Actividades para La Dislalia

TRATAMIENTO DE LA DISLALIA BLOQUE DE ACTIVIDADES N 2
REA .- ARTICULACIN
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA CORRECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /A/.
Actividad: Fonema /a/.
Mat!ia"#: Utilia!emo" el e"#e$o #a!a mo"t!a! la" #o"i%ione" & mo'imiento" (e lo" )!*ano" (e la
a!ti%+la%i)n, -+e (e.e (a! #a!a el /onema a %o!!e*i!, #a!a -+e #+e(an "e! o."e!'a(o" e imita(o" #o!
el ni0o & tam.i1n em#lea!emo" el (e#!e"o! "i e" #!e%i"o.
$!%cdi&i't%: La len*+a (e.e #e!mane%e! #lana en el "+elo (e la .o%a, %on la #+nta (et!2" (e lo"
in%i"i'o" "+#e!io!e", a&+(2n(o"e #a!a ello, "i e" #!e%i"o (el (e#!e"o!, #!e"entan(o +na ma&o!
a#e!t+!a (e lo" la.io" -+e la" (em2" 'o%ale".
Si "e a!-+ea la len*+a o "e !eti!a 3a%ia el /on(o (e la .o%a, !e"#e%ti'amente, !e"+lta +n "oni(o
ent!e /e/ & /a/ o ent!e /a/ & /o/.
C+an(o la /a/ e"t2 na"alia(a, #o! (e"%en"o (el 'elo (el #ala(a!, e" #!e%i"o 3a%e! nota! al ni0o,
"o.!e "+ mano, la emi"i)n (e ai!e %aliente #o! la .o%a, %+an(o la /a/ e" .ien #!on+n%ia(a. Se
a&+(a!2 a %on"e*+i!lo a!ti%+lan(o iaia o emitien(o %on /+e!a, #a.
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA CORRECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /E/.
Actividad: Fonema /e/.
Mat!ia"#: Ne%e"ita!emo" el e"#e$o & tam.i1n el (e#!e"o!.
$!%cdi&i't%: Lo" la.io" e"t2n ent!ea.ie!to", lo" (iente" "e#a!a(o" & en (i"tinto #lano,
#e!mane%ien(o lo" in%i"i'o" in/e!io!e" (et!2" (e lo" "+#e!io!e". La #+nta (e la len*+a a#o&a(a
en la %a!a inte!na (e l" in%i"i'o" in/e!io!e", ele'an(o & a!-+ean(o el (o!"o, -+e to%a el #ala(a! a la
alt+!a (e lo" mola!e", -+e(an(o +n %anal am#lio en el me(io #o! (on(e #a"a el ai!e "ono!o.
C+an(o .a$a (ema"ia(o la len*+a en "+ .a"e & no to%a el #ala(a!, %am.ia la /e/ #o! /a/, o .ien "i
ele'a (ema"ia(o la len*+a & e"t!e%3a el %anal (e "ali(a (el ai!e, "+"tit+&e la /e/ #o! /i/. En el
#!ime! %a"o, ante el e"#e$o "e le en"e0a!2 la #o"i%i)n %o!!e%ta & "e le a&+(a!2 %on el (e#!e"o! a -+e
la %on"i*a, to%2n(ole %on el mi"mo la" #a!te" (el #ala(a! (on(e (e.e a#o&a! la len*+a.
Le /a%ilita!2 !e#eti! la" 'o%ale" en e "i*+iente o!(en: i, e, a. Si el e/e%to e"t2 en el e"t!e%3amiento
e4%e"i'o (el %anal (e "ali(a (el ai!e, "e #!e"iona!2 en el %ent!o (e la len*+a %on el (e#!e"o!
#a!a en"an%3a! el %anal.
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA 5ERFECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /I/
Actividad: Fonema /i/
Mat!ia"#: Utilia!emo" el (e#!e"o! "i e" ne%e"a!io & el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: Se (a +na li*e!a a.e!t+!a la.ial ala!*a(a, %on la" %omi"+!a" (e lo" la.io" !eti!a(a"
3a%ia at!2". Lo" (iente" "e a#!o4iman, "in to%a!"e & #e!mane%en en (i"tinto #lano, %on lo"
6
in%i"i'o" in/e!io!e" (et!2" (e lo" "+#e!io!e". La #+nta (e la len*+a "e a#o&a en la %a!a inte!na (e lo"
in%i"i'o" in/e!io!e" & el (o!"o "e ele'a, to%an(o el #ala(a! (+!o, (e$an(o en el %ent!o +na #e-+e0a
a.e!t+!a o %anal #a!a la "ali(a (el ai!e.
Se alte!a e"te /onema "i "e "e#a!an m+%3o lo" la.io" o lo" (iente" o 'a!7a la #o"i%i)n (e la #+nta (e
la len*+a, (an(o +n "oni(o "eme$ante a la /e/. En e"te %a"o "e !e-+ie!e 3a%e! e$e!%i%io" (e la.io" e
in(i%a! la #o"i%i)n (e la len*+a, #!ime!o "in 'o & l+e*o emitien(o "oni(o. Si %ie!!a e4%e"i'amente
el %anal (e "ali(a (el ai!e & "+ena %omo /&/ e" %on'eniente a&+(a! %on el (e#!e"o! a a.!i! +n #o%o el
%anal (e "ali(a. Si a!ti%+la %on !a#i(e i, a, la "e*+n(a 'o%al a&+(a a a.!i! la #!ime!a.
OBJETIVO: ARTICULAR CORRECTAMENTE EL FONEMA /O/.
Actividad: Fonema /o/.
Mat!ia"#: Em#lea!emo" el (e#!e"o! & tam.i1n el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: 5a!a emiti! %o!!e%tamente e"te /onema, lo" la.io" a'anan 3a%ia (elante, toman(o
+na /o!ma o'ala(a, %on lo" in%i"i'o" +n #o%o "e#a!a(o". La len*+a "e !eti!a 3a%ia at!2" ele'an(o el
(o!"o 3a%ia el 'elo (el #ala(a! & to%an(o %on la #+nta lo" al'1olo" (e lo" in%i"i'o" in/e!io!e".
5+e(e "+%e(e! -+e el ni0o a.!a (ema"ia(o la .o%a & en e"ta #o"i%i)n el "oni(o "e a"eme$a a la /a/.
Con'iene, en e"te %a"o, a%e!%a! lo" la.io" & !e(on(ea! "+ a.e!t+!a. Si la len*+a no !et!o%e(e 3a%ia
at!2" & el "oni(o "e a"eme$a a la /e/ "e em#+$a!2 "+a'emente la len*+a %on el (e#!e"o!, #!o%+!an(o
-+e "e le'ante en la #a!te #o"te!io!.
Si la a.e!t+!a (e la .o%a e" m+& e"t!e%3a, el "oni(o -+e emite "e #a!e%e a la /+/. En e"te %a"o 3a&
-+e "e#a!a!le lo" la.io" & 3a%e!le nota! -+e "i la /o/ e" .ien a!ti%+la(a, a#ena" "e #e!%i.e "o.!e la
mano la "ali(a (el ai!e, mient!a" -+e %on el "oni(o /+/ "e #e!%i.e 1"ta %la!amente.
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA CORRECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /U/.
Actividad: Fonema /+/.
Mat!ia"#: No" "e!'i!emo" (e la a&+(a (el (e#!e"o! & el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: Lo" la.io" a'anan, "e#a!2n(o"e (e la %a!a ante!io! (e lo" in%i"i'o" & /o!man(o
+na #e-+e0a a.e!t+!a %i!%+la!, mantenien(o lo" (iente" "e#a!a(o". La len*+a "e "e !eti!a 3a%ia el
/on(o (e la .o%a ele'2n(o"e 3a%ia el 'elo (el #ala(a! m2" -+e %on el "oni(o /o/, #e!o "in lle*a! a
to%a!le. La #+nta (e la len*+a "e "e#a!a (e lo" al'1olo" in/e!io!e".
Si la a.e!t+!a (e lo" la.io" e" m+& *!an(e & no "e !et!ae "+/i%ientemente la len*+a, !e"+lta +n "oni(o
im#!e%i"o #a!e%i(o a la /o/. C+an(o e"to "+%e(e, e" %on'eniente !ealia! *imna"ia la.ial & a&+(a! al
!et!o%e"o (e la len*+a em#+$2n(ola "+a'emente %on el (e#!e"o!. 8a%e! nota! "o.!e la mano la "ali(a
(el ai!e -+e "e #e!%i.e al a!ti%+la! %o!!e%tamente la /+/.
O()tiv%: Lo*!a! +na #e!/e%ta a!ti%+la%i)n (el /onema /#/.
Actividad: A!ti%+la%ione" o%l+"i'a" .ila.iale" 9Fonema /#/:.
Mat!ia"#: Utilia!emo" el e"#e$o (e la "ala & tam.i1n #o(!emo" ne%e"ita! +na 'ela & +n #e-+e0o
e"#e$o.
;
$!%cdi&i't%: La /#/ e" +na %on"onante .ila.ial o%l+"i'a "o!(a. Se a!ti%+la %on lo" la.io" $+nto" &
+n #o%o /!+n%i(o", & lo" in%i"i'o" li*e!amente "e#a!a(o". La len*+a toma la #o"i%i)n (el /onema
-+e le "i*a. El ai!e, -+e "e a%+m+la en la .o%a, 3a%e #!e"i)n "o.!e lo" la.io".
Al "e#a!a! 1"to" .!+"%amente (an(o "ali(a al ai!e, "e #!o(+%e el "oni(o /#/.
S+ (e/e%to "e (enomina betacismo & a#a!e%e en e"%a"a" o%a"ione". 5+e(e "+%e(e! -+e el ni0o no
%ie!!e lo" la.io", (e$an(o "ali! el ai!e & 3a%ien(o el "oni(o /!i%ati'o. 5a!a %on"e*+i!lo .a"ta %on
-+e el ni0o %ent!e "+ aten%i)n en la #o"i%i)n e4a%ta, "enta(o ante el e"#e$o %on el !ee(+%a(o!,
3a%i1n(ole nota! %)mo en la a!ti%+la%i)n %o!!e%ta #e!%i.e la "ali(a e4#lo"i'a (el ai!e "o.!e "+
mano. Tam.i1n "e #+e(e a!ti%+la! el /onema /!ente a la llama (e +na 'ela #a!a -+e 'ea %)mo o"%ila
1"ta ante la "ali(a e4#lo"i'a (el ai!e.
Si el "oni(o "ale na"alia(o, #o"(e"%en"o (el 'elo (el #ala(a!, 3a& -+e 3a%e!le o."e!'a!, #o! el
ta%to, -+e la" ala" (e la na!i no (e.en 'i.!a! (+!ante la a!ti%+la%i)n, a"7 %omo #onien(o +n #e-+e0o
e"#e$o .a$o la" /o"a" na"ale", -+e "e em#a0a!2 #o! la "ali(a (el ai!e, "i "e (a la na"alia%i)n. E"
#!e%i"o 3a%1!"elo 'e!, #a!a lle*a! a %on"e*+i! -+e la e4#+l"i)n (el ai!e "ea .+%al.
Ot!a /o!ma (e o.tene! la /#/ e" la "i*+iente: "e le o."t!+&en lo" %on(+%to" na"ale" & "e le #i(e al
ni0o -+e %ie!!e /+e!temente lo" la.io" & -+e in/le lo" %a!!illo". De"#+1", "e le (i%e -+e a.!a
!e#entinamente lo" la.io", %on el em#+$e (el ai!e -+e tiene en la .o%a, %on"i*+ien(o a"7 el "oni(o
(e"ea(o.
OBJETIVO: ARTICULAR CORRECTAMENTE EL FONEMA /B/.
Actividad: A!ti%+la%ione" o%l+"i'a" .ila.iale" 9Fonema /./:.
Mat!ia"#: Ne%e"ita!emo" el e"#e$o & tam.i1n +na 'ela #a!a o."e!'a! la (i/e!en%ia (e la "ali(a (el
ai!e ent!e la /./ & la /#/.
$!%cdi&i't%: La /./ e" +na %on"onante .ila.ial, o%l+"i'a "ono!a. Se a!ti%+la (e la mi"ma /o!ma
-+e la /#/ #e!o la ten"i)n m+"%+la! la.ial e" m2" (1.il & "e (a la 'i.!a%i)n (e la" %+e!(a" 'o%ale". S+
(e/e%to tam.i1n "e (enomina betacismo & e" #o%o /!e%+ente.
En al*+no" %a"o" el "oni(o /./ "e !ealia "in 'i.!a%ione", "ien(o enton%e" "+"tit+i(a #o! /#/. 5a!a
%on"e*+i! la 'i.!a%i)n (e la" %+e!(a" & -+e #e!%i.a la (i/e!en%ia ent!e am.a" %on"onante", "e %olo%a
la mano (el ni0o en la #a!te ante!io! (el %+ello (el !ee(+%a(o!, mient!a" 1"te a!ti%+la /#/ & /./< (e
e"ta /o!ma #o(!2 #e!%i.i! %)mo en la "e*+n(a "e (an 'i.!a%ione" la!7n*ea" & no a"7 en la #!ime!a.
L+e*o t!ata!2 (e !ealia!lo 1l imit2n(olo.
Tam.i1n #+e(e #e!%i.i! la 'i.!a%i)n (e la /./ %olo%an(o el (e(o 7n(i%e "o.!e el la.io in/e!io!, en
o#o"i%i)n a la /#/. Se #+e(e o."e!'a! tam.i1n la (i/e!en%ia (e la "ali(a (el ai!e ent!e la /./ & la /#/,
a!ti%+l2n(ola" /!ente a la llama (e +na 'ela, o al (o!"o (e la mano, %omo "e !eali) en lo" e$e!%i%io"
(el ante!io! /onema.
Ot!a /o!ma (e %on"e*+i! la /./ e" 3a%i1n(ole a!ti%+la! la /a/ e i! %e!!an(o la .o%a #a+latinamente,
3a"ta -+e(a! +na #e-+e0a a.e!t+!a, a#!o4im2n(o"e a"7 a la /./. Si el "oni(o e"t2 na"alia(o, "e
#!o%e(e!2 %omo en lo" e$e!%i%io" %o!!e"#on(iente" a la na"alia%i)n (e la /#/.
