You are on page 1of 548

ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 1

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΠΗΣ

ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ
ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ Β’

Сop yright
(с) 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 2

Сcopyright (с) 2009

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 3

Mε πολλή αγάπη αφιερωμένο При большом количестве посвященный


στους γονείς μου любви мои родители
στους ΕΛ_ληνες Греки
στη Νatalia, Οlga, Οnder В Наталья,Οльга,и Ондер
στους Συνεργατες μου к моим коллегам

Με Τιμή / По цене

ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Συγγραφέας ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ


Τίτλος ΕΝ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ Β’
Δ/νση Κ.Βάρναλη 12, 15121 Πεύκη, Αθήνα
Τηλ. 210-6149149
Κιν. 6937097443
Ε-mail real_estate_liapis@yahoo.gr
ΔΙΑΘΕΣΗ 210.8065618 6937097443

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 4
Λίγα λόγια από το συγγραφέα / Несколько слов

Φίλοι μου με το σύγγραμμα τούτο, και γνώση, που


φυλάσσουν τα σκονισμένα Ελληνικά χειρόγραφα
Πλάτωνα Αριστοτέλη κι άλλων αρχαίων φωτοδοτών μέσα
από αριστοτεχνικά συνταιριασμένα γεγονότα της
οικονομίας, της θρησκείας, της Ελληνικής ιστορίας και
μυθολογίας, των επιβεβαιώσεων της ιατρικής και των
τις πολυδιάστατων κοινωνικών δομών σας παρουσιάζω με επεισοδιακό
τρόπο τους κύκλους των 50 ετών που ανατρέπουν και το πολιτειακό
γιγνεσθαι, καταστρέφοντας και αναδημιουργώντας περιοδικά τη κοινωνία όταν
η εκμετάλλευση πόρων γης κι ανθρώπου από άνθρωπο φτάνει σε οριακό
σημείο που προσβάλει τη ίδια τη φύση. Σας υποδεικνύω ακόμη οικονομικές
συμπεριφορές με τις οποίες είναι εφικτό να περάσετε σχεδόν ανώδυνα μέσα από
το παλιρροιακό αυτό οικονομικό κύμα, ετοιμαστείτε φίλοι μου για τη
καταρευση του δολλαρίου και μι βουτιά χωρίς κανένα δίχτυ ασφαλείας,
ιστορίες απύθμενης πραγματικότητας Με μια σειρά γεγονότων πλάνης για τους
αστερισμούς, και πιθανής παραποίησης της Κοσμογονίας, με συμβάντα στα οποία
εμπλέκονται οι ΝΑΖΙ και οι πιθανές βάσεις τους στο Διάστημα, Ο πρόεδρος
Ομπαμα, και το νέο δόγμα Πανθρησκείας που προωθείται σε συσχετισμό με την
λατρεία Υποχθόνιων όντων αποτελούν ένα νέο κάτοπτρο μέσα από το οποίο
δύναται να ειδωθε το σημερινό γιγνεσθαι Η αλματώδης εξέλιξη στους τομείς του
MIND CONTROL, των chip EMV του Bill Gates στις τραπεζικές πιστωτικές
κάρτες, το Αναδυομενο Τραπεζικο Συστημα σε σχέση με το Οικονομικό ΚΡΑΧ
ου
της Αμερικής, ο ΣΙΩΝΙΣΜΟΣ, και η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ του 4 ΡΑΙΧ,
καθώς και οι ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΛΩΝΟΙ - Μen in Black, και η CIA σε σχέση με τα
αντιδραστικά κι αντικυβερνητικά συνθηματα σε τοίχους προσδιορίζουν μια νέα
πραγματικότητα, η οποία για να ελεγχθει ωθεί τις Αστυνομικές Δυνάμεις στη
χρήση των από αιώνες κρυμμένα Ηχητικά Οπλα των αρχαίων Ελλήνων, τα
οποία αναπτύχθηκαν από τον ΕΛΛΗΝΑ Πυρηνικο επιστήμοινα Γ.Γκιόλβα. Τα δημιουργήματά του Σχέδιο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 5
«Βέλος» (ηχητικό κανόνι) Και το ηχητικό «Αρτεμις», ως παρουσιάζουν πηγές του διαδυκτίου
παρουσιάζονται κάτωθι διεξοδικά και σε σχέση με Βιολογικό Πόλεμο από Αεροσκάφη των ΗΠΑ –Ψεκασμοι
από Αερα χημικών και μικροβίων πάνω από μεγαλουπόλεις. Με τον Μπαντουβά πρότυπ[ο κρητικής
παλικαριάς βάσει των οδηγιών του Μαχατμα Γκάντι, γίνεται προσπάθεια μείωσης των βλαπτικών
συνεπειών των αντισυνταγματικών αυτών δραστηριοτήτων οι οποίες με χρήση Γενετικής Βιομηχανίας,
εκτεταμένων πυρκαγιών, δόμηση μεγαλουπόλεων ως τα νέα Στρατόπεδα Συγκεντρώσεως του Δ Ραιχ,
εφαρμόζεται το γεωστρατηγικό σχέδιο εφαρμογής νέου πολέμου στα ΒΑΛΚΑΝΙΑ λογω
ΚΟΣΣΥΦΟΠΕΔΙΟΥ όπου με το σχέδιο «Μπλέ Ακτίνα» κατόπιν των επερχόμενων ταραχων μέχρι το τέλος
του 01/2010, θα χρησημοποιηθούν νέα όπλα χαμηλών συχνοτήτων της Αστυνομίας με φυσικές συνέπειες
των ακτινοβολιών στον ανθρώπινο οργανισμό- ΚΑΡΚΙΝΟΥΣ Η όλη διαμάχη θα οδηγήσει σε αναβάθμιση κι
επικράτηση της Ρωσίας κι Ελλάδας στα Βαλκάνια, και στην οικονομική και πολιτιστική τους κατάσταση με
ταυτόχρονη υποβάθμιση των ρόλων Γερμανίας κι Γαλίας, κι εξέλιξη της κίνας
Mε Τιμή
ΛΙΑΠΗΣ Παναγιώτης

DON’T KILL MOSKITOES. OTHER DRINK YOUR BLOOD

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 6

Мои друзья в этой книге, и знания, которые держат


пыльных греческих рукописей Аристотеля, Платона и
других древних fotodoton через
мастерски смешаны события
экономикой, религией, историей и
греческой мифологии подтверждений
медицины и многомерной социальной
структуры вы представление с
эпизодическим образом циклами в 50 лет, революция в
основной политикой, разрушение и восстановление
общества, журналы, где добыча ресурсов, земли и
человека человеком, достигает предела, который
затрагивает саму природу. Мы даже экономическое
поведение показателя, с которым можно провести
практически безболезненно через эту экономическую
приливная волна, получить готовый моим друзьям за
краха доллара и заработной платы, погружение без
каких-либо защиты, рассказы реальность с огромным
количеством ошибок событий для группировок, и
возможной фальсификации космогонии, инцидентов,
связанных с нацистами и возможности базы в
пространстве, Президент Обама, и новая доктрина
Panthriskeias запущен в сочетании с почитанием адского
существа новое зеркало, через которое можно увидеть
текущего учета быстрого развития в области контроля
разума, чипом EMV Билла Гейтса на банковских
кредитных карт, страны с формирующейся банковской
системе в связи с финансовым кризисом в Америке,
SIONISMOS, и нового порядка 4-го Рейха, и ЛЮДИ
клоны - Люди в черном, и ЦРУ, чем реактивные и
антиправительственные лозунги на стенах определить
новую реальность, которая ведет к контролю
применения полицией веками скрытые винтовки звуки
древних греков, разработанной от греческого epistimoina
ядерных C. Gkiolva. Творениями Проект "Стрела" (звук

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 7
правила) и звуком "Артемида", как Интернет-источников подробно
представлены ниже в связи с биологическим оружием из американских
самолетов распыления химических и микробных воздуха над городами. По
модели Bantouva [Критского храбрость в соответствии с инструкциями о
Махатме Ганди, пытается уменьшить вредное воздействие этих
антиконституционной деятельности помощью генетики промышленность,
обширные пожары, строительство новых городов в концентрационных лагерях
рейха D, применяется геостратегического плана реализацию новой войны на
Балканах из-за Косово, где проект "Голубой луч" на предстоящих беспорядков
до конца 01/2010, новое оружие будет chrisimopoiithoun низких частот полиции
с физическим воздействием радиации на организм человека KARKINOUS весь
спор будет Выпускник и распространенность России и Греции на Балканах, а
также экономической и культурной ситуации одновременной деградации роли
Германии и Гала, и развитие Китая

По цене
Liapis Panagiotic

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 8
ΠΡΟΣΟΧΗ
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ
1. Το παρόν έργο αποτελει ΜΥΘΗΣΤΟΡΗΜΑ Απύθμενης Πραγματικότητας
2. Αποσαφηνίζω, Δημιουργημα Φαντασίας
3. Κάθε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα, γεωγραφικα σημεία και
γεγονότα είναι φανταστική, καθαρα συμπτωματική, μη υφιστάμενη στη
τρέχουσα πραγματικότητα και το παρελθόν αυτής.
4. Τα Πνευματικά Δικαιώματα επί του έργου προστατευονται από το εν
ισχύ Σύνταγμα, νόμους και νομολογία
5. Απαγορευεται η ανατυπωση και διάθεση μερους ή όλου του εγγράφου
χωρίς την πρότερη γραπτή άδεια του συγγραφέα και τη σύναψη
συμβάσεως οπου προσδιορίζονται αριθμητικώς κι ολογράφως η αμοιβή
του συγγραφέα, τα δικαιώματα και αμοιβή του Ελληνικού κράτους, η
διάρκεια της συμβάσεως και τα συμβαλλόμενα μέρη.
6. Το έγγραφο φέρει κατοχυρωμένο εμπορικό σήμα
7. Το έργο διατίθεται μόνο για ιδιωτική χρήση, απαγορευεται η δημόσια
ανάγνωσή ολου ή μέρους του.
8. Το έργο ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ στις βιβλιοθήκες του Ελληνικού Κράτους εφόσον
ζητηθεί και τηρηθει η προβλέπουσα διαδικασία.
9. Προς τους Ελληνες πολίτες: To βιβλίο δεν πωλείται από βιβλιοπωλεία ή
άλλα σημεία λιανικής πωλήσεως. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.
10. Ο Ζητών το βιβλίο αναλαμβάνει τα τυπογραφικά έξοδα αυτου και τα
έξοδα αποστολής του.
11. Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΔΕΝ ΛΑΜΒΑΝΕΙ
ΑΜΟΙΒΗ (ΧΡΗΜΑΤΑ) ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
12. Το βιβλίο ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΗ του ισχύοντος συστήματος
έννοια, αλλά αντιθέτως ΚΑΘΑΡΑ ΣΥΣΠΕΙΡΩΤΙΚΗ, όλων των Ελλήνων
του Πλανήτη γή, 120.000.000 Ελλήνων προς τη δημιουργία
ευνομούμενης κοινωνίας ως αυτή προσδιορίζεται από τους Δημοκρατικά,
Κοινοβουλευτικά Εκλεγομένους Αντιπτοσώπους του Λαού (πρωτογενη
μορφή εξουσίας)
13. Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΡ ΟΛΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΧΑΡΗ
ΣΤΗ ΣΚΑΝΔΑΛΩΔΗ ΕΥΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ. ΕΛΛΗΝ ΕΙΝΑΙ Ο
ΓΥΙΟΣ ΤΟΥ ΔΕΥΚΑΛΙΩΝΟΣ, ΤΟ ΦΩΣ, ΟΣΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΣΤΩ ΚΙ
ΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ.
ΑΜΗΝ.
.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 9

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 10

Συγγραφέας ΛΙΑΠΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ


Τίτλος ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ Β
Δ/νση Κ.Βάρναλη 12, 15121 Πεύκη, Αθήνα
Τηλ. 210-6149149
Κιν. 6937097443
Ε-mail real_estate_liapis@yahoo.gr
ΔΙΑΘΕΣΗ 210.8065618 6937097443

Сopyright (с) 2009


ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 11

ΟΙ ΔΟΥΡΕΙΟΙ ΙΠΠΟΙ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΑΡΚΑ &
ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΕΡΓΑ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 12

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 13

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 14

NOTIA ΛΕΣΒΟΣ

1η Επαρχιακή Οδός Μυτιλήνης - Λάρσου


Στοιχεία επικοινωνίας
Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου
http://www.pepba.gr
Δ/νση: 1ο χλμ Επ.Ο. Μυτιλήνης - Λουτρών, 811 00 Μυτιλήνη
Υπεύθυνος: Παναγιώτης Κυριάκου Τηλέφωνο: 22513 52018
Φαξ: 22513 52014 E-mail: pkyriakou@mou.gr

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 15
Περιγραφή Έργο-γέφυρα: 1η Επαρχιακή Οδός Μυτιλήνης - Λάρσου

Σε Ποιούς Απευθύνεται Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου

Τομείς Ενδιαφέροντος Μεταφορές

Γεωγραφική Περιοχή Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου

Προϋπολογισμός 6.998.487,17 €

Άξονας ΑΠ2: Υποδομές και Υπηρεσίες Προσπελασιμότητας


Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ε.Π. Κρήτης και Νήσων Αιγαίου

Κατηγορία πράξεων κατασκευής ή/και βελτίωσης του επαρχιακού οδικού


δικτύου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου

ΒΟΡΕΙΑ ΛΕΣΒΟΣ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 16

Χωροθέτηση Φωτοβολταϊκού Πάρκου στο νησί της Λέσβου, με την


χρήση Σ.Γ.Π.
(εργασία εξαμήνου μαθήματος "Περιβαλλοντικές Εφαρμογές ΣΓΠ ")

Σε εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες για τη βελτίωση και συντήρηση τμημάτων του Επαρχιακού
Οδικού Δικτύου στο πλαίσιο του έργου «Συντήρηση-Βελτίωση Οδικού Δικτύου Λέσβου και
Ενίσχυση Ασφαλτικών Τάπητων» συνολικού προϋπολογισμού 1.200.000 , που εκτελεί η
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λέσβου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο του έργου και για πρώτη φορά χρησιμοποιείται στα έργα
συντήρησης της οδοποιίας μηχάνημα τύπου Φρέζα το οποίο αφαιρεί τον παλιό
ασφαλτοτάπητα, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται αφενός η απόλυτη εξομάλυνση της
επιφάνειας του οδοστρώματος, αφετέρου να αντιμετωπίζονται προβλήματα προσαρμογής με

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 17
στόμια φρεατίων αγωγών αποχέτευσης, καθώς και προβλήματα σε περιοχές εντός οικισμών
όπου δεν υπάρχει δυνατότητα περαιτέρω ανύψωσης της στάθμης του εδάφους.

Οι εργασίες ξεκίνησαν από την περιοχή του Δήμου Πέτρας και περιλαμβάνουν την
ασφαλτόστρωση τμημάτων του επαρχιακού οδικού δικτύου από την περιοχή του
Στρατοπέδου μέχρι την περιοχή Καβάκι, επί της παραλιακής οδού στην Πέτρα, επί της οδού
προς Πετρί καθώς και στην περιοχή της Ανάξου.

Στη συνέχεια στο πλαίσιο του ίδιου έργου θα ακολουθήσουν ασφαλτοστρώσεις στην περιοχή
της Μήθυμνας, εντός του Δήμου Καλλονής και πιο συγκεκριμένα από την περιοχή της
Αρίσβης μέχρι το Δημοτικό Σχολείο Καλλονής καθώς και από τη διασταύρωση προς
Παράκοιλα μέχρι το Αστυνομικό Τμήμα Καλλονής, στην περιοχή του Δήμου Γέρας, του
Δήμου Πλωμαρίου, του Δήμου Πολιχνίτου, του Δήμου Ευεργέτουλα και σε άλλα σημεία του
επαρχιακού οδικού δικτύου.

Την Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2009, ο αρμόδιος Αντινομάρχης, Θεόδωρος Βαλσαμίδης


συνοδευόμενος από στελέχη της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Λέσβου επισκέφθηκε τις εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη στην περιοχή
της Πέτρας. συντήρηση του επαρχιακού και εθνικού οδικού δικτύου έχουμε προγραμματίσει
παρεμβάσεις σε όλο το νησί. Ξεκινήσαμε με τα τμήματα που έχουν τα σημαντικότερα
προβλήματα. Παράλληλα την επόμενη εβδομάδα ξεκινάνε άλλα δύο έργα για τη συντήρηση
της επαρχιακής οδοποιίας στην περιοχή των Δήμων Πλωμαρίου, Γέρας, Αγιάσου και
Πολιχνίτου. Με τις παρεμβάσεις μας αυτές για την τοποθέτηση νέου ασφαλτοτάπητα καθώς
και με παρεμβάσεις που κάνουμε για την τοποθέτηση στηθαίων ασφαλείας και μεταλλικών
πλεγμάτων προσπαθούμε να βελτιώσουμε ουσιαστικά την οδική ασφάλεια».

Υπεύθυνος Καθηγητής: Δρ. Ε. Παπαπαναγιώτου


Φοιτητές: Βαρνάβα Στέφανη
Γεωργίου Ανδρέας
Πολύζου Ευγενία

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 18
1. Το Πρόβλημα 7. Κριτήρια Καταλληλότητας
2. Πολυκριτηριακή Ανάλυση 8. Ζώνες Καταλληλότητας
3. Τα Βασικά Επιθέματα 9. Προτεινόμενες Περιοχές
4. Μοντέλο Χωρικής Ανάλυσης 10. Αποτελέσματα
5. Κριτήρια Προστασίας 11. Επεκτάσεις Μοντέλου
6. Ζώνες Αποκλεισμού

1. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Το πρόβλημα της παρούσας εργασίας είναι η Εξεύρεση μιας Κατάλληλης Περιοχής για την
Εγκατάσταση Φωτοβολταϊκού Πάρκου στο νησί της Λέσβου. Η περιοχή αυτή λοιπόν, θα
πρέπει να είναι κατάλληλη ως προς τα γεωμορφολογικά της χαρακτηριστικά και να
ικανοποιεί τα διάφορα χωροταξικά κριτήρια που έχει θεσπίσει το ΥΠΕΧΩΔΕ για τις
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.). Επίσης, να λαμβάνει υπόψη την υφιστάμενη
νομοθεσία για την προστασία διαφόρων περιοχών (π.χ. Natura, αρχαιολογικοί χώροι κ.τ.λ.).

Εδώ θα θεωρηθεί ότι η προτεινόμενη περιοχή θα ικανοποιεί τα παρακάτω ελάχιστα κριτήρια:

Περιοχές Natura: Οι προτεινόμενες εκτάσεις θα πρέπει να βρίσκονται τουλάχιστον 200 m


μακριά από τις προστατευόμενες περιοχές Natura.

Χώροι Παγκόσμιας Κληρονομιάς: Να βρίσκονται τουλάχιστον 3 km μακριά από αυτές,


σύμφωνα με την υφιστάμενη Νομοθεσία.

Λοιποί Αρχαιολογικοί Χώροι: Να βρίσκονται τουλάχιστον 500 μέτρα μακριά από τους
αρχαιολογικούς χώρους.

Κύριο Οδικό Δίκτυο: Να βρίσκεται 500 m από αυτό, ώστε να αποφεύγονται οι


αντανακλάσεις από την εγκατάσταση και όχι πέραν των 3 km ώστε να υπάρχει ευκολία
πρόσβασης.

Ολικό Οδικό Δίκτυο: Οι τελικές κατάλληλες εκτάσεις, προτείνεται να βρίσκονται στα όρια
του ολικού οδικού δικτύου και σε εγγύτητα 3 km ώστε να υπάρχει ευκολία πρόσβασης.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 19
Χρήσεις Γης: Κατάλληλες περιοχές είναι αυτές που χαρακτηρίζονται με χορτολίβαδα,
θάμνους και γυμνό έδαφος.

Οικιστική Ζώνη: Για οικισμούς με πληθυσμό πέρα των 2000 κατοίκων, οι προτεινόμενες
περιοχές πρέπει να βρίσκονται σε απόσταση 500 μέτρων από τα όρια τους. Για οικισμούς με
πληθυσμό λιγότερο των 2000 κατοίκων, σε απόσταση 250 μέτρων από τα όρια τους.

Κλίση Εδάφους: Οι προτεινόμενες κλίσεις του εδάφους να είναι 40 με 60 μοίρες. Δεδομένου


ότι τα φωτοβολταϊκά θα εγκατασταθούν σε οριζόντια βάση.

Προσανατολισμός Κλίσεων: Να είναι κυρίως Νότιος, Νότιο - Ανατολικός και Νότιο -


Δυτικός.

Υψόμετρο: Οι προτεινόμενες περιοχές πρέπει να είναι κάτω από το μέσο υψόμετρο της
περιοχής (200 m).

Για τις ανάγκες λοιπόν της παρούσας εργασίας, ακολουθήθηκαν τα εξής βήματα:

1. Συγκροτήθηκε μια βάση δεδομένων η οποία περιέχει χάρτη που απεικονίζει το


Δίκτυο Μέσης Τάσης της ΔΕΗ και ανάλογα ψηφιακά δεδομένα (π.χ. Οικισμοί,
Χρήσεις Γης κ.τ.λ).
2. Έγινε ψηφιοποίηση του χάρτη της ΔΕΗ και γεωαναφορά του με δύο χάρτες ΕΓΣΑ
κλίμακας 1:100.000. Επίσης, εμπλουτίστικαν με τα στοιχεία της βάσης δεδομένων με
τη βοήθεια του λογισμικού ArcGis 9.1.
3. Δημιουργήθηκαν χάρτες για την περιγραφή της κατάστασης αλλά και των Ζωνών
Αποκλεισμού και Καταλληλότητας που προκύπτουν από την εφαρμογή των
κριτηρίων.
4. Έγινε χρήση πολυκριτηριακής ανάλυσης και σύνθεση όλων των κριτηρίων, με
σκοπό την ανάδειξη των τελικών προτεινόμενων περιοχών.

Διάγραμμα Ροής.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 20

Οικισμ οί

Ισοϋψείς Καμπύλες

Χρήσεις Γης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 21

2. ΠΟΛΥΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Η Πολυκριτηριακή Ανάλυση είναι μια μεθοδολογία που αναπτύχθηκε για να χειριστεί την
πολλαπλή διάσταση των φυσικών και κοινωνικο - οικονομικών φαινομένων που
χαρακτηρίζουν τα χωρικά και τα φυσικά συστήματα. Όπως και άλλα εργαλεία, η
πολυκριτηριακή ανάλυση καλείται να συμβάλει στην εκτίμηση πολιτικών και στη λήψη
αποφάσεων.

Στη συγκεκριμένη μελέτη, εφαρμόστηκε η κλασσική μέθοδος των πολλαπλών κριτηρίων για
ένα στόχο με λογικούς περιορισμούς. Πρόκειται για την πιο συνηθισμένη περίπτωση
ανάλυσης, όπου χρησιμοποιούνται συνήθως τεχνικές επικάλυψης (overlaying) μεταξύ
πολλαπλών επιθεμάτων για την ανεύρεση της κοινής περιοχής που ορίζουν τα κριτήρια ή
της περιοχής που αποκλείουν τα κριτήρια (η αναζήτηση της λύσης γίνεται με σταδιακό
χαρτογραφικό "φιλτράρισμα" βάσει των επιθεμάτων για να βρεθεί η περιοχή που ικανοποιεί
όλα τα επιθυμητά κριτήρια).

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 22
3. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΕΠΙΘΕΜΑΤΑ

Καθένα από τα κριτήρια μεταφράζεται σε συγκεκριμένα χωρικά χαρακτηριστικά με τις δικές


του ιδιότητες και τα αντίστοιχα επιθέματα που το απαρτίζουν.

Ακτογραμμή Περιοχές Natura

Δίκτυο Μέσης Τάσης της ΔΕΗ Λοιποί Αρχαιολογικοί Χώροι

Ολικό Οδικό Δίκτυο Χώροι Παγκόσμιας Κληρονομιάς

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 23

Πίνακας 1: Επιθέματα και Είδος Τοπολογίας

Αρχικά Επιθέματα και Τοπολογία Παραγόμενα Επιθέματα και Τοπολογία

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
οχές Natura - πολυγωνική Α. Ζώνες Αποκλεισμού Περιοχών Natura - πολυγωνική
μοί - πολυγωνική Β. Ζώνες Αποκλεισμού Οικισμών - πολυγωνική
ολογικοί Χώροι - πολυγωνική Γ. Ζώνες Αποκλεισμού Αρχαιολογικών Χώρων - πολυγωνική
εία Παγκόσμιας Κληρονομιάς -
Δ. Ζώνες Αποκλεισμού Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς - πο
ωνική
ο Οδικό Δίκτυο - γραμμική Ε. Ζώνες Αποκλεισμού Κύριου Οδικού Δικτύου - πολυγωνική

ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΕΔΑΦΗ
ψείς Καμπύλες - γραμμική Α1. Κατάλληλες Κλίσεις Εδάφους - πολυγωνική
Α2. Κατάλληλος Προσανατολισμός Κλίσεων - πολυγωνική
Α3. Κατάλληλο Υψόμετρο - πολυγωνική
εις Γης - πολυγωνική Β. Κατάλληλες Χρήσεις Γης - πολυγωνική
Οδικό Δίκτυο - γραμμική Γ. Κατάλληλο Οδικό Δίκτυο - πολυγωνική
ο Μέσης Τάσης ΔΕΗ - γραμμική Δ. Κατάλληλο Δίκτυο Μέσης Τάσης ΔΕΗ - πολυγωνική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 24

4. ΜΟΝΤΕΛΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

Έχοντας προσδιορίσει το πρόβλημα και την απαιτούμενη βάση δεδομένων (κατάλληλα


επιθέματα), έχουν ουσιαστικά καθοριστεί τα κριτήρια που πρέπει να ικανοποιεί η λύση του
προβλήματος και τη μορφή που πρέπει να έχουν τα διάφορα επιθέματα για την εφαρμογή
των αναλυτικών διαδικασιών (Χωρική Ανάλυση).

Διάγραμμα 2: Αναλυτική Διαδικασία Χωρικής Ανάλυσης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 25

5. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία, υπάρχουν κάποιες περιοχές εντός των οποίων οι
οικοδομικές δραστηριότητες ή οποιουδήποτε άλλου είδους δραστηριότητες που πιθανόν να
προκαλέσουν αλλοίωση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, απαγορεύονται
αυστηρά. Έτσι λοπόν ορίστηκαν οι παρακάτω περιορισμοί:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 26
Περιοχές Natura: Δημιουργήθηκε ένα επίθεμα που οριοθετεί μια ζώνη 200 m από τα όρια
των περιοχών Natura συμπεριλαμβάνοντας και την ίδια την περιοχή, όπως αυτό ορίζει το
ΥΠΕΧΩΔΕ, ώστε να μην επιτραπεί η χρήση των συγκεκριμένων ζωνών για την εγκατάσταση
φωτοβολταϊκών.

Χώροι Παγκόσμιας Κληρονομιάς: Δημιουργήθηκε ένα επίθεμα που οριοθετεί μια ζώνη 3
km από τα όρια των περιοχών Παγκόσμιας Κληρονομιάς (που αναφέρεται στο Απολιθωμένο
Δάσος) συμπεριλαμβάνοντας και την ίδια την περιοχή. Είναι μια μεγάλη σε έκταση ζώνης
προστασίας που το επιβάλλει ωστόσο η υφιστάμενη νομοθεσία και οι διεθνείς κανονισμοί.

Λοιποί Αρχαιολογικοί Χώροι: Οι αρχαιολογικοί χώροι του νησιού, κυρίως της Ερεσσού και
της Άντισσας όπως και το Βυζαντινό μουσείο του Υψηλού, παρουσιάζουν μεγάλο
αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Προκειμένου να ικανοποιηθεί το παραπάνω κριτήριο, τέθηκε με
βάση την νομοθεσία, μια ζώνη προστασίας 500 m από τα όρια, που περιλαμβάνει και τις
ίδιες τις περιοχές.

Προστασία Οικισμών: Έγινε κατηγοριοποίηση των οικισμών ανάλογα με τον πληθυσμό


τους, γιατί σύμφωνα με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, για οικισμούς όπου ο πληθυσμός
τους υπερβαίνει τα 2000 άτομα η χωροθέτηση των φωτοβολταϊκών οριοθετείται σε
απόσταση πέρα των 500 m. Για οικισμούς με πληθυσμό μικρότερο των 2000 ατόμων, η
κατάλληλη απόσταση είναι πέρα των 250 m από τα όρια. Οι αποστάσεις αυτές, αποσκοπούν
στην αποφυγή οχλήσεων από αντανακλάσεις του πάρκου στους οικισμούς.

Κριτήριο Προστασίας Κύριου Οδικού Δικτύου: Δημιουργήθηκε μια ζώνη προστασίας 500
m γύρω από το κύριο οδικό δίκτυο. Το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο παρουσιάζει κενά κι
έτσι η συγκεκριμένη ζώνη τέθηκε αυθαίρετα αλλά σύμφωνα με αυτά που ισχύουν για τους
οικισμούς, ώστε να αποφεύγονται πιθανόν αντανακλάσεις από την εγκατάσταση προς το
οδικό δίκτυο.

6. ΖΩΝΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ

Για να δημιουργηθούν οι Ζώνες Αποκλεισμού, πρέπει τα επιμέρους επιθέματα που


περιέχουν τις απαγορευμένες περιοχές για χωροθέτηση φωτοβολταϊκών, να συνδυαστούν
(συνενωθούν) μεταξύ τους. Έτσι δημιουργήθηκε ένα μοναδικό επίθεμα αποκλεισμού, όπως
φαίνεται και στο παρακάτω Διάγραμμα 3.

Διάγραμμα 3: Δημιουργία Ζώνης Αποκλεισμού από τα επιμέρους Επιθέματα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 27

Χάρτης 1: Ζώνες Αποκλεισμού Η ΓΚΡΊΖΑ ΠΕΡΙΟΧΉ ΕΊΝΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ


ΘΕΩΡΕΊΤΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 28

Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΠΛΕΟΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ

7. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ

Η χωροθέτηση φωτοβολταϊκών συστημάτων, προϋποθέτει την ύπαρξη κάποιων


συγκεκριμένων γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών καθώς και διάφορων οικονομικών και
κατασκευαστικών κριτηρίων. Έτσι λοιπόν:

Καταλληλότητα Δικτύου Μέσης Τάσης: Για να δημιουργηθεί μια ζώνη καταλληλότητας


γύρω από το δίκτυο ηλεκτροδότησης, τέθηκε μια μέγιστη απόσταση από τα όρια του
δικτύου στο 1 km. Δηλαδή, αυτό που εξυπηρετεί στην εγκατάσταση των
φωτοβολταϊκών, βρίσκεται εντός αυτού του 1 km. Η απόσταση αυτή ορίστηκε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 29
θεωρώντας ότι οποιαδήποτε δραστηριότητα πέρα από αυτό το όριο θεωρείται
οικονομικά ασύμφορη γιατί θα χρειαστεί κατασκευή δρόμων και τοποθέτηση στύλων
της ΔΕΗ.

Καταλληλότητα Ολικού Οδικού Δικτύου: Το οδικό οδικό δίκτυο, περιλαμβάνει τους


κύριους αλλά και τους δευτερεύοντες δρόμους του νησιού της Λέσβου. Έτσι δημιουργήθηκε
μια ζώνη καταλληλότητας από τα όρια των δρόμων αυτών, έως και σε απόσταση 3 km . Η
απόσταση αυτή θεωρήθηκε ως ιδανική, ώστε να μην επιβαρύνει το όλο έργο με περαιτέρω
οικονομικό κόστος (δημιουργία δρόμων κ.τ.λ.) αλλά και να υπάρχει σχετικά εύκολη
προσβασιμότητα στο πάρκο.

Κατάλληλες Χρήσεις Γης: Από τις υφιστάμενες χρήσεις γης, αυτές που θεωρήθηκαν
κατάλληλες για την χωροθέτηση του φωτοβολταϊκού πάρκου χωρίς να προκαλείται
οποιαδήποτε αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος, είναι αυτές με χορτολίβαδα, θάμνους
και η άγονη γη. Από το διάθεσιμο επίθεμα των χρήσεων γης, εξείχθει ένα νέο επίθεμα με τις
κατάλληλες χρήσεις.

Κατάλληλες Κλίσεις Εδάφους: Ένα άλλο σημαντικό επίθεμα, αποτελούν οι κατάλληλες


κλίσεις εδάφους. Θεωρήθηκε ότι οι κατάλληλες κλίσεις, αυτές που μας προσδίδουν την
μέγιστη επιθυμητή ακτινοβολία και κατά συνέπεια μέγιστη απόδοση των φωτοβολταϊκών,
είναι μεταξύ 40 – 60 μοιρών. Σύμφωνα πάντα με το θεωρητικό υπόβαθρο, η κλίση που
προτείνεται για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού με σταθερή οριζόντια βάση, είναι αυτή του
γεωγραφικού πλάτους της περιοχής. Αφού η περιοχή μας έχει ενδεδειγμένο γεωγραφικό
πλάτος κοντά στις 39 μοίρες, τότε η επιλογή κλίσεων που έχουμε κάνει, δεν παρεκκλίνει
πολύ και θεωρείται αρκετά αποδοτική.

Κατάλληλο Υψόμετρο: Το επίθεμα του κατάλληλου υψομέτρου, έχει προκύψει από το το


επίθεμα DEM, όπου από αυτό έγινε επιλογή των κατάλληλων υψομέτρων. Ως κατάλληλο
υψόμετρο για την εγκατάσταση του φωτοβολταϊκού πάρκου, θεωρήθηκε αυτό των 200
μέτρων, κοντά δηλαδή στο μέσο υψόμετρο του νησιού. Το κριτήριο αυτό τέθηκε γιατί
θεωρήθηκε ότι είναι ιδανικό και αποφεύγονται ίσως πιθανές αντανακλάσεις προς το
έδαφος.

Κατάλληλος Προσανατολισμός Κλίσεων: Ο κατάλληλος προσανατολισμός κλίσεων,


είναι ένα απαραίτητο επίθεμα, που δημιουργήθηκε με βάση το θεωρητικό υπόβαθρο.
Σύμφωνα λοιπόν με την βιβλιογραφία, όσο αφορά το βόρειο ημισφαίριο, ο
ενδεδειγμένος προσανατολισμός φωτοβολταϊκών στοιχείων με σταθερή βάση, είναι ο
νότιος. Για το λόγο αυτό θεωρήθηκαν ως κατάλληλες οι προσανατολισμένες κλίσεις:
Νότιες, Νοτιο–Ανατολικές και Νοτιο–Δυτικές, για την μέγιστη απόδοση των

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 30
φωτοβολταϊκών με σταθερή οριζόντια βάση. Το επίθεμα των κατάλληλων
προσανατολισμένων κλίσεων, προέκυψε από την επεξεργασία του επιθέματος των κλίσεων
που έχουμε δημιουργήσει από το ΤΙΝ.

8. ΖΩΝΕΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ

Για να δημιουργηθεί το επίθεμα των Ζωνών Καταλληλότητας Εδάφους, που θα περιλαμβάνει


τις κοινές περιοχές των επιμέρους επιθεμάτων, πρέπει να συνδυαστούν τα επιθέματα που
παρουσιάζονται στο παρακάτω Διάγραμμα 4.

Διάγραμμα 4: Δημιουργία Ζωνών Καταλληλότητας από τα επιμέρους επιθέματα

Χάρτης 2: Ζώνες Καταλληλότητας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 31

9. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Έχοντας λοιπόν οριοθετήσει τις Ζώνες Αποκλεισμού και τις Ζώνες Καταλληλότητας, πρέπει
να εντοπιστούν οι κατάλληλες περιοχές για την χωροθέτηση των φωτοβολταϊκών
συστημάτων. Για να γίνει αυτό εφικτό, πρέπει από τα κατάλληλα εδάφη να αφαιρεθούν οι
περιοχές που περιέχονται μέσα στις ζώνες αποκλεισμού.

Σχήμα 1: Δημιουργία Προτεινόμενων Περιοχών

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 32

10. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Όπως διαφαίνεται στους παρακάτω χάρτες, οι κατάλληλες περιοχές για την χωροθέτηση της
εγκατάστασης, βρίσκονται διάσπαρτες σε όλο το νησί οι περισσότερες εκ των οποίων
βρίσκονται στο βορειοανατολικό και νοτιοδυτικό μέρος του νησιού. Οι χάρτες που
ακολουθούν, απεικονίζουν τις τελικές προτεινόμενες περιοχές με βάση τις χρήσεις
γης και το εμβαδόν των εκτάσεων. Παρατηρώντας τους προσεκτικά, βλέπουμε πως οι
περισσότερες προτεινόμενες περιοχές είναι καλυμμένες με χορτολίβαδα και λίγες με
θάμνους.

Όσον αφορά το εμβαδόν που καταλαμβάνουν, βλέπουμε πως οι περισσότερες περιοχές


έχουν έκταση πέραν των 500 στρεμμάτων, πράγμα θετικό, αφού η βέλτιστη απόδοση
της εγκατάστασης σχετίζεται άμεσα με το εμβαδόν της περιοχής

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 33

. Προτεινόμενες Περιοχές με Βάση τις Χρήσεις Γης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 34

Προτεινόμενες Περιοχές με Βάση το Εμβαδόν

11. ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ

Όσον αφορά την συγκεκριμένη περίπτωση, υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης με τον
εμπλουτισμό επιπρόσθετων κριτηρίων, έτσι ώστε η λήψη της απόφασης χωροθέτησης να
περιλαμβάνει και άλλες παραμέτρους. Αυτό θα προσδώσει στην τελική έκβαση της μελέτης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 35
περισσότερη αξιοπιστία και εγκυρότητα, αφού περισσότερες παράμετροι θα μπορούσαν να
συνδυαστούν μεταξύ τους για να μας δώσουν τον τελικό προτεινόμενο χάρτη. Έτσι θα
μπορούσε:

1. Για να μεγαλώσει η έκταση και ίσως το πλήθος των προτεινόμενων περιοχών, να


γινόταν αποδεκτή ως κατάλληλη η περιοχή του απολιθωμένου δάσους. Αυτό γιατί,
η όλη έκταση που καταλαμβάνει είναι άγονη και ανεκμετάλλευτη. Έτσι, ένα πιθανό
τέτοιο ενδεχόμενο θα αυξήσει την συνολική έκταση και παράλληλα την ενεργειακή
απόδοση της εγκατάστασης.
2. Ακόμη, όσον αφορά τις κλίσεις του εδάφους, θα μπορούσε να μην μπεί
κανένας περιορισμός, αφού με την χρήση της κατάλληλης τεχνολογίας, όπως
περιστρεφόμενες βάσεις με αισθητήρες και όχι σταθερές, δεν θα αποτελεί εμπόδιο.
3. Ένα άλλο κριτήριο, που θα μπορούσε να εφαρμοστεί, είναι η αντανάκλαση από την
προτεινόμενη εγκατάσταση. Με την δημιουργία λοιπόν ενός εργαλείου που υπολογίζει την
αντανάκλαση, θα βοηθούσε στην δημιουργία κριτηρίων περιορισμού για κύριες
οδικές αρτηρίες, οικισμούς, τουριστικά καταλύματα κ.ά., επιλέγοντας έτσι κάθε
φορά την βέλτιστη απόσταση. Ένα εργαλείο σημαντικό, μιας και η υφιστάμενη
νομοθεσία σε αυτό το κομμάτι παρουσιάζει πολλά κενά.

Βέβαια, η χρήση πολλών παραμέτρων έχει συνήθως αναπάντεχα αποτελέσματα, με πιο


συνηθισμένο αυτό της μη εύρεσης κατάλληλης περιοχής. Στις περιπτώσεις αυτές
εφαρμόζονται πιο εξελιγμένες μορφές χωρικής ανάλυσης που έχουν την δυνατότητα
ανάδειξης της καλύτερης δυνατής λύσης μέσω στατιστικής ανάλυσης (συνήθως με την
χρήση βαρών στα κριτήρια).

Τα Μονοπάτια της Λάβας

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου στα

πλαίσια της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας INTERREG II έχει προχωρήσει στη δημιουργία ενός
δικτύου περιηγητικών διαδρομών, που ενώνουν τους γεωτόπους, με τον τίτλο «Τα
Μονοπάτια της Λάβας», που ακολουθούν την πορεία που χάραξαν τα πυρωμένα ποτάμια
της λάβας και των πυροκλαστικών υλικών, πάνω στην επιφάνεια της γης πριν από 20
εκατομμύρια χρόνια, από τα χείλη των ηφαιστειακών κρατήρων έως το Απολιθωμένο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 36
δάσος.

Οι διαδρομές αυτές περιλαμβάνουν δύο κύριους άξονες, που ξεκινούν από την Καλλονή και
διατρέχουν το Γεωπάρκο σε όλη του την έκταση κατά μήκος του οδικού δικτύου. Η
πρόσβαση στις διαδρομές – άξονες είναι δυνατή με αυτοκίνητο ή άλλα μηχανοκίνητα μέσα.
Παράλληλα όμως, έχουν χαραχθεί μια σειρά από περιπατητικές διαδρομές ιδιαίτερης
γεωτουριστικής αξίας που ξεκινούν από τις δύο κύριες διαδρομές – άξονες. Οι
περιπατητικές αυτές διαδρομές είναι ιδιαίτερου γεωλογικού, αρχαιολογικού, πολιτιστικού και
αισθητικού ενδιαφέροντος. Στην περιοχή προσφέρονται υπηρεσίες μιας σειράς
εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο οίκο- γεωτουρισμός, οι οποίες συμβάλλουν στην
οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής και είναι ένα από τα σημαντικότερα
αποτελέσματα από τη δημιουργία του «Γεωπάρκου του Απολιθωμένου Δάσους».
Τα Μονοπάτια της Λάβας
1η διαδρομή Καλλονή – Λεπέτυμνος – Απολιθωμένο δάσος

Η πρώτη διαδρομή – άξονας ξεκινάει από την Καλλονή και κατευθύνεται βόρεια για την
περιήγηση στο ηφαιστειακό κέντρο του Λεπέτυμνου. Περνώντας από τη Στύψη όπου
βρίσκεται ένα σημαντικό γεωθερμικό πεδίο η διαδρομή κατευθύνεται ανατολικά για να
συναντήσει σε λίγο τις θεαματικές στηλοειδείς λάβες της Πελόπης και κατόπιν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 37

ακολουθώντας τους πρόποδες του ηφαιστείου του Λεπέτυμνου μέσω της Σκάλας
Συκαμνιάς φτάνει στις παραθαλάσσιες θερμοπηγές και τις μεταλλοφόρες στοές της
Αργένου, καθώς και τις θερμές πηγές της Εφταλούς που αναβλύζουν μέσα από
εντυπωσιακούς ηφαιστειακούς βράχους με πολύπλοκους χρωματικούς συνδυασμούς.

Στην βόρεια πλευρά της Μήθυμνας η ηφαιστειακή δράση έχει δημιουργήσει ένα
εντυπωσιακό μικρό ηφαιστειακό δόμο σε μικρογραφία. Οι στηλοειδείς κολώνες
εντυπωσιάζουν τον παρατηρητή. Στη συνέχεια συναντά τον εντυπωσιακό ηφαιστειακό
λαιμό της Πέτρας και τις χαρακτηριστικές ηφαιστειακές φλέβες στο Αυλάκι της Πέτρας και το
Σκουτάρο. Από το Σκουτάρο μέχρι το Σκαλοχώρι ακολουθεί μια διαδρομή με ιδιαίτερη
οικολογική αξία και σχηματισμούς ηφαιστειακών λαβών. Μετά το Σκαλοχώρι συναντώνται
οι ηφαιστειακοί σχηματισμοί του μεγαλύτερου ηφαιστειακού κέντρου της Λέσβου, το
ηφαίστειο της Βατούσας. Μεγάλο μέρος της δυτικής Λέσβου σκεπάστηκε από στρώματα
λάβας και πυροκλαστικές ροές, που ήλθαν στην επιφάνεια όταν έγινε η έκρηξη του
ηφαιστείου αυτού. Από τη διάβρωση των σχηματισμών έχουν σχηματισθεί χαρακτηριστικές
βραχομορφές τις οποίες συναντάμε κατά μήκος της κοιλάδας του Βούλγαρη.

Λίγο πριν από την Άντισσα συναντάμε στρώματα ηφαιστειακής στάχτης και ελαφρόπετρας,
που εναλλάσσονται με ορίζοντες πυροκλαστικών ροών. Στη διασταύρωση του δρόμου για
Ερεσό και Σίγρι δεσπόζει το ιδιόμορφο ανάγλυφο, που δημιούργει το ιγνιμβριτικό κάλυμμα
το οποίο στεφανώνει τους λόφους της περιοχής. Η διαδρομή προς τα δυτικά συναντάει το
επιβλητικό ύψωμα του Όρδυμνου, με το χαρακτηριστικό κωνικό σχήμα. Πρόκειται για ένα
ηφαιστειακό δόμο, αποτελούμενο από ρυοδακητικές λάβες, οι οποίες διαπέρασαν και
αναθόλωσαν τους προϋπάρχοντες ορίζοντες πυροκλαστικών ροών. Στην κορυφή του
Όρδυμνου δεσπόζουν στηλοειδείς μορφές λάβας. Στο υψηλότερο σημείο του βουνού
υπάρχει το βυζαντινό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που είναι γνωστό με το
όνομα Μονή Υψηλού. Στο 8ο χιλιόμετρο της οδού Άντισσας – Σιγρίου μια παράκαμψη
οδηγεί στο Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους. Η διαδρομή καταλήγει στο Σίγρι όπου βρίσκεται
το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και το Πάρκο Σιγρίου
Τα Μονοπάτια της Λάβας
2η διαδρομή Καλλονή – Ηφαίστειο Βατούσας – Απολιθωμένο δασος

Η δεύτερη διαδρομή – άξονας ξεκινάει από την Καλλονή και στα παράλια του Κόλπου
Καλλονής συναντά τον εκτεταμένο υγροβιότοπο που φιλοξενεί μια μεγάλη ποικιλία πουλιών
(134 είδη εκ’ των οποίων τα 66 είναι μεταναστευτικά). Ανηφορίζοντας πάνω από τα Δάφια
συναντάει τους εντυπωσιακούς αποστρογγυλεμένους βράχους λάβας, που εκτοξεύθηκαν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 38
από τους ηφαιστειακούς κρατήρες πριν από εκατομμύρια χρόνια. Μετά τη Μονή Λειμώνος,
το φημισμένο μοναστήρι του Αγίου Ιγνατίου ο επισκέπτης μπορεί να δει τις εντυπωσιακές
βραχομορφές με την ονομασία «κεριά», οι οποίες αντιπροσωπεύουν μορφές
αποσάθρωσης των ηφαιστειακών πετρωμάτων που έχουν πάρει τη μορφή παράξενων
γλυπτών. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση οι μορφές αυτές μοιάζουν σαν ένα τεράστιο
μανουάλι με δεκάδες πέτρινες λαμπάδες που ξεπροβάλλουν από την βλάστηση σαν να
έχουν αφιερωθεί στον άγιο. Λίγο πριν από τη Φίλια δεσπόζει μια μεγάλη ηφαιστειακή φλέβα
με κατακόρυφα τοιχώματα η οποία έχει διεισδύσει μέσα σε τεκτονικές ασυνέχειες των
προϋπαρχόντων ηφαιστειακών πετρωμάτων. Σήμερα η φλέβα αυτή ξεπροβάλλει σαν
εντυπωσιακός βράχος λόγω της διάβρωσης των πετρωμάτων που την περιέβαλλαν. Στη
συνέχεια συναντά το ηφαιστειακό κέντρο της Ανεμώτιας και τις ενδιαφέρουσες δομές που
έχουν δημιουργηθεί στις πλευρές του ηφαιστειακού κρατήρα. Στο Σκαλοχώρι η διαδρομή
διασταυρώνεται με την 1η διαδρομή-άξονα και συνεχίζουν πλέον ως ενιαία διαδρομή προς
το Σίγρι. Κατά μήκος και των δύο διαδρομών – αξόνων έχουν τοποθετηθεί ενημερωτικές
πινακίδες, οι οποίες με εύληπτο τρόπο επεξηγούν τον τρόπο δημιουργίας των γεωλογικών
σχηματισμών.
Τα Μονοπάτια της Λάβας
Οι περιπατητικές διαδρομές

Από τις κύριες διαδρομές – άξονες ξεκινούν περιπατητικές διαδρομές οι οποίες


περιλαμβάνουν:

Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους – Ερεσός-μήκος διαδρομής 6,5 χλμ.

• – Λάψαρνα -μήκος διαδρομής 7 χλμ.


• Λυγερή - Λάψαρνα-μήκος διαδρομής 6 χλμ.

Η χάραξη, διαμόρφωση, διάνοιξη και σήμανση των πεζοπορικών διαδρομών ακολούθησε


τα διεθνή πρότυπα. Η σήμανση έχει γίνει ανά 500 μέτρα με ειδικούς ξύλινους πάσσαλους,
έχουν τοποθετηθεί ενημερωτικές πινακίδες, έχουν κατασκευαστεί θέσεις ανάπαυσης. Όλες
οι κατασκευές έχουν γίνει με την χρήση αποκλειστικά φυσικών υλικών (πέτρα και ξύλο).
Ένα δίκτυο περιπατητικών διαδρομών συνδέει το Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους με την
Ερεσό και το Σίγρι. Το δίκτυο αυτό συνολικού μήκους 27 km αποτελείται από τρεις
διαδρομές.
Η πρώτη, Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους – Ερεσός, είναι ένα πανάρχαιο μονοπάτι που
για πολλά χρόνια συνέδεε την Ερεσό με την περιοχή ‘’Κύρια Απολιθωμένη’’, όπου στη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 39
δεκαετία του 80 δημιουργήθηκε το Πάρκο του Απολιθωμένου Δάσους. Η δεύτερη διαδρομή
Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους – Σίγρι ακολουθεί την κοιλάδα του Τσιχλιώντα, οδηγεί στο
Πάρκο «Χαμανδρούλα» και στη συνέχεια συναντά τον αγροτικό δρόμο Σίγρι-Ερεσός. Η
τρίτη είναι η διαδρομή Σίγρι-Ερεσός, μια πεζοπορική διαδρομή με εξαίρετα πέτρινα
γεφύρια που συνδέει τις θέσεις Σαρακίνα, Λίμενα και Πλάκα. Κατά μήκος αυτών των
διαδρομών ο περιπατητής εκτός από τις εντυπωσιακές εμφανίσεις απολιθωμένων κορμών
μπορεί να θαυμάσει σπάνιας φυσικής ομορφιάς τοπία, εντυπωσιακές γεωλογικές δομές,
όπως ηφαιστειακούς δόμους, ηφαιστειακές φλέβες και χαρακτηριστικές ροές
πυροκλαστικών και επικλαστικών πετρωμάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η
φρυγανική και παραποτάμια βλάστηση καθώς επίσης η ορνιθοπανίδα και ερπετοπανίδα
της περιοχής.

Η διαδρομή Γαβαθάς-Λάψαρνα ξεκινάει από το Γαβαθάς Άντισσας και προεκτεινόμενη


παραλιακά καταλήγει στα Λάψαρνα. Ενημερωτικές πινακίδες κατά μήκος της διαδρομής
πληροφορούν τον επισκέπτη για τη στρωματογεωγραφική ιστορία της περιοχής, για τις
απολιθωματοφόρες θέσεις με απολιθωμένους κορμούς που συναντάει, αλλά και για τα
μυθολογικά στοιχεία που συνδέονται με την περιοχή. Έτσι για παράδειγμα στην περιοχή
Ορφίκια πιθανολογείται ότι εκβράστηκε το κεφάλι και η λύρα του Ορφέα, όταν αυτός
σκοτώθηκε και διαμελίστηκε από τις Μενάδες, οι οποίες μετά πέταξαν το σώμα του στο
Θρακικό Πέλαγος. Αρκετοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Στοβαίος, ο Λουκιανός και
Φιλόστρατος περιγράφουν αυτό το μύθο, με τον οποίο μάλιστα σχετίζεται και η ύπαρξη του
αρχαίου μαντείου του Ορφέα το οποίο λειτούργησε στο σπήλαιο Σπήλιος Άντισσας.
Σύμφωνα με την προφορική παράδοση τα αηδόνια σε αυτή την περιοχή κελαηδούν πολύ
πιο μελωδικά και γλυκά απ’ ότι στις άλλες περιοχές της Λέσβου.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 40

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 41

ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ


ΑΚΤΕΣ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 42

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 43

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 44

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 45

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 46

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 47

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 48

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 49

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 50

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 51

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 52

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 53

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 54

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 55

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 56

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 57

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 58

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 59

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 60

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 61

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 62
ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
O κοσμήτορας της πολυτεχνικής σχολής και πρόεδρος του τμήματος χημικών
μηχανικών Βασίλειος Παπαγεωργίου, πραγματοποίησε διάλεξη με θέμα 'Η
Βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα', η οποία είχε να κάνει με τα αποτελέσματα και
της δικής του έρευνας 30 ετών.
Εντυπωσιακό ήταν το ότι σε όλα τα σημεία η έρευνά αυτή συμφώνησε με τα
αποτελέσματα παλαιοτέρας αντίστοιχης έρευνας της δεκαετίας του 1940 που
τυχαία είχε φτάσει στα χέρια του.
Ο εν λόγω καθηγητής αναρωτιέται πως είναι δυνατόν η Ελλάδα να μην έχει
αυτή τη στιγμή ήδη στημένη βαριά βιομηχανία την στιγμή που διαθέτει όχι
μόνον ΟΛΕΣ τις απαραίτητες πρώτες ύλες (στρατηγικά ορυκτά) και μάλιστα σε
αφθονία, αλλά και για ορισμένα από αυτά, είναι η ΜΟΝΑΔΙΚΗ παραγωγός χώρα
στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Και συγκεκριμένα:

Λιγνίτης: Ως ορυκτό για την παραγωγή ενέργειας από την καύση του με
λιγοστή μόλυνση του περιβάλλοντος.
Η Ελλάδα διαθέτει τόσο πολύ λιγνίτη, που εάν τον εκμεταλλευόταν από νωρίς,
θα είχε γλιτώσει πολλά δισεκατομμύρια από την εισαγωγή πετρελαίου.

Αλουμίνιο: Εδώ και μερικά χρόνια η Γαλλία ελάττωσε την παραγωγή της σε
αλουμίνιο και η Ελλάδα πλέον είναι πρώτη στην Ευρώπη σε παραγωγή του
αλουμινίου, με χιλιάδες εφαρμογές.

Βωξίτης. Η Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη βωξιτοπαραγωγός χώρα της


Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο βωξίτης χρησιμοποιείται και στην κατασκευή αεροσκαφών, ηλεκτρικών
συσκευών, μεταλλικών κατασκευών και αλλού.

Μαγγάνιο. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που


περιέχει στο υπέδαφός της κοιτάσματα μαγγανίου. Τα κυριότερα κοιτάσματα
έχουν εντοπισθεί στο νομό Δράμας.

Νικέλιο.
Και για αυτό το στρατηγικό ορυκτό όπως ανέφερε ο κύριος Παπαγεωργίου,η
Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως με σημαντικά
κοιτάσματα νικελίου στο υπέδαφός της.
Υπάρχει ένα συγκρότημα παραγωγής νικελίου, του μεγαλύτερου στην

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 63
Ευρωπαϊκή Ένωση,αλλά εξάγεται στο εξωτερικό όπως και όλα σχεδόν τα
υπόλοιπα όσα εξορύσσονται.

Σμηκτίτες. Η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο μετά τις Ηνωμένες
Πολιτείες στην εξόρυξη σμηκτιτών, οι οποίοι έχουν μεγάλο εύρος εφαρμογών,
όπως η διάθεση αποβλήτων, τα φάρμακα, τα καλλυντικά και άλλα.

Μαγνήσιο. Ο μαγνησίτης που εξάγει η χώρα μας, καλύπτει το 46% της


συνολικής παραγωγής της Δυτικής Ευρώπης.

Χρωμίτης. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που


περιέχει στο υπέδαφός της σημαντικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα χρωμίτη.
Τα σημαντικότερα κοιτάσματα βρίσκονται στο Μπούρινο Κοζάνης και
χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή ανοξείδωτου χάλυβα.

Ουράνιο. Όπως έχει αναφερθεί ήδη, τα ουρανιούχα μεταλλεύματα έχουν


εντοπισθεί στην Κεντρική Μακεδονία και στην Θράκη.

Το τεύχος της 28ης Απριλίου 1999 της εφημερίδας 'Αθηναϊκή' είχε ως τίτλο
'Θησαυροφυλάκιο η Βόρεια Ελλάδα' και αναφερόταν σε αυτό ακριβώς το θέμα.
Η Θράκη λοιπόν είναι ένας στρατηγικός κόμβος, διότι εκτός των πλουσίων
κοιτασμάτων ουρανίου, χρυσού και πετρελαίου, επιπλέον από εκεί πρόκειται
να περάσει στο μέλλον και ο αγωγός φυσικού αερίου και πετρελαίου
'Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης'
Αγωγός μεταφοράς καυσίμων από Κασπία προς τη δύση.

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ: Υπάρχει άφθονο στο Αιγαίο.


Στην ίδια διάλεξη για τα στρατηγικά ορυκτά του κυρίου Παπαγεωργίου έγινε
εκτενής λόγος για τα πετρέλαια στο Αιγαίο.
Καμία κυβέρνηση δεν είχε μέχρι τώρα το θάρρος να παραδεχθεί την ύπαρξη
πλουσιότατων κοιτασμάτων
πετρελαίου στο Αιγαίο και ότι
το παιχνίδι με την Τουρκία στην
ουσία εκεί παίζεται.
Υπάρχουν εδάφια του αρχαίου
ιστορικού Ηροδότου στα οποία
γίνεται λόγος για την 'εύφλεκτη
πίσσα'.
Είναι ακόμη γεγονός γνωστό
ότι οι Γερμανοί επί κατοχής

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 64
είχαν ήδη χαρτογραφήσει όλη την Ελλάδα, αφού άμεσα τους ενδιέφεραν και
τότε οι όποιες πηγές ενέργειας για την στρατιωτική τους μηχανή.
Με την πτώση του Χίτλερ, οι σχετικοί χάρτες και πληροφορίες έφτασαν και στα
χέρια των Αμερικανών της εποχής.
Τα τελευταία χρόνια και με την βοήθεια ειδικών δορυφορικών φωτογραφήσεων
είναι γεγονός ότι ήδη υπάρχουν ασφαλή στοιχεία για την ύπαρξη πλουσίων
πετρελαϊκών κοιτασμάτων στο Αιγαίο.
Ο πρώην πρεσβευτής της Αμερικής στην Ελλάδα Nicholas Burns σε ζωντανή
εκπομπή στο κανάλι MEGA είχε κι αυτός επισήμως παραδεχθεί ότι υπάρχει
όντως πετρέλαιο στο Αιγαίο και ότι αυτό ουσιαστικά δημιουργεί την ένταση
μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.
Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών που στηρίχτηκαν σε δορυφορικούς χάρτες
είναι πλέον γεγονός αναμφισβήτητο ότι:
Τα πλουσιότερα κοιτάσματα πετρελαίου στον Ελληνικό χώρο υπάρχουν
ανατολικά της νήσου Θάσου, στον Θερμαϊκό Κόλπο, στην περιοχή των
Δωδεκανήσων και συγκεκριμένα στην περιοχή κοντά στα Ίμια, στην Ζάκυνθο
και στην Φλώρινα.
Επίσημη δήλωση του καθηγητή πυρηνικής φυσικής του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κυρίου Παπαστεφάνου, αναφέρει μεταξύ άλλων
τα εξής:
'Από παλιά διέβλεπα ότι, όπως και στην υπόθεση των κοιτασμάτων
πετρελαίου στο Αιγαίο,έτσι και στην υπόθεση του ουρανίου, ίσως να μην
δόθηκαν ποτέ στις ελληνικές κυβερνήσεις τα πλήρη αποτελέσματα των
γεωλογικών ερευνών που έκαναν στην Δράμα και τη Θράκη οι Αμερικανοί
ερευνητές...'

Ένα εύλογο ερώτημα είναι το γιατί η Ελλάδα να έχει πετρέλαιο και σημαντικά
ορυκτά σε τέτοιες ποσότητες. Σε αυτό απαντούν οι γεωλόγοι λέγοντας τα εξής.
Όσον αφορά το πετρέλαιο είναι γνωστό στους γεωλόγους ότι ολόκληρο σχεδόν
το σημερινό Αιγαίο Πέλαγος ήταν κάποτε μία απέραντη πεδιάδα με πλούσια
βλάστηση η οποία στην πορεία κατεποντίσθη για να δημιουργήσει μετά από
χιλιάδες χρόνια το σημερινό Αιγαίο Πέλαγος. Οι υδρογονάνθρακες των δασών
έγιναν πετρέλαιο.
Όσον αφορά τα σπάνια μέταλλα, εξηγείται εύκολα κι αυτό την στιγμή που ως
γνωστόν καθώς η τεκτονική πλάκα της Αφρικής υποχωρεί κάτω από αυτήν της
Ευρώπης, δημιουργεί μεταξύ άλλων και κατάλληλες προϋποθέσεις δημιουργίας
τέτοιου είδους μεταλλευμάτων.
Υπάρχουν βάσιμες υποψίες και για άλλα 'περίεργα' και πανάκριβα συστατικά
στο υπέδαφός μας, όπως το ΟΣΜΙΟ, ο κόκκινος υδράργυρος κ.ά. για τα οποία η
έρευνα συνεχίζεται.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 65
Κλείνοντας το θέμα των πετρελαίων στο Αιγαίο, παραθέτω τον καταμερισμό
των χώρων ευθύνης των πετρελαϊκών καρτέλ ανά την Ελλάδα, όπως έχουν
συμφωνηθεί από το 1975:
α') Ανατολικά της Θάσου (OXYDENTAL, του τεξανού Α.Χάμμερ),
β') Κρητικό Πέλαγος, μεταξύ Κάσου και Κρήτης (CHEVRON, συμφερόντων
Ροκφέλλερ),
γ') Κατάκωλλο Ζακύνθου (ESSO, επίσης του Ροκφέλλερ),
δ') Επανομή - Σιθωνία - Θερμαϊκός (αμερικανική TEXACO και αγγλοολλανδική
SHELL).
Το ζήτημα είναι ανεξάντλητο και τα στοιχεία που παρέθεσα ενδεικτικά και
προκύπτουν από επίσημες Κρατικές εκθέσεις και πορίσματα ερευνών, άρθρα
έγκριτων εφημερίδων και διατριβές καθηγητών Πανεπιστημίου.

EMFANISH KARKINVN STH LESBO

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 66
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ενώ στο γενικό πληθυσμό το 33% των ατόμων
θα εμφανίσουν καρκίνο στη διάρκεια της ζωής τους, για τους χορτοφάγους το
ποσοστό αυτό είναι μειωμένο στο 29% περίπου.
Ειδικά για τους καρκίνους του αίματος και της λέμφου, οι χορτοφάγοι έχουν
περίπου μισές πιθανότητες σε σχέση με τους κρεατοφάγους να εμφανίσουν
καρκίνο. Για το πολλαπλό μυέλωμα, μια σχετικά σπάνια μορφή καρκίνου του
μυελού των οστών, οι χορτοφάγοι
έχουν 75% λιγότερες πιθανότητες
εμφάνισης της ασθένειας. Τα
ανωτέρω ποσοστά ισχύουν για
αυστηρούς χορτοφάγους, που δεν
τρώνε ούτε ψάρι. Στις
περιπτώσεις των μη
κρεατοφάγων (χορτοφάγων που
τρώνε και ψάρι), υπάρχουν μεν
μικρότερες πιθανότητες
εμφάνισης καρκίνου, αλλά σε
λιγότερο σημαντικό βαθμό.
Οι επιστήμονες δεν ξέρουν τις αιτίες που οι καρκίνοι «προτιμούν» τους
κρεατοφάγους, αλλά υποθέτουν ότι αυτό οφείλεται στο ότι στο κρέας
υπάρχουν ιοί και ουσίες που προκαλούν γενετικές μεταλλάξεις ή, εναλλακτικά,
τα λαχανικά παρέχουν ειδική προστασία κατά των καρκινικών όγκων ή
συμβαίνει ένας συνδυασμός των δύο παραπάνω αιτιών. Η μελέτη διαπίστωσε
ότι το αλκοόλ φαίνεται να μειώνει το ρίσκο για μερικές σπανιότερες μορφές
καρκίνου, όπως στα νεφρά ή στο θυρεοειδή, αλλά αυξάνει τον κίνδυνο για
άλλες πιο κοινές μορφές της ασθένειας. Για κάθε 1.000 γυναίκες που έπιναν
κάθε μέρα, εμφανίστηκαν 11 έξτρα περιπτώσεις καρκίνου του μαστού και μια
περισσότερη καρκίνου του στόματος, ενώ καταγράφηκε αύξηση 0,7 ανά έτος
για τους καρκίνους οισοφάγου, λάρυγγα και ήπατος.
Ένα ποτό τη μέρα αυξάνει, κατά μέσο όρο, κατά 15 (ανά 1.000 γυναίκες) τις
περιπτώσεις εμφάνισης κάποιας μορφής καρκίνου μέχρι την ηλικία των 75
ετών. Δύο ποτά τη μέρα διπλασιάζουν το ποσοστό στις 30 έξτρα περιπτώσεις
ανά 1.000 γυναίκες.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 67
Ανακαλύφθηκε γονίδιο υπεύθυνο για το 50% των
καρκίνων του μαστού Τριτη, 06 10 2009 15:00
Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ ανακάλυψαν ένα γονίδιο, η
εσφαλμένη δράση ή η απουσία του οποίου ενοχοποιούνται για τουλάχιστον το 50%
των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού, αναφέρει σήμερα ο βρετανικός Τύπος,
χαρακτηρίζοντας την ανακάλυψη σημαντικό επίτευγμα της επιστημονικής έρευνας.
Αυτό το γονίδιο που ονομάζεται NRGI (neuregulin-1) και εντοπίζεται στο
χρωμόσωμα 8, διαδραματίζει επίσης κρίσιμο ρόλο και σε άλλες μορφές καρκίνου
όπως του προστάτη, των ωοθηκών, του παχέος εντέρου και της ουροδόχου κύστης,
διευκρινίζουν οι ερευνητές. Συγκεκριμένα διαπίστωσαν ότι τα καρκινικά κύτταρα
δεν εμφανίζονται πάνω στο χρωμόσωμα 8, καθώς το γονίδιο NRGI ανακόπτει την
εξάπλωσή τους. Αν όμως το γονίδιο είναι ελαττωματικό ή απόν, οι καρκινικοί όγκοι
μπορούν να αναπτυχθούν σε αυτό το χρωμόσωμα. Κάθε άνθρωπος γεννιέται με ένα
ανέπαφο γονίδιο NRGI, φαίνεται όμως ότι με την πάροδο του χρόνου αυτό μπορεί
να γίνει ελαττωματικό, αφήνοντας έτσι τον δρόμο ελεύθερο στα καρκινικά κύτταρα,
επισημαίνει η σχετική έρευνα. "Πιστεύω ότι η ανακάλυψη του NRGI ίσως είναι η
πιο σημαντική ανακάλυψη των τελευταίων 20 χρόνων όσον αφορά ένα γονίδιο που
καταστέλλει τον καρκίνο, διότι μας δίνει ιδιαίτερα σημαντικές πληροφορίες για ένα
νέο μηχανισμό που προκαλεί τον καρκίνο του μαστού", δηλώνει ο δρ. Πολ
Εντουαρντς, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στην οποία οφείλεται η
ανακάλυψη.
Φυσικοί Παράγοντες που σχετιζονται με ιονίζουσα
ακτινοβολία

Οι φυσικοί παράγοντες που σχετίζονται με την ανάπτυξη


καρκίνων είναι υπεριώδης ακτινοβολία και η ιονίζουσα
ακτινοβολία. Ο ήλιος είναι πηγή ζωής. Έχει μικροβιοκτόνε
ιδιότητες μετατρέπει την προβιταμίνη D σε βιταμίνη D,
δυναμώνει την όραση, προκαλεί ευφορία και αισιοδοξία στα
παιδιά αλλά και στους ενήλικες. Η αλόγιστη χρήση και
έκθεση στα ¨χάδια¨ του ήλιου μπορεί να επιφέρει βλάβες στο ανθρώπινο δέρμα. Η

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 68
ηλιακή ακτινοβολία αποτελείται από υπέρυθρες ορατές και υπεριώδεις ακτίνες.
Ανάλογα με το μήκος κύματος οι υπεριώδεις ακτίνες διακρίνονται σε Α και Β
(UVB,UVA).
Η ακτινοβολία UVA ευθύνεται για τον καρκίνο. Έτσι η αλόγιστη έκθεση στην
υπεριώδη (UVA) ακτινοβολία μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη διαφόρων
τύπων καρκίνου του δέρματος όπως το μελάνωμα και το καρκίνωμα. Ο
κίνδυνος αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος σε άνδρες που πάσχουν από
μελαγχρωματική ξηροδερμία και μελαγχρωματικούς σπίλους. Τα τελευταία χρόνια η
επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας είναι πολύ μεγαλύτερη λόγω της ελλείψεως
στην ατμόσφαιρα του όζοντος. Η ιονίζουσα ακτινοβολία, έχει πλέον τεκμηριωθεί
ως αιτία της λευχαιμίας από μελέτες που έχουν γίνει σε επιζήσαντες του Ατομικού
βομβαρδισμού της Χιροσίμα και το Ναγκασάκι από εργαζόμενους σε πυρηνικά
εργοστάσια που εκτέθηκαν σε ακτινοβολία (ατυχήματα). Οι καρκίνοι που
αναπτύσσονται είναι οι λευχαιμίες, τα λεμφώματα, ο καρκίνος του τυροειδούς, ο
καρκίνος του δέρματος, σαρκώματα μαλακών μορίων και οστών, ο όγκος
εγκέφαλου, καρκίνος του πνεύμονα.

