Professional Documents
Culture Documents
K thut o lng
1.
Mc ch mn hc
Nghin cu c s k thut o lng v vic m bo c
s cho cc th nghim.
Nguyn tc hot ng ca cc phng tin o, cc
phng php o cc i lng vt l
Cc phng php nh gi sai s ca kt qu o, cc c
s tiu chun ho v chng thc.
Hnh thnh kinh nghim tin hnh th nghim o, kinh
nghim lm vic vi cc phng tin o c trnh nh
gi kt qu o v sai s php o.
Tn hiu o
Cc iu kin o.
n v o va chun mu
Phng php o va Phng ti n o
Ng i quan s t v nh gi k t qu
nh ngha v o lng
Theo php lnh O LNG ca nh nc CHXHCN
Vit nam
Chng 1- iu 1: o lng l vic xc nh gi tr ca i lng
cn o
Chnh xc hn: o lng l mt qu trnh nh gi nh lng ca
mt i lng cn o c kt qu bng s so vi n v o
i lng o c:
Vi mt i lng cn o l X ta c th tm c mt i
lng X cho
m.X >X v (m-1)X =X
hay ni cch khc
nh x c X vo tp s t nhin {N} vi o X
Nguyn Th Lan Hng
Ax =
X
X
X = Ax X
X: i lng cn o.
X0: n v o.
Ax: Gi tr bng s ca i lng cn o.
Qu trnh so snh i lng cn o vi
mu cho ra kt qu bng s
C th o mt i lng
vt l bt k c
khng???
Nguyn Th Lan Hng
Phng trnh c bn
Mun o gi tr ca mt i lng vt l bt k phi
chuyn i i lng ny sang mt i lng vt l
khc c th so snh c gi tr ca n vi mu
Hai loi chuyn i:
i lng in
in
i lng khng in
in
Cng c: cm bin (sensor, chuyn i s cp)
V d : o ng su t c h c c a m t d m b
tng ch i l c
R
l
= f
R
l
Nguyn Th Lan Hng
V d (2)
Khi P cha tc ng, cu cn bng
Ura = 0
U =
R
R
R
l
= f
R
l
(R ) = f ( l )
R
= + KP + m
l
U??
R
R
=
Rtz R
CM??
KP : H s poisson.
m : H s t l.
i vi kim loi : KP = 0,24 4.
Nu th tch V=l.S khng thay i trong qu
tr nh bin dng th KP = 0,5 v b qua m.
Nguyn Th Lan Hng
10
Xc nh c tnh ca dy dn in
, cha bit.
o in tr nhit 200C, t1 v t2
H 2 phng tr nh 2 n v .
rt = r
r = r
t
[ + (t
[ + (t
) + (t
) + (t
Cc php o
trc tip???
Nguyn Th Lan Hng
11
NX
N0
N
N
12
13
V d
C mt vnmt c khc nh sau:
150V tng ng 100 vch
Gi tr
Gi tr
100
vach / V
150
100
Nx
= 120 :
150
N0
X = 120
C=
150
= 120.1,5 = 180 V
1000
1
= 1,5 / vach
N0
gi l hng s ca volmt
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Thit b o (2)
T chc qun l m bo o lng
Thit b o l mt thit b c bit, n c qun ly theo php lnh
Nha nc. Nha nc ra nhng quy nh v qun ly thit b o, nh
,
t tiu chun hay khng t tiu chun, c
lu hnh hp php hay khng. Phi m bo vic truyn chun c th
xung n nhng ni cn thit m bo cho vic nng cao cht lng
ca cc sn phm cng nghip vi yu cu ngy cng cao.
Cc tiu chun chung nht ca mt thit b o
Gia tr o va khong o
Sai s v chnh xc
Cc tiu chun khc
Ngoai hai tiu chun v nhay, chnh xc cua thit b o con phai xt
n c tnh ng, tn hao cua thit b v cc ch tiu c bit i vi tng
thit b.
