1.Pojam i vrste diplomatije (bilateralna i multilateralna, stalna i ad hoc diplomatija) ?

Diplomatija predstvalja spoljnopolitiku djelatnost ali i organizaciju meunarodnih

subjekata, drava i meunarodnih organizacija, po logici stvari, sadri pravna lica koja
reguliu njihove uzajamne odnose. Bilateralna diplomatija je oblik meunarodnih odnosa
izmeu dvije drave bilo da se odvija kroz povremene ili kroz stalne diplomatske kontakte.
Uprkos injenici da savremenu diplomatiju odlikuje nagli razvoj multilateralne diplomatije
kao model rjeavanja konflikata u meunarodnim odnosima, znaaj stalnih kontakata
predstavnika dviju zemalja i kreaciji i realizaciji spoljne politike drava jo dugo e biti
osnovana meunarodnog optenja. Stalna diplomatija podrazumijeva otvaranje i
funkcionisanje stalnih diplomatskih misija drava lanica u okviru Organizacije ujedinjenih
nacija i drugih meunarodnih organizacija odnosno diplomatsko-konzularnih predstavnitava
u dravi prijema. S obzirom na to da se specijalne misije formiraju u cilju realizacije
odreenog zadatka u tano odreenom ogranienom vremenskom intervalu, ad hoc
diplomatija u teoriji i praksi slovi se kao efikasna i svrsishodna diplomatska aktivnost.
2. Smit diplomatija, posrednicka i vojna diplomatija?
Diplomatija na vrhu ispoljava se u formi bilateralne (uz uee efova drava ili Vlade
drave) ili multilateralne (uz uee lidera 3 ili vie drava ili Vlada) diplomatije. Samit
diplomatija je nerijetko institucionalizovana i egzistira kao stalna ili redovna na
multilateralnom planu i redovnih polugodinjih samita na presjednikom bilateralnom nivou.
Diplomatsko posredovanje izmeu 2 ili vie suprotstavljenih drava od strane posrednika ili
neutralne zemlje u cilju pronalaenja kopromisa u rjeavanju spornog pitanja naziva se
posrednika ili atl diplomatija. Vojna diplomatija je dio posebne vojne organizacije ija
djelatnost je usmjerena na unapreenje odnosa i razmjenu iskustva izmeu armija prije svega
prijateljskih drava na polju organizacije slube, obrazovanja kadrova, tehnike
opremljenosti, borbene obuke. Vojno-diplomatska djelatnost odvija se putem vojne samit
diplomatije, vojno-diplomatskih predstavnistava, vojne misije, vojno-ekonomskih
predstavnitava i vojnih komisija.
3. Organi predstavljanja drave?
Dravu kao subjekta meunarodnog prava u meunarodnim, dakle diplomatskim odnosima
predstavljaju ef drave, presjednik Vlade i ministarstvo inostranih poslova, diplomatskokonzularna predstavnitva i specijalne misije. ef drave, presjednik Vlade i ministar
inostranih poslova spadaju u tzv. unutranje organe drava, iji su izbor, nadlenosti, obaveze
i odgovornosti propisani unutranjim zakonodavstvom zemlje. ef drave je dakle najvii
organ zastupanja i predstavljnja zemlje. Za njega i presjednika Vlade koji rukovodi najviim
organom izvrne vlasti i ministra inostranih poslova, koji vodi dravni resor zaduen za
spoljne poslove, ukljuujui i sva diplomatska i konzularna predstavnitva i stalne misije pri
meunarodnim organizacijama, po pravilu nije potrebno posebno punomoje za zastupanje
drave u meunarodnim odnosima. Postoji poseban resor u okviru Vlade koji se bavi spoljnim
poslovima i najesce se naziva Ministarstvo inostranih poslova. Ministrastvom po pravilu
rukovodi ministar koji je i starjeina diplomatskih i konzularnih predstavnitava u
inostranstvu i misija pri meunarodnim organizacijama.
4. Organizacija i struktura diplomatske misije?
Veliina, organizaciona struktura i broj zaposlenih u Ministarstvu spoljnih poslova zavise od
veliine, ekonomske snage, intersa i ambicije koju drava ima u sferi maunarodnih odnosa.
Imaju 3 sektora: Politicki sektor ine poslovi bilateralne i multilateralne diplomatije, a u
sustavu ministarstva je i konzularni sektor i sektor za meunarodnu ekonosku saradnju. Pored
navedena 3 sektora, kao posebne slube ili u okviru sektora, organizovani su: personalno

pravni, dokumentacioni, arhivski, protokolni, analiticki, meunarodno pravni i drugi poslovi,

zatim organizacioni dio zaduen za informisanje nauku i kulturu.