Ο λανθάνων χρόνος που απαιτείται για την εκδήλωση της νεοπλασίας είναι
διαφορετικός για κάθε είδος καρκίνου. Έτσι λευχαιμία μπορεί να εμφανισθεί μετά
από 8 χρόνια ακτινοβολίας, καρκίνος τυροειδούς μετά από 20 χρόνια. Από
μελέτες σε παιδία που επέζησαν του Ατομικού βομβαρδισμού στην Ιαπωνία , η
αιχμή της λευχαιμίας εμφανίσθηκε 5 χρόνια μετά την έκθεση στην ακτινοβολία. μετά
15-20 χρόνια από την έκρηξη παρατηρήθηκε μεγάλη αύξηση του καρκίνου του
τυροειδούς. Η ακτινοβολία δεν βλάπτει μόνο τα σωματικά κύτταρα αλλά και τα
αρχέγονα γεννητικά με αποτέλεσμα οι βλάβες στα χρωματοσώματα να
εκδηλωθούν και στις επόμενες γενιές.
Στις ακτινοδιαδιαγνωστικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα νοσοκομεία δεν
έχει βρεθεί η ελάχιστη ιδανική δόση. Σε μελέτη που έγινε για να ελεγχθεί η σχέση
δόσης ακτιίων Χ και εμφάνισης καρκίνου, βρέθηκε ότι η σχέση αυτή είναι
γραμμική. Έτσι ο διπλασιασμός της δόσης διπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης
καρκίνου ενώ αντίθετα η ελάττωση της δόσης μειώνει τον κίνδυνο καρκινογένεσης.

Το ραδόνιο εκπέμπει σωμάτια και βρίσκονται στο έδαφος, σε ορυχεία και σε σπίτια
κατασκευασμένα από πέτρες. Επιδημιολογικές έρευνες σε εργαζόμενους που

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 69
κατοικούσαν κοντά σε περιοχές που υπήρχαν κοιτάσματα ουρανίου, έδειξαν υψηλές
συχνότητες καρκίνου του πνεύμονα.

Στην Ελλάδα περιοχές που εκπέμπουν ραδιενέργεια από το


έδαφος είναι η Καβάλα, η Θάσος ,η Λέσβος. Η μέση τιμή της
ραδιενεργού δόσης που προέρχεται απ’ όλες τις φυσικές πηγές είναι 2.500
msv. Το 10% προέρχεται από κοσμική ακτινοβολία και το υπόλοιπο 90% από
επίγειες πηγές (ραδόνιο, ακτίνες Χ, νερό, τροφή, χώμα, βράχια). Ένα ποσοστό
13% των γήινων πηγών ακτινοβολίας οφείλεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες
όπως πυρηνικά ατυχήματα (Τσερνομπίλ), ακτινοδιαγνωστικές μέθοδοι, τηλεόραση,
αεροπορικά ταξίδια.
Η τηλεόραση εκτός από την ιονίζουσα ακτινοβολία (σωμάτια) εκπέμπει και
ηλεκτρομαγνητικά κύματα που δρουν αθροιστικά όπως οι άλλες ηλεκτρικές
συσκευές (κομπιούτερ, φούρνοι μαγνητικών κυμάτων) και ηλεκτροφόρα καλώδια
υψηλής τάσεως. Αμερικανοί ερευνητές απέδειξαν ότι σε παιδία με λευχαιμία, το
μεγαλύτερο ποσοστό κατοικούσαν κοντά σε μετασχηματιστές και καλώδια υψηλής
τάσης. Έχει μετρηθεί η ραδιενέργεια σε ύψος 40.000 ποδιά και Έχει βρεθεί 100
φορές μεγαλύτερη απ’ ότι στο έδαφος. Τα αεροπλάνα που πετάνε σε μεγάλο ύψος
επομένως δέχονται πολύ μεγαλύτερη ακτινοβολία απ’ ότι τα αεροπλάνα που πετάνε
σε χαμηλό ύψος. Τα μέλη των αεροπορικών πληρωμάτων δέχονται 900 milirem
ακτινοβολίας τον χρόνο. Πηγή
http://www.bestrong.org.gr/el/learncancer/whatcausescancer/naturalfactors/

Παρασκευή, 30 Οκτωβρίου 2009

Καρκίνος: Πώς κάποιοι όγκοι εξαφανίζονται μόνοι τους;

Ξέρουμε πως οι καρκίνοι μεγαλώνουν και


επιδεινώνονται. Όμως τα δεδομένα από δύο
δεκαετίες προληπτικών ελέγχων για καρκίνους του
μαστού και του προστάτη θέτουν τη θέση αυτή υπό
αμφισβήτηση. Oι προληπτικοί έλεγχοι βρίσκουν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 70
όγκους που θα ήταν θανατηφόροι αν δεν αντιμετωπίζονταν με θεραπεία,
όμως φαίνεται ότι βρίσκουν επίσης πολλούς μικρούς όγκους που δεν θα
δημιουργούσαν πρόβλημα αν τους αφήναμε ήσυχους, αν δεν είχαν
ανακαλυφθεί με τον προληπτικό έλεγχο. Ήταν προορισμένοι να
σταματήσουν να αναπτύσσονται από μόνοι τους ή να συρρικνωθούν ή
ακόμη, τουλάχιστον στην περίπτωση μερικών καρκίνων του μαστού, να
εξαφανιστούν. «Η παλιά άποψη είναι πως ο καρκίνος είναι μια γραμμική
διαδικασία», λέει ο δρ Μπάρνετ Κρέιμερ, διευθυντής στον κλάδο πρόληψης
ασθενειών στα αμερικανικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας. «Ένα κύτταρο
μεταλλάσσεται και σιγά σιγά συμβαίνουν κι άλλες μεταλλάξεις. Υποτίθεται
πως οι μεταλλάξεις δεν αναστρέφονται αυθορμήτως».Τι λένε οι ειδικοί
Όμως τώρα, λέει ο δρ Κρέιμερ, γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι οι καρκίνοι
χρειάζονται και άλλα πράγματα, εκτός από τις μεταλλάξεις, για να
αναπτυχθούν. Χρειάζονται τη συνεργασία των γύρω κυττάρων, ακόμη
και «ολόκληρου του οργανισμού, του προσώπου», του οποίου το
ανοσοποιητικό σύστημα ή τα επίπεδα των ορμονών μπορεί να
περιορίσουν ή να τροφοδοτήσουν έναν όγκο. Ο καρκίνος, λέει ο δρ
Κρέιμερ, είναι μια δυναμική διαδικασία. Όγκοι που εξαφανίσθηκαν είναι
γνωστό ότι υπήρξαν σε κρούσματα καρκίνου των όρχεων. Ο δρ Τζόναθαν
Επστάιν του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς λέει ότι δεν συμβαίνει συχνά,
αλλά συμβαίνει. Ένας νεαρός μπορεί να έχει ένα εξόγκωμα στον όρχι του,
αλλά όταν οι γιατροί αφαιρούν το όργανο, το μόνο που βρίσκουν είναι μια
μεγάλη ουλή. Ο όγκος που υπήρχε εκεί έχει φύγει. Ή βλέπουν μια μεγάλη
ουλή και έναν μικροσκοπικό όγκο επειδή, μέχρι να αφαιρεθεί ο όρχις, πάνω
από το 95% το όγκου έχει εξαφανιστεί από μόνο του. Ο καρκίνος των
όρχεων είναι ασυνήθιστος. Οι περισσότεροι από τους άλλους καρκίνους δεν
εξαφανίζονται. Όμως υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι καρκίνοι μπορεί
να υποχωρούν ή να σταματούν και οι ερευνητές αναγκάζονται να
επανεκτιμήσουν τις αντιλήψεις τους για το τι είναι ο καρκίνος και για το
πώς αναπτύσσεται.
Σπάνιο φαινόμενο Βεβαίως οι καρκίνοι συνήθως δεν εξαφανίζονται και
ουδείς προτείνει να αποφεύγουν οι ασθενείς τη θεραπεία επειδή υπάρχουν
τέτοια τυχαία περιστατικά. «Βιολογικά είναι ένα σπάνιο φαινόμενο να

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 71
σημειώσει ύφεση ένας προχωρημένος καρκίνος», λέει ο δρ Μάρτιν Γκλιβ,
καθηγητής Ουρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας. Όμως
το να ξέρει κανείς περισσότερα για το πώς αναπτύσσονται οι όγκοι και
μερικές φορές οπισθοχωρούν μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να
αποφασίζουν ποιους όγκους μπορούν να αφήσουν ήσυχους και ποιους
πρέπει να υποβάλουν σε θεραπεία, κάτι που τώρα στις περισσότερες
περιπτώσεις δεν γνωρίζουν.
Τα καρκινικά κύτταρα και τα προκαρκινικά κύτταρα είναι τόσο
συνηθισμένα που σχεδόν όλοι οι άνθρωποι μέσης ή μεγάλης ηλικίας είναι
γεμάτοι απ΄ αυτά, λέει η Θία Τίλστι, καθηγήτρια Παθολογίας στο
Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο. Το γεγονός αυτό
ανακαλύφθηκε κατά τις νεκροψίες ανθρώπων που πέθαναν από άλλες
αιτίες χωρίς να έχουν ιδέα ότι είχαν καρκινικά ή προκαρκινικά κύτταρα.
Δεν είχαν μεγάλους όγκους ούτε συμπτώματα καρκίνου. «Το πραγματικά
ενδιαφέρον ερώτημα», λέει η δρ Τίλστι, «δεν είναι τόσο γιατί παθαίνουμε
καρκίνο, όσο το γιατί δεν παθαίνουμε».πηγη:http://www.madata.gr
Η ΣΥΧΝΟΤΕΡΗ ΜΟΡΦΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΣΕ ΗΛΙΚΙΕΣ 50-80 ΕΤΩΝ

«Θερίζει» ο καρκίνος του προστάτη


Της ΛΙΑΝΑΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Πάνω από το 60% των ανδρών που φτάνουν στην ηλικία των 80 ετών αναμένεται
να παρουσιάσουν μικροσκοπικά στοιχεία καρκίνου στον προστάτη αδένα! Οι
επιστήμονες περιμένουν ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων του καρκίνου του
προστάτη τα επόμενα χρόνια λόγω της επέκτασης του προσδόκιμου επιβίωσης,
καθώς η νόσος συνδέεται άμεσα με την ηλικία.

Διακεκριμένοι Ελληνες και ξένοι επιστήμονες που βρέθηκαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια
της επιστημονικής ημερίδας «Προοπτικές στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη 2008»
εξέφρασαν τις ανησυχίες τους, τονίζοντας όμως ταυτόχρονα ότι η έγκαιρη διάγνωση
μπορεί να ανεβάσει την πενταετή επιβίωση έως και στο 100%. Σημαντικές ελπίδες
υπάρχουν κι από νέες θεραπείες, όπως οι στοχευμένες θεραπείες, που εφαρμόζονται ή
βρίσκονται σε στάδιο μελετών.

Στην ημερίδα, που διοργανώθηκε από τα νοσοκομεία «ΥΓΕΙΑ» και «Memorial» της Νέας
Υόρκης, παρουσιάστηκαν όλα τα νεότερα δεδομένα στη θεραπεία του προστατικού

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 72
καρκίνου. Η πάθηση εκδηλώνεται συχνότερα στις ηλικίες 50 έως 80 ετών και είναι η
συχνότερα εμφανιζόμενη μορφή καρκίνου στους άνδρες. Μάλιστα στην Ελλάδα αποτελεί
το 13% όλων των μορφών καρκίνου και εκτιμάται ότι για την εμφάνισή του παίζουν ρόλο
κοινωνικοί, κληρονομικοί και διατροφικοί παράγοντες.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η πρόληψη της νόσου είναι πολύ σημαντική και γι' αυτό θα
πρέπει οπωσδήποτε κάθε άνδρας μετά την ηλικία των 50 ετών να επισκέπτεται μία φορά
τον χρόνο τον ουρολόγο του για δακτυλική εξέταση του προστάτη και μέτρηση σε ειδικό
αιματολογικό έλεγχο του προστατικού αντιγόνου PSA και από την ηλικία των 45 εάν
υπάρχει κληρονομικό ιστορικό.

Αν δεν γίνουν προληπτικές εξετάσεις, η πάθηση δεν μπορεί να διαγνωστεί σε αρχικά


στάδια, καθώς δεν εμφανίζει συμπτώματα. Κύρια συμπτώματα του καρκίνου του προστάτη
είναι διαταραχές ούρησης ή και πόνοι στα οστά. Αλλά τα συμπτώματα αυτά δεν διαφέρουν
από εκείνα της καλοήθους υπερτροφίας. Η εξέταση θα πρέπει απαραίτητα να γίνεται σε
περιπτώσεις που υπάρχουν συχνουρία, δυσουρία, καύσος κατά την ούρηση ή, γενικότερα,
πόνοι στα οστά που δεν περνούν με συνηθισμένη αντιρρευματική θεραπεία. *

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 10/07/2008

Τα φυτοφάρμακα και οι επιπτώσεις τους


στο περιβάλλον
Δημοσιεύθηκε από τον χρήστη agrotika στις Περιβάλλον-Πλανήτης ΓΗ. Γράψτε ένα
σχόλιο

Το ακόλουθο άρθρο είναι από την κα Ευαγγελία Μπερούτσου απόφοιτος του


Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και αποτελεί παρουσίαση των αποτελεσμάτων
έρευνας ύστερα από επίσκεψη στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέντευξης
με την κ.Καφρίτσα υπεύθυνη θεμάτων προστασίας του περιβάλλοντος στο Υπουργείο
Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 73

Τα φυτοφάρμακα και οι ιδιότητές τους

Από μία σύντομη ανασκόπηση στην ιστορία της χημικής φυτοπροστασίας φαίνεται
ότι από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά έγιναν τεράστια άλματα στον τομέα
της φυτοφαρμακολογίας, λόγω της αναγκαίας αύξησης της παραγωγικότητας των
καλλιεργούμενων αγρών και γενικά της προστασίας της γεωργικής παραγωγής. Αυτό
που επιδιώκεται κάθε φορά με την έγκριση της κυκλοφορίας των φυτοφαρμάκων
είναι να επιβεβαιωθεί ότι δεν θα προκύψει κίνδυνος για την δημόσια υγεία ή το
περιβάλλον από την χρήση τους. Στα πλαίσια αυτά, τα διάφορα εργοστάσια
παρασκευής φυτοφαρμάκων τείνουν σήμερα να παρασκευάζουν φυτοφάρμακα
με όσο το δυνατό υψηλότερη περιεκτικότητα σε δραστική ουσία, έτσι ώστε
αυτά να καθίστανται αποτελεσματικότερα και να μειώνεται σημαντικά το
κόστος τους. Επιπλέον, τα φυτοφάρμακα πρέπει να εμφανίζουν χημική
σταθερότητα. Η ιδιότητα αυτή είναι απαραίτητη, καθώς τα φυτοφάρμακα είναι
χημικές ενώσεις που μπορούν να υποστούν αλλοιώσεις λόγω θερμοκρασίας,
υγρασίας, φωτός και άλλων παραγόντων, οι οποίες έχουν σαν αποτέλεσμα την
μείωση της τοξικότητάς τους. Από εκεί και πέρα, τα σκευάσματα αυτά θα πρέπει να
είναι ανεκτά από τους ανθρώπους και τα κατοικίδια. Η ιδιότητα αυτή έχει μεγάλη
σημασία και ρυθμίζεται από ειδική νομοθεσία σε διάφορες χώρες. Κατ’ αναλογία, τα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 74
φυτοφάρμακα θα πρέπει να εμφανίζουν ανεκτικότητα και από τα φυτά. Μάλιστα,
πολλά τα σκευάσματα αυτά αν δεν χρησιμοποιηθούν κατά την ενδεδειγμένη εποχή ή
κατά την συνιστώμενη αναλογία, μπορεί να αποβούν φυτοτοξικά και να
προκαλέσουν ζημιά σε διάφορα φυτά.

Οι επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων στο περιβάλλον.

Ένα φυτοφάρμακο μετά την εφαρμογή του θα επιτύχει τον στόχο του, ενώ ένα
μέρος του θα κινηθεί και πέρα από αυτόν. Οι επιπτώσεις που θα έχει στο περιβάλλον
δεν είναι πάντα ορατές και μετρήσιμες Η παρουσία φυτοφαρμάκων στο έδαφος
επηρεάζει σοβαρά, άμεσα ή έμμεσα, τόσο τη μικροπανίδα όσο και τη μικροχλωρίδα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, η παρουσία ενός φυτοφαρμάκου στο έδαφος
μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στους πληθυσμούς των
μικροοργανισμών. Η έκπλυση των φυτοφαρμάκων από τα εδάφη και η μετακίνησή
τους στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα αποτελεί ένα σοβαρό κίνδυνο ρύπανσης των
υπογείων υδάτων. Ειδικά μάλιστα τα ψάρια, μπορούν να δεχτούν μεγάλες ποσότητες
φυτοφαρμάκων, τόσο από την τροφική αλυσίδα όσο και από το νερό που περνάει
μέσα από τα βράγχιά τους. Υπολείμματα φυτοφαρμάκων έχουν ανευρεθεί και στην
ατμόσφαιρα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, αλλά οι συγκεντρώσεις τους ήταν
υψηλότερες σε περιοχές με έντονη γεωργική δραστηριότητα. Ενδιαφέρον
παρουσιάζει η έρευνα των Anderson και Glowa (1984),οι οποίοι εντόπισαν και
ανέφεραν δηλητηρίαση μελισσών μεγάλης έντασης που προκλήθηκε από
εκτεταμένους ψεκασμούς εδάφους σε δεντρώδεις καλλιέργειες στις ΗΠΑ.
Aλλωστε, από όλα τα έντομα που υπάρχουν μόνο ένα ποσοστό περίπου 5%
χαρακτηρίζονται ως εχθροί για τις ανθρώπινες καλλιέργειες. Επιπλέον, η εκτεταμένη
χρήση των φυτοπροστατευτικών μέσων έχει προκαλέσει στις Η.Π.Α. το θάνατο σε
τουλάχιστον 94 είδη πουλιών. Βέβαια, από τις αρχές του 1970 έχουν γίνει
προσπάθειες προστασίας των πτηνών, αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι και τόσο
ενθαρρυντικά. Στο ίδιο μήκος κύματος, η έκθεση των θηλαστικών στα φυτοφάρμακα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 75
γίνεται κυρίως δια της τροφής τους. Ζώα με μεγάλο ποσοστό λίπους μπορούν να
ανεχτούν μεγαλύτερες ποσότητες φυτοφαρμάκων, σε σύγκριση με αδύναμα ζώα.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η παρουσία των φυτοφαρμάκων στο νερό, στο έδαφος, στον
αέρα και κυρίως στα τρόφιμα μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την υγεία όλων των
ανθρώπων. Φυσικά, η πλέον εκτεθειμένη κατηγορία ανθρώπων στα φυτοφάρμακα
είναι οι εργαζόμενοι στη γεωργία και στην παραγωγή των φυτοπροστατευτικών
προϊόντων.

Πρώτη και σοβαρότερη επίπτωση της μακροχρόνιας αυτής έκθεσης είναι η


εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνων. Επίσης, έχουν αναφερθεί
χρωμοσωματικές βλάβες, μεταβολικές δραστηριότητες του ήπατος, καθώς και
επιδράσεις στο αναπνευστικό και στο νευρικό σύστημα. Δυστυχώς, παρά το
φαινομενικά μεγάλο όγκο των επιστημονικών μελετών, σχετικά με το αν η
έκθεση σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα επιδρά στην υγεία, πολύ λίγες από τις
μελέτες αυτές έχουν τις προϋποθέσεις για την εξαγωγή σαφούς συμπεράσματος.

Τελικά, το περιβάλλον κινδυνεύει από τα φυτοφάρμακα;

Αν πλανάται ακόμα η ερώτηση για το αν κινδυνεύει το περιβάλλον από τα


φυτοφάρμακα, η απάντηση είναι ότι εξαρτάται από τη χρήση που γίνεται. Το
σίγουρο είναι ότι η εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων φυτοπροστασίας, η
χρησιμοποίηση χημικών μέσων που προκαλούν μικρή επιβάρυνση στο περιβάλλον
και η εκπαίδευση των γεωργών στην ορθή χρήση των φυτοπροστατευτικών
προϊόντων θα βοηθούσε πολύ στην προστασία τόσο του περιβάλλοντος όσο και της
ανθρώπινης υγείας.

Τσάι και μανιτάρια κατά του καρκίνου!


Δημοσιεύθηκε από τον χρήστη Agro 1 στις Κοινωνία-Πολιτική. Γράψτε ένα σχόλιο

Το πράσινο τσάι και τα μανιτάρια όχι μόνο θωρακίζουν τις γυναίκες κατά του καρκίνου του
μαστού, αλλά μειώνουν και την επιθετικότητα του καρκίνου σε όσες γυναίκες παρουσίασαν τη
νόσο, σύμφωνα με τα πορίσματα νέας έρευνας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αυστραλίας.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 76
Ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου μελέτησε τις διατροφικές συνήθειες 2.018 γυναικών
από την πόλη Hangzhou της νοτιοανατολικής Κίνας οι μισές εκ των οποίων έπασχαν από
καρκίνο του μαστού. Ο λόγος που οι ερευνητές στράφηκαν στην Κίνα είναι ότι ενώ ο
καρκίνος του μαστού είναι ο πλέον διαδεδομένος καρκίνος στις γυναίκες στην Κίνα τα
ποσοστά γυναικών που πάσχουν από αυτόν είναι κατά πέντε φορές λιγότερα από αυτά των
υπολοίπων ανεπτυγμένων χωρών. “Διαπιστώσαμε ότι οι γυναίκες που έτρωγαν μανιτάρια
φρέσκα ή αποξηραμένα, θωρακίζονταν κατά του καρκίνου του μαστού και αυτό ισχύει όχι
μόνο για αυτές που βρίσκονταν σε αναπαραγωγική ηλικία, αλλά και γι’ αυτές που έχουν
περάσει την εμμηνόπαυση”, είπε η κ. Μιν Ζανγκ, εκ μέρους της ερευνητικής ομάδας του
πανεπιστημίου. Παρατηρήθηκε, επίσης, ότι οι γυναίκες που έτρωγαν μανιτάρια κάθε μέρα
και έπιναν πράσινο τσάι και έπασχαν από καρκίνο του μαστού είχαν περισσότερες
πιθανότητες από τις υπόλοιπες να αναρρώσουν γρήγορα από την ασθένεια ενώ ο καρκίνος
ήταν λιγότερο επιθετικός από αυτόν των υπολοίπων. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το
γεγονός ότι τα μανιτάρια και το πράσινο τσάι είναι βασικά διατροφικά συστατικά της κινεζικής
δίαιτας, εξηγεί και τα χαμηλά ποσοστά της νόσου στην Κίνα. Η έρευνα της ομάδας του
Πανεπιστημίου της Δυτικής Αυστραλίας δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό
International Journal of Cancer.

“Baby μπρόκολα” κατά του καρκίνου του στομάχου


Η κατανάλωση 70 γραμμαρίων «baby μπρόκολων»
σε καθημερινή βάση επί δύο μήνες μπορεί να
προστατεύσει από ένα κοινό μικρόβιο του στομάχου,
το οποίο συνδέεται με τη γαστρεντερίτιδα, το έλκος
και τον καρκίνο του στομάχου, σύμφωνα με
ιαπωνική μελέτη. Τα φρέσκα βλαστάρια αυτού του
τύπου λαχανικού περιέχουν σε μεγάλες ποσότητες
σουλφονυλουρία, ένα βιοχημικό στοιχείο, το οποίο
φαίνεται ότι πυροδοτεί την παραγωγή ενζύμων στο
έντερο που προστατεύουν ενάντια στις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, τα χημικά που
καταστρέφουν το DNA και τις φλεγμονές. Ειδικότερα, σε άρθρο τους, που
δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση «Έρευνα για την πρόληψη του
Καρκίνου», οι επιστήμονες συμπεραίνουν ότι αν κάποιος καταναλώνει καθημερινά
70 γραμμάρια «baby μπρόκολα», μπορεί να προλάβει ορισμένα σοβαρά
προβλήματα υγείας. Στη μελέτη τους, οι ερευνητές έδωσαν σε 25 ανθρώπους στην
Ιαπωνία, οι οποίοι είχαν μολυνθεί με το H.pylori, 70 γραμμάρια την ημέρα από
βλαστάρια μπρόκολων επί δύο μήνες. Σε άλλους 25, που επίσης είχαν μολυνθεί

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 77
από το ίδιο μικρόβιο, έδωσαν την ίδια ποσότητα από βλαστάρια αλφάλφα, που δεν
περιέχουν σουλφονυλουρία.

«Βρήκαμε ένα τρόφιμο, το οποίο, αν καταναλώνεται τακτικά, μπορεί να επιδράσει


στα αίτια που προκαλούν πολλά γαστρικά προβλήματα και ενδεχομένως στο τέλος
να συμβάλει στην πρόληψη του καρκίνου του στομάχου», σημειώνει η Τζεντ Φάχι,
βιοχημικός στο Αντικαρκινικό Κέντρο Χημειοπροφύλαξης Λούις Μπ.& Ντόροθι
Κάλμαν της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς. Η σουλφονυλουρία
είναι ένα ισχυρό αντιβιοτικό, το οποίο προφυλάσσει από το ελικοβακτηρίδιο του
πυλωρού (H.pylori), ένα μικρόβιο που προκαλεί γαστρίτιδα, έλκος και καρκίνο του
στομάχου. «Τα βλαστάρια από τα μπρόκολα (δηλαδή τα baby μπρόκολα)
έχουν πολύ μεγαλύτερη περιεκτικότητα από σουλφονυλουρία σε σχέση με τα
ώριμα μπρόκολα», εξηγεί η Φάχι. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει
χαρακτηρίσει το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ως καρκινογόνο.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 78

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 79

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 80

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 81

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 82

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 83

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 84

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 85

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 86

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 87

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 88

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 89

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 90

εξασθενές χρώμιο καρκινος και Βυρσοδεψείο Σουρλάγκα

Το τελευταίο διάστημα γίνεται μεγάλη συζήτηση για τη μόλυνση διάφορων


περιοχών (Οινόφυτα, Θήβα, Μεσόγεια …), με εξασθενές χρώμιο. Τι είναι το
εξασθενές χρώμιο πως δημιουργείται και πως επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία ;
μορφές χρωμίου και η χρήση τους
Το χρώμιο (Cr),είναι ένα μεταλλικό στοιχείο που το συναντάμε με πολλές
διαφορετικές μορφές. Ανακαλύφθηκε το 1797 από το Γάλλο Louis-Nicolas
Vauquelin και το όνομά του προέρχεται από την ελληνική λέξη «χρώμα», επειδή
όλες του οι τότε γνωστές ενώσεις είχαν έντονο χρώμα. Οι σπουδαιότερες από τις
μορφές του είναι: το στοιχειακό χρώμιο ή Cr(0), το τρισθενές χρώμιο, Cr(III) και
το εξασθενές χρώμιο, Cr(VI).μεταλλικό χρώμιο
Το χρώμιο και οι ενώσεις του βρίσκουν ευρεία εφαρμογή στη
μεταλλουργία, στην παραγωγή πυρίμαχων υλικών και στη χημική
βιομηχανία. Στη μεταλλουργία χρησιμοποιείται μεταλλικό χρώμιο κυρίως στην
παρασκευή του ανοξείδωτου χάλυβα και διαφόρων κραμάτων (κράματα σιδήρου,
αργιλλίου κ.α.).Η βιομηχανία παρασκευής πυρίμαχων υλικών χρησιμοποιεί
μεταλλικό χρώμιο όπως και ενώσεις του τρισθενούς χρωμίου στην κατασκευή
πυρίμαχων υλικών για βιομηχανικούς κλιβάνους υψηλών θερμοκρασιών.Ενώσεις
του χρωμίου συναντώνται σε ένα μεγάλο πλέγμα χημικών βιομηχανιών, οι πιο
χαρακτηριστικές από τις οποίες αναφέρονται παρακάτω:
Στη βιομηχανία χρωμάτων και χρωστικών χρησιμοποιούνται ενώσεις του
τρισθενούς και εξασθενούς χρωμίου.
Στη βιομηχανία επιμεταλλώσεων (επιχρωμιώσεις) χρησιμοποιούνται ενώσεις του
εξασθενούς χρωμίου.
Στη βυρσοδεψία χρησιμοποιούνται ενώσεις του τρισθενούς χρωμίου.
Στην παρασκευή βερνικιών για τη συντήρηση του ξύλου χρησιμοποιούνται
ενώσεις του εξασθενούς χρωμίου.
Στην κατασκευή υλικών ηλεκτροσυγκόλησης χρησιμοποιούνται επίσης
ενώσεις του εξασθενούς χρωμίου.
Μικρότερες ποσότητες χρωμίου και ενώσεών του χρησιμοποιούνται στην
παρασκευή αντισκωριακών των μεταλλικών επιφανειών, στην
κλωστουφαντουργία, ως λιπαντικό, στο μελάνι των φωτοτυπικών
μηχανημάτων, στις μαγνητοταινίες, στους καταλύτες, σε φαρμακευτικά
προίόντα κ.α.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην υγεία ;

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 91
Από όλες τις μορφές χρωμίου το εξασθενές, Cr(VI), είναι πολύ τοξικό και
καρκινογόνο.Αναπνέοντας αέρα που περιέχει υψηλά επίπεδα εξασθενούς
χρωμίου είναι δυνατόν να προκληθούν, ανάλογα με την ποσότητα στον
αέρα, ερεθισμός στη μύτη, ρινοραγίες, έλκη και οπές στο ρινικό διάφραγμα.Η
εισαγωγή στον οργανισμό μεγάλων ποσοτήτων εξασθενούς χρωμίου μέσω των
μολυσμένων τροφών ή του πόσιμου νερού είναι δυνατόν, να προκαλέσουν
στομαχικές διαταραχές και έλκη, σπασμούς, καταστροφή των νεφρών και του
ήπατος ακόμα και θάνατο, ανάλογα με το επίπεδο μόλυνσης.
Μελέτες και στατιστικά αποτελέσματα απέδειξαν τον αυξημένο κίνδυνο
εκδήλωσης καρκίνου μετά από έκθεση σε εξασθενές χρώμιο. Ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Υγείας (The World Health Organization, WHO), η Διεύθυνση Υγείας
και Ανθρωπίνων Υπερεσιών των U.S.A. (The Department of Health and
Human Services, DHHS) κατέταξε τις ενώσεις του εξασθενούς χρωμίου
ως καρκινογόνες για τον άνθρωπο.Για να προκληθεί βλάβη στον άνθρωπο
θα πρέπει να εισαχθεί απευθείας ως εξασθενές χρώμιο. Έτσι π.χ. λαχανικά
ή ζώα που ποτίζοντα με νερό που περιέχει υψηλές ποσότητες χρωμίου
είναι πιθανόν να μην αναπτύσσονται καλά, να αρρωσταίνουν ή και να
πεθαίνουν. Αν τα καταναλώσει όμως ένας άνθρωπος δεν πρόκειται να
αρρωστήσει.
Ποιοί κινδυνεύουν περισσότερο ;
Κάποιες περιπτώσεις που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αναφέρονται παρακάτω
Εργαζόμενοι στα τυπογραφεία, ως ελαιοχρωματιστές, στην τσιμεντοβιομηχανία,
σε κηροποιεία, στην παραγωγή ελαστικών, στα χυτήρια, στη βιομηχανία
χρωστικών, στην κατασκευή μπαταριών, σε επιμεταλλωτήρια, οι συντηρητές
φωτοαντιγραφικών μηχανημάτων κ.α.

• Επίσης κάτοικοι ή εργαζόμενοι κοντά στις περιοχές που αναφέρονται


παρακάτω είναι δυνατόν να εκτεθούν σε υψηλά επίπεδα χρωμίου. Τέτοιες
περιοχές βρίσκονται κοντά σε:

Ανεξέλεκτες χωματερές ή οργανωμένους τόπους εναπόθεσης στερεών αποβλήτων


που δεν τηρούν τις προδιαγραφές.

Τσιμεντοβιομηχανίες ή μονάδες παραγωγής τσιμέντου.

Βιομηχανίες επιμετάλλωσης, βυρσοδεψία, κλωστουφαντουργίες, όταν γίνεται


επιφανειακή ή υπόγεια διάθεση των υγρών αποβλήτων τους.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 92
Οδικές αρτηρίες μεγάλης κυκλοφορίας, λόγω των καταλυτών που περιέχουν
χρώμιο και των αντιτριβικών επενδύσεων των φρένων (θερμουί).

Εργαζόμενοι σε περίπου 80 επαγγελματικές κατηγορίες εκτίθενται στο τοξικό Cr(VI). Οι


ηλεκτροσυγκολητές είναι από τις πιο επικίνδυνες κατηγορίες.

Πρόσφατα ανακοινώθηκε στον ημερήσιο τύπο ότι στα νερά της ευρύτερης
περιοχής του Ασωπού μετρήθηκε συγκέντρωση εξασθενούς χρωμίου εως 50 μg/L
που ξεπερνά τα ανώτατα επιτρεπτά όρια που θέτει η παγκόσμια επιστημονική
κοινότητα. Το αν θα αγγίξουν τις επικίνδυνες συγκεντρώσεις των 580 μg/L που
μετρήθηκαν το 1993 στον ποταμό Χίνκλι των ΗΠΑ (υπόθεση Erin Brockovich,
εναντίον Pacific Gas & Electric Company που έγινε ταινία το 2000) είναι λίγο
απίθανο για την ώρα, σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες. Ακόμα πιο μακρινό
είναι και το σενάριο να φτάσουν τις συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου του
Βαρδάρη ποταμού κοντά στην πόλη Τέτοβο, που απειλούσε τον υδροφόρο
ορίζοντα της Π.Γ.Δ.Μ.Οι μετρήσεις του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των
Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και της Επιχείρησης Ανακατασκευών της Ευρωπαΐκής
Ενωσης, που με δικά της έξοδα (1 εκατομμύριο ευρώ) ανέλαβε τα έργα..
κάθαρσης των νερών του Βαρδάρη από το επικίνδυνο Cr(VI), ήταν 50.000 μg/L
το 2000, που μειώθηκε σε 12.000 μg/L το 2004. Ο τελικός στόχος σύμφωνα με

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 93
την UNEP και την Ε.Ε., όπως αναφέρουν σε επίσημα έγγραφά τους, είναι τα όρια
που θέτει ο ολλανδικός νόμος: 1-30 μg/L χρωμίου ανά λίτρο.

Το χρώμιο του εδάφους σε αυτό χώρο στάθμευσης ενός βιομηχανικού πάρκου του New
Jersey έχει διαλυθεί σε αυτά τα στάσιμα νερά. Επειδή το χρώμιο μπορεί να διαλυθεί και να
διαχυθεί μέσω του εδάφους, αυξημένες συγκεντρώσεις (λόγω εξάτμισης του νερού) μπορεί
να παρατηρηθούν μακριά από την αρχική περιοχή ρύπανσης

Υπόθεση Erin Brockovich


Τον Δεκέμβριο του 1987, η εταιρεία Pacific Gas Company (PG&E), η παγκοσμίως
μεγαλύτερη εταιρεία παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου,
ενημέρωσε τις αρχές της Καλιφόρνιας, ότι ανίχνευσαν εξασθενές χρώμιο σε
επίπεδα 580 μg/L [το ανώτατο επιτρεπτό όριο για το ολικό χρώμιο που θέτει η
πολιτεία είναι 50 μg/L] σε ένα σημείο ελέγχου των υπόγειων υδάτων. Το Cr(VI)
χρησίμευε ως αντιδιαβρωτικό σε ψυκτικούς πύργους του σταθμού συμπίεσης του
φυσικού αερίου της πόλης Hinkley στην έρημο Mojave.Οι κάτοικοι του Hinkley
παρουσίαζαν μια σειρά από προβλήματα υγείας: ηπατικά, καρδιακά,
αναπνευστικά, αναπαραγωγικά, γυναικολογικούς καρκίνους, καρκίνους στον
εγκέφαλο, στα νεφρά, στο γαστρεντερικό σύστημα, ασθένεια Hodgkins, αποβολές
κ.ά. Η PG&E ισχυρίστηκε ότι τα προβλήματα αυτά δεν είχαν σχέση με τα λύματα
του σταθμού. Ωστόσο, μέχρι το 1972 η PG&E εν γνώσει της είχε απορρίψει 370
εκατομμύρια γαλόνια λυμάτων που περιείχαν Cr(VI) σε μη στεγανοποιημένες
δεξαμενές με αποτέλεσμα το τοξικό Cr(VI) να ρυπάνει τα υπόγεια ύδατα του
Hinkley.To 1993 οι κάτοικοι του Hinkley κατέθεσαν μήνυση κατά της PG&E. Η
μήνυση αυτή ήταν αποτέλεσμα μιας μαζικής επικοινωνιακής προσπάθειας της Erin
Brockovich, υπαλλήλου μιας δικηγορικής εταιρείας της περιοχής. Η Brockovich
απεκάλυψε την παρανομία της PG&E και ξεκίνησε μια προσωπική έρευνα η οποία
κατέληξε στο δαπανηρότερο δικαστικό διακανονισμό αστικής υπόθεσης. Η PG&E

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 94
κατέβαλε στους 648 μηνυτές το ποσό των 333 εκατομμυρίων δολαρίων.
Επιπλέον, η PG&E δέχτηκε να διακόψει τη χρήση Cr(VI) και να εκτελέσει εργασίες
απορρύπανσης. Τελείως πρόσφατα (Μάιος 2007) από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας
των ΗΠΑ (National Institute of Health, NIH) ανακοινώθηκε ότι κατόπιν αιτήματος
μελών του κοινοβουλίου της Καλιφόρνιας και μετά από τις ανησυχίες που
προκάλεσε η προβολή της κινηματογραφικής ταινίας "Erin Brockovich",
πραγματοποιήθηκαν πειράματα με ποντίκια και επίμυες στα οποία για δύο χρόνια
δινόταν νερό με 14 έως 516 mg Na2Cr2O7.2H2O/L. Φυσικά οι συγκεντρώσεις
αυτές είναι πολύ μεγάλες. Η μικρότερη αντιστοιχεί σε συγκέντρωση Cr(VI)
περίπου δέκα φορές μεγαλύτερη από εκείνη του πλέον ρυπασμένου με Cr(VI)
νερού της Καλιφόρνιας, που θα μπορούσε να πιει ο άνθρωπος. Τα πειράματα
έδειξαν γαστρεντερική απορρόφηση του Cr(VI) και την ανάπτυξη καλοήθων και
κακοήθων όγκων σε σημεία και όργανα των πειραματόζωων, όπου πολύ σπάνια
εμφανίζονται όγκοι τα στοιχεία είναι παρμένα από την ιστοσελίδα
www.chem.uoa.gr/chemicals/chem_cr6.htm του Χημικού Τμήματος του
Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου μπορείτε να αντλήσετε περισσότερες
λεπτομέρειες. Το κείμενο επιμελήθηκαν ο Θόδωρος Φλώρος και ο Μπάμπης Αλεξάτος

Γράφω ποιήματα μέσα στα πλαίσια που ορίζουν


οι υπεύθυνες υπηρεσίες
Που δεν περιέχουν τη λέξη: Ελευθερία, τη λέξη: Δημοκρατία
Δεν φωνασκούν: Κάτω οι τύραννοι ή: Θάνατος στους προδότες
Που παρακάμπτουν επιμελώς τα λεγόμενα φλέγοντα γεγονότα
Γράφω ποιήματα άνετα και αναπαυτικά για όλες τις λογοκρισίες
Αποστρέφομαι τετριμμένες εκφράσεις όπως: σαπίλα ή καθάρματα ή
πουλημένοι
Εκλέγω σε πάσα περίπτωση την αρμοδιότερη λέξη
Αυτή που λέμε “ ποιητική” : στιλπνή, παρθενική, ιδεατώς ωραία.
Γράφω ποιήματα που δεν στρέφονται κατά τηςκαθεστηκυίας τάξεως.

ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Λούκι Λουκ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 95

Πριν και μετά

Ο λόγος για τον διάσημο Λούκι Λουκ, τον «φτωχό και μόνο καουμπόι» των κόμικς,
που εγκατέλειψε το τσιγάρο και το αντικατέστησε στην άκρη του στόματός του με
ένα στάχυ.

Όλοι ξέρουμε πλέον πόσο κακό κάνει το κάπνισμα, αφού το λένε όλοι γιατροί,
τηλεοράσεις, επιστήμονες ακόμα και στα πακέτα των τσιγάρων πάνω αναγράφεται.
Επίσης απαθείς ή τουλάχιστον μικρής επίδρασης είναι οι διάφορες εικόνες που
βλέπουμε από μαύρους πνεύμονες ή καρκίνους από τσιγάρο και αυτό γιατί έχουμε
αναπτύξει μια άμυνα στις εικόνες για να μην μας επηρεάζουν ακόμα και στα πιο
φρικιαστικά λόγω υπερδοσολογία εικόνας που έχουμε πάθει από την τηλεόραση.
Το κάθε είδος κακό μας επηρεάζει πλέον μόνο όταν κτυπήσει την πόρτα του
διπλανού μας ή ακόμα και την δικιά μας αλλά ίσως τότε να είναι αργά για
ευαισθητοποίηση. Η παρουσίαση στηριζεται στην σκληρή κι αμείλικτη γλώσσα των
αριθμών και στατιστικών που είναι εντελώς αφοπλιστική και παρουσιάζει τον
βασιλιά γυμνό.
• Ένα στα δύο παιδιά που τώρα ξεκινάει το κάπνισμα θα πεθάνει από αυτό
• Οι θάνατοι λόγω του τσιγάρου κάθε χρόνο είναι 14.000 με 18.000 (όσο την περιφέρεια
Καλλονής, Αγ. Παρασκευής)
• Κάποιος που ξεκινάει το τσιγάρο στα 15 του χρόνια χάνει 8 χρόνια από την ζωή του
• Αντίστοιχα κάποιος που το ξεκινάει στα 25 του χρόνια χάνει 4 χρόνια ζωής
• Το κάπνισμα ενός πακέτου ημερησίως μας στερεί 4,6 χρόνια ζωής

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 96
• Ενώ το κάπνισμα δύο πακέτων αντίστοιχα 8,3 χρόνια
• Το τσιγάρο ως στάση ζωής διαμορφώνεται από την ηλικία των 3 έως 6 χρονών
• Ο μέσος όρος ηλικίας που αρχίζουν οι νέοι το τσιγάρο είναι 13ων χρονών
• Κύριες αιτίες για το τσιγάρο είναι οι παρέες των νέων και η περιέργεια, πρότυπα και μίμηση
• Οι απαγορεύσεις και η τιμωρία για το τσιγάρο συνήθως οδηγούν σε αντίθετα και χειρότερα
αποτελέσματα
• Ένας στους έξι κατοίκους του γης είναι καπνιστής
• Και τέλος τα μεγαλύτερα ποσοστά των καπνιστών παρατηρούνται στις φτωχότερες και
υποανάπτυκτες χώρες
Σκοπός μας δεν είναι να σας δώσουμε μια δυνατή γροθιά στο στομάχι εάν όμως το
καταφέραμε ίσως να σας σώσουμε από το τσιγάρο και τον καρκίνο .

ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΛΑΤΟΜΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

1. Νόμος 669 / 77 (ΦΕΚ 241 Α /1-9-77) “Περί εκμεταλλεύσεως Λατομείων”

1.1 Γενικές διατάξεις

1.2 Λατομικά ορυκτά υπαγόμενα στα βιομηχανικά ορυκτά

1.3 Δικαίωμα εκμετάλλευσης των λατομικών ορυκτών

1.4 Αδεια εκμετάλλευσης- Προϋποθέσεις χορήγησης

1.5 Δικαιολογητικά για την απόκτηση της άδειας

1.6 Κατάργηση άρθρου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 97
1.7 Χορήγηση άδειας εκμετάλλευσης, διάρκεια

1.8 Προθεσμία γνωστοποίησης έναρξης εξόρυξης, καθορισμός λατομείων ως


αποθεματικών

1.9 Αδεια εκμετάλλευσης ως άδεια σκοπιμότητας

1.10 Ερευνητικές εργασίες

1.11 Κατάργηση άρθρου

1.12 Εποπτεία εκμετάλλευσης- Αρμοδιότητες Επιθεωρητού Μεταλλείων

1.13 Κατάργηση άρθρου

1.14 Δελτίο Δραστηριότητας

1.15 Κυρώσεις παραβατών

1.16 Κατάργηση άρθρου

1.17 Καταργούμενες διατάξεις

1.18 Παραχώρηση του δικαιώματος εκμετάλλευσης λατομείων δια μισθώσεως ή


εισφοράς. Τύπος & διάρκεια

1.19 Επέκταση δικαιώματος εκμετάλλευσης βιομηχανικών ορυκτών στα υποπροϊόντα

1.20 Εκμίσθωση δικαιώματος εκμετάλλευσης μαρμάρων, ανώτατα όρια μισθωμάτων

1.21 Ανάκληση άδειας εκμετάλλευσης

1.22 Εκμετάλλευση Δημοσίων λατομείων

1.23 Μεταβατικές διατάξεις, ισχύς παλαιών διατάξεων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 98
1.24 Εκμετάλλευση Δημοτικών & Κοινοτικών λατομείων

1.25 Αδεια διενέργειας ερευνητικών εργασιών

1.26 Πίνακες των κατ’ έτος εξορυσσομένων προϊόντων

1.27 Ανάκληση άδειας εκμετάλλευσης

1.28 Απ’ ευθείας εκμίσθωση δικαιώματος εκμετάλλευσης

1.29 Δαπάνες λήψεως άδειας εκμετάλλευσης

1.30 Αναπροσαρμογή παγίου μισθώματος

1.31 Υποχρεώσεις μισθωτού, χρηματική ποινή, καταγγελία συμβάσεως

1.32 Βεβαίωση, είσπραξη ετήσιου πάγιου θεμιτού μισθώματος

1.33 Βεβαίωση αναλογικού μισθώματος

1.34 Παράταση μίσθωσης Δημοτικών-κοινοτικών λατομείων

1.35 Εκταση εφαρμογής του Νόμου

1.36 Ενδικα μέσα

1.37 Τελικές & μεταβατικές διατάξεις

1.38 Αναγκαστική απαλλοτρίωση-εγγύηση- καθορισμός αποζημίωσης

1.39 Αδεια εκμετάλλευσης

1.40 Μεταβατικές διατάξεις για τις άδειες εκμετάλλευσης

1.41 Εγκυρότητα – ισχύς συμβάσεων (Ν.Δ.433/70) εκμετάλλευσης λατομείων


μαρμάρων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 99
1.42 Αναπροσαρμογή μισθώματος συμβάσεων (Ν.Δ.433/70)

1.43 Παράταση συμβάσεων (πρό Ν.Δ.433/70) και καθορισμός μισθώματος

1.44 Παράταση συμβάσεων μίσθωσης ή εισφοράς δικαιώματος εκμετάλλευσης

1.45 Κατάργηση άρθρου

1.46 Αναπροσαρμογή χρηματικών ποινών

1.47 Χορήγηση ειδικής άδειας για κάποιες εργασίες εξορύξεως

1.48 Αντικατάσταση διατάξεων Ν.274/76 – παραδεκτό ένδικων μέσων

1.49 Ανατρεπτική προθεσμία σε σχέση με Ν.Δ. 210/73

1.50 Κατάργηση άρθρου

1.51 Προσθήκη διατάξεως στο άρθρο 20 του Ν. 272/76

1.52 Εξουσιοδοτική διάταξη για εφαρμογή του Νόμου

1.53 Δυνατότητα κωδικοποίησης διατάξεων

1.54 Κατάργηση διατάξεων

1.55 Εναρξη ισχύος Νόμου

2. Νόμος 1428 / 84, ( ΦΕΚ 43 Α/11-4-84) “Περί εκμεταλλεύσεως λατομείων


αδρανών υλικών”
όπως τροποποιήθηκε με τους Νόμους 2115/93 (ΦΕΚ 15 Α/15-2093 )& 2702/99 (ΦΕΚ
70 Α/7-4-99).

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 100
2.1 Ορισμοί ( αδρανή υλικά-λατομικός χώρος κ.λ.π.)

2.2 Δικαίωμα εκμετάλλευσης

2.3 Καθορισμός λατομικών περιοχών - Υπαρξη μεταλλευμάτων - παράταση


προθεσμίας καθορισμού λατομικών περιοχών

2.4 Εργο επιτροπής καθορισμού λατομικών περιοχών

2.5 Εκμίσθωση Δημοσίων λατομείων

2.6 Παραχώρηση του δικαιώματος εκμετάλλευσης με σύμβαση μίσθωσης

2.7 Βεβαίωση και διάθεση εσόδων

2.8 Εκμετάλλευση λατομείων εκτός λατομικών περιοχών - εγγυητικές επιστολές

2.9 Αδεια εκμετάλλευσης

2.10 Απαγόρευση εκμίσθωσης ή χορήγησης άδειας εκμετάλλευσης

2.11 Ανάκληση άδειας εκμετάλλευσης – Μονομερής λύση σύμβασης

2.12 Αδεια εγκατάστασης και λειτουργίας μηχανημάτων

2.13 Υποχρεώσεις εκμεταλλευτή

2.14 Καθήκοντα και υποχρεώσεις επιβλέποντος

2.15 Εποπτεία και έλεγχος εκμετάλλευσης – Περιβάλλον

2.16 Κυρώσεις για παράνομη εκμετάλλευση

2.17 Ενδικα μέσα

2.18 Αναπροσαρμογή προστίμων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 101
2.19 Ειδικό τέλος υπέρ Ο.Τ.Α

2.20 Απαλλοτρίωση ξένης ιδιοκτησίας

2.21 Κατάργηση άρθρου

2.22 Παραχώρηση στους Ο.Τ.Α. λατομείων που έπαυσε η λειτουργία τους

2.23 Εκμίσθωση λατομείων των Ο.Τ.Α

2.24 Κατάργηση άρθρου

2.25 Ασκηση αρμοδιοτήτων επιθεώρησης του Επιθεωρητή Μεταλλείων

2.26 Αντικατάσταση άρθρου 162 του Ν. 210/1973

2.27 Αναθεώρηση συμβάσεων Δημοσίων Μεταλλείων

2.28 Εργα ύδρευσης της ΕΥΔΑΠ

2.29 Καταβολή παγίων και αναλογικών μισθωμάτων

2.30 Συνέχιση έργου υφισταμένων επιτροπών για καθορισμό λατομικών περιοχών

2.31 Μεταβατικές διατάξεις

2.32 Μεταβατικές διατάξεις

2.33 Κατάργηση άρθρου

2.34 Λήξη προθεσμίας του Ν. 386 /76

2.35 Κατάργηση άρθρου

2.36 Κατάργηση διατάξεων των Νόμων 386/76 , 669/77 και Π.Δ. 595 /78

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 102
2.37 Εναρξη ισχύος Νόμου

2.A Nόμος 2115/93 ΦΕΚ 15Α/15-2-93 Διατάξεις του Ν. 2115/93 που ισχύουν
αυτούσιες

2.Α.1 Άρθρο 20

2.Α.2 Άρθρο 21

2.Α.3 Άρθρο 22

2.Α.4 Άρθρο 23

2.Α.5 Άρθρο 26

2.Α.6 Άρθρο 34 όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 14 του ν. 2702 /99

3. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - Προεδρικά Διατάγματα , Υπουργικές Αποφάσεις κ.λ.π.

3.1. ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ

3.1.1 Προεδρικό Διάταγμα 285 (ΦΕΚ 83 /Α/26-4-79 “Περί εκμισθώσεως δημοσίων


λατομείων βιομηχανικών ορυκτών και μαρμάρων

3.1.2 Οδηγίες του Υπουργού Βιομηχανίας Ενέργειας και Τεχνολογίας ,Αριθ πρωτ.Δ10-
Δ/Φ5/οικ.16830/25-7-94

“Για την εφαρμογή της νομοθεσίας περί σχιστολιθικών πλακών”

3.1.3 Απόφαση ΙΙ-2η/Φ17.27/4229/7-4-86 του Υπουργού Βιομηχανίας Ενέργειας και


Τεχνολογίας (ΦΕΚ151Β/10-4-86)

“Υπαγωγή των μαρμαροψηφίδων στην κατηγορία των μαρμάρων”

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 103
3.1.4 Εγγραφο Δ10/Α ΓΕΝ./18747/29-7-93 του Υπουργού Βιομηχανίας Ενέργειας και
Τεχνολογίας

“Λατομεία μαρμαροψηφίδας”

3.1.5 Εγγραφο ΙΙ-2η/Φ 17.27/5621/18-4-86 του Υπουργού Βιομηχανίας Ενέργειας και


Τεχνολογίας

“Δημοσίευση αποφάσεως για υπαγωγή μαρμαροψηφίδων στην κατηγορία των


μαρμάρων”

3.1.6 Απόφαση Δ7/Α/Φ1/8/2/2-1-98 της Υπουργού Ανάπτυξης (ΦΕΚ 20/Τ.Δ./21-1-98)

“Αναπροσαρμογή των ετησίων παγίων μισθωμάτων των συμβάσεων μισθώσεως


λατομείων μαρμάρων”

3.1.7 Νόμος 2130/93 ΦΕΚ 62Α/23-4-93 άρθρο 27 παραγρ. 8, καταβολή ειδικού τέλους
υπέρ ΟΤΑ των λατομείων βιομηχανικών

ορυκτών

3.1.8 Νόμος 2702/99 ΦΕΚ 70Α/7-4-99 παράγρ. 1, 2, 3 & 4 του άρθ. 7

“Παράταση ισχύος αδειών εκμετάλλευσης λατομείων μαρμάρου και βιομηχανικών


ορυκτών.”

3.1.9 Εγγραφο Δ10/Φ17.35/2177/4-2-93 του Υπουργείου Βιομηχανίας Ενέργειας και


Τεχνολογίας,

“Δικαίωμα εκμισθώσεως με απ’ ευθείας σύμβαση δημοσίων λατομείων μαρμάρων


στους Ο.Τ.Α.”

3.1.10 Εγγραφο Δ10/Δ/Φ5/6008/30-3-94 του Υπουργείου Βιομηχανίας Ενέργειας και


Τεχνολογίας,

“Δικαίωμα εκμισθώσεως με απ’ ευθείας σύμβαση μισθώσεως δημοσίων λατομείων


μαρμάρου στους Ο.Τ.Α.”

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 104
3.1.11 Εγγραφο Δ10-Δ/Φ5/3589/28-2-95 του Υπουργείου Βιομηχανίας Ενέργειας και
Τεχνολογίας,

“Μίσθωση δημοσίων λατομείων μαρμάρου από Ο.Τ.Α.”

3.1.12 Έγγραφο Δ10-Δ/Φ5/οικ.5315/2-3-94

“Κοινοποίηση γνωμοδότησης Ν.Σ. του Κράτους”

και η υπ’ αριθ. 205/92 γνωμοδότηση

3.1.13 Αρθρο 14 παραγ. 1 & 2 του Νόμου 386/21-7-76

“Περί εκμεταλλεύσεως λατομείων αδρανών υλικών και απαγορεύσεως


εκμεταλλεύσεως λατομείων μαρμάρων

εις περιοχήν του Πεντελικού όρους”

3.1.14 Προεδρικό Διάταγμα 755/Δ/21-1088

“Καθορισμός ζωνών προστασίας του όρους Πεντέλη, χρήσεων και όρων δόμησης
αυτών”

3.1.15 Άρθρο 68 του Ν.Δ. 210/73 ΦΕΚ (Μεταλλευτικός Κώδικας).

Χρησιμοποίηση και διάθεση λατομικών ορυκτών κατά την διαδικασία εκμεταλλεύσεως


μεταλλευμάτων

3.2. ΑΔΡΑΝΗ ΥΛΙΚΑ

3.2.1 Απόφαση Δ10/Φ 68/οικ 30842 του Υπουργού Βιομηχανίας Ενέργειας και
Τεχνολογίας (ΦΕΚ 917/Β/22-12-93 )

“Οροι και διαδικασία εκμισθώσεως, εκμεταλλεύσεως και διαχειρίσεως των Δημοσίων


Λατομείων αδρανών υλικών”

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 105
3.2.2 Απόφαση με αριθ.19890 των Υπουργών Εσωτερικών και Βιομηχανίας Ενέργειας
& Τεχνολογίας (ΦΕΚ402/Β/11-5-95)

“Εκμίσθωση λατομείων αδρανών υλικών Δήμων και Κοινοτήτων”

3.2.3 Απόφαση Δ10/Φ68/οικ.12298 του Υπουργού Ανάπτυξης (ΦΕΚ 1632/Β/18-8-99)

“Λειτουργία της Επιτροπής καθορισμού Λατομικών Περιοχών”

3.2.4. Απόφαση με Αριθ. ΙΙ-5η/Φ6.1/οικ.9464/28-6-84 του Υπουργού Ενέργειας και


Φυσικών Πόρων

“Ορισμός των δικαιολογητικών για την χορήγηση των αδειών εγκατάστασης και
λειτουργίας μηχανημάτων

κατεργασίας των αδρανών υλικών”

3.2.5 Απόφαση με Αριθ. ΙΙ- 5η/Φ6.1/οικ.9465/28-6-84 του Υπουργού Ενέργειας &


Φυσικ. Πόρων (ΦΕΚ469/Β/16-7-84)

“Καθορισμός των δικαιολογητικών για την χορήγηση των αδειών κατασκευής και
λειτουργίας υπαιθρίων αποθηκών

εκρηκτικών και καψυλίων σε λατομείο αδρανών υλικών”

3.2.6 Απόφαση με Αριθ. Δ 10/Φ 68 6812/18-3-93 του Υφυπουργού Βιομηχανίας


Ενέργειας & Τεχνολογίας (ΦΕΚ 221/Β/2-4-93)

“Απαιτούμενα δικαιολογητικά για την χορήγηση ή παράταση άδειας εκμεταλλεύσεως


λατομείων αδρανών υλικών, διαδικασία

καταθέσεως ανανεώσεως, καταπτώσεως εγγυητικών επιστολών, αποκαταστάσεως


περιβάλλοντος δημοτικών, κοινοτικών ή

ιδιωτικών λατομικών χώρων Ν.Π.Δ.Δ.”

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 106
η
3.2.7 Απόφαση με Αριθ. ΙΙ-5 / Φ6.1 /οικ.9468 / 28-6-84 του Υπουργού Ενέργειας &
Φυσικ. Πόρων (ΦΕΚ 466/Β/13-7-84

“Καθορισμός των προδιαγραφών για την σύνταξη της Τεχνικής Μελέτης του άρθρου 9
παρ.4 του Ν.1428/84 και

της διαδικασίας για την έγκρισή της”

3.2.8. Αρθρο 14 του Ν. 386/21-7-76 (ΦΕΚ 188/Α/76)

“Περί εκμεταλλεύσεως λατομείων αδρανών υλικών και απαγορεύσεως


εκμεταλλεύσεως λατομείων μαρμάρου

εις περιοχήν του Πεντελικού όρους”

3.2.9. Γνωμοδότηση 154/1998 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους

“Περί συνταγματικότητας ή μη των διατάξεων των παραγράφων 2, 3, 4 και 8 του


άρθρου 20 του ν. 2115/93”

3.2.10 Γνωμοδότηση 428/98 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους

“Περί της υποχρέωσης της Διοίκησης σύμφωνα με την γνωμοδότηση 154/98 του
Ν.Σ.Κ.”

3.2.11 Γνωμοδότηση 396/1999 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους

“Περί της δυνατότητας παρατάσεως της λειτουργίας λατομείων αδρανών υλικών”

3.2.12 Γνωμοδότηση 150/2000 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους

“Περί της δυνατότητας λειτουργίας λατομείων αδρανών υλικών με αποκλειστικό σκοπό


την αποκατάσταση του περιβάλλοντος”

3.2.13 Γνωμοδότηση 189/2000 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 107
“Περί εφαρμογής των διατάξεων της παρ. 10 του άρθρου 20 του Ν. 2115/93”
3.3. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

3.3.1 Νόμος 998/79 “Περί προστασίας δασών και δασικών εν γένει εκτάσεων της
Χώρας”

Άρθρο 45 παρ. 5 και άρθρο 57

3.3.2 Τριμερής Απόφαση άρθρου 45 παραγ.5 του Ν.998/1979 (ΦΕΚ 820 Β / 28-8-80)

“Τεχνικές Προδιαγραφές Μελετών Επιπτώσεων και Αποκαταστάσεως του


Περιβάλλοντος από επεμβάσεις

του άρθρου 57 του αυτού Νόμου”

3.3.3 Νόμος 1650 / 86 (ΦΕΚ 160 Α/ 18-10-86)

“Για την προστασία του περιβάλλοντος”

3.3.4 Υπουργική Απόφαση 69269/5387 (ΦΕΚ 678 Β/25-10-90)

“Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο Μελετών


Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων

(ΜΠΕ), καθορισμός περιεχομένου ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (ΕΠΜ) και λοιπές


συναφείς διατάξεις,

σύμφωνα με τον Ν. 1650/86

3.3.5 Εγκύκλιος Αριθ.Πρωτ. Δ10-Β/Φ68/οικ.26054/15-2-97 του Υπουργείου


Ανάπτυξης

“Εγγυητικές επιστολές για αποκατάσταση περιβάλλοντος”

3.3.6 Υπουργική Απόφαση 10537/18-2-93 (ΦΕΚ 139/Β/11-3-93)

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 108
“Καθορισμός αντιστοιχίας της κατάταξης των βιομηχανικών- βιοτεχνικών
δραστηριοτήτων της ΚΥΑ 69269/90 με την

αναφερόμενη στις πολεοδομικές ή και σε άλλες διατάξεις διάκριση των


δραστηριοτήτων σε χαμηλή μέση και υψηλή όχληση.”
3.4. ΑΜΟΙΒΕΣ ΜΕΛΕΤΗΤΩΝ

3.4.1 Υπουργική Απόφαση ΙΙ-5η/Φ6.0/6961 (ΦΕΚ387 Β/24-6-85) όπως


τροποποιήθηκε με την υπ’ αριθ.Δ7/Φ1.9/17452/734/ 4-8-94

(ΦΕΚ 633 Β/22-8-94) Υπουργική Απόφαση

“Περί καθορισμού της αμοιβής μελετητών”


3.5. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

3.5.1 Υπουργική Απόφαση Δ7/Α Φ1/12901/580 (ΦΕΚ 574 Β/ 14-7-97)

“Αναπροσαρμογή ύψους παραβόλων, δικαιωμάτων και τελών του Δημοσίου που


προβλέπονται από τις περί

μεταλλείων και λατομείων διατάξεις

3.5.2 Υπουργική Απόφαση 2254/230/Φ6.9 (ΦΕΚ 73 Β/3-2-95) των Υπουργών


Δημόσιας Τάξης και Βιομηχανίας

Ενέργειας και Τεχνολογίας

“Προϋποθέσεις, διαδικασία και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την χορήγηση


άδειας γομωτή και πυροδότη διατρημάτων

με εκρηκτικές ύλες

3.5.3 Υπουργική Απόφαση 846/10-2-73 των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας,


Πολιτισμού και Επιστημών και Εθνικής Παιδείας και

Θρησκευμάτων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 109
“Εκπόνησις Γεωλογικών εν γένει μελετών εν Ελλάδι υπό αλλοδαπών Επιστημόνων”

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «Αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού,


τηλεθέρμανση»

11/6/2003

ʼρθρο 1
Σκοπός
1. Σκοπός του παρόντος νόμου είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων για
την ορθολογική αξιοποίηση του Γεωθερμικού δυναμικού της χώρας.
Η αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού, ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας
προωθεί τη βιώσιμη ανάπτυξη, η δε έρευνα, εκμετάλλευση και διαχείρισή του
θεωρείται δημοσίας ωφελείας.
2. Ο Υπουργός Ανάπτυξης μπορεί με απόφασή του να καθορίζει ότι το
δικαίωμα διαχείρισης του γεωθερμικού δυναμικού κατισχύει του δικαιώματος
εκμετάλλευσης άλλων μεταλλευτικών ή λατομικών ορυκτών, εφόσον κατά την
κρίση του η συγκεκριμένη εκμετάλλευση του γεωθερμικού δυναμικού είναι
μεγαλύτερης σημασίας για την εθνική οικονομία.
3. Διαφορές που ανακύπτουν μεταξύ των φορέων της εκμετάλλευσης
ιαματικών πηγών και διαχείρισης γεωθερμικού δυναμικού, ρυθμίζονται με
απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης ύστερα από γνώμη του Ελληνικού
Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ), του Ινστιτούτου Γεωλογικών και
Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), την οποία εκφράζουν μέσα σε προθεσμία
που ορίζεται, κατά περίπτωση, από τον Υπουργό Ανάπτυξης.
ʼρθρο 2
Ορισμοί
1. Για τους σκοπούς του παρόντος νόμου ορίζονται τα εξής:
(α) Γεωθερμικό δυναμικό είναι το σύνολο των γηγενών φυσικών ατμών, των
θερμών νερών, επιφανειακών ή υπογείων, και της θερμότητας των

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 110
γεωλογικών σχηματισμών, που υπερβαίνουν τους 25°C.
(β) Γεωθερμικό πεδίο είναι ο ενιαίος μεταλλευτικός χώρος εντός του οποίου
εντοπίζεται αυτοτελές γεωθερμικό δυναμικό.
(γ) Προϊόν του γεωθερμικού πεδίου θεωρείται το αξιοποιήσιμο
θερμοενεργειακό του περιεχόμενο.
(δ) Παραπροϊόντα θεωρούνται άλλα τυχόν συμπαραγόμενα προϊόντα εκτός
του θερμοενεργειακού περιεχομένου του γεωθερμικού πεδίου.
(ε) Υποπροϊόν θεωρείται το απομένον γεωθερμικό ρευστό, μετά την απόληψη
των κατά τα ανωτέρω προϊόντων και παραπροϊόντων
(στ) Τα γεωθερμικά πεδία διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
Ι χαμηλής θερμοκρασίας όταν η θερμοκρασία του προϊόντος κυμαίνεται από
25°C - 90°C.
ΙΙ υψηλής θερμοκρασίας όταν η θερμοκρασία του προϊόντος υπερβαίνει τους
90°C.
(ζ) Βεβαιωμένο γεωθερμικό πεδίο είναι το πεδίο του οποίου τα
χαρακτηριστικά, είναι πιστοποιημένα με υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης –
αξιοπιστίας με ερευνητικές εργασίες. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης
που δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβέρνησης καθορίζονται τα
χαρακτηριστικά και ο βαθμός αξιοπιστίας των

εκτιμήσεων προκειμένου ένα γεωθερμικό πεδίο να χαρακτηρισθεί


βεβαιωμένο.
(η) Πιθανό γεωθερμικό πεδίο είναι το πεδίο, του οποίου τα χαρακτηριστικά
εκτιμώνται από προκαταρκτικά ερευνητικά έργα. Με την Υπουργική απόφαση
της προηγούμενης περιπτώσεως καθορίζονται τα χαρακτηριστικά και ο
βαθμός αξιοπιστίας των εκτιμήσεων προκειμένου ένα γεωθερμικό πεδίο να
χαρακτηρισθεί πιθανό.
(θ) Διαχείριση του γεωθερμικού πεδίου είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων
που αποσκοπούν στην παραγωγική εξόρυξη του γεωθερμικού ρευστού, την

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 111

ορθολογική αξιοποίηση προϊόντος και παραπροϊόντων, τη διανομή και


ελεύθερη διάθεσή τους σε τρίτους για κάθε είδους εφαρμογές και την
περιβαλλοντικά συμβατή διάθεση των υποπροϊόντων.
2. Ο χαρακτηρισμός κάθε γεωθερμικού πεδίου και η υπαγωγή του σε
κατηγορία γίνεται με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης μετά από γνώμη του
Ι.Γ.Μ.Ε.