Cc ch tiu chuan nay l nhng ch tiu ph nhng co nhng lc tr
thanh ch tiu quan trong.
Nguyn Th Lan Hng
23
24
2.1.n v v h n v chun(1)
H n v SI gm 7 i lng chnh
25
n v v h n v (2)
Bi s v c s ca n v
26
nh ngha 7 n v c bn
a. Chiu di:
b. Khi lng:
27
nh ngha 7 n v c bn (2)
e. Nhit (nhit ng): l
im ba ca nc nguyn cht.
1
273,16
nhit nhit ng ca
28
Bng cc n v dn xut
29
Mt s n v ngoi n v hp php m vn s
dng
n v
Quy i ra SI
Quy i ra SI
n v
Inch
2,54. 10-2m
Fynt
4,536 . 10-1kg
Foot (pht)
3,048. 10-1m
Tonne
1,0161. 103kg
Yard (Yat)
9,144 . 10-1m
Fynt/foot2
4,882kg/m2
Mille (d m)
1,609km0
Fynt/foot3
1,6018510 kg/m3
Mille (h i l)
1,852km
Bari
1.106 N/m2
"Inch vung
6,4516.10-4m2
Torr
Foot vuong
9,290.10-2m
Kilogam l c
9,8066N
Calo
4,1868J
7,457.102 W
Inch kh i
1,6384.
Foot kh i
2,832 . 10-2m3
M l c
Galon (M )
3,785. 10-3m3
Kilowatt gi
Galon (Anh)
4,5 10-3m3
Thermie
1,0551 . 103J
1,602 . 102J
Gauss
1.10-4 T
Maxwell
1.10-8Wb
10-5m3
3,60 . 106J
30
2.2.Chun v mu
thng nht c n v th ngi ta phi to c mu
ca n v y, phi truyn c cc mu y cho cc thit
b o
thng nht qun l o lng, m bo o lng cho
cng nghip, thng mi, v i sng, mi quc gia u t
chc h thng mu chun v truyn chun ca quc gia
.
Cc hng s vt l dng lm chun
Chun mu mt
Chun mu v khi lng
Chun mu v thi gian v tn s.
Chun mu v cc i lng in.
Nguyn Th Lan Hng
31
nh ngha - chun
Theo tiu chun Vit Nam (TCVN) 6165 -1996 chun o
lng (measurement standard) hay vn tt l chun, c
nh ngha nh sau: Chu n
Phn loi
Chun u (Primary standard)
Chun th (Secondary standard):
Chun bc I:
Chun bc II:
Theo cng
mt i lng
32
33
34
K
hiu
Tc nh sng
trong chn khng
in p, dng
in
Kj-90
in p
RJ-90
in tr
in dung
in tch electron
Hng s Jozepson"
H s dn t
chn khng
trong
ng dng
Thi gian, tn s
chiu di
35
Mt s chun mu v cc i lng in
Chun dng in
Chun in p
Chun in tr
Chun in dung
Chun tn s
36
Mt s n v ngoi n v hp php m vn s
dng
n v
Quy i ra SI
Quy i ra SI
n v
Inch
2,54. 10-2m
Fynt
4,536 . 10-1kg
Foot (pht)
3,048. 10-1m
Tonne
1,0161. 103kg
Yard (Yat)
9,144 . 10-1m
Fynt/foot2
4,882kg/m2
Mille (d m)
1,609km0
Fynt/foot3
1,6018510 kg/m3
Mille (h i l)
1,852km
Bari
1.106 N/m2
"Inch vung
6,4516.10-4m2
Torr
Foot vuong
9,290.10-2m
Kilogam l c
9,8066N
Inch kh i
1,6384. 10-5m3
Calo
4,1868J
Foot kh i
2,832 .