5. Agreman?
Izbor efa misije vri drava akreditacije, ali da bi ef misije mogao da stupi na dunost
neophodna je saglasnost drave prijema ili agremana. Agreman se trai diplomatskim putem,
verbalnom notom, usmenim ili pismenim putem neformalnim podneskom uz dostavu
biografije kandidata za efa misije. Pravilo je da se agreman trai prije objavljivanja javnosti
imena kandidata za efa misije, jer odluka o saglasnosti na prijedlog je suvereno pravo drave
prijema, koji ona nije duna da obrazloi. Drava prijema takoe nije vezana ni rokom u
kome treba da se izjasni povodom zahtjeva za izdavanje agremana, ali uobianjeno je da to
izjanjenje uslijedi najdalje u roku od 2-3 mjeseca. Ukoliko u navedenom roku agreman ne
bude dat smatra se da je isti preutno odbijen. Funkciju efa misije, pored ambasadora, mogu
vriti poslanik ili opunomoeni ministar akreditovan kod efa drave, ali i stalni otpravnik
poslova akreditovan od ministarstva inostranih poslova drava akreditacije kod ministarstva
drave prijema. Drava prijema ista ovlaenja ima i prema lanovima diplomatskog osoblja
misije, i u sluaju da su dravljani neke tree drave, a ne zemlje koja vri akreditaciju. Pored
lanova osoblja misije, u koje ulaze ef misije i svi lanovi osoblja sa diplomatskim
svojstvom, personal misije ine i lanovi administrativnog i tehnikog osoblja i lanovi
poslunog osoblja. Administrativno-tehniko osoblje misije ine lanovi misije koji su
zaposleni u administrativnoj i tehnikoj slubi misije dok su lanovi poslunog osoblja
zaposleni na poslunim dunostima u misiji.
6. Diplomatski i konzularni kor?
Diplomatski kor, u irem smislu sainjavaju svi lanovi diplomatskog osoblja stranih
diplomatskih misija u dravi akreditacije. Diplomatski kor u uem smislu ine efovi
diplomatskih misija u dravi prijema bez obzira na diplomatsku klasu. Diplomatski kor je
dakle kolektivno tijelo ali bez svojstva pravnog lica. to nije smatnja za njegovo kolektivno
istupanje u dravi prijema bilo u ceremonijalnim prilikama ili sluajevima zajednokog
demara prema dravi akreditacije najese vezano za status diplomate. ef diplomatske
misije, najstariji po rangu odnosno prvi po prezeansu naziva se doajen diplomatskog kora. U
pogledu prezeansa vai pravilo da via klasa diplomatskog predstavnika uvijek ima prednost
nad niom bez obzira na datum stupanja na dunost a da je u okviru iste klase odluuje
trenutak datuma stupanja na dunost.
7. Funkcije diplomatske misije? Su:
Predstavljanje drave koja akredituje kod drave kod koje se akredituje. Zatita u dravi kod
koje se akredituje interesa drave koja akredituje i njeneh dravljana u granicama koje
doputa meunarodno pravo. Pregovaranje sa vladom drave kod koje se akredituje.
Obavjetavanje svim dozvoljenim sredstvima o uslovima i razvoju dogaaja u dravi kod koje
se akredituje i podnoenju izvjetaja o tome Vladi drave koja akredituje. Unapreenje
prijateljskih odnosa i razvijanje privrednih, kulturnih i naunih odnosa izmeu drave koja
akredituje i drave kod koje se akredituje.
8. Pogoranje i prekid diplomatskih odnosa?
Pogorenje politikih odnosa izmeu dvije drave, koje moe da rezultira i ratom pa i
prekidom diplomatskih odnosa izmeu dvije drave, naalost prisutno je i u savremenim
diplomatskim odnosima. Zahlaenje u bilateralnim odnosima moe da se manifestuje kroz:
Nepostavljanje novog ambasadora u sluaju redovnog odlaska prethodnog. Direktno
povlaenje efa misije na krae ili due vrijeme. Opoziv ambasadora i sniavanje ranga

diplomatske misije na rang stalnog otpravnika poslova ili otpravnika poslova ad interim.
Odbijanje agremana za ambasadora od strane drave prijema. Povlaenje veine ili
cjelokupnog sastava diplomatskog osoblja misije uz zadravanje samo jednog lana
administrativno-tehnickog osoblja. Zatvaranje diplomatske misije. Ipak pogorenje
bilateralnih odnosa ne mora uvijek da bude rezultat direktne volje dvije drave, ve moe da
bude rezultat izvravanja obavezujuih odluka meunarodnih organizacija.
9. Privilegije i imuniteti diplomatskih misija?
Diplomatska misija odnosno diplomatsko-konzularno predstavnitvo je dravni organ zemlje
akreditacije. Diplomatska misija nema svojstvo pravnog lica ve svoj pravni subjektivitet
ispoljava kroz diplomatsko predstavaljanje, zatitu interesa i drugih diplomatskih funkcija
drave akreditacije u zemlji prijema. Pravo nepovredivosti misije moe biti narueno od
organa drave prijema, samo uz pristanak efa misije, u sluajevima poara i drugih
incidenata koji ugroavaju bezbjednost ljudi i imovine veeg obima. Uslovljavanje ulaska
organa drave prijema saglasnou efa misije odredba je koja je sprijeila niz mogunosti za
zloupotrebu eventualnim objektiviziranjem uslova za povredu prostorija misije u potencijalno
normativno propisanim situacijama. Drava prijema je u obavezi da preuzme sve mjere u cilju
spreavanja nasilnog ulaska u prostorije misije, njeno oteenje i naruavanje mira i
dostojanstva. Prostorije, inventar i prevozna sredstva misije ne mogu biti predmet nikakvog
pretresa, rekvizicije, zaplijene ili mjere izvrenja. Isticanje zastave grba na zgradi i vozilima
misije neotuivo je pravo efa i diplomatske misije drave akreditacije i ujedno obaveza
organa drave prijema da im prui punu zatitu. Deifrovanje povjerljivih podataka uvijek je
bilo u interesu drave prijema ili neke tree zemlje, pa je prislukivanje telefonskih razgovora
i ugradnja aparata za te namjere u prostorijama misije nerijetko je bio razlog za pogoranje
diplomatskih odnosa dvije zemlje. Uz pristanak drave u kojoj je akreditovana, diplomatska
misija moe postaviti i sopstvanu radio stanicu za otpremu i prijem pote.