ʼρθρο 3
Εφαρμοζόμενες διατάξεις
1. Το γεωθερμικό δυναμικό εντάσσεται στην παρ.1 του άρθρου 2 του Ν. Δ/τος
210/1973 " Περί Μεταλλευτικού Κώδικος " ( Φ.Ε.Κ. 277 Α' ).
2. Το δικαίωμα αναζήτησης, έρευνας και διαχείρισης του γεωθερμικού
δυναμικού και των γεωθερμικών πεδίων ανήκει, κατά την έννοια του άρθρου
143 του Μεταλλευτικού Κώδικα (Ν.Δ. 210/1973), μόνο στο Δημόσιο.
3. Οι διατάξεις του Μεταλλευτικού Κώδικα (Ν.Δ. 210/1973) και γενικότερα της
μεταλλευτικής νομοθεσίας εφαρμόζονται και για το γεωθερμικό δυναμικό,
εφόσον δεν ρυθμίζονται διαφορετικά από τις διατάξεις του παρόντος.
4. Η περαιτέρω αξιοποίηση των προϊόντων και παραπροϊόντων, όπως
αφαλάτωση – θέρμανση θερμοκηπίων, δεν ρυθμίζονται από τις διατάξεις του
παρόντος νόμου. Ειδικά για την παραγωγή ηλεκτρικής ενεργείας
εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 10 του παρόντος.

ʼρθρο 4
ʼσκηση δικαιώματος, έρευνας και διαχείρισης γεωθερμικού δυναμικού
1. Το δικαίωμα του δημοσίου έρευνας και διαχείρισης γεωθερμικού δυναμικού
ασκείται με εκμίσθωση κατόπιν πλειοδοτικού διαγωνισμού με γραπτές
σφραγισμένες προσφορές, για πέντε (5) χρόνια με δικαίωμα μονομερούς
παρατάσεως από το μισθωτή μέχρι συμπληρώσεως τριακονταετίας.
2. Στην περίπτωση μη ερευνημένων χώρων ή πιθανών γεωθερμικών πεδίων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 112

εκμισθώνεται το δικαίωμα έρευνας. Ο συναγωνισμός μεταξύ των


διαγωνιζομένων αναφέρεται στις δαπάνες για τη διενέργεια ερευνών εντός
του υπό μίσθωση χώρου, στο είδος των ερευνών και τη σταδιακή εξέλιξή τους
σε συνάρτηση με το χρόνο εκτελέσεώς τους και πραγματοποιήσεως των
δαπανών. Εφόσον μετά τη λήξη της ερευνητικής περιόδου, που καθορίζεται
στη σύμβαση, πιστοποιηθεί βεβαιωμένο γεωθερμικό πεδίο και υποβληθεί
εντός τριών μηνών από το μισθωτή ακριβής, επαρκής και συμφέρουσα κατά
την κρίση του εκμισθωτή οικονομοτεχνική μελέτη διαχείρισης του πεδίου
παρέχεται στο μισθωτή και το δικαίωμα διαχείρισης. Σε διαφορετική
περίπτωση επέρχεται η λύση της μίσθωσης. Για την παραχώρηση του
δικαιώματος διαχείρισης ακολουθείται επιπλέον η διαδικασία που
προβλέπεται στο άρθρο 13 του παρόντος, εφόσον η διαχείριση περιλαμβάνει
και τη διανομή θερμικής ενέργειας σε τρίτους.
3. Στην περίπτωση Βεβαιωμένων γεωθερμικών πεδίων εκμισθώνεται το
δικαίωμα διαχείρισης. Ο συναγωνισμός μεταξύ των διαγωνιζομένων
αναφέρεται στο ύψος του προϋπολογισμού, στη βιωσιμότητα της
προτεινόμενης επένδυσης, στο βαθμό ορθολογικής διαχείρισης του
γεωθερμικού πεδίου, με βάση οικονομοτεχνική μελέτη που υποβάλλεται με
την προσφορά για αξιολόγηση και στα κριτήρια που προβλέπονται για τη
χορήγηση άδειας διανομής θερμικής ενέργειας σε τρίτους του άρθρου 13 του
παρόντος, εφόσον η διαχείριση περιλαμβάνει και τη διανομή θερμικής
ενέργειας σε τρίτους.
4. Σε κάθε περίπτωση για την επιλογή του πλειοδότη εκτιμάται και η
δυνατότητα των διαγωνιζομένων να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις που
αναλαμβάνουν με την προσφορά τους.

ʼρθρο 5

Όροι - Αρμοδιότητα εκμίσθωσης διαχείρισης γεωθερμικών πεδίων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 113

1. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης ρυθμίζονται οι ειδικότεροι όροι και


η διαδικασία εκμίσθωσης του αναφερόμενου στην παρ.1 του άρθρου 4
δικαιώματος και της εν γένει διαχείρισης των Γεωθερμικών πεδίων της
Χώρας. Η απόφαση αυτή μεταξύ άλλων περιλαμβάνει:
(α) Τους ειδικότερους όρους της προκήρυξης.
(β) Τη διαδικασία διεξαγωγής του διαγωνισμού και ιδίως την αξιολόγηση από
τη ΡΑΕ των προσφορών που υποβάλλονται σχετικά με τη διανομή θερμικής
ενέργειας σε τρίτους.
(γ) Τις εγγυητικές επιστολές συμμετοχής στη δημοπρασία και καλής
εκτέλεσης των όρων της σύμβασης.
(δ) Τα δικαιολογητικά και προδιαγραφές των μελετών που υποβάλλουν οι
υποψήφιοι μισθωτές.
(ε) Τον τρόπο καθορισμού των ελάχιστων και αναλογικών μισθωμάτων και
προκειμένου για τα προϊόντα βάσει της αποδιδόμενης ενέργειας ή του
ενεργειακού περιεχομένου
(στ) Τα στοιχεία και τις μελέτες που υποβάλλουν οι υποψήφιοι μισθωτές.
(ζ) Τους ειδικότερους όρους της σύμβασης.
(η) Τις διαδικασίες παρακολούθησης και ελέγχου της τήρησης των όρων της
σύμβασης, καταπτώσεως εγγυητικών επιστολών και λύσεως της σύμβασης.
2. Η εκμίσθωση και διαχείριση των πιθανών και βεβαιωμένων Γεωθερμικών
πεδίων χαμηλής θερμοκρασίας διενεργείται από τους Γενικούς Γραμματείς
Περιφέρειας, κατά των σχετικών πράξεων των οποίων επιτρέπεται
ενδικοφανής προσφυγή ουσίας που ασκείται από τον ενδιαφερόμενο εντός
μηνός στον Υπουργό Ανάπτυξης.
3. Η εκμίσθωση και διαχείριση μη ερευνημένων χώρων και των Γεωθερμικών
πεδίων υψηλής θερμοκρασίας διενεργείται από τον Υπουργό Ανάπτυξης κατά
των σχετικών πράξεων του οποίου επιτρέπεται προσφυγή που ασκείται από
τον ενδιαφερόμενο εντός μηνός ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 114

ʼρθρο 6

Υποχρεώσεις- δικαιώματα μισθωτών γεωθερμικών πεδίων


1. Ο μισθωτής κάθε γεωθερμικού πεδίου μεταξύ των άλλων υποχρεούται:
(α) στην κατάθεση εγγυητικών επιστολών εκπλήρωσης των όρων της
σύμβασης.
(β) στην εκτέλεση και πιστή εφαρμογή των ερευνητικών προγραμμάτων και
οικονομοτεχνικών μελετών του άρθρου 4.
(γ) στην καταβολή στο Ελληνικό Δημόσιο από την έναρξη της εκμετάλλευσης
αναλογικού μισθώματος βάσει των διατάξεων του Μεταλλευτικού Κώδικα.
(δ) Κατά την διενέργεια των ερευνητικών εργασιών και των εργασιών
διαχείρισης (παραγωγή προϊόντων, παραπροϊόντων και υποπροϊόντων) στην
εφαρμογή των διατάξεων του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών
Εργασιών και του Κανονισμού γεωθερμικών εργασιών του άρθρου 8 του
παρόντος.
(ε) πριν από κάθε επέμβαση είτε κατά το ερευνητικό στάδιο είτε κατά το
στάδιο διαχείρισης, να εφοδιασθεί με τις προβλεπόμενες από την ισχύουσα
νομοθεσία για την άσκηση της δραστηριότητας διοικητικές άδειες & εγκρίσεις.
2. Ο μισθωτής κάθε γεωθερμικού πεδίου μεταξύ των άλλων δικαιούται:
(α) να διαχειρίζεται στα πλαίσια της εγκεκριμένης μελέτης και να διαθέτει τα
προϊόντα, παραπροϊόντα και υποπροϊόντα του πεδίου υπό τους όρους και
περιορισμούς των διατάξεων του παρόντος.
(β) Να καταλαμβάνει προσωρινά εδάφη για την εκτέλεση ερευνητικών
εργασιών με τη διαδικασία των άρθρων 39 έως 41 του Μεταλλευτικού
Κώδικα.

ʼρθρο 7

Εκχώρηση Μισθωτικών Δικαιωμάτων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 115

1. Ο μισθωτής δεν δικαιούται να εκχωρήσει και να μεταβιβάσει με


οποιονδήποτε τρόπο, τύπο και μορφή τα μισθωτικά του δικαιώματα προς
οποιοδήποτε τρίτο φυσικό ή νομικό πρόσωπο, παρά μόνον κατόπιν
προηγούμενης εγκρίσεως του εκμισθωτή, ο οποίος δύναται κατά την
διακριτική του ευχέρεια να επιβάλλει πρόσθετους όρους.
2. Σε κάθε περίπτωση μεταβιβάσεως ή εκχωρήσεως των μισθωτικών
δικαιωμάτων, μεριδίων ή ποσοστών ή μετοχών των συνεταίρων ή μετόχων
προς οιοδήποτε αλλοδαπό, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ιθαγενείας ή
εθνικότητας αντιστοίχως τρίτης χώρας -ήτοι χώρας εκτός Ευρωπαϊκής
Ενώσεως - απαιτείται η προβλεπόμενη από το νόμο έγκριση.
3. Επικυρωμένο αντίγραφο της οικείας συμβολαιογραφικής πράξεως
εκχωρήσεως ή μεταβιβάσεως πρέπει να υποβάλλεται σε κάθε περίπτωση
στον εκμισθωτή, εντός ενός (1) μηνός από τις κατά τα ως άνω εγκρίσεις.

ʼρθρο 8

Κανονισμός γεωθερμικών εργασιών


Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης μετά από γνώμη του Τ.Ε.Ε και του
Ι.Γ.Μ.Ε. εκδίδεται Κανονισμός Γεωθερμικών Εργασιών.

ʼρθρο 9

Κυρώσεις
1. Όποιος ερευνά ή διαχειρίζεται ή εκμεταλλεύεται γεωθερμικά πεδία χωρίς να
έχει αποκτήσει σχετικό δικαίωμα, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών
(3) μηνών και με πρόστιμο από χίλια (1000) ΕΥΡΩ έως εκατό χιλιάδες
(100.000) ΕΥΡΩ, που επιβάλλεται με απόφαση του Επιθεωρητή Μεταλλείων.
2. Κατά των παραπάνω αποφάσεων επιτρέπεται προσφυγή ενώπιον του
Υπουργού Ανάπτυξης σύμφωνα με το άρθρο 170 του Μεταλλευτικού Κώδικα.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 116

ʼρθρο 10

Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία


1. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία και η χορήγηση της
σχετικής άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που προβλέπεται στις
διατάξεις του νόμου 2773/1999 (ΦΕΚ Α ’ 286) επιτρέπεται μόνον εφόσον ο
υποψήφιος έχει επιτύχει σε διαγωνισμό που διενεργείται σύμφωνα με τις
διατάξεις του παρόντος άρθρου.
2. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), λαμβάνοντας υπόψη τα βεβαιωμένα
γεωθερμικά πεδία του άρθρου 2 παρ. 2 του παρόντος και σχετικές μελέτες
του ΙΓΜΕ, καταρτίζει κάθε δύο (2) έτη και δημοσιοποιεί κατάλογο υποψηφίων
περιοχών που διαθέτουν βεβαιωμένο γεωθερμικό πεδίο, οι οποίες κρίνονται
ότι είναι κατάλληλες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία.
Στον κατάλογο αυτό περιλαμβάνονται οι αναγκαίες τεχνικές λεπτομέρειες και
τα αναγκαία λοιπά στοιχεία. Για τη σύνταξη του καταλόγου λαμβάνονται
υπόψη οι δυνατότητες διασύνδεσης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας,
σύμφωνα με γνώμη κατά περίπτωση του Διαχειριστή του Συστήματος
Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας ή του Διαχειριστή του Δικτύου Διανομής
Ηλεκτρικής Ενέργειας, όπως αυτοί ορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.
2773/1999.
3. Ο Υπουργός Ανάπτυξης μετά από εισήγηση της ΡΑΕ δημοσιεύει
προκήρυξη στην οποία περιγράφονται οι όροι και η διαδικασία του
διαγωνισμού, οι όροι και οι προϋποθέσεις συμμετοχής, καθώς και τα κριτήρια
που θα ισχύουν για την επιλογή των υποψηφίων. Στην εισήγηση της ΡΑΕ
λαμβάνεται υπόψη η γνώμη του ΙΓΜΕ και του ΚΑΠΕ σχετικά με τεχνικά
θέματα της γεωθερμίας.
4. Η προκήρυξη δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, στην
Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, σε μία ημερήσια
εφημερίδα της Πρωτεύουσας και σε δύο εφημερίδες του Νομού, όπου θα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 117

κατασκευασθεί το έργο, εφόσον υπάρχουν.


5. Η συγγραφή υποχρεώσεων και κάθε άλλο προβλεπόμενο στην προκήρυξη
στοιχείο τίθενται στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου σε χρόνο που ορίζεται
στην προκήρυξη. Η συγγραφή υποχρεώσεων περιέχει λεπτομερή περιγραφή
των όρων και προϋποθέσεων για τα τεχνικά έργα, την προστασία του
περιβάλλοντος, το χρονοδιάγραμμα κατασκευών, τους όρους της άδειας
παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια. Ο
κάτοχος του δικαιώματος διαχείρισης του γεωθερμικού πεδίου οφείλει, μέσα
σε προθεσμία που ορίζεται στην προκήρυξη ή στη συγγραφή υποχρεώσεων,
να υπογράψει σύμβαση πώλησης γεωθερμικού προϊόντος με τον κάτοχο της
άδειας παραγωγής, σύμφωνα με τους όρους και το τίμημα που περιγράφονται
λεπτομερώς στη συγγραφή υποχρεώσεων.
6. Η ΡΑΕ αξιολογεί τις προτάσεις που θα υποβληθούν και γνωμοδοτεί στον
Υπουργό Ανάπτυξης, ο οποίος και εκδίδει τη σχετική άδεια παραγωγής. Η
ΡΑΕ και το Υπουργείο Ανάπτυξης λαμβάνουν κάθε μέτρο για να διασφαλισθεί
η εμπιστευτικότητα των στοιχείων που περιέχονται στις προτάσεις που
υποβάλλονται.

ʼρθρο 11

Ενεργειακά συστήματα θέρμανσης/ψύξης


1. Για την εγκατάσταση για ίδια χρήση ενεργειακών συστημάτων
θέρμανσης/ψύξης χώρων μέσω της εκμετάλλευσης της θερμότητας των
γεωλογικών σχηματισμών και των νερών, επιφανειακών και υπόγειων, που
δεν χαρακτηρίζονται, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου,
γεωθερμικό δυναμικό απαιτείται άδεια που χορηγείται στον κύριο του
ακινήτου από την αρμόδια Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση.
2. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, ρυθμίζονται οι ειδικότεροι όροι,
προϋποθέσεις τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και η διαδικασία για την έκδοση

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 118

των αδειών αυτών.

ʼρθρο 12

Παράβολα - βεβαίωση διάθεση μισθωμάτων


1. Για τη χορήγηση οποιασδήποτε άδειας ή έγκρισης ή δικαιώματος που
προβλέπονται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου ή γενικότερα τη
μεταλλευτική και λατομική νομοθεσία καθώς και την έκδοση αποφάσεων επί
σχετικών προσφυγών, που ασκούνται ενώπιον του Υπουργού Ανάπτυξης
απαιτείται η καταβολή παραβόλου, το ύψος του οποίου καθορίζεται με κοινές
αποφάσεις των Υπουργών Οικονομικών και Ανάπτυξης.
2. Ποσοστό τριάντα τοις εκατό (30%) επί των παραβόλων της παρ. 1 του
παρόντος άρθρου αποτελεί ανταποδοτικό τέλος, για την κάλυψη των
δαπανών των ελέγχων που απαιτούνται για την έκδοση των προβλεπομένων
από τις ανωτέρω διατάξεις αδειών, εγκρίσεων ή αποφάσεων. Το τέλος αυτό
κατατίθεται στον ειδικό λογαριασμό, που συστάθηκε με την με αριθμ.
Δ2/Γ/8570/14.4.1995 Κ.Υ.Α. των Υπουργών Οικονομικών, Βιομηχανίας
Ενέργειας και Τεχνολογίας (ΦΕΚ 330Β) και διατίθεται και για τις δαπάνες
αποζημίωσης των διενεργούντων τους ελέγχους υπαλλήλων του Υπουργείου
Ανάπτυξης, ιδιαίτερα των μηχανικών των Επιθεωρήσεων Μεταλλείων και για
τους σκοπούς της παρ. 4 του άρθρου 16 του ν. 1571/1985, όπως αυτή
προστέθηκε με την παρ. 5 του άρθρου 14 του ν. 2289/1995.
3. Τα μισθώματα του άρθρου 6 του παρόντος βεβαιώνονται σύμφωνα με τις
διατάξεις της νομοθεσίας για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων από την
αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης ή της Περιφέρειας. Ποσοστό
30% από τα μισθώματα αυτά βεβαιώνεται υπέρ των Ο.Τ.Α., στην περιοχή των
οποίων βρίσκεται το γεωθερμικό Πεδίο και ποσοστό 30% για τη δημιουργία
αποθεματικού για τη χρηματοδότηση της διεξαγωγής από το Ι.ΓΜ.Ε.
ερευνητικών εργασιών στον τομέα της γεωθερμίας.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 119

ʼρθρο 13

Διανομή Θερμικής Ενέργειας σε Τρίτους


1. Για την εγκατάσταση, διαχείριση και εκμετάλλευση δικτύου Διανομής
Θερμικής Ενέργειας σε Τρίτους (τηλεθέρμανση – τηλεψύξη), απαιτείται ʼδεια
Διανομής Θερμικής Ενέργειας, η οποία χορηγείται από τον Υπουργό
Ανάπτυξης μετά από γνώμη της ΡΑΕ. Η ʼδεια Διανομής Θερμικής Ενέργειας
χορηγείται μόνο σε νομικά πρόσωπα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, για
την εξυπηρέτηση συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής και για συγκεκριμένες
θερμικές χρήσεις της θερμικής ενέργειας από τους καταναλωτές. Με την άδεια
καθορίζονται ιδίως ο χρόνος ισχύος της, η περιοχή κατασκευής των
εγκαταστάσεων, η τεχνολογία και το πρόγραμμα κατασκευών και
προσδιορίζονται ειδικότερα οι όροι και οι προϋποθέσεις της διανομής
θερμικής ενέργειας σε τρίτους καταναλωτές. Τα πρόσωπα στα οποία
χορηγείται ʼδεια Διανομής Θερμικής Ενέργειας υποχρεούνται να σχεδιάζουν,
να διασφαλίζουν τη χρηματοδότηση, να κατασκευάζουν, να λειτουργούν, να
διαχειρίζονται και να συντηρούν το δίκτυο διανομής θερμικής ενέργειας και
όλες τις σχετικές εγκαταστάσεις και να παρέχουν τις σχετικές υπηρεσίες.
2. Εφόσον η θερμική ενέργεια παράγεται από εγκαταστάσεις Συμπαραγωγής
ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, η ʼδεια Διανομής Θερμικής Ενέργειας
χορηγείται μαζί με την ʼδεια Παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σύμφωνα με το
Ν. 2773/1999, εφόσον υποβληθεί σχετική αίτηση για χορήγηση ενιαίας άδειας.
3. Ο Κανονισμός Αδειών Παραγωγής και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας
που εκδίδεται κατά τους όρους, προϋποθέσεις και τη διαδικασία του άρθρου
28 του Ν. 2773/1999 καθώς και οι διατάξεις του άρθρου αυτού εφαρμόζονται
και για τη χορήγηση Αδειών Διανομής Θερμικής Ενέργειας. Για το σκοπό αυτό
ο Κανονισμός Αδειών Παραγωγής και Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας
δύναται να συμπληρώνεται κατά τη διαδικασία του άρθρου 28 του Ν.
2773/1999 ώστε να ρυθμίζει τους τυχόν ειδικότερους όρους και προϋποθέσεις

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 120

για τη χορήγηση ʼδειας Διανομής Θερμικής Ενέργειας καθώς και τον τρόπο
ελέγχου της τήρησης των όρων της άδειας από τη ΡΑΕ, τη διαδικασία
ανάκλησης των αδειών, την παροχή εγγυήσεων, την επίλυση διαφορών
μεταξύ καταναλωτών και κατόχου ʼδειας Διανομής Θερμικής Ενέργειας και
κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια.
4. Οι ειδικότεροι όροι της ʼδειας Διανομής Θερμικής Ενέργειας πρέπει να
διασφαλίζουν ιδίως:
α) Την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και την παροχή υπηρεσιών
υψηλών προδιαγραφών στους καταναλωτές.
β) Την υποχρέωση τήρησης τυποποιημένων και διαφανών όρων συναλλαγής
με τους καταναλωτές, έτσι ώστε ιδίως να μην γίνονται διακρίσεις μεταξύ
καταναλωτών ή κατηγοριών καταναλωτών.
γ) Τον καθορισμό τιμολογίων και τελών σύνδεσης, ή μεθοδολογίας για τον
υπολογισμό των τιμολογίων και των τελών σύνδεσης, ώστε να επιτυγχάνονται
ανταγωνιστικές τιμές για τους καταναλωτές, συγκριτικά μα άλλους τρόπους
παραγωγής θερμικής ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη τις δαπάνες για την
παραγωγή, αγορά και διανομή της ενέργειας, τα λοιπά σταθερά και
λειτουργικά έξοδα και φόρους, την απόσβεση των επενδύσεων, την απόδοση
του επενδυμένου κεφαλαίου πλέον εύλογου κέρδους και τυχόν δαπάνες για
την τήρηση υποχρεώσεων δημοσίου συμφέροντος που επιβάλλονται από τον
Υπουργό Ανάπτυξης και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
δ) Την έγκαιρη ανάπτυξη δικτύων διανομής, λοιπών εγκαταστάσεων και
σύνδεσης των καταναλωτών, καθώς και τη συντήρηση και αξιόπιστη
λειτουργία τους, σύμφωνα με προδιαγραφές και κανονισμούς που ισχύουν
στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση για αντίστοιχα έργα.
ε) Την τήρηση όρων ασφαλείας.
στ) Την οικονομική βιωσιμότητα του έργου διανομής θερμικής ενέργειας, ιδίως
μέσω της σύνδεσης επαρκούς αριθμού καταναλωτών.
ζ) Την παροχή, έναντι ευλόγου τιμήματος, πρόσβασης σε τμήμα του δικτύου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 121

διανομής θερμικής ενέργειας σε άλλο κάτοχο ʼδειας Διανομής Θερμικής


Ενέργειας η οποία χορηγείται για γειτονική περιοχή, εφόσον η πρόσβαση
αυτή απαιτείται για λειτουργικούς ή τεχνικούς λόγους ή εφόσον αυτή
εξυπηρετεί την επίτευξη οικονομιών κλίμακας προς όφελος των
καταναλωτών.
η) Την προστασία του περιβάλλοντος.
5. Για τη χορήγηση Αδειών Διανομής Θερμικής Ενέργειας για τις περιπτώσεις
κατά τις οποίες η διανομή θερμικής ενέργειας τροφοδοτείται από γεωθερμική
ενέργεια, εφαρμόζεται η παράγραφος 3 του παρόντος άρθρου και οι διατάξεις
του παρόντος νόμου που αφορούν στην έρευνα και διαχείριση γεωθερμικού
δυναμικού. Για τις άλλες περιπτώσεις ενεργειακής τροφοδοσίας της διανομής
θερμικής ενέργειας εφαρμόζονται οι παράγραφοι 3 και 6 του παρόντος
άρθρου.
6. Εάν μετά από πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος που δημοσιεύει ο
Υπουργός Ανάπτυξης κατόπιν γνώμης της ΡΑΕ διαπιστώνεται ότι
ενδιαφέρονται για τη λήψη ʼδειας Διανομής Θερμικής Ενέργειας περισσότερα
πρόσωπα για την ίδια περιοχή, ο Υπουργός Ανάπτυξης μπορεί μετά από
γνώμη της ΡΑΕ να προκηρύσσει διαγωνισμό για τη χορήγηση της άδειας
αυτής με σκοπό την πιο συμφέρουσα εξυπηρέτηση των καταναλωτών. Στην
προκήρυξη του διαγωνισμού καθορίζονται η διαδικασία του διαγωνισμού, οι
όροι και προϋποθέσεις συμμετοχής καθώς και τα ειδικότερα κριτήρια
επιλογής των υποψηφίων που τυχόν συμπληρώνουν τα κριτήρια του
Κανονισμού Αδειών της παραγράφου 3 του παρόντος άρθρου. Η προκήρυξη
δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, στην Επίσημη Εφημερίδα
των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, σε μία ημερήσια εφημερίδα της Πρωτεύουσας
και σε δύο εφημερίδες του Νομού όπου θα κατασκευασθεί το έργο, εφόσον
υπάρχουν. Η συγγραφή υποχρεώσεων και κάθε άλλο προβλεπόμενο στην
προκήρυξη στοιχείο τίθενται στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου σε χρόνο που
ορίζεται στην προκήρυξη. Η ΡΑΕ αξιολογεί τις προτάσεις που θα υποβληθούν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 122

και γνωμοδοτεί στον Υπουργό Ανάπτυξης, ο οποίος και εκδίδει τη σχετική


άδεια. Η ΡΑΕ και το Υπουργείο Ανάπτυξης λαμβάνουν κάθε μέτρο για να
διασφαλισθεί η εμπιστευτικότητα των στοιχείων που περιέχονται στις
προτάσεις που υποβάλλονται.
7. Χορηγείται εκ του νόμου αυτού ʼδεια Διανομής Θερμικής Ενέργειας στις
επιχειρήσεις που έχουν λάβει άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πριν
από την έναρξη ισχύος του παρόντος, εφόσον στην άδεια αυτή
περιλαμβάνονται όροι σχετικοί με τη διανομή θερμικής ενέργειας. Οι όροι
αυτοί θεωρούνται όροι της ʼδειας Διανομής Θερμικής Ενέργειας
8. Χορηγείται εκ του νόμου αυτού ʼδεια Διανομής Θερμικής Ενέργειας για τη
διαχείριση και εκμετάλλευση δικτύων διανομής θερμικής ενέργειας που
λειτουργούν ή κατασκευάζονται κατά τη θέση σε ισχύ του παρόντος, εφόσον
δεν εμπίπτουν στις διατάξεις της παραγράφου 7 του παρόντος άρθρου. Με
απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης που εκδίδεται μετά από γνώμη της ΡΑΕ
καθορίζονται οι όροι και περιορισμοί των αδειών αυτών.

ʼρθρο 14

Μεταβατικές διατάξεις
1. Δικαιώματα έρευνας ή εκμετάλλευσης γεωθερμικού δυναμικού, που έχουν
μισθωθεί ή παραχωρηθεί έως τη θέσπιση του παρόντος, παραμένουν ισχυρά
κατ’ αρχήν με τους ίδιους όρους. Όπου στις σχετικές συμβάσεις ή
Υπουργικές αποφάσεις αναφέρεται γεωθερμικό δυναμικό υψηλής ή μέσης ή
χαμηλής ενθαλπίας νοείται γεωθερμικό πεδίο υψηλής ή χαμηλής
θερμοκρασίας σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος οι δε σχετικές
συμβάσεις νοούνται ως συμβάσεις έρευνας ή διαχείρισης κατά περίπτωση.
2. Οποιαδήποτε επέκταση δικαιώματος, πέρα από τα προβλεπόμενα στις
υφιστάμενες συμβάσεις ή Υπουργικές αποφάσεις, είναι δυνατή μόνο με τη
διαδικασία και προϋποθέσεις του παρόντος νόμου και εφόσον δεν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 123

παραβλάπτεται η οικονομικότητα της διαχείρισης ευρύτερου ή γειτονικού


γεωθερμικού πεδίου.
3. Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης ή του Γενικού Γραμματέα
Περιφέρειας κατά τις διακρίσεις του άρθρου 5 παράγραφος 2 και 3 του
παρόντος και έπειτα από γνωμοδότηση του Ι.Γ.Μ.Ε., μπορεί να τίθενται
περιορισμοί ακόμη και της έκτασης πεδίων της παραγράφου 1, για λόγους
δημοσίου συμφέροντος ή άλλους αναγόμενους σε ορθολογική διαχείριση
ευρύτερου ή γειτονικού γεωθερμικού πεδίου ή χαμηλού ρυθμού αξιοποίησης
του γεωθερμικού δυναμικού του εκμισθωμένου πεδίου σε σχέση με τις
συμβατικές υποχρεώσεις του μισθωτή και τη διεθνή πρακτική.

ʼρθρο 15

Καταργούμενες διατάξεις
Από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού καταργούνται:
1. Τα άρθρα 1,2,3,4,5 και 6 του ν. 1475/ 1984 (ΦΕΚ 131/ Α )
2. Οι παράγραφοι 1,2,3, και 4 του άρθρου 8 του. 2244/ 1994 (ΦΕΚ 168/ Α).

ʼρθρο 16 Έναρξη Ισχύος Η ισχύς του παρόντος αρχίζει από τη δημοσίευσή


του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως

24. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι σε επενδύσεις εξόρυξης και θραύσης


αδρανών υλικών

Tue, 03/27/2007 - 12:31 — admin


Προϋποθέσεις , περιορισμοί και οροί για την εφαρμογή των ενισχύσεων σε
επενδύσεις εξόρυξης και θραύσης αδρανών υλικών και βιομηχανικών ορυκτών της
υποπερίπτωσης (i) της περίπτωσης α’ της παραγράφου 1 του άρθρου 3

Για τις επενδύσεις της παραπάνω περίπτωσης, η αρμόδια διεύθυνση της οικείας
νομαρχιακής αυτοδιοίκησης ελέγχει την ισχύ ή μη της άδειας εκμετάλλευσης της

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 124
άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας των εγκαταστάσεων εντός (1) μηνός από την
διαβίβαση του φακέλου της επένδυσης η και του προγράμματος.

23. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι παραγωγής ηλεκτρισμού από ήπιες


μορφές ενέργειας

Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι για την εφαρμογή των ενισχύσεων του παρόντος
σε επενδύσεις παραγωγής ηλεκτρισμού από ήπιες μορφές ενέργειας, ή επιχειρήσεων
συμπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, της υποπερίπτωσης (vi) της
περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 3.

Οι αιτήσεις των φορέων για ένταξη, στις ενισχύσεις του παρόντος, επενδύσεων ή και
προγραμμάτων χρηματοδοτικής μίσθωσης εξοπλισμού για παραγωγή ηλεκτρικής
ενέργειας ή συμπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας συνοδεύονται
υποχρεωτικά από την άδεια παραγωγής του Υπουργείου Ανάπτυξης

Άρθρο 1 - Σκοπός και είδη παρεχομένων ενισχύσεων

Με σκοπό την ενδυνάμωση της ισόρροπης ανάπτυξης, την αύξηση της απασχόλησης,
την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, την ενίσχυση της
επιχειρηματικότητας, την προώθηση της τεχνολογικής αλλαγής και της καινοτομίας,
την προστασία του περιβάλλοντος, την εξοικονόμηση ενέργειας και την επίτευξη της
περιφερειακής σύγκλισης παρέχονται σε επενδυτικά σχέδια τα ακόλουθα είδη
ενισχύσεων:

Είδη ενισχύσεων
1. Στα υπαγόμενα στις διατάξεις του παρόντος νόμου επενδυτικά σχέδια παρέχονται
τα ακόλουθα είδη ενισχύσεων:

(α) Επιχορήγηση που συνίσταται στη δωρεάν παροχή από το Δημόσιο χρηματικού
ποσού για την κάλυψη τμήματος της ενισχυόμενης δαπάνης του επενδυτικού σχεδίου.

(β) Επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνίσταται στην κάλυψη από το


Δημόσιο τμήματος των καταβαλλόμενων δόσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης που
συνάπτεται για την απόκτηση καινούργιου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού.

(γ) Φορολογική απαλλαγή ύψους μέχρι ενός ποσοστού ή του συνόλου της αξίας της
ενισχυόμενης δαπάνης του επενδυτικού σχεδίου ή και της αξίας της χρηματοδοτικής

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 125
μίσθωσης καινούργιου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού του οποίου αποκτάται η
χρήση. Η ενίσχυση αυτή συνίσταται στην απαλλαγή από την καταβολή φόρου
εισοδήματος μη διανεμόμενων κερδών από το σύνολο των δραστηριοτήτων της
επιχείρησης της πρώτης δεκαετίας από την πραγματοποίηση του επενδυτικού
σχεδίου, με το σχηματισμό ισόποσου αφορολόγητου αποθεματικού.

(δ) Επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης από το επενδυτικό σχέδιο


απασχόλησης που συνίσταται στην κάλυψη από το Δημόσιο, για μια διετία, τμήματος
του μισθολογικού κόστους των δημιουργούμενων, εντός της πρώτης τριετίας από την
ολοκλήρωσή του επενδυτικού σχεδίου, θέσεων απασχόλησης.

2. Τα ανωτέρω είδη ενισχύσεων, παρέχονται εναλλακτικά ως εξής:

(α) Επιχορήγηση ή και επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης

(β) Φορολογική απαλλαγή

(γ) Επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης απασχόλησης.

3. Στα ειδικά καθεστώτα που προβλέπονται στο άρθρο 9 μπορεί να γίνει συνδυασμός
περισσοτέρων ενισχύσεων.

Ως επενδυτικά σχέδια στα πλαίσια του παρόντος νόμου θεωρούνται οι επενδύσεις, τα


επιχειρηματικά σχέδια και τα προγράμματα χρηματοδοτικής μίσθωσης.

4. Το καθεστώς περιφερειακών ενισχύσεων του παρόντος νόμου είναι σύμφωνο με


τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθμ. 1628/2006 της Επιτροπής της 24ης Οκτωβρίου 2006 για
την εφαρμογή των άρθρων 87 και 88 της Συνθήκης στις εθνικές επενδυτικές
ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα.

5. Ο Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών υποβάλλει προς έγκριση στην


Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων.
Με απόφαση του ιδίου Υπουργού εξειδικεύονται ως εθνικό καθεστώς ο παραπάνω
εγκεκριμένος Χάρτης, καθώς και οι κατευθυντήριες Γραμμές και οι Κανονισμοί σχετικά
με τις Κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού Χαρακτήρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Άρθρο 2 - Διαίρεση της Επικράτειας - Περιοχές εφαρμογής των ενισχύσεων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 126
Tue, 03/27/2007 - 08:34 — admin
Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νόμου, η Επικράτεια κατανέμεται σε
τρεις περιοχές ως εξής :

Διαίρεση Επικράτειας

ΠΕΡΙΟΧΗ Α΄

Περιλαμβάνει τους Νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης πλην των Βιομηχανικών


Επιχειρηματικών περιοχών (Β.Ε.ΠΕ.) και των νησιών των Νομών αυτών που
εντάσσονται στην Περιοχή Β΄.

ΠΕΡΙΟΧΗ Β΄

• Περιλαμβάνει τους Νομούς της Περιφέρειάς Θεσσαλίας (Καρδίτσας, Λάρισας,


Μαγνησίας, Τρικάλων)
• τους Νομούς της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Κυκλάδων, Δωδεκανήσου)
• τους νομούς της περιφέρειας Ιονίων Νήσων (Κέρκυρας, Λευκάδας, Κεφαλληνίας,
Ζακύνθου),
• τους νομούς της περιφέρειάς Κρήτης (Ηρακλείου, Λασιθίου, Ρεθύμνου, Χανίων),
• τους νομούς της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (Χαλκιδικής, Σερρών, Κιλκίς,
Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας),
• τους νομούς της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (Γρεβενών, Κοζάνης,
Φλώρινας, Καστοριάς)
• καθώς και τους νομούς της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος (Φθιώτιδας, Φωκίδας,
Εύβοιας, Βοιωτίας, Ευρυτανίας).

ΠΕΡΙΟΧΗ Γ΄

Περιλαμβάνει:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 127
• τους νομούς της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Καβάλας,
Δράμας, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου)
• τους νομούς της περιφέρειας Ηπείρου (Άρτας, Πρέβεζας, Ιωαννίνων,
Θεσπρωτίας)
• τους νομούς της περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (Λέσβου, Χίου, Σάμου), τους
νομούς της περιφέρειας Πελοποννήσου (Λακωνίας, Μεσσηνίας, Κορινθίας,
Αργολίδας, Αρκαδίας), καθώς και τους νομούς της περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος
(Αχαΐας, Αιτωλοακαρνανίας, Ηλείας).

Άρθρο 3 - Υπαγόμενα επενδυτικά σχέδια

Tue, 03/27/2007 - 09:05 — admin

Υπαγόμενα επενδυτικά σχέδια

• 1. Υπαγόμενα Επενδυτικά Σχέδια


 2. Γεωργικά Προϊόντα - Νέες Τεχνολογίες
 3. Επιχειρηματικές Δραστηριότητες στην Αλλοδαπή
 4. Δεν υπάγονται στις διατάξεις του παρόντος νόμου
 5. Ενισχυόμενες δαπάνες
 6. Δεν υπάγονται στις ενισχύσεις του παρόντος νόμου
 7. Περιεχόμενο επενδυτικών σχεδίων

1. Υπαγόμενα Επενδυτικά Σχέδια

Tue, 03/27/2007 - 09:21 — admin

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 128
Υπαγόμενα Επενδυτικά Σχέδια

 (α) Επενδυτικά σχέδια στον πρωτογενή τομέα


 (β) Επενδυτικά σχέδια στο δευτερογενή τομέα
 (γ) Επενδυτικά σχέδια στον τομέα του τουρισμού:
 (δ) Επενδυτικά σχέδια στον τριτογενή τομέα
 (ε) Ειδικά επενδυτικά σχέδια

Άρθρο 4 - Παρεχόμενες ενισχύσεις

Tue, 03/27/2007 - 10:28 — admin

1. Για τα επενδυτικά σχέδια των κατηγοριών της παραγράφου 1 του άρθρου 3


παρέχονται κατά περιοχή οι ακόλουθες ενισχύσεις:

Παρεχόμενες ενισχύσεις

(α) Επιχορήγηση ή και επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης ή επιδότηση του


κόστους της δημιουργούμενης απασχόλησης :

Περιοχή Α’

Κατηγορία 1 : 20%
Κατηγορία 2 : 15%

Περιοχή Β’

Κατηγορία 1 : 30%
Κατηγορία 2 : 25%

Περιοχή Γ’

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 129
Κατηγορία 1 : 40%
Κατηγορία 2 : 35%

Στα παραπάνω ποσοστά, εκτός των επενδύσεων των περιοχών όπου εξαντλείται το
όριο του Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων και εκτός των επενδύσεων της
κατηγορίας 1, προστίθεται επιπλέον ποσοστό 5% συνολικά, εφόσον συντρέχει μία ή
και περισσότερες από τις παρακάτω περιπτώσεις:

Περιπτώσεις Επιπλέον Ενισχύσεων

• Εγκατάσταση των επιχειρήσεων εντός Βιομηχανικών Επιχειρηματικών Περιοχών


(Β.Ε.ΠΕ)
• Ίδρυση ξενοδοχειακής μονάδας κατηγορίας 4 ή 5 αστέρων (Α ή ΑΑ τάξης)
• Μετατροπή παραδοσιακού ή διατηρητέου σε ξενοδοχειακή μονάδα
• Εκσυγχρονισμό ξενοδοχείου με αναβάθμισή του σε κατηγορία 4 ή 5 αστέρων
• Εκσυγχρονισμό ξενοδοχείου χαρακτηρισμένου παραδοσιακού ή διατηρητέου.
• Εγκατάσταση των τουριστικών επιχειρήσεων σε Περιοχές Ολοκληρωμένης
Τουριστικής Ανάπτυξης (Π.Ο.Τ.Α.)
• Φορέας νεοϊδρυόμενος θεωρείται η επιχείρηση όταν δεν έχει παρέλθει έτος από
την σύστασή της ή την έναρξη επιτηδεύματος μέχρι το χρόνο υποβολής αίτησης
υπαγωγής της.
• Δεν θεωρούνται νεοϊδρυόμενοι φορείς εταιρίες που προήλθαν από μετατροπή
άλλης εταιρίας ή ατομικής επιχείρησης ή από συγχώνευση εταιρειών ή και ατομικών
επιχειρήσεων ή εκείνες που απορρόφησαν άλλη εταιρία ή ατομική επιχείρηση ή κλάδο
άλλης, καθώς και εκείνες που απορροφήθηκαν από άλλη εταιρία.

Ή εναλλακτικά φορολογική απαλλαγή:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 130
Περιοχή Α'
Κατηγορία 1 : 60%
Κατηγορία 2 : 50%

Περιοχή Β’
Κατηγορία 1 : 100%
Κατηγορία 2 : 100%

Περιοχή Γ’
Κατηγορία 1 : 100%
Κατηγορία 2 : 100%

Ή εναλλακτικά: (γ) Επιχορήγηση του κόστους της δημιουργούμενης απασχόλησης


κατά τα ποσοστά του πίνακα: {πίνακα 3 απο σελ. 14}

β. Οι παρεχόμενες ενισχύσεις της περίπτωσης α’ , αναγόμενες σε ακαθάριστο


Ισοδύναμο Επιχορήγησης , δεν επιτρέπεται να υπερβούν τα ποσοστά του
εγκεκριμένου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων.
γ. Στις μεσαίες επιχειρήσεις παρέχεται επιπλέον ποσοστό ενισχύσεις έως δέκα τοις
εκατό (10%).
δ. Στις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις παρέχεται επιπλέον ποσοστό ενίσχυσης
έως είκοσι τοις εκατό (20%).

2. α. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Ανάπτυξης ,


καθορίζονται τα επιπλέον ποσοστά ενισχύσεις των περιπτώσεων γ’ και δ’ της
προηγουμένης παραγράφου για τις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις σε
Περιφέρειες , Νομούς ή τμήματα αυτών, ανά είδος επενδυτικού σχεδίου, βάσει των
κριτηρίων του κατά κεφαλή Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (Α.Ε.Π), του ποσοστού
ανεργίας και της γεωγραφικής θέσης των αντιστοίχων περιοχών.
β. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών δύναται να μετατάσσονται
κατηγορίας τα επενδυτικά σχέδια της παραγράφου 1 του άρθρου 3. Ενισχύσεις
μεγάλων επενδυτικών σχεδίων
α. Για την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου αυτού ως <<Μεγάλο Επενδυτικό
Σχέδιο>> νοείται επένδυση της παραγράφου 2 του άρθρου 2 του παρόντος, με
ενισχυμένες δαπάνες άνω των πενήντα εκατομμυρίων (50.000.000) ευρώ,
υπολογιζόμενες με τις τιμές και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες που ισχύουν κατά το
χρόνο χορήγησης της ενίσχυσης.
β. Για τον υπολογισμό του συνολικού ποσού των ενισχυμένων δαπανών θα
λαμβάνεται υπόψη η υλοποίηση για περίοδο (3)

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 131
Ετών, σε μια εγκατάσταση εκ μέρους μιας ή περισσοτέρων επιχειρήσεων, παγίων
περιουσιακών στοιχειών συναζομένων κατά αδιαίρετο από οικονομική άποψη τρόπο.
γ. Στα επενδυτικά σχέδια της παραγράφου αυτής δεν παρέχονται οι προσαυξήσεις
των ποσοστών ενίσχυσης που χορηγούνται στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, για
επενδυτικά σχέδια που υπερβαίνουν τα πενήντα εκατομμύρια (50.000.000) ευρώ το
ανώτατο χορηγούμενο ποσό ενίσχυσης προσδιορίζεται ως εξής :
I. για το τμήμα μέχρι τα πενήντα εκατομμύρια (50.000.000) ευρώ παρέχεται το 100%
του κατά περίπτωση ανώτατου ορίου περιφερειακής ενίσχυσης.
ii. Για το τμήμα που υπερβαίνει τα πενήντα εκατομμύρια (50.000.000) ευρώ έως εκατό
εκατομμύρια (100.000.000) ευρώ παρέχεται το 50% του κατά περίπτωση ανώτατου
ορίου περιφερειακής ενίσχυσης.
iii. για το τμήμα που υπέρβαινε τα εκατό εκατομμύρια (100.000.000) ευρώ παρέχεται
το 34% του κατά περίπτωση ανώτατου ορίου περιφερειακής ενίσχυσης.

4.Οι ανωτέρω ενισχύσεις δεν σωρεύονται με οποιαδήποτε άλλη κρατική ενίσχυση


κατά την έννοια του άρθρου 87 παράγραφος 1 της Συνθήκης ή με οποιαδήποτε άλλη
κοινοτική ή εθνική χρηματοδότηση , σε σχέση με τις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες εάν η εν
λόγω σώρευση θα είχε ως αποτέλεσμα η ένταση της ενίσχυσης που προβλέπει ο
κανονισμός.

5. Για τα επενδυτικά σχέδια της υποπερίπτωσης (ix) της περίπτωσης δ’ και των
υποπεριπτώσεων (vi), (vii),(viii),(ix),(x),και (xi) της περίπτωσης ε’ της παραγράφου 1
του άρθρου 3 παρέχεται η ενίσχυση της επιχορήγησης ή της φορολογικής απαλλαγής.

6. Για τα επενδυτικά σχέδια των περιπτώσεων α’ και β’ της παραγράφου 3 του


άρθρου 3 , που πραγματοποιούνται στην αλλοδαπή παρέχεται μόνο η ενίσχυση της
επιχορήγησης , το ποσοστό της οποίας ορίζεται με απόφαση του Υπουργού
Οικονομίας και Οικονομικών σύμφωνα με την Κοινοτική Νομοθεσία.

Άρθρο 5 - Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι για τη χορήγηση των


ενισχύσεων

Tue, 03/27/2007 - 10:34 — admin

Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι για τη χορήγηση των ενισχύσεων

 01. Ενισχύσεις του παρόντος νόμου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 132

 02. Νομική μορφή των υπαγόμενων επιχειρήσεων


 03. 'Ιδια συμμετοχή του επενδυτή.
 04. Αναμόρφωση ενισχυόμενου κόστους επένδυσης .
 05. Προθεσμία ολοκλήρωσης – Δυνατότητα παράτασης προθεσμίας
ολοκλήρωσης επένδυσης.
 06. 'Εναρξη υλοποίησης των επενδυτικών σχεδίων.
 07. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι για το επενδυτικό δάνειο.
 08. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι της επιδότησης χρηματοδοτικής
μίσθωσης εξοπλισμού.
 09. Προϋποθέσεις περιορισμοί και όροι παροχής ενισχύσεων βάσει της
δημιουργούμενης απασχόλησης.
 10. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι προϊόντων υψηλής τεχνολογίας
 11. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι στην παραγωγή των νέων προϊόντων
 12. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι ανάπτυξης λογισμικού
 13. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι βιομηχανικής ενεργειακής
 14. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι περιβαλλοντικού και ενεργειακού
χαρακτήρα
 15. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι καινοτομικών προϊόντων
 16. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι ξενοδοχειακών μονάδων
 17. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι μετατροπής παραδοσιακών ή
διατηρητέων κτιρίων σε ξενοδοχειακές μονάδες
 18. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι εκσυγχρονισμού ξενοδοχειακών
μονάδων ή τουριστικών οργανωμένων κατασκηνώσεων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 133

 19. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι για επενδύσεις συνεδριακών,


χιονοδρομικών κ.α. κέντρων.
 21. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι σε επενδύσεις κέντρων αποθεραπείας
και αποκατάστασης
 22. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι σε επενδύσεις ίδρυσης δημόσιας χρήσης
σταθμών αυτοκινήτων
 23. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι παραγωγής ηλεκτρισμού από ήπιες
μορφές ενέργειας
 24. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι σε επενδύσεις εξόρυξης και θραύσης
αδρανών υλικών
 25. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι αξιοποίησης βιομηχανικών ορυκτών
 26. Προϋποθέσεις, περιορισμοί και όροι για την εφαρμογή της ενίσχυσης της
φορολογικής απαλλαγής
 27. Υπαγωγή επιχειρήσεων στην Αλλοδαπή
 28. Όροι, Προϋποθέσεις, Περιορισμοί ή Παρεκκλίσεις από τις διατάξεις του
Παρόντος

Άρθρο 6 - Κριτήρια υπαγωγής στο καθεστώς των ενισχύσεων

Wed, 03/28/2007 - 06:48 — admin

1. Η υπαγωγή στο καθεστώς ενισχύσεων γίνεται με τα ακόλουθα κριτήρια:

(α) Κριτήρια αξιολόγησης επενδυτικού φορέα:

(i) Τα χαρακτηριστικά του φορέα και ειδικότερα η εμπειρία του, η κλίμακα και τα
αποτελέσματα των δραστηριοτήτων του στο παρελθόν, η φερεγγυότητα και
οικονομική του επιφάνεια. Εξετάζονται, επίσης, ο δυναμισμός και η επιτυχία στις

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 134
προγενέστερες και υφιστάμενες δραστηριότητες των εταίρων που ελέγχουν την
πλειοψηφία των συμφερόντων της. Στην περίπτωση νεοϊδρυόμενου φορέα
εξετάζονται ο δυναμισμός και η επιτυχία στις προγενέστερες και υφιστάμενες
δραστηριότητες των εταίρων που ελέγχουν την πλειοψηφία των συμφερόντων του.

(ii) Η δυνατότητα διάθεσης των ιδίων κεφαλαίων για την κάλυψη των χρηματοδοτικών
αναγκών της επιχείρησης και συγκεκριμένα την κάλυψη της ιδίας συμμετοχής στην
επένδυση και του αναγκαίου κεφαλαίου κίνησης.

(β) Κριτήρια οικονομοτεχνικής αξιολόγησης επενδυτικών προτάσεων και βιωσιμότητας


της επένδυσης:

(i) Η πληρότητα του επιχειρηματικού σχεδιασμού και ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας


της επένδυσης και η οργάνωση της επιχείρησης που την πραγματοποιεί.

(ii) Η προοπτική δυναμικής ανάπτυξης του κλάδου στον οποίο πραγματοποιείται η


επένδυση

(iii) Οι προοπτικές κερδοφόρας δραστηριότητας της επιχείρησης που θα δημιουργηθεί


ή της ήδη υφιστάμενης, στο βαθμό που επηρεάζεται από την προτεινόμενη επένδυση.

(γ) Κριτήρια συμβολής της επένδυσης στους στόχους του αναπτυξιακού Νόμου:

(i) Η αύξηση της απασχόλησης και ιδίως η δημιουργία νέων μόνιμων θέσεων
εξαρτημένης εργασίας για μακρό χρονικό διάστημα.

(ii) Η περιοχή εγκατάστασης της επένδυσης και τα ειδικότερα χαρακτηριστικά του


νομού εγκατάστασης.

(iii) Η συμβολή της επένδυσης στην προστασία του περιβάλλοντος και εξοικονόμηση
ενέργειας, όπου ειδικότερα εξετάζονται:

• Η συμβολή στον περιορισμό της ρύπανσης του εδάφους, του υπεδάφους, των
υδάτων και της ατμόσφαιρας, στην αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος και την
ανακύκλυση του ύδατος
• Η εισαγωγή περιβαλλοντικά φιλικής τεχνολογίας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 135
• Η αξιοποίηση των ήπιων μορφών ενέργειας, η υποκατάσταση υγρών καυσίμων ή
ηλεκτρικής ενέργειας με αέρια καύσιμα ή επεξεργασμένα απορριπτόμενα υλικά.
• Η εξοικονόμηση ενέργειας.

(iv) Η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και υπηρεσιών σε διεθνές επίπεδο και


ειδικότερα ο εξαγωγικός προσανατολισμός της επιχείρησης ή η υποκατάσταση
εισαγωγών.

(v) Η ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και των παρεχόμενων υπηρεσιών.

(vi) Η συμβολή της επένδυσης στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

(δ) Ειδικά κριτήρια ανά τομέα δραστηριότητας:

(i) Ειδικά κριτήρια αξιολόγησης επενδύσεων στον πρωτογενή τομέα:

• Η κατάταξη της πρωτογενούς δραστηριότητας ως υψηλής, μέσης ή χαμηλής


προτεραιότητας σύμφωνα με την γεωργική πολιτική της χώρας.
• Η μετεγκατάσταση λειτουργουσών μονάδων εφόσον επιβάλλεται για
περιβαλλοντικούς λόγους.

(ii) Ειδικά κριτήρια αξιολόγησης επενδύσεων στον δευτερογενή τομέα:

• Ο χαρακτηρισμός των προϊόντων ως νέων ή ως προϊόντων εξαιρετικά


προηγμένης τεχνολογίας.
• Η εισαγωγή καινοτομιών στην παραγωγική διαδικασία ή ο χαρακτηρισμός των
προϊόντων ως καινοτομικών.
• Η μετεγκατάσταση λειτουργουσών μονάδων από την περιοχή Α΄. Επίσης, η
μετεγκατάσταση από άλλες περιοχές εφόσον γίνεται για περιβαλλοντικούς λόγους.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 136
• Ο βαθμός συμμετοχής των πρώτων και βοηθητικών υλών στο βιομηχανικό
κόστος παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος.

(iii) Ειδικά κριτήρια αξιολόγησης επενδύσεων στον τομέα του τουρισμού: Δημιουργία
εγκαταστάσεων ειδικών μορφών τουρισμού.

• Μετατροπή παραδοσιακών ή διατηρητέων κτιρίων ή οικιών σε ξενοδοχειακές


μονάδες.
• Η δυνατότητα λειτουργίας της μονάδας πέραν της τουριστικής περιόδου της
ευρύτερης περιοχής.
• Αναβάθμιση σε ανώτερη κατηγορία αστέρων (*) προκειμένου για επενδύσεις
εκσυγχρονισμού ξενοδοχειακών μονάδων καθώς και σε ανώτερη τάξη προκειμένου
για τουριστικές οργανωμένες κατασκηνώσεις.

(iv) Ειδικά κριτήρια αξιολόγησης επενδύσεων στον τομέα παροχής υπηρεσιών:

• Ο χαρακτηρισμός των υπηρεσιών ως εξαιρετικά προηγμένης τεχνολογίας.


• Ανάπτυξη λογισμικού, ανάπτυξη τεχνολογιών και βιομηχανικών σχεδίων και
εργαστήρια εργαστήρια εφαρμοσμένης έρευνας.
• Η εισαγωγή καινοτομιών στην παραγωγική διαδικασία.
• Κέντρα αποθεραπείας και αποκατάστασης και στέγες αυτόνομης διαβίωσης για
άτομα με ειδικές ανάγκες.

(ε) Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών καθορίζονται τα στοιχεία


αξιολόγησης, η λειτουργία, η βαθμολόγηση, ο αριθμός και ο τρόπος εφαρμογής των
κριτηρίων της παραγράφου αυτής ανα τομέα δραστηριότητας, καθώς και κάθε
λεπτομέρεια για την εφαρμογή της.
Με όμοια απόφαση καθορίζεται και το κοινό και για τις τέσσερις κατηγορίες των
περιπτώσεων α΄ έως και δ΄ πιο πάνω ελάχιστο ποσοστό του συνόλου των βαθμών

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 137
των κοινών και ειδικών κριτηρίων κάθε τομέα πάνω από το οποίο κάθε επένδυση ή
πρόγραμμα εγκρίνεται αμέσως κατά την εξέταση και βαθμολόγησή του, εφόσον το
διατιθέμενο κονδύλι επιχορηγήσεων και επιδοτήσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης
επαρκεί, αν είναι κατώτερο το επενδυτικό σχέδιο απορρίπτεται.

2. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Ανάπτυξης


επιτρέπεται να καθοριστούν επιπρόσθετα ειδικά κριτήρια για τα επιχειρηματικά σχέδια
της υποπερίπτωσης (xi) της περίπτωσης ε΄ και για τις ειδικές επενδύσεις των
υποπεριπτώσεων (vi), (vii), (viii), (ix) και (x) της περίπτωσης ε΄ καθώς και της
υποπερίπτωσης (ix) της περίπτωσης δ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 3, που
εξετάζονται από το Υπουργείο Ανάπτυξης.
Με την ίδια απόφαση καθορίζονται τα στοιχεία αξιολόγησης, η λειτουργία, η
βαθμολόγηση, ο ανάλογος τρόπος εφαρμογής όλων των κριτηρίων, καθώς και κάθε
άλλη λεπτομέρεια εφαρμογής, για τις ως άνω επενδύσεις.

3. Για την υπαγωγή στην ενίσχυση επιχορήγησης επενδυτικών σχεδίων που


πραγματοποιούνται στην αλλοδαπή σύμφωνα με την περιπτώσης α΄ και της
περίπτωσης β΄ της παραγράφου 1 και επιπλέον εφόσον η επένδυση συμβάλλει, στο
μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, στη διεύρυνση των παραγωγικών δραστηριοτήτων
παραμεθόριων περιοχών της χώρας στην οποία πραγματοποιείται η επένδυση και τη
συγκράτηση πληθυσμών των περιοχών αυτών στον τόπο διαμονής τους.

Άρθρο 7 - Αρμοδιότητες και διαδικασίες εφαρμογής των ενισχύσεων

Wed, 03/28/2007 - 07:04 — admin

Αρμοδιότητες και διαδικασίες εφαρμογής των ενισχύσεων

 01. Υποβολή αιτήσεων υπαγωγής στις διατάξεις του παρόντος


 02. Μή επιτρεπόμενη υποβολή..
 03. Δικαιολογητικά
 04. Υπουργική απόφαση
 05. Διαγραφή αιτήσεων
 06. Αρμόδιες υπηρεσίες ελέγχου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 138

 07. Διαδικασία εξέτασης αιτήσεων


 08. Αξιολόγηση των επενδύσεων
 09. Εξέταση των κριτηρίων
 10. Επένδυση που γίνεται στην αλλοδαπή
 11. Έκδοση αποφάσεων υπαγωγής
 12. Αποφάσεις υπαγωγής
 13. Ετήσιος προγραμματισμός
 14. Μή επανεξέταση των απορριφθέντων αιτήσεων
 15. Γνωμοδοτικές Επιτροπές
 16. Παρακολούθηση και 'Έλεγχος
 17. Όργανα Ελέγχου
 18. Ποσοστό οκτώ τοις χιλίοις (8‰)
 19. 'Ελεγχος τιμών
 20. Ελεγχος για αφορολόγητο αποθεματικό
 21. Σύστημα υποβολής, αξιολόγησης και παρακολούθησης

Άρθρο 8 - Καταβολή των ενισχύσεων

Wed, 03/28/2007 - 08:49 — admin

Καταβολή των ενισχύσεων

 01. Καταβολή της επιχορήγησης του κόστους επένδυσης


 02. Καταβολή επιδοτήσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης
 03. Καταβολή της επιχορήγησης του κόστους απασχόλησης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 139

 04. Δικαιολογητικά καταβολής των ενισχύσεων


 05. Απαγόρευση εκχώρησης - Εξαιρέσεις
 06. Λογιστική απεικόνιση των ποσών των ενισχύσεων στα βιβλία της επιχείρησης.
 07. Εγγραφή στον προϋπολογισμό - Απαλλαγές

01. Καταβολή της επιχορήγησης του κόστους επένδυσης

Wed, 03/28/2007 - 08:53 — admin

α) Η καταβολή του ποσού της επιχορήγησης πραγματοποιείται σε δόσεις ως


εξής:

(i) Το 50% του ποσού της επιχορήγησης καταβάλλεται μετά την υλοποίηση του 50%
της επένδυσης και μετά από πιστοποίηση του αρμοδίου οργάνου ελέγχου του άρθρου
7 ότι υλοποιήθηκε το τμήμα αυτό του έργου και ότι ο επενδυτής συμμορφώθηκε με
τους όρους και τις προϋποθέσεις της απόφασης υπαγωγής.

(ii) Το υπόλοιπο 50% του ποσού της επιχορήγησης καταβάλλεται μετά την
πιστοποίηση της ολοκλήρωσης και της έναρξης της παραγωγικής λειτουργίας της
επένδυσης από το αρμόδιο όργανο ελέγχου του άρθρου 7.

(iii) Παρέχεται η δυνατότητα προκαταβολής που συνολικά δεν μπορεί να υπερβαίνει


το 50% της προβλεπόμενης στη σχετική απόφαση υπαγωγής της επένδυσης
επιχορήγησης, με την προσκόμιση ισόποσης εγγυητικής επιστολής προσαυξημένης
κατά 10% από τράπεζα που είναι εγκατεστημένη και λειτουργεί νόμιμα στην Ελλάδα.
Η ανωτέρω προκαταβολή αποτελεί μέρος της συνολικά καταβαλλομένης
επιχορήγησης. Σε περίπτωση χορήγησης του συνόλου της προκαταβολής δεν
εφαρμόζεται η ανωτέρω υποπερίπτωση (i).

β) Η πιστοποίηση της ολοκλήρωσης της επένδυσης και έναρξης της παραγωγικής της
λειτουργίας γίνεται μετά από αίτηση του επενδυτή, η οποία κατατίθεται μαζί με τα
απαιτούμενα παραστατικά στην αρμόδια υπηρεσία το αργότερο εντός έξι (6) μηνών
από τη λήξη της προθεσμίας ολοκλήρωσης της επένδυσης, όπως αυτή ισχύει.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 140
Τα απαιτούμενα παραστατικά που συνοδεύουν την αίτηση του επενδυτή για τον
έλεγχο, την πιστοποίηση της ολοκλήρωσης της επένδυσης και έναρξης της
παραγωγικής λειτουργίας της, ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και
Οικονομικών.

Μετά την πάροδο της παραπάνω εξάμηνης προθεσμίας, χωρίς να υποβληθεί αίτηση
συνοδευόμενη από τα απαιτούμενα παραστατικά, η επένδυση θεωρείται κατ’ αμάχητο
τεκμήριο ως μη ολοκληρωθείσα και εκδίδεται απόφαση με την οποία ανακαλείται η
απόφαση υπαγωγής και διατάσσεται η επιστροφή του ποσού της καταβληθείσας
επιχορήγησης προσαυξημένο κατά το ποσό των νομίμων τόκων από της καταβολής.

Εντός ενός (1) μηνός από την κατάθεση της παραπάνω αίτησης συγκροτείται από τον
φορέα της επένδυσης το αρμόδιο όργανο ελέγχου όπως αυτό ορίζεται στο άρθρο 7,
το οποίο ολοκληρώνει τον έλεγχο και υποβάλλει έκθεση ελέγχου εντός προθεσμίας
δύο (2) μηνών από τη συγκρότησή του. Η απόφαση πιστοποίησης ή μη της
ολοκλήρωσης της επένδυσης και έναρξης της παραγωγικής της λειτουργίας εκδίδεται
μέσα σε ένα (1) μήνα από την υποβολή της έκθεσης του οργάνου ελέγχου. Περίληψη
της απόφασης αυτής δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως εντός τριάντα
(30) εργασίμων ημερών από την έκδοσή της.

(γ) Για την έναρξη της παραγωγικής λειτουργίας απαιτείται και η δημιουργία των
μισών τουλάχιστον από τις νέες θέσεις απασχόλησης που προβλέπονται στην
απόφαση υπαγωγής και η πραγματοποίηση αγορών πρώτων υλών και πωλήσεων
προϊόντων ή υπηρεσιών.

(δ) Η ολοκλήρωση και έναρξη της παραγωγικής λειτουργίας της επένδυσης


πιστοποιείται μετά από επιτόπιο έλεγχο των οργάνων ελέγχου του άρθρο 7, εφόσον
έχουν πραγματοποιηθεί αγορές πρώτων υλών και πωλήσεις προϊόντων ή υπηρεσιών
σε βαθμό που να τεκμηριώνουν τη λειτουργία της μονάδας.
Κατ’ εξαίρεση, για τις επενδύσεις ίδρυσης ή επέκτασης αλιευτικών επιχειρήσεων
(υδατοκαλλιεργειών) και αγελαδοτροφικών μονάδων κρεατοπαραγωγής σύγχρονης
τεχνολογίας δεν απαιτείται πραγματοποίηση πωλήσεων προϊόντων

02. Καταβολή επιδοτήσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 141
Wed, 03/28/2007 - 08:56 — admin

Η επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης καταβάλλεται εφόσον το σύνολο του


μισθωμένου εξοπλισμού βάσει της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης έχει
εγκατασταθεί στη μονάδα μετά απο πιστοποίηση από το αρμόδιο όργανο ελέγχου

Ποσό ανερχόμενο μέχρι το 50% της ενισχυόμενης δαπάνης της επιδότησης


χρηματοδοτικής μίσθωσης καταβάλλεται μέχρι τη λήξη του χρόνου ολοκλήρωσης που
προβλέπεται στην απόφαση υπαγωγής. Μετά την παρέλευση αυτής καταβάλλεται το
υπόλοιπο, εφόσον έχει πιστοποιηθεί η ολοκλήρωση της επένδυσης και η έναρξη της
παραγωγικής της λειτουργίας.

Η επιδότηση καταβάλλεται μετά την εκάστοτε πληρωμή των δόσεων του μισθώματος
από την επιχείρηση σε δόσεις καθεμία εκ των οποίων υπολογίζεται επί του τμήματος
της αξίας κτήσης του εξοπλισμού, το οποίο εμπεριέχεται στην εκάστοτε
καταβαλλόμενη δόση του μισθώματος. Σε περίπτωση που η σύμβαση της
χρηματοδοτικής μίσθωσης προβλέπει καταβολή των δόσεων του μισθώματος σε
διαστήματα μικρότερα του τριμήνου, η καταβολή της επιδότησης γίνεται ανά τρίμηνο.

03. Καταβολή της επιχορήγησης του κόστους απασχόλησης

Η επιχορήγηση του κόστους απασχόλησης καταβάλλεται ανά εξάμηνο μετά από


αίτηση του επενδυτή. Η πρώτη αίτηση καταβολής ενισχύσεων κατατίθεται μαζί με τα
απαιτούμενα παραστατικά στην αρμόδια υπηρεσία το αργότερο εντός ενός (1) έτους
από τη λήξη της προθεσμίας ολοκλήρωσης της επένδυσης και έναρξης της
παραγωγικής της λειτουργίας όπως αυτή ορίζεται στην εγκριτική απόφαση.

Για την καταβολή του πρώτου μέρους της ενίσχυσης απαιτείται πιστοποίηση και
έλεγχος της ολοκλήρωσης και έναρξης παραγωγικής λειτουργίας της επένδυσης ο
οποίος θα πρέπει να διενεργηθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της περίπτωσης β΄
παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου.

Τα απαιτούμενα παραστατικά που συνοδεύουν την αίτηση του επενδυτή για τον
έλεγχο, για την πιστοποίηση της ολοκλήρωσης της επένδυσης και έναρξης της
παραγωγικής λειτουργίας της, ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και
Οικονομικών. Η επιχορήγηση καταβάλλεται μόνο για τις συνδεόμενες με την επένδυση
θέσεις εργασίας.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 142
04. Δικαιολογητικά καταβολής των ενισχύσεων

α) Τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την καταβολή της επιχορήγησης, και της


επιδότησης χρηματοδοτικής μίσθωσης και την επιχορήγηση του κόστους
απασχόλησης ορίζονται με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών.

β) Τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την καταβολή της επιχορήγησης για τα


επιχειρηματικά σχέδια της υποπερίπτωσης (xi) της περίπτωσης ε΄ της παραγράφου1
του άρθρου 3, καθώς και για τις επενδύσεις των υποπεριπτώσεων (vi), (viii), (ix), και
(x) της περίπτωσης ε΄ καθώς και της υποπερίπτωσης (ιχ) της περίπτωσης δ΄ της
παραγράφου 1 του άρθρου 3, ορίζονται με αποφάσεις του Υπουργού Ανάπτυξης.

05. Απαγόρευση εκχώρησης - Εξαιρέσεις

Wed, 03/28/2007 - 10:28 — admin

Η επιχορήγηση καταβάλλεται απευθείας στον επενδυτή και δεν επιτρέπεται η


εκχώρησή της σε τρίτους. Κατ’ εξαίρεση, είναι δυνατή η εκχώρηση του ποσού της
επιχορήγησης σε τράπεζες για την παροχή βραχυπρόθεσμου δανεισμού ισόποσου
της εκχωρούμενης επιχορήγησης, που χρησιμοποιείται για την υλοποίηση της
επένδυσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις η καταβολή της επιχορήγησης γίνεται απευθείας
στην τράπεζα με την οποία έχει υπογραφεί η σύμβαση εκχώρησης, εφόσον κάθε
φορά έχει αναληφθεί, ισόποσο τουλάχιστον της καταβαλλόμενης επιχορήγησης τμήμα
του βραχυπρόθεσμου αυτού δανείου

06. Λογιστική απεικόνιση των ποσών των ενισχύσεων στα βιβλία της
επιχείρησης.

Τα ποσά των επιχορηγήσεων που εισπράττουν οι επιχειρήσεις σύμφωνα με τις


διατάξεις του παρόντος εμφανίζονται σε λογαριασμό αφορολόγητου αποθεματικού, το
οποίο δεν μπορεί να διανεμηθεί πριν την παρέλευση πενταετίας από την ολοκλήρωση
και έναρξη παραγωγικής λειτουργίας της επένδυσης. Τα αποθεματικά αυτά
εμφανίζονται σε ιδιαίτερο λογαριασμό στα λογιστικά βιβλία της επιχείρησης. Σε
περίπτωση διανομής τους πριν την παρέλευση πενταετίας επιβάλλονται οι κυρώσεις
που προβλέπονται στο άρθρο 10. Το αποθεματικό αυτό δεν υπόκειται σε φορολογία
εισοδήματος με την προϋπόθεση ότι θα παραμείνει αμετάβλητο και δεν θα διανεμηθεί
ή κεφαλαιοποιηθεί πριν περάσουν δέκα χρόνια από το χρόνο του σχηματισμού του.
Αν κεφαλαιοποιηθεί ή διανεμηθεί μετά την παρέλευση του ανωτέρω χρονικού
διαστήματος, υπόκειται σε φορολογία με συντελεστή ο οποίος αντιστοιχεί στο ένα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 143
τρίτο του συντελεστή φορολογίας εισοδήματος που ισχύει, κατά το χρόνο
κεφαλαιοποίησης ή διανομής, για τα νομικά πρόσωπα, που αναφέρονται στην
παράγραφο 1 του άρθρου 101 και στην παράγραφο 4 του άρθρου 2 του Κώδικα
Φορολογίας Εισοδήματος, ο οποίος κυρώθηκε με το Ν.2238/1994 (ΦΕΚ 151/Α΄). Ο
οφειλόμενος, σύμφωνα με τα πιο πάνω, φόρος εισοδήματος αποδίδεται εφάπαξ με
δήλωση η οποία υποβάλλεται μέσα στον επόμενο μήνα εντός του οποίου λήφθηκε η
απόφαση για την κεφαλαιοποίηση ή διανομή.
Με την καταβολή του φόρου αυτού εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση του νομικού
προσώπου καθώς και των μετόχων, εταίρων για το πιο πάνω αποθεματικό. Επί του
οφειλόμενου φόρου έχουν εφαρμογή οι διατάξεις των άρθρων 65 έως 72, 74, 75, 79
έως 81, 83 έως 85 και 113 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, του Ν. 2523/1997
(ΦΕΚ 179/Α) και του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, που κυρώθηκε με το Ν.
2717/1999 (ΦΕΚ 97/Α΄).

Αν η κεφαλαιοποίηση ή διανομή γίνει πριν από την παρέλευση των δέκα ετών από το
χρόνο σχηματισμού του αποθεματικού, εφαρμόζονται οι διατάξεις της παραγράφου 4
του άρθρου 106 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, ανεξάρτητα από τη νομική
μορφή της επιχείρησης.

Άρθρο 9 - Ειδικά καθεστώτα

 01. Ειδικά καθεστώτα ενίσχυσης


 02. Επιχειρηματικά σχέδια διάσωσης και αναδιάρθρωσης
 03. Υπουργική απόφαση
 04. Ίδρυση μικρών επιχειρήσεων.

Άρθρο 10 - Υποχρεώσεις ενισχυόμενων επιχειρήσεων - Συνέπειες μη τήρησης


– Κυρώσεις

1. Α. Επιχειρήσεις των οποίων επενδυτικά σχέδια έχουν υπαχθεί στις διατάξεις του
νόμου αυτού, μετά την υπαγωγή τους και μέχρι την παρέλευση πενταετίας από τη
δημοσίευση της απόφασης ολοκλήρωσης και έναρξης της παραγωγικής λειτουργίας
της επένδυσης οφείλουν:

Υποχρεώσεις ενισχυόμενων επιχειρήσεων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 144
α) Να τηρούν τους όρους της υπαγωγής.

β) Να αποκτούν την κυριότητα του μισθωμένου εξοπλισμού με τη λήξη της σύμβασης


χρηματοδοτικής
μίσθωσης.

γ) Να μη διακόπτουν την παραγωγική δραστηριότητα της επένδυσης, εκτός αν


συντρέχουν λόγοι ανωτέρας βίας που προκαλούνται από φυσικά φαινόμενα.

δ) Να μην παύσουν τη λειτουργία της επιχείρησης, εκτός αν συντρέχουν λόγοι


ανωτέρας βίας που προκαλούνται από φυσικά φαινόμενα.

ε) Να μη μεταβιβάζουν για οποιονδήποτε λόγο πάγια περιουσιακά στοιχεία που έχουν


ενισχυθεί, εκτός εάν αυτά αντικατασταθούν εντός εξαμήνου από άλλα κυριότητας του
φορέα και ανάλογης αξίας, που ανταποκρίνονται στην εξυπηρέτηση της παραγωγικής
λειτουργίας της επιχείρησης, με υποχρέωση γνωστοποίησης της αντικατάστασης
εντός τριών (3) μηνών στην αρμόδια υπηρεσία.

Αιτήματα αντικατάστασης παγίων για κάθε ενισχυόμενη επένδυση δεν μπορούν να


εγκριθούν πάνω από δύο φορές.

Β. Οι επιχειρήσεις που αναφέρονται στην περίπτωση Α' για το ίδιο χρονικό διάστημα
δεν επιτρέπεται χωρίς έγκριση του αρμόδιου για την έκδοση της απόφασης υπαγωγής
οργάνου:

β) Να εκμισθώσουν μέρος ή το σύνολο της ενισχυθείσας επένδυσης. Η έγκριση


δίδεται με τον όρο της συνέχισης της λειτουργίας της επιχείρησης στο ίδιο
παραγωγικό αντικείμενο και η ευθύνη για την τήρηση των όρων υπαγωγής παραμένει
στον εκμισθωτή.

Γ. Επιχειρήσεις των οποίων έχει ενισχυθεί η δημιουργούμενη απασχόληση οφείλουν


να διατηρούν τον αριθμό των νέων θέσεων για τις οποίες επιχορηγούνται για
τουλάχιστον πέντε (5) έτη μετά την δημιουργία τους.

2. Α. Εάν ενισχυθείσα επιχείρηση παραβεί τις υποχρεώσεις υπαγωγής πριν από την
ολοκλήρωση και έναρξη της παραγωγικής λειτουργίας:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 145
α) Ανακαλείται η απόφαση υπαγωγής και επιστρέφεται η ενίσχυση στην περίπτωση δ'
της παραγράφου 1 Α.

β) Δύναται να ανακληθεί η απόφαση υπαγωγής και να επιστραφεί η ενίσχυση ή να


παρακρατηθεί ή επιστραφεί μέρος αυτής, στις περιπτώσεις α', γ' της παραγράφου 1Α
και α', β' της παραγράφου 1 Β.

Β. Εάν ενισχυθείσα επιχείρηση παραβεί τις υποχρεώσεις υπαγωγής μετά τη


δημοσίευση της απόφασης ολοκλήρωσης και έναρξης της παραγωγικής λειτουργίας
της επένδυσης και εντός του οριζόμενου στην παρ. 1Α χρονικού περιορισμού ,
επιστρέφεται το σύνολο ή μέρος της ενίσχυσης.

Γ. Εάν ενισχυθείσα επιχείρηση παραβεί τις υποχρεώσεις που ορίζονται στην


περίπτωση 1Αβ, επιστρέφεται η αναλογούσα στο συγκεκριμένο εξοπλισμό
καταβληθείσα ενίσχυση στο σύνολο της. Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση λύσης με
οποιονδήποτε τρόπο της σύμβασης και επιστροφής του εξοπλισμού στην εταιρία
χρηματοδοτικής μίσθωσης.

Δ. Εάν διαπιστωθεί μείωση του αριθμού των δημιουργούμενων θέσεων


απασχόλησης, που προσδιόρισαν την επιδότηση του κόστους της δημιουργούμενης
απασχόλησης, επιστρέφεται το μέρος της ενίσχυσης, που αναλογεί στην θέση
εργασίας που καταργήθηκε.

Κάθε αλλαγή της εταιρικής σύνθεσης του φορέα της επένδυσης οφείλει να
γνωστοποιείται στην αρμόδια υπηρεσία.
Εάν διαπιστωθεί κατά την ολοκλήρωση της επένδυσης ότι λόγω αλλαγής της εταιρικής
σύνθεσης ο φορέας του επενδυτικού σχεδίου έπαυσε να είναι μεσαία ή μικρή
επιχείρηση, αναιρείται από την ενίσχυση το αντίστοιχο ποσοστό που όριζε η απόφαση
υπαγωγής λόγω αυτής της ιδιότητας.

Ε. Στην απόφαση υπαγωγής στις ενισχύσεις του παρόντος καθορίζονται οι όροι και οι
προϋποθέσεις κάλυψης της ίδιας συμμετοχής, καθώς και οι όροι που κρίνονται
αναγκαίοι για την εξασφάλιση της υλοποίησης της επένδυσης και του δημοσίου
συμφέροντος. Σε περίπτωση διαπίστωσης ότι έχουν υποβληθεί στην υπηρεσία ψευδή
ή παραπλανητικά στοιχεία ή ότι έχουν αποσιωπηθεί τέτοια στοιχεία, η γνώση των
οποίων θα οδηγούσε στον αποκλεισμό της υπαγωγής της επένδυσης ή του
προγράμματος ή του επιχειρηματικού σχεδίου στις διατάξεις του παρόντος ή θα
οδηγούσε στο να υπαχθεί με όρους διαφορετικούς ή σε μη πιστοποίηση της
ολοκλήρωσης, η απόφαση υπαγωγής:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 146
α) εάν δεν έχει ολοκληρωθεί η επένδυση, αυτή ανακαλείται και καταπίπτει η εγγυητική
επιστολή εάν έχει δοθεί τμήμα της επιχορήγησης κατά την περίπτωση (iii) της
παραγράφου 1α του άρθρου 8,
β) εάν έχει ολοκληρωθεί η επένδυση, επιστρέφεται το σύνολο της χορηγηθείσας
ενίσχυσης.

Οι ανωτέρω συνέπειες επέρχονται εφόσον η διαπίστωση γίνει εντός δεκαετίας από


την ημερομηνία δημοσίευσης της περίληψης της απόφασης ολοκλήρωσης και έναρξης
παραγωγικής λειτουργίας και από όργανα που είναι κατά Νόμο αρμόδια για τον
έλεγχο των κατά περίπτωση στοιχείων

3. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών καθορίζεται η διαδικασία,


ο τρόπος επέλευσης των συνεπειών σε περίπτωση μη τήρησης των ανωτέρω
υποχρεώσεων και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια. Για την επιβολή ολικής ή μερικής
επιστροφής η οποία μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ 0,5% έως 30%, της ενίσχυσης που
έχει εγκριθεί, εκτιμώνται οι ειδικότερες περιστάσεις κάθε υπόθεσης και λαμβάνονται
υπόψη κατά περίπτωση, κριτήρια όπως, ο χρόνος αθέτησης της υποχρέωσης, το
ύψος του ποσοστού συμμετοχής στην εταιρική σύνθεση της εταιρείας, το μέγεθος της
ενισχυθείσας επένδυσης που εκμισθώθηκε, το ύψος της αξίας των πάγιων
περιουσιακών στοιχείων που έχουν ενισχυθεί και μεταβιβάστηκαν καθώς και ο βαθμός
αναίρεσης της υλοποίησης και λειτουργίας της επένδυσης κατά τους όρους της
υπαγωγής.

4. Η επιστροφή των ενισχύσεων που δίδονται με βάση το νόμο αυτόν γίνεται με τη


διαδικασία είσπραξης δημοσίων εσόδων, τα δε επιστρεφόμενα ποσά προσαυξάνονται
κατά το ποσό των Νόμιμων τόκων από την εκάστοτε καταβολή τους. Οι σχετικές
αποδείξεις καταβολής των ενισχύσεων από το Δημόσιο αποτελούν τίτλο για τη
βεβαίωση του χρέους από την αρμόδια Δ.Ο.Υ.

5. Απώλεια της φορολογικής απαλλαγής και καταβολή των οφειλόμενων φόρων.

Α. Το αφορολόγητο αποθεματικό της απαλλαγής που σχηματίστηκε σύμφωνα με τις


διατάξεις του παρόντος προστίθεται στα κέρδη της επιχείρησης και φορολογείται στη
διαχειριστική χρήση κατά την οποία:

(α) Πωλήθηκαν ή έπαψαν για οποιoνδήποτε λόγο να χρησιμοποιούνται τα πάγια


περιουσιακά στοιχεία πριν περάσουν πέντε (5) χρόνια από τότε που αγοράστηκαν ή
έπαψαν να χρησιμοποιούνται τα μηχανήματα των οποίων η χρήση είχε αποκτηθεί με
χρηματοδοτική μίσθωση και ακυρώθηκε η σύμβαση, για το ποσό που το αφορολόγητο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 147
αποθεματικό αντιστοιχεί στην αξία των πάγιων αυτών στοιχείων. Η διάταξη αυτή δεν
εφαρμόζεται, αν η επιχείρηση αντικαταστήσει τα πάγια αυτά στοιχεία, μέσα σε έξι (6)
μήνες από τη λήξη της διαχειριστικής περιόδου που έγινε η πώληση ή η διακοπή της
χρηματοδοτικής μίσθωσης τους, με νέα πάγια στοιχεία ίσης τουλάχιστον αξίας, τα
οποία συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις της ενισχυόμενης δαπάνης της επένδυσης ή
της χρηματοδοτικής μίσθωσης που ορίζει το παρόν.

(β) Θα γίνει διανομή ή ανάληψη του αντίστοιχου ποσού του αφορολόγητου


αποθεματικού και για το ποσό που θα διανεμηθεί ή θα αναληφθεί.

(γ) Διαλύεται η ατομική επιχείρηση ή η εταιρία λόγω θανάτου του επιχειρηματία ή


μέλους της εταιρίας.

Β. Επίσης το αφορολόγητο αποθεματικό που σχηματίστηκε φορολογείται:

(α) Σε περίπτωση αποχώρησης εταίρου, στο όνομά του, στο χρόνο αποχώρησης του
και για το ποσό που αναλογεί σε αυτόν, με βάση το ποσοστό συμμετοχής του στην
εταιρία.

(β) Σε περίπτωση μεταβίβασης εταιρικής μερίδας, στο όνομα του μεταβιβάζοντος, στο
χρόνο της μεταβίβασης και για το ποσό που αναλογεί σε αυτόν, με βάση το ποσοστό
συμμετοχής του στην εταιρία.

(γ) Σε περίπτωση ανάληψης του αποθεματικού από εταίρο ή τους κληρονόμους του,
στο όνομα του αναλαμβάνοντος, στο χρόνο της ανάληψης και για το ποσό που
αναλαμβάνεται από αυτόν.

(δ) Σε περίπτωση θανάτου ενός εταίρου και εφόσον η εταιρία συνεχίζεται νόμιμα μόνο
μεταξύ των λοιπών εταίρων, στο όνομα του κληρονόμου και για το ποσό που αναλογεί
σε αυτόν, με βάση το ποσοστό συμμετοχής του θανόντος στην εταιρία.

(ε) Σε περίπτωση που η επιχείρηση μετά τη λήξη της χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν
αποκτά την κυριότητα του εξοπλισμού.

Γ. Σε περίπτωση μη ολοκλήρωσης της επένδυσης ή και μη απόκτησης της χρήσης του


εξοπλισμού με χρηματοδοτική μίσθωση εντός της πενταετούς προθεσμίας που
ορίζεται από την παρ. 8 του άρθρου 5, η επιχείρηση υποχρεούται στην υποβολή
συμπληρωματικών δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος για κάθε οικονομικό έτος και

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 148
για το μέρος των κερδών που απηλλάγησαν της φορολογίας λόγω σχηματισμού του
αφορολόγητου αποθεματικού.

Οι πιο πάνω δηλώσεις θεωρούνται εκπρόθεσμες και οι υπόχρεοι που υποβάλλουν


αυτές ή δεν υποβάλλουν ή υποβάλλουν ανακριβείς υπόκεινται στις κυρώσεις του Ν.
2523/1997 (ΦΕΚ 179 Α').
Το συνολικό ποσό φόρου εισοδήματος και πρόσθετου φόρου, που οφείλεται με βάση
τη δήλωση της παραγράφου αυτής, καταβάλλεται σε πέντε (5) ίσες μηνιαίες δόσεις,
από τις οποίες η μεν πρώτη με την υποβολή της δήλωσης, οι δε υπόλοιπες τέσσερις
την τελευταία εργάσιμη ημέρα των τεσσάρων επόμενων από την υποβολή της
δήλωσης μηνών.

Άρθρο 11 - Επιτροπή απλοποίησης διαδικασιών Ιδιωτικών Επενδύσεων

Wed, 03/28/2007 - 11:06 — admin

1. Συνιστάται στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών Ειδική Επιτροπή για την
καταγραφή διαδικασιών και αρμοδιοτήτων, υπηρεσιών και φορέων, σχετικών με κάθε
μορφής επενδυτικές και αναπτυξιακές πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα, με σκοπό
την απλοποίηση των διαδικασιών αυτών, καθώς και την υπαγωγή τους σε ενιαίο
φορέα διαχείρισης και ελέγχου.

2. Η Επιτροπή οφείλει να τελειώσει το έργο της μέσα στην προθεσμία που θα ορίζει η
απόφαση για τη συγκρότησή της, η οποία και δεν μπορεί να παραταθεί πέραν του
έτους 2005

Άρθρο 12 - Μεταβατικές και τελικές διατάξεις

Wed, 03/28/2007 - 11:25 — admin

Μεταβατικές και τελικές διατάξεις

 01. Δημοσίευση του παρόντος νόμου


 02. Διατήρηση ισχύος κανονιστικών αποφάσεων
 03. Κατάργηση άρθρων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 149

 04. Περί του Ν.2601/1998


 05. Τροποποίηση του Ν. 2601/1998
 06. Έλεγχος των επενδύσεων
 07. Παρακολούθηση και έλεγχος της επένδυσης
 08. Αιτήσεις που αφορούν τα γεωργικά προϊόντα
 09. Σχέδια διάσωσης και αναδιάρθρωσης
 10. Ε.Σ.Ο.Α.Β.

 11. Τροποίηση Ν.1892/1990

Οδηγία 94/22/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής
Μαΐου 1994 για τους όρους χορήγησης και χρήσης των αδειών αναζήτησης,
εξερεύνησης και παραγωγής υδρογονανθράκων

Κείμενο:

ΟΔΗΓΙΑ 94/22/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ


της 30ής Μαΐου 1994 για τους όρους χορήγησης και χρήσης των αδειών
αναζήτησης, εξερεύνησης και παραγωγής υδρογονανθράκων -πετρελαίων

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ


ΕΝΩΣΗΣ,
Έχοντας υπόψη:
τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, και ιδίως το άρθρο 57
παράγραφος 2 πρώτη και τρίτη πρόταση, το άρθρο 66 και το άρθρο 100Α, την
πρόταση της Επιτροπής (1), τη γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (2),
Αποφασίζοντας σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 189Β της συνθήκης (3),
Εκτιμώντας:
ότι η εσωτερική αγορά αποτελεί ένα χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα μέσα στον οποίο
εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών , των
προσώπων και των κεφαλαίων 7 ότι πρέπει να θεσπιστούν τα αναγκαία μέτρα για τη
λειτουργία της 7
ότι, στο ψήφισμά του της 16ης Σεπτεμβρίου 1986 (4), το Συμβούλιο όρισε ως στόχο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 150
της ενεργειακής πολιτικής της Κοινότητας και των κρατών μελών την καλύτερη
ολοκλήρωση, χωρίς εμπόδια στις συναλλαγές, της εσωτερικής αγοράς της ενεργείας,
προκειμένου να βελτιωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού, να μειωθεί το κόστος και να
ενισχυθεί η οικονομική ανταγωνιστικότητα 7
ότι η Κοινότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές για τον
εφοδιασμό της σε υδρογονάνθρακες 7 ότι είναι ως εκ τούτου σκόπιμο να
ενθαρρυνθεί η καλύτερη δυνατή αναζήτηση, εξερεύνηση και παραγωγή των
πόρων που βρίσκονται στην Κοινότητα 7
ότι τα κράτη μέλη ασκούν κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα επί των πηγών
υδρογονανθράκων στην επικράτειά τους 7 ότι η Κοινότητα έχει υπογράψει τη
σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θαλάσσης 7 ότι είναι σκόπιμο να
εξασφαλιστεί η άνευ διακρίσεων πρόσβαση στις δραστηριότητες αναζήτησης,
εξερεύνησης και παραγωγής υδρογονανθράκων καθώς και την άσκησή τους, υπό
όρους που ευνοούν την αύξηση της ανταγωνιστικότητας στον τομέα αυτόν, και ως εκ
τούτου να προαχθεί η καλύτερη αναζήτηση, εξερεύνηση και παραγωγή των πόρων
των κρατών μελών και να ενισχυθεί η ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενεργείας
7 ότι προς το σκοπό αυτό πρέπει να θεσπιστούν κοινοί κανόνες που να εξασφαλίζουν
ότι οι διαδικασίες χορήγησης των αδειών αναζήτησης, εξερεύνησης και παραγωγής
υδρογονανθράκων είναι ανοικτές για όλους τους φορείς που διαθέτουν τις αναγκαίες
δυνατότητες 7 ότι η χορήγηση των αδειών αυτών πρέπει να βασίζεται σε
αντικειμενικά και δημοσιευμένα κριτήρια και ότι οι όροι υπό τους οποίους
χορηγούνται πρέπει να είναι γνωστοί εκ των προτέρων σε όλους τους φορείς
που συμμετέχουν στη διαδικασία 7 ότι τα κράτη μέλη πρέπει να διατηρήσουν
τη δυνατότητα της υποβολής της πρόσβασης και της άσκησης των
δραστηριοτήτων αυτών σε περιορισμούς που δικαιολογούνται από λόγους
δημοσίου συμφέροντος και στην καταβολή σχετικής εισφοράς σε χρήμα ή σε
υδρογονάνθρακες, οι λεπτομέρειες της οποίας θα πρέπει να καθοριστούν κατά
τρόπο που να μην παρεμβαίνει στη διαχείριση των φορέων 7 ότι η δυνατότητα αυτή
πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τρόπο που να μην εισάγει διακρίσεις 7 ότι, εξαιρέσει
των υποχρεώσεων που αφορούν τη χρησιμοποίηση της δυνατότητας αυτής, δεν είναι
σκόπιμο να επιβληθούν στους φορείς όροι και υποχρεώσεις που δεν αιτιολογούνται
από την ανάγκη ορθής άσκησης των εν λόγω δραστηριοτήτων 7 ότι ο έλεγχος στις
δραστηριότητες των φορέων πρέπει να περιορίζεται στα αναγκαία για την τήρηση των
εν λόγω υποχρεώσεων και όρων 7
ότι η έκταση των περιοχών που καλύπτει μια άδεια και η διάρκειά της πρέπει να
περιορίζεται κατά τρόπο ώστε να μην παραχωρείται σε ένα μόνον φορέα αποκλειστικό
δικαίωμα επί περιοχών όπου η αναζήτηση, εξερεύνηση και η αξιοποίηση μπορεί να
εξασφαλιστεί αποτελεσματικότερα από περισσότερους φορείς 7

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 151
ότι οι φορείς των κρατών μελών πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να τυγχάνουν, στις
τρίτες χώρες, μεταχείρισης ανάλογης με αυτή που τυγχάνουν στην Κοινότητα οι
φορείς των ενδιαφερομένων τρίτων χωρών, δυνάμει της παρούσας οδηγίας 7 ότι είναι
αναγκαίο να προβλεφθεί η διαδικασία που θα αποβλέπει στην επίτευξη του εν λόγω
στόχου 7
ότι η παρούσα οδηγία πρέπει να εφαρμόζεται στις άδειες που χορηγούνται μετά την
ημερομηνία κατά την οποία τα κράτη μέλη πρέπει να θέσουν σε ισχύ τις νομοθετικές,
κανονιστικές και δοικητικές διατάξεις που απαιτούνται για να συμμορφωθούν με την
παρούσα οδηγία 7
ότι η οδηγία 90/531/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 17ης Σεπτεμβρίου 1990 σχετικά με τις
διαδικασίες σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των
μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών (1) και η οδηγία 93/38/ΕΟΚ της 14ης Ιουλίου
1993 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του
ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών (2) εφαρμόζονται
στους φορείς του τομέα της ενέργειας όσον αφορά στις συμβάσεις προμηθειών, έργου
και υπηρεσιών τους 7 ότι η εφαρμογή του εναλλακτικού καθεστώτος που προβλέπει
το άρθρο 3 της οδηγίας 90/531/ΕΟΚ υπόκειται ιδίως στον όρο να χορηγούνται οι
άδειες στο κράτος μέλος που ζητά την εφαρμογή του καθεστώτος αυτού, κατά τρόπο
διαφανή και μη εισάγοντα διακρίσεις 7 ότι ένα κράτος μέλος πληροί τον όρο αυτό εάν
και για όσο διάστημα ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις που απορρέουν από την
παρούσα οδηγία 7 ότι πρέπει επομένως να τροποποιηθεί η οδηγία 90/531/ΕΟΚ 7
ότι το άρθρο 36 της οδηγίας 90/531/ΕΟΚ προβλέπει επανεξέταση, πριν από τη λήξη
τετραετίας, του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας αυτής, υπό το πρίσμα των εξελίξεων,
ιδίως όσον αφορά την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά το άνοιγμα της αγοράς
και το επίπεδο του ανταγωνισμού 7 ότι αυτή η επανεξέταση του πεδίου εφαρμογής
περιλαμβάνει την εξερεύνηση και την εξόρυξη υδρογονανθράκων 7
ότι η Δανία ευρίσκεται σε ιδιάζουσα κατάσταση, λόγω του γεγονότος ότι είναι
υποχρεωμένη να αρχίσει διαπραγματεύσεις για την ενδεχόμενη συνέχιση των
δραστηριοτήτων μετά την εκπνοή της εκχώρησης, η οποία εκδόθηκε στις 8 Ιουλίου
1962 και η οποία αφορά τις περιοχές που θα εγκαταλειφθούν στις 8 Ιουλίου 2012 7
ότι, κατά συνέπεια, θα χορηγηθεί παρέκκλιση στη Δανία για τις περιοχές αυτές,
ΕΞΕΔΩΣΑΝ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΟΔΗΓΙΑ:
Aρθρο 1
Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, νοούνται ως:
1. «αρμόδιες αρχές»: οι δημόσιες αρχές, όπως ορίζονται στην παράγραφο 1 του
άρθρου 1 της οδηγίας 90/531/ΕΚ, οι οποίες είναι αρμόδιες για τη χορήγηση αδείας
ή/και για τον έλεγχο της χρησιμοποίησής της 7
2. «φορέας»: κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ομάδα προσώπων που ζητεί,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 152
ενδέχεται να ζητήσει ή κατέχει άδεια 7
3. «άδεια»: κάθε νομοθετική, κανονιστική, διοικητική ή συμβατική διάταξη ή
πράξη με την οποία οι αρμόδιες αρχές κράτους μέλους εξουσιοδοτούν ένα
φορέα να ασκεί, για λογαριασμό του και αναλαμβάνοντας το σχετικό κίνδυνο, το
αποκλειστικό δικαίωμα αναζήτησης, εξερεύνησης ή παραγωγής υδρογονανθράκων σε
μια γεωγραφική περιοχή. Μπορεί να χορηγείται άδεια για μία ή περισσότερες από τις
δραστηριότητες αυτές ταυτόχρονα 7
4. «δημόσιος φορέας»: η «δημόσια επιχείρηση» όπως ορίζεται στο άρθρο 1
παράγραφος 2 της οδηγίας 90/531/ΕΚ.
Aρθρο 2
1. Τα κράτη μέλη διατηρούν το δικαίωμα να ορίζουν, εντός των ορίων του
εδάφους τους, τις περιοχές που διατίθενται για άσκηση δραστηριοτήτων
αναζήτησης, εξερεύνησης και παραγωγής υδρογονανθράκων.
2. Εφόσον μια περιοχή διατίθεται για την άσκηση των δραστηριοτήτων που
προβλέπονται στην παράγραφο 1, τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν χωρίς διακρίσεις
την πρόσβαση των φορέων και την άσκηση των δραστηριοτήτων αυτών.
Ωστόσο, για λόγους εθνικής ασφάλειας, τα κράτη μέλη δύνανται να αρνούνται
την πρόσβαση στις δραστηριότητες αυτές καθώς και την άσκησή τους σε φορέα
που ελέγχεται ουσιαστικά από τρίτη χώρα ή από υπηκόους τρίτης χώρας.
Aρθρο 3
1. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε οι άδειες να χορηγούνται
σύμφωνα με διαδικασία κατά την οποία όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς μπορούν να
υποβάλουν αίτηση σύμφωνα με τις παραγράφους 2 ή 3.
2. Η διαδικασία αυτή κινείται:
α) είτε με πρωτοβουλία των αρμόδιων αρχών, μέσω προσκλήσεως προς υποβολή
προσφορών που δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών
Κοινοτήτων τουλάχιστον 90 ημέρες πριν από τη λήξη της προθεσμίας υποβολής των
αιτήσεων 7
β) είτε μέσω δημοσίευσης προσκλήσεως προς υποβολή προσφορών που
δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων μετά
από υποβολή αιτήσεως από φορέα με την επιφύλαξη του άρθρου 2
παράγραφος 1. Οι τυχόν άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς διαθέτουν προθεσμία
τουλάχιστον 90 ημερών μετά τη δημοσίευση για να υποβάλουν επίσης αίτηση.
Η προκήρυξη καθορίζει τον τύπο αδείας και όλες τις γεωγραφικές περιοχές που
αποτελούν ή που δύνανται να αποτελέσουν εν όλω ή εν μέρει το αντικείμενο της
αίτησης, καθώς και την προβλεπόμενη ημερομηνία ή προθεσμία χορηγήσεως της
αδείας.
Όταν δίνεται προτίμηση σε αιτήσεις φορέων που είναι απλά φυσικά ή νομικά

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 153
πρόσωπα, το γεγονός αυτό πρέπει να διευκρινίζεται στην προκήρυξη.
3. Τα κράτη μέλη δύνανται να χορηγούν άδειες χωρίς να κινήσουν τη διαδικασία της
παραγράφου 2 όταν η περιοχή για την οποία ζητείται η άδεια:
α) είναι διαθέσιμη σε μόνιμη βάση, ή
β) έχει αποτελέσει αντικείμενο προηγούμενης διαδικασίας σύμφωνα με την
παράγραφο 2, η οποία όμως δεν κατέληξε στη χορήγηση αδείας ή
γ) έχει εγκαταλειφθεί από κάποιο φορέα και δεν εμπίπτει αυτομάτως στο στοιχείο α).
Τα κράτη μέλη τα οποία επιθυμούν να εφαρμόσουν την παρούσα παράγραφο
πρέπει, εντός τριών μηνών από την έκδοση της παρούσας οδηγίας ή, στην
περίπτωση κρατών μελών που δεν έχουν ακόμη κινήσει τις διαδικασίες αυτές, να
φροντίσουν, χωρίς καθυστέρηση, ώστε να δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα των
Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ανακοίνωση όπου να αναφέρονται ποιες περιοχές της
επικράτειάς τους είναι διαθέσιμες δυνάμει της παραγράφου αυτής και που μπορούν
να ληφθούν οι σχετικές λεπτομερείς πληροφορίες. Για κάθε σημαντική μεταβολή των
πληροφορίων αυτών πρέπει να δημοσιεύεται συμπληρωματική ανακοίνωση. Ωστόσο,
δεν θα εξετάζονται οι αιτήσεις αδείας δυνάμει της παραγράφου αυτής, εάν δεν έχει
προηγουμένως δημοσιευθεί σχετική ανακοίνωση κατά τα οριζόμενα στο παρόν
κείμενο.
4. Τα κράτη μέλη δύνανται να αποφασίζουν ότι δεν εφαρμόζουν τις διατάξεις της
παραγράφου 1 εάν και εφόσον κριτήρια γεωλογικού ή παραγωγικού χαρακτήρα
δικαιολογούν τη χορήγηση αδείας για μια περιοχή σε κάτοχο αδείας για γειτονική
περιοχή. Στην περίπτωση αυτή, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι
κάτοχοι αδείας για άλλες γειτονικές περιοχές είναι σε θέση να υποβάλουν σχετικές
αιτήσεις και έχουν τον απαραίτητο χρόνο για να το πραγματοποιήσουν.
5. Δεν θεωρείται ως χορήγηση αδείας κατά την έννοια της παραγράφου 1:
α) η χορήγηση αδείας που οφείλεται απλώς και μόνο σε μεταβολή της επωνυμίας ή
της ιδιοκτησίας του φορέα ο οποίος κατέχει ισχύουσα άδεια ή σε μεταβολή της
σύνθεσης του εν λόγω φορέα ή μεταβίβαση της αδείας 7
β) η χορήγηση αδείας σε φορέα ο οποίος κατέχει άλλη μορφή αδείας, εφόσον το
γεγονός ότι ο φορέας που κατέχει τέτοιου είδους άδεια συνεπάγεται το δικαίωμα
χορήγησης της προηγούμενης αδείας 7
γ) η απόφαση των αρμόδιων αρχών η οποία λαμβάνεται στα πλαίσια χορήγησης
αδείας (είτε η άδεια έχει χορηγηθεί πριν από την ημερομηνία που ορίζει το άρθρο 14
είτε όχι) και η οποία αφορά την έναρξη, διακοπή, παράταση ή παύση των
δραστηριοτήτων ή την παράταση της χορηγηθείσης αδείας.
6. Ανεξάρτητα από την κίνηση των διαδικασιών που αναφέρονται στην παράγραφο 2,
τα κράτη μέλη διατηρούν το δικαίωμα να αρνούνται τη χορήγηση αδειών, υπό την
προϋπόθεση ότι το δικαίωμα αυτό δεν εισάγει διακρίσεις μεταξύ των φορέων.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 154
Aρθρο 4
Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε:
α) όταν η οριοθέτηση των γεωγραφικών περιοχών δεν είναι απόρροια
προηγούμενης γεωμετρικής διαίρεσης του εδάφους, η επιφάνεια κάθε μιας από
τις περιοχές αυτές να προσδιορίζεται κατά τρόπον ώστε να μην υπερβαίνει ό,τι
δικαιολογείται για άσκηση των δραστηριοτήτων κατά τον καλύτερο δυνατό
τρόπο από τεχνική και οικονομική άποψη. Στην περίπτωση που οι άδειες
χορηγούνται σύμφωνα με τις διαδικασίες του άρθρου 3 παράγραφος 2, θεσπίζονται
αντικειμενικά κριτήρια προς τον σκοπό αυτόν και τίθενται στη διάθεση των φορέων
πριν από την υποβολή των αιτήσεων 7
β) η διάρκεια της άδειας να μην υπερβαίνει το χρονικό διάστημα που είναι αναγκαίο
για την άσκηση των δραστηριοτήτων για τις οποίες χορηγείται η άδεια. Ωστόσο, οι
αρμόδιες αρχές μπορούν να παρατείνουν τη διάρκεια της άδειας όταν η
προβλεπόμενη διάρκεια δεν επαρκεί για την ολοκλήρωση των εν λόγω
δραστηριοτήτων, εφόσον αυτές έχουν διεξαχθεί σύμφωνα με την άδεια 7
γ) οι φορείς να μην διατηρούν αποκλειστικά δικαιώματα στη γεωγραφική περιοχή για
την οποία έχουν λάβει άδεια πέραν του διαστήματος που είναι αναγκαίο για την ορθή
εκτέλεση των εγκεκριμένων δραστηριοτήτων.
Aρθρο 5
Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε:
1. οι άδειας να χορηγούνται βάσει κριτηρίων που αφορούν, οπωσδήποτε μεν:
α) τις τεχνικές και οικονομικές δυνατότητες των φορέων και
β) τον τρόπο με τον οποίο προτίθενται να διεξαγάγουν την αναζήτηση, εξερεύνηση
ή/και αξιοποίηση των υδρογονανθράκων της εν λόγω γεωγραφικής περιοχής,
κατά περίπτωση δε:
γ) όταν η άδεια προσφέρεται προς πώληση, την τιμή που ο φορέας είναι διατεθειμένος
να καταβάλει για να αποκτήσει την άδεια 7
δ) όταν, σύμφωνα με τα κριτήρια των στοιχείων α), β) και, κατά περίπτωση, γ), δύο ή
περισσότερες αιτήσεις κρίνονται ισάξιες, άλλα σχετικά κριτήρια με τα οποία να μην
εισάγονται διακρίσεις, ώστε να γίνει η τελική επιλογή μεταξύ αυτών των αιτήσεων.
Κατά την αξιολόγηση των αιτήσεων, οι αρμόδιες αρχές μπορούν επίσης να
λαμβάνουν υπόψη τυχόν έλλειψη αποτελεσματικότητας και ευθύνης την οποία τυχόν
επέδειξε ο φορέας στα πλαίσια προηγούμενης άδειας.
Στην περίπτωση κατά την οποία οι αρμόδιες αρχές καθορίζουν τη σύνθεση του φορέα
στον οποίο μπορούν να χορηγήσουν άδεια, προβαίνουν στον καθορισμό με βάση
κριτήρια αντικειμενικά και μη εισάγονται διακρίσεις.
Στην περίπτωση κατά την οποία οι αρμόδιες αρχές καθορίζουν τον ασκούντα την
εκμετάλλευση ενός φορέα στον οποίο μπορούν να χορηγήσουν άδεια, προβαίνουν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 155
στον καθορισμό με βάση κριτήρια αντικειμενικά και μη εισάγοντα διακρίσεις.
Τα κριτήρια καταρτίζονται και δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα των
Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων πριν από την έναρξη της περιόδου υποβολής των αιτήσεων.
Τα κράτη μέλη που έχουν ήδη δημοσιεύσει τα κριτήρια στην Επίσημη Εφημερίδα
τους, μπορούν να περιορίζουν τη δημοσίευση που γίνεται στην Επίσημη Εφημερίδα
των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σε μνεία της δημοσίευσης στη δική τους Επίσημη
Εφημερίδα. Ωστόσο, οποιαδήποτε μεταβολή ως προς τα κριτήρια δημοσιεύεται καθ'
ολοκληρία στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
2. Οι προϋποθέσεις και οι απαιτήσεις που αφορούν την άσκηση ή την παύση της
δραστηριότητας οι οποίες εφαρμόζονται σε κάθε τύπο αδείας δυνάμει νομοθετικών,
κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων που ισχύουν την ημερομηνία υποβολής των
αιτήσεων, είτε προβλέπονται από την άδεια, είτε η εκ των προτέρων αποδοχή τους
αποτελεί προϋπόθεση χορηγησής της, θεσπίζονται και τίθενται πάντοτε στη διάθεση
των ενδιαφερόμενων φορέων. Στην περίπτωση που προβλέπεται στο άρθρο 3
παράγραφος 2 στοιχείο α), οι πληροφοριές αυτές μπορούν να τίθενται στη διάθεση
των ενδιαφερομένων μόνον από την ημερομηνία από την οποία μπορούν να
υποβάλλονται οι αιτήσεις για τη χορήγηση αδειών.
3. Κάθε μεταβολή των προϋποθέσεων και των απαιτήσεων που επήλθε κατά τη
διάρκεια της διαδικασίας κοινοποιείται σε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς.
4. Τα κριτήρια, οι προϋποθέσεις και οι απαιτήσεις που αναφέρει το παρόν άρθρο
εφαρμόζονται κατά τρόπο που να μην εισάγει διακρίσεις.
5. Ο φορέας του οποίου δεν εγκρίθηκε η αίτηση αδείας πληροφορείται, εφόσον το
επιθυμεί, τους λόγους που οδήγησαν στην απόφαση αυτή.
Aρθρο 6
1. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι προϋποθέσεις και οι απαιτήσεις που αναφέρει το
άρθρο 5 παράγραφος 2, καθώς και οι λεπτομερείς υποχρεώσεις που συνεπάγεται η
χρήση μιας συγκεκριμένης αδείας να δικαιολογούνται αποκλειστικά από την ανάγκη
να εξασφαλιστεί η ορθή άσκηση των δραστηριοτήτων στη γεωγραφική περιοχή για την
οποία ζητείται άδεια, από την εφαρμογή της παραγράφου 2 ή από την καταβολή
εισφοράς σε χρήμα ή σε υδρογονάνθρακες.
2. Τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλουν προϋποθέσεις και απαιτήσεις για την
άσκηση των δραστηριοτήτων που αναφέρονται στο άρθρο 2 παράγραφος 1, εφόσον
αυτό απαιτείται για λόγους εθνικής ασφάλειας, δημόσιας ασφάλειας, δημόσιας υγείας,
ασφάλειας των μεταφορών, προστασίας του περιβάλλοντος, προστασίας των
βιολογικών πόρων και εθνικών θησαυρών που έχουν καλλιτεχνική, ιστορική ή
αρχαιολογική αξία, ασφάλειας των εγκαταστάσεων και των εργαζομένων,
προγραμματισμένης διαχείρισης των πόρων σε υδρογονάνθρακες (όπως π.χ. ο
ρυθμός εξάντλησης των υδρογονανθράκων ή η βέλτιστη ανασύστασή τους) ή

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 156
εξασφάλισης φορολογικών εσόδων.
3. Οι κανόνες καταβολής των εισφορών που αναφέρονται στην παράγραφο 1 καθώς
και κάθε απαίτηση κρατικής συμμετοχής, καθορίζονται από τα κράτη μέλη κατά
τρόπον ώστε να εξασφαλίζεται ότι διατηρείται η ανεξαρτησία διαχείρισης των φορέων.
Ωστόσο, όταν η χορήγηση αδειών εξαρτάται από την κρατική συμμετοχή στις
δραστηριότητες και όταν έχει συσταθεί νομικό πρόσωπο μόνο για το σκοπό της
διαχείρισης των συμμετοχών αυτών ή όταν το ίδιο το κράτος διαχειρίζεται τη
συμμετοχή, το νομικό πρόσωπο ή το κράτος δεν μπορούν να εμποδιστούν να
αναλάβουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που συνδέονται με την εν λόγω
συμμετοχή, ισοδύναμα προς τη σημασία της συμμετοχής, υπό τον όρο ότι το νομικό
πρόσωπο ή το κράτος δε θα διαθέτουν οποιαδήποτε πληροφοριά ούτε θα ασκήσουν
δικαιώματα ψήφου επί αποφάσεων σχετικών με πηγές προμηθειών των φορέων, ότι
το νομικό πρόσωπο ή το κράτος σε συνδυασμό με οποιοδήποτε δημόσιο(υς)
φορέα(είς), δεν θα ασκήσει το δικαίωμα ψήφου της πλειοψηφίας και ότι οποιαδήποτε
ψήφος του κράτους ή του νομικού προσώπου θα βασίζεται αποκλειστικά σε αρχές
διαφανείς, αντικειμενικές και μη εισάγουσες διακρίσεις, και δεν θα εμποδίζει οι
σχετικές με τη διοίκηση αποφάσεις του φορέα να βασίζονται σε συνήθεις εμπορικές
αρχές.
Ωστόσο, το ανωτέρω εδάφιο δεν εμποδίζει το νομικό πρόσωπο ή το κράτος να
αντιταχθούν σε απόφαση των κατόχων αδείας όταν η απόφαση αυτή δεν τηρεί τους
όρους και τις απαιτήσεις που προβλέπει η άδεια όσον αφορά την εξάντληση
αποθεμάτων και την προστασία των οικονομικών συμφερόντων του κράτους.
Η δυνατότητα αντίθεσης σε μια απόφαση, πρέπει να ασκείται χωρίς διακρίσεις, ιδίως
όσον αφορά τις αποφάσεις για επενδύσεις και τις πηγές εφοδιασμού των φορέων.
Στις περιπτώσεις που η διαχείριση της κρατικής συμμετοχής στις δραστηριότητες
γίνεται από νομικό πρόσωπο το οποίο κατέχει επίσης τις σχετικές άδειες, το οικείο
κράτος μέλος θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα τα οποία θα απαιτούν το νομικό
πρόσωπο να τηρεί χωριστούς λογαριασμούς για τον εμπορικό του ρόλο και για το
ρόλο του ως διαχειριστού της κρατικής συμμετοχής και τα οποία θα παρέχουν εχέγγυα
ότι δεν υφίσταται ροή πληροφοριών από το τμήμα του νομικού προσώπου που είναι
υπεύθυνο για τη διαχείριση της κρατικής συμμετοχής προς το τμήμα του νομικού
προσώπου το οποίο κατέχει ιδίω ονόματι τις άδειες. Ωστόσο, όταν το τμήμα του
νομικού προσώπου που είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση της κρατικής συμμετοχής
δεσμεύει το τμήμα εκείνο του νομικού προσώπου που κατέχει άδεια ως σύμβουλος, το
πρώτο ανωτέρω τμήμα δύναται να παράσχει κάθε πληροφορία αναγκαία για την
εκτέλεση των καθηκόντων του συμβούλου. Οι κάτοχοι όλων των αδειών τις οποίες
αφορούν οι πληροφοριές ενημερώνονται εκ των προτέρων για το ποιες πληροφοριές
θα δοθούν κατ'αυτόν τον τρόπο και λαμβάνουν επαρκή προθεσμία για να εγείρουν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 157
αντιρρήσεις.
4. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε η εποπτεία των φορέων στο πλαίσιο μιας αδείας να
περιορίζεται σε ό,τι είναι αναγκαίο για να εξασφαλίζεται η τήρηση των όρων,
απαιτήσεων και υποχρεώσεων που αναφέρει η παράγραφος 1. Ειδικότερα, τα κράτη
μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε κανένας φορέας να μην υποχρεώνεται, με
νομοθετική, κανονιστική ή διοκητική διάταξη ή οποιαδήποτε συμφωνία ή συνεννόηση,
να παρέχει πληροφορίες για τις υφιστάμενες ή προβλεπόμενες πηγές προμηθειών του
παρά μόνον εφόσον το ζητούν οι αρμόδιες αρχές και αποκλειστικά για τους σκοπούς
που αναφέρει το άρθρο 36 της συνθήκης.
Aρθρο 7
Με την επιφύλαξη των διατάξεων που αφορούν ή περιέχονται σε ατομικές άδειες και
των διατάξεων του άρθρου 4 παράγραφοι 5 και 6, οι νομικές, κανονιστικές και
διοικητικές διατάξεις με τις οποίες αναγνωρίζεται σε ένα μόνο φορέα το δικαίωμα
απόκτησης αδείας σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή στο έδαφος ενός
κράτους μέλους καταργούνται από τα συγκεκριμένα κράτη μέλη πριν από την 1η
Ιανουαρίου 1997.
Aρθρο 8
1. Τα κράτη μέλη, εφόσον λάβουν γνώση του θέματος, ενημερώνουν την Επιτροπή
για κάθε πρακτική ή νομική δυσκολία γενικής φύσεως την οποία συναντούν οι φορείς
τους και η οποία αφορά την πρόσβαση στις δραστηριότητες αναζήτησης, εξερεύνησης
και παραγωγής υδρογονανθράκων καθώς και την άσκηση των δραστηριοτήτων αυτών
σε τρίτες χώρες. Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή εξασφαλίζουν την τήρηση του
εμπορικού απορρήτου.
2. Η Επιτροπή υποβάλλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πριν
από τις 31 Δεκεμβρίου 1994, και στη συνέχεια ανά τακτά χρονικά διαστήματα, για την
κατάσταση των εν λόγω φορέων στις τρίτες χώρες καθώς και για την πρόοδο των
διαπραγματεύσεων που ενδεχομένως αναλαμβάνονται, κατ' εφαρμογή της
παραγράφου 3, με τις χώρες αυτές, ή στα πλαίσια διεθνών οργανισμών.
3. Όταν η Επιτροπή διαπιστώνει, είτε βάσει των εκθέσεων που αναφέρει η
παράγραφος 2, είτε βάσει άλλων πληροφοριών, ότι μια δεδομένη τρίτη χώρα δεν
επιφυλάσσει στους κοινοτικούς φορείς, όσον αφορά την πρόσβαση στις
δραστηριότητες που αναφέρει η παράγραφος 1 ή την άσκησή τους, μεταχείριση
ανάλογη εκείνης που επιφυλάσσει η Κοινότητα στους φορείς της εν λόγω τρίτης
χώρας, η Επιτροπή μπορεί να υποβάλει προτάσεις στο Συμβούλιο ζητώντας να της
δοθεί η πρέπουσα εντολή διαπραγματεύσεων ώστε να επιτύχει ανάλογες δυνατότητες
ανταγωνισμού για τους φορείς της Κοινότητας. Το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική
πλειοψηφία.
4. Στις περιστάσεις που αναφέρει η παράγραφος 3, η Επιτροπή μπορεί, ανά πάσα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 158
στιγμή, να προτείνει να επιτρέψει το Συμβούλιο σε ένα ή περισσότερα κράτη μέλη να
αρνηθούν τη χορήγηση αδείας σε φορέα που ουσιαστικά ελέγχεται από την ενεχόμενη
τρίτη χώρα ή/και από υπηκόους της εν λόγω τρίτης χώρας.
Η Επιτροπή μπορεί να υποβάλει παρόμοια πρόταση με δική της πρωτοβουλία ή
ύστερα από σχετικό αίτημα κράτους μέλους.
Το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία το ταχύτερο δυνατόν.
5. Τα μέτρα που λαμβάνονται κατ' εφαρμογή του παρόντος άρθρου δεν θίγουν τις
υποχρεώσεις που υπέχει η Κοινότητα από τις διεθνείς συμφωνίες οι οποίες διέπουν
την πρόσβαση στις δραστηριότητες αναζήτησης, εξερεύνησης και παραγωγής
υδρογοθράκων, καθώς και την άσκησή τους.
Aρθρο 9
Κάθε κράτος μέλος δημοσιεύει κατ' έτος και ανακοινώνει στην Επιτροπή έκθεση η
οποία περιλαμβάνει πληροφορίες για τις γεωγραφικές περιοχές στις οποίες έχει
επιτραπεί η αναζήτηση, η εξερεύνηση και η παραγωγή, για τις άδειες που έχουν
χορηγηθεί, για τους φορείς κατόχους των εν λόγω αδειών και για τη σύνθεσή τους,
καθώς και για τα αποθέματα που εκτιμάται ότι ευρίσκονται στο έδαφός του.
Η παρούσα διάταξη δεν συνεπάγεται υποχρέωση των κρατών μελών να δημοσιεύουν
απόρρητες πληροφορίες εμπορικού χαρακτήρα.
Aρθρο 10
Τα κράτη μέλη κοινοποιούν στην Επιτροπή τον κατάλογο των αρμόδιων αρχών το
αργότερο την 1η Μαΐου 1995 και της κοινοποιούν χωρίς καθυστέρηση κάθε
μεταγενέστερη μεταβολή. Η Επιτροπή δημοσιεύει στην Επίσημη Εφημερίδα των
Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων τον κατάλογο των αρμόδιων αρχών και τις τυχόν μεταβολές
του.
Aρθρο 11
Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται στις άδειες που χορηγούνται από την ημερομηνία
που αναφέρεται στο άρθρο 14.
Aρθρο 12
Στο άρθρο 3 της οδηγίας 90/531/ΕΟΚ, προστίθεται η ακόλουθη παράγραφος:
«5. Όσον αφορά τις δραστηριότητες εκμετάλλευσης γεωγραφικών περιοχών
για σκοπούς αναζήτησης ή άντλησης πετρελαίου ή φυσικού αερίου, οι
παράγραφοι 1 έως 4 εφαρμόζονται ως εξής από την ημερομηνία κατά την
οποία το οικείο κράτος μέλος συμμορφώθηκε προς τις διατάξεις της οδηγίας
94/22/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ης Μαΐου
για τους όρους χορήγησης και χρήσης των αδειών αναζήτησης, εξερεύνησης
και παραγωγής υδρογονανθράκων (*):
α) οι όροι που καθορίζονται από την παράγραφο 1 θεωρούνται ότι πληρούνται
από την ημερομηνία αυτή, με την επιφύλαξη της παραγράφου 3 7

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 159
β) από την ημερομηνία αυτή, το κράτος μέλος που αναφέρει η παράγραφος 4
οφείλει να ανακοινώνει μόνον τα μέτρα τα σχετικά με την τήρηση των όρων οι
οποίοι απαριθμούνται στις παραγράφους 2 και 3.
(*) ΕΕ αριθ. L 164 της 30. 6. 1994, σ. 3.»

Aρθρο 13
Οι διατάξεις των άρθρων 3 και 5 δεν θα εφαρμόζονται στις νέες άδειες που θα
χορηγήσει η Δανία πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2012, όσον αφορά περιοχές οι
οποίες απελευθερώνονται στις 8 Ιουλίου 2012 κατά τη λήξη των αδειών που
χορηγήθηκαν στις 8 Ιουλίου 1962. Οι νέες άδειες θα χορηγηθούν με βάση
κριτήρια αντικειμενικά και μη εισάγοντα διακρίσεις.
Κατά συνέπεια, το εν λόγω άρθρο δεν δημιουργεί προηγούμενο για τα κράτη μέλη.
Aρθρο 14
Τα κράτη μέλη θέτουν σε ισχύ τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις
που απαιτούνται για να συμμορφωθούν προς την παρούσα οδηγία μέχρι την 1η
Ιουλίου 1995. Ενημερώνουν αμέσως την Επιτροπή σχετικά.
Οι διατάξεις αυτές, όταν θεσπίζονται από τα κράτη μέλη, αναφέρονται στην παρούσα
οδηγία ή συνοδεύονται από την αναφορά αυτή κατά την επίσημη δημοσίευσή τους. Οι
λεπτομερείς διατάξεις για την αναφορά αυτή καθορίζονται από τα κράτη μέλη.
Aρθρο 15
Η παρούσα οδηγία αρχίζει να ισχύει την ημερομηνία της δημοσίευσής της στην
Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Aρθρο 16
Η παρούσα οδηγία απευθύνεται στα κράτη μέλη.
Βρυξέλλες, 30 Μαΐου 1994.
Για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Ο Πρόεδρος
E. KLEPSCH
Για το Συμβούλιο
Ο Πρόεδρος
Κ. ΣΗΜΙΤΗΣ

τρεις τρόποι που έχει το Κράτος για να αντλήσει ΕΣΟΔΑ

Ανάλυση των κατηγοριών σε υποκατηγορίες .

Για να μπορέσει ο Δημόσιος τομέας να επιτελέσει το έργο του όπως είδαμε στα
προηγούμενα μαθήματα χρειάζεται την μετάθεση ορισμένων παραγωγικών μέσων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 160
(συντελεστές παραγωγής = εργασία , κεφάλαιο , γη κ.λ.π) από τον ιδιωτικό τομέα
προς τον δημόσιο τομέα για "δημόσια χρήση" ( ...δημόσιοι υπάλληλοι , δημόσια κτίρια
κ.λ.π) .

Πως μπορεί να γίνει αυτή η μετάθεση των συντελεστών παραγωγής ? :

• α. Επιτάσσοντας το κράτος τους αναγκαίους και επιθυμητούς "συντελεστές


παραγωγής" στις ποσότητες που επιθυμεί . Όπως ακριβώς κάνει όταν θέλοντας να
επιφυλάξει την ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΜΥΝΑ προβαίνει στην αναγκαστική στράτευση πολιτών ή
όταν επιτάσσει μηχανήματα για να εκχιονίσει κάποιο δρόμο . Μία όμως τέτοια μέθοδο
για την παραγωγή όλων των δημοσίων αγαθών λογικό είναι να επιφέρει την έντονη
αντίδραση των πολιτών και της κοινωνίας . Αρα ...
• β. Αγοράζοντας - πληρώνοντας το τίμημα για την αγορά των συντελεστών
παραγωγής όπως ακριβώς ενεργεί και ο ιδιωτικός τομέας για την αγορά τους .

Αρα το κράτος θα πρέπει να έχει ΕΣΟΔΑ - ΠΟΡΟΥΣ για να μπορεί να αγοράζει στις
ποσότητες που επιθυμεί του συντελεστές παραγωγής . Το πως θα καταφέρει ή το πω
μπορεί να έχει έσοδα είναι το επόμενο ζητούμενο .

Το κράτος μπορεί να πραγματοποιήσει έσοδα με 3 τρόπους :

• Εκμεταλλευόμενο την κυριαρχική του εξουσία .


• Σύμφωνα με τους κανόνες της ανταλλακτικής οικονομίας (πώληση προϊόντων
δηλαδή και άλλοι τρόποι ...)
• Δωρεές - προσφορές .
Πάμε τώρα να δούμε - αναλύσουμε ένα - ένα τους 3 τρόπους άντλησης εσόδων -
πόρων .

1ος τρόπος. Δημόσια έσοδα που πραγματοποιούνται με την άσκηση της


κρατικής κυριαρχικής εξουσίας.

Όπως είδαμε ... ένας από τους τρεις τρόπους για να αντλήσει το κράτος έσοδα είναι
να εκμεταλλευθεί τον ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΡΟΛΟ του , την κυρίαρχη εξουσία του .Τα έσοδα
που προκύπτουν από αυτόν τον τρόπο ταξινομούνται στις κάτωθι κατηγορίες :

1. ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΦΟΡΟΥΣ . Λέγοντας φόρους εννοούμε τις οικονομικές εισφορές


που υποχρεούνται να πληρώσουν οι ιδιωτικοί φορείς στο κράτος με βάση τους

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 161
κανόνες - νομοθεσία που ισχύει , μονομερώς , χωρίς δηλαδή να έχουν το δικαίωμα οι
ιδιωτικοί αυτοί φορείς να απαιτήσουν ειδική και άμεση οικονομική ή υλική αντιπαροχή
από το Δημόσιο για τις εισφορές αυτές . Ισχύει δηλαδή το "σκάσε και πλήρωνε" ... -))
o Λέμε ΜΟΝΟΜΕΡΗ γιατί δεν αποτελεί τίμημα για την αγορά μία
συγκεκριμένης δημόσιας υπηρεσίας ή αγαθού .
o Λέμε ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟ γιατί όλοι όσοι συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις
που ορίζει ο νόμος είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν τους φόρους χωρίς αυτό να
αποτελεί ποινή . Μην το συγχέουμε δηλαδή με τις ποινές που επιβάλλουν τα
δικαστήρια ή άλλοι φορείς για την παραβίαση της Νομοθεσίας .
 Σημείωση : Μπορεί να λέμε ότι δεν υπάρχει ΑΜΕΣΗ αντιπαροχή
από το δημόσιο προς τον υπόχρεο πληρωμής ενός φόρου ..... υπάρχει όμως
ΕΜΜΕΣΗ αντιπαροχή αφού τα ΔΗΜΟΣΙΑ ΑΓΑΘΑ που θα παραχθούν θα τα
απολαμβάνουν όλοι μας , θα έχουμε δηλαδή διάχυση τους οφέλους σε όλη την
κοινωνία .
2. ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ ΣΕ ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ
ΠΡΟΣΩΠΑ .
Ορισμένες φορές το κράτος για κυρίως κοινωνικοοικονομικούς λόγους παραχωρεί
ορισμένα προνόμια σε φυσικά πρόσωπα ή νομικά πρόσωπα .Βέβαια αυτή η πρακτική
είναι πλέον δύσκολη αφού γίναμε ΕΥΡΩΠΗ . Παλαιότερα να θυμηθούμε πρακτικές
όπου το κράτος παραχωρούσε το δικαίωμα : εξόρυξης κοιτασμάτων σε μία περιοχή ,
τηλεπικοινωνιακών αναγκών , ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) , στην Τράπεζα της Ελλάδος να
εκδίδει χρήμα (τέλος τώρα..) και άλλα πολλά . Όλοι αυτοί πλήρωναν κάποιο
αντάλλαγμα για τα προνόμια αυτά .
3. ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΑΔΕΙΩΝ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥΣ ή ΜΗ
ΛΟΓΟΥΣ .
Είναι τα έσοδα που πραγματοποιεί το δημόσιο όταν για λόγους δημόσιου
συμφέροντος απαιτεί την προηγούμενη χορήγηση άδειας από τον ενδιαφερόμενο να
ασκήσει ορισμένο επάγγελμα και εφόσον πληροί τις οριζόμενες από τους Νόμους
προϋποθέσεις . Άδειες .. Μηχανικού , Λογιστή , για την Λαική αγορά και τόσων άλλων
επαγγελμάτων . Συμπεριλαμβάνονται και οι άδειες = έσοδα από την έκδοση αδειών
θήρας και αλιείας κ.λ.π
4. ΤΕΛΗ .
Τα τέλη αποτελούν εισφορά των ιδιωτικών φορέων στο Δημόσιο που αντικρίζεται από
ειδική και άμεση οικονομική αντιπαροχή του Δημοσίου . Τέτοια τέλη είναι , τα τέλη
καθαριότητας , τέλη έκδοσης διαβατηρίων . Όπως αντιλαμβάνεστε τα τέλη δεν έχουν
ΜΟΝΟΜΕΡΗ και ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟ χαρακτήρα όπως έχουν οι φόροι , για αυτό τον λόγο
το ύψος τους τέλους ορίζεται συνήθως από το κόστος παραγωγής της αντίστοιχης
υπηρεσίας (άρα από την ανικανότητα του Δημάρχου , της ρουσφετολογική λαίλαπα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 162
που έχει εφαρμόσει η Κυβέρνηση για τον δημόσιο φορέα που παράγει το προϊόν
κ.λ.π)
5. ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ ΣΕ
ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ή ΜΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΚΟΙΝΟ.
Ο τίτλος τα λέει όλα ... αφορά όμως παλαιότερες κυρίως πρακτικές ιδιαίτερα προς τις
Τράπεζες .
6. Η ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ (ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ)
Παλαιότερα (πριν ΕΥΡΩ γιατί με το ευρώ δεν έχει καμία τέτοια δυνατότητα) το κράτος
για να εξυπηρετήσει τις αυξανόμενες συναλλακτικές του ανάγκες (το γιατί τις είχε είναι
άλλο θέμα...) ή για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού , προέβαινε
σε έκδοση νέου χρήματος (ο γνωστός Χολαργός ...όπου και βρισκόταν το εθνικό
νομισματοκοπείο) . Παλιές πρακτικές , άκρως πληθωριστικές ..ενίοτε μάλιστα
καταστροφικές ... (ρωτήστε τον νυν πρωθυπουργό και τον νυν πρόεδρο της
Εμπορικής Τράπεζας ... να σας πουν για το 85-86 που ο συχωρεμένος ήθελε χρήμα
για να πάει σε εκλογές......) .

2ος τρόπος. Δημόσια έσοδα που πραγματοποιούνται κατά τους κανόνες της
ανταλλακτικής οικονομίας .

Τέτοια έσοδα είναι τα έσοδα που πραγματοποιεί το κράτος όχι ως φορέας άσκησης
κυριαρχικής εξουσίας ΑΛΛΑ ως επιχειρηματίας συναλλασσόμενος δηλαδή με τους
ιδιώτες (εμάς δηλαδή , τις επιχειρήσεις κ.λ.π) . Τέτοια έσοδα είναι και κατατάσσονται
σε 3 κατηγορίες :

• ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ


ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ .
Είναι τα έσοδα τα οποία πραγματοποιεί το κράτος από την πώληση των αγαθών και
υπηρεσιών που παράγουν οι ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ .
Τέτοια έσοδα είναι από πώληση των ειδών κρατικού μονοπωλίου (όπως ήταν τα
σπίρτα) , τις υπηρεσίες Σιδηροδρόμων , του Ηλεκτρισμού κ.λ.π .
Όπως είδαμε στα προηγούμενα μαθήματα δεν είναι απαραίτητο αυτές οι επιχειρήσεις
να λειτουργούν με κέρδος αφού εξυπηρετούν ευρύτερους κοινωνικού σκοπούς .
¨Όμως , πρέπει να τονίσουμε ότι η επίτευξη κέρδους είναι πλέον απαραίτητη
προκειμένου όλες οι εναπομείναντες δημόσιες επιχειρήσεις να μπορούν να
εκσυγχρονίζονται και να βρίσκονται εντός ανταγωνισμού αφού πλέον σε πολλά από
τα πάλαι ποτέ Μονοπωλιακά δημόσια αγαθά έχει εισέλθει στην παραγωγή τους και ο
ιδιωτικός τομέας (ευτυχώς δηλαδή...)

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 163
• ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ .
Είναι τα έσοδα από τόκους καταθέσεων του δημοσίου στις Τράπεζες , των δανείων
που χορηγεί το Κράτος σε ιδιωτικούς φορείς , τα έσοδα από μισθώματα που
εισπράττει ως εκμισθωτής δημοσίων ακινήτων , έσοδα από εκποίηση ακινήτων κ.λ.π .
• ΕΣΟΔΑ ΑΠΟ ΔΑΝΕΙΑ .
Έσοδα από προαιρετικά δάνεια που εκδίδει το κράτος , έσοδα από χρεολύσια
δανείων που χορήγησε το κράτος σε διάφορους οικονομικούς φορείς .

3ος τρόπος. Δωρεές - προσφορές .

Ο τρίτος τρόπος άντλησης ΕΣΟΔΩΝ από το Κράτος δεν απαιτεί ιδιαίτερη


ανάλυση .Είναι τα έσοδα του κράτους από ΔΩΡΕΕΣ και ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ των ιδιωτών
προς αυτό , είτε με την μορφή χρήματος είτε με την μορφή ακίνητης περιουσίας
(κληρονομιές - προσφορές για κοινωνικούς λόγους όπως για παράδειγμα η
παραχώρηση οικοπέδου για ανέγερση γηροκομείου κ.λ.π) .

Αξιολόγηση των ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ .

Όπως είδαμε και στον προηγούμενο "μάθημα" μας . Όλα τα ΕΣΟΔΑ καταγράφονται
στον ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ (όπως και τα έξοδα-δαπάνες) . Από την μελέτη ενός
προϋπολογισμού μπορεί να προκύψει η σύνθεση των δημόσιων εσόδων . Χωρίς να
χρειάζεται να κάνουμε κάτι τέτοιο ... είναι προφανές ότι βαρύνουσα σημασία για τα
έσοδα του κράτους έχουν τα έσοδα από τους φόρους τα οποία αποτελούν (νομίζω) το
70-80 % του εσόδων του Κράτους .
Αρα στα επόμενα μαθήματα - άρθρα μας θα εξετάσουμε τους Φόρους και επίσης τον
Δημόσιο Δανεισμό και τις Δημόσιες επιχειρήσεις (τις άλλες πηγές που αναφέραμε θα
τις αγνοήσουμε ως "μην σημαντικές" )

Ν. 1428/1984 (ΦΕΚ Α 43) : Εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών και άλλες


διατάξεις

Διατήρηση σε ισχύ διατάξεων του Π.Δ. 285/79, του Νομ. 15428/84 και της 9371/84
Υπουργικής Απόφασης από την υπ΄αριθ. ΙΙ-2η/Φ5/15877 της 10/10 Δεκ. 1986 (ΦΕΚ Β

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 164
865) απόφαση Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης και Βιομηχανίας, Ενέργειας
και Τεχνολογίας (Βλέπε τη σχετική απόφαση)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αναπροσαρμογή του ύψους των προστίμων που προβλέπονται από τις
διατάξεις του Ν.1428/1984 ΑΠΟ ΤΗΝ Υ.Α Δ7/Α/Φ1/11500/546 (Ανάπτυξης) της
6/19.5.97. (Β' 502)

'Αρθρο 1: Ορισμοί

1. Αδρανή υλικά, για την εφαρμογή του παρόντος νόμου, είναι τα υλικά διαφόρων
διαστάσεων που προέρχονται από την εξόρυξη κατάλληλων πετρωμάτων ή την
απόληψη φυσικών αποθέσεων θραυσμάτων τους και που χρησιμοποιούνται όπως
έχουν ή μετά από θραύση ή λειοτρίβηση ή ταξινόμηση για τηνπαρασκευή
σκυροδεμάτων ή κονιαμάτων ή με μορφή σκύρων ή μεγαλύτερων κομματιών, στην
οδοποίία ή λοιπά τεχνικά έργα ή οικοδομές, καθως και τα ασβεστολιθικά πετρώματα
που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ασβέστη ή υδραυλικών κονιών ή
συλλιπασμάτων μεταλλουργίας. "Στην έννοια των αδρανών υλικών περιλαμβάνονται
και οι δομικοί λίθοι λοξευτοί ή όχι"

(Το μέσα σε "" εδάφιο, προστέθηκε από το αρθ. 1 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
ΦΕΚ Α 15)

2. Λατομικός χώρος είναι η ενιαία έκταση γης στην οποία έχει δικαίωμα εντοπισμού
κοιτάσματος ή εκμετάλλευσης λατομικών ορυκτών ενας μόνο εκμεταλλευτής.

3. Λατομείο είναι η έκταση γης μέσα στο λατομικό χώρο οπου αναπτύσσονται
λατομικές εργασίες.

4. Οπου στον παρόντα νόμο αναφέρεται μίσθωση λατομείου, νοείται μίσθωση


λατομικού χώρου.

'Αρθρο 2: Δικαίωμα εκμετάλλευσης

1. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης των αδρανών υλικών ανήκει στον ιδιοκτήτη της


εδαφικής έκτασης μέσα στην οποία υπάρχουν αυτά ή σε εκείνον στον οποιο ο
ιδιοκτήτης παραχώρησε το δικαίωμα του αυτό.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 165
2. (Καταργήθηκε από την παρ. 7 του αρθ. 24 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
ΦΕΚ Α 15) 3. Η παραχώρηση του πιο πάνω δικαίωματος από τον ιδιοκτήτη
αποδεικνύεται μόνο με συμβολαιογραφικό έγγραφο που συνοδεύεται με
τοπογραφικό διάγραμμα χαρτοσημασμένο υπό κλίμακα 1:5000 . Στο διάγραμμα
αυτό απεικονίζεται τα όρια της λατομικής έκτασης που προσδιορίζονται με
ορθογώνιες αζημουθιακές συντεταγμένες εξαρτημένες από το Εθνικό
Τριγωνομετρικό Δίκτυο. Στο ίδιο διάγραμμα ορίζεται το κέντρο φύλλου χάρτη
υπό κλίμακα 1:100.000 μέσα στο οποιο εμπίπτει ο λατομικός χώρος με τα
στοιχεία του, δηλαδή δια του κέντρου του L (γεωγραφικό πλάτος) και του Μ
( γεωγραφικό μήκος από Αθήνα) 4. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης των
λατομείων αδρανών υλικών που βρίσκονται σε χαρακτηρισμένα ως
διατεχόμενα δάση, δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις ανήκει στο Δημόσιο. Η
παρεμπόδιση από το διακάτοχο της ασκησης του παραπάνω δικαιώματος
απαγορεύται. "Συμβάσεις μισθώσεως λατομείων αδρανών υλικών, που έχουν
καταρτισθεί με συμβολαιογραφικό έγγραφο μεταξύ του Ελληνικου Δημοσίου
ως εκμισθωτή και τρίτων, εξακολουθούν να είναι έγκυρες και ισχυρές και μετά
την τυχόν αναγνώριση δικαστικώς ή διοικητικώς ως ιδιοκτήτη του εδάφους των
λατομείων τρίτου προσωπικού. Οι συμβάσεις αυτές εξακολουθούν να ισχύουν
με τους ίδιους ορους και συμφωνίες, στη δε θέση του εκμισθωτή Δημοσίου
υπεισέρχεται αυτοδικαίως ο αναγνωρισθείς τρίτος". (Τα μέσα σε"" εδάφια
προστέθηκαν, από το αρθ. 2 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15)

'Αρθρο 3: Καθορισμός λατομικών περιοχών

1. Ως λατομικές περιοχές δύνανται να χαρακτηρισθούν δημόσιες, δημοτικές,


κοινοτικές ή ιδιωτικές εκτάσεις, ως και εκτάσεις που ανήκουν σε νομικά
πρόσωπα δημοσίου δικαίου ( ν.π.δ.δ.) οι οποίες προσφέρονται, κυρίως από
πλευράς ποιότητας πετρωμάτων, μορφολογίας της περιοχής, υπάρξεως
αποθεμάτων και συνθηκών προσπελάσεως προ αυτές και προς τα
καταναλωτικά κέντρα, για την εκμετάλλευση λατομικών ορυκτών της παρ. 1 του
αρθ. 1 του παρόντος.

2. Οι λατομικές περιοχές σε κάθε νομο καθορίζονται εντος 5 ετών με απόφαση


του αρμόδιου νομάρχη, η οποια δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως και εκδίδεται υστερα από σύμφωνη γνώμη της επιτροπής της
παρ. 3 του παρόντος, κατόπιν αιτιολογημένης γνώμης του νομαρχιακού
συμβουλίου που παρέχεται εντος αποκλειστικής προθεσμίας 2 μηνών, αφότου
ζητηθεί. Η ως άνω επιτροπή δύναται κατ'εξαίρεση να συγκροτείται από τον αρμόδιο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 166
νομάρχη και κατόπιν αιτήσεως ενδιαφερομένου για τον καθορισμό περιοχής
προσφερόμενης ως λατομικής. Η αίτηση πρεπει επί ποινή απαραδέκτου να
συνοδεύεται από παράβολο 1.000.000 δρχ. (Σημείωση : Με το εδαφ. α’ της παρ. 1
του άρθρου 6 του Ν. 2702/99, ΦΕΚ-70 Α’ ορίζεται ότι : Ή προθεσμία για τον
καθορισμό λατομικών περιοχών, που προβλέπεται στην παρ. 2 του άρθρου 3 του ν.
1428/1984 (ΦΕΚ 43 Α'), όπως αντικαταστάθηκε με I το άρθρο 3 του ν. 2115/1993
(ΦΕΚ 15 Α'), παρατείνεται για πέντε (5) ακόμη έτη).

3. Η επιτροπή, που προβλέπεται από την προηγούμενη παράγραφο, είναι


οκταμελής, συγκροτείται εντος 3 μηνών από της δημοσιεύσεως στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως με απόφαση του αρμόδιου νομάρχη και
αποτελείται από έναν υπάλληλο βαθμού τουλάχιστον εισηγητή Α: 1) του
Υπουργείου Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, ειδικότητας μηχανικού
μεταλλείων 2) Της Διευθύνσεως Δασών, 3) της Διευθύνσεως Τεχνικών
Υπηρεσιών ειδικότητας πολιτικού ή τοπογράφου ή αρχιτέκτονα μηχανικού 4)
της Διευθύνσεως Εσωτερικών (Τ.Υ.Δ.Κ.) ειδικότητας τοπογράφου ή πολιτικού
μηχανικού 5) τον αρχαιολόγο προιστάμενο της αρμόδιας Εφορείας
Προιστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού,
αναπληρούμενο από άλλον αρχαιολόγο της Εφορείας Αρχαιοτήτων 6) της
Υπηρεσίας Περιβάλλοτνος της Νομαρχίας 7) του Ι.Γ.Μ.Ε. ειδικότητας γεωλόγου
ή μηχανικούη μεταλλειων και 8) έναν εκπρόσωπο των Ο.Τ.Α. οριζόμενο από
την Τ.Ε.Δ.Κ. Οι υπάλληλοι των περιπτ. 1 και 5 ορίζονται από τον αρμόδιο
Υπουργό, της περιπτ. 7 από τη Διοίκηση του Ι.Γ.Μ.Ε. αν δε στη Νομαρχία δεν
υπηρετούν υπάλληλοι των περιπτ. 2,3,4, και 6 από τον αρμόδιο υπουργό.

Η επιτροπή βρίσκεται σε απαρτία εφόσον παρίστανται τα5/8 των μελών και


προεδρεύεται από τον υπάλληλο του Υπουργείου Βιομηχανίας, Ενέργειας και
Τεχνολογίας και οι αποφάσεις της λαμβάνονται κατά πλειοψηφία των παρόντων
μελών. Σε περίπτωση ισοψηφίας υπερισχύει η ψήφος του προέδρου.

Οι λεπτομέρειες για τη λειτουργία της επιτροπής καθοριζονται με απόφαση του


Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, που δημοσιεύεται στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Ο καθορισμός λατομικών περιοχών ισχύει για 5 έτη, από την ημερομηνία


δημοσιεύσεως της οικείας αποφάσεως του νομάρχη, δύναται δε να παρατηθεί
για μια ακόμη διετία με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 167
Χωροταξίας και Δημόσιων Εργων και Βιομηχανίας , Ενέργειας και Τεχνολογίας,
κατόπιν αιτιολογημένης προτάσεως του νομάρχη.

Εφόσον δεν έχει γίνει ενεργοποίηση της περιοχής εντός των προθεσμιων αυτών, η
έκταση αποχαρακτηρίζεται με απόφαση του νομάρχη, που δημοσιεύεται στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

4. Μέσα στις λατομικές περιοχές, καθως και σε απόσταση τουλάχιστον 1.000


μέτρων έξω από την οριογραμμή τους, απαγορεύεται η επέκταση του σχεδίου
πόλεως ή η δημιουργία ανεξάρτητου ρυμοτομικού σχεδίου ή η ανέγερση
οποιουδήποτε κτίσματος, με εξαίρεση εκείνα που εξυπηρετούν τη λατομική
δραστηριότητα για τα οποία αποφαινεται ο αρμόδιος νομάρχης. Η τήρηση της
εφαρμογής των διατάξεων της παρούσας παραγράφου ανατίθεται στα οικεία
πολεοδομικά όργανα του Νομ. 1577/1985 (Γ.Ο.Κ.) οπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

5. Η εκμετάλλευση των λατομείων αδρανών υλικών εντος των λατομικών


περιοχών χαρακτηρίζεται ως δημοσίας ωφελείας. Στις περιοχές αυτές το
δικαίωμα εκμεταλλεύσεως των αδρανών υλικών υπερισχύει κατ'αρχήν του
δικαίωματος εκμεταλλεύσεως οποιασδήποτε κατηγορίας ορυκτών. Κατ'εξαίρεση, αν
υπάρχουν κοιτάσματα μεταλλευμάτων ή βιομηχανικών ορυκτών ή μαρμάρων
σε σημαντικές ποσότητες και έχουν ουσιώδη σημασία για την εθνική οικονομία,
το δικαίωμα εκμεταλλεύσεως των ορυκτών αυτών υπερισχύει. Στην περίπτωση
αυτή εκδίδεται απόφαση του Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, που
δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

6. Τα αδρανή υλικά, που εξορύσσονται κατά την εκμετάλλευση οποιασδήποτε


κατηγορίας ορυκτών, διατίθενται ελεύθερα από τον εκμεταλλευτή, ο οποίος
υποχρεούται στην καταβολή αναλογικού μισθώματος στον ιδιοκτήτη της
εκτάσεως του χώρου εκμεταλλεύσεως του για όσο χρόνο έχει το δικαίωμα
εκμεταλλεύσεως . Το ανώτερω μίσθωμα ανέρχεται σε ποσοστό 10% στην τιμή
πωλήσεως επι δαπέδου των ακατέργαστων υλικών ή 5% στην τιμή πωλήσεως
επί δαπέδου των επεξεργασμένων υλικών.

Συμβάσεις αποκομιδής υλικών, που έχουν καταρτισθεί, εξακολουθούν να ισχύουν


μέχρι τη λήξη τους" (Το αρθρο 3 αντικαταστάθηκε ως άνω απο το αρθ. 3 του Νομ.
2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15)

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 168
(Σημείωση : Με την παρ. 3 του άρθρου 10 του Ν. 2742/99, ΦΕΚ-207 Α’ ορίζται ότι :
“Οι διατάξεις του άρθρου 3 του ν. 1428/1984, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το
άρθρο 3 του ν. 2115/1993, καθώς και οι διατάξεις του άρθρου 142 του ν.δ. 210/1973
δεν θίγονται. Κατά τον καθορισμό μεταλλευτικών και λατομικών περιοχών ή ζωνών
σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να
σταθμίζονται και τα διαθέσιμα στοιχεία του ευρύτερου χωροταξικού σχεδιασμού”.

"'Αρθρο 4: Εργο επιτροπής

1. Για τον καθορισμό των λατομικών περιοχών η αρμόδια επιτροπή ερευνά τη


συνδρομή των προυποθέσεων της παρ. 1 του αρθ. 3 καθως και την τυχόν ύπαρξη
απαγορευτικών λόγων, από αυτούς που αναφέρονται στο αρθρο 10 του νόμου αυτού.
Απαγορεύεται ο καθορισμός λατομικών περιοχών σε ακτίνα 2 χιλιομέτρων από
κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους ή προστατευόμενες ζώνες, σύμφωνα με
τη κείμενη νομοθεσία, καθως και εντός του λεκανοπεδίου Αττικής.

Για το σκοπό αυτόν η επιτροπή ζητεί την αιτιολογημένη απλή γνώμη της αρμοδιας
υπηρεσίας του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, η οποία οφείλει να απαντήσει
εντος αποκλειστικής προθεσμίας ενός (1) μήνα από τη λήψη του σχετικού εγγράφου.

2. Μετά τον καθορισμό των λατομικών περιοχών, οι εκπρόσωποι του Υπουργείου


Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας, της Διευθύνσεως Τεχνικών Υπηρεσιών ή της
Τ.Υ.Δ.Κ. όταν πρόκειται για περιοχές δημοσίων ή δημοτικών - κοινοτικών εκτάσεων
αντίστοιχα και του Ι.Γ.Μ.Ε. προβαίνουν σε :

α. Χωροταξική κατανομή των λατομικών χώρων, που βρίσκονται σε λατομικές


περιοχές εντος δημοσιων, δημοτικών και κοινοτικών εκτάσεων ή εκτάσεων ν.π.δ.δ.

β. Περιγραφή των απαιτουμένων έργων υποδομής και γ. εκτίμηση της δαπάνης


εκτελέσεως των έργων αυτών.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 169
Οι εργασίες των ανωτέρω περιπτ. α και β και γ' ολοκληρώνονται εντός έξι (6) μηνών
από τον καθορισμό των λατομικών περιοχών.

3. Η αντιμετώπιση της δαπάνης των έργων υποδομής της προηγουμενης


παραγράφου αναλαμβάνεται από τους μισθωτές των λατομικών χώρων κατ'αναλογία,
που καθορίζεται με απόφαση του νομάρχη ή του δημάρχου ή του προέδρου της
κοινότητας.

Προκειμένου περί δημοσίων λατομείων, η δαπάνη των έργων υποδομής


συμψηφίζεται με το αναλογικό μίσθωμα".

(Το αρθρο 4 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 4 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
(ΦΕΚ Α 15)

'Αρθρο 5: Εκμίσθωση Δημοσίων Λατομείων

"1. Η εκμίσθωση των λατομείων αδρανών υλικών, που ανήκουν στην κυριότητα του
Δημοσίου, γίνεται από το νομάρχη αποκλειστικά με πλειοδοτική δημοπρασία με
ενσφράγιστες προσφορές.

Ο συναγωνισμός γινεται επί του παγίου, του αναλογικού μισθώματος και της
ελάχιστης ετήσιας παραγωγής.

Η επιλογή γίνεται με βάση τη συνολικά καλύτερη προσφορά για το Δημόσιο, η δε


διαδικασία για την εκμίσθωση αρχίζει υποχρεωτικώς μέσα σε 3 μήνες από την
υποβολή σχετικής αιτήσεως.

2. Κατ'εξαίρεση επιτρέπεται η εκμίσθωση με απευθείας σύμβασης δημόσιων


λατομείων αδρανών υλικών, όταν τούτο είναι αναγκαίο για την εκτέλεση ανατιθεμένου
εθνικού ή διανομαρχιακού δημόσιου έργου, στον ανάδοχο του έργου.

Η έγκριση στις περιπτώσεις αυτές γίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών


Περιβάλλοντος , Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων και Βιομηχανίας , Ενέργειας και
Τεχνολογίας με την οποία ορίζεται ο χρόνος λειτουργίας μέχρι την αποπεράτωση του
έργου και επιβάλλονται οποιεσδήποτε υποχρεώσεις για τη λειτουργία του λατομείου ,
την προστασία του περιβάλλοντος ή την αποκατάσταση του χώρου μετά τη λήξη των
εργασιών.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 170
Απαγορεύεται η διάθεση αδρανών υλικών πέραν από τις ανάγκες του συγκεκριμένου
έργου.

3. Για τη συμμετοχή στις δημοπρασίες των λατομείων της παρ. 1 απαιτείται η


κατάθεση εγγυητικής επιστολής, ποσού ίσου με το προκύπτον βάσει του
καθοριζομένου από τη διακήρυξη ποσοστού επί του προσφερόμενου ετήσιου
μισθώματος, που επιστρέφεται μετά την υπογραφή της συμβάσεως. Σε κάθε
περίπτωση μίσθωσης, κατατίθενται στον αρμόδιο νομάρχη εγγυητικές επιστολές
εκπλήρώσεως των όρων της συμβάσεως, που καταπίπτουν προς όφελος του
Δημοσίου σε περίπτωση συμμορφώσεως"

(το αρθρο 5 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 5 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
(ΦΕΚ Α 15)

[Αρχή Τροποποίησης]

4. α. Ειδικά, για την ίδρυση λατομείων αδρανών υλικών που είναι αναγκαία για την
εκτέλεση είτε Ολυμπιακών και συνοδών έργων και εγκαταστάσεων, εκτός του Ν.
Αττικής, είτε δημοσίων έργων που, με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής
Οικονομίας, Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων,
χαρακτηρίζονται ως έργα εθνικής σημασίας, με την απόφαση έγκρισης
περιβαλλοντικών όρων καθορίζονται επίσης και οι λοιποί όροι, περιορισμοί και
απαγορεύσεις που προκύπτουν από την ισχύουσα λατομική νομοθεσία (άρθρο 8 παρ.
2 του Ν. 1428/1984, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 8 του Ν. 2115/1993 και
εκάστοτε ισχύει). Οι ανωτέρω όροι τίθενται στην απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών
όρων:

ι. είτε του χώρου εξόρυξης υλικών, αυτοτελώς,

ιι. είτε του έργου εθνικής σημασίας, αυτού καθ’ εαυτού, και εξειδικεύονται στις τεχνικές
τους λεπτομέρειες με την έγκριση από τις εκάστοτε αρμόδιες υπηρεσίες περιβάλ-
λοντος, πριν από την πραγματοποίηση της εξόρυξης Ειδικής Περιβαλλοντικής
Τεχνικής Μελέτης Εφαρμογής. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και
Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων καθορίζονται προδιαγραφές για τη
σύνταξη της παραπάνω ειδικής μελέτης και ρυθμίζεται κάθε σχετική λεπτομέρεια.

β. Η ανωτέρω απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων επέχει θέση:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 171
ι. άδειας εκμετάλλευσης, υπό την προϋπόθεση ότι θα αποκτηθεί προηγουμένως το
δικαίωμα εκμεταλλεύσεως επί του χώρου εξόρυξης,

ιι. έγκρισης επέμβασης σε δάση ή δασικές εκτάσεις υπό την προϋπόθεση ότι την
απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων συνυπογράφει ο Υπουργός Γεωργίας.

γ. Προκειμένου για δημόσιους χώρους εξόρυξης, η εκμίσθωση τους γίνεται απευθείας,


στον ανάδοχο του έργου, σύμφωνα με τους όρους, μέτρα, περιορισμούς και
κατευθύνσεις που τίθενται στην απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, είτε του
έργου αυτού καθ’ εαυτού είτε του χώρου εξόρυξης υλικών, αυτοτελώς.

Για τα ανωτέρω λατομεία εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις της παραγράφου 3 του


άρθρου 8 του Ν. 1428/1984, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 8 του Ν. 2115/1993.

δ. Οι ρυθμίσεις των προηγούμενων περιπτώσεων εφαρμόζονται και για την


εκμετάλλευση των χώρων εξόρυξης, καθώς και την εντός αυτών ανέγερση,
εγκατάσταση και λειτουργία μηχανολογικών εγκαταστάσεων για την επεξεργασία των
εξορυσσόμενων προϊόντων ή και την παραγωγή έτοιμου σκυροδέματος ή και
ασφαλτομίγματος.

ε. Στη περίπτωση των λατομείων της παρούσας παραγράφου απαγορεύεται η


διάθεση αδρανών υλικών, πέραν αυτών που είναι αναγκαία για την εκτέλεση
συγκεκριμένου έργου.

στ. Οι ρυθμίσεις της παρούσας παραγράφου δεν εφαρμόζονται για την ίδρυση
λατομείων αδρανών υλικών στο Ν. Αττικής - ΠΡΟΣΘ. ΠΑΡ. 4 ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡ. Β1 ΤΟΥ
ΑΡΘΡΟΥ 9 ΤΟΥ Ν. 2947/01, ΦΕΚ-228 Α' [Τέλος Τροποποίησης]

'Αρθρο 6: Παραχώρηση του δικαίωματος εκμετάλλευσης με σύμβαση


μίσθωσης

"1. Οι συμβάσεις μισθώσεως του προηγούμενου άρθρου καταρτίζονται μόνο με


συμβολαιογραφικό έγγραφο και για διάρκεια 20 ετών.

Στην περίπτωση της παρ. 2 του αρθ. 5 η χρονική διάρκεια της μισθώσεως
συνομολογείται ίση με τη χρονική διάρκεια εκτελέσεως του συγκεκριμένου
έργου.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 172
2. Η διάρκεια των 20 ετών μπορεί να παραταθεί μέχρι 2 πενταετίας.

Η παράταση χορηγείται με απόφαση του νομάρχη, ύστερα από γνωμοδότηση


του νομαρχιακού συμβουλίου, με τους όρους και τις προυποθέσεις που
καθορίζονται στην ίδια απόφαση.

Για την παράταση αυτήν υποβάλλεται από το μισθωτή κατά η διάρκεια του
προτελευταίου έτους της μισθώσεως αίτηση, καθως και τα δικαιολογητικά που
καθορίζονται στην απόφαση της παρ. 4 του αρθ. 7.

Τα ανωτέρω εφαρμόζονται και επί των συμβάσεων μισθώσεων, που έχουν


κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος συναφθεί εντος λατομικών περιοχών".

(Οι παρ. 1 και 2 αντικαταστάθηκαν ως άνω από το αρθ. 6 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ.
1993 ΦΕΚ Α 15)

3. Η υπομίσθωση και κάθε άλλη μορφή μεταβίβασης των μισθωτικών


δικαιωμάτων απαγορεύεται. Επιτρέπεται μόνο, ύστερα από έγκριση του
νομάρχη, η εισφορά του συνόλου των μισθωτικών δικαιωμάτων σε εταιρία.

4. Ο Υποψήφιος μισθωτής υποχρεούται να υποβάλλει στο νομάρχη, για έγκριση,


χρονοδιάγραμμα εργασιών, για την ενεργοποίηση του λατομικού χώρου, πριν από την
υπογραφή της σύμβασης μίσθωσης και μέσα στην προθεσμία που ορίζεται στη
διακήρυξη. Σε περίπτωση παρέκκλισης από το χρονοδιάγραμμα εργασιών ο
νομάρχης μπορεί να προβεί σε άμεση καταγγελία της σύμβασης μίσθωσης και να
παραχωρήσει το χώρο του λατομείου στον αμέσως επόμενο πλειοδότη με τους ίδιους
όρους.

'Αρθρο 7: Βεβαίωση και διάθεση εσόδων

1. Οι μισθωτές υποχρεούνται στην καταβολή πάγιων και αναλογικών μισθωμάτων. Ο


μεταξύ τους συμψηφισμός απαγορεύεται.

2. Τα αναλογικά μισθώματα προσδιορίζονται με βάση τις ποσότητες των αδρανών


υλικών που πωλούνται κάθε έτος και υπολογίζονται με βάση τα τιμολόγια ή και με
κάθε άλλη πρόσφορη μέθοδο που κρίνει ο νομάρχης.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 173
3. Τα έσοδα από μισθώματα δημοσίων λατομείων αδρανών υλικών βεβαιώνονται
από τον αρμόδιο νομάρχη, ο οποίος συντάσσει και αποστέλλει τον τίτλο βεβαίωσης
(χρηματικό κατάλογο) στο Δημόσιο Ταμείο για την είσπραξη, σύμφωνα με τις διατάξεις
του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων.

"4. Με απόφαση του Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας που


δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ρυθμίζονται οι ειδικότεροι οροι και η
διαδικασία εκμίσθωσεως, εκμεταλλεύσεως και διαχειρίσεως των δημοσίων λατομείων.

Το ποσό, που απομένει μετά την αφαίρεση από τα πάγια και τα αναλογικά μισθώματα
δημόσιων λατομείων της δαπάνης των έργων, που συμψηφίζεται με τα αναλογικά
μισθώματα, διατίθεται στο Νομαρχιακό Ταμείο για εκτέλεση έργων, ύστερα από
απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου". (Η παρ. 4 αντικαταστάθηκε ως άνω από το
αρθ. 7 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15)

'Αρθρο 8: Εκμετάλλευση λατομείων

1. Η εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών σε όλη τη χώρα επιτρέπεται μόνο


μέσα στις λατομικές περιοχές που καθορίζονται σύμφωνα με το αρθ. 3.

"2. Η εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών έξω από τις λατομικές περιοχές
επιτρέπεται κατ'εξαίρεση με απόφαση του νομάρχη μετά αιτιολογημένη γνώμη του
νομαρχιακού συμβουλίου στις ακόλουθες περιπτώσεις:

α) Εάν δεν καταστεί δυνατή με τη διαδικασία του αρθ. 3 του παρόντος η δημιουργία
λατομικής περιοχής σε συγκεκριμένη επαρχία ή νήσο

β) Εαν περικλείονται πετρώματα κατάλληλα για την παραγωγή αδρανών υλικών για
ειδικές χρήσεις και ιδίως για την παραγωγή τσιμέντου ή ασβέστου ή αντιολισθηρών
υλικών ή δομικών λίθων. Η εκμετάλλευση των λατομείων, που τροφοδοτούν
τσιμεντοβιομηχανίες ή ασβεστοποιίες, γίνεται από επιχειρήσεις παραγωγής τσιμέντου
ή ασβέστου και συνδέεται άμεσα με τον τόπο λειτουργίας των εγκαταστάσεων
τους.Ειδικότερα για επιχειρήσεις παραγωγής ασβέστου ή συνεταιρισμούς
ασβεστοποιών, η διάταξη αυτή έχει εφαρμογή, εφόσον οι ποσοτικές ή ποιοτικές
ανάγκες τους δεν καλύπτονται απο τις λατομικές περιοχές ή τα λειτουργούντα
λατομεία της περιοχής τους. Για τη συνδρομή των εν λόγω προυποθέσεων μεταξύ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 174
των οποίων και των ποσοτικών και ποιοτικών αναγκών απαιτείται απόφαση του
Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέργεια και Τεχνολογίας.

Τα ανωτέρω λατομεία, που τροφοδοτούν τσιμεντοβιομηχανίες ή ασβεστοποιίες,


μπορούν να διαθέτουν αδρανή υλικά και σε παρεμφερείς επιχειρήσεις της περιοχής
λειτουργίας τους, καθως και την πλεονάζουσα παραγωγή τους, το ύψος της οποίας
καθορίζεται με την ίδια απόφαση του Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέργειας και
Τεχνολογίας.

Το ύψος της πλεονάζουσας παραγωγής καθορίζεται ύστερα απο εκτίμηση των


αναγκών σε αδρανή υλικά εκτελέσεως εντος του νομού δημόσιων, δημοτικών ή
κοινοτικών έργων και του ύψους της παραγωγής των λειτουργούντων εντός των
λατομικών περιοχών λατομείων.

γ) Για την εκτέλεση εθνικών ή διανομαρχιακών ή ειδικών έργων της παρ. 2 του
αρθ. 5.

Για την ίδρυση λατομείου των ως άνω περιπτώσεων ισχύουν οι περιορισμοί και
απαγορεύσεις της παρ. 4 του άρθρου 3 και της παρ. 1 του αρθρου 4 του παρόντος.

[Αρχή Τροποποίησης]

Κατ’ εξαίρεση, για την ίδρυση λατομείων αδρανών υλικών που είναι αναγκαία για την
εκτέλεση είτε Ολυμπιακών και συνοδών έργων και εγκαταστάσεων, εκτός του Ν.
Αττικής είτε δημόσιων έργων που, με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής
Οικονομίας και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων, χαρακτηρίζονται
ως έργα εθνικής σημασίας, εφαρμόζονται οι περιορισμοί του άρθρου 10 του Ν.
1428/1984, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 10 του Ν. 2115/1993. Οι διατάξεις του
προηγούμενου εδαφίου δεν εφαρμόζονται για την ίδρυση λατομείων αδρανών υλικών
στο Ν. Αττικής - ΠΡΟΣΘ. ΕΔΑΦ. ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡ. Β2 ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 9 ΤΟΥ Ν. 2947/01,
ΦΕΚ-228 Α' [Τέλος Τροποποίησης]

3. Πριν από τη μίσθωση ή τη χορήγηση άδειας εκμεταλλεύσεως σε λατομεία των


περιπτ. α' β' και γ' της προηγουμένης παραγράφου απαιτείται η κατάθεση από τον
ενδιαφερόμενο στον αρμόδιο νομάρχη εγγυητικής επιστολής εκπληρώσεως των
υποχρεώσεων, που απορρέουν απο τις εγκεκριμένες ή θεωρημένες από τις αρμόδιες,
κατά την κείμενη νομοθεσία υπηρεσίες, μελέτες αποκαταστάσεως του περιβάλλοντος.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 175
Το ύψος του ποσού της εγγυητικής επιστολής καθορίζεται ίσο με το ποσό που
αναφέρεται στις ανωτέρω εγκεκριμένες ή θεωρημένες μελέτες για τις δαπάνες
αποκαταστάσεως του περιβάλλοντος και προσαυξανεται κατά 40% ανά πενταετία.

Σε περίπτωση μη συμμορφώσεως του εκμεταλλευτή προς τις άνω υποχρεώσεις,


ανεξάρτητα από τις προβλεπόμενες από τις διατάξεις του παρόντος νόμου κυρώσεις,
η εγγυητική επιστολή καταπίπτει προς όφελος του Δημοσιου, το δε ποσό διατίθεται
στις υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας για την περιβαλλοντολογική αποκατάσταση
των λατομικών χώρων.

Με τις αποφάσεις των άρθ. 7 και 9 του παρόντος ρυθμίζεται κάθε λεπτομέρεια
εφαρμόγης αυτής της παραγράφου.

4. Τα εξορυσσόμενα αδρανή υλικά, που προέρχονται απο την εκτέλεση δημόσιων


έργων, απαγορεύεται να διατίθενται προς εμπορία από τον ανάδοχο του έργου. Η
χρησιμοποίηση των υλικών αυτών δεν υπάγεται στις ρυθμίσεις του παρόντος νομου".
(Οι παρ. 2,3 και 4 αντικαταστάθηκαν ως άνω από το αρθ. 8 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ.
1993 ΦΕΚ Α 15)

'Αρθρο 9: Αδεια εκμετάλλευσης

"1. Η εκμετάλλευση των δημοτικών, κοινοτικών και ιδιωτικών λατομείων, καθως και
των λατομείων των ν.π.δ.δ. επιτρέπεται μόνον κατόπιν αδείας εκμεταλλεύσεως, που
χορηγεί ο νομάρχης. Για τα δημόσια λατομεία η σύμβασης μισθώσεως επέχει θέση
άδειας εκμεταλλεύσεως".

"2. Η διάρκεια της άδειας εκμεταλλεύσεως των δημοτικών, κοινοτικών και ιδιωτικών
λατομείων ορίζεται σε 20 έτη και μπορεί να παραταθεί όπως ορίζεται στην παρ. 2 του
αρθ. 6".

(Η παρ. 1 και το εδαφ. α της παρ. 2 αντικαταστάθηκαν ως άνω από το αρθ. 9 του
Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15)

Για τη χορήγηση της άδειας εκμετάλλευσης υποβάλλεται αίτηση που


συνοδεύεται με τεχνική μελέτη και δικαιολογητικά που καθορίζονται με
απόφαση του Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 176
Τεχνική μελέτη απαιτείται και για τα δημόσια λατομεία αδρανών υλικών που
βρίσκονται μέσα στις λατομικές περιοχές.

"3. Πριν απο την υπογραφή της συμβάσεως ή τη χορήγηση άδειας


εκμεταλλεύσεως κατατίθεται η πιο πάνω μελέτη εγκεκριμένη από την αρμόδια
υπηρεσία του Υπουργείου Βιομηχανίας , ενέργεια και Τεχνολογίας, καθως και η
απόφαση έγκρισης περιβαλλοντολικών όρων, που προβλέπεται από την
Κ.Υ.Α. 69269/5387/24.10.1990 (ΦΕΚ Β 678) προκειμένου δε περί δασικών
εκτάσεων, η έγκριση επεμβάσεως, που προβλέπεται απο τις διατάξεις του αρθ.
57 του Νομ. 998/1979 (ΦΕΚ Α 289).

Για την εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών, καθως και την εντός αυτών
ανέγερση και λειτουργία μηχανολογικών εγκαταστάσεων και κτιρίων, που
εξυπηρετούν την εκμετάλλευση δεν απαιτείται η υπό της παρ. 6 του αρθ. 4 του
Νομ. 1650/1986 (ΦΕΚ 160 Α) προβλεπόμενη προέγκριση χωροθετήσεως" (Η
παρ. 3 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 9 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
ΦΕΚ Α 15) 4. Οι προδιαγραφές για τη σύνταξη της τεχνικής μελέτης καθως και
η διαδικασία για την εγκριση της καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού
Ενεργείας και Φυσικών Πόρων.

Το ύψος της αμοιβής των μελετητών καθορίζεται με απόφαση του Υπουργού


Ενεργείας και Φυσικών Πόρων μετά από γνώμη του Τεχνικού Επιμελητηρίου
της Ελλάδος. Η προηγουμένη απόφαση μπορεί να περιλάβει και τις αμοιβές για
κάθε είδος μελέτης μεταλλευτικών και λατομικών εργασιών.

5. Η τεχνική μελέτη υπογράφεται στα διάφορα τμήματα και στοιχεία της από τους
επιστήμονες που αντίστοιχα προβλέπονται από την περιπτ. γ' της παρ. 1 του αρθ. 5
του Νομ. 669/1977.

'Αρθρο 10: Απαγόρευση εκμίσθωσης ή χορήγησης άδειας εκμετάλλευσης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 177
"1. Απαγορεύεται η εκμίσθωση δημοσίων λατομείων ή η χορήγηση άδειας
εκμεταλλεύσεως δημοτικών, κοινοτικών ή ιδιωτικών λατομείων, καθως και λατομείων
ν.π.δ.δ. αν από την εκμετάλλευση αυτών δημιουργούνται, βάσει και της
καθοριζομένης από την παρ. 3 του παρόντος διαδικασία:

α) Κίνδυνοι για την ασφάλεια της ζωής ή για την υγεία των εργαζομένων, των
περιοίκων και των διερχομένων,

β) βλάβες σε κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία ή ιστορικά μνημεία ή


τουριστικές εγκαταστάσεις.

γ) βλάβες σε έργα δημόσιας ωφέλειας.

δ) σοβαρές αλλοιώσεις του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.

Δεν χορηγείται άδεια εκμεταλλεύσεως ούτε εγκρίνεται σύμβαση μισθώσεως


οποιουδήποτε λατομείου, αν απο την τεχνική μελέτη του άρθ. 9 ήθελε καταδειχθεί, ότι
δεν είναι εφικτός ο σχεδιασμός ορθολογικής εκμεταλλεύσεως βάσει των
προβλεπομένων από τον εκάστοτε ισχύοντα κανονισμό Μεταλλευτικών και Λατομικών
Εργασιών". (Η παρ. 1 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 10 του Νομ. 2115/3-15
Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15) 2. Απαγορεύεται η χορήγηση άδειας εκμετάλλευσης μέσα σε
χώρους που χαρακτηρίζονται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις ιδιαίτερα πολιτιστικού
ενδιαφέροντος και φυσικού κάλλους.

3. Για τους παραπάνω λόγους γνωμοδοτούν αιτιολογημένα οι αρμόδιες κατά


τοπο περιφερειακές υπηρεσίες των Υπουργείων Χωροταξίας, Οικισμού και
Περιβάλλοντος, Δημοσίων Εργων, Πολιτισμού και Επιστημών, Γεωργίας, της
Επιθεώρησης Μεταλλείων, του ΕΟΤ και του Υπουργείου Οικονομικών, για
ιδιοκτησιακής φύσης θέματα, μέσα σε προθεσμία τριων μηνων αφότου
περιέλθουν σ'αυτές τα δικαιολογητικά που διαβιβάζονται από το νομάρχη ή η
αίτηση με τοπογραφικό σχεδιάγραμμα σε κλίμακα 1:5000 Ο νομάρχης μέσα σε
έξι μήνες από την παρέλευση του παραπάνω τρίμηνου χορηγεί την άδεια
εκμετάλλευσης.

4. Ο νομάρχης συνάπτει τη σύμβαση μίσθωσης ή χορηγεί την άδεια εκμετάλλευσης,


αφού προηγουμένως εξακριβώσει ότι δεν συντρέχουν οι απαγορευτικοί λόγοι που
προβλέπονται απο τις παρ. 1 και 2 του άρθρου αυτού.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 178
5. Ο νομάρχης, αν αρνείται την εκμίσθωση ή τη χορήγηση άδειας εκμετάλλευσης ή
την παράταση της ισχύος της, εκδιδει αιτιολογημένη απορριπτική απόφαση, που
επιδίδεται στον ενδιαφερόμενο με δικαστικό επιμελητή ή από την Αστυνομική
Αρχή με απόδειξη.

'Αρθρο 11: Ανάκληση άδειας εκμετάλλευσης - Μονομερής λύση σύμβασης

"1. Ο νομάρχης μπορεί να ανακαλέσει την άδεια εκμεταλλεύσεως ή να καταγγείλει τη


σύμβαση μισθώσεως στις ακόλουθες περιπτώσεις:

α) Υστερα από πλήρως αιτιολογημένη πρόταση του αρμόδιου επιθεωρητή


μεταλλείων, αν δημιουργούνται κίνδυνοι, που δεν μπορούν με άλλο τρόπο να
αποτραπούν, για την ασφάλεια κτισμάτων ή εργων κοινής ωφέλειας, καθως και για τη
ζωή και υγεία των εργαζομένων ή περιοίκων ή διερχομένων.

β) Υστερα από πλήρως αιτιολογημένη πρόταση μιας απο τις αρμόδιες κατά
περίπτωση υπηρεσίες της παρ. 3 του αρθ. 10 εφόσον κατά τη διάρκεια της
εκμεταλλεύσεως προκύψουν απαγορευτικοί της λατομείας λόγοι, οι οποίοι δεν
υπήρχαν κατά το χρόνο της χορηγήσεως της άδειας εκμεταλλεύσεως ή της
συνομολογήσεως της συμβάσεως μισθώσεως ή για λόγους που αφορούν το δημόσιο
συμφέρον.

γ) Υστερα από πλήρως αιτιολογημένη πρόταση της αρμόδιας, ανάλογα με την


περίπτωση αρχής ή υπηρεσίας λόγω, παραβάσεως από τον εκμεταλλευτή των όρων
της άδειας εκμεταλλεύσεως ή της συμβάσεως μισθώσεως ή της εγκρίσεως
περιβαλλοντολογικών όρων.

Στην περίπτωση αυτήν απαιτείται εισήγηση και βεβαίωση του αρμόδιου επιθεωρητή
μεταλλείων, ότι έχουν εξαντληθεί όλες οι από τον παρόντα νόμο προβλεπόμενες
κυρώσεις.

δ) Μετά από την οριστική ανάκληση της εγκρίσεως επεμβάσεως του Νομ. 998/1979.

Πριν από την ανάκληση της άδειας ή καταγγελίας της μισθώσεως, καλείται ο
ενδιαφερόμενος απο το νομάρχη σε ακρόαση εντος 5 εργάσιμων ημερών από την
επίδοση της σχετικής προσκλήσεως".

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 179
(Η παρ. 1 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 11 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ, 1993
ΦΕΚ Α 15)

2. Η συνέχιση της εκμετάλλευσης μετά την ανάκληση της άδειας εκμετάλλευσης ή τη


λύση της μίσθωσης συνεπάγεται την επιβολή των κυρώσεων του αρθ. 16 αυτού του
νομου.

'Αρθρο 12: Αδεια εγκατάστασης και λειτουργίας μηχανημάτων

1. Για την εγκατάσταση μηχανημάτων κατεργασίας των αδρανών υλικών και τη


λειτουργία τους είτε μέσα είτε έξω από λατομική περιοχή απαιτείται άδεια που
χορηγείται σύμφωνα με τις διατάξεις των αρθ. 158,159 και 161 του Μεταλλευτικού
Κώδικα ( Ν.Δ. 210/1973 ΦΕΚ 277 Α) 2. Η χρονική διάρκεια της άδειας λειτουργίας
ορίζεται σε δεκαπέντε έτη και δεν ισχύει πέρα από τη λήξη της σύμβασης μίσθωσης ή
της άδειας εκμετάλλευσης.

3. Τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για τη χορήγηση των αδειών εγκατάστασης και


λειτουργίας καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων.

"4. Για την ανέγερση, εντος λατομείων, κτιριών, εξαιρέσει των αποθηκών εκρηκτικών
υλών και καψυλίων, των οποίων η κατασκευή αποτελεί υποχρέωση του εκμεταλλευτή
βάσει των διατάξεων του εκδιδομένου κατ'εφαρμογήν του αρθ. 26 Κανονισμού
Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών, απαιτείται άδεια που χορηγείται απο την
αρμόδια πολεοδομική αρχή, ύστερα από γνώμη του Υπουργείου Βιομηχανίας,
Ενέργειας και Τεχνολογίας". (Η παρ. 4 προστέθηκε από το αρθ. 12, του Νομ. 2115/3-
15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15)

'Αρθρο 13: Υποχρεώσεις εκμεταλλευτή

1. Ο εκμεταλλευτής υποχρεούται να εκμεταλλεύεται το λατομείο σύμφωνα με τους


κανόνες της επιστήμης και της τεχνικής.

2. Ο εκμεταλλευτής λατομείου αδρανών υλικών υποχρεούται να υποβάλλει για κάθε


ημερολογιακό έτος και μέχρι τις 30 Απριλίου του επόμενου έτους δελτίο
δραστηριότητας ή δήλωση απραξίας, τα στοιχεία των οποίων καθορίζονται με
απόφαση του Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 180
Το δελτίο δραστηριότητας ή η δήλωση απραξίας υποβάλλεται σε τρία αντίτυπα
στην αρμόδια Επιθεώρηση Μεταλλείων, η οποία διαβιβάζει το ένα στο
Υπουργείο Ενεργείας και Φυσικών Πόρων και το άλλο στον αρμόδιο νομάρχη.

3. Στους εκμεταλλευτές που δεν υποβάλλουν το πιο πάνω δραστηριότητας, ή τη


δήλωση απραξίας ή τα υποβάλλουν εκπρόθεσμα ή με ελλιπή στοιχεία επιβάλλεται
πρόστιμο από 20.000 έως 100.000 δραχμές με απόφαση του Επιθεωρητή
Μεταλλείων, ο οποίος συντάσσει και αποστέλλει στο Δημόσιο Ταμείο τίτλο βεβαίωσης
( χρηματικό κατάλογο) για την είσπραξη του, σύμφωνα με τις διατάξεις του Κώδικα
Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων. Τα ποσά που προέρχονται από τα πρόστιμα
κατατίθενται στην Τράπεζα της Ελλάδος και αναλαμβάνονται σύμφωνα με την παρ. 4
του αρθ. 15 αυτού του νόμου.

(ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Με την παρ.1α της Υ.Α Δ7/Α/Φ1/11500/546 (Ανάπτυξης) της 6/19.5.97.


(Β' 502) αναπροσαρμόζονται τα ποσά από 50.000 έως 150.000 δρχ. σε 150.000 έως
400.000 δρχ. αντίστοιχα).

'Αρθρο 14: Καθήκοντα και υποχρεώσεις επιβλέποντος

1. Η επίβλεψη της λειτουργίας των λατομείων αδρανών υλικών ανατίθεται σε


επιστήμονες που προβλέπονται από το αρθ. 163 του Μεταλλευτικού Κώδικα.

2. Ο επιβλέπων το λατομείο το επισκέπτεται κατά περιοδικά χρονικά διαστήματα που


καθορίζει ο Κανονισμός Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών 3. Αν στο λατομείο
απασχολούνται περισσότεροι από 20 εργατοτεχνίτες και υπάλληλοι ή η συνολική
ημερήσια παραγωγή του υπερβαίνει τους 3000 τόνους ή η συνολική εγκαταστημένη
και φορητή ισχύς των απασχολούμενων μηχανημάτων εκτός από αυτοκίνητα με
αριθμό κυκλοφορίας υπερβαίνει τους 3000 ΗΡ, ο επιβλέπων παρακολουθεί την
εκμετάλλευση του λατομείου επί τόπου συνεχώς και συνδέεται με σχέση μόνιμης
απασχόλησης με τον εκμεταλλευτή.

'Αρθρο 15: Εποπτεία και έλεγχος εκμετάλλευσης

1. Η εκμετάλλευση των λατομείων αδρανών υλικών τελεί υπό την εποπτεία του
Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 181
2. Ο Επιθεωρητής Μεταλλείων ασκεί την αστυνόμευση της λατομίας, ελέγχει την ορθή
εφαρμογή των διατάξεων του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών
που ισχύουν κάθε φορά, για την εκμετάλλευση των λατομείων αδρανών υλικών και τις
εγκαταστάσεις αξιοποίησης των αδρανών υλικών που βρίσκονται στους λατομικούς
χώρους και επιβάλλει με απόφαση του στους εκμεταλλευτές τα συμπληρωματικά
μέτρα που απαιτούνται για την ορθολογική εκμετάλλευση των λατομείων και την
ασφάλεια της ζωής και της υγείας των εργαζομένων , των περίοικων και των
διερχομένων. Ελέγχει επίσης την εφαρμογή της εγκεκριμένης τεχνικής μελέτης την
οποία και μπορεί να τροποποιεί και διατάσσει τη λήψη των απαραίτητων μέτρων για
την εφαρμογή της.

"3. Κάθε παράβαση απο τον εκμεταλλευτή των διατάξεων του Κανονισμού
Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών, των όρων της άδειας εκμεταλλευσεως ή της
συμβάσεως ή της εγκρίσεως περιβαλλοντολογικών όρων ή της εγκρίσεως
επεμβάσεως και των εντολών του επιθεωρητή μεταλλείων, τιμωρείται με πρόστιμο
απο 50.000 έως 300.000 δραχμές, που επιβάλλεται με πλήρως αιτιολογημένη
απόφαση του επιθεωρητή μεταλλείων. Με την ίδια διαδικασία επιβάλλονται και τα
πρόστιμα, που προβλέπονται από το Νομ. 1650/1986".

(ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Με την παρ.1β της Υ.Α Δ7/Α/Φ1/11500/546 (Ανάπτυξης) της 6/19.5.97.


(Β' 502) αναπροσαρμόζονται τα ποσά από 50.000 έως 300.000 δρχ. σε 150.000 έως
800.000 δρχ. αντίστοιχα).

"4. Τα πρόστιμα, που προβλέπονται από την προηγουμένη παράγραφο, ως και τα


πρόστιμα του αρθ. 16 του Νομ. 1428/1984 αποδίδονται στους οικείου δήμους και
κοινότητες, στην περιοχή των οποίων βρίσκονται τα λατομεία και διατίθενται για την
αποκατάσταση του περιβάλλοντος με έλεγχο της αρμόδιας υπηρεσίας της
νομαρχίας".

(Οι παρ. 3 και 4 αντικαταστάθηκαν ως άνω από το αρθ. 13 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ
1993 ΦΕΚ Α 15)

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 182
"5. Ο επιθεωρητής μεταλλείων, αν διαπιστώσει ότι οι παραβάσεις της παρ. 3 του
αρθρου αυτού γίνονται καθ'υποτροπή ή τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια κτισμάτων ή
έργων κοινής ωφέλειας ή η ζωή και η υγεία των εργαζομένων, των περιοίκων και των
διερχομένων ή διενεργείται ανορθολογική εκμετάλλευση κατά παράβαση των
διατάξεων του Κ.Μ.Λ.Ε. ή τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο το περιβάλλον, όπως η
προστασία του προσδιορίζεται από τις υφιστάμενες διατάξεις, μπορεί να διατάξει με
πλήρως αιτιολογημένη απόφαση του, που κοινοποιείται στον εκμεταλλευτή και στην
κατά τόπους Αστυνομική Αρχή, την επιβολή περιοριστικών μέτρων στην
εκμετάλλευση του λατομείου, ιδίως δε την προσωρινή, ολική ή μερική διακοπή της
εκμεταλλεύσεως".

(Το εδαφ. α' αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 14 Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
ΦΕΚ Α 15)

Στην απόφαση αυτή ορίζονται τα συγκεκριμένα περιοριστικά μέτρα, τα μέτρα για την
ασφαλή λειτουργία του λατομείου και οι προθεσμίες συμμόρφωσης του εκμεταλλευτή
προς τα μέτρα αυτά.

"6. Οι επιθεωρήσεις μεταλλείων, των οποίων η έδρα και οι αρμοδιότητες καθορίζονται


από τα π.δ. 238/1979 (ΦΕΚ Α 66) και 381/1989 (ΦΕΚ Α 168) είναι διανομαρχιακού
επιπέδου υπηρεσίες και δεν διέπονται από τις διατάξεις του Νομ. 1622/1986 (ΦΕΚ Α
92)

(Η παρ. 6 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 13 του Νομ.2115/3-15 Φεβρ. 1993


ΦΕΚ Α 15)

[Αρχή Τροποποίησης]

"Αρθρο 16

1. Όποιος εκμεταλλεύεται ή εξορύσσει ή αποκομίζει αδρανή υλικά, μάρμαρα ή


βιομηχανικά ορυκτά χωρίς να έχει αποκτήσει σχετικό δικαίωμα, τιμωρείται με
φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και με τις διοικητικές κυρώσεις του
άρθρου 5 του ν. 5895/1933 και με πρόστιμο από πέντε εκατομμύρια (5.000.000)
έως πενήντα εκατομμύρια (50.000.000) δρχ., που επιβάλλεται με απόφαση του
Επιθεωρητή Μεταλλείων.Σε περίπτωση υποτροπής, με απόφαση του νομάρχη,
μετά από εισήγηση του Επιθεωρητή Μεταλλείων, διατάσσεται η σφράγιση των

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 183
ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων του λατομείου. Η απόφαση του
νομάρχη κοινοποιείται στην αρμόδια εισαγγελία πλημμελειοδικών και στην
αρμόδια αστυνομική αρχή προκειμένου να παράσχουν τη συνδρομή τους,
εφόσον αυτή καθίσταται αναγκαία.Η σφράγιση διενεργείται από τριμελή
επιτροπή υπαλλήλων της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, η οποία συγκροτείται
με την απόφαση σφραγίσεως.

Τα παρανόμως παραχθέντα λατομικά προϊόvτα περιέρχονται στην οικεία Νομαρχιακή


Αυτοδιοίκηση, εκποιούνται με πλειοδοτική δημοπρασία και το προϊόν περιέρχεται σε
αυτήν.

2. Με απόφαση του νομάρχη, που λαμβάνεται ύστερα από ενημέρωση αυτών που
ασκούν το δικαίωμα εκμετάλλευσης, ζητείται από τη Δ.Ε.Η. η διακοπή παροχής
ηλεκτρικού ρεύματος της συγκεκριμένης εγκατάστασης. Η Δ.Ε.Η. υποχρεούται να
συμμορφωθεί χωρίς καθυστέρηση (ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Με την παρ.1γ της Υ.Α
Δ7/Α/Φ1/11500/546 (Ανάπτυξης) της 6/19.5.97. (Β' 502) αναπροσαρμόζονται τα
ποσά από 1.000.000 έως 10.000.000 δρχ. σε 1.500.000 έως 15.000.000 δρχ.
αντίστοιχα).

(ΑΝΤΙΚ. ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 16 ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 8 ΤΟΥ Ν. 2702/99, ΦΕΚ-70 Α’) [Τέλος
Τροποποίησης]

'Αρθρο 17: Ενδικα μέσα

1. Κατά της απορριπτικής απόφασης του νομάρχη της παρ. 5 του αρθ. 10 αυτού του
νόμου επιτρέπεται ο ενδιαφερόμενος να ασκήσει προσφυγή ενώπιον του Υπουργού
Ενεργείας και Φυσικών Πόρων, μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία τριάντα ημερών από
την επίδοση της. Η προσφυγή κατατίθεται στον αρμόδιο νομάρχη, ο οποίος μέσα σε
τριάντα ημέρες από την κατάθεση τη διαβιβάζει μαζί με το σχετικό φάκελο στο
Υπουργείο Ενεργείας και Φυσικών Πόρων.

Επί της προσφυγής αυτής ο Υπουργός Ενεργείας και Φυσικών Πόρων αποφαίνεται
μέσα σε ένα εξάμηνο απο την κατάθεση της στον αρμόδιο νομάρχη, ύστερα από
ουσιαστική κρίση, κατά την οποία εκτιμάται και το γενικότερο δημόσιο συμφέρον.

Η ασκηθείσα προσφυγή και η προς άσκηση αυτής προθεσμία αναστέλλει την


εκτέλεση της προσβαλλόμενης απόφασης, εκτος αν αφορά λογους ασφάλειας.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 184
2. Κατά της απόφασης της παρ. 1 του αρθ. 11 του παρόντος νομου επιτρέπεται ο
ενδιαφερόμενος να ασκήσει προσφυγή ενώπιον του Υπουργού Ενεργείας και
Φυσικών Πόρων, σύμφωνα με τη διαδικασία της παρ. 1 του άρθρου αυτού. Επί της
προσφυγής αυτής ο Υπουργός Ενεργεία και Φυσικών Πόρων αποφαίνεται μέσα σε
τρεις μήνες από την κατάθεση της στον αρμόδιο νομάρχη, ύστερα από ουσιαστική
κρίση, κατά την οποία εκτιμάται και το γενικότερο δημόσιο συμφέρον.

3. Οι αποφάσεις του νομάρχη, του Επιθεωρητή Μεταλλείων και του Υπουργού


Ενεργείας και Φυσικών Πόρων, που αναφέρονται σε μίσθωση ή άδεια εκμετάλλευσης
ή επιβάλλουν πρόστιμα ή μέτρα ασφαλείας, επιδίδονται στον ενδιαφερόμενο με
δικαστικό επιμελητή ή από την Αστυνομική Αρχή με απόδειξη.

4. Κατά της απόφασης του Επιθεωρητή Μεταλλείων που εκδίδεται κατά την παρ. 3
του αρθ. 13 του παρόντος νόμου, επιτρέπεται ο ενδιαφερόμενος να ασκήσει
προσφυγή ενώπιον του Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων μέσα σε
ανατρεπτική προθεσμία τριάντα ημερών από την επίδοση της. Επι της προσφυγής
αυτης αποφαίνεται, ύστερα από ουσιαστική κρίση, ο πιο πάνω Υπουργός. "5. Κατά
των αποφάσεων των παρ. 3 και 5 του αρθ. 15 και του αρθ. 16 επιτρέπεται προσφυγή
ενώπιον του Υπουργού Βιομηχανίας, Ενεργειας και Τεχνολογίας σύμφωνα με τη
διαδικασία της παρ. 4 του αρθρου αυτού, η οποία δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα.
Επί των πιο πάνω προσφυγών αποφαίνεται κατ'ουσίαν ο Υπουργός Βιομηχανίας,
Ενέργειας και Τεχνολογίας μέσα σε 3 μήνες από την κατάθεση τους".

(Η παρ. 5 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 14 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
ΦΕΚ Α 15)

'Αρθρο 18: Αναπροσαρμογή προστίμων

Τα πρόστιμα που προβλέπονται από το νόμο αυτόν μπορούν να αναπροσαρμόζονται


καθε τρία χρόνια με απόφαση του Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων.

'Αρθρο 19: Ειδικό τέλος

"1. Οι εκμεταλλευτές δημόσιων και ιδιωτικών λατομείων, καθως και λατομείων


ν.π.δ.δ. αδρανών υλικών, υποχρεούνται να καταβάλλουν ετησίως ειδικό τέλος
υπέρ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης στην περιοχή των οποίων
λειτουργεί το λατομείο.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 185
Το τέλος αυτό ορίζεται σε 5% στην τιμή πωλήσεως των λατομικών προιόντων
επί αυτοκινήτου στο χώρο του λατομείου. Ο προσδιορισμός των ποσοτήτων
που πωλούνται γίνεται με βάση τα τιμολόγια και κάθε άλλη πρόσφορη μέθοδο
καταμετρήσεως των λατομικών προιόντων.

Στη καταβολή του ως άνω ειδικού τέλους υποχρεούνται εφεξής και αυτοί που
ήδη εκμεταλλευονται δημόσια ή ιδιωτικά λατομεία καθως και λατομεία ν.π.δ.δ.
πλην των λατομείων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης".

(Η παρ. 1 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 15 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
ΦΕΚ Α 15)

2. Για αδρανή υλικά, που χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη στην τσιμεντοβιομηχανία


και ασβεστοποίια και εξορύσσονται από λατομεία που εκμεταλλεύονται οι ίδιες
επιχειρήσεις, το πιο πάνω ειδικό τέλος 4% υπολογίζεται με απόφαση του αρμόδιου
νομάρχη επί του κόστους παραγώγής του πετρώματος φορτωμένου στο δάπεδο του
λατομείου.

3. Τα ποσά που προέρχονται από το ειδικό τέλος της παρ. 1 αυτού του αρθρου
βεβαίωνονται και εισπράττονται σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν καθε φορά για
τη βεβαίωση και είσπραξη των εσόδων δήμων και κοινοτήτων.

4. (Καταργήθηκε από την παρ. 8 του αρθ. 24 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ
Α 15).

(Βλ. Εγκ. Υπ. Βιομηχανίας Ενέργειας και Τεχνολογίας Δ10-Δ/Φ5/6510/95 : Ειδικό


τέλος εκ 5% υπέρ ΟΤΑ, άρθρου 19 Ν. 1428/84).

'Αρθρο 20: Απαλλοτρίωση ξένης ιδιοκτησίας

1. Η εκμετάλλευση των λατομείων αδρανών υλικών, που βρίσκονται μέσα στις


λατομικές περιοχές του αρθ. 3 του παρόντος νόμου, χαρακτηρίζεται για την εφαρμογή
των διαταξεων του νόμου αυτού ως δημόσιας ωφέλειας. "2. Οταν για την
εξυπηρέτηση της εκμεταλλεύσεως των λατομείων της προηγουμένης παραγράφου ή
για την κατασκευή έργων υποδομής είναι αναγκαία η χρησιμοποίηση ξένης
ιδιοκτησίας, που βρίσκεται μέσα στη λατομικήπεριοχή ή έξω απο αυτήν, επιτρέπεται η

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 186
αναγκαστική απαλλοτρίωση της ξένης ιδιοκτησίας, θεωρούμενη ότι συντελείται για
λόγους δημόσιας ωφέλειας.

Οι εκτάσεις αυτές δεν δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο εξορυκτικής


δραστηριότητας .

Σε κάθε περίπτωση η απαλλοτρίωση γίνεται με δαπάνες του εκμεταλλευτή και υπέρ


του Δημοσίου". (Η παρ. 2 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 16 του Νομ. 2115/3-
15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15).

3. Οταν για την εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών που βρίσκονται έξω από
τις λατομικές περιοχές είναι αναγκαία η χρησιμοποίηση ξένης ιδιοκτησίας, για την
κατασκευή δρόμων προσπέλασης και την ανέγερση εργοστασίων και αποθηκών,
επιτρέπεται η αναγκαστική απαλλοτρίωση αυτής με αίτηση και δαπάνες του
εκμεταλλευτή του λατομείου και υπέρ του Δημοσίου.

4. Οι απαλλοτριώσεις των προηγουμένων παραγράφων γίνονται με αιτιολογημένη


απόφαση του Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων σύμφωνα με τις διατάξεις των
αρθ. 128-138 του Μεταλλευτικού Κώδικα.

'Αρθρο 21:

(Καταργήθηκε από την παρ. 9 του αρθ. 24 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α
15)

'Αρθρο 22:

Δημόσια λατομεία αδρανών υλικών που διέκοψαν ή διακόπτουν τη λειτουργία


τους οριστικά, μπορεί να παραχωρούνται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις
της νομοθεσίας για τους δήμους και κοινότητες στους ΟΤΑ της περιοχής,
ύστερα από μελέτη διαμόρφωσης της έκτασης , που εγκρίνεται από το
Υπουργείο Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος, με σκοπό την
αποκατάσταση και αξιοποίηση του τοπίου, με κατά προτεραίοτητα χρήση των
πόρων που περιέρχονται στους ΟΤΑ από τα αναλογικά μισθώματα της παρ. 4
του αρθ. 7 του παρόντος νόμου.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 187
Τα υλικά που εξορύσσονται κατά τις εργασίες, οι οποίες γίνονται στα λατομεία
αυτά για την αναδιαμόρφωση τους μπορεί, να χρησιμοποιούνται σε δημοτικά ή
κοινοτικά έργα ή να διατίθενται σε άλλους δήμους ή κοινότητες .

'Αρθρο 23:

1. (Καταργήθηκε από την παρ. 10 του αρθ. 24 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ
Α 15).

"2. Η εκμίσθωση λατομείων αδρανών υλικών των δήμων και κοινοτήτων γίνεται με
πλειοδοτική δημοπρασία με ενσφράγιστες προσφορές, σύμφωνα με τα αναφερόμενα
στις παρ. 1 και 3 του αρθ. 5 και τη νομοθεσία που ισχύει για τους δήμους και τις
κοινότητες".

(Το πρωτο και δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 αντικαταστάθηκαν ως άνω από την παρ. 1
του αρθ. 17 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15).

Οι όροι και η διαδικασία της εκμίσθωσης και εκμετάλλευσης των λατομείων αυτών και
γενικά κάθε λεπτομέρεια για την εφαρμογή τους ρυθμίζονται με κοινή απόφαση των
Υπουργών Εσωτερικών και Ενεργείας και Φυσικών Πόρων που δημοσιεύεται στην
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

3. Τα μισθώματα ( πάγια και αναλογικά ) που προέρχονται από την εκμίσθωση των
λατομείων αυτών, βεβαιώνονται και εισπράττονται από τον οικείο δήμο ή κοινότητα,
σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν καθε φορά, για τη βεβαίωση και είσπραξη των
εσόδων τους.

4. Οπου αναφέρεται στις διατάξεις του παρόντος ο νομάρχης, προκειμένου για την
εκμίσθωση λατομείων αδρανών υλικών των δήμων και κοινοτήτων, νοείται ο οικείος
δήμαρχος ή πρόεδρος της κοινότητας, μετά από έγκριση του νομάρχη.

"5. Επί παρατάσεων μισθώσεως δημοτικών, κοινοτικών ή ιδιωτικών λατομείων,


καθως και λατομείων ν.π.δ.δ. αδρανών υλικών έχουν ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις
του β εδαφίου της περιπτ. α του αρθ 20 του Νομ. 669/1977 ΦΕΚ Α 241". (Η παρ. 5
προστέθηκε από την παρ. 2 του αρθ. 17 του Νομ 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α 15).

'Αρθρο 24:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 188
(Καταργήθηκε από την παρ. 9 του αρθ. 24 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α
15)

'Αρθρο 25:

Ο Επιθεωρητής Μεταλλείων μπορεί να εξουσιοδοτεί τους προισταμένους των


υπηρεσιακών μονάδων που υπάγονται σε αυτόν για την ασκηση των αρμοδιοτήτων
του που προβλέπονται απο τις διατάξεις περί μεταλλείων και λατομείων.

'Αρθρο 26:

(Αντικαθίσταται το αρθ. 162 Ν.Δ. 210/1973).

'Αρθρο 27:

1. Συμβάσεις, που έχουν συναφθεί μέχρι 23.7.74 μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και
τρίτων (μισθωτών) και που αναφέρονται σε μισθώσεις του δικαιώματος του Δημοσίου
για έρευνα και εκμετάλλευση δημόσιων μεταλλείων, αναθεωρούνται με πρωτοβουλία
του Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων.

2. Η αναθεώρηση των συμβάσεων αφορά αποκλειστικά:

α) την αναπροσαρμογή του μισθώματος υπό τον περιορισμό του αρθ. 84 του
Μεταλλευτικού Κώδικα και

β) την αναπροσαρμογή των όρων της σύμβασης , ώστε να ανταποκρίνονται προς τα


σημερινά τεχνοοικονομικά δεδομένα από την άποψη της ορθολογικής έρευνας και
εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων και της προστασίας των ανθρώπων και του
περιβάλλοντος και ως προς τις συνέπειες παράβασης των όρων της αναθεώρησης
και τη διάρκεια της μίσθωσης.

3. Ο Υπουργός Ενεργείας και Φυσικών Πόρων μέσα σε 4 μήνες από την ισχύ του
νόμου αυτού καλεί εγγράφως τους μισθωτές των δημοσίων μεταλλείων για
αναθεώρηση των συμβάσεων , σύμφωνα με τα κριτήρια της προηγουμένης
παραγράφου του παρόντος άρθρου.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 189
Σε περίπτωση μη εμφάνισης του μισθωτή μέσα σε ένα μήνα από την επίδοση της
πρόσκλησης, η σύμβαση λύνεται από την έκδοση και την κοινοποίηση στον μισθωτή
σχετικής βεβαιωτικής απόφασης του ΥΕΦΠ και το μεταλλείο με τις εκτάσεις , που
τυχόν έχουν απαλλοτριωθεί για το σκοπό αυτόν επανέρχεται στη νομή και κατοχή του
Δημοσίου. Σε περίπτωση εμπρόθεσμης εμφάνισης του μισθωτή, αλλά μη επίτευξης
για οποιοδήποτε λόγο συμφωνίας επί των όρων αναθεώρησης, σύμφωνα με τα
προεκτεθέντα κριτήρια, ο Υπουργός Ενεργείας και Φυσικών Πόρων παραπέμπει την
υπόθεση στο Υπουργικό Συμβούλιο για τη λήψη από αυτό τελικής αιτιολογημένης
απόφασης, που είναι υποχρεωτική για το μισθωτή.

4. Από τις διατάξεις αυτού του άρθρου δεν δημιουργείται καμία αξίωση του μισθωτή
ή οποιουδήποτε τρίτου κατά του Δημοσίου.

'Αρθρο 28:

Στην Εταιρεία Υδρευσης - Αποχέτευσης Πρωτεύουσας (ΕΥΔΑΠ) μπορεί να ανατεθεί η


ευθύνη και μέριμνα για τη μελέτη και την κατασκευή έργων που εμπίπτουν στο σκοπό
της και για άλλες περιοχές εκτος της περιοχής αρμοδιότητας της, εφόσον της
χορηγούνται σχετικές πιστώσεις από τον Προυπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων ή
από άλλες πηγές.