Ot!a /o!ma (e o.tene! la /./ e" a #a!ti! (el "oni(o a+4ilia! /m/. Se le 3a%e #!on+n%ia! al ni0o la
"7la.a ma, #!olon*a(a & %la!a, o."t!+&en(o al mi"mo tiem#o lo" (o" %on(+%to" na"ale", o.li*an(o
(e e"ta /o!ma a la "ali(a .+%al (el ai!e, %on la o.ten%i)n (e la "7la.a .a.
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA 5ERFECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /T/.
Actividad: A!ti%+la%ione" o%l+"i'a" lin*+o(entale" 9Fonema /t/:.
Mat!ia"#: No" 3a!2 /alta el (e#!e"o! & el e"#e$o.
=
$!%cdi&i't%: La /t/ e" +na %on"onante lin*+o(ental, o%l+"i'a "o!(a. Se a!ti%+la %on lo" la.io"
ent!ea.ie!to" & lo" in%i"i'o" li*e!amente "e#a!a(o". La #+nta (e la len*+a "e a#o&a en la %a!a
#o"te!io! (e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e" & "+" .o!(e" "e a#o&an en la" a!%a(a" (entale", im#i(ien(o a"7
la "ali(a (el ai!e. Al "e#a!a!"e .!+"%amente la #+nta (e la len*+a, -+e "e "it>a (et!2" (e lo" in%i"i'o"
in/e!io!e", "e #!o(+%e el "oni(o /t/.
Lo" (e/e%to" (e la /t/ llama(o" #o! e4ten"i)n deltacismos, no "e #!e"entan %on /!e%+en%ia, "ien(o,
#o! el %ont!a!io, /!e%+ente en m+%3a" (i"lalia" -+e el "oni(o /t/ "+"tit+&a a ot!o" -+e el ni0o no "a.e
a!ti%+la!, #!on+n%ian(o /t/ en l+*a! (e /?/ // & /%3/.
5+e(e "+%e(e! -+e la a!ti%+la%i)n (e la /t/ "e 3a*a %on 'i.!a%ione" la!7n*ea", %olo%an(o la #+nta (e
la len*+a en el .o!(e (e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e", !e"+ltan(o, en e"te %a"o, la "+"tit+%i)n #o! el
/onema /(/. E" ne%e"a!io 3a%e!le nota! enton%e" la (i/e!en%ia ent!e la 'i.!a%i)n & "+ a+"en%ia, al
"it+a! la mano en la #a!te ante!io! (el %+ello & a"7 (i/e!en%ia! am.o" "oni(o", o tam.i1n #e!%i.ien(o
la "ali(a (el ai!e "o.!e el (o!"o (e la mano.
C+an(o lo" .o!(e" (e la len*+a no "e a#o&an en la" a!%a(a" (entale", el ai!e "ale late!almente,
#!o(+%ien(o +n "oni(o #a!e%i(o a la /l/. Se t!ata!2 (e %on"e*+i! la #o"t+!a %o!!e%ta (e lo" late!ale"
(e la len*+a %on el (e#!e"o! & "e a#!eta!2n la" me$illa" %ont!a lo" mola!e", #a!a e'ita! la "ali(a (el
ai!e. Si "e a#o&a *!an #a!te (e la len*+a en el #ala(a!, la /t/ "ale (e/e%t+o"a. 5a!a /a%ilita!la "e #+e(e
%omena! a a!ti%+la! "it+an(o la #+nta (e la len*+a %o*i(a ent!e lo" in%i"i'o", #a!a i!la !eti!an(o
(e"#+1", 3a"ta "it+a!la en la %a!a #o"te!io! (e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e".
Ot!a /o!ma (e o.tene! la /t/, "i el ni0o (omina la /(/, e" 3a%e!le #!on+n%ia! en 'o .a$a @(a(aA
!e#eti(a" 'e%e" & a"7 lle*amo" a o.tene! @tataA, &a -+e %on la 'o "+"+!!a(a "e #ie!(e la "ono!i(a(.
El a#!en(ia$e %o!!e%to (el /onema /t/ e" im#o!tante, #o!-+e e" em#lea(o %omo "oni(o a+4ilia! #a!a
la o.ten%i)n (e ot!a" %on"onante".
OBJETIVO: ADBUIRIR UNA ADECUADA ARTICULACIN DEL FONEMA /D/.
Actividad: A!ti%+la%ione" o%l+"i'a" lin*+o(entale" 9Fonema /(/:.
Mat!ia"#: No" a&+(a!emo" (el (e#!e"o! & (el e"#e$o (e la "ala.
$!%cdi&i't%: La %on"onante /(/ e" lin*+o(ental, o%l+"i'a "ono!a. La a!ti%+la%i)n (e e"te /onema,
en %+anto a la #o"i%i)n (e lo" )!*ano" a!ti%+lato!io", e" "eme$ante a la (el ante!io!, %on la (i/e!en%ia
-+e a-+7 "e (a 'i.!a%i)n (e la" %+e!(a" 'o%ale". Lo" la.io" #e!mane%en ent!ea.ie!to", lo" (iente"
al*o m2" "e#a!a(o" -+e #a!a la /t/. La #+nta (e la len*+a a#o&a(a en la %a!a inte!na (e lo" in%i"i'o"
"+#e!io!e", "o.!e"alien(o li*e!amente (e ello" & "+" .o!(e" late!ale" a#o&a(o" en la" a!%a(a"
(entale" (el ma4ila! "+#e!io!. Como la ten"i)n lin*+al no e" inten"a, la "ali(a (el ai!e, al !eti!a! el
o."t2%+lo (e la len*+a, e" "+a'e. C+an(o la /(/ a#a!e%e al /inal (e #ala.!a, "e a!ti%+la %omo
/!i%ati'a.
Lo" (e/e%to" (e e"te /onema "e (enominan deltacismo. En o%a"ione" la a!ti%+la%i)n (e e"te /onema
no 'a a%om#a0a(a (e 'i.!a%ione" (e la" %+e!(a", %on'i!ti1n(ola en "o!(a & "+"tit+&1n(ola #o! /t/
o //. Como en %a"o" "eme$ante", 3a& -+e 3a%e! nota! al ni0o, #o! el ta%to, la" 'i.!a%ione" la!7n*ea",
alte!nan(o la" a!ti%+la%ione" (e /t/ & /(/ #a!a -+e #e!%i.a la" (i/e!en%ia". 5a!a (i"tin*+i!la (e la //
3a& -+e 3a%e!le 'e! la 'a!ia%i)n (el #+nto (e a!ti%+la%i)n (e la /(/ (ental & la // inte!(ental.
Si 3a%e (ema"ia(a #!e"i)n %on la #+nta (e la len*+a & (e$a "ali! el ai!e late!almente, le "al(!2 +na
/l/. En e"te %a"o "e le a&+(a!2 %on el (e#!e"o!, #a!a -+e lo" .o!(e" late!ale" (e la len*+a to-+en la"
a!%a(a" (entale" "+#e!io!e" & %on la mano "e le o#!imi!2n la" me$illa" %ont!a lo" mola!e" #a!a e'ita!
la "ali(a in(e.i(a (el ai!e. Si #!e"enta (i/i%+lta( tam.i1n "e #+e(e a!ti%+la! %omo inte!(ental,
a"oman(o la #+nta (e la len*+a ent!e lo" in%i"i'o" & el !e"to en la mi"ma /o!ma -+e al 3a%e!la
(ental.
C
Ot!a /o!ma (e o.tene! la /(/ e" #a!tien(o (el "oni(o a+4ilia! /n/, "i 1"te e" (omina(o #o! el ni0o. Se
le 3a%e !e#eti! @nanaA, %on mo'imiento" (e la len*+a en1!*i%o" & 'iolento" & a %ontin+a%i)n "e le
ta#a la na!i #a!a e'ita! la "ali(a na"al (el ai!e & a"7 /2%ilmente te!mina!2 a!ti%+lan(o @(a(aA.
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA 5ERFECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /D/.
Actividad: A!ti%+la%ione" o%l+"i'a" lin*+o'ela!e" 9Fonema /?/:.
Mat!ia"#: Utilia!emo" el (e#!e"o! & tam.i1n el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: El /onema /?/ e" +na %on"onante lin*+o'ela!, o%l+"i'a "o!(a. 5a!a "+ a!ti%+la%i)n
lo" la.io" e"t2n "e#a!a(o" #e!mitien(o 'e! la len*+a. Lo" (iente" ale$a(o" al*o ma" (e +n
%ent7met!o. La #+nta o 2#i%e (e la len*+a to%a lo" al'1olo" in/e!io!e" & la #a!te #o"te!io! "e le'anta,
a#o&an(o el #o"t(o!"o %on /+e!a %ont!a el 'elo (el #ala(a!, !ealian(o la o%l+"i)n -+e %ie!!a la
"ali(a (el ai!e e"#i!a(o. En e"ta #o"i%i)n (el #o"t(o!"o e4i"te 'a!ia%i)n, "e*>n la 'o%al -+e le "i*a.
Si a %ontin+a%i)n 'a el /onema /e/ o /i/ "e a#o&a el #o"t(o!"o en la !e*i)n #o"t#alatal, o #a!te /inal
(el #ala(a! (+!o & la #+nta (e la len*+a a'ana 3a%ia la %a!a inte!na (e lo" in%i"i'o" in/e!io!e". Si le
"i*+e /o/ o la /+/ el #+nto (e a#o&o e" 'ela! o #ala(a! .lan(o.
El 'elo #e!mane%e le'anta(o & la *loti" #e!mane%e ina%ti'a #o! lo -+e e" +n /onema o!al "o!(o. El
ai!e "e a%+m+la en la #a!te #o"te!io! (e la .o%a & %+an(o la len*+a "e (e"#laa & "e "e#a!a (el 'elo
(el #ala(a! #o! la #!e"i)n (el ai!e, 1"te e/e%t>a "+ "ali(a o!i*inan(o el "oni(o %o!!e"#on(iente.
Lo" (e/e%to" (e e"te /onema "e llaman kappacismos & "on /!e%+ente" en la" (i"lalia" in/antile" #o!
"e! +n /onema (i/7%il (e a!ti%+la!.
Gene!almente, e" "+"tit+i(o e"te "oni(o #o! /t/, al "it+a! la #+nta (e la len*+a t!a" lo" in%i"i'o"
"+#e!io!e", "in ele'a! la #a!te #o"te!io! 3a%ia el 'elo.
5a!a o.tene! e"ta a!ti%+la%i)n no" 'alemo" (el "oni(o a+4ilia! /t/ 3a%ien(o #!on+n%ia! al ni0o @tataA
%on ene!*7a. En e"te momento, #!e"ionamo" %on el (e#!e"o! "o.!e la #+nto o #!e(o!"o (e la len*+a,
em#+$2n(ola 3a%ia el /on(o (e la %a'i(a( .+%al, #a!a -+e "+ .a"e "e #on*a en %onta%to %on el
#ala(a!. De e"ta /o!ma "e o.tiene /2%ilmente el /onema /?/ & el ni0o "iente la e4#lo"i)n (el "oni(o.
8a& -+e i! (e"#+1" %!ean(o la a+tomatia%i)n (e /o!ma e"%alona(a. 5!ime!o e" #!e%i"o -+e "e
"at+!e (el "oni(o /?/ #a!a (e"#+1", *!a(+almente, i! (i"min+&en(o la /+e!a (e #!e"i)n -+e "e e$e!%e
"o.!e "+ len*+a 3a"ta -+e #o! /in "ea %a#a (e #!on+n%ia!la "olo. E"te e$e!%i%io "e !e#eti!2 %on la"
(i"tinta" 'o%ale" "iem#!e #a!tien(o (el "oni(o /t/ #o! la" li*e!a" 'a!ia%ione" -+e #+e(e 3a.e! en la"
#o"i%ione", "e*>n la 'o%al -+e le "i*a.
Si el ni0o #!e"enta +na #o"t+!a ne*ati'a & no #e!mite -+e em#+$emo" "+ len*+a %on el (e#!e"o!,
#o(emo" /a%ilita! e"ta a!ti%+la%i)n "i le t+m.amo" en #o"i%i)n (o!"al %on la %a.ea li*e!amente
e%3a(a 3a%ia at!2", /a%ilitan(o a"7 el -+e la len*+a 'a&a 3a%ia "+ .a"e. Si en e"a #o"t+!a le
#!e"ionamo" %on el (e(o li*e!amente la len*+a "e #!o(+%e +n mo'imiento !e/le$o (e (e/en"a , %on
el %+al el #o"t(o!"o (e la len*+a to%a el #ala(a! .lan(o o 'elo (el #ala(a!, o.tenien(o a"7 la #o"i%i)n
(e"ea(a #a!a la a!ti%+la%i)n. Se #+e(e a&+(a! a %on"e*+i!lo "i, a la 'e -+e %on el (e(o "e #!e"iona
la len*+a, %on la ot!a mano "e le'anta 3a%ia a!!i.a la #a!te #o"te!io! (e la man(7.+la in/e!io!.
Si el ni0o a!ti%+la la /*/, le #o(emo" 3a%e! -+e a!ti%+le @*a*aA en 'o .a$a & !e#eti(amente & a"7, al
#e!(e! la "ono!i(a( %on la 'o "+"+!!a(a, "e #+e(e o.tene! ?a. Tam.i1n, a #a!ti! (el "oni(o
a/!i%a(o /%3/, #o(emo" o.tene! el o%l+"i'o /?/, 3a%i1n(ole #!on+n%ia! %3, (e /o!ma !2#i(a & al
mi"mo tiem#o, %on lo" (e(o" 7n(i%e & #+l*a!, le le'antamo" 3a%ia a!!i.a la man(7.+la in/e!io!.