10. Privilegije i imuniteti lanova misije?
Diplomatski predstavnik ne moe biti podvrgnut nikakvom obliku lienja slobode, a drava
prijema duna je da prema njemu postupa sa dunim potovanjem, uz uvaavanje njegove
linosti, slobode i dostojanstva. Ipak radnja legitimisanja diplomatskih agenata u opravdanim
okolnostima, preuzeta od strane organa drave prijema smatra se dopustenom. Nije
dozvoljeno prilikom saobraajne kontrole licima sa diplomatskim statusom uzimati krv na
analizu ili ih primoravati na alkotestiranje, te ih kanjavati za izvrene prekraje u saobraaju.
Diplomatski status agenta, pored privilegija i imuniteta stvara, meutim moralnu obavezu
strogog potovanja zakonodavstva drave prijema i uzdravanje od mijeanja u unutranje
poslove zemlje domaina. Diplomatski agent je u potpunosti izuzet od krivine jurisdikcije
drave prijema, bez obzira na to da li je krivino djelo izvrio u obavljanju slubene dunosti
ili van nje. Dravi prijema na raspolaganju je uvijek mogunost proglaenja diplomate
personom non grata. Imunitet od krivinog sudstva obuhvata i izuzimanje od odgovornosti za
prekrsaje sudskih i policijskih organa. Diplomatski predstavnik uiva i imunitet graanskog i
upravnog sudstva, ali Konvencija predvia i tri izuzetka kada se radi o: a) nekoj stvarnoj
tubi koja se tie privatne nepokretnosti na teritoriji drave prijema, osim ako diplomatski
predstavnik posjeduje tu nepokretnost za raun drave imenovanja za potrebe misije. b) tubi
koja se tie naslijea u kojoj se diplomatski ppredstavnik pojavljuje kao izvrsilac testamenta,
administrator, nasljednik ili legator po privatnom osnovu, a ne u ime drave imenovanja. c)
tubi koja se tie slobodne profesije ili trgovake djelatnosti, ma kakva ona bila koju vri
diplomatski predstavnik u dravi prijema izvan svojih slubenih prostorija. U dravi u kojoj
su akreditovana lica sa diplomatskim svojstvom osloboena su svih linih davanja, svake
javne slube i vojnih nameta poput rakvizicija, kontribucija i vojnog smjestaja. Diplomatski

agent je osloboen pregleda linog prtljaga osim ako postoje ozbiljni razlozi da se u prtljagu
nalze predmeti koji ne uivaju povlaen status ili predmeti iji je uvoz ili izvoz zabranjen
zakonom, podlae karantinskim propisima drave prijema. I u tim spornim situacijama
pregled prtljaga se moe vriti samo u prisustvu diplomatskog agenta ili njegovog ovlaenog
predstavnika. Navedene privilegije diplomatskog osoblja vae i za lanove ue porodice
privilegovanih diplomatskih predstavnika, pod uslovom da nisu dravljani drave prijema.
11. Konzularno pravo i konzularni odnosi?
Konzularni odnosi su meunarodno-pravni odnosi koje ustanovljavaju dvije drave na bazi
reciprociteta, dajui pravo organima one druge drave i prihvatajui obavezu da omogue
ostvarenje tog prava, da na teritoriji te druge drave obavljaju konzularne funkcije. Prilikom
obavljanja konzularnih funkcija, organi drave koja ih akredituje primjenjuju svoje
nacionalno zakonodavstvo na teritoriji druge drave i na taj nain ograniavaju nadlenosti
organa drave prijema. Ipak ovo ogranienje suvereniteta ispoljava se na bazi reciprociteta,
to je jedna od odlika pravnih pravila koja reguliu konzularne odnose. Meunarodni ugovori,
s obzirom na broj uesnika mogu biti dvostrani ili bilateralni i viestrani ili multilateralni.
Bilateralni ugovori koji neposredno reguliu konzularne odnose zakljuuju se izmeu dvije
drave pod nazivom konzularne konvencije. Konzularnim konvencijama se reguliu odreene
funkcije i ovlaenja konzula u posebnim oblastima. Multilateralni ugovori reguliu
neposredno konzularnu materiju, a najznaajniji akt je Beka konvencija o konzularnim
odnosima iz 1963. Godine, kako po broju drava koje su je ratifikovale tako i po obimu
materije koju regulie.
