nhIN
dy skdI Bgq jI ny aulWBw idqw, qU khIAq hI; Awid BvwnI] mukiq kI brIAw; khw
CpwnI]) pwrsnwQ ny swrI dunIAW SSqRW Aqy SwSqRW nwl ij`q leI[ dyvI jI dI BgqI
krky Apxw mn n ij`q sky, ktwCrwj qIrQ qy icKw bxw ky sV gey [ BwvyN AYfI v`fI dyvI
dI aupwSnw kIqI sI pr Pyr BI Apny mn nhIN ij`q sky[ XQw:- dyvI dyvw pUjIAY. BweI;
ikAw mwgau. ikAw dyih] pwhxu nIir pKwlIAY. BweI; jl mih bUfih qyih]} prmpUjnIk
sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr pRB; Ajpw jwp
vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI SRomxI Bgq sRI rivdws swihb jI
&urmwauNdy hn:- (hir)sRb ivAwpI sRb pRkwSk sB dy mwqw ipqw hrI (so)srIKy Amolk hIrw
Cwif kY, (Awn)dvYq (Awn)hor dyvI dyviqAW dI BUq pRyq aupwSnw, ivkwrW swkqW niSAW
kukrmw kusMgIAW, (kI)dI Aws (krih)krdy hn, (qy)auh (nr)purS (dojk)nrk
(jwihgy)jwxgy, dwsn dws rivdws, ieh (siq)s`cI g`l (siq)inscy krky (BwKY)AwKdw
hY]242]
kbIr. jau igRhu krih, q Drmu kru; nwhI q. kru bYrwgu ] bYrwgI. bMDnu krY; qw ko bfo
ABwgu]243] pihlw ArQ:- pihly ArQ c vYrwgI jI vYrwg idRV krvw rhy hn, dUjy
ArQ c igRsqI vYrwg SuB s`cw Drm praupkwr nwm jpx jpwaux dw SuB s`cw aupdyS
hY[ prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;) srb klw BrpUr
pRB; Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU sRI gurU gR MQ swihb jI SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd vYrwgmeI SuB s`cw aupdyS &urmwauNdy hn:- hy BweI!
(jau)jykr (igRhu)Gr (krih)kryN q, hMgqw AOgux ivkwr iqAwg rUp pUrn bYrwgu sihq,
suAws 2 nwmu jpx jpwaux, AiqAMq ipAwrw praupkwrI is`KI Drmu kmwaux rUp (igRhu)Gr
www.Gursevak.com

284

q`qkrw

bnwauxw kru, nwhI q, jykr Drmu bYrwguu Gr nhIN bxwauNdw, jykr bYrwgI ho ky, AOguxW
ivkwrW pwpW dy bMDnu (krY)kry Bwv kukrmW c pY jwvy, (qw)iqs (ko)dy (bfo)v`fy (ABwgu)Koty
Bwg hn[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- gurpRswid pUrn pRym idRVqw sihq. pUrn vYrwg Drm
idRV krwauNdy hn, vYrwgI hovy vYrwg idRV pRp`k kry, jy gurU syvw krdw hovygw qW C`f ky igRsq
c n l`gy, hir jpidAW iKn mwqR BI iF`l nhIN krnI jI[ XQw:- hir jpidAw.iKnu iFl n
kIjeI, myrI ijMduVIey; mqu ik jwpY, swhu AwvY ik n AwvY rwm]) jo aupijE. so ibnis hY; pro
Awju ky kwl] nwnk.hir gun gwie ly; Cwif sgl jMjwl]) syK hYXwqI jig; n koeI iQru
rihAw] ijsu Awsix hm bYTy; kyqy bYis gieAw]5]) kMDI auqY ruKVw; ikcrku bMnY DIru]
PrIdw.kcY BWfY rKIAY; ikcru qweI nIru]96]) gMFyidAW iCA mwh; quVMidAw ihku iKno]7])
puqR klqR; igrsq kw Pwsw] honu n pweIAY; rwm ky dwsw]) qnu Dnu klqu; sBu dyKu
AiBmwnw] ibnu nwvY; ikCu sMig n jwnw]1] rhwau] kIcih rs Bog; KusIAw mn kyrI] Dnu
lokW; qnu BsmY FyrI]) kbIr. rwm nwmu jwinE nhI; pwilE ktku kutMbu] DMDy hI mih. mir
gieE; bwhir BeI n bMb]) hir swjnu purKu. ivswir kY; lgI mwieAw Dohu] puqR klqR n
sMig Dnw; hir AivnwsI Ehu] plic plic sglI mueI; JUTY DMDY mohu] ieksu hir ky nwm
ibnu; AgY leIAih Koih] ]243]
kbIr. jau igRhu krih, q Drmu kru; nwhI q kru bYrwgu] {gurbwxI sMQw krn, krwaux
kIrqn krn, A`gy isKwaux inskwm krm gurU BgqI rUpI Drm kmwvy, Bwv bhuq fUMGw hY,
igRhsq Drm c ivkwrW c tu`t ky rogI sogI duKI n hovy [ XQw:- kyqy; Kip qutih vykwr])
Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) plic plic sglI mueI JUTY DMDY
mohu] ies c K`cq nhIN hoxw, Drm kmwauxw hY, puMn dwn krky Awpxw sRIr Arp dyvy, auh
gMgw dy pwxI vWg au~jl hY[ XQw:- puMn dwn kw kry srIru] so igrhI; gMgw kw nIru]
igRhsqI ien@W bcnW kmwvy[ XQw:- ieik igrhI syvk swiDkw; gurmqI lwgy] nwmu dwnu
iesnwnu idRVu; hir Bgiq su jwgy]) Anidnu kIrqnu; kyvl bKwnu] igRhsq mih; soeI
inrbwnu]) srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu]) kbIr. jw Gr
swD n syvIAih; hir kI syvw nwih] qy Gr mrht swrKy; BUq bsih iqn mwih]192]) iesu
ByKY Qwvhu. igrho Blw; ijQhu ko vrswie] ij`QoN koeI vroswvy auh igRhsq, pKMfI ByKI nwloN
kRoVW ArbW guxW cMgw hY[ ieh n hovy, koeI pwxI mMgy, p`Qr mwry, AYsw igRhsq cMgw nhIN[
XQw:- pwnI ky mWgq. pwQr mwrq; nwir ikDO Gr nwhr AwnI] (sRI dsm 866) jy igRhsq
krnw qW gurU syvw puMn dwn Bjn kry, ieh is`iKAw bVI hI ivsmwd hY, sMswr qy klju`g
vrq irhw hY, igRhsqI ijny, jIA pYdw krdw hY, jy Awp Drm nhIN krdw, b`icAW Drm
c nhIN lwauNdw, auh swry p`uTy pwsy l`gdy hn[ bdclxI PYSn hor ivSy nSy c, sMswr nrk
www.Gursevak.com

285

q`qkrw

bx irhw hY[ ien@W doSW krky QW 2 jMg l`g rhy hn[ ies leI ijvyN iksy isAwxy ikhw
hY,jy qusIN swry cwhuMdy hoN! ik swrw Sihr sw& ho jwvy, qW qusIN swry Awpo Apxw Gr bUhw
cMgI qr@W sw& kr lvo, swrw Sihr hI sw& ho jwvygw[ ieauN hr igRhsqI nUM, siqgurU swihb
jI dw pUrn Drm- kmwaux dw SuB s`cw aupdyS hY[ hr igRsqI Drm kmwvy qW swry sMswr qy
Drm dI pRDwnqw hovy, ij`Qy ik hux kUV dI pRDwnqw ho rhI hY [ XQw:- kwjIAw bwmxw kI gl
QkI; Agdu pVY sYqwnu. vy lwlo] ijvyN pUrn gurmuiK BweI swDU jI, bIbI vIro jI ny, Awpxy
mhWblI XoDy sUrbIr bhwdr pMjy spu`qR, Awpxy ipAwry BqIjy mhWblI XoDy sUrbIr bhwdr sRI
gurU dsvyN pwiqswh jI dy s`cy crn- kmlW c Ardws krny:- s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI
dI lwiek spu`qRI jI, siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dI ipAwrI poqRI jI, siqgurU cauQy pwiqswh
jI dI ipAwrI pVoqI jI, siqgurU nOvyN pwiqswh jI dy ipAwry BYx jI, Ajpw jwp vwihgurU
dsvyN pwiqswh jI dy ipAwry BUAw bIbI vIro jI ny Awpxy prmpUjnIk Brw gurU nOvyN pwiqswh
jI dI vYrwgmeI ShIdI hox mgroN BwrI du`K mMinAw[ ijs zulmI q^q ny myry prmpUjnIk
dwdw pMjvyN pwiqswh jI Aqy prmpUjnIk Brw nOvyN pwiqSwh jI ShId kIqw hY[ ieh
zulmI q^q aultwauxw cwhIdw hY[ Awpxy pMjy spu`qR mhWblI XoDy sUrbIr bhwdr, Awpxy
ipAwry BqIjy sRI gurU dsvyN pwiqswh jI dy s`cy crn- kmlW c Bytw kIqy, jo pMjW pWfvW qoN
BI AiDk bhwdr sn[ ijn@W ny BMgwxI dy Xu`D c bhuq hI bhwdrI idKweI ShIdI pweI sI[
s`cy siqgurU swihb jI ny, ien@W dy Drm- jMg bVw BwrI slwihAw[ pihly dw nwm sMgoSwh
sI[ ies Swh sMgrwm (sMgrwm) jMg dw (Swh) bwdSwh ikhw hY[ 2jIq m`l swihb jI[
3
gMgw rwm swihb jI[ 4gulwb cMd swihb jI[ 5mwhrI cMd swihb jI[ kwmnw dI mYL iqAwg
ky, gurU jI sB ku`J Arpx dw nwmu Ardwis hY jI[ v`fBwgy mnIrwm jI ny pMj spu`qR
Ardws krny:- mulqwn pws AlIpur nwmy ipMf dy rihx vwly, BweI mweIdws jI rwjpUq SuB
krmI nyk mhWpurK hoey hn[ aun@W dy Gr v`fBwgy mnIrwm jI pYdw hoey[ ien@W dy pMj spu`qR
sn[ BweI mnIrwm swihb jI dy mn AMdr, vwihgurU pMjvyN pwiqswh, nOvyN pwiqswh jI dI
ShIdI dw BwrI vYrwg qy du`K sI[ ien@W ny pMjy spu`qR AnMdpur swihb jI ilAw ky, s`cy siqgurU
swihb jI dy s`cy crn- kmlW qy pw idqy, ikhw,hy mhwrwj jI! ieh Awp jI ny hI idqy
hn[ ies krky Awp jI dy s`cy crn- kmlW c, ien@W Ardwis krdw hW jI[ ieh pRym
Bytw pRvwn kro jI[ dwsn dws qy imhr r`iKE jI[ siqgurU jI ny Awp pMjW ipAwirAW
c l`g ky, ien@W pMjW KMfy bwty dw AMimRq CkwieAw[ gurmiq duAwrw ieh nwm b^Sy, v`fy
dw nwm BweI bic`qR isMG swihb jI r`iKAw, ijn@W ny kysrIcMd jsvwrIey dy hwQI dy m`Qy dIAW
&OlwdI qvIAW nwgxI nwl ivMn@IAW[ dUjy bwbw audY isMG jI ny rx q`qy c, s`cy siqgurU
swihb jI dI AwigAw pw ky, AYnI qyzI nwl GoVw vYrI v`l BjwieAw, dyKx vwly hYrwn sn,
beI ieh AYnI &Oj swhmxy jw ky ShId ho jweygw, pr ies ny kysrIcMd vMgwr ky, aus nwl
www.Gursevak.com

286

q`qkrw

do h`Q krky, isr v`F ky brCy qy tMg ilAWdw[ s`cy siqgurU swihb jI ny CwqI nwl lw ky
ipAwr id`qw, vwh! myry lwl jI, SwbwS! Awp jI ny A`j ^wlsw AwdrS pRq`K kr
idKlwieAw hY[ qIjy gurmuiK BweI Aink isMG swihb jI, cOQy BweI Azb isMG swihb jI,
pMjvyN BweI Azwieb isMG swihb jI[ pMjy hI bhuq cV@dI klw vwly XoDy sn[ ies qr@W dIAW
ArdwsW inqw- pRqI huMdIAW sn[ gur mrXwdw Anuswr pqI sqI iml ky bwxI pV@n ArQ
vIcwrn, Awpxy nwl b`icAW ibTwaux, ie`k 2 pauVI krky pwT krn[ iek`Ty ismrn
krn, swdw pihnx qy swdw hI Kwx[ kyqy; Kip qutih vykwr] Anuswr sRIr iviSAW c Kip
2 ky tu`t jWdy hn[ ies krky ivkwr mytx vwly SbdW pdW dw AiBAws krn[ XQw:Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) ibiKAw mih; iknhI iqRpiq.n
pweI] ijau pwvku.eIDin nhI DRwpY; ibnu hir.khw AGweI]) ijn@w AMqir kptu ivkwru hY;
iqnw roie ikAw kIjY]) ibiKAw kY Din; sdw duKu hoie] nw swiQ jwie; n prwpiq hoie]
pqI sqI ieh Bu`l nw krn ik swfw sMjog kyvl ivkwrW leI hI hY [ Dn ipru eyih n
AwKIAin; bhin iekTy hoie] eyk joiq duie mUrqI; Dn ipru khIAY soie]3] s`cy pwiqswh
jI dI AMimRq gurbwxI jI dw ^Ub AiBAws krky ivkwr iqAwg ky pqI sqI ie`k joiq ho
jwx[ XQw:- is`K is`KxI iml bhY, crcw krY Apwr] Bjn isKwvy pu`qR ko; hir Bj bwrM
bwr]}
kbIr. jau igRhu krih, q Drmu kru; nwhI q. kru bYrwgu ] bYrwgI. bMDnu krY; qw ko bfo
ABwgu]243]2:- prmpUjnIk Ajpw jwp vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr
swihb jI Akwl purK jI c lIx ho ky, hr i^Awl c, hr smyN hr pRwxI nUM, Akwl purK
jI c lIx hox dw SuB s`cw aupdyS b^Sdy hn:- (jau)jykr (igRhu)igRhsQI jIvn
(krih)kryN q, AiqAMq ipAwrw is`KI Drmu Dwrnw kru, jykr Drm nwhI kmw skdw q,
hMgqw sB AOgux iqAwg ky, pUrn bYrwgu sihq bMdgI gurU syvw praupwr kru[ jykr bYrwgI ho
ky, AOguxW ivkwrW pwpW dy bMDnu krY, Bwv kukrmW c pY jwvy, (qw)iqs (ko)dy (bfo)v`fy
(ABwgu)Koty Bwg hn[ nwr mry Gr sMpq nwsI, mMUf mufwey. Bey sMinAwsI[ Anuswr iesqRI
mrn du`KoN, bYrwgI bixAW, keI cylIAW bxw leIAW, ivkwrW dI zihr nwl mr jwvygw[
XQw:- glw aupir. qpwvsu n hoeI; ivsu KwDI. qqkwl mir jwey] ]243]
swKI:- vwihgurU mh`lw pihlw jI B`drKMf ivKy pu`jy, rwjy kOlnwB jI ny mMqRIAW smyq, mhwn
praupkwrI s`cy crn- kmlW qy pRym Bytw r`K ky, m`Qw tyikAw[ XQw:- guru prmysuru pUjIAY;
min qin lwie ipAwru] GxI inmRqw bynqI pUrbk ikhw ik,hy gRIb invwj mhwrwj swihb
jIau! cOhW AwSRmW coN v`fw ikhVw hY?[ gur au~qR:- mUl ibtv ko; igRhsq pCwno[ AwSRm
Apr ij swKw mwnhu[ XW ko lKhu; smuMdR smwnw[ mukqwidk inksq hY nwnw[ rwjy ny pRym
bynqI kIqI, igRhsq Drm dy ikhVy 2 AsUl hn[ gur au~qR:- vMf Kwey; Aru dwn kroeI[
www.Gursevak.com

287

q`qkrw

CUC n iPrY; ABwwgq joeI[ nIr kUp jo inksq nwhI[ Tihrq gMdw hY iqs mwhI[ inksq
rhY nIr jy qwhUM[ mDur hoie jwno sB kwhUM[ iqauN igRhsqI kI rIq suhweI[ krih jy nr ieq
auq suK pweI[ (gurU nwnk pRkwS) jYsy mC kC bg hMs; mukqw pwKwn AMimRq ibKY; pRgws
audiD sY jwnIAY[ jYsy qwro qwrI qau AwrsI snwh ssqR; loh eyk sy Anyk rcnw bKwnIAY [
BWjn ibibiD jYsy. hoq eyk imrqkw sY; KIr nIr ibMjnwid. AauKd smwnIAY [ qYsy drsn bhu
brn AwsRm DRm skl; igRhsqu kI swKw aunmwnIAY]375] igRhsq- Drm dI mihmw BweI
gurdws jI ieauN PurmwauNdy hn:- ijvyN m`CIAW k`CU bgly hMs moqI mUMgy Awid p`Qr AMimRq,
zihr dw pRgws smuMdR qoN jwixAW jWdw hY[ ijvyN kuMjI qlvwr sMjoA SSqR Awid dI keI qr@W
dI rcnw, ie`k lohy qoN d`sI jWdI hY[ ijvyN ie`k im`tI qoN keI qr@W dy BWfy bxdy hn[ ijn@W
c du`D pwxI Bojn dvweIAW pdwrQW dI smweI huMdI hY[ iqvyN bhu pRkwrI drSn swsqR, cwry
vrn, cwry AwSrm. Awid swry hI Drm, igRhsq Drm dIAW swKW jwxIAW jWdIAW hn, Bwv
ien@W sBnw dI hoNd igRhsq Drm krky hI hY[ jYsy sir sirqw skl mY. smuMdR bfo; myr mY.
sumyr bfo; jgqu bKwn hY[ qrvr ibKY. jYsy cMdn ibrKu bfo; Dwq mY knk. Aiq auqm kY mwn
hY[ pMCIAn mY hMs, imRg rwjn mY swrdUl; rwgn mY isrIrwgu, pwrs pKwn hY [ igAWnn mY
igAwnu Aru iDAwnn mY iDAwn gur; skl Drm mY igRhsqu pRDwn hY]376]
swKI ArMB:- gurpRswid vwihgurU[ bwby qwry cwir cik; nau KMif ipRQmI scw FoAw] Anuswr
DMn siqgurU nwnk dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, pMj v`fIAW audwsIAW Dwr ky, KMf
bRhmMf dw auDwr krky, sRI krqwrpur swihb jI ivKy Aw ibrwjy [ XQw:- pihr sMswrI kpVy;
mMjI bYT kIAw Avqwrw] AMimRq vyly svw pihr dy qVky. rwvI c ieSnwn krky, sRb
ivAwpI dw iDAwn Dwrdy, ismrn c lIn ho jWdy [ XQw:- Akwl mUriq hY swD sMqn kI;
Twhr nIkI iDAwn kau]1]) gur mUriq. gur sbdu hY; swDsMgiq imil. AMimRq vylw] AMimRq
vyly cwr GVI rwq rihMdI qoN, DrmSwlw c Aw ky sjdy, vwihgurU gurSbd kIrqn huMdw[
sunx vwilAW dy mn c pRym aupjdw[ smUh pRymI gurU pRmysr jI dy dg 2 krdy, nUro nUr cyhry
q`kdy, sB dy mn mhW mhW ivsmwd iekwgR ho jWdy[ XQw:- cMd ckor prIq hY; lwie qwr
inhwly[) pRgty gupwl; mhWq kY mwQy] ijauN hI mhwrwj swihb jI dy AMdr vwihgurU mMqR jwp
huMdw, mhwrwj swihb jI, idl idmwZ c gurbwxI Byjdy, sB dy iridAW coN mUMh c AMimRq
Byjdy[ swrI sBw ivsmwd ho jWdI[ pRymI jo BI mhwrwj swihb jI dy s`cy crn- kmlW c
pRym bynqIAW krdy, swihb jI bVy hI ipAwr nwl suxdy [ koml bwxI; sB kau sMqoKY]) imT
bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw] Anuswr sB au~qR dy ky pUrn iqRpq krdy[
siqgurU swihb jI dy drSn krky, ie`k pRymI pRmwqmw jI imlx dI SuB ie`Cw jwgI, pRym
bynqI kIqI, hy gRIb invwj mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI! dwsn dws &kIr bxy jW
igRhsq Drm Dwry, jW is`KI Dwry, ijvyN rzw hovy, iqvyN hI dws krygw, siqgurU mhwrwj
www.Gursevak.com

288

q`qkrw

swihb jI ikhw, BweI! ieh pRym p`qRkw, sRI sulqwnpur swihb jI lY ky jw, E~Qy pRis`D pRymI
is`K vsdw hY, aus dyvIN, pr Xwd r`KIN ies c, jo hukm iliKAw hY, aus qoN mwieAw lY ky,
Pyr ku`J Ckxw[ is`K bVy cwA auqSwh nwl hukm mMnidAW, sRI sulqwnpur swihb jI ivKy
phuMcw[ is`K bVy ipAwr dy nwl imilAw, bhuqy pRym dy nwl sIs invwieAw[ mwnoN gurU nwnk
swihb jI dy drSn mMny, sihq Awdr dy plMGy qy ibTwieAw, bVy hI pRym nwl crn- kml
Doqy[ bhuq ipAwr nwl Bojn iqAwr kIqw, ikhw, lau jI Cko, Qkwvt dUr ho jwvygI[
is`K ikhw, dwsn dws gurU pRIqm jI dw hukm hY, ies hukmnwmy c jo mwieAw ilKI hY,
ieh pihlW lYxI hY iPr Bojn Ckxw hY[ ieh sux ky is`K bVw hI sMsw aupijAw[ Gr c
gRIbI bhuq izAwdw sI, pYsy ik`QoN dyvy, socdw irhw beI CyqI kMm hoxw cwhIdw, is`K Gr c
Bu`Kw bYTw hY[ Gr vwlI ny ie`k bVw sohxw suJwA idqw, pRySwn n hovo, do AwpW qIjI AwpxI
b`cI, SwhUkwr pws mzdUrI krWgy, krzw lY ky dy idMdy hW, pYsy ivAwj smyq moV dyvWgy [
SwhUkwr qoN FweI sO dmVw ilAWdw, do sO dmVw mhwrwj swihb jI ny mMigAw sI, 50 dmVy
is`K pRym Bytw kr idqy[ pRSwd CikAw, rwq irhw, Agly idn svyry vwips AwauNidAW rsqy
c ie`k pUrn mhWpurSW pws phuMicAw[ ie`k SwhUkwr, mhWpurSW kImqI duSwlw mwieAw
im`Ty Bojn Bytw krky, cilAw igAw[ sMq Awpxy pRym itkwA c bMdgI krdy rhy [ ie`k
lwlcI AwieAw, dyiKAw duSwlw bVw hI kImqI hY, mhWpurSW koloN duSwlw mwieAw miTAweI
c`uk leI[ mhWpurSW ny, dyx vwly SuB bcn khy, qyrw Blw hovy, BweI SwbwS! cu`kx
vwly ikhw, Blw hovy AnMd c hI ivsmwd rhy[ pdwrQ Awey qoN KuS nhIN hoey, gey qoN
nrwz nhIN hoey[ XQw:- Awvq hrK. n jwvq dUKw; nh ibAwpY. mn rognI]) mwieAw hoeI
nwgnI; jgiq rhI lptwie] Anuswr nwgxI smJdy sn[ hrK sog jw kY nhI; bYrI mIq
smwn] khu nwnk. suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn]) cyrI; qY sumiq khW qy pweI] jw qy;
BRm kI lIk imtweI] BRm dI lIk imt cu`kI sI[ ies krky, hrK sog qoN inrwly sn[ is`K
ny ieh kOqk A`KIN vyiKAw, mhWpurSW nmskwr kIqI, vwps Aw irhw hY[ rwq k`tx leI,
ie`k ibR`C hyTW fyrw kIqw, ibR`C au~pr kbUqr kbUqrI rihMdy sn[ ien@W dohW ny ikhw, ie`k
pRwhuxw Awpxy Gry AwieAw hY, ies dI pRwhuxcwrI krIey, cuMJW c DuKdIAW mINgxW ilAwey [
Awpxw Awl@xw Q`ly su`t idqw, mINgxw iv`c su`t idqIAW, A`g bL geI, aus dy Bojn leI,
pihlW kbUqrI iv`c if`gI, Pyr kbUqr if`igAw[ XQw:- puMn dwn kw; kry srIru] so igrhI;
gMgw kw nIru] ieh swnUM Ck lYxgy, is`K ny nhIN Cky, ieh BI bVI hYrwnI vwlI g`l dyK!
siqgurU mhwrwj swihb jI ny ikhw, BweI! Awp jI A`KIN dyK Awie hoN, inSw ho geI hY, jy
is`K bxnw hY, qW aus sulqwnpurIey pRymI jYsw is`K bx, sB ku`J gurU swihb jI dw smiJAw[
XQw:- m 4] gur siqgur kw. jo isKu AKwey; su Blky auiT. hir nwmu iDAwvY ] audmu kry.
Blky prBwqI; iesnwnu kry. AMimRq sir nwvY] aupdyis gurU. hir hir jpu jwpY; siB iklivK
www.Gursevak.com

289

q`qkrw

pwp. doK lih jwvY] iPir cVY idvsu. gurbwxI gwvY; bhidAw auTidAw. hir nwmu iDAwvY ] jo
swis igrwis iDAwey myrw hir hir; so gurisKu. gurU min BwvY] ijsno. dieAwlu hovY myrw
suAwmI; iqsu gurisK. gurU aupdysu suxwvY] jnu nwnku. DUiV mMgY, iqsu gurisK kI; jo Awip
jpY. Avrh nwmu jpwvY]2] jy Awp jI &kIr bxnw cwhuMdy hoN, qW KuSI ZmI qoN inrlyp
rihxw, ijvyN rsqy c pUrn sMq jI bYTy dyKy sn, jy Awp jI igRsqI bxnw hY, qW kbUqr
kbUqrI vwlI mrXwdw dyKI hY[ sux ky pRymI is`K ny pRym bynqI kIqI ik, mhwrwj s`cy
pwiqSwh jI! dwsn dws nIc kIt hMkwrI ivkwrI jIv ku`J BI krn jogw nhIN hY, srn pey
dI r`iKAw kro l`ijAw r`Ko, ikRpw kro jI, Awp jI sRb klw smr`Q hoN jI! XQw:- srin pry
kI; rwKu dieAwlw] nwnk; qumry bwl gupwlw] siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI ny
ikRpw kIqI, s`cy crn- kml Do ky ipAwey, vwihgurU mMqR mUL mMqR swihb jI b^Sy, SuB s`cw
aupdyS b^iSAw, hy BweI! inSkpt ho ky Drm- ikRq praupkwr krny, suAws 2 nwm jpxw
jpwauxw, hMkwr iqAwgxw[ guris`KW dI syvw mn nIvW krky krnI[ XQw:- jw rhxw nwhI.
AYqu jig; qw. kwiequ gwrib hMFIAY]) srb kI; ryx hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY]) cwir
pdwrQ; jy ko mwgY] swD jnw kI; syvw lwgY]) jy loVih cMgw Awpxw; kir puMnhu. nIcu
sdweIAY]) Bwau Bgiq kir; nIcu sdwey] qau nwnk moKMqru pwey] s`cy siqgurW jI ikhw,
mn BwauNdw smW ey~Qy krqwrpur swihb jI hI rho, syvw bMdgI kro [ dIn dieAwl ikpwl
suK swgr; srb Gtw BrpUrI ry] siqgurU mhwrwj swihb jI dw bcn mMndw drSn krdw,
kIrqn suxdw syvw krdw, mhwrwj swihb jI dI pUrn ikRpw nwl crn- kmlW c, ilv l`g
geI[ irdy coN muK c, AMimRq Awaux l`g igAw, ibRqI bRhmwkwr ho geI[ sdw ivsmwd
inhwl 3 ho igAw[ XQw:- nwnk ndrI; ndir inhwl]) gurmuiK jnmu sPlu hY; ijs no. Awpy
ley imlwie] nwnk ndrI ndir kry; qw nwm Dnu plY pwie]) koeI krY aupwv Anyk bhuqyry;
ibnu ikrpw. nwmu n pwvY] jn nwnk kau. hir ikrpw DwrI; miq gurmiq nwmu idRVwvY]
ku`l slok 243, ijn@W coN, vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dy 209, 210, 211, 214, 221 hn[
vwihgurU mh`ly qIjy jI dw 220 vW slok hY[ 212 Bgq iqRlocn jI, 213, 241 Bgq
nwmdyv jI dy slok hn[) 242 vW slok Bgq rivdws swihb jI dw hY jI[ rwjn ky rwjw,
Bgq kbIr jIau ky 236 slok hn, sRI rwgu qoN pRBwqI q`k 295 sbd hn, ku`l 531 sbd
slok hn jI, DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU Bgq sRI kbIr swihb jI DMn
hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn nmskwr bilhwr[ gurpRswid sMpUrnM[

www.Gursevak.com

290

q`qkrw

slok syK PrId ky; <> siqgur pRswid] ArMB:prmpUjnIk vwihgurU Bgq sRI &rId swihb jI (&rId)AduqI lwswnI, ijn@W dy q`ul hor koeI
BI n hovy, iqn@W dw js, pUrn vwihgurU jI hr smyN kr rhy hn:- QoV@y ijhy pwxIc, ikqny
qupky huMdy hn, kotwn koit bRhmMfW dy kotwin koit smuMdRW ndIAW dirAwvW n`dW c, kRoVW qr@W
dw pwxI hY[ XQw:- keI koit; pvx pwxI bYsMqr]) Aink pvn pwvk Aru nIr] kotwin
koit qr@W dy pwxI dy qupikAW smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jIc vs ky,
ies Awpxy Awsry itkwA ky, ies Awpxy srgun jI smyq, siq sMqoK SuB guxW dy Anq
klwvwn qyz pRkwS sihq, vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr pRkwSk inrgun
bRhm jI, pUrn Bgq jI hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy
vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI &rId swihb jI DMn hn[ krqw purK prmpUjnIk s`cy vwihgurU,
SRomxI Bgiq sRI &rId swihb jI ny, Awpny prm pwk inrgun srUp jIcoN, hukmI; shjy
isRsit aupweI] Anuswr sihjy hI, Aink pvn pwvk Aru nIr]) keI koit; pvx pwxI
bYsMqr] Anuswr kotwn koit qr@W dI AgnI rcI hY, Awp jI dy inrgun srUp jI AgnI dy
pRkwSk Awsrw, ies c vs rhy hn[ jdoN cwhux ies smwpq kr lYNdy hn[ XQw:- Bxiq
nwnku.jb Kyl auJwrY; qb eykY eykMkwrw] kotwin koit AgnIAW sihq, kRoVW bRhmMfW dy pswry
Awpxy srgun srUp jIc vs ky, ies Awpxy Awsry itkwA ky, Awpxy ies srgun srUp jI
smyq, siq sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn qyz pRkwS sihq, prmpUjnIk vwihgurU, rUpu n
ryK.n rMgu ikCu; iqRhu gux qy.pRB iBMn] inrgun bRhm jI, pUrn Bgq jI hr smyN jpdy hn,
DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI &rId swihb jI DMn hn[
swihbu myrw nIq nvw; sdw sdw dwqwru] prmpUjnIk DMn SRomxI Bgiq sRI &rId swihb jI dy
ielwhI s`cy hukm nwl, AsMK suMdr AMbrW c, AsMK hI suMdr sohxy cMdRmyN hux cV@y hoey hn[
XQw:- keI koit; ssIAr sUr nKqR] Awp jI Apny inrgun pRkwS duAwrw, AnMq cMdRimAW
hr smyN pRkwS rhy hn[ XQw:- koit cMdRmy; krih crwk] aun@W dw Aks hIry jvwhrwqW,
lwlWqy pY irhw hY[ aun@W suMdr AMbrW cMdRimAW dy pY rhy hIry jvwhrwqWqy Aks Aqy aun@W
jvwhrwqW smyq kRoVW bRhmMfW dy pswry Awpxy srgun srUp jIc vs ky, ies Awpxy Awsry
itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, iJlimil iJlkY; cMdu n qwrw] sUrj ikrix n ibjuil
gYxwrw] AkQI kQau.ichnu nhI koeI; pUir rihAw min Bwiedw] vwihgurU ivsmwd inrgun
bRhm jI, Awpxy inrml srgun srUp pUrn Bgq jI nUM, hr smyN jpdy hn, DMn hn DMn hn
DMn hn prmpUjnIk s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI &rId swihb jI DMn hn[ vwihgurU]
ijqnI vwihgurU jI ny jxweI hY, iqqnI hI khI hY, jo AxjwxI rcnw DMn DMn prmpUjnIk
s`cy vwihgurU, SRomxI Bgiq sRI &rId swihb jI jp rhI hY, auh igxI nhIN jWdI[ XQw:www.Gursevak.com

291

q`qkrw

jyqI pRBU jnweI; rsnw qyq BnI] Anjwnq jo syvY; qyqI.nh jwie gnI]) ieslwm dy dUjy
KlIPy aumr dI sMqwn coN, SyK jlwlu`dIn sulYmwn Gry, mwqw mirXm dy audr qoN, cwvlI
mSwXK ipMf c, pUrn mhwqmw bRhm srUp bwbw PrId swihb jI pRgty [ Awp jI Kwjw
kuqbudIn bKqXwr kwkI dy murId hoey. Awp jI v`fy ivdwn, hMkwr ivkwr dy mhW iqAwgI,
prm qpsI Ar krqwr jI dy AnMn aupwsk pUrn pRymI pUrn lwswnI Bgq hn[ Awp jI ny
pwkptn c rhwieS kIqI[ Awp jI dI SwdI nwiSru`dIn mhmUd bwdSwh id`lI dI spu~qRI
AwigAwkwrI hzbrw nwl hoeI, ijnW drvySI ilbws pihnwky Apxy swQ r`iKAw[ pwkptn
c s~cKMf phuMcy, Awp jI dI g`dI pur v`fw bytw dIvwn bdru`dIn sulYmwn jI bYTy [ gulSny
AOlIAw c Awp jI dI aumr 120 vrHy ilKI hY[ SRI gurU nwnkdyv jI dI mulwkwq SyK bRhm
(SyK iebrwhIm jI) nwl do vwr hoeI. purwxIAW swKIAW, nwnk pRkwS c BI SyKbRhm hI nwm
AwauNdw hY[ XQw:- SyK PrId ptn hY jihMvw, SyKbRhm qb bseI qihMvw[ iqh ky imln hyq
giqdweI[ doie kos pr bYTy jweI.(nwnk pRkwS auqRwrd AMg 33) Awp jI sMmq 1610 c
vwihgurU jI lIx hoey, ies leI gurU nwnk swmI jI dy smkwlI sn[ Awp jI dI AmrbwxI
SRI gurU gMRQ swihb jI c drj hY[ Agm AgwD js jwp AsqoqR sMpUrnM[
slok syK PrId ky; <> siqgur pRswid]
ijqu idhwVY. Dn vrI; swhy ley ilKwie] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv jI ny jdoN
pwkptn ivKy prmpiv`qR SuB s`cy crn- kml pwey, aus vyLy &rId swihb jI dI g`dI qy,
sy^ iebRwhIm jI sU&I &kIr sn[ aun@W dw nwm jnm swKI c, sy^bRhm krky mShUr hY[ ieh
&rId swihb jI dy poqy cyly sn[ ien@W ny bhuq ismrn syvw kIqI[ iv`dvwnW ny sy^bRhm jI
dI bwxI mMnI hY[ prmpUjnIk mh`lw 1. jI ien@W pwkptn ivKy imly, Aqy Awp jI nwl
pRym crcw hoeI[ ieh bwxI aucwrI:- m 1] sc kI kwqI; scu sBu swru] GwVq iqs kI;
Apr Apwr] sbdy swx; rKweI lwie] gux kI QykY ivic; smwie] iqs dw kuTw hovY syKu]
lohU lbu; inkQw vyKu] hoie hlwlu; lgY hik jwie] nwnk; dir dIdwir smwie]2] sy^ au~cI
zwqI hY[ mh`lw 1. jI jdoN bZdwd gey, sqweIvW dsqgIr pIr sI, ijhVw BI g`dI bYTdw
aus dw nwm dsqgIr pIr huMdw[ mhwrwj swihb jI EQy jw ky kIrqn krn l`g pey,
muslmwnW dI Sr@w c kIrqn krnw mn@w sI[ ies leI swrw bZdwd Sihr mhwrwj swihb
jI dy p`Qr mwrn AwieAw[ siqgurU nwnk dyv jI ny, boly so inhwl siq sRI Akwl dw jYkwrw
gjwieAw, swry EQy hI suMn ho gey[ Pyr swry gurU swihb jI dy crn- kmlW qy Aw pey,
muAw&I mMgI[ gurU swihb jI dI bZdwd ivKy crcw hoeI sI[ ies qr@W sy^ &rId jI dI g`dI
qy sy^bRhm jI(sy^ iebRwhIm jI) ny sy^ &rId swihb jI dy nwm qy bwxI aucwrn kIqI hY[
ijvyN siqgurU swihbwn jI ny Awp gurbwxI aucwrI, prmpUjnIk mh`ly pihly jI dw prm pwk
nwm hI iliKAw hY[ siqgurU Arjn dyv swihb jI ien@W dI pRymwBgqI kmweI bYrwg Bw
www.Gursevak.com

292

q`qkrw

igAw[ BgqW nwl rLw ky sy^ &rId jI dI bwxI AMgIkwr kIqI hY[ s`cy siqgurW ny ipAwry
BgqW pRgt krky, sRI AMimRqsr rwmsr ivKy, ipAwry BgqW dI bwxI gurU gRMQ swihb jI
ivKy drj krvweI[ s`cy siqgurU Arjn dyv jI ny ikRpw krky, prmpUjnIk BweI gurdws jI
swry BgqW dy drSn krvwey sn[ prmpUjnIk BgqW dI bwxI Aqy gurU swihb jI dI bwxI
dI eykqw ABydqw hY[ XQw:- mhlw 5] goibMd goibMd goibMd sMig; nwmdyau mnu lIxw] AwF
dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw]1] rhwau] bunnw qnnw iqAwig kY; pRIiq crn kbIrw] nIc
kulw jolwhrw; BieE gunIX ghIrw]1] rivdwsu FuvMqw For nIiq; iqin@ iqAwgI mwieAw]
prgtu hoAw swDsMig; hir drsnu pwieAw]2] sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw]
ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw]3] ieh ibiD suin kY jwtro; auiT BgqI lwgw]
imly pRqiK gusweIAw; DMnw vfBwgw]4]2]) hir ky nwm, kbIr aujwgr] jnm jnm ky;
kwty kwgr]1]) nwmw CIbw.kbIru juolwhw; pUry gur qy giq pweI] bRhm ky byqy. sbdu
pCwxih; haumY jwiq gvweI] suir nr.iqn kI bwxI gwvih; koie n mytY BweI]3] dYq puqu
krm Drm ikCu sMjm n pVY; dUjw Bwau n jwxY] siqguru ByitAY inrmlu hoAw; Anidnu nwmu
vKwxY] eyko pVY eyko nwau bUJY; dUjw Avru n jwxY]4]) {DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk
vwihgurU Bgq sRI &rId swihb jI DMn hn, rom 2 krky Aink bwr sdw fMfauq bMdn
nmskwr bilhwr[ sRI rwmsr swihb jI ivKy, prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny, pUrn
ipAwr Adb siqkwr sihq, sRb ivAwpI mhW ivsmwd mhwn ikRpw krky, vwihgurU srUp
pUrn Bgq sRI &rId swihb jI pRgt krky, ipAwry Bgq jI dI Amolk rsnw, rom rom c
vs ky, pUrn vYrwgmeI gurbwxI slok aucrvwey, gurmuiK BweI gurdws swihb jI ny Awid
AMg 1377 qoN 1384 q`k ku`l 130 slok ilKy[ Awpxy idl jwn ipAwry jI nMU, ieh s`cI
pwiqswhI b^SI[ XQw:- pwiqswhI. Bgq jnw kau idqIAnu; isir Cqu scw hir bxwie]}
slok syK PrId ky; prmpUjnIk mhWpurS vwihgurU bRhm srUp Bgq bwby syK PrId swihb jI
ky (slok) dohry nyVy kivqw- pd CMd hY[ <>siqgur pRswid] prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihbjI c <> siqgur pRswid] pMj sO p`cI vwr AwauNdy hn[ {sRI dmdmI
tkswl Anuswr, <> jI dw S`uD aucwrn ie`k EAMkwr, bwr 2 pV@ ky S`uD pkwau [ hornw
Awpxy mgr bwr 2 khw ky, S`uD aucwrn pkvwau jI[ prmpUjnIk (<>) ie`k pRkwS srUp,
srb klw BrpUr pRB; inrgun vwihgurU inrMkwr jI dy srgun srUp, siqgur mh`lw pMjvW
pUrn bRhm jI, Awp au~bldI dyZc bYT rhy hn[ Awp jI (pRswid)ikRpw hI ikRpw Bwv sRb
ivAwpI mhW ivsmwd Agm Apwr ikRpw srUp, <> vwihgurU jI, Ajpw jwp kridAW AMdr
bwhr pRgt ho rhy hn[ XQw:- jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw jwpu]) jh;
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] gurU pRmysr jI Awpxy prmpUjnIk gurdyv
jI dw Awid c, mhW ivsmwd rMglw AnMdI (mMgl)js krdy hn[ prmpUjnIk (<>) ie`k
www.Gursevak.com

293

q`qkrw

AdYq rUp (EAMkwr)sRb pRkwSk, vwihgurU bRhm inrgun inrMkwr jI dy srgun srUp dsW hI
pwiqSwhW dI jwgdI ie`k joiq, gurqw ibrwjmwn (siqgur)DMn sRI gurU gRMQ swihb jI, ieMidRAW
dy (pR+swid) (swid)suAwd qoN (pR)pry Bwv rihq, inry (pRswid)AnMd hI AnMd srUp, Agm
Apwr inry (pRswid)ikRpw hI ikRpw pRkwS srUp hn[ jo hr vyly A`g dy smuMdR sMswr qy, ikRpw
hI ikRpw krdy hn, hr smyN sMswrc l`gI A`g nUM, swc nwm kI AMimRq vrKw] krky, buJwauNdy
rihMdy hn[ hMkwrI ivkwrI mMd- krmI gLy sVy dwsn dws jYsy, koV@I jIv qy BI ikRpw krky,
aus gurbwxI jI b^S ky inhwl krdy rihMdy hn[ gurU pRmysr jI, sdw sdw; iehu
BUlnhwru] jIv b^Sx l`igAW, ies dy AOgux dI vIcwr nhIN krdy, J`t - p`t hI b^S lYNdy
hn jI[ XQw:- guxu Avguxu myrw. ikCu n bIcwirAw; bKis lIAw. iKn mwhI] AwpxI Agm
Apwr ikRpw duAwrw, hr irdy hr Gr, AnMq bRhmMf dy pswry s`cKMf bxwauNdy hn jI[
(siqgur)sB qy vfw siqguru nwnku; Anuswr (gur)v`fy (gur)prmpUjnIk (siq)s`cy (gur)inry
pRkwS hI pRkwS (<>) dYq rihq, ie`k vwihgurU jI, gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dI mhW ivsmwd Agm Apwr s`cI (pRswid)ikRpw hI ikRpw nwl pRwpq huMdy hn
jI[
ijqu idhwVY. Dn vrI; swhy ley ilKwie] pUrn vYrwgmeI pihly slok c, sRIr dI
AinsiQrqw, mrn dy kSt dw idRS idKw rhy hn, ijs dyK ky jIv BYVy AOguxW dw iqAwg
kry, gurU krqwr jI dI prm ipAwrI bMdgI krky inhwl hovy[ ijvyN b`cI dI mMgxI, Pyr swhy
dw idn soiDAw iliKAw jWdw hY[ swhy vwly idn, lwVw vr ky lY jWdw hY[ pykw Gr C`f ky,
shury Gr clI jWdI hY[ ies rUpk AlMkwr c, swfI izMd lVkI jm lwVy ny, ijvyN
ivAwhuxw hY, iqvyN &urmw rhy hn:- (ijqu)ijs (idhwVY)idn, izMd rUp (Dn)lwVI ny, kwL
lwVy nwl (vrI)ivAwhI jwxw hY, auh (swhy)ivAwh dy idn, izMd rUp (Dn)lwVI ny, vwihgurU
jI qoN ilKwie ley hn[
mlku ij kMnI suxIdw; muhu dyKwly Awie] ijvyN lwVw AnMd kwrj vwly idn, jM\ lY ky
AwauNdw hY, ieauN kwL rUpI (mlku)pwiqSwh lwVw, (ij)ijhVw kMnI suxIdw hY, izMd
ivAwhux leI Awie ky, muhu (dyKwly)idKwvygw[
h`fW- ijMdu inmwxI kFIAY; hfw kU kVkwie] jIv dy hfw (kU)nUM (kVkwie)BMn 2 ky,
kwm kRoD loB moh hMkwr AOguxW ivkwrW, jUnW c kSt Bog rhI inmwxI ijMdu, (kFIAY)k`FI
jwvygI[ XQw:- jo AwieAw so clsI; sBu koeI AweI vwrIAY] ijs ky jIA prwx hih; ikau
swihbu mnhu ivswrIAY]) rwxw rwau.n ko rhY; rMgu n quMgu PkIru] vwrI Awpo AwpxI; koie n
bMDY DIr]) rwvx sy. mhrwvx sy; Gtkwnhu sy.pl bIc pCwry] (sRI dsm 45) rwjw prjw.
sm kir mwrY; AYso kwlu ibfwnI ry]2]) idn qy phr. phr qy GrIAW; Awv GtY qnu CIjY]
www.Gursevak.com

294

q`qkrw

kwlu AhyrI iPrY biDk ijau; khhu. kvn ibiD kIjY]1] so idnu; Awvn lwgw] mwq ipqw
BweI suq binqw; khhu. koaU hY kw kw])
c`lnI- swhy ilKy. n clnI; ijMdU kUM. smJwie] hy jIv! kwL lwVy ny, Awp jI dI izMd
lwVI ivAwhuxw hY, Bwv Awp jI dy sRIroN, izMd k`Fxw hY, Awp jI dI izMd lwVI dy kwL
lwVy nwl (swhy)ivAwh dy idn, vwihgurU jI dy ilKy, (n)nhIN (clnI)c`lxgy Bwv dUr nhIN
hoxgy, inscy krky mOq AwvygI, ies leI ijMdU (kMU)nUM (smJwie)smJwauxw kr, zor zulm pwp
n kro jI[ XQw:- |ix Gwly. sB idvs sws; nh bFn Gtn iqlu swr] jIvn lorih Brm
moh; nwnk. qyaU gvwr]1] ies leI, pRIqm; pRym Bgiq ky dwqy] siqgurU swihb jI nUM, qnu
mnu Dnu sBu.sauip gur kau; hukim mMinAY pweIAY] Anuswr qn mn Dn isr Arp ky, jobn
iv`idAw vifAweI hkUmq mn bwxI sRIr dw sBu hMkwr C`f[ XQw:- kbIr.myrw muJ mih ikCu
nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw. quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]) pUrn gurU jI dy s`cy crnkmlW nwl l`g ky, Akwl purK nwl, jy ivAwh krwvyNgI Pyr kwL lwVw qyry nyVy nhIN Aw
skygw[ XQw:- kih kbIr.moih ibAwih cly hY; purK eyk Bgvwnw]) mY kwmix; myrw kMqu
krqwru] jyhw krwey; qyhw krI sIgwru]1]) mY baurI; myrw rwmu Bqwru] ric ric qw kau;
krau isMgwru]
ijMdu vhutI. mrxu vru; lY jwsI prxwie] ijMdu rUpI vhutI nUM, (mrxu)kwL rUp
(vru)lwVw (prxwie)ivAwh ky, lY (jwsI)jwvygw[ Es, iksy dI bwq nhIN sunxI[ XQw:kbIr. ghgic pirE kutMb kY; kWTY. rih gieE rwmu] Awie pry Drmrwie ky; bIcih DUmw
Dwm]) inMdku.jmdUqI Awie sMGwirE; dyvih mUMf aUpir mtwk]) iliKAw AwieAw goivMd kw,
vxjwirAw imqRw; auiT cly kmwxw swiQ] iek rqI iblm. n dyvnI,vxjwirAw imqRw; EnI
qkVy pwey hwQ] iliKAw AwieAw.pkiV clwieAw; mnmuK sdw duhyly] ijnI pUrw siqguru
syivAw; sy drgh sdw suhyly] krm DrqI srIru.jug AMqir; jo bovY so Kwiq] khu nwnk.Bgq
sohih drvwry; mnmuK sdw Bvwiq])
h`QIN[ giL l`lw Bwrw bolo- Awpx hQI. joil kY; kY gil lgY Dwie] ijvyN lwVI shury
Gr jwx smyN, B`j ky mwqw ipqw jI dy gil l`gdI hY, iqvyN jIv rUpI iesqRI, kwL lwVy dy
ivAwhux qoN, ies lok rUpI pykw Gr iqAwgx smyN, Awpxy bcwA leI, pYrW nwl (joil)qur
ky, (Awpx)Awpxy (hQI)h`QW nwl, (kY)iks dy gil nwl (Dwie)B`j ky l`gygI? Bwv nhIN l`g
skygI, Gt PUty. koaU bwq n pUCY; kwFhu kwFhu hoeI]2] vwlI mMdI hwlq hovygI[
in`kI- vwlhu inkI purslwq; kMnI. n suxIAwie] (purslwq)jm mwrg dI vwt
(vwlhu)vwloN BI (inkI)bRIk qoN bhuqI hI bRIk hY, qUM ieh Avwz gurU pIrW, pUrn mhwpurSW
duAwrw, Apxy kMnI (n)nhIN (suxIAwie)sux irhw[ XQw:- vwt hmwrI; KrI aufIxI] KMinAhu
iqKI; bhuqu ipeIxI] ausu aUpir; hY mwrgu myrw] syK PrIdw; pMQu sm@wir svyrw]) purslwq
www.Gursevak.com

295

q`qkrw

kw pMQu duhylw] sMig n swQI; gvnu iekylw]2]) ijh mwrig; iehu jwq iekylw] qh hir nwmu
sMig; hoq suhylw] (piV, VwVw Bwrw nhIN bolxw) AwgY. ibml ndI; Agin ibKu Jylw]
iqQY.Avru n koeI; jIau iekylw] BV BV Agin swgru dy lhrI; piV dJih mnmuK qweI
hy]) ijh pYfY; mhw AMD gubwrw] hir kw nwmu; sMig aujIAwrw] pwpI dy jmpurI jwx vyly,
(ijh)ijs (pYfY)rsqyc, (mhw)v`fw (AMD)AMn@w (gubwrw)AMDyrw hY[ jh mhw BieAwn; qpiq
bhu Gwm] qh hir ky nwm kI; qum aUpir Cwm] jm mwrg nrk dI AgnI au~pr, qlvwr dI
DwroN iq`Kw dovIN pwsIN iq`Ky kMifAW vwly, du`KW dy pul dI CotI qMg jgHw hY, ihMdU miq Anuswr
puMnI purK lMG jWdy hn, pwpI lMG nhIN skdy, nrk dI A`g coN [ muslmwn miq c, nrk dy
isr qy ie`k puL hY, jo vwloN in`kw qlvwr dI DwroN iq`Kw hY [
pvMdI- eI, KV@w- PrIdw. ikVI pvMdIeI; KVw. n Awpu muhwie]1] hy dwsn dws gRIb
PrIdw! pUirAW gurW gurU gRMQ swihb jI mhwrwj, pUrn mhwpurSW duAwrw, jo aupijE. so
ibnis hY; pro Awju ky kwl] nwnk.hir gun gwie ly; Cwif sgl jMjwl] Anuswr
(ikVI)Avwz (pvMdIeI)pY rhI hY[ AOguxW iviSAW pdwrQW doSW kusMgq c KVw, Awpxy Awpu
n (muhwie)lutw[ XQw:- pUry gur kw; suin aupdysu] pwrbRhmu; inkit kir pyKu] swis
swis; ismrhu goibMd] mn AMqr kI; auqrY icMd] Aws Ainq; iqAwghu qrMg] sMq jnw kI;
DUir mn mMg] Awpu Coif; bynqI krhu] swD sMig; Agin swgru qrhu] hir Dn ky; Bir lyhu
BMfwr] nwnk; gur pUry nmskwr]1]
g`wKVI, c`lW[ Biq polw- PrIdw. dr drvysI gwKVI; clW dunIAW Biq] bMin@ auTweI
potlI; ikQY vM\w Giq]2] hy PrIdw! vwihgurU jI dy dr dI pUrn (drvysI)&kIrI bVI hI
(gwKVI)kTn qoN kTn hY, ikauNik AOguxW pwpW ivkwrW mMd- krmW v`loN ijauNdy hI mrnw pYNdw
hY[ qUM qW dunIAW (Biq)vWg hI (clW)c`l irhw hYN[ qyyry c koeI BI SuB gux nhIN, jIvn
igirAw ivkwrI hY, Dn pwp ie`kTy kr irhw hYN, AwpxI vifAweI Awp kr irhw hYN, v`fw
pUjnIk khwauNdw hYN[ Anyk pRkwr dy kpt CL krky dunIAW CL irhw hYN[ qMU pwpW AOguxW
doSW ivkwrW dI (potlI)pMf bMin@ kyy (auTweI)cu`kI hoeI hY[ hy vwihgurU jI! Awp jI C`f ky,
hor ikQY (vM\w)jwvW, AYny pwp (Giq)su`t pwvW[ XQw:- loku. Avgxw kI bMn@Y gMTVI; gux. n
ivhwJY koie] gux kw gwhku. nwnkw; ivrlw koeI hoie]) jyqw smuMdu swgru nIir BirAw; qyqy
Aaugx hmwry] dieAw krhu.ikCu imhr aupwvhu; fubdy pQr qwry]) siB Avgx; mY guxu nhI
koeI] ikau kir; kMq imlwvw hoeI] prmpUjnIk DMn s`cy Bgq swihb jI dI pyRmw- BgqI
kridAW, vwihgur UjI dy snmuK GxI qoN GxI, AiqAMq GxI inmRqw dy sbd kih rhy hn[
ien@Wc bVw BwrI mhW suK AMimRq bRhmwnMd iekwgRqw itkwA SWqI, vihgurU jI dy srUp dI
swiKAwqqw hY[ ieqnI GxI inmRqw dy bcn hor iksy BI Avqwr pYgMbr jI ny nhIN khy jI,
nmskwr]7]
www.Gursevak.com

296

q`qkrw

drvysI ikauN kTn hY? Bgqw kI; cwl inrwlI] cwlw inrwlI. Bgqwh kyrI; ibKm mwrig
clxw] lbu loBu AhMkwru qij iqRsnw; bhuqu. nwhI bolxw] KMinAhu iqKI. vwlhu inkI; eyqu
mwrig jwxw]) gurisKI bwrIk hY; KMfy Dwr glI Aiq BIVI] EQY. itkY n Buxhxw; c`l n skY
aupr kIVI] vwlhuM inkI AwKIAY; qyl iqlhuM lY kolU pIVI]) ieku iPkw n gwlwie; sBnw mY
scw DxI] Anuswr ie`k BI iP`kw bcn n bolxw[ koeI Blw khau. BwvY burw khau; hm. qnu
dIE hY Fwir]1] prwieAw rUp mMd- idRStI nwl nhIN dyKxw, JUT au~kw hI nhIN bolxw,
prweI inMdw nhIN krnI, mn bwxI sRIr krky ijauNdy mrnw, ijvyN murdw koeI sMklp nhIN
auTw skdw[ mwVw sMklp nhIN auTwauxw[ ivSy ivkwr dI g`l krky h`sxw qW kI hY, g`l
krnI suxnI hI nwhI[ iksy dw mn nhIN Fwhuxw[ siq sMqoK dieAw Drm inmRqw sihnSIlqw
gRIbI pRym ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw Awid, sRb ivAwpI
mhW ivsmwd, AnMq SuB guxW dy iSMgwr sihq rihxw[ A`Ty pihr h`Q joV ky inmK 2 Twkur
jI nmskwr krnI, ieh pUrn drvySI hY[ Kwxw vI drvysW vwlw, iblkul swdw qoN swdw
Kwxw[ XQw:- QoVw svxw Kwvxw; QoVw bolnu gurmiq pwey[ Bu`K nwloN cOQw ih`sw G`t Ckxw[
XQw:- PrIdw. rotI myrI kwT kI,lwvxu myrI BuK]) ruKI suKI Kwie kY; TMFw pwxI pIau]
PrIdw.dyiK prweI copVI; nw qrswey jIau]) iSkwr1- kbIr. KUbu Kwnw KIcrI; jw mih
AMimRqu lonu]1hyrw rotI kwrny; glw ktwvY kaunu] pihnxw vI &kIrW vwlw hY[ pYnxw rKu piq
prmysur; iPir. nwgy nhI QIvnw] ieMidRAW dy ivSy iqAwgxy suK lwlc C`fxy[ Ein Cfy lwlc
dunI ky; AMqir ilv lweI]
ik`Ju b`uJY s`uJY g`uJI- ikJu n buJY. ikJu n suJY; dunIAw guJI Bwih] d`JW- sWeIN myrY. cMgw
kIqw; nwhI q. hM BI dJW Awih]3] hy prm ipAwry sWeI mwlk Akwl purK ^udw jI! dwsn
dws (ikJu)ik`Cu (n)nhIN (buJY)bu`Jdw, (ikJu)ikCu BI (n)nhIN (suJY)su`Jdw, ik ieh dunIAw,
eIrKw iqRsnw PYSn mMd- krm rog suAwd nSy ivSy kRoD loB moh DRoh hMkwr zor zulm inMdw
Awid AOguxW dI guJI (Bwih)A`g hY[ XQw:- hMsu hyqu loBu kopu;cwry ndIAw Aig] pvih
dJih. nwnkw;qrIAY krmI lig]
d`JW- sWeIN myrY. cMgw kIqw; nwhI q. hM BI dJW Awih]3] myrY (sWeI)mwlk jI ny ieh
bhuq hI cMgw kIqw, jo mhW ivsmwd pUrn ikRpw krky jxw idqw, ik ieh sMswr A`g dw smuMdR
hY, ijn@W AOguxW kusMgIAW ivkwrW qUM prm im`qR mMndw hYN, ieh qyry vYrI hn[ XQw:- rwmu
sMgI; iqsu giq nhI jwnih] pMc btvwry; sy mIq kir mwnih]) sMig shweI; su AwvY n
cIiq] jo bYrweI; qw isau pRIiq] nwhI q, dunIAw guJI Bwih c, (hM)dwsn dws dw,
(dJW)sVnw (Awih)huMdw Bwv ies c dwsn dws ny BI sV jwxw sI, mhwrwj swihb jI ny
A`g dy smuMdR qoN bwhoN PV ky k`F ilAw hY[ XQw:- Agin swgr;bUfq sMswrw] nwnk.bwh
pkir; siqguir insqwrw]) aUpir Bujw kir. mY gur pih pukwirAw; iqin. hau lIAw aubwrI]
www.Gursevak.com

297

q`qkrw

b`uku BrIN- PrIdw. jy jwxw iql QoVVy; sMmil buku BrI] krIN- jy jwxw. shu nFVw; qW
QoVw mwxu krI]4] hy dwsn dws gRIb PrIdw! jy qUM ieh (jwxw)jwxdw hYN ik (iql)pdwrQ
suAws (QoVVy)QoVy hn, ieh Akwl purK jI Arpxy hn, ien@W Awpxy Awp vrqx leI,
(sMmil)smwl ky buku BrI, sMmil ky bu`k Brn dw Bwv iql buku coN bwhr if`gdy hn, Bwv
pdwrQ suAws niSAW iviSAW vysvw kl`bW AYb vYlW c, n if`gx, ivArQ n jwx, gurU
syvw ismrn praupkwr c lwauxy bhuq hI zrUrI hn, ie`k BI suAws ismrn ibnw ibArQ n
jwvy[ XQw:- jo dmu. iciq n AwveI so dmu; ibrQw jwie]
krIN- jy jwxw. shu nFVw; qW QoVw mwxu krI]4] jy qUM (jwxw)jwxdw hYN ik (shu)mwlk
pqI inrgux bRhm jI, dwnw dwqw sIlvMqu; inrmlu rUpu Apwru ] Anuswr (nMFVw)inmRqw vwly,
inmRqw hI inmRqw srUp hn[ aunW@ dI pRwpqI leI, mwxu QoVw krI Bwv mwx au~kw hI n krIN[
sq sMqoK inmRqw SuB guxW dy Anq klwvwn inrgux bRhm jI, qyry pRyrk pRkwSk hn, qYnMU izMd
jwn pRwx dy rhy hn[ ien@W dI piv`qR joiq nwl qyrw AwKx vyKx bolx sB ikC ho irhw hY [
XQw:- AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie]) qyro kIAw.quJih ikAw Arpau; sB ikC mhwrwj
Arp ky, Arpy dw mwx nhIN krnw[ XQw:- jy loVih cMgw Awpxw; kir puMnhu nIcu
sdweIAY]) Bwau Bgiq kir; nIcu sdwey] qau nwnk; moKMqru pwey])
iC`jxw- jy jwxw. lVu iCjxw; pIfI pweIN gMiF] jyv`fu, s`Bu j`gu if`Tw- qY jyvfu. mY nwih
ko; sBu jgu ifTw hMiF]5] prmpUjnIk bwbw &rId swihb jI pUrn pRym c lIn ho ky, snmuK
&urmw rhy hn:- (mY)dwsn dwsI dy, hy (nwih)pqI vwihgurU jI! (qY)Awp jI (jyvfu)ij`fy v`fy
(ko)koeI vI (nwih)nhIN hn, dwsn dwsI ny, sBu jgu (hMiF)iPr ky (ifTw)dyK ilAw hY, Awp
jI (jy)jykr ieh (jwxw)jwxdy hoN, dwsn dwsI BoLI inguxI Awp jI dw, pRym rUpI lVu, Gu`t
idRV krky PVnw nhIN jwxdI, dwsn dwsI qoN pRym rUpI (lVu)p`lw (iCjxw) Cu`t jwxw hY, qW
Awp jI ny, Awpy lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr, (pIfI)Gu`t ky, pRIq rUpI gMiF, ikRpw krky
(pweIN)pwauxw krnI jI[
qY jyvfu. mY nwih ko; qy pRmwx:- pauVI] vykI isRsit aupweIAnu; sB hukim AwvY jwie
smwhI] Awpy vyiK ivgsdw; dUjw ko nwhI] ijau BwvY iqau rKu qU; gur sbid buJwhI] sBnw
qyrw joru hY; ijau BwvY iqvY clwhI] quDu jyvf mY nwih ko; iksu AwiK suxweI]2] vwhu vwhu
scy pwiqswh qU scI nweI]1]) igAwnu iDAwnu ikCu krmu n jwxw; swr n jwxw qyrI] sB qy
vfw siqguru nwnku; ijin.kl rwKI myrI]) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw
ry]
PrIdw. jy qU Akil lqIPu; kwly. ilKu n lyK] AwpnVy igrIvwn mih isru nIvW kir
dyKu]6]) auQwnkw:- ie`k A&Isr aupdyS lYx AwieAw, jo inAW dI bjwey, Apxw &Yslw,
v`FI dyx vwly kwql dy h`k c ilK idMdw[ mYN sVk bxweI hY, kwZjW c ilK dyxw, ilK ky,
www.Gursevak.com

298

q`qkrw

BoLy bMdy qoN sweIn krw ky, iksy dI cIz, Apxy kbzy kr lYxI, kwLy lyK ilKxy hn[
(PrIdw)jy qU (Akil)bu`DI (lqIPu)cqr dwnw isAwxw nyk ikRpwl swaU hYN, qW corI XwrI inMdw
kql T`gI v`FI lYxI prwieAw h`k Kwx qMbwkU Srwb mws nSy vrqx jUAw Kyfx, inrdoS
jIAW bMbW nwl swVn Awid Anyk b`jr pwp krn rUp kwly lyKu n ilKu ] AQvw Apny mn
c mMdy kMm krn dy jo sMklp hn, ieh BI kwLy lyK ilKxy hn, ieh BI kwly lyKu n ilKu [
AwpnVy igrIvwn mih isru nIvW kir dyKu]6] prm ipAwry Akwl jI dy A`gy, isru
nIvW (kir)krky, (isru)hMkwr nIvW (kir)krky, (AwpnVy)Apxy (igrIvwn)idl, SuB ivcwr
rUpI bu`kl, (mih)iv`c, SuB vIcwr krky, lMmI ndr krky Apny AMdr JwqI mwr ky dyKu- mYN
jo kwly pwp kr irhw hW, ies dw mhW mhW kSt mYnUM Bogxw pvygw, dUijAW dy AOgux dyKx dI
QW, AMqrmuK ibRqI krky Apxy hI AOgux dyKu[ AQvw (isru)hMkwr nIvW (kir)krky, iKmw
inmRqw sihq ho ky, (AwpnVy)Apxy (igrIvwn)idl (mih)iv`c, vwihgurU jI sB AMdr
dyKu]6]
m`ukIAW- PrIdw. jo qY mwrin mukIAW; iqn@w. n mwry GuMim] AwpnVY Gir jweIAY; pYr
iqn@w dy cuMim]7] hy PrIdw! (jo)ijhVy bMdy (qY)qYnUM mukIAW mwrin, iqn@w (GuMim)muV ky, n
(mwry)mwrnw kr, nmskwr kr[ iqn@w dy (AwpnVy)Awpxy Gir (jweIAY)jw ky, iqn@w dy pYr
(cuMim)cuMmxw kr[ XQw:- hrK sog.jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu nwnk.suin ry mnw;
mukiq qwih qY jwn]) shx sIl sMqM; sm imqRs durjnh] nwnk.Bojn Aink pRkwryx;
inMdk. AwvD hoie aupiqstqy]27]) swjnu dustu; jw kY eyk smwnY] pRB Apuny ibn; Avru n
jwnY]) gur aupdyis.swD kI sMgiq; ibnisE sgl sMqwpu] imqR sqR pyiK.smqu bIcwirE;
sgl sMBwKn jwpu]1] qpiq buJI.sIql AwGwny; suin Anhd.ibsm Bey ibsmwd] Andu
BieAw nwnk min swcw; pUrn pUry nwd]
PrIdw. jo qY mwrin mukIAW; iqn@w. n mwry GuMim] AwpnVY Gir jweIAY; pYr iqn@w dy
cuMim]7] 2. hy PrIdw! jo mhwrwj dy ipAwry drvyS, vwihgurU gurU jI, (qY)qYnUM, sMswr v`loN
mukIAW vYrwg dIAW g`lW mwrin sunwaux, (GuMim)ault ky iqn@w nwl, Zlq g`l n (mwry)mwrnw
kr, sq bcn kih ky nmskwr kr[ XQw:- iehu jgu; DUey kw phwr] qY swcw mwinAw; ikh
ibcwir]1] Dnu dwrw; sMpiq gRyh] kCu sMig n cwlY; smJ lyh]) idRsitmwn hY sgl imQynw]
ieku mwgau dwnu goibd sMq rynw]) jo dIsY so cwlsI; iks kau mIqu kryau]) iksu nwil kIcY
dosqI; sBu jgu clxhwru]) jo aupijE so ibnis hY; pro Awju ky kwl] nwnk.hir gun gwie
ly; Cwif sgl jMjwl]) jo vYrwgI mhWpurS vYrwg dy bcn suxwaux, prvdgwr Apwr; Agm
byAMq qU] ijnw pCwqw scu; cuMmw pYr mUM] Anuswr iqn@w dy pYr cuMim ky, (AwpnVy)Awpxy
(Gir)inrgux bRhm jI c lIn ho jweIAY[
www.Gursevak.com