Οι βασικοί όροι και προυποθέσεις της ανάθεσης καθορίζονται με κοινή απόφαση των
Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Εσωτερικών, Δημοσίων Εργων και Ενεργείας και
Φυσικών Πόρων.

Αρθρο 29: Μεταβατικές διατάξεις

1. Από την ισχύ του νόμου αυτού, οι μισθωτές δημόσιων λατομείων αδρανών υλικών
, οι οποίοι βάσει συμβάσεων δεν καταβάλλουν πάγια και αναλογικά μισθώματα ή
καταβάλλουν ένα από τα δύο, υποχρεούνται να καταβάλλουν και τα δύο.

Συμψηφισμός των δύο μισθωμάτων δεν επιτρέπεται.

2. Με πρωτοβουλία του νομάρχη καλείται ο μισθωτής μέσα σε έξι μήνες από την
ισχύ του παρόντος για αναθεώρηση της σύμβασης, υπό την έννοια της προηγουμένης
παραγράφου.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 190
3. Αν ο μισθωτής δεν προσέλθει ή δεν επιτευχθεί συμφωνία η σύμβαση της
μίσθωσης λύεται αυτοδικαίως.

"4. Τα χρηματικά ποσά, που έχουν κατατεθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος, βάσει των
αρθ. 11 παρ. 6 και 12 του Νομ. 386/1976 (ΦΕΚ Α 188) και στο λογαριασμό ΚΑ
234212/9 εισάγονται ως δημόσιο έσοδο στον Κρατικό Προϋπολογισμό".

(Η παρ. 4 αντικαταστάθηκε ως άνω από το αρθ. 19 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993
(ΦΕΚ Α 15)

5. Οι παρ. 1, 2 και 3 του άρθρου αυτού έχουν εφαρμογή και για τις μισθώσεις
δημοτικών και κοινοτικών λατομικών χώρων.

'Αρθρο 30:

1. Οι επιτροπές, που είχαν συσταθεί μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος για τον
καθορισμό λατομικών περιοχών, συνεχίζουν το έργο τους και υποβάλλουν το σχετικό
πρακτικό στον αρμόδιο νομάρχη για την έκδοση της απόφασης καθορισμού
λατομικών περιοχών. Για την έκδοση της απόφασης αυτής απαιτείται γνωμοδότηση
του Νομαρχιακού Συμβουλίου.

2. (Καταργήθηκε από την παρ. ΙΙ του αρθ. 24 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α
15).

'Αρθρο 31:

1. Oι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται και κατά τη διαδικασία σύναψης


της σύμβασης μίσθωσης δημόσιων, δημοτικών και κοινοτικών λατομείων αδρανών
υλικών, αν μέχρι την έναρξη της ισχύος είχε διενεργηθεί η σχετική δημοπρασία και είχε
κατακυρωθεί το αποτέλεσμα αυτής.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 191
2. Δημοπρασίες , που είχαν προκηρυχθεί για τη μίσθωση δημόσιων, δημοτικών και
κοινοτικών λατομείων αδρανών υλικών και δεν είχαν ολοκληρωθεί, μέχρι την έναρξη
της ισχύος του νόμου αυτού, καταργούνται.

'Αρθρο 32:

1. Εκκρεμείς αιτήσεις, κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου, για μίσθωση με
απευθείας σύμβαση δημόσιας λατομικής έκτασης, σύμφωνα με τις διατάξεις του
δευτέρου εδαφίου της παρ. 1 του αρθ. ΙΙ του Νομ. 386/1976, είναι ισχυρές και για
αυτές εφαρμόζονται οι διατάξεις του παρόντος νόμου.

Οι συμβάσεις που θα συναφθούν από τον αρμόδιο νομάρχη δεν μπορεί να είναι
μεγαλύτερης διάρκειας από τέσσερα χρόνια από την ισχύ του νόμου αυτού.

2. Εκκρεμείς αιτήσεις για την χορήγηση άδειας εκμετάλλευσης μέχρι την έναρξη της
ισχύος του νόμου αυτού θεωρούνται ότι ουδέποτε υποβλήθηκαν.

'Αρθρο 33:

(Καταργήθηκε από την παρ. 12 του αρ. 24 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α
15).

'Αρθρο 34:

Η τετρατία που προβλέπεται από την παρ. 2 του αρθ. 5 του Νομ. 386/1976 θεωρείται
λήξασα από την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού.

'Αρθρο 35:

(Καταργήθηκε από την παρ. 12 του αρθ. 24 του Νομ. 2115/3-15 Φεβρ. 1993 ΦΕΚ Α
15)

'Αρθρο 36: Kαταργούμενες διατάξεις

Από την έναρξη της ισχύος του νόμου αυτού καταργούνται:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 192
α) Ο Νομ 386/1976 (ΦΕΚ Α 188) πλην της παρ. 2 του αρθ. 7 και των παρ. 1 και 2
του αρθ. 14 αυτού.

β) Το Π.Δ. 595/1978 (ΦΕΚ Α 126) και

γ) Η παρ. 3 του αρθ. 2 , οι παρ. 1 και 2 του αρθ. 17, οι παρ. 2 και 3 του αρθ. 22 και
τα αρθ. 45 και 50 του Νομ. 669/1977 (ΦΕΚ 241 Α) καθώς και , μόνο ως προς τις
διατάξεις τους που αναφέρονται στα αδρανή υλικά, τα αρθ .11,35, και 44, η παρ. 1 του
αρθ. 23, η παρ. 1 του αρθ. 18 , οι παρ. 3,4 και 5 του αρθ. 38 και η παρ. 3 του αρθ. 39,
που αναφέρονται στα λατομεία αδρανών υλικών του ίδιου νόμου και

δ) Το δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 του αρθ. 1 του Νομ. 669/1977.

'Αρθρο 37:

Η ισχύς του νόμου αυτού αρχίζει από τη δημοσίευση του στην Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως.

ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΔΣΑ


ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΟΣ

ΠΟΥΡΓΟΙ Μέτρα Π και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων.ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ -
ΕΡΙΚΩΝ, ΔΗΜΟΣΙΑΣ
ρ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ,
ΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ
ο ΕΡΓΩΝ - ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Εχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του
ου δεύτερου τουο Ν. 2077/1992 "Κύρωση Συνθήκης για την Ευρ. Ενωση." (Α' 136) και τις διατάξεις των
ων 1 και 2 (παρ.
ί 1 ζ) και παρ. 2 του Ν. 1338/1983 "Εφαρμογή του Κοινοτικού Δικαίου" (Α' 34) όπως
οποιήθηκε με τομ άρθρο 6 του Ν. 1440/1984 "Συμμετοχή της Ελλάδας στο κεφάλαιο, στα αποθεματικά και
ροβλέψεις τηςι Ευρ.Τράπεζας Επενδύσεων κ.λπ." (Α' 70) και του άρθρου 65 του Ν. 1892/1990 (Α' 101).
διατάξεις τωνοάρθρων 11, 12, (παρ. 2, 3,και4), 28, 29 και 30 του Ν. 1650/86 "για την προστασία του
άλλοντος" (Α 160),
: όπως το άρθρο 30 τροποποιήθηκε με το άρθρο 98 (παρ. 12) του Ν. 1892/1990 "για
συγχρονισμό και την ανάπτυξη και άλλες διατάξεις" (Α' 101). 3. Τις διατάξεις του Ν. 3010/2002
μόνιση του Ν. 1650/1986 με τις οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ κ.λ.π." (Α' 91) και ειδικότερα τα άρθρα 1,
4 και 6 αυτού. 4. Τις διατάξεις των άρθρων 23 (παρ. 1) και 24 του Ν. 1558/1985 "Κυβέρνηση και
ρνητικά όργανα" (Α' 137) και των άρθρων 9 και 13 του Π.Δ/τος 473/1985 "Καθορισμός και ανακατανομή
ρμοδιοτήτων των Υπουργείων" (Α' 157). 5. Τις διατάξεις του Ν. 2242/1994 "Πολεοδόμηση περιοχών

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 193
ρης κατοικίας... προστασίας φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος... κλπ." (Α' 162). 6. Τις διατάξεις του
18/1994 "Ιδρυση Νομαρχιακής αυτοδιοίκησης τροποποίηση διατάξεων για την πρωτοβάθμια
ιοίκηση και την περιφέρεια και άλλες διατάξεις" (Α' 90) όπως συμπληρώθηκε με το Ν. 2240/1994
πλήρωση διατάξεων για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση κ.ά." (Α' 153) 7. Τις διατάξεις του Ν. 2052/1992
α για την αντιμετώπιση του νέφους και πολεοδομικές ρυθμίσεις" (Α' 94). 8. Τις διατάξεις του Ν.
2001 "Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών και άλλων προϊόντων. Ιδρυση Εθνικού
νισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης... κ.λπ." (Α' 179). 9. Τις διατάξεις του Π.Δ. 410/1995 "Δημοτικός και
τικός Κώδικας" (Α' 231). 10. Τις διατάξεις της 69269/5387/1990 κοινής υπουργικής απόφασης
ταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων
.......κλπ) και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύμφωνα με το Ν.1650/86" (Β' 678). 11. Τις διατάξεις της
8/5512/1990 κοινής υπουργικής απόφασης "Καθορισμός τρόπου ενημέρωσης των πολιτών και φορέων
οσώπησής τους για το περιεχόμενο της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων των έργων και
τηριοτήτων σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 5 του Ν. 650/86" (Β' 691). 12. Τις διατάξεις του άρθρου
ραγ. 28 και 29) του Π.Δ/τος 28/28.1.1993 "Καθορισμός αρμοδιοτήτων που διατηρούνται από τον
ργό και τις περιφερειακές υπηρεσίες διανομαρχιακού επιπέδου του Υπουργείου Περιβάλλοντος,
ταξίας και Δημ. 'Εργων" (Α' 9). 13. Την οδηγία 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 των
παϊκών Κοινοτήτων και την Απόφαση 2000/738/ΕΚ της 17ης Νοεμβρίου 2000 των Ευρωπαϊκών
τήτων. 14. Τις διατάξεις της 69728/824/1996 κοινής υπουργικής απόφασης "Μέτρα και όροι για τη
ριση των στερεών αποβλήτων" (Β' 358) 15. Τις διατάξεις της 19396/1546/1997 κοινής υπουργικής
ασης "Μέτρα και όροι για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων" (Β' 604). 16. Την 113944/1997 κοινή
ργική απόφαση "Εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης στερεών αποβλήτων κ.λ.π." (Β' 1016) όπως
ληρώθηκε με την 14312/2000 κοινή υπουργική απόφαση "Συμπλήρωση και εξειδίκευση της
44/1997 κοινή υπουργική απόφαση κ.λπ." (Β' 723). 17. Την 114218/1997 κοινή υπουργική απόφαση
ρτιση πλαισίου προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων" (Β' 1016).
ς διατάξεις του Κανονισμού (ΕΟΚ), 259/1993 του Συμβουλίου της 1-2-1993 "Σχετικά με την
κολούθηση και τον έλεγχο των μεταφορών αποβλήτων στο εσωτερικό της Κοινότητας καθώς και κατά
σοδο και έξοδό τους" (EEL 30/1/6.2.1993) όπως ισχύει και του Ν. 2203/1994 "Κύρωση της Σύμβασης
ασιλείας... κ.λπ." (Α' 58). 19. Τις διατάξεις του Ν.1568/1985 "Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων" (Α'
όπως ισχύουν και των Προεδρικών Διαταγμάτων που εκδόθηκαν κατ' εξουσιοδότησή του καθώς και του
39/1998 "Ρύθμιση εργασιακών σχέσεων, σύσταση Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και άλλες
ξεις" (Α' 205). 20. Τις διατάξεις της 59388/3363/1988 κοινής υπουργικής απόφασης "Τρόπος, όργανα και
ασία επιβολής και είσπραξης των διοικητικών προστίμων του άρθρου 30 του Ν. 1650/1986 (Β' 638). 21.
ατάξεις του άρθρου 29Α του Ν.1558/1985 όπως αυτό συμπληρώθηκε με το άρθρο 27 του Ν. 2081/1992
4) και αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 (παρ. 2α) του Ν. 2469/1997 (Α' 38). 22. Τις διατάξεις του άρθρου
αρ. 3) του Ν. 2362/95 (Α' 247). 23. Την ΔΙΔΚ-Φ.1-2-22875/31-10-2001 κοινή απόφαση του
υπουργού και του Υπουργού Εσωτερικών, Δημ. Διοίκησης και Αποκέντρωσης "Ανάθεση αρμοδιοτήτων
Υφυπουργούς Εσωτερικών, Δημ. Διοίκησης και Αποκέντρωσης" (Β' 1480). 24. Την 485/31-10-2001
απόφαση του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Ανάπτυξης "Ανάθεση αρμοδιοτήτων στους

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 194
ουργούς Ανάπτυξης" (Β' 1484). 25. Την Υ6/31-10-2001 κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και του
ργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημ. Εργων "Ανάθεση αρμοδιοτήτων στους Υφυπουργούς
ΩΔΕ" (Β' 1484). 26. Την 3418/8-9-2002 κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και του Υπουργού Υγείας
ρόνοιας "Ανάθεση αρμοδιοτήτων στους Υφυπουργούς Υγείας και Πρόνοιας "(Β' 861/9-7-2002),

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΘΡΩΝ

Αρθρο: 1
Ημ/νία: 16.12.2002
Περιγραφή όρου ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ
θησαυρού: ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΥΔΑΤΩΝ
Τίτλος Αρθρου: Σκοπός

Κείμενο Αρθρου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Με την παρούσα απόφαση αποσκοπείται η
εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 11 και 12 του Ν. 1650/1986 και ειδικότερα των
διατάξεων των άρθρων 4 και 7 (παρ. 2) της 69728/1996 κοινής υπουργικής
απόφασης και των άρθρων 4 και 5 της 19396/1997 κοινής υπουργικής απόφασης που
έχουν εκδοθεί κατ' εξουσιοδότηση του άρθρου 12 του ως άνω Νόμου και συγχρόνως
η συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης
Απριλίου 1999 των Ευρ. Κοινοτήτων που έχει δημοσιευθεί στην Ελληνική Γλώσσα
στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρ. Κοινοτήτων (EEL 182/1/16-7-1999) ώστε με τη
θέσπιση αυστηρών λειτουργικών και τεχνικών απαιτήσεων για τα απόβλητα και τους
χώρους υγειονομικής ταφής να προσδιορίζονται τα μέτρα, οι διαδικασίες και οι
κατευθύνσεις για την κατά το δυνατόν πρόληψη ή μείωση των αρνητικών
περιβαλλοντικών επιπτώσεων, και ειδικότερα α) της ρύπανσης των επιφανειακών και
των υπογείων υδάτων, του εδάφους και της ατμόσφαιρας και των επιπτώσεων σε όλο
το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του φαινομένου του θερμοκηπίου, καθώς και
β) οποιουδήποτε κινδύνου προκύπτει για την υγεία του ανθρώπου από την
υγειονομική ταφή των αποβλήτων καθ' όλο τον κύκλο ζωής του χώρου υγειονομικής
ταφής.

Αρθρο: 2
Ημ/νία: 16.12.2002

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 195
Τίτλος Αρθρου: Ορισμοί
Για τους σκοπούς της παρούσας απόφασης, νοούνται ως: α) "απόβλητα": κάθε ουσία
ή αντικείμενο που περιλαμβάνεται στον ευρωπαϊκό κατάλογο αποβλήτων ο οποίος
έχει εγκριθεί με την Απόφαση 2001/118 του Συμβουλίου της 16ης Ιανουαρίου 2001
της Ευρωπαϊκής Επιτροπής "για την τροποποίηση της απόφασης 2000/532/ΕΚ όσον
αφορά τον κατάλογο των αποβλήτων" (EEL 47/1/16-2-2001) και το οποίο (απόβλητο)
ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει. β) "αστικά
απόβλητα": τα οικιακά απόβλητα, καθώς και άλλα απόβλητα, που λόγω φύσης ή
σύνθεσης, είναι παρόμοια με τα οικιακά τα οποία διέπονται από τις διατάξεις της
69728/824/1996 κοινή υπουργική απόφαση. γ) "επικίνδυνα απόβλητα": τα απόβλητα
όπως ορίζονται στην 19396/1997 κοινή υπουργική απόφαση "Μέτρα και όροι για τη
διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων (Β' 604) και ειδικότερα στην παράγραφο 1
του άρθρου 2 αυτής, της οποίας το εδάφιο (α) τροποποιήθηκε με την Απόφαση
2001/118 του Συμβουλίου της 16ης Ιανουαρίου 2001 της Ευρ. Επιτροπής και
επισημαίνονται με αστερίσκο. δ) "μη επικίνδυνα απόβλητα": τα απόβλητα που δεν
περιλαμβάνονται στο εδάφιο γ) και διέπονται από τις διατάξεις της 69728/1996 κοινή
υπουργική απόφαση. 'Οπου στις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας αναφέρεται ο
όρος "στερεά απόβλητα", νοούνται τα "μη επικίνδυνα απόβλητα". ε) "αδρανή
απόβλητα": τα μη επικίνδυνα απόβλητα που δεν υφίστανται καμία σημαντική φυσική,
χημική ή βιολογική μετατροπή. Τα αδρανή απόβλητα δεν διαλύονται, δεν καίγονται
ούτε συμμετέχουν σε άλλες φυσικές ή χημικές αντιδράσεις, δεν βιοδιασπώνται ούτε
επιδρούν δυσμενώς σε άλλα υλικά με τα οποία έρχονται σε επαφή κατά τρόπο ικανό
να προκαλέσει ρύπανση του περιβάλλοντος ή να βλάψει την υγεία του ανθρώπου. Η
συνολική αποπλυσιμότητα και περιεκτικότητα σε ρύπους των αποβλήτων και η
οικοτοξικότητα των στραγγισμάτων πρέπει να είναι αμελητέες, και ειδικότερα να μη
θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα των επιφανειακών ή/και υπογείων υδάτων. Η διαχείριση
των αδρανών αποβλήτων διέπεται από τις διατάξεις της 69728/824/1996 κοινή
υπουργική απόφαση. στ) "υπόγεια αποθήκευση": η μόνιμη εγκατάσταση
αποθήκευσης αποβλήτων σε βαθιές γεωλογικές κοιλότητες όπως σε αλατωρυχεία ή
ορυχεία καλίου ζ) "υγειονομική ταφή" Μία από τις εργασίες διάθεσης αποβλήτων
όπως περιγράφονται στο Παράρτημα ΙΙ(παρ. D1 του άρθρου 21 της 69728/1996 κοινή
υπουργική απόφαση η) "χώρος υγειονομικής αφής": (ΧΥΤΑ) κάθε χώρος διάθεσης
αποβλήτων για την απόθεση των αποβλήτων επί ή εντός του εδάφους ή υπογείως,
συμπεριλαμβανομένων: - Των εσωτερικών χώρων διάθεσης των αποβλήτων (δηλαδή
των χώρων υγειονομικής ταφής στους οποίους ένας παραγωγός αποβλήτων
πραγματοποιεί τη διάθεσή τους στον τόπο παραγωγής) και - κάθε μόνιμος (δηλαδή
χρησιμοποιούμενος άνω του έτους) χώρος προσωρινής αποθήκευσης αποβλήτων,
αλλά εξαιρουμένων: - Των εγκαταστάσεων στις οποίες εκφορτώνονται α απόβλητα με

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 196
σκοπό την προετοιμασία τους για περαιτέρω μεταφορά τους προς ανάκτηση
χρήσιμων υλών, επεξεργασία ή διάθεση αλλού και - της αποθήκευσης των
αποβλήτων πριν από την ανάκτηση χρήσιμων υλών ή την επεξεργασία για διάστημα
μικρότερο των τριών ετών κατά γενικό κανόνα και - της αποθήκευσης αποβλήτων
πριν από τη διάθεση για διάστημα μικρότερο του έτους θ) "επεξεργασία": οι φυσικές,
θερμικές, χημικές ή βιολογικές διεργασίες, συμπεριλαμβανομένης της διαλογής, που
μεταβάλλουν τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων προκειμένου να περιοριστούν ο
όγκος ή οι επικίνδυνες ιδιότητές ους, να διευκολυνθεί η διακίνησή τους ή να βελτιωθεί
ανάκτηση χρήσιμων υλών ι) "στραγγίσματα": οποιοδήποτε υγρό ρέει δια μέσου των
αποτεθέντων αποβλήτων και εκρέει από το χώρο ταφής ή περιέχεται μέσα του κ)
"αέρια χώρου υγειονομικής ταφής": όλα τα αέρια που παράγονται από τα απόβλητα
που αποτίθενται στο χώρο υγειονομικής ταφής λ) "έκπλυμα": το διάλυμα που
λαμβάνεται κατά την εργαστηριακή δοκιμή της απόπλυσης μ) "φορέας
διαχείρισης/λειτουργίας": το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που φέρει την ευθύνη για το
χώρο ταφής σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας. Το πρόσωπο αυτό
μπορεί να είναι διαφορετικό μεταξύ των φάσεων προετοιμασίας του χώρου και
μέριμνας μετά από την παύση λειτουργίας του ν) "βιοαποδομήσιμα απόβλητα": κάθε
απόβλητο που μπορεί να υποστεί αναερόβια ή αερόβια αποσύνθεση, όπως είναι τα
απόβλητα τροφών και κηπουρικής, το χαρτί και το χαρτόνι ξ) "κάτοχος": παραγωγός
των αποβλήτων ή το φυσικό ή νομικό πρόσωπο στην κατοχή του οποίου ευρίσκονται
τα απόβλητα ο) "αιτών": οποιοδήποτε πρόσωπο υποβάλλει αίτηση για να του
χορηγηθεί άδεια χώρου υγειονομικής ταφής: σύμφωνα με την παρούσα απόφαση. π)
"υγρά απόβλητα": οποιοδήποτε απόβλητο σε υγρή μορφή, συμπεριλαμβανομένων
των λυμάτων, αλλά εξαιρουμένης της ιλύος ρ) "απομονωμένος οικισμός": ο οικισμός: -
με 500 το πολύ κατοίκους ανά κοινότητα ή οικισμό και με πέντε το πολύ κατοίκους ανά
τετραγωνικό χιλιόμετρο και - στον οποίον η απόσταση από την πλησιέστερη αστική
περιοχή με 250 τουλάχιστον κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο είναι το λιγότερο
50 χιλιόμετρα, ή ο οποίος έχει δύσκολη πρόσβαση οδικώς προς τέτοιες πλησιέστερες
αστικές περιοχές, λόγω δυσμενών μετεωρολογικών συνθηκών για εκτεταμένη περίοδο
του έτους.

Αρθρο: 3
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Πεδίο εφαρμογής

1. Η παρούσα απόφαση εφαρμόζεται για κάθε χώρο υγειονομικής ταφής όπως αυτός
ορίζεται στο άρθρο 2 (περ. η). 2. Με την επιφύλαξη της ισχύουσας νομοθεσίας,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 197
εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της παρούσας απόφασης οι ακόλουθες
δραστηριότητες: - η διασπορά ιλύος, συμπεριλαμβανομένης της ιλύος καθαρισμού
λυμάτων και της ιλύος της προερχόμενης από εργασίες βυθοκόρησης, καθώς και
παρεμφερών υλών στο έδαφος για τη λίπανση ή τη βελτίωσή του. - η χρήση σε
χώρους υγειονομικής ταφής αδρανών αποβλήτων που είναι κατάλληλα για εργασίες
ανάπλασης/ αποκατάστασης και για επιχωματώσεις ή κατασκευαστικούς σκοπούς. - η
απόθεση μη επικίνδυνων ιλύων βυθοκόρησης κατά μήκος μικρών υδατορευμάτων
από τα οποία έχουν αφαιρεθεί καθώς και μη επικίνδυνων ιλύων σε επιφανειακά
ύδατα, συμπεριλαμβανομένης της κοίτης και του υποστρώματός της. - η απόθεση μη
ρυπασμένου χώματος ή μη επικίνδυνων αδρανών αποβλήτων που προέρχονται από
την αναζήτηση και την εξόρυξη, την επεξεργασία, την περαιτέρω κατεργασία και την
αποθήκευση ορυκτών πόρων, καθώς και από την εκμετάλλευση λατομείων. 3. Με την
επιφύλαξη της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση η αρμόδια υπηρεσία
Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ μπορεί να δηλώσει στην Επιτροπή Ευρ. Κοινοτήτων
κατ' επιλογή, ότι η απόθεση μη επικίνδυνων αποβλήτων, που θα καθορισθούν από
την επιτροπή του άρθρου 17 της οδηγίας 99/31, πλην των αδρανών αποβλήτων, που
προέρχονται από την αναζήτηση και εξόρυξη, επεξεργασία και αποθήκευση ορυκτών
πόρων καθώς και από την εκμετάλλευση λατομείων, η οποία πραγματοποιείται κατά
τρόπο ώστε να προλαμβάνεται η ρύπανση του περιβάλλοντος ή βλάβη της
ανθρώπινης υγείας, είναι δυνατόν να εξαιρείται από τις διατάξεις του παραρτήματος 1
σημεία 2, 3.1., 3.2 και 3.3. του άρθρου 20 της παρούσας απόφασης. 4. Με την
επιφύλαξη της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση η αρμόδια υπηρεσία Περ/ντος
του ΥΠΕΧΩΔΕ είναι δυνατόν να δηλώσει στην Επιτροπή Ευρ. Κοινοτήτων ότι οι
διατάξεις: α) του άρθρου 7 (παρ. δ), β) του άρθρου 9 (παρ. η) γ) του άρθρου 10 (παρ.
δ) δ) του άρθρου 12 ε) του άρθρου 13 (παραγ. α, β και γ) στ) του άρθρου 14 (παρ. α
και γ) ζ) του παραρτήματος I (σημεία 3 και 4) η) του παραρτήματος ΙΙ (πλην του
σημείου 3, επίπεδο 3 και του σημείου 4) θ) του παραρτήματος ΙΙΙ (σημεία 3 έως 5) της
παρούσας απόφασης δεν ισχύουν εν μέρει ή στο σύνολό τους: α) για χώρους
υγειονομικής ταφής μη επικινδύνων ή αδρανών αποβλήτων, με συνολική
χωρητικότητα 15.000 τόνων το πολύ ή με ετήσια ικανότητα απορρόφησης 1.000
τόνων το πολύ, που εξυπηρετούν νησιά, όταν πρόκειται για το μόνο χώρο
υγειονομικής ταφής στο νησί και όταν ο εν λόγω χώρος προορίζεται αποκλειστικά και
μόνον για τη διάθεση αποβλήτων που δημιουργούνται στο νησί αυτό. Αφού
χρησιμοποιηθεί όλη η χωρητικότητα αυτού του χώρου, οποιοσδήποτε νέος χώρος
υγειονομικής ταφής στο νησί πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις της παρούσας
απόφασης. β) για χώρους υγειονομικής ταφής μη επικινδύνων ή αδρανών αποβλήτων
σε απομονωμένους οικισμούς, εάν ο χώρος υγειονομικής ταφής προορίζεται για τη
διάθεση αποβλήτων που δημιουργούνται μόνον από αυτόν τον απομονωμένο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 198
οικισμό. Μέχρι την 16 Ιουλίου 2003 το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ κοινοποιεί στην Επιτροπή
Ευρ. Κοινοτήτων κατάλογο των νησιών και των απομονωμένων οικισμών που
εξαιρούνται σύμφωνα με την παράγραφο αυτή. 5. Με την επιφύλαξη της 69728/1996
κοινή υπουργική απόφαση η αρμόδια Υπηρεσία Περ/ντος του Υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ
μπορεί να δηλώσει ότι η υπόγεια αποθήκευση όπως ορίζεται στο άρθρο 2 στοιχείο
στ), μπορεί να εξαιρεθεί από τις διατάξεις του άρθρου 15 παράγραφος 4 και του
παραρτήματος 1 σημείο 2, πλην του πρώτου εδαφίου, σημεία 3 έως 5, καθώς και του
παραρτήματος ΙΙΙ, σημεία 2, 3 και 5 του άρθρου 20 της παρούσας απόφασης.

Αρθρο: 4
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Εθνική στρατηγική για τη μείωση των βιοαποδομήσιμων αστικών
Αρθρου: αποβλήτων στους ΧΥΤΑ
1. Η εθνική στρατηγική για τη μείωση των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που
προορίζονται για χώρους υγειονομικής ταφής (ΧΥΤΑ) προσδιορίζεται από το
ΥΠΕΧΩΔΕ σε συνεργασία με τους συναρμόδιους φορείς του Δημόσιου και ιδιωτικού
τομέα και περιλαμβάνει τη λήψη των αναγκαίων και κατάλληλων μέτρων για την
επίτευξη των ακόλουθων στόχων: α) Μέχρι την 16η Ιουλίου 2010 τα βιοαποδομήσιμα
αστικά απόβλητα που προορίζονται για χώρους υγειονομικής ταφής πρέπει να
μειωθούν στο 75% της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοαποδομήσιμων
αστικών αποβολή. των που είχαν παραχθεί το 1995 ή το τελευταίο προ του 1995 έτος
για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα τυποποιημένα στοιχεία της Eurostat. β) Μέχρι την
16η Ιουλίου 2013 τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα που προορίζονται για χώρους
υγειονομικής ταφής πρέπει να μειωθούν στο 50% της συνολικής (κατά βάρος)
ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που είχαν παραχθεί το 1995 ή
το τελευταίο προ του 1995 έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα τυποποιημένα
στοιχεία της Eurostat. γ) Μέχρι την 16η Ιουλίου 2020 τα βιοαποδομήσιμα αστικά
απόβλητα που προορίζονται για χώρους υγειονομικής ταφής πρέπει να μειωθούν στο
35% της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αστικών
αποβλήτων που είχαν παραχθεί το 1995 ή το τελευταίο προ του 1995 έτος για το
οποίο υπάρχουν διαθέσιμα τυποποιημένα στοιχεία της Eurostat. 2. Τα μέτρα για την
επίτευξη των στόχων της προηγούμενης παραγράφου αναφέρονται κυρίως στην
προώθηση της αξιοποίησης των αποβλήτων και ειδικότερα στην ανακύκλωση,
λιπασματοποίηση ή παραγωγή βιομεθανίου ή ανάκτηση υλικών/ενέργειας (άρθρο 21
Παράρτημα IΙΒ της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση) και λαμβάνονται σε
εφαρμογή: α) Των διατάξεων του άρθρου 1 (παρ. 2β) του Ν. 2939/2001 "Συσκευασίες
και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων. Ιδρυση Εθνικού

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 199
Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης κ.λπ." και των ειδικότερων ρυθμίσεων του
νόμου αυτού. β) Των διατάξεων των άρθρων 7 και 10 της 69728/824/ 1996 κοινή
υπουργική απόφαση όσον αφορά τα μη επικίνδυνα και αδρανή απόβλητα και των
άρθρων 5 και 7 της 19396/1997 κοινή υπουργική απόφαση όσον αφορά τα επικίνδυνα
απόβλητα. 3. Οι υπόχρεοι φορείς διαχείρισης/λειτουργίας των ΧΥΤΑ σύμφωνα με το
άρθρο 8 της παρούσας απόφασης, κοινοποιούν στην αρμόδια Υπηρεσία της Γενικής
Δ/νσης Περ/ντος του ΥΠΕΧΩΔΕ μέχρι 1.4.2003 εκθέσεις με τα μέτρα και το χρόνο
εφαρμογής εκ μέρους τους των απαιτήσεων που προβλέπονται στα άρθρα 6 και 7 για
τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα. Στις εκθέσεις αυτές επισημαίνονται ποιά
βιοαποδομήσιμα απόβλητα και με ποια μέθοδο Βα απογραφούν, θα τύχουν
επεξεργασίας και θα αξιοποιηθούν κατά τρόπο ώστε να τηρούνται τα προβλεπόμενα
στα "ς άνω άρθρα κριτήρια παραλαβής για τις τρεις κατηγορίες των χώρων
υγειονομικής ταφής (άρθρο 5). 4. Η αρμόδια ως άνω Υπηρεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ
εξετάζει τα στοιχεία που της διαβιβάσθηκαν από τους υπόχρεους φορείς και
λαμβάνοντας υπόψη και τα μέτρα που έχουν ληφθεί σε εφαρμογή της παραγράφου 2
συντάσσει την τελική έκθεση για την εθνική στρατηγική διαχείρισης των
βιοαποδοιήσιμων αποβλήτων την οποία κοινοποιεί στην Επιτροπή Ξυρ.Κοινοτήτων
μέχρι την 16η Ιουλίου 2003.

Αρθρο: 5
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Κατηγορίες χώρων ταφής
Κάθε χώρος υγειονομικής ταφής αποβλήτων (ΧΥΤΑ) κατατάσσεται σε μια από τις
ακόλουθες κατηγορίες: - ΧΥΤ επικίνδυνων αποβλήτων - ΧΥΤ μη επικίνδυνων
αποβλήτων - ΧΥΤ αδρανών αποβλήτων

Αρθρο: 6
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Απόβλητα μη αποδεκτά σε χώρους υγειονομικής ταφής
1. Σε χώρους υγειονομικής ταφής δεν γίνονται δεκτά από τους υπόχρεους φορείς
λειτουργίας των ΧΥΤΑ τα ακόλουθα απόβλητα: α) τα υγρά απόβλητα β) τα απόβλητα
τα οποία σε συνθήκες υγειονομικής ταφής είναι εκρηκτικά, διαβρωτικά, οξειδωτικά,
πολύ εύφλεκτα ή εύφλεκτα όπως ορίζεται στο Παράρτημα ΙΙ του άρθρου 20 της
19396/1546/1997 κοινή υπουργική απόφαση. γ) απόβλητα νοσοκομείων και συναφή,
προερχόμενα από ιατρικές ή κτηνιατρικές εγκαταστάσεις, τα οποία είναι μολυσματικά
κατά την έννοια της 19396/1546/1997 κοινή υπουργική απόφαση (παράρτημα ΙΙ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 200
ιδιότητα Η9), καθώς και απόβλητα της κατηγορίας 14 (παράρτημα I μέρος Α) της ίδιας
κοινή υπουργική απόφαση. δ) ολόκληρα μεταχειρισμένα ελαστικά αυτοκινήτων μετά
την 16η Ιουλίου 2003, εκτός από τα υλικά που προορίζονται για χρήση σε
κατασκευαστικά έργα εντός του ΧΥΤΑ, και τεμαχισμένα μεταχειρισμένα ελαστικά
αυτοκινήτων, μετά πάροδο πενταετίας από την έναρξη ισχύος της παρούσας
απόφασης (εξαιρουμένων και στις δύο περιπτώσεις των ελαστικών ποδηλάτων και
των ελαστικών με εξωμετρική διάμετρο άνω των 1.400 mm). ε) οποιοσδήποτε άλλος
τύπος αποβλήτων που δεν πληροί τα κριτήρια αποδοχής που καθορίζονται σύμφωνα
με το παράρτημα ΙΙ του άρθρου 20 της παρούσας όπως: - Μη εξακριβωμένα ή νέα
χημικά απόβλητα που προέρχονται από ερευνητικές, αναπτυξιακές, μορφωτικές
(εκπαιδευτικές) δραστηριότητες, των οποίων οι επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου
και το περιβάλλον δεν είναι γνωστές, εφόσον έχουν χαρακτηρισθεί ως ιδιαίτερα
επικίνδυνα απόβλητα. - Απόβλητα, τα οποία εκπέμπουν ενοχλητικές οσμές στους
εργαζομένους στο ΧΥΤΑ και στους περιοίκους. - Απόβλητα τα οποία κατά την
υγειονομική ταφή τους λόγω της περιεκτικότητάς τους σε επικίνδυνες ουσίες δύσκολα
βιοαποδομήσιμες ή με μεγάλη βιοσυσσώρευση, δημιουργούν επιβλαβείς επιπτώσεις
στην υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον. 2. Απαγορεύεται η αραίωση ή η
ανάμειξη των αποβλήτων που γίνεται απλώς και μόνο για να τηρηθούν τα κριτήρια
αποδοχής αποβλήτων. 3. Απαγορεύεται η διάθεση με υπόγεια αποθήκευση
αποβλήτων, τα οποία σε συνθήκες ταφής λόγω αντιδράσεων μεταξύ τους, ή με
υδατοδιαλυτά διαλύματα επιφέρουν: - Αύξηση του όγκου - Δημιουργία λίαν εύφλεκτων
επικίνδυνων ή εκρηκτικών ουσιών ή αερίων επικινδύνων αντιδράσεων γενικότερα,
εφόσον τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια λειτουργίας της εγκατάστασης.

Αρθρο: 7
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Απόβλητα αποδεκτά κατά κατηγορία χώρου υγειονομικής
Αρθρου: ταφής(ΧΥΤΑ)
Τα απόβλητα γίνονται αποδεκτά από τους υπόχρεους φορείς λειτουργίας των ΧΥΤΑ
(άρθρο 8) ανάλογα με την κατηγορία του χώρου υγειονομικής ταφής με τους
ακόλουθους όρους: α) σε χώρους υγειονομικής ταφής να πραγματοποιείται διάθεση
μόνο αποβλήτων που έχουν υποστεί επεξεργασία. Η διάταξη αυτή μπορεί να μην
εφαρμόζεται στα αδρανή απόβλητα η επεξεργασία των οποίων είναι τεχνικά αδύνατη,
ή σε οποιαδήποτε άλλα απόβλητα η επεξεργασία των οποίων δεν συμβάλλει στην
επίτευξη των στόχων του άρθρου 1, και ειδικότερα στη μείωση της ποσότητας των
αποβλήτων ή των κινδύνων για την υγεία του ανθρώπου ή το περιβάλλον. β) σε χώρο
υγειονομικής ταφής επικίνδυνων αποβλήτων να γίνονται δεκτά μόνον επικίνδυνα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 201
απόβλητα τα οποία πληρούν τα κριτήρια που καθορίζονται σύμφωνα με το
παράρτημα ΙΙ. γ) οι χώροι υγειονομικής ταφής μη επικίνδυνων αποβλήτων να
μπορούν να χρησιμοποιούνται: i) για αστικά απόβλητα ii) για μη επικίνδυνα απόβλητα
κάθε άλλης προέλευσης, τα οποία πληρούν τα κριτήρια για την αποδοχή αποβλήτων
σε χώρους υγειονομικής ταφής μη επικίνδυνων αποβλήτων που καθορίζονται
σύμφωνα με το παράρτημα II. iii) για σταθερά μη ενεργά απόβλητα (π.χ.
στερεοποιημένα, υαλοποιημένα) με συμπεριφορά έκπλυσης αντίστοιχη προς τη
συμπεριφορά των μη επικίνδυνων αποβλήτων που αναφέρονται στο σημείο ii) τα
οποία πληρούν τα κριτήρια αποδοχής που καθορίζονται σύμφωνα με το παράρτημα
II. Αυτά τα επικίνδυνα απόβλητα δεν αποτίθενται σε κυψέλες που προορίζονται για
βιοαποδομήσιμα μη επικίνδυνα απόβλητα. δ) οι χώροι υγειονομικής ταφής αδρανών
αποβλήτων να χρησιμοποιούνται μόνον για αδρανή απόβλητα. Αρθρο 8

Αρθρο: 8
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Φορείς διαχείρισης / λειτουργίας ΧΥΤΑ Γενικές προϋποθέσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ
ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΑΦΗΣ Η υγειονομική ταφή των αποβλήτων, (αδρανών,
επικίνδυνων και μη) πραγματοποιείται από τους υπόχρεους φορείς διαχείριση
/λειτουργίας αποβλήτων όπως καθορίζονται στο άρθρο 6 (παρ. 2 και 4) της
69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση, και στο άρθρο 11 της 19396/1546/97 σε
χώρους που εγκρίνονται σύμφωνα: 1) με τις διατάξεις των άρθρων 10 και 7 των ως
άνω κοινή υπουργική απόφαση αντίστοιχα κατ' εφαρμογή του άρθρου 9 (Σχεδιασμός
διαχείρισης στερεών αποβλήτων) και του άρθρου 5 (Εθνικός Σχεδιασμός διαχείρισης
των επικίνδυνων αποβλήτων) των ως άνω κοινή υπουργική απόφαση αντίστοιχα
καθώς και 2) με τους ειδικότερους όρους και προϋποθέσεις που προβλέπονται στις
διατάξεις της παρούσας απόφασης και ειδικότερα του άρθρου 9 (άδεια υγειονομικής
ταφής αποβλήτων) και του άρθρου 10 (άδεια λειτουργίας χώρου υγειονομικής ταφής
αποβλήτων).

Αρθρο: 9
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Διαδικασία χορήγησης άδειας υγειονομικής ταφής (άδειας
Αρθρου: διάθεσης) αποβλήτων
1. Για την πραγματοποίηση της υγειονομικής ταφής αποβλήτων απαιτείται άδεια η
οποία χορηγείται από την αρμόδια αρχή σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις και

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 202
ειδικότερα στην περίπτωση των μη επικίνδυνων και αδρανών αποβλήτων σύμφωνα
με το άρθρο 10 (παραγ. 2α εδ.1) της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση και στη
περίπτωση των επικίνδυνων αποβλήτων σύμφωνα με το άρθρο 7 (παράγ. 2) της
19396/1997 κοινή υπουργική απόφαση. 2. Για τη χορήγηση της άδειας αυτής ο
ενδιαφερόμενος φορέας (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) σύμφωνα με το άρθρο 8,
υποχρεούται να υποβάλλει σχετική αίτηση στην ως άνω αρμόδια αρχή η οποία
συνοδεύεται από: 2.1. Το φάκελο της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων όπως
προβλέπεται στο άρθρο 10 (παρ. 1α) της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση
(στερεά - μη επικίνδυνα και αδρανή απόβλητα) και στο άρθρο 7 (παρ.1 α) της
19396/1997 κοινή υπουργική απόφαση, (επικίνδυνα απόβλητα) ο οποίος
περιλαμβάνει εκτός από την απόφαση της ως άνω έγκρισης και τη Μελέτη
Περιβαλλοντικών Eπιπτώσεων και την προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση και
αξιολόγηση του έργου σύμφωνα με τις κείμενες σχετικές διατάξεις. 2.2. Μελέτη
οργάνωσης, κατασκευής και λειτουργίας του χώρου υγειονομικής ταφής όπως
προβλέπεται στο άρθρο 10 (παραγ. 2α) της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση
σε περίπτωση ταφής μη επικίνδυνων και αδρανών αποβλήτων και στο άρθρο 7
(παραγ. 2α) της 19396/1997 κοινή υπουργική απόφαση σε περίπτωση ταφής
επικίνδυνων αποβλήτων. Σε κάθε περίπτωση η μελέτη αυτή περιλαμβάνει επιπλέον
τα ακόλουθα στοιχεία: α) τα στοιχεία ταυτότητας του αιτούντος και του φορέα
διαχείρισης/λειτουργίας, εφόσον δεν ταυτίζονται β) περιγραφή των τύπων και της
συνολικής ποσότητας των αποβλήτων που πρόκειται να αποτεθούν γ) την
προτεινόμενη χωρητικότητα του χώρου ταφής και τις δυνατότητες επέκτασης δ)
περιγραφή του χώρου, συμπεριλαμβανομένων των υδρολογικών και γεωλογικών
χαρακτηριστικών του ε) τις προτεινόμενες μεθόδους πρόληψης και καταπολέμησης
της ρύπανσης στ) το προτεινόμενο σχέδιο λειτουργίας, παρακολούθησης και ελέγχου
ζ) το προτεινόμενο σχέδιο διαδικασίας παύσης της λειτουργίας και μετέπειτα
φροντίδας η) τις χρηματικές εγγυήσεις ή οποιοδήποτε άλλο ισοδύναμο εχέγγυο, που
απαιτείται να παρέχει ο αιτών σύμφωνα με το άρθρο 10 (παραγ. δ) της παρούσας
απόφασης. 3. Η οριστική μελέτη οργάνωσης, κατασκευής και λειτουργίας του χώρου
υγειονομικής ταφής πρέπει να περιλαμβάνει επιπλέον τα στοιχεία που περιγράφονται
στο Παράρτημα IIΙΑ του άρθρου 21 της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση. 4.
Θέματα αναπροσαρμογής των παραβόλων καθώς και ο χρόνος χορήγησης και η
διάρκεια ισχύος της άδειας προβλέπονται στις διατάξεις του άρθρου 10 (παραγ. 3 και
4) της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση και του άρθρου 7 (παρ. 2.2, και 5) της
19396/1997 κοινή υπουργική απόφαση.

Αρθρο: 10

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 203
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Προϋποθέσεις για τη χορήγηση άδειας υγειονομικής ταφής
Αρθρου: αποβλήτων
Για τη χορήγηση άδειας υγειονομικής ταφής αποβλήτων (ΧΥΤΑ) πρέπει να
πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) η μελέτη οργάνωσης, κατασκευής και
λειτουργίας του χώρου να πληροί όλες τις απαιτήσεις της παρούσας απόφασης
συμπεριλαμβανομένων των παραρτημάτων με την επιφύλαξη του άρθρου 3 (παραγ. 4
και 5). β) η διαχείριση/λειτουργία του χώρου να ανατίθεται σε φυσικό ή νομικό
πρόσωπο με τα δέοντα τεχνικά προσόντα για τη διαχείρισή του ο οποίος μεριμνά τόσο
για τη δική του συνεχή επαγγελματική επιμόρφωση και εκπαίδευση όσο και του
προσωπικού που απασχολείται στον εν λόγω ΧΥΤΑ, σύμφωνα με την εξέλιξη της
τεχνολογίας, για την ορθή λειτουργία του ΧΥΤΑ. γ) ο χώρος να λειτουργεί με τα
απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη των ατυχημάτων και τον περιορισμό των
συνεπειών τους. δ) πριν από την έναρξη λειτουργίας του ΧΥΤΑ, ο αιτών να παρέχει
επαρκή εχέγγυα, υπό μορφή χρηματοοικονομικής ή άλλης ισοδύναμης εγγύησης,
ώστε να εξασφαλίζονται η εκπλήρωση των υποχρεώσεων (συμπεριλαμβανομένων
των σχετικών με τη μέριμνα μετά από την παύση λειτουργίας) που απορρέουν από
την άδεια σύμφωνα με το άρθρο 9 καθώς και η τήρηση των διαδικασιών παύσης
λειτουργίας που προβλέπονται στο άρθρο 13. Το είδος, και ο τρόπος παροχής της
εγγύησης προσδιορίζονται από τον αιτούντα φορέα διαχείρισης. Η εγγύηση ή το
ισοδύναμό της ισχύει επί όσο χρόνο απαιτείται για τη συντήρηση και τη μετέπειτα
φροντίδα του χώρου σύμφωνα με το άρθρο 15 (παραγ. 3 και 4). Είναι δυνατόν με
απόφαση της αρμόδιας αρχής που αναφέρεται στο άρθρο 9 (παρ. 1) να μην απαιτείται
η παροχή χρηματοοικονομικής ή άλλης ισοδύναμης εγγύησης για τους χώρους
υγειονομικής ταφής αδρανών αποβλήτων (άρθρο 3 παραγ. 4). στ) πριν την έναρξη
λειτουργίας του ΧΥΤΑ, οι αρμόδιες υπηρεσίες Περ/ντος και Υγιεινής του Νομού
πραγματοποιούν ελέγχους σύμφωνα με το άρθρο 10 (παράγ. 5) της 69728/1996 κοινή
υπουργική απόφαση και το άρθρο 7 (παρ. 4) της 19396/1997 κοινή υπουργική
απόφαση). Αυτό δεν περιορίζει με κανένα τρόπο την ευθύνη του φορέα βάσει των
όρων χορήγησης της άδειας.

Αρθρο: 11
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Περιεχόμενο της άδειας υγειονομικής ταφής αποβλήτων
Σε συμπλήρωση των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας σχετικά με το περιεχόμενο
της άδειας διάθεσης αποβλήτων (μη επικίνδυνων-επικίνδυνων), στην άδεια
υγειονομικής ταφής αποβλήτων προσδιορίζονται επιπλέον τα ακόλουθα: α) ο φορέας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 204
διαχείρισης/λειτουργίας β) η θέση και η κατηγορία του ΧΥΤΑ γ) ο κατάλογος των
καθορισμένων τύπων και της συνολικής ποσότητας αποβλήτων των οποίων
επιτρέπεται η εναπόθεση εκεί δ) απαιτήσεις για έργα υποδομής στο ΧΥΤΑ, για τις
εργασίες υγειονομικής ταφής και για τις διαδικασίες παρακολούθησης και ελέγχου,
συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων έκτακτης ανάγκης (παράρτημα IIΙ) καθώς και
προσωρινές απαιτήσεις για την παύση λειτουργίας και τη μετέπειτα φροντίδα (άρθρο
15) ε) η υποχρέωση που αναλαμβάνει ο αιτών να υποβάλλει έκθεση, τουλάχιστον
ετησίως, στην αδειοδοτούσα αρχή σχετικά με τους τύπους και τις ποσότητες των
διατεθέντων αποβλήτων και με τα αποτελέσματα του προγράμματος
παρακολούθησης, όπως προβλέπεται στα άρθρα 14 και 15 και στο παράρτημα IIΙ. στ)
η διάρκεια ισχύος της άδειας λειτουργίας του ΧΥΤΑ ζ) την χρηματοοικονομική ή άλλη
ισοδύναμη εγγύηση

Αρθρο: 12
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Δαπάνες υγειονομικής ταφής
Οι δαπάνες κατασκευής και λειτουργίας ενός ΧΥΤΑ, στις οποίες περιλαμβάνεται
εφόσον αυτό είναι εφικτό, το κόστος της χρηματοοικονομικής ή ισοδύναμης εγγύησης
που αναφέρεται στο άρθρο 10 (παραγρ. δ), καθώς και το κατ' εκτίμηση κόστος της
παύσης λειτουργίας του χώρου και της μετέπειτα φροντίδας του για χρονική περίοδο
τουλάχιστον τριάντα ετών, καλύπτονται από την τιμή που χρεώνει ο φορέας
διαχείρισης/λειτουργίας για τη διάθεση οποιουδήποτε τύπου αποβλήτων στον εν λόγω
χώρο. Με την επιφύλαξη των απαιτήσεων της 77921/1440/1995 κοινή υπουργική
απόφαση, σχετικά με την ελεύθερη πληροφόρηση για θέματα περιβάλλοντος (Β' 795)
ο φορέας διαχείρισης/λειτουργίας πρέπει να εξασφαλίζει διαφάνεια κατά τη συλλογή
και χρήση όλων των αναγκαίων πληροφοριών σχετικά με το εν λόγω κόστος.

Αρθρο: 13
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Διαδικασία αποδοχής αποβλήτων
1. Προκειμένου να γίνουν αποδεκτά τα απόβλητα στους ΧΥΤΑ απαιτείται: α) πριν ή
κατά την παράδοση, ή την πρώτη από σειρά παραδόσεων εφόσον ο τύπος των
αποβλήτων παραμένει αμετάβλητος, ο κάτοχος των αποβλήτων ή ο φορέας
διαχείρισης/λειτουργίας να μπορεί να αποδεικνύει με τα κατάλληλα πιστοποιητικά
αναλύσεων ότι τα συγκεκριμένα απόβλητα μπορούν να γίνουν δεκτά στο χώρο ταφής
σύμφωνα με τους όρους που καθορίζονται στην άδεια και ότι πληρούν τα κριτήρια

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 205
αποδοχής που καθορίζονται στο παράρτημα II. β) ο φορέας διαχείρισης / λειτουργίας
να τηρεί τις ακόλουθες διαδικασίες παραλαβής: - έλεγχο των εγγράφων για τα
απόβλητα, στα οποία περιλαμβάνονται τα έγγραφα που απαιτούνται δυνάμει του
άρθρου 7 (παρ. 2 και 6) της 19396/1546/1997 κοινή υπουργική απόφαση και, όπου
αυτό έχει εφαρμογή, εκείνα που απαιτούνται δυνάμει του Κανονισμού (ΕΟΚ) 259/93
του Συμβουλίου, της 1ης Φεβρουαρίου 1993, για την παρακολούθηση και τον έλεγχο
των μεταφορών αποβλήτων στο εσωτερικό της Κοινότητας καθώς και κατά την είσοδο
και έξοδό τους, - οπτική εξέταση των αποβλήτων στην είσοδο και στο σημείο
απόθεσης και, εφόσον κρίνεται αναγκαίο, εξακρίβωση ότι τα απόβλητα αντιστοιχούν
προς την περιγραφή που περιέχεται στα έγγραφα που υπέβαλε ο κάτοχος. Αν
απαιτείται η λήψη αντιπροσωπευτικών δειγμάτων για την εφαρμογή του
παραρτήματος ΙΙ παράγραφος 3 επίπεδο 3, τα αποτελέσματα των αναλύσεων
διατηρούνται, και η δειγματοληψία διενεργείται σύμφωνα με το παράρτημα II
παράγραφος 5. Τα δείγματα φυλάσσονται επί ένα μήνα τουλάχιστον, - τήρηση
αρχείου των ποσοτήτων και των χαρακτηριστικών των αποτιθέμενων αποβλήτων, στο
οποίο καταχωρούνται η προέλευση, η ημερομηνία παράδοσης, τα στοιχεία του
παραγωγού, ή εάν πρόκειται για αστικά απόβλητα, του φορέα συλλογής, και, στην
περίπτωση των επικίνδυνων αποβλήτων, η ακριβής τους θέση στο χώρο υγειονομικής
ταφής. Οι πληροφορίες αυτές θα διατίθενται στις αρμόδιες εθνικές και κοινοτικές
στατιστικές αρχές, όταν ζητούνται για σκοπούς στατιστικής γ) ο φορέας
διαχείρισης/λειτουργίας να παρέχει πάντοτε έγγραφη βεβαίωση παραλαβής για κάθε
παράδοση αποβλήτων στο χώρο του δ) με την επιφύλαξη του κανονισμού (ΕΟΚ)
αριθ.259/93, όταν απόβλητα δεν πληρούν τα κριτήρια αποδοχής σε ένα χώρο
υγειονομικής ταφής, ο φορέας διαχείρισης/λειτουργίας ενημερώνει αμέσως την
αρμόδια αρχή. 2. Για χώρους υγειονομικής ταφής, οι οποίοι έχουν εξαιρεθεί από τις
διατάξεις της παρούσας απόφασης δυνάμει του άρθρου 3 παράγραφοι 4 και 5, ο
φορέας διαχείρισης/ λειτουργίας οφείλει να διενεργεί: - Τακτική οπτική εξέταση των
αποβλήτων στο σημείο απόθεσης, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι γίνονται δεκτά
στο χώρο μόνον μη επικίνδυνα απόβλητα από το νησί ή τον απομονωμένο οικισμό και
- καταγραφή των ποσοτήτων αποβλήτων που αποτίθενται στο χώρο υγειονομικής
ταφής. Η αδειοδοτούσα αρχή παρέχει στο ΥΠΕΧΩΔΕ πληροφορίες σχετικά με τις
ποσότητες και, όπου είναι δυνατό, τον τύπο των αποβλήτων που προορίζονται για
χώρους υγειονομικής ταφής και έχουν εξαιρεθεί από τις διατάξεις της παρούσας
απόφασης ώστε να συμπεριλαμβάνονται στις τακτικές εκθέσεις προς την Eπιτροπή
Ε.Ε. που καταρτίζει το ΥΠΕΧΩΔΕ, σύμφωνα με το άρθρο 18, σχετικά με την
εφαρμογή της παρούσας απόφασης.

14

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 206
Αρθρο:
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Διαδικασία ελέγχου και παρακολούθησης κατά το στάδιο
Αρθρου: λειτουργίας του χώρου
Ο φορέας διαχείρισης/λειτουργίας οφείλει να επιτηρεί το χώρο υγειονομικής ταφής και
να διενεργεί ελέγχους κατά το στάδιο λειτουργίας του οι οποίοι πρέπει να πληρούν
τουλάχιστον τις ακόλουθες απαιτήσεις: α) κατά τη φάση λειτουργίας, ο φορέας
διαχείρισης/λειτουργίας του χώρου ταφής εφαρμόζει πρόγραμμα ελέγχου και
παρακολούθησης όπως ορίζει το παράρτημα IIΙ. β) ο φορέας διαχείρισης/λειτουργίας
ενημερώνει την αρμόδια αρχή σχετικά με τις τυχόν σοβαρές δυσμενείς επιπτώσεις στο
περιβάλλον που διαπιστώνονται κατά τις διαδικασίες ελέγχου και παρακολούθησης
και συμμορφώνεται με την απόφαση της αδειοδοτούσας αρχής όσον αφορά το είδος
και το χρονοδιάγραμμα των ληπτέων επανορθωτικών μέτρων. Η δαπάνη των
μέτρων βαρύνει το φορέα διαχείρισης/λειτουργίας. Με συχνότητα που καθορίζεται
στην άδεια λειτουργίας του χώρου από την αδειοδοτούσα αρχή και οπωσδήποτε
τουλάχιστον άπαξ του έτους, ο φορέας διαχείρισης /λειτουργίας αναφέρει στην ως
άνω αρχή τα αποτελέσματα της παρακολούθησης με βάση τα συγκεντρωτικά στοιχεία
για να αποδεικνύεται η τήρηση των όρων της άδειας και να βελτιώνονται οι γνώσεις
σχετικά με τη συμπεριφορά των αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής. γ) ο
ποιοτικός έλεγχος των αναλύσεων στο πλαίσιο των διαδικασιών ελέγχου και
παρακολούθησης ή/και των αναλύσεων που αναφέρονται στο άρθρο 13 παράγραφος
1 στοιχείο β) διενεργείται από ειδικευμένα εργαστήρια που έχουν διαπιστευθεί
σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας.

Αρθρο: 15
Ημ/νία: 16.12.2002
Διαδικασία παύσης της λειτουργίας και
Τίτλος Αρθρου: μετέπειτα φροντίδας
1) Η διαδικασία παύσης της λειτουργίας μέρους ή του συνόλου ενός χώρου
υγειονομικής ταφής αρχίζει: α) όταν συντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις που
ορίζονται στην άδεια ή β) κατόπιν άδειας της αρμόδιας αρχής, μετά από αίτηση του
φορέα διαχείρισης / λειτουργίας ή γ) με αιτιολογημένη απόφαση της αδειοδοτούσας
αρχής 2) Ο χώρος υγειονομικής ταφής ή μέρος αυτού μπορεί να θεωρείται οριστικά
κλειστός μόνον εφόσον προηγουμένως η αδειοδοτούσα αρχή διενεργήσει τελική
επιτόπια επιθεώρηση, αξιολογήσει όλες τις εκθέσεις που έχει υποβάλλει ο φορέας
διαχείρισης/λειτουργίας και του έχει κοινοποιήσει την έγκριση της παύσης της
λειτουργίας. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν περιορίζει την ευθύνη του φορέα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 207
διαχείρισης/λειτουργίας βάσει των όρων χορήγησης της άδειας. 3) Μετά την οριστική
παύση λειτουργίας του χώρου υγειονομικής ταφής, ο φορέας διαχείρισης/ λειτουργίας
είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο του χώρου
κατά τη φάση της μετέπειτα φροντίδας, για όσο χρόνο μπορεί να ζητήσει η αρμόδια
αρχή, λαμβάνοντας υπόψη το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο χώρος μπορεί να
ενέχει κινδύνους. Ο φορέας διαχείρισης/λειτουργίας γνωστοποιεί στην αδειοδοτούσα
αρχή τις τυχόν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον που διαπιστώνονται
κατά τον έλεγχο και συμμορφώνεται με την απόφασή της για το είδος και το
χρονοδιάγραμμα των ληπτέων επανορθωτικών μέτρων. 4) Με την επιφύλαξη τυχόν
εθνικής νομοθεσίας σε ό,τι αφορά την ευθύνη του κατόχου των αποβλήτων εφόσον η
αδειοδοτούσα αρχή θεωρεί ότι ο χώρος υγειονομικής ταφής ενδέχεται να ενέχει
κινδύνους για το περιβάλλον, ο φορέας διαχείρισης/λειτουργίας είναι υπεύθυνος για
την παρακολούθηση και την ανάλυση των αερίων και των στραγγισμάτων του χώρου
υγειονομικής ταφής καθώς και των υπόγειων νερών στον περιβάλλοντα χώρο των
εγκαταστάσεων υγειονομικής ταφής σύμφωνα με το Παράρτημα IIΙ. 5) Είναι δυνατόν
με κοινή απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ και των συναρμόδιων Υπουργών να
εκδίδονται τεχνικές προδιαγραφές για τις εργασίες διαχείρισης και μετέπειτα φροντίδας
των χώρων υγειονομικής ταφής επικίνδυνων απόβλητων. 6) Για τα μη επικίνδυνα
απόβλητα ισχύουν οι σχετικές τεχνικές προδιαγραφές που έχουν εγκριθεί με την
114218/ 1997 κοινή υπουργική απόφαση (Β' 1016).

2)

Αρθρο: 16
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Υφιστάμενοι χώροι υγειονομικής ταφής
Χώροι υγειονομικής ταφής για τους οποίους είχε χορηγηθεί άδεια λειτουργίας ή
οι οποίοι λειτουργούσαν ήδη πριν από την έναρξη ισχύος της παρούσας
απόφασης, μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν μόνον εφόσον ληφθούν τα
παρακάτω μέτρα το ταχύτερο δυνατόν και το αργότερο μέσα σε είπά (7) έτη
από την έναρξη ισχύος της απόφασης αυτής: α) εντός 2 μηνών από την έναρξη
ισχύος της παρούσας απόφασης, ο φορέας διαχείρισης χώρου υγειονομικής
ταφής καταρτίζει και υποβάλλει προς έγκριση στην αρμόδια αρχή σχέδιο
διευθέτησης του χώρου, το οποίο περιλαμβάνει τα στοιχεία που αναφέρονται
στο άρθρο 10 καθώς και όλα τα επανορθωτικά μέτρα τα οποία κρίνει ότι θα
απαιτηθούν προκειμένου να συμμορφωθεί προς τις απαιτήσεις του
παραρτήματος I της παρούσας, με εξαίρεση τις απαιτήσεις που αφορούν τη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 208
θέση ΧΥΤΑ. β) μετά την υποβολή του σχεδίου διευθέτησης, η αδειοδοτούσα αρχή
λαμβάνει οριστική απόφαση σχετικά με τη συνέχιση της λειτουργίας βάσει του εν λόγω
σχεδίου και σύμφωνα με τις διατάξεις της απόφασης αυτής. Χώροι υγειονομικής
ταφής που δεν έχουν λάβει, σύμφωνα με το άρθρο 10 άδεια συνέχισης της
λειτουργίας παύουν να λειτουργούν το συντομότερο δυνατόν σύμφωνα με το άρθρο 9
(παρ. 2.2 εδ. ζ) και το άρθρο 15 της απόφασης αυτής. γ) βάσει του εγκεκριμένου
σχεδίου διευθέτησης του χώρου, η αρμόδια αρχή χορηγεί άδεια για την εκτέλεση των
αναγκαίων έργων και καθορίζει μεταβατική περίοδο για την ολοκλήρωση του σχεδίου.
Ολοι ανεξαιρέτως οι υφιστάμενοι χώροι υγειονομικής ταφής αποβλήτων τηρούν τις
απαιτήσεις της παρούσας, με εξαίρεση τις απαιτήσεις που αφορούν τη θέση ΧΥΤΑ,
εντός επτά ετών από την έναρξη ισχύος της παρούσας απόφασης. δ) i) εντός δύο
μηνών από την έναρξη ισχύος της παρούσας, εφαρμόζονται στους χώρους
υγειονομικής ταφής επικίνδυνων αποβλήτων τα άρθρα 5, 6 και 13 και το παράρτημα II
ii) εντός δύο ετών από την έναρξη ισχύος της παρούσας εφαρμόζεται στους χώρους
υγειονομικής ταφής επικινδύνων αποβλήτων το άρθρο 7.

Αρθρο: 17
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Ελεγχοι
Οι έλεγχοι για την τήρηση των διατάξεων της παρούσας απόφασης διέπονται από τις
διατάξεις του άρθρου 14 της 69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση όσον αφορά την
υγειονομική ταφή μη επικίνδυνων αποβλήτων και του άρθρου 13 της 19396/1997
κοινή υπουργική απόφαση όσον αφορά την υγειονομική ταφή επικίνδυνων
αποβλήτων.

Αρθρο: 18
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Κατάρτιση-υποβολή εκθέσεων
1. Η αρμόδια αρχή για τη χορήγηση της άδειας υγειονομικής ταφής σύμφωνα με το
άρθρο 9 της παρούσας υποβάλλει μέσω των αρμοδίων υπηρεσιών της, ετήσια
ενημερωτική αιτιολογημένη έκθεση προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος Χωροταξίας και
Δημοσίων Εργων. Η έκθεση αυτή αναφέρεται στον αριθμό των χορηγηθεισών αδειών
ή στους λόγους πιθανής ανάκλησης ή μη χορήγησης της άδειας στα πλαίσια
εφαρμογής του άρθρου 9, καθώς και στα στοιχεία που διαβιβάζονται από χώρους
υγειονομικής ταφής σύμφωνα με τα άρθρα 13,14 και 15 της παρούσας απόφασης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά στην ως άνω έκθεση περιλαμβάνεται και η καταγραφή

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 209
και αναγνώριση των επικίνδυνων αποβλήτων σε κάθε χώρο όπου γίνεται η
εναπόθεσή τους. 2. Τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που ασχολούνται επαγγελματικά
με την εκμετάλλευση του χώρου υγειονομικής ταφής για λογαριασμό τρίτων
(εργολάβοι), καταχωρούνται σε σχετικό μητρώο που τηρείται στην υπηρεσία
Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων 'Εργων. 3.
Το Υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ διαβιβάζει κάθε τρία χρόνια και για πρώτη φορά τον Aπρίλιο
του 2004 έκθεση προς την Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, αναφορικά με τα
μέτρα που λαμβάνονται για την εφαρμογή της παρούσας απόφασης με έμφαση την
εθνική στρατηγική σύμφωνα με το άρθρο 4. Η έκθεση αυτή καταρτίζεται σύμφωνα με
ερωτηματολόγιο που καταρτίζεται από την Επιτροπή Ε.Ε. σύμφωνα με την διαδικασία
του άρθρου 6 της οδηγίας 91/692. (EEL 377 της 31.12.1991 σελ. 48).

Αρθρο: 19
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Κυρώσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Σε περίπτωση παράβασης των διατάξεων της
παρούσας απόφασης επιβάλλονται οι κυρώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 20 της
69728/1996 κοινή υπουργική απόφαση όσον αφορά την υγειονομική ταφή μη
επικίνδυνων αποβλήτων και στο άρθρο 18 της 19396/1997 κοινή υπουργική απόφαση
όσον αφορά την υγειονομική ταφή επικίνδυνων αποβλήτων.

Αρθρο: 20
Ημ/νία: 16.12.2002
Τίτλος Αρθρου: Παραρτήματα
Προσαρτώνται και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της παρούσας απόφασης τα
Παραρτήματα I, ΙΙ και ΙΙΙ που ακολουθούν. Τα Παραρτήματα αυτά μπορούν να
τροποποιούνται με απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ για την προσαρμογή τους στην
τεχνική πρόοδο σύμφωνα με το Κοινοτικό Δίκαιο. (βλ. παραρτήματα στο οικείο ΦΕΚ)

Αρθρο: 21
Ημ/νία: 16.12.2002

Κείμενο Αρθρου
Από τις διατάξεις της παρούσας απόφασης προκαλείται δαπάνη σε βάρος του

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 210
Κρατικού Προϋπολογισμού το ύψος της οποίας δεν μπορεί να καθορισθεί. Η δαπάνη
για την κατασκευή των ΧΥΤΑ θα καλυφθεί από τις Δημόσιες Επενδύσεις μέσω των
συγχρηματοδοτούμενων με την Ευρωπαϊκή Ενωση Προγραμμάτων της περιόδου
2000-2006 στα πλαίσια των πιστώσεων που διατίθενται βάσει των κείμενων
διατάξεων για τη ρύθμιση των δράσεων και των ενεργειών αυτών. Οι δαπάνες της
λειτουργίας, της παρακολούθησης της λειτουργίας ως και της φροντίδας μετά το
κλείσιμο των ΧΥΤΑ καλύπτονται από τους φορείς διαχείρισης/λειτουργίας.

Αρθρο: 22
Ημ/νία: 16.12.2002
Από την έναρξη ισχύος της παρούσας απόφασης καταργείται κάθε διάταξη που
αντίκειται στις διατάξεις της παρούσας απόφασης ή ανάγεται σε θέματα που
ρυθμίζονται από αυτήν.