C+an(o el ni0o "+"tit+&a el "oni(o /?/ #o! /t/ no "a.e (i"tin*+i! (e"#+1" en -+1 #ala.!a" (e.e (e%i!
%a(a "oni(o. E" ne%e"a!io enton%e" !ealia! e$e!%i%io" (e a+(i%i)n /onem2ti%a #a!a -+e #e!%i.a la"
(i/e!en%ia" (e lo" "oni(o", #!ime!o 'ali1n(o"e (e la 'i"ta & el o7(o & (e"#+1" ")lo #o! el o7(o.
OBJETIVO: ARTICULAR ADECUADAMENTE EL FONEMA /G/.
E
Actividad: A!ti%+la%ione" o%l+"i'a" lin*+o'ela!e" 9Fonema /*/:.
Mat!ia"#: Utilia!emo" +n 'a"o %on a*+a #a!a 3a%e! *2!*a!a", el (e#!e"o! & tam.i1n el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: El /onema /*/ e" +na %on"onante lin*+o'ela!, o%l+"i'a "ono!a. Se a!ti%+la %omo
la /?/, #e!o %on 'i.!a%i)n (e la" %+e!(a" 'o%ale". El 2#i%e (e la len*+a a#o&a(o en lo" al'1olo"
in/e!io!e", to%an(o %on el #o"t(o!"o el 'elo (el #ala(a!. Como en el /onema ante!io!, el #+nto (e
%onta%to "e a(elanta "i le "i*+e la /e/ o la /i/. A#li%an(o la mano "o.!e la #a!te ante!io! (el %+ello, "e
#e!%i.en %on %la!i(a( la" 'i.!a%ione" la!7n*ea".
Lo" (e/e%to" (e e"ta a!ti%+la%i)n "e (enominan gammacismos. C+an(o el ni0o a#o&a la len*+a en
lo" al'1olo" "+#e!io!e", en l+*a! (e lo" in/e!io!e", "+"tit+&e el "oni(o %o!!e%to #o! /l/ & "i la a#o&a
t!a" lo" in%i"i'o" "+#e!io!e" o.tiene /t/ o /(/ en l+*a! (e /*/. Una /o!ma (e o.tene! "+ a!ti%+la%i)n
%o!!e%ta, "i (omina la /?/ e" a #a!ti! (e 1"ta, a0a(i1n(ole la" 'i.!a%ione" la!7n*ea", -+e #e!%i.i!2 #o!
el ta%to "o.!e la *a!*anta (el !ee(+%a(o! & l+e*o "o.!e la "+&a.
Ot!a /o!ma e" *a!*a!ian(o, &a -+e #o! me(io (e la" *2!*a!a" lo*!a #one! en %onta%to el #o"t(o!"o
(e la len*+a %on el 'elo (el #ala(a! & a+tomatia! e"te mo'imiento.
Tam.i1n 'ali1n(ono" (el "oni(o a+4ilia! /?/, al -+e le ante#onemo" +na /n/, o.tenemo" la "ono!i(a(
-+e #!e%i"a. Le 3a%emo" !e#eti! al ni0o @en?eA o @en?iA, ta#2n(ole a la 'e la" na!i%e" & a"7
%on"e*+imo" la /*/ "ono!a.
Ot!o "oni(o a+4ilia! -+e "e #+e(e +tilia! tam.i1n e" la /(/. Se le 3a%e !e#eti! @(a(aA & %on el
(e#!e"o! "e 3a%e, "o.!e el #!e(o!"o (e la len*+a, +na li*e!a #!e"i)n 3a%ia at!2", o.tenien(o a"7 la /*/.
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA 5ERFECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /F/.
Actividad: A!ti%+la%i)n /!i%ati'a la.io(ental 9Fonema ///:.
Mat!ia"#: Em#lea!emo" el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: La /// e" +na %on"onante la.io(ental, /!i%ati'a, "o!(a. Se a!ti%+la %olo%an(o el la.io
in/e!io! .a$o el .o!(e (e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e" & le'antan(o li*e!amente el la.io "+#e!io! (e
/o!ma -+e "e #+e(an 'e! +n #o%o lo" in%i"i'o" "+#e!io!e", (e$an(o e"%a#a! el ai!e ent!e lo" (iente" &
el la.io.
El 2#i%e (e la len*+a "e %olo%a (et!2" (e lo" in%i"i'o" in/e!io!e", le'antan(o +n #o%o "+" .o!(e" #a!a
a%ent+a! el "+!%o %ent!al. El 'elo (el #ala(a! "e %ie!!a & en la la!in*e no "e (an 'i.!a%ione". El
(e/e%to (e e"ta a!ti%+la%i)n no "e "+ele #!e"enta!"e %on /!e%+en%ia, #e!o %+an(o a#a!e%e, "+ele
%o!!e*i!"e /2%ilmente, &a -+e tiene +n #+nto (e a!ti%+la%i)n m+& 'i"i.le.
En o%a"ione" a+n-+e la.io" & (iente" e"t1n .ien %olo%a(o", el /onema o.teni(o e" la /"/, al a!-+ea!
e4%e"i'amente la len*+a. Se o.tiene /2%ilmente el "oni(o #e!/e%to, 3a%ien(o "o#la! al ni0o &,
(+!ante el "o#lo, #!e"ionan(o li*e!amente el la.io in/e!io!, %on n+e"t!o 7n(i%e, #a!a %olo%a!le .a$o la
l7nea me(ia (e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e" & "e le #i(e -+e "i*a "o#lan(o en e"ta #o"t+!a< (e e"ta
#o"i%i)n & (e mane!a %ontin+a(a "e emite la /a/ o.tenien(o a"7 @/aA. Tam.i1n "e le #+e(e (e%i! -+e
"e m+e!(a lo" la.io", el "+#e!io! & el in/e!io! & (e e"ta >ltima #o"t+!a, #a"a! al "o#lo. De"#+1" "e
alte!na!2 la a!ti%+la%i)n (e la /// & (e la /"/ #a!a -+e #e!%i.a la (i"tinta /o!ma (e "ali(a (el ai!e & a la
'e el (i"tinto "oni(o -+e "e #!o(+%e.
Tam.i1n #+e(e "+%e(e! -+e intente a!ti%+la! e"te /onema a la in'e!"a, e"to e", a#o&an(o el la.io
"+#e!io! en lo" in%i"i'o" in/e!io!e". Se #!o%e(e!2 a "+ %o!!e%%i)n %omo en el %a"o ante!io!, lo*!an(o
la #o"i%i)n %o!!e%ta a #a!ti! (el "o#lo, a la 'e -+e "e #!e"iona "o.!e el la.io in/e!io! & "e inmo'ilia
el ma4ila! in/e!io! e'itan(o -+e lo a(elante, #a!a -+e %on"i*a & me%ani%e la #o"i%i)n %o!!e%ta.
OBJETIVO: ARTICULAR CORRECTAMENTE EL FONEMA /F/.
G
Actividad: A!ti%+la%i)n /!i%ati'a lin*iointe!(ental 9Fonema //:.
Mat!ia"#: Ne%e"ita!emo" el e"#e$o & #a#el.
$!%cdi&i't%: El /onema // lin*+ointe!(ental, /!i%ati'o "o!(o.
5a!a "+ a!ti%+la%i)n, la #+nta (e la len*+a "e e"t!e%3a & "e "it>a ent!e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e" e
in/e!io!e", "in %e!!a! #o! %om#leto la "ali(a (el ai!e, to%an(o %on "+" .o!(e" lo" mola!e", #a!a e'ita!
la "ali(a late!al (el ai!e.
E" /!e%+ente el (e/e%to (el seseo, en el %+al el /onema // e" "+"tit+i(o #o! /"/. En (i'e!"a" !e*ione"
e"#a0ola" e 3i"#anoame!i%ana" e"te (e/e%to no e" teni(o %omo tal, al %on"i(e!2!"ele +na 'a!ie(a(
(el (iale%to na%ional.
S+ %o!!e%%i)n e" "en%illa en lo" %a"o" (e (i"lalia" & "e "+#e!a %on /a%ili(a(. Colo%a(a la len*+a en la
#o"i%i)n %o!!e%ta, "e le 3a%e "o#la! al ni0o "o.!e "+ mano o "o.!e +n #a#el #a!a -+e #+e(a #e!%i.i!
la "ali(a (el ai!e. De la e"#i!a%i)n 2/ona "e #a"a a la e"#i!a%i)n "ono!a, o.tenien(o a"7 +na %o!!e%ta
a!ti%+la%i)n.
OBJETIVO: LOGRAR UNA 5ERFECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /S/.
Actividad: A!ti%+la%i)n /!i%ati'a lin*+oal'eola! 9Fonema /"/:.
Mat!ia"#: Ne%e"ita!emo" el e"#e$o, el (e#!e"o! o (o" #alillo", +na "on(a t!an"'e!"al, %on /o!ma
a#!o4ima(a (e a!%o, %on +na %+!'a (e"%en(ente en la #a!te %ent!al & tam.i1n +n #e-+e0o e"#e$o.
$!%cdi&i't%: La %on"onante /"/ e" lin*+oal'eola!, /!i%ati'a "o!(a. Se a!ti%+la %on lo" la.io"
ent!ea.ie!to" & la" %omi"+!a" al*o !eti!a(a" 3a%ia lo" la(o". Lo" (iente" li*e!amente "e#a!a(o" & el
2#i%e (e la len*+a a#o&a(o en lo" al'1olo" (e lo" in%i"i'o" in/e!io!e", (e$an(o +na #e-+e0a a.e!t+!a
!e(on(ea(a. Lo" .o!(e" (e la len*+a to%an lo" mola!e" "+#e!io!e" & la" en%7a", e'itan(o la "ali(a
late!al (el ai!e & /o!man(o +n e"t!e%3o %anal %ent!al #o! (on(e #a"a la %o!!iente a1!ea -+e %3o%a
%ont!a lo" (iente" "+#e!io!e" & "ale !oan(o el .o!(e (e lo" in%i"i'o".
Lo" (e/e%to" (e e"ta a!ti%+la%i)n, -+e "e (an %on m+%3a /!e%+en%ia, "e llaman sigmatismos.
Gene!almente, en la (i"lalia /+n%ional, e"t2n o%a"iona(o" #o! +na (e/e%t+o"a #o"i%i)n (e la len*+a
(+!ante la a!ti%+la%i)n o tam.i1n #+e(en "e! o!i*ina(o" #o! +na /al"a #o"i%i)n (e lo" (iente" o (e
lo" la.io".
El t!atamiento (el "i*mati"mo "+ele "e! "iem#!e "ati"/a%to!io, #+e" e"te (e/e%to (e a!ti%+la%i)n "e
%o!!i*e en m+& #o%o tiem#o.
En el (e"a!!ollo (el len*+a$e, la /"/ e" (+!ante m+%3o tiem#o im#!e%i"a e in%o!!e%ta, %on"tit+&en(o
+na %l2"i%a (i"lalia (e e'ol+%i)n. C+an(o a#a!e%e e"te (e/e%to en el #e!7o(o (e t!an"i%i)n (e +na
(enti%i)n a ot!a, no (e.e "e! t!ata(o 3a"ta -+e lo" n+e'o" (iente" no "on .a"tante *!an(e", &a -+e
#+e(e t!ata!"e (e +n "im#le #!o.lema (e e'ol+%i)n, -+e "e "+#e!a (e /o!ma nat+!al.
El "i*mati"mo toma (i'e!"o" nom.!e", "e*>n la %a+"a -+e lo *ene!e. El sigmatismo interdental e" el
m2" /!e%+ente. En e"te (e/e%to, la #+nta (e la len*+a "e int!o(+%e ent!e lo" in%i"i'o", !e"+ltan(o el
"oni(o //. E"te "i*mati"mo, e" no!mal (e e'ol+%i)n %+an(o "e %aen lo" in%i"i'o" (e la #!ime!a
(enti%i)n.
En o%a"ione", el "i*mati"mo inte!(ental "e #!o(+%e al (a!"e +na !e"#i!a%i)n .+%al %on"tante, #o!
e4i"ti! al*>n o."t2%+lo en la !e"#i!a%i)n na"al, lo -+e 3a%e -+e el ni0o tien(a a tene! la len*+a
%ontin+amente /+e!a.
En el sigmatismo dental la len*+a "e a#o&a /+e!temente %ont!a lo" al'1olo" in/e!io!e", im#i(ien(o
-+e "e /o!me el %anal me(io & en e"te %a"o, el ai!e "ale e4ten(i(o ent!e lo" (iente". Si la #+nta (e la
len*+a "e a#o&a en lo" al'1olo" "+#e!io!e", "e #!o(+%e el "oni(o o%l+"i'o /t/.
H
El sigmatismo labiodental, -+e a#a!e%e %on e"%a"a /!e%+en%ia, e" #!o(+%i(o al (a! "ali(a al ai!e
ent!e el la.io in/e!io! & lo" in%i"i'o" "+#e!io!e", !e"+ltan(o +na a!ti%+la%i)n "eme$ante a la ///.
Sigmatismo labial e" el #!o(+%i(o al #!o&e%ta! 3a%ia (elante am.o" la.io". El ai!e e"#i!a(o #enet!a
en el e"#a%io -+e -+e(a ent!e lo" (iente" & lo" la.io" & #!o(+%e +n "oni(o -+e "e a"eme$a a al
me%la ent!e /// & /%3/.
El sigmatismo palatal "e #!e"enta %+an(o la #+nta (e la len*+a "e lle'a 3a%ia at!2", a#!o4im2n(o"e
al #ala(a! (+!o. La /"/ #alatal -+e a"7 "e o.tiene "e #a!e%e al "oni(o /%3/.
El sigmatismo lateral "e #!o(+%e al ele'a!"e ")lo la len*+a #o! +n la(o, (i!i*i1n(o"e enton%e" la
%o!!iente (e ai!e e"#i!a(o 3a%ia el la(o o#+e"to, "alien(o ent!e lo" %anino" & lo" #!emola!e", #a!a
%3o%a! %ont!a la me$illa. El la(o (e la .o%a #o! (on(e "e e"%a#a el ai!e e" !eti!a(o 3a%ia at!2". Si "e
/!ota %on el (e(o la me$illa (el la(o #o! (on(e "ale el ai!e, "e #!o(+%e +na inte!!+#%i)n (el "oni(o.