299

q`qkrw

K`tx r`qw- PrIdw. jW qau Ktx vyl; qW qU rqw dunI isau] l`idAw- mrg svweI
nIih; jW BirAw qW lidAw]8]) pRB myry Eie bYrwgI iqAwgI]) min bYrwgu BieAw; drsnu
dyKxY kw cwau]) ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk. sun ry mnw; iqh nr
mwQY Bwg] Anuswr pUrn vYrwgI iqAwgI bRhm bwbw &rId swihb jI nwmhIx jIv dI izMdgI
dy swry nkSy bhuq QoVy A`KrW c ibAwn krdy hn:- keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI
jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK joieE]1] imlu
jgdIs; imln kI brIAw] icrMkwl; ieh dyh sMjrIAw]) kbIr.mwns jnmu dulBu hY; hoie n
bwrY bwr] ijau bn Pl pwky.Buie igrih; bhuir.n lwgih fwr] aupoRkq &urmwxW Anuswr pSU
pRyq p`Qr ibR`C kIt pqMg Awid cOrwsI l`K jUn qy keI jUnW bwr 2 Bogx qoN mgroN, BeI
prwpiq; mwnuK dyhurIAw] goibMd imlx kI; ieh qyrI brIAw]) lK caurwsIh jUin ivic;
auqmu jUin su mwxs dyhI[ Anuswr durl`B mn`uKw dyhI goivMdjI imlx leI imlI hY[} hy
PrIdw! Amolk mnu`Kw jnm pRwpq krky, bwlk AvsQw qoN lY ky (jW)jdoN (qau)qyrw, nwm
jpx jpwaux syvw ismrn lwhw Ktx dw (vyl)smW sI, qW qU (dunI)mwieAw ivkwr Dn
pdwrQ sRIr ieMidRAW dy iviSAW, zor zulm Gor pwpW (isau)nwl (rqw)rMigAw irhw[ XQw:mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie]) mwieAw; AYsI mohnI BweI] jyqy jIA; qyqy
fhkweI]1]) Ksmu ivswir; dunI icqu lwieAw]) mwieAw.mnhu n vIsrY; mWgY dMmw dMm] so
pRBu.iciq n AwveI; nwnk.nhI krMim]
l`idAw- mrg svweI nIih; jW BirAw qW lidAw]8] bwlk AvsQw qoN lY ky mrn
pRXMq, swrI izMdgI niSAW iviSAW corI XwrI mMdkrmW c ivArQ guAw leI[ eys mwieAw
dy (nIih)pRym krky (svweI)swrI izMdgI, pwpW nwl (jW)jdoN BirAw qW (mrg)mOq ho geI,
pwpW dw lidAw, P`ty qy lidAw igAw, SmSwn BUmI lY gey[ XQw:- ijau AwieAw, iqau
jwvih baury; ijau jnmy. iqau mrxu BieAw]) Awvn Awey isRsit mih; ibnu bUJy. psu For]
dwV@I- dyKu PrIdw. ju QIAw; dwVI hoeI BUr] Aghu nyVw AwieAw; ipCw rihAw
dUir]9] mOq dw idRS idKwauNidAW, rog sog ivjog loB moh icMqw ivkwr hMkwr du`K klyS
Awid AOgux mytx leI, pUrn vYrwgmeI gurbwxI aucwridAW, Awpxy Awp swvDwn krdy
hn! hy dwsn dws gRIb PrIdw! lMmI ing@w mwr ky dyKu, ju (QIAw)hoieAw hY, qyrI dwVI
(BUr)ic`tI (hoeI)ho geI hY[ (Aghu)mrn dw kSt, Drm rwjy dy fMf, jmpurI dw rsqw,
cOrwsI dy gyVy c pYx dw smW (nyVw)nyVy (AwieAw)Aw igAw, (ipCw)jnm dw smW bhuq dUir
(rihAw)rih igAw hY[ XQw:- PrIdw. ikQY qYfy mwipAw; ijn@I qU jixEih] qY pwshu. Eie
lid gey; qUM. AjY n pqIxoih]) PrIdw. isru pilAw. dwVI plI; muCW BI plIAW] ry mn.
gihly bwvly; mwxih ikAw rlIAW]) buFw hoAw syK PrIdu; kMbix lgI dyh] jy sau vir@Aw
jIvxw; BI qnu hosI Kyh]
www.Gursevak.com

300

q`qkrw

s`kr,ivsu polw- dyKu PrIdw. ij QIAw; skr hoeI ivsu] sWeI bwJhu Awpxy; vydx
khIAY iksu]10] hy dwsn dws PrIdw! dyKu (ij)jo (QIAw)hoieAw, jvwn AvsQw c, suAwd
AOgux pwp nSy ivSy Bog, rMgW 2 dy qLy pdwrQ, skr vWg im`Ty mMn ky Bogy sn, auh hux
(ivsu)zihr (hoeI)bx geI[ ikauNik, Ksmu ivswir; kIey rs Bog] qW qin; auiT Kloey
rog]) mITI kir kir; ibiKAw Kwie] bMdgI ibnw, pihlI aumr c, niSAW iviSAW jUAw
Srwb kukrm kusMgq c l`gy rhy, ibRD AvsQw c bVw hI du`K idMdy hn[ ikauN jo bMdgI
ibnw, ibnu ismrn jo jIvn (blnw)bqIq krnw hY, lMmI aumr vwly s`p dy sRIr c zihr
bhuq kuV`qx huMdI hY[ XQw:- ibnu ismrn. jo jIvnu blnw; srp jYsy ArjwrI] nv KMfn ko
rwju kmwvY; AMiq clYgo hwrI]1]) qumI qumw ivsu; Aku DqUrw inmu Plu] min muiK vsih iqsu;
ijsu qUM. iciq n AwvhI]
sWeI bwJhu Awpxy; vydx khIAY iksu]10] Awpxy (sWeI)mwlk Akwl purK jI
(bwJhu)ibnw AOguxW ivkwrW ibmwrIAW dI (vydx)pIVw, iksu pws (khIAY)khIey[ Bwv
vwihgrU jI ibnw koeI BI pIVw mytx smr`Q nhIN[ pIVW ieh hn:- nwnk; duKIAw sBu
sMswru]) duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin
Dwie]) duK kIAw pMfw KulIAw; suKu. n inkilE koie] duK ivic. jIau jlwieAw; duKIAw
cilAw roie])
A`KIN- PrIdw. AKI dyiK pqIxIAW; suix suix rIxy kMn] swK pkMdI AweIAw; hor
kryNdI vMn]11] hy dwsn dws PrIdw! qyrIAW (AKI)A`KW, ivkwr vYr doK idRStI nwl dyiK
2 ky, (pqIxIAW)kmzor mYLIAW ho geIAW, DuMdLw idsx l`g igAw[ mMdIAW BYVIAW ivkwrI
g`lW suix suix ky, kMn (rIxy)kmzor boLy ho gey hn[ ijvyN (swK)KyqI (pkMdI)p`kx qy
(AweIAw)AweI, hry rMg qoN, hor iP`kw audws (vMn)rMg (kryNdI)krdI hY, ieauN KyqI dyh p`kx
qy AweI, kmzor ibRD AvsQw mrn iknwry AweI ny, ijrVIAW blgm KMG rogW pl`qxW
audwsIAW pIVW dw hor rMg kr ilAw[ XQw:- cauQY phrY rYix kY, vxjwirAw imqRw; ibriD
BieAw qnu KIxu] AKI AMDu. n dIseI, vxjwirAw imqRw; kMnI. suxY n vYx] AKI AMDu. jIB
rsu nwhI; rhy prwkau qwxw] gux AMqir nwhI. ikau suKu pwvY; mnmuK Awvx jwxw] KVu pkI.
kuiV BjY ibnsY; Awie clY ikAw mwxu] khu nwnk. pRwxI cauQY phrY; gurmuiK sbdu
pCwxu]4]) PrIdw. isru pilAw. dwVI plI; muCW BI plIAW] ry mn. gihly bwvly; mwxih
ikAw rlIAW]) buFw hoAw syK PrIdu; kMbix lgI dyh] jy sau vir@Aw jIvxw; BI qnu hosI
Kyh]
PrIdw. kwlI ijn@I n rwivAw; DaulI rwvY koie] kir sWeI isau iprhVI; rMgu nvylw
hoie]12] vwihgurU bRhm srUp DMn bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- (ijnI)ijn@W ny
(kwlI)kwiLAW kysW juAwnI c, vwihgurU nwmu (n)nhIN (rwivAw)aucwirAw, AQvw vwihgurU
www.Gursevak.com

301

q`qkrw

dw AnMd nhIN (rwivAw)mwixAW aun@W coN, hY koeI; rwm ipAwro gwvY] Anuswr (koie)koeI
ipAwrw jo ic`ty kysW vwlI (DaulI)ic`tI ibRD AvsQw c, nwmu (rwvY)aucwry AQvw vwihgurU dw
AnMd (rwvY)mwxy, Bwv jy kwLI juAwnI c nwmu nhIN jipAw, qW inrws n hovy, ibRD AvsQw
c br zrUr nwm jpy] kwlI juAwnI DaulI ibRD AvsQw c, (sWeI)mwlk r`b jI
(isau)nwl (iprhVI)pRIqI krny (kir)krky, sRb ivAwpI mhW ivsmwd (nvylw)suMdr nvIn
nwmu rMgu, (rMgu)AnMd hoie jWdw hY]12]
m 3] PrIdw. kwlI DaulI swihbu sdw hY; jy ko iciq kry ] Awpxw lwieAw iprmu. n
lgeI; jy locY sBu koie] eyhu iprmu ipAwlw. Ksm kw; jY BwvY. qY dyie]13] prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU mh`ly pihly jI dy (3)qIjy (m)srUp, sRI gurU Amrdws jI mhwrwj, Awpxy
ipAwry Bgq jI isropwau b^SidAW, jo aun@W ny aupRokq slok c, bcn khy hn, aun@W
Pu`l cV@w rhy hn[ siqgurU mhwrwj swihb jI, Bgq jnW; hir mW ipau byt w] hn[ sRI &rId
swihb jI, gurU Amrdws swihb jI ie`k joiq hn, ies leI mhwrwj swihb jI &urmw rhy
hn:- hy ipAwirE! sRI Bgq PrIdw swihb jI ny, kwlI DaulI nwm jpx leI, jo Amolk
suMdr bcn &urmwey hn, so shI inscy s`cy hn, mMnxy pUjxy kmwauxy nmskwrny iDAwauxy
cwhIdy hn, (kwlI)kwiLAW kysW vwlI juAwnI (DaulI)ic`tI ibRD AvsQw c, (swihbu)mwlk
Akwl purK jI sdw hI (hY)hn, jy (ko)koeI pRymI prmpUjnIk s`cy crn- kmlW c Apxw
iciq lwauxw kry]
Awpxw lwieAw iprmu. n lgeI; jy locY sBu koie] eyhu iprmu ipAwlw. Ksm kw; jY
BwvY. qY dyie]13] jy sBu (koie)koeI (locY)cwhy, ik pRym l`g jwvy, Awpxw lwieAw (iprmu)pRym
(n)nhIN (lgeI)l`gdw[ eyhu (iprmu)pRym ipAwlw, (Ksm)mwlk jI (kw)dw hY[ XQw:- Awpn
bwpY nwhI.iksI ko; Bwvn ko hir rwjw] (jY)ijs dyxw (BwvY)Bwvy, (qY)iqs dyie idMdy
hn]13] pUrn hMgqw dy iqAwg dI SuB s`cI mhW mhW ivsmwd is`iKAw hY, pRym ipAwlw lYx
vwlw hMgqw n kry ik dwsn dws ny Apxy zor Xqn nwL pRwpq kIqw hY [ m 3] PrIdw.
kwlI DaulI swihbu sdw hY; prmpUjnIk mhlw 3 swihb jI ny 50 swl q`k DrmikRq KyqI
kIqI, 50 qoN 70 q`k 20 swl qIrQ XwqRw, pUrn swDUAW dI SuB s`cI syvw bVI hI Bwvnw
nwL kIqI[ 72 vyN swl c, vwihgurU mhly 2 jI dI crn Srn Awey, bwrW swl idn rwq
syvw kIqI, gurU Gr dw jl FoieAw[ jl FoieE siqgur ky duAwry ieh ibiD pwieE moK
duAwry] sRI KfUr swihb jI ivKy, rwq bwrW vjy qoN mgroN au~Tdy, ibAws coN jl dI ie`k
gwgr ilAw ky, prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dw prm piv`qR ieSnwn krwauNdy,
BwvyN aumr vfyrI sI, AYnI izAwdw ms`kq kIqI, TMF nwl prmpiv`qR s`cy crn- kml,
hsq- kml Pt jWdy[ BwvyN bsqR Pty huMdy, Pyr BI pRvwh nw krdy[ Awpxy pyt Bu`Kw r`K ky,
www.Gursevak.com

302

q`qkrw

SuB s`cI syvw krdy, beI syvw c Awls nw Awvy [ qr qIbr qr qm vYrwg dI dSw dyK ky,
pRymI ro hI pYNdy[ caurwsIhvyN swl c gurqw pRwpq kIqI[
vwihgurU] gurqw g`dI ibrwjmwn:- prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU dUjy pwiqswh jI ny SuB
syvw qy BwrI pRsMn ho ky, Awpxy joqI joiq smwaux qoN iqMn idn pihlW, sRI KfUr swihb jI
ivKy, gurU nwnkSwhI sMmq 83 Aqy 1609 ib: cyq SudI 1, 25 mwrc 1552 eI: nUM, gur
cylw; cylw gur hoeI]11] (vwr 11) Anuswr gurU qoN cyly bx ky, Awp s`cy siqgurU dUjy
pwiqswh jI ny m`Qw tyk ky gurqw b^S ky, KMfW bRhmMfW c mihmw PYlwA ky inhwl 3 kr
idqy, prmpUjnIk bwby bu`Fy swihb jI ny cMdn kysr Gsw ky gurqw dw iqlk lwieAw[ XQw:siqgur bYTw Amr srUp hoey; gurmuiK pweI dwiq ielwhI]) Bly Amrdws gux qyry; qyrI
aupmw.qoih bin AwvY] sO swl qoN v`fI aumr c, sRI ik`lI swihb jI PV ky KV@y ho ky 84
sRI jpu jI swihb jI dy prmpiv`qR AMimRq pwT in`q hI krdy [ so Awp jI ny ijauNdy mr ky,
prmpUjnIk s`cy siqgurW dI SuB s`cI syvw ismrn krn dw sbk isKwieAw[ so jy kwLI
juAwnI c nwmu nhIN jipAw, qW inrws n hovo, ibRD AvsQw c brzrUr nwm jpxw kro ]
k`jl[ bih- Tu polw- PrIdw. ijn@ loiex, jgu moihAw; sy loiex. mY ifTu] kjl ryK. n
shidAw; sy pMKI sUie bihTu]14] ie`k vysvw dI golI ny, surmW bRIk n pIisAw, vysvw ny
A`KW c pwieAw, rVkx qoN, golI ku`t rhI sI, vwihgurU bRhm srUp DMn bwbw &rId swihb
jI kol dI lMG rhy sn[ EhI vysvw mr geI, Apiv`qR jwx ky, cMfwlW ny DUh ky bwhr s`ut
idqI[ aus dy krMg c, icVI nwloN Coty ip`dy ny Apxy b`cy dy idqy, krMg AMdr bYTy b`icAW ny,
ApxIAW cuMJW A`KW iv`cdI bwhr k`FIAW, Awp jI bwhr tihlx gey, dyK ky pUrn vYrwg ho
igAw, AOguxW ivkwrW pwpW hMgqw rihq, pUrn pRym vYrwg c lIx ho ky, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd vYrwg hI vYrwg sihq, Akwl purK jI dy snmuK GxI qoN GxI gRIbI nwl pRym bynqI
sihq, pUrn vYrwgmeI ieh slok aucwirAw:- hy Akwl purK jI! (ijn@)ijn@W, ivkwrI suMdr
(loiex)nyqRW ny, hMkwrI ivkwrI plIq mMdkrmI jgu T`igAw (moihAw)CiLAw sI, (sy)auh
(loiex)nyqR, (mY)dwsn dws PrIdw ny (ifTu)dyKy hn, (kjl)surmyN dI (ryK)lkIr n
(shidAw)shwridAW, vysvw ny ApnI golI k`utI sI, (pMKI)pMCI dy (sUie)b`cy, cuMJW k`FI
(bihTu)bYTy hn]14])
PrIdw. kUkyidAW cWgyidAw; mqI dyidAw inq] jo sYqwin vM\wieAw; sy. ikq Pyrih
icq]15] vwihgurU bRhm srUp DMn bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- swDo; mn kw mwnu
iqAwgau] kwmu koDu sMgiq durjn kI; qw qy Aihinis Bwgau]) kwm kRoD hMkwr loB hT;
moh.n mn so lwvY] qb hI.Awqm qq ko drsy; prm purK kh pwvY] Anuswr siqgurU
prmysr jI dy au~cI SuB aupdyS (kUkyidAW)kUkidAW, AMimRq kQw kIrqn vYrwgmeI au~cI
im`TI Dun c (cWgyidAw)bolidAW suxwauNidAW[ inq inq hI SuB s`cw aupdyS (mqI)SuB miq
www.Gursevak.com

303

q`qkrw

dyidAw, jo (sYqwin)kukrmI cMcl ivkwrI hMkwrI, sYqwin mn ny (sYqwin)kwm ny


(vM\wieAw)BtkwieAw ^rwb kIqw hY[ (sy)auh (ikq)iks leI icq mhwrwj swihb v`l
(Pyrih)Pyrdw hY, Bwv kusMg ivSy ivkwr v`loN aultw ky mn siqgurU mhwrwj swihb jI dy
ismrn v`l nhIN lwauNdw[ pwZl ho jWdw hY[ rwjy dSrQ jI dy ipqw AjY rwjy jI dy Gry
ieMdomqI suMdr iesqRI vsdI sI, cV@weI kr geI, ies ny rwj Awpxy spu`qR dSrQ jI dy
idqw, Awp pwZl ByKwrI &kIr bx ky Gr 2 iB`iKAw mMgdw iPirAw[ XQw:- AjY su rovY;
BIiKAw Kwie] AYsI drgh imlY sjwie] viSSt munI jI ikhw, hy rwjn! ieauN n kr,
ie`k pihr ismrn kr, ieMdumqI dy drSx krw dyaUN, pr ismrn n kr sikAw[
d`Bu- PrIdw. QIau pvwhI dBu] jy sWeI loVih sBu]) iCj- ih, lqwVI- Aih- ieku
iCjih, ibAw lqwVIAih]) sWeI- qW; sweI dY dir vwVIAih]16] iksy pRymI ny pRym bynqI
kIqI, hy bwbw PrId swihb jI! ijvyN Awp jI qy vwihgurU A`lw pwk dI ikRpw hoeI hY [ sMq
shweI pRym ky; hau iqn kY lwgw pwie] Anuswr dwsn dws qy BI ikRpw kro, swirAWc
mhwrwj dI joiq hI ids pvy qW Awpxy Awp sihnsIlqw pUrn gRIbI dw SuB s`cw aupdyS
dy rhy hn:- hy dwsn dws gRIb kUkr PrIdw! jy sBu c (sWeI)mwlk ivAwpk pRkwSk SuB
guxW dy Anq klwvwn pRkwS hI pRkwS srUp r`b jI dyKxw (loVih)cwhuMdw hY, (pvwhI)rsqy
dI dBu vWg (QIau)ho jw, Bwv jIvq Bwv qoN mr jw[ s& bnwaux leI ieku (iCjih)k`tI
jWdI hY (ibAw)dUjw (lqwVIAih)lqwVI jWdI hY[ ilqV 2 ky s& buxdy hn, sP bx jwvy, qW
(sweI)mwlk r`b jI dy dir gurU Gr mMdr msIq c (vwVIAih)vwVI Bwv ivCweI jWdI hY[
ieauN inmRqw sihnsIlqw pUrn gRIbI SuB guxW Dwrn kryNgw, qW qUM vwihgurU jI dy
(dir)siqsMgq (dir)inrgux bRhm c vwiVAw Bwv lIx ho jwvyNgw[ XQw:- mul KrIdI lwlw
golw; myrw nwau sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu lwieAw iqqu lwgw]) jn
nwnku.hwit ivhwiJAw; hir.gulm gulwmI]) murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru isdik
shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[
pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx
rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw])
PrIdw.Kwku. n inMdIAY; KwkU jyfu n koie] jIvidAw. pYrw qlY; muieAw. aupir
hoie]17]1. au~qm bkqy bwbw vwihgurU PrIdw swihb jI, Apxy mn vYrwgmeI SuB s`cw
aupdyS idMdy hn:- hy &rId! (Kwku)im`tI kdy Bu`l ky vI n (inMdIAY)inMdIey (KwkU)im`tI
(jyfu)ij`fw v`fw hor koie vI (n)nhIN hY[ im`tI coN hI C`qIh pRkwr dy Bojn ibRC, PL sonw
cWdI lohw hIry Awid sB qr@W dy pdwrQW dI auqpqI huMdI hY [ Gxw hI pRym vYrwgmeI aupdyS
hY ik ieh im`tI inmRqw sihq, (jIvidAw)ijauNidAW dy pYrw dy (qlY)Q`ly hY, (muieAw)mrn qoN
aupir hoie jWdI hY[ ies leI hy mn! im`tI n inMdxw kr[ vwihgurU] iesc mhWpurSW
www.Gursevak.com

304

q`qkrw

dI bVI fUMGI rmz hY[ pRq`K ^wk qoN gux gRYhx kIqw hY[ sBnW dIAW qLIAW dy Q`ly pY jwvo
Bwv sB dI ^wk bx jwvo[ auh smW jxwieAw hY, ijs smyN dyh ny im`tI bx jwxw hY [ XQw:iehu qnu hosI Kwk inmwxI gor Gry]1] ies leI ies dyh dw hMkwr nhIN krnw cwhIdw[
PrIdw.Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie] jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir
hoie]17]2. r`b srUp bwbw &rId swihb jI Apxy mn aupdyS idMdy hn:- hy PrIdw!
siqgurW dI (Kwku)crn- DUV n (inMdIAY)inMdIey, (KwkU)crn- DUV (jyfu)ij`fw v`fw hor koie
vI (n)nhIN hY[ ijhVw AOguxI jIv r`b v`loN muieAw nwsqk, sB dy pYrw dy (qlY)Q`ly hY Bwv
pYrW hyT ruL irhw hY, auh siqgurW dI crn- DUV pRwpq krky (jIvidAw)ijauNidAW dI
igxqI c Amr ho ky, sB qoN aupir hoie jWdw hY[ ijvyN Bgq sDnw jI[
PrIdw, Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie] jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir
hoie]17]3. bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! swDUAW dI Kwku bnx dI
(inMdIAY)inMdw n kro, beI swnUM lok kI kihxgy? beI ieh AYfw v`fw AmIr ho ky vI, swDUAW
dI SuB syvw krdw hY[ mhWpurSW dI (KwkU)Kwk bnx (jyfu)ijfw v`fw hor koie vI lwhw
(n)nhIN hY[ XQw:- jb iehu hUAw sgl kI rInw] qw qy rmeIAw Git Git cInw]) srb kI
ryx hovIjY] Awpu imtwie imlIjY] vwihgurU jI dI pRwpqI, sMqW swDUAW siqgurW dI crn- DUV
bnx c hI hY[ so sB dI crn- DUV bnx dy, byAMq hI &wiedy hn[ mhwqmw dy (pYrw)crnW
dy (qlY)qLIAW dI Kwk auf ky, (jIvidAw)ijauNidAW Aqy (muieAw)mirAW aupir (hoie)ho ky
Bwv pY ky, piv`qR krdI hY[ ijvyN ie`k mirAw bMdw, Apxy Gr A`gy ipAw sI[ swDUAW dI
mMflI kIrqn krdI koL dI lMGI, crn DUV aupr pYx qoN s`cKMf jw visAw[
PrIdw, Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie] jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir
hoie]17]4. &rId swihb jI kihMdy hn:- siqgurW dI jo Kwku bxy hn, auh iksy
(inMdIAY)inMdxw (n)nhI krdy[ ies leI aun@W dI inMdw n kro[ aun@W c swry hI gux hn[
XQw:- sgl gux.Avguxu n koeI; hoih nIqw nIqw] siqgurW dI (KwkU)Kwk bxy hoey, mhWpurSW
(jyfu)ij`fw v`fw, hor koie vI dMBI gurU (n)nhIN ho skdw, auh sB qoN au~cy su`cy hn[ XQw:Ehu sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw Bgvwnu])
XQw:- mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih; imilE hY jIAwvnhwrw] Aqy (muieAw)mrx qoN
auipr (hoie)ho gey[ XQw:- jnm mrx duhhU mih nwhI; jn praupkwrI Awey] ijvyN sRI
kbIr swihb jI[ vw muieAw aupir hoie]17] siqgurW leI (muieAw)mr ky Bwv ShId ho ky,
sB qoN aupir hoie gey, snmuK Amr ShIdW c igxy gey[ koit bRhmMf aun@W dw js krdy
hn[ ijvyN BweI mqIdws swihb jI, BweI sqIdws swihb jI, BweI idAwlw swihb jI
Awid[
www.Gursevak.com

305

q`qkrw

l`b- PrIdw. jw lbu, qw nyhu ikAw; lbu q kUVw nyhu] ikcru. Jiq lGweIAY; Cpir qutY.
myhu]18] vwihgurU bRhm srUp bwbw &rId swihb jI &urmw rhy hn, hy PrIdw! Akwl purK
jI dI bMdgI kridAW, jw qyry AMdr, Dn pdwrQ joVn Kwx dw (lbu) lwlc hY, qw qyrw r`b
nwl (nyhu) pRym (ikAw) kI hY? Bwv pRym nhIN hY, jy (lbu) lwlc hY, q qyrw (kUVw) JUTw (nyhu)
pRym hY, prm ipAwry r`b jI nwL pRym nhIN, pRym ibnw AMdr ^wlI, sRIr suAwh hI hY [ XQw:AMdru KwlI.pRym ibnu; Fih FyrI.qnu Cwru]
ikcru. Jiq lGweIAY; Cpir qutY. myhu]18] ijvyN zor dI (myhu)vrKw hox nwl Cpir
(qutY)tu`t jwvy, (ikcru)iks qr@W (Jiq)smW lGweIAY? nhIN lMGdw rihxw muSkl ho jwvygw[
sRIr iB`jx nwl TMF l`gygI[ ieauN mhwrwj nwl JUTw pRym hY, Kwx dw lwlc pdwrQ joVn dw
lwlc[ pUjw dw Dwn zihr, Dn pdwrQ iek`Tw kr ilAw[ gurU pMQ dI syvw, gaU grIb nw
idqw qy Awpxy suK Arwm leI vrqx l`g ipAw[ lbu kuqw.kUVu cUhVw; Tig KwDw murdwru])
(lbu)izAwdw Kwx dw lwlc l`b hY[ ieh ku`qw suBwA hY, ku`qy dw jUTw Kwx dy qu`l hY [ bwbw
horu Kwxw KusI KuAwru] ijqu KwDY qnu pIVIAY mn mih clih ivkwr]1] (16) pytu BirE
psUAw ijau soieE mnuKu jnmu hY hwirE]1]) iPtu ievyhw jIivAw; ijqu Kwie vDwieAw pytu]
nwnk scy nwm ivxu; sBo dusmnu hyqu] prmpUjnIk s`cy siqgurW dy b^Sy s`cy nwm qoN ibnw,
ivSy pdwrQ Bogx dy ijqny vI ihq hn, ieh swry hI vYrI hn[
PrIdw. jMglu jMglu ikAw Bvih; vix kMfw moVyih] vsI rbu ihAwlIAY; jMglu ikAw
FUFyih]19] vwihgurU bwbw PrId swihb jI AMdr bwhr Akwl inrgux inrMkwr jI
swiKAwq krky ivsmwd AvsQw c &urmw rhy hn:- hy dwsn dws gRIb PrIdw! jMglu jMglu
(ikAw) kI (Bvih) BauNdw iPrdw hYN? ij`Qy ivroDI Syr ir`C s`p (vix)ibR`C dy (kMfw)kMfy qYnUM
(moVyih) moVdy hn, qyry rwh c rok pauNdy hn, d`u K idMdy hn[ (rbu)vwihgurU Akwl purK jI,
qyry (ihAwlIAY)ihrdy c, (vsI)vsdy hn[ XQw:- idl mih Koij, idlY idil Kojhu; eyhI
Taur mukwmw]) nau iniD; AMimRqu pRB kw nwmu] dyhI mih; ies kw ibsRwmu]) bwhrly jMglu c
jW sMswr rUpI jMglu c (ikAw)kI (FUFyih)Koj irhw hYN? ikAw jMglu FUFI jwie; mY Gir bnu
hrIAwvlw] sic itkY Gir Awie; sbid auqwvlw]1]) kwhy ry; bn Kojn jweI] srb
invwsI sdw Alypw; qohI sMig smweI]1] jdoN mn, irdy coN bwhr sMswr rUpI jMgL c jWdw
hY, kwm kRoD loB moh hMkwr vYr mwVy sMklpW AOguxW dy kMfy v`jdy hn[ XQw:- eIN mqwey h`k b
pyS swihbwny idl bvd] cUM bsihrw my rvI dr goswey vIrwnw nysq] (BweI swihb BweI nMd
lwl isMG) ijn@W pCwqw r`b Awpxy iv`c, iqn@W dI bu`kl ivc rihMdw[ ikauN jWdy iv`c jMglW
dy, r`b jMgl iv`c n bihMdw[
PrIdw. ienI inkI jMGIAY; Ql fUMgr BivEim@]) kU`jVw- Aju PrIdY. kUjVw; sY kohW
QIEim]20] prmpUjnIk vwihgurU jI, bwby &rId swihb jI dy Avqwr c pRgt ho ky, ibRD
www.Gursevak.com

306

q`qkrw

AvsQw dI hwlq bhuq hI duK`lI dsdy hn[ jo hr pRwxI mwqR qy ieh ibRD AvsQw dy d`uK
AwauNdy hn[ hy PrIdw! qUM ApxIAW (ienI)ien@W (inkI)in`kIAW (jMGIAw)ipMjxIAW l`qW nwl,
(Ql)mwrUQl (fUMgr)phwV qy (BivEim@)BauNdw iPirAw hYN, hy PrIdY! Aju qyrw ieh
(kUjVw)ku`jw lotw, (sY)sYNkVy kohW dUr (QIEim)ho igAw hY[ mMjy qy ipAW, ku`jy q`k bWh nhIN
phuMcdI[ Awp pwsw nhIN lY skdw[ ij`Qy bWh peI hY, EQy hI peI rihMdI hY, ijn@W ibRDW
koeI sWBdw nhIN, aun@W dy sRIr c kIVy ikRm pY ky, sRIr Kwx l`g jWdy hn[ swvDwn kr
rhy hn, bMdgI kro jI[ XQw:- jb lgu; jrw rogu nhI AwieAw] jb lgu; kwil gRsI nhI
kwieAw] jb lgu; ibkl BeI nhI bwnI] Bij lyih ry mn; swirgpwnI]2] Ab n Bjis;
Bjis kb BweI] AwvY AMqu; n BijAw jweI]) byVw. bMiD n sikE; bMDn kI vylw] Bir
srvru jb aUClY; qb qrxu duhylw]1]) sRvnn ibkl Bey sMig qyry; ieMdRI kw blu Qwkw] crn
rhy kr Frik pry hY; muKhu. n inksY bwqw]3]) PrIdw jW qau Ktx vyl; qW qU rqw dunI
isau] mrg svweI nIih; jW BirAw qW lidAw]8]) dyKu PrIdw. ju QIAw; dwVI hoeI BUr]
Aghu nyVw AwieAw; ipCw rihAw dUir]9]) PrIdw. ikQY qYfy mwipAw; ijn@I qU jixEih] qY
pwshu. Eie lid gey; qUM. AjY n pqIxoih]) PrIdw. isru pilAw. dwVI plI; muCW BI
plIAW] ry mn. gihly bwvly; mwxih ikAw rlIAW]) buFw hoAw syK PrIdu; kMbix lgI dyh]
jy sau vir@Aw jIvxw; BI qnu hosI Kyh]) A`KIN- PrIdw. AKI dyiK pqIxIAW; suix suix rIxy
kMn] swK pkMdI AweIAw hor kryNdI vMn]11]) cauQY phrY rYix kY, vxjwirAw imqRw; ibriD
BieAw qnu KIxu] AKI AMDu. n dIseI, vxjwirAw imqRw; kMnI. suxY n vYx] AKI AMDu. jIB
rsu nwhI; rhy prwkau qwxw] gux AMqir nwhI. ikau suKu pwvY; mnmuK Awvx jwxw] KVu pkI.
kuiV BjY ibnsY; Awie clY ikAw mwxu] khu nwnk. pRwxI cauQY phrY; gurmuiK sbdu
pCwxu]4])
rwqIN[ DuiK DuiK poly- PrIdw. rwqI vfIAW; DuiK DuiK auTin pws] iDgu iqn@w dw
jIivAw; ijn@w ivfwxI Aws]21] {suK dw smW bhuq hI qyzI nwl lMG jWdw hY[ ijvyN pqI jI
dy ivCoVy c, nOjvwn bIbI rwq bhuq hI v`fI l`gdI hY, pwsy DuK 2 auTdy hn[ idl c
iq`KI cIs pYNdI hY, auh smW bVw hI du`Kdwiek lMbw bx jWdw hY, iqvyN prmpUjnIk vwihgurU
bwbw &rId swihb jI, prm ipAwry vwihgurU swihb jI dy ivCoVy dI hwlq, Awp duAwrw
&urmw rhyy hn:- hy vwihgurU Akwl purK jI! Awp jI dy ivCoVy c, (rwqI)rwqW j`ugW nwloN
v`D vfIAW 2 jwpdIAW hn[ ivCoVy dI mMdI hwlq c, pwpW ivkwrW c, ivCoVy dI A`g nwl
(pws)pwsy DuiK DuiK ky (auTin)au~T rhy hn[ XQw:- qip qip luih luih; hwQ mrorau]
bwvil hoeI; so shu lorau]) PrIdw glI su sjx vIh; ieku FUMFydI n lhW] DuKW ijau mWlIh;
kwrix iqMn@w mw iprI]87]) mY nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau.idRsit n krY rucWgY ])
hau rih n skw. ibnu dyKy pRIqmw; mY. nIru vhy vih. clY jIau ]) aufInI aufInI aufInI] kb
www.Gursevak.com

307

q`qkrw

Gir AwvY rI]) mY rovMdI. sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU]) mwJ mhlw 5; caupdy Gru 1]
qWeIN- myrw mnu locY; gur drsn qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI] iqRKw. n auqrY, sWiq
n AwvY; ibnu drsn. sMq ipAwry jIau]1] hau GolI. jIau Goil GumweI; gur drsn sMq
ipAwry jIau]1] rhwau] qyrw muKu suhwvw jIau; shj Duin bwxI] icru hoAw; dyKy swirMgpwxI]
DMnu su dysu. jhw qUM visAw; myry sjx mIq murwry jIau ]2] hau GolI. hau Goil GumweI; gur
sjx mIq murwry jIau]1] rhwau] iek GVI n imlqy; qw kiljugu hoqw] huix kid imlIAY;
ipRA quDu BgvMqw] moih rYix n ivhwvY, nId n AwvY; ibnu dyKy gur drbwry jIau]3] hau GolI
jIau Goil GumweI; iqsu scy gur drbwry jIau]1] rhwau] Bwgu hoAw. guir sMqu imlwieAw] pRBu
AibnwsI; Gr mih pwieAw] syv krI. plu csw n ivCuVw; jn nwnk; dws qumwry jIau]4]
hau GolI. jIau Goil GumweI; jn nwnk dws qumwry jIau] rhwau]1]8] ikauNik v`fIAW rwqW
c, mnmuK bMdgI nhIN krdy[ ien@W rwqW c vwihgurU 5 jpxw sI, nhIN jipAw[ iqn@w dw
jIivAw (iDgu)iDRkwr hI iDRkwr byAMq vwrI iP`ty mUMh, lwhnq hY [ XQw:- iDRgu iDRgu KwieAw,
iDRgu iDRgu soieAw; iDRgu iDRgu kwpVu AMig cVwieAw] iDRgu srIru kutMb sihq isau; ijqu huix
Ksmu n pwieAw] mhwrwj swihb jI C`f ky, ijn@w (ivfwxI)ibgwnI, ^rwb krn vwlI,
BUqW dI pUjw krn, jIAW v`Fx mwrn swVn pCwVx A`gW lwaux bMb su`tx, iBAwnk zor
zulm fwky mwrn dI KotI Aws hY[ XQw:- (pauVI 5 pauVI pMjvW sB QweIN pV@o jI) pauVI
5] lY Pwhy.rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih nwir prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I
dyin.ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw;
iql pIVy GwxI])
PrIdw.jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] hyVw jlY mjIT ijau; aupir
AMgwrw]22]1. vwihgurU prmpUjnIk sRI Bgq swihb jI jMgL c bMdgI krdy sn[ ien@W dy
prm- im`qR BweI j`sy jI ny ien@@W pws Aw ky, ku`J Kwx mMigAw, qW bwby vwihgurU &rId
swihb jI ikhw,hy prm ipAwry (imqw)im`qR j`sy jI! Awp jI dy (AwieiVAW)AwieAW, jy
(mY)dwsn dws pws pdwrQ (hodw)huMdw, Awp jI pwsoN (vwirAw)vrj ky Bwv lukw ky jy r`Kdw
qW, dwsn dws dw (hyVw)sRIr ieauN (jlY)jL jwvy, (ijau)ijvyN m`cdy (AMgwrw)AMigAwrW aupir
mjIT sVdw hY[
PrIdw. jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] hyVw jlY mjIT ijau; aupir
AMgwrw]22]2. vwihgurU bwbw &rId swihb jI pRym inmRqw nwl snmuK pRym bynqI krdy hn:hy prm (imqw)im`qR Akwl purK jI! jy (mY)dwsn dws ieh jwxdw huMdw ik Awp jI, sB
AkwrW, dwsn dws dy idlc hI (AwieiVAW)Awey hoie hoN, Bwv idl c hI vs rhy hoN, qW
Awp jI qoN (vwirAw)kurbwn (hodw)huMdw[ ikvyN kurbwn huMdw? (ijau)ijvyN mjIT AMgwrw aupir
(jlY)sVdw hY myrw (hyVw)sRIr Awp jI qoN ieauN kurbwn huMdw, Awp jI pRwpiq kr lYNdw[
www.Gursevak.com

308

q`qkrw

PrIdw. jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] hyVw jlY. mjIT ijau; aupir
AMgwrw]22]3. bwbw &rId swihb jI jYsI, iksy ny vI jodVI myhnq bMdgI, ms`kq GwL
kmweI nhIN kIqI[ 36 swl myhnq kridAW sRIr su`k ky h`fIAW hI rih geIAW[ ivCooVy c
rMg kwLw ho igAw[ 36 vr@y dI Gwl kmweI mgro, bwr@W vry@ r`b rUp pIr Swh sr& jI dI,
bVI BwrI in`gr SuB s`cI syvw krky, prm- pRsMnqw leI[ AqI hI TMF c A`g buJ geI,
Apxy pIr jI leI, A`g lYx gey[ A`g dy bdly BwvyN A`K k`F ky idqI, pr sI nhIN aucwrI[
Apxy bRhm- iv`idAw dy dwqy nwl ieqnw gwV@w idlI pRym sI, ijs pRym c inrXqn gurbwxI
&urI[ pIr jI dw kudrqI ivCoVw pY igAw[ Swh sr& jI dI icqvnI kridAW idl c bhuq
hI ipAwr au~iTAw, qW ivjog dw bVw BwrI du`K mMinAW[ XQw:- jwnI ivCMunVy. myrw mrxu
BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]) ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] iDRgu jIvxu
sMswir; qw kY pwCY jIvxw] Awpxy gurU pIr jI cyqy krky rom 2 krky rox l`gy[ XQw:- mY
rovMdI.sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU] ieku n runw.myry qn kw ibrhw; ijin hau iprhu
ivCoVI] Awp jI dw vYrwg J`ilAw hI n jwvy[ hzUurI syvk vI vYrwg krn l`gy, zmIn
Asmwn kMDW vI rox l`gIAW[ jdoN bwbw jI roxo hty qW pRymI syvkW AqI inmRqw pRym SrDw
sihq ikhw, Awp jI pIr jI dI bVI BwrI SuB syvw kIqI hY, A`K dy ky A`g ilAwey sI, qW
&urmwieAw:PrIdw. jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] r`b rUp bwbw PrIdw swihb jI kihMdy
hn:- hy (imqw)im`qR ^udw! jy (mY)dwsn dws ieh pqw (hodw)huMdw ik Awp jI dwsn dws dy
murSd pUrn vYrwgI iqAwgI Swh sr& jI dw prm- piv`qR srUp Dwr ky (AwieiVAW)Awie hoN,
qW dwsn dws Awp jI qoN (vwirAw)kurbwn huMdw[ (ijau)ijvyN mjIT AMgwrw aupir (jlY)sVdw
hY, iqvyN Awp jI Smw rUp ho ky bLdy, dwsn dws dw (hyVw)sRIr, pqMgw bx ky Awp jI dy
aupir sV jWdw, Bwv AMg 2 krky, Awp jI qoN kurbwn ho jWdw[ pr A&sos hY ik dwsn dws
Awp jI dy s`cy crnW c rihMidAW, Awp jI isAwx nhIN sikAw[ BwvyN isAwixAW qW sI
pr Azr zrn vwlI DIrjDwrI AvsQw c ieh bcn kih rhy hn[
PrIdw. jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW]4. ijn@W mhWpurSW qoN bRhm- iv`idAw pRwpq kIqI
hovy aun@W dI AYnI BwrI kdr krnI cwhIdI hY[ DMn bwbw &rId swihb jI, DMn Awp jI dI
kmweI[ ies c Apxy murSd dw fUMGw Adb siqkwr ipAwr qy fMUGI rmz hY [ ijs qy
bIiqAw jW Awaux vwlw ieqhws vI l`gygw[ ijvyN siqgurU pihly pwiqswh jI ny murdw Kwx
ikhw, kyvl siqgurU dUjy pwiqswh jI ny hI gurU jI pwrbRhm rUp jwx ky, bcn mMn ky
ipAwrI is`KI dw bIj r`K ilAw[ ijn@W ny bcn n mMinAw, rupeIAW mohrW dIAW pMfW bMn@ ky
GrW ilAwey, is`KI qoN Kwrj ho ky, bVIAW KuSIAW mnweIAW, pr jdoN gurU AMgd dyv swihb
jI nUM, nwnk ndrI ndir inhwl] Anuswr sjy idvwn c gurqw g`dI qy ibTw ky, swry jgq
www.Gursevak.com

309

q`qkrw

crn- kmlW qy pwieAw, do cOrdwr cOr krn lwey qW dwsn dws vrgy lwlcI, ijn@W ny
ipAwrI is`KI iqAwgI sI ieauN pCuqwaux l`gy:PrIdw jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI dy khy
Anuswr k`lw 2 kihx l`gw ik hy Akwl purK imqw jI! jy dwsn dws ieh pqw huMdw ik
Awp jI vwihgurU jI dy Avqwr, sB qoN v`fy siqgurU nwnk dyv swihb jI srUp c
(AwieiVAW)Awey hoN, qW kdy Bu`l ky vI rupeIAW pYisAW dy lwlcc, is`KI qoN bymuK n huMdw,
sgoN (hodw vwirAw)Awp jI qoN kurbwn ho jWdw[
hyVw jlY mjIT ijau; aupir AMgwrw]22] ArQ au~pr pV@o[
5. ies qrW@ dunIcMd 200 juAwn lY ky B`ijAw qW AnMdgV@ ikly qoN auqrn smyN l` q tu`t
geI[ sRI AMimRqsr swihb jI ivKy AwieAw qW spnI ny fMg idqw[ ip`CoN hwie 2 krky
pCuqwieAw[ 6. nMd cMd AnMdpuroN B`j ky krqwrpur AwieAw qW DIr m`l dy nlwiek syvkW ny
mwr idqw[
PrIdw. jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI dy khy
Anuswr P`qy ny pCuqwvw kIqw:- hy (imqw)imqR Akwl purK jI! jy (mY)dwsn dws ieh jwxdw
(hodw) huMdw ik Awp jI swihb sRI gurU goivMd isMG swihb jI Avqwr Dwr ky (AwieiVAW)Awey
hoN qW Awp jI qoN (vwirAw)kurbwn ho jWdw[ kdy Bu`l ky vI Awp jI dy pws, JUTI sONh Kw ky,
GoVI qoN jvwb n idMdw Aqy n hI s`p dy fMg krky, qVP 2 ky mrdw[ hyVw jlY mjIT ijau;
aupir AMgwrw]22] ArQ au~pr pV@o[)
8. iesy qr@W hy imqR Akwl purK jI! jy mYN ieh jwxdw huMdw ik Awp jI siqgurU Arjn dyv
swihb jI rUp Dwr ky myry pws Awey hoN, qW dwsn dws isAwxdw[ gurU doKI jhWgIr bx ky,
Awp jI kSt dy ky ShId n krdw, sgoN,
hyVw jlY mjIT ijau; aupir AMgwrw]22]9. siqgurU rwmdws swihb jI dw iPtkwirAw
nOrMgw bx ky, siqgurU nOvyN pwiqswh jI, Coty SwihbzwidAW, isMG isMGxIAW ShId n krdw
Aqy dsvyN pwiqswh jI qy POjW cV@w ky, jMg n krdw[ vw ByK Dwr ky hr vyly pUVy, l`fU pyVy
Kw ky n gLdw[ hr vyly ivSy, inMdw, rUp dyKx c Aqy loB moh hMkwr c n sVdw[ ies qr@W
hr mMd &urny dI s&weI leI ieh ZUV@I rmz hY [ so ieh slok hr vyly pV@dy rihxw cwhIdw
hY[
ibjau-rIAW ik`kir- PrIdw. loVY dwK ibjaurIAW; ikkir bIjY jtu] p`tu- hMFY auNn
kqwiedw; pYDw loVY ptu]23] vwihgurU prmpUjnIk bRhm srUp bwbw &rIdw swihb jI
&urmwauNdy hn:- ijvyN (jtu)jV@ mUrK, ikkir dw dr^q kMfy (bIjY)bIjdw hY,
(ibjaurIAW)ibjaur ielwky dIAW (dwK)dwKW sOgI (loVY)cwhuMdw hY, ieh ikvyN ho skdw hY?
XQw:- bIjy ibKu,mMgY AMimRqu; vyKhu eyhu inAwau] ieauN mUrK jV@ hMkwrI jIv, corI fwky kukrm
www.Gursevak.com

310

q`qkrw

AOgux ivkwrW qmwkU niSAW c K`cq hox, bydu pVY; muiK mITI bwxI] jIAW kuhq; n sMgY
prwxI]3] Anuswr jIAW kohx pwp krm krn rUp ikkir kMfy bIj irhw hY[ dwKW vWg,
pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anuswr Anhd Junkwr
dw suK jIvn mukqI cwhuMdw hY[
p`tu- hMFY auNn kqwiedw; pYDw loVY ptu]23] ijvyN auNn (kqwiedw)k`qdw (hMFY)iPrdw hY,
(ptu)kULw rySm (pYDw)pihnxw (loVY)cwhuMdw hY[ ieauN auuNn k`qx vWg, swkq ksweI, jIAW
bMbW nwL &Ukx pu`Ty kMm krn rUp auNn (kqwiedw)k`qdw hY[ ptu vWg, nwmY iKMQw; nwmY
bsqru] Anuswr nwm rUpI koml ptu dw bsqR pihnxw cwhuMdw hY, ieh ikvyN ho skdw hY?
XQw:- ByfY pUCil ligAW; ikau pwir lGIAY] BUqY kyrI dosqI; inq shsw jIAY] ndI iknwrY
ruKVw; vyswhu n kIAY] imrqk nwil vIAwhIAY; sohwg n QIAY] ivsu hlwhl bIij kY; ikau
Aimau lhIAY] bymuK syqI iprhVI; jm fMfu shIAY]7] (34- 7)
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- pwpW rUpI kMfy bIjxy auNn kqxy krky kYNsr eyfz
ibmwrIAW jmW jUnW dy kSt imlxgy[ pUrn Bgq jI dw hukm hY, mwVy krm iqAwg ky
inSkwm syvw pRymw BgqI bMdgI krky inhwl hovo jI[ XQw:- srb Drm mih; sRyst Drmu]
hir ko nwmu jip; inrml krmu]) sYXw] dyh isvw. br moih iehY; suB krmn qy. kbhUM n
tro] n fro. Air so jb jwie lro; inscY kr. AwpnI jIq kro] Aru isK hO. Awpny hI mn
ko; ieh lwlc. hau gun qau aucro] jb Awv kI AauD indwn bnY; Aq hI rn mY. qb jUJ
mro]) ibKY bnu PIkw, iqAwig rI sKIey; nwmu mhw rsu pIE]
PrIdw. glIey ickVu, dUir Gru; nwil ipAwry nyhu] clw q iBjY kMblI; rhW q qutY
nyhu]24] prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn pRkwS srUp Ajpw jwp
inrMkwr jI ny, prmpUjnIk bwby &rId swihb jI dw prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr Dwr ky,
bVI hI kTn mS`kq pRymw- BgqI kIqI, jo kihx kQn c nhIN Aw skdI[ siqgurU gRMQ
swihb jI mhwrwj dI pRwpqI qoN pihlW, eysy qr@W imhnq krnI pYYNdI sI[ gRIbI ZulwmI bhuq
hI izAwdw sI[ bMdgI vwly mhWpurS Bu`K aunINdRw qRyh Duu`p TMF shwrdy [ A`j dy j`ug c, iksy
vyly zbwn suAwdly pdwrQ qoN ivhlI nhIN huMdI, ijvyN b`krI hr vyly mUMh mwrI hI jWdI hY,
BwvyN sRIr rogI ho jwey, qW BI mYN ku`qw KweI hI jWdw hW[ bwby &rId swihb jI dy smyN bhuq
hI swdgI sI[ dyS c ^UhW dI bhuq hI Gwt sI[ AMgRyzW ny nihrW k`FIAW[ bwbw &rId
swihb jI qy ien@W dy mwqw mirXm jI dI ivSyS hI ikRpw hoeI sI, ieh pUrn mwqw jI mMny
hn, ijvyN Bgq DR jI dy mwqw jI sunIq, gurmuiK nyk swaU suSIl pqIbRqw sn[ jdoN Awp jI
CotI AvsQw c sn, mwqw jI ny kihxw, hy ipAwry b`cy! pUrn pRym sihq jwp bMdgI kro [
Awp jI ny A`KW mIt ky bMdgI jwp krn l`g jwxw, mwqw jI ny co rI mus`ly hyTW Skr r`K
dyxI, qW iPr kihxw, mus`lw cu`k ky vyKo jI! pUrn ^udw jI ny Awp jI S`kr b^SI hY[
www.Gursevak.com

311

q`qkrw

so mwqw jI ny Awp bMdgI krnI qy Awp jI qoN krwauxI[ Awp jI nwm jpx dw pUrw cskw
rs AnMd bx igAw[ sMswr AqI hI duKI dyK ky pUrn vYrwg ho igAw, Awp jI jMgL
cly gey[ XQw:- isD swiDk. igrhI jogI; qij gey Gr bwr]) mY dyvwnw BieAw AqIqu])
qWeIN- hmrw mnu. bYrwg ibrkqu BieE; hir drsn mIq kY qweI]) min bYrwgu BieAw;
drsnu dyKxY kw cwau]) hau. rih n skw. ibnu dyKy pRIqmw; mY. nIru vhy vih. clY jIau ]) iek
GVI. n imlqy; qw kiljugu hoqw] huix kid imlIAY; ipRA quDu BgvMqw] moih. rYix. n ivhwvY,
nId n AwvY; ibnu dyKy. gur drbwry jIau]) Awsw Gru 4 mhlw 1 <> siqgur pRswid]
qWeIN- dyviqAw. drsn kY qweI; dUK BUK qIrQ kIey] jogI jqI jugiq mih rhqy; kir kir
Bgvy ByK Bey]1] qau kwrix swihbw rMig rqy] qyry nwm Anykw rUp Anqw; khxu n jwhI qyry
gux kyqy]1] rhwau] dr Gr mhlw.hsqI GoVy; Coif ivlwieiq dys gey] pIr pykWbr swilk
swidk; CofI dunIAw Qwie pey]2] swd shj suK.rs ks qjIAly; kwpV Cofy cmV lIey]
duKIey drdvMd dir qyrY; nwim rqy drvys Bey] KlVI KprI lkVI cmVI; isKw sUqu DoqI
kIn@I] qUM swihbu. hau sWgI qyrw; pRxvY nwnku jwiq kYsI]4]1]33]) gurmuiK; Kojq Bey
audwsI] qWeIN- drsn kY qweI; ByK invwsI] swc vKr ky; hm vxjwry] nwnk gurmuiK
auqris pwry]18]
prmpUjnIk bwbw jI dirAw iknwry bMdgI kr rhy sn, byVI fu`bx qoN, fu`by bMdy bwbw jI
swhmxy pw idqy[ dovyN h`Q joV ky, roNidAW DwhW mwridAW pRym bynqI kIqI, hy ^udw srUp &kIr
sweIN jI! rihm kro rihm! rihm krky ien@W izMdw kro jI, nhIN qW AsIN BI ro 2 ky ie`Qy
hI mr jwvWgy[ bwbw jI bhuq hI qrs AwieAw, gL c p`lw pw Ardws kIqI,hy prm
pwk ^udw jI! mirAW dy snyhI ivrlwp kr rhy hn, pUrn myhr krky ien@W ijauNdy kr dyvo
jI[ vwihgurU jI v`loN Avwzw AwieAw,ieh rzw dy iblkul hI ault hY [ XQw:- hukim
rjweI clxw; nwnk. iliKAw nwil]) qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku
mWgY] dubwrw ikhw, jI myhr krky izMdw kro[
inrMkwr jI ny ikhw, hy ipAwry jI! jykr ien@W ijauNdy krwauxw hY, qW Awp jI pRwpqI
leI, v`fI Gwlxw mskq krnI pvygI, ikauN jo rzw nhIN mMn rhy [ qIjI vwr ikhw,
mhwrwj! ikRpw krky ien@W jwn bKSo jI! duAw krn qoN ijauNdy ho gey [ bwrW swl ibR`CW
qoN PL qoV ky KWdy rhy[ bVI hI kTn bMdgI kIqI[ Kwx sOx dunIAwvI vifAweI pihn@x Dn
lwlc nhIN sI[ bwrW swl bwAd Gry Awey[ mwqw jI drSn krky, bhuq 3 hI KuS hoey[
XQw:- mwqw kY min; bhuqu ibgwsu] Awp jI kysI nuhwaux bwAd, kys vwhux l`gy, pIV hox
qoN sI khI, mwqw jI ikhw, hy ipAwry b`cy! ibR`CW dy PL qoVdw, p`qy DUh ky KWdw sI, kI aun@W
qklI& nhIN sI huMdI? Pyr Gxw vYrwg Dwr ky, bwrW swl imhnq kIqI, kwT dI rotI pyt
nwl bMn@ leI[ ijhVy PL Q`ly if`gy huMdy auh hI Kw ky guzwrw kr lYNdy [ hux vrgy sRIr nhIN
www.Gursevak.com

312

q`qkrw

sn, dyhW bhuq hI qkVIAW sn[ kyvl nwm dy ADwr ho gey[ XQw:- ieik; inrMkwrI nwm
AwDwir] ies pRkwr bhuq siq sMqoK Awp jI ny kmwieAw, jo kihx kQn c nhIN Aw
skdw[ XQw:- sbr AMdir. swbrI; qnu eyvY jwlyin@] hoin njIik. Kudwie dY; Byqu.n iksY
dyin]
Sihr pwkptn aujwV ivKy, ^Uh c BI p`uTy lmkdy rhy, ^Uh Ajy hwzr hY [ qp`isAw kridAW
qoN, kwvW ny sRIr dw mws TUMgxw kIqw, C`qI swl bVI BwrI s^q imhnq kIqI pr iPr BI
vwihgurU jI dI pRwpqI, Awqm iqRpqI n hoeI[ XQw:- PrIdw. qnu sukw ipMjru QIAw; qlIAW
KUMfih kwg] AjY su. rbu n bwhuiVE; dyKu. bMdy ky Bwg] vwihgurU jI ny gMBIr DIr AMimRq im`TI
Avwz c ikhw, jI! hux pUrw gurU Dwr ky, aun@W dI syvw kmweI krky, prm pRsMnqw lvo
jI iPr l`gy &kIrW dI Koj krn, &kIr bVy hI dyKy[ ie`k jg@w ien@W ny icVIAW ikhw,
mr jwau icVIE mr geIAW[ iPr ikhw, ijauNdIAW ho jwau[ ijauNdIAw ho geIAW[ A`gy
gey, ie`k pqIvRqw ^Uh qy pwxI BrdI sI, ien@W ikhw, hy b`cI! pwxI ipAw[ auh CyqI
pwxI f@olI geI, aus ikhw jI DIrj kro[ ikauNik aus dI BYx dy Gr A`g l`gI sI, au~QoN
pwxI pw ky buJw rhI sI[ ien@W dy DIrj n krn qoN ikhw, pwxI mMgdy hoN DIrj nhIN krdy,
ie`Qy ieh nhIN ik mr jwau icVIau, ijauNdIAW ho jwau icVIE, Bwxy dy ault kIqw hY [
pqIvRqw ny aulwmw idqw, bVw hI vYrwg hoieAw, rox l`g gey, roNdy 2, Swhsr& A`lh pwk jI
dy pws Aw gey[ ipAwry ^udw jI dy ivjog c, sRIr dw rMg kwlw k`t ho igAw, Swhsr& jI ny
jWidAW dy hI tkor kridAW ikhw, kwlI koiel; qU ikq gun kwlI] sux ky Awp jI dyy lUM
kMFy KVy@ ho gey[ kbIr. siqgur sUrmy; bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI Buie igir pirAw;
prw. kryjy Cyku]194] vwlI mhW mhW ivsmwd hwlq sI[ Awp jI ny s`jy K`by dyiKAw, ie`Qy
koiel nhIN hY, jwixAW ieh qW dwsn dws hI tkor kIqI hY, prm ipAwr nwl ikhw,
Apny pRIqm ky; hau ibrhY jwlI] Awpxy pRIqm Akwl purK jI dy (ibrhY)ivCoVy c jLI
hoeI hW[ XQw:- qip qip luih luih; hwQ mrorau] bwvil hoeI; so shu lorau] kyvl Akwl
purK jI dI pRwpqI dI SuB s`cI ie`Cw hY[ Awpxy pIr gurU Swhsr& jI dw v`fy qVky ieSnwn
krwauNdy[ ieauN syvw kridAW 2 bwrW swl lMG gey, s^q imhnq mSkq kridAW pUry
ATqwlI swl ho gey[ pihlI rwq izAwdw mINh pYxy krky, DUAW buJ igAw[ Awpxy gurU
pIr jI dw v`fy qVky ieSnwn krwauxw sI, sMsw bx igAw[ aus vyly f`bI dI A`g nhIN sI[
gohy DuKdy d`b lYNdy jW DUxw qpweI r`Kdy sn[ Awp jI ny vIcwirAw, jy A`j smW KuMJ igAw
qW ATqwlI vry@ dI imhnq AYvyN jwvygI[ A`g lYx gey, pwkptn Sihr c ie`k Gr dIvw
bl irhw sI, bUhw KVkwieAw, AMdr jw ky vyiKAw C`tI &UkI bysvw bYTI hY [ aus ikhw, myry
koLy bih jw Awp jI ny ikhw, dwsn dws r`b dw k`uqw hY, ieh BYVw kMm dwsn dws nhIN
kr skdw[ XQw:- kbIr kUkru.rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh
www.Gursevak.com

313

q`qkrw

jwau]) hm kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) mn quAwnw; qU kudrqI
AwieAw] sg nwnk.dIbwn msqwnw; inq cVY svwieAw]) PrIdw by invwjw kuiqAw; eyh n
BlI rIiq] kbhI cil n AwieAw; pMjy vKq msIiq]70] myry leI ieh g`l cMgI nhIN[
vysvw kI pqw sI? ien@W dw lMU 2 pRym vYrwg iqAwg c rMigAw hY [ prmpUjnIk prm
ipAwry pRIqm jI dy pRym c lIx drSnW dy pRIiqvwn, pUrn vYrwgvwn v`fBwg mhWpurS hn[
XQw:- ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk. sun ry mnw; iqh nr mwQY
Bwg]) mn kI ibrQw mn hI jwxY; Avru ik jwxY ko pIr preIAw] kihMdy, A`g dyau jI!
dwsn dws ny Awpxy gurU pIr jI dw ieSnwn krwauxw hY, qW vysvw koeI G`t nhI sI, auh vI
C`tI &UkI sI, kihMdI, cMgw jy myry koLy nhIN bihxw, qW iPr ie`k A`K k`F ky dy, A`g lY
jw[ ieqnI v`fI Srq r`K idqI, Es vyly dlyr Syr sUrbIr mrd bhwdr ny cwkU nwl A`K
k`F ky vysvw dy idqI Aqy Awp p`tI bMn@ leI, A`g lY ky gohw DuKw ky, b`ukl c lY ilAw,
purwxW zmwnw sI, ikhVw koeI p`kIAW vIhW sn, mINh kwrx gLIAW c ic`kV sI, aus vyly
dI hwlq d`sdy hn:PrIdw. glIey ickVu, dUir Gru; nwil ipAwry nyhu] clw q iBjY kMblI; rhW q qutY
nyhu]24] rwm jI dy kUkr dwsn dws hy PrIdw! (glIey)gLIAW c ickVu hY, gurU pIr
Swhsr& jI dw Gru, ie`QoN dUir aujwV c hY, ij`Qy jw ky pwxI grm krky syvw krnI hY [
ipAwry gurU pIr jI nwil qyrw (nyhu)pRym hY[ jy (clw)jwvW q vrKw nwl kMblI iB`jdI hY, jy
(rhW)rihMdw hW q (nyhu)pRym (qutY)tu`tdw hY[
iB`jau is`jau- iBjau isjau kMblI; Alh vrsau myhu] jwie imlw iqn@w sjxw; qutau
nwhI nyhu]25] bySk kMblI (iBjau) iB`j jwvy, iB`j ky (isjau) is`l@I BwrI ho jwvy [ Alh
pwk jI (myhu) mINh srUp ho ky,Awp hI (vrsau) vrs rhy hn[ iqn@w (sjxw) ipAwry im`qR
Swhsr& jI jwie ky imlw,prm- pwk drSx krW, myrw (nyhu) pRym (qutau) tu`ty nwhI, syvw
pUrI auqr jwvy,kbUl ho jwvW[ XQw:- pey kbUlu.KsMm nwil;jW Gwl mrdI GwlI]) Aw ky,
pwxI grm krky ieSnwn krwieAw[ AMqrjwmI Swhsr& jI ny p`uiCAw, hy pRymIAW! A`K qy
p`tI ikauN bMn@I hY? ikhw, jI! A`K AweI hoeI hY [ ieh nhIN ikhw, Awnw k`F ky dy
AwieAw hW[ ikhw, d`s beI CotI Awvy ik v`fI[ jI pUrn ^udw jI dI rIs nhIN krnI
cwhIdI, ^udw jI dI bKSI nwloN CotI Awvy[ CotI A`K AweI, hux q`k Awp jI dI bMs dI
K`bI A`K CotI huMdI hY[ kihMdy, Kol@ p`tI p`tI KolI A`K swbq vyK ky, pYrIN pY gey, aus
vyly inhwl kr idqy[ Swh srP dI susMgq krky 12 swl bVI BwrI imhnq kIqI[ A`TqwlI
swl s^q imhnq mS`kq pRymw- BgqI krky, vwihgurU jI dI pRwpqI vwly hoey:-

www.Gursevak.com

314

q`qkrw

PrIdw. glIey ickVu, dUir Gru; nwil ipAwry nyhu]2. snmuK &rId swihb jI snmuK
&urmwauNdy hn:- hy prm ipAwry vwihgurU jI! dwsn dwsI dw Awp jI dy s`cy crn kmlW dy
nwil (nyhu)pRym hY[ dwsn dwsI dIAW ieMdRIAW rUpI (glIey) gLIAW c, ivkwrW AOguxW b`jr
pwpW rUp ickVu hY, dwsn dwsI Awp jI imlxw cwhuMdI hY, pr AOguxW rUpI ickVu hoxy qy,
bhuq hI dUir ho irhw hY, BwvyN Awp jI dw Gru sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd BrpUr hY [
XQw:- nwil hovMdw. lih n skMdw; suAwau n jwxY mUVw]
clw q iBjY kMblI; rhW q qutY nyhu]24] jy dwsn dwsI, Awp jI dy suMdr drSxW
(clw)jwvy q dwsI dI bu`DI rUpI kMblI, pdwrQ rUpI vrKw nwl (iBjY)iB`jdI hY, dwsn dwsI
nhIN cwhuMdI ik myry bu`DI rUpI kMblI iB`jy, kI krW? Awie n skw. quJ kin ipAwry; Byij. n
skw koie] jykr dwsn dwsI ieh sooc ky ik myyrI bu`DI rUUpI kMMblI pdwrQ rUpI jl nwl iB`j
jwvygI, Awp jI v`l Awauxo (rhW)rukW q Awp jI nwloN (nyhu)pRym (qutY)tu`tdw hY[
iBjau isjau kMblI; Alh vrsau myhu] jwie imlw iqnw sjxw qutau nwhI nyhu]25]
jdoN q`k pUrn gurU jI dI pRwpqI krky, aun@W dI SuB s`cI syvw c nhIN l`gy sI, qdoN q`k,
PrIdw. glIey ickVu, dUir Gru; nwil ipAwry nyhu] clw q iBjY kMblI; rhW q qutY nyhu] vwlI
duK`lI AvsQw sI[ pr jdoN pUrn bRhm srUp AMqrjwmI Swhsr& gurU pIr jI pRwpq hoey, aun@W
dI SuB s`cI syvw c ft gey, qW ieh pqw l`igAw, Alh pwk srUp gurU pIr jI, Awp hI
AMimRq myhu srUp ho ky AMimRq (vrsau)vrs rhy hn[ XQw:- aUNniv aUNniv AwieAw; vrsY nIru
inpMgu]) aUNniv aUNniv AwieAw; vrsY lwie JVI] Anuswr ies leI dwsn dwsI dI gRIbI
sihq bu`DI rUpI kMblI, AMimRq nwl (iBjau)iB`j jwvy, pUrn pRym sihq (isjau)singD ho
jwvy[ iqnw (sjxw)Swhsr& gurU pIr jI nMU, kIVI bx ky jwie ky imlW, (ijn@W sjxw ny, swc
nwm kI; AMimRq vrKw] krky, dwsn dwsI dIAW ieMdRIAW rUpI gLIAw coN, ivkwrW AOguxW
b`jr pwpW rUp ickVu sw& krky, dwsn dwsI dI gRIbI sihq bu`DI rUpI kMblI, AMimRq nwl
iBauN ky singD kr id`qI hY[ hux (nyhu)ipAwr nwhI (qutau)tu`tygw[ prmpUjnIk SuB s`cy
crn- kmlW qy Fih pvW[ XQw:- hoie inmwxI. Fih pvw; pUry siqgur pwis] inmwixAw.
guru mwxu hY; guru siqguru kry swbwis]) prmpUjnIk Bgq swihb jI ny hyT ilKy Amolk
gubcn kmwey:- isrIrwgu mhlw 1] ry mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI jl kmlyih]
lhrI nwil pCwVIAY; BI ivgsY Asnyih] jl mih.jIA aupwie kY; ibnu jl.mrxu iqnyih]1]
mn ry; ikau CUtih ibnu ipAwr] gurmuiK AMqir riv rihAw; bKsy Bgiq BMfwr]1] rhwau]
ry mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI mCulI nIr] ijau AiDkau.iqau suKu Gxo; min qin
sWiq srIr] ibnu jl,GVI n jIveI; pRBu jwxY AB pIr]2] ry mn.AYsI hir isau pRIiq
kir; jYsI cwiqRk myh] sr Bir Ql hrIAwvly; iek bUMd n pveI kyh] krim imlY so
www.Gursevak.com