Αρθρο: 23
Ημ/νία: 16.12.2002

Η ισχύς της παρούσας απόφασης αρχίζει από τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα
της Κυβερνήσεως. Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 211

ΤΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΑΞΙΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ


ΕΠΙΛΥΣΟΥΝ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

Το άρθρο αυτό είναι από το 2007 αλλά ακόμα είναι απόλυτα επίκαιρο.Το
παραθέτουμε γιατί πιστεύουμε ότι ίσως βοηθήσει κάποιους να δουν τα πράγματα με
άλλη οπτική γωνία. Αναφερόμενοι για ότι αν η Κύπρος έχει όντως πετρέλαια δύο
πράγματα θα συμβούν: Είτε η Τουρκία θα καταλάβει ολόκληρη την Κύπρο είτε χάριν
των πετρελαίων το Κυπριακό θα λυθεί στο άψε-σβήσε , διότι τότε η Κύπρος γίνεται
μεγάλη οικονομική και γεωπολιτική δύναμης όχι μόνο εξ εξαιτίας της θέσεως της αλλά
και των οικονομικών πλεονεκτημάτων που αποφέρει η εξόρυξη των προϊόντων του
υπεδάφους της περιοχής. Ενώ όμως συνεχίζαμε εάν αυτό συμβαίνει για την γύρω
περιοχή της Κύπρου, τότε το Αιγαίο και η λεκάνη της Μεσογείου είναι γεμάτη
πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Φυσικά η άποψη του διδάκτορα κ. Λέκκα για το Ν. Αιγαίο ελέγχεται αφού με βάση τις
έρευνες που έχει κάνει η Γαλλική εταιρία Βeicip έχουν πραγματοποιηθεί τουλάχιστον
δύο διδακτορικά σε Γαλλικά Παν/μια που παραδέχονται την ύπαρξη πετρελαίων στο
Καστελόριζο και Δυτικά της Ρόδου.
Στην περίπτωση του Αιγαίου,τα πετρώματα αυτά άρχισαν να σχηματίζονται πριν 150
εκατομμύρια χρόνια, όταν στη θέση της Ελλάδος υπήρχε θάλασσα. Σταδιακά, μέχρι
πριν 13 εκατομμύρια χρόνια, αναδύθηκε η Αιγαϊδα, μια τεράστια χερσόνησος που
ένωνε την Ελλάδα με τη
Μικρά Ασία. Πριν από 5
εκατ χρόνια, λόγω των
τεκτονικών
ανακατατάξεων, η
Μεσόγειος χώρισε τη γη
στα δύο. Στο υπέδαφος
του Αιγαίου λοιπόν
υπάρχουν οι
προϋποθέσεις
(ιζηματογενή πετρώματα
και ζωντανοί οργανισμοί)
που εγκλωβίστηκαν στο
υπέδαφος και μετά από
εκατομμύρια χρόνια
μετασχηματίσθηκαν σε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 212
υδρογονάνθρακες. Αυτό που θα παρουσιάσουμε στους επισκέπτες του portal του
Apodimos.com ορισμένες ακόμα πληροφορίες.

Το Πετρέλαιο και φυσικό αέριο της Κύπρου δημιουργεί ένταση στο Αιγαίο για
τις έρευνες.
Τώρα όπως μετέδωσε ο τουρκικός τηλεοπτικός σταθμός NTV (απαντώντας στην
απόφαση της Κυπριακής Δημοκρατίας να πραγματοποιήσει έρευνες στη Μεσόγειο) η
Τουρκία απειλεί έρευνες για φυσικό αέριο και πετρέλαιο στο Αιγαίο . Ο Κύπριος
κυβερνητικός εκπρόσωπος, Χριστόδουλος Πασιαρδής, δήλωσε ότι «δεν είναι πάντα
έγκυρα τα όσα μεταδίδει το τουρκικό κανάλι NTV» , σχολιάζοντας τις σχετικές
πληροφορίες, επισημαίνοντας ωστόσο ότι «οποιαδήποτε δραστηριότητα της Τουρκίας
στο συγκεκριμένο τομέα θα συνιστούσε παρανομία». Για την πληρέστερη ενημέρωση
σας , σαν γνωρίζουμε ότι σύμφωνα τηλεγράφημα του πρακτορείου Ρόιτερ, τις έρευνες
θα αναλάβει ο Ανώνυμος Συνεταιρισμός Πετρελαίων Τουρκίας (TPAO), ο οποίος θα
προκηρύξει διαγωνισμό, τους επόμενους μήνες, για τη συμμετοχή διεθνών εταιρειών.
Όμως όπως μετέδωσε το τουρκικό τηλεοπτικό δίκτυο NTV, η Τουρκία θα αναζητήσει
πετρέλαιο στη Μεσόγειο και το Αιγαίο, σε δύο στάδια, διεξάγοντας έρευνες αντίστοιχες
με αυτές που προγραμματίζει η Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτές θα λάβουν χώρα αρχικά
στα αβαθή νερά σε απόσταση 12 μιλίων από τις ακτές της Αττάλειας, της
Αλεξανδρέττας και του Κόλπου της Μερσίνας, ενώ σε δεύτερη φάση, θα γίνουν μεταξύ
της ανατολικής πλευράς της Κύπρου και της Αιγύπτου, καθώς και στα ανοικτά της
Αττάλειας, αλλά και στα ανοικτά της Ίμβρου. Όσον αφορά στην Κύπρο, ο
Αναπληρωτής κυβερνητικός εκπρόσωπος, Ευ. Αντώναρος σημείωσε ότι «η διεθνής
κοινότητα αναγνωρίζει ένα μόνο κράτος, την Κυπριακή Δημοκρατία». Για αυτό το
σοβαρό θέμα των ερευνών στο Αιγαίο , ο κ. Αντώναρος απαντώντας σε σχετική
ερώτηση δήλωσε «Υπάρχουν διεθνείς συμβάσεις και διεθνείς κανόνες τους οποίους
καλούνται να εφαρμόσουν όλες οι χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας» .
Παράλληλα όταν οι υπήρξαν οι δηλώσεις του Αμερικανού αξιωματούχου
αποτυπώνουν την πραγματικότητα γύρω από το θέμα, ο πρόεδρος της Κύπρου κ.
Τάσσος Παπαδόπουλος έκανε την εκτίμηση ότι «οι δηλώσεις του εκπροσώπου του
αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών για το θέμα της εξόρυξης πετρελαίου ανοιχτά
της Κύπρου δεν έχουν τίποτα το αρνητικό». Ο Κύπριος πρόεδρος επισήμανε την
ανάγκη να μην προσδίδεται δημοσιότητα στο θέμα είπε χαρακτηριστικά «Πιστεύω ότι,
όσο πιο λίγα λέμε για το πετρέλαιο, όπως κάνει η κυβέρνηση, άσχετο αν δεν το
παραδέχεστε, τόσο το καλύτερο». Ταυτόχρονα, ο κ. Παπαδόπουλος απέρριψε
παρατήρηση δημοσιογράφου ότι «οι Αμερικανοί κρατούν ίσες αποστάσεις στο θέμα
των πετρελαίων».

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 213

Ο Τούρκος υπουργός
Εξωτερικών σε δηλώσεις του
μετά τη συνάντηση που είχε με
την Αμερικανίδα ομόλογό του
Κοντολίζα Ράις, εκτίμησε ότι «το
θέμα με την εξόρυξη πετρελαίου
στα ανοιχτά της Κύπρου θα
λυθεί, μέσω της συνολικής
επίλυσης του Κυπριακού».
Παράλληλα όμως ο κ. Γκιουλ
παραδέχθηκε ότι «υπάρχουν
κάποια ερωτήματα γύρω από το
θέμα», σημείωσε ωστόσο ότι
«αυτό δεν αποτελεί απειλή για τις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας».
Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, έστειλε επιστολή προς το Γενικό
Γραμματέα του ΟΗΕ, κ. Μπαν Γκι-Μουν, διαμαρτυρόμενος για την απόφαση της
κυπριακής κυβέρνησης να προχωρήσει σε εκμετάλλευση των πιθανών κοιτασμάτων
πετρελαίου ή φυσικού αερίου στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής
Δημοκρατίας. Όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος τύπου του κ. Ταλάτ, Χασάν Ερτσακίτσα,
η «τουρκοκυπριακή πλευρά καλεί τη διεθνή κοινότητα να στηρίξει τη θέση ότι ένα
θέμα, όπως αυτό της αξιοποίησης του πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου,
θα πρέπει να τύχει χειρισμού μετά την επίλυση του Κυπριακού».Ο Έλληνας
αναπληρωτής κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Ευάγγελος Αντώναρος σχολίασε τις
αντιδράσεις του κατοχικού καθεστώτος και επανέλαβε πως «η Κυπριακή Δημοκρατία
είναι η νόμιμη κυβέρνηση, που αναγνωρίζεται διεθνώς και εκπροσωπεί όλους τους
Κυπρίους. Συνεπώς διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά της εθνικής κυριαρχίας» . Οι
Μεγάλες Πετρελαϊκές Εταιρείες ενδιαφέρονται για τα κοιτάσματα στην Κύπρο.
Σας γνωρίζουμε ότι για την έρευνα για τα κοιτάσματα των πετρελαίων στην Κύπρο το
Υπουργικό Συμβούλιο καθόρισε δεκατρείς ερευνητικές περιοχές, ένδεκα από τις
οποίες θα διατεθούν στον πρώτο γύρο αιτήσεων.
Επίσης, ενέκρινε την πρόσκληση προς τις ενδιαφερόμενες εταιρείες, τα κριτήρια που
πρέπει να πληρούν, καθώς και το πρότυπο συμβόλαιο που θα συνάπτει η κυβέρνηση
με τους αιτούντες. Η διαδικασία παραχώρησης δικαιωμάτων θα αρχίσει στις 15
Φεβρουαρίου, οπότε και αρχίζει η πεντάμηνη περίοδος κατά την οποία θα πρέπει να
εκδηλωθεί ενδιαφέρον και να υποβληθούν οι αιτήσεις.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, Γιώργος Λιλλήκας απέκλεισε το ενδεχόμενο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 214
καταμερισμού των εσόδων από το θαλάσσιο πετρέλαιο με τους Τουρκοκυπρίους,
δηλώνοντας ότι «αν η τουρκοκυπριακή πλευρά θέλει να έχει μερίδιο στον πλούτο της
Κύπρου, θα πρέπει να επιδείξει καλή διάθεση και πνεύμα συναίνεσης και όχι
εκβιασμών, για να εξευρεθεί λύση για επανένωση της Κύπρου». Επίσης, απέρριψε
την έναρξη διαλόγου με την Τουρκία για το θέμα αυτό, γιατί κάτι τέτοιο θα συνιστούσε
αναγνώριση δικαιώματος παρέμβασης και λόγου στην Άγκυρα. Απορρίπτοντας τις
απειλές του Ταλάτ, επανέλαβε ότι «είναι κυριαρχικό δικαίωμα της Κυπριακής
Δημοκρατίας να προχωρήσει σε εξόρυξη πετρελαίου» και είπε ότι «ο Τουρκοκύπριος
ηγέτης δεν εκπροσωπεί κανένα κράτος για να έχει λόγο στο θέμα». Τόνισε επίσης ότι
«η Κυπριακή Δημοκρατία δεν αναγνωρίζει στην Τουρκία κανένα δικαίωμα στον
πλούτο της Κύπρου, ούτε και στις συμφωνίες της με άλλες γειτονικές χώρες». Ο
αρμόδιος Κύπριος υπουργός σε συνέντευξή του στο Reuters είπε «η Κύπρος έχοντας
πλέον θετικές ενδείξεις για κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου στην ανατολική
Μεσόγειο και μεγάλες εταιρίες από Ρωσία, Κίνα και Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δείξει
ενδιαφέρον για έρευνες» Η Κύπρος πλέον ξεκίνησε κύκλο χορήγησης αδειών για
έρευνες για πετρέλαιο και αέριο, παρά τις αντιρρήσεις της Τουρκίας η οποία
προειδοποίησε ότι το θέμα θα μπορούσε να δημιουργήσει ένταση στην περιοχή. Ο
υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού Αντώνης Μιχαηλίδης απέκρουσε τις
αντιρρήσεις της Τουρκίας, λέγοντας ότι η Λευκωσία δεν θα υποχωρήσει. Ενώ σε
συνέντευξη που παραχώρησε στο Reuters είπε «Δεν κάνουμε τίποτα περισσότερο ή
λιγότερο από το να εξασκούμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα». H Κύπρος, που
εξαρτάται σημαντικά από τις εισαγωγές καυσίμων οι οποίες αντιστοιχούν στο 16% των
ετήσιων εισαγωγών, σχεδιάζει να ανοίξει 11 περιοχές που εκτείνονται στα νότια και
στα νοτιοδυτικά της νήσου για έρευνες. Στο πλαίσιο διαδικασίας που θα διαρκέσει έως
τις 16 Ιουλίου, εταιρείες μπορούν να αγοράσουν σεισμικά δεδομένα και δεδομένα δύο
διαστάσεων για την υφαλοκρηπίδα της Μεσογείου, που καλύπτει 70.000 τετραγωνικά
χιλιόμετρα. Στη συνέχεια, μπορούν να καταθέσουν αίτηση για άδεια έρευνας σε
καθορισμένη περιοχή. Όπως γνωρίζουμε , μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες έχουν δείξει
ενδιαφέρον και κάποιες έχουν αγοράσει το ντοσιέ, αλλά μένει ακόμη να αποδειχτεί αν
θα καταθέσουν προσφορά για έρευνα, είπε ο κ. Μιχαηλίδης και συμπλήρωσε «Κανείς
δεν είναι σε θέση αυτή τη στιγμή να μιλήσει για ακριβείς ποσότητες είτε πετρελαίου
είτε φυσικού αερίου. Τα σεισμικά και δυσδιάστατα δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχουν
θετικές, πολύ θετικές ενδείξεις για ικανοποιητικές ποσότητες υδρογονανθράκων στην
[κυπριακή] οικονομική ζώνη». Όμως παρουσίαση στη Λευκωσία, Νορβηγικές και
Γαλλικές εταιρείες συμβούλων που έχει προσλάβει η κυπριακή κυβέρνηση είπαν ότι
«τα στοιχεία που διαθέτουν υποδηλώνουν ότι η πιθανότητα εντοπισμού
ανεκμετάλλευτων υδρογονανθράκων, ειδικά φυσικού αερίου, σε βάθος έως 3.000
μέτρα, είναι μεγάλη».Η Κύπρος θα χορηγήσει τρεις τύπους αδειών. Μια άδεια έρευνας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 215
ενός έτους, μια άδεια τριών ετών με πιθανότητα δύο ανανεώσεων για δύο ακόμη έτη
κάθε φορά και μια άδεια εκμετάλλευσης για αρχική περίοδο 25 ετών, που μπορεί να
ανανεωθεί μία φορά για διάστημα μέχρι 10 έτη. Ο Κύπριος υπουργός κ. Μιχαηλίδης
σημείωσε ότι η Κύπρος έχει ήδη πραγματοποιήσει παρουσιάσεις στο Λονδίνο και στο
Χιούστον του Τέξας. Προγραμματίζεται επίσης παρουσίαση στη Ρωσία τον Μάρτιο.
Είπε δε συμπληρώνοντας εταιρίες με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία, την
Ινδία, την Κίνα, τη Γερμανία, τη Γαλλία και τη Νορβηγία έχουν εκφράσει ενδιαφέρον,
προσθέτοντας ότι «Από πληροφόρηση που έχω, κάποιες από τις μεγάλες εταιρίες
έχουν ήδη αγοράσει το ντοσιέ» και κατέληξε λέγοντας «Μένει να δούμε αν αυτό το
ενδιαφέρον θα εξελιχθεί σε ενεργή κατάθεση αίτησης για έρευνα».

Κύπρος .
Η Κύπρος στην περίπτωση της εξόρυξης των προϊόντων του υπεδάφους της
περιοχής της γίνεται μεγάλη οικονομική και γεωπολιτική δύναμης όχι μόνο εξ εξαιτίας
της θέσεως της αλλά και των οικονομικών πλεονεκτημάτων που αποφέρει η παροχή
των πετρελαίων. Αυτή η περίπτωση ανησυχεί την Τουρκία και προβαίνει σε
κλιμακώσεις ενεργειών όπως αναφερθήκαμε στην πιο πάνω περίπτωση υπάρξεως
πετρελαίων στην περιοχής της Κύπρου . Οι ενέργειες που προβαίνουν οι Τούρκοι
είναι οι πιο κάτω :
Ανησυχητικές είναι η κλιμακώσεις της Άγκυρας
Η ανησυχεί η Ελλάδα και βρίσκεται σε προβληματισμό για την κλιμάκωση των
αντιδράσεων και το «παιχνίδι» της Αγκύρας στο θέμα των πετρελαϊκών ερευνών στη
νοτιοανατολική Μεσόγειο . Το τουρκικό υπουργείο Ενέργειας επιβεβαίωσε, πως ο
υπουργός Χιλμί Γκιουλέρ ανέφερε σε τηλεοπτική συνέντευξή του ότι θα αρχίσουν
έρευνες για φυσικό αέριο και πετρέλαιο στην ανατολική Μεσόγειο. Απέφευγε ωστόσο
να προσδιορίσει συγκεκριμένες περιοχές και αν σε αυτές περιλαμβάνεται το Αιγαίο,
όπως είχε μεταδώσει η τηλεόραση του NTV. Από ελληνικής πλευράς δεν υπήρξε
επίσημη αντίδραση. Διπλωματικοί κύκλοι εκτιμούν, πάντως, ότι η Άγκυρα με την
επιθετική της τακτική επιχειρεί να σταματήσει τις ανάλογες έρευνες, που έχει
εξαγγείλει η Κυπριακή Δημοκρατία σε συνεργασία με την Αίγυπτο και τον Λίβανο.
Σύμφωνα εξάλλου με πληροφορίες, ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής φέρεται
προβληματισμένος για την τροπή που τείνει να λάβει η υπόθεση. Το όλο θέμα
συζητήθηκε αναλυτικά κατά τις συνομιλίες που είχαν με τον πρόεδρο της Κυπριακής
Δημοκρατίας Τάσσο Παπαδόπουλο, ο οποίος επισκέφθηκε την Αθήνα.
Ο τουρκικός Τύπος δημοσιεύει πληροφορίες σύμφωνα με τις οποίες ο νέος γ. γ. του
ΟΗΕ κ. Mπαν Kι Mουν κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον επικεφαλής της
τουρκικής διπλωματίας κ. A. Γκιουλ στη Nέα Yόρκη, διαβεβαίωσε ότι η διαδικασία
επίλυσης του Kυπριακού θα συνεχιστεί από το σημείο που την άφησε ο προκάτοχός

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 216
του κ. Aνάν. Όταν ερωτήθηκε εάν η αλλαγή του γ. γ., όπως επίσης και ο ορισμός νέου
βοηθού θα καταστήσει δυσκολότερο το να πραγματοποιηθεί ένα νέο βήμα στο
Κυπριακό, ο Πρόεδρος της Kυπριακής Δημοκρατίας κ. Tάσσος Παπαδόπουλος
απάντησε: «Δεν νομίζω. Tα Ηνωμένα Έθνη έχουν συνέχεια». Πλέον επιβεβαιώθηκαν
οι πληροφορίες ότι θα είναι Αμερικανός αξιωματούχος, δηλαδή ο μέχρι τώρα πρέσβης
στην Iνδονησία κ. Λιν Πάσκοε, που θα έχει αρμοδιότητα και το Κυπριακό από τη θέση
του βοηθού γ. γ. αρμόδιου για τις Πολιτικές Υποθέσεις. H εξέλιξη αυτή έγινε δεκτή με
ικανοποίηση από την τουρκοκυπριακή πλευρά. Ο Tουρκοκύπριος ηγέτης κ. Mεχμέτ
Aλί Tαλάτ δήλωσε «O κ. Πάσκοε θα αντιληφθεί τις δυσκολίες και τα εμπόδια που
αντιμετωπίζουν οι Tουρκοκύπριοι και θα κάνει ένα βήμα εμπρός για την επίλυση του
Κυπριακού» .Στο μεταξύ, αίσθηση προκαλούν οι επισημάνσεις του πρέσβη της
Ρωσικής Ομοσπονδίας στην E. E. κ. Bλάντιμιρ Tσίζοφ (EUobserver) αναφορικά με
πιθανές εξελίξεις στην Κύπρο, σε συνάρτηση με την υπόθεση του Kοσόβου. Είπε
συγκεκριμένα ότι θα αποτελέσει αρνητικό προηγούμενο το να επιβληθεί καθεστώς
ανεξαρτησίας στο Kόσοβο, συμπληρώνοντας ότι μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να
επηρεάσει μελλοντικές φωνές για ανεξαρτησία και αναφέρθηκε για τους κατοίκους που
ζητούν ανεξαρτησία που τους καθόρησε, στους Aλβανούς στο Πρέσεβο της Σερβίας,
στη Nότια Oσετία και Aμπχαζία (Γεωργία), το Nαγκόρνο Kαραμπάχ (Aζερμπαϊτζάν),
«για να μην αναφερθώ και στη Βόρεια Κύπρο», συμπλήρωσε με έμφαση! Όπως είναι
γνωστό ότι το τέχνασμά της ακόμη και διά δημοψηφίσματος υποβολής αιτήματος για
νομιμοποίηση του κατοχικού καθεστώτος της βόρειας Κύπρου, αποτελεί μία από τις
παραμέτρους της τουρκικής στρατηγικής. Την ίδια στιγμή, και ενώ στους κόλπους της
E. E. κλιμακώνονται οι διεργασίες σχετικά με τον Κανονισμό για το απευθείας
εμπόριο, η Άγκυρα προχωρεί στη δρομολόγηση της υλοποίησης των αποφάσεών της
για διεξαγωγή ερευνών για πετρέλαιο στη θαλάσσια περιοχή βορείως της
Κύπρου.Έτσι λοιπόν τα μηνύματα που «εκπέμπονται» από πολλές πλευρές λένε ότι
το προσεχές διάστημα θα είναι απρόβλεπτο ή και περίπλοκο για το Κυπριακό.
Σε κρίσιμο σημείο βρίσκεται το θέμα του κανονισμού για το εμπόριο των
Τουρκοκυπρίων, μέσω του οποίου ορισμένοι κύκλοι επιχειρούν την «ταϊβανοποίηση»
των Κατεχομένων. Κύριος εκφραστής αυτών των πιέσεων στις εκάστοτε Ευρωπαικές
προεδρίες, είναι η ίδια η Κομισιόν αλλά και ισχυρές χώρες-μέλη.
Η Κυπριακή κυβέρνηση, γνωρίζει ότι σε αυτή την προσπάθεια εξεύρεσης μιας λύσης
δεν βρίσκεται στο τραπέζι η πρότασή της για άνοιγμα του λιμανιού της Αμμοχώστου
με αντάλλαγμα την επιστροφή της περίκλειστης πόλης στους νόμιμους κατοίκους.
Ωστόσο, αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την πρόθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας να
προσφύγει στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, για να επιλύσει, στη βάση
νομικών όρων πλέον, τη διαφορετική προσέγγιση για το αν η εφαρμογή του
κανονισμού χρειάζεται ομοφωνία (όπως υποστηρίζει η νομική υπηρεσία του

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 217
Συμβουλίου της ΕΕ- ή ότι μπορεί να εγκριθεί με σχετική πλειοψηφία) όπως
υποστηρίζει η Κομισιόν. Το Εθνικό Συμβούλιο, σύμφωνα με πληροφορίες, φαίνεται να
ομοφωνεί ως προς τις επόμενες κινήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας.

"Σημειώνεται ότι για την άσκηση ορισμένων επαγγελμάτων μπορεί να απαιτείται η


χορήγηση άδειας λειτουργίας από άλλη αρχή (δημόσια, δημοτική, αστυνομική, κλπ.).
Με τις διατάξεις της παρ. 9 του άρθρου 8 του N. 1882/1990, προβλέπεται ότι στις
περιπτώσεις που από τις κείμενες διατάξεις απαιτείται για την άσκηση οποιουδήποτε
επαγγέλματος άδεια αστυνομικής ή άλλης δημόσιας αρχής, η άδεια αυτή δε θα
χορηγείται αν δεν υποβάλλεται στην αρχή αυτή αντίγραφο της άδειας άσκησης
επιτηδεύματος της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. Κατά συνέπεια προηγείται στις περιπτώσεις αυτές
η χορήγηση άδειας έναρξης εργασιών από τη Δ.Ο.Υ., η οποία στα πλαίσια των
αρμοδιοτήτων της, υποχρεούται να ζητά την προσκόμιση άδειας λειτουργίας άλλου
φορέα, προκειμένου να προβεί στη χορήγηση της βεβαίωσης έναρξης εργασιών, μόνο
στις περιπτώσεις που κάτι τέτοιο ορίζεται από θετική διάταξη νόμου.

Για το λόγο αυτό στα δικαιολογητικά που συνυποβάλλονται υποχρεωτικά, σύμφωνα


με το άρθρο 3, δεν περιλαμβάνεται η προσκόμιση άδειας λειτουργίας επαγγέλματος
που χορηγείται από άλλες αρχές. Στο σημείο αυτό διευκρινίζεται ότι προκειμένου να
χορηγηθεί άδεια έναρξης εργασιών σε λογιστή φοροτεχνικό απαιτείται (παρ. 10
άρθρου 4 Π.Δ. 340/1998) να υποβληθεί, προηγούμενα, στη Δ.Ο.Υ. επικυρωμένο
αντίγραφο άδειας άσκησης επαγγέλματος το οποίο εκδίδεται από το Ο.Ε.Ε."
Νόμος 1428/1984 «Εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών και άλλες διατάξεις»
(ΦΕΚ Α' 43/11.4.84)
Άρθρο 1
Ορισμοί
1. Αδρανή υλικά, για την εφαρμογή του παρόντος νόμου, είναι τα υλικά διαφόρων
διαστάσεων
που προέρχονται από την απόληψη φυσικών αποθέσεων θραυσμάτων εξόρυξη
κατάλληλων
πετρωμάτων τους και που χρησιμοποιούνται όπως έχουν ή μετά από θραύση ή
λειοτρίβηση ή
ταξινόμηση για την παρασκευή σκυροδεμάτων ή κονιαμάτων ή με μορφή σκύρων ή
μεγαλύτερων κομματιών, στην οδοποιία ή λοιπά τεχνικά έργα ή οικοδομές, καθώς και
τα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 218
ασβεστολιθικά πετρώματα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ασβέστη ή
υδραυλικών
κονιών ή συλλιπασμάτων μεταλλουργίας. Στην έννοια των αδρανών υλικών
περιλαμβάνονται
και οι δομικοί λίθοι, λαξευτοί ή όχι.
[Το τελευταίο εδάφιο προστέθηκε με το άρθρο 1 του Ν.2115/1993 (ΦΕΚ Α’ 15)]
2. Λατομικός χώρος είναι η ενιαία έκταση γης στην οποία έχει δικαίωμα εντοπισμού
κοιτάσματος ή εκμετάλλευσης λατομικών ορυκτών ένας μόνο εκμεταλλευτής.
3. Λατομείο είναι η έκταση γης μέσα στο λατομικό χώρο όπου αναπτύσσονται
λατομικές
εργασίες.
4. Όπου στον παρόντα νόμο αναφέρεται μίσθωση λατομείου, νοείται μίσθωση
λατομικού
χώρου.
Άρθρο 2
Δικαίωμα εκμετάλλευσης
1. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης των αδρανών υλικών ανήκει στον ιδιοκτήτη της
εδαφικής
έκτασης μέσα στην οποία υπάρχουν αυτά ή σε εκείνον στον οποίο ο ιδιοκτήτης
παραχώρησε
το δικαίωμά του αυτό.
2. [Η παρ.2 καταργήθηκε με το άρθρο 24 του Ν.2115/1993 (ΦΕΚ Α’ 15)]
3. Η παραχώρηση του πιο πάνω δικαιώματος από τον ιδιοκτήτη αποδεικνύεται μόνο
με
συμβολαιογραφικό έγγραφο που συνοδεύεται με τοπογραφικό διάγραμμα
χαρτοσημασμένο
υπό κλίμακα 1:5000. Στο διάγραμμα αυτό απεικονίζονται τα όρια της λατομικής
έκτασης που
προσδιορίζονται με ορθογώνιες αζιμουθιακές συντεταγμένες εξαρτημένες από το
Εθνικό
Τριγωνομετρικό Δίκτυο. Στο ίδιο διάγραμμα ορίζεται το κέντρο φύλλου χάρτη υπό
κλίμακα 1
:100.000, μέσα στον οποίο εμπίπτει ο λατομικός χώρος με τα στοιχεία του, δηλαδή δια
του
κέντρου του L (γεωγραφικό πλάτος) και του Μ (γεωγραφικό μήκος από Αθήνα).

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 219

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ (ΣΕ ΣΥΝΕΧΗ ΡΟΗ) 2009

Περιεχόμενα

- ΣτΕ 2982/2009 [Τροποποίηση Ρυτομικού Σχεδίου].

- ΣτΕ 3060/2009 [Νόμιμη αδειοδότηση νέας επιμέρους εγκατάστασης


Βιομηχανικού Συγκροτήματος Σταθμού Ηλεκτροπαραγωγής].

- ΣτΕ 2980/2009[Νόμιμη περιβαλλοντική αδειοδότηση μονάδας πετρελαιοειδών


κοντά σε ναυτικό χώρο και ιχθυοκαλλιεργητική μονάδα].

- ΣτΕ 2979/2009 [Απόδοση στο Υπουργείο Πολιτισμού χώρων με


αρχαιολογικό ή σπηλαιολογικό ενδιαφέρον].

- ΣτΕ 2981/2009 [Νόμιμη άδεια εγκατάστασης αποθήκης πετρελαιοειδών σε


παραθαλάσσια περιοχή].

- ΣτΕ 2553/2009 [Αναστολή έκδοση οικοδομικών αδειών για συγκροτήματα


κατοικιών λόγω εκπόνησης ΣΧΟΟΑΠ].

- ΣτΕ 2517/2009[Παράνομη αναδάσωση τμήμτος αναδασωτέας έκτασης στο


οποίο εγκρίθηκε μεταγενέστερα επέμβαση για εκμετάλλευση λατομείου].

- Π.Ε. ΣτΕ 166/2009 [Περιβαλλοντική ευθύνη για την πρόληψη και την
αποκατάσταση των ζημιών στο περιβάλλον -Εναρμόνιση με την οδηγία 2004/35/ΕΚ του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίουτης 21ης Απριλίου 2004].

ΣτΕ 3060/2009
[Νόμιμη αδειοδότηση νέας επιμέρους εγκατάστασης Βιομηχανικού
Συγκροτήματος Σταθμού Ηλεκτροπαραγωγής]

Πρόεδρος: Αγγ. Θεοφιλοπούλου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 220
Εισηγητής: Αγγ. Θεοφιλοπούλου
Δικηγόροι:

Κατά την επέκταση υφιστάμενου έργου δεν απαιτείται να τηρηθεί η διαδικασία


έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, αν η Διοίκηση, πριν από την έναρξη των εργασιών,
βεβαιώσει με έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης ότι από την εν λόγω επέκταση δεν
επέρχονται ουσιαστικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις
του έργου. Η πράξη αυτή πρέπει να εκδίδεται από τα όργανα που είναι αρμόδια για την
έγκριση των περιβαλλοντικών όρων του έργου, χωρίς όμως να απαιτείται και η τήρηση
της διαδικασίας που προηγείται της απόφασης έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων.
Ενόψει της σπουδαιότητας και των συνεπειών της, πρέπει να είναι πλήρως και
εμπεριστατωμένα αιτιολογημένη και να στηρίζει την κρίση της σε συγκεκριμένα
κριτήρια.

Βασικές σκέψεις

5. Επειδή, από τις διατάξεις των άρθρων 3 και 4 παρ. 1, 2α και 2β του ν.
1650/1986 (Α΄ 160), όπως ισχύουν, ύστερα από την αντικατάστασή τους με τα άρθρα 1
και 2 του ν. 3010/2002 (Α' 91), σε συνδυασμό και με τις διατάξεις των άρθρων 3, 4, 5
και 6 της Κ.Υ.Α. Η.Π.15393/2332//5-8-2002 (Β΄1022), συνάγεται ότι για την
πραγματοποίηση νέου έργου, που κατατάσσεται στην υποκατηγορία δύο (2) της
πρώτης (Α) κατηγορίας έργων του άρθρου 3 του ν. 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε
με το άρθρο 1 του ν. 3010/2002, ή για την επέκταση υφιστάμενου τέτοιου έργου
απαιτείται, καταρχήν, να τηρηθεί προηγουμένως η διαδικασία έγκρισης
περιβαλλοντικών όρων, η οποία ολοκληρώνεται με την έκδοση της απόφασης που
εγκρίνει τους περιβαλλοντικούς όρους του έργου. Κατ’ εξαίρεση από τον κανόνα αυτό,
σε περίπτωση επέκτασης (ή εκσυγχρονισμού) υφιστάμενου έργου, δεν απαιτείται πριν
από την πραγματοποίηση της επέκτασης να τηρηθεί η διαδικασία έγκρισης
περιβαλλοντικών όρων, αν η Διοίκηση, πριν από την έναρξη των εργασιών, βεβαιώσει
με έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξης ότι από την επέκταση του υφιστάμενου έργου
δεν επέρχονται ουσιαστικές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τις επιπτώσεις που έχει το
έργο αυτό στο περιβάλλον. Η πράξη αυτή, ως actus contrarius της απόφασης που
εγκρίνει τους περιβαλλοντικούς όρους επέκτασης του υφιστάμενου έργου, πρέπει να
εκδίδεται από τα ίδια όργανα που είναι αρμόδια για την έγκριση των περιβαλλοντικών
όρων του έργου αυτού, χωρίς όμως να απαιτείται και η τήρηση της διαδικασίας που
προηγείται της απόφασης έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων. Εξάλλου, η πράξη
αυτή, ενόψει της σπουδαιότητας και των συνεπειών της, θα πρέπει να είναι πλήρως και
εμπεριστατωμένα αιτιολογημένη και να στηρίζει την κρίση της σε συγκεκριμένα κριτήρια

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 221
που ανάγονται: α) στα χαρακτηριστικά του έργου της επέκτασης, όπως είναι ιδίως το
μέγεθος του έργου, η μέθοδος εκμετάλλευσης και οι κίνδυνοι ρύπανσης, οχλήσεων και
ατυχημάτων από τη μέθοδο εκμετάλλευσης και τις χρησιμοποιούμενες ουσίες ή
τεχνολογίες, β) στα χαρακτηριστικά των περιοχών όπου επεκτείνεται το υφιστάμενο
έργο, όπως είναι ιδίως οι χρήσεις γης, η περιβαλλοντική ευαισθησία των περιοχών
αυτών λόγω ύπαρξης υγροτόπων, βιοτόπων, παράκτιων και δασικών περιοχών,
προστατευόμενων φυσικών περιοχών, πυκνοκατοικημένων περιοχών καθώς και
τοπίων ιστορικής, πολιτιστικής και αρχαιολογικής σημασίας, και γ) στα χαρακτηριστικά
των ενδεχόμενων επιπτώσεων από την επέκταση του υφιστάμενου έργου, όπως είναι
ιδίως η έκταση, το μέγεθος, η πιθανότητα, η πολυπλοκότητα, η διάρκεια, η συχνότητα
και η αναστρεψιμότητα των επιπτώσεων (βλ. ΣτΕ Ολ. 3615/2002, 4564/2005, Ε.Α.
685/2004).
6. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, η εταιρεία «Ε. Π.
Α.Ε.» με το από 3.3.2003 (αρ. πρωτ. 10007/6.3.2003) έγγραφο της υπέβαλε στη Δ/νση
Χωροταξίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων φάκελο
με τα απαραίτητα δικαιολογητικά για το έργο «Ατμοτουρμπίνα Ηλεκτροπαραγωγής 5,5
ΜW» στο Διυλιστήριο της των Βιομηχανικών Εγκαταστάσεων Θεσσαλονίκης. Η ως άνω
Διεύθυνση με το 10007/28.3.2003 έγγραφό της, καθώς και η Διεύθυνση ΕΑΡΘ του
Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. με το 116705/29.5.2003 έγγραφο, γνωμοδότησαν ότι για το συγκεκριμένο
έργο δεν απαιτείται η τήρηση της διαδικασίας Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής
Εκτίμησης και Αξιολόγησης, δεδομένου ότι η παραγωγή από αυτό ηλεκτρικής ενέργειας
συντελείται με την αξιοποίηση του παραγόμενου ατμού του διυλιστηρίου πετρελαίου,
και ότι δεν απαιτείται τροποποίηση της ισχύουσας έγκρισης περιβαλλοντικών όρων,
διότι δεν επέρχεται μεταβολή στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των βιομηχανικών
εγκαταστάσεων Θεσσαλονίκης των ΕΛΠΕ Α.Ε. Ακολούθως, με την 116892/24.4.2003
κοινή απόφαση των Γενικών Γραμματέων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. και του Υπουργείου
Ανάπτυξης εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για το ως άνω διυλιστήριο, χωρίς στην
πράξη αυτή να γίνεται αναφορά στο επίδικο έργο. Με την 117857/16-7-2003 πράξη του
Διευθυντή της Διεύθυνσης Ε.Α.Ρ.Θ. της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος του
Υπουργείου ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. αποφασίστηκε, ότι δεν απαιτείται προκαταρτική
περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση του έργου που αφορά την εγκατάσταση
ατμοτουρμπίνας ηλεκτροπαραγωγής 5,5 ΜW στο διυλιστήριο των βιομηχανικών
εγκαταστάσεων Θεσσαλονίκης της «Ε. Π. Α.Ε.» και με την Δ5-ΗΛ/Γ/Φ26/41
Ε/715/11417/ 19.8.2003 απόφαση του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης
χορηγήθηκε στην ως άνω εταιρεία άδεια εγκατάστασης του επίδικου σταθμού
ηλεκτροπαραγωγής. Με την 685/2004 απόφαση της Επιτροπής Αναστολών του
Συμβουλίου της Επικρατείας ανεστάλη η εκτέλεση των ως άνω δύο πράξεων διότι
κρίθηκε ότι η περί απαλλαγής του ως άνω έργου από προκαταρτική περιβαλλοντική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 222
εκτίμηση και αξιολόγηση πράξη, στην οποία ερείδεται και η άδεια εγκατάστασης αυτού,
είναι πλημμελώς αιτιολογημένη, εφόσον η κρίση αυτή δεν στηρίζεται στα συγκεκριμένα
κριτήρια που ορίζουν οι ως άνω διατάξεις. Μετά την υποβολή νέου φακέλου από την ως
άνω εταιρεία εκδόθηκε η πρώτη προσβαλλόμενη 134346/23.2.2005 κοινή απόφαση
των Υφυπουργών Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και Ενέργειας του
Υπουργείου Ανάπτυξης, με την οποία τροποποιήθηκε η ως άνω 116892/24.4.2003
απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, ώστε να περιληφθούν και τα έργα α)
«Ατμοτουρμπίνα Ηλεκτροπαραγωγής 5,5 ΜW» και β) «Πύργος αποθείωσης αερίου
καυσίμου χαμηλής πίεσης», στο Διυλιστήριο των Βιομηχανικών Εγκαταστάσεων
Θεσσαλονίκης και κρίνεται ότι δεν απαιτείται να τηρηθεί η διαδικασία ΠΠΕΑ. Για την
απαλλαγή αυτή, όπως αναφέρεται στην προσβαλλόμενη απόφαση, ελήφθη υπόψη,
μεταξύ άλλων, και το γεγονός ότι: α) με την εγκατάσταση της ηλεκτροπαραγωγού
ατμογεννήτριας ονομαστικής ισχύος 5,5 ΜW για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με
τη χρήση ατμού υψηλής πίεσης δύο υπαρχόντων λεβήτων του Διυλιστηρίου
εξασφαλίζεται ανάκτηση ενέργειας, και επίσης δεν επέρχονται ουσιαστικές
διαφοροποιήσεις σε σχέση με τις επιπτώσεις του Διυλιστηρίου αυτού στο περιβάλλον.
Επισημάνθηκε ότι η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία ενεργειακού περιεχομένου του
ατμού υψηλής πίεσης θεωρείται ως Βέλτιστη-Διαθέσιμη Τεχνική, σύμφωνα με την
Οδηγία 96/61/ΕΚ για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης (ΙΡΡC), η
οποία έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο με το ν. 3010/2002, β) με την εγκατάσταση
του πύργου αποθείωσης αερίου καυσίμου χαμηλής πίεσης θα υπάρξει μείωση των
εκπομπών διοξειδίου του θείου και βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας λόγω
χρήσης αποθειωμένου αερίου καυσίμου και γ) ότι το συγκεκριμένο έργο
συμπεριλαμβάνεται στις ενέργειες που πρέπει να γίνουν από ένα διυλιστήριο για τη
μείωση των εκπομπών διοξειδίου του θείου σύμφωνα με τις Βέλτιστες Διαθέσιμες
Τεχνικές σε διυλιστήρια πετρελαίου. Βάσει της ανωτέρω πράξης εγκρίσεως
περιβαλλοντικών όρων εκδόθηκε η Δ5-ΗΛ/Γ/Φ26/41 Ε/10.5.2005 άδεια εγκατάστασης
του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης. Από την ως άνω αιτιολογία της
προσβαλλόμενης κοινής απόφασης εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων, όσο και από την
τεχνική έκθεση που συνυπέβαλε η ως άνω εταιρεία, προκύπτει ότι από το επίδικο έργο
δεν επέρχονται ουσιώδεις διαφοροποιήσεις στις επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον η
συνολική λειτουργία του διυλιστηρίου, καθώς από το έργο αυτό δεν παράγονται στερεά,
υγρά ή αέρια απόβλητα, ενώ αντίθετα, με την αξιοποίηση του παραγόμενου από το
διυλιστήριο ατμού διασφαλίζεται κατά τρόπο συμβατό προς την προστασία του
περιβάλλοντος η ανάκτηση ενέργειας. Συνεπώς, είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι οι
λόγοι, με τους οποίους προβάλλεται πλημμελής αιτιολογία της προσβαλλόμενης
πράξης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, αντίθεση της προς το άρθρο 24 του
Συντάγματος και παραβίαση της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης, ενώ και ο λόγος περί

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 223
επικινδυνότητας της επίδικης εγκατάστασης πρέπει να απορριφθεί ως ερειδόμενος στην
εσφαλμένη προϋπόθεση ότι το χρησιμοποιούμενο καύσιμο για τη λειτουργία του
επίδικου έργου είναι το μαζούτ.
7. Επειδή, περαιτέρω, αβασίμως προβάλλεται ότι δεν υποβλήθηκε Προμελέτη
Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, διότι ως τέτοια μελέτη πρέπει να θεωρηθεί η
μνημονευθείσα στην προηγούμενη σκέψη τεχνική έκθεση που υπέβαλε η εταιρεία
«Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε.», ενόψει του ότι η προβλεπόμενη στην εξουσιοδοτική
διάταξη της παρ. 10β του νέου άρθρου 4 του Ν. 1650/1986 κ.υ.α, δεν είχε εκδοθεί έως
το χρόνο εκδόσεως της προσβαλλομένης αποφάσεως, όπως προκύπτει από το
έγγραφο 129801/4.10.2004 της Ειδικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του Υπουργείου
ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. προς το Συμβούλιο της Επικρατείας.
8. Επειδή, τέλος, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος και ο λόγος ακυρώσεως
περί παραβίασης ουσιώδους τύπου της διαδικασίας λόγω μη γνωμοδότησης του
Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ. 2 του ν.
1650/1986, διότι η γνωμοδότηση αυτή εντάσσεται στη διαδικασία έγκρισης
περιβαλλοντικών όρων από την οποία το αρμόδιο όργανο απέστη νομίμως με
αιτιολογημένη, κατά τα ανωτέρω, απόφασή του.
9. Επειδή, κατόπιν τούτων, εφόσον νομίμως εκδόθηκε η προσβαλλόμενη
πράξη εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων, νομίμως στηρίχθηκε σ’ αυτήν η
προσβαλλόμενη άδεια εγκατάστασης του επίδικου έργου και η κρινόμενη αίτηση πρέπει
να απορριφθεί στο σύνολο της.

ΣτΕ 2980/2009
[Νόμιμη περιβαλλοντική αδειοδότηση μονάδας πετρελαιοειδών
κοντά σε ναυτικό χώρο και ιχθυοκαλλιεργητική μονάδα]

Πρόεδρος: Αικ. Θεοφιλοπούλου


Εισηγητής: Αθ. Ράντος
Δικηγόροι: Ι. Καράκωστας, Β. Οικονομόπουλος, Αθ. Αλεφάντη, Απ.
Γεωργιάδης, Σπ. Βλαχόπουλος

Η λειτουργία ήπιας δραστηριότητας δεν αντιστρατεύεται την αρχή της ήπιας


ανάπτυξης των ευπαθών οικοσυστημάτων, εφόσον η Διοίκηση εξέτασε και
αντιμετώπισε με ειδική αιτιολογία τα συναφή τεχνικά ζητήματα και κρίνεται ότι τα
προτεινόμενα μέτρα επαρκούν για την πρόληψη βλαβών.
Η τυχόν προβλεπόμενη έγκριση κυκλοφοριακής μελέτης, δεν είναι αναγκαίο να
προηγείται της έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων για την εγκατάσταση και λειτουργία
της μονάδας. Η προβλεπόμενη εξάλλου άδεια από στρατιωτική αρχή δεν συνδέεται με

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 224
την προστασία του περιβάλλοντος και ούτε αυτή απαιτείται να χορηγηθεί πριν από την
έγκριση περιβαλλοντικών όρων της δραστηριότητας.
Εφόσον δεν προκύπτει άμεση γειτνίαση της μονάδας με παρακείμενο ποταμό,
δεν στοιχειοθετείται βλάβη του ως ευαίσθητου οικοσυστήματος. Δεν προβάλλεται
πάντως, ούτε προκύπτει ότι έχει εκδοθεί προεδρικό διάταγμα χαρακτηρισμού της
περιοχής ως απόλυτης προστασίας ή ότι έχει κινηθεί σχετική διαδικασία.
Εφόσον ο κίνδυνος εκχύσεως πετρελαιοειδών στο οικοσύστημα του γειτονικού
κόλπου και η αντιμετώπιση του ενδεχομένου αυτού εξετάζονται στη μελέτη ασφαλείας,
εγκριτική απόφαση κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του ν. 2971/2002 δεν απαιτείται να
εκδοθεί πριν από την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων, αφού είναι ακόμη άδηλο αν
και σε ποια έκταση είναι αναγκαία η παραχώρηση της χρήσεως τμήματος αιγιαλού ή
παραλίας.

2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται παραδεκτώς η ακύρωση α) της υπ' αριθ.
3445/6-9-2005 αποφάσεως του Γενικού Γραμματέως Περιφερείας (ΓΓΠ) Κρήτης,
με την οποία ενεκρίθησαν οι περιβαλλοντικοί όροι εγκαταστάσεως και λειτουργίας
μονάδος αποθηκεύσεως, διακινήσεως και εμπορίας υγρών καυσίμων της εταιρείας
ΚΑΥΣΙΜΑ Α.Ε. στην θέση «Πλατάνι» του αιτούντος Δήμου Σούδας Χανίων, και β) της
προηγουμένης και συναφούς υπ' αριθ. 32807/4-8-2005 αποφάσεως του Υπουργού
ΠΕΧΩΔΕ, με την οποία έγινε δεκτή προσφυγή της ανωτέρω εταιρείας και ακυρώθηκε η
υπ’ αριθ. 1176/16-5-2005 απόφαση του αυτού ΓΓΠ, με την οποία είχε αρχικώς
απορριφθεί αίτημα της εταιρείας για την έγκριση των εν λόγω περιβαλλοντικών όρων.
Στη δίκη παρεμβαίνει παραδεκτώς η δικαιούχος της εγκρίσεως εταιρεία.
3. Επειδή, κατά τις παραγράφους 1.α. και 2 του άρθρου 4 του ν. 1650/1986 (Α'
160), όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 2 του ν. 3010/2002 (Α' 91), για
την πραγματοποίηση νέων ή την επέκταση και τον εκσυγχρονισμό υφισταμένων
δημοσίων ή ιδιωτικών έργων ή δραστηριοτήτων απαιτείται η έγκριση όρων για την
προστασία του περιβάλλοντος, μετά από υποβολή, για τα έργα της πρώτης (Α)
κατηγορίας του προηγουμένου άρθρου 3 παρ. 1 και 2 του αυτού ν. 1650/1986,
όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του ν. 3010/2002, δηλαδή τα έργα που είναι
πιθανόν να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, μελέτης
περιβαλλοντικών επιπτώσεων, και μετά από την προηγούμενη, για τα αυτά έργα,
προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγησή τους, κατά τους ορισμούς της
παραγράφου 6 του αυτού άρθρου 4. Στην ως άνω πρώτη (Α΄) κατηγορία έργων και
δραστηριοτήτων του ν. 1650/1986, όπως ισχύει, και, ειδικότερα, στην ομάδα 9η
(βιομηχανικές εγκαταστάσεις) του άρθρου 3 της κατ' εξουσιοδότηση του εν λόγω νόμου
εκδοθείσης κοινής υπουργικής αποφάσεως (κ.υ.α.) αριθ. Η.Π.15393/2332/5-8-2002
(ΒΊ022) και στην υποκατηγορία 2η της πρώτης κατηγορίας του άρθρου 4 αυτής,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 225
υπάγονται, μεταξύ άλλων, (α/α 268 του πίνακα 9 του παραρτήματος 1 του άρθρου 5 της
ως άνω κ.υ.α.), οι «εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαίου, υγρών καυσίμων... με
αποθηκευτική ικανότητα από 10.000 έως 100.000 κ.μ. ή m3 ». Εξάλλου, οι τελευταίες
αυτές εγκαταστάσεις αποτελούν δραστηριότητες μέσης όχλησης, κατά τον πίνακα του
παραρτήματος του άρθρου 3 της υπ’ αριθ. 13727/724/5-8-2003 κοινής αποφάσεως των
Υπουργών Ανάπτυξης και ΠΕΧΩΔΕ (Β΄1087).
4. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του
φακέλου, με την από 17-12-2002 αίτηση της παρεμβαινούσης εταιρείας προς την
Διεύθυνση ΠΕ.ΧΩ. της Περιφερείας Κρήτης υπεβλήθη προς έγκριση προμελέτη
περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου «Εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης
πετρελαιοειδών» στην θέση «Πλατάνι» Δήμου Σούδας, σε ακίνητο εμβαδού 58 περίπου
στρεμμάτων. Οι εγκαταστάσεις αποτελούνται από ένα αγκυροβόλιο προσεγγίσεως των
δεξαμενόπλοιων και εκφορτώσεως των προϊόντων, δέκα πέντε δεξαμενές υγρών
καυσίμων, συνολικής χωρητικότητος 40.000 κ.μ. περίπου, και ένα σταθμό φορτώσεως
των βυτιοφόρων οχημάτων, με τα οποία θα γίνεται η διακίνηση των καυσίμων. Με την
υπ' αριθ. πρωτ. οικ. 921/σχετ. 674/4-3-2004 απόφασή του ο ΓΓΠ Κρήτης γνωμοδότησε
θετικά, κατά τη διαδικασία προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτιμήσεως και
αξιολογήσεως (ΠΠΕΑ) της δραστηριότητος, για την εγκατάσταση και λειτουργία της
μονάδος, αφού έλαβε υπ’ όψιν τις απόψεις των αρμοδίων υπηρεσιών. Κατά της
αποφάσεως αυτής, ο αιτών Δήμος, παγίως αντιτιθέμενος στην εγκατάσταση της
μονάδος, άσκησε προσφυγή ενώπιον του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, η οποία απερρίφθη
σιωπηρώς. Κατά τον εν συνεχεία, όμως, έλεγχο της υποβληθείσης από την
παρεμβαίνουσα μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την έγκριση των
περιβαλλοντικών όρων της δραστηριότητος, ο αυτός ΓΓΠ, με την υπ’ αριθ. 1176/16-5-
2005 απόφασή του, απέρριψε την μελέτη, με την αιτιολογία ότι α) δεν υφίσταται έγκριση
κυκλοφοριακής συνδέσεως του ακινήτου της μονάδος με το εθνικό οδικό δίκτυο και β) η
δραστηριότητα θα επιβαρύνει υπερμέτρως τα μέτρα επιτηρήσεως που λαμβάνει το
Πολεμικό Ναυτικό για την προστασία των ναυτικών εγκαταστάσεων (ναυτικού οχυρού)
του όρμου Ιούδας. Στο προοίμιο της αποφάσεως αυτής γίνεται μνεία και της υπ' αριθ.
66/9-12-2004 αρνητικής για την εγκατάσταση της δραστηριότητος γνωμοδοτήσεως του
Νομαρχιακού Συμβουλίου (ΝΣ) Χανίων, κατά την οποία η εγκατάσταση της μονάδος
είναι ασύμβατη με την υφισταμένη στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή πειραματική
μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).
Προσφυγή της παρεμβαινούσης εταιρείας κατά της εν λόγω αποφάσεως του ΓΓΠ έγινε
δεκτή με την υπό στοιχ. β) προσβαλλομένη υπ' αριθ. 32807/4-8-2005 απόφαση του
Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, με την οποία ακυρώθηκε η προσβληθείσα πράξη ως μη νομίμως
και επαρκώς αιτιολογημένη. Με την απόφαση αυτή έγινε δεκτό α) ότι, ως προς το
ζήτημα της συμβατότητος της εγκαταστάσεως με την μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας, είχαν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 226
προβλεφθεί επαρκείς περιβαλλοντικοί όροι για την ασφαλή συνύπαρξη των δύο
μονάδων, β) ότι, ως προς το ζήτημα της κυκλοφοριακής συνδέσεως, δεν αποτελεί η
έγκριση της προαπαιτούμενο της εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων της οικείας
δραστηριότητος και γ) ότι, ως προς το ζήτημα του ναυτικού οχυρού, δεν εκφράσθηκε
ρητή αντίθεση από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ). Κατόπιν τούτου, με την υπό
στοιχ. α) προσβαλλομένη υπ' αριθ. 3445/6-9-2005 απόφαση του ΓΓΠ Κρήτης,
ενεκρίθησαν οι περιβαλλοντικοί όροι εγκαταστάσεως και λειτουργίας της μονάδος.
5. Επειδή, με την κρινομένη αίτηση προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι,
κατά παράβαση του άρθρου 5 παρ. 2 του ν. 1650/1986 και του άρθρου 4 της κ.υ.α,
αριθ. 37111/2021/2003 (Β΄1391), δεν δημοσιοποιήθηκε προσηκόντως η εγκριθείσα με
την υπό στοιχ. α) προσβαλλομένη πράξη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της
μονάδος. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως στηριζόμενος σε
εσφαλμένη προϋπόθεση, δεδομένου ότι η εν λόγω μελέτη δημοσιεύθηκε προσηκόντως
στον τοπικό τύπο (φύλλο εφημερίδος «Χανιώτικη Ελευθεροτυπία» της 5-8-2004).
6. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι κατά παράβαση της αρχής
της βιώσιμης αναπτύξεως και, ειδικότερα, της αρχής της ηπίας αναπτύξεως των
ευπαθών οικοσυστημάτων, ενεκρίθησαν οι περιβαλλοντικοί όροι μονάδος, η λειτουργία
της οποίας αντιστρατεύεται τη λειτουργία ήπιας δραστηριότητος ιχθυοκαλλιέργειας.
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, το πρώτον με το υπ’ αριθ. 277/18-4-
2003 πρακτικό της Νομαρχιακής Επιτροπής Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΝΕΧΩΠ)
Χανίων, κατά τη διαδικασία προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτιμήσεως και
αξιολογήσεως της δραστηριότητος, ετέθη το ζήτημα της ασυμβατότητος των δύο
χρήσεων, υπέρ δε της απόψεως περί ασυμβατότητος των χρήσεων ετάχθησαν επίσης
τόσο το Δημοτικό Συμβούλιο (ΔΣ) Σούδας όσο και το ΕΛΚΕΘΕ. Εν όψει των
εκτιμήσεων αυτών, η Διεύθυνση ΠΕ.ΧΩ. Περιφέρειας Κρήτης εζήτησε την γνώμη των
καθ' ύλην αρμοδίων κεντρικών υπηρεσιών. Η μεν Διεύθυνση Περιφερειακού
Σχεδιασμού του Υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ δεν έλαβε σαφή θέση επί του ζητήματος
(έγγραφο υπ' αριθ, 100787/281/2-2-2004 : «Οι όλες ενέργειές σας πρέπει εκτός των
άλλων να λαμβάνουν υπόψη τη συμβατότητα της εν θέμστι δραστηριότητας με τη
λειτουργούσα πειραματική μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας του ΙΘΑΒΙΚ...»). Η Διεύθυνση
Υδατοκαλλιεργειών και Εσωτερικών Υδάτων της Γενικής Διευθύνσεως Αλιείας του
Υπουργείου Γεωργίας όμως, αφού, αρχικώς, με το υπ' αριθ. 143793/25-11-2003
έγγραφό της, επισήμανε την κατ’ αρχήν ασυμβατότητα παρομοίων χρήσεων, έκρινε, για
την συγκεκριμένη περίπτωση, εξετάζοντας την υποβληθείσα από την παρεμβαίνουσα
μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την ΠΠΕΑ της δραστηριότητος, ότι αρκεί για
την άρση της ασυμβατότητος η «τήρηση απόστασης διέλευσης των δεξαμενόπλοιων
μεγαλύτερη των 200 μέτρων, ενώ η μονάδα πετρελαιοειδών θα πρέπει να διαθέτει
πλωτά συστήματα αντιμετώπισης πετρελαιοκηλίδων και γενικότερης ρύπανσης από

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 227
πετρελαιοειδή». Εν όψει του τελευταίου αυτού εγγράφου, ο ΓΓΠ Κρήτης γνωμοδότησε,
κατά τα ήδη εκτεθέντα, θετικά κατά την ΠΠΕΑ της δραστηριότητος, δεν χρησιμοποίησε
δε το σχετικό ζήτημα κατά την αρχική άρνησή του να εγκρίνει τους περιβαλλοντικούς
όρους της δραστηριότητος, περιοριζόμενος στην μνεία, στο προοίμιο της πράξεως, της
αρνητικής γνωμοδοτήσεως του ΝΑ Χανίων. Ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, με την υπό στοιχείο
β) προσβαλλομένη πράξη του, διετύπωσε θετική κρίση επί του ζητήματος,
αποδεχόμενος τους σχετικούς ισχυρισμούς της προσφυγούσης ενώπιον του
παρεμβαινούσης εταιρείας και αναφερόμενος στο έγγραφο του Υπουργείου Γεωργίας.
Κατόπιν τούτου, με την υπό στοιχ. α) προσβαλλομένη πράξη ενεκρίθη η υποβληθείσα
από την εταιρεία μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στην οποία υφίσταται
πρόβλεψη για την τήρηση της οικείας αποστάσεως κατά την διέλευση των
δεξαμενόπλοιων και την αντιμετώπιση πετρελαιοκηλίδων. Με τα δεδομένα αυτά, η
Διοίκηση εξέτασε και αντιμετώπισε το ζήτημα με ειδική αιτιολογία, η οποία είναι, κατ'
αρχήν, νόμιμη και επαρκής, εφ' όσον κρίνεται ότι τα προτεινόμενα προς λήψη
εξατομικευμένα μέτρα επαρκούν για την πρόληψη βλαβών στην ιχθυοκαλλιεργητική
μονάδα. Κατά τα λοιπά, η σχετική κρίση της Διοικήσεως, ως αναγόμενη σε τεχνικά
ζητήματα, δεν είναι ακυρωτικώς ελεγκτή. Συνεπώς, και εφ' όσον, κατά τα ανωτέρω,
κρίνεται ότι το ζήτημα προκλήσεως βλάβης στην ανωτέρω μονάδα αντιμετωπίζεται
επαρκώς, ο εξεταζόμενος λόγος ακυρώσεως, που, άλλωστε, δεν αναφέρεται σε φυσικό
οικοσύστημα αλλά σε ανθρωπογενή δραστηριότητα, πρέπει να απορριφθεί ως
αβάσιμος. Εξ άλλου, ως στηριζόμενος σε εσφαλμένη προϋπόθεση, εν όψει των
ανωτέρω εκτεθέντων, πρέπει να απορριφθεί και ο συναφής λόγος ακυρώσεως, κατά
τον οποίο η υποβληθείσα από την παρεμβαίνουσα μελέτη περιβαλλοντικών
επιπτώσεων του έργου είναι ατελής διότι, μεταξύ άλλων, δεν περιγράφει τα δυνάμενα
να θιγούν από την εγκατάσταση στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος και η απόσταση
τους από αυτήν, όπως είναι, κατά τον αιτούντα, η ιχθυοκαλλιεργητική μονάδα.
7. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι η προσθήκη της νέας
αποθηκευτικής μονάδος πετρελαιοειδών σε υφιστάμενες άλλες οχλούσες στην
περιοχή εγκαταστάσεις, όπως οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού,
του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, ο ατμοηλεκτρικός σταθμός της ΔΕΗ, ο σταθμός της ΕΡΤ, οι
αναμεταδότες όλων των ραδιοτηλεοπτικών δικτύων του νομού, οι μύλοι της Κρήτης, η
ιχθυόσκαλα και το εμπορικό και επιβατικό τμήμα του λιμένα της Ιούδας, θα
επιβαρύνει περαιτέρω τα οικοσυστήματα της περιοχής και θα οδηγήσει, κατά
παράβαση των οικείων συνταγματικών διατάξεων, στην υπέρβαση της φέρουσας
ικανότητός της. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί προεχόντως διότι με
αυτόν ο αιτών Δήμος αναφέρεται συλλήβδην σε οχλούσες, κατά την εκτίμησή του,
δραστηριότητες, που υφίστανται στα όρια της περιφερείας του, χωρίς να προσδιορίζει
την ακριβή θέση τους σε σχέση με το σημείο εγκαταστάσεως της επίμαχης μονάδος και

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 228
χωρίς να αναφέρεται, κατά τρόπο συγκεκριμένο, στο βαθμό οχλήσεώς τους, σε
συνδυασμό με την προκαλούμενη από τη λειτουργία της επίμαχης μονάδος μεσαίας
εντάσεως όχληση και στο τυχόν ειδικό και συγκεκριμένο αθροιστικό αποτέλεσμα των
αντιστοίχων, διαφόρου, άλλωστε, είδους, οχλήσεων στην περιοχή.
8. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι στην ευρύτερη περιοχή
εγκαταστάσεως της επίμαχης μονάδος ευρίσκεται ο ποταμός «Μορώνης», στις
εκβολές του οποίου δημιουργείται υγροτοπικό οικοσύστημα, χαρακτηριζόμενο ως
περιοχή απόλυτης προστασίας, κατά την έννοια του άρθρου 19 παρ. 1 του ν.
1650/1986, που κινδυνεύει να διαταραχθεί από την λειτουργία της μονάδος. Ο λόγος
αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί προεχόντως διότι δεν προκύπτει η άμεση
γειτνίαση της μονάδος με τον ποταμό, ενώ, εν πάση περιπτώσει, δεν προβάλλεται ούτε
προκύπτει ότι έχει εκδοθεί το κατ’ άρθρο 21 παρ. 1 του ν. 1650/1986 προεδρικό
διάταγμα χαρακτηρισμού της περιοχής ως απόλυτης προστασίας ή ότι έχει κινηθεί
σχετική διαδικασία.
9. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι μη νομίμως ενεκρίθησαν οι
περιβαλλοντικοί όροι εγκαταστάσεως και λειτουργίας αποθηκευτικής μονάδος χωρίς να
έχει προηγουμένως εγκριθεί κυκλοφοριακή μελέτη συνδέσεως του χώρου της μονάδος
με το οδικό δίκτυο της περιοχής, μέσω του οποίου θα διακινούνται τα εναποθηκευόμενα
πετρελαιοειδή. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος,
δεδομένου ότι, κατά νόμο, η εξέταση του ζητήματος αυτού και η έγκριση της οικείας
κυκλοφοριακής μελέτης, όπου αυτή απαιτείται, δεν είναι, πάντως, προαπαιτούμενο
της εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων εγκαταστάσεως και λειτουργίας της μονάδος
ούτε είναι αναγκαίο να προηγείται χρονικώς αυτής.
10. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι μη νομίμως δεν
εξετάσθηκαν, πριν από την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων, εναλλακτικές λύσεις
για την εγκατάσταση της μονάδος ούτε παρατίθενται οι κύριοι λόγοι επιλογής της
προτεινομένης λύσεως. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, το ζήτημα της
εξευρέσεως κατάλληλης περιοχής για την εγκατάσταση μονάδος αποθηκεύσεως υγρών
καυσίμων στον νομό Χανίων, η οποία είναι αναγκαία λόγω της δημιουργίας
ολιγοπωλιακών καταστάσεων στην διακίνηση και εμπορία πετρελαιοειδών σε
ολόκληρο τον νομό, απασχολεί τις αρμόδιες υπηρεσίες από μακρού. Το έτος 1994 η
Ν.Α. Χανίων συνεκρότησε προς τούτο ειδική επιτροπή, η οποία ερεύνησε ενδελεχώς το
ζήτημα και συνέταξε το από 30-6-1994 πρακτικό. Στο πρακτικό αυτό, στο οποίο
παραπέμπει εμμέσως η προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου, η
επιτροπή, αφού απέκλεισε τις μη παράκτιες περιοχές για λόγους χωροταξικούς και
πολεοδομικούς, αλλά και για λόγους τεχνικούς, οικονομικούς και ασφαλείας, καθώς
και τις πλείστες των παρακτίων περιοχών, πλην των περιοχών στην θέση «Καλάμι» και
στην θέση «Πλατάνι», προέκρινε την τελευταία ως πλέον κατάλληλο χώρο για την

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 229
μετεγκατάσταση των υπαρχουσών και την εγκατάσταση νέων δεξαμενών. Η επιτροπή
δέχθηκε, ειδικότερα, ότι η τελευταία αυτή περιοχή παρουσιάζει σειρά πλεονεκτημάτων,
ότι, δηλαδή, είναι μεγάλης εκτάσεως και μεγάλο μέρος αυτής έχει παραθαλάσσιες
επίπεδες εκτάσεις, που έχουν δημιουργηθεί από τις αλλοιώσεις που έχει υποστεί,
ικανοποιεί τα κριτήρια ασφαλούς προσεγγίσεως των δεξαμενόπλοιων, ευρίσκεται
μακριά από οικισμούς, δεν υπάρχουν εκεί αρχαιολογικοί χώροι, έχει κατάλληλη
πρόσβαση προς την εθνική οδό χωρίς την απαίτηση μεγάλων δαπανών για νέα έργα,
είναι εντελώς αθέατη από την εθνική οδό αφού γίνει κατάλληλη δενδροφύτευση, ενώ
στην περιοχή δεν υπάρχουν ενδιαφέροντα οικοσυστήματα και αυτή ευρίσκεται μακριά
από τις εγκαταστάσεις του ναυστάθμου Σούδας και από τον ομώνυμο οικισμό, με την δε
«μελέτη Τρίτση» η περιοχή έχει προταθεί για χρήση βιομηχανικού λιμένα και για
εγκατάσταση βιομηχανικών και άλλων δραστηριοτήτων. Αντιθέτως, για την θέση
«Καλάμι», η επιτροπή δέχθηκε ότι αυτή ευρίσκεται πλησίον του ομωνύμου οικισμού,
είναι πολύ επικλινής, η εκμεταλλεύσιμη έκταση είναι πολύ μικρή, η περιοχή αποτελεί
αξιόλογο φυσικό τοπίο, δεν φέρει αλλοιώσεις, διαθέτει παραλίες για αναψυχή και
ευρίσκεται πλησίον αξιόλογων αρχαιολογικών χώρων, όπως η Αρχαία Άπτερα, το
Κάστρο, οι φυλακές Καλαμίου και η ενετική νήσος Σούδα. Εξ άλλου, και σε νεώτερο
από 10-11-2004 πρακτικό παρόμοιας επιτροπής, που συνεστήθη με απόφαση του
νομάρχη Χανίων, με αντικείμενο την ανεύρεση χώρων για την χωροθέτηση μονάδων
αποθηκεύσεως και διακινήσεως υγρών καυσίμων και υγραερίων, αφού ετέθησαν τα
κριτήρια επιλογής θέσεων, επιχειρήθηκε η αξιολόγηση 27 περιοχών, από αυτές δε
προκρίθηκαν οι 10 ως πληρούσες τα κριτήρια, μεταξύ των οποίων και η περιοχή
«Πλατάνι». Περαιτέρω, στην προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου
υπήρξε συνοπτική περιγραφή τριών εναλλακτικών λύσεων (θέσεις «Αγ. Ονούφριος»,
«Καλάμι» και «Πλατάνι»), εκτίθενται δε οι λόγοι που συνηγορούν στην κρίση της
επίμαχης περιοχής «Πλατάνι» ως καταλληλότερης. Με τα δεδομένα αυτά, νομίμως και
με επαρκή αιτιολογία εχώρησε η επιλογή από την Διοίκηση της επίμαχης περιοχής ως
καταλληλότερης για την χωροθέτηση της μονάδος, μετ' εξέταση εναλλακτικών λύσεων
και αξιολόγηση πλειόνων περιοχών, ο δε περί του εναντίου λόγος ακυρώσεως πρέπει
να απορριφθεί ως αβάσιμος. Κατά το μέρος δε που, με τον ως άνω λόγο, αμφισβητείται
η ουσιαστική εκτίμηση της Διοικήσεως για την καταλληλότητα της περιοχής, ο λόγος
πρέπει να απορριφθεί ως απαραδέκτως προβαλλόμενος.
11. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι η υποβληθείσα από την
παρεμβαίνουσα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων της μονάδος είναι ελλιπής, διότι
δεν παραθέτει, μεταξύ άλλων, λεπτομερή στοιχεία για το είδος και τις ποσότητες των
διακινουμένων καυσίμων. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως
αβάσιμος, δεδομένου ότι παρατίθενται στην μελέτη τόσο τα στοιχεία για την συνολική
χωρητικότητα των δεξαμενών της μονάδος όσο και ενδεικτικές τιμές των διακινουμένων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 230
ποσοτήτων καυσίμων, τα στοιχεία δε αυτά επαρκούν για την πληρότητα της μελέτης
από την προβαλλόμενη άποψη.
12. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι η αυτή μελέτη είναι
ελλιπής ως εκ του ότι δεν αναφέρεται στον κίνδυνο εκχύσεως πετρελαιοειδών στο
οικοσύστημα του κόλπου της Σούδας και στην αντιμετώπιση του ενδεχομένου αυτού,
με την λήψη των καταλλήλων μέτρων για την αποτροπή των επιπτώσεων, Ο λόγος
αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί προεχόντως διότι το ζήτημα αυτό, που,
άλλωστε, εν προκειμένω, εξετάζεται στην μελέτη, είναι αντικείμενο ειδικής εξετάσεως
κατά την διαδικασία εκτιμήσεως των επιπτώσεων από εγκαταστάσεις ή δραστηριότητες
που είναι δυνατόν να προκαλέσουν ατυχήματα μεγάλης κλίμακος, κατά τους ορισμούς
της κ.υ.α. 5697/590/16-3-2000 (Β' 405), όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο, η οποία
εξεδόθη σε συμμόρφωση προς τους ορισμούς της οδηγίας 96/82/ΕΚ του Συμβουλίου
ΕΚ της 9-12-1996 (Ι 10/1997), η δε παρεμβαίνουσα υπέβαλε την προβλεπόμενη από
τις διατάξεις αυτές μελέτη ασφαλείας.
13. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι μη νομίμως προβλέπεται
με τις προσβαλλόμενες πράξεις η εγκατάσταση αποθηκευτικής μονάδος και η διέλευση
πλοίων από θαλάσσια περιοχή, που αποτελεί τμήμα του Ναυτικού Οχυρού Σούδας,
χωρίς την επιβαλλόμενη από το άρθρο 46 παρ. 3 του α.ν. 1731/1939 (Α' 192) και το
άρθρο 5 παρ. 4 του α. ν. 376/1936 (Α' 546) άδεια της αρμόδιας στρατιωτικής αρχής. Ο
λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί προεχόντως διότι η άδεια αυτή,
συνδεόμενη άλλωστε με ζητήματα αμυντικής οργανώσεως της χώρας και μη
συναπτόμενη με ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος, δεν απαιτείται, κατά νόμο,
να χορηγηθεί πριν από την έγκριση περιβαλλοντικών όρων της οικείας
δραστηριότητος. Εξάλλου, ο συναφής λόγος ακυρώσεως, κατά τον οποίο η
εγκατάσταση της επίμαχης μονάδος αντιστρατεύεται το δημόσιο συμφέρον και την
ασφάλεια του Ναυτικού Οχυρού λόγω της εγγύτητας της με τις στρατιωτικές
εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού, του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, πρέπει να
απορριφθεί προεχόντως διότι το εν προκειμένω αρμόδιο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, με
το υπ’ αριθ. 114.2/5/03/29-7-2003 έγγραφό του, δεν αντιτάσσεται στην εκτέλεση του
έργου.
14. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι, κατά παράβαση του
άρθρου 14 του ν. 2971/2001 «Αιγιαλός, παραλία...» (Α' 285), ενεκρίθησαν οι
περιβαλλοντικοί όροι αποθηκευτικής μονάδος, που περιλαμβάνει και εγκαταστάσεις
στον αιγιαλό, χωρίς να έχει προηγουμένως εκδοθεί η προβλεπόμενη από την διάταξη
αυτή εγκριτική απόφαση της αρμόδιας αρχής. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να
απορριφθεί προεχόντως διότι η εν λόγω εγκριτική απόφαση, και υπό την εκδοχή ότι
ήταν εν προκειμένω αναγκαία η έκδοση της, δεν επιβάλλεται, πάντως, κατά νόμο, να
προηγείται της αποφάσεως εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων του έργου,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 231
δεδομένου ότι, προ της εγκρίσεως των όρων αυτών, είναι ακόμη άδηλο αν και σε ποια
έκταση είναι αναγκαία η παραχώρηση της χρήσεως τμήματος αιγιαλού ή παραλίας.
15. Επειδή, κατόπιν τούτων, η κρινομένη αίτηση πρέπει να απορριφθεί και να
γίνει δεκτή η παρέμβαση.