Tam.i1n #+e(e (a!"e el %a"o -+e, a#o&an(o la len*+a en la" #!ot+.e!an%ia" (e lo" in%i"i'o"
"+#e!io!e", "+" .o!(e" no to-+en lo" mola!e", (e$an(o e"%a#a! el ai!e late!almente, "+"tit+&en(o la
/"/ #o! la /l/. A"7 %omo en lo" %a"o" ante!io!e" el "i*mati"mo e" #!o(+%i(o #o! +na %olo%a%i)n
(e/e%t+o"a (e la len*+a, lo" la.io" o lo" (iente", el sigmatismo nasal e" #!o'o%a(o #o! +na /+n%i)n
ano!mal (el 'elo (el #ala(a!. La o%l+"i)n (el 'elo (el #ala(a! (e.e "e! #e!/e%ta en lo" "oni(o"
"il.ante", #+e" la meno! (i"min+%i)n (e la mi"ma, "e t!a(+%e en +na #e!t+!.a%i)n (e e"to" "oni(o",
al (e$a! "ali! #a!te (el ai!e #o! la" /o"a" na"ale".
Como e"tim+la%i)n #!e'ia, "on (e *!an +tili(a( to(o" lo" e$e!%i%io" (e "o#lo, a"7 %omo lo" (e
a*ilia%i)n (e la len*+a, %+&a #o"i%i)n (e/e%t+o"a e" en m+%3o" %a"o" la %a+"ante (el "i*mati"mo.
5a!a ini%ia! al ni0o en la n+e'a a!ti%+la%i)n, 3a.!2 -+e %omena! #o! en"e0a! /!ente al e"#e$o la
#o"i%i)n %o!!e%ta (e lo" )!*ano" -+e inte!'ienen en la mi"ma. E"ta #o"i%i)n #+e(e "e! lo*!a(a %on
la a&+(a (el (e#!e"o!. E"#e%ialmente en el "i*mati"mo inte!(ental, "e #+e(e %olo%a! la #+nta (el
(e#!e"o! ent!e lo" (iente", (e /o!ma -+e o.li*+e a la len*+a, -+e 3a (e -+e(a! (e.a$o, a a#o&a!"e
t!a" lo" in%i"i'o" in/e!io!e", #i(ien(o enton%e" al ni0o -+e e4#+l"e el ai!e #o! la a.e!t+!a (e lo"
(iente" en "+ #a!te %ent!al. Tam.i1n "e #+e(e a&+(a! %on la mano a la e4ten"i)n (e lo" la.io", &a
-+e la" %omi"+!a" 3an (e e"ta! al*o !eti!a(a" 3a%ia lo" la(o". Si %on el +"o (el (e#!e"o! "e en%+ent!a
al*+na (i/i%+lta(, en e"te %a"o, #+e(e "e! "+"tit+i(o #o! (o" #alillo" -+e "e "it>an ent!e lo" in%i"i'o"
& lo" %anino" & -+e, %!+2n(o"e (ent!o (e la .o%a, mantienen la len*+a .a$o ello" en la #o"i%i)n
a(e%+a(a. Si "e %on"i*+e +na .+ena a!ti%+la%i)n #o! me(io (el (e#!e"o! o lo" #alillo", "e!2 #!e%i"o
"e*+i! +tilian(o !e#eti(a" 'e%e" 3a"ta -+e "e lo*!e la me%ania%i)n (e la #o"t+!a %o!!e%ta & &a
#+e(a %on"e*+i!"e "in "+ a&+(a.
Tam.i1n #+e(e "e! +tilia(a, #a!a el t!atamiento (el "i*mati"mo inte!(ental, "e*>n 8. G+tmann,
%ita(o #o! M. Seeman, +na "on(a t!an"'e!"al, %on /o!ma a#!o4ima(a (e a!%o, %on +na %+!'a
(e"%en(ente en la #a!te %ent!al -+e #!e"iona el %ent!o (e la len*+a, o.li*2n(ola a toma! la #o"t+!a
a(e%+a(a, /o!man(o el %anal %ent!al, al "e! int!o(+%i(a la "on(a ent!e lo" %anino".
Ot!a /o!ma (e %on"e*+i! la /"/ #+e(e "e! a #a!ti! (el "oni(o a+4ilia! ///. Se le 3a%e a!ti%+la! 1"te, -+e
tiene +na #o"i%i)n (e len*+a "eme$ante & el ai!e "e %on%ent!a en la l7nea me(ia. En e"te momento, "e
ti!a (el la.io in/e!io! 3a%ia a.a$o, -+e(an(o (e e"ta /o!ma lo" in%i"i'o" +no" "o.!e lo" ot!o",
#!o(+%ien(o a"7 la /"/.
Tam.i1n "e #+e(e a!ti%+la! +na /i/ "+"+!!a(a, %a(a 'e m2" (1.il, 3a"ta -+e a%a.a "onan(o %omo /"/.
En el "i*mati"mo late!al "e #+e(e 3a%e! "o#la! al ni0o %on la #+nta (e la len*+a li*e!amente "a%a(a,
!e".alan(o el ai!e a lo la!*o (e la l7nea me(ia (e la mi"ma. De"#+1", "e le 3a%e !eti!a! la #+nta (e la
len*+a (et!2" (e lo" in%i"i'o" in/e!io!e", mient!a" "i*+e "alien(o el ai!e, a la 'e -+e "e +nen lo"
(iente", +no" "o.!e ot!o" & "e %on"i*+e el "oni(o (e"ea(o.
Ot!o #!o%e(imiento a +tilia! en el "i*mati"mo late!al "e!2 o#!imi! la" me$illa", a#!et2n(ola" %ont!a
lo" mola!e" #a!a im#e(i! la "ali(a late!al (el ai!e, -+e e" (i!i*i(o a"7 3a%ia lo" in%i"i'o".
En el "i*mati"mo na"al "e!2 %on'eniente ta#a!le la na!i (+!ante la a!ti%+la%i)n, #a!a -+e el ai!e "e
'ea o.li*a(o a "ali! #o! la .o%a.
Colo%2n(ole +n #e-+e0o e"#e$o .a$o la" /o"a" na"ale", "e le #+e(e 3a%e! 'e! la (i/e!en%ia ent!e la
"ali(a o no "ali(a (el ai!e #o! la" mi"ma", o."e!'an(o %+an(o 1"te "e em#a0e o -+e(e t!an"#a!ente.
E"ta o."e!'a%i)n #+e(e "e!'i! #a!a la %o!!e%%i)n (e %+al-+ie! /onema na"alia(o.
I
En el "i*mati"mo #alatal, en -+e el "oni(o (e la /"/ e" "+"tit+i(o #o! el (e la /%3/, a(em2" (e en"e0a!
al ni0o la #o"t+!a %o!!e%ta & t!ata! (e %on"e*+i!la, a&+(2n(ole "i e" #!e%i"o %on el (e#!e"o! o lo"
#alillo", e" %on'eniente 3a%e!le nota!, "o.!e el (o!"o (e "+ mano, la (i/e!ente /o!ma en -+e "e (a la
"ali(a (el ai!e en +no & ot!o /onema.
OBJETIVO: ADBUIRIR UNA A5RO5IADA ARTICULACIN DEL FONEMA /J/.
Actividad: A!ti%+la%i)n /!i%ati'a lin*+o#alatal 9Fonema /&/:.
Mat!ia"#: No" "e!'i!emo" (e la a&+(a (el (e#!e"o! o +na 'a!illa & tam.i1n (el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: El /onema /&/ e" lin*+o#alatal, /!i%ati'o "ono!o.
En "+ a!ti%+la%i)n lo" la.io" #e!mane%en ent!ea.ie!to" & lo" in%i"i'o" li*e!amente "e#a!a(o". El
(o!"o (e la len*+a "e a(3ie!e a la #a!te me(ia & ante!io! (el #ala(a! (+!o, (e$an(o en el %ent!o +n
#e-+e0o %anal #o! (on(e %o!!e el ai!e. Lo" .o!(e" %onta%tan %on la a!%a(a (ental "+#e!io!, (e"(e lo"
%anino" 3a%ia at!2". La #+nta "e "it>a t!a" lo" in%i"i'o" in/e!io!e". Al "e +na %on"onante "ono!a, la"
%+e!(a" 'i.!an (+!ante "+ emi"i)n. Se #+e(e (a! +n (e/e%to (e e"te /onema %+an(o "e a#o&a
e4%e"i'amente la len*+a %ont!a el #ala(a!, %e!!an(o el %anal (e "ali(a (el ai!e, %on'i!ti1n(olo a"7 en
o%l+"i'o & a!ti%+l2n(olo %omo /%3/.
En e"te %a"o, 3a.!2 -+e %omena! in(i%an(o la #o"t+!a %o!!e%ta (e la len*+a, #+(i1n(o"e a&+(a! %on
el (e#!e"o! o %on +na 'a!illa, #a!a mantene! a.ie!to el %anal (e "ali(a (el ai!e. Al mi"mo tiem#o,
"e le #+e(e 3a%e! 'e! la (i/e!en%ia ent!e la /%3/ & la /&/, #o! la "ono!i(a( (e e"ta >ltima, -+e #+e(e
#e!%i.i! #o! la" 'i.!a%ione" la!7n*ea".
5a!a %on"e*+i! e"ta a!ti%+la%i)n tam.i1n "e #+e(e #a!ti! (el "oni(o a+4ilia! /i/. Sin (e$a! (e
#!on+n%ia! e"te /onema, "e 'a e"t!e%3an(o el %anal (e "ali(a (el ai!e, 3a"ta %on"e*+i! el /onema /&/.
Tam.i1n "e #+e(e %on"e*+i! e"te /onema !e#itien(o (e#!i"a @ia ia iaA 3a"ta a%a.a! en @&aA.
OBJETIVO: ARTICULAR CORRECTAMENTE EL FONEMA /J/.
Actividad: A!ti%+la%i)n /!i%ati'a lin*+o'ela! 9Fonema /$/:.
Mat!ia"#: Utilia!emo" el e"#e$o, +n 'a"o %on a*+a #a!a 3a%e! *2!*a!a" & +na 'a!illa #a!a
(e"#e*a! el (o!"o (e la len*+a.
$!%cdi&i't%: La %on"onante /$/ e" lin*+o'ela!, /!i%ati'a, "o!(a.
5a!a "+ a!ti%+la%i)n lo" la.io" & lo" (iente" #e!mane%en ent!ea.ie!to". La len*+a "e en"an%3a,
e"tan(o "+ #a!te ante!io! en %onta%to %on lo" al'1olo" (e lo" in%i"i'o" in/e!io!e". El #o"t(o!"o "e
a%e!%a al 'elo (el #ala(a! "in lle*a! a %e!!a! la "ali(a (e la %o!!iente (e ai!e, el %+al "ale #o! el %anal
/o!ma(o #o! la len*+a & el 'elo (el #ala(a!, #!o(+%ien(o el "oni(o %a!a%te!7"ti%o (e e"te /onema
e"#a0ol.
S+ (e/e%to "e llama iota%i"mo. E"te #+e(e (a!"e al le'anta! (ema"ia(o la len*+a %ont!a el 'elo (el
#ala(a!, %e!!an(o a"7 la "ali(a (el ai!e & %on'i!ti1n(ola en la o%l+"i'a /?/. 5a!a %o!!e*i!lo, "e le 3a!2
o."e!'a! al ni0o la #o"i%i)n %o!!e%ta & "e le a&+(a!2 %on +na 'a!illa a (e"#e*a! el (o!"o (e la
len*+a, /a%ilitan(o a"7 el -+e #e!mane%a a.ie!to el %anal (e "ali(a (el ai!e.
Se #+e(e o.tene! tam.i1n e"te /onema a #a!ti! (el "oni(o a+4ilia! /*/, -+e tiene el mi"mo #+nto (e
a!ti%+la%i)n, %on la o#o"i%i)n -+e "e (a ent!e o%l+"i'a & /!i%ati'a & ent!e "ono!a & "o!(a. 8a%ien(o
*a!*a!i"mo" "e #e!%i.en /2%ilmente la" 'i.!a%ione" la!7n*ea" (el /onema /*/. De"#+1" "e t!ata!2 (e
-+ita!le la "ono!i(a(, %on"tatan(o a t!a'1" (el ta%to la" (i/e!en%ia" ent!e /$/ & /*/.
Tam.i1n "al(!2 %on /a%ili(a( el /onema /$/ 3a%ien(o %a!!a"#ea! %on /+e!a al "+$eto, %omo "i
-+i"ie!a -+ita!"e al*o (e la *a!*anta.
K
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA 5ERFECTA EMISIN DEL FONEMA /C8/.
Actividad: A!ti%+la%ione" a/!i%a(a" 9Fonema /%3/:.
Mat!ia"#: No" 'al(!emo" (e la a&+(a (el e"#e$o, (el (e#!e"o! & (e +na 'ela en%en(i(a.
$!%cdi&i't%: E"te /onema e" lin*+#alatal, a/!i%a(o, "o!(o.
5a!a "e! a!ti%+la(o lo" la.io" a'anan 3a%ia (elante & "e "e#a!an +n #o%o ent!e "7 (e$an(o 'e! lo"
(iente", -+e tam.i1n e"t2n li*e!amente "e#a!a(o". El #!e(o!"o (e la len*+a "e a#o&a en la !e*i)n
#!e#alatal, /o!man(o en #!in%i#io +na o%l+"i)n moment2nea, -+e e'ita la "ali(a (el ai!e, mient!a"
lo" .o!(e" (e la len*+a to%an lo" mola!e". En +n "e*+n(o tiem#o, el #!e(o!"o (e la len*+a "e "e#a!a
(el #ala(a!, #!o(+%i1n(o"e la /!i%a%i)n %on la "ali(a (el ai!e #o! +n e"t!e%3o %anal /o!ma(o #o! el
(o!"o (e la len*+a & el #ala(a!. La #+nta (e la len*+a no (e"em#e0a en e"te /onema nin*>n #a#el
e"#e%ial. Al "e! +na a!ti%+la%i)n "o!(a, no "e (an 'i.!a%ione" (e la" %+e!(a" 'o%ale". El (e/e%to (e
e"te /onema #+e(e (a!"e al no a#o&a! la len*+a %ont!a el #ala(a!, a la 'e -+e "e "it>a t!a" lo"
in%i"i'o" in/e!io!e", a!ti%+lan(o a"7, en "+ l+*a!, el "oni(o /"/.