315

q`qkrw

pweIAY; ikrqu pieAw isir dyh]3] ry mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI jl duD hoie]
Awvtxu Awpy KvY; duD kau.Kpix n dyie] Awpy myil ivCuMinAw; sic vifAweI dyie]4] ry
mn.AYsI hir isau pRIiq kir; jYsI ckvI sUr] iKnu plu.nId n soveI; jwxY dUir hjUir]
mnmuiK.soJI nw pvY; gurmuiK sdw hjUir]5] mnmuiK gxq gxwvxI; krqw kry su hoie] qw
kI.kImiq nw pvY; jy locY sBu koie] gurmiq hoie.q pweIAY; sic imlY suKu hoie]6] scw
nyhu.n quteI; jy siqguru BytY soie] igAwn pdwrQu pweIAY; iqRBvx soJI hoie] inrmlu nwmu.n
vIsrY; jy gux kw gwhku hoie]7] Kyil gey sy pMKxUM; jo cugdy sr qil] GVI ik.muhiq
ik.clxw; Kylxu Aju ik kil] ijsu qUM mylih.so imlY; jwie scw ipVu mil]8] ibnu gur.pRIiq
n aUpjY; haumY.mYlu n jwie] so hM Awpu pCwxIAY; sbid Byid pqIAwie] gurmuiK Awpu
pCwxIAY; Avr ik kry krwie]9] imilAw kw ikAw mylIAY; sbid imly pqIAwie]
mnmuiK.soJI nw pvY; vICuiV cotw Kwie] nwnk.dru Gru eyku hY; Avru n dUjI jwie]10]11])
mY gun bMD.sgl kI jIvin; myrI jIvin myry dws] nwmdyv.jw ky jIA AYsI; qYso qw kY pRym
pRgws]2]3]) hir myro ipru; hau hir kI bhurIAw] rwm bfy; mY qnk lhurIAw]1]) kih
kbIr.moih ibAwih cly hY; purK eyk Bgvwnw] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n krvt qyrI]
lwgu gly; sunu ibnqI myrI]1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau
mwry]1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]2] hm qum
bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI]3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab
qumrI; prqIiq n hoeI]) jau qum igirvr; qau hm morw] jau qum cMd; qau hm Bey hY
ckorw]1]) swcI pRIiq.n quteI ipAwry; jugu jugu rhI smwie]) jYsy qau imTweI rwKIAY
Cupwey jqn kY; cItI cl jwie, cIn qwih ilptwq hY[ dIpk jgwie jYsy rwKIAY durwie
igRih; pRgt pqMg qw mY shj smwiq hY[ jYsy qau. ibml jl kml iekWq bsY; mDukr mDU
Acvn qih jwiq hY[ qYsy gurmuiK ijh Git pRgtiq pRym; skl sMswr. iqh duAwr ibllwq
hY]410] (kib`q 110) pauVI] hir ibnu. kCU n lwgeI; Bgqn kau mITw] Awn suAwd
siB PIikAw; kir inrnau fITw] AigAwnu Brmu duKu kitAw; gur Bey bsITw] crn kml
mnu byiDAw; ijau rMgu mjITw] jIau pRwx qnu mnu pRBU; ibnsy siB JUTw]11]) pauVI] sBy
vsqU kauVIAw; scy nwau imTw] swdu AwieAw iqn hir jnW; ciK swDI ifTw] pwrbRhim
ijsu iliKAw; min iqsY vuTw] ieku inrMjnu riv rihAw; Bwau duXw kuTw] hir nwnku. mMgY
joiV kr; pRBu dyvY quTw]13]
pg polw dw ArQ crn, sMpUrn gurU gRMQ swihb jI c, pg polw bolo jI, kyvl ie`Qy
AiDk hY p`g- 1. PrIdw. mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie jwie] gihlw rUhu. n jwxeI; isru
BI imtI Kwie]26] pUrn vYrwgI iqAwgI r`b dy Avqwr pUrn Bgq bwbw sRI &rId swihb
jI, Apxy pRymI siqsMgIAW c ies qr@W sjy bYTy sn, ijvyN qwirAW c sohxw cMd sjdw hY [
www.Gursevak.com

316

q`qkrw

pRymIAW ny Awp jI dy pws Swhsr& jI dy gux khy, ikhw, Awp jI ny aun@W dI bVI ipAwrI
s`icAwrI in`gr SuB syvw kIqI hY[ vysvw ApxI A`K dy ky A`g ilAwey[ Apxy murSd dy
bcn sux ky, Awp jI ro pey[ XQw:- jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry])
m2] ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] iDRgu jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw]
vWg Swh Sr& jI dw bVw BwrI ivjog mMnidAW pRymIAW au~qR idqw:- PrIdw. mY Bolwvw pg
dw; mqu mYlI hoie jwie] vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI AMimRq bcn &urmwauNdy hn:- hy
BweI! Awp jI dwsn dws kihMdy hoN, Apxy gurU pIr jI dI bVI BwrI syvw kIqI hY, pr
(mY)dwsn dws ApxI pg mYLI hox dw (Bolwvw)BulyKw hI irhw, mYlI (mqu) n hoie jwie,
ies BulyKy krky Apxy murSd gurU pIr jI dy crn- kml, ApxI p`g nwl nhIN JwVy@, nw hI
p`g lwh ky aun@W dy prm pwk crn- kmlW qy r`KI[ dwsn dws cwhIdw sI, ik crnkmlW qy p`g r`K ky kihMdw, hy pIr jI! myrI p`g dI lwj r`Ko[ ikqnw cMgw huMdw, p`g
Apxy pIr jI dy prm- piv`qR prm- pUjnIk crnkmlW qy r`Kdw[ ijs krky dwsn dws
qy pUrn myhr krky BwrI pRsMn huMdy[ vw jdoN Apxy murSd Swh sr& jI m`Qw tykdw sW,
qdoN Apxw m`Qw DrqI qy r`K ky, Apxy m`Qy crn- DUV nhIN sI lwauNdw, beI myrI p`g
crn- DUV l`g ky mYLI ho jwvygI[
gihlw rUhu. n jwxeI; isru BI imtI Kwie]26] dwsn dws dw (gihlw)bysmJ rUhu ieh
(n)nhIN sI (jwxeI)jwxdw ik ijhVw isr Apxy murSd A`gy nhIN Jukdw, ies hMkwrI isru
BI imtI ny hI Kwie jwxw hY[ pRym bynqI:- AYsI kmwl zmwl BrI, bVI hI fUMGI rmz nwl
aupdyS hY[ swfy AMdr jo hMgqw Bry Bwv hn, aun@W krky AsIN DrqI qy m`Qw r`K ky nhIN
tykdy, crn- DUV m`Qy nhIN lwauNdy[
PrIdw. mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie jwie]2. doo pwrtIAW ie`k dUjy dw kql
krdIAW rihMdIAW sn[ ie`k pRymI ny bynqI kIqI, hy sWeIN jIE! ien@W qy myhr kro, ieh
Awpo iv`cIN v`F ky mr jwxgy[ bwbw jI ny dohW pwrtIAW dIvwn c bulw ky ^Ub ipAwr nwl
AMimRq rUp prm mnohr vYrwgmeI kIrqn kIqw[ Awp jI dy kruxw Bry AMimRq rsIly nyqRW coN
vYrwg dw jl vih quirAw, qW sB siqsMgq jI ro pey[ ien@W dohW pwrtIAW ny au~T ky, Awp
jI dy prm- piv`qR crn- kml PV ley, qW r`b srUp au~qm bkqy bwbw &rId swihb jI ny
ieh au~qm aupdyS b^iSAw:- PrIdw. mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie jwie] vwihgurU bwbw
PrIdw swihb jI ny Awp duAwrw ikhw, hy BweI! (mY)dwsn dws pg dw (Bolwvw)BulyKw hY
ik myrI pg mYlI (mqu)n hoie jwie, AwpxI pwrtI dw bMdw mrn qoN, jy dUjI pwrtI dw bMdw n
mwirAw, vw jy muk`dmw hwr gey qW p`g mYlI ho jwvygI[ p`g mYlI dy AMdysy c ie`k dUjy dw
isr v`Fdy rhy hW[ ijs purK AwpxI p`g mYlI hox dw sMsw hY,aus dy isr qy kW ivstw Kw
www.Gursevak.com

317

q`qkrw

ky, ApxI cuJ svwrygw[ XQw:- ijh isir; ric ric bwDq pwg] so isru; cuMc svwrih
kwg]1])
gihlw rUhu. n jwxeI; isru BI imtI Kwie]26] (gihlw)bysmJ rUhu (n)nhIN
(jwxeI)jwxdw ik myry isru BI imtI ny hI Kwie jwxw hY[ dohW pwrtIAW ny sRI &rId
swihb jI dy crn Do ky pIqy, siqsMgI bx ky inhwl hoey[ AYsIAW kmwl jmwl BrIAW
fUMGIAW rmzW sdw leI, swfy vrgy mhwn pwpI jIAW qwrdIAW rihxgIAW[ DMn bwbw
&rId swihb jI[
PrIdw. skr KMfu invwq guVu; mwiKEu mWJw duDu] sBy vsqU imTIAW; rb n pujin
quDu]27] auQwnkw:- pUrn Bgq bwbw sRI &rId swihb jI dy mwqw jI ny, bwbw jI bMdgI c
lwey[ mwqw jI kihMdy, hy ipAwry spu`qR jI! ^udw jI dI pRymw BgqI kro [ b`cw BoLw huMdw
hY, jykr s`icAwrI mW Awp bMdgI kry, b`cy bMdgI c lwvy, aus nwl bYT ky ismrn kry,
kRoVW mxW AnMd pwvy[ bwby &rId swihb jI ny pu`iCAw, hy mwqw jI! prm ipAwry ^udw jI
A`gy isjdw nmskwr fMfauq krn nwl kI imldw hY? S`kr imldI hY[ ien@W ismrn
dI Awdq pkwaux leI, ismrn kridAW dy S`kr dI puVI, mus `ly hyTW corI r`K dyxI, ien@W
pqw n l`gx dyxw[ ismrn mgroN kihxw, mus`lw cu`ko, S`kr Kwau jI[ Awp jI dw BoLw
inSkpt srl sUDw bwlk mn, im`Ty dy ipAwr c, bMdgI ismrn c ig`J igAw[ inAwxI
aumr dw AiBAws bVw hI A``Cw lwBdwiek huMdw hY [ so ies qr@W bVI hI sicAwrI mwqw jI ny
ikRpw krky Awp jI ikhw, hux bwhr jw ky, qkVy ho ky bMdgI kro[ mhwrwj pRwpq
hoxgy[ jMgL c bMdgI krn l`g pey[ kw&I smyN bwAd nwm rs pRwpq ho igAw[ Awp
jI vwips Gry Awey[ mwqw jI ny grm 2 singD pdwrQ Ckwey[ pu`iCAw,hy ipAwry b`cy!
nwm bMdgI dw rs kYsw hY? Awp jI ny gurbwxI jI aucwry:PrIdw. skr KMfu invwq guVu; mwiKEu mWJw duDu] sBy vsqU imTIAW; rb n pujin
quDu]27] PrIdw swihb jI Akwl purKu jI dy snmuK kih rhy hn:- hy ipAwry (rb)Akwl
purK vwihgurU jI! BwvyN skr KMfu (invwq)imSrI guVu (mwiKEu)miKAwl (mWJw)m`JW dw duDu,
ieh (sBy)swrIAW (vsqU)vsqUAW imTIAW hn, pr (quDu)Awp jI dy AMimRq bRhmwnMd suAwd
nwm rs (n)nhIN (pujin)phuMc skdIAW[ XQw:- khu kbIr. gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy.
ikAw khIAY]) hliq suKu.pliq suKu,inq suKu ismrno; nwmu goibMd kw sdw lIjY ] imtih
kmwxy pwp icrwxy; swDsMgiq imil. muAw jIjY]) pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB
ismrn kw; AMqu n pwr]) suKw kI imiq.ikAw gxI; jw ismrI goivMdu] ijn cwiKAw.sy
iqRpqwisAw; auh rsu jwxY ijMdu] sMqw sMgiq min vsY; pRBu pRIqmu bKisMdu] ijin syivAw pRBu
Awpxw; soeI rwj nirMdu]2])
www.Gursevak.com

318

q`qkrw

lwvxu polw- PrIdw. rotI myrI kwT kI; lwvxu myrI BuK] ijn@w KwDI copVI; Gxy
shingy duK]28] {auQwnkw:- &rIdkoit ikly ivKy, Awp jI dI, kwT dI rotI Awp jI dI
Amr Xwdgwr hY[ ibR`C kwT hn, aun@W nwl l`gy &L kwT dI rotI hn[ kwT dI rotI dw Bwv
rsnw dy suAwd dw sMpUrn iqAwg krnw, p`qR PL Kw ky ^Ub bMdgI krnI[ s^q bMdgI
kridAW, sRIr clwaux leI, QoVw 2 sMqoK nwl swdw qwzw 2 hI Ckxw, Awp jI ^Uh c
p`uTy lmk ky bMdgI krdy rhy, sRIr su`k ky ipMjrw ho igAw[ ijvyN sMq bwbw Aqr isMG swihb
jI bMdgI kridAW dw sRIr su`uk ky ipMjrw hoieAw &oto dyiKAw[ vwihgurU jI Awp bwbw &rIdw
swihb jI dy srUp c pRgt ho ky, vwihgurU dy idvwny msqwny ielwhI Almsq byi&kr bMdgI
r`qy AqIq ibrkqI vwly Bys c, vYrwgmeI izMdgI dw nkSw Awp kmw ky, idKw rhy hn, ik
Kwxw pYn@xw drvySW vwlw, rihxI krxI kmweI bMdgI joDVI drvySW vwlI[ Awp jI ny bMdgI
kridAW 2 bhuqI Bu`K l`gx qoN Guim@Awr GroN Ckx leI mMigAw, aun@W v`fw k`ckOl idqw,
lau &kIr sWeI jI! gRIbW koL qW ieh hI hY[ A`TW pihrW bwAd AwauNdy, k`ckOl fk`l ky
C`k lYNdy[ ie`k sicAwrI mweI ikhw, hy &kIr sWeI jI! qusIN Kwx pIx dy bhuq hI lwlcI
hoN, ieqnw v`fw BWfw r`iKAw, ies Br ky Ckdy hoN[ hW mwqw jI!, ies nwl A`T pihr
lMG jWdy hn, Bu`K sqwauNdI hY kI krW? A`goN ikhw, ieh pRmwqmw jI dI pRwpqI dw FMg
nhIN[ iPr d`so kI krW? A`goN ikhw,ies Br ky Ckdy hoN, roz QoVw ijhw GswauNdy
jwau, sMqoK Awvygw[ so aus GswauNidAw 2 kyvl kwT dI rotI rih geI, Apny iF`f nwl
bMn@ leI[ Pyr bVy hI sMqoK sihq inrMkwrI nwmu ADwr ho gey[ XQw:- ieik inrMkwrI; nwm
AwDwir]) sMqoiK sdw iqRpqIvnw]) sbr AMdir swbrI; qnu eyvY jwlyin@] hoin njIik Kudwie
dY; Byqu. n iksY dyin] du`K Bu`K auNnIdRw qRyh shwridAW, pUrn bMdgI kridAW ieh slok
aucwirAw[
PrIdw. rotI myrI kwT kI; lwvxu myrI BuK] ijn@w KwDI copVI; Gxy shingy duK]28]
{prmpUjnIk ShId BweI jyTw jI, BweI iprwxw swihb jI pUrn bRhmigAwnI mhWpurS,
prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN jI nwl AwpxI ShIdI dyx lhOr gey sn, pr s`cy pwiqSwh
jI ny siqgurU sRI gurU hirgoivMd swihb jI dI AiqAMq ipAwrI s`icAwrI syvw krn dw
&urmwn kIqw[ ijs smyN siqgurU sRI gurU hirgoivMd swihb jI gvwlIAr iklyc sn, ieh
dovyN mhWpurS bzwrc jw ky lohw ku`t ky, s`cy pwiqSwh jI leI rsd ^rId ky ilAwauNdy, ieh
mhWpurS mh`ly CyvyN pwiqSwh jI dy dlW dy AwgU muKI j`Qydwr bxy, gurU ihq DrmXu`Dc ShId
hoey[ so dovyN gurmuiK lohw ku`t ky, s`cy pwiqSwh jI leI rsd ^rId ky ilAwauNdy, ieh kwT
dI rotI hY}
PrIdw. rotI myrI kwT kI; lwvxu myrI BuK] bwbw Sy^ PrIdw swihb jI pUrn hMgqw
rihq ho ky, AOguxW ivkwrW pwpW rihq pUrn bY rwg c lIx ho ky, sRb ivAwpI mhW ivsmwd
www.Gursevak.com

319

q`qkrw

vYrwg hI vYrwg sihq, Akwl purK jI dy snmuK GxI qoN GxI gRIbI nwl pRym bynqI krdy
hn[ hy Akwl purK jI! Awp jI dy Coty b`cy (myrI)dwsn dws dI BuK (lwvxu)lwhux leI,
(myrI)dwsn dws dI rotI (kwT)l`kV ib`RCW dy &L p`qR hY, (kwT)bnwspqI kxk Coly Awid
ru`KI im`sI swdI hY jI[
aupRokq slok c bwby &rId swihb jI ny &urmwieAw hY ik ijn@W ny corI XwrI fwky gRIbW dw
^Un incoV ky ijvyN mlk Bwgo dy mwl pUiVAW coN gurU nwnk dyv swihb jI ny ^Un k`iFAw sI,
ies qr@W ijn@w ny (copVI)singD qly rMgW 2 dy pdwrQ (KwDI)Cky hn[ auh Gxy duK
shingy[ gurpRswid swdw Ckxw bhuq hI guxkwrI hY:- mhwqmw jI jW hor iksy BI D`ky
nwl pdwrQ n Ckwau, D`kw krnw ishq dy iblkul hI ault hY [ ie`k qW aumr vfyrI hovy,
dUjw Kwx pIx dw D`kw kIqw jwvy, qIjw vrizS nw hovy[ so D`ky nwl Ckwaux dw pwp l`gdw
hY[ prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI dy nUrI drSn, sRI goieMdvwl swihb jI
ivKy, Akbr ny kIqy, nUrI ichrw dyK ky, bhuq hYrwnI hoeI, beI AYnI lMmI aumr c, ichrw
AYnw lwl jmwl vwlw ikauN hY? sMswrI socxI Anuswr soicAw beI ieh cMgI qoN cMgI ^urwk
KWdy hoxgy[ prmpUjnIk s`cy siqgurW pu`iCAw,bwdSwh kI Ckxw hY? h`Q joV ky ikhw,jo
qusIN Ckdy hoN[ kotwin koit bRhmMfW dy mwlk vwihgurU bRhm DMn inrMkwr s`cy siqgurU nwnk
dyv jI dy qIjy Avqwr siqgurU swihb jI, Awp AlUxw dlIAw Ckdy sn, auh hI CkwieAw[
Akbr Ck ky inhwl hoieAw qy ikhw, mYN swrI izMdgI c AYnw suAwdlw Bojn nhIN
CikAw[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB s`cI is`iKAw:- ipClI aumr c d`uD iGau im`Tw qLI cIz bMd
krnI cwhIdI hY[ gurbwxI jI dy AiBAws ibnw, rUh qrsdI iblpdI hY[ XQw:- m 3]
ikAw gBrU ikAw ibriD hY; mnmuK. iqRsnw BuK n jwie] prmpUjnIk s`cy siqgurW ny Awp
swdw Ck ky, swdw Ckx dw DIrj idqw hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dw suAws 2 iDAwn
Dwr ky, rom 2 krky nmskwr krnI cwhIdI hY[ swdw Ckx bwry, hyT ilKy iek`ly 2 pd dw
^ws pRym nwl bwr 2 AiBAws krdy rihxw cwhIdw hY [ sMqn kw dwnw rUKw; so srb inDwn]
igRih swkq CqIh pRkwr; qy ibKU smwn]2] (811) PrIdw rotI myrI kwT kI; lwvxu myrI
BuK] ijnw KwDI copVI; Gxy shingy duK]28] ruKI suKI Kwie kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw
dyiK prweI copVI; nw qrswey jIau]29]) ADu gulHw icVI kw cugxu; gYix cVI ibllwie]
KsmY BwvY Ehw cMgI; ij kry Kudwie Kudwie]) hrxI hovw bin bsw; kMd mUl cuix Kwau] gur
prswdI myrw shu imlY; vwir vwir hau jwau jIau]1] aupRokq pdW Anuswr swdw pdwrQ Ckx
nwl sRIr irst pust qMdrusq rihMdw hY[ sRIr swdw sMqulq Bojn dy ky, ^Ub vrizS krky
Su`D gurbwxI kQw kIrqn gw ky, mzbUq kIqw jwvy[ Awpxy bl dy hMkwr dI nivrqI leIN
gurbwxI dw ^Ub AiBAws kIqw jwvy[ hy pRymI jIE! r`b jI dy rwh qy c`lx vwly ivrly hI bMdy
www.Gursevak.com

320

q`qkrw

hn[ ijvyN AwV pMCI Awpxw potw Br lYNdw hY, Pyr au~f nhIN skdw, aus iSkwrI jwL c
Psw lYNdw hY, jW sotw mwr ky mwr lYNdw hY[ qU kYsy AwiV PwQI jwil] ies qr@W izAwdw Kwx
nwl jIv rUpI pMCI, bYrwg ivvyk rUpI KMBW nwl, haumY dy iqAwg rUpI aufwrI nhIN mwr
skdw[ aus kwL rUpI iSkwrI mwr lYNdw hY[ XQw:- Kwxw pIxw pivqR hY; idqonu irjku
sMbwih] Anuswr BweI milAwgr isMG jI vWg bhuq hI sMqoK nwl Cky[ so inauNdy jy sMqoK
nwl nw Cky jwx qW hoS mwr lYNdy hn, bRhm iv`idAw nhIN pV@n idMdy [ kQw kIrqn Bjn rOL
lwaux smyN nINd AwauNdI hY, ismrn ibnw inauNdy CkidAW 2 A^Ir sRIr rogI ho jWdy hn[
pUjw dy Dwn zihr nUM, AMimRq bnwaux vwly prmpUjnIk mhWpurSW dw idRstWq:- syvw dy sUrj
ismrn dy Avqwr mwieAw dy iqAwgI, pUrn mhWpurS sMq bwbw gurmuiK isMG jI pitAwly
vwilAW pws, jdoN koeI pRymI jWdw, Pu`lIAW dw pRSwd dyx smyN kihMdy, lY swaU zihr[ aus
coN BI A`Dw pRSwd vwips moV lYNdy[ gey pRymI ieh sMskwr p`k jWdw, beI pUjw dw Dwn
zihr hY, auh hI pRymI kwmXwb ho jWdw[ ijhVy pUjw dy Dwn AwpxI AYS pRsqI c lwauNdy
hn, auh msMd bxdy hn[ ie`k vwrI bwbw gurmuiK isMG jI ny h`Q joV ky ikhw, pRymIE! ieh
ie`tW cu`k ky dUjy pwsy su`to[ Agly idn Pyr ausy jgHw su`tvw id`qIAW[ pRymIAW dy pu`Cx qoN
bwbw jI ny bVy singD pRym nwl au~qR id`qw, BweI qusIN pUjw dw Dwn Kw ky, ivhly rih ky
g`lW krnIAW sn[ ies krky quhwnUM ies syvw c lw ky vwihgurU mMqR dw AiBAws krwieAw
hY[ AYsy dIn dieAwl mhWpurS hukm krdy, BweI! jdoN bsqR Pty twkI lwau, bwr 2
lwauNdy jwau, AweI mwieAw syvw c pwauNdy jwau[ bwbw jI dy pRymI nvyN bsqR BI twkI
lwauNdy hn[ beI koeI bsqR twkI qoN ibnw n rhy[ pUrn mhWpurSW dy ies gux qoN AlOikk
ielwhI is`iKAw imldI hY, ik gurU Gr dI AQvw Apxy Gr dI koeI BI cIz ^rwb nhIN hox
dyxI[
ru`KI su`KI- ruKI suKI Kwie kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw. dyiK prweI copVI; nw qrswey
jIau]29]) nwnk bRhmigAwnI; Awip prmysur] pUrn bRhmigAwnI Bgq bwbw &rId swihb
jI, sq sMqoKu dieAw kmwvY; eyh krxI swr] Anuswr sMqoK r`Kx leI &urmw rhy hn:- hy
PrIdw! zor zulm mMdy DMdy krky, jIAW dw ^Un incoV ky v`FI lY ky, mws Srwb qLy pdwrQ
KIrW pUVy rMgW 2 dy pdwrQ rUpI prweI copVI rot I dyiK ky, Awpxy (jIau)jIA nw
(qrswey)qrsw, prweI copVI rotI kdy B`ul ky BI n Kw[ dwl BwjI ibnw ruKI,
(suKI)AncopVI Kwie (kY)ky, TMFw pwxI (pIau)pIxw kr, Bwv iblkul hI swdy qoN swdw &kIrI
Kwxw KwieAw kr[ nyk swaU bMdy swdw pdwrQ Ckdy hn[ vwihgurU] pihlI audwsI:prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny, suB icqvin; dws qumwry ] Anuswr sRb`q dy Bly dI SuB
vIcwr kIqI, ik Gr bYT ky, is`KI Drm praupkwr nhIN ho skdw[ pRB myry Eie; bYrwgI
iqAwgI] Anuswr Br juAwnI 28 vyN swl dI aumr c, 1554 ib: nUM, sRI sulqwnpur swihb
www.Gursevak.com

321

q`qkrw

jI qoN, modIKwnw Grbwr sMswrI suK iqAwg ky, dunIAW soDx, sVdI bldI lukweI
AMimRq nwm b^Sx leI pihlI audwsI AwrMBI[ XQw:- ciVAw soDix; Driq lukweI]24]
(vwr 1)
vwihgurU] SRI sulqwnpur swihb jI qoN BweI mrdwny jI smyq qur ky, 17 idnW c eymnwbwd
jw ky, Bgq lwlo jI dI ku`lI Bwg lwey, mlkBwgo jI dy pUiVAW coN lhU Aqy BweI lwlo jI
dy koDry dy byhy tu`kr coN du`D k`iFAw[ nwm jpidAW Drm- ikRq krn dI idRVqw b^SI[
mlkBwgo jI dI prweI copVI Kwxy krky qpIAW dy qp, jqIAW dy jq tu`t jWdy hn[
Aju. n suqI kMq isau; AMgu muVy muiV jwie] jwie puChu fohwgxI; qum. ikau rYix
ivhwie]30]) mY kwmix; myrw kMqu krqwru]) hir myro ipru; hau hir kI bhurIAw] rwm bfy;
mY qnk lhurIAw]1]) kih kbIr.moih ibAwih cly hY; purK eyk Bgvwnw] (krv`qu) Awsw]
krvqu Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI]1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry]
krvtu dy; mokau kwhy kau mwry]1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau]2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI]3]
khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]) Anuswr, Awpxy Awp Akwl
purKu jI dI kwmx cyrI dwsndwsI mMn ky, rom 2 krky crn- kmlW c lIx ho rhy hn[ jnu
nwnku boly. qIjI lwvY; hir aupjY min bYrwgu jIau ] Anuswr pUrn gwV@y vYrwg c, pUrn Bgq
bwbw &rId swihb jI, bnwautI suhwgx bixAW nUM, SuB s`cw mhW mhW ivsmwd pUrn
vYrwgmeI aupdyS b^SidAW, hir pRym bwxI, mnu mwirAw; AxIAwly AxIAw rwm rwjy ]
Anuswr pRym rUpI qIr clw rhy hn[ ijs sux ky dMBI, mhwqmw &kIr sWeI suhwgxW bx
jwx[ bwbw jI ie`k rwq smwDI c, ismrn n kr sky[ dwsndwsI (Aju)ies mnu`Kw jnm
c, Awpxy (kMq)pqI sRb ivAwpI sRb pRkwSk, sq sMqoK dieAw Drm inmRqw hlImI iKmw
sbr Awid SuB guxW dy Anq klwvwn pRkwS hI pRkwS srUp Ajpw jwp vwihgurU inrgux bRhm
jI ismridAW, AByd ho ky A&ur smwDI c n suqI[ AMgu muVy muiV jwie A`j sRIr dy AMgu
(muVy)muiV muiV (jwie)jWdy hn, kumLw rhy hn[ XQw:- AwKw jIvw; ivsrY mir jwau]) mrxM;
ibsrxM goibMdh] jIvxM; hir nwm Dwvxh]) &kIr sWeI siqsMgIAW sihq, DMn vwihgurU
bwbw &rId swihb jI sjy idvwn c sjy Pby pRym nwl kIrqn kr rhy hn[ ijvyN suhwgx
ie`k idn pqI nwloN ivCoVw ho jwvy[ Eh bVI hI duKI huMdI hY, izMdgI ivArQ smJdI hY[
XQw:- jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]) ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY
mir clIAY] iDRgu jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw]) ivCoVw suxy fuKu; ivxu ifTy mirEid]
bwJu ipAwry Awpxy; ibrhI nw DIroid]) hau.rih n skw,ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy vih clY
jIau])
www.Gursevak.com

322

q`qkrw

jwie puChu fohwgxI; qum. ikau rYix ivhwie]30] AOguxW vwlI hoxy krky, pqI jI dI
C`utV kIqI (fohwgxI)duhwgxI jwie ky puChu, pRkwS srUp pqI pRmysr jI AwpxI Xwd coN
C`f ky, (qum)quhwfI AvsQw rUpI (rYix)rwq (ikau)ikvyN (ivhwie)ibqIq huMdI hY? ie`k rwq dy
ivCoVy c dwsndwsI ieMnI duKI ho rhI hY[ pRmwqmw v`loN C`utVW ieh sYnq hY, ik mnuKw
jnm Amolk hIry c BwvyN &kIrI ilbws pw ilAw, pr Bjn bMdgI krky A&ur smwDI lw
ky, Akwl purK vwihgurU jI c lIn n ho sky[
swhurY. FoeI nw lhY; pyeIAY. nwhI Qwau ] ipru. vwqVI n puCeI; Dn sohwgix nwau]31]
ijhVI pqI nwl lVdI hY, syvw nhIN krdI[ ijs bdclx jwx ky, pqI Apxy Gr n vVn
dyvy, shij sMqoiK sIgwrIAw; imTw bolxI] Anuswr, SuB gux kmw ky, swhurY Gr dw
(FoeI)Awsrw nw (lhY)pRwpq hovy, (pyeIAY)pyky Gr c BI aus (Qwau)itkwxw nwhI imldw,
pyky BI kih dyx ik qyry c hI doS hY, GroN k`F dyx [ (pyeIAY)gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] Anuswr, gurU Gr pyky c (Qwau)itkwxw nwhI, (swhurY)vwihgurU jI
dI drgwh c (FoeI)Awsrw (nw)nhIN (lhY)lYNdI[ (ipru)pqI jI BI (vwqVI)g`l n
(puCeI)pu`Cx, Bwv srgun srUp Dwr ky ie`k g`l BI nhIN krdy [ &kIr suhwgix (nwau)nwm
khwvy, AYsI sohwgix (Dn)DMn hY Bwv iPtkwr Xog hY[ &kIrI vys c rihx vwilAW bVI
hI fUMGI rmz hY[ ijvyN swDU ByK Dwr ky sohxy bsqR pihn ley, rwq idny inauNdy KweI gey iF`f
vD igAw quirAw nhIN jWdw dyh bhuqI vDw leI[ XQw:- pr Dn pr qn, pr qI inMdw;
AKwiD Kwih hrkwieAw]) sau mxu hsqI iGau guVu KwvY; pMij sY dwxw Kwie] fkY PUkY Kyh
aufwvY; swih gieAY pCuqwie] au~qoN suhwgxw vwlw ilbws DwirAw hY ik swnUM pRmwqmw jI dI
pRwpqI hY[ Awpxy Awp m`Qw itkwauxw Dwgy qvIq dyxy tUxy twmx krny, &UkW mwrnIAW, pu`Ty
kMm krny, pKMfIAW c igxy gey hn[
swhurY pyeIAY. kMq kI; kMqu AgMmu AQwhu] nwnk. so sohwgxI; ju BwvY byprvwh]32]
(ieh slok mhly 1 jI dw 1089 AMg qy k`uJ pwT dy Prk nwl hY [) prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU sRI gurU mhlw 1 jI mhwrwj, Awpxy ipAwry Bgq sRI &rId swihb jI
isropwau b^SidAW, aun@W dy khy Amolk bcnW Pu`l cV@w rhy hn[ siqgurU mhwrwj swihb
jI, Bgq jnW; hir mW ipau bytw] hn[ sRI &rId swihb jI, gurU nwnk dyv jI ie`k joiq
hn, ies leI mhwrwj swihb jI &urmw rhy hn:- hy ipAwirE ! sRI Bgq &rId swihb jI
ny, jo Amolk suMdr bcn &urmwey hn, ien@W Awp kmwauxy krky, shI s`cI suhwgx bxy
hn[ shI s`cI suhwgx dy SuB gux &urmwauNdy hn:- pUrn Bgq r`b sRI &rId swihb jI,
(swhurY)ies lok c, (pyeIAY)vwihgurU dI drgwh c, (kMq)hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN
sq sMqoK SuB guxW dy Anq klwvwn AsMK pRkwS hI pRkwS Ajpw jwp kr rhy, Akwl purK
vwihgurU jI (kI)dI shI s`cI suhwgx hn[ (kMqu)pqI Akwl purK vwihgurU jI (A+gMm)
www.Gursevak.com

323

q`qkrw

(gMm)sog (A)rihq (AQwhu)Qwh qoN rihq byhwQ hn[ hrI pRkwS srUp ik`fy ku v`fy hn? ijn@W
iv`c hux AsMK bRhmMf hn[ jo AsMK sUrjW cMdRimAW, qwry mMflW pRkwS rhy hn[ ijvyN koeI
rwkt nwl au~f ky aun@W dI rcnw nhIN imx skdw, aun@W dw AMq ikvyN pwvygw? XQw:- Aiq
aUcw; qw kw drbwrw] AMqu nwhI ikCu; pwrwvwrw] koit koit koit; lK DwvY] ieku iqlu; qw
kw mhlu n pwvY]1]) inrml inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu
nwnk.aUco aUcw]) mY pyiKE rI; aUcw mohnu.sB qy aUcw] Awn.n smsir koaU lwgY; FUiF rhy
hm mUcw]1])
nwnk. so sohwgxI; ju BwvY byprvwh]32] vwihgurU (nwnk)mhlw 1 jI &urmwauNdy hn:bwbw &rId swihb jI (so)auh suhwgxI jI hn, swirAW n`Qx vwly ju AOguxW ivkwrW jmW
duSmxW qoN byprvwh bymuhqwj Akwl purK vwihgurU jI (BwvY)BwauNdy hn[ XQw:- sMqn;
Avr n kwhU jwnI] byprvwh sdw rMig hir kY; jw ko pwKu suAwmI]) siqguru myrw. bymuhqwju]
siqgur myry.scw swju] bwby &rId swihb jI ny jo aupRokq slok khy hn ieh siqgurU mhwrwj
swihb jI bVy hI Bwey hn[ ijn@W c bVI hI fUMGI rmj hY[ sMq ByK c Aw ky syvw ismrn
pRymw- BgqI krky vwihgurU jI dI pRwpqI kro jI[
n@wqI- nwqI DoqI sMbhI; suqI Awie nicMdu]) byV@I- PrIdw. rhI su byVI ihM|u dI; geI
kQUrI gMDu]33]1. &rId swihb jI &urmwauNdy hn:- ijvyN iesqRI pws ihM| sI, aus nyy ApxI
dyhI DoqI, (nwqI)nhw leI, solW iSMgwr lw ky (sMbhI)sj P`b geI[ (nicMdu)AicMq ho ky
(suqI) sON geI[ (su)auh ihM|u dI bdbo nwL (byVI)vLI hI rih geI[
;geI kQUrI gMDu] pqI pRsMn krn leI, aus ny jo ksqUrI Awidk sugMDI lweI sI auh
(gMDu)^uSbo clI geI[ ieauN AKMf pwT swihb jI qy rOL lwaux leI ieh jIv rUpI iesqRI ny
ApxI dyhI DoqI, (nwqI)nhw leI, dsqwr coLw bsqR pihn ky (sMbhI)sj Pb geI[ suqI
Awie nicMdu] siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj swihb dy AKMf pwT swihb jI dI rOL qy Awie
ky, A`gw ip`Cw dyK ky (nicMdu)AicMq ho ky (suqI)sON geI[ siqguru jwgqw hY dyau]) AMqu n
vyKix; suxix n AMqu] Anuswr mhwrwj swihb jI sdw hI dyKdy hn[ qUM irhw sON, gurU jI rhy
jwg[ zihr pUjw Kw irhw, hy mMd Bwg!
PrIdw. rhI su byVI ihM|u dI; geI kQUrI gMDu]33]2. bwbw &rId swihb jI &urmwauNdy
hn:- mhwrwj swihb jI dy koLy jw ky, sOxy krky, jIv rUpI iesqRI (ihM|u)hMgqw pUjw Dwn
ivSy vwSnw rUpI ihM| dI (byVI)vLI hI rhI[ gurU gRMQ swihb jI mhwrwj dy crn kmlw coN,
sw& nIq, pRIq rUpI nwskW nwl, pRymw- BgqI rUpI (kQUrI)ksqUrI dI sugMDI lYxI sI[ gurU
pRymw BgqI rUpI ksqUrI dI (gMDu)sugMDI aus koloN clI geI[
nwqI DoqI sMbhI; suqI Awie nicMdu]3. prm ipAwry pqI pRmwqmw jI dI pRwpqI leI,
pKMfI rUpI iesqRI nhw leI, swrI ikirAw Do leI, sohxy vsqR pw ky sMq pKMfI ByK Dwr ky
www.Gursevak.com

324

q`qkrw

(sMbhI)sj Pb geI[ hux smwDI c bYTdI hW[ mYnUM smwDI c mhwrwj dy drSx huMdy hn,
Apny Awsx qy Awie ky, smwDI dy bhwny icMqw qoN rihq sON geI[
PrIdw. rhI su byVI ihM|u dI; geI kQUrI gMDu]33]) bwbw &rId swihb jI &urmwauNdy
hn:- Apny Awsx qy Aw ky, smwDI bhwny sOxy krky, jIv rUpI iesqRI, hMgqw pUjw Dwn ivSy
vwSnw mMd krmW rUpI ihM| dI vLI hI rhI[ pRymw- BgqI rUpI ksqUrI dI sugMDI aus koloN
clI geI[ ismrn dI mhW mhwn ivSyS mhwnqw &urmw rhy hn:- ijvyN vrKw nwl gLIAW dw
kUVw sw& ho jWdw hY[ ieauN AMdr bwhr ismrn dI vrKw krky, ieMdRIAW rUpI gLIAW dI mMd
vwSnw sw& krnI sI[ ijvyN AnwVI dy ^Uh c mrI ib`lI if`g peI[ iv`dvwn koly jw
d`isAw[ aus ikhw, pihlW ib`lI k`F ky, hzwr fol k`F dyvo jI[ aus ny mrI ib`lI n
k`FI, hzwr fol k`F ky Kp igAw, bdbo nhIN htI[ iv`dvwn pws Aw ky lVn l`gw[ qUM
mYnUM Kpw mwirAw, hzwr fol k`F id`qw, bdbo nhIN geI[ iv`dvwn ikhw, c`l dyKIey jdoN
dyiKAw, auey BilAw, mrI ib`lI nhIN k`FI, ieho hI ZlqI hY [ ieauN ijqnw icr AMdroN
hMgqw pUjw Dwn ivSy vwSnw mMd krmW rUpI mrI ib`lI nhIN k`Fdw, auqnw icr gurU swihb jI
dI pRymw- BgqI rUpI ksqUrI pRwpq nhIN huMdI jI[ ismrn smyN sOxw v`fw pwp hY, ijvyN swfy
swhmxy Qwl pros ky r`Kx qoN, AsIN sON jweIey[ jwg ky ismrn krn dw SuB s`cw aupdyS
b^S rhy hn:- nINd qW jogIAW BI ^rwb krdI hY[ ies leI nINd Gtwaux leI qVky
ibnw, QoVw swdw pdwrQ Ckxw cwhIdw hY[ XQw:- sMqn kw dwnw rUKw; so srb inDwn] s^q
syvw jW s^q ksrq kro qW Awls Gtdw hY[ s^q ksrq krn dy kRoVW hI lwB hn[ qLy
pdwrQ qW bhuq hI izAwdw Awls pwauNdy hn, sRIr rog lw idMdy hn[ XQw:- BWq BWq;
B`Cq pkvwnw] aupjq rog dyh iqn nwnw]) ismrn krky r`j lY, nhIN qW ipCoN pCqwauNxw hI
pvygw[ XQw:- kbIr. lUtnw hY q lUit lY; rwm nwm hY lUit] iPir pwCY pCuqwhugy; pRwn
jwihgy CUit]41]) bury kwm kau; aUiT KloieAw] nwm kI bylw; pY pY soieAw]1]) ikAw
sovih. nwmu ivswir; gwPl gihilAw] ikqI iequ drIAwie; vM\in@ vhidAw]1] boihQVw
hir crx; mn ciV lGIAY]) jwghu jwghu sUiqho; cilAw vxjwrw]) bYsq bwrW clqy
ATwrW; sovq cwlY qIs, mYQn kriqAW pYNsT cwlY; ikauN nw BjY jgdIs]) swro idnsu mjUrI
krY] hir ismrn kI vylw; bjr isir prY]1]) pRwnI; prm purK pg lwgo] sovq khw.moh
inMdRw mY; kbhUM.suicq hY jwgo]) jwgu ry mn; jwgnhwry] ibnu hir.Avru n Awvis kwmw; JUTw
mohu imiQAw pswry]) kbIr. sUqw ikAw krih; jwgu roie BY duK] jw kw bwsw gor mih; so
ikau sovY suK]127] kbIr. sUqw ikAw krih; auiT ik n jpih murwir] iek idn sovnu
hoiego; lWby gof pswir]128]) kbIr.sUqw ikAw krih; bYTw rhu Aru jwgu] jw ky sMg qy
bICurw; qw hI ky sMg lwgu]) jwig lyhu.ry mnw jwig lyhu; khw gwPl soieAw] jo qnu
aupijAw.sMg hI; so BI sMg n hoieAw]1]) PrIdw.cwir gvwieAw hMiF kY;cwir gvwieAw
www.Gursevak.com

325

q`qkrw

sMim] lyKw rbu mMgysIAw; qU AWho kyrHy kMim]) myrw shu jwgY; hau inis Bir sovw]1] ieau;
ikau kMq ipAwrI hovw]
jobn jWdy nw frW; jy sh pRIiq n jwie] s`uik- PrIdw. ikqI jobn pRIiq ibnu; suik
gey kumlwie]34] {hr jIv juAwnI jwx dw sMsw hY, buFypy c sRIr ieMdRy BwvyN kmzor ho ky
cly jWdy hn,pr Pyr vI suAwd iviSAW krky, iqRpqI nhIN huMdI, iviSAW leI roNdw hY [ mn
dI ies FihMdI dSw dI inivrqI leI, SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn}:- hy (sh)pqI vwihgurU
jI! Awp jI AYsI ikRpw kro, ik dwsn dws dy AMdroN Awp jI dI pRIiq n (jwie)jwvy[ jy
Awp jI dI pRIiq n jwvy qW dwsn dws, (jobn)juAwnI husn jWdy nw (frW)fry[ prmpUjnIk
pqI pRmwqmw jI dI gUV@I pRIqI krky, swry ivSy ivkwr Cu`t jWdy hn[ gurmuKqweI vwlI s`cI
pRIqI duAwrw, s`cy pRIqm jI dI pRwpqI ho jWdI hY[ XQw:- gurmuiK scI AwskI; ijqu pRIqmu
scw pweIAY] kotwn koit bRhmMfW dy mwlk dy drSnW dw ivgws bixAW hI rihMdw hY[ jdoN mn
mhW ivsmwd ivAwpk c lIx ho ky, icMq AicMqw sglI geI] dI AvsQw c lIx hovy Pyr
juAwnI jwx dw koeI fr nhIN huMdw[ ies leI gurU syvw BgqI, sIs vwrn q`k kurbwnI
Ardwis krky AYsI pRIqI pRwpq kro jI[ ijs krky juAwnI dy jwx dw sMsw hI n hovy[ pRIqI
ikauN mMgI hY?
s`uik- PrIdw. ikqI jobn pRIiq ibnu; suik gey kumlwie]34] vwihgurU bwbw PrIdw
swihb jI &urmwauNdy hn:- hy vwihgurU jI (ikqNI)ikqny Bwv byAMq (jobn)husn, AOguxW
ivkwrW mwieAw c l`g ky, qyrI pRIiq qoN ibnu, kumlwie ky suik gey [ XQw:- hir ibnu; jIau
jil bil jwau]
AMqRIv:- siq sMqoK dieAw Drm inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg,
inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw pUrn gurU jI dI SuB s`cI syvw ismrn Awid,
sRb ivAwpI mhW ivsmwd, AnMq SuB guxW v`loN kumlwie ky, rwm jI v`loN suik sV ky nwsqk
ho ky mr gey[ XQw:- sloku] Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih
nwnkw; ijh pRIiq nhI BgvMq]) nwm sMig; min pRIiq n lwvY] koit krm krqo; nrik
jwvY]5]) iDRgu ievyhw jIvxw; ijqu. hir pRIiq n pwie] ijqu kMim. hir vIsrY; dUjY lgY
jwie]1]
PrIdw. icMq Ktolw, vwxu duKu; ibrih ivCwvx lyPu] eyhu hmwrw jIvxw; qU swihb scy
vyKu]35] &rId swihb jI snmuK pRym bynqI krdy hn:- hy sRb ibAwpI sRb pRkwSk vwihgurU
jI! Awp jI dy ivCoVy c, (icMq)icMqw hI dwsn dws dw (Ktolw)mMjw hY[ duKu rUpI vwxu nwl
buixAW hY[ qV&waux mcwaux vwlw mhW du`KdweI (ibrih)ivCoVw hI, (ivCwvx)ivCOxw Aqy
au~pr lYx vwlI (lyPu)rjweI hY[ kwgid klm; n ilKxhwru] Anuswr du`KW kwZz klm
ilK nhIN skdy[ (hmwrw)dwsn dwsW dw, Awp jI dy ivCoVy c, duK kIAw pMfw KulIAw;
www.Gursevak.com

326

q`qkrw

Anuswr d`uKW hI d`uKW vwlw, eyhu jyhw duKdweI (jIvxw)ijauxw hY, hy s`cy imhrvwnu. swihbu
imhrvwnu] swihbu myrw. imhrvwnu] vwihgurU jI! (qU)Awp jI, dwsn dws v`l, imhr BrI
ing@w nwl (vyKu)dyKxw kro jI[ XQw:- imqR ipAwry hwlu murIdW dw khxw] quDu ibnu rogu
rjweIAw dw EFx nwg invwsw dy rhxw] (sRI dsm 711) duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku
duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie]) duK kIAw pMfw KulIAw; suKu.n
inkilE koie] duK ivic jIau jlwieAw; duKIAw cilAw roie]) ieik Gir.Awvih AwpxY;
ieik.imil imil puCih suK] ieknw eyho iliKAw; bih bih rovih duK]) sMsw iehu sMswru hY;
jnm mrx ivic duK sbwieAw] Anuswr jMmx mrn dy byAMq hI du`K hn[ jIv ijs 2 jUn c
jWdw hY, du`K hI du`K hn[ kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw])
keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI
jnm; hYvr ibRK joieE]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY])
ibnu ismrn.jo jIvnu blnw; srp jYsy ArjwrI] nv KMfn ko rwju kmwvY; AMiq clYgo hwrI]
sRIr, ieMdRy ivkwrW dy ADIn ho ky, hor 2 ivkwr mMgdy hn iqRpqI nhIN huMdI, vYr d`uK rog kSt
hI kSt sihq, sVdw bldw jUnW Bogdw sdw jm fMfy KWdw rihMdw hY[ jy lK iesqrIAw Bog
krih; nv KMf rwju kmwih] ibnu sqgur, suKu n pwveI; iPir iPir jonI pwih]) shs Kty;
lK kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY pwvY] Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh
iqRpqwvY; Kip Kip mrY]) vfy vfy rwjn Aru BUmn; qw kI.iqRsn n bUJI] lpit rhy mwieAw
rMg mwqy; locn.kCU n sUJI]1] ibiKAw mih; iknhI.iqRpiq n pweI] ijau pwvku eIDin nhI
DRwpY; ibnu hir.khw AGweI] rhwau] idnu idnu krq Bojn bhu ibMjn; qw kI.imtY n BUKw]
audmu krY suAwn kI inAweI; cwry kuMtw GoKw]2] kwmvMq kwmI bhu nwrI; pr igRh.joh n
cUkY] idn pRiq krY.krY pCuqwpY; sog loB mih sUkY]3]) jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu
sjwie; pieAw dyis lMmY]) PrIdw. mY jwinAw duKu muJ kU; duKu sbwieAY jig] aUcy ciV kY
dyiKAw; qW Gir Gir eyhw Aig]81]) Aink sjWeI.gxq n AwvY; grBY griB BRmwih]
pRmwqmw jI dy ivjog c rogW krky jIv ikMny qV& rhy hn[ ijhVy sRIr idsdy hn aun@W dI
ieh mMdI hwlq hY, ijhVy nhI idsdy, auh vI eysy qr@W hI duKI hn[ mhwrwj swihb jI dy
crn- kmlW c ijqnw icr lIn nhIN ho jWdw auqnw icr jMmx mrn c du`K hn[ XQw:qqu bIcwru; khY jnu swcw] jnim mrY; so kwco kwcw] vwihgurU jI dy ivCoVyc, hr jnmc
ieMidRAW dy iviSAW dy ADIn ho ky, jMmx mrn rogW kLySW dy kSt hI kSt Bogdw hY [ moh
mmqw corIAW niSAW jUey Gor pwpWc l`g jWdw hY[ AwiD ibAwiD aupwiD rs; kbhu.n qUtY
qwp] pwrbRhm pUrn DnI; nh bUJY prqwp]) buFwpy dy d`uK BI kQn nhIN ho skdy[ ies slok
c pRym Bwv sihq bVI hI fUMGI rmz hY[ cOrwsI l`K jUn dI ie`k 2 jUn c, AsMK Arb
^rb jIA hn, bhuq jUnW ^urdbIn nwl vI nhIN idsdIAW[ ieh sB jIv ieMdRIAW dy iviSAW
www.Gursevak.com

327

q`qkrw

c qV& rhy hn, iqRsnw Awsw eIrKw lwlc dy hLk hMgqw vYr Awid AOguxW krky lVdy
mrdy mwrdy hn[ XQw:- lK caurwsIh mydnI; iqsnw jlqI kry pukwr]) m 3] hMaumY
AMdir KVku hY; KVky KVik ivhwie] hMaumY vfw rogu hY; mir jMmY AwvY jwie] hMgqw b`jr
pwpW dy Asih Bwr krky, idl idmwZ sRIr d`by kSt Bog rhy hn, ros nwl Bry pey hn[
ikMnIAW dyhW hr vyly, goLIAW bMbW nwl BuMnIAW swVIAW jw rhIAW hn[ ikMnIAW dyhW dy iF`f
c cwkU mwr ky mwr rhy hn[ ikMnIAW dyhW dIAW A`KW k`F ky, AsQx v`F ky mwrIAW geIAW
hn[ ikMnIAW dyhW AMdroN kIVy ikRm hux KweI jw rhy hn[ ikMnIAW gweIAW hux kql
kIqIAW jw rhIAW hn, ikMnIAW b`cIAW pyt c, jW hux jMmdIAW hI mwrIAW jw rhIAW hn[
kwm kRoD loB moh ivkwr nSy AOgux hwvI ho ky, dyhW bhuq izAwdw du`K dy rhy hn[ eyfz
Awidk bImwrIAW du`K dy rhIAW hn[ AsIN ie`k ikRm hW, swfI dyh AMdr, byAMq hI ikRm,
prm ipAwry rwm jI dy ivjog c qV&dy duKI B`jy iPrdy hn, du`KW dI g`l kihx kQn c
nhIN Aw skdI[ ies slok c bVI hI fMUGI rmz duAwrw jIAW b^Swaux leI is&wrS
krdy hn[ XQw:- qyry jIA; jIAw kw qoih] ikq kau; swihb Awvih roih] qUMhI qUMhI qUMhI hy
ipAwry Akwl purK jI! jIA (qyry)Awp jI dy hn[ jIAw dy (qoih)Awp jI suAwmI hoN jI[ hy
(swihb)mwlk vwihgurU jI! Awp jI (kau)nUM, (ikq)iks leI ien@W jIAW qy (roih)gu`sw
(Awvih)AwauNdw hY, jo sdw 2 hI Bu`lxhwr hn[ Awp jI pwrwvwr qoN rihq FMgW nwl, ien@W
dI r`iKAw krn vwly hoN[ XQw:- sdw sdw iehu BUlnhwru] nwnk rwKnhwru Apwru]) jy qU
swihb Awvih roih] qU Enw kw qyry Eih] hy swihb! jy (qU)Awp jI ien@W qy (roih)gu`sw
AwauNdw hY[ (qU)Awp jI Enw (kw)dy mwqw ipqw srUp hoN, (Eih)auh (qyry)Awp jI dy Bu`lxhwr
indwn b`cy hn[
ibrhw ibrhw AwKIAY; ibrhw qU sulqwnu] PrIdw. ijqu qin, ibrhu n aUpjY; so qnu
jwxu mswnu]36] (ibrhw)pRym nwl (AwKIAY)khIey, hy (ibrhw)pRym! qU (sulqwnu)c`kRvrqI
bwdSwh hYN! hy (ibrhw)pRym! qUM c`kRvrqI bwdSwh hYN[ AQvw vwihgurU jI pws (ibrhw)pRym
nwl (AwKIAY)khIey, hy, rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU jI! Apxy dwsn dws
(ibrhw) pRym (ibrhw)pRym hI pRym b^So jI[ hy c`kRvrqI bwdSwh! (ibrhw)pRym, qUM DMn hYN
ijs (ibrhw)pRym dy vsIkwr ho ky Akwl purK jI pRgt ho ky, Apxy b`cy dy mgr 2 qu ry iPrdy
hn[ XQw:- kbIr. mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo. hir iPrY; khq kbIr
kbIr]55]) swcu khO. sun lyhu sBY; ijn pRymu kIE. iqn hI pRBu pwieE] (sRI dsm 14) bwbw
&rId swihb jI PurmwauNdy hn:- (ijqu)ijs qinc, vwihgurU jI dw (ibrhu)pRym nhIN
(aUpjY)pYdw huMdw (so)aus qnu (mswnu) SmSwn BUmI jwxu lvo[ XQw:- kbIr. jw Gr. swD n
syvIAih; hir kI syvw. nwih] qy Gr. mrht swrKy; BUq bsih. iqn mwih] ijs pRym dy
vsIkwr ho ky, pUrn gurU jI dy ipAwirAW ny nwm jipAw, vMf CikAw dyZ clweI qyg vwhI,
www.Gursevak.com

328

q`qkrw

zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, cr^VIAWqy cV@y, bMd 2 ktvwey, pu`TIAW
K`lW luhweIAW, dygWc aubwLy KwDy, Awpxy Awp AwirAW nwl icrvwieAw, Awpxy b`icAW
nyizAWqy tMgvwieAw, toty 2 krvw ky JoLIAW c puAwieAw[ jMgW Xu`DWc ShId hoey,
ijauNidAW hI Awpxy Awp nINh c icxvwieAw, goLIAW goLy KwDy, du`K Bu`K mwrW shwr ky
hwey sI nhIN aucwrI, Bwxy im`Tw hI im`Tw mMnidAW snmuK ShId hoey, gurU b^SI gurbwxI
ipAwrI is`KI dw bIj r`iKAw, iqn@W gurU ipAwirAW s`icAwirAW nUM, dwsn dwsIAW in`kIAW
kIVIAW hr smyN rom 2 krky, pUrn pyRm sihq, mhW ivsmwd Anqklwvwn AnMq nmskwrW
fMfauqW krdIAW hn[ ijn@W gurmuKW ny prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dy ieh Amolk
bcn kmwey:- jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig;pYru
DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI
ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) ggn dmwmw bwijE;pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw;
Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY;kbhU n
CwfY Kyqu]) kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq. hir pUCY kaunu hY; prw
hmwrY bwr]) gur kau;kurbwnu jwau hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY]) qU cau sjx
mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru])
PrIdw. ey ivsu gMdlw; DrIAW KMfu ilvwiV] ieik rwhydy rih gey; ieik. rwDI gey
aujwiV]37]{bhuq hI pRymmeI nmskwr pRym ivcwr:- ijvyN bysvw ivsu gMdlw hn, iqvyN mrd
pr igRih ivkwrI hY, aus qoN GrvwlI eyfz l`g rhI hY, gMdI GrvwlI qoN pqI nMUM eyfz l`g
rhI hY[ mnuKw zwqI hI vysvw qoN pRhyz dw SuB s`cw aupdyS hY, vysvw vrgy pr igRih
ivkwrI BVUey gMdy swkq hn aun@W qoN pRhyz dw aupdyS hY[ XQw:- ho, pr Dn pwhn quil; iqRXw
pr,mwq hmwrY] prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswhjI &urmwauNdy hn:- hy BweI!
prwieAw Dn mYnUM p`Qr vWg hY, pr iesqRI mwqw jI vWg hY [ CMd] suiD jb qy hm DrI; bcn
gur dey hmwry] pUq iehY pRn qoih; pRwn jb lg Gt Qwry] inj nwrI ky swQ; nyhu qum in`q
bFYXhu] pr nwrI kI syj; BUil supny hUM n jYXhu]51] pr nwrI ky Bjy; shs bwsv Bg
pwey] pr nwrI ky Bjy; cMdR kwlMk lgwey] pr nwrI ky hyq; sIs ds sIs gvwXo] ho, pr
nwrI ky hyq; ktk kvrn kO GwXo]52] pr nwrI sO nyhu; CurI pYnI kir jwnhu] pr nwrI ky
Bjy; kwl bwpo qn mwnhu] AiDk hrIPI jwin; Bog pr iqRX jo krhI] ho, AMq swn kI
imRqu; hwQ lyNfI ky mrhI]53] bwl hmwry pws; dys dysn iqRX Awvih] mn bWCq br mWig;
jwin gur.sIs Jukwvih] is`K pu`qR iqRX.suqw jwin; Apny icq DirXY] ho, khu suMdir iqh
swQ; gvn kYsy kr kirXY]54] prmpUjnIk s`cy siqgurU jI ny,pr iesqRI dy iqAwg dw SuB
aupdyS idqw hY, jo nhIN mMndy:- Gr kI nwir iqAwgY AMDw] pr nwrI isau GwlY DMDw] jYsy
www.Gursevak.com

329

q`qkrw

isMblu dyiK sUAw ibgswnw] AMq kI bwr mUAw lptwnw] isgRt nSy fr`g pIx vwilAW dy sRIr
c, gMdy jrwsIm pYdw ho jWdy hn, auh Apxy Awp Aqy sMswr nrk bxwauNdy hn[}
PrIdw. ey ivsu gMdlw; DrIAW KMfu ilvwiV] ieik rwhydy rih gey; ieik. rwDI gey
aujwiV]37] vysvw hovy AQvw gMdw- bMdw swkq vysvw vwly mMd- krm kry, ivsu dIAW gMdlW
hn[ hy PrIdw! (ey) eyh jo zwlm iesqRI purKW dIAW dyhW, KMfu c (ilvwiV) lbyV vl@yt ky,
DrIAW (ivsu) zihr dIAW gMdlw hn[ KMf c ilbyVx vWg muKoN im`Tw boldy, &YSn lwauNdy
hn, bwhroN idKwvy dw jIvn hY, AQvw bwhroN ByK sMqW vwLw hY[ ieik swkq iesqRI purK
ivBcwr zulm rUp zihr Awpxy mn bwxI sRIr qy (rwhydy) bIjdy hI (rih)hMB hu`t mr Kp
gey[ ieik ijn@W swkqW ny, ivBcwr zulm rUp zihr Awpxy mn bwxI sRIr qy (rwDI) bIjI
sI, auh Apxw hornw dw Grbwr nyk cwl clx sB ikC hI aujwiV ky mr gey[
PrIdw. cwir gvwieAw hMiF kY; cwir gvwieAw sMim] lyKw rbu mMgysIAw; qU AWho kyrHy
kMim]38] &rId swihb jI &urmwauNdy hn:- hy jIv! Awp jI ny cwir pihrW dy smyN nUM, kwm
kRoD loB moh hMkwr kusMgq inMidAw cuglI pwpW corI XwrI c (hMiF)brbwd rogI sogI ho
(kY)ky (gvwieAw)guAw ilAw[ cwir pihr (sMim)sON ky byArQ hI (gvwieAw)guAw ley, gurU
syvw ismrn praupkwr inskwm syvw nw kIqI[ hy ipAwry jI! jdoN rbu vwihgurU jI drgwh
c lyKw (mMgysIAw)mMgxgy, qU mwqlok c, (kyrHy)ikhVy 2 SuB (kMim)krm krky
(AWho)AwieAw hYN? jy hux qUM Bjn ismrn bMdgI inrivkwr SuB kwrj nhIN krdw qW Pyr
sWeI dy drbwr iv`c SrimMdw hoxw pvygw[ XQw:- PrIdw. ijn@I kMmI nwih gux; qy kMmVy
ivswir] mqu srimMdw QIvhI; sWeI dY drbwir]59]) lyKw rbu mMgysIAw; bYTw kiF vhI]
qlbw pausin AwkIAw; bwkI ijnw rhI]) lyKw lIjY; iql ijau pIVI]) jmu jwgwqI; dUjY
Bwie kru lwey] nwvhu BUly; dyie sjwey] GVI muhq kw lyKw lyvY; rqIAhu mwsw qol
kFwvixAw]5]) kbIr. joru kIAw so julmu hY; lyie jbwbu. Kudwie] dPqr lyKw nIksY; mwr.
muhY muih Kwie])
PrIdw. dir drvwjY jwie kY; ikau ifTo GVIAwlu] eyhu indosW mwrIAY; hm dosW dw
ikAw hwlu]39] vwihgurU bRhm jI ny, bwby &rId swihb jI dw Avqwr Dwr ky, bhuq GxI
s^q imhnq sihq pRymw BgqI kIqI[ Awp jI ivsmwd rMg c, moklw Sihr Awey, ie`Qy
zwlm mugl moklw rwj krdw sI, ies ny &kIrW kYdI krky r`iKAw sI[ ikly dI auswrI
aun@W qoN krwauNdw, aun@W pRCwdw n idMdw[ auh ivcwry Bu`Ky iDAwey &kIr ru`Kw byhy jUTy tu`kr
mMg ky Ck lYNdy[ bwby &rId swihb jI ny imhr krky, eys dw mn, mhwrwj c joV idqw[
XQw:- Ajb kMm; krqy hir kyry] iehu mnu BUlw jWdw; Pyry] inrdoS &kIr kYdI Cufw idqy[
rwjy mokly ny mhwn KuS ivsmwd ho ky, Awpxw rwj, bwby &rId swihb jI pRym Bytw kr
idqw[ ijs krky moklw nwm bdl ky &rIdkot ho igAw, ies qoN A`gy izkr Awvygw[ &kIr
www.Gursevak.com

330

q`qkrw

sWeI lok, Awp jI dy crn- kmlW c hmySw hI rihMdy, Awp jI dI syvw vI krdy, AwigAw
mMndy KuSIAW pRwpq krdy, &rId swihb jI, rwjy dy rwj drbwr A`gy GiVAwl v`jdI dyK ky,
PurmwauNdy hn:PrIdw. dir drvwjY jwie kY; ikau ifTo GVIAwlu] eyhu indosW mwrIAY; hm dosW dw
ikAw hwlu]39]) pRQmy. mnu prboDY Apnw; pwCY Avr rIJwvY] hr g`l c, Awpxy mn
SuB s`cw mhW vYrwgmeI aupdyS idMdy hn[ hy dwsn dws gRIb &kIr inmwxy pRdysI PrIdw! qUM
rwjy dy drvwjy (dir)AMdr jwie kY, GVIAwlu ikau (ifTo)dyiKAw hY? jy ies qoN koeI SuB
is`iKAw nhIN lYxI sI[ eyhu (indosW)doSW rihq, GVIAwlu hQOVI nwl (mwrIAY)ku`itAw
jWdw hY, Blw jy inrdoS hI AYnw ku`itAw jw irhw hY, (hm)swfw (dosW)gunwhW vwiLAW dw,
(ikAw)kI hwlu hovygw? bhuq hI gUV@I rmz hY, hr pRwxI mwqR aus dy gunwh cyqy krwey hn[
ijvyN gunwhW vwiLAW ie`Qy, AgWh BI s^q qoN s^q szw imlygI[ so doSW iqAwgo jI[
doS ieh hn:- bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] ieAwhU jugiq; ibhwny
keI jnm] nwnk rwiK lyhu; Awpn kir krm]) jyqw smuMdu swgru. nIir BirAw; qyqy Aaugx
hmwry]) hau AprwDI gunhgwru; hau bymuK mMdw] coru Xwru jUAwir hau; pr Gir johMdw]
indku dustu hrwmKoru; Tgu dys TgMdw] kwm kRoDu mdu loBu mohu; AhMkwr krMdw] ibswsGwqI
AikrqGn; mY ko n rKMdw] ismir murIdw FwFIAw; siqguru bKsMdw]21]36] (Bw:gu:)
Agly slok c aupRokq is`iKAw duhrwA rhy hn:GVIey GVIey mwrIAY; phrI lhY sjwie]) fu`KI GVI- Awl- so hyVw, GVIAwl ijau;
fuKI rYix ivhwie]40] ie`k GVI s`T pl dI huMdI hY, ie`k (GVIey)GVI (GVIey)GVI mgroN
GVIAwl hQOVI nwl (mwrIAY)ku`itAw jWdw hY, Pyr (phrI)pihr 2 mgroN, bhuqI szwie
lYNdw hY, ikauNik pihr hoey qoN bhuqy f`gy mwrdy hn[ (so)aus GVIAwl (ijau)vWg qyry
(hyVw)sRIr pihr 2 bwAd GVI 2 bwAd, kIqy kukrmW dI s^q szw imlygI, mwr KWidAw
dI rwq AQvw aumr rUpI rwq, du`KW sihq duKI (ivhwie)guzrygI[ XQw:- lyKw rbu mMgysIAw;
bYTw kiF vhI] qlbw pausin AwkIAw; bwkI ijnw rhI]) lyKw lIjY; iql ijau pIVI]) jmu
jwgwqI; dUjY Bwie kru lwey] nwvhu BUly; dyie sjwey] GVI muhq kw lyKw lyvY; rqIAhu mwsw
qol kFwvixAw]5]) kbIr. joru kIAw so julmu hY; lyie jbwbu. Kudwie] dPqr lyKw nIksY;
mwr. muhY muih Kwie]) KMfy Dwr glI Aiq BIVI] lyKw lIjY iql ijau pIVI]) kbIr. joru
kIAw so julmu hY; lyie jbwbu. Kudwie] dPqr lyKw nIksY; mwr. muhY muih Kwie]) Aink
sjWeI, gxq n AwvY; grBY griB BRmwih] r`b rUp bwbw PrId swihb jI ijn@W dy lUM 2 c,
vwihgurU jI dw sRb ivAwpI mhW ivsmwd AQwh pRym visAw hY[ ijh pRswid; Awrog kMcn
dyhI] Anuswr Awp jI dI suMdr sony vrgI AroZ dyhI, AOguxW ivkwrW rihq hY [ pr rmzW
www.Gursevak.com