12. Diplomatski i konzularni odnosi? (slinosti i razlike)*
Nema sumnje da su i diplomatski i konzularni odnosi meudravni odnosi koji nastaju
uzajmnom saglasnou volja subjekata meunarodnog prava, te da kroz njih drave ostvaruju
zacrtane ciljeve spoljne politike. U organizacionom i funkcionalnom smislu, konzularna
sluba je iako ima znacajnu samostalnost u radu podreena diplomatskoj. U istoriji
meunarodnih odnosa do danas nije zabiljeen sluaj uspostavljanja diplomatskih odnosa bez
istovremenog uspostavljanja i konzularnih odnosa. tavie praksa pokazuje da prekid
diplomatskih odnosa ne znai i prekid konzularnih odnosa. U sluaju prekida diplomatskih
odnosa, konzularne slube nastave rad po predstavnitvom neke tree drave. Meunarodno
pravo biljei i sluajeve konzularnih funkcija a da pri tome ne postoje ni diplomatski ni
konzularni odnosi izmeu dvije drave. Prema tome i teorija ili i praksa meunarodnog prava
potvruju relativno samostalan status konzula, ali u okviru diplomatske slube i u funkciji
sprovoenja jedinstvene spoljne politike.
13. Otvaranje i rang konzulata?
Meunarodno pravo i gro bilateralnih konzularnih sporazuma vrenje konzularnih funkcija
vezuje za linost konzula. Kodifikacija konzularnog prava Bekom konvencijom uvela je
konzulat kao institucionalni organ konzularnih odnosa. Ni konzulat kao ni diplomatska misija
nema status pravnog lica vec predstavlja stalan organ svoje drave u dravi prijema zaduen
za razvoj konzularnih odnosa. Konzulat se po Bekoj konvenciji moe otvoriti samo uz
saglasnost drave prijema i po pravilu mu prethodi odluka o uspostavljanju konzularnih
odnosa izmeu dvije drave. U sluaju da nema saglasnosti drave prijema za otvaranje
konzulata konzularne funkcije obavljae konzularno odjeljenje diplomatske misije. Zavisno
od ranga, prema Bekoj konvenciji o konzularnim odnosima, efovi konzulata se dijele na 4
klase: generalni konzuli, konzuli, vicekonzuli, konzularni agenti. Klasa efa konzulata
odgovara rangu konzulata kojim rukovodi, a Beka konvencija o konzularnim odnosima ne
ograniava pravo bilo koje drave da odredi druge nazive konzularnih funkcionera izuzev

efova konzulata. Mnoge drave u zavisnosti od obiaja, istorije i drugih okolnosti, odreuju
imena efova konzulata sa terminima: komesar, prokonzul, rezident, konzularni atae i slino.
Klasu i promjenu klase konzula oderuje drava imenovanja uz odobrenje odnosno saglasnost
drave prijema. Kriterijumi za odreivanje klase konzula su znaaj podruja konzulata u
politikom i ekonomskom ivotu zemlje, kao i brojnost sopstvenih dravljana na
konzularnom podruju.
14. Imenovaje i prihvat efova konzulata?
efa konzulata imenuje drava akreditacije, a vrenje funkcija odobrava im drava prijema.
Normativa i praksa drava je razliita u pogledu naina imenovanja efova konzulata.
Najese je sluaj da generalne konzule imenuje ef drave ili drugi organ koji vri
imenovanje ambasadora, dok imenovanje konnzula, vicekonzula i konzularnih agenata vri
ministar inostranih poslova ili vlada. Drava akreditacije izdaje imenovanom konzularnom
funkcioneru patentno pismo ili neki drugi slian dokument (najesce licencu, dekret ili patent)
koji ima isti pravni znacaj u meunarodnom pravu. Patentno pismo sadri svojstvo
imenovanog konzularnog funkcionera, njegovo ime i prezime, kategoriju, klasu, konzularno
podruje i sjedite konzulata. Dravi prijema patentno pismo se dostavlja diplomskim putem.
Drava prijema izdaje dozvolu za obavljenje funkcija efa konzulata koja je propisana
zakonima i obiajima zemlje prijema. Ezekvaturu izdaje ef drave ili ministar inostranih
poslova drave prijema u zavisnosti od injenice ko je potpisnik patentnog pisma drave
imenovanja. Dakle saglasnost rangu potpisnika patentnog pisma odreuje se i potpisnik
egzekvature. Dobijanjem egzekvature ef konzulata dobija ovlaenje za obavljnje svojih
funkcija. Pravo drave prijema je da moe da odbije egzekvaturu. Drava prijema pritom nije
u obavezi da navodi razloge odbijanja, osim u sluaju ako je ta obaveza predviena
dvostranim konzularnim sporazumom izmeu dvije drave zakljuenim prije usvajanja Beke
konvencije o konzularnim odnosima.
15. Konzularne funkcije prema sopstvenim dravljanima?
Zatita interesa sopstvenih dravljna, fizikih i pravnih lica, u dravi prijema su najznaajnije
i najbrojnije konzularne funkcije i preduzimaju se prema uhapenim, povrijeenim, bolesnim
i poslovno nesposobnim licima. U pogledu lica koja su uhapena, stavljena u zatvor ili u
pritvor ili zadrana u granicama konzularnog podruja drave prijema, nadleni organi vlasti
obavjestie, na zahtjev zainteresovanog lica, bez odlaganja, konzulat drave imenovanja.