10-2m3
M l c
7,457.102 W
Galon (M )
3,785. 10-3m3
Kilowatt gi
Galon (Anh)
4,5 10-3m3
Thermie
1,0551 . 103J
1,602 . 102J
Gauss
1.10-4 T
Nguyn Th Maxwell
Lan Hng
3,60 . 106J
1.10-8Wb
37
a.Chun dng in
38
Pht in p mt chiu
chun
Dung dch
in phn CdSO4
Tinh th
h
Pin mu Weston
Thy ngn
1.018636-0.6.10-4
Almangan Hg
(12,5%Cd)
Dy Pt
N-5.0.10-5N
N=0.04-0.08
Sc in ng ca Pin mu li thay i theo nhit theo Cng
thc:
Et = E20-4.610-5(t-20) 9.510-4(t-20)2 +1.0 10-5(t-20)3+..
Tri sc t ng hng nm l 1V/nm (microVolt)
Mu n p Quc gia c ly l gi tr trung bnh ca 20 (hoc
10) pin mu bo ho ny.
Nguyn Th Lan Hng
39
h
f
e
n- S cp chuyn tip Siu dn; h- Hng s Plank, ein tch Electron; f tn s sng in t cc ngn dng
ln lp chuyn tip siu dn ch-oxit ch tinh khit.
Lp chuyn tip trong bnh cch nhit nhit (24)K. Tn s sng in t cc ngn l 9 GHz.
in p trn mt lp chuyn tip (4-5) mV c tnh n
nh rt cao: c truyn so snh vi pin mu thng
qua mt phn p chnh xc (3.10-8) v tng hp c th
thit lp in p vo khong 1V ( so vi Pin mu) h
s khng n nh thp hn 5.10-8V.
40
Lp chuyn tip
41
Pht tn s chun
Nguyn l ca my pht thi gian hay tn s chun u da trn cng thc:
h = E E
h- hng s Plank; - l tn s;E1v E2 l hai mc nng lng trong khi chuyn mc.
Hin nay dng 3 loi mu nguyn t v thi gian: Xedi, Hitro, Rubidi
Bng tm tt cc c tnh ca cc mu thi gian hay s dng
c tnh
Xedi
Hitro
Tnh lp li
3.10-12
2.10-12
5.10-12
Tri
Rubidi
Thch anh
5.10-13
5.10-12
5.10-12
Rt nh
Rt nh
1.10-13
5.10-10
Tn s cng hng
9.192.631.770
1420405.751
30kg
400
Nhit lm vic
-20 +600C
0 500 C
106
1012
3600K
3000K
Nguyn Th Lan Hng
6.834.682.608
15
10
0 500 C
0 500 C
1012
3300K
42
Ch c cc nguyn t x di c
nng lng F = 4. mf = 0 mi i
vo bung chn khng, y
n qua 1 in trng u v
c nung nng ln bng tia
sng cc ngn, c tn s
9.162.631.770 Hz.
43
44
Chun in tr
T lu, in tr mu l mt b gm 10 cun dy manganin c
in tr nh mc 1 trong hp kn 2 lp y khng kh nn,
c gi tr 1,0000002 vi phng sai = 1.10-7.
Truyn in tr mu cho cc in tr khc bng cu 1 chiu.
T nm 1990, in tr mu c xc nh thng qua hiu ng
Hall lng t t (QHE), nh c hng s vt l von Klitzing.
Hng s von Klitzing c xc nh Rk-90 = 25,81280 vi sai
s 0,2.10-6. Phn t c b n ca mt QHE l mt planar
MOSFET mng trong mt mi trng nhit thp. 1-2K (2710C). T trng c t vung gc vi l mng bn dn c
cng t c m mt vi Tesla.