331

q`qkrw

bhuq fUMGIAW hn, sjy dIvwn c pUrn vYrwgmeI kIrqn kr rhy hn, Awp kmw ky SuB s`cw
aupdyS b^S rhy hn[ XQw:- Awip kmwau; Avrw aupdys]
buFw hoAw. syK PrIdu; kMbix lgI dyh] jy sau vir@Aw jIvxw; BI qnu hosI Kyh]41]
bwbw Sy^ &rId swihb jI pUrn hMgqw rihq ho ky, AOguxW ivkwrW pwpW rihq pUrn bYrwg c
lIx ho ky, sRb ivAwpI mhW ivsmwd vYrwg hI vYrwg sihq, Akwl purK jI dy snmuK GxI
qoN GxI gRIbI nwl pRym bynqI krdy hn[ hy Akwl purK jI! Awp jI dw b`cw syK PrIdu
bMdgI rihq, AOguxW sihq buFw (hoAw) ho igAw hY[ AOguxW pwpW ivkwrW buFypy rUp pwLy
krky, dyh kMbix lgI hY[ jy (sau) sYNkVy (vir@Aw) swl, AOguxW pwpW c (jIvxw) ijauxw
hovy Pyr BI (qnu) srIr (Kyh) im`tI (hosI) ho jwvygw[ XQw:- kbIr. grbu n kIjIAY; aUcw
dyiK Avwsu] Awju kwil@ Buie lytxw; aUpir jwmY Gwsu]38]) kbIr. grbu n kIjIAY; rMku. n
hsIAY koie] Ajhu su nwau smuMdR mih; ikAw jwnau ikAw hoie]39]) kbIr. grbu n kIjIAY;
dyhI dyiK surMg] Awju kwil qij jwhugy; ijau kWcurI BuXMg]40]) kbIrw. DUir skyil kY;
purIAw bWDI dyh] idvs cwir ko pyKnw; AMiq. Kyh kI Kyh] mhwrwj dI nyq AYsI hY hux qoN
pihlw pUrW dy pUr Kyh ho cu`ky hn, hux ho rhy hn, Aqy Awaux vwly smyN iv`c hoxy hn[ swnMU
mhW pwpIAW SuB s`cI is`iKAw hY, pUrn bYrwg Dwr ky, vwihgurU jI c juVIey joVIey ismrn
gurU syvw pRymw BgqI praupkwr krIey krweIey nmskwr bilhwr[
PrIdw. bwir prwieAY bYsxw; sWeI. muJY n dyih] jy qU. eyvY rKsI; jIau srIrhu
lyih]42] {sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- iksy zwlm swkq ADIn, s^q Bu`K
myhnq k`ut pYxI, Kwx pIx vI niK`D imlxw, bhuq AOKI izMdgI hoxI, BwvyN sbMDI BI hI
ikauN n hovy, bwir prwieAY bYsxw; hY[ swry ieMdRy, Bu`Ky bwj vWg, Awpo Awpxy ivSy B`jdy
hn[ A`KW prwieAw rUp dyKdIAW hn, kMn ivSy ivkwrW dIAW g`lW suxdy hn, ieh A`g l`gI
hoeI hY, zbwn ivSy ivkwrW suAwdW dI A`g l`gI hY, cmVI sprs dI A`g l`gI hY, hr
vyly sprs cwhuMdI hY[ nwsW pr- iesqRI dI durgMDI lYNdIAW hn[ eIrKw iqRSnw dI A`g c,
byAMq jIv gunwh krdw, ieh &YSn gunwhW dI A`g cwr cu&yry l`gI hY, zbwn JU T boldI hY,
cmVI sprs c l`gI, pYr kusMgq c jWdy hn, h`Q Zlq kMm pwp krdy, ieh sB bwir
prwieAY bYsxw; hY[ XQw:- bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] ieAwhU
jugiq; ibhwny keI jnm] Anuswr corwsI l`K jUn dw prwieAw bwr hY[
ijvyN ShId Bgq isMG jI SwdI krn bwry ikhw, A`goN ikhw, mYN SwdI krw ky Zulwm pYdw
nhIN krny, AijhI SwdI dI loV nhIN, prwieAw bwr hY[ mYN qW AzwdI lwVI ivAwhuxI hY[
swfy mn irdy c, AMdr bwhr kot pRkwS srUp mhwrwj swihb jI dy s`cy crn- kml vs rhy
hn, ijqnw icr lIx nhIN huMdy, qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig AGwey]) sBnI QWeI;
rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] ijqnw icr gurmuiK snmuK AvsQw pRwpq
www.Gursevak.com

332

q`qkrw

nhIN huMdI, auqnw icr, AsIN Zulwm pUrn duKI hW, kwm kRoD loB moh hMkwr doS ijhVy vYr
eIrKw Awidk vYrI doS, swfy qy hwvI bxy hoey, swfy mZj qy hr vyly Asvwr hn, auqnw
icr bwir prwieAY bYsxw hY jI[}
pihly smyN c, &kIr sWeIAW ipAwirAW jI bVI hI mS`kq krnI pYNdI sI[ Bu`K aunINdRw
qRyh grmI srdI ibAdbI shwrnI pYNdI sI[ mn bwxI sRIr krky bhuq hI nroey huMdy sn[
isAwL dI ru`q c bwbw &rId swihb jI bwhr bYTy bMdgI krdy sn[ mhwrwj dy crnkmlW c ic`q Ku`B igAw, dIvwnI msqwnI AvsQw c lIx ho gey [ XQw:- 1sV- rwm jpq
qnu; 1jir kI n jwie] rwm nwm icqu; rihAw smwie]) 1Awrw, krv`qu- Awsw]1krvqu
Blw; n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI]1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy;
mokau kwhy kau mwry]1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau pRIiq n
qorau]2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI]3] khqu kbIru;
sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]4]2]35]) mgnu BieE. ipRA pRym isau; sUD n
ismrq AMg] pRgit BieE. sB loA mih; nwnk. ADm pqMg]) kbIr. qUM qMU krqw qU hUAw;
muJ mih rhw n hUM] jb Awpw pr kw imit gieAw; jq dyKau qq qU ]) cuBI rhI sRq; pRBu
crnn mih]) drsn dyKq hI. suiD kI n suiD rhI; buiD kI n bui D rhI. miq mY n miq hY[
Awp jI A&ur smwDI qoN au~Ty, TMF dUr krn leI, dwxy BuMn rhI iJaurI dI B`TI pws gey [
aus dyiKAw, pUrn &kIr sWeI jI hn[ dwixAW dw bu`k JoLI c pw idqw[ swhmxy bYTy dwxy
c`bidAW, A`g fwhuidAW sykidAW, swry dwxyy c`b ley[ Bu`K dI inivrqI mgroN, Almsq
ibsmwd mgn bYiTAW 2, AMdroN AYsw aumwh ivsmwd rs AwieAw, sRIr dy AMgW dI soJI hI n
rhI[ XQw:- hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip, srbsu sBu AripE; And shj
Duin Jok]1]) A`g fwhuxo htx qoN, kbIr. lwgI pRIiq sujwn isau; brjY logu Ajwnu ] Anuswr
Anjwx iJaurI ny, ijhVI l`kV nwl A`g fwhIdI hY, auhI c`uk ky m`cdI 2 bwby jI dy sRIr qy
mwrI, gu`sy nwl ikhw, bu`k dwixAW dw c`b ky, bwlx ikauN nhIN fwhuMdy? aus dy mwrn qoN
gu`sw au~kw hI nhIN kIqw[ XQw:- PrIdw. jo. qY mwrin mukIAW; iqn@w. n mwry GuMim] AwpnVY
Gir jweIAY; pYr. iqn@w dy cuMim]) PrIdw. bury dw Blw kir; gusw. min n hFwie] dyhI. rogu
n lgeI; plY sBu ikCu pwie]) swD kI soBw; Aiq mskInI]) shx sIl sMqM; sm imqRs
durjnh]) jYdyv; iqAwigE AhMmyv]) ssiqR qIKix.kwit fwirE; min.n kIno rosu] kwj
auAw ko.ly svwirE; iqlu.n dIno dosu]) hMkwr ivkwr pwpW AOguxW sMswr v`loN ijauNdy hI mry
hn[ XQw:- murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw
mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI
Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId;
www.Gursevak.com

333

q`qkrw

iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw]18] (vwr 3) jIvq mrY; buJY pRBu soie]
iqsu jn; krim prwpiq hoie]1]}
PrIdw. bwir prwieAY bYsxw; sWeI. muJY n dyih] jy qU. eyvY rKsI; jIau srIrhu
lyih]42] g`usw krn dI ibjwey, bwby &rId swihb jI dw &`kr drvyS mn roim 2, ieqnw
gwV@w Akwl purK jI dy snmuK hY, gurbwxI jI aucwry [ hy prmpUjnIk ipqw pUrn s`cy (sWeI)
jI! dwsn dws (prwieAY)prwey (bwir)dr qy (bYsxw)bYTxw n (dyih)dyvo jI[ ijvyN dwsn
dws prwey bwr qy BwvyN A&ur smwDI c, Awp jI dy s`cy crn- kmlW c juiVAw bYTw sI,
iPr BI ies ny, m`cdI 2 sotI mwr ky, pRym rMg c BMg pwieAw hY, ies leI (qU) Awp jI,
Apxy mUrK b`cy (eyyvY)ieauN prwey bwr Bwv prwey AOguxW ivkwrW zwlmw ADIn jy
(rKsI)r`KoNgy, qW dwsn dws dy (srIrhu)sRIr coN, (jIau)jIA jwn, k`F (lyih)lau jI[
kMiD kuhwVw. isir GVw; vix kY sru lohwru] bwbw Sy^ &rId swihb jI, smUh KMf
bRhmMf dy pswry bMdgI mSkq, dyh Arogqw bKSx leI, swrI rwq jMgl c KV@y ismrx
kr rhy hn[ XQw:- ijsno qyrI imhr; su qyrI bMidgI] lohwr j`sw jI, Awpxy isr GVw, moFy
kuhwVw r`K ky, hn@yrI rwq c, l`kVW ilAw ky koiely bnwaux leI, jMgl c gey [ hn@yry c,
dr^q dw mu`F jwx ky, mUDw kuhwVw, bwby jI dI FUhI qy mwirAw[ jdoN bwbw jI boly, ie`k dm
qRbk ky, GVw su`t ky B`jy, ieh kOx bol irhw hY? Awp jI ny pUrn pRym vYrwg nwl ieh
gurbwxI jI aucwry:kMiD kuhwVw. isir GVw; vix kY sru. lohwru] PrIdw. hau loVI shu Awpxw; qU loVih
AMigAwr]43] hy lohwru j`sy! Awp jI dy isir qy GVw, (kMiD)moFy qy kuhwVw hY, (vix)jMgl
(kY)dy iv`c, dwsn dws dyy (sru)isr qy Aw KV@w hYN, dwsn dws dy mOrW qy kuhwVy dw pIn
mwirAw hY[ bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- hy prm im`qR j`sy! (hau)dwsn dws
(Awpxw)Awpxy, sq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw Bwau- BgqI sihnSIlqw,iKmw DIrj
jq bRhmiv`idAw, Ajpw jwp sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn pRkwS Awid AnMq SuB
s`cy guxW Aqy sB dy (shu)pqI mwlk (loVI)cwhuMdw hY, (qU)Awp jI, dwsn dws dy
(AMigAwr)koiely bnwauxw (loVih)cwhuMdw hYN[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd rmz duAwrw SuB is`iKAw:- 43 vyN slok c pRym BrI bVI hI fUMGI
rmz hY, ijs c smUh KMf bRhmMf c, pRmwqmw jI dy nwm qy ShId hox vwly, gurmuiK snmuK
ShIdW dw pUrn vYrwgmeI ShIdI dw idRS swhmxy Aw jWdw hY[ ijvyN id`lI dy q^q qy, zwlm
PruKSIAr dy hukm nwl, zwlm mIrmMnU ny, lhOr ivKy, ie`k ie`k isMG dy isr dw mu`l pMjwh
2 dmVy r`K idqw[ swry hI dyS c hwhwkwr m`c geI[ pYsy lYx dy hLk krky, hLky ku`qy
zwlm, nOjvwn b`cIAW dy isr BI v`F ky lY jWdy [ XQw:- loB lhir sBu suAwnu hlku hY;
www.Gursevak.com

334

q`qkrw

hlikE sBih ibgwry]) ikhw jWdw, is`KI iqAwgo. dIn kbUl kro, bKSy jwauNgy[ dIn
kbUl n krn qoN, inrdoS is`KW dw kqlyAwm kIqw jWdw[
kMiD kuhwVw. isir GVw; vix kY sru lohwru] dUjw ArQ:- hy zwlm lohwr mIrmMnU!
gurU jI dy dwsn dwsW kql krn leI, qyry moFy qy, kuhwVw hY, pihlW kql kIqy Anyk
is`K is`KxIAW dy ^Un dw GVw isr qy hY[ sMswr vx dy isr qy qUM zwlm lohwru hYN [ swnUM vI
ShId krn iqAwr hYN[ bwby &rId swihb jI dy khy Anuswr AsIN Awpxy (shu)mwlk
(loVI)cwhuMdy hW[ qUM swnUM v`F swV ky, swfy AMigAwr bnwauxy cwhuMdw hYN[ jdoN aunIN sO
snqwlI dy vtWdry vyly, ihMdosqwn pwksqwnc dohW hI qr&W qoN bVy hI zulm hoey, mhW pwpI
nIc cMfwl bMidAW ny, gRIb b`cy b`cIAW iesqRI purSW aun@W dy GrW coN bwhr k`iFAw, sB dy
swhmxy iesqRIAW nMgIAW kIqIAW, ikhw, qusIN swfy GrIN vso, nhIN qW quhwnUM kql kIqw
jwvygw, nihr c CwLW mwr jwau[ aun@W ny sbr Sukr nwl pRmwqmw jI cyqy kIqy, Drm c
idRV rihMidAW nihr c CwLW mwr geIAW[ doNhW qr&W qoN inrdoS kql kIqy gey, vwihgurU
jI dI drgwh c dohW qr&W dy kwql ksUrvwr hn[ ijvyN ijn@W ipAwirAW nwmu jipAw, vMf
ky CikAw crKVIAW qy cVHy bMd 2 ktvwey, pu`TIAW K`lW luhweIAW golIAW KwDIAW, dyZ
clweI qyZ vwhI, svw svw mx dy pIsxy pIsy, A`DI 2 rotI qy sbr Sukr kIqw[ b`icAW
toty 2 krw ky JolIAW c puvwieAw, gLW c hwr puAwey, nyizAW qy tMgwieAw, tYNkW hyT
ilqwVy gey, goiLAW nwl aufwey gey[ ies qr@W byAMq isMG isMGxIAW ny Ardwis pUrn
inbHwauNidAW, byAMq kurbwnIAW hI kurbwnIAW id`qIAW[ b`icAW dy kwljy k`F ky, mwqwvW dy
muK c id`qy jWdy, b`icAW auqWh clw ky mwrdy, hyTW nyzw kr idMdy, ijs mW dy audr c
b`cw huMdw, aus dy pyt qy v`fw p`Qr r`K idMdy, aus dI jwn ikMnI qV&dI hovygI? AYsy kStW
zridAW ipAwry Awpxy mwlk cwhuMdy hn[ ijvyN bwby &rId swihb jI dy, iJaurI ny A`g
bwlx vwlI m`cdI 2 sotI mwrI, B`TI JokidAW dy[ hux j`sy ny kuhwVy dw pIn Awp jI dy FUhI
qy mwirAw[ shu dI SuB ie`Cw krdy hn[ so gurU ipAwry sRIr qy kSt Awaux qoN ie`k dm
pRmwqmw jI cyqy krdy hn, ijhVy Drm dy bMdy, jnUn nwl dUjy Drm dy bMidAW kql krdy
hn, auh Awpxy Drm lhU nwl rMgdy hn[ auh Awpxy hI gurU pIrW aulWBy dw kwrn bxdy
hn[
kMiD kuhwVw isir GVw vix kY sru lohwru] PrIdw. hau loVI shu Awpxw; qU loVih
AMigAwr]43] qIjw ArQ:- hy lohwru zwlm hMkwr, qyry iDM|ozorI rUpI moFy qy, zul m rUpI
kuhwVw hY, qyry AigAwn rUpI isr qy, vYr rUpI GVw hY, sMswr rUpI vix dy isr qy zulm kr
irhw hYN[ ijs 2 jUn c jIv jWdw hY, Esy jUn c, zulm rUpI kuhwVy nwl ies kql kr
irhw hYN[ hy hMkwr rUpI lohwr! dwsn dws (Awpxw)Awpxy, pqI cwhuMdw hY, qU, dwsn dws
dy koiely bnwauxw cwhuMdw hYN[ Bgq mhWpurS inrgux srUp c lIx ho ky, inrgux srUp jI
www.Gursevak.com

335

q`qkrw

suxw rhy hn[ hy mhwrwj swihb jI! eys zwlm hMkwr qoN, r`b dy ipAwirAW AwpxI rcI
rcnw dI r`iKAw kro jI, ijs BYVy hMkwr krn krky, bMdy koeI vI &wiedw nhIN, nukswn
igxy nhIN jWdy[ XQw:- jo grbY. so pcsI ipAwry; jip nwnk Bgiq smwhw]) haumY ivic;
pRBu koie n pwey] mUlhu Bulw; jnmu gvwey]) haumY kir kir jwie GxyrI; kir Avgx
pCoqwvixAw]) hMaumY AMdir KVku hY; KVky KVik ivhwie] hMaumY vfw rogu hY; mir jMmY AwvY
jwie])
PrIdw. ieknw Awtw Aglw; ieknw. nwhI loxu]) K`wsI- AgY gey. isM\wpsin@; cotW
KwsI kauxu]44] vwihgurU gurmuiK mhWpurS bwbw &rId swihb jI bVIAW hI fUMGIAW rmzW
gurbwxI c &urmw rhy hn:- hy dwsn dws PrIdw! ieknw koL (Awtw)pdwrQ dOlq
(Aglw)bhuqw hY[ zor zulm krky mwieAw pdwrQ iek`TI krdy hn[ ieknw, DrmI sWeI
lokW &kIrW drvySW &`krW gRIbW pws, lUx BI nwhI hY, Bwv AiqAMq hI gRIb hn[ pyt Br ky
Kwx jogw pdwrQ BI nhIN hY[ vwihgurU jI dy (AgY)swhmxy drgwh c, (isM\wpsin@)isAwxy
jwxgy, kauxu (cotW)s`tW (KwsI)Kwvygw? ijs ny pdwrQ iek`Ty krn leI zor zulm pwp
AinAW D`kw kIqw, auh cotW Kwvygw[ XQw:- iesu jr kwrix, GxI ivguqI; iein jr. GxI
KuAweI] pwpw bwJhu, hovY nwhI; muieAw. swiQ n jweI]) pr Dn pr qn, pr qI inMdw;
AKwiD Kwih hrkwieAw]) sau mxu hsqI iGau guVu KwvY; pMij sY dwxw Kwie] fkY PUkY Kyh
aufwvY; swih gieAY pCuqwie]) pwrtIAW c murgy KWdy hn[ pIey ipAwly, AO Kwie kbwb[
dyKo ry loko, ju hoqy Krwb] (sRI gurU nwnk pRkwS) so ijhVy gursyvk jI Awpxw sB ikCu,
ipAwry pRmwqmw, pUrn gurU jI dy nwm qy lutw ky, SuB s`cI syvw krngy, cotW nhIN Kwxgy,
sgoN sur^rU hoxgy[ XQw:- syvk drgh surKrU; vymuKu muh kwlw] AYsy snmuK ShId gurU
ipAwirAW, du`K Bu`K mwrW shwrIAW[ ijvyN svw 2 mx dy pIsx pIsy, cV^VIAW qy cV@y, bMd
2 ktvwey, pu`TIAW K`lW luhweIAW, rUMc lpyt ky swVy gey, b`icAW dy toty 2 krwky Jol@IAW c
puAwey Awid[ du`K Bu`K mwr kSt shwridAW vwihgurU jI dI dwiq smJ ky Bwxyc pRsMn rhy [
siqgurU swihbwn jI dy s`cy crn- kmlW dw pRym nhIN C`ifAw[ prmvIr prmShId
prmpUjnIk gurmuiK bRhmigAwnI shij iDAwnI bwbw mqIdws swihb jI vWg sRIr dy cIry
jwx qoN BI pRIqI nhIN C`fI, h`s 2 ky ShIdIAW pw ky Amr Ac`l Atl ho gey [ pUrn pRym
pRIq pRqIq DIrj sihq, BweI swihb jI ieauN boly:- rom rom iv`c mYNkVy, visAw pRIqm
Awp[ Awrw mYnUM BwauNdw, Drm C`fxw pwp[ tukVy ies srIr dy, kro jy l`K koRV[ qW BI Drm
nw C`f sW, dIn qyrw nhIN loV[ Awrw ipAwrw lgq hY, kwrw krau bnwie[ isr jwie q
jwie, myrw is`KI isdk n jwie[) swcI pRIiq hm; qum isau jorI] qum isau joir; Avr sMig
qorI]) ikqY pRkwir; n qUtau pRIiq] dws qyry kI; inrml rIiq]) kyiqAw; dUK BUK sd mwr]
eyih iB dwiq qyrI; dwqwr]) jy jy sihq; jwqn sMdyih] pRB ko sMig; n Cofq nyh] qy qy;
www.Gursevak.com
q`qkrw
336

prmpurI kh jwhI] iqn hir isau; AMqru kCu nwhI]21] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n
krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI]1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy;
mokau.kwhy kau mwry]1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n
qorau]2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm soeI]3] khqu kbIru;
sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI])
C`qu s`fo r`f- pwis dmwmy. Cqu isir; ByrI sfo rf] g`f- jwie suqy jIrwx mih; QIey
AqImw gf]45] ijn@W c`kRvrqI bwdSwhW pwis, (ByrI)n&IrI nwl vjwaux vwly ngwry hI
(dmwmy)n`gwry, ij`q dy v`jdy sn, Bwv ^SI c bhuqy ngwry vjwauNdy sn[ isir qy (Cqu)CqR
JUldy sn[ rwj sBw c, ijn@W dy swhmxy KV@y (rf)B`t, js dy (sfo)CMd, aucwrdy sn, Bwv
ieqnw v`fw qyz pRqwp sI[ sMswr qy, BwvyN c`kRvrqI bwdSwh sn, syvw ismrn praupkwr
bMdgI ibnw, (jIrwx)SmSwn BUmI c, (jwie)jw ky, sdw dI nINd (suqy)sON gey,
(AqImw)XqImW vWg (QIey)hoey, kbrW c gf idqy[ XQw:- qlY kuMcrIAw; isir kink
CqrIAw] hir Bgiq ibnw; ly Drin gflIAw]) PrIdw. koTy mMfp mwVIAw; auswrydy BI gey]
kUVw saudw kir gey; gorI Awie pey]) kbIr. grbu n kIjIAY; cwm lpyty hwf] hYvr aUpir
CqR qr; qy Puin DrnI gwf]37])
bVIAW hI BwrIAW gUV@IAW rmzW BirAw gwV@w vYrwmeI aupdyS hY [ AYfy au~cy c`kRvrqI
bwdSwh, bMdgI ibnw DrqI c, XqIm Bwv ingury g`fy gey [ gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] gurU pIr jI, aun@W dy rwKy nhIN[ XQw:- m 1] nwnk. gurU n
cyqnI; min AwpxY sucyq] Cuty iql bUAwV ijau; suM\y AMdir Kyq] KyqY AMdir CuitAw; khu
nwnk sau nwh] PlIAih PulIAih bpuVy; BI qn ivic suAwh]3]) AgY gey. n mMnIAin;
mwir kFhu vypIr]4]1]
PrIdw. koTy mMfp mwVIAw; auswrydy BI gey] kUVw saudw kir gey; gorI Awie pey]46]
hy dwsn dws gRIb inmwxy PrIdw! zor zulm mhW pwp krky, k`cy (koTy)mkwn, (mMfp)guMbz
bxw kyy Kul@y mMdr rwj Bvn, (mwVIAw)hvylIAW bhuqIAW mMzlW vwlIAW (auswrydy)bxwauNdy 2
BI nwSvMq sMswr qoN nMgy hI cly gey[
ies nwSvMq dunIAW c Aw ky, ivkwrW pwpW AOguxW &YSn ZMdIAW mUvIAW ZMdIAW vYbsweItW
dyKx, dunIAW bMbW nwl &Ukx rUp, mMdrW leI zor zulm krky lhU dy nd vgwaux rUp ieh
(kUVw)JUTw saudw kir gey[ (gorI)kbrW c Awie pey hn, ij`QoN iksy ny jgwauxw nhIN, sRIr
im`tI ny Kw lYxy hn[ XQw:- p`g- PrIdw. mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie jwie] gihlw rUhu.
n jwxeI; isru BI imtI Kwie]26] s`cw saudw nhIN kIqw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU mh`ly
pihly swihb jI nUM, ipqw kilAwxcMd jI ny ^rw Bwv lwhyvMd sOdw krn leI vIh rupY idqy [
Awp jI BweI bwly jI smyq, s`cw sOdw krn leI SyKUpury izly dy ipMf cUhVkwxy dIAW do
www.Gursevak.com

337

q`qkrw

AbwdIAW ivckwr, ij`Qy hux gurduAwrw s`cwsaudw swihb jI hn, phuMcy, ie`Qy sMq mMflI
bMdgI kr rhI sI[ mhMq sMqryx jI nwl pRym dy bcn iblws krn qoN pqw l`gw ik ieh sMq
s`qW idnW dy Bu`Ky hn, Awp jI pws kyvl vIh rupY hI sn[ vIh rupY dI rsd ilAw ky, sMq
mMflI Bytw kr idqI, jo sRvMs dyx dy qu`l hY[ vwips ipMf Awey, ipqw jI ny gu`sy nwl cpyVW
mwrIAW, dyK ky mwqw jI qy bIbI nwnkI jI roey[ rweybulwr jI pqw l`gx qoN lUM 2 krky ro
pey[ mhwrwj ny jIAW gurbwxI gurU mrXwdw kQw kIrqn gurbwxI bKS ky Krw saudw
kIqw hY, hux gurU gRMQ swihb jI kr rhy hn[ jnu nwnku. DUiV mMgY, iqsu gurisK kI; jo Awip
jpY. Avrh nwmu jpwvY] Anuswr Awp nwm jpx qy jpwaux vwly guris`K ipAwry jI dI,
siqgurU mhwrwj jI Awp crn- DUiV mMgdy hn, nwm jpx jpwaux, gurduAwrw swihb
hOspItl kwlj sRb`q dy Bly dw s`cw saudw nhIN kIqw[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- ies qoN pUrn pRym vYrwg pRwpq huMdw hY, ijhVy jIv
sohxy mMdr bnwaux c K`uBy hn, auh AwpxI dOlq swry ivSv dy Bly leI, cMgy pwsy ^rc
krn[ ijhVy sMswr v`loN vYrwgI iqAwgI hn, auh mMdrW v`l i^Awl n krn, Awp nwmu jpx
jpwaux, siqsMgq v`loN jo mwieAw pRwpiq hovy, aus AMimRq kQw kIrqn Drm pRcwr c lw
ky, s&lI krky, pUrn gurU jI dI ^SI dIAW l`KW pwiqswhIAW pRwpiq krn[ XQw:- lK
KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir kryie] inmK eyk.hir nwmu dyie; myrw mnu qnu sIqlu
hoie]
PrIdw. iKMQiV. myKw AglIAw; ijMdu. n kweI myK] vwrI Awpo AwpxI; cly mswiek
syK]47] auQwnkw:- Awp jI dw mn inrgux bRhm Ajpw jwp c sdw lIn hY [ XQw:- jh;
iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] AYsI mhW ivsmwd AvsQw c, Apxy mn
pUrn vYrwgmeI is`iKAw dy rhy hn[ ie`k &kIr sWeI jI nMU, ApnI ^&xI isauNidAW dyK
ky, SuB s`cI is`iKAw lYNidAW, bRhm srUp bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- hy mnw!
smJ lMmI ndr nwl dyK, ies (iKMQiV)K&xI (AglIAw)bhuqIAW hI (myKw)twkIAW
lweIAW hn, ieh lMmw smW hMFygI, hor BI twkIAW l`g skxgIAW, nvW nO idn, purwxW sO
idn[ ieh jo ijMdu hY, ies (kweI)koeI (myK)twkI (n)nhIN l`g skdI, Aks mwqR hI clI
jWdI hY[ Awpo AwpxI vwrI AweI qoN, (syK)a~ucI zwqI vwly (mswiek)imhnqW krn vwly cly
gey, cly jw rhy hn, cly jwxgy[ XQw:- jo AwieAw so clsI; sBu koeI AweI vwrIAY]) jo
aupijE so ibnis hY; pro Awju ky kwl] nwnk.hir gun gwie ly; Cwif sgl jMjwl]) syK
hYXwqI jig; n koeI iQru rihAw] ijsu Awsix hm bYTy; kyqy bYis gieAw]5]) qWeIN- kMDI
auqY ruKVw; ikcrku bMnY DIru] PrIdw.kcY BWfY rKIAY; ikcru qweI nIru]96]) hir
jpidAw.iKnu iFl n kIjeI, myrI ijMduVIey; mqu ik jwpY, swhu AwvY ik n AwvY rwm])
gMFyidAW iCA mwh; quVMidAw ihku iKno]7]}
www.Gursevak.com

338

q`qkrw

dIvIN, bih- Tw polw- PrIdw. duhu dIvI blidAw; mlku bihTw Awie]) gV@ V hyTW
hlMq lwau jI[ Gtu buJwie poly- gVu lIqw Gtu luitAw; dIvVy gieAw buJwie]48] vwihgurU
jI Awp PrIdw swihb jI, Gxy vYrwg sihq kih rhy hn:- dIvI bhu vcn hY[ bMdy dy s`jw
K`bw nyqR rUp (duhu)do (dIvI)dIivAW dy (blMidAw)dyKidAW, (mlku)pwiqSwh jm Awie ky,
idl c (bihTw)bYT igAw, aus ny sRIr rUpI (gVu)iklw ij`q (lIqw)ilAw, h`fW kVkw ky
izMd k`F ky, (Gtu)sRIr luitAw, (dIvVy)nyqR ieMdRy buJwie gieAw[ jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw
eyhu kryie] Anuswr jIA jIAW KWdy hn[ swfy sRIrc qy bwhr AsMK bRhmMf dy pswryc,
hukmc hr smyN AsMK jIA jMmdy mrdy rihMdy hn[ jm byAMq jIAW dy nyqRW rUpI dIivAW
hux BI buJw irhw hY[ XQw:- ijMdu inmwxI kFIAY; hfw kU kVkwie]) cauQY phrY rYix kY,
vxjwirAw imqRw; ibriD BieAw qnu KIxu] AKI AMDu. n dIseI, vxjwirAw imqRw; kMnI. suxY
n vYx] AKI AMDu. jIB rsu nwhI; rhy prwkau qwxw] gux AMqir nwhI. ikau suKu pwvY; mnmuK
Awvx jwxw] KVu pkI. kuiV BjY ibnsY; Awie clY ikAw mwxu] khu nwnk. pRwxI cauQY phrY;
gurmuiK sbdu pCwxu]4])
PrIdw. vyKu kpwhY ij QIAw; ij isir QIAw iqlwh] koieil- Awh- kmwdY Aru kwgdY;
kuMny koieilAwh] mMdy Aml kryidAw; eyh sjwie iqnwh]49] ie`k pRymI ny h`Q joV ky
nmskwr kridAW fMfauiq kIqI, ikhw, hy &kIr sWeI jI! Awp jI pRmwqmw jI c, rom
rom krky lIx hoN jI, ikRpw krky d`so jI, ijhVy mMd- krm krdy hn, aun@W kI szw imldI
hY? hy PrIdw! lMmI ing@w mwr ky vyKu! (ij)ijhVw (kpwhY)kpwh qy kSt (QIAw)hoieAw,
kpwh Du`p TMF vrKw shwrdI hY, p`iqAW jIA KWdy hn[ Awpxy Awp vyl@xy c,
ipVwauNdI hY, pyNjw ipMjdw hY, pUxIAW v`tIAW jWdIAW hn[ k`qI jWdI hY, sUq bxw ky pwx
k`Fdy hn[ julwhw aus au~qy ku`c Pyrdw hY[ Pyr bsqR buxdw hY[ drzI k`t k`t ky bsqR
bxwauNdw hY[ ieauN bVy hI kSt shwrdI hY[ (iqlwh)iqlW dy isir qy (ij)ijhVw kStw
(QIAw)hoieAw hY, auh BI ingw@ mwr ky vyKu, vrKw Du`p shwrdy hn, kohlU c pIVy jWdy hn[
koieil- Awh- kmwdY Aru kwgdY; kuMny koieilAwh] (kmwdY)kmwd v`F ky, bIj d`bdy
hn, bIj k`F ky iC`l ky f`kry torIAW krky, bIjdy hn[ BwdoN dw v`t mRoV s^q Du`p TMF b`uly
J`KV shwrdw hY, k`itAw iC`ilAw jWdw hY, GulwVI dy vylixAW c, pIV ky kVwhy c pw ky,
A`g nwl swV ky, gMf c pw ky, ml@ ml@ ky S`kr bxwauNdy hn, KMf bnwaux smyN kYmIkl pw
ky, aubwL ky hor BI sw& kIqw jWdw hY, Pog p`lV swVdy hn[ XQw:- m 1] vyKu ij imTw
kitAw; kit kuit bDw pwie] KuMFw AMdir riK kY; dyin su ml sjwie] rsu ksu ttir
pweIAY; qpY qY ivllwie] BI so Pogu smwlIAY; idcY Aig jwlwie] nwnk. imTY pqrIAY;
vyKhu lokw Awie]2] (Aru)Aqy (kwgdY)kwgz prwlI pwpUlr lIrW Awid sm`gRI gwL ky
bxwieAw jWdw hY, bVy hI kSt shwrdw hY[ (kuMny)qOVI bxwaux leI, GuimAwr im`tI pu`t
www.Gursevak.com

339

q`qkrw

ku`t bRIk krky guMn ky, c`k qy cwV@ ky qOVI fOL ky, v`KIAW BMn ky shI krdw hY, iPr B`TI c
r`K ky, A`g qpw idMdw hY[ A`g shwrdI hY, Pyr BI (kuMny)qOVI in`q nvyN sUrj A`g qy sVdI
rihMdI hY[ (koieilAwh)koly A`g qy pw ky, hvw dy ky dZwey jWdy hn, A`g qy bwr 2 swVy
jWdy hn[
mMdy Aml kryidAw; eyh sjwie iqnwh]49] CyAW ijvyN mhW kSt idqw jWdw hY,
(mMdy)BYVy pu`Ty (Aml)krm ivBcwr corI XwrI fwky kql nSy ivSy kusMg Awid (kryidAw)krn
vwilAW nUM, eyh s^q sjwie (iqnwh)iqn@W kpwhY iqlwh kmwdY kwgdY kuMny koieilAwh vWg
imldIAW hn[ XQw:- puCn gl eImwn dI; kwzI mulW iekTy hoeI] vfw sWg vrqwieAw;
lK n sky kudriq koeI] puCx Kol ikqwb nUM; vfw ihMdU ik muslmwnoeI] bwbw AwKy hwzIAW;
SuB AmlW bwJo dovyN roeI] (vwr 1) kbIr. rwqI hovih kwrIAw; kwry aUBy jMq] lY Pwhy auiT
Dwvqy; is jwin mwry BgvMq]10]) lY Pwhy. rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih nwir
prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I dyin ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo AwpxI;
Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw; iql pIVy GwxI]27]) pwpI. krm kmwvdy; krdy hwey
hwie] nwnk. ijau mQin mwDwxIAw; iqau mQy DRmrwie]) ibprIq buDM.mwrq lokh;
nwnk.icrMkwl duK Bogqy]) sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- sqsMgq jI kro, hr
suAws 2, rom rom krky vwihgurU 2 sdw sdw jpo, rom rom coN hMkwr iqAwgo, sB dI crnDUiV bxo, SuB kwrj kro, gurU ipAwirAW gurU prmysr jI dI SuB s`cI syvw kro, mMdy krm
iqAwgo, qn mn Dn isr sRbMs pUrn gurU jI qoN kurbwn krky, gurU swihb jI dI prm pRsMnqw
lvo jI[
mus`lw- PrIdw. kMin muslw. sUPu gil; idil kwqI. guVu vwiq] bwhir idsY cwnxw;
idil AMiDAwrI rwiq]50]) bwbw PrIdw swihb jI, Akwl purK jI dy snmuK pRym bynqI
krdy hn[ hy AsMK pRkwS srUp Ajpw jwp pUrn vwihgurU jI! dwsn dws dy (kMin) moFy qy,
nmwz pV@n vyly, hyT ivCwaux vwlw muslw hY, (gil)gL c, kwLy sUPu dI ^&xI pihnI hY,
pUrn vYrwgmeI bwhroN ies pihrwvy dw Bwv hY, dwsn dws sMswr v`loN mr igAw hY, ijMny vI
ivSy AOgux doS hn, iqAwg idqy hn, sMswr v`loN vYrwgI hW, idil c, eIrKw rU pI (kwqI)
kYNcI, (vwiq) muKoN guVu vrgIAW im`TIAW g`lW krdw hY[ hy BweI! hMkwr ivkwr corI XwrI
AOgux iqAwgo dwsn dws (bwhir)bwhroN dyKx (cwnxw)pRkwS hI pRkwS srUp bRhmigAwnI
(idsY)ids irhw hY, pr idil c, pwpW Aiv`idAw AOguxW ivkwrW corI XwrI mMd - krmw dI
(AMiDAwrI)Any@rI rwiq hY[ XQw:- muK qy pVqw.tIkw sihq] ihrdY rwmu nhI pUrn rhq])
m1] piV pusqk.sMiDAw bwdM] isl pUjis.bgul smwDM] muiK JUT.ibBUKx swrM]
qRYpwl.iqhwl ibcwrM] gil mwlw.iqlku illwtM] duie DoqI.bsqR kpwtM] jy jwxis.bRhmM
krmM] siB Pokt inscau krmM] khu nwnk.inhcau iDAwvY] ivxu siqgur.vwt n pwvY] (b`gw
www.Gursevak.com

340

q`qkrw

bolo) pRBwqI Bgq byxI jI kI <> siqgur pRswid] qin cMdnu.msqik pwqI] ird AMqir.kr
ql kwqI] Tg idsit.bgw ilv lwgw] dyiK bYsno.pRwn muK Bwgw]1] kil Bgvq.bMd
icrWmM] kr idsit.rqw inisbwdM]1] rhwau] inqpRiq.iesnwnu srIrM] duie DoqI.krm muiK
KIrM] irdY CurI sMiDAwnI] pr drbu.ihrn kI bwnI]2] isl pUjis.ck gxysM] inis
jwgis.Bgiq pRvysM] pg nwcis.icqu AkrmM] ey lpt.nwc ADrmM]3] imRg Awsxu.qulsI
mwlw] kr aUjl.iqlku kpwlw] irdY kUVu.kMiT rudRwKM] ry lpt.iksnu ABwKM]4] ijin Awqm
qqu; n cIin@Aw] sB Pokt Drm.AbIinAw] khu byxI.gurmuiK iDAwvY] ibnu siqgur;bwt n
pwvY]5]1] (inb`g)gj swFy qY qY DoqIAw; iqhry pwiein qg] glI ijn@w jpmwlIAw; loty
hiQ inbg] Eie hir ky sMq,n AwKIAih;bwnwris ky Tg]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- Akwl purK jI dy snmuK, ijqnI v`D qoN v`D gRIbI
dy bcn khy jwx, auqnw hI v`D qoN v`D, rom rom c AMimRq pRym rsdw hY, mhwrwj AMdr bwhr
swiKAwq huMdy hn[ XQw:- sloku] swjn qyry crn kI; hoie rhw sd DUir] nwnk srix
quhwrIAw; pyKau sdw hjUir]) qyrw mhlu Agocru myry ipAwry; ibKmu qyrw hY Bwxw] khu nwnk
Fih pieAw duAwrY; riK lyvhu mugD Ajwxw]4]) Apuny Twkur kI hau cyrI] crn ghy
jgjIvn pRB ky; haumY mwir inbyrI]) jy qKiq bYswlih, qau dws qum@wry; Gwsu bFwvih kyqk
bolw]) pRB jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw] kvn mUl qy. mwnuKu kirAw; iehu prqwpu quhwrw])
piqq pwvn Bgiq bCl; dIn ikrpw Dwr] kr joiV nwnku dwnu mWgY swD sMig auDwr]) khw
khau mY ApunI krnI; ijh ibiD jnmu gvwieE] kih nwnk. sB Aaugn mo mY; rwiK lyhu
srnwieE]2]
r`qI[ rqu polw- PrIdw. rqI rqu n inklY; jy qnu cIrY koie]) r`qy r`b . rqu polw- jo
qn rqy. rb isau; iqn qin. rqu n hoie]51] prmpUjnIk Bgq PrIdw swihb jI, sMq
Anqih; AMqru nwhI] r`b srUp pUrn mhWpurSW jI dI AvsQw bwry &urmwauNdy hn:- r`b jI
dI pUrn pRIqI c lIx, pUrn pRIqvwn gursyvkW jI dy (qnu)sRIr jy (koie)koeI, pwpI
zwlm, Awry nwl (cIrY)cIryy, qW aun@W dy sRIr coN, lwlc c Aw ky, (rqI)QoVy mwqR BI
(rqu)pRIqI (n)nhIN (inklY)inkldI Bwv tu`tdI[ (jo)ijhVy prmpUjnIk mhWpurSW dy qn rb
(isau)nwl pRym sihq gwV@y rMg c (rqy)rMgy hn[ (iqn)iqn@W Apny qin nwl (rqu)pRIqI
(n)nhIN huMdI, jo kSt qoN fr ky, Drm iqAwgx, h`s ky ShIdI dy idMdy hn[ XQw:- gUV@IsqsMgiq pRIiq swD Aiq gUVI; ijau rMgu mjIT bhu lwgw] kwieAw kwpru. cIr bhu Pwry; hir
rMgu. n lhY sBwgw]) khw BieE; jau qnu BieE iCnu iCnu] pyRmu jwie; qau frpY qyro jnu]
rqu rqu poly dovyN- m 3] iehu qnu sBo rqu hY; rqu ibnu qMnu n hoie]) r`qy, rqu polwjo sh rqy Awpxy; iqqu qin loBu rqu n hoie] rqu polw- BY pieAY. qnu KIxu hoie; loBu rqu.
ivchu jwie] ijau bYsMqir Dwqu. suDu hoie; iqau hir kw Bau. durmiq mYlu gvwie]) r`qywww.Gursevak.com

341

q`qkrw

nwnk. qy jn sohxy; ij rqy hir rMgu lwie]52] prmpUjnIk siqgurU mh`ly pihly jI dy
(3)qIjy (m)srUp, siqgurU Amrdws pwiqswh jI. Bgq &rId swihb jI isropwau
b^SidAW, drvyS Bgq jI dy bcnW &u`l JV@wauNidAw &urmw rhy hn:- pUrn Bgq &rId
swihb jI dw (sBo)swrw qnu hI, vwihgurU jI dI (rqu)pRIqI hI pRIqI srUp hY, (rqu)pRIqI ibnu,
iqn@W dw (qMnu)sRIr (n)nhIN hoie irhw, Bwv pRIq ibn sRIr (hoie)rih nhIN skdw[ (jo)ijhVy
pRymI gursyvk Bgq &rId swihb jI, Awpxy ipAwry (sh)pqI vwihgurU jI dI pRIqI c, rom
rom krky (rqy)rMgy hn, (iqqu)iq`Qy Bwv iqn@W dy qin c, Dn pdwrQ joVn, j`g qy ijaux,
ivSy rwj Bogx rUp loBu nwl, Awpxy qn nwl (rqu)pRIqI (n)nhIN hoie rhI, Bwv loB lwlc
ivkwrc Aw ky, prwey ADIn nhIN hn, Drm- ihq ShIdI kurbwnI dyx iqAwr hn[
rqu polw- BY pieAY. qnu KIxu hoie; loBu rqu. ivchu jwie]) ijnw Bau, iqn@ nwih Bau;
mucu Bau inBivAwh]) sBu ikCu suxdw vyKdw; ikau mukir pieAw jwie] pUrn Bgq jI,
smJdy hn ik dwsn dws jo ku`J BI krdw hY, pRIqm vwihgurU jI hwzr hzUr pRgt hI dyKdy
suxdy hn[ ieh smJ ky, mhwrwj pUrn bRhm swihb jI dw, mhW mhW ivsmwd BY Dwrdy hn,
(BY)fr (pieAY)Dwrny krky, (qnu)sRIr coN AOgux ivkwr loB (KIxu)nws hoie irhw hY, loBu
lwlc dI (rqu)pRIqI, Bgq jI dy sRIr ivchu (jwie)jWdI rhI[
ijau bYsMqir Dwqu. suDu hoie; iqau hir kw Bau. durmiq mYlu gvwie] (ijau)ijvyN
(bYsMqir)A`g nwl grm krky, sony lohy Awid dI Dwqu coN, mYL k`t ky, S`uD hoie jWdI hY,
(iqau) iqvyN vwihgurU jI dw (Bau)fr, (durmiq)KotI miq pwpW ivkwrW dI mYLu gvwie idMdw
hY, ijvyN Bgq &rId swihb jI dI guAw idqI[
r`qy- nwnk. qy jn sohxy; ij rqy hir rMgu lwie]52]) iqn@ kI soBw sBnI QweI ijn@
pRB ky crx prwqy] vwihgurU (nwnk)siqgurU Amrdws swihb jI &urmwauNdy hn:- gurmuiK
Bgq bwby PrId jI jYsy (qy)auh (jn)ipAwry gursyvk, idl dI s&weI vwly rom rom krky
sohxy hn, (ij)ijhVy (hir)gurU pRymsr jI dw (rMgu)pRym, rom rom c lwie ky, pRym rMgc,
(rqy)rMgy hn[ ijvyN BweI swihb BweI mnI isMG jI dw bMd 2 k`t idqw, BweI qwrU isMG jI
dw Koprw lwh idqw, iksy lwlc c nhIN Awey[ ijs qr@W BweI mqIdws jI dy sRIr pwpI
AOrMgy dy zulmI hukm nwl cIirAw igAw[
PrIdw. soeI srvru FUiF lhu; ijQhu lBI vQu] CpiV FUFY. ikAw hovY; ickiV fubY
hQu]53] vwihgurU bRhm jI dI Bwau BgqI dy Avqwr, AiqAMq hI mSkq joDVI, gurU pRymwBgqI krky, vwihgurU jI c lIn, kih rhy hn, hy dwsn dws gRIb PrIdw! pUrn gurU jI dI
(soeI)auh (srvru)mwn sRovr siqsMgq (FUiF)Koj (lhu)lY, (ijQhu)ij`QoN, drSn kridAW hI
nwmu rUpI (vQu)vsqU lBI jw sky, irdy coN muK c AMimRq Awvy[ AYsI mhW ivsmwd siqsMgq
jI v`fyBwg pRwpq huMdI hY jI[ prmpUjnIk vwihgurU mh`lw 4 jI gurqw ibrwjmwn, sjy
www.Gursevak.com

342

q`qkrw

dIvwnc drSn b^S rhy hn, vwihgurU mh`lw pMjvW jI, gurU sMgq jI, prmpUjnIk gurU
ipqw jI dy drSn krky ivsmwd ho rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU DMn sRI gurU rwmdws
swihb jI ny, sqsMgq jI rs iBMnw ivsmwd mnohr rMglw AnMdI kIrqn, gurbwxI kQw
suxweI[ sB dy mn AwpxI m`uTIc lY ley[ KMf bRhmMf, sqsMgq jI dw lUM 2, DMn SRI gurU
rwmdws swihb jI DMn SRI gurU rwmdws swihb jI gw au~iTAw[ pUrn Agm Apwr mhW
ivsmwdqweIc, vwihgurU mh`ly 4 jI ny Awp kIrqn kQw krn ip`CoN, Awpxy lwfly
swihbzwdy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI AMimRq kIrqn krn dw hukm kIqw, prmpUjnIk s`cy
ipqw jI dw hukm mMn ky, imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw] Anuswr im`T bolVy s`jx
suAwmI jI ny Akwl purKu jIc AByd ho ky, sur qwrc vsw ky, AYsw ivsmwd rs iBMnw suMdr
mnohr kIrqn kIqw[ bwxI aucrih.swD jn; Aimau clih Jrxy] Anuswr swrI sqsMgq jI
dy irdycoN AMimRq dy Jrxy au~T ky muKc Awaux l`gy[ swc nwm kI AMimRq vrKw] ho geI[
pRymI jn, prmpUjnIk DrmI ipqw DMn siqgurU rwmdws swihb jI, rs c JUmx l`g gey [
swrw bRhmMf pRymw- BgqI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd sugMDI nwl sugMDq ho igAw[ vwihgurU
mh`ly pMjvyN jI ny ivsmwd kIrqn kridAW, prmpUjnIk s`cy ipqw jI, gurU jI dI siqsMgq
jI dy suMdr ielwhI ivsmwdI drSn kridAW, jo ivsmwdI rMg mwixAW, auh mhW mhW
ivsmwd hY[ XQw:- eyk plk. suK swD smwgm; koit bYkuMTh pWey]) khu kbIr; ieh khIAY
kwih] swDsMgiq; bYkuMTY Awih] pUrn gurU jI dy nUro nUr suMdr ichry q`k ky, ibRqIAW pUrn
bRhm jI c l`g rhIAW hn, AMdr jwp hox l`gdw, ihrdy coN muK c AMimRq AwauNdw[ drSn
krky mhW mhW ivsmwd ho rhy hn[ Ajpw jwp vwihgurU jI dI AqI ipAwrI swDsMgiq dy
sMudr nyqR, siqgurU jI dy cyhry qy l`gy hoey hn, nUro nUr nUrI mhW ivsmwd mhW suMdr drSn
krky, gd gd ho rhy hn[ pUrn gurU jI ny AMimRq kIrqn, aUqm hir kQw kIqI[ mgroN sRI
siqgurU swihb jI ny siqsMgiq jI smyq au~T ky, vwihgurU jI dy snmuK Awp Ardwis kIqI[
XQw:- srvr hMs Dury hI mylw; KsmY eyvY Bwxw] srvr AMdir hIrw moqI; so hMsw kw Kwxw])
ieh srvr hY[ mwn sRovr siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj Aqy Awp jI qoN vroswey mhWpurSW
BwLx bwry kih rhy hn[
CpiV FUFY. ikAw hovY; ickiV fubY hQu]53] jy CpiV (FUFY)BwLy, iPr (ikAw)kI
(hovY)hovygw? hQu (ickiV)ml mUqR gMdgI c (fubY)fu`b jwvygw[ ieauN CpiV vWg BUq pRyq dI
pUjw krn vwly swkq, vysvw dy nwc gwxy, ivBcwr, isgRt bIVI Srwb nSy mws, tI pwrtI
kl`bW isnmy pwrtI bwzI muk`dmy zulm AOguxW vwilAW dI kusMgq rUp CpiV BwLy, iPr kI
hovygw? mn rUpI hQu, ivBcwr, isgRt bIVI AOguxW rUpI (ickiV)ml mUqR gMdgI c fu`b
jwvygw, h`Q ku`J BI nhIN Awvygw, sgoN ivSy ivkwr hMkwr c AMn@w dwZI ho ky mr jwvygw[
XQw:- kbIr.swkqu AYsw hY; jYsI lsn kI Kwin] kony bYTy KweIAY; prgt hoie indwn])
www.Gursevak.com

343

q`qkrw

kbIr.swkq sMgu,n kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY; qau kCu lwgY dwgu])
mwgau dwnu.ikpwl ikpw iniD; myrw muKu.swkq sMig,n jutsI ry ] jn nwnk.dws dws ko
krIAhu; myrw mUMfu.swD pgw hyiT rulsI ry]
PrIdw. nFI kMqu n rwivE; vfI QI mueI Awsu] imlI- Awsu- Dn kUkyNdI, gor myN; qY
sh. nw imlIAwsu]54] vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI inMmRqw hlImI gRIbI pRymw- BgqI dy
dwqy mhWpurS &urmw rhy hn:- ijs mhwqmw rUpI iesqRI ny (nMFI)CotI dwsn dwsI bx ky
gRIbI inmRqw hlImI Dwr ky, (kMqu)pqI Akwl purK jI, pRym Bwvnw nwl (rwivE)cyqy (n)nhIN
kIqy, ApnI AMqhkrn rUpI syjw qy, igAwn rwau jb syjY AwvY; q nwnk Bogu kryeI]
Anuswr kMqu jI nwl eykqw AByqw dy AnMd (n)nhIN (rwivE)mwixAW[ bdclx pKMfI gurU
bnx rUp vfI (QI)ho geI, v`fI ho ky (mueI)mrI (Awsu)hY, mr geI, ikauN jo jIAW dw Dn
lu`tx l`g geI[ XQw:- jy ko vfw khwie; vfweI KwvY]) motw nwau DrweIAY; gil Aaugx
Bwrw])
imlI- Awsu- Dn kUkyNdI, gor myN; qY sh. nw imlIAwsu]54] pKMfI nSy ivkwrW c
K`cq pKMfI jIv rUpI (Dn)iesqRI mr krky, (gor)kbr c peI (kUkyNdI)kUk rhI hY, hy
(sh)pqI Akwl purK jI! Awp jI (nw)nhIN (imlIAwsu)iml skygI[ XQw:- PrIdw. iet
isrwxy. Buie svxu; kIVw liVE mwis]) ju`g- kyqiVAw jug vwpry; iekqu pieAw pwis]67]
pilAw plI plIAW poly[ dwV@I- PrIdw. isru pilAw; dwVI plI. muCW BI plIAW] ry
mn. gihly bwvly; mwxih ikAw rlIAW]55]) ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg]
khu nwnk.sun ry mnw; iqh nr mwQY Bwg] Anuswr pUrn s`cy Bgq bwbw &rId swihb jI,
pUrn vYrwgmeI gurbwxI jI aucwrdy hn:- hy PrIdw! qyrw isru (pilAw)ic`tw ho igAw hY,
dwV@I vI (plI)ic`tI ho geI, mu`CW vI (plIAW)ic`tIAW ho geIAW[ ho gey ic`ty kys, hY b`uFwpy
dw vys, ic`ty kys jmdUq sMdys[ kr pRymw- BgqI, hy drvyS! XQw:- dUVw AwieEih; jmih
qxw] Ajy vI qUM vwihgurU jI cyqy nhIN krdw[ pRmwqmw jI Bu`ly (ry)hy (gihly)gw&l
(bwvly)kmLy mn! corI XwrI mMd- krm nwc gwxy niSAW iBRStwcwr dIAW (rlIAW)^uSIAW
(ikAw) kI (mwxih)mwx irhw hYN? gihly bwvly Bu`ly jIv swvDwn kr rhy hn, ik corI
XwrI mMd- krm dIAW rLIAW iqAwgy[
PrIdw. koTy Dukxu kyqVw; ipr nIdVI invwir] jo idh lDy gwxvy; gey ivlwiV
ivlwiV]56] pUrn s`cy Bgq bwbw &rId swihb jI pUrn vYrwgmeI gurbwxI jI aucwrdy
hn:- (ipr)pqI pRmwqmw jI, dwsn dws gRIb PrIdw dI! AOguxW mMd - krmW niSAW iviSAW
dI (nIdVI)nINd (invwir)nivrq, dUr kr rhy hn, ik koTy qy (kyqVw)ikqnw icr
(Dukxu)dOVnw ho skdw hY, koTw bwhlw v`fw nhIN huMdw, Bwv sRIr krky ikqnw icr sMswr qy
rhyNgw? XQw:- jYsy bsqr dyh EFwny; idn doie cwir Borwhw] BIiq aUpry kyqku DweIAY; AMiq
www.Gursevak.com

344

q`qkrw

Erko Awhw]2] jYsy AMB kuMf kir rwiKE; prq isMDu gil jwhw] Awvig AwigAw pwrbRhm
kI; auiT jwsI muhq cswhw]3] AOguxW mMd- krmW niSAW iviSAW dI nINd AweI hY[ XQw:isAwm suMdr qij; nId ikau AweI]) soie rhI; pRB. KbIr n jwnI] Boru BieAw; bhuir
pCuqwnI]1]) myrw shu jwgY; hau inis Bir sovw]1] ieau; ikau kMq ipAwrI hovw]) nYnhu
nId; pr idRsit ivkwr] sRvx soey; suix inMd vIcwr] rsnw soeI; loiB mITY swid] mnu
soieAw; mwieAw ibsmwid]
jo idh lDy gwxvy; gey ivlwiV ivlwiV]56] (jo)ijhVy izMdgI dy Amolk (idh)idn
pRmwqmw jI v`loN (gwxvy)igxvyN (lDy)l`By hn[ auh, ArbI c (ivlwiV)KVoqy, slwhW jyj`kW
krdy dy, sMsikRq c (ivlwiV)ivSys krky lwfVIAW[ (ivlwiV) KrwbIAW krdy dy, ivCoVy c
(ivlwiV)ivlwp kridAW, (ivlwiV)n`T B`j h&Vw d&VI c, (ivlwiV)CyqI (ivlwiV)CyqI
ibqIq ho gey[ smyN dI cwl Arok hY, ingw@ mwr ky dyKIey swfI izdMgI ikMnI CyqI qoN CyqI
AksmwqR hI lMG geI hY, ieauN AOx vwlI ny BI lMG jwxw hY[ kwl ibswr Akwl BijE nhI,
eyk idnw soeI kwl hI Kwvy] swD kw sMg kIE n kbY, jm ikMkr qy kho kaun Cfwvy ] nIq
nhI qyro jobn, qohy pY. qoih iqAwg ky, Xo auT jwvY] jogI joN kMD pY fwr bwGMbr; TOr qjy
iPr mUl n Awvy] jogIAW ny A`TW pihrW dy, ie`kI hzwr Cy sO cOvI suAws mMny hn, ieauN ie`k
swl dy 7892760 swh bxdy Aw[ jo, jy cOvI hjwr nwl igxqI krIey qW, ie`k swl dy
8760000 bxdy hn[ igxqI dy idn l`By hn, ies krky kusMg c n quirAw iPrIN, ieh
mu`k jwxy hn[
PrIdw. koTy mMfp mwVIAw; eyqu. n lwey icqu] imtI peI AqolvI; koie n hosI
imqu]57] sRb ivAwpI mhW ivsmwd vwihgurU jI Awp, Bgq &rId swihb jI dy rom 2 c
vs ky, pUrn vYrwgmeI gurbwxI aucrvw rhy hn, Awp swihb jI Apxy mn pUrn vYrwgmeI
SuB s`cw aupdyS idMdy hn:- hy dwsn dws gRIb inmwxy PrIdw! (koTy)mkwn, au~pr
(mMfp)guMbz bxw kyy Kul@y mMdr rwj Bvn, (mwVIAw)hvylIAW bhuqIAW mMzlW vwlIAW,
(eyqu)ien@W c icqu n (lwey)lw[ koTy mMfp mwVIAw dI (AqolvI)qolx rihq imtI, ie`Qy hI
peI rhygI[ mrn dy mhW mhW kStW smyN Aqy Drmrwjy dy dMf smyN, mwVIAW swk sbMDIAW coN
pRmwqmw jI ibnw, qyrw koeI (imqu)im`qR bx ky shwiek (n)nhI (hosI)hovygw[
PrIdw. mMfp mwlu n lwie; mrg sqwxI, iciq Dir] sWeIN- sweI jwie sm@wil; ijQY
hI qau vM\xw]58] vwihgurU Awp bwbw &rId swihb jI &urmwauNdy hn:- hy dwsn dws gRIb
inmwxy PrIdw! mkwn au~pr (mMfp)guMbz bxw kyy Kul@y mMdr rwj Bvn bnwaux leI, Awpxw
drb (mwlu)Dn hIry n (lw)Krc kr, AQvw mMfp (mwlu)hIry jvwhrwq (mwlu)hwQI GoVy Awid
jo hn, ien@W c Awpxw iciq n (lwie)lw[ (sqwxI)bl vwlI (mrg)mOq jo roikAW nhIN
tldI, BwvyN l`KW kRoVW POjW r`iKAw leI KV@IAW kr lvy, l`KW kRoVW ikilAW c sur`iKAq
www.Gursevak.com

345

q`qkrw

hovy, pr Pyr vI sihq qwx dy mOq mwrdI hY[ XQw:- ijMdu inmwxI kFIAY; hfw kU kVkwie]
swhy ilKy n clnI; ijMdU kUM smJwie] gurU ArQ s`cy gurmuiK swDUAW dI syvw ArQ gurU dI
KuSI lYx leI Apxw sB ik`Cu lw dy[ XQw:- kbIr. myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so
qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw])
sWeIN- sweI jwie sm@wil; ijQY hI qau vM\xw]58] hy PrIdw! sB dy vsx dI
(jwie)jg@w (sweI)mwlk inrgun bRhm jI (sm@wil)cyqy kr, AQvw (sweI)auh (jwie)jg@w
(sm@wil)cyqy kr, ijQY (qau)qU (hI)inscy krky (vM\xw)jwxw hY[ auh ikhVI jgHw hY? kbr
AQvw jmpurI dw rsqw, Drm rwjy pws lyKw dyx leI jwxw hY [ XQw:- jh mhw BieAwn;
dUq jm dlY] qh kyvl nwmu; sMig qyrY clY]) qh kr dl krin mhw blI; iqn AwglVYmY,
rhxu n jwie]) kbIr.jm kw TyNgw burw hY; Ehu nhI sihAw jwie] eyku ju swDU muoih imilE;
iqin@ lIAw AMcil lwie]) jh muskl hovY; Aiq BwrI] hir ko nwmu; iKn mwih auDwrI])
ijh mwrg ky; gny jwih n kosw] hir kw nwmu; aUhw sMig qosw]) ijh pYfY; mhw AMD gubwrw]
hir kw nwmu; sMig aujIAwrw])
kbIr. koTy mMfp hyqu kir; kwhy mrhu svwir] kwrju swFy qIin hQ; GnI q pauny
cwir]218] prmpUjnIk s`cy pUrn Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (koTy)mkwn,
au~cy (mMfp)mhl guMbdW nwl svwr svwir ky, (hyqu)moh ipAwr kir ky, svwr svwir ky ic`q
joV ky, (kwhy)ikauN (mrhu)mr rhy hoN, Bwv ien@W dy sMsy i&kr icMqw rog mrn dw kwrn hn?
ijs icKw qy qYnUM swiVAw jW kbr c d`ibAw jwxw, auh qW qyrw (kwrju)kMm, kyvl swFy
qIin hQ, (GnI)bhuqI hovygI q pauny cwir h`Q hovygI]218] AYfy v`fy 2 au~cy mMdr
bxwauidAW nwl kI igAw? prmpUjnIk Bgq swihb jI dw praupkwrI sRb`q dy Bly dw
AwSw, jIv dw mn qn rom 2 sRb ivAwpI inrgun inrMkwr inrMjn jI c joVny dw hY [
XQw:- PrIdw. koTy mMfp mwVIAw; auswrydy BI gey] kUVw saudw kir gey; gorI Awie
pey]46]) aUcy mMdr; swl rsoeI] eyk GrI Puin; rhnu n hoeI]1]) lkw gFu; sony kw
BieAw] mUrKu rwvnu; ikAw ly gieAw]) moqI q. mMdr aUsrih; rqnI q. hoih jVwau]
ksqUir kuMgU. Agir cMdin; lIip AwvY cwau] mqu dyiK BUlw vIsrY; qyrw. iciq n AwvY
nwau]1] hir ibnu; jIau jil bil jwau] mY. Awpxw guru pUiC dyiKAw; Avru nwhI Qwau]1]
mMdr c ic`q lw ky, AMq pRyq bnxw pYNdw hY[ XQw:- AMiq kwil. jo mMdr ismrY; AYsI icMqw
mih. jy mrY] pRyq join; vil vil AauqrY]) koTy mMfp mwVIAw; eyqu n lwey icqu] imtI peI
AqolvI; koie n hosI imqu]57]) koTy mMfp mwVIAw; lwie bYTy kir pwswirAw] cIj krin
min Bwvdy; hir buJin nwhI. hwirAw] kir Purmwieis KwieAw; vyiK mhliq. mrxu
ivswirAw] jru AweI; jobin hwirAw]17]) mMdr imtI sMdVy; pQr kIqy rwis jIau] hau
eynI tolI BulIAsu; iqsu kMq n bYTI pwis jIau]
www.Gursevak.com