5a!a %o!!e*i!lo, (e"#+1" (e in(i%a! al ni0o la #o"i%i)n -+e 3a (e toma! la len*+a, "e a!ti%+la /!ente al
(o!"o (e "+ mano la /%3/ & la /"/, #a!a -+e #+e(a #e!%i.i! la (i"tinta /o!ma %omo "ale el ai!e en +na &
ot!a. En la /%3/ la %o!!iente e"#i!a(a (e ai!e e" m2" 'iolenta & m2" %aliente, mient!a" -+e en la /"/ el
ai!e "ale %on m2" "+a'i(a(, (e /o!ma "il.ante & e" m2" /!e"%o. I*+almente "e nota!2 la (i/e!en%ia (e
am.o" /onema", a!ti%+l2n(olo" /!ente a +na 'ela en%en(i(a, #o! la /o!ma m2" o meno" /+e!te en -+e
o"%ila la llama.
C+an(o t!ate (e !e#eti!lo el ni0o, #a!a o.tene! en la "ali(a (el ai!e lo" mi"mo" !e"+lta(o" -+e el
!ee(+%a(o!, o.ten(!2 el "oni(o /%3/.
Tam.i1n "e #+e(e %on"e*+i! e"ta a!ti%+la%i)n a #a!ti! (el "oni(o /0/, "i 1"te "e (omina, #o! tene!
am.o" el mi"mo #+nto (e a!ti%+la%i)n lin*+#alatal. Se #i(e al ni0o -+e "it>e la len*+a en la
#o"i%i)n (e 1"te >ltimo /onema, %olo%2n(ole el (e#!e"o! ent!e lo" (iente" #a!a e'ita! el "il.i(o (e
la /"/, #i(i1n(ole -+e a!ti%+le la /%3/, a #a!ti! (e e"a #o"t+!a, (e mane!a e4#lo"i'a.
Tam.i1n a #a!ti! (e la /"/ "e #+e(e lo*!a! la /%3/ 3a%ien(o -+e emita la /"/ (e /o!ma e4#lo"i'a. Ot!a
/o!ma (e %on"e*+i!la "e!2 imitan(o el e"to!n+(o "o.!e la mano o t!atan(o (e imita! el "oni(o
(e la lo%omoto!a.
OBJETIVO: LOGRAR UNA ADECUADA ARTICULACIN DEL FONEMA /M/.
Actividad: A!ti%+la%ione" na"ale", .ila.ial 9Fonema /m/:.
Mat!ia"#: Em#lea!emo" el e"#e$o (e la "ala & tam.i1n +n #e-+e0o e"#e$o.
$!%cdi&i't%: La %on"onante /m/ e" +n /onema na"al, .ila.ial, "ono!o. 5a!a "+ emi"i)n lo" la.io"
"e +nen, %on +na ten"i)n m+"%+la! me(ia, im#i(ien(o la "ali(a (el ai!e a t!a'1" (e ello".
El 2#i%e (e la len*+a "e a#o&a t!a" lo" in%i"i'o" in/e!io!e" & el !e"to (e la mi"ma -+e(a e4ten(i(o en
el "+elo (e la .o%a. El 'elo (el #ala(a! (e"%ien(e, #e!mitien(o la "ali(a (el ai!e #o! la" /o"a" na"ale"
& la" %+e!(a" 'o%ale" 'i.!an.
El (e/e%to (e la /m/ "e (enomina mitacismo. E"te "e (a, *ene!almente, al ent!ea.!i!"e lo" la.io" en
el momento (e la a!ti%+la%i)n, %on lo %+al la totali(a( o #a!te (el ai!e "ale #o! la .o%a, o.tenien(o
+n "oni(o "eme$ante a la /./.
C+an(o e4i"te (i/i%+lta( #a!a %on"e*+i! e"te /onema %omo %+al-+ie! ot!o na"al, e" m+& %on'eniente
la !ealia%i)n #!e'ia (e e$e!%i%io" !e"#i!ato!io" %on e"#i!a%i)n na"al, #a!a /a%ilita! la "ali(a (el ai!e
#o! la" /o"a" na"ale".
5a!a %on"e*+i! l+e*o la a!ti%+la%i)n "e #e(i!2 al ni0o -+e %ie!!e lo" la.io" %on #!e"i)n & -+e
%olo-+e +n (e(o "o.!e el ala (e "+ na!i, #a!a #e!%i.i! la" 'i.!a%ione" (e la mi"ma en la "ali(a (el
6L
ai!e, (e"#+1" (e 3a.e!lo %on"tata(o #!e'iamente "o.!e la na!i (el !ee(+%a(o!. Ot!a /o!ma (e -+e
o."e!'e el ni0o la "ali(a (el ai!e #o! la" /o"a" na"ale", e" %olo%an(o +n #e-+e0o e"#e$o .a$o la na!i
-+e "e em#a0a!2 %+an(o la !e"#i!a%i)n "ea na"al.
Tam.i1n "e #+e(e o.tene! la /m/ a #a!ti! (e la /a/ #!on+n%ian(o +na /a/ la!*a & %e!!an(o, #o%o a
#o%o lo" la.io" 3a"ta %on'e!ti!"e en /m/. Ot!a /o!ma "e!2 a #a!ti! (e la /n/, "i 1"ta "e (omina. Se le
3a%e a!ti%+la! al ni0o la /n/, #!olon*an(o el "oni(o na"al & #i(i1n(ole -+e %ie!!e lo" la.io" & (e e"ta
/o!ma, a+n-+e la" #o"i%ione" (e la len*+a "on (i/e!ente", #+e(e lo*!a!"e la /m/.
OBJETIVO: ARTICULAR CORRECTAMENTE EL FONEMA /N/.
Actividad: A!ti%+la%ione" na"ale" lin*+oal'eola! 9Fonema /n/:.
Mat!ia"#: Ne%e"ita!emo" (e n+e'o el e"#e$o, el (e#!e"o! & +n #e-+e0o e"#e$o.
$!%cdi&i't%: La %on"onante /n/ e" +n /onema na"al, lin*+oal'eola!, "ono!o.
5a!a la a!ti%+la%i)n (e e"te "oni(o, lo" la.io" & lo" (iente" #e!mane%en li*e!amente ent!ea.ie!to".
Lo" .o!(e" (e la len*+a "e a(3ie!en a lo" mola!e" "+#e!io!e" en "+ %a!a inte!na, el (o!"o to%a +na
#a!te (el #!e#ala(a! & el 2#i%e "e +ne a lo" al'1olo" "+#e!io!e", %e!!an(o a"7 la #a!te %ent!al (e la
%a'i(a( .+%al e im#i(ien(o la "ali(a (el ai!e #o! la .o%a. A la 'e, (e"%ien(e el 'elo (el #ala(a!,
#e!mitien(o la "ali(a (e la %o!!iente a1!ea #o! la" /o"a" na"ale", -+e 'a a%om#a0a(a (e 'i.!a%ione"
la!7n*ea".
C+an(o el ni0o #!e"enta (i/i%+lta(e" #a!a la a!ti%+la%i)n (e e"te /onema, e" #!e%i"o %omena!, %omo
&a "e in(i%) #a!a to(a" la" na"ale", %on e$e!%i%io" !e"#i!ato!io", (e e"#i!a%i)n na"al, 3a"ta -+e
%on"i*a (omina! la e4#+l"i)n (el ai!e #o! la na!i.
De la mi"ma /o!ma -+e %on la /m/, a-+7 #o(!2 o."e!'a! el ni0o la "ali(a (el ai!e, %olo%an(o +n
#e-+e0o e"#e$o .a$o la" 'entana" na"ale", -+e "e em#a0a!2 en la emi"i)n (e la /n/ %on la e"#i!a%i)n
na"al. J tam.i1n a#o&an(o "+ (e(o en el ala (e la na!i, (on(e #o(!2 #e!%i.i! la" 'i.!a%ione" (e la
mi"ma.
Si al intenta! a!ti%+la! la /n/ no +ne lo" .o!(e" (e la len*+a a lo" mola!e" "+#e!io!e", "a%an(o +n
"oni(o "eme$ante a la /l/, a(em2" (e lo" e$e!%i%io" ante!io!e", 3a.!2 -+e in"i"ti! en en"e0a!le la
#o"i%i)n %o!!e%ta (e la len*+a, a&+(2n(ole %on el (e#!e"o!, "i e" #!e%i"o, a -+e la a(3ie!a
late!almente #a!a e'ita! la "ali(a (el ai!e.
Tam.i1n #+e(e "+%e(e! -+e "+"tit+&a la /n/ #o! la /m/ al %e!!a! lo" la.io" & lo" (iente" & no a#o&a! la
#+nta (e la len*+a %ont!a lo" al'1olo" "+#e!io!e".
En e"te %a"o, i*+almente 3a.!2 -+e in"i"ti! en la #o"t+!a -+e 3a (e a(o#ta! la len*+a, "+$et2n(ole
%on lo" (e(o" la .o%a, #a!a -+e la manten*a ent!ea.ie!ta & #oni1n(ole el (e#!e"o! ent!e lo" (iente"
#a!a e'ita! -+e lo" +na.
OBJETIVO: ADBUIRIR UNA 5ERFECTA EMISIN DEL FONEMA /M/.
Actividad: A!ti%+la%ione" na"ale", lin*+#alatal 9Fonema /0/:.
Mat!ia"#: Utilia!emo" el e"#e$o, el (e#!e"o! & +n #e-+e0o e"#e$o #a!a -+e el ni0o %on"tate la
"ali(a na"al (e la %o!!iente a1!ea.
$!%cdi&i't%: El /onema /0/ e" na"al, lin*+o#alatal, "ono!o.
Se a!ti%+la %on lo" la.io" li*e!amente ent!ea.ie!to", al*o meno" -+e en el /onema /n/ & lo" (iente"
%a"i $+nto", %on "olo +na #e-+e0a "e#a!a%i)n. El (o!"o (e la len*+a "e a#o&a %ont!a el #ala(a! (+!o,
%omenan(o el %onta%to (e"(e lo" al'1olo" (e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e". Lo" .o!(e" late!ale" (e la
len*+a to%an la %a!a inte!na (e lo" mola!e" & la #+nta -+e(a (et!2" (e lo" in%i"i'o" in/e!io!e" "in
66
to%a!lo". El 'elo (el #ala(a! (e"%ien(e & el ai!e "ale #o! la na!i, a%om#a0a(o (e 'i.!a%ione"
la!7n*ea".
5a!a -+e el ni0o %on"tate la "ali(a na"al (e la %o!!iente a1!ea, "e +tilia!2n lo" mi"mo" m1to(o"
(e"%!ito" #o! la" a!ti%+la%ione" na"ale" ante!io!e".
5+e(e "+%e(e! -+e el (o!"o (e la len*+a no to-+e el #ala(a! 3a%i1n(olo tan ")lo la #+nta & lo"
.o!(e", "+"tit+&en(o a"7 la a!ti%+la%i)n (e la /0/ #o! la /n/.
En e"te %a"o 3a.!2 -+e in(i%a!le -+e a#o&e %on ene!*7a la len*+a %ont!a el 'elo (el #ala(a!,
#+(i1n(ole a&+(a! %on el (e#!e"o! a -+e le'ante la len*+a en el %ent!o #a!a -+e #+e(a to%a! el
#ala(a! %on ella.
Ot!o mo(o (e %on"e*+i!la e" 3a%ien(o #!on+n%ia! al ni0o @niaA, @nioA, @ni+A, (e (on(e /2%ilmente
"e #+e(e #a"a! a @0aA, @0oA, @0+A.
Si a!ti%+la .ien la /ll/ tam.i1n "e #+e(e #a!ti! (e e"te "oni(o, -+e tiene el mi"mo #+nto (e
a!ti%+la%i)n al "e! lin*+o#alatal, #a!a %on"e*+i! la #o"i%i)n ti#o #a!a la /0/, in"i"tien(o en e"te
%a"o en el a"#e%to na"al (e 1"ta >ltima.
OBJETIVO: CONSEGUIR UNA CORRECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /L/.
Actividad: A!ti%+la%ione" late!ale" lin*+oal'eola! 9Fonema /l/:.
Mat!ia"#: No" 3a!2 /alta el e"#e$o & el (e#!e"o! o "im#lemente +n #alillo (e (iente".
$!%cdi&i't%: E"te /onema e" late!al, lin*+oal'eola!, "ono!o & #a!a "+ a!ti%+la%i)n lo" la.io"
#e!mane%en ent!ea.ie!to" & lo" (iente" al*o "e#a!a(o", #e!mitien(o 'e! la %a!a #o"te!io! (e la
len*+a, %+&o 2#i%e "e a#o&a en lo" al'1olo" (e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e" & "+" .o!(e" en la" en%7a",
-+e(an(o a am.o" la(o" +na a.e!t+!a late!al #o! (on(e "ale el ai!e /ona(o!, -+e al %3o%a! %on la
%a!a inte!na (e la" me$illa", la" 3a!2 'i.!a!. E"ta 'i.!a%i)n "e #o(!2 #e!%i.i! al ta%to "i "e a#li%a la
mano %on "+a'i(a( "o.!e la me$illa. La" %+e!(a" 'o%ale" 'i.!an %on la emi"i)n (el /onema.