Nguyn Th Lan Hng
45
Hiu ng Hall
in p cm ng Hall t l vi
cng t cm B v dng in
i qua tm QHE
Dng in
Dn
in t
T cm
46
Chun in tr
Uh = Rk-90 I/i
Phn
t
QHE
in tr
truyn
chun
Rh =
Uh
= R k 90 / i
I
47
48
V d
Chun in dung
Chun in dung c thc hin bng t in tnh theo l thuyt Thompson Lambard. T gm 4 thanh thp ng knh 50mm di 500mm c trc song song v
nm trn nh hinh vung, gi a chng c 1 thanh mn chn tnh in t ngay
tm ca h nh vung: S thay i in dung ca t in (ca tng cp in cc) thay
i theo kho ng di chuyn ca thanh mn chn.
C =
1
1
ln 2L =
ln 2 L
2
2 0C 2
0: t dn ca khng k h, C = tc nh sng.
L o bng phng php giao thoa vi L = 100mm sai s 10-7. C=
0,4002443 pF, sai s khng qu 5.10-7.
in dung mu c truyn sang cc in dung khc bng cu xoay chiu.
T cc mu ny ta c th suy ra cc i lng in khc thng qua cc hp in
tr v hp in dung chnh xc cao.
49
50
51
52
53
54
55
56
57
Meter
m
Kilogram Second
k
s
Ampere
A
CIPM xc nh hng s
Josephson
KJ-90
Newton
N
Joule
J
Watt
W
Volt
V
Gi tr ca cc hng s vt l
i din quc gia v Volt ( mu 10V)
Nguyn Th Lan Hng
2e/h
J-Array
58
732B
734A
M u 10V
S o snh vi m ng J-A rray
thng qua M A P .
732B
752A
i din c lp
ca in p V
5700A
M u lm vic
D ng c o s dng (dch v cho R & D )
8842A
K h iu
= nh ngha
= T hit b thc nghim
= T hit b s dng v thng m i
= thit b thng m i
Nguyn Th Lan Hng
59
60
61
62
63
64
M
RO
P
AY
PL D OL
DIS ANNTR
CO
A/D
Co
D/A
nd
it
ion
Tim
SO
R
th
MaP
MO
ME
BU
S
RY
8P
48
Thit b o lng n l
PR
OC
ES
Te
m pe
T
OR
ratu
re
Flow
Con
Pres
su
re
Alar
m
ing
Con
ditio
tro
l Pa
ne
ns
ST
O
DI/
O
TI/
OP
ing
Nh sn xut quyt nh
c tnh my
65
Tch hp h thng
Hardware & Driver Software
Acquisition and Control
PC or
Workstation
Te
mp
era
tur
Flo
w
Co
Pre
ssu
re
Ala
rm
Co
nd
itio
ns
ST
OP
SCX
I-100
1
ntr
ol
Pa
nel
LabVIEW
Software
Analysis and
Presentation
SCXI
1140
SCXI
1140
SCXI
1140
SC
XI
1140
SC
XI
1100
SCX
I
AINFRA
ME
DAQ Products
Serial Instruments
Process
GPIB Instruments
NATIO
INS
TRUME
NAL
NTS
bus
Other
networked
computers
VXI Instruments
66
Thit b o v nh gi thit b o
Cm
bin
Mch o
Ch th
H thng o lng
H thng chun on
67
Thit b o v nh gi thit b o
H thng o lng : o v ghi li cc i lng o.
H thng kim tra t ng : Thc hin kim tra cc i lng o.
Cho ra kt qu ln hn, nh hn hay bng chun.
H thng chun on k thut : Kim tra s lm vic ca i tng
ch ra s hng hc cn sa cha.
H thng nhn dng : Kt hp vic o lng, kim tra phn loi
i tng tng ng vi mu cho. VD: My kim tra phn loi
sn phm.
T hp o lng tnh ton : S pht trin ca k thut tnh ton
cho ra i mt thit b mi l t hp o lng tnh ton vi chc
nng c th bao qut ton b thit b trn. l s ghp ni h
thng thng tin o lng vi my tnh. N c th tin hnh o,
kim tra, nhn dng, tnh ton v c iu khin i tng na.
68
69
70
A. M hnh thit b o
71
B. nhy
Phng trinh c bn
Y= F(X,a,b,c...)