346

q`qkrw

mMdr dy ipAwr dy vsIkwr ho ky, hr vyly hI, mMdr dw sMsw krI jWdw hY [ bhuq swry AinAW
zor zuulm krky, v`FIAW lY ky klm ksweI bxdw hY[ jy koeI kql krky, j`j pYsy dy idMdw
hY, aus muAw& kr idMdw hY[ ieauN AnykW pRkwr b`jr pwpW dy rMgW FMgW dy nwl, pwpw
bwJhu. hovY nwhI; muieAw. swiQ n jweI] mwieAw iek`TI krky koTy mMfpW dw hyq krky ien@W
svwr 2 ky iks leI mr rhy hoN? ieh icqwvnI dy rhy hn, ijn@W dy hyq c Awp jI mr
rhy hoN, ien@W bxwaux leI, kIqy pwp nwl jwxgy[ koTy mMfpW dy hyq c ivCuVy pRwxI
icqwvnI idqI hY, ien@W dw hyq C`f, ikauNik ieh C`fxy hn[ XQw:- qij swd; shj suKu
hoeI] Gr Cfxy; rhY n koeI]}
PrIdw. ijn@I kMmI nwih gux; qy kMmVy ivswir] mqu srimMdw QIvhI; sWeI dY
drbwir]59]) pRQmy mnu prboDY Apnw; pwCY Avr rIJwvY] au~qm bkqy prmpUjnIk bRhm
srUp bwbw &rId swihb jI Awpxy mn SuB s`cw aupdyS idMdy hn[ hy gRIb dws inmwxy
PrIdw! jUAw qwS inMdw corI XwrI inrdoS jIAW &Ukxw prwieAw h`k Kohx qmwkU nSy
vrqx Awid durmiq dy (ijn@I)ijn@W (kMmI)kMmW c SuB gux nwih hn, (qy)auh BYVy
(kMmVy)inkMmy pwp kMm (ivswir)Bulwauxw kr, pwp kMm Bulwauxy krky, (sWeI)vwihgurU jI dy
s`cKMf drbwir c srimMdw (mqu)nhIN (QIveI)hovyNgw[ pUrw inAwau; kry krqwru] Anuswr
krqwr jI pUrw inAwau krdy hn[ AQvw jykr qUM mwVy krm nhIN iqAwgyNgw, vwihgurU jI dy
s`cKMf drbwr c (mqu)mqW srimMdw (QIveI)hovyN[
PrIdw.swihb dI kir cwkrI; idl dI lwih BrWid] drvysW no loVIAY; ruKW dI
jIrWid]60] auQnkw:- bwbw &rId swihb jI, Akwl purK jI c lIn ho rhy hn[ ie`k
hMkwrI rsqy c ^rbUzy Kw ky cilAw igAw, bwbw &rId swihb jI au~Qy phuMcy, auh vwips
AwieAw, kihMdw, Eie! qUM myrw cwkUU cu`ikAw hY bwby jI ikhw, jI dwsn dws s`c boldw
hY, jI nhIN c`uikAw[ {hMkwrI bMdy, ibnw iksy kwrn dy sWeI lokW D`ky mwr idMdy, gwLW
BI k`F idMdy, jy koeI Bwr cu`kx vwlw hovy, auh vI ibnw mzUrI cukw lYNdy[ zwlm lok qW bMdy
kql krn l`igAW vI iCn nhIN lwauNdy[ ijvyN hux bMb clw ky pUrW dy pUr &Uk idMdy hn, ieh
mhW pwpI lok, kYsI gMdI im`tI dy bxy hn? XQw:- bUfw durjoDnu; piq KoeI] rwmu n jwinAw;
krqw soeI] bwby &rId swihb jI mwrn l`gw, Awp jI ny sRbivAwpI mhW ibsmwd rMg c
FL ky, ieh slok aucwirAw, Awp jI dy rom rom, Amolk rsnw qy pUrn vwihgurU jI sdw hI
vsdy hn[ gurbwxI sux ky srdwr dw mn mom bx igAw, crn- kml PV ley, ikhw, jI
mYN v`fI ZlqI kIqI hY, mYN hMkwrI hW, mYnUM bKS lvo, myrI izMd jwn vI hwzr hY, Apny dws dy
Gry prm piv`qR crn- kml pwau[ Apxy Gry lY igAw, AiqAMq hI pRym nwl SuB s`cI syvw
krky, prm pRsMnqw leI, bwby swihb jI dw murId bx ky pRymw- BgqI krky inhwl 3 ho
igAw[
www.Gursevak.com

347

q`qkrw

PrIdw. swihb dI kir cwkrI; idl dI lwih BrWid] drvysW no loVIAY; ruKW dI
jIrWid]60] siqgur kI syvw sPl hY; jy ko kry icqu lwie]) nwnk. syvku soeI AwKIAY; jo.
isru Dry auqwir]) murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[
golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK n nId; n Kwxw sovxw[ Anuswr &rId swihb jI
&urmwauNdy hn:- hy PrIdw! (swihb)mwlk KudwvMd krIm Akwl purK jI dI, lwie icqu kir
cwkrI; mMin nwmu kir kMmu] Anuswr gurU syvw krn krwaux, syvw ismrn praupkwr sMQw
krn krwaux rUp (cwkrI)cwA nwl nOkrI kir[ cwA nwl nOkrI krky, idl dI hMgqw pwpW
ivkwrW dI (BrWid)BRWqI, BRmx, mYL (lwih)lwhuxw kr[ (drvysW)r`b jI dy mMgiqAW, BgqW,
gursyvkW inSkpt ipAwirAW (no)nUM, (ruKW)ibRCW (dI)jYsI (jIrWid)jrn- SkqI,
sihnSIlqw DwrnI kmwauxI (loVIAY)cwhIey[ ijvyN ibR`C TMF grmI J`KV shwrdw hY, iqvyN hI
pwpW AOguxW ivkwrW dy J`KV, inMdw rUpI TMF, kRoD rUp grmI shwrn, pdwrQ dI vrKw
shwrn[ ibR`C dI jrn SkqI qy idRstWq:- ie`k izmINdwr grmI nwl ivAwkul ho ky, hL
C`f ky, AMb hyTW CwvyN sON igAw[ aus ny au~T ky AMb cUpy, Pyr ie`k su`kw twhxw v`F ilAw, pr
ib`RC ny gu`sw nhIN kIqw[ gu`sw qW kI krnw sI? loVINdIAW cIzW bxwaux dw aus dw kMm BI
svwr idqw[ ies qr@W sMqW c ibRC vWg aupkwrI gux hn[
ruKW dI jIrWid] qy sMqW dI swKI:- hrK sog.jw kY nhI; bYrI mIq smwn] vwlI au~cI
AvsQw vwly, ie`k BjnwnMdI mhwqmw dI aumr sO vry@ qoN au~pr sI[ aun@W koL ie`k lwlcI dw
lVkw pV@dw sI[ gurmuiK mhWpurSW dI susMgq krky, pUrn gurmuiK bx igAw[ mhW pwpI
lwlcI iksyy nIc ny ikhw, qyrw b`cw qW swD jogw hI rih igAw hY, qUM ies AwK, sMqW
qoN ie`k lwl mMg ky ilAwvy[ b`cy ny sMqW ikhw, bwbw jI! myrw ipqw lwlc dy v`s ho
ky, mYnUM Awp jI pws Awaux qoN rokdw hY[ jykr ie`k lwl b^S dyvo qW cu`p kr jwvygw[
pUrn s`cy mhwqmw jI ny ivcwirAw,ieh b`cw inSkpt hY,ies bRhm iv`idAw pV@W
dyvW,ijs krky ieh dunIAW qy sUrj vWg cmky, sRb`q dw Blw kry [ dieAwl dyv ikpwl
goibMd; dy rUp sMqW ny ie`k lwl dI bjwey,J`tp`t lwlW dI m`GI k`F ky ilAWdI, lY b`cw! qyry
Bwg cMgy hn,ieh swrI hI lY jw[ aus ny iljw ky Apxy hLky ipqw dy id`qI[ Esy sMq
doKI ny Pyr lwlcI KotI pRyrnw idqI, hux qW qyrw b`cw swD ny mu`l hI ^rId ilAw hY [
ieh sux ky lwlcI socIN pY igAw,pu`iCAw kI krW?sMq doKI ny ikhw, sMqW rotI Ckwaux
dy bhwny Gry bulw ky v`F dy,sMqW dw fyrw qyry b`cy ny hI sMBwL lYxw hY [ XQw:- mUrKu hovY.so
suxY;mUrK kw khxw] Anuswr lwlcI ny sMqW v`F ky,mws ksweI vyc idqw[ ie`k ispwhI
ny, ksweI qoN ie`k syr mws mMigAw, ksweI ikhw, ie`k pweIAw hY[ AgMmI Avwz c sMq
jI boly, sMq pweIAw nhIN, syr huMdy hn[ ispwhI puu`iCAw, bwbw jI qusIN ijauNdy ho skdy
hoN? sMq jI ikhw, hW BweI! dwsn dws dy mws qy cwdrw pw ky, vwihgurU mMqR dw jwp
www.Gursevak.com

348

q`qkrw

kro[ ieauN hI kIqw, sMq mhWpurS vwihgurU vwihgurU jpdy au~Ty[ sMqW pu`iCAw,
mhWpurSo! Awp jI iks pwpI v`iFAw sI?qW sMqW ikhw, BweI siq krqwr dw jwp
kro,rzw mMno sRb`q dw Blw hovy[ ksweI ku`itAw qW aus ny pwpI lwlcI dw nwm d`s
idqw[ J`tp`t sMq doKI hiqAwry lwlcI PV ky,sMqW mhWpurSW dy pws ilAw ky pu`iCAw,
bwbw jI!ies kI fMf dyeIey?ies ny v`fw BwrI gunwh kIqw hY[ sMqW ikhw, hy
rwjn!ies do ipMf mwieAw BI dy idau,ies ny lwlc krky mYnUM v`iFAw sI[ rwjy hYrwn
ho ky pu`iCAw, jI! ieh kI kwrn hY?mhWpurSW ikhw, BweI!myry idl c iksy nwl vYr
nhIN &urdw[ dwsn dws dw qW ieh i^Awl sI, ik ies dw b`cw bRhmiv`idAw pV@ ky,
bRhmigAwn pRwpq ho ky dunIAW inhwl kry[ ies leI dwsn dws ny, lwlW dI m`GI dy
idqI, pr Pyr BI ies dI iqRpqI n hoeI[ XQw:- loB lhir sBu suAwnu hlku hY hlikE
sBih ibgwry] sMqW ny kih ky, do ipMf qy mwieAw duAw idqI[ lwlcI ny praupkwrI sMqW dy
crn- kml PV ley,p`Qr ic`q FL ky mom bx igAw[ sMqW dI susMgq krky inhwl hoieAw[
mwrU mhlw 5] mwrU rwg c, DMn s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5)pMjvyN (mhlw)srUp
DMn vwihgurU s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI ib`RC dy idRstWq duAwrw, aupRokq praupkwrI
sMqW dy SuB gux &urmwauNdy hn:ssiqR qIKix.kwit fwirE; min.n kIno rosu] prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI mhwn
praupkwrI sMqW mhWpurSW lwlcI ny Apxy Gry bulw ky (qIKix)iqKy SSqR nwl k`t ky
(fwirE)su`t idqw, pr aun@W ny Apxy mn AMdr mhwn pwpI qy (rosu)gu`sw nhIN kIqw[
kwj auAw ko.ly svwirE; iqlu n dIno dosu]) sMqW mhWpurSW ny Awpxy Awp qy kSt (ly)lY ky
(auAw)aus pwpI dy (kwj)kMm (ko)nUM (svwirE)svwr idqw[ pihlW aus lwlW dI m`GI
idqI, Pyr aus pulIs dy qS`dd Aqy PwsI qoN bcwA ky do ipMf mwieAw duAw idqI[ aus dy
b`cy bRhmiv`idAw pV@w ky, Apxw srUp hI bxw ilAw[ mgroN aus siqsMgq nwl joV ky,
Bjn- bMdgI puMn dwn c lw ky qwr idqw[ ieauN aus dy swry kMm hI svwr id`qy[ aus
(iqlu)QoVy mwqr BI doS nhIN (dIno)idqw[ aupRokq gux SuB guxW dy dwqy siqgurW ny Awp kmw
ky, hornW SuB aupdyS b^S ky, sRb`q dw Blw kIqw hY[ mhwn pwpI jhWgIr ny BwvyN Awp jI
au~bldI dyZ AMdr ibTwieAw, pr Pyr BI Awp jI ny sMswr AMimRq prmpiv`qR
prmpUjnIk gurbwxI jI b^SI[ siqgurW ny ibRC dI jrYNd duAwrw, ijvyN mhwqmW dy SuB gux
khy hn[
ijvyN ibR`C v`ty mwrn qoN &L idMdw hY, swKI Syry pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG swihb jI:ijhlm ielwky c, ie`k ipMf dy nyVy, Awp jI dy v`tw v`ijAw, ispwhIAW ny do b`i cAW nUM, Syry
pMjwb dy swhmxy pyS kIqw, Awp jI ny bVy hI ipAwr nwl pu`iCAw, ijs b`cy ny v`tw mwirAw
sI, aus ikhw, swihb jI! mYN byr JwV@n leI, byrI v`tw mwirAw sI, mYN jwx bu`J ky v`tw
www.Gursevak.com

349

q`qkrw

nhIN mwirAw[ Awp jI ny bVI hI fUMGI ivcwr nwL soicAw, byrI dr^q hY, dwsn dws
gurU swihb jI dw gRIb is`K b`cw hY] ijhVy b`cy ny v`tw mwirAw sI, aus dy mwqw ipqw
bulw ky, ie`k ipMf bu`Fx, ie`k hor ipMf bKsIs dy idqI[ bwkI b`icAW do do mohrW idqIAW
vyKo jI! ik`fI v`fI mhW ivsmwd g`l hY! rwjw huMidAW v`tw v`jx qoN hMk wr krn dI bjwey,
fMf dyx dI bjwey do ipMf b^SIS idqI, hMkwrI huMdw jwnoN hI mwr idMdw, ies qr@W hr pRwxI
mwqR SihxsIlqw vwlw suBwA cwhIdw hY[
PrIdw.kwly mYfy kpVy; kwlw mYfw vysu]) gunhI polw- gunhI BirAw.mY iPrw; loku khY
drvysu]61] 1. vwihgurU PrIdw swihb jI Akwl purK jI dy snmuK &urmwauNdy hn:- hy
vwihgurU jI! (mYfy)dwsn dws dy kwly kpVy pihry hoey hn, ijs krky (mYfw)dwsn dws dw
(vysu)pihrwvw vI kwlw hY[
gunhI polw- gunhI BirAw.mY iPrw; loku khY drvysu]61] (mY)dwsn dws (gunhI)gunwhW
dw BirAw (iPrw)iPrdw hY, au~proN &`krW vwlw ilbws dyK ky, loku, (drvysu)vwihgurU jI dy
dr c phuMicAw &kIr sWeIN (khY)kihMdy hn[ AqI hI fUMGI inmRqw nwl ikhw hY, hy vwihgurU
jI! dwsn dws gunwhW dy Bry b^S lvo[
PrIdw.kwly mYfy kpVy; kwlw mYfw vysu]2. pUrn r`b jI dy Avqwr bwbw &rId swihb jI
dI rsnw qy vwihgurU jI vsdy hn[ Awp jI DurW dy gurbwxI jI dw, AYsw prm mnohr rsiBMnw AMimRq vYrwgmeI kIrqn krdy, AMimRq dIAW ndIAW vih qurdIAW[ ijs c bVIAW
BwrIAW gUV@IAW rmzW BirAw aupdyS hY[ kIrqn sux ky pRymIAW AMdr bwhr bwbw &rId
swihb jI dy drSn hox l`g jWdy[ ie`k dMBI dy bhuq swry cyly sn[ bwbw jI dy ^ws pRymI ny,
ien@W dI bwbw jI qy SrDw bMn@w ky ikhw, c`lo AwpW bwbw jI dy suMdr drSn krIey [ dMBI
ikhw, myry c gunwh bhuqy hn, ijs krky mYnUM l`ijAw AwauNdI hY [ mYnUM bwbw jI qwVngy,
ies leI frdw hW[ pRymI jI ikhw,AwpW dIvwn c mgr bYT ky kIrqn Bog qoN pihlW
hI au~T ky Aw jwvWgy[ dMBI cyilAW smyq, dIvwn c Aw ky bYT igAw[ kIrqn sux ky
AYsw itkwA b`Jw, au~T hI n sikAw[ jy iksy aus dy cyilAW koL, aus dI ZlqI d`sI jwvy
qW auh iKJdw lVdw, ApxI h`qk mMndw sI[ bwbw &rId swihb jI ny AYsIAW gUV@IAW rmzW
duAwrw, aus svwirAw, ijn@W c sdw leI, dMBI mn svwrn dw aupdyS hY [ jo sdw AMimRq
bRhmwnMd b^Sdw rhygw[ bwbw jI ny AMimRq kIrqn krky, aus dw mn pRym c FwL ky, A^Ir
qy ies slok dI s`t mwrI:PrIdw.kwly mYfy kpVy; kwlw mYfw vysu] gunhI BirAw.mY iPrw; loku khY drvysu]61]
vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI. Akwl jI dy snmuK, pUrn gRIbI inmRqw sihq, &urmw rhy
hn:- hy Akwl purK jI! (mYfy)dwsn dws mhW pwpI pKMfI dy, pwpW rUpI kwly kpVy pihny
hn, (mYfw)dwsn dws dw (vysu)srUp pwpW vwlw kwlw hI hY jI[ AQvw:- (kwlw mYfw vysu)
www.Gursevak.com

350

q`qkrw

ijvyN siqgurU dsvyN pwiqswh jI qoN AMimRq Ckx vwly isMGW dw ^wlsw vysu siqgurW dw vysu hY [
^wlsw myro rUp hY Kws] iqvyN kwlw mYfw vysu] ieauN ijn@W ny myry pYr Do ky pIqy hn[ ij`Qy mYN
bihMdw hW, hzwrW dI igxqI c myry audwly, kwly bsqRW vwly myry cyly bYTdy hn[ ieh pwpI
cyilAW rUpI myry vysu vI kwlw hY[
gunhI BirAw.mY iPrw; loku khY drvysu]61] hy Akwl purK jI! (mY)dwsn dws
(gunhI)gunwhW dw BirAw (iPrw)iPrdw hY, pr loku (drvysu)&`kr &kIr sWeIN (khY)kihMdy
hn[ jdoN Awp jI ny ies slok dw vYrwgmeI, AMimRq rUp prm- piv`qR mnohr kIrqn kIqw
qW aus dMBI AMdr bwhr &rId swihb jI dy drSn hox l`gy, lUM 2 krky DMn bwbw &rId
swihb jI bwr 2 kihx l`gw[ lok lwj C`f ky crn- kml PV ky, iGiGAw ky ikhw,bwbw
jI! Awp jI qW inrml au~jl praupkwrI r`b srUp hoN, myry idl dI mYL k`tx leI AYnI
inmRqw sihq, AMimRq- rUp prm- mnohr rs iBMnw gurbwxI dw kIrqn kIqw hY[ myry gunwh
b^So dwsn dws Apxw murId bxwau[ gurmMqR aupdyS lY ky kmwieAw, cyilAW smyq qr
igAw[ DMn bwbw &rId swihb jI[
q`qI, t`ubI- qqI qoie. n plvY; jy jil tubI dyie] PrIdw. jo fohwgix rb dI; JUrydI
JUryie]62] idRStWq ijvyN (qoie)jl c fu`b ky (qqI)sVI KyqI (plvY)pR&ulq hrI BrI
(n)nhIN huMdI, jy jl c BI (tubI)fubo (dyie)dyxw krIey[ ies qr@W jIvn rUpI KyqI, nwmu
jpidAW, jy nwm rUpI jl c AQvw siqsMgiq jl c rihMidAW (qqI)sV geI
(plvY)pR&ulq (n)nhIN huMdI, BwvyN aus nwm jl c (tubI)fubo (dyie)dyxw krIey[ XQw:kbIr. swcw siqguru ikAw krY; jau isKw mih cUk] AMDy. eyk n lwgeI; ijau bWsu bjweIAY
PUk]158] ijvyN ivgVy msMd, pwxI vWg, siqgurU mhwrwj swihb dy suMdr drSn BI krdy,
sMgq dIvwn c vI bYTdy, gurU Gr dw pdwrQ, pUjw dw Dwn Kw ky, mMd - krmW niSAW c
msq ho gey[ (swry msMdW nhIN ikhw)
qqI qoie n plvY; jy jil tubI dyie]2. (qqI)AOV nwl (qqI)sVI KyqI nUM, jy
(n)ivSyS krky (qoie)jil c fubox rUp tubI (dyie)dyeIey qW (plvY)hrI BrI ho jWdI hY[
ieauN bwhr sMswr ivkwr dI swVI, jIvn rUpI KyqI, sqsMgq c pRym rUpI (qoie)pwxI dI tubI
(dyie)dyeIey (n)ivSys krky auh sq sMqoK dieAw Drm vIcwr kruxw mudqw mYqRI SuB guxW
rUpI tihxIAW sihq pR&u`lq ho jWdI hY[ ijs dI SrDw rUpI jV hY, pRymw- BgqI rUpI qucw hY,
ijs suB- guxW rUpI Pu`l qy Drm rUpI PL l`g jWdy hn[ ijvyN prmpUjnIk bwbw ibDIcMd
jI ny, Apxy nwnky ipMfoN, m`JW curweIAW, pUrn guris`K sMq bwbw AdlI jI dI crn Srn
jwie bYTy[ jdoN ienW@ PVn leI, lok mgr gey, bwby jI ny ikhw, ieh dyK lvo, swD
purK bYTw hY, bMdgI dy pRqwp krky, PV n sky[ bwby jI ny ienW@ dI jwn bcweI[ ien@W dI
bVI hI SrDw vD geI[ bwbw jI, siqgurU Arjn dyv mhwrwj swihb dy pws lY ky Awey[
www.Gursevak.com

351

q`qkrw

siqgurW dI ikRpw nwl pUrn bRhmigAwnI mhWpurS bx gey[ ieauN AOV nwl sVI KyqI vWg
sn, swc nwm kI; AMimRq vrKw] krn qoN hry Bry ho gey[ XQw:- AMimRq nwmu jlu sMicAw;
gur Bey shweI]
PrIdw. jo fohwgix rb dI; JUrydI JUryie]62] bwbw PrIdw swihb jI PurmwauNdy hn:ijhVw gurU swihb jI qoN SuB s`cw aupdyS lY ky, AMimRq Ck ky, kmweI nhIN krdw, sqsMgq
jI c AwigAwkwrI AnuswrI gursyvk nhIN bxdw[ BYVy krm kmWaudw hY[ hMkwr doS nhIN
iqAwgdw, guxW dw DwrnI nhIN bxdw, auh AOguxW vwlw (rb)gurU prmysr jI dI
(fohwgix)Cut`V, mhwrwj qoN ivCuVI jnmW 2 c duKI (JUrydI)JUrdI hI (JUryie)JUrdI rihMdI
hY[ XQw:- pUCq suhwgn, krm hY duhwgin kY; irdY ibibcwr, kq ishjw bulweIAY [ (439
kibq)
jW kuAwrI qw cwau; vIvwhI qW mwmly] PrIdw. eyho pCoqwau; viq kuAwrI n QIAY]63]
pd A`gy ipCy krky, AnvY ArQ:- pqI jI dI pRwpqI ibnw (jW)jdoN q`k kuAwrI hY, qW
(mwmly)ivCoVy dy kSt kjIey klyS ies dy gL pYNdy hn, pr jdoN vIvwhI jWdI hY, (qw)qdoN
cwau auqSwh huMdw hY[ Awp gvw ky,pqI jI dI syvw krky pRsMnqw lYNdI hY [ pqI jI hr qr@W
dI loV pUrI krdy hn[ pqI dI AwigAw mMn ky suK pwauNdI hY[ AMqRIv ArQ:- (jW)jdoN ieh
jIv rUpI iesqRI, siqgurU swihbwn jI qn mn Dn isr n Arpxy krky pqI pRmwqmw jI
dI pRwpqI qoN ibnw kuAwrI sI qW ies vwihgurU jI dy ivCoVy krky cOrwsI Bogx rUp
(mwmly)kSt du`K kjIey klyS bxy hI rihMdy sn[ XQw:- duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku
duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie]) ivDx KUhI; muMD iekylI] nw ko swQI
nw ko bylI]
;vIvwhI qw cwau:- jdoN mwqw ipqw jI rUp siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ny, vwihgurU
jI vr nwl (vIvwhI)ivAwh idqI, qw cwau ho igAw[ XQw:- mY kwmix; myrw kMqu krqwru])
hir myro ipru;hau hir kI bhurIAw] rwm bfy;mY qnk lhurIAw]1])kih kbIr.moih ibAwih
cly hY;purK eyk Bgvwnw] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw;n krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI
myrI]1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu dy; mokau kwhy kau mwry]1] rhwau] jau qnu
cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI]
qumih su kMq; nwir hm soeI]3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI])
PrIdw. eyho pCoqwau; viq kuAwrI n QIAY]63] r`b rUp bwbw (PrIdw)&rId swihb jI
&urmwauNdy hn:- Akwl mUriq vru pwieAw AibnwsI; nw kdy mrY n jwieAw] Anuswr pUrn
gurU jI qoN AibnwsI vr pRwpq krky (viq)iPr kuAwrI hox dw eyho jo (pCoqwau)pCqwvw
Jorw kjIAw hY, ieh (n)nhIN (QIAY)huMdw[ XQw:- sKI vis AwieAw. iPir Coif n jweI; ieh
rIiq BlI BgvMqY]63]
www.Gursevak.com

352

q`qkrw

k`lr, au- l`Qy- klr kyrI CpVI; Awie aulQy hMJ] icMjU boVin@ nw pIvih; aufx sMdI
fMJ]64] ijvyN kwlrI DrqI, qyz kOVI hox kwrx, aus c &sl nhIN huMdI, kwlrI DrqI dI
C`pVI BI qyz kOVI huMdI hY[ aus c Corw ijhw huMdw hY[ idRStWq:- ijvyN klr (kyrI)dI
AiqAMq kauVI CpVI qy (hMJ)hMs Awie ky (aulQy)auqry, pws bYT gey[ kOVI jwx ky, aus
c AwpxI (icMjU)cuMj (nw)nhIN (boVin@)fuboNdy, nw hI kOVy pwxI (pIvih)pINdy hn, ikauN jo
aun@W au~QoN aufx (sMdI)dI (fMJ)ie`Cw huMdI hY[ prm ipAwry rwm jI dI kudriq nwl, bih
zrUr gey, aun@W mwnsRovr vwlI ^uSbo Kwxw hIrw moqI nhIN imldw[ XQw:- sloku m 1]
srvr hMs. Dury hI mylw; KsmY eyvY Bwxw] srvr AMdir hIrw moqI; so hMsw kw Kwxw]
ieauN klr dI AiqAMq kauVI (CpVI)kusMgq hY, ijs c BUq pRyq aupwSnw krn krwaux vwly
dMBI pKMfI SrwbI kbwbI ivBcwrI pwxI vWg rih rhy hn[ XQw:- AsMK mUrK; AMD Gor]
AsMK cor; hrwmKor] AsMK Amr; kir jwih jor] AsMK gl vF; hiqAw kmwih] AsMK
pwpI; pwpu kir jwih] AsMK kUiVAwr; kUVy iPrwih] AsMK mlyC; mlu BiK Kwih] AsMK
inMdk; isir krih Bwru] nwnku nIcu khY vIcwru] vwirAw n jwvw; eyk vwr] jo quDu BwvY;
sweI BlI kwr] qU sdw slwmiq; inrMkwr]18] (hMJ)hMsW vWg prmhMs bRhmigAwnI Awie
ky auqry, kusMgq rUp CpVI pws bYT gey[ Srwb isgRt bdbo kOVI jwx ky, aus c AwpxI
ibRqI rUpI cuMj nhIN fuboNdy, kusMgq dI koeI ivcwr ibRqI c nhIN ilAwauNdy, nw hI Srwb
qmwkU rUp kOVy pwxI pINdy hn, ikauN jo aun@W au~QoN kusMgq qoN aufx dI (fMJ)ie`Cw huMdI
hY[ prm ipAwry rwm jI dI kudriq nwl, bih zrUr gey, aun@W siqsMgiq rUp mwnsRovr
vwlI pRymW- BgqI rUp ^uSbo, gursbd rUp hIrw moqI Kwxw nhIN imldw[ inrlyp rih ky SuB
s`cw aupdyS dy ky, au~QoN CyqI aufwrI mwr idMdy hn[ bhuq au~cw AwdrS hY, bVI hI au~cI
gMBIrqw vwlI Duin c SuB s`cw aupdyS hY, izMdgI c iksy kwrn krky jy kusMgq c jwx dw
kwrn bx jwvy, au~QoN CyqI hI hMs vWg aufwrI mwr ky siqsMgiq jI c cly jwau, suAws 2
hir 2 iDAwau, SuB syv kmwau, gurU jI dIAW ^uSIAW pwau [ XQw:- kbIr.swkq sMgu n
kIjIAY; dUrih jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY qau kCu lwgY dwgu]) ijvyN bwbw &rId
swihb jI Awpxy gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] suAwmI mhW purS
Swhsr& jI dI syvw leI A`g lYx gey, pwkptn Sihr c ie`k Gr dIvw bl irhw sI, jw
bUhw KVkwieAw, AMdr jw ky vyiKAw C`tI &UkI bysvw bYTI hY [ aus ikhw, myry koLy bih jw[
pUrn Bgq jI ny ikhw, dwsn dws r`b dw gRIb k`uqw hY, ieh BYVw kMm dwsn dws nhIN
kr skdw, A`g dyau jI kihMdI, cMgw jy myry koLy nhIN bihxw, qW iPr ie`k A`K k`F ky dy,
A`g lY jw[ ieqnI v`fI Srq r`K idqI Es vyly dlyr Syr sUrbIr mrd bhwdr ny cwkU nwl
A`K k`F ky vysvw dy idqI Aqy Awp p`tI bMn@ leI, A`g lY ky gohw DuKw ky, b`ukl c lY
ilAw, A`g lY ky Aw gey, vysvw k`lr kyrI C`pVI sI[ au~Qy Awie aulQy hMJ kOx? Bgq bwbw
www.Gursevak.com

353

q`qkrw

PrId swihb jI[ nW ie~Qy auhnw ibRqI rUpI cuMj, gMdgI c fuboeI, nw hI au~QoN ikC pIqw,
aufx dI hI ie`Cw sI[
hMsu aufir. koDRY pieAw; loku ivfwrix jwie] gihlw loku. n jwxdw; hMsu. n koDRw
Kwie]65] DMn vwihgurU bwbw &rId swihb jI so aupRokq slok Anuswr ies slok c BI
prmhMs bRhmigAwnI dI bhuq BwrI mihmw &urmw rhy hn:- hMsu (aufir)au~f ky, bwjry nwloN
BI ^uSk, bwjry jYsy, koDRY dy Kyq c (pieAw)bYT igAw, koDRY dw mwlk Axjwx loku, aus
(ivfwrix)aufwaux jWdw hY[ (gihlw)bysmJ loku (n)nhIN jwxdw, hMsu koDRw nhIN (Kwie)KWdw,
ies dI ^urwk hIry moqI du`D dIAW Pu`tIAW hn[
hMsu aufir. koDRY pieAw; loku ivfwrix jwie] gihlw loku. n jwxdw; hMsu. n koDRw
Kwie]65] {hMs swhmxy du`D r`Kx qoN, cMuJ du`D c pw idMdw hY, cuMJ c KitAweI kwrn, du`D
dIAW Pu`tIAW A`f, pwxI A`f ho jWdw hY[ pwxI iqAwg ky, kyvl du`D dIAW Pu`tIAW, hIrw moqI
hI KWdw hY[ ieauN gurmuiK prmhMs bRhmigAwnI mhWpurK, ApxI ibRqI rUpI cuMj c, pRymwBgqI rUpI KitAweI duAwrw, kql ivkwr pwp rUpI jl iqAwg ky, kyvl nwmu rUpI d`uD hI
KWdy hn[} (hMsu)prmhMs bRhmigAwnI (aufir)au~f ky, c`l ky dMBI pKMfI SrwbI kbwbI
ivBcwrI pRym rUpI slwB rihq koDRY vWg ^uSk lokW nMU, koDYR qy (pieAw)pYx vWg, SuB s`cw
aupdyS dyx gey[ hMsu mhWpurSw dw AwSw aun@W aupdyS praupkwr krn dw hY, koDRY dw mwlk
Axjwx loku, aus (ivfwrix)qorn jWdw hY, ie~QoN swfI jUh coN bwhr inkl jwau, ijvyN DMn
vwihgurU mhly pihly jI dy mn c Awpxy j`dI n`gr dw pRym AwieAw ien@W Ajpw jwp
inrMkwr jI dy nwl joVIey, Awp swihb jI, sRI goieMdvwl swihb jI dy nyVy ipMf p`TyivMf gey,
aun@W soicAw jy ien@W dw ie`Qy itkxw hoieAw qW jwiedwd mMgxgy, Awp swihb jI au~QoN
auTw idqw[ au~Qy hux Xwdgwr gurduAwrw swihb jI hn[
gihlw loku. n jwxdw; hMsu. n koDRw Kwie]65] bysmJ loku ieh nhIN jwxdy, hMsu koDRw
nhIN KWdw, Bwv koDRy dy Kyq Kwx vWg iksy dI DI BYx v`l burw nhIN dyKdy, ikauNik aun@W dw
ieh pRp`k inXm hY:- CMd] suiD jb qy hm DrI; bcn gur dey hmwry] pUq iehY pRn qoih;
pRwn jb lg Gt Qwry] inj nwrI ky swQ; nyhu qum in`q bFYXhu] pr nwrI kI syj; BUil supny
hUM n jYXhu]51] pr nwrI ky Bjy; shs bwsv Bg pwey] pr nwrI ky Bjy; cMdR kwlMk lgwey]
pr nwrI ky hyq; sIs ds sIs gvwXo] ho, pr nwrI ky hyq; ktk kvrn kO GwXo]52] pr
nwrI sO nyhu; CurI pYnI kir jwnhu] pr nwrI ky Bjy; kwl bwpo qn mwnhu] AiDk hrIPI
jwin; Bog pr iqRX jo krhI] ho, AMq swn kI imRqu; hwQ lyNfI ky mrhI]53] bwl hmwry
pws; dys dysn iqRX Awvih] mn bWCq br mWig; jwin gur.sIs Jukwvih] is`K pu`qR
iqRX.suqw jwin; Apny icq DirXY] ho, khu suMdir iqh swQ; gvn kYsy kr kirXY]54]) dyiK
prweIAw cMgIAW; mwvW BYxw DIAW jwxY[) eykw nwrI jqI hoie; pr nwrI DI BYx vKwxY[) hau
www.Gursevak.com

354

q`qkrw

iqsu.Goil GumwieAw; pr nwrI dy.nyiV n jwvY[) iDRgu loiex gur drs ivxu; vyKY pr qrxI])
jYsy ibKu qnk hI Kwq mir jwiq qwq; gwiq murJwq pRiqpwlI brKn kI[ mihKI duhwie dUD
rwKIAY BWjn Bir; priq kWjI kI bUMd bwid n rKn kI[ jYsy koit Bwir qUil, rMck icng
pry; hoq Bsmwq iCn mY AkrKn kI[ qYsy pr qn Dn dUKnw ibkwr kIey; hrY iniD suikRq
shj hrKn kI]506] kibq)
swfI DrqI qy kbzw kr lYxgy, ieh nhIN jwxdy, auh prwey h`k pRvwx nhIN krdy[ XQw:m 1] hku prwieAw nwnkw; ausu sUAr. ausu gwie] aun@W qoN SuB s`cw aupdyS lY ky, jmW
cOrwsI dy gyVy qoN Cu`tx dw rwh nhIN bxwauNdy[ aun@W dI syvw krky KuSI lYx dI bjwey,
inrwzgI lYNdy hn, ies c gUV@I rmz smJ idqI hY, inrdoS purK qy SMkw krnw, v`fI BwrI
bysmJI hY[ aun@W dI SuB s`cI syvw krky prm pRsMnqw lYxI cwhIdI hY [ ijhVy bMdy AOgux nhIN
iqAwgdy, BYiVAW dw suBwA d`isAw hY, pUrn mhW purSW jI dI inMidAw krdy hn, pu`Ty rwh
cldy hn[ XQw:- sMqw nwil vYru kmwvdy; dustw nwil mohu ipAwru] AgY ipCY suKu nhI; mir
jMmih vwro vwr]) tyFI pwg tyFy cly; lwgy bIry Kwn] Bwau Bgiq isau. kwju n kCUAY; myro
kwmu dIvwn]) clq kq tyFy; tyFy tyFy] Asiq crm.ibstw ky mUMdy; durgMD hI ky byFy]1])
bwvY mwrgu; tyFw clnw] sIDw Coif; ApUTw bunnw]) swkq kI, AYsI hY rIiq] jo ikCu krY;
sgl ibprIiq]) Baudy iPrih; bhu moh ipAwsw] kusMgiq bhih.sdw duKu pwvih; duKo duKu
kmwieAw]
c`il c`il- cil cil geIAW pMKIAw; ijnI vswey ql] c`lsI Q`ky ie- k`l- PrIdw.
sru BirAw BI clsI; Qky kvl iekl]66] vwihgurU mhW ivsmwd sRb ivAwpI vYrwg hI
vYrwg, iqAwg hI iqAwg AQwh iqAwg dw pUrn bwbw jI kQn kr rhy hn[ (ijnI)ijn@W
(pMKIAw)pMCIAW ny (ql)dyS (ql)jMgL vswey sn, jo aufwrIAW mwrdy klolW krdy sn, ij`Qy
DrqI qy rOxk lwauNdy sn, Akws c aufwrIAW mwrdy, Akws SoBnIk bxwauNdy, dyKx
vwilAW prm pRsMn krdy sn, jo Bjn krn vwilAW nMU, Bjn krdy pRqIq huMdy, mhW
ivsmwd krdy sn[ XQw:- jo bolq hY imRg mIn pMKyrU; su ibnu. hir jwpq hY, nhI hor])
(pMKIAw)pMCIAw dIAW fwrW dIAW fwrW, Awpo AwpxI vwrI Anuswr cil cil ky clIAw
geIAW, jdoN qoN isRstI rcI hY, igxqI koeI nhIN ikqnIAW fwrW clIAW geIAW, hux BI jw
rhIAW hn, A`gy BI clIAW jwxgIAW[ XQw:- Kyil gey sy pMKxUM; jo cugdy sr qil] GVI
ik.muhiq ik.clxw; Kylxu Aju ik kil] ijsu qUM mylih.so imlY; jwie scw ipVu mil]8]
AQvw POjW rUpI KMBW vwly c`kRvrqI rwijAW rUp (pMKIAw)pMCIAW dIAW fwrW dIAW fwrW, jo
AwieAw so clsI; sBu koeI AweI vwrIAY] Anuswr Awpo ApxI vwrI Anuswr cil cil ky,
ies &wnI mwqlok coN clIAw geIAW[ {muslmwnW dy msilAw dIAW ikqwbW c iliKAw hY,
ie`k kdm c`ukIey rwjy dI kbr qy, dUjw vzIr dI kbr qy itkdw hY} ;ijnI vswey ql]
www.Gursevak.com

355

q`qkrw

(ijnI)ijn@W rwijAW ny (ql)dyS (ql)jMgL (ql)AsQwn bVy sohxy 2 Sihr, ikly suMdr bwgW
nwl, suMdr rMgW 2 dy FMgW nwl vswey sn[
c`lsI Q`ky ie- k`l- PrIdw. sru BirAw BI clsI; Qky kvl iekl]66] vwihgurU
bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn, hy PrIdw! ijvyN pMCIAW dIAw fwrW Aqy rwjy rUp pMKIAW
dIAW fwrW dIAW fwrW clIAW geIAW hn, iqvyN Anyk pdwrQ jIA jMq rUpI pwxI dw BirAw
sMswr rUpI (sru)sRovr BI (clsI)cilAw jwvygw[ kvl vWg inrlyp, kvl vWg sohxy, kvl
vWg pRymw- BgqI dI sugMDI sihq vwihgurU jI (iekl)iek`ly (Qky)AsiQ`q rihxgy AQvw
AOguxW ivkwrW doSW qoN, kvl vWg inrlyp (iekl)iek`ly mhWpurS, bRhm c lIx ho ky
(Qky)AsiQ`q rihxgy[ pMj BUqk sRIr qW nhIN rihMdy, ijvyN bUMd smuMdR c iml ky, smuMdR rUp ho
jWdI hY[ ieauN vwihgurU jI c lIn ho ky, sdw rihxgy[ XQw:- ijau jl mih jlu Awie
Ktwnw] iqau joqI sMig joiq smwnw]) mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih; imilE hY
jIAwvnhwrw]) iQru pwrbRhmu prmysro; syvku iQru hosI]) Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly
hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI]) hir ky syvk.jo hir Bwey; iqn@
kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI ry]) inhclu scu Kudwie
eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) inis bwsur niKAqR ibnwsI; riv ssIAr bynwDw] igir bsuDw.
jl pvn jwiego; ieik swD bcn AtlwDw]1] AMf ibnwsI jyr ibnwsI; auqBuj syq
ibnwDw] cwir ibnwsI. Ktih ibnwsI; ieik swD bcn inhclwDw]2] rwj ibnwsI. qwm
ibnwsI; swqku BI bynwDw] idRsitmwn hY sgl ibnwsI; ieik swD bcn AwgwDw]3]
PrIdw. iet isrwxy. Buie svxu; kIVw liVE mwis]) ju`g- kyqiVAw jug vwpry; iekqu
pieAw pwis]67] {jMg bImwrI krky iek`TIAW mOqW hox qoN aun@W kbr c vI nhIN
pwauNdy[ jIv mrn qoN bwAd DrqI qy sON jWdy hn, iet dy isrwxy lwey jWdy hn, aun@W dy mws
kIVw Kw jWdw hY[ ij`Qy hux keI 2 isrwxy lw ky poilAW g`idAW qy pYNdw hY [ prmpUjnIk
bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn, kbr c isrwxy iet r`KI jWdI hY, (Buie)DrqI kbr
c (svxu) sOxw huMdw hY, ies dy mwis kIVw (liVE)lVdw hY, Bwv Kw jWdw hY[ kbr c
(iekqu)ie`ky (pwis)pwsy pieAw, (kyqiVAw)ikqny jug (vwpry)lMG jWdy hn[ pRmwqmw jI qoN
ivCVny krky, ies jMmxw mrnw, dyh v`FI tu`kI jwxI, dyh kIiVAW ny Kw jwxw, AnykW
rMgW FMgW dy kSt Bogdy byAMq hI jug ibqIq ho gey hn, (iekqu)ie`k kStW (pwis)koly
pieAw nUM, auh kSt nivrq nhIN ho rhy, Gxy hI vYrwg dw kQn hY, ien@W kStW dI nivrqI
leI,pUrn gurU jI dy s`cy crn- kml idRV krky pkV ky, AwigAw rzw mMn ky, bMdgI
praukwr kry krwvy, inhwl hovy[
tu`tI, nw`gr, l`ju- PrIdw. BMnI GVI svMnvI; tutI nwgr lju]) nw`TI A`ju- AjrweIlu
Prysqw; kY Gir nwTI Aju]68] ijvyN GVI l`j nwl bMn@ ky lmkwieAw jwvy, l`j tu`tx qoN
www.Gursevak.com

356

q`qkrw

GVI tu`t jWdI hY, ieauN bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- du`D m`Kx nwl pwLI, Agr
cMdn ksqUrI Gsw ky il`pI jwx vwlI, kbIr. kMcn ky kuMfl bny; aUpir lwl jVwau] Anuswr
hIry jvwhrwqW sony nwl iSMgwrI cmkwry mwrn vwlI (svMnvI)sony rMgI, ngurI dyh rUpI GVI
(BMnI)B`j geI, (nwgr)cqr dI aumr rUpI lju (tutI)tu`t geI, ijs (nwgr)cqr dI
(lju)Srm tu`tI hoeI sI Bwv inrl`j ho ky, nSy jUey kusMgq qmwkU kl`bW ivBcwr kql fwky
jIAW swVn &Ukx c l`igAw sI, aus dI A`j sony rMgI dyh rUpI GVI B`j geI[
AjrweIlu Prysqw; kY Gir nwTI Aju]68] hux AjrweIlu Prysqw jmdUq Aw igAw hY,
Aju (kY)ikhVy Gir, (nwTI)B`jygw? Bwv B`ijAw nhIN jwxw[ XQw:- kbIr. ghgic pirE
kutMb kY; kWTY. rih gieE rwmu] Awie pry Drmrwie ky; bIcih DUmw Dwm]) inMdku.jmdUqI
Awie sMGwirE; dyvih mUMf aUpir mtwk]) iliKAw AwieAw goivMd kw,vxjwirAw imqRw; auiT
cly kmwxw swiQ] iek rqI iblm. n dyvnI, vxjwirAw imqRw; EnI qkVy pwey hwQ]
iliKAw AwieAw.pkiV clwieAw; mnmuK sdw duhyly] ijnI pUrw siqguru syivAw; sy drgh
sdw suhyly] krm DrqI srIru.jug AMqir; jo bovY so Kwiq] khu nwnk.Bgq sohih drvwry;
mnmuK sdw Bvwiq]) AQvw AjrweIlu Prysqw; kY Gir nwTI Aju]68] izMd rUp lwVI
ivAwhux leI Aju (kY)ikhVy Gir, Prysqw AjrweIlu jmdUq (nwTI)pRhuxw AwieAw hY, jo
nwgr dI izMd ivAwh ky lY jwvygw[ XQw:- ijqu idhwVY. Dn vrI; swhy ley ilKwie] mlku
ij. kMnI suxIdw; muhu dyKwly Awie] h`fW- ijMdu inmwxI kFIAY; hfw kU kVkwie]) c`lnIswhy ilKy. n clnI; ijMdU kUM smJwie] ijMdu vhutI. mrxu vru; lY jwsI prxwie])
n`wgr l`ju- PrIdw. BMnI GVI svMnvI; tUtI nwgr lju] 68 slok ArQ pV@o[
s`jx A`ju- jo sjx. Buie Bwru Qy; sy ikau Awvih Aju]69]) Bwry BueI AikrqGx; mMdI hU
mMdy] Anuswr hy ipAwirE! (jo)ijhVy hMkwrI ivkwrI mhW pwpI AikRqGx sjx, nwm ivswr
ky, DrqI qy vwDU Bwru sn, ikauN jo bMdgI nhIN krdy sn, mMd - krm nSy ivBcwr krky,
jIAW du`K dy rhy sn, (sy)auh (Aju)hux muV ky ikau (Awvih)AOxgy? Bwv nhIN AOxgy, hux
pRmwqmw jI dw s`cw hukm vrq igAw hY[ XQw:- vY suq vY ibq, vY pur pwtn; bhuir. n dyKY
Awie]
k`uiqAw- PrIdw. byinvwjw kuiqAw; eyh. n BlI rIiq] kbhI. cil n AwieAw; pMjy
vKq msIiq]70] {bwbw PrIdw swihb jI pUrn gRIbI nwl Awpxy mn aupdyS idMdy hn, beI
qUM gurmiq Anuswr inmwz nhIN pV@ irhw[ gurmiq Anuswr pMj inmwzW ieh hn:- m 1]
pMij invwjw. vKq pMij; pMjw. pMjy nwau] pihlw scu. hlwl duie; qIjw. KYr Kudwie] cauQI.
nIAiq rwis mnu; pMjvI. isPiq snwie] krxI klmw AwiK kY; qw muslmwxu sdwie] nwnk.
jyqy kUiVAwr; kUVY kUVI pwie]3] pihlI invwz, s`c bolxw, s`c suxnw, s`c vyKxw, s`cy
bRhm dw inscw krnw, s`cy jpxw jpwauxw, s`cy c g@wVI ilv lwauxI, s`cy purKW dI
www.Gursevak.com

357

q`qkrw

siqsMgq krnI, s`cw kIrqn kQw krnI, s`cy sbd c lIxqw pwauxI[ XQw:- pwrbRhmu
ijin; scu kir jwqw] nwnk so jnu; sic smwqw]) dUjI invwz, (hlwl)s`c h`k dI kmweI
krnI[ qIjw. KYr Kudwie] qIjI invwz hY, nwnk nwm cV@dI klw[ qyry Bwxy sRb`q dw Blw[
Anuswr ^udw jI qoN sRb`q dy Bly dI ^Yr mMgxI AQvw Kudwie jI dI (KYr)iB`iKAw mMgxI, Bwv
iB`iKAw c ^udw jI hI pRwpq hox[ nIAiq rwis mnu; cauQI invwz, nIAiq (rwis)sw&
krnI, pUrn drvyS sMq jI dI nIAq sw& shI s`cI huMdI hY [ XQw:- imlidAw. iFl n
hoveI; jy. nIAiq rwis kry]1] pMjvI isPiq snwie] ^udw A`lw pwk vwihgurU jI dI is&q
slwh vifAweI krnI pMjvIN invwz hY[ vwihgurU mwrU rwg c siqgurU 5MjvyN pwiqSwh jI
ieh Amolk pMj- invwzW &urmwauNdy hn:- Avil isPiq; dUjI swbUrI] qIjY hlymI; cauQY
KYrI] pMjvY. pMjy iekqu mukwmY; eyih pMij vKq qyry Aprprw] hy A`lwpwk ^udw jI dy ipAwry
bMdy! Awp jI dI aumr dy ieh pMj vyly Awp jI leI bVy hI lwBdwiek sihly sv`ly suKdwiek
ho skdy hn jy Awp jI, pihlI invwz vwihgurU jI dI is&q slwh krdy rhoN, sbr sMqoK
dUjI invwz hovy, qIjI inmwz inmRqw hlImI DwrnI[ cOQY vkq c, nwnk nwm cVdI klw[
qyry Bwxy sRb`q dw Blw[ Anuswr sRb`q dy Bly dI Ardws kryN[ pMjvyN vkq c kwm kRoD loB
moh hMkwr pMjW ivkwrW v`s c r`KyN[ Bwv ^udw dI isPq slwh pUrn sMqoK iqRpqI inmRqw
sB dw Blw mMgxw kwm Awidk ivkwrW v`s r`Kxw, Awqmk jIvn dIAW SuB s`cIAW
gurmiq Anuswr pMj invwzW hn[}
k`uiqAw- PrIdw. byinvwjw kuiqAw; eyh n BlI rIiq] kbhI cil n AwieAw; pMjy vKq
msIiq]70] hy inmwxy pRdysI jwick dwsn dws gRIb PrIdw! (byinvwjw)invwz (by)rihq,
kuiqAw! eyh qyrI (BlI)cMgI (rIiq)mrXwdw nhIN, jo gurmiq Anuswr aupRokq pMj invwjW
nhIN pV@dw[
kbhI. cil n AwieAw; pMjy vKq msIiq]70] gurmiq Anuswr aupRokq pMj invwzW
pV@n leI, pMjy (vKq)smyN (kbhI)kdy vI cil ky qUM msIiq c (n)nhIN AwieAw[ AQvw
myhr rUp msIiq c (n)nhIN AwieAw[ dyh rUpI msIiq c AMqr muK ho ky nhIN bYTw[ XQw:sloku m 1] imhr msIiq isdku muslw hku hlwlu kurwxu] srm suMniq sIlu rojw hohu
muslmwxu] krxI kwbw scu pIru klmw krm invwj] qsbI sw iqsu BwvsI nwnk rKY
lwj]1]) pMj v^q:- pihlI slwqul&jr:- nmwzy subh, phu Pu`tx qoN sUrj cV@n q`k[ dUjI
slwq`ujuhr, nmwzy pysIn, svyr qoN dupihr ivcwly dI nmwz[ qIjI slwqulAsr, nmwzy
dIgr, qIjy pihr dI invwz[ cOQI slwqulmgirb, nmwzy Swm, sUrj iCpx qoN sUrj dI
surKI imt jwx q`k[ pMjvIN slwqulieSw, nmwzy KuPqn, sOx vyly dI nmwz[
au~Tu- auTu PrIdw. aujU swij; subh invwj gujwir]) k`ip- jo isru. sWeI nw invY; so
isru. kip auqwir]71] dovyN h`Q g`utW q`k Doxy, Aglw ipClw gupq AMg Doxy, dMdW au~pr
www.Gursevak.com

358

q`qkrw

auNgl mwr ky cuLI krnI, n`k c pwxI cwV@ ky, auNgl Pyr ky nwsW sw& krnIAW, Pyr swrw
mUMh Doxw, dobwrw ArkW q`k h`Q Doxy, kMnW c AgUMTy nwl dI auNgl polI 2 PyridAW sw&
krny, AgUMTy nwl kMnW dy bwhrly ih`sy sw& krnw, pYr BI Doxy aujU hY, muslmwn BweI, aujU
krky msIq c inmwz pV@dy hn[ gurmiq Anuswr bwbw PrIdw swihb jI kihMdy hn:- hy
PrIdw! v`fy qVky ipAwrI mwieAw nINd iqAwg ky (auTu)au~T ky, mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh
jI dI pUrn pRIqI sihq is&q krn rUpI aujU (swij)swjxw kr, subh invwj gujwir] AQvw
pYrW krky sqsMgq c jwxw, pYr Doxy hn, h`QW bwhW nwl sqsMgq jI dI syvw dwn krn rUp
h`Q Doxy hn[ isr siqgurU swihb jI dy crn- kmlW qy Jukwauxw isjdw hY, mUMh nwl nwm
jpxw mMUh Doxw hY, kMnW nwl hr smyN AMimRq kQw kIrqn suxnw kMn Doxy hn[ ieh gux
kmwaux rUp aujU (swij)swjxw kr, (subh)AMimRq vyly ^udw jI inmK 2 nmskwr rUp
invwj (gujwir)krnw kr[ AQvw s`cw nwm jpx jpwaux rUp, s`cy dI swiKAwqqw krn
krwaux rUp, s`cy c lIxqw rUp s`cy purKW dI susMgq krn krwaux rUp, s`cy nwmu rom 2
krky jpx rUp invwj pVnw kr[ XQw:- scu invwj; XkIn muslw]
k`ip- jo isru. sWeI nw invY; so isru. kip auqwir]71] (jo)ijhVw hMkwrI isru Apxy
(sWeI)mwlk jI A`gy (nw)nhIN (invY)Jukdw, (so)Es isru nUM, (kip)k`t ky auqwir dyxw kr[
XQw:- sIs invwie Fih pvY; sB pwpn kI pot] qW qy sIs invweIAY; lgY n jm kI cot])
jo isru. sweI nw invY; so isru kIjY kWie] kuMny hyiT jlweIAY; bwlx sMdY Qwie]72]) slok
m 2] jo isru. sWeI nw invY; so isru dIjY fwir] nwnk. ijsu ipMjr mih ibrhw nhI; so
ipMjru lY jwir]1]) iDRgu isru.jo gur nw invY; gur lgY n crxI])
sWeIN- jo isru. sweI nw invY; so isru. kIjY kWie] kuMny hyiT jlweIAY; bwlx sMdY
Qwie]72] bwbw &rId swihb jI Apxy idl c, rom 2 krky, iKn 2 smyN c, mwlk jI
inauNdy nmskwr krdy hn[ nmskwr kridAW 2 sWeIN c lIx ho ky, sWeIN srUp ho gey[
sWeIN jI nwl mylx leI, hMgqw dy swV sdw leI myytx leI &urmwauNdy hn:- (jo)ijhVw
hMkwrI isru Apxy (sweI)mwlk jI A`gy (nw)nhIN (invY)Jukdw, (so)Es isru r`K ky,
(kWie)kI (kIjY)krnw hY? Bwv ijhVw isr, gurU gRMQ swihb jI mhwrwj Asvwry qoN AwieAW
mhwrwj swihb dy A`gy nhIN Jukdw, auh isr kI krnw hY?
kuMny hyiT jlweIAY; bwlx sMdY Qwie]72] aus hMkwrI isr v`F ky, bwlx (sMdY)dI
(Qwie)jg@w (kuMny)qOVI hyiT (jlweIAY)swV dyeIey[ XQw:- nwnk. iehu qnu jwil; ijin
jilAY. nwmu ivswirAw] sWeI mwlk jI A`gy isr Jukwaux dy bhuq 2 hI lwhyy hn[ BweI
gurdws swihb jI &urmwauNdy hn, ijhVy zwlm bwdSwh jIAW kql krdy hn, pRmwqmw jI
A`gy isr nhIN JukwauNdy, aun@W dy isr gRwV c aubwLy jWdy hn, ij`Qy s`q smuMdRW dw pwxI,
bVvwnl Agn nwl sVdw hY, ijvyN A`g nwl lwl kIqy qvy qy bUMd pweIdI hY, ies qoN BI v`D
www.Gursevak.com

359

q`qkrw

grmYS hY ij`Qy ArbW ^rbW mxW pwxI, hr smyN hI sVI jWdw hY[ isr Jukwaux dy AsMK AnMq
lwhy hn[ ijhVw inmK 2 Twkur mwlk nmskwr krdw hY, auh Aprs ACoh mhWpurS
swirAW hI jIAW qwrdw hY[ sloku] auir DwrY; jo AMqir nwmu] srb mY; pyKY Bgvwnu]
inmK inmK; Twkur nmskwrY] nwnk Ehu Aprsu; sgl insqwrY]1]) guru pUrw nmskwry]
pRiB sBy kwj svwry]
l`id- PrIdw. ikQY, qYfy mwipAw; ijn@I. qU jixEih] qY pwshu. Eie lid gey; qUM AjY
n pqIxoih]73] Ksmu qU hY; sBnw ky rwieAw] PrId swihb jI, Ajpw jwp inrgun bRhm
jI dy srgun Avqwr hn[ rom 2 krky, vwihgurU Ajpw jwpc, hr smyN lIx hn[ AMdr
bwhr AsMK pRkwS nUr gurSbdW ArQW sihq, ivsmwd bRhm jI dy drSn kr rhy hn[ pRB
kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anuswr Anhd Junkwr
ivsmwd suKc lIx, pUrn Bgq jI nUM, q`qW dIAW swrIAW AvwzWcoN jwp sux irhw hY[
XQw:- sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su
ibnu hir.jwpq hY nhI hor]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux
pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]) grIbI.gdw hmwrI] KMnw.sgl rynu CwrI]
singD vYrwg pRym c iB`jy, Awpxy mn pRboDdy hn, hy dwsn dws inmwxy PrIdw! (qYfy)qyry
(mwipAw)mwpy, ikQY hn? Bwv nhIN hn[ (ijn@I)ijn@W (qU)qYnUM (jixEih)pYdw kIqw hY[
(qY)qyry pwshu (Eie)auh (lid)cly gey, qUM AjY BI, (pqIxoih)pqIijAw mMinAW smiJAw
(n)nhIN, ik mYN vI mr jwxw hY[ in`kI aumr qoN lY ky, swfy byAMq bwl sKweI im`qR, kot
bRhmMf dy pswry c, ie`k 2 jUn c ikMny 2 jIA hn[ swfy vyKidAw hI AnykW hI jIA jMq
cly gey[ kRoVW bRhmMf c hux vI cly jw rhy hn[ ikqy icKw m`cdIAW hn, ikqy murdy cukI
jWdy hn, ikqy jMg l`igAw mrI jWdy hn[ hOspItlW c mrI jWdy hn[ smuMdRW c, KuSkI c
qrI c, hr jgHw AnykW jIA mr rhy hn[ XQw:- ijMdu inmwxI kFIAY; hfw kU kVkwie]
koeI smW Aijhw nhIN, jdoN jIA mrdy nhIN[ qUUM AjY vI KudwvMd krIm jI cyqy nhIN krdw[
PrIdw.mnu mYdwnu kir; toey itby lwih] AgY. mUil n AwvsI; dojk sMdI Bwih]74] hy
dwsn dws gRIb PrIdw! pwp vYr, mwx gumwn, kUV kpt, pr Gr jwx Awid toey, kwm koRD
loB moh hMkwr Awid itby, mnu qoN lwih ky, Bwv ien@W dw iqAwg krky, Apxy mnu mYdwnu
vWg p`Dr Bwv sw& BoLw, inSkpt bnwauxw kir[ ijvyN prmpUjnIk Bgq DMny swihb jI ny
inSkptqw nwl, vwihgurU jI dI pRwpqI kIqI[ XQw:- khu kbIr; Bgiq kir pwieAw] Boly
Bwie; imly rGurwieAw]) Bolw Bwau goibMdu imlwvY]) mn inSkpt sw& krny krky, qyry
AgY (dojk)nrk (sMdI)dI (Bwih)A`g (mUil)kdwicq, au~kw hI (n)nhIN (AwvsI)AwvygI[
mhlw 5] PrIdw. Kwlku Klk mih; Klk vsY rb mwih] mMdw. iksno AwKIAY; jW.
iqsu ibnu, koeI nwih]75] kotwn koit bRhmMfW Aqy kotwn koit pUrn bRhmigAwnIAW pYdw
www.Gursevak.com

360

q`qkrw

krn vwly, vwihgurU inrMkwr srUp, prmpUjnIk, sB qy vfw siqguru nwnku; ijin.kl rwKI
myrI] siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5)pMjvyN (mhlw)srUp, prmpUjnIk siqgurU Arjn
dyv mhwrwj swihb jI, Bgq sMig; pRBu gosit krq] Anuswr bwby &rId swihb jI sMboDn
krky &urmw rhy hn:- hy PrIdw swihb jI! (Kwlku)sB hrw Brw krn vwly, nws rihq,
sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] Anuswr sB dy AMdr bwhr hr
smyN Ajpw jwp kr rhy, pUrn ivAwpk pRB pRIqm jI, (Klk)prjw (mih)iv`c vs rhy hn,
(Klk)prjw KMf bRhmMf dI rcnw, (rb)inrgux bRhm jI (mwih)iv`c, (vsY)vs rhI hY,
inrgun jI coN pRgt hoeI hY, swrI rcnw hI inrgun bRhm srUp hY [ prmpUjnIk sRb ivAwpI
mhW ivsmwd, DMn Akwl purKu vwihgurU s`cy inrMkwr jI dy srgun Avqwr, mh`ly pihly jI
ny, Awpxy prm pwk inrgun srUpcoN, AsMK bRhmMf sUrj cMd qwry AgnIAW DrqIAW pqwl
Anyk sumyr pRbq smuMdR dirAw bhuq v`fI rcnw, hukmI.shjy isRsit aupweI] Anuswr shjy hI
Aks mwqR pRgt kIqI hY, hux Awpxy, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) sBnI
QweI,rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] inrgun srUp c, itkweI hoeI hY[
ieh swrI rcnw, prmpUjnIk s`cy inrMkwr jI dy prmpiv`qR suMdr srgun srUp hn[ XQw:sgl smgRI; jw kw 1qnw] (1srUp)ieh swrI rcnw vwihgurU jI dI suMdr joiq nwl ijauNdI
jwgdI pR&ulq ho rhI hY[ (maulI mauilAw ks ky bolo- maulI DrqI; mauilAw Akwsu] Git
Git mauilAw; Awqm pRgwsu]1] rwjw rwmu mauilAw; Anq Bwie] jh dyKau; qh rihAw
smwie]) sBnw jIAw kw,ieku dwqw; so. mY ivsir n jweI] s`cy inrMkwr jI jdoN cwhux,
AwpxI rcI rcnw nUM, Awpxyc lIn kr lYNdy hn[ XQw:- jb AwkrK; krq ho kbhUM] qum
mYN imlq; dyh Dr sBhUM] AwpxI rcI swrI rcnw Awpxyc lIx krky, sony dy gihxy Fwlx
qoN sonw bnx vWg, Aiq Su`D pRkwS srUp inrml prmpiv`qR punIq s`cy inrMkwr jI AibnwsI
A`cl rih jWdy hn[ rcnw rc ky iesc BrpUr Anqklwvwn swrI rcnw Awpxy hukmc
clw rhy hn[ XQw:- hukmy AwieAw; hukim smwieAw] hukmy dIsY; jgqu aupwieAw]
hukmy.surgu mCu pieAwlw; hukmy klw rhwiedw]10]
mMdw. iksno AwKIAY; jW. iqsu ibnu, koeI nwih]75] mhwrwj swihb jI PurmwauNdy:- hy
&rId swihb jI! mMdw iksno (AwKIAY)khIey, jW iqsu vwihgurU bRhm jI qoN (ibnu)ibnw hor
koeI BI (nwih)nhIN hY[ mhwrwj swihb jI ny, bwby &rId swihb jI nwl bcn iblws kIqy [
DMn bwbw PrId swihb jI Awp jI iksy BI mMdw nhI smJ rhy[ ieh Amolk gurbwxI jI
kmw rhy hn:- kbIr.sB qy hm bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin.AYsw kir bUiJAw; mIqu
hmwrw soie]) hm nhI cMgy; burw nhI koie] pRxviq nwnku; qwry soie]) qau dyvwnw jwxIAY;
jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY.Awp kau; Avru Blw sMswru]) krn n sunY; kwhU kI inMdw]
sB qy jwnY; Awps kau mMdw]) iksy mMdw nhIN kihxw, bVI au~cI is`iKAw hY, ijvyN:- ieku
www.Gursevak.com

361

q`qkrw

iPkw.n gwlwie; sBnw mY scw DxI] ihAwau.n kYhI Twih; mwxk sB Amolvy]129] sBnw
mn mwixk; Twhxu mUil mcWgvw] jy qau.iprIAw dI isk; ihAwau.n Twhy khI dw]130]
nwlw polw[ k`ipAw- PrIdw. ij idih, nwlw kipAw; jy. glu kpih cuK] pvin. n
ieqI mwmly; shW n. ieqI duK]76] vYrwg bhuq 3 hI vYrwg, sRb ivAwpI mhW ivsmwd
vYrwg c, rom 2 krky lIn ivsmwd rMg c, prm ipAwry r`b jI dy snmuK Apxw du`K d`s
rhy hn:- hy Akwl purK jI! dwsn dws dy jnm smyN (ij)ijs (idih)idn, dweI ny dwsn
dws dw (nwlw)nwVUAw, (cuK)QoVw ijhw (kipAw)k`itAw sI, cMgw huMdw (jy)jykr dwsn dws dw
glu (kpih)k`t idMdI[ ikauN k`t idMdI? A`gy d`s rhy hn[ dwsn dws qy, (ieqI)ieqny bhuqy
hI bhuqy, (mwmly)Jmyly lVweI JgVy, n (pvin)pYx, jo hux pY rhy hn[ (ieqI)ieqny bhuqy hI
bhuqy, mJ Bir; duK bduK] duK kSt n (shw)shwrW[ XQw:- PrIdw. icMq Ktolw, vwxu duKu;
ibrih ivCwvx lyPu] eyhu hmwrw jIvxw; qU swihb scy vyKu]35]) keI jnm; Bey kIt
pqMgw] keI jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK
joieE]1]) kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw]) jim jim mrY;
mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) AwgY ibml ndI; Agin ibKu Jylw]
iqQY.Avru n koeI; jIau iekylw] BV BV Agin swgru dy lhrI; piV dJih mnmuK qweI
hy]) pRyq ipMjr mih dUK Gnyry] nrik pcih AigAwn AMDyry] aupRokq PurmwnW Anuswr, pSU
BUq pRyq s`p, cOrwsI l`K jUnW Bogx c kSt hI kSt hn[ ikMnIAW dyhW AMdroN kIVy ikRm
hux KweI jw rhy hn[ ikMny jIA hux pulIs cONkI c njwiez mwr Kw rhy hn[ ikMnIAW
gweIAW kql kIqIAW jw rhIAW hn, ikMnIAW b`cIAW pyt c, jW hux jMmdIAW hI mwrIAW
jw rhIAW hn[ kwm kRoD loB moh ivkwr nSy AOgux hwvI ho ky dyhW bhuq izAwdw du`K dy rhy
hn[ eyfj Awidk bImwrIAW dy rogI vI hux kSt Bog rhy hn[ AsIN ie`k ikRm hW, swfI dyh
AMdr, byAMq hI ikRm, prm ipAwry rwm jI dy ivjog c qVPdy duKI B`jy iPrdy hn, du`KW dI
g`l kihx kQn c nhI Aw skdI] bVI hI fUMGI rmz hY, prmpUjnIk bwbw &rId swihb
jI, sMswr duKI dyK sux ky duKI ho ky kih rhy hn, jy dwsn dws dw QoV@w ijhw gL v`iFAw
jWdw qW sMswr dy du`K n suxdw, ivSy ivkwrW AOguxW pwpW v`l l`gx nwloN gLw vFw lYxw hI
cMgw hY[
c`bx c`lx- cbx clx rqMn; sy suxIAr bih gey] hyVy muqI Dwh; sy jwnI cil
gey]77] vwihgurU bwbw PrId swihb jI PurmwauNdy hn:- iSkwr1- 1hyrw rotI kwrny; glw
ktwvY kaunu]188]) PrIdw. rotI myrI kwT kI; lwvxu myrI BuK]) r`uKI s`uKI- ruKI suKI Kwie
kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw.dyiK prweI copVI; nw qrswey jIau] Anuswr swvDwn ho ky
ismrn krn leI, swdw qoN swdw pdwrQ Ckx dI bjwey, mws h`F c`bx vwly (cbx)dMd,
(bih)ruV@ gey, inkl gey, sqsMgq v`l, praupkwr leI c`lxw C`f ky, kusMgq v`l c`lxy
www.Gursevak.com