El (e/e%to (e e"ta %on"onante "e llama lambacismo. En m+%3a" o%a"ione" la a!ti%+la%i)n (e/e%t+o"a
(e e"te /onema #+e(e "e! o!i*ina(a #o! /alta (e a*ili(a( en la len*+a, en %+&o %a"o "e!2 #!e%i"o
%omena! %on lo" e$e!%i%io" (e"%!ito" ante!io!mente #a!a %on"e*+i! "+ a*ilia%i)n.
En ot!o" %a"o" la a!ti%+la%i)n (e/e%t+o"a e" (e.i(a a +n %ie!!e late!al (e la len*+a, im#i(ien(o a"7 la
"ali(a (el ai!e -+e "e !ealia enton%e" (e /o!ma na"al, a"eme$2n(o"e a la /n/. En e"te %a"o, t!atamo"
en #!in%i#io (e %on"e*+i!, "in emi"i)n (e 'o, +na #o"t+!a %o!!e%ta (e la len*+a, tal %omo
in(i%2.amo" al %omena! a t!ata! e"te /onema. En e"ta #o"t+!a le 3a%emo" !e"#i!a! al ni0o, %on +na
in"#i!a%i)n na"al #!o/+n(a & +na e"#i!a%i)n .+%al 'iolenta -+e 3a*a mo'e! li*e!amente la" me$illa".
De"#+1" (e !ealia! .ien e"te #!ime! #a"o, %on la #o"t+!a %o!!e%ta "e le #e(i!2 -+e lo !e#ita, #e!o &a
%on 'o, emitien(o +n "oni(o %ontin+o. Enton%e" "e le in(i%a!2 -+e "+elte la len*+a & -+e (i*a /a/,
o.tenien(o a"7 /2%ilmente la "7la.a @laA.
Se #+e(e /a%ilita! la a.e!t+!a late!al e la len*+a, -+e #e!mita la "ali(a (el ai!e, int!o(+%ien(o ent!e el
.o!(e (e la len*+a & lo" mola!e" el (e#!e"o! o "im#lemente +n #alillo (e (iente". E" %on'eniente
3a%e!le nota! al ni0o la "ali(a late!al (el ai!e, al #e!%i.i! al ta%to la" 'i.!a%ione" (e la" me$illa".
OBJETIVO: LOGRAR UNA ADECUADA ARTICULACIN DEL FONEMA /LL/.
Actividad: A!ti%+la%ione" late!ale" lin*+o#alatal 9Fonema /ll/:.
Mat!ia"#: Utilia!emo" el e"#e$o & el (e#!e"o!.
$!%cdi&i't%: La /ll/ e" +n /onema late!al, lin*+o#alatal "ono!o. 5a!a "e! a!ti%+la(o, lo" la.io"
#e!mane%e!2n ent!ea.ie!to" & lo" (iente" li*e!amente "e#a!a(o". La #+nta (e la len*+a "e
6;
"it>a (et!2" (e lo" in%i"i'o" in/e!io!e", mient!a" -+e el (o!"o "e ele'a, ent!an(o en %onta%to %on el
#ala(a!, a la 'e -+e lo" .o!(e" late!ale" "e "e#a!an li*e!amente, a la alt+!a (e lo" mola!e", (e$an(o
+n #e-+e0o %anal late!al -+e #e!mite la "ali(a (el ai!e, -+e al %3o%a! %ont!a la" me$illa" la" 3a%e
'i.!a!, #+(i1n(o"e a#!e%ia! e"ta 'i.!a%i)n a#li%an(o "+a'emente el (o!"o (e la mano "o.!e la
me$illa. D+!ante "+ a!ti%+la%i)n, la" %+e!(a" 'o%ale" 'i.!an.
En al*+na" !e*ione" e"#a0ola" e 3i"#anoame!i%ana", e" "+"tit+i(o e"te "oni(o #o! el (e la /&/
/en)meno %ono%i(o %on el nom.!e (e @&e7"moA, %on"i(e!a(o %omo +n 'a!iante !e*ionali"ta & no
%omo +n (e/e%to (e a!ti%+la%i)n.
Se #+e(en (a! alte!a%ione" en e"te /onema %+an(o, en l+*a! (e a#li%a! el (o!"o (e la len*+a %ont!a
el #ala(a!, "e a#li%a la #+nta, "+"tit+&en(o a"7 el "oni(o %o!!e%to #o! el (e la /l/. 5a!a %o!!e*i!lo "e le
in(i%a!2 al ni0o, /!ente al e"#e$o, la #o"i%i)n %o!!e%ta, -+e (e.e a(o#ta! la len*+a. 5a!a a&+(a!le a
%on"e*+i!la "e #+e(e em#+$a! %on el (e#!e"o! el (o!"o, #a!a -+e lle*+e a toma! %onta%to %on el
#ala(a! & en e"e momento -+e !eali%e la e"#i!a%i)n.
Tam.i1n "e #+e(e o.tene! #a!tien(o (el "oni(o (e la /%3/, "i 1"te lo (a %o!!e%to, 3a%ien(o -+e
%olo-+e la len*+a %omo "i /+e!a a (a! e"te "oni(o, #e!o "in a!ti%+la!lo, /a%ilitan(o %on e"ta #o"i%i)n
la emi"i)n (e la /ll/.
Si %a!e%e (e 'i.!a%ione" la!7n*ea", %on'i!ti1n(o"e en +na e"#i!a%i)n late!al (e ai!e "o!(a a t!a'1" (el
ta%to, %omo en ot!a" o%a"ione", "e le 3a!2 #e!%i.i! la" 'i.!a%ione" (e la" %+e!(a" 'o%ale".
OBJETIVO: CONSEGUIR ARTICULAR 5ERFECTAMENTE EL FONEMA /R/.
Actividad: A!ti%+la%i)n 'i.!ante "im#le 9Fonema /!/:.
Mat!ia"#: Em#lea!emo" >ni%amente el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: La %on"onante /!/ e" +n /onema 'i.!ante "im#le, lin*+oal'eola! "ono!o. Se a!ti%+la
%on lo" la.io" ent!ea.ie!to", #e!mitien(o 'e! la %a!a in/e!io! (e la len*+a le'anta(a 3a%ia el #ala(a!.
Lo" .o!(e" late!ale" (e la mi"ma "e a#o&an en la" en%7a" & mola!e" "+#e!io!e", im#i(ien(o a"7 la
"ali(a late!al (el ai!e & la #+nta to%a lo" al'1olo" (e lo" in%i"i'o" "+#e!io!e". El ai!e "e a%+m+la en
la %a'i(a( /o!ma(a #o! la len*+a & el #ala(a!. Al #!on+n%ia! el /onema, el 2#i%e (e la len*+a "e
"e#a!a moment2neamente & al (e"a#a!e%e! la .!e'e o%l+"i)n "ale el ai!e en /o!ma (e #e-+e0a
e4#lo"i)n, -+e "e #+e(e #e!%i.i! al %olo%a! el (o!"o (e la mano /!ente a la .o%a "e (a enton%e" +na
'i.!a%i)n #a"i'a (e la len*+a, #!o(+%i(a #o! la #!e"i)n (e la %o!!iente (e ai!e e"#i!a(o, -+e a%t>a
"o.!e ella.
La !e*+la%i)n (el tono m+"%+la! (e la len*+a e" el (ato m2" im#o!tante & el -+e "+ele %!ea! la
(i/i%+lta( en la #!on+n%ia%i)n (e e"te /onema.
El (e/e%to (e e"ta a!ti%+la%i)n, tanto !e/e!i(o a la 'i.!ante "im#le %omo a la m>lti#le, "e (enomina
rotacismo & "e en%+ent!a %on m+%3a /!e%+en%ia en lo" %a"o" (e (i"lalia"N/+n%ionale".
La "+"tit+%i)n (el /onema /!/ #o! ot!o" /onema" "e (enomina pararrotacismo, "ien(o /!e%+ente en el
3a.la! in/antil, (ent!o (e +na (i"lalia no!mal (e e'ol+%i)n, &a -+e, #o! la (i/i%+lta( -+e #!e"enta
e"te /onema, a#a!e%e !elati'amente ta!(e en "+ #!on+n%ia%i)n %o!!e%ta, -+e no "+ele (a!"e 3a"ta lo"
C a0o" en m+%3o" %a"o".
El !ota%i"mo #+e(e tene! (i"tinta" (enomina%ione", "e*>n el l+*a! (on(e la ! (e/e%t+o"a e" /o!ma(a.
El rotacismo labial "e o!i*ina %+an(o la 'i.!a%i)n "e (a en lo" la.io" & no en la len*+a o ent!e el
la.io in/e!io! & lo" in%i"i'o" "+#e!io!e". E"te ti#o (e !ota%i"mo a#a!e%e %on e"%a"a /!e%+en%ia.
El rotacismo interdental "e (a %+an(o la len*+a "e "it>a ent!e lo" (iente", 'i.!an(o en %onta%to %on
lo" in%i"i'o" "+#e!io!e", #!o(+%ien(o +n "oni(o %e%eante.
En el rotacismo bucal, el ai!e e" (e"'ia(o late!almente, ent!e la len*+a & la" me$illa", 3a%ien(o
'i.!a! e"ta" >ltima" & "+"tit+&en(o la /!/ #o! la /l/.
La /!/ 'ela!, o rotacismo velar, e" #!o(+%i(o #o! la" 'i.!a%ione" (el #ala(a! .lan(o, a!ti%+lan(o el
(o!"o (e la len*+a %ont!a 1l #!o(+%ien(o el "oni(o (e la /*/.
6=
El rotacismo uvular, -+e "e #+e(e %on"i(e!a! %omo +na 'a!ie(a( (e !ota%i"mo 'ela!, e" la /o!ma -+e
a#a!e%e %on ma&o! /!e%+en%ia en la" (i"lalia". En e"te %a"o, la 'i.!a%i)n "e (a en la >'+la o
%am#anilla & el "oni(o emiti(o e" (e la /!/ /!an%e"a.
El t!atamiento (e lo" /onema" /!/ & /!/, e", #o! lo *ene!al, el m2" la!*o, el -+e !e-+ie!e m2" "e"ione"
#a!a %on"e*+i! "+ %o!!e%%i)n.
Como en la a!ti%+la%i)n (e e"te /onema $+e*a +n #a#el m+& im#o!tante la len*+a, "+ tono m+"%+la!
& "+ a*ili(a(, e" #!e%i"o %omena! el t!atamiento %on to(o" lo" e$e!%i%io" (e len*+a &a (e"%!ito"
ante!io!mente, tanto lo" -+e "e !e/ie!en a mo'imiento" e4te!no", %omo lo" (e mo'imiento" inte!no",
#+e" a t!a'1" (e to(o" ello" "e %on"e*+i!2 la mo'ili(a( (e"ea(a & -+e "+ele /alta! en lo" %a"o" (e
!ota%i"mo. Ot!a /o!ma (el t!atamiento in(i!e%to "e!2n to(o" lo" e$e!%i%io" (e 'i.!a%i)n (e la.io", a"7
%omo "it+a! la #+nta (e la len*+a en %onta%to %on lo" al'1olo" "+#e!io!e" & 3a%e! "o#la! al ni0o en
e"ta #o"i%i)n.
5a!alelamente a e"to" e$e!%i%io", "e ini%ia!2 el t!atamiento (i!e%to (e la a!ti%+la%i)n.
Un mo(o (e o.tene! el /onema /!/ e" #a!tien(o (e la #!on+n%ia%i)n (e /t/ & /(/ #a!a la" %+ale" la
len*+a tiene -+e "it+a!"e en +na #o"i%i)n "eme$ante a la /!/. F!ente al e"#e$o 3a%emo" #!on+n%ia! al
ni0o, "in nin*+na ten"i)n en la len*+a & lo m2" .a$o #o"i.le lo" "oni(o" t, (, t, (,..... (e"#+1" (e +na
in"#i!a%i)n #!o/+n(a & mient!a" (+!a la e"#i!a%i)n, 3a%ien(o !e%ae! "iem#!e la /+e!a (el a%ento
"o.!e la /t/. E" #!e%i"o -+e e"to "e 3a*a "+a'emente, %on mo'imiento" lin*+ale" lo m2" #e-+e0o"
#o"i.le, 3a%i1n(ole a%ele!a! el !itmo #o%o a #o%o, 3a"ta 3a%e!lo !2#i(amente. Al !ealia! el ni0o e"te
e$e!%i%io, no 3a& -+e %ent!a!le en -+e (e.e #!on+n%ia! la /!/, #+e" en e"te %a"o "e e"/o!a!2 en emiti!
el /onema (e la /o!ma (e/e%t+o"a en -+e "ol7a 3a%e!lo, "ino -+e, a t!a'1" (e e"to" "oni(o" a+4ilia!e",
(e.e!emo" %on"e*+i! el /onema, n+e'o #a!a 1l, (e /!/ %o!!e%ta.
De la mi"ma /o!ma, #a!tien(o (e "oni(o" a+4ilia!e", 3a!emo" a!ti%+la! al ni0o mient!a" (+!a la
e"#i!a%i)n, lo" "oni(o" t, l, t, l, t, l,O !e#itien(o 'a!ia" 'e%e" el e$e!%i%io, %on (e"%an"o"
inte!me(io". I*+almente, "e #+e(e #a!ti! (e la "7la.a la, !e#eti(a %on !a#i(e: la, la, laO
Ot!a /o!ma (e e$e!%i%io" "e!2 3a%e! #!on+n%ia! al ni0o +na /(/ #!olon*a(a, #a!a -+e el ai!e #enet!e
en to!.ellino ent!e la #+nta (e la len*+a & la #a!te ante!io! (el #ala(a! (+!o, #!o(+%i1n(o"e +n
"oni(o (e +m.i(o, (+!ante el %+al "e (e$a "enti! la 'i.!a%i)n (e la #+nta (e la len*+a.