Organi drave prijema e bez odlaganja dostaviti konzulatu svaku poruku koju je uputilo lice
lieno slobode i to lice e obavjestiti o njegovim pravima. Ova odluka Beke konvencije o
konzularnim odnosima izazvala je oprena reagovanja i doktrine i prakse meunarodnih
odnosa, jer drava prijema nema izriitu obavezu obavjetavanja konzulata zemlje
imenovanja. Ovakva formulacija pruila je mogunost dravi prijema da neispunjenjem
obaveze informisanja lica lienog slobode da ima pravo da izvjesti konzulat, ugrozi njegovo
pravo na konzularnu zatitu. Ipak obaveza drave prijema da obavjesti konzularne
predstavnike o lienju slobode dravljanina njihove drave postoji samo u sluaju da lice
lieno slobode to eli. U sluaju smrti dravljanina drave imenovanja nadleni organi drave
prijema duni su, ukoliko posjeduju odgovarajua saznanja da neodloeno obavijeste konzulat
na cijem podruju se dogodio smrtni slucaj. Nadleni organ drave prijema ima obavezu
obavjestavanja konzulata o svim sluajevima u kojim bi imalo mjesta postavaljanju staraoca
ili tutora za maloljetnog ili nesposobnog dravljanina drave imenovanja. Nadlenost
konzularnih funkcionera protee se i na polje ostvarivanja prava iz radnog odnosa
dravljanina drave imenovanja u dravi prijema, te prava iz zdravstvenog, penzionog,
socijalnog i invalidskog osiguranja. Tri radnje se esto spominju u kontekstu konzularnih
funkcija iako se radi o slubenim postupcima pravosudno-izvrnih organa. Ekstradicija ili

izruenje izvrsioca krivinog djela po zahtjevu jedne drave drugoj, gdje se dravljani ili
osueni nalazi je akt meunarodne saradnje pravosudnih organa ija korespodencija se
najee obavlja diplomatskim putem, ali ne spada u konzularne funkcije. Saradnja
konzularnih slubi i pravosudnih organa drave prijema mnogo je vie izraena kod
repatrijacije odnosno dobrovoljnog vraanja sopstvenih dravljana u dravu imenovanja.
Repatrijacija je neotuivo pravo graana, a problem utvrivanja identiteta graana koji ne
posjeduje nikakav dokument je u nadlenosti konzularnih slubi koje to ine u saradnji sa
organima unutranjih poslova. Konzulat poslije izvrenih provjera izdaje paso ije vaenje je
dovoljano za ostvarenje vraanja u dravu, a najdue do 30 dana, izuzev u sluaju kad njegov
titular putuje brodom iz udaljenih zemalja. Trea subana radnja odnosno konzularna funkcija
vezana za postupanje pravosudnih organa drave prijema je deportacija. Pod njim se
podrazumijeva prinudni vid udaljavanja ili vraanja stranca iz drave prijema.
16. Konzularne funkcije u odnosu na subjekte prema kome se vre?
S obzirom na krug subjekata prema kojima se konzularne funkcije vre, iste se klasifikuju na:
konzularne funkcije u odnosu na strane dravljane, konzularne funkcije u odnosu na
sopstvene dravljane, konzularne funkcije u odnosu na organe drave prijema. Osnovna
konzularna funkcija je zatita fizikih i pravnih lica drave imenovanja. Konzularna
predstavnitva u dravi prijema, meutim vre i konzularne funkcije prema strancima, tj
dravljanima zemlje prijema, dravljanima iz treih zemalja i licima bez dravljanstva.
Stranci se uopteno najee pojavljuju sa zehtjevima za izdavanje viza, ukoliko vizni reim
postoji. U pogledu uslova za dobijanje viza kriterijumi se razlikuju od drave do drave. I dok
neke zemlje poput nae, trae popunu zahtjeva sa osnovnim podacima, druge poput zemalja
Evropske unije, trae i dokaze o zaposlenju, radnom i profesionalnom statusu, zdravstvenom
osiguranju, kompletne podatke, fotografije i garantno pismo. Pored dravljana zemlje prijema,
zahtjev za vizu konzulatu mogu podnijeti i dravaljani treih drava koji ele da putuju u
dravu imenovanja. Izuzetno, strancima bez dravljanstva ili licima koja nemaju pasoe
nijedne drave, konzulati izdaju putne isprave radi ulaska u dravu, zbog traenja azila.
Konzularna sluba izdaje ili ovjerava stranim dravljanima dokumenta kojima se dokazuje
imovinsko, porodino ili neko drugo faktiko pitanje, a dokumenta su im potrebna u postupku
koji se vodi pred organima drave imenovanja. Konzularna sluba ovlaena je, ukoliko to
propisi drave prijema dozvoljavaju, da zakljuuje brakove izmeu dravljanja drave
imenovanja i dravljana treih drava i lica bez dravljanstva.
17. Belenike i administrativne konzularne funkcije?
U nadlenosti konzulata spada i krug belenikih funkcija koje obuhvataju materiju iz
nadlenosti vanparninog postupka. Radi se dakle o pravnim poslovima koje meu sobom ili
sa strancima sklapaju dravljani drave imenovanja u prisustvu konzula ili su to jednostrani
pravni akti ili izjave dravljana zemlje imenovanja date pred konzulom. U krug beleenikih
konzularnih funkcija, izmeu ostalih, spadaju: sastavljanje ugovora, sastavljaje popisa
imovine, primanje u depozit javne isprave, novca, privatne isprave, hartija od vrijednosti i
drugih dokumenata, utvrivanje identiteta i izdavanje isprave o tome, ovjera brodskih papira i
mornarskih knjiica, ovjra potpisa, prevoda i drugih dokumenata koji treba da budu
upotrebljeni u dravi imenovanja, bez obzira na dravljanstvo lica koje trai tu ovjeru, uz
naplatu konzularne takse. Nema sumnje da je krug konzularnih funkcija veoma irok i
raznovrsan, pa su i kriterijumi za klasifikaciju razliiti. U istoriji diplomatije poznata je
klasifikacija konzularnih funkcija koju je izvrio poznati italijanski diplomata Alfredo
Mareska grupiui ih na: a) funkcije u politikom domenu b) funkcije u ekonomskotrgovinskom domenu c) funkcije u administrativnom domenu d) ostatak sudskih domena e)
funkcije u domenu nasljeivanja i zastite intersa odsutnih fizicka i pravna lica dravljane

drave imenovanja pred sudovima i drugim organima drave prijema f) funkcije u domenu
pomorstva.