362

q`qkrw

(sy)krky (clx)pYr BI, qurno (bih)bYT gey, jbwb dy gey, ijvyN joiVAw bld bih jWdw hY[
ey nyqRhu myirho. hir qum mih. joiq DrI; hir ibnu Avru. n dyKhu koeI] hir ibnu Avru. n
dyKhu koeI; ndrI hir inhwilAw] eyhu ivsu sMswru. qum dyKdy. eyhu hir kw rUpu hY; hir rUpu
ndrI AwieAw] gur prswdI buiJAw. jw vyKw hir ieku hY; hir ibnu Avru. n koeI] khY
nwnku. eyih nyqR AMD sy; siqguir imilAY. idb idRsit hoeI]36]) sB mih joiq; joiq hY
soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] Answr swirAW c mhwrwj swihb dI joiq dyKx
dI bjwey, vYr eIrKw mMd idRStI, prwieAw rUp ivkwr idRStI nwl dyKxy (sy)krky, rqnw
vWg Amolk, rqnw vWg pRkwSvwn (rqMn)nyqR (bih)bYT gey, AMn@y ho gey[) nwnk. suxIAr qy
prvwxu; jo suxydy scu DxI]1]) ey sRvxhu myirho; swcY sunxY no pTwey] swcY sunxY no pTwey.
srIir lwey; suxhu siq bwxI] ijqu suxI. mnu qnu hirAw hoAw; rsnw ris smwxI] scu AlK
ivfwxI; qw kI giq khI. n jwey] khY nwnku AMimRq nwmu suxhu. pivqR hovhu; swcY sunxY no
pTwey]37] Anuswr kMn gurbwxI jI dw suxnw C`f ky, ivkwrI gwxy, inMdw vYr eIrKw
mMdIAW g`lW suxny (sy)krky (suxIAr)kMn (bih)bYT gey, jbwb dy gey, boLy ho gey[ ijvyN
mINh nwl k`cI kMD QW hI bih jWdI hY ieauN ieMdRy Awpo Awpxy QW bih gey, Bwv au~kw hI kMm
krno ht gey[ swirAW ny jbwb dy idqw[ XQw:- sRvnn ibkl Bey sMig qyry; ieMdRI kw blu
Qwkw] crn rhy kr Frik pry hY; muKhu. n inksY bwqw]3]) nYnhu. nIru bhY; qnu KInw; Bey
kys duDvwnI] rUDw kMTu. sbdu nhI aucrY; Ab ikAw krih prwnI) A`KIN- PrIdw. AKI dyiK
pqIxIAW; suix suix rIxy kMn] swK pkMdI AweIAw hor kryNdI vMn]11]) cauQY phrY rYix kY,
vxjwirAw imqRw; ibriD BieAw qnu KIxu] AKI AMDu. n dIseI, vxjwirAw imqRw; kMnI. suxY
n vYx] AKI AMDu. jIB rsu nwhI; rhy prwkau qwxw] gux AMqir nwhI. ikau suKu pwvY; mnmuK
Awvx jwxw] KVu pkI. kuiV BjY ibnsY; Awie clY ikAw mwxu] khu nwnk. pRwxI cauQY phrY;
gurmuiK sbdu pCwxu]4]) dMdW kMnW loiexW; ien@W idqI hwr[ dyK PrIdw. auiT cly; qyry mu`F
kdImI Xwr[
hyVy muqI Dwh; sy jwnI cil gey]77] {ijvyN ie`k bbr Syr ny, Joty dI ip`T n`p ky,
Apxw mUMh ip`T au~pr g`f idqw[ ku`J smW ivcwrw kSt sihMdw irhw, AKIr au~cI AiVMigAw
Dwh mwrI, sRIr qy Asih kSt Awaux qoN ieh Dwh kudrqI inkldI hY, Dwh mwr ky, Jotw
ivcwrw if`g ipAw[} ieMidRAW dy juAwb dyx qoN (hyVy) sRIr coN bVy hI zor nwl au~cI rox dI
kudrqI Dwh (muqI)C`utI[ kihMdw,hwie Eey r`bw! ieh kI ho igAw? ieh myry AiqAMq hI
(jwnI) ipAwry (sy)sn, sRIr nwl hI jMmy sy, mYnUM C`f ky (cil) cly gey hn[ AYsI duK`lI dSw
c, bVI hI au~cI 2 hwhwkwr mcwauNdw, DwhW mwr 2 ky roNdw hY [ hwey Eey r`bw! mYN mr
igAw! lu`itAw igAw! hux kI krWgw? ibRD AvsQw dI bVI hI nwzuk isQl kmzor dSw
idKw ky, mrn smyN dw bVw hI BwrI du`K kSt idKwieAw hY [ bVI fUMGI rmz SuB s`cI is`iKAw
www.Gursevak.com

363

q`qkrw

hI is`iKAw hY[ AsIN Apxy dsW ieMidRAW AOguxW kukrmW iviSAW c lw ky qbwh krdy hW[
ieh is`iKAw hY, A`KW ivkwr vYr eIrKw dvYS vYr mMd- idRStI nwl nw dyKx, rsnw JUT n
boly, inMidAw n kry[ kMn ivkwr dIAw g`lW n suxn[ zbwn ivkwr dy gwxy n gwvy, pYr
kusMgq c kl`bW c jw ky nwc gwxy n krn[ dMd h`fIAW n c`bx, ieho hI ieMdRy Bjn v`l
l`gx nyqR gurbwxI pVHn, kMn gurbwxI suxn, zbwn gurbwxI kQw kIrqn boly, suxy [ h`Q
gurU swihb jI dI SuB s`cI syvw krn, ieauN ien@W s&ly krnw hY[
PrIdw. bury dw Blw kir; gusw. min n hFwie] (p`lY)- dyhI rogu n lgeI; plY sBu
ikCu pwie]78] 1. au~qm bkqy DMn vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI Awpxy mn SuB s`cw
aupdyS idMdy hn:- hy mn! bury dw Blw kir[ bury dI buirAweI dyK ky, min qy gusw n
(hFwie)hMFw Bwv ilAw[ siqgurW dw miq sRb`q dy Bly dw hY:- nwnk nwm cV@dI klw, qyry
Bwxy sRb`q dw Blw[) bury nwl sB krn buirAweI, muAw& krn keI isAwxy [ bury nwl iPr
nykI krnI, ieh gurU nwnk jwxy[ kr Blw ho Blw, AMq Bly dw Blw[ sRb`q dy Bly Anuswr jy
koeI qyrw burw kry qUM aus dw BI Blw hI kr[
(p`lY)- dyhI rogu n lgeI; plY sBu ikCu pwie]78] qyrI dyhI rogu (n)nhIN
(lgeI)l`gygw, Awpxy plY c sBu ikCu pwie lvyNgw[ ijvyN pUrn sMq mhWpurS Bgq jYdyv jI
ny, Awpxy h`Q v`Fx vwly nIc cMfwlW iKmw krky Blw kIqw[ Bgq jI dI inMdw krky,
DrqI c Zrk gey[ Bgq jI ny pCuqwvw kridAW dovyN tuMf mLidAW ikhw, kwhnUM grk
hoxy sI[ qW Bgq jI dy dovyN tuMf hry ho gey[ XQw:- sUky hry kIey; iKn mwhy] pRym pRcwr:gu`sy krky swry sV rhy hn[ XQw:- kwim kroiD; jlY sBu koeI]) kwmu koDu; kwieAw kau
gwlY] ijau kMcn; sohwgw FwlY] gu`sw, rogW qy lVweIAW dI jV hY[ XQw:- hy kil mUl koDM;
kdMc.kruxw n auprjqy] gu`sw krky Coty v`ifAW dw iqRskwr jW kql kr idMdy hn[ v`fy BI
CoitAW kRoD krky mwrdy ku`tdy hn[ zihr ijs BWfy c hovy, Esy c hI huMdI hY, pr gu`sw
aus qoN BI BYVw hY, ikauNik ijhVw gusYLw purK hY, auh kRoD dy bcn kih ky, dUjy swV idMdw
hY[ gu`sw kihMdw hY ik mYN A`KW vwilAW AMny@ kr idMdw hW, kMnW vwiLAW boLy kr idMdw
hW[ XQw:- AMD krau idRgvMqn kau; sRvnvMqn kau bdrau kr fwrau]
PrIdw. bury dw Blw kir; gusw min n hFwie]) 2. kbIr, sB qy hm bury; hm qij.Blo
sBu koie] Anuswr iksy BI burw nhIN smJxw[ Apxw gusYLw mn hI burw hY[ r`b rUp bwbw
jI Awpxy mn aupdyS idMdy hn:- hy PrIdw! qyrw gusYLw mn hI burw hY, ies bury mn dw
Blw kir, ikvyN? gusw min c n hMFwie, ijvyN AsIN bsqR hMF wauNdy Bwv vrqdy hW[ ies qr@W
mn qy gu`sw n hMFwA[
dyhI.rogu n lgeI; plY sBu ikCu pwie]78] ijs gu`sy krky mn burw hY, dyhI bhuq
rog l`gdy hn[ fwktR ny ie`k bzurg ikhw, bwbw jdoN qYnUM gu`sw AwauNdw hY, qyrIAW nwVW
www.Gursevak.com

364

q`qkrw

iK`cIAW jWdIAW hn[ qyrI dyhI kRoD hI rog hY[ dyhI kRoD rUpI rogu (n)nhIN
(lgeI)l`gygw[ vw dyh Dwrn rUpI rogu nhIN l`gygw[ Awpxy irdy rUpI plY c (sBu ikCu)
ir`DIAW is`DIAW, pdwrQ SuB gux pUrn pRmwqmw jI pwie lvyNgw[ ijvyN bwby GneIey swihb
jI ny kRoD iqAwg ky, inrvYrqw kmw ky, sB ku`J pwieAw[ XQw:- khu nwnk; ijin Twkuru
pwieAw] sBu ikCu; iqs ky igRh mih AwieAw]
PrIdw. pMK prwhuxI; dunI suhwvw bwgu]) v`jI, c`lx- naubiq vjI subh isau; clx
kw kir swju]79] vwihgurU Bgq swihb jI rom 2 krky, vwihgurU jI dy pRym vYrwg c lIx,
qr qIbr qr qm vYrwg dy bcn &urmw rhy hn:- suMdr soBnIk &ldwr bwZc, pMCIAW dI
fwr, ijvyN ie`k rwq dI pRwhuxI huMdI hY[ pMCIAW au~fwaux leI svyry ngwrw v`jx qoN jwx dI
iqAwrI kr lYNdy hn[ ieauN Awpxy mn smJwaux leI kih rhy hn, hy dwsn dws PrIdw!
(dunI)dunIAW koit bRhmMf dI rcnw, vwihgurU jI dw (suhwvw)soBnIk suMdr sohxw bwgu hY,
(pMK)pMCI cOrwsI l`K jUnI, ie`k AvsQw rUp rwq dI pRwhuxI hY [ suhwvy bwZ dunIAW c Bjn
ismrn rUp Amr &L hY, ikauNik vwihgurU jI ny Awp hI rcI hY [ ies c Awp BrpUr ho rhy
hn[ vwihgurU jI dI prm pivqR joiq Aqy rwjhMs mor Syr cIqy pSUAW pMCIAW mwnsRovrW hMsW
Aqy gurduAwirAW gursyvkW pUrn vYrwgIAW swDUAW sMqW BgqW dwnIAW swaU nyk DrmIAW
XoiDAW bhwdrW siqsMgIAW nwl soBnIk ho irhw hY[ XQw:- scy qyry KMf; scy bRhmMf] scy
qyry loA; scy Awkwr] scy qyry krxy; srb bIcwr] scw qyrw Amru; scw dIbwxu] scw qyrw
hukmu; scw Purmwxu] scw qyrw krmu; scw nIswxu] scy quDu AwKih; lK kroiV] scY siB
qwix; scY siB joir] scI qyrI isPiq; scI swlwh] scI qyrI kudriq; scy pwiqswh]
nwnk scu; iDAwiein scu] jo mir jMmy; su kcuin kcu]1]
v`jI,c`lx- naubiq vjI subh isau; clx kw kir swju]79] {ie`Qy pwpW dI kwLI
boLI rwq pweI hoeI sI[} AvsQw rUpI rwq pUrI hox qoN, koit pRkwS srUp (subh)cwnx srUp
vwihgurU jI v`loN, kUc dw v`fw (naubiq)ngwrw, hr smyN vjI jw irhw hY, hy gursyvk rUpI
pMCI! siq sMqoK dieAw Drm inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw
iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw Awid, sRb ivAwpI ivsmwd, AnMq SuB guxW rUpI KMBW sihq
aufwrI mwr ky, clx (kw)dw (swju)swjo smwn kir[ gursyvk rUpI pMCI kUc dw v`fw ngwrw
sux, aus ngwry qUM pihlW BI v`jdw suxdw sI ik &lwnw mr igAw, &lwnw mr igAw, A`j
qyrI vI vwrI Aw geI hY[ XQw:- mnu jMjwlu. n CofeI; jm dIAw dmwmw Awie]227]) sUhI
kbIr jIau] Amlu isrwno; lyKw dynw] Awey kiTn dUq jm lynw] ikAw qY KitAw; khw
gvwieAw] clhu isqwb; dIbwin bulwieAw]1] clu drhwlu; dIvwin bulwieAw] hir Purmwnu;
drgh kw AwieAw]1]) jYsy rYix prwhuxy; auiT clsih prBwiq] ikAw qUM rqw. igrsq
isau; sB Pulw kI bwgwiq])
www.Gursevak.com

365

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd SuB is`iKAw:- clx kw kir swju]79] bhuq v`fI gMBIrqw vwlI
pUrn vYrwgmeI rmz hY[ SRI Bgq swihb jI rom 2 krky ismrx c lIx Awpxy Awp
kih rhy hn, qyry kys jmdUq ny pkVy hn, sMswr dw rihxw inmK mwqR hI hY [ XQw:- dunIAw
mukwmy PwnI; qhkIk idl dwnI] mm sr mUie. AjrweIl igrPqh; idl hyic n dwnI]1])
jo jnmY; so jwnhu mUAw]) PrIdw. ikQY qYfy mwipAw; ijn@I. qU jixEih] qY pwshu. Eie lid
gey; qUM. AjY, n pqIxoih]) jYsy rYix prwhuxy; auiT clsih prBwiq] ikAw qUM rqw. igrsq
isau; sB Pulw kI bwgwiq]) jo AwieAw so clsI; sBu koeI AweI vwrIAY])
PrIdw. rwiq kQUrI vMfIAY; suiqAw. imlY n Bwau] ijMn@w nYx nIdRwvly; iqMn@w imlxu
kuAwau]80] ijvyN rwj duAwry mihlW c rwiq (kQUrI)sugMDI (vMfIAY)vMfIdI hY, suiqAw
(Bwau)CWdw nhIN imldw, ieauN PrIdw swihb jI PurmwauNdy hn:- sjxu scw pwiqswhu; isir
sWhW dY swhu]) rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw;) vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI])
imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] DMn vwihgurU
siqgurU nwnk dyv mhwrwj swihb jI dy au~cy rwj duAwry sqsMgq jI c, swrI rwiq,
AKMfpwT ismrn kIrqn kQw pRymwBgqI rUpI (kQUrI)ksqUrI (vMfIAY)vMfIdI hY[ GrW c
suiqAw AQvw AOguxW mMd- krmW niSAW iviSAWc suiqAw, AQvw AKMfpwT dI rOL qy
suiqAw (Bwau)CWdw, pRym, nwmu dw pRkwS nhIN imldw[ XQw:- myrw shu jwgY; hau inis Bir
sovw]1] ieau; ikau kMq ipAwrI hovw]) nYnhu nId; pr idRsit ivkwr] sRvx soey; suix inMd
vIcwr] rsnw soeI; loiB mITY swid] mnu soieAw; mwieAw ibsmwid]
ijMn@w nYx nIdRwvly; iqMn@w imlxu kuAwau]80] ijMn@w dy (nYx)nyqR, nINd AQvw AOguxW
mMd- krmW niSAW iviSAW rUp (nIdRwvly)nINd vwly hn, jo sRI AKMf pwT swihb jI dI rOL
lwauNidAW, kQw kIrqn suxidAW sON jWdy hn[ iqn@W ieh pRymwBgqI rUpI ksqUrI dw
(imlxu)imlxw (kuAwau)kTn hY[
PrIdw. rwiq kQUrI vMfIAY; suiqAw. imlY n Bwau] siqgurU nwnk dyv swihb mhwrwj
swihb s`cy pwiqSwh jI, sRI krqwrpur swihb jI ivKy, swrI rwq do koh c qury iPrdy, bcn
kihMdy, nwm suhwvw, v^q suhwvw(suhwvw)soBnIk nwmu jpxy klju`g dw v^q
(suhwvw)soBnIk hY[ XQw:- qInO jug qInO idVy; kil kyvl nwm ADwr]) Ab klU AwieE ry]
ieku nwmu bovhu bovhu] An rUiq nwhI nwhI] mqu Brim BUlhu BUlhu]) igRhu mMdr mhlw. jo
dIsih; nw koeI sMgwir] jb lgu jIvih. klI kwl mih; jn nwnk. nwmu sm@wir]4]37])
ryqu Aku Awhwru kir, roVw kI gur krI ivCweI[ BwrI krI qpisAw; vfyBwgu hir isau bix
AweI[ (vwr 1) siqgurU mhwrwj swihb jI ny qLy Ahwr A`k qy ryq smiJAw, nwm dy
Awsry ho gey[ XQw:- ieik inrMkwrI; nwm AwDwir] gurU pRmysr jI ihrdy coN Apxy muK c
AMimRq hr smyN pINdy rihMdy[ ivsmwd hI ivsmwd Anhd Junkwr Ajpw jwp c lIx rihMdy [
www.Gursevak.com

366

q`qkrw

swrI rwq qurdy rihMdy[ jdoN bihMdy qW roVW dI syj qy bihMdy[ sMq bwbw suMdr isMG jI iBMfrW
vwilAW dy bRhm ividAw dy dwqy, prmpUjnIk pUrn sMq bwbw ibSn isMG jI murwly vwly, v`fy
qVky do sO gwgr pwxI k`F ky, tYNkI c pwauNdy[ siqsMgq jI dy Ckx leI h`QIN c`kI pIsdy[
mhW purS swrI rwq jwg ky bMdgI krdy[ ismrn kridAW c`kI pINhdy, idny lMmw smW bwhr
jMgL c jw ky bMdgI krdy[ idny ds vjy sMqoK sihq swdw pRCwdw Ckdy[ A`TW pihrW c
kyvl ie`k GMtw hI ivrwjdy[
PrIdw. mY jwinAw, duKu muJ kU; duKu sbwieAY jig] aUcy ciV kY dyiKAw; qW Gir Gir
eyhw Aig]81] vwihgurU Bgq swihb jI. BwvyN Gxy vYrwg sihq vwihgurU jI c lIn hn,
pr swnUM klj`ugI jIvW AOguxW qoN htwaux leI, Awp duAwrw swfy Gxyry du`K d`s rhy hn[
PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- (mYN)dwsn dws ny jwinAw, (muJ)dwsn dws (kU)nUM hI v`fw
BwrI duKu hY, pr, vfw dwqw gurmuiK jwqw; ingurI AMD iPrY lokweI] Anuswr ingury hox kwrn
(sbwieAY)swry jig duK hI duK hY, jo igixAw imixAw nhIN jw skdw[ (aUcy)inrgux bRhm
jI c, (ciV)lIx ho (kY)ky dyiKAw, qW Gir Gir AQvw hr (Gir)sRIr (Gir)sRIr c
(eyhw)ieh kwm kRoD loB moh eIrKw vYr b^IlI PYSn inMdw, vwihgurU jI dy ivCoVy dI, Aig hI
Aig hY]81] duKu sbwieAY jig] ieauN du`K hY:- hMgqw b`jr pwpW dy Asih Bwr krky, idl
idmwZ sRIr d`by kSt Bog rhy hn, ros nwl Bry pey hn[ dyh kSt hI kSt hn[
ikqnIAW dyhW hr vyly, goLIAW bMbW nwl BuMnIAW swVIAW jw rhIAW hn[ ikMnIAW dyhW dy
iF`f c cwkU mwr ky hux mwr rhy hn[ ikMnIAW dyhW dIAW A`KW k`F ky, AsQx v`F ky
mwrIAW geIAW hn[ ikMnIAW dyhW AMdroN kIVy ikRm hux KweI jw rhy hn[ ikMny jIA hux
pulIs cONkI c njwiez mwr Kw rhy hn[ ikMnIAW gweIAW kql kIqIAW jw rhIAW hn,
ikMnIAW b`cIAW pyt c, jW hux jMmdIAW hI mwrIAW jw rhIAW hn[ kwm kRoD loB moh ivkwr
nSy AOgux hwvI ho ky dyhW bhuq izAwdw du`K dy rhy hn[ eyfj Awidk bImwrIAW dy rogI vI
bxy hoey AsIN ie`k ikRm hW, swfI dyh AMdr, byAMq hI ikRm, prm ipAwry rwm jI dy ivjog
c qVPdy duKI B`jy iPrdy hn, du`KW dI g`l kihx kQn c nhI Aw skdI, ikRm jIv jUnW
c quirAw iPrdw hY[ byAMq hI qVPdyy jIAW dy audwLy, bhuqy jIA aun@W Kw rhy hn[
XQw:- duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin
Dwie])
mhlw 5] PrIdw. BUim rMgwvlI; mMiJ ivsUlw bwg] jo jn. pIir invwijAw; iqMn@w. AMc
n lwg]82] rwmklI dI dUjI vwr 966 AMg qy ieh slok vwihgurU mhlw 5 swihb jI ny
iliKAw hY[ siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5)pMjvyN (mhlw)srUp, prmpUjnIk siqgurU
Arjn dyv swihb jI, Bgq sMig; pRBu gosit krq] Anuswr bwby &rId swihb jI sMboDn
krky &urmw rhy hn:- hy PrIdw swihb jI! (BUim)DrqI AQvw bu`DI rUpI DrqI (mMiJ)iv`c
www.Gursevak.com

367

q`qkrw

(ivsUlw)(iv+sUlw) ivSyS krky inMdw eIrKw b^IlI Awid Anyk AOguxW rUpI sUlW, du`KW vwlw
bwZ hY, ies leI DrqI AQvw ivkwrW AOguxW dy (rMgwvlI)rMg vwLI rMglI hY[
jo jn. pIir invwijAw; iqMn@w. AMc n lwg]82] hy pUrn Bgq jIE! Awp jI vWg
(jo)ijhVw ipAwrw (jn)gur Bgq, pUrn Akwl purK gurU pIr jI ny (invwijAw)vifAwieAw
b^iSAw hY, (iqMn@w)kwm kRoD loB moh eIrKw b^IlI vYr AwidkW dw (AMc)syk (n)nhIN
(lwg)l`gdw[ XQw:- ieik. ivchu hI quDu riKAw; jo sqsMig imlweIAw] jl ivchu. ibMbu
auTwilE; jl mwih smweIAw] d`uKW cyqy krky gurU pIr vwly gursyvk jn bxnw hY[ XQw:nwnk. syvku soeI AwKIAY; jo. isru Dry auqwir]) gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI AwigAw;
mn mih shY] Awps kau; kir kCu n jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd iDAwvY] mnu bycY;
siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau hoq;
prwpiq suAwmI] ApnI ikpw; ijsu Awip kryie] nwnk so syvku; gur kI miq lyie]2]
mhlw 5] PrIdw. aumr suhwvVI; sMig suvMnVI dyh] ivrly kyeI pweIAin; ijMn@w
ipAwry nyh]83] prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN swihb jI dw ieh slok pMny 966 qy BI
hY[ prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5)pMjvyN (mhlw)srUp, prmpUjnIk
siqgurU Arjn dyv mhwrwj swihb jI, Bgq sMig; pRBu gosit krq] Anuswr bwby &rId
swihb jI sMboDn krky &urmw rhy hn:- hy prmpUjnIk Bgq bwbw PrIdw swihb jIE!
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY]) ieik inrMkwrI; nwm AwDwir] Anuswr hr vyly Ajpw jwp
c lIx, sdw pRymw- BgqI kridAW, sRb ivAwpI mhW ivsmwd bRhm vwihgurU jI dI
swiKAwqqw sihq, Awp jI dI aumr bVI hI (suhwvVI)suMdr soBwvwn (suvMnVI)sony rMgI hY,
Akwl purK jI AMdr bwhr pRgt hn[ sB AvwzW coN, rwm 2 jI sux rhy hoN[ XQw:- sBY
Gt. rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd
sUrj guxqwsw]) gwvih quhno pauxu pwxI bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry ] q`qW coN jwp
suxidAW GxI vYrwgmeI gurbwxI ilKvw rhy hoN[ Awp jI jYsy suMdr soBwvwn sony rMgI aumr
vwly pwpW ivkwrW c l`g jWdy hn[ XQw:- eyk mdI dUjy qrun; qIjy Aiq Dn Dwm] pwp kry
ibn koN bcY; bcY bcwvY rwm] (sRI dsm 1077)
ivrly kyeI pweIAin; ijMn@w ipAwry nyh]83] Awp jYsy pUrn pRymI gurmuiK snmuK j`g
c, ivrly (kyeI)koeI (pweIAin)pwey jWdy hn, ijMn@w dw Awp jI vWg, ipAwry Akwl purK
jI nwl rom 2 krky AQwh (nyh)pRym hY[ ijs pUrn pRym c, Awp jI ieh kih rhy hoN jI:Aju. n suqI, kMq isau; AMgu muVy muiV jwie] jwie puChu fohwgxI; qum. ikau rYix
ivhwie]30]) jobn jWdy nw frW; jy sh pRIiq n jwie] PrIdw. ikqI jobn. pRIiq ibnu; suik
gey kumlwie]34]) PrIdw. bwir prwieAY bYsxw; sWeI. muJY n dyih] jy qU. eyvY rKsI; jIau
srIrhu lyih]42]) ibrhw ibrhw AwKIAY; ibrhw qU sulqwnu] PrIdw. ijqu qin, ibrhu n
www.Gursevak.com

368

q`qkrw

aUpjY; so qnu jwxu mswnu]36] ieh hY s`cw ipAwr jo pUrn vwihgurU jI ny, Awp jI Awpy
hI lwieAw hY[ XQw:- Awpy lwieE; Apnw ipAwru] sdw sdw; iqsu gur kau krI
nmskwru]7]) ivrly kyeI pweIAin; ijMn@w ipAwry nyh]83] qy pRmwx:- qyrw jnu;eyku AwDu
koeI] kwmu koDu loBu mohu ibbrijq;hir pdu cIn@Y soeI]1]) inis idnu. mwieAw kwrny;pRwnI
folq nIq] kotn mY nwnk koaU;nwrwien ijh cIiq]) koit mDy. koaU ibrlw syvku;pUrn Bgqu
icrwno]1])khu nwnk. ikrpw kry; ijsno eyh vQu dyie] jg mih auqm kwFIAih ivrly kyeI
kyie]1]) hYin ivrly nwhI Gxy PYl PkVu sMswru]12])
swKI:- dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu praupkwrI[ s`cy siqgurU swihb jI, hau gosweI
dw pihlvwnVw] Anuswr Awp jI mhwn blvwn Aij`q pihlvwn BI bxy[ inmk- hrwmI
pYNdw Kwn Awp jI nwl GuLdw, Fihx qoN kihMdw,myry sRIr c qwkq v`D hY, qusIN mYnUM
krwmwq nwl FwhuMdy hoN[ Awp jI ny AMdrly bwhrly pihlvwnW, pMjW ivkwrW BI
ij`iqAw[ XQw:- (v`jin, m`l, inh- qy) vwq vjin tMmk ByrIAw] ml lQy lYdy PyrIAw]
inhqy pMij juAwn mY; gur.QwpI idqI kMif jIau]18] vwihgurU] Awp jI Aqy smUh XoDy v`fy
qVky au~T ky, vwihgurU mMqR jI dw jwp, gurbwxI AiBAws, bhuq lMmw smW SsqR AiBAws
ksrq krdy[ hor ivSyS vifAweI ieh sI, jdoN sUrbIr ksrq SsqR AiBAws krky Q`k
jWdy, qdoN Awp jI bhuq BwrI pRwkrm Dwr ky mUMgLIAW Pyrdy, gur AMimRq iBMnI dyhurI; coN
muVkw coNdw, QW iB`j jWdw, sRIr coN bIrrsI cmkwry pYNdy [ bIrrsI sihq cmkdI nUro nUr
prmpiv`qR au~cI su`cI AMimRq iBMnI dyh dyK ky, XoiDAW dy idl bIrrs nwl Br jWdy[
Qkwvt dUr ho jWdI, mn iekwgR ho jWdy[ s`cy siqgurU swihb jI ny hr pRkwr dI sRIrk
ksrq krky Awpxy sRIr ^Ub kmwieAw, BwvyN Awp jI dw sRIr bhuq in`gr nvW inroAw bhuq
hI Bwrw sI, pr jMg smyN bhuq hI qyz &urqIly hn[ ijs dw pRmwx ieh hY, Awhmo swhmxy
mukwbly jMg c, inmk- hrwmI hMkwrI pYNfw hMkwr c, s`p vWg Pukwry mwrdw swhmxy
AwieAw, siqgurW ShId krn dI mMdI ie`Cw kIqI[ soicAw, myry sRIr c ieqnw bl hY, mYN
mhwrwj swihb jI GoVy smyq c`uk lvWgw- GoVy cu`kx leI nyVy Fukx hI l`gw sI, hMkwrI
ny Aks mwqR hI s`cy siqgurU swihb jI dy p`t qy qlvwr dw vwr kIqw, qW Awp jI ny Awpxy
crn smyq rkwb A`gy kr idqI, vwr ^wlI igAw[ siqgurU mhwrwj swihb jI ny aus dy isr
qy Fwlw mwr ky su`t idqw[ Awp swihb jI kruxw- rs pUrn ikRpw c FL gey,ies du`D
m`Kx nwl pwiLAw sI, hMkwrI hox kwrn, Awp h`QIN A`j mwrnw ipAw iPr Fwly dI CW
krky ikhw, klmw pV@ , A`goN ikhw, mhwrwj! hux qW Awp jI dI ikRpw hI klmw hY [
id`lI dy zulmI q^q nwl m`Qw lwauxw koeI mwmUlI g`l nhIN sI[ ijvyN 21 mx lohw ku`t 2 ky
cwr syr, swr lohw rih jWdw hY, iqvyN Awp jI ny Awpxy XoiDAW ku`t 2 ky AYsI s^q
ksv`tI qy lwieAw, ijs krky swry is`K imhnq mS`kq ksrq nwm AiBAws krky, nwmI
www.Gursevak.com

369

q`qkrw

XoDy swr lohw bx gey[ Awp jI Drm- X`uD vI ij`qdy, sRIr c bVw hI bl pRwkrm sI[
XQw:- pMij ipAwly pMj pIr; CTmu pIru bYTw guru BwrI[ Arjn kwieAw plit kY; mUriq
hrgoibMd svwrI[ clI pIVI soFIAw; rUpu idKwvix vwro vwrI[ dl BMjn guru sUrmw, vf joDw
bhu praupkwrI[ Drm- Xu`D smyN, siqgurU mhwrwj swihb dy P`t l`gx qoN CyqI hI imt jWdw[
cONh v`ifAW jMgW c mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI ny m`cdy jMg c swirAW qoN mUhry qurnw,
sUrj iCpx qoN pihlW 2 jMg ij`qxw[ Acl mUriq AnBau pRkws; Aimqoj kih`jY]) bwlwn
bwl]) iKn mih. Qwip auQwpnhwry; kudriq kIm. n phI] Anuswr pwrbRhm ky gur Avqwr
dw jdoN jhWgIr nwl imlwp hoieAw[ jhWgIr siqgurU swihb dy sRIr dw au~dm pRwkrm bl
husn jlvw nUr pRkwS dyK ky AwpxIAW byZmW kihMdw, mYnMU iesqRI ibnw rihxw bVw hI
AOKw hY, vwh 2 bVI Acrj g`l hY, pUrn gurU pIr jI, Apxy sRIr iks qr@W sMBwl ky r`Kdy
hn[ ijs smyN Awp jI guAwlIAr qoN id`lI phuMcy, jhWgIr ny s`cy siqgurU swihb jI dy
jIvx fygx leI, sohxIAW iesqRIAW ByjIAW[ aun@W ny inRivkwr suMdr drSn krky,
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jIqy moihq ho ky hwv Bwv kIqy [ kotwn koit bRhmMfW dy
rcnhwr s`cy siqgurU swihb jI sumyr prbq vWg Ac`l Afol rhy[ Awp jI ny suMdrIAW
mhW ivsmwd DIrj b^iSAw, cOrwsI l`K jUn Bog ky, durl`B mnu`Kw jnm pw ky, ies
iviSAW c n Kovo, gurU syvw ismrn pRymw- BgqI kro, pqIbRqw- Drm idRV r`Ko[ 84 l`K jUn
dy jnm mrn dy kSt qoN bcx leI, ^udw dy drvySW dI sdw siqsMgq kro, A`g rUp &YSn
ivkwr iqAwg ky inhwl hovo[ s`cy pwiqswh jI ny AYsy inRivkwr ivsmwd suMdr drSn
b^Sy, suMdrIAW dy mn qn pUrn SWq ho gey, inRivkwr ^udw srUp jwx ky, sB ny s`cy siqgurU
swihb jI m`Qw tyikAw[ suMdrIAW ny pwiqSwh koly jw ky ikhw, hy pwiqSwh slwmq! pUrn
gurU pIr jI pMjW ivkwrW ij`qx vwly sUrvIr Aij`q sUrmy hn[ swfy kIqy hwv Bwv v`l
mhwrwj swihb jI ny ingHw nhIN cu`kI, Awpxy AnMd iv`c pUrn msq rhy [ swnUM SuB s`cw
aupdyS bKiSAw, pqIvrqw Drm idRV kro, ivkwr iqAwgo, quhwnUM ^udw jI ny dOlq pdwrQ
durl`B mnuKw dyh b^SI hYY, jo cOrwsI l`K jUn Bogx mgroN imlI hY [ pUrn ^udw jI dI prm
ipAwrI bMdgI, gurU pIrW dI syvw krky inhwl hovo [ so pUrn gurU jI dI aumr suhwvVI; sMig
suvMnVI dyh] hY[ pUrn Adb siqkwr mwx huMidAW inmwxy hn, pUrn bl huMidAW bl dI hMgqw
rihq hn[ XQw:- miq hodI; hoie ieAwxw] qwx hody; hoie inqwxw] Axhody; Awpu vMfwey] ko
AYsw Bgqu; sdwey]128]
kMDI vhx n Fwih; qau BI lyKw dyvxw] ijDir rb rjwie; vhxu iqdwaU gMau kry]84]
pwkptx dy nyVy dirAw, ipMf Fwh irhw sI, duKI lokW, Awp jI pws pRym bynqI
kIqI,A`lh Agm ^udweI Bgq jIau! gRIbW dw sB ku`J ruV@ irhw hY jI, duAw kro jI[ vwhu
vwhu pUrn mhWpurSW dw bolxw, sdw sRb`q dy Bly leI hY, mhW ivsmwdqweI sihq inrgux
www.Gursevak.com

370

q`qkrw

bRhm c lIx hn[ vwihgurU bwbw &rId swihb jI, bVI hI fUMGI rmz &urmw rhy hn:- hy
(vhx)dirAw! (kMDI)iknwry n (Fwih)Fwhuxw kr, jy kr iknwry Fwh ky, jIAW dy Gr FwhyNgw,
jIAW Apxy c roV@ ky mwryNgw, (qau)qYnUM BI, vwihgurU jI dI drgh c, lyKw dyvxw
pvygw[ ies leI! qYnMU cwhIdw hY, hy (vhxu)dirAw (ijDir)ijs pwsy, ipAwry rb jI dI
(rjwie)AwigAw hY, (iqdwaU)iqs qr& (gMau)vgxw (kry)kryN[ ieh slok aucwrn, duAw
krn qoN dirAw iknwirAW c itk ky c`lx l`igAw, duKIAW dI r`iKAw hoeI[
AMqRIv ArQ:- sdw leI SuB s`cI mhW ivsmwd is`iKAw:- A`lh Agm ^udweI Bgq swihb
jI Apxy mn aupdysdy hn[ hy myry mn rUp (vhx)dirAw! gurU prmysr jI ny, jo siq sMqoK
dieAw Drm inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj
inrvYrqw inrlypqw Awid, sRb ivAwpI ivsmwd, AnMq SuB gux Dwrn rUp iknwry bxwey hn,
ieh (kMDI)iknwry n (Fwih)Fwhuxw kr, jy kr ieh SuB guxW rUp iknwry FwhyNgw, qW (qau)qYnUM
BI, vwihgurU jI dI drgh c, lyKw dyvxw pvygw[ ies leI! qYnMU cwhIdw hY, hy mn rUp
(vhxu)dirAw (ijDir)ijs pwsy, ipAwry rb jI dI (rjwie)AwigAw hY, (iqdwaU)iqs qr&
(gMau)vgxw (kry)kryN[ AwigAw ieh hY:- pr iqRA rUp nhIN dyKxw, prweI inMdw nhIN
krnI, JUT iP`kw nhIN bolxw, iksy dI inMdw nhIN krnI suxnI, hMkwr nhIN krnw, ivkwr doS
AOgux iqAwgxy, sqsMgq krnI qn mn Dn izMd jwn isr pRwx vwihgurU jI Arpx, jIvq
Bwv qoN mrn dI AwigAw hY[
fu`KW- PrIdw. fuKw syqI idhu gieAw; sUlW syqI rwiq]) KV@w[ p`wqxI k`pr- KVw pukwry
pwqxI; byVw kpr vwiq]85] vwihgurU DMn bwbw &rId swihb jI, Awp duAwrw swfI du`KmeI
AvsQw d`s rhy hn, ijs c bVI gMBIrqw vwlI Duin hY [ hy PrIdw! qyrw (idhu)idn, AQvw
juAwnI rUp idn (fuKw)du`KW (syqI)swQ (gieAw)cilAw igAw, Bwv idn c puMn praupkwr
ismrn nhIN kIqw[ AQvw qyrw Br juAwnI jobn rUpI idn, d`uKW dy swQ hI AOguxW ivkwrW
doSW c hI cilAw igAw[ iq`KIAW sUlW dy cuBx vWg, kRoD moh ivkwr inMidAw cuglI AOguxW
doSW rUp (sUlW)drdW pIV (syqI)swQ rwiq, AQvw AvsQw rUpI rwiq ibArQ hI clI geI[
XQw:- idn qy phr. phr qy GrIAW; Awv GtY. qnu CIjY] kwlu AhyrI iPrY biDk ijau;
khhu. kvn ibiD kIjY]) rYix gvweI soie kY; idvsu gvwieAw Kwie] hIry jYsw jnmu hY;
kaufI bdly jwie]
KV@w[ p`wqxI k`pr- KVw pukwry pwqxI; byVw kpr vwiq]85] (pwqxI)sRb ivAwpI
p`qx dy mwlk, sRb ivAwpI bRhm c lIx, gur nwnk dyv goivMd rUp]) pRgtu sgl hir Bvn
mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]) pwrbRhm pUrn gurdyv] jI, swvDwn eykwgr cIq] (KVw)KVy@
(pukwry)au~cI 2 pukwr rhy hn[ XQw:- khq kbIru; jIiq kY hwir] bhu ibiD; kihE pukwir
pukwir]) hy dunIAw dy loko! huiSAwr ho jwau! mMd- vwSnw rUpI qyz (kpr)hvw dy c`lxy
www.Gursevak.com

371

q`qkrw

krky, quhwfw jIvn rUpI byVw, kwm kRoD loB moh hMkwr zor zulm mMd vwsnw dIAW lihrW dy
(vwiq)mUMh iv`c Aw irhw hY, ies qoN bcx leI, siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj dI Srn
sqsMgq c Aw jwau[ bc jwau[ swD sMgq jI dI Agm Apwr mhW ivsmwd hI ivsmwd
mihmw ieh hY:- swD sMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK ssIAr Bwnu; ikrn TrUr hY[)
sMgiq kw gunu.bhuqu AiDkweI; piV sUAw gnk auDwry]) khu kbIr.ieh khIAY kwih]
swDsMgiq.bYkuMTY Awih]) hir jn ky.vf Bwg vfyry; ijn hir hir srDw.hir ipAws] hir
hir nwmu imlY.iqRpqwsih; imil sMgiq.gux prgwis]2] ijn hir hir, hir rsu nwmu n
pwieAw; qy BwghIx jm pwis] jo siqgur srix sMgiq, nhI Awey; iDRgu jIvy iDRgu
jIvwis]3] ijn hir jn.siqgur sMgiq pweI; iqn Duir msqik.iliKAw ilKwis] Dnu DMnu
sqsMgiq.ijqu hir rsu pwieAw; imil jn nwnk nwmu prgwis]) myry mwDau jI; sqsMgiq
imly.su qirAw] gur prswid prm pdu pwieAw; sUky kwst hirAw]
lmI lmI ndI vhY; kMDI kyrY hyiq]) k`pru, pw`qx- byVy no. kpru ikAw kry; jy pwqx
rhY sucyiq]86] siq sMqoK dieAw Drm inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg,
inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw Awid, sRb ivAwpI ivsmwd, AnMq SuB guxW
rUpI pwxI sihq, gurU smuMdu. ndI siB isKI; nwqY ijqu vifAweI] Anuswr lMmI lMmI cOVI,
ipAwrI guris~KI rUpI ndI, guurU mrXwdw rUpI do (kMDI)iknwirAW (kyrY)dy (hyiq)ipAwr c
(vhY)vih rhI hY[ ipAwrI guris`KI rUpI ndI c, jIvn rUpI byVy no AOgux ivkwr hMkwr rUpI
(kpru)qu&wn (ikAw)kI (krY)kr skdw hY? (pwqx)mlwh siqgurU mhwrwj swihb jI dy nwl,
jy gursyvk jI (sucyiq)swvDwn eykwgr cIq] rihx[ XQw:- hohu swvDwn; Apuny gur isau])
siqgur isau Awlwie; byVy fubix. nwih Bau]) nwnk. lhrI lK sY Awn; fubx dyie n. mw
iprI]
g`lI- PrIdw. glI su sjx vIh; ieku FUMFydI n lhW]) mw ibMdI nhIN lwauxI[ DuKW
polw- DuKW ijau mWlIh; kwrix iqMn@w mw iprI]87] hy dwsn dws gRIb PrIdw! g`lIN- glI.
hau sohwgix BYxy; kMqu. n kbhUM mY imilAw]23]) mY gux glw ky isir Bwr] glI glw
isrjxhwr] Anuswr (glI)g`lW nwl, sMswrI im`qR AQvw pKMfI ByKI (su)sRyst (sjx)im`qR
vIh Bwv byAMq hI hn, ik AsIN quhwfy gurU hW lok pRlok c quhwfI bWh PVWgy, ivkwr
mytWgy, kwrj rws krWgy[ jdoN gurbwxI dI prK nwl dwsn dwsI (FUMFydI)KojdI hY qW ieku
vI pUrw shI s`cw sjx (n)nhIN (lhW)l`B skW, jo dwsn dws dy AOgux ivkwr myty, ipAwry
pRIqm vwihgurU jI dI pRwpqI krwvy[ XQw:- nwnk.dunIAw cwir idhwVy; suiK kIqY duKu hoeI]
glw vwly hYin Gxyry; Cif n skY koeI]) nnY. nwh Bog inq BogY; nw fITw nw sMmHilAw] glI.
hau sohwgix BYxy; kMqu. n kbhUM mY imilAw]23]
www.Gursevak.com

372

q`qkrw

mw ibMdI nhIN lwauxI[ DuKW polw- DuKW ijau mWlIh; kwrix iqMn@w mw iprI]87]
(mw)dwsn dwsI (iprI)pqI pRmwqmw AQvw gurmuiK s`jxW dy du`Kdwiek ivCoVy kwrix,
(mWlIh)goihAW dy ig`ly Bor (ijau)vWg (DuKW)DuK rhI hY[
PrIdw. iehu qnu Baukxw; inq inq duKIAY kauxu]) bu`jy[ ikqI vgY poly- kMnI bujy dy
rhW; ikqI vgY pauxu]88] bhuq hI fUMGI rmz Awp duAwrw &urmw rhy hn:- dwsn dws gRIb
PrIdw! qyrw iehu (qnu)sRIr ku`qy vWg nwn@w pdwrQ, corI XwrI nSy ivSy ivkwr mMgx rUp
Bauukxw krdw hY, qnu dy AwKy l`g ky inq inq kauxu (duKIAY)duKI huMdw rhy[ pr igRih ivkwrI
hoxw cwhuMdw hY[ bhuq PYSn lwauxy cwhuMdw hY[ kl`bW c nwc gwxy krny dyKxy cwhuMdw hY[
durmiq c l`gxy krky, Anyk pRkwr dy rog d`uK l`g jWdy hn[ nwn@W jUnW c, kSt hI kSt
hn[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) kbIr. KUbu Kwnw
KIcrI; jw mih AMimRqu lonu] hyrw rotI kwrny; glw ktwvY kaunu]188]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd is`iKAw:- ijvyN im`tI Kwx vwly im`tI hI suAwd l`gdI hY[ qLy
pdwrQ Kwx vwlw sRIr qLy pdwrQ hI mMgdw hY[ cwh kO&I A&Im Srwb qmwkU vwly dw qn
ieho hI nSy mMgdw hY[ ies leI ApxI zbwn AOrZYink vDIAw pdwrQ qy igJwauxw
cwhIdw hY[ pUrn Bgq jI, sRIr c vsxw nhIN cwhuMdy, sRIr qoN auprwm vYrwgI ho gey hn,
ikauN jo A`KW rUp dyKx B`jdIAW hn, kMn inMidAw v`l jWdy hn, zbwn JUT boldI hY [ rsnw
rsW B`jdI hY[ ieMdRy iviSAW jWdy hn[ XQw:- dyhI gwvw. jIau Dr mhqau; bsih pMc
ikrswnw] nYnU nktU sRvnU rspiq; ieMdRI kihAw n mwnw]1] bwbw; Ab n bsau ieh gwau]
GrI GrI kw lyKw mwgY; kwieQu cyqU nwau]) qWeIN- hmrw mnu bYrwg ibrkqu BieE; hir
drsn mIq kY qweI]) jy DrqI sB. kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY. Avru n BwieAw rwm]
bu`jy[ ikqI vgY poly- kMnI bujy dy rhW; ikqI vgY pauxu]88] sRIr ku`qy vWg nwn@w
pdwrQ, corI XwrI nSy ivSy ivkwr mMgx rUp Bauukx dI vwSnw rUp (pauxu)hvw, BwvyN
(ikqI)ikqnI hI (vgY)vgy, AQvw mnmuK ie^lwk qoN igrIAW g`lW krky h`sdy hn, inMidAw
JUT cuglI vYr eIrKw ivkwr dIAW g`lW rUp (ikqI)ikqnI mrzI (pauxu)hvw (vgY)vgy, dwsn
dws gRIb Apxy (kMnI)kMnW c, sq sMqoK dXw Drm vIcwr inmRqw hlImI gRIbI SihxSIlqw
iekwgRqw SWqI iKmw Awid Anyk guxW rUpI bujy dy ky (rhW)rihMdw hY[ XQw:- myry mohn; sRvnI
ieh n sunwey] swkq gIq nwd Duin gwvq; bolq bol Ajwey]) krn n sunY; kwhU kI inMdw]
sB qy jwnY; Awps kau mMdw])
PrIdw. rb KjUrI pkIAW; mwiKA neI vhMin@] jo jo vM\Y fIhVw; so aumr hQ
pvMin]89] Bgq jI dw mn, imit gey bYr; Bey sB ryn] Anuswr sB dI crn- DUV bx
cu`kw hY[ AwpjI nUM, inrgun bRhmjI, Awpxy AnMq bRhmMf dy pswry smyq, AMdr bwhr jwp
krdy drSn b^S rhy hn[ vwihgurU jI srgun srUp Dwr ky drSn dy rhy hn[ Awp jI dw
www.Gursevak.com

373

q`qkrw

rom 2 vwihgurU jI hr smyN nmskwr kr irhw hY, inrXqn Ajpw jwp ho irhw hY [
inrgun srUp jI dw ivsmwd pRkwS, pRkwS hI pRkwS hr smyN bRhmwnMd rs b^S irhw hY,
inrXqn inrMkwr srUp gurbwxI jI s&urn ho rhy hn[ AwpjI dy AMdr Anhd sbd v`j rhy
hn[ XQw:- Anhd sbdu; vjY idnu rwqI] Aivgq kI giq; gurmuiK jwqI]) pRB kY ismrin;
Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] AwpjI hr smyN q`qW coN jwp sux irhw
hY[ XQw:- ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr
ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] vwihgurU DMn Bgq swihb jI dy AMdr sRb ivAwpI mhW
ivsmwd bRhmwnMd rs dIAW ndIAW vih rhIAW hn, so &urmw rhy hn[ hy dwsn dws gRIb
PrIdw! qyry AMdr bwhr, Ajpw jwp kr rhy inrBau inrMkwr rb jI hI pkIAW
(KjUrI)KzUrW hn, irdy coN AMimRq dw pRvwh muK c Aw irhw hY, ieh hI (mwiKA)miKAwL
dIAW (neI)ndIAW (vhMin@)vih rhIAW hn[ XQw:- pauVI] EQY AMimRqu vMfIAY; suKIAw hir
krxy] jm kY pMiQ. n pweIAih; iPir nwhI mrxy] ijsno AwieAw pRym rsu; iqsY hI jrxy]
bwxI aucrih swD jn; Aimau clih Jrxy] pyiK drsnu nwnku jIivAw; mn AMdir
Drxy]9]) PrIdw. skr KMfu invwq guVu; mwiKEu mWJw duDu] sBy vsqU imTIAW; rb. n pujin
quDu]) khu kbIr. gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy. ikAw khIAY]) ibsmn ibsm; Bey ibsmwd]
ijin bUiJAw; iqsu AwieAw swd]) Acrju ikCu khxu n jweI] bsqu Agocr BweI]
jo jo vM\Y fIhVw; so aumr hQ pvMin]89] rom 2 krky Ajpw jwp jpidAW ihrdy coN
muK c AMimRq rs pINidAW, jo jo (fIhVw)idn (vM\YN)bqIq huMdw hY, (so)auh aumr hQ
(pvMin)pYNdy hn, Bwv swihb jI dy lyKy l`gdw hY[ XQw:- aumr sweI. ivic lyKy dy, jo Xwd
sWeI iv`c gujry, pYNdI mujry[ sWeIN jI (mujry)pRvwx huMdI hY[
PrIdw. qnu sukw ipMjru QIAw; qlIAW KUMfih kwg] AjY su. rbu n bwhuiVE; dyKu. bMdy ky
Bwg]90] {bwrW swl ibR`CW qoN &L qoV ky KWdy rhy[ iPr Gxw vYrwg Dwr ky, bwrW swl Q`ly
if`gy &L Kw ky guzwrw krdy rhy[ iPr p`qy Kw ky hI bVI hI s^q imhnq kIqI, kwT dI rotI
pyt nwl bMn@ leI[ kyvl nwm dy ADwr hI ho gey[ XQw:- ieik; inrMkwrI nwm AwDwir]
Awp jI ny siq sMqoK kmwieAw, jo kihx kQn c nhIN Aw skdw[ XQw:- sbr AMdir.
swbrI; qnu eyvY jwlyin@] hoin njIik. Kudwie dY; Byqu.n iksY dyin] Sihr pwkptn aujwV ivKy
^Uh hux BI hY, ijs c p`uTy lmk ky bMdgI krdy rhy, sRIr su`k ky ipMjrw ho igAw[ ijvyN sMq
bwbw Aqr isMG swihb jI bMdgI kridAW dw sRIr su`uk ky ipMjrw ho igAw sI, &oto dyiKAw hY [
vwihgurU jI Awp bwbw &rIdw swihb jI dy srUp c pRgt ho ky, vwihgurU dy idvwny msqwny
ielwhI Almsq bMdgI r`qy Bys c, izMdgI dw pUrn vYrwgmeI nkSw Awp kmw ky, idKw rhy
hn[ Kwxw pYn@xw drvySW vwlw, rihxI krxI kmweI joDVI drvySW vwlI[ qp`isAw kridAW
www.Gursevak.com

374

q`qkrw

qoN, kwvW ny TUMgy mwry, C`qI swl bVI BwrI s^q imhnq kIqI pr iPr BI vwihgurU jI dI
pRwpqI, Awqm iqRpqI n hoeI,so &urmw rhy hn[
PrIdw. qnu sukw ipMjru QIAw; qlIAW KUMfih kwg] AjY su. rbu n bwhuiVE; dyKu. bMdy ky
Bwg]90] vwihgurU Bgq PrIdw swihb jI. swnUM klj`ugI jIvW AOguxW qoN htwaux leI,
swfy Gxyry du`K d`sidAW snmuK Ardws kr rhy hn:- hy prm ipAwry vwihgurU jI! Bu`K
auxINdRw qRyh shwridAW, kTn ms`kq kridAW, ^Un Gt ky dwsn dws dw (qnu)sRIr, sukw,
mu`T Br h`fIAW dw ipMjru (QIAw)ho igAw hY[ ^Uh c pu`Tw lmk irhw, murdw jwx ky, dwsn
dws dIAW qLIAW (kwg)kW AQvw kwm kRoD loB moh hMkwr ivkwr vYr eIrKw inMdw rog
AOguxW rUpI kW (KMUfih)TUMg rhy hn[ hy (su)sRyst (rbu)prm ipqw pRmwqmw jI! (AjY)hux q`k
BI Awp jI (n)nhIN (bwhuiVE)bhuVy, drSn nhIN b^Sy, Apxy b`cy (ky)dy mMdy (Bwg)krm,
ikRpw krky (dyKu)dyKxw kro jI[ XQw:- PrIdw. icMq Ktolw, vwxu duKu; ibrih ivCwvx lyPu]
eyhu hmwrw jIvxw; qU swihb scy vyKu]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd is`iKAw:- hy prm ipAwry vwihgurU jI! kIVy ikRm pSU pMCI Anyk
jUnW Bog irhw jIv, Anyk kSt hI kSt Bog irhw hY [ ijauNdy jIA PV ky dUjy jIv Kw
jWdy hn[ keI A`KW Kwx l`g jWdy hn[ keI qlIAW cUMfx l`g jWdy hn[ keI iF`f Kwx l`g
jWdy hn[ igljW cu`tkI c hI pSU Kw jWdIAW hn[ kYNsr Awid bImwrIAW dy ikRm sRIrW
hr smyN Kw rhy hn[ mhW ivsmwd is`iKAw ieh hY, ivSy rsnw mwieAw dy swry suAwd C`f ky,
pUrn vYrwg Dwr ky, ^Ub bMdgI joDVI myhnq mS`kq gurU syvw krky inhwl ho ky, n@wn@W jUnW
Bogx rogW jmW AOguxW mhW pwpW kStW qoN bc ky inhwl hoxw cwhIey jI[
kwgw. krMg FFoilAw; sglw KwieAw mwsu] ey duie nYnw. miq Cuhau; ipr dyKn kI
Aws]91] hy Akwl purK vwihgurU jI! dwsn dws gRIb pRdysI dw (krMg)ipMjrw, kwm kRoD
loB moh hMkwr ivkwr vYr eIrKw inMdw rog suAwdW AOguxW rUpI (kwgw)kwvW ny
(FFoilAw)cUMifAw, cMUf ky (sglw)swrw hI mwsu (KwieAw)Kw ilAw hY[ pihlW Ardws kIqI
hY, siqgur qy smJ pVI; mn mwhI] Anuswr Ardws krky smJ Aw geI, AOguxW qwV ky
mn@w krdy hn[ hy loB moh hMkwr ivkwr vYr AOguxW rUpI kwvoN! dwsn dws (ipr)pqI r`b
jI dy (dyKn)drSn dI Aws hY, ies leI, (ey)ien@W (duie)dohW nyqRW (miq)n (CUhau)CUhxw
kro[ ipr dyKn dI Aws vwly nyqR ivkwr hMkwr dvYS idRStI nwl nhIN dyKdy, ies leI hux
qusIN ien@W nhIN CUh skdy, mMdI ing@w nwl dyKxy krky, ivkwr AMdr pRvy S krdy hn, rogW
dy ikRm mws Kw jWdy hn[ ivkwrW qwVn rUp Amolk bcn mhW purK hI kih skdy hn,
AsIN pwpI qW AOguxW ivkwrW s`d rhy hW[
au~fir- kwgw. cUMif n ipMjrw; bsY q aufir jwih] ijqu ipMjrY. myrw shu vsY; mwsu. n
iqdU Kwih]92] loB moh hMkwr ivkwr vYr AOguxW sihq, hy ivCoVy rUpI (kwgw)kW! dwsn dws
www.Gursevak.com

375

q`qkrw

dw (ipMjrw)sRIr n (cUMf)TUMg, AnMq AOguxW sihq, jy qMU sRIr qy (bsY)vs irhw hYN, q
(aufir)au~f (jwih)jwxw kr[ pUrn gurW duAwrw pqI Akwl jI dy sRIr c vsx dI, soJI hox
qoN kih rhy hn:- (ijqu)ijs (ipMjrY)sRIr c (myrw)dwsn dws dy (shu)pqI Akwl jI
(vsY)vs rhy hn, (iqdU)iqs coN mwsu n (Kwih)Kwxw kr, ikauN jo qUM pihlW dwsn dws dI
ieh mMdI hwlq kIqI sI:- PrIdw. qnu sukw ipMjru QIAw; qlIAW KUMfih kwg]) kwgw. krMg
FFoilAw; sglw KwieAw mwsu]
s`f, in- GirAw- PrIdw. gor inmwxI sfu kry; inGirAw. Gir Awau] srpr mYQY
Awvxw; mrxhu. n firAwhu]93] bwbw &rId swihb jI Awpxy mn pUrn vYrwgmeI SuB
s`cw aupdyS idMdy hn:- hy gRIb PrIdw! kwm kRoD loB moh hMkwr AOguxW ivkwrW, jMmx mrn
jmw dI mwrI jUnW c du`K Bogx vwLI qyrI (inmwxI)ivcwrI dyh (gor)kbr (sfu)s`dxw
(kry)kr rhI hY, hy (inGirAw)ivAwpk bRhm jI Gr qoN rihq! Apxy (Gir)kbr Bwv myry
c (Awau)Awauxw kr[ (srpr)zrUr br zrUr (mYQY)myry pws, qUM Awvxw hY, ies leI hux
mrxhu n (firAwhu)frnw kr[
eyn@I loiexI dyKidAw; kyqI cil geI] PrIdw. lokW Awpo AwpxI; mY AwpxI peI]94]
hy dwsn dws PrId! qyry eyn@I (loiexI)nyqRIN dyKidAw 2 (kyqI)byAMq isRstI cil geI hY[
jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu kryie] Anuswr jIA jIAW KWdy hn[ swfy sRIrc Aqy
bwhr AsMK bRhmMf dy pswryc, hukmY AMdir sBu ko; bwhir hukm n koie] Anuswr hukmc
hr smyN AsMK jIA jMmdy mrdy rihMdy hn[ XQw:- keI koit; jnmih jIvih mrih] keI
koit; bhu jonI iPrih]) jo AwieAw so clsI; sBu koeI AweI vwrIAY] ijs ky jIA prwx
hih; ikau swihbu mnhu ivswrIAY]) 1gRIb, 2au~cy pRDwn- rwxw rwau.n ko rhY; 1rMgu n 2quMgu
PkIru] vwrI Awpo AwpxI; koie n bMDY DIr]) rwvx sy mhrwvx sy; Gtkwnhu sy, pl bIc
pCwry] (sRI dsm 45) rwjw prjw sm kir mwrY; AYso kwlu ibfwnI ry ]2]) PrIdw. ikQY qYfy
mwipAw; ijn@I qU jixEih] qY pwshu. Eie lid gey; qUM. AjY n pqIxoih]
PrIdw. lokW Awpo AwpxI; mY AwpxI peI]94] bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy
hn:- mYN muMfw ivAwhuxw, koeI kihMdw mYN vpwr krnw hY, koeI kihMdw, myry Dn kOx sWBygw?
koeI vYrwgI kihMdy hn ik mrn dw kSt bhuq hY, ieauN lokW Awpo AwpxI peI hoeI hY[
(mY)dwsn dws AwpxI icMqw peI hoeI hY, ik vwihgurU jI CyqI drSn b^Sx[
Awpu svwrih mY imlih; mY imilAw suKu hoie] PrIdw. jy qU myrw hoie rhih; sBu jgu
qyrw hoie]95]) moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh pRBU pkrwie jIau ] AiqAMq hI
pRym inmRqw pRymw- BgqI sihq vwihgurU jI dy snmuK pRym bynqI krdy hn[ hy prmpUjnIk
ipAwry vwihgurU jI! dwsn dws qy ikRpw krky (mY)dwsn dws (imlih)imlxw kro jI[
(mY)dwsn dws Awp jI dy imilAw, myry swhw mY hir drsn suKu hoie] Anuswr sRb ivAwpI
www.Gursevak.com

376

q`qkrw

ivsmwd sdw rihx vwlw suKu (hoie)hovy, dwsn dws dy ivkwrW AOguxW Awp jI mhwn ikRpw
krky Awpu hI (svwrih)svwrnw kro jI[
PrIdw. jy qU myrw hoie rhih; sBu jgu qyrw hoie]95] PrId swihb jI AMimRq bcn
&urmwauNdy hn:- hy Akwl purK jI jy kr (qU)Awp jI (myrw)dwsn dws dy mwlk r`iKAk
(hoie)ho (rhih)rhoN jI[ (qyrw)Awp jI dw sBu (jgu)koit bRhmMf dw pswrw (myrw)dwsn dws
dw hoie jwvy]95]
r`uKVw bMnY@ ikcr- ku- kMDI auqY ruKVw; ikcrku bMnY DIru]) qWeIN- PrIdw. kcY BWfY
rKIAY; ikcru qweI nIru]96] vwihgurU jI Awp &rId swihb jI dy lUM 2 c vsy hn,
vwihgurU jI AnykW srgux srUp Dwr ky, Awp jI Apxy suMdr drSx b^S rhy hn, mhW
mhW mhW ivsmwd, srb klw BrpUr pRB; jI c lIxqw ho rhI hY [ Awp jI roim 2 krky
ismrn kr rhy hn, dirAw dy iknwry dr^q KV@w dyK ky, vYrwgmeI SuB is`iKAw &urmw rhy
hn[ hy PrIdw! dirAw dy (kMDI)iknwry l`gy Fwh auqY KV@w (ruKVw)ib`RC (ikcrku)ikqnwku icr (DIru)DIrj itkwA (bMnY)bMn@ygw, jdoN pwxI dw cV@wA AwieAw, vhw ky lY jwvygw[
ieauN b`jr pwpW rUpI jl sihq, hMkwr rUpI dirAw dy ivkwr rUp iknwry icMqw rUpI Fwh
l`gI hY, b`jr pwpW rUpI jl dw vhwA qyz hox qoN, sRIr rUpI ibR`C (ikcrku)ikqnw ku
(DIru)DIrj (bMnY)bMn@ygw, nwS ho jweygw[
qWeIN- PrIdw. kcY BWfY rKIAY; ikcru qweI nIru]96] ijvyN im`tI dy k`cy BWfy c,
(ikcru)ikqny icr (qweI)q`k, (nIru)pwxI (rKIAY)r`iKAw jw skdw hY, im`tI dy k`cy BWfy
pwxI c ikMnw ku icr r`iKAw jw skdw hY, ikauN jo k`cy BWfy ny gL jwxw hY [ XQw:- kwcY
krvY; rhY n pwnI] hMsu cilAw; kwieAw kumlwnI]) jo jnmY; so jwnhu mUAw]) PrIdw. ikQY
qYfy mwipAw; ijn@I. qU jixEih] qY pwshu. Eie lid gey; qUM. AjY, n pqIxoih]) jYsy rYix
prwhuxy; auiT clsih prBwiq] ikAw qUM rqw. igrsq isau; sB Pulw kI bwgwiq]) jo
AwieAw so clsI; sBu koeI AweI vwrIAY]) bulMd Avwz nwl kih rhy hn:- hy A`lh rwm jI
dy ipAwry jI! sRIr nwSvMq hY, gurU syvw ismrn bMdgI praupkwr kro jI[
PrIdw. mhl insKx rih gey; vwsw AwieAw qil] gorW sy inmwxIAw; bhsin rUhW
mil]) syKw ibMdI nhIN lwauxI- AwKIN syKw bMdgI; clxu Aju ik kil]97] bwbw &rId
swihb jI Awpxy mn sRb ivAwpI mhW ivsmwd pUrn vYrwgmeI SuB s`cw aupdyS idMdy hn:hy gRIb PrIdw! ijn@W dw BwrI gumwn krdy sn, v`fy 2 rwj mhl (insKx) (in+sKx)
(in)ivSys krky (sKx)s`Kxy KwlI hI rih gey, mihlW c rihx vwilAW dw vwsw DrqI dy
(qil)qly qy kbrW c AwieAw[ (sy)auh zor zulm pwp krn vwiLAW dIAW rUhW,
(inmwxIAw)mwx siqkwr qoN rihq, (gorW)kbrW mil ky (bhsin)bih jwxgIAW[
www.Gursevak.com

377

q`qkrw

sRb ivAwpI mhW ivsmwd is`iKAw:- muslmwnI miq Anuswr murdw kbr c pwieAw jWdw hY,
aus dI inmwxI rUh, kbr c hI peI rihMdI hY[ jdoN (ikAwmiq)mhW pRloN AwauNdI hY,
AzrweIl &rySqw Aw ky nwd vjwauNdw hY, puMn krn vwlIAW rUhW, jwg au~TdIAW hn, aun@W
iBSqI jwmw pihn@w ky, bihSq c ByijAw jWdw hY, ijn@W ny pwp kIqy hn, aun@W rUhW dozk
c pwieAw jWdw hY[ aun@W dy miq Anuswr rUh, pqw nhIN ikqnw- ku icr, kbr c inmwxI
inrwdrI nwL duKI suM\I peI rihxI hY, Bwv bMdgI n krny krky, mhW BwrI kSt hI kSt
hn[ pUrn swvDwnqw sihq, Awp iqAwg ky, vYrwg Dwr ky bMdgI krn dw SuB s`cw aupdyS
hY jI[
syKw ibMdI nhIN lwauxI- AwKIN syKw bMdgI; clxu Aju ik kil]97] bMdgI dI qwZId
kr rhy hn! hy (syKw)syK PrId! qUM sqsMgIAw kusMgIAW sB nUM, ^dw jI dI (bMdgI)pRymwBgqI
krn zrUr br zrUr (AwKIN)khIN, ikauN jo Aju (ik)AQvw kil nUM, Bwv CyqI hI
(clxu)c`lxw hovygw, sB c`lo- c`lI dw mylw hY[ ies leI ivSy klMkW AOguxW c jnm
ivArQ nhIN guAwauxw cwhIdw[ XQw:- syK hYXwqI jig; n koeI iQru rihAw] ijsu Awsix
hm bYTy; kyqy bYis gieAw]5]) kMDI auqY ruKVw; ikcrku bMnY DIru] PrIdw.kcY BWfY rKIAY;
ikcru qweI nIru]96]) eyn@I loiexI dyKidAw; kyqI cil geI] PrIdw. lokW Awpo AwpxI; mY
AwpxI peI]
PrIdw. mauqY dw bMnw eyvY idsY; ijau drIAwvY Fwhw] AgY dojku qipAw suxIAY; hUl pvY
kwhwhw] ieknw no sB soJI AweI; ieik iPrdy vyprvwhw] Aml ij kIiqAw, dunI ivic; sy.
drgh Egwhw]98] hy dwsn dws PrIdw! nwSvMq sRIr dw (bMnw)h`d ^wqmw (mauqY) mOq,
(eyvY)ieauN (idsY)ids rhI hY, ijvyN (drIAwvY)dirAw dy iknwirAW (Fwhw)Fwh l`gdw hY,
dirAw Fwh ky Awpxy c imlw lYNdw hY, iqvyN mOq rUpI ndI c, kwm kRoD corI XwrI nSy
kql doS rUpI pwxI, sRIrW rUp bMinAW nUM, rog rUp (Fwhw)Fwh lw ky, mOq rUp ndI Apxy c
imlw lYNdI hY, v`fy 2 mhwrwjy mOq rUpI ndI c ruV@ rhy hn[ XQw:- kbIr. iehu qnu jwiegw;
skhu q lyhu bhoir] nWgy pwvhu qy gey; ijn@ ky lwK kroir]) nWgy Awvnu; nWgy jwnw] koie. n
rih hY; rwjw rwnw]
AgY dojku qipAw suxIAY; hUl pvY kwhwhw] (AgY)jmpurI c (dojku)nrk
(qipAw)siVAw m`icAw (suxIAY)suxIdw hY, (hUl)d`uK krky (kwhwhw)fMf rOLw pY irhw hY, duKI
jIv hwie 2 hwhwkwr puukwr rhy hn[ XQw:- AwgY ibml ndI; Agin ibKu Jylw] iqQY.Avru
n koeI; jIau iekylw] BV BV Agin swgru dy lhrI; piV dJih mnmuK qweI hy ]) jh mhw
BieAwn; qpiq bhu Gwm] qh hir ky nwm kI; qum aUpir Cwm]
ieknw no sB soJI AweI; ieik iPrdy vyprvwhw] ieknw sqsMgIAW gurU ipAwirAW gurU
syvkW dwsn dwsW (sB)swrI (soJI)smJ AweI hY, ik ijhVy nSy ivSy klMk eIrKw vYr hr
www.Gursevak.com