ΣτΕ 2981/2009
[Νόμιμη άδεια εγκατάστασης αποθήκης πετρελαιοειδών
σε παραθαλάσσια περιοχή]

Πρόεδρος: Αγγ. Θεοφιλοπούλου


Εισηγητής: Αθ. Ράντος
Δικηγόροι: Ι. Καρακώστας, Β. Οικονομόπουλος, Θ. Στριλάκος, Σπ.
Βλαχόπουλος, Στ. Γεωργιάδης

Η περιοχή εγκατάστασης της μονάδας δεν έχει χαρακτηρισθεί μη συμβατή


προς τη συγκεκριμένη δραστηριότητα είτε με το Περιφερειακό Πλαίσιο Σχεδιασμού και
Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης είτε με άλλη πράξη, ενώ, αντιθέτως, η
επιλογή της θέσης της είναι προϊόν σχεδιασμού, που έχει διενεργηθεί σε νομαρχιακό
επίπεδο. Κατά συνέπεια, επιτρέπεται η εγκατάσταση της μονάδας στην εν λόγω
περιοχή.
Εφόσον η πρόκληση βλάβης σε παρακείμενη μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας
αντιμετωπίζεται επαρκώς στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του έργου,
δεν στοιχειοθετείται πλημμέλεια της άδειας εγκατάστασης. Η σχετική άλλωστε αιτίαση
δεν αναφέρεται σε φυσικό οικοσύστημα, αλλά σε ανθρωπογενή δραστηριότητα.
Λόγος ακυρώσεως, ότι μη νομίμως χορηγήθηκε άδεια εγκατάστασης σε
αποθηκευτική μονάδα πετρελαιοειδών στον κόλπο της Σούδας, ενώ σε αυτόν διαβιούν
προστατευόμενα είδη, η ύπαρξη των οποίων δεν ελήφθη υπόψη, ανάγεται σε
πλημμέλεια της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. Πρέπει πάντως να απορριφθεί, διότι
στην ΜΠΕ που εγκρίθηκε με τη σχετική ΠΕΠΟ τα οικοσυστήματα της περιοχής καθώς
και η πανίδα και χλωρίδα της περιγράφονται ειδικώς και λεπτομερώς, προτείνονται δε
τα κατάλληλα μέτρα προστασίας.
Λόγος ακυρώσεως, ότι η προσθήκη της νέας αποθηκευτικής μονάδος
πετρελαιοειδών σε υφιστάμενες οχλούσες στην περιοχή εγκαταστάσεις θα επιβαρύνει
τα οικοσυστήματά της και θα οδηγήσει στην υπέρβαση της φέρουσας ικανότητάς της
πρέπει να απορριφθεί, διότι ο αιτών αναφέρεται συλλήβδην σε οχλούσες κατά την
εκτίμησή του δραστηριότητες, χωρίς να προσδιορίζει την ακριβή θέση τους σε σχέση με
την επίμαχη μονάδα. Επίσης, χωρίς να αναφέρεται, κατά τρόπο συγκεκριμένο, στο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 232
βαθμό όχλησής τους, σε συνδυασμό με την προκαλούμενη από τη λειτουργία της
επίμαχης μονάδας και στο ειδικό και συγκεκριμένο αθροιστικό αποτέλεσμα των
αντίστοιχων οχλήσεων στην περιοχή.

Βασικές σκέψεις

Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται παραδεκτώς η ακύρωση της υπ’ αριθ.
πρωτ. Δ3/Β/ΟΙΚ 20849/2.9.1998 αποφάσεως του Υπουργού Ανάπτυξης, με την οποία
χορηγήθηκε άδεια εγκαταστάσεως μονάδος αποθηκεύσεως, διακινήσεως και εμπορίας
υγρών καυσίμων της εταιρείας … ΑΕ στην θέση «Πλατάνι» του αιτούντος Δήμου
Σούδας Χανίων. Στην δίκη παρεμβαίνει παραδεκτώς η δικαιούχος της αδείας εταιρεία.
Επειδή, κατά το άρθρο 4 παρ. 1, σε συνδυασμό με το άρθρο 2 παρ. 1 περ. γ΄
εδ. δ΄ του ν. 3325/2005 «Ίδρυση και λειτουργία βιομηχανικών-βιοτεχνικών
εγκαταστάσεων...» (Α' 68), για την εγκατάσταση, μεταξύ άλλων, αποθηκευτικών χώρων
απαιτείται η χορήγηση αδείας εγκαταστάσεως. Εξ άλλου, κατά το άρθρο 6 παρ. 1 περ.
α του αυτού νόμου, απαγορεύεται η εγκατάσταση διεπομένων από τον νόμο
δραστηριοτήτων σε περιοχές όπου, σύμφωνα με τις διατάξεις της πολεοδομικής
νομοθεσίας, έχει καθορισθεί χρήση γης μη συμβατή με την συγκεκριμένη
δραστηριότητα, ενώ, κατά την παρ. 2 περ. α του αυτού άρθρου, για την χορήγηση της
αδείας εγκαταστάσεως σε περιοχές όπου δεν έχει καθορισθεί από τις πολεοδομικές
διατάξεις συγκεκριμένη χρήση γης ή σε περιοχές όπου η συγκεκριμένη δραστηριότητα
είναι συμβατή με τις χρήσεις που υπάρχουν, πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν, μεταξύ
άλλων, οι διατάξεις του ν. 1650/1986, καθώς και τυχόν περιορισμοί που ισχύουν με
βάση κείμενες διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος, κατά δε την παρ. 3 του
αυτού άρθρου 6 τα συνυποβλητέα για την χορήγηση αδείας εγκαταστάσεως
δικαιολογητικά καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης. Με την κατ’
εξουσιοδότηση της τελευταίας αυτής διατάξεως εκδοθείσα υπ’ αριθ,
015/ΟΙΚ.7815/615/14-4-2005 απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης (Β΄542)
καθορίσθηκε, μεταξύ άλλων (άρθρο 1), ως συνυποβλητέο δικαιολογητικό, η έγκριση
περιβαλλοντικών όρων της δραστηριότητος, με συνημμένη την εγκεκριμένη μελέτη.
4. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του
φακέλου, με την από 17-12-2002 αίτηση της παρεμβαινούσης εταιρείας προς την
Διεύθυνση ΠΕ.ΧΩ. της Περιφερείας Κρήτης υπεβλήθη προς έγκριση προμελέτη
περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου «Εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης
πετρελαιοειδών» στην θέση «Πλατάνι» Δήμου Σούδας, σε εκτός σχεδίου ακίνητο
εμβαδού 58 περίπου στρεμμάτων. Οι εγκαταστάσεις αποτελούνται από ένα
αγκυροβόλιο προσεγγίσεως των δεξαμενόπλοιων και εκφορτώσεως των προϊόντων,
δέκα πέντε δεξαμενές υγρών καυσίμων, συνολικής χωρητικότητος 40.000 κ.μ. περίπου,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 233
και ένα σταθμό φορτώσεως των βυτιοφόρων οχημάτων, με τα οποία θα γίνεται η
διακίνηση των καυσίμων. Με την υπ' αριθ. πρωτ. οικ. 921/σχετ. 674/4-3-2004 απόφασή
του ο ΓΓΠ Κρήτης γνωμοδότησε θετικά, κατά την διαδικασία προκαταρκτικής
περιβαλλοντικής εκτιμήσεως και αξιολογήσεως (ΠΠΕΑ) της δραστηριότητος, για την
εγκατάσταση και λειτουργία της μονάδος, αφού έλαβε υπ' όψιν τις απόψεις των
αρμοδίων υπηρεσιών. Κατά της αποφάσεως αυτής, ο αιτών Δήμος, παγίως
αντιτιθέμενος στην εγκατάσταση της μονάδος, άσκησε προσφυγή ενώπιον του
Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, η οποία απερρίφθη σιωπηρώς. Κατά τον εν συνεχεία, όμως,
έλεγχο της υποβληθείσης από την παρεμβαίνουσα μελέτης περιβαλλοντικών
επιπτώσεων για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων της δραστηριότητος, ο αυτός
ΓΓΠ, με την υπ' αριθ. 1176/16-5-2005 απόφασή του, απέρριψε την μελέτη, με την
αιτιολογία ότι α) δεν υφίσταται έγκριση κυκλοφοριακής συνδέσεως του ακινήτου της
μονάδος με το εθνικό οδικό δίκτυο, και β) η δραστηριότητα θα επιβαρύνει υπερμέτρως
τα μέτρα επιτηρήσεως που λαμβάνει το Πολεμικό Ναυτικό για την προστασία των
ναυτικών εγκαταστάσεων (ναυτικού οχυρού) του όρμου Σούδας. Στο προοίμιο της
αποφάσεως αυτής γίνεται μνεία και της υπ’ αριθ. 66/9-12-2004 αρνητικής για την
εγκατάσταση της δραστηριότητος γνωμοδοτήσεως του Νομαρχιακού Συμβουλίου (ΝΣ)
Χανίων, κατά την οποία η εγκατάσταση της μονάδος είναι ασύμβατη με την υφισταμένη
στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή πειραματική μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας του Ελληνικού
Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ). Προσφυγή της παρεμβαινούσης εταιρείας
κατά της εν λόγω αποφάσεως του ΓΓΠ έγινε δεκτή με την υπ' αριθ. 32807/4-8-2005
απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, με την οποία ακυρώθηκε η προσβληθείσα πράξη
ως μη νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη. Με την απόφαση αυτή έγινε δεκτό α) ότι,
ως προς το ζήτημα της συμβατότητος της εγκαταστάσεως με την μονάδα
ιχθυοκαλλιέργειας, είχαν προβλεφθεί επαρκείς περιβαλλοντικοί όροι για την ασφαλή
συνύπαρξη των δύο μονάδων, β) ότι, ως προς το ζήτημα της κυκλοφοριακής
συνδέσεως, δεν αποτελεί η έγκριση της προαπαιτούμενο της εγκρίσεως των
περιβαλλοντικών όρων της οικείας δραστηριότητος και γ) ότι, ως προς το ζήτημα του
ναυτικού οχυρού, δεν εκφράσθηκε ρητή αντίθεση από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού
(ΓΕΝ). Κατόπιν τούτου, με την υπ' αριθ. 3445/6-9-2005 απόφαση του ΓΓΠ Κρήτης,
ενεκρίθησαν οι περιβαλλοντικοί όροι εγκαταστάσεως και λειτουργίας της μονάδος, με
την δε προσβαλλομένη πράξη χορηγήθηκε η άδεια εγκαταστάσεώς της.
5. Επειδή, με την κρινομένη αίτηση προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι,
μετά την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων της μονάδος, επήλθαν σημαντικές
διαφοροποιήσεις σε αυτήν, ιδίως με την μη πρόβλεψη αγκυροβολίου πλοίων, την
μεταβολή του εμβαδού κτισμάτων και την προσθήκη νέου κτίσματος (αποθήκης), με
συνέπεια η προσβαλλομένη άδεια εγκαταστάσεως να αφορά, κατ’ ουσίαν, διαφορετική
μονάδα από εκείνη, για την οποία είχαν εγκριθεί οι περιβαλλοντικοί όροι. Ο λόγος αυτός

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 234
ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, δεδομένου ότι, ως προς το μεν
αγκυροβόλιο, δεν προκύπτει διαφοροποίηση μεταξύ των στοιχείων και διαγραμμάτων
που συνοδεύουν τις δύο πράξεις, εφ’ όσον το μνημονευόμενο στην μελέτη
περιβαλλοντικών επιπτώσεων αγκυροβόλιο ταυτίζεται, κατά τα αυτά στοιχεία, με τις
επίσης μνημονευόμενες θέσεις πρυμνοδετήσεως πλοίων με μεταλλικές δέστρες, οι
οποίες είναι οι αυτές στις δύο πράξεις. Ως προς δε τα κτίσματα, από την αντιπαραβολή
των στοιχείων ουδόλως προκύπτουν ουσιώδεις διαφοροποιήσεις, και μάλιστα με
αύξηση εμβαδού κτισμάτων, αλλά απλή αναδιανομή των επί μέρους επιφανειών των
συστεγαζόμενων στο αυτό κτίριο εγκαταστάσεων, ενώ, ειδικώς, το κτίριο αποθήκης
περιγράφεται σε αμφότερα τα σχέδια.
6. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι μη νομίμως με την
προσβαλλομένη πράξη επιτρέπεται η εγκατάσταση της μονάδος σε περιοχή που δεν
έχει χαρακτηρισθεί κατάλληλη για τον σκοπό αυτόν, χωρίς, δηλαδή, να έχει
προηγουμένως χωρήσει ο προς τούτο αναγκαίος κατά το Σύνταγμα και τον νόμο
χωροταξικός σχεδιασμός. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως
αβάσιμος, κατά το άρθρο 6 παρ. 1 και 2 του ν. 3325/2005, δεδομένου ότι η επίμαχη
περιοχή ουδόλως έχει χαρακτηρισθεί μη συμβατή με την συγκεκριμένη δραστηριότητα
είτε με το Περιφερειακό Πλαίσιο Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας
Κρήτης (υπ' αριθ. 25291/25-6-2003 απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, Δ΄ 1486) είτε με
άλλη πράξη, ενώ, αντιθέτως, η επιλογή της θέσεως παρίσταται ως προϊόν σχεδιασμού,
που έχει διενεργηθεί σε νομαρχιακό επίπεδο. Πράγματι, όπως προκύπτει από τα
στοιχεία του φακέλου, το ζήτημα της εξευρέσεως κατάλληλης περιοχής για την
εγκατάσταση μονάδος αποθηκεύσεως υγρών καυσίμων στον νομό Χανίων, η οποία
είναι αναγκαία λόγω της δημιουργίας ολιγοπωλιακών καταστάσεων στην διακίνηση και
εμπορία πετρελαιοειδών σε ολόκληρο τον νομό, απασχολεί τις αρμόδιες υπηρεσίες από
μακρού. Το έτος 1994 η Ν.Α. Χανίων συνεκρότησε προς τούτο ειδική επιτροπή, η οποία
ερεύνησε ενδελεχώς το ζήτημα και συνέταξε το από 30-6-1994 πρακτικό. Στο πρακτικό
αυτό, στο οποίο παραπέμπει η προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου, η
επιτροπή, αφού απέκλεισε τις μη παράκτιες περιοχές για λόγους χωροταξικούς και
πολεοδομικούς, αλλά και για λόγους τεχνικούς, οικονομικούς και ασφαλείας, καθώς και
τις πλείστες των παρακτίων περιοχών, πλην των περιοχών στην θέση «Καλάμι» και
στην θέση «Πλατάνι», προέκρινε την τελευταία ως πλέον κατάλληλο χώρο για την
μετεγκατάσταση των υπαρχουσών και την εγκατάσταση νέων δεξαμενών. Η επιτροπή
δέχθηκε, ειδικότερα, ότι η τελευταία αυτή περιοχή παρουσιάζει σειρά πλεονεκτημάτων,
ότι, δηλαδή, είναι μεγάλης εκτάσεως και μεγάλο μέρος αυτής έχει παραθαλάσσιες
επίπεδες εκτάσεις, που έχουν δημιουργηθεί από τις αλλοιώσεις που έχει υποστεί,
ικανοποιεί τα κριτήρια ασφαλούς προσεγγίσεως των δεξαμενόπλοιων, ευρίσκεται
μακριά από οικισμούς, δεν υπάρχουν εκεί αρχαιολογικοί χώροι, έχει κατάλληλη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 235
πρόσβαση προς την εθνική οδό χωρίς την απαίτηση μεγάλων δαπανών για νέα έργα,
είναι εντελώς αθέατη από την εθνική οδό αφού γίνει κατάλληλη δενδροφύτευση, στην
περιοχή δεν υπάρχουν ενδιαφέροντα οικοσυστήματα, ευρίσκεται μακριά από τις
εγκαταστάσεις του ναυστάθμου Σούδας και από τον ομώνυμο οικισμό, με την δε
«μελέτη Τρίτση» η περιοχή έχει προταθεί για χρήση βιομηχανικού λιμένα και για
εγκατάσταση βιομηχανικών και άλλων δραστηριοτήτων. Αντιθέτως, ως προς την θέση
«Καλάμι», η επιτροπή δέχθηκε ότι αυτή ευρίσκεται πλησίον του ομωνύμου οικισμού,
είναι πολύ επικλινής, η εκμεταλλεύσιμη έκταση είναι πολύ μικρή, η περιοχή αποτελεί
αξιόλογο φυσικό τοπίο, δεν φέρει αλλοιώσεις, διαθέτει παραλίες για αναψυχή και
ευρίσκεται πλησίον αξιόλογων αρχαιολογικών χώρων, όπως η Αρχαία Άπτερα, το
Κάστρο, οι φυλακές Καλαμίου και η ενετική νήσος Σούδα. Εξ άλλου, και σε νεώτερο
από 10-11-2004 πρακτικό παρόμοιας επιτροπής, που συνεστήθη με απόφαση του
νομάρχη Χανίων, με αντικείμενο την ανεύρεση χώρων για την χωροθέτηση μονάδων
αποθηκεύσεως και διακινήσεως υγρών καυσίμων και υγραερίων, αφού ετέθησαν τα
κριτήρια επιλογής θέσεων, επιχειρήθηκε η αξιολόγηση 27 περιοχών, από αυτές δε
προκρίθηκαν οι 10 ως πληρούσες τα κριτήρια, μεταξύ των οποίων και η περιοχή
«Πλατάνι». Με τα δεδομένα αυτά, η επιλογή του συγκεκριμένου τόπου εγκαταστάσεως
της μονάδος, η οποία, μάλιστα, δεν είναι παραγωγική αλλ' αποθηκευτική και έχει
χαρακτηρισθεί ως μέσης οχλήσεως, εχώρησε νομίμως από την άποψη αυτή.
7. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι κατά παράβαση της αρχής
της βιώσιμης αναπτύξεως και, ειδικότερα, της αρχής της ηπίας αναπτύξεως των
ευπαθών οικοσυστημάτων, χορηγήθηκε άδεια εγκαταστάσεως σε μονάδα, η λειτουργία
της οποίας αντιστρατεύεται την λειτουργία ήπιας δραστηριότητος ιχθυοκαλλιέργειας.
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, το πρώτον με το υπ' αριθ. 277/18-4-
2003 πρακτικό της Νομαρχιακής Επιτροπής Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΝΕΧΩΠ)
Χανίων, κατά την διαδικασία προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτιμήσεως και
αξιολογήσεως της δραστηριότητος, ετέθη το ζήτημα της ασυμβατότητος των δύο
χρήσεων, υπέρ δε της απόψεως περί ασυμβατότητος των χρήσεων ετάχθησαν επίσης
τόσο το Δημοτικό Συμβούλιο (ΔΣ) Σούδας όσο και το ΕΛΚΕΘΕ. Εν όψει των
εκτιμήσεων αυτών, η Διεύθυνση ΠΕ.ΧΩ. Περιφέρειας Κρήτης εζήτησε την γνώμη των
καθ’ ύλην αρμοδίων κεντρικών υπηρεσιών. Η μεν Διεύθυνση Περιφερειακού
Σχεδιασμού του Υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ δεν έλαβε σαφή θέση επί του ζητήματος
(έγγραφο υπ' αριθ. 100787/281/2-2-2004: «Οι όλες ενέργειές σας πρέπει εκτός των
άλλων να λαμβάνουν υπόψη τη συμβατότητα της εν θέματι δραστηριότητας με τη
λειτουργούσα πειραματική μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας του ΙΘΑΒΙΚ...»). Η Διεύθυνση
Υδατοκαλλιεργειών και Εσωτερικών Υδάτων της Γενικής Διευθύνσεως Αλιείας του
Υπουργείου Γεωργίας όμως, αφού, αρχικώς, με το υπ' αριθ. 143793/25-11-2003
έγγραφό της, επισήμανε την κατ' αρχήν ασυμβατότητα παρομοίων χρήσεων, έκρινε, για

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 236
την συγκεκριμένη περίπτωση, εξετάζοντας την υποβληθείσα από την παρεμβαίνουσα
μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την ΠΠΕΑ της δραστηριότητος, ότι αρκεί για
την άρση της ασυμβατότητος η «τήρηση απόστασης διέλευσης των δεξαμενόπλοιων
μεγαλύτερη των 200 μέτρων, ενώ η μονάδα πετρελαιοειδών θα πρέπει να διαθέτει
πλωτά συστήματα αντιμετώπισης πετρελαιοκηλίδων και γενικότερης ρύπανσης από
πετρελαιοειδή». Εν όψει του τελευταίου αυτού εγγράφου, ο ΓΓΠ Κρήτης γνωμοδότησε,
κατά τα ήδη εκτεθέντα, θετικά κατά την ΠΠΕΑ της δραστηριότητος, δεν χρησιμοποίησε
δε το σχετικό ζήτημα κατά την αρχική άρνησή του να εγκρίνει τους περιβαλλοντικούς
όρους της δραστηριότητος, περιοριζόμενος στην μνεία, στο προοίμιο της πράξεως, της
αρνητικής γνωμοδοτήσεως του ΝΑ Χανίων. Ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, με την υπ’ αριθ.
32807/4-8-2005 πράξη του, διετύπωσε θετική κρίση επί του ζητήματος, αποδεχόμενος
τους σχετικούς ισχυρισμούς της προσφυγούσης ενώπιον του παρεμβαινούσης
εταιρείας και αναφερόμενος στο έγγραφο του Υπουργείου Γεωργίας. Κατόπιν τούτου,
ενεκρίθη η υποβληθείσα από την εταιρεία μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στην
οποία υφίσταται πρόβλεψη για την τήρηση της οικείας αποστάσεως κατά την διέλευση
των δεξαμενόπλοιων και την αντιμετώπιση πετρελαιοκηλίδων. Με τα δεδομένα αυτά, η
Διοίκηση εξέτασε ειδικά και αντιμετώπισε το ζήτημα με ειδική αιτιολογία, η οποία είναι,
κατ' αρχήν, νόμιμη και επαρκής, εφ’ όσον κρίνεται ότι τα προτεινόμενα προς λήψη
εξατομικευμένα μέτρα επαρκούν για την πρόληψη βλαβών στην ιχθυοκαλλιεργητική
μονάδα. Κατά τα λοιπά δε η σχετική κρίση της Διοικήσεως, ως αναγόμενη σε τεχνικά
ζητήματα, δεν είναι ακυρωτικώς ελεγκτή. Συνεπώς, και εφ' όσον, κατά τα ανωτέρω,
κρίνεται ότι το ζήτημα προκλήσεως βλάβης στην ανωτέρω μονάδα αντιμετωπίζεται
επαρκώς, ο εξεταζόμενος λόγος ακυρώσεως, που, άλλωστε, δεν αναφέρεται σε φυσικό
οικοσύστημα αλλά σε ανθρωπογενή δραστηριότητα, πρέπει να απορριφθεί ως
αβάσιμος. Εξ άλλου, ως στηριζόμενος σε εσφαλμένη προϋπόθεση, εν όψει των
ανωτέρω εκτεθέντων, πρέπει να απορριφθεί και ο συναφής λόγος ακυρώσεως, κατά
τον οποίο η υποβληθείσα από την παρεμβαίνουσα μελέτη περιβαλλοντικών
επιπτώσεων του έργου είναι ατελής διότι, μεταξύ άλλων, δεν περιγράφει τα δυνάμενα
να θιγούν από την εγκατάσταση στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος και η απόστασή
τους από αυτήν, όπως είναι, κατά τον αιτούντα, η ιχθυοκαλλιεργητική μονάδα.
8. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι μη νομίμως χορηγήθηκε
άδεια εγκαταστάσεως σε αποθηκευτική μονάδα πετρελαιοειδών στον κόλπο της
Σούδας, ενώ σε αυτόν διαβιούν προστατευόμενα είδη, η ύπαρξη των οποίων δεν
ελήφθη υπ' όψιν. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως, αναγόμενος, άλλωστε, σε πλημμέλεια της
εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων και όχι της προσβαλλομένης αδείας εγκαταστάσεως
της μονάδος, πρέπει να απορριφθεί διότι στην εγκριθείσα με την έγκριση
περιβαλλοντικών όρων μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων περιγράφονται ειδικώς
και λεπτομερώς τα οικοσυστήματα της περιοχής, καθώς και η πανίδα και χλωρίδα της,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 237
προτείνονται δε τα, κατά την εκτίμηση του μελετητή και της Διοικήσεως, κατάλληλα
προς προστασία μέτρα.
9. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι η προσθήκη της νέας
αποθηκευτικής μονάδος πετρελαιοειδών σε υφιστάμενες άλλες οχλούσες στην περιοχή
εγκαταστάσεις, όπως οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού, του
ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ, ο ατμοηλεκτρικός σταθμός της ΔΕΗ, ο σταθμός της ΕΡΤ, οι
αναμεταδότες όλων των ραδιοτηλεοπτικών δικτύων του νομού, οι μύλοι της Κρήτης, η
ιχθυόσκαλα και το εμπορικό και επιβατικό τμήμα του λιμένα της Ιούδας, θα επιβαρύνει
περαιτέρω τα οικοσυστήματα της περιοχής και θα οδηγήσει, κατά παράβαση των
οικείων συνταγματικών διατάξεων, στην υπέρβαση της φέρουσας ικανότητος της. Ο
λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί προεχόντως διότι με αυτόν ο αιτών
Δήμος αναφέρεται συλλήβδην σε οχλούσες, κατά την εκτίμησή του, δραστηριότητες,
που υφίστανται στα όρια της περιφερείας του, χωρίς να προσδιορίζει την ακριβή θέση
τους σε σχέση με το σημείο εγκαταστάσεως της επίμαχης μονάδος και χωρίς να
αναφέρεται, κατά τρόπο συγκεκριμένο, στο βαθμό οχλήσε’ως τους, σε συνδυασμό με
την προκαλούμενη από την λειτουργία της επίμαχης μονάδος μεσαίας εντάσεως
όχληση και στο τυχόν ειδικό και συγκεκριμένο αθροιστικό αποτέλεσμα των αντιστοίχων,
διαφόρου, άλλωστε, είδους, οχλήσεων στην περιοχή.
10. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι στην ευρύτερη περιοχή
εγκαταστάσεως της επίμαχης μονάδος ευρίσκεται ο ποταμός «Μορώνης», στις εκβολές
του οποίου δημιουργείται υγροτοπικό οικοσύστημα, χαρακτηριζόμενο ως περιοχή
απόλυτης προστασίας, κατά την έννοια του άρθρου 19 παρ. 1 του ν. 1650/1986 (Α'
160 ), που κινδυνεύει να διαταραχθεί από την λειτουργία της μονάδος. Ο λόγος αυτός
ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί προεχόντως διότι δεν προκύπτει η άμεση γειτνίαση
της μονάδος με τον ποταμό, ενώ, εν πάση περιπτώσει, δεν προβάλλεται ούτε
προκύπτει ότι έχει εκδοθεί το κατ' άρθρο 21 παρ. 1 του ν. 1650/1986 προεδρικό
διάταγμα χαρακτηρισμού της περιοχής ως απόλυτης προστασίας ή ότι έχει κινηθεί
σχετική διαδικασία.
11. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι η αυτή μελέτη είναι ελλιπής
ως εκ του ότι δεν αναφέρεται στον κίνδυνο εκχύσεως πετρελαιοειδών στο οικοσύστημα
του κόλπου της Σούδας και στην αντιμετώπιση του ενδεχομένου αυτού, με την λήψη
των καταλλήλων μέτρων για την αποτροπή των επιπτώσεων. Ο λόγος αυτός
ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί προεχόντως διότι το ζήτημα αυτό, που, άλλωστε, εν
προκειμένω, εξετάζεται στην μελέτη, είναι αντικείμενο ειδικής εξετάσεως κατά την
διαδικασία εκτιμήσεως των επιπτώσεων από εγκαταστάσεις ή δραστηριότητες που είναι
δυνατόν να προκαλέσουν ατυχήματα μεγάλης κλίμακος, κατά τους ορισμούς της κυα
5697/590/16-3-2000 (Β' 405), όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο, η οποία εξεδόθη σε
συμμόρφωση προς τους ορισμούς της οδηγίας 96/82/ΕΚ του Συμβουλίου ΕΚ της 9-12-

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 238
1996 (L10/1997), η δε παρεμβαίνουσα υπέβαλε την προβλεπόμενη από τις διατάξεις
αυτές μελέτη ασφαλείας.
12. Επειδή, προβάλλεται, ως λόγος ακυρώσεως, ότι μη νομίμως προβλέπεται
με τις προσβαλλόμενες πράξεις η εγκατάσταση αποθηκευτικής μονάδος και η διέλευση
πλοίων από θαλάσσια περιοχή, που αποτελεί τμήμα του Ναυτικού Οχυρού Σούδας,
χωρίς την επιβαλλόμενη από το άρθρο 46 παρ. 3 του α.ν. 1731/1939 (Α' 192) και το
άρθρο 5 παρ. 4 του α.ν. 376/1936 (Α' 546) άδεια της αρμόδιας στρατιωτικής αρχής,
ενώ, περαιτέρω, κατά τον αιτούντα, η εγκατάσταση της επίμαχης μονάδος
αντιστρατεύεται το δημόσιο συμφέρον και την ασφάλεια του Ναυτικού Οχυρού λόγω της
εγγύτητας της με τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού, του ΝΑΤΟ
και των ΗΠΑ. Ο λόγος αυτός ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί προεχόντως διότι το εν
προκειμένω αρμόδιο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, με το υπ’ αριθ. 114.2/5/03/29-7-2003
έγγραφό του, που επιβεβαιώθηκε με το μεταγενέστερο από 1-2-2008 έγγραφο του
Γενικού Διευθυντή Οικονομικού Σχεδιασμού και Υποστήριξης του Υπουργείου Εθνικής
Άμυνας, δεν αντιτάσσεται στην εκτέλεση του έργου, συμφωνώντας, επομένως, με
αυτήν.
13. Επειδή, κατόπιν τούτων, η κρινομένη αίτηση πρέπει να απορριφθεί και να
γίνει δεκτή η παρέμβαση.

ΣτΕ 2517/2009
[ Παράνομη αναδάσωση τμήμτος αναδασωτέας έκτασης στο οποίο
εγκρίθηκε μεταγενέστερα επέμβαση για εκμετάλλευση λατομείου]

Πρόεδρος: Αγγ. Θεοφιλοπούλου


Εισηγητής: Χρ. Λιάκουρας
Δικηγόροι: Καλ. Φινοκαλιώτη, Παν. Αθανασούλας

Είναι ανεκτή μεν η μεταβολή της μορφής εκτάσεως με δασική βλάστηση και για
την εξόρυξη λατομικών ορυκτών, προκειμένου να ικανοποιηθούν ανάγκες, οι οποίες δεν
θα μπορούσαν να καλυφθούν με τη χρησιμοποίηση εκτάσεων στερουμένων δασικής
βλάστησης. Όμως πρέπει να συντρέχουν οι κατά νόμο προϋποθέσεις για την εξόρυξη
λατομικών ορυκτών σε έκταση που έχει δασικό χαρακτήρα και η ανάγκη αυτή να
ικανοποιείται με τη μικρότερη δυνατή απώλεια δασικού πλούτου. Η χορήγηση αδειών
επέμβασης σε δασικές εκτάσεις δεν συνεπάγεται μεταβολή του νομικού χαρακτήρα των
εκτάσεων αυτών, αλλά μόνο προσωρινή δυνατότητα επέμβασης για την άσκηση
συγκεκριμένης λατομικής δραστηριότητας, με υποχρέωση αποκατάστασης του δασικού
χαρακτήρα των εκτάσεων μετά την παύση της λειτουργίας του λατομείου.
Η απώλεια της δασικής μορφής ορισμένης έκτασης εξαιτίας νόμιμης λατομικής

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 239
δραστηριότητας, η οποία αναπτύχθηκε δυνάμει διοικητικών πράξεων, δεν μπορεί να
δικαιολογήσει την κήρυξη της εκτάσεως ως αναδασωτέας, κατά το χρονικό διάστημα,
κατά το οποίο η λατομική δραστηριότητα εξακολουθεί να αναπτύσσεται νομίμως. Αν
όμως, παύσει η λειτουργία του λατομείου και ο υπόχρεος δεν εκπληρώσει την
υποχρέωση του να αποκαταστήσει τη δασική βλάστηση, νομίμως κηρύσσεται ως
αναδασωτέα η δασική έκταση που απώλεσε τη δασική της μορφή εξαιτίας της
λατομικής δραστηριότητας.

Βασικές σκέψεις

5. Επειδή, με τις διατάξεις του άρθρου 24 παρ. 1 του Συντάγματος το φυσικό


περιβάλλον έχει αναχθεί σε αντικείμενο έντονου κρατικού ενδιαφέροντος και
ειδικής ρύθμισης, επιβάλλεται δε στην Πολιτεία η υποχρέωση να λαμβάνει ιδιαίτερα
προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα για την προστασία του στο πλαίσιο της
αρχής της αειφορίας. Προκειμένου, μάλιστα, για τα δάση και τις δασικές
εκτάσεις, ο συντακτικός νομοθέτης έλαβε ιδιαίτερη μέριμνα, εισάγοντας στο κείμενο
του Συντάγματος ειδικές διατάξεις, με τις οποίες οι εκτάσεις με δασική βλάστηση
υπάγονται σε αυστηρό προστατευτικό καθεστώς.
Συγκεκριμένα, με το τρίτο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 24, ανατίθεται στον
κοινό νομοθέτη να θεσπίσει τις αναγκαίες ρυθμίσεις για την προστασία των δασών και
των δασικών εκτάσεων, ενώ με το τελευταίο εδάφιο της ίδιας παραγράφου επιβάλλεται
ευθέως ο κανόνας απαγόρευσης μεταβολής του προορισμού τους, παρέχεται δε στο
νομοθέτη η δυνατότητα να επιτρέψει μόνον κατ' εξαίρεση υην αλλοίωση της μορφής
των δασών και των δασικών εκτάσεων για λόγους δημόσιας ωφέλειας, αφού
εκτιμηθούν οι επιπτώσεις της αλλοίωσης στο φυσικό περιβάλλον, η σημασία της
διαφύλαξης των εκτάσεων με δασική βλάστηση συγκριτικά με τη σημασία που έχει ο
σκοπός, στον οποίο αποβλέπει η σχετική επέμβαση, καθώς και με τον τρόπο, με το
οποίο ο σκοπός αυτός θα μπορούσε ενδεχομένως να επιχευχθεί χωρίς καταστροφή
δασικής βλάστησης, και μόνον αν ο σκοπός δεν μπορεί να εκπληρωθεί με άλλον τρόπο
που, έστω και δαπανηρότερος, δεν θα έθιγε την υπάρχουσα στην έκταση δασική
βλάστηση (ΣτΕ 3588/2007, 2763/2006, 2089/2004, 1986/2002, 3395/2001).
6. Επειδή, με το άρθρο 57 του Ν. 998/1979 «Περί προστασίας των Δααών και
των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας» (ΦΕΚ 289 Α΄), επιτρέπεται η έρευνα για
την ανεύρεση μεταλλευτικών και λατομικών ορυκτών (παρ. 1) και η εκμετάλλευση
μεταλλείων και λατομείων (παρ. 2) εντός δασών και δασικών εκτάσεων του άρθρου 3
του νόμου αυτού. Ειδικότερα στην παράγραφο 1 ορίξεται ότι: «... Δια της σχετικής περί
εγκρίσεως των ως άνω ερευνών αποφάσεως δύνανται να τίθενται περιορισμοί ως προς
την έρευναν εντός δασών και δασικών εκτάσεων ... καθορίζονται δε συγχρόνως και αι

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 240
υποχρεώσεις του ερευνητού δια την προστασίαν του δασικού περιβάλλοντος και την
αποκαχάστασιν του τοπίου και της δασικής βλαστήσεως μετά το πέρας της ερεύνης ως
και αι υποχρεώσεις του εν περιπτώσει εκμεχαλλεύσεως της εκτάσεως ...». Στη δε
παράγραφο 2 ότι: « ...Εις πάσαν περίπτωσιν απαιτείται έγκρισις δια την εκμετάλλευσιν
μεταλλείων ή λατομείων εντός δασών ή δασικών εκτάσεων των κατηγοριών α και β της
παραγράφου 1 του άρθρου 4, ως και των κατηγοριών δ,ε και ζ της παραγράφου 2 του
αυτού άρθρου, ανεξαρτήτως του αν εχορηγήθη ή μη η κατά την προηγουμένην
παράγραφον έγκρισις. Αύτη παρέχεται δι αποφάσεως του Υπουργού Γεωργίας μετά
σύμφωνον γνώμην του Συμβουλίου Δασικής Πολιτικής». Περαιτέρω, στο άρθρο 8 παρ.
3 του Ν. 1428/1984 «Εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών και άλλες διατάξεις»
(ΦΕΚ 43 Α΄), όπως αντικαταστάθηκε με το αντίστοιχο άρθρο του Ν. 2115/1993 (ΦΕΚ 15
Α') ορίζεται ότι «Πριν από τη μίσθωση ή τη χορήγηση άδειας εκμεταλλεύσεως οε
λατομεία ... απαιτείται η κατάθεση από τον ενδιαφερόμενο στον αρμόδιο νομάρχη
εγγυητικής επιστολής εκπληρώσεως των υποχρεώσεων, που απορρέουν από τις
εγκεκριμένες ή θεωρημένες ... μελέτες αποκαταστάσεως του περιβάλλοντος ... Σε
περίπτωση μη συμμορφώσεως του εκμεταλλευτή προς τις ως άνω υποχρεώσεις,
ανεξάρτητα από τις προβλεπόμενες από τις διατάξεις του παρόντος νόμου κυρώσεις, η
εγγυητική επιστολή καταπίπτει προς όφελος του Δημοσίου, το δε ποσό διατίθεται στις
υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας για την περιβαλλοντική αποκατάσταση των
λατομικών χώρων ...» (άρθρο 8 παρ. 3). Με το άρθρο 9 του αυτού Ν. 1428/1984, όπως
οι παρ. 1 και 3 αυτού αντικαταστάθηκαν με το άρθρο 9 του Ν. 2115/1993, ορίζεται ότι
"Η εκμετάλλευση των δημοτικών, κοινοτικών και ιδιωτικών λατομείων .... επιτρέπεται
μόνο κατόπιν άδειας εκμεταλλεύσεως που χορηγεί ο νομάρχης. Για τα δημόσια
λατομεία η σύμβαση μισθώσεως επέχει θέση άδειας εκμεταλλεύσεως ." (παρ. 1), ότι
"για τη χορήγηση της άδειας εκμετάλλευσης υποβάλλεται αίτηση που συνοδεύεται με
τεχνική μελέτη και δικαιολογητικά ...." (παρ. 2) καθώς και ότι "Πριν από την υπογραφή
της συμβάσεως ή τη χορήγηση άδειας εκμεταλλεύσεως, κατατίθεται η πιο πάνω μελέτη
εγκεκριμένη από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Βιομηχανίας, Ενέργειας και
Τεχνολογίας καθώς και η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων που προβλέπεται
από την Κ.Υ.Α. 69269/5387/24.10.1990 (ΦΕΚ 678 Β'), προκειμένου δε περί δασικών
εκτάσεων, η έγκριση επεμβάσεως που προβλέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 57
του Ν. 998/1979 (ΦΕΚ 289 Α')" (παρ. 3). Εξάλλου, στο άρθρο 20 του ίδιου νόμου, όπως
αντικαταστάθηκε με το άρθρο 20 του Ν. 2115/1993, προβλέπεται ότι: «4. Εκμεταλλευτές
δημοτικών, κοινοτικών ή ιδιωτικών λατομείων, τα οποία κατά την έναρξη του ν.
1428/1984 (11.4.1984) λειτουργούσαν με άδεια εκμεταλλεύσεως και των οποίων η
λειτουργία δεν απαγορεύτηκε με βάση τις διατάξεις του άρθρου 11 του ν. 1428/1984 ή
των οποίων έχει εγκριθεί η συνέχιση της λειτουργίας με απόφαση του νομάρχη και
εξακολουθούν να λειτουργούν, δύνανται ... να ζητήσουν ... τη χορήγηση άδειας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 241
εκμεταλλεύσεως ... Ο εκμεταλλευτής στην περίπτωση αυτήν υποχρεούται σε πλήρη
περιβαλλοντική αποκατάσταση του συνολικού χώρου, την οποία πρόκειται να
εκμεταλλευθεί. 5. Οι αποδεδειγμένα εκμεταλλευόμενοι δημόσια λατομεία αδρανών
υλικών ... συνεχίζουν τη δραστηριότητα τους στους χώρους αυτούς για μια διετία με
κύριο σκοπό την αποκατάσταση του περιβάλλοντος ... 8. Λειτουργούντα κατά την
έναρξη της ισχύος ίου νόμου λατομεία των παραγράφων 2 και 3 χου παρόντος άρθρου,
που δεν θα τύχουν των προβλεπομένων από τις εν λόγω διατάξεις παρατάσεων αδειών
ή μισθώσεων αντίστοιχα, συνεχίζουν τη λειτουργία τους ... εφόσον ... α ... β. δεν έχει
ολοκληρωθεί η αποκατάσταση χου περιβάλλοντος του λατομικού χώρου ...».
7. Επειδή, κατά τις προαναφερόμενες διατάξεις των Ν. 998/1979 και Ν.
1428/1984, ερμηνευόμενες ενόψει των συνταγματικών επιταγών που αναφέρονται σε
προηγούμενη σκέψη, επεμβάσεις σε δασικές εκτάσεις, επιτρέπονται, αλλά στο
αναγκαίο μέτρο σε σχέση με τον επιδιωκόμενο δημόσιο σκοπό. Ειδικότερα, είναι ανεκτή
μεν η μεταβολή της μορφής εκτάσεως με δασική βλάστηση και για την εξόρυξη
λατομικών ορυκτών, προκειμένου να ικανοποιηθούν ανάγκες, οι οποίες δεν θα
μπορούσαν να καλυφθούν με τη χρησιμοποίηση εκτάσεων στερουμένων δασικής
βλάστησης, εφόσον όμως συντρέχουν οι προαναφερόμενες προϋποθέσεις για την
εξόρυξη λατομικών ορυκτών σε έκταση που έχει δασικό χαρακτήρα, η ανάγκη αυτή
πρέπει να ικανοποιείται με τη μικρότερη δυνατή απώλεια δασικού πλούτου. Στα πλαίσια
αυχά η λατομική δραστηριότητα αποτελεί επιτρεπτή, υπό όρους, δραστηριότητα
εκμετάλλευσης πλουτοπαραγωγικών πόρων, η οποία, κατά το αντίστοιχο νομοθετικό
πλαίσιο, έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια και συνδέεται με υποχρέωση ανάπλασης
του λατομικού χώρου μετά τη λήξη της δραστηριότητας αυτής. Η χορήγηση, κατ’
εφαρμογή των παραπάνω διαιάξεων, αδειών επέμβασης σε δασικές εκτάσεις δεν
συνεπάγεται μεταβολή του νομικού χαρακτήρα των εκτάσεων αυτών, αλλά μόνο
προσωρινή δυνατότητα επέμβασης για την άσκηση συγκεκριμένης λατομικής
δραστηριότητας με υποχρέωση, μετά την παύση της λειτουργίας του λατομείου,
αποκατάστασης του δασικού χαρακτήρα των εκτάσεων (ΣτΕ 2763/2006).
8. Επειδή, κατά την έννοια του άρθρου 117 παρ. 3 του Συντάγματος, η κήρυξη
εκτάσεως ως αναδασωτέας και η απαγόρευση κάθε χρήσης, η οποία θα παρεμπόδιζε
την αναδάσωση δεν επαφίεται στη διακριτική εξουσία της Διοίκησης αλλά είναι
υποχρεωτική και επιβάλλεται, χωρίς εξαίρεση, με μόνη τη διαπίστωση της συνδρομής
των αντικειμενικών προϋποθέσεων, που προβλέπονται στη συνταγματική αυτή διάταξη,
ανεξαρτήτως του χαρακτήρα της έκτασης ως δημοσίας ή ιδιωτικής. Πρέπει, όμως, η
κρίση της Διοίκησης για το δασικό χαρακτήρα της έκτασης, που κηρύσσεται
αναδασωτέα, να είναι αιτιολογημένη, η αιτιολογία δε αυτή μπορεί να συμπληρώνεται
από τα στοιχεία του φακέλου (ΣτΕ 1272/2002, 2464, 1151/1997 κ.ά.). Εξάλλου, οι
ρυθμίσεις αυτές του Συντάγματος επαναλαμβάνονται και εξειδικεύονται στην παρ. 1 του

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 242
άρθρου 38 στην παρ. 1 του άρθρου 38 του Ν. 998/1979, στην οποία ορίζεται ότι
«Κηρύσσονται υποχρεωτικώς ως αναδασωτέα τα δάση και αι δαστκαί εκτάσεις,
ανεξαρτήτως της ειδικωτέρας κατηγορίας αυτών ή της θέσεως εις ήν ευρίσκονται,
εφόσον ταύτα καταστρέφονται ή αποψιλούνται συνεπεία πυρκαϊάς ή παρανόμου
υλοτομίας αυτών. Η αυτή υποχρέωσις υφίσταται και διά τα εκ των ως άνω αιτιών
καταστραφέντα ή αποψιλωθέντα δάση και δασικάς εκτάσεις, ανεξαρτήτως του χρόνου
της καταστροφής ή της αποψιλώσεως τούτων, εφ' όσον μέχρι της 11ης Ιουνίου 1975
δεν είχον χρησιμοποιηθή δι' έτερον σκοπόν ώστε να καθίσταται αδύνατος η ανατροπή
της εκ της χρησιμοποιήσεως ταύτης δημιουργηθείσης καταστάσεως ...». Η διάταξη
αυτή, κατά το μέρος που εξαιρεί από την υποχρέωση αναδάσωσης εκτάσεις, οι οποίες
είχαν παράνομα χρησιμοποιηθεί πριν από την 11.6.1975, κατά τρόπο που να
καθίσταται αδύνατη η ανατροπή της πραγματικής κατάστασης που δημιουργήθηκε, έχει
κριθεί ως αντίθετη προς τη διάταξη του άρθρου 117 παρ. 3 του Συντάγματος (ΣτΕ 2126,
1316/2000, 1573/2002 7μ.). Αντιθέτως, δεν αντίκειται οτη συνταγματική αυτή διάταξη η
ανωτέρω ρύθμιση, κατά το μέρος που αφορά περιπτώσεις, κατά τις οποίες το δάσος ή
η δασική έκταση έχει οριστικά απωλέσει το δασικό του χαρακτήρα όχι κατόπιν
παράνομης ενέργειας αλλά για κάποια νόμιμη αιτία και δεν είναι δυνατή η ανατροπή της
πραγματικής κατάστασης που δημιουργήθηκε με νόμιμο τρόπο (ΣτΕ 2763/2006,
1573/2002 7μ.).
9. Επειδή, κατ’ ακολουθία όσων αναφέρονται στις προηγούμενες σκέψεις, η
απώλεια της δασικής μορφής ορισμένης έκτασης εξαιτίας νόμιμης λατομικής
δραστηριότητας, η οποία αναπτύχθηκε με βάση διοικητικές πράξεις, δεν μπορεί να
δικαιολογήσει την κήρυξη της εκτάσεως ως αναδασωτέας, κατά το χρονικό διάστημα,
κατά το οποίο η λατομική δραστηριότητα εξακολουθεί να αναπτύσσεται νομίμως (βλ.
ΣτΕ 3588/2007, 2763/2006, 2089/2004). Αν, όμως, παύσει η λειτουργία του λατομείου
και ο υπόχρεος δεν εκπληρώσει την υποχρέωση του να αποκαταστήσει τη δασική
βλάστηση σύμφωνα με τις παραπάνω διατάξεις, νομίμως κηρύσσεται ως αναδασωτέα
η δασική έκταση, η οποία απώλεσε τη δασική της μορφή εξ αιτίας της λατομικής
δραστηριότητας (ΣτΕ 2763/2006).
10. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση από τα στοιχεία του φακέλου
προκύπτουν τα εξής: με την υπ' αριθμ.375185/3.11.1979 απόφαση του Αναπληρωτή
Νομάρχη Δ/τος Πειραιά χορηγήθηκε στην αιτούσα εταιρεία άδεια εκμετάλλευσης
λατομείου αδρανών υλικών σε έκταση 37 στρεμμάτων στη θέση «Γούβα-Μπατσί» της
νήσου Σαλαμίνας, διάρκειας δεκαπέντε ετών. Εν συνεχεία, εκδόθηκαν υπέρ της
αιτούσας για τον ανωτέρω χώρο από τον Επιθεωρητή Μεταλλείων Νοτίου Ελλάδος, η
296/4.3.1980 άδεια κατασκευής μηχανολογικών εγκαταστάσεων, η 5969/5.7.1980 άδεια
κατασκευής δομικών έργων και οι Φ.17.3.6/104/5/84/11.2.1982 και
Φ.17.3.5/Τ.104/5/3703/20.6.1983 άδειες λειτουργίας μηχανολογικών και κτηριακών

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 243
εγκαταστάσεων. Ενδιαμέσως, η αιτούσα είχε υποβάλει στις 7.10.1982 μελέτη
περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την εκμετάλλευση του λατομείου, η οποία εγκρίθηκε
με την υπ' αριθμ. 26842/556/12.4.1984 απόφαση της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος του
Υπουργείου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος, στην οποία αναφέρεται ότι η
θεώρηση αυτή δεν αποτελεί και έγκριση επέμβασης σε δασική έκταση κατά το άρθρο
57 παρ. 2 του ν. 998/1979, με την δε υπ΄ αριθμ. 2/25.9.1986 απόφαση της
Δευτεροβάθμιας Επιτροπής Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων καθορίστηκε για την
αιτούσα το αντάλλαγμα χρήσης για την ανωτέρω δασική έκταση στο ποσό των 277.809
δραχμών. Εξάλλου, με την υπ'αριθμ.50622/8842/8.7.1986 (Β΄601) απόφαση των
Υπουργών Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και Βιομηχανίας,
Ενέργειας και Τεχνολογίας καθορίστηκε στη Σαλαμίνα λατομική ζώνη στην εν λόγω
περιοχή εμβαδού 180 στρεμμάτων. Εν συνεχεία, με τα 9560/25.1.1989 και
10520/6.4.1990 συμβόλαια μισθώθηκαν αντίστοιχα από την αιτούσα εταιρεία οι δυο
λατομικοί χώροι που απαρτίζουν την ανωτέρω καθορισθείσα λατομική ζώνη, εμβαδού
81,4 στρεμμάτων ο Α χώρος και 95,8 στρεμμάτων ο Β χώρος. Περαιτέρω, με τις υπ’
αριθμ. 39937/452/24.5.1988 και 6092/191/9.3.1990 αποφάσεις της Διεύθυνσης
Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του Υπουργείου ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ θεωρήθηκαν οι υποβληθείσες
από την αιτούσα μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την άσκηση λατομικών
εργασιών στους ανωτέρω δύο λατομικούς χώρους στα πλαίσια του άρθρου 45 παρ. 5
του ν. 998/79, χωρίς, όμως, οι θεωρήσεις αυτές να αποτελούν και έγκριση επέμβασης
σε δασική έκταση. Στα πλαίσια δε της διαδικασίας για την έγκριση επέμβασης, κατά το
άρθρο 57 παρ.2 του ν. 998/1979, εκδόθηκε το υπ' αριθμ. Δ10/Φ204/5075/22.3.1990
έγγραφο του Υπουργείου Βιομηχανίας, με το οποίο βεβαιώνεται ότι κρίνεται ιδιαιτέρως
συμφέρουσα για την εθνική οικονομία η εκμετάλλευση του επίδικου λατομείου και η
1/1993 απόφαση της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής Επίλυσης Δασικών Αμφισβητήσεων με
την οποία καθορίστηκε αντάλλαγμα για τη χρήση των ανωτέρω λατομικών χώρων από
την αιτούσα εταιρεία στο ποσό 558.300 δραχμών και 1.437.000 δραχμών, αντιστοίχως.
Εν συνεχεία, με την υπ' αριθμ. Δ/300753/10.6.1993 απόφαση του Νομάρχη Πειραιά
κηρύχθηκε αναδασωτέα έκταση 12 στρεμμάτων, τμήμα της οποίας ευρίσκεται εντός του
ανωτέρω Β χώρου της λατομικής ζώνης. Ακολούθως, και αφού για τη συνέχιση της
λατομικής της εκμετάλλευσης η αιτούσα είχε λάβει από το Τμήμα Μεταλλείων της
Νομαρχίας Πειραιά την υπ' αριθμ. Φ.33.3/685165/28.6.1991 ανανέωση άδειας
λειτουργίας των μηχανολογικών εγκαταστάσεών της, την υπ'
αριθμ.Φ.33.3/685285/28.4.1993 άδεια κατασκευής αποθήκης εκρηκτικών υλών, την
υπ΄άριθμ. Φ.33.3./685286/14.6.1993 άδεια λειιουργίας μηχανολογικών εγκαταστάσεων
και γενομένων προσθηκών στο εν λόγω λατομείο και τις υπ' αριθμ.
Φ.33.3/193/2.12.1993 και Φ.33.2/267/19.8.1994 άδειες κατασκευής και λειτουργίας,
αντίστοιχα, μονάδας έτοιμου σκυροδέματος, το Δασαρχείο Πειραιά με το υπ' αριθμ.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 244
6876/ΠΕ/18.2.1999 έγγραφό του ενημερώνει την Διεύθυνση Δασών Πειραιά ότι αφενός
μεν, από τα στοιχεία του φακέλου δεν προέκυπτε ότι η αιτούσα έχει εξασφαλίσει τις
προβλεπόμενες από τις παρ. 2 και 6 του άρθρου 57 του ν. 998/1979 εγκρίσεις
επέμβασης για την εξόρυξη αδρανών υλικών σε δασικού χαρακτήρα εκτάσεις, αφετέρου
δε ότι η αιτούσα είχε υποβάλει τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για τη χορήγηση της
έγκρισης, τα οποία είχαν μεταβιβαστεί στο Υπουργείο Γεωργίας, χωρίς να προκύπτει
εάν η έγκριση αυτή έχει χορηγηθεί ή όχι. Ακολούθως, με την Φ.33.3/Β5424/2.3.1999
πράξη του Νομάρχη Πειραιά ανανεώθηκε για πέντε έτη η άδεια λειτουργίας των
μηχανολογικών εγκαταστάσεων θραύσης, λειοτρίβησης και ταξινόμησης αδρανών
υλικών της αιτούσας. Εν συνεχεία, η Διεύθυνση Δασών Πειραιά με το 629/11.2.2000
έγγραφό της προς το Υπουργείο Γεωργίας, αφού υπενθυμίζει τρία προηγούμενα
έγγραφά της στα οποία είχε εισηγηθεί την χορήγηση της έγκρισης επέμβασης,
σημειώνει ότι έως τότε η εταιρεία δεν είχε εξασφαλίσει τις απαιτούμενες εγκρίσεις και
καταλήγει ζητώντας οδηγίες για χειρισμό του θέματος, ενώ με το 3307/14.3.2003
έγγραφό της προς το Δασαρχείο Πειραιά ζητά να υποβάλει πλήρως τεκμηριωμένη
εισήγηση ως προς την ικανοποίηση ή την απόρριψη του αιτήματος για έγκριση
επέμβασης σε δημόσια δασική έκταση. Σε απάντηση του ανωτέρω εγγράφου, η
Διεύθυνση Προστασίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας
με το υπ' αριθμ. 95312/27.2.2004 έγγραφό της επαναλαμβάνει το γεγονός της άσκησης
λατομικής δραστηριότητας από την αιτούσα εντός και εκτός της λατομικής περιοχής
χωρίς να έχει την ειδική έγκριση επέμβασης και προτείνει τον χαρακτηρισμό των
εκτάσεων αυτών ως αναδασωτέων. Περαιτέρω, και μετά από αλληλογραφία των
αρμοδίων υπηρεσιών σχετικά με το ζήτημα, από τις οποίες, μάλιστα προκύπτει και
σύγχιση ως προς την ακριβή έκταση του επίδικου λατομείου, εκδόθηκε η υπ' αριθμ.
110730/4460/15.11.2004 κοινή απόφαση των Γενικών Γραμματέων των Υπουργείων
ΠΕΧΩΔΕ, Ανάπτυξης και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, με την οποία
χορηγήθηκε έγκριση περιβαλλοντικών όρων στην αιτούσα εταιρεία για την
εκμετάλλευση λατομείου σε χώρο έκτασης 117.278 τ.μ. στην προαναφερόμενη θέση
της νήσου Σαλαμίνας. Προκειμένου δε να χορηγηθεί η έγκριση επέμβασης στην
ανωτέρω έκταση εκδόθηκε από τη Διεύθυνση Λατομείων Μαρμάρων και Αδρανών
Υλικών του Υπουργείου Ανάπτυξης η ΔΙΟ/Β/Φ1.9/21120/7183/2.12.2004 γνωμοδότηοη
σχετικά με τη σημασία της εκμετάλλευσης για την εθνική οικονομία. Ακολούθως, στις
17.12.2004 η αιτούσα υπέβαλε προς το Δασαρχείο Πειραιά νέα αίτηση για τη χορήγηση
πλέον έγκρισης επέμβασης σύμφωνα με τον όρο 27 της παραπάνω απόφασης
έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, με τη δε 19580/12.4.2005 απόφαση του Γενικού
Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής παρατάθηκε η μίσθωση των
επίδικων λατομικών χώρων από την αιτούσα για πέντε ακόμη έτη. Ενώ
εξελισσόταν η ανωτέρω διαδικασία, εκδόθηκε η προσβαλλόμενη πράξη με την οποία

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 245
κηρύχθηκε αναδαοωτέα έκταση εμβαδού 84,200 στρεμμάτων. Στο σώμα της πράξης
αυτής αναφέρονται τα εξής: «κηρύσσουμε ως αναδασωτέα, με σκοπό την προστασία
για την επενεγκατάσταση της δασικής βλάστησης, που καταστράφηκε από παράνομη
εκχέρσωση, δασική έκταση, εμβαδού 84,200 στρεμμάτων ... Η έκταση αυτή, που
βρίσκεται στη θέση «Γούβα-Μπατσί» του Δήμου Σαλαμίνας του Νομού Πειραιά,
καλυπτόταν από δασική βλάστηση που αποτελούνταν από πεύκα και αείφυλλα
πλατύφυλλα σε ποσοστό άνω του 25% στο νότιο τμήμα και άνω του 30% στο βόρειο
τμήμα». Η πράξη αυτή στηρίχθηκε στην υπ' αριθμ. 2344/20.4.2005 εισήγηση- έκθεση
φωτοερμηνεία του του Δασολόγου του Δασαρχείου Πειραιά Κ. Μ. στην οποία
αναφέρονται τα εξής: « υποβολή φωτοερμηνείας ...και μετά από αυτοψία της εν θέματι
παρανόμους εκχερσωθείσας και λατομευθείσας δασικού χαρακτήρα εκτάσεως που
διενεργήθηκε στις 6.4.2005....Οι πιο πάνω επεμβάσεις έγιναν χωρίς την προβλεπόμενη
από το άρθρο 57 του ν. 998/1979 έγκριση του Υπουργού Γεωργίας: το εμβαδόν αυτής
ανέρχεται συνολικά, 96,200 στρέμματα. Από τα στοιχεία του αρχείου μας προκύπτει
ότι ... έκταση 12,000 στρεμμάτων έχει κηρυχθεί ως αναδασωτέα με την αρ.
Δ/300753/10.6.93 απόφαση Νομάρχη Πειραιά λόγω παράνομης κατάληψης από τους
α/φους Κ., και κατά συνέπεια δεν θα περιληφθούν στην πρόταση κήρυξης ως
αναδασωχέας. Μετά από εντοπισμό της έκτασης στα ζεύγη των Α/Φ των ετών λήψεων
1945, 1967, 1979, 1984, 1992, 1998 στερεοσκοπική παρατήρηση εκτέλεσα
φωτοερμηνεία και προέκυψαν τα εξής: Α. Φωτοερμηνεία Α/Φ λήψεως 1945. Την έκταση
την χωρίζει μια χαράδρα στο βόρειο και νότιο τμήμα. Το βόρειο τμήμα εμβαδού 32,400
στρεμμάτων έχει μη δασική μορφή (βραχώδης χορτολιβαδική) δεν καλλιεργείται,
καλύπτεται από αραιά δασική βλάστηση αειφύλλων πλατύφυλλων (σχίνα, ασπάλαθα,
μεμονωμένα πεύκα) σε ποσοστό κάλυψης περίπου 15% ευρίσκεται επί λόφου. Το νότιο
τμήμα εμβ. 63,800 στρεμ. έχει μορφή δάσους, καλύπτεται από πεύκα σε ποσοστό άνω
του 20%, αείφυλλα πλατύφυλλα σε ποσοστό συνολικά (αείφυλλα, πλατύφυλλα και
πεύκα) άνω του 30%. Η ευρύτερη περιοχή είναι κύρια δασική. Β- Φωτοερμηνεία Α/Φ
λήψεως 1965. Το νότιο τμήμα της έκτασης έχει δασική μορφή καλύπτεται από αείφυλλα
πλατύφυλλα και αραιά πεύκα σε συνολικό ποσοστό άνω του 25% (πεύκα κάτω του
15%). Στα βόρεια όρια προς χαραδραμική έχει μορφή δάσους με ποσοστό κάλυψης σε
πεύκα άνω του 20% και αείφυλλα συνολικά άνω χου 30%. Το βόρειο τμήμα έχει μορφή
δάσους με ποσοστό κάλυψης σε δασική βλάστηση αείφυλλα, πλατύφυλλα και πεύκα
άνω του 35% ( πεύκα άνω του 20% ). Γ. Φωτοερμηνεία Α/Φ λήψεως 1979. Η έκταση
εξακολουθεί να έχει την αυτή δασική μορφή όπως και στο Α/Φ του 1965 πλην μικρού
τμήματος δυτικά όπου έχουν αρχίσει οι εξορύξεις ...Δ. Φωτοερμηνεία Α/Φ λήψεως
1984. Το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος έχει εξορυχτεί, παρατηρούνται
κατακόρυφα πρανή, το υπόλοιπο τμήμα έχει δασική μορφή όπως και το 1979, το
νότιο μέρος σε μεγάλο ποσοστό (ΒΑ) έχει εξορυχτεί και επ' αυτού παρατηρούνται

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 246
κτίσματα κύρια στην έκταση των 39 στρεμμάτων... Ε. Φωτοερμηνεία Α/Φ λήψεως 1992.
Ολόκληρο το βόρειο τμήμα έχει υλοτομευθεί με μεγάλα