18. Dravljanstvo i konzularne funkcije?
Dravljanstvo je trajna pravna veza javnopravnog karaktera izmeu fizikog lica i drave. Na
osnovu ovog pravnog odnosa lice stie status koji im uz odgovarajue obaveze formalnopravno ini dostupnim graanska, politika i ekonomsko-socijalna prava u toj dravi, bez
obzira na to da li se nalazi na njenoj ili teritoriji neke druge drave. Dakle, ovaj odnos
podrazumijeva pravo i obaveze prema pojedincu, ali i prava i obaveze pojedinca prema
dravi. Domai dravljani uivaju sva politika prava perdvina Ustavom i zakonom, koja su
realno vea nego prava stranaca, i uivaju zatitu svoje drave u inostranstvu. Zatita domaih
graana u inostranstvu odvija se preko diplomatsko-konzularnih predstavnitava, a
neposredno je ostvaruje konzularna sluba. Osnov za pruanje konzularne zatite je
dravljanstvo. Konzularna zatita lica sa dravljanstvom jedne drave je relativno
jednostavno. Problem, meutim nastaje kada lice ima dva ili vise dravljanstava. U toj
situaciji vai pravilo da lice pred organima sopstvene zemlje i na njenoj teritoriji ne moe da
se poziva na dravljanstvo druge drave. Poseban problem nastaje kada se bipatrid ili lice sa
vie dravljanstava nae u nekoj treoj zemlji. Opte pravilo koje vai u tim situacijama je
takozvano pravilo efektivnog dravljanstva. To lice uiva konzularnu zatitu drave u kojoj
ivi i iji je dravljanin. Lica koja imaju status izbjeglice ili uivaju azil posjeduju convention
paso u skladu sa Konvencijom o statusu izbjeglice. Status izbjeglice pored formalno-pravnih
prestaje im i praktinim radnjama kakva je naprimjer redovna praksa posjete dravi iz koje je
lice prognano. Meunarodno-pravna obaveza svake drave je da drugim dravama i njenim
dravljanima na svojoj teritoriji omogui korienje prava koja im meunarodni obiaji i
ugovori priznaju.
19. Privilegije i imuniteti konzulata?
Drava prijema u obavezi je da omogui dravi imenovanja da kupi, izgradi ili uzme u zakup
prostorije potrebne za konzulat, kao i da pomogne u rjeavanju stambenih pitanja lanova
konzulata. Drava akreditacije ima pravo da istakne svoju nacionalnu zastavu i grb na zgradi
konzulata i na zgradi stanovanja efa konzulata te na prevoznim sredstvima koja se
upotrebljavaju u slubene svrhe. Prostorije konzulata koje se koriste iskljuivo za slubene
potrebe nepovredive su i organi drave prijema ne mogu ui u njih bez odobrenja efa
konzulata, lica koje on odredi ili efa diplomatske misije drave imenovanja. Pravilo o
nepovredivodti konzularnih prostorija vai i za prostorije konzularne kancelarije van sjedita
konzulata, kao i prostorije u kojima se odravaju konzularni dani. Nepovredivost rezidencije
odnosno stana efa konzulata, Konvencija ne predvia ali tu vrstu zatite je mogue
predvidjeti bilateralnim konzularnim konvencijama. Arhiva i dokumenti konzulata su
nepovredivi i u konzularnim prostorijama i van njih, a obaveza drave prijema da potuje
konzularnu arhivu ostaje i poslije zatvaranja konzulata, pa ak i prekida konzularnih odnosa i
u sluaju oruanog sukoba. Slubena prepiska konzulata je nepovrediva i drava prijema je
duna da titi slobodu optenja konzulata, koja se na slubenom planu manifestuje kroz
optenje sa svojom vladom i njenim organima sa meunarodnim organizacijama, sa
diplomatskim misijama i konzulatima treih zemalja sa dravljanima svoje zemlje. Na pravilo
o nepovredivosti slubene prepiske nadovezuje se konzularna valiza, kao pouzdan nain
transporta konzularne poste. Konzularna valiza mora da nosi vidljivu oznaku da se radi o
konzularnoj valizi, peat poiljaoca i adresu primaoca. Konzularna valiza ne smije biti
otvorena ni zadrana. Ipak ako organi vlasti drave prijema imaju ozbiljne indicije da valiza
osim slubenih akata sadri i druge zabranjene predmete mogu traiti da valizu otvori
ovlaeni predstavnik drave imenovanja u njihovom prisustvu. U sluaju da organ drave

imenovanja odbije ovaj zahtjev konzularna valiza se vraa u mjesto odailjanja. Ako stepen
povjerljivosti i znaaja konzularne valize nije veliki ona se moe slati obinom ili avionskom
potom, dok povjerljivu potu, kao dio konzularne valize prati konzularni kurir.