S =
f
X
S =
dS
S
V d
Cn trng lng c nhy cu 1,5 mV/V
Khi cung cp cho cu 1V
ng cho cu l 1,5mV.
X l i lng no??
Y l i lng no ??
X l in p cung cp cho cu
Y in p ra ca ng cho cu
73
V d
Cm bin o nhit LM35 c nhy 10mV/0C
Tnh in p ra ca cm bin khi nhit 00C v 1000C
74
75
76
-Thit b s:
77
V d
phn gii ca mt Volmt l
78
Tuyt i
Nguyn nhn
H thng
Quan h
vi X
Cng tnh
Theo iu
kin k thut
kim tra
Ch
Quy i
Tng i
Ngu nhin
Nhn tnh
Phi tuyn
C bn
Ph thm
Tnh
ng
Nguyn Th Lan Hng
79
x =
X th
n =
X
DX
hay
n =
X
Xn
80
81
M men bc k ca X : mk(x)
m k x = x k f x dx
E x = m
x = xf x dx
82
E x =x=
Nu X ri rc :
xi x
i=
83
Sai s (5)
Sai s cng tnh : a khng ph thuc vo gi tr ca i lng o
(gy ra do hin tng tr, ma st )
Sai s nhn tnh : m t l vi gi tr o : m = mX (gy ra do s
thay i nhy ca thit b o)
X
m
Sai s tuyt i ca thit b o:
a +
X = a + m = a + mX
= a +m
X
X
= a +m
nh nht
x =
Khi X=Xn
X =
84
F. Cp chnh xc ca dng c o
nh gi chnh xc ca thit b o
Cp chnh xc ca thit b o c quy nh cht ch theo
php lnh nh nc v sai s c bn ca thit b, sai s ph,
cng thc tnh ton sai s, cc quy nh kim nh
Cc c quan nghin cu, ch to v qun l phi tun th
php lnh ny
85
86
Vi c = a + m ; d = a
VD : Cp : 0,02/0,01 a + m = 0,02 v a = 0,01 m= 0,01
87
V d
Vonmt thang o 200V
Sai s thit b o c vit: 1%FS+0,5%Rdg
c kt qu trn thit b l 100V -> Sai s php o bng
bao nhiu?
X= 1%.200V+ 0.5%100V=2,5V
88
Bi tp:
1, Mt thit b o c thang o cc i 100
A, c sai s tng i
quy i 1%. Tnh cc gii hn trn v gii hn di ca dng cn
o v sai s theo phn trm trong php o i vi :
a, lch cc i.
b, 0,5 lch cc i.
c, 0,1 lch cc i.
2, Mt thit b o ch 250
A vi lch ton thang o v sai s
tng i quy i 2%. Tnh chnh xc ca php o khi dng l
200
A v 100
A.
3, Mt thit b o c thang o cc i 100
A, c sai s tng i
quy i 3%. Hy tnh sai s kh d khi dng c ch :
a, 50
A.
b, 10
A.
4, Dng 25
A o c dng c c thang o cc i 40
A. Nu
phi o 25
A chnh xc trong khong 5%. Hy tnh chnh xc
cn thit ca dng c o.
Nguyn Th Lan Hng
89
h(t)
(t)
a. c tnh xung:
Nu i lng vo c dng
xung hp: x(t)= (t-)
i lng ra y(t) = h(t-) gi l
c tnh xung ca thit b
Phn t c bn cho
php tnh p ng ra
ca thit b
90
b. c tnh qu
Nu tn hiu vo c dng xung n v:
x(t) = u(t-)
i lng ra y(t) = g(t-) [= h(t-)] gi
l c tnh qu ca thit b
Xt
c. c tnh tn s
Nu tn hiu vo c dng sin: x(t) = ejt
i lng ra y(t) = H().x(t) vi H() gi l c tnh tn s ca
thit b
c tnh tn s c phn tch thnh hai thnh phn: c tnh
mun A() v c tnh pha (). (L thuyt mch 1)
u im c bn khi s dng c
tnh tn s ca thit b???
Nguyn Th Lan Hng
91
y (t ) = b x (t ) + b
+ + aM
+a
+ + bN
t M
t
t N
t
Y ( ) = b X ( ) + b j X ( ) + + bN j N X ( ) + a j Y ( ) + + a M j
Y ( ) b + b j + + b N j
=
X ( )
a j a M j
H ( ) =
Y ( )
H (p ) =
Cch xc nh im
cc v im khng ca h
thng??
92
c tnh ng (4)
N
bN p zi
bN p z p z
aM p p p p
H p =
p zN
=
p pN
i=
M
aM p pi
i=
93
ff
pa
R
= A <
pt
Rt
yc
Yu cu sai s phng
php
<
94
95
I = dng in
J = cng sut
L = Mc (level)
M = m (Moistrure).
P = p sut (Presure).
S = tc , tn s (Speed)
T = Nhit
V = nht (Viscosity).
W = trng lng v lc
Y = T chn
Z = v tr.
96
V d
97
V d s cng ngh
98
Kt cu v
cng ngh
Bo v chng
nh hng
Gim bt mc nh hng
ca nguyn nhn gy sai
s
Ti thiu ho sai
s bng bin
php thng k
99
T ng (Khng c ngi )
Hiu chnh
thng qua s
ch ca dng c
Dng cm
bin o yu
t lin quan
Phn theo
khng
gian
Cng tnh
To nn i
lng t l vi
yu t lin
quan
Phn theo
thi gian
Nhn tnh
Nguyn Th Lan Hng
Phn theo
khng
gian
Phn theo
thi gian
Logomet
(t s)
100
Kim tra nh k
Mi ln kim tra nh k, thit b c cp mt chng ch v kt qu o
bi dng c y c coi c gi tr php nhn.
Hi ng tiu chun nh nc t chc cc trung tm o lng c u
quyn thc hin cc php kim tra cp giy chng ch lu hnh.
Nguyn Th Lan Hng
101
102
103
104
khng m bo o
Thng s gn vi kt qu ca php o, c trng cho s phn tn ca
cc gi tr c th quy cho i lng o mt cch hp l.
khng m bo o c th phn thnh hai thnh phn:
nh gi c lng bng phn b thng k c trng bng
lch chun thc nghim.( loi A)
c c lng t cc phn b xc sut m phng trn c s
thc nghim hoc cc thng tin khc.(loi B)
khng m bo tng hp(cc php nh gi c lp)
uc = u A + uB
khng m bo o m rng
U=k.
H s ph k ( ly theo phn b student)
105
sX =
Xi X
n n
= tst s X
106
V d
TT
Kt qu
i = X i X
100,5
+0,34
0,0576
100,4
+0,14
0,0196
100,6
+0,34
0,1156
100,2
-0,06
0,0036
100,2
-0,06
0,0036
99,91
-0,36
0,1296
100,4
+0,14
0,0196
100,4
+0,14
0,0196
100,1
-0,16
0,0256
10
99,9
-0,36
2 = X i X
SX =
n ( n 1)
S X = 0, 076
Chn: P = 0,99.
Tra bng Student:
(n = 10, P = 0,99)
Kst = 3,25
ng = 2,35.0,076 = 0,247
11
10
X=
12
X
1
=
10
10
100,26
0,1296
n
SX =
2
i
Kt qu
2
i
n ( n 1)
100,013V<X<100,507V
vi xc sut tin cy P = 0,99
0,00
Nguyn Th Lan Hng
107
108
Hm Y
Sai s tng i
=
X1+X2
X + X
X1.X2
X X
+ X X
+ X
X +X
X X
+
X X
( X )
Y
Y
X
X
X X
+ X X
Xn
X X
+
X X
x(X/X)
nX n X
109
i vi mt hm s
110