378

q`qkrw

vyly swVdy rihMdy hn, rog sog ivjog kSt idMdy hn, jm fMf jUnW Bogx dy kSt BI idMdy hn[
AQvw ieknw sB smJ AweI hY, ik j`g qy sdw nhIN rihxw[ ieik Zw&L
(vyprvwhw)byypRvwhI nwl qkVy ho ky, pwp ie`kTy krdy iPrdy hn[ XQw:- pr iqRA rwvix
jwih; syeI qwlwjIAih] inqpRiq ihrih pr drbu; iCdR kq FwkIAih]) ihrih pr drbu;
audr kY qweI] Agin n invrY; iqRsnw n buJweI] hir syvw ibnu; eyh Pl lwgy] nwnk pRB
ibsrq; mir jmih ABwgy]) q`kih- pauVI 5] lY Pwhy rwqI qurih; pRBu jwxY pRwxI] qkih
nwir prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I dyin.ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI] krmI Awpo
AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw iql pIVy GwxI]) ieh smJ soJI AweI hY:- jw
rhxw nwhI. AYqu jig; qw kwiequ gwrib hMFIAY]) rwm gieE rwvnu gieE; jw kau bhu
prvwr] khu nwnk. iQru kCu nhI; supny ijau sMswir]) jo aupijE so ibnis hY; pro Awju kY
kwil] nwnk. hir gun gwie ly; Cwif sgl jMjwl]) jwig lyhu.ry mnw jwig lyhu; khw gwPl
soieAw] jo qnu aupijAw. sMg hI; so BI.sMg n hoieAw]1]
Aml ij kIiqAw, dunI ivic; sy. drgh Egwhw]98] (ij)ijhVy ies (dunI)dunIAW
ivic cMgy mMdy (Aml)kMm kIqy hn, (sy)auh vwihgurU jI dI (drgwh)inAwie sBw c,
(Egwhw)gvwh bnxgy[ XQw:- ivic dunIAw; syv kmweIAY] qw; drgh bYsxu pweIAY] khu
nwnk; bwh lufweIAY] jy koeI Awp jI dUr smJ ky mMd krm krdw hY, aus nUM, pUrw
inAwau; kry krqwru] Anuswr fMn idMdy hoN jI[ XQw:- Aih kru kry. su Aih kru pwey; koeI
n pkVIAY. iksY Qwie]) Twkuru; lyKw mgnhwru]) lyKw lIjY; iql ijau pIVI]) jmu jwgwqI;
dUjY Bwie kru lwey] nwvhu BUly; dyie sjwey] GVI muhq kw lyKw lyvY; rqIAhu mwsw qol
kFwvixAw]5]) kbIr. joru kIAw so julmu hY; lyie jbwbu. Kudwie] dPqr lyKw nIksY; mwr.
muhY muih Kwie]) Anidnu bDy mwrIAin; iPir. vylw nw lhMin]1] Aink sjWeI. gxq n
AwvY; grBY griB BRmwih])
PrIdw. drIAwvY kMnY bgulw; bYTw kyl kry] kyl krydy hMJ no; AicMqy bwj pey] bwj pey
iqsu rb dy; kylW ivsrIAW]) g`wlIN- jo min iciq n cyqy sin; so gwlI rb kIAW]99]
auQwnkw:- prmpUjnIk r`b srUp Bgq &rId swihb jI dirAw iknwry, pRymIAW smyq jwp
kridAW thl rhy sn[ ie`k bZlw dirAw iknwry, m`CI PV ky, au~pr su`t ky cuMJ c
bocdw dyiKAw, pUrn krqwr jI dy At`l hukm Anuswr bwz ny AkwS coN Aw ky, aus Jpt
mwr ky PV ilAw[ ieh dyK ky &urmwauNdy hn:- sMswr rUp (drIAwvY)dirAw dy (kMnY)iknwry
au~pr, vwihgurU jI Bu`l ky, bYTw jIv AQvw pKMfI bMdw rUUpI bgulw, kukrm rUp (kyl)AnMd
(kry)kr irhw hY[ XQw:- mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu iKlaunw jwnW]1]
(inb`g) gj swFy qY qY DoqIAw; iqhry pwiein qg] glI ijn@w jpmwlIAw; loty hiQ inbg]
Eie hir ky sMq.n AwKIAih; bwnwris ky Tg]
www.Gursevak.com

379

q`qkrw

kyl krydy hMJ no; AicMqy bwj pey] pr iesqRI nwl ivkwr dy (kyl)AnMd (krydy)krdy
dMBI pKMfI rUpI (hMJ)bguly (AicMqy)Aks- mwqR hI, vwihgurU jI dy jmdUq rUpI bwj Aw
pey[ XQw:- kbIr. ghgic pirE kutMb kY; kWTY. rih gieE rwmu] Awie pry Drmrwie ky;
bIcih DUmw Dwm]
bwj pey iqsu rb dy; kylW ivsrIAW] iqsu (rb)Akwl purK jI dy jmdUq rUpI bwj
(pey)pY gey, Bory AMdr mMd- krmW dIAW (kylW)kRIVW KuSIAW (ivsrIAW)Bu`l geIAW[ kMnW c
mMqR idMdw sI, &UkW mwrdw sI, qwgy qvIq idMdw sI, h`QAOLy krdw, m`Qw itkwauNdw, BYVIAW
kurIqIAW krdw sI[
g`wlIN- jo min iciq n cyqy sin; so gwlI rb kIAW]99] lukvyN mMd- krm krny
krky, jo g`lW
min iciq c cyqy (n)nhIN sin, (so)auh (gwlI)g`lW rb jI ny
(kIAW)kIqIAW, loBI pKMfI mwr idqw[
sRb ivAwpI mhW ivsmwd is`iKAw:- luk iCp ky vI mMd- krm nhIN krny cwhIdy[ XQw:Aink pVdy mih; kmwvY ivkwr] iKn mih; pRgt hoih sMswr]) AMqir bih kY. krm kmwvY;
so. chu kuMfI jwxIAY]) dyie ikvwV. Aink pVdy mih; pr dwrw sMig PwkY] icqR gupqu jb
lyKw mwgih; qb kauxu. pVdw qyrw FwkY]3]) AMdir kmwxw. srpr auGVY; BwvY koeI bih
DrqI ivic kmweI])
PrIdw. drIAwvY kMnY bgulw bYTw kyl kry] kyl krydy hMJ no; AicMqy bwj pey] DMn 2
gurU rwmdws swihb jI (drIAwvY)sRovr sRI AMimRqsr swihb jI dy (kMnY)iknwry sRI hirmMdr
swihb jI ivKy bYTw, bgulw m`swrMGV, vysvw ncwaux, Srwb pIx, hu`kw pIx rUp (kyl)kRIVw
AnMd (kry)kr irhw sI, (kyl)AnMd (krydy)krdy m`syrMGV rUpI (hMJ)bguly no (AicMqy)AksmwqR hI BweI su`Kw isMG, mihqwb isMG jI, blI sUrbIr bhwdr XoDy bwj Aw ky (pey)pY gey[
bwj pey iqsu rb dy kylW ivsrIAW] iqsu (rb)Akwl purK, svw lwK sy eyk lVwaUN
qbY goibMd isMG nwm khwaUN, mhwrwj dy, iqAwr br iqAwr sUrbIr bhwdr XoDy bwj Aw ky
peyy[ (kylW)kRIVW KuSIAW, (ivsrIAW)Bu`l geIAW, vysvw dy nwc gwxy Bu`l gey[
g`wlIN- jo min iciq. n cyqy sin; so gwlI. rb kIAW]99] cwr cu&yry pihry lwey sn,
mMd- krm krny krky, jo g`lW min iciq c cyqy (n)nhIN sin, (so)auh (gwlI)g`lW rb jI
ny (kIAW)kIqIAW, Aks- mwqR prm ShId BweI su`Kw isMG mihqwb isMG jI ny, mhW hMkwrI
dw isr v`F idqw[ XQw:- jYkwru kIE DrmIAw kw; pwpI kau fMfu dIEie]
swKI prm ShId BweI su`Kw isMG, mihqwb isMG jI:- hMkwrI zwlm nwdrSwh dy hmly mgroN,
lhOrI nvwb pwpI zkrIAw ^wn ny is`KW dw ^urw Koj imtwaux dw prn kr ilAw, swry dyS c
^br kr idqI,ij`Qy isMG imly, qurMq hI kql kr idau[ jo is`K dI ^br dyvy, ds rupey
pwvy, is`K dw isr ilAwvy AQvw is`K PV ky srkwr dy hvwly kry, 50 rupey ienwm
www.Gursevak.com

380

q`qkrw

pwvy[ CIny dy krmy, qlvMfI dy rwmy, nSihry dy swihbrwey zwlm hzrw byZ nwl imlky,
is`K prvwrW ShId krn l`gy[ inrdoS is`KW dy isrW g`ifAW qy r`K ky lhOr Byjy,
ienwm ley[ jMifAwly dw hrBgq inrMjnIAW, Drmdws noSihrw pMnUAW, mjITy dy cODrI vI
ies Gor iBAwnk zulm c v`D cV@ ky ih`sw lYNdy rhy[ sB cODrIAW coN s^q zwlm srgrm
mMifAwlI dw cODrI hMkwrI m`swrMGV sI[ zwlm hkUmq ny sRI drbwr swihb AMimRqsr swihb
jI au~pr, Awpxw kbzw krky, m`syrMGV dy hvwly kr idqw, ies ny pRkrmw c GoVy bMny@,
gaUAW kql krky mws irMn@y[ sRI hirmMdr swihb jI c plMG fwh ky, hu`kw Srwb pIvy,
kMjrI ncwvy[ cwry pwsy pihrw lgw idqw[ Aiq drjy dI s^qI kwrn, isMG mwrUQlW jMglW
cly gey[ bIkwnyr dy rwjy ny ApxI sur`iKAw leI, siqkwr vjoN isMGW bu`FI
(jOhVI)C`pVI ielwkw Byt kr idqw[ isMGW ny nwm bu`FwjOhV r`iKAw[ sRI drbwr swihb dI
byAdbI dI, BwrI sogmeI ^br, BweI blwkw isMG jI ny ie`Qy idqI[ j`Qydwr bwby b`uFy isMG
jI ny imAwno qlvwr iK`cI, qlvwr Akws c GumweI, BwrI bIrrsI pRym pRcwr lUM 2 krky ro
2 ky kIqw[ qlvwr sBw c r`K ky AwiKAw, hY koeI gurU kw lwl, kyhrI Syr dlyr isrl`Q
sUrvIr bhwdr sUrmw! jo hMkwrI mhW iBAwnk zwlm mMdkrmI m`syrMGV dw isr v`F ky
ilAwvy, vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI mhwrwj jI Bwvy[ vwihgurU siqgurU swihb
jI dI AMg sMg shwieqw pwvy[ pUrn gurW dy ieh SuB gursbd kmwvy, inhwl hoie jwvy[ dyh
isvw br moih iehY; suB krmn qy kbhUM n tro] n fro. Air so jb jwie lro; inscY kr
AwpnI jIq kro] (sRI dsm 99) hm ieh kwj; jgq mo Awey] Drm hyq; gurdyv pTwey]
jhW qhW; qum Drm ibQwro] dust doKIXin; pkir pCwro]42] XwhI kwj; Drw hm jnmM]
smJ lyhu; swDU sB mnmM] Drm clwvn; sMq aubwrn] dust sBn ko; mUl aupwrin]43]
ieh vMgwr sux ky, BweI mihqwb isMG jI mIrWkotIAw, su`Kw isMG jI mwVI kMbo au~Ty jYkwry
gjwey, Asmwn gUMj au~iTAw, qlvwr auTw ky, gur &qyh bulw ky ikhw, prm ipAwry gurU
^wlsw jI, prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI gurU grMQ swihb jI dI prm piv`qR hzUrI c
dwsn dws pRx krdy hn, rMGV dw isr ilAwvWgy, jy n ilAw sky qW E~Qy hI ShIdI pwvWgy,
KwlI h`Q ijauNdy vwips nhIN AwvWgy, ds idn AMdr jy n Awey qW, sRI AKMfpwT swihb jI
ArMB kr dyxy sRb`q ^wlsw pMQ jI ny, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI A`gy ie`k mn ho ky
Ardws kIqI[ ijQY hir AwrwDIAY; iqQY hir imqu shweI] dovyN isMGW &qyh bulw ky, jYkwry
g`jwauNidAW, qurkW vwlw bwxw pw ky, GoiVAW qy sRI AMimRqsr c`l pey[ borIAW TIkrIAW
nwl Br ky kwTIAW qy r`K leIAW[ qurkwnw bwxw hox krky, POjIAW smiJAw swfy hI Brw
hn[ ieh g`l Agsq sMn sqwrW sO cwlI, sMmq sqwrW sO sqwnvy dI hY [ sUrimAW ny Awpxy
GoVy lwcI byrI nwl bMn@ idqy[ pihrydwr pu`iCAw, kOx? ikhw p`tI dy nMbrdwr, cODrI
swihb jI hwLw dyx Awey hW, borIAW lY ky sRI hirmMdr swihb jI dy AMdr jw vVy, isr
www.Gursevak.com

381

q`qkrw

Jukw ky qno mno siqgurU rwmdws swihb jI m`Qw tyikAw, m`sy ny smiJAw ik mYnUM slwm
krdy hn, kihMdw,AwigAw hY, lMG Awau sUrvIrW bhwdrW dlyrW ny A`gy lMG ky borIAW
plMG hyTW su`t idqIAW[ hMkwrI nSy c gu`t hu`kw pI irhw sI, kMjrI n`c rhI sI[ ieh vyK ky
isMG sUrimAW dy ^Un ny aubwLw KwDw, lUM kMfy KV@y ho gey, bVw BwrI joS AwieAw, ijvyN smuMdR
c qU&wn AwauNdw hY[ m`sy pu`iCAw kI ilAwey hoN? srkwrI mwmlw, p`tI dy prgxy coN
ilAwey hW, kbUl &urmwau[ mhWvIr sUrvIr mihqwb isMG swihb jI plMG koLy hI KV@ gey,
sUrbIr su`Kw isMG jI ny A`gy ho ky swhmxy vwlw drvwzw rok ilAw[ plMG qoN hyTW Juk ky m`sw
vyKx l`igAw qW mihqwb isMG jI ny bwz dI Jpt vWg, m`sy rMGV dw isr qlvwr dy ie`ko
vwr nwl v`F id`qw[ sUrbIr su`Kw isMG jI ny llkwirAw, ^brdwr jy koeI ih`ilAw dovyN
sUrbIr, m`sy rMGV dw isr kMbL c vl@yt ky, qurMq GoiVAW qy cV@ ky, vwips bIkwnyr Awey [
brCy qy isr tMg ky bu`FyjOhV phuMcy, gurU ^wlsy jI ny byAMq hI jYkwry g`jwey, BwrI ^uSI
ielwhI ij`q rom rom krky Sukr c, sRI AKMfpwT swihb jI ArMB kr idqy [ XQw:- jYkwru
kIE DrmIAw kw;pwpI kau fMfu dIEie]
dUjI swKI:- jlMDrI sUby zwlm pwpI ku`qbdIn ny gurduAwrw sRI QMm@ swihb jI swV idqy qW
gurU jI dy mhWvIr Syr dlyr isMGW dIAW A`KW coN lhU cox l`gw[ BweI bwG isMG jI
AwhlUvwlIAw AMigAwr vWg BK au~iTAw[ do sO GoV Asvwr isMG iek`Ty krky jlMDr qy
cV@weI kr idqI, jw ky Byq imilAw, ik zwlm sUbw, ibAws dy jMglc iSkwr Kyfx AwauNdw
hY[ zwlm k`uqbdIn, iSkwr Kyf irhw sI[ kyhrI Syr bwG isMG jI dw mhW iBAwnk srUp dyK
ky, bwj A`gy btyry vWg B`ijAw, ies dy ispwhI BI btyirAW vWg au~f gey, bwG isMG jI ny
GoVw Bjw ky, GoVy dI l`q v`F idqI, if`gdy cor nUM, Fwh ky ^Ub ku`t ky, muSkW leIAW bMn@, DMn
gurU kw is`K DMn[ sRI krqwrpur swihb jI, gurduAwrw sRI QMm@ swihb jI pws ijauNdy hI
swiVAw[
swFy qRY mx dyhurI; clY pwxI AMin] AwieE bMdw.dunI ivic; viq.AwsUxI bMin@] mlkl
mauq jW AwvsI; sB drvwjy BMin] iqnw ipAwirAw BweIAW; AgY idqw bMin@] vyKhu bMdw
cilAw; chu jixAw dY kMin@] PrIdw. Aml ij kIqy dunI ivic; drgh Awey kMim]100]
vwhu vwhu vwhu prm ipAwry prmpUjnIk Bgq swihb jI pUrn vYrwgmeI nzwrw idKw rhy hn,
ijs c cV@weI krn qoN jnwzy cwr jwxy cu`k ky, SmSwn BUmI iljWdy hn, ijs krky
pV@n vwly vwihgurU 2 jpx, gunwh iqAwgx:- du`D m`Kx bdwm cMgI ^urwk nwl pwLI, swFy
(qRY)iqMn mx AQvw (mx)imnqI ivKy, Awpo Awpxy swFy (qRY)iqMn h`Q dI sohxI (dyhurI)dyh,
AMin pwxI Awsry (clY)c`ldI hY[
AwieE bMdw. dunI ivic; viq, AwsUxI bMin@]) eyk Aws hir min rKhu; nwnk.dUKu Brmu
Bau jwie]1]) qumrI srix qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu rwKnhwr dieAwlw;
www.Gursevak.com

382

q`qkrw

nwnk Gr ky goly]) kih rivdws.Aws lig jIvau; icr BieE drsnu dyKy]) Avrn kI
Awsw; ikCu nwhI] eykY Aws; Dro mn mwhI] Awn Aws; aupjq ikCu nwhI] vw kI Aws; Dro
mn mwhI] Anuswr ijqnw icr s`cy bRhm jI qy Aws nhIN r`Kdw, sMswrI AwsW nhIN
iqAwgdw, auqnw icr Aws aUxI hY[ ijvyN mYnUM rwj qwj imly, s`q b`cy imlx Awid, pRwpq
ku`J BI nhIN huMdw[ ingurw bMdw, nwSvMq (dunI)dunIAW ivic (AwieE)AwieAw, bhuqy ju`g
ijaux, hor Anyk pRkwr dI Aws, vYr nwl, jIAW swVn &Ukx, corI XwrI ivkwr mMdkrm krn dI (AwsUxI)n pUrI hox vwLI, BYVI mMdI aUxI Aws bMin@ ky, nMgw (viq)muV
igAw,hwie Eie! jy mYN ijauNdw rihMdw &lwny dw isr v`Fxw sI, Apxy muMfy dI bWh PV ky,
sux Eie muMifAw! qUM &lwny dw isr CyqI v`Fxw, myrI Awsw pUrI krIN[ XQw:- Awsw krqw.
jgu muAw; Awsw mrY n jwie] nwnk. Awsw pUrIAw; scy isau icqu lwie]
mlkl mauq jW AwvsI; sB drvwjy BMin] (mauq)mOq dw (mlkl)PirSqw jmdUq
(jW)jdooN dyh rUpI ikly dy ieMidRAW rUp (sB)swry drvwjy BMin ky (AwvsI)Awvygw[ A`KW qoN
AMn@w kr dyvygw kMnw qoN boLw, h`Q pYr kMm krno ht jwxgy [ zbwn bMd ho jwvygI[ XQw:sRvnn ibkl Bey sMig qyry; ieMdRI kw blu Qwkw] crn rhy kr Frik pry hY; muKhu. n inksY
bwqw]3]) cauQY phrY rYix kY, vxjwirAw imqRw; ibriD BieAw qnu KIxu] AKI AMDu. n
dIseI, vxjwirAw imqRw; kMnI. suxY n vYx] AKI AMDu. jIB rsu nwhI; rhy prwkau qwxw] gux
AMqir nwhI. ikau suKu pwvY; mnmuK Awvx jwxw] KVu pkI. kuiV BjY ibnsY; Awie clY ikAw
mwxu] khu nwnk. pRwxI cauQY phrY; gurmuiK sbdu pCwxu ]4]) ijqu idin. dyh ibnssI; iqqu
vylY khsin pRyqu] pkiV clwiein. dUq jm; iksY n dynI Byqu] Cif KVoqy iKnY mwih; ijn
isau lgw hyqu] hQ mroVY qnu kpy; isAwhhu hoAw syqu] dMdW kMnW loiexW; ien@W idqI hwr[
dyK PrIdw. auiT cly; qyry mu`F kdImI Xwr[ AQvw BwvyN ikqny mrzI ikilAW c sur`iKAq
hovy, mOq dw PirSqw jmdUq jdo, ikilAW dy swry drvwjy BMin ky Awvygw, aus koeI BI rok
nhIN skygw[ mOq ikvyN AwauNdI hY? AmYirkw ny qzrbw krn leI, mrxwaU do bMdy SIiSAW c
iek`Ty pw idqy, jmdUq dy Awaux koeI BI rwh nhIN sI[ pihlW ie`k dy AMdroN hrw ijhw
DUAW, rUh inklI, dUjy dy pYrW v`l jw ky, QoVI ijMnI jg@w pwV ky, auqWh inkl geI[ vyK ky
bVy hI hYrwn hoey, hW koeI ies coN rUh inkldI hY [ so ies qrW BwvyN SIisAW c bMd sn,
Pyr BI aus dI izMd k`F leI, mhwrwj swihb jI ny AYsw ivsmwd kwrn idKwieAw[
iqnw ipAwirAw BweIAW; AgY idqw bMin@] jo AMmW jwey sn, iqnw ipAwirAw BweIAW;
im`qRW sbMDIAW ny, sB dyy (AgY) swhmxy, ArQI qy r`K ky, K`&x c vlyt ky, r`sIAW nwl
cMgI qr@W bMin@ idqw, ikqy if`g hI n pvy, icKw q`k phuMc jwvy, CyqI lWbU lweIey[
vyKhu bMdw cilAw; chu jixAw dY kMin@]) sBu ko qyrY vis; Agm Agocrw] qU Bgqw kY
vis; Bgqw qwxu qyrw]) hukmY AMdir.sBu ko; bwhir hukm n koie] nwnk.hukmY jy buJY; q
www.Gursevak.com

383

q`qkrw

haumY khY n koie]) DrqI aupir kot gV; kyqI geI vjwie] jo.Asmwin n mwvnI; iqn nik
nQw pwie]) Awip nwQu.sB nQIAnu; sB hukim clweI] nwnk.hir BwvY so kry; sB clY
rjweI] Anuswr ijhVw AwkI hMkwrI Asmwn c nhIN sI imAwauNdw, hrnwkS vWg dunIAW
swVdw &Ukdw sI, b`jr pwp krky, cly juAwrI; duie hQ Jwir] Anuswr dovyN h`Q JwV@ ky,
vyKhu BweI! hMkwrI pwpI nIc cMfwl bMdw, chu (jixAw)bMidAW (dY)dy (kMin@)moiFAW au~pr,
SmSwn BUmI v`l cilAw jw irhw hY[ ies Amolk dyh c muV ky nhIN Awvygw[ XQw:- kwn
ky gey qy khW AYsy kwn hoq mUV, nYn ky gey qy khW AYsy nYn pweIey ] nwskW gey qy khW
nwskW sugMD lYq, muK ky gey qy khW AYsy muK gweIAY] hwQ ky gey qy khW AYsy hwQ hovq hYN,
pYr ky gey qy khW AYsy Pyr pweIAY] XyhI qo ivcwr dyK suMdr kihq qUhI, dyh ky gey qy khW
AYsI dyh pweIAY]) qQw:- cwr idnW dI izMdgI pwpW ivc gujwr nhIN] pl pl eyh svws
eyh Gtdy jWdy qYnUM kuC BI swr nhIN] mwns dyh Amolk pweI kOfI bdly hwr nhIN] AwqmnMd
eyh mwns dyhI imlnI bwrMbwr nhIN] ies leI hr pRwxI cwhIdw hY ik nwm jipAw kry[
ikauNik, rwm Bjn dw vylw hY Xyh rwm Bjn dw vylw hY] lK Krcy qy hQ n Awvy, mwns jnm
suhylw hY] nw koeI sMgI nw koeI swQI auf jwsI hMs iekylw hY] Xyh jg jwn muswPr Kwnw,
gurU rhY n cylw hY] khy kbIr goibMd gun gwE, JUTw Xyh sB mylw hY]
PrIdw. Aml ij kIqy dunI ivic; drgh Awey kMim]100] bwbw PrIdw swihb jI
PurmwauNdy hn:- hy BweI! ieh smJ lau (ij)ijhVy ies ny (dunI)dunIAW ivic rihMidAW,
nwmu jpx jpwaux Bjn ismrx puMn dwn praupkwr nykI cMigAweI dy SuB (Aml)kMm kIqy
sn, auh vwihgurU jI dI (drgh)sBw drbwr c, ies dy kMim Awey[ XQw:- ivic dunIAw;
syv kmweIAY] qw drgh bYsxu pweIAY] khu nwnk; bwh lufweIAY]) kIiqAw ibMdI nhIN
lwauxI- ieknw no sB soJI AweI; ieik iPrdy vyprvwhw] Aml ij kIiqAw dunI ivic; sy
drgh Egwhw]98]
pRym pRcwr:- d`uD m`Kx nwl sMBwlI dyh nwl ismrx bMdgI nhIN kIqI, aus dI mMdI hwlq
dsdy hn, kSt Bog 2 ky mr igAw, icKw qy pw ky swV idqw, cwhy d`b idqw, kukrm krn
vwlI dyh nwl n geI[ XQw:- k`jl[ bih- T polw- PrIdw. ijn@ loiex, jgu moihAw; sy
loiex. mY ifTu] kjl ryK. n shidAw; sy pMKI sUie bihTu]14]) vMnu gieAw. rUpu ivxisAw;
duKI dyh rulI] ikQhu AwieAw. kh gieAw; ikhu n sIE ikhu sI] min muiK glw goeIAw;
kIqw cwau rlI]) jwig lyhu.ry mnw jwig lyhu; khw gwPl soieAw] jo qnu aupijAw sMg hI;
so BI.sMg n hoieAw]
pMKIAW, k`kru- PrIdw. hau bilhwrI, iqn@ pMKIAw; jMgil ijMn@w vwsu] kkru cugin.
Qil vsin; rb n Cofin pwsu]101] vwihgurU PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- suAwd rs
ks Gr jwiedwd Dn hMkwr ivkwr dy iqAwgI vYrwg ibbyk rUp KMbW vwly iqn@ (pMKIAw)sMqW
www.Gursevak.com

384

q`qkrw

qoN (hau)dwsn dws, mn bwxI rom 2 krky (bilhwrI)kurbwn jWdw hY, ijMn@w dw jMgil c
(vwsu)vsxw hY[ (kkru)roV kMkr (cugin)cugdy Bwv Ckdy hn[ (kkru)qyz pwly c BI jMgL
(Qil)AsQwn c (vsin)vsdy hn[ qLy suAwdly pdwrQ Dn (kkru)kMkr roV vWg smJdy
hn, Bwv ien@W v`loN idRV vYrwg iqAwg hY, p`ly Dn nhIN bMn@dy, koeI mihl munwrw nhIN[
prmpUjnIk rb jI (n)nhIN (Cofin)C`fdy, roim 2 krky ismrn kridAW r`b jI
(pwsu)koLy vsdy hn, Bwv lIx rihMdy hn[ ijvyN mwrkMfy irKI jI ny, l`K vr@y qoN izAwdw aumr
c AwpxI koeI BI jg@w nhIN bxweI, hr vyly kyvl ismrn hI ismrn muK mMn ky, ismrn hI
ismrn kIqw[ XQw:- mwrkMfy qy ko AiDkweI; ijin iqRx Dir mUMf blwey]) keI koit; Bey
bYrwgI] rwm nwm sMig; iqin ilv lwgI]) kqMc cpl mohnI rUpM pyKMqy; iqAwgM kroiq] rhMq
sMg Bgvwn ismrx; nwnk.lbDM Acuq qnh]) hir ibnu jo rhxw.nrku so shxw; crn kml
mnu byiDAw] hir risk bYrwgI, nwim ilv lwgI; kqhu.n jwie inKyiDAw]) ijn scu jwqw;
sy sic smwxy] hir gux gwvih; scu vKwxy] nwnk nwim rqy bYrwgI; inj Gir qwVI
lwvixAw]) ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk sun ry mnw; iqh nr mwQY
Bwg]) min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau]) qWeIN- hmrw mnu bYrwg ibrkqu BieE;
hir drsn mIq kY qweI]) mY nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn isau.idRsit n krY rucWgY])
jy DrqI sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY.Avru n BwieAw rwm]) qWeIN- myrw mnu locY; gur
drsn qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI]) prMdey; n igrwh jr] drKq Awb; Aws
kr] idhMd sueI] eyk queI. eyk queI]) isD swiDk. igrhI jogI; qij gey Gr bwr]) mY
dyvwnw BieAw AqIqu]) min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau]) hau. rih n skw. ibnu
dyKy pRIqmw; mY. nIru vhy vih. clY jIau]) iek GVI. n imlqy; qw kiljugu hoqw] huix kid
imlIAY; ipRA quDu BgvMqw] moih. rYix. n ivhwvY, nId n AwvY; ibnu dyKy. gur drbwry jIau])
Awsw Gru 4 mhlw 1 <> siqgur pRswid] qWeIN- dyviqAw. drsn kY qweI; dUK BUK
qIrQ kIey] jogI jqI jugiq mih rhqy; kir kir Bgvy ByK Bey]1] qau kwrix swihbw rMig
rqy] qyry nwm Anykw rUp Anqw; khxu n jwhI qyry gux kyqy ]1] rhwau] dr Gr mhlw.hsqI
GoVy; Coif ivlwieiq dys gey] pIr pykWbr swilk swidk; CofI dunIAw Qwie pey]2] swd
shj suK.rs ks qjIAly; kwpV Cofy cmV lIey] duKIey drdvMd dir qyrY; nwim rqy drvys
Bey] KlVI KprI lkVI cmVI; isKw sUqu DoqI kIn@I] qUM swihbu. hau sWgI qyrw; pRxvY nwnku
jwiq kYsI]4]1]33]) gurmuiK; Kojq Bey audwsI] qWeIN- drsn kY qweI; ByK invwsI]
swc vKr ky; hm vxjwry] nwnk gurmuiK auqris pwry]18]
r`uiq p`q- PrIdw. ruiq iPrI, vxu kMibAw; pq JVy JiV pwih] cwry kuMfw FUMFIAW; rhxu
ikQwaU nwih]102] DMn hn bwbw &rId swihb jI, Awp jI nMU, vwihgurU jI AnykW srgun
srUp Dwr ky drSx bKS rhy hn, inrgux c mn bwxI roim 2 krky lIn ho rhy hn[ swnMU
www.Gursevak.com

385

q`qkrw

AikRqGxW klju`gI mhW pwpI jIAW ivkwrW AOguxW doSW qoN bcwaux leI, pUrn vYrwg hI
vYrwg pYdw krn leI, mrnw Xwd krw rhy hn, ijs krky suAws 2 vwihgurU 2 jpIey[ hy
gRIb PrIdw! sOx BwdoN vrKw dI hrI BrI ruiq (iPrI)bdl geI Bwv p`qJV ru`q Aw geI,
qyz TMFI hvw c`lx qoN (vxu)jMgL, TMFI hvw dI TMF nwl (kMibAw)kMb au~iTAw[ TMFI qyz hvw
dy ibR`CW JMjoVn qoN (pq)p`qy (JVy)JV JiV ky, DrqI qy if`g (pwih)pYNdy hn[ au~qR d`Kx
pUrb p`Cm cwry (kuMfw)qr&W (FUMFIAW)KojIAW hn, (ikQwaU)iksy QW vI p`iqAW dw ibR`CW nwl
l`gy (rhxu)rihxw (nwih)nhIN huMdw, ib`RCW dy p`qy JV@ jWdy hn, ieauN juAwn AvsQw rUpI ruiq
(iPrI)bdl geI Bwv ibRD AvsQw rUpI p`qJV ru`q Aw geI, buirAweIAW dI TMF sihq,
mMd- vwSnw rUpI hvw nwl sRIr rUpI vxu, pwpW rUpI pwLy nwL kMibAw, h`Q ih`lx l`g gey,
sRIr kmzor hox qoN, ieMdRIAW rUpI p`qy JVy JiV pYNdy hn[ KMf dI cu`tkI du`D c pwaux
l`igAW, bwhr if`g pYNdI hY, A`KW dyKx v`loN jbwb dy idMdIAW hn[ kMn boLy ho jWdy hn[ cwry
qr&W KojIAW hn, iksy QW sRIr dw rihxw nhIN huMdw[ XQw:- PrIdw. AKI dyiK pqIxIAW;
suix suix rIxy kMn] swK pkMdI AweIAw; hor kryNdI vMn]) PrIdw. ienI inkI jMGIAY; Ql
fUMgr BivEim@] Aju PrIdY. kUjVw; sY kohW QIEim]20]) sRvnn ibkl Bey sMig qyry; ieMdRI
kw blu Qwkw] crn rhy kr Frik pry hY; muKhu. n inksY bwqw]) c`bx c`lx- cbx clx
rqMn; sy suxIAr bih gey] hyVy muqI Dwh; sy jwnI cil gey]77]) dyKu PrIdw. ju QIAw;
dwVI hoeI BUr] Aghu nyVw AwieAw; ipCw rihAw dUir]9]) PrIdw. isru pilAw. dwVI plI;
muCW BI plIAW] ry mn. gihly bwvly; mwxih ikAw rlIAW]) buFw hoAw syK PrIdu; kMbix
lgI dyh] jy sau vir@Aw jIvxw; BI qnu hosI Kyh]) cauQY phrY rYix kY, vxjwirAw imqRw;
ibriD BieAw qnu KIxu] AKI AMDu. n dIseI, vxjwirAw imqRw; kMnI. suxY n vYx] AKI AMDu.
jIB rsu nwhI; rhy prwkau qwxw] gux AMqir nwhI. ikau suKu pwvY; mnmuK Awvx jwxw] KVu
pkI. kuiV BjY ibnsY; Awie clY ikAw mwxu] khu nwnk. pRwxI cauQY phrY; gurmuiK sbdu
pCwxu]4]) dMdW kMnW loiexW; ien@W idqI hwr[ dyK PrIdw. auiT cly; qyry mu`F kdImI Xwr[
PrIdw. pwiV ptolw Dj krI; kMblVI pihryau]) vysIN- ijn@I vysI. shu imlY; syeI vys
kryau]103] vwihgurU DMn bwbw &rId swihb jI, bhuqo bhuqy Gxy vYrwg, pUrn gRIbI sihq
&urmw rhy hn:- hy dwsn dws gRIb PrIdw! (ptolw)rySm dw bsqR Aqy (kMMblVI)kMbLI pwiV
ky, (Dj)lIrW (krI)kr dyeIN, rySm kMbLI dw pihnxW C`f ky, lIrW hI pYn@xw kr[
(ijn@I)ijn@W (vysI)vysW pihrwivAW, (vysI)SuB AmlIN (shu)pqI pRmwqmw jI (imlY)imlx,
(syeI)EhI (vys)pihrwvy, SuB Aml, (kryau)krnw kr[ pRwpqI dy (vys)SuB Aml, Awpy hI
d`sdy hn:- invxu su AKru. Kvxu guxu; ijhbw mxIAw mMqu] ey qRY BYxy vys kir; qw vis AwvI
kMqu]127]) isPiq srm kw kpVw mWgau; hir gux, nwnk rvqu rhY ]4]7]) gur kw sbdu.
mnY mih muMdRw; iKMQw iKmw hFwvau]) srb kI ryx; hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY]) khu
www.Gursevak.com

386

q`qkrw

nwnk; Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu; ndrI AwieAw]) shij sMqoiK sIgwrIAw; imTw
bolxI] ipru rIswlU. qw imlY; jw. gur kw sbdu suxI]) AwT phr kir joiV rhu; qau. BytY
hir rwie rI]) Awpu gvweIAY. qw shu pweIAY; Aauru kYsI cqurweI]) swcu khO. sun lyhu sBY;
ijn pRymu kIE. iqn hI pRBu pwieE])
sRb ivAwpI mhW ivsmwd is`iKAw:- r`b srUp Bgq jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd vYrwg hI
vYrwg hY[ Kwx pIx pYn@x ivkwr dw pUrn iqAwg hY[ pKMfI sMqW Aqy sB sohxy bsqR &YSn
idKwvy dy iqAwg dw SuB s`cw aupdyS hY, jo rySm dy bsqR kMbLI pwV ky lIrW pYihn rhy hn[
XQw:- bwbw; horu pYnxu KusI KuAwru] ijqu pYDY. qnu pIVIAY; mn mih. clih ivkwr]1]) hy
BweI! gurmiq dw pihnxw C`f ky, horu durmiq dw pYnxu, KusI KuAwrI c bdl idMdw hY[
(ijqu)ijs d y(pYDY)pYn@x krky sRIr c kSt ivSy ivkwr dIAW pIVW huMdIAW hn[ ijhVy
pMKfI sMq, dunIAwvI bMdy, pKMf krky, dunIAW CL ky, mwieAw nMMU Apxy Kwx kImqI bsqRW
GrW AsvwrIAW qy ^rcdy hn, Drm- ArQ nhIN ^rcdy[ sohxy 2 coLy bsqR sugMDIAW
lwauxIAW CwpW pwauxIAW sonw pYn@xw sMqgIrI dy rMgW 2 dy iSMgwr krny[ XQw:- mwQy iqlku;
hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu iKlaun@W jwnW]1]) ByK idKwey jgq ko; logn ko bis kIn]
AMq. kwl kwqI kto; bwsu nrk mo lIn] gurU Gr dI mwieAw nwgxI, corI krnI, Zolk qy
kbzw krnw, bMdgI gurU syvw n krnI, KIrW pUVy Anyk pRkwr dy pdwrQ Ckxy, kyvl suAwd
dy hI vsIkwr rihxw[
m 3] kwie ptolw pwVqI; kMblVI pihryie] nwnk. Gr hI bYiTAw, shu imlY; jy
nIAiq rwis kryie]104] prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU mh`ly pihly jI dy (3)qIjy
(m)srUp, sRI gurU Amrdws jI mhwrwj, Awpxy ipAwry Bgq jI isropwau b^SidAW, jo
aun@W ny aupRokq slok c, bcn khy hn, aun@W Pu`l cV@w rhy hn[ siqgurU mhwrwj swihb
jI, Bgq jnW; hir mW ipau bytw] hn[ sRI &rId swihb jI, gurU Amrdws swihb jI ie`k
joiq hn, mhwrwj swihb jI &urmw rhy hn:- hy ipAwirE ! sRI Bgq PrIdw swihb jI ny,
jo Amolk suMdr bcn &urmwey hn, so shI inscy s`cy hn, mMnxy pUjxy kmwauxy nmskwrny
iDAwauxy krky, Akwl purK jI dI pRwpqI hY[ Awpxy ipAwry is`KW kih rhy hn, hy BweI
vyKo! bwbw &rId swihb jI Akwl purK jI dI auqm sKI (kwie)iks leI (ptolw)rySm dw
bsqR Aqy (kMMblVI)kMbLI (pwVqI)pwVdI hY, lIrW (pihryie)pYhn rhI hY? au~qR:- pUrn
Bgq jI pUrn vYrwg iqAwg sihq, iesqRI spu`qR Gr sMswr dw swrw moh PYSn iqAwg ky,
ieh vYrwgmeI gurbwxI Akwl purK jI c lIx ho ky aucwr rhy hn:- PrIdw. pwiV ptolw
Dj krI; kMblVI pihryau]) vysIN- ijn@I vysI. shu imlY; syeI vys kryau]103]) sohxy bsqR
pihn ky sohxy bnxy krky ivkwr aupjdy hn[ ies leI Awp jI sohxy bsqR pihnxY cMgy
nhIN lgdy[ XQw:- hau BeI aufIxI. kMq kau AMmwlI; so ipru. kid nYxI dyKw] siB rs
www.Gursevak.com

387

q`qkrw

Bogx ivsry; ibnu ipr. ikqY n lyKw] iehu kwpVu. qin n suKwveI; kir n skau. hau vysw]
ijnI sKI. lwlu rwivAw ipAwrw; iqn AwgY. hm Awdysw]3] mY. siB sIgwr bxwieAw
AMmwlI; ibnu ipr. kwim n Awey] jw sih. bwq n puCIAw AMmwlI; qw ibrQw jobnu sBu
jwey]) quJih suJMqw; kCU nwih] pihrwvw dyKy; aUiB jwih] grbvqI kw; nwhI Twau] qyrI
grdin aUpir; lvY kwau]1] qU kWie grbih bwvlI] jYsy Bwdau KUMb rwju; qU iqs qy KrI
auqwvlI]1]
nwnk. Gr hI bYiTAw, shu imlY; jy nIAiq rwis kryie]104] vwihgurU
(nwnk)siqgurU qIjy pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- hy ipAwry gurisKo! r`b srUp bwby &rId
swihb jI vWg, ApxI nIAiq jy (rwis)s`cI shI sw& Su`D (kryie)kr lvy, qW AMqrmuK ho
ky Awpxy irdy rUpI Gr c, sw& nIAq bYiTAw hI, (shu)pqI pRmwqmw jI (imlY)imldy hn[
ijvyN bwby &rId swihb jI ny sw& nIAq kIqI[ ivAwpk bRhm jI AMdr bwhr pRgt ho gey[
vwihgurU jI ny AnykW srgux srUp Dwr ky drSx b^Sy[ XQw:- sloku m 1] Gr hI muMiD
ivdyis ipru inq JUry sMmHwly] imlidAw. iFl n hoveI; jy nIAiq rwis kry]1]
m 5] PrIdw. grbu ijn@w vifAweIAw; Din jobin Awgwh] KwlI cly. DxI isau; itby
ijau mIhwhu]105] vwihgurU gurU nwnk swihb jI dy (5)pMjvyN (m)srUp, vwihgurU siqgurU
Arjn dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, Awpxy ipAwry Bgq jI nUM, mhW bKiSS krky,
isropwE bKSidAW, sMboDn krky AiqAMq hI gRIbI nwl &urmw rhy hn:- hy Bgq PrIdw
swihb jIau! ijn@w c`kRvrqI bwdSwhW Apxy (Awgwh)byhwQ bhuqy (jobin)husn juAwnI, Din
vifAweIAw dw (Awgwh)bhuqw bhuqw byAMq hI (grbu)hMkwr sI[ (ijau)ijvyN ryq dy itby
(mIhwhu)mINh pYx qoN iqRpq nhIN huMdy, iqvyN (DxI)mwlk pRmwqmw (isau)pwsoN KwlI AiqRpq nMgy
hI cly gey, Bwv r`b jI dI pRwpqI iqRpqI nhIN kIqI, hMkwr krky Bjn bMdgI swD sMgq
mhwpurSW siqgurW jI dI SuB s`cI syvw nhIN kr sky,Eie AsIN &kIrW koLy jWdy cMgy l`gdy
hW[ XQw:- rMg sMig ibiKAw ky Bogw; ien sMig.AMD n jwnI]1] hau sMcau hau Kwtqw;
sglI AvD ibhwnI] rhwau] hau sUrw prDwnu hau; ko nwhI muJih smwnI]2] jobnvMq Acwr
kulInw; mn mih hoie gumwnI]) hau bMDau; hau swDau bYru] hmrI BUim; kauxu GwlY pYru]) bfy
bfy AhMkwrIAw; nwnk.grib gly]
PrIdw. iqnw muK frwvxy; ijnw. ivswirEnu nwau] AYQY. duK GxyirAw; AgY. Taur n
Twau]106] hy dwsn dws gRIb PrIdw! iqnw dy muK iBAwnk ivkrwL (frwvxy)frwauNxy hn,
ijnw ny, hIey ko pRIqmu; vwihgurU (nwau)nwmu jI (ivswirEnu)Bulw idqy hn, nwm- hIn
nwsqkW (AYQy)ies lok c (GxyirAw)bhuqy bhuqy duK hn, (AgY)pRlok c, vsx leI
(Taur)jg@w, (Twau)itkwxw nhIN imldw, Bwv D`ky hI D`ky pYNdy hn[ XQw:- gauVI mhlw 5]
kx ibnw; jYsy QoQr quKw] nwm ibhUn; sUny sy muKw]1] hir hir nwmu; jphu inq pRwxI] nwm
www.Gursevak.com

388

q`qkrw

ibhUn; iDRgu dyh ibgwnI]1] rhwau] nwm ibnw; nwhI muiK Bwgu] Brq ibhUn; khw sohwgu]2]
nwmu ibswir; lgY An suAwie] qw kI Aws; n pUjY kwie]3] kir ikrpw; pRB ApnI dwiq]
nwnk nwmu jpY; idn rwiq]4]65]134]) hir ky nwm hIn; byqwl]) m 5] koit ibGn
iqsu lwgqy; ijsno ivsrY nwau] nwnk. Anidnu iblpqy; ijau suM\Y Gir kwau]2]
AYQY duK GxyirAw;:- pr inMdw, pr iesqRI gmn, jUAw kql corI fwky isgRt qmwkU nSy kwm
kRoD loB moh hMkwr ivkwr mwieAw dYq AigAwn vYr eIrKw iqRSnw zor zulm Awid doSW krky
Awp qV&dy sVdy mrdy Kpdy hn, hornW qV&wauNdy swVdy mwrdy hn[
PrIdw. ipCl rwiq. n jwigEih; jIvdVo muieEih] jy qY. rbu ivswirAw; q. rib n
ivsirEih]107] bwbw &rId swihb jI vwihgurU jI dy ipAwr siqkwr c, Awpxy mn
sMboDn krky kihMdy hn:- hy dwsn dws gRIb PrIdw! qUM ipCl rwiq svw pihr dy qVky,
ismrn syvw pRymw- BgqI krn leI (n)nhIN (jwigEih)jwigAw, mirAw hI ipAw irhw, r`b
jI v`loN (jIvdVo)ijauNdw hI (muieEih)mr igAw, pRIqI ibnw murdw hY[ XQw:- swro idnsu;
mjUrI krY] hir ismrn kI vylw; bjr isir prY]1]) bury kwm kau; aUiT KloieAw] nwm kI
bylw; pY pY soieAw]1]) sloku] Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk.
khIAih nwnkw; ijh pRIiq nhI. BgvMq])
jy qY. rbu ivswirAw; q. rib n ivsirEih]107] jy (qY)qUM rbu jI (ivswirAw)Bulw
idqw hY, q Xwd r`K, qUM rib nhIN (ivsirEih)Bu`ilAw, auh AMqrjwmI ivAwpk nyVy qoN nyVy
suxdy vyKdy hn[ XQw:- srb BUq; Awip vrqwrw] srb nYn; Awip pyKnhwrw]) sBu ikCu
suxdw vyKdw; ikau mukir pieAw jwie]) AikrqGxw no pwldw; pRB nwnk. sd bKisMdu]
BwvyN qUM aun@W nhIN jpdw Pyr BI qyrI pwlxw kr rhy hn[ jdoN aun@W ny qYnUM Bulw id`qw, Bwv
qyry coN joiq iK`c leI, ie`k kdm BI nhIN cu`k skyNgw[ XQw;- jb ApunI joiq. iKMcih qU
suAwmI; qb koeI krau idKw viKAwnw] AMimRq vyly dI bhuq v`fI mhwnqw kih rhy hn:sloku] JwlwGy auiT. nwmu jip; inis bwsur AwrwiD] kwrHw. quJY n ibAwpeI; nwnk. imtY
aupwiD]1] AMimRq vyly dw jwgxw jy koeI jwgy inq ie`k vDydI Awrjw dUjw swihb AwvY
iciq]) cauQY phir sbwh kY; suriqAw aupjY cwau] iqnw drIAwvw isau dosqI; min muiK
scw nwau] EQY AMimRqu vMfIAY; krmI hoie pswau]
m 5] PrIdw. kMqu rMgwvlw; vfw vymuhqwju] A`lh- Alh syqI riqAw; eyhu scwvW
swju]108] vwihgurU gurU nwnk dyv swihb jI dy (5)pMjvyN (m)srUp, DMn siqgurU Arjn
dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI bwby &rId swihb jI isropwau bKSdy hn:- hy prm
ipAwry prmpUjnIk Bgq PrIdw swihb jIE! sB dy AMdr bwhr sB smyN sq sMqoK dXw
Drm SuB guxW dy Anq klwvwn pRkwS hI pRkwS (kMqu)pqI vwihgurU jI, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd (rMgwvlw)AnMd vwly, swirAW qoN (vfw)v`fy, (vymuhqwju)suqMqR vypRvwh hn[
www.Gursevak.com

389

q`qkrw

prmpUjnIk bymuhqwj suqMqR pqI (Alh)prm pwk vwihgurU (syqI)nwl, rom 2 krky jo
(riqAw)rMgy jwxw hY, eyhu hI (scwvW)s`c vwlw (swju)lwB hY[ eyhu hI (scwvW)s`c vwlw, sq
sMqoK dXw Drm inMmRqw hlImI gRIbI Awid suB guxW dw (swju)swjo smwn, (swju)sjxw hY[ eyhu
hI (scwvW)s`c vwlw, Ajpw jwp rUp swju v`j irhw hY[ jo s`c rMgy pRymI gursyvk q`qW
pSUAW pMCIAW sB AvwzW coN hr smyN suxdw rihMdw hY [ XQw:- jh; iJilimilkwru idsMqw]
qh; Anhd sbd bjMqw]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw]) gwvih
quhno.pauxu pwxI bYsMqru; gwvY rwjw Drmu duAwry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu
hir.jwpq hY nhI hor]) sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry]
m 5] PrIdw. duKu suKu ieku kir; idl qy lwih ivkwru] Alh BwvY. so Blw; qW lBI
drbwru]109] vwihgurU gurU nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN (m) srUp vwihgurU siqgurU
Arjn dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, Awpxy ipAwry Bgq jI mhW bKiSS krky,
isropwE bKSidAW, sMboDn krky AiqAMq hI gRIbI nwl &urmw rhy hn:- hy Bgq PrIdw
swihb jI! dwsn dws Apxy mn ieauN aupdyS idMdw hY[ hy mn! duKu suKu (ieku) ie`ko jyhw
(kir) krky smJ[ dohW hwlqW c, Ajpw jwp vwihgurU jI c lIx rhu! idl (qy) qoN
(ivkwru) kwm kRoD, (ivkwru) KotI kwr (lwih) lwhuxw kr, jo idl c sMklp &urnw hY ieh
BI bhuq v`fw boJ hY[ XQw:- sUK dUK; jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw]6])
gurmuiK buFy kdy nwhI; ijn@w AMqir suriq igAwnu] sdw sdw hir gux rvih; AMqir shj
iDAwnu] Eie sdw Anid ibbyk rhih; duiK suiK eyk smwin] iqnw ndrI ieko AwieAw; sBu
Awqm rwmu pCwnu]) gurmuiK AMqir shju hY; mnu ciVAw dsvY Awkwis] iqQY.aUNG n BuK hY;
hir AMimRq nwmu suK vwsu] nwnk.duKu suKu ivAwpq nhI; ijQY Awqm rwm pRgwsu]16]) duK
suK auAw kY; smq bIcwrw] nrk surg; rhq Aauqwrw]) suKu duKu dono.sm kir jwnY; Aauru
mwnu Apmwnw] hrK sog qy rhY AqIqw; iqin jig qqu pCwnw]1]) suKu duKu ijh prsY nhI;
loBu moh AiBmwnu] khu nwnk sunu ry mnw; so mUriq Bgvwn]13]) mMqRM rwm rwm nwmM; Dwn
srbqR pUrnh] gwn sm duK suKM; jugiq inrml inrvYrxh] dXwl srbqR jIAw; pMc doK
ibvrijqh] Bojn gopwl kIrqnM; Alp mwXw jl kml rhqh] aupdysM sm imqR sqRh;
BgvMq Bgiq BwvnI] pr inMdw nh sRoiq sRvxM; Awpu iqwig sgl ryxukh] Kt lKx.pUrn
purKh; nwnk nwm swD sjnh]) sUiK ArwDnu. dUiK ArwDnu; ibsrY n kwhU byrw]) soriT
mhlw 9] jo nru duK mY; duKu nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]1])
suKu duKu dono.sm kir jwnY; Aauru mwnu Apmwnw]) jy suKu dyih. q quJih ArwDI; duiK BI quJY
iDAweI]2] jy BuK dyih. q ieq hI rwjw; duK ivic. sUK mnweI]3] qnu mnu kwit kwit sBu
ArpI; ivic AgnI. Awpu jlweI]4]) mwrU mhlw 5] mwn moh Aru loB ivkwrw; bIE.cIiq
n GwilE] nwm rqnu guxw hir bxjy; lwid vKru lY cwilE]1] syvk kI; EVik inbhI
www.Gursevak.com

390

q`qkrw

pRIiq] jIvq swihbu syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq]1] rhwau] jYsI AwigAw kInI
Twkuir; iqs qy,muKu nhI moirE] shju Andu riKE igRh BIqir; auiT auAwhU kau dauirE]2]
AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY
ly mwinE]3] BieE ikpwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu syvku.sPlu Ehu
AwieAw; ijin nwnk.Ksmu pCwqw] Alh BwvY. so Blw; qW lBI drbwru]109] (Alh)
ApxI pdvI qoN nw lihx vwly (Alh) pwk piv`qR vwihgurU jI jo (BwvY) BwauNdw hY, BwvyN
d`uK Bu`K dyx (so) Es (Blw) cMgw im`Tw krky mMn, qW (drbwru) vwihgurU jI (lBI)
l`Bxgy[ XQw:- AwT phr; inkit kir jwnY] pRB kw kIAw; mITw mwnY]) du`K suK c Bwxw
mMnx dw aupdyS bKS rhy hn, du`K zrn dI bKiSS kr rhy hn[ XQw:- qyrw kIAw; mITw
lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]) mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb; kusl
smwnw]) jo ikCu krY.soeI pRB mwnih; Eie rwm nwm rMig rwqy ] iqn@ kI soBw sBnI QweI;
ijn@ pRB ky crx prwqy]1] AwT phr; inkit kir jwnY] pRB kw kIAw; mITw mwnY])
m mh`lw, 5 pMjvW pV@o[ v`jdI- m 5] PrIdw. dunI vjweI vjdI; qUM BI vjih
nwil] soeI jIau. n vjdw; ijsu. Alhu krdw swr]110] vwihgurU gurU nwnk swihb jI dy
(5)pMjvyN (m)srUp vwihgurU siqgurU Arjn dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, Awpxy
ipAwry Bgq jI mhW bKiSS krky, isropwE bKSidAW, sMboDn krky AiqAMq hI gRIbI
nwl &urmw rhy hn:- hy Bgq PrIdw swihb jI! dwsn dws Apxy mn ieauN aupdyS idMdw
hY[ hy mn! (dunI)dunIAW jMmx mrn, hrK sog, sMjog ivjog pwp puMn do nIhW vwLI dunIAW jo
nwsvMq hY, ieh pMjW ivkwrW, lVweI dYS vYr eIr^w inMdw Awid AOguxW dI vjweI vjdI hY,
Bwv ie`k dUjy nwl KVkdy rihMdy hn[ ie`k mulK dUjy qy hmlw krdw hY[ mwrU hiQAwrW nwl
lVweI klys krky pUrW dy pUr qbwh ho rhy hn[ ie`k kihMdw mYN qyrI A`K k`F dyaUN[ A`goN
kihMdw, mYN dohyN k`F dyvWgw[ XQw:- hMaumY AMdir KVku hY; KVky KVik ivhwie]) hy mn! qUM
BI nwil hI (vjih)v`j irhw hYN[
soeI jIau. n vjdw; ijsu. Alhu krdw swr]110] hy gurmuiK snmuK &rId swihb
jIE! (soeI)auh gurmuiK (jIau)purK (n)nhIN (vjdw)vjdy, ijsu mhW purK jI dI (Alhu)pwk
piv`qR vwihgurU jI (swr)sMBwl krdy hn[ ijvyN hux prmpiv`qR prmpUjnIk inrMkwr gursbd
srUp siqgurU gRMQ swihb jI gurqw ibrwjmwn ho ky pRymIAW dy idl idmwg c hr smy N
gurbwxI Byj ky sRb`q dw Blw kr rhy hn[ Awpy Awp hI gurbwxI Byj ky aun@W dy idl coN
AMimRq muK c hr smyN Byj ky, AMimRq nwl iqRpq krky pwldy rihMdy hn[ syvk kau; pRB
pwlnhwrw] syvk kI; rwKY inrMkwrw]) siqguru isK kI; krY pRiqpwl] syvk kau; guru sdw
dieAwl]
www.Gursevak.com

391

q`qkrw

m 5] PrIdw. idlu rqw iesu dunI isau; dunI. n ikqY kMim] gw`KVI- imsl PkIrW
gwKVI; su pweIAY pUr krMim]111] vwihgurU ShIdW dy isrqwj, DMn siqgurU Arjn dyv
mhwrwj swihb jI, hux au~bldI dyg AMdr bYT rhy hn, hux q`qy ryqy qy bYT ky q`qw ryqw sIs
qy puAw rhy hn, sVdI bldI m`cdI loh qy hux KV@ rhy hn[ AYsw dwqw; siqguru khIAY])
qum bf dwqy; dy rhy] jIA pRwx mih; riv rhy] Anuswr Bgq &rId swihb jI isropwau
bKSidAW, vwihgurU gurU nwnk swihb jI dy (5)pMjvyN (m)srUp, koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; vwihgurU siqgurU Arjn dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI &urmw rhy hn:- hy
prmpUjnIk Bgq PrIdw swihb jIE! dwsn dws Apxy mn ieauN aupdyS idMdw hY[ hy mn!
iesu (dunI)mwieAw nwl, idl (rqw)rMigAw hovy, (dunI)mwieAw (ikqY)iksy BI kMim nhIN hY[
XQw:- mwieAw.mnhu n vIsrY; mWgY dMmw dMm] so pRBu.iciq n AwveI; nwnk.nhI krMim]
A`KW nwl pr iesqRI mrd dy rUp ivkwr idRStI nwl dyKxw, ivkwrI gwxy suxny gwauxy, zor
zulm krky mwieAw iek`qR krnI, qyz imrc lUx mswly qLy pdwrQ rsnw dy suAwd, ivSy dy
Anyk Bog Bogxy, poly g`dy qy pYxw bihxw, nMgy isr ikirAw krnI, su`qy hI rihxw, ivSy
ivkwr qmwSy vwlIAW mUvIAW dyKxIAW, PYSn lwauxy, kursI leI mrnw mwrnw, AwpxI
vifAweI Awp krnI krwauxI, AwpxI vifAweI sux ky KuS ho ky hMkwr krnw myry jYsw
c`kRvrqI bwdSwh BI nhIN, ivSy ivkwr dI g`l kr sux ky h`sxw, sog krnw, b`cy b`cIAW
smyq tYlIvIzn dy BYVy idRS dyKxy, cwh kO&I qMbwkU nsvwr pwn BYVy nSy qwS jUAw pr inMdw
kusMgq krnI, prwieAw h`k Kwxw, dUjIAW zwqW qoN n&rq krky kql krny, corI XwrI mMd krm Awid sB nwgxI mwieAw hY[
gw`KVI- imsl PkIrW gwKVI; su pweIAY pUr krMim]111] pUrn (sWeI)mwlk ^udw jI
dy kwml pUrn &kIrW prmhMsW dI AiqAMq au~cI pRymw- BgqI sihq sRb`q dy Bly ihq sIs
sRvMs kurbwn krn dI (imsl)rihxI krxI kmweI susMgq, bVI hI (gwKVI)kTn hY,
(su)auh, pUrn gurU pRmysr siqgurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI dI (krMim)krm- bKSI myhr
nwl hI (pweIAY)pweIdI hY, ikauN jo pUrn gurU pRmysr siqgurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI,
Awpxy pyRmI is`K jI dy roim 2, AMdr bwhr hr smyN vwihgurU 3 Ajpw jwp Awp krdy rihMdy
hn[ Awpxy pRymI jI dy idl idmwZ rom 2qy, gursbd jI dI s`cI AMimRq vrKw hr smyN krdy
rihMdy hn[ gursyvk jI mn rom 2 krky SWq ivsmwd ho jWdy hn[ gurU pRmysr jI ikRpw
krky, Awpy lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr Awpxw ipAwr Awp hI lwauNdy hn[ Awp jI
Awp hI Awpxy pyRmI dy idl idmwZ rom 2c, hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn, bRhmwnMd rs
pRymI dy irdycoN muK c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ gurU jI dy Byjy im`Ty AMimRq, aun@W dy irdycoN
au~T ky muKc, hr smyN AwauNdy rihMdy hn[ ivsmwd AMimRq bRhmwnMd ismrn gurbwxI, irzk
hvw pwxI dUD pdwrQ lwf ipAwr b^S ky, Awpxy AqI hI ipAwry is`K b`cy jI dI pRiqpwlxw
www.Gursevak.com

392

q`qkrw

hr smyN krdy rihMdy hn[ XQw:- pRiqpwlY.bwirk kI inAweI; jYsy mwq ipqweI]) siqguru
isK kI; krY pRiqpwl])
{imsl PkIrW gwKVI bwry pRym bynMqI:- pihlW Awpxy srIru prvwr jwiedwd dI hMgqw myr
iqAwgy, sB ku`J pUrn gurU jI Arp dyvy, ieMidRAW dy ivSy, mMdy suBwA kusMgq AOgux v`loN
ijauNdw mr ky, gurU crn- kmlW c rih ky, SuB s`cI syvw, mwx iqAwg ky kry, AQvw,
siqgur AwgY. sIsu Byt dyau; jy. siqgur swcy BwvY] Anuswr gurU jI dy snmuK srIru iqAwgy
Bwv gurU jI leI Drm- Xu`D c, kurbwn ho jwvy[ ijvyN pMj ipAwry qy AnykW hI is`K
is`KxIAW kurbwn hoey[ XQw:- pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI
ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau]
iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY] AYfI v`fI mhwrwj swihb jI pRym dI K@yl.
K@yl rhy hn[ jykr sB ku`J siqgurU mhwrwj swihb jI dy smrpx kr dyvy, Pyr aus dI hMgqw
r`qI mwqR BI n kry, mYN sRIr id`qw hY, prm ipAwry gursbd jI dI cot shwry [ XQw:kbIr. cot suhylI syl kI; lwgq lyie ausws] cot shwrY sbd kI; qwsu gurU. mY dws] ijvyN
vwihgurU mh`lw dUjw jI, imsl PkIrW gwKVI kmwauNidAW, DMn vwihgurU gurU nwnk dyv jI s`cy
pwiqSwh jI dw hukm isr m`Qy qy mMnidAW bVI krVI prK c pUry auqry [ XQw:- jo jo
hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE] murdw Kwx q`k bcn mMny[ Br juAwnI dI AvsQw
c, sMswr v`loN jIvq Bwv qoN mr ky, siqgurU nwnk swihb jI dy bcn kmwey [ vwihgurU
siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI, imsl PkIrW gwKVI kmwauNidAW, kuil soFI gur rwmdws qnu;
Drm Dujw Arjunu hir Bgqw] au~bldI dyZ c bYT rhy hn[ q`qy ryqy qy bYT ky q`qw ryqw
sIs qy puAw rhy hn, sVdI bldI m`cdI loh qy KV@ rhy hn[ imsl PkIrW gwKVI
kmwauNidAW, siqgurU nOvyN pwiqSwh jI lohy dy qMg ipMjry c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy gurbwxI
aucwr rhy hn[ Awpxw sIs kurbwn kr rhy hn[ siqgurU goibMd isMG swihb mhwrwj jI,
imsl PkIrW gwKVI kmwauNidAW, Awpxy A`KW dy swhmxy Awpxy idl jwn ipMf pRwn, ^wlsw
myro; siqguru pUrw] ^wlsw myro; sjn sUrw]7] ^wlsy jI kurbwnI idMidAW dyK ky, Awpxy
swihbzwidAW kurbwnI idMidAW dyK ky, imsl PkIrW gwKVI kmwauNidAW pV@ rhy hn:kbIr. myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY, so qyrw] qyrw. quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]
imsl PkIrW gwKVI kmwauNidAW, mhwrwj swihb jI dy is`K is`KxIAW ny lhOr ivKy, mIr mMnU
dy kStW shwridAW, svw 2 mx dy pIsxy pIsy, zwlmW ny b`icAW dy toty 2 krky gLw c
hwr pwey, nyizAW qy tMgy, sbr dy ipAwly pIqy[ isMGW qy BI bVy kSt qS`dd hoey, Bwxy rzw
c rihxw[ zwlm, BweI mnI isMG swihb jI dy bMd 2 k`t rhy hn, BweI dieAwlw swihb
jI dyg c aubwLy jw rhy hn[ BweI sqIrwm swihb jI rMU c vlyt ky swVy jw rhy hn[
imsl PkIrW gwKVI kmwauNidAW, bwbw zorwvr isMG swihb bwbw &qyh isMG swihb jI srhMd
www.Gursevak.com