20. Imuniteti u privilegije konzularnih funkcionera?
Beka konvencija o konzularnim odnosima sadri analognu formulaciju o zatiti konzularnih
funkcionera, kao i Konvencija o diplomatskim odnosima u pogledu diplomatskih agenata:
drava prijema postupae prema knzularnim funkcionerima sa dunim potovanjem i
preduzee sve odgovarajue mjere da bi de sprijeila svaka povreda njihove linosti, slobode i
dostojanstva. Ipak za razliku od diplomatskih, konzularni funkcioneri mogu biti uhapeni ili
pritvoreni na osnovu sudske odluke, ali samo u sluaju teeg krivinog djela. Najee
primjenjivi kriterijum za teinu krivinog djela je najmanja zapreena kazna u trajanju od 5
godina. Drava prijema duna je da obavjesti efa konzulata u najkraem roku o svim
preduzetim mjerama protiv osoblja konzulata. Ako su te radnje usmjerene protiv efa
konzulata o njima se obavjetava drava akreditacije. Konzularni funkcioneri i konzularni
slubenici ne podlijeu nadlenosti sudskih i upravnih vlasti drave prijema za djela izvrena
u vrenju konzularnih funkcija, a za lica koja su dravljani drave prijema taj imunitet je jo
ui i odnosi se samo na slubene akte.
21. Poasni konzuli?
Prvo, poasni konzul nije slubenik drave imenovanja, vec najee poslovni ovjek
dravljanin drave prijema, te je neprirodno da on zastupa interese drave imenovanja. Drugo,
opravdana je sumnja da se lojalnost pocasnog konzula drave imenovanja dovodi u pitanje,
jer on nije njen dravljanin, vec drave prijema gdje mu se nalazi i prebivalite. Tree,
primarni interes poasnih konzula je postizanje drutvenog znaaja, imuniteta i privilegija, a
sekundarni zastupanje interesa drave imenovanja i njenih pravnih i fizikih lica. Poasni
konzularni funkcioneri rukovode poasnim konzulatom i imaju pravo upotrebe zastave i grba
drave imenovanja, mogunost sticanja i pomo u nalaenju prostorije za konzulat, slobodu
kretanja i optenja, osloboenje od konzularne takse. Drava prijema ima obavezu da
poasnog konzula obavjetava o sluajevima smrti, starateljstva, brodoloma i vazduhoplovnih
nesrea, a u cilju zatite njihovih konzularnih prostorija da preduzima sve potrebne mjere da
bi sprijeila ulazak u njih i njihovo oteenje, Takoe ima obavezu da sprijei naruavanje
mira konzulata, odnosno povrede njegovog dostojanstva. Poasni konzularni funkcioneri ne
obavljaju administrativne i vizno-pasoke poslove, koji su vezani za rad konzularnih
slubenika. Ipak, iako to nije uobiajeno, mogue je da drava imenovanja poasnom konzulu
dodijeli odgovarajui broj konzularnih slubenika koji bi obavljaji dio administrativnih
poslova za kojim postoje realna potreba. Pravni osnov za angaovanje i obavljanje poslova
poasnog konzula je ugovor izmeu konzula i ministarstva inostranih poslova ili jednostrano
saoptenje ministarstva.
22. Specijalne misije?
Nema sumnje da su stalni oblici diplomatskog optenja i na bilateralnoj i na multilateralnoj
osnovi i konzularni odnosi na bilateralnoj bazi dominantni u savremenom meunarodnom
pravu. Istorija diplomatije meutim pokazuje da je privremena ili ad hoc diplomatija imala
svoje mjesto u cijeloj istoriji ljudskog drutva. Prvi oblici dvostrane diplomatije ispoljavali su
se kroz djelatnost spacijalnih misija koje su bile privremenog karaktera i imale za zadatak
rjesavanje najvanijih pitanja, privredne saradnje ili pak ceremonijalnog karaktera. I upravo
znaaj koji specijalne misije imaju u diplomatskoj komunikaciji drava izmeu sebe, pa i sa
meunarodnim organizacijama, te posebnost odnosa koje treba regulisati uslovili su doneenje
posebene Konvencije o specijalnim misijama. Privremeni karakter specijalne misije i

saglasnost dvije drave osnova su organizovanja specijalne misije koja, uz to imaju i tano
odreen zadatak i polje djelatnosti. Iz same definicije proizilazi da je ustanova specijalnih
misija institut i instrument bilateralne diplomatije. U svim varijantama upuivanja za
specijalnu misiju je neophodna prethodna saglasnost drave prijema. Saglasnost drave u koju
se upuuje specijalna misija daje se diplomatskim putem ili drugi dogovoreni obostrano
prihvatljiv nain. Uobiajeno je da su lanovi specijalne misije dravljani drave imenovanja.