En lo" %a"o" (e !ota%i"mo .+%al, en -+e la /!/ e" "+"tit+i(a #o! la /l/, al (e"'ia!"e el ai!e late!almente
& 3a%e! 'i.!a! la" me$illa", "e %olo%a!2 la mano (el ni0o "o.!e la me$illa (el !ee(+%a(o!, #a!a -+e
#e!%i.a la 'i.!a%i)n (e 1"ta al #!on+n%ia! la /l/ & la no 'i.!a%i)n (e la mi"ma %on la /!/. I*+almente,
"e "it+a!2 el (o!"o (e "+ mano /!ente a la .o%a (el !ee(+%a(o! #a!a -+e #e!%i.a la e4#lo"i)n (e
ai!e -+e "+#one la /!/ & -+e no "e #!o(+%e %on el /onema /l/.
5a!a /a%ilita!le la #!on+n%ia%i)n %o!!e%ta en e"te %a"o, "e le #+e(e a&+(a! o#!imi1n(ole la" me$illa"
%ont!a lo" mola!e", #a!a e'ita! a"7 la "ali(a late!al (el ai!e.
5+e(e 3a.e! %a"o" en -+e "e #!on+n%ie .ien la %om.ina%i)n @t!aA & enton%e" %on'en(!2 #a!ti! (e
ella #a!a lo*!a! la /!/. Se le 3a!2 !e#eti! e"te *!+#o, t!atan(o (e ala!*a! %a(a 'e m2" la /!/: t!a,
t!!a, t!!aO #a!a i! #o%o a #o%o, "e#a!an(o la %on"onante ini%ial: t.!a, t.!a, t.!a,. E"te e$e!%i%io" e
!e#eti!2 i*+almente %on la" !e"tante" 'o%ale".
OBJETIVO: ADBUIRIR UNA 5ERFECTA ARTICULACIN DEL FONEMA /R/.
Actividad: A!ti%+la%i)n 'i.!ante m>lti#le 9Fonema /!/:.
Mat!ia"#: Ne%e"ita!emo" el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: La %on"onante /!/ e" 'i.!ante m>lti#le, lin*+oal'eola!, "ono!a. Lo" )!*ano" (e la
a!ti%+la%i)n "e %olo%an %omo en la /!/, #e!o a-+7 la #+nta (e la len*+a 'i.!a !e#eti(a" 'e%e", al
/o!ma! 'a!ia" o%l+"ione" %ont!a lo" al'1olo". El 2#i%e (e la len*+a 3a%e #!e"i)n "o.!e la
#!ot+.e!an%ia al'eola!, #e!o la #!e"i)n (el ai!e 'en%e "+ !e"i"ten%ia #e!mitien(o la "ali(a (e la
6C
%o!!iente a1!ea. La !e"i"ten%ia lin*+al, 3a%e 'ol'e! a la len*+a a "+ #o"i%i)n #!imiti'a, !e#iti1n(o"e
n+e'amente el mi"mo mo'imiento %on *!an !a#i(e, (an(o l+*a! a la "ali(a (el ai!e en #e-+e0a"
e4#lo"ione". La %o!!e%ta #!on+n%ia%i)n (e e"te /onema e4i*e +na *!an a*ili(a( en la #+nta (e la
len*+a.
Lo" (e/e%to" (e e"te /onema "on lo" mi"mo" -+e lo" (e"%!ito" en el %a"o ante!io!, !e%i.ien(o
tam.i1n i(1nti%o" nom.!e".
5a!a el t!atamiento (e e"te /onema, "e !2 #!e%i"o %omena! %omo "e in(i%a.a en el t!atamiento (e
la /!/ #o! to(o" lo" e$e!%i%io" (e a*ilia%i)n (e len*+a &a (e"%!ito" & (e 'i.!a%i)n (e la.io".
5a!a el t!atamiento (i!e%to (e la a!ti%+la%i)n tam.i1n "on '2li(o" to(o" lo" ante!io!e" e$e!%i%io"
(i!i*i(o" a la /!/, #+e" a(em2" 3a.!2 m+%3o" %a"o" en -+e am.o" /onema" e"t1n a+"ente". En e"ta
"it+a%i)n %on'iene e$e!%ita! #!ime!o la /!/, #a!a (e"#+1" em#lea!la en la a(-+i"i%i)n (e la /!/.
C+an(o "e (a el %a"o (e -+e el ni0o (omina e"ta 'i.!ante "im#le, e"ta #+e(e "e! +tilia(a %omo
"oni(o a+4ilia! #a!a %on"e*+i! m2" /2%ilmente la 'i.!ante m>lti#le. Se le 3a!2 #!on+n%ia! +na /!/
#!olon*a(a, lo m2" ante!io! #o"i.le, m+& .a$o & %on la meno! /+e!a. Enton%e", le 3a%emo" a'ana!
la man(7.+la in/e!io! +n #o%o 3a%ia (elante & a&+(an(o el !ee(+%a(o! %on "+" (e(o" "o.!e la"
me$illa" (el ni0o, le lle'a lo" la.io" tam.i1n 3a%ia (elante, %ontin+an(o %on la #!on+n%ia%i)n (e
la /!/ "+a'e, -+e i!2 a%e!%2n(o"e, (e e"ta /o!ma, %a(a 'e m2" a la 'i.!ante m>lti#le.
Tam.i1n e" %on'eniente, ante el e"#e$o, in(i%a! al ni0o la #o"i%i)n ti#o (el /onema, a"7 %omo la
"ali(a (el ai!e, -+e 1l #e!%i.i!2 "o.!e "+ mano.
Ot!a /o!ma (e o.tene! la /!/ e" a #a!ti! (e la " %om.ina%ione" t!a, #!aO o (e la" "7la.a" in'e!"a" a!O
3a%i1n(ole ala!*a! la !, %omo "e in(i%a.a #a!a el /onema ante!io!.
OBJETIVO: CONSEGUIR ARTICULAR 5ERFECTAMENTE UNO O VARIOS SINFONES DEL
5RIMER A5ARTADO 9 PL, BL, FL, PR, BR, FR :.
Actividad: T!atamiento (e lo" "in/one" #e!tene%iente" al #!ime! a#a!ta(o 9pl, bl, fl, pr, br, fr:.
Mat!ia"#: Utilia!emo" el e"#e$o.
$!%cdi&i't%: Lo" "in/one" #e!tene%iente" al #!ime! a#a!ta(o "on a-+ello" en %+&a a!ti%+la%i)n
inte!'ienen )!*ano" (i/e!ente", %omo #+e(e "e! .l, &a -+e el /onema /./ "e!2 (a(o #o! la "e#a!a%i)n
(e lo" la.io" & el /l/ #o! la #o"i%i)n -+e toma la len*+a.
A e"te *!+#o #e!tene%en lo" "in/one": #!, .!, /!, #l, .l,/l. S+ %o!!e%%i)n e" m2" /2%il &, (e e"ta!
a+"ente" , %on'iene %omena! a t!a.a$a! %on ello" lo #!ime!o.
8a& -+e %omena! #o! a"e*+!a!"e -+e el ni0o a!ti%+la , en ot!a" %om.ina%ione" "il2.i%a", lo"
/onema" -+e 'an a inte!'eni! en lo" "in/one" a t!ata!.
En el t!atamiento (e lo" *!+#o" #e!tene%iente" al #!ime! a#a!ta(o, "e "enta!2 el !ee(+%a(o! $+nto al
ni0o /!ente al e"#e$o & "e le 3a!2 a!ti%+la!, #a!a el *!+#o .l, la /l/. Sin mo'e! la len*+a (e la #o"i%i)n
(e e"te /onema, "e le 3a!2 lle'a! lo" la.io" a la #o"i%i)n (e la /./, t!atan(o (e -+e #!on+n%ie lo"
/onema" %a"i al mi"mo tiem#o & (e /o!ma %ontin+a(a: l P . P l P .l P .l. De e"ta mane!a "e
%on"e*+i!2 /2%ilmente el "in/)n #!o#+e"to & lo" (em2" (e e"te a#a!ta(o.
OBJETIVO: CONSEGUIR ARTICULAR 5ERFECTAMENTE UNO O VARIOS SINFONES DEL
SEGUNDO A5ARTADO 9 TR, DR, GR, R, TL, GL, L :.
Actividad: T!atamiento (e lo" "in/one" #e!tene%iente" al "e*+n(o a#a!ta(o 9tr, dr, gr, cr, tl, gl, cl:.
Mat!ia"#: Ne%e"ita!emo" el e"#e$o.
6E
$!%cdi&i't%: El "e*+n(o a#a!ta(o lo %on"tit+&e a-+ello" *!+#o" en -+e e" el mi"mo )!*ano, la
len*+a, la -+e ent!a en a%ti'i(a(, 'a!ian(o ")lo "+ #o"i%i)n #a!a +no + ot!o /onema & #o! ello
#!e"enta!2 +na (i/i%+lta( ma&o! -+e lo" ante!io!e".
8a& -+e %omena! #o! a"e*+!a!"e -+e el ni0o a!ti%+la, en ot!a" %om.ina%ione" "il2.i%a", lo"
/onema" -+e 'an a inte!'eni! en lo" "in/one" a t!ata!.
5a!a lo" "in/one" (el "e*+n(o *!+#o, en lo" %+ale" la a!ti%+la%i)n (e lo" (o" /onema" #!e"enta
ma&o! "imilit+(, a(em2" (e +tilia! el #!o%e(imiento, ante!io! en -+e al*+no" %a"o" #+e(e (a!
.+eno" !e"+lta(o", (e 3a%e! a!ti%+la! lentamente & (e /o!ma ai"la(a #e!o %ontin+a(a, %a(a +no (e
lo" /onema", #a!a i!lo" +nien(o %a(a 'e m2", en la #!2%ti%a !e"+lta m+& #o"iti'o el int!o(+%i! +na
'o%al a+4ilia! -+e i!2 (e"a#a!e%ien(o #o%o a #o%o. A"7, #a!a %on"e*+i! el *!+#o t!a, "e %omena!2
3a%ien(o !e#eti! %on !a#i(e ta!aO ta!aOta!a, 3a%ien(o -+e #on*a la /+e!a a!ti%+lato!ia en la
"e*+n(a "7la.a & a!ti%+lan(o la #!ime!a 'o%al 2tona & m+& .!e'e.
De e"ta /o!ma "e a%a.a %on'i!tien(o en t!a. I*+almente "e #!o%e(e!2 %on lo" (em2" "in/one".
OBJETIVO: AUTOMATIFAR E INTERIORIFAR LA ARTICULACIN CORRECTA 5OR
MEDIO DEL RITMO.
Actividad: Utilia%i)n (el !itmo %omo me(io (e a+tomatia%i)n (e la a!ti%+la%i)n %o!!e%ta.
Mat!ia"#: E" +n e$e!%i%io "in +tilia! mate!ial.
$!%cdi&i't%: Em#lea!emo" lo" /onema" t!ata(o" +ni(o" a "en%illa" e"t!+%t+!a" !7tmi%a": %a P %a
P %a, %a P %a P %a, %a P %a P %a, o .ien: %3a, %3a P %3a, %3a P %3a P %3a, %3a, %3a P %3a, et%.
I*+almente "e +tilia!2 el /onema en "7la.a (i!e%ta e in'e!"a (ent!o (e la mi"ma e"t!+%t+!a: "a P "a P
"a, a" P a", "a P "a P "a, a" P a"< la P la, al P al, la P la.
Tam.i1n "e #o(!2 t!a.a$a! a la 'e lo" "oni(o" -+e %on/+n(e #a!a -+e a#!en(a a (i"%!imina!lo": "e P
"e, %e, "e P "e, %e< t!a P t!a, ta! P ta!, t!a P t!a, ta! P ta!.
La %om.ina%i)n (el /onema t!a.a$an(o %on (i"tinta" 'o%ale" #+e(e "e! (e +tili(a( #o! la" li*e!a"
t!a"#o"i%ione" (el #+nto (e a!ti%+la%i)n -+e a 'e%e" "e (an: !a P !a P !a, !i, !a P !a P !a, !i.
Se #+e(e tam.i1n %om.ina! el /onema t!a.a$a(o %on ot!o + ot!o" -+e &a (omine #a!a /le4i.ilia! el
mo'imiento: !e P !e, te, !e P !e, te, !e P !e, te.
OBJETIVO: LOGRAR BUE SEA INTEGRADA EN SU LENGUAJE ES5ONTQNEO LA
FORMA CORRECTA DEL FONEMA BUE TENRA AUSENTE O DEFECTUOSO.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /a/:
$!%cdi&i't%: El !ee(+%a(o! #!on+n%ia!2 (e"#a%io la #ala.!a -+e "e*+i(amente "e!2 !e#eti(a #o!
el ni0o.
Fonema /a/ ama, ala, a"a, ata, a*+a, #a#a, nata, taa, "ala, %a!a, manana, man*a, "alta!, ma!%a,
la!*a.
A %ontin+a%i)n "e +tilia!2n /!a"e" "en%illa" -+e %onten*an (i%3a" #ala.!a" #a!a -+e, i*+almente,
"ean !e#eti(a" #o! el ni0o.
6G
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /e/:
Mat!ia"#: No "e +tilia!2 mate!ial.
el ni0o.
Fonema /e/ e"e, ele, e"te, e!a, mete, .e"e, (e.e, teme, nene, #e*+e, (e"(e, 'e!me, tenle, %e!-+e,
'en%e.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /i/:.
Mat!ia"#: No ne%e"ita!emo" mate!ial al*+no.
el ni0o.
Fonema /i/ i"a, i!1, i!, i!me, #i#a, tia, lima, !i"a, mi!e, 'ino, #i"ta, /ie"ta, #ina, mil, #eine.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /o/:.
el ni0o.
Fonema /o/ o"o, ola, o$o, o!o, %o(o, *o!!o, lo!o, to#o, moo, .o.o, "ol, tol(o, .ol"o, %o!%3o,
%ol%3)n.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /+/:.
Mat!ia"#: No ne%e"ita!emo" mate!ial.
6H
el ni0o.
Fonema /+/ +no, +"o, +0a, +'a, m+la, .+-+e, %3o!!o, %+na, /+ma, n+.e, #+nta, #+l#o, "+"to, /+imo",
#+ente.
OBJETIVO: LOGRAR BUE SEA INTEGRADA EN EL LENGUAJE ES5ONTQNEO LA
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /./:.