393

q`qkrw

dIAW nIhW AMdr KV@y, jYkwry gjw rhy hn[ imsl PkIrW gwKVI kmwauNxw, siqgurU swihb jI
dI bhuq v`fI ndr hY[ ij`Qy mhwrwj swihb jI Awp hI vsdy hn, au~Qy hI Sbd dI cot
shwrn dI smr`Qw b^Sdy hn[ ijvyN mirAw jIv sMklp ivklp nhIN auTwauNdw, mwieAw
sMswr ivkwr moh mmqw vYr dw koeI sMklp n auTwvy [ Pyr mgroN koeI haukw n lvy, Bwv
mwqw ipqw BYx Brw b`cy b`cIAW Gr vwlI zmIn zwiedwd dOlq hor koeI BI sMswr dI cIz
cyqy n kry[ ijvyN siqgurU Amrdws swihb jI ny bwrW vry@ gurU Gr dw jl FoieAw[ bwrW vr@y
bwAd mhwrwj jI gurqw dI dwiq pRwpq hoeI[ imsl PkIrW gwKVI kmwaux vwilAW, ieh
sRI muKvwk kmwey:- kyiqAw; dUK BUK sd mwr] eyih iB; dwiq qyrI. dwqwr]) jy jy sihq;
jwqn sMdyih] pRB ko sMig n Cofq nyh] qy qy; prmpurI kh jwhI] iqn hir isau; AMqru kCu
nwhI]) Drm hyq swkw ijin kIAw] sIsu dIAw pru isrru n dIAw]}
pihlY phrY PulVw; Plu BI pCw rwiq] sWeIN- jo jwgMin@. lhMin sy; sweI kMno
dwiq]112] prmpUjnIk Bgq PrId swihb jI &urmwauNdy hn:- rwq dy pihlY (phrY)pihr
bMdgI krnI, (PulVw)P`ul vWg pRymw- BgqI dI ^uSbU idMdI hY, (pCw)ipClI rwiq v`fy qVky,
kIqw Bjn BI Plu Kwx vWg, mhW ivsmwd AnMd Plu srUp hY, Bwv rwq dy ArMB qoN pihly
pihr Aqy v`fy qVky swrI rwq hI swvDwn ho ky, pUrn bMdgI krky Pu`l &L pRwpiq krny
cwhIdy hn[
sWeIN- jo jwgMin@. lhMin sy; sweI kMno dwiq]112]) ieko siqguru jwgqw; horu jgu sUqw.
moih ipAwis]) siqguru jwgqw hY dyau] Anuswr siqgurU swihb jI sdw jwgdy hn, prwieAw
rUp dyKx, inMdw krn, rsnw dy im`Ty qLy suAwd nSy vrqx, moh krn, pwp krn rUp nINd
qoN, gurU jI dy snmuK, jo gursyvk (jwgMin@)jwgdy hn, (sy)auh (sweI)gurU mhwrwj (kMno)pwsoN,
nwm ismrn bMdgI rUpI &u`l &L dI Amolk dwiq (lhMin)lYNdy hn[ XQw:- gurmuiK jwig rhy;
idn rwqI] swcy kI ilv; gurmiq jwqI]) gurmuiK jwig rhy; cUkI AiBmwnI rwm] Anidnu
Boru BieAw; swic smwnI rwm] swic smwnI.gurmuiK min BwnI; gurmuiK swbqu jwgy] swcu
nwmu AMimRqu.guir dIAw; hir crnI ilv lwgy ] pRgtI joiq.joiq mih jwqw; mnmuiK Brim
BulwxI] nwnk.Boru BieAw.mnu mwinAw; jwgq rYix ivhwxI]
snmuK gursyvk jwg ky, gurU mhwrwj pwsoN, nwm ismrn bMdgI dI Amolk dwiq ieauN pRwpiq
krdy:- siqgurU mhwrwj mh`lw pihlw swihb jI, sRI krqwrpur swihb jI ivKy rwq jwg
ky ismrn krdy, ipAwry gurU AMgddyv mhwrwj swihb jI, bwbw bu`Fw swihb jI, BweI sDwrn
swihb jI, BweI BgIrQ swihb jI Awidk snmuK gurmuiK mhwpurS mhwrwj swihb dI m`uTIcwpI, cOr kridAW, gurU pRmysr jI dy dZ 2 krdy mhW mhW ivsmwd suMdr nUro nUr nUrwnI
ichry smUh pRymI, cMd ckor prIq hY; lwie qwr inhwly[ Anuswr cMd ckor vwlI gUV@I
pRIqI prm ipAwr siqkwr nwl q`k ky, mhW ivsmwd iekwgR ho jWdy[ XQw:- sBu idnsu
www.Gursevak.com

394

q`qkrw

rYix. dyKau guru Apunw; ivic AKI. gur pYr DrweI]) AMdir scw nyhu; lwieAw pRIqm AwpxY]
qnu mnu hoie inhwlu; jw guru dyKw swm@xy] mhwrwj swihb jI, idl idmwZ c gurbwxI Byjdy,
sB dy irdy coN mUMhc AMimRq Byjdy[ swry Ajpw- jwp c lIx ho ky, mhW mhW ivsmwd ho
jWdy[ pRymI jo BI mhwrwj swihb jI dy crn- kmlW c pRym- bynqI krdy, imT bolVw jI;
hir sjxu suAwmI morw] mhwrwj swihb jI bVy hI ipAwr nwl ^Ub im`Ty koml au~qR dy ky
iqRpq krdy[ XQw:- koml bwxI sB kau sMqoKY]
dwqI swihb sMdIAw; ikAw clY iqsu nwil] ieik jwgMdy. nw lhin@; iekn@w suiqAw.
dyie auTwil]113]) gur nwnk dyv goivMd rUp] gurqw- g`dI ibrwjmwn swihb siqgurU gRMQ
swihb s`cy pwiqSwh jI (sMdIAw)dIAW, nwmu pRym inmRqw hlImI gRIbI inRivkwrqw, DIrj siq
sMqoK dieAw iKmw Drm vIcwr, invx Kvx Awid AsMK guxW dIAW Amolk (dwqI)dwqW hn[
(iqsu)iqn@W nwil (ikAw)kI zor (clY)c`ly? Bwv zor nwL dwqW pRwpq nhIN huMdIAW[ Amolk
dwqW dI pRpqI leI, v`fy Brwqw rwmrwie jI ny, mh`ly A`TvyN jI nwl eIrKw krnI:- Aink
rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw] Anuswr vwihgurU mh`lw A`TvW jI AnykW srUp Dwr ky, AnykW
dySW c, pRymIAW gursyvkW dy Anyk pRkwr dy SuB kwrj svwr ky r`iKAw BI krdy [ ie`k idn
sMq doKI AOrMgy dI sBw c, s`cy siqgurU swihb jI dI bhuq ausqq hoeI[ Awp jI dy v`fy Brw
rwmrwey ny nW shwrI qy ikhw,aus dI is&q ikauN krdy hoN? auh qW SIqlw dw Kwjw hn[
ieh ^br rwjy jY isMG jI ny mh`ly A`TvyN jI idqI[ Awp jI AkwS vWg inrKoB, kvl
vWg inrlyp DIrj sihq boly, prmpUjnIk ipqw jI ny rwmrwie jI id`lI ByijAw, ies ny
zbwnI quk aultw ky AMimRq gurbwxI jI dI ibAdbI kIqI, qW prmpUjnIk ipqw jI ny ies
iqAwg idqw, ikhw, gurqw pRwpqI leI, ieh eIrKw b^IlI krdw hY, ies nhIN
imlygI[ XQw:- chu pIVI Awid jugwid.bKIlI iknY n pwieE; hir syvk Bwie insqwrw]
ieh AMq ibn AweI ijauNdw sVygw[ Awp jI ny kRoD dy vsIkwr ho ky bcn nhIN khy! aus
gurU ipqw jI qoN AwkI jwx ky, gurmiq mrXwdw shI slwmiq r`Kx leI, ieh sRI muKvwk
khy ik swry gursyvk SrDw krn, beI prmpUjnIk siqgurU s`qvyN pwiqswh jI ny jo gurqw
b^SI hY, auh TIk hI b^SI hY[ gurU jI bwlk n smJx, Awp jI dI au~cI krxI hY, beI
jy is`KW dI SrDw nw rhIN qW kilAwx nhIN hovygI[ so Awp jI ny Awpxy is`KW leI, hr
pRkwr dI kurbwnI idqI hY, so ieh bcn pUry BI hoey[ XQw:- doihrw] rwmrwie jIvq sVw;
ibn aulwd ibn SWiq[ inrvYrW sMg vYr jo; hlq plq duK pwq]48] siqgur SWiq srUp ko;
drSn sMgiq lyq[ jYsI jYsI Bwvnw; pUrn siqgur hyq]49] (sRI gurmuiK pRkwS)
ieik jwgMdy. nw lhin@; iekn@w suiqAw. dyie auTwil]113]) gurisK jogI jwgdy;
mwieAw AMdir krin audwsI]) gurmuiK jwig rhy; cUkI AiBmwnI rwm]) Anuswr moh ivkwr
hMkwr AOgux iqAwg ky, igAwn AvsQw c (jwgMdy)jwgdy ieik gurisK, pUrn siqgurW qoN
www.Gursevak.com

395

q`qkrw

(nw)nwmu Ajpw jwp (lhin@)pRwpq krdy hn[ siqgurW qoN nwmu pRwpq krky, suAwdW ivkwrW
pwpW c, iekn@w suiqAw nMU, AOguxW qoN (auTwil)jgw ky, nwm dI dwiq (dyie)idMdy hn[ ijvyN
ie`k vpwrI bMdrgwh qy bYTw sI, jhwz bMdrgwh qy l`g igAw, Awpxw mwl jhwz c
r`Kky, gurU 2 jpdw sON igAw[ dUjy vpwrI ny aus jgw ky, sOdw krky mwl dw n&w dy idqw[
dUjy vpwrIAW ny bzwr c jw ky Srwb pI leI, kmLy ho gey, vwips Awey, jhwz cilAw
igAw, bMdrgwh suM\I ho geI[ mwl fwkU l`ut ky lY gey[ ieauN iekn@w suiqAw. dyie auTwil]
ijhVy pRymI sqsMgq jI c kQw kIrqn c swrI rwq jwgdy hn, bYiTAW Awls Awaux qoN
koeI pRymI jgw idMdw hY, kMn c bwxI pY jWdI hY [ mhwrwj auTw ky dwq idMMdy hn[ pRSwd BI
jgw ky dy idMdy hn[ aUTq bYTq sovq nwm] khu nwnk;jn kY sd kwm]6] Anuswr A`Ty
pihr nwm jpdy hn[ hr vyly mhwrwj dy Awdr siqkwr c mhW ivsmwd lIx rihMdy hn[
nwm jpdy 2 sON jwx, mhwrwj Avwz mwr ky auTw idMdy hn[ socdy hn, bVI hI ikRpw hoeI
hY,dwsn dws s`cy pwiqSwh jI ny auTw idqw hY[ kbIr. supnY hU brVwie kY; ijh muK inksY
rwmu] qw ky pg kI pwnhI; myry qn ko cwmu] Anuswr supny c gurbwxI brVwauNdy hn,
suiqAW vI dwq bKSdy hn, auTwil ky vI gurbwxI bKSdy hn[
FUFydIey. suhwg kU; qau qin. kweI kor] ijn@w nwau suhwgxI; iqnw. Jwk n hor]114]
pRmysr srUp (suhwg)pqI jI (kU)nUM, (FUFydIey)l`B rhI, hy jIv rUp iesqRIey! (qau)qyry qin
c, (kweI)koeI, AOguxW ivkwrW zor zulm dI (kor)kwx hY[ XQw:- pUCq suhwgn. krm hY
duhwgin kY; irdY ibibcwr. kq ishjw bulweIAY[) jwie puChu sohwgxI; qusI rwivAw. iknI
guxI] shij sMqoiK sIgwrIAw; imTw bolxI] ipru rIswlU qw imlY; jw. gur kw sbdu suxI]
Anuswr, pqI pRmwqmw jI dy (suhwg)AnMd mwnx vwLIAW, ijn@w dw nwau suhwgxIAW hY,
iqnw hor pqI, vifAweI mwieAw dI Jwk (n)nhIN huMdI[ XQw:- nwnk. sohwgix kw. ikAw
ichnu hY; AMdir scu muKu aujlw, KsmY mwih smwie]1]
sbr mMJ kmwx; ey sbru kw nIhxo] Kqw polw- sbr sMdw bwxu; Kwlku. Kqw n
krI]115] hy prmpUjnIk Bgq swihb jI! Awp jI Swhsr& jI duAwrw pRwpqI hoeI, pUry
gurU jI, sqsMgq jI dI syvw, pRymw- BgqI bcn mMnx, sqsMgq guris`KW dI syvw krn dw kI
PL hY? bwbw &rId swihb jI, crx crx.crx gur syvy; AGVu GiVE.rsu pwieAw Qw]
AvsQw bwry &urmwauNdy hn:- pUry gurU jI dy (mMJ)ihrdy c, sRb ivAwpI mhW ibsmwd
(sbr)sMqoK rUpI kmwx hY, (ey)ieho sRb ivAwpI mhW ibsmwd (sbr)sMqoK (kw)dw
(nIhxo)ic`lw hY[
Kqw polw- sbr sMdw bwxu; Kwlku. Kqw n krI]115] (Kwlku)vwihgurU srUp siqgurU
mhwrwj swihb jI, sRb ivAwpI mhW ibsmwd sMqoK rUpI kmwx dy sRb ivAwpI mhW ibsmwd
(sbr)sMqoK ic`ly qy, sRb ivAwpI mhW ivsmwd (sbr)sMqoK (sMdw)dw (bwxu)qIr, Awpxy
www.Gursevak.com

396

q`qkrw

syvkW jI dy gunwhW nUM, mwrdy hn, qW auh (Kwlku)r`b srUp bx jWdy hn, (Kqw)gunwh
(n)nhIN (krI)krdy[ XQw:- kbIr. siqgur sUrmy; bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI. Buie
igir pirAw; prw kryjy Cyku] s`cy pwiqSwh jI dy sbr rUpI qIr mwrn qoN, ijauNdy mr ky gurU
jI dI crn Srn c rihMidAW,sRb`q dw Blw hI krdy hn[ XQw:- murdw hoie murId;n glI
hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n
nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk
hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug
Klovxw])
sbr AMdir swbrI; qnu eyvY jwlyin@] hoin njIik. Kudwie dY; Byqu. n iksY dyin]116]
AYsy pUrn drvyS mhWpurS jo gunwh nhIN krdy, bRhmigAwnI sgl kI rInw] bx jWdy hn,
ikRpw krky aun@W bwry hor BI d`so jI[ qW Awp jI &urmwauNdy hn:- hy ipAwirE! siqgurU gRMQ
swihb s`cy pwiqSwh jI, aun@W dy idl idmwZ c, sRb ivAwpI mhW ivsmwd sbr hI sbr
Byjdy rihMdy hn[ sRb ivAwpI mhW ivsmwd inrgun sbr AMdir (swbrI)pUrn sMqoKI rihMdy
hn[ Awpxy (qnu)sRIr (eyvY)ieauN sRb ivAwpI mhW ivsmwd inrgun sbr hI sbr c,
pRkwS sihq (jwlyin@)pRkwSdy hn, Bwv aun@W dw sRIr rom 2 AMdr bwhr, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd inrgun sbr hI sbr c jgmgwauNdw hY[ ijvyN Awp siqgurU Arjn dyv swihb
mhwrwj jI aubLdI dyg c bYTx, q`qy ryqy qy bYTx, q`qw ryqw sIs qy puAwaux, sVdI
bldI m`cdI loh qy KV@n smyN, rom 2 krky sRb ivAwpI mhW ivsmwd inrgun sbr hI sbr
c jgmgwauNdy rhy[
hoin njIik. Kudwie dY; Byqu. n iksY dyin]116] ^udw srUp siqgurU mhwrwj swihb jI
dy, sbr sMqoK AMdir (swbrI)pUrn sMqoKI gursyvk jI, (Kudwie)AsMK pRkwS hI pRkwS
ivsmwd srUp, sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp kr rhy, sRb ivAwpI Anq klwvwn
mhW ivsmwd, sRb pRkwSk inrml inrvYr inrlyp sdw idAwl ikRpwl vwihgurU jI dy
(njIik)nyVy qoN nyVy Bwv lIx (hoin)huMdy hn[ XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau
joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky
sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]) sUrj ikrix
imly; jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm]) jl qrMgu ijau jlih
smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw] Byqu n iksY dyin] vwihgurU jI, Apxy syvk jI
dw, Apxy nwloN iksY smyN BI (Byqu)Prk (n)nhIN pYx (dyin)idMdy[ XQw:- sKI vis
AwieAw.iPir.Coif n jweI; ieh rIiq BlI BgvMqY]) swirAW QwvWc, shwieqw krdy hn[
XQw:- so siqguru ipAwrw, myrY nwil hY; ijQY ikQY mYno ley CfweI]
www.Gursevak.com

397

q`qkrw

sbru eyhu suAwau; jy qUM bMdw idVu krih] viD QIvih. drIAwau; tuit. n QIvih
vwhVw]117] hy (bMdw)bMdy! sRb ivAwpI mhW ibsmwd (sbru)sMqoK dw eyhu jo sRb ivAwpI mhW
ibsmwd (suAwau)suAwd hY, jy (qUM)Awp jI, ies (idVu)idRV pRp`k inscy (krih)kr lvoN,
qW Awp jI viD ky, bRhm srUp (drIAwau)smuMdR (QIvih)bx jwvoN, bRhm jI nwLoN tuit ky
(vwhVw)nwLw n (QIvih)hovoN, nwLy qoV ky, izmINdwr KyqW c pw ky sukw idMdy hn[ ieauN
kwm kRoD loB moh hMkwr AOgux rUp izmINdwr, inMdw cuZlI eIrKw b^IlI Awidk AOguxW rUpI
KyqW c pw ky, Awp jI nws nhIN krngy[ ijvyN 999 ndIAW smuMdR c iml ky, smuMdR
srUp hI ho jWdIAW hn[ ieauN gurU gRMQ swihb jI dy crn Srn c lIx ho ky, Awp jI, bRhm
srUp hI ho jwvoNgy[
g`wKVI PrIdw. drvysI gwKVI; copVI prIiq]) c`wlIAY- iekin iknY cwlIAY;
drvyswvI rIiq]118] drvysI gwKVI swKI:- Aswm sUby c v`fBwgx mweI bsI jI, ismrx
c lIn, mhW ivsmwd rMg c rMgy rihMdy [ swDUAW dI SuB s`cI syvw dw, ien@@W bhuq BwrI
rs AwieAw[ syvw dI mhwnqw bhuq v`fI hY, ijvyN lvyry sMBwlx vwlw, d`uD coA lYNdw hY,
ieauN bMdgI vwly dI jo syvw krdw hY, aus pRym nwm AMimRq rUpI du`D imldw hY, gurU gRMQ
swihb jI mhwrwj, syvk ipAwry jI dy idl coN AMimRq, mUMh c hr smyN Byjdy rihMdy hn,
syvw krn vwlw pRymI syvk, mhW ibsmwd AMimRq rUpI d`uD hr vyLy pINdw rihMdw hY [ mweI bsI
jI ny jdoN swDUAW dy drSx krny ieh kihxw, {(qu`Ty)pRsMn (vu`Ty)vsy} A`j r`b jI bVy hI qu`Ty
hn, A`j qW AMimRq hI AMimRq v`uTy hn[ ieh ^br mhwqmw jI pws geI[ bwby &rId swihb
jI smyq, vIh mhwqmw jI Aw gey[ pUrn Almsq &kIrI ilbws vwLy, &kIrI pdwrQ hI
Ckdy sn, Koey pyVy rwbVI rsg`uly v`l q`kdy BI nhIN sn, mwqw jI ny pMgq lw ky, vIh g`&y
vrqw idqy[ jy A`Dw iml igAw Ck ky jwp krn l`g jwxw hY[ XQw:- ru`KI su`KI- ruKI suKI
Kwie kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw. dyiK prweI copVI; nw qrswey jIau]29]) ie`Qy bMdgI
sbr sMqoK dI khwxI hY[ XQw:- sbr AMdir swbrI; qnu eyvY jwlyin@] hoin njIik Kudwie dY;
Byqu. n iksY dyin]) ieqny Akwl purK jI ny bUhy A`gy Avwz idqI, dh dunIAW s`qr
AwKr, Bwv jy koeI dwn krdw hY, ies lok c ds guxW, pRlok c s`qr guxW imldw hY [
mwqw jI ny QwLIAW coN pRSwdy cu`k ky, Akwl purK jI dI JoLI c pw idqy [ ku`J smyN bwAd
do sO pRSwdw Aw igAw[ vrqw ky swDUAW iqRpiq kIqw[ mhwqmw jI ny bVy hI ^uS ho ky
mwqw jI pu`iCAw,Awp jI bVy hI ipAwr nwl kihMdy hoN ik A`j r`b jI q`uTy AMimRq vu`Ty
hn, A`j ru`Ty hn? au~qR:- mhWpurKW dy drSn krn qoN dwsn dwsI pUrn r`b jI cyqy
AwauNdy hn[ XQw:- AwvY swihbu iciq; qyirAw Bgqw ifiTAw] mn kI ktIAY mYlu; swDsMig
vuiTAw] syvw ibnw koeI cIz nwl nhIN jwxI[ jdoN mYN mhWpurSW dy drSx krdI hW, AYsI
ibsmwd g`l bxdI hY, ihrdy coN AMimRq au~T ky, mUMh c AwauNdw hY[ ies leI kihMdI A`j
www.Gursevak.com

398

q`qkrw

^udw jI qu`Ty hn, ihrdy coN AMimRq vu`Ty hn[ r`qy- nwnk. qy jn sohxy; ij rqy hir rMgu
lwie]52] bwby &rId swihb jI dy pws bYTy, ie`k &kIr ny suAwdI i^Awl nwl lUx mMigAw[
hir rMg r`qy bwby &rId swihb jI ny, lUx mMgx vwLy nMU, pUrn vYrwg c Aw ky SuB s`cw
aupdys bKiSAw,BweI! AwpW sRIr krky Gr bwr iqAwigAw hY, bMdgI dy rsqy qury hW,
&kIrI DwrI hY[ AwpW suAwd qoN au~cy au~Txw cwhIdw hY[ suAwd hI sRIr Av`lVy rog
lwauNdw hY[
g`wKVI PrIdw. drvysI gwKVI; copVI prIiq]) c`wlIAY- iekin iknY cwlIAY;
drvyswvI rIiq]118] prmpUjnIk Bgq PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:- vwihgurU jI dy
dr dI (drvysI) &kIrI bVI (gwKVI) kTn hY, ikauNik ieMdirAW dy swry suAwd dunIAW dIAW
rIqW C`fxIAW pYNdIAW hn[ XQw:- crn kml isau pRIiq rIiq; sMqn min Awvey jIau]
duqIAw Bwau ibprIiq; AnIiq. dwsw nh Bwvey jIau] Awm lokW dI copVI prIiq huMdI hY Bwv
auproN sMq bx jwxw, kmweI n krnI, mwieAw pdwrQW c l`g jwxw[ (iknY)koeI
(iekin)ibrly hI (drvyswvI)P`krW drvySW vwlI (rIiq)mrXwdw qy c`ldy hn, jy du`K Bu`K Aw
bxy qW BI rom rom krky iqRpq rihMdy hn[ XQw:- jo qU dyih.qhI iehu iqRpqY; Awn.n kqhU
Dwvau]) mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw.iqRpiq AGwie jIau]) Cwdn Bojn kI.Aws n
kreI; AicMqu imlY so pwey]
pYrIN Q`kW julW polw- qnu qpY qnUr ijau; bwlxu hf blin@] pYrI QkW. isir julW; jy mUM
iprI imlin@]119] jy (mMU) dwsndwsI dy (iprI)pqI pRmwqmw jI (imlMin@)imlx, qW
dwsndwsI (pYrI)pYrW krky, iprI jI v`l cldI 2 (QkW)Qk ky, isir prny (julW)c`lxw
kry[ Awpxy cOhIN pwsIN cwr DUxIAW, pMjvyN sUrj dy syk nwl dwsndwsI dw (qnu)sRIr
(qnUr)qMdUr (ijau)vWg (qpY)qpy, ieqnw kTn swDn krW, dwsndwsI dy hf bwlxu bx ky
DUxIAW c (blMin@)blxw krn[
qnu. n qpwie qnUr ijau; bwlxu hf n bwil]) pYrIN- isir pYrI. ikAw PyiVAw; AMdir.
iprI inhwil]120] srIru ktwie; homY kir rwqI] vrq nym krY; bhu BwqI]) inmK inmK
kir; srIru ktwvY] qau BI; haumY mYlu n jwvY]) mn kwmnw. qIrQ jwie bisE; isir krvq
Drwey] mn kI mYlu. n auqrY ieh ibiD; jy lK jqn krwey]3] Anuswr pUrn Bgq jI bVI
hI fUMGI rmz duAwrw &urmw rhy hn ik kTn qoN kTn swDnw krky pRwpqI nhIN, P`krW
drvysW vwlI mrXwdw krky pRwpqI hY jI[ ies leI &urmw rhy hn:- hy dwsndws gRIb
&rIdw! Awpxy qnu nUM, Awpxy cOhIN pwsIN cwr DUxIAW, pMjvyN sUrj dy syk nwl (qnUr)qMdUr
(ijau)vWg n (qpwie)qpwauxw kr[ Apxy hf bwlxu bxw ky, DUxIAW c n (bwil)bwlxw
kr[ isir (pYrI)pYrW ny (ikAw)kI (PyiVAw)ivgwiVAw hY? isr pYrW krky clx dI loV
nhIN[ ies leI kTn swDn C`f ky, drvySW vwlI inSkpt gurmiq mrXwdw duAwrw Awpxy
www.Gursevak.com

399

q`qkrw

AMdir (iprI)pqI pRmwqmw jI (inhwil)dyKxw kr[ drSn krky suAws 2 jp ky


(inhwil)pRsMn ho[ XQw:- jw ko Bwgu. iqin lIE rI suhwgu; hir hir hry hry, gun gwvY
gurmiq; hau bil bly.hau bil bly; jn nwnk hir jip; BeI inhwl inhwl inhwl]
hau FUFydI sjxw; sjxu mYfy nwil] nwnk AlKu. n lKIAY; gurmuiK dyie
idKwil]121] {slok m 4] hau FUMFyNdI sjxw; sjxu mYfY nwil] jn nwnk. AlKu n
lKIAY; gurmuiK dyih idKwil]1]1318 AMg qy mh`ly cauQy jI dI AMimRq bwxI hY[ vwihgurU
siqgurU cauQy pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- (hau)dwsn dwsI (sjxw)Akwl purK vwihgurU jI
(FUFydI)BwldI hY, pr (sjxu)vwihgurU jI (mYfy)myry nwil hI hn[ (A+lKu) (A)ivSyS
krky sB dy AMdr bwhr dI (lKu)jwx rhy, ieqnw izAwdw nyVy qoN nyVy jwx rhy hn, jo
(lKIAY)jwxy (n)nhIN jWdy[ XQw:- AMqu n vyKix; suxix n AMqu]) ibnu bkny.ibnu khn
khwvn; AMqrjwmI jwnY]) jwnxhwru rihAw pRBu jwin]) (gurmuiK)muKI gurU jI, gurmuKW dI
siqsMgq c ikRpw- idRStI krky, idKwil (dyie)idMdy hn[ XQw:- bilhwrI gur Awpxy; ijin
ihrdY idqw idKwie])
hMsW[ b`gW- hMsw dyiK qrMidAw; bgw AwieAw cwau] fuib muey bg bpuVy; isru qil.
aupir pwau]122]) (m 3] hMsw vyiK qrMidAw; bgW iB AwXw cwau] fuib muey. bg bpuVy;
isru qil. aupir pwau]3]) vwihgurU mh`ly qIjy jI dy ieh gurbwxI jI, slok vfhMs kI vwr
c, AMg 585 qy hn, ku`J lgW A`KrW dw &rk hY, aupdyS isDWq ie`k hI hY, ies leI
pUrn Bgq swihb jI prmhMsW dy ieh SuB gux &urmw rhy hn:- hir hirjn dueI.eyk hY; ibb
ibcwr. kCu nwih] Anuswr (hMsw)r`b srUp pUrn mhWpurSW nUM, sMswr smuMdR dIAW kwm kRoD loB
moh hMkwr rUpI lihrW qoN (qrMidAw)qridAW dyiK ky, if`gy ie^lwk vwLy (bgw)bgilAW
pKMfIAW (cwau)cwA AwieAw, ik AsIN vI (hMsw)pUrn sMqW vWg sMswr smuMdR qoN qr
jwvWgy[ (bpuVy)nIc bysmJ (bg)bZly Bwv dMBI pKMfI sMswr smuMdR dIAW kwm kRoD loB moh
hMkwr vwSnw rUpI lihrW c fuib ky, (muey)mr gey[ aun@W dy isru (qil)Q`ly, (pwau)pYr aupir
ho gey, Bwv pr igRih ivkwrI hox kwrn, kukrm krdy PVy gey, isr Q`ly pYr au~`pr krky
tMgy gey[ XQw:- bglw. qrix n isiKE; qIriQ nHwie. n pQru qirAw]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd is`iKAw:- &rId swihb jI ny swDU Bys c pKMfIAW kukrm krn
qoN vrijAw hY[ swD ByK Dwr ky, dMB pKMf n krn, dunIAW n CLx, pu`Ty tMgy jwxgy[ bwr
2 mwqw dy grB c Aw ky jUnW Bogxgy, isr Q`ly pYr au~pr hoxgy [ so ijhVy pKMfI, gurU
swihb jI dy nwm qy, mwieAw Dn pdwrQ CLdy hn aun@W AMdr ibmwrIAW ivBcwr niSAW
AOguxW dy bVy qyz iktwxU pYdw ho jWdy hn, iksy vyly vI idl idmwZ suK- cYn nhIN lYx
idMdy[ XQw:- ByK idKwey jgq ko; logn ko bis kIn] AMq. kwl kwqI kto; bwsu nrk mo
www.Gursevak.com

400

q`qkrw

lIn]) muKu qlY. pYr aupry; vsMdo kuhQVY Qwie]) mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu
iKlaun@W jwnW]) gj swFy qY qY DoqIAw; iqhry pwiein qg] glI ijn@w jpmwlIAw; loty hiQ
inbg] Eie hir ky sMq.n AwKIAih; bwnwris ky Tg]) nMgw dojik cwilAw; qw idsY Krw
frwvxw] kir Aaugx; pCoqwvxw]14]) kbIr. Bwr prweI isir crY; cilE cwhY bwt]
Apny Bwrih nw frY; AwgY AauGt Gwt] vwihgurU bwby &rId swihb jI dI bhuq hI fUMGI
rmz hY, ik ijhVy hMsW mhWpurSW dI rIs krky, mhwpurSW dI gurU swihb dI inMdw krdy hn,
auh b`g bpuVy sMswr smuMdR c fu`b ky mr jWdy hn[ hMs dI aufwrI bhuq lMmI 400 mIl qoN
vDIk hY[ hMs mwn sRovr qy rihMdw hY, hIry jvwhrwq KWdw hY[ hIrw s^q huMdw hY, hIry
Aihrx qy r`K ky, vdwx mwrIey, vdwx c hI K`uB jWdw hY [ pRmwqmw jI dI Ascrj lIlw
qoN bilhwr jweIey, aus dI pwcx SkqI hIirAW moqIAW hzm krn vwLI kYsI nroeI hY,
hMs swhmxy du`D r`Kx qoN, cMuJ du`D c pw idMdw hY, cuMJ c KitAweI kwrn, du`D dIAW Pu`tIAW
A`f, pwxI A`f ho jWdw hY[ pwxI iqAwg ky, kyvl du`D dIAW Pu`tIAW hI KWdw hY[ ieauN
gurmuiK prmhMs bRhmigAwnI mhWpurK, ApxI ibRqI rUpI cuMj c, pRymw- BgqI rUpI AQvw
bRhm- ivcwr rUpI KitAweI duAwrw, AOgux kql ivkwr pwp rUpI jl, iqAwg ky, kyvl nwmu
rUpI d`uD hI pINdy hn[} srvr hMs. Dury hI mylw; KsmY eyvY Bwxw] srvr AMdir hIrw moqI;
so hMsw kw Kwxw]) bRhmY bRhmu imilAw; koie n swkY iBMn kir, bil rwm jIau]
swKI pKMfI j`t:- ikAw jwnau. ikCu hir kIAw; BieE kbIru kbIru] Anuswr DMn kbIr DMn
kbIr swihb jI hox l`gI, kWSI c, pKMfI j`t ny soicAw, mYN vI kbIr swihb jI vWg js
K`tW Dn pdwrQ imly[ jwxIjwx pUrn purK kbIr swihb jI koly, nvW kbIr swihb jI
bnx AwieAw[ sRI kbIr swihb jI ny bulMd Avwz nwl dbkw mwirAw hy mUrK AMDI bypIr
loeI! CyqI Aw ikDr mr geI? AwT phr. kir joiV rhu; qau BytY hir rwie rI]) hir
sMqn; kir nmo nmo]) Anuswr mwqw loeI jI, dovyN h`Q joV isr Jukw ky, hr smyN AwigAw
mMndy, hMgqw dw ieh pUrn iqAwg, bVI hI gRIbI vwlI AvsQw hY [ dovyN h`Q joV isr Jukw ky
ikhw, jI hzUr kI hukm hY? im`tI ku`t ky, iGau pw ky, koTy qy cV@ ky gLIAW muMd[
pKMfI j`t dy dyKidAW, pUrn idvwnI msqwnI AvsQw c, hukm mMinAW igAw[ pKMfI j`t ny
Gry Aw ky, Gr vwlI dbkw mwirAw, im`tI ilAw[ aus ikhw, im`tI isr c mwrnI
hY[ aus ikhw, AwKy qW l`g jwieAw kr, bhuq zrUrI g`l hY, mYN kbIr swihb qoN is`iKAw
lY ky AwieAw hW kbIr swihb jI dw nwm lYx qoN, aus ny im`tI ilAWdI[ auh kihMdw QwpI
nwl ku`t ky kpV Cwx kr auh kihMdI, qyry isr c mwrU QwpI, pu`Ty kMm krwauNdw hYN
mUrK ikhw, ieh kbIr swihb jI dw mMqR zrUr hI mMnxw kr pUrn Bgq jI dw nwm lYx qoN
auh ku`tx l`g geI[ Pyr ikhw, iGau pw ky guMn[ kihMdI qyrw qW idmwg p`uTw ho igAw
ikhw qUM iGau pw, kbIr swihb dy bcn &ur jwxgy ieauN kih ky iGau puAw ilAw[ Pyr
www.Gursevak.com

401

q`qkrw

ikhw, b`dl bhuq hn, koTy qy cV@ ky gLIAW muMd dy kihMdI muMifE quhwfy ipau dw mgz
^rwb ho igAw, CyqI sMgl lwau muMifAW ny ku`t ky, sMgL lw ky bMn@ idqw[ AMqrjwmI sRI
kbIr swihb jI tihldy 2, aus koLy cly gey, kihMdy, ikauN kbIr bxnw hY? kihMdw
mhwrwj! myrw KihVw Cufwau, hux Awp jI dy AwKy l`gWgw kbIr swihb jI ny aus koL
bwxI pV@I, ikhw, hux ies dw kmL TIk ho igAw hY, ies C`f idau[ myhr krky Cufw
idqw[ so sRIr kbIr swihb dI rIs krky sMq bxnw cwhuMdw sI[ XQw:- siqgur kI rIsY,
hoir kcu ipcu boldy; sy kUiVAwr kUVy JiV pVIAY] jIv bVy hI qrly lYNdw hY, ikvyN v`fw bxy,
myrw js pUjw hovy, Dn pdwrQ imly[ jy dMB pKMf krky mwieAw Dn dOlq pdwrQ gRihx
krdw hY, qW ies BwrI fMf imldw hY[ XQw:- kbIr.Avrh kau aupdysqy; muK mY pir hY
ryqu] rwis ibrwnI rwKqy; KwXw Gr kw Kyqu]
mY jwixAw vf hMsu hY; qW mY kIqw sMgu] jy jwxw bgu bpuVw; jnim n ByVI
AMgu]123]1. {m 3] mY jwinAw. vf hMsu hY; qw mY kIAw sMgu] jy jwxw. bgu bpuVw; q
jnim n dydI AMgu]2] vwihgurU mh`ly qIjy jI dy ieh gurbwxI jI, slok vfhMs kI vwr c,
AMg 585 qy hn, aupdyS isDWq ie`k hI hY[} ie`k dMBI, pUrn sMq jI dy pihrwvy c, pUrn
Bgq jI dy pws AwauNdw, Awp jI sMq jwx ky aus dw qih idloN Awdr siqkwr krdy [ XQw:mn qn AMqir; ismrn gopwl] sB aUpir; hovq ikrpwl] bwhroN pihrwvy krky sMq dw
jIvx igirAw sI, mMdkrm krdw PiVAw igAw[ syvkW ny Awp jI d`isAw, Awp jI ny,
rwm jI dy crn- kmlW c lIx ho ky, ieh slok aucwirAw, ijs qoN iezq ie^lwk vwly
jIvx dI SuB ipAwrI is`iKAw hY:- hy ipAwirE! (mY)dwsn dws ny jwixAw, ieh (vf)v`fw
(hMsu)q`q byqw, bRhmigAwnI sgl kI rInw] ismrx c lIn mhWpurS hY[ qW (mY)dwsn dws
ny ies dw sMgu kIqw hY[ jy dwsn dws ieh (jwxw)jwxdw, ieh (bpuVw)bysmJ qu`C
(bgu)bZlw pKMfI hY, qW Awpxy pws kI ibTwauxw sI? Apny swry jnim c, ies nwl
(AMgu)ipAwr nwl n (ByVI)imlxw krdw[
mY jwixAw vf hMsu hY; qW mY kIqw sMgu] jy jwxw bgu bpuVw; jnim n ByVI
AMgu]123]2. (mY)dwsn dws ny jwixAw, ieh sRIr (vf)v`fw suMdr sohxw hMsu hY, qW mY ies
dw sMgu kIqw, bVy lwf ipAwr nwl pwiLAw poisAw, jy (jwxw)jwxdw, ieh kwm kRoD loB moh
ivkwr AOgux JUT inMdw eIrKw krn vwlw (bpuVw)qu`C nIc (bgu)bZlw pKMfI hY, jnim qoN lY
ky ies nwl (AMgu)ipAwr n (ByVI)imlwauNdw[ Bwv sRIr dy AwKy n l`gdw, sRIr ivkwr mMgdw
hY, A`KW rUp dyKx B`jdIAW hn, kMn inMidAw v`l jWdy Aw, zbwn JUT bolx v`l jWdI hY [
ieauN AOguxW v`l qIbr ho ky l`g irhw pKMfI, siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI dy
crn- kmlW qy pY ky hMs bx jWdw hY[
www.Gursevak.com

402

q`qkrw

ikAw hMsu ikAw bgulw; jw kau ndir Dry] jy iqsu BwvY nwnkw; kwghu hMsu kry]124])
au~prly slok nwl imlvw pRkrx hox kwrn, prm pUjnIk siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI, BweI
gurdws swihb jI qoN AMg 91 qy mh`ly pihly jI dw slok ieauN ilKvw rhy hn:- m 1]
ikAw hMsu ikAw bgulw; jw kau ndir kryie] jo iqsu BwvY nwnkw; kwghu hMsu kryie]2]}
sB qy vfw siqguru nwnku; ijin kl rwKI myrI]) gusweI. prqwpu quhwro fITw]) iKn mih.
Qwip auQwpnhwry; kudriq kIm. n phI]) Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw;
inrgunu rhqw]) vwihgurU inrgux bRhm jI dy srgux srUp, DMn gurU nwnk dyv mhwrwj swihb
jI Akwl purK dw AiDk qoN AiDk pRqwp jxw rhy hn[ hy ipAwirE! Akwl purK jI, ijs
qy myhr BrI (ndir)ing@w (Dry)Drdy hn, auh (ikAw)kI (bglw)pKMfI lokW CLx vwlw,
pr igRih ivkwrI hovy, aus (hMsu)q`q byqw mhWpurS bnwauxw (ikAw)kI Ascrj hY? jy
(iqsu)Akwl purK vwihgurU jI Bwvy, qW prweI inMdw rUp ivStw Kwx vwLy, AMdroN bwhroN
pwpW krky kwLy (kwghu)kW qoN hMsu bxw idMdy hn[ kW vWg hr vyLy kauVw boldw hY[ XQw:ijhvw rMig nhI hir rwqI; jb bolY qb PIky] fwky kql XwrI mMd- krm Cufw ky (hMsu)q`q
byqw, bRhmigAwnI sgl kI rInw] mhwpurS bxw idMdy hn[ gurduAwrw sRI du`K- BMjnI byrI
swihb jI, prmpUjnIk s`cKMf hrI srUp sRI drbwr swihb jI dI pRkrmw c suBwiemwn
hn[
swKI pqIbRqw bIbI rwj kOr (rjnI) jI:- rwj pu`qRI huMidAW, Awpxy ipMgly pqI jI KwrI
c r`K ky, ipMf 2 iB`iKAw mMg ky aus dI syvw kIqI[ du`K BMjnI byrI hyTW pqI jI dI KwrI
r`K ky, quMg ipMf coN iB`iKAw mMgx gey[ du`K BMjnI byrI hyTW CotI C`pVI c AMimRq sI, vswKI
dI sMgRWd sI, ies ny KwrI c bYiTAW Ascrj kOqk dyiKAw, kW AMimRq c nhw ky hMs bx
rhy hn[ ies ipMgly ny cwA nwl ieSnwn kr ilAw[ sRIr dw kohV dUr ho igAw[ cwA nwl
^uSI 2 KwrI mUDI krky au~pr bYT igAw[ bIbI jI iB`iKAw mMg ky Awey[ ieh h`isAw, bIbI
jI ny qwV ky ikhw, myrw ipMglw pqI ik`Qy hY? qyry sq Bwg l`gy hn, mYN hI qyrw pqI
hW[ ies ny ikhw, qUM myry rUp qy mwVI ing@w kIqI hY, mYN siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI pws
&irAwd krWgI[ rOLw sux ky siqsMgq iek`TI ho geI[ siqsMgq smyq gurU pRmysr jI dy
s`cy crn kmlW c phuMcy[ prmpUjnIk siqgurU swihb jI TIk ausy AsQwn qy Awey, smwDI
c bYTx qoN ieh quk idl idmwZ c AweI[ AMimRqsru siqguru siqvwdI; ijqu nwqY. kaUAw
hMsu hohY] sRI gurU jI ny ieh SuB vIcwr kIqI, DMn vwihgurU siqgur U rwmdws swihb jI ny
AMimRq sRovr dI mihmw ilKI hY, ik ijs c nhwauxy krky kW BI hMs ho jWdy hn, ikhw, hy
v`fBwgx! qyrw ieh hI ipMglw pqI hY[ qyry pqIbRqw Drm qy gurU BgqI dI idRVqw qy prm
pRsMn ho ky, DMn siqgurU rwmdws swihb jI ny Bwg lwey hn, ijs krky siqgurU rwmdws sRovr
www.Gursevak.com

403

q`qkrw

BI pRgt ho gey hn[ siqgurU swihb jI ny imhr krky ies dy ipqw dunIcMd bulw ky
bIbI jI rwj BI duAw idqw[
srvr pMKI hykVo; PwhIvwl pcws] iehu qnu lhrI gfu iQAw; scy qyrI Aws]125]
sMswr rUpI (srvr)sRovr c (hykVo)ie`k, jIv rUp (pMKI)pMCI nMU, (PwhIvwl) Pswaux vwly,
kwm kRoD loB moh hMkwr AOgux, s`p ib`CU Syr biGAwV Awid (pcws)pMjwh Bwv bhuqy hn[
XQw:- kbIr. hrnw dUblw; iehu hrIAwrw qwlu] lwK AhyrI. eyku jIau; kyqw bMcau
kwlu]53] AQvw pMj krm ieMdRy, pMj igAwn ieMdRy, cwr AMqhkrx, cOdW hI ienW dy ivSy,
cOdW hI ienW dy dyvqy, pMj kwm Awidk iqMn gux ieh pMjwh hn[
iehu qnu lhrI gfu iQAw; scy qyrI Aws]125] dwsn dws dw iehu qnu AOguxw ivkwrW
dIAW BYVIAW vwSnw rUp lihrW dI (gfu)m`CI (iQAw)ho igAw hY, scy vwihgurU jI! dwsn
dws (qyrI)Awp jI dI hI Aws hY, ikRpw krky, ien@W AOguxW ivkwrW qoN bcwA lau jI[
kvxu su AKru. kvxu guxu; kvxu su mxIAw mMqu] kvxu su vyso. hau krI; ijqu. vis AwvY
kMqu]126] (su)auh (kvxu)ikhVy AKru hn? (ijqu)ijs krky (kMqu)pqI vwihgurU jI, vis
Awaux? ArQW sihq gurbwxI siqgurU gRMQ swihb jI dy smUh jo (su)sRyst AKru hn, prm
piv`qR A`Kr 2 qy, pUrn gurU Bwvnw Dwr ky, surq AMdr q`kxy, surq AMdr itkwA ky r`Kxy,
AMdr vswauxy krky pqI jI vis AwauNdy hn[ (kvxu)ikhVy SuB guxu hn? siq sMqoK dieAw
Drm inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw
inrlypqw Awid, sRb ivAwpI mhW ivsmwd, AnMq SuB gux jo gurbwxI jI c kQn kIqy hn[
ien@W Dwrny krky pqI jI vis AwauNdy hn[ auh (kvxu)ikhVw (mxIAw)SRomxI (mMqu)mMqR hY?
gurbwxI jI dy smUh A`Kr lgW sRyst (mxIAw)sRomxI vwihgurU (mMqu)mMqR jI hn[ ijn@W krky
pqI jI vis AwauNdy hn[ XQw:- vwhu vwhu bwxI inrMkwr hY; iqsu jyvfu, Avru n koie]}
kvxu su vyso. hau krI; ijqu. vis AwvY kMqu]126] (hau)dwsn dwsI (su)auh
(kvxu)ikhVw (su)sRyst (vyso)ilbws Dwrn (krI)kry? (ijqu)ijs krky (kMqu)pqI vwihgurU
jI, vis (AwvY)Aw jwx[ au~qR:- pMjW ipAwirAW duAwrw KMfy bwty dw AMimRq Ck ky, pMj
kkwr, au~cy dumwly sihq ^wlseI ilbws Dwrn krky pqI vwihgurU jI, vis Awauxgy [
XQw:- ^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws] ^wlsw myro; muK hY AMgw] ^wlsy
ky hON; sd sd sMgw] ^wlsw myro; ieS suihrd] ^wlsw myro; khIAq ibrd] ^wlsw myro; pC
Ar pwqw] ^wlsw myro; suK Aihlwdw] ^wlsw myro; im`qr sKweI] ^wlsw mwq ipqw;
suKdweI] ^wlsw myrI; soBw sIlw] ^wlsw bMD sKw; sd fIlw] ^wlsw myrI; jwq Ar pq]
^wlsw so; mw ko auqpq] ^wlsw myro; Bvn BMfwrw] ^wlsy kr; myro siqkwrw] ^wlsw myro;
sjn pRvwrw] ^wlsw myro; krq auDwrw] ^wlsw myro; ipMf prwn] ^wlsw myrI; jwn kI jwn]
mwn mhq myrI; ^wlsw shI] ^wlsw myro; swrQ shI] ^wlsw myro; kry inrbwh] ^wlsw myro;
www.Gursevak.com

404

q`qkrw

dyh Ar swh] ^wlsw myro; Drm Ar krm] ^wlsw myro; Byd inj mrm] ^wlsw myro; siqgur
pUrw] ^wlsw myro; s`jn sUrw] ^wlsw myro; buD Ar igAwn] ^wlsy kw; hau Dro iDAwn]
aupmw ^wlsy; jwq n khI] ijhvw eyk; pwr nih lhI] sys rsn; swrd sI bu`D] qdp; n
aupmw brnq suD] Xw mY; rMc n imiQAw BwKI] pwrbRhm gur nwnk swKI] rom rom; jy rsnw
pWaUN] qdp ^wlsw js; qih gwaUN] hO ^wlsy kw; ^wlsw myro] Eq poq; swgr bUMdyro]
^wlsw; Akwl purK kI &Oj] pRgitE ^wlsw; pRmwqm kI mOj] jb lg ^wlsw; rhy inAwrw]
qb lg; qyj dIau mYN swrw] jb ieh ghY; ibprn kI rIq] mYN n kroN; ien kI pRqIq])
rihxI rhY; soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[)
kvxu su AKru. kvxu guxu; kvxu su mxIAw mMqu] iksy v`fBwgy pRymI gursyvk jI ny Aw ky
pu`iCAw, sMswrI pqI v`s krn leI Dwgy qy mMqR pV@w ky, Dwgw pqI dy gL pw idMdIAW
hn, kwZz qy A`Kr ilK ky jMqR krky gL pwauNdIAW hn, mMqR pV@dIAW hn, ies v`fy
AprwD qoN ht ky pqI v`s krn leI AQvw pRmwqmw pqI jI v`s krn leI (su)auh
(kvxu)ikhVy jMqr dy AKru hn? (kvxu)ikhVw (guxu)Dwgw hY? (su)auh (kvxu)ikhVw
(mxIAw)SRomxI (mMqu)mMqR hY?
kvxu su vyso. hau krI; ijqu. vis AwvY kMqu]126] (hau)dwsn dwsI (su)auh
(kvxu)ikhVw (su)sRyst (vyso)ilbws Dwrn (krI)kry, (ijqu)ijs krky (kMqu)pqI vwihgurU jI,
vis (AwvY)Aw jwx?
invxu su AKru. Kvxu guxu; ijhbw mxIAw mMqu] ey qRY BYxy vys kir; qw vis AwvI
kMqu]127] pRSn sux ky pUrn bRhm srUp bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw]) inrgux bRhm c lIx, pUrn Bgq jI, hir myro ipru; hau hir kI
bhurIAw] rwm bfy; mY qnk lhurIAw]1]) kih kbIr.moih ibAwih cly hY; purK eyk
Bgvwnw] Anuswr pqI r`b jI v`s krn leI, sRb`q dy Bly ihq &urmw rhy hn:- kwgz qy
A`Kr ilK ky idMdy hn, aus jMqR kihMdy hn[ hr ie`k A`gy rom 2 krky (invxu)invxw,
AQvw hr vyly mn joV ky, ismrx kridAW, Akwl purK jI dy snmuK (invxu)inauxw, jMqR dy
(su)sRyst AKru hn[ XQw:- inmK inmK; Twkur nmskwrY] nwnk Ehu Aprsu; sgl
insqwrY]1] Kvxu guxu; {Axjwx Dwgy gMFW dy ky, aus qy k`uJ pVH ky bMn@wauNdy hn, jo Zlq
hY, pUrn Bgq jI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd DwZw dsdy hn:- kwrobwr c Gwtw pY jwvy,
grmI srdI du`K kubol, mrn dw kSt (Kvxu)shwrnw hI, (guxu)Dwgw bMn@xw hY[ ijvyN
prmpUjnIk DMn vwihgurU mh`lw pMjvW jI, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN,
au~bldI dyZc bYTx, q`qy ryqyqy bYTx, Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy au~cy DIrjDwrI sIs qy,
m`cdw 2 ryqw puAwaux, sVdI bldI m`cdI lohqy KV@n smyN JUry nhIN[ iKVy m`Qy Bwxw
mMinAw[ qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY] sRb`q Bwxw mMnx kurbwnI
www.Gursevak.com

405

q`qkrw

dyx dw sbk isKwieAw[ ijvyN AwpjI dI kurbwnI kmweI bhuq v`fI aucI pUrn vYrwgmeI hY [
XQw:- jo nru duK mY; duKu nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]) duK suK
auAw kY; smq bIcwrw] nrk surg; rhq Aauqwrw]) suKu duKu dono.sm kir jwnY; Aauru mwnu
Apmwnw] hrK sog qy rhY AqIqw; iqin jig qqu pCwnw]1]) suKu duKu ijh prsY nhI; loBu
moh AiBmwnu] khu nwnk. sunu ry mnw; so mUriq Bgvwn]13]) ;ijhbw mxIAw mMqu]
(ijhbw)zbwn krkyy, (mxIAw)SRomxI (mMqu)vwihgurU mMqR hr smyN jo aucwrny hn, pqI r`b jI
v`s krn leI ieho hI mMqR dw pV@nw hY[
ey qRY BYxy vys kir; qw vis AwvI kMqu]127] hy gursyvk rUp BYxy! invxu Kvxu ijhbw
mxIAw mMqu (ey)ieh (qRY)iqMn SuB gux Dwrn rUp (vys)ilbws Dwrn kir, qw (kMqu)Akwl purK
jI Aqy sMswrI pqI vis (AwvI)Awauxgy[ dMBI bMdy bIbIAW 127 vyN slok dw ^Ub AiBAws
krky inhwl hovx[ XQw:- sBu ko qyrY vis; Agm Agocrw] qU Bgqw kY vis; Bgqw qwxu
qyrw]) myrI bWDI.Bgqu CfwvY; bWDY Bgqu.n CUtY moih] eyk smY.mokau gih bWDY; qau Puin mo
pY,jbwbu n hoie]) kbIr. mnu inrmlu BieAw; jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq
kbIr kbIr]) rb Bgqw ny vis kIqw; pw ky pRym forIAW[ {swKI:- ie`k mhW mUrK j`tI dy
pqI pqw sI ik A`vl drjy dw pKMf krdI hY[ auh mtI koLy cr@I c luk igAw, rwq
jw ky bolx l`gI, hy bwbw mtI vwilAw! myrw pqI AMn@w ho jwvy [ luky ny ikhw, ie`k
mhInw r`jvW kVwh KuAw[ kVwh nwl rjwaux l`gI, j`t ho jwey AMn@W mOjW mwxw, dwxy
bycW[ qIh idn ho gey, kihMdw, b`s ing@w ^qm ho geI[ j`tI ny mMjw fwh id`qw[ Koqy
AMdr vwV ley, bohl jo^x l`g gey, j`t mclw bYTw sI, ijMdw lw ky, fwgW nwl BMn ky su`t
id`qI, KooiqAW vwilAW qy KooiqAW BI ku`itAw, kihMdw, cMdrI AMDw krnw locdI hY, GroN
bwhr k`F id`qI, C`utV ho geI[ ieauN bhuqIAW jnwnIAW, pqIAW Zlq cIzW KuAw ky, ku`J
isr c pw ky, mwr AQvw pwZl kr idMdIAW hn[ ijvyyN gux- hIx mMdBwgxW, dMBIAW koLy
jWdIAW hn[ SuB gux Dwrn dI bjwey, pqI v`s krn leI, dMBIAW qoN jMqR mMqR qMqR tUxy
Dwgy krwauNdIAW hn[ Dwgw gMFW dy ky aus qy k`uC pVH ky bMn@dy hn[ pqI dI AwigAw mMnx,
syvw krn dI bjwey, aus pwZl krnw jW mwrnw ieh sB v`fy gunwh mhW pwp hn[ ien@W
pwp krmW qoN rokx leI, SuB gux kQn krdy hn, ijs krky sMswrI pqI Aqy vwihgurU pqI
jI v`s Aw jwx[ dMBI BI jMqR mMqR qMqR AOgux iqAwg ky, SuB gux Dwrn krky, vwihgurU pqI
jI pRwpq krky inhwl hovx jI[}
miq hodI; hoie ieAwxw] qwx hody; hoie inqwxw] Axhody; Awpu vMfwey] ko AYsw; Bgqu
sdwey]128] siqgurU gRMQ swihb s`cy pwiqSwh jI, Apxy prm ipAwry gursyvk jI dy idl
idmwZ c hr vyly gurbwxI Byjdy hox, miq bRhm jI c lIx ho ky mhW mhW ivsmwd hovy,
suMdr mnohr AMimRq kQw kIrqn vI krdy hox, byAMq hI gurbwxI dy BMfwry zbwnI cyqy hox [
www.Gursevak.com

406

q`qkrw

sbr AMdir swbrI; qnu eyvY jwlyin@] hoin njIik Kudwie dY; Byqu. n iksY dyin] Anuswr pUrn
sbr pRwpiq au~qm gurmiq miq (hodI)huMdI (hooie)hovy, Pyr BI (ieAwxw)Anjwx bysmJ
inAwxw bwirk hooie jwvy[ XQw:- myry rwm. hm bwirk; hir pRB ky hY ieAwxy]
qwx hody; hoie inqwxw] bhuq v`fw (qwx)bl (hody)huMdy (inqwxw)bl rihq hoie jwvy[
Awp qoN mwVw, iP`kw boly, aus BI jry[ ijvyN bwbw bic`qR isMG swihb jI ny jsvwrIAw dy
hwQI dIAW qvIAW ivMn@IAW, bwbw audy isMG swihb jI ny fyF l`K POj c jw ky, zwlm hMkwrI
kysrIcMd dw isr v`F ky ilAWdw[ ipAwry mohkm isMG jI ny hwQI dw suMf v`iFAw, ieqnw bl
hox qoN BI, Awpxy bl dw hMkwr n kry[ XQw:- Aiq sUrw; jy koaU khwvY] pRB kI klw ibnw;
kh DwvY] bl huMidAW BI khy, mhwrwj Awp jI dI ikRpw hI ikRpw hY [ XQw:- BeI jIq myrI]
ikRpw kwl kyrI] dunIAW rcx dw, rozI dyx dw, lY krn dw vI bl hovy[ Pyr vI inqwxw
bx ky rhy[
Axhody; Awpu vMfwey]) vwihgurU gurmMqR hY; jip haumY KoeI[) rhq rhq; rih jwih
ibkwrw] gur pUry kY sbid Apwrw] swDsMgq krky, suAws 2 nwm ismrn, kIrqn kQw, gurU
syvw krky, jIvq imrqk ho ky, (Axhody)BYVY (Awpu)hMkwr gur ikRpw nwl (vMfwey)nws kry[
Awpxy Awp Drm leI gurU leI, isK pMQ leI vMfw dyvy, Bwv Apxw sIs sB ku`J kurbwn
kry[ vwhu 2 ijvyN bwbw bMdw isMG bhwdr jI dy swhmxy Srq r`KI,dIn kbUl kr, nhIN qyry
swhmxy, qyry b`cy dw kwljw k`F ky, qyry muK c dyvWgy[ qyrw mws jMmUrW nwl iK`cWgy[ aus
vyly, Axhody Awpu vMfwey] jIvq Bwv qoN mr ky, gurU goibMd isMG swihb jI mhwrwj jI dw
hukm mMinAw[ bwby jI dy swhmxy aun@W dy b`cy dw kwljw k`F ky, muK c idqw[ aun@W dw mws,
q`qy lwl jMmUr nwl iK`icAw igAw[ iPr vI pRvwh nhIN kIqI[ ieauN Awpu vMfw dyvy[ ijvyN
rwie bulwr jI ny AwpxI pJ`qR sO eykV zmIn, DMn siqgurU nwnk dyv swihb dy nwmu, cwA
nwL luAw idqI[ ieh Awpu vMfwauxw hY, pIr buDU Swh ny Awpu vMfw id`qw, bwby ingwhIey jI ny
Awpu vMfw id`qw[ eysy qr@W gurU leI kurbwnI dyvy, dUijAW vI Awpu vMfwey dw aupdyS dy ky,
aun@W qoN vI gurU prmysr leI kurbwnI duAwvy[
ko AYsw; Bgqu sdwey]128] ijhVw gursyvk ipAwrw, mn nIvW miq au~cI huMdI qoN BI,
indwn mUrK bwirk bx ky rhy, bl huMdy bl BYVy pwsy n vrqy, BYVy hMkwr nws kry, ien@W
SuB guxW vwlw, (ko)koeI ipAwrw AYsw gurmuiK gursyvk Bgqu (sdwey)khwvy[ XQw:nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) mwrU mhlw 5] mwn moh Aru loB ivkwrw;
bIE.cIiq n GwilE] nwm rqnu guxw hir bxjy; lwid vKru lY cwilE]1] syvk kI; EVik
inbhI pRIiq] jIvq swihbu syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq]1] rhwau] jYsI AwigAw kInI
Twkuir; iqs qy, muKu nhI moirE] shju Andu riKE igRh BIqir; auiT auAwhU kau
dauirE]2] AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb
www.Gursevak.com

407

q`qkrw

kw; so mwQY ly mwinE]3] BieE ikpwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu syvku.sPlu
Ehu AwieAw; ijin nwnk.Ksmu pCwqw]) so syvku; jo lwieAw syv] iqn hI pwey; inrMjn
dyv]) ijQY Ehu jwie.iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY.sB pwpI qirAw]) jo ikCu Twkur
kw.so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau ]) mul KrIdI lwlw golw; myrw nwau sBwgw]
gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu lwieAw iqqu lwgw]) murdw hoie murId; n glI hovxw[
swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId; n
Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId,pg mil Dovxw[ syvk hoie
sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw])
bY KrIdu; hau dwsro qyrw] qUM Bwro Twkuru; guxI ghyrw]) gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI
AwigAw; mn mih shY] Awps kau; kir kCu n jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd iDAwvY] mnu
bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau hoq;
prwpiq suAwmI] ApnI ikpw; ijsu Awip kryie] nwnk so syvku; gur kI miq lyie]2]
iP`kw- ieku iPkw. n gwlwie; sBnw mY scw DxI] ihAwau. n kYhI Twih; mwxk sB
Amolvy]129]) iks hI. mMdw AwiK n clY; sic Krw sicAwrw hy ] Anuswr iksy ieku BI
iPkw bcn n (gwlwie)bolxw kry[ (sBnw)swirAW (mY)iv`c s`cy (DxI)mwlk ivAwpk
vwihgurU jI vsdy hn[ XQw:- qU vf dwqw;AMqrjwmI] sB mih rivAw; pUrn pRB suAwmI])
sB mih riv rihAw.pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI]) iP`kw bolxy krky qn mn iP`kw
sRIr rogI sogI ho jWdw hY, auDro auDrI isr lih jWdy hn[ iP`kw bolx nwl gMdy zrwsIm sRIr
c pYdw ho jWdy hn[ iP`kw bolx vwlw, Awp ^uAwr, dUijAW BI ^uAwr krdw hY[ XQw:nwnk. iPkY boilAY; qnu mnu iPkw hoie] iPko iPkw sdIAY; iPky iPkI soie] iPkw drgh
stIAY; muih Qukw iPky pwie] iPkw mUrKu AwKIAY; pwxw lhY sjwie]) m 3] sbdY. swdu n
AwieE; nwim. n lgo ipAwru] rsnw iPkw bolxw; inq inq hoie KuAwru] nwnk. ikriq
pieAY kmwvxw; koie n mytxhwru]2]) ijqu boilAY. piq pweIAY; so boilAw prvwxu] iPkw
boil. ivgucxw; suix mUrK mn Ajwx]) Awpu Cofih. qW shu imlY; scw eyhu vIcwru] haumY
iPkw bolxw; buiJ n skw kwr]
ihAwau. n kYhI Twih; mwxk sB Amolvy]129] hy ipAwirAw! iP`kw bol ky, kql
krky, prwieAw h`k dbw ky, Zulwm bxw ky, zor zulm qS`dd ih`k D`kw krky (kYhI)iksy dw
(ihAwau)ihrdw n (Twih)Fwhuxw kr, ikauNik swirAW dy ihrdyc (Amolvy)Amolk
(mwxk)pRkwS srUp vwihgurU jI vsdy hn, sB sRIr vwihgurU jI dy (Amolvy)Amolk hIry
jvwhrwq hn[ iP`kw bol ky aun@W iP`ky nw bxw, Awpxy sRIr ieMdRIAW iP`ky rogI duKI n
bxw[
sBnw mn mwixk; Twhxu mUil mcWgvw] is`k- jy qau. iprIAw dI isk; ihAwau. n
www.Gursevak.com

408

q`qkrw

Twhy khI dw]130] sBnw dy mn c, mwixk vWg Amolk (mwixk)pRkwS srUp Ajpw jwp
vwihgurU jI hn, iP`kw bol ky, kql krky, h`k dbw ky, Zulwm bxw ky, qS`dd krky, iksy dy
BI idl (Twhxu)Fwhuxw (mUil)kdwicq (mcWgvw)cMgw nhIN[ prm ipAwr nwl iP`kw bolxo
mn@w kIqw hY[
is`k- jy qau. iprIAw dI isk; ihAwau. n Twhy khI dw]130] hy gursyvk ipAwry jI!
jy kr (qau)Awp jI (iprIAw)ipAwry vwihgurU jI dy imlx dI, iq`KI (isk)cwh SuB ie`Cw
hY qW qUM iP`ky kOVy bcn bol ky, inrdoS jIAW swV &Uk ky, inrdoS bIbIAW cu`k ky zulm
krky (khI)iksy dw BI (ihAwau)irdw n (Twhy)Fwhuxw duKwauxw kr]130] jy qau. iprIAw dI
isk; ihAwau. n Twhy khI dw] quk pV@ ky, jy swkq cwl c`lx fygx leI mMd - krm krn
khy, ik myrw idl nw Fwh, aus dy AwKy nhIN l`gxw[ swkq qoN dUr hI rihxw hY, mn
kwbU krn leI ieh jwp jpxw hY:- DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk, koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; ShIdW dy isrqwj, s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn
hn, hux au~bldI dyZ c bYT rhy hn, hux q`qw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy sIs qy
puAw rhy hn, hux sVdI bldI m`cdI loh qy KV@ rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU
s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb mhwrwj jI DMn hn, hux Awp jI Awpxw sIs kurbwn
kr rhy hn[ Awp jI dy sIs swihb jI dwsndwsI dy isr qy hux sj rhy hn jI[) Awsw
rwg 488 qy, prmpUjnIk bwby jI dy ieh do sbd hn:- idlhu muhbiq ijMn@; syeI sicAw])
bolY syK PrIdu; ipAwry Alh lgy])(AMg 794 qy rwgu sUhI c ieh do sbd hn:- qip qip
luih luih; hwQ mrorau] bwvil hoeI; so shu lorau] Aqy byVw. bMiD n sikE; bMDn kI vylw]
Bir srvru. jb aUClY; qb qrxu duhylw]1] ie`Qy SuB slok 130) k`ul 134 sbd slok hn[
vwihgurU] hy gurqw ibrwjmwn vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI! gurU rUp ^wlsw pMQ swihb
jIE! imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr AwpjI dy prmpiv`qR s`cy
crnkmlW qy m`Qw r`K ky, mUMhc Gwh lY ky Aiq hI inmRqw dInqw AwzzI gRIbI nwl,
dwsndws AikRqGx muAw&I mMgdw hY[ ijqny sRIr dy rom hn, jy AwpW ieqny sRIr DwrIey,
ijqny aun@W sRIrW dy rom hox, iqqny hor sRIr DwrIey, ieauN bwr 2 sRIr Dwr ky prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihbjI Awpxy isr idMdy jweIey, qW BI AwpW s`cy pwiqSwh jI dw krzw nhIN moV
skdy[ XQw:- hmrY msqik dwgu dgwnw; hm krj gurU bhu swFy] dwsndws, sdw sdw; iehu
BUlnhwru] nIc kIt ikRm hY[ jau pY hm n pwp krMqw; Ahy Anqw] piqq pwvn; nwmu kYsy
huMqw] gunwhgwr dwsndws gRIb qy Agm Apwr ikRpw krky b^S lYxw, isrqy imhr BirAw
h`Q r`Kxw, SuB AsIsW b^SxIAW[ dwsn dws sRb`q pRymIAW dy crnkml c`t ky, crnkmlW
qy m`Qw r`K ky AsMK isrW dy kysW nwl crn JwV@dw hY [AsMK zbwnW nwl crn c`t ky pRym
bynqI krdw hY[SuB s`cI syvw krn dw cwA auqSwh b^Sxw[gurU syvw sMpUrn krwauxI jI[
www.Gursevak.com

409

q`qkrw

You might also like