Konvencija meutim dozvoljava da u sastav specijalne misije ue i dravljanin drave
prijema ili neke tree drave, uslovljavajui ga saglanou drave prijema koja tu saglasnost
moe bez obrazloenja u svakom trenutku povui. Dolazak i odlazak lanova misije i
prestanku njihovih funkcija drava koja akredituje duna je da saopti Ministarstvo inostranih
poslova ili nekom drugom organu drave prijema koji je odgovoran. Dolazak i konani
odlazak specijalne misije predmet su prethodnog obavjetenja sem u sluaju ako to nije
mogue. Suvereno pravo drave prijema je da bez obrazloenja svoje odluke moe da
obavjesti dravu akreditacije da je bilo koji predstavnik drave imenovanja lan specijalne
misije persona non grata i da je bilo koji lan osoblja misije neprihvatljiv. Drava imenovanja
u tom sluaju duna je opozvati lice o kome je rije ili e okonati njegove funkcije u
specijalnoj misiji. Ukoliko drava imenovanja odbije da izvri ili ne izvri opziv, odnosno ne
okona funkcije neprihvatljivog lana specijalne misije, drava prijema moe odbiti da licu o
kome je rije prizna svojstvo lana specijalne misije.
23. Sjediste, oblici i funkcije specijanih misija? *
Specijalna misija smjetena je prema zajednokom dogovoru dvije drave u mjestu sjedita
svoje aktivnosti, u koliko ono nije dogovoreno, sjedite specijalne misije je mjesto u kom se
nalazi ministarstvo inostranih poslova drave prijema, to je uobiajeno prijestolnica drave
prijema. Poput diplomatskog i konzularnog predtavnistva i specijalna misija ima pravo da
istakne zastavu i grb drave imenovanja na prostorijama i prevoznim sredstvima koje koristi u
slubene svrhe u dravi prijema. U zavisnosti od vanosti problema, na elu specijalne misije
mogu se nai ef drave, presjednik Vlade, ministar inostranih poslova ili neki drugi ministar,
te savjetnik ministra ili pak ekspert iz dotine oblasti. Kada se ef drave nalazi na elu
specijalne misije, on uiva u dravi prijema ili treoj dravi olakice, privilegije i imunitete
koje meunarodno pravo priznaje efovima drava u zvaninoj slubenoj posjeti pored
privilegija i imuniteta koje mu priznaje Konvencija o specijalnim misijama. Na elu
specijalne misije drave imenovanja mogu se nai ministar inostranih poslova, drugi ministar,
savjetnik ministra i ekspert. Kada se navedena lica nau u sastavu specijalne misije drave
imenovanja, oni pored imuniteta i privilegija predvienih konvencijom o specijalnim
misijama uivaju i privilegije koje im priznaje meunarodno pravo. Poseban oblik specijalne
misije je situacija kada dvije ili vie drava alju zajedniku spacijalnu misiju kod druge
drave. Drave koje formiraju zajendiku spacijalnu misiju u tom sluaju trae saglasnost
drave prijema.
24. Privilegije i imuniteti specijalne misije i njenih lanova?
Poput ostalih kodifikacionih konvencija meunarodnog prava i Konvencija o specijalnim
misijama, stvarajui elementarne uslove za rad misije, propisuje olakice neophodne za
ispunjenje njenih funkcija vodei rauna o prirodi i zadatku specijalne misije. Drava prijema
ima obavezu da pomogne dravi slanja, ako to ova zatrai, da pronae prostorije za rad i
smjestaj lanova misije. Slubene prostorije specijalne misije su nepovredive. Kao i kod
diplomatskih i konzularnih misija prostorije specijane misije, njen namjetaj, imovina i
prevozna sredstva izuzeti su od pretresa, rekvizicije, zaplijene ili druge mjere izvrenja.
Arhiva, dokumenti i slubena prepiska specijane misije su nepovredivi. Drava prijema duna
je da obezbijedi lanovima specijalne misije slobodu boravka i kretanja na svojoj teritoriji u

mjeri koja je potrebna za ispunjenje funkcije specijalne misije u zonama gdje je pristup
zabranjen ili posebno regulisan iz razloga nacionalne bezbjednosti. lanovi diplomatskog
osoblja specijalne misije ne mogu biti podvrgnuti nikakvom obliku hapsenja ili pritvaranja, a
obaveza drave prijema je da postupa prema njima sa dunim postovanjem i uvaavanjem
linosti i dostojanstva. I privatni stanovi lanova specijalne misije uivaju nepovredivost i
zatitu kao i prostorije specijane misije. Pored uivanja imuniteta od krivinog sudstva drave
prijema lanovi diplomatskog osoblja misije uivaju imunitet i od graanskog i upravog
sudstva drave prijema.
25. Drutvo naroda?
Drutvo naroda je meunarodna organizacija stvorena od strane drava saveznica-pobjednica,
poslije Prvog svetskog rata. Inicijativu za osnivanje meunarodne organizacije pokrenuo je
tadanji predsjednik Sjedinjenih Amerikih Drava, Vudro Vilson, a Drutvo naroda je
osnovano Paktom na Mirovnoj konferenciji 1919. godine, kao prvim dijelom Ugovora o miru
sa Njemakom, Austrijom, Maarskom i Bugarskom. Savjet su inili stalni lanovi 11
nestalnih lanova sa mandatom od tri godine. Cilj osnivanja Drutva naroda bilo je ouvanje
meunarodnog mira i unapreenje meunarodne saradnje, a sjedite organizacije je bilo u
enevi. lanstvo u Drutvu naroda je, meutim, mogla da stekne svaka drava na osnovu
odluke Skuptine Drutva naroda donijete dvotreinskom veinom. Pored skuptine, glavni
organi Drutva naroda bili su Savjet i Stalni sekretarijat kao glavni administrativni organ, na
ijem elu se nalazio generalni sekretar.