Mat!ia"#: No 3a!2 /alta mate!ial (e nin*>n ti#o.
el ni0o.
Fonema /./
.ata, .e.e, .i*ote, .otella, .+eno, lo.a, "+.e, "+.i(a, a.o*a(o, a.+elo, %a.al*a!, .e.e!, "+.i!"e,
.ol"a, .+"%a.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /t/:
el ni0o.
Fonema /t/ taa, tela, ti$e!a, to!e!o, t+li#2n, ata-+e, .otella, #itillo, #ato"o, t7t+lo, *a"ta!, aten%i)n,
Matil(e, ato!menta, t+m.a(o.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /(/:
el ni0o.
Fonema /(/ (ame, (e$a, (i%e, (omin), (+%3a, na(a.a, ma(e!a, me(i(a, #i"a(o, ma(+!o, (ana,
mo(e"to, (i"%o, a(o!no, (+l%e, (a(me, .e.e(O
6I
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /?/:.
el ni0o.
Fonema /?/ %a"a, -+ema, -+ita, %one$o, %+%3a!a, #e%a(o, #a-+ete, #o-+ito, e"%o.a, "a%+(e, %2l%+lo,
Ra-+el, -+in%e, a%o!ta, %+!'a.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /*/:.
el ni0o.
Fonema /*/ *ato, *+e!!a, *+ita!!a, *oma, *+"ano, #a*a(o, $+*+ete, 2*+ila, .i*ote, /i*+!a, !o*a!,
*a!*anta, *+in(a, *ol#e, *+"ta.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema ///:.
Mat!ia"#: E" +n e$e!%i%io" "in +tilia! mate!ial.
el ni0o.
Fonema /// /ama, /e%3a, /7"i%o, /olleto, /+"il, .>/alo, a/e!!a, a/ila, a/o!o, !e/+e!a, .+/an(a, /e"te$o,
/ilma!, !e/o!ma, /+"ti*a.
A %ontin+a%i)n "e +tilia!2n /!a"e" "en%illa" -+e %onten*an (i%3a" #ala.!a" #a!a -+e , i*+almente,
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema //:.
Mat!ia"#: No em#lea!emo" mate!ial.
6K
el ni0o.
Fonema // a#ato, %enia, %ine, o-+ete, +mo, %ala(o, en%e!a(o, 'e%ino, aote, a>%a!, !ea!,
alma%1n, %inta, e"%oo!, a+l, #a, #e, .i%o, *one, $+*a!, l+.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /"/:.
el ni0o.
Fonema /"/ "a#o, "emilla, "i!ena, "oni(o, "+.i(a, #e"a(o, me"eta, #a"illo, te"o!o, !e"+men, "alta!,
"e!'i%io, "im#2ti%o, !e"o!te, a"+nto, #atata", limone", 'i'7", #ollo", t+", #a"ta, "ie"ta, li"to, !e#o"ta!,
"+"#i!o.
O()tiv%: Lo*!a! -+e "ea inte*!a(a en "+ len*+a$e e"#ont2neo la /o!ma %o!!e%ta (el /onema -+e
ten7a a+"ente o (e/e%t+o"o.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /&/:.
Mat!ia"#: No +tilia!emo" mate!ial.
el ni0o.
Fonema /&/ &a, &ema, &e*+a, &o(o, &+*o, #a&a"o, o&e, $o&e!o, .a&oneta, a&+(a, .o&a!, le&en(a,
&elmo, ma&o!(omo, ma&>"%+la.
OBJETIVO: LOGRAR BUE SEA INTEGRADA EN SU LENGUAJE ES5ONTQNEA LA
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /$/:.
el ni0o.
Fonema /$/ $a.al7, $e/e, $inete, Jo"e/a, $+*+ete, mo$a(o, te$e!o, %a$ita, me$o!a, o!e$+(o, $am7n, m+$e!,
2*il, %a$)n, $+"ti%ia.
;L
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /%3/:.
el ni0o.
Fonema /%3/ %3a-+eta, %3e#a, %3ino, %3o%olate, %3+#ete, ma%3a%a, me%3e!o, %a%3ito, #e%3o,
le%3+*a, e%3a!, %3i"te, %3i!la, #i%3)n, %3+n*a.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /m/:.
el ni0o.
Fonema /m/ ma#a, me"a, mi!a, mo!eno, m+0e%a, tomate, %a!amelo, %amino, %)mo(o, am+leto,
ma!te", !emen(a!, mil, monta!, m+lta.
FORMA CORRECTA DEL FONEMA AUSENTE O DEFECTUOSO.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /n/:.
Mat!ia"#: E" +n e$e!%i%io" "in +tilia! mate!ial.
el ni0o.
Fonema /n/ na'a$a, nene, ni(o, no'eno, n>me!o, ma0ana, %one$o, animal, ano%3e, llan+!a, %anal,
ne!'io, n7"#e!o, no!te, n+n%a, #itan, %omen, /in, %ami)n, .et>n, %anto, 'en(a, #inta, e"%on(o,
a#+nto.
FORMA CORRECTA DEL FONEMA AUSENTE O DEFECTUOSO.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /0/:.
;6
el ni0o.
Fonema /0/ le0a, ti0e, !e07, (a0o, %e0+(o, ma0ana, a0e$o, me0i-+e, "e0o!ita, #a0+elo, "e0al, .a0i"ta,
!e0i!, #e0)n, e"#a0ol.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /l/:.
el ni0o.
Fonema /l/ lata, le%3e, li"o, lo.o, l+na, %ala(o, maleta, %olina, #aloma, #el+(o, la!*o, lento, li"to,
mel)n, %ol+mna, (e(al, #a#el, /2%il, /a!ol, a+l, %alma, "el'a, mil, #ol'o, m+lta.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema ll:
el ni0o.
Fonema /ll/ llama, lle'a, all7, llo!o, ll+'ia, %alla(o, *alleta, #ollito, .ellota, tall+(o, %alla", talle!,
#elli%o, "ill)n, #ollo".
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /!/:.
el ni0o.
Fonema /!/ %a!amelo, a!ena, ma!ino, a!oma, o!+*a, %a!a", a!en-+e, ma!i"%o, /a!ol, e!+%to, #inta!,
%ome!, "+.i!, #a"to!, %+!'o, ma!tillo, #e!(i(o, /i!ma(o, a%o!ta, "+!ti(o, mi!a!, %a!(a!, a!(e!, mo!i!,
"e!'i!.
;;
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9Fonema /!/:.
$!%cdi&i't%: El !ee(+%a(o! #!on+n%ia!2 (e"#a%io la #ala.!a -+e "e*+i(amente "e!2 !e#eti(a.
Fonema /!/ !ata, !emo, !i"a, !a#ta, !+ta, *a!!a/a, %a!!eta, (e!!ite, %e!!o$o, "e!!+%3o, .o!!a"%a, !enta,
.a!!il, !o"-+illa, .a!!+nta, 3on!a(o, al!e(e(o!, En!i-+e, en!o"%a!, I"!ael.
FORMA CORRECTA DEL SINFN BUE TENRA AUSENTE O DEFECTUOSO.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o #l:.
el ni0o.
G!+#o #l #lato, #leno, #lie*o, #lomo, #l+me!o, %o#la, "o#le, ">#li%a, a#lomo, em#l+ma!.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o .l:
el ni0o.
G!+#o .l. .lan%o, .le(o, .lin(a(o, .lo-+e, .l+"a, ta.lao, !o.le, ta.lilla, #+e.lo, a.l+%i)n.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o tl:
el ni0o.
G!+#o tl atla", Atl2nti%o, atleta, atl1ti%o.
;=
"ean !e#eti(a" #o! el ni0o
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o %l:.
el ni0o.
G!+#o %l. %la"e, %lemente, %lima, %lo!o, %l+e%a, !e%lama, te%leo, in%lina, an%la, !e%l+ta.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o *l:
el ni0o.
G!+#o *l *la%ial, *le.a, *li%e!ina, *lo.o, *l+%o"a, !e*la, in*l1", !en*l)n, a!!e*la, e#i*loti".
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o /l:.
Mat!ia"#: No 3a!2 /alta mate!ial.
el ni0o.
G!+#o /l /la%o, /le%3a, a/li*i(o, /lo!e!o, /l+i(o, %3i/la(o, !e/le$o, a/li*e, a/lo!a, a/l+ente.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o #!:.
;C
el ni0o.
G!+#o #!. #!a(o, #!emio, #!i"a, #!o#ina, #!+(ente, le#!a, a#!e"a!, %a#!i%3o, a#!o.a!, a#!+e.o.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o .!:
Mat!ia"#: No em#lea!emo" mate!ial al*+no.
el ni0o.
G!+#o .! .!ao, .!e%3a, .!i"a, .!oma, .!>$+la, "o.!a(o, #o.!ea, "o.!ino, li.!o, a.!+ma.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o t!:
$!%cdi&i't%: El !ee(+%a(o! #!on+n%ia!2 (e"#a%io la #ala.!a -+e "e*+i(amente "e!2 !e#eti(o #o!
el ni0o.
G!+#o t! t!a.a$o, t!e#a, t!ineo, t!oo, t!+%o, let!a, at!e'e, #at!ia, %+at!o, at!+ena.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o (!:.
el ni0o.
G!+#o (! (!a*)n, (!ena!, ma(!ina, (!o*a, (!+#a, #ie(!a, ma(!e, la(!illo, %+a(!o, ma(!+*a.
;E
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o %!:.
Mat!ia"#: No no" "e!'i!emo" (e nin*>n mate!ial.
el ni0o.
G!+#o %! %!2neo, %!e%e, %!ia(o, %!omo, %!+(o, mi%!a, la%!e, e"%!i.e, a%!).ata, %!+a(o.
A %ontin+a%i)n "e +tilia!2 /!a"e" "en%illa" -+e %onten*an (i%3a" #ala.!a" #a!a -+e, i*+almente,
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o *!:
el ni0o.
G!+#o *! *!ati", *!e%a, *!i/o, *!o"e!o, *!+#o, lo*!a, 'ina*!e, a*!io, ma*!o, a*!+#a.
Actividad: E$e!%i%io" (e !e#eti%i)n 9G!+#o /!:
el ni0o.
G!+#o /! /!a"e, /!eno, /!ito, /!ota, /!+te!o, %o/!a(e, "+/!e, Q/!i%a, a/!onta, /!+te!7a.
A %ontin+a%i)n "e +tilia!2n /!a"e" "en%illa" -+e %onten*an (i%3a" #ala.!a" #a!a -+e, i*+almente
OBJETIVO: ES5RESARSE LIBREMENTE J NO RE5ITIENDO, UTILIFANDO 5ALABRAS
BUE CONTENGAN, EN UNA U OTRA 5OSICIN, EL FONEMA BUE SE ESTQ
TRABAJANDO.
Actividad: E$e!%i%io" (e e4#!e"i)n (i!i*i(a 96T e$e!%i%io:
Mat!ia"#: Utilia!emo" (i.+$o" o l2mina" -+e %onten*an o.$eto" o !e#!e"enten a%%ione" en %+&o"
nom.!e" 'a&a %onteni(o el /onema -+e -+e!emo" t!ata!.
;G
$!%cdi&i't%: A la 'i"ta (e lo" *!a.a(o" & #a!tien(o (e ello", "e #o(!2 ini%ia! +na "e!ie (e
#!e*+nta" & +na %on'e!"a%i)n -+e o.li*+e al ni0o a (e%i! #ala.!a", (e /o!ma e"#ont2nea, -+e ten*an
la a!ti%+la%i)n -+e &a "a.e (a!, a+n-+e no la ten*a totalmente a+tomatia(a.
TRABAJANDO.
Actividad: E$e!%i%io" (e e4#!e"i)n (i!i*i(a 9;T e$e!%i%io:
Mat!ia"#: No em#lea!emo" mate!ial al*+no.
$!%cdi&i't%: Tam.i1n "e #+e(en !ealia! $+e*o" en lo" -+e "e #i(a al ni0o -+e "e (i*an #ala.!a"
-+e %onten*an +n /onema %on%!eto o -+e em#ie%en #o! 1l, alte!nan(o, +na" 'e%e" el /onema -+e "e
e"t2 t!atan(o & ot!a", ot!o %+al-+ie!a.
TRABAJANDO.
Actividad: E$e!%i%io" (e e4#!e"i)n (i!i*i(a 9=T e$e!%i%io:
Mat!ia"#: No e" ne%e"a!io el +"o (e mate!ial.
$!%cdi&i't%: Ot!a /o!ma, "e!2 la %on'e!"a%i)n (i!e%ta a .a"e (e #!e*+nta", ele*i(a" #o! el
!ee(+%a(o!, en /+n%i)n (e #ala.!a" -+e %onten*an el /onema t!ata(o & %on la" -+e el ni0o "e 'e!2
o.li*a(o a !e"#on(e!.
OBJETIVO: ES5RESARSE ES5ONTQNEAMENTE.
Actividad: E$e!%i%io" (e e4#!e"i)n e"#ont2nea.
Mat!ia"#: Ne%e"ita!emo" l2mina", li.!o" o %+al-+ie! (ato o%a"ional (e la 'i(a (el ni0o & (e "+
ento!no.
$!%cdi&i't%: 5a!a /a%ilita! la e4#!e"i)n e"#ont2nea "e #+e(en +tilia! l2mina", li.!o" o %+al-+ie!
(ato o%a"ional (e la 'i(a (el ni0o & (e "+ ento!no, -+e le moti'e a e4#!e"a!"e & -+e /a%ilite el
enta.la! +n (i2lo*o %on el !ee(+%a(o! o ini%ia! +na na!!a%i)n.
*UENTE BIBLIO+R*ICA: 5ASCUAL, 5. 9;LLL, 66U EDICIN:: LA DISLALIA.
NATURALEFA, DIAGNSTICO J RE8ABILITACIN. MADRID: CE5E.
;H

Actividades para La Dislalia

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Actividades para La Dislalia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRATAMIENTO DE LA DISLALIA BLOQUE DE ACTIVIDADES N 2

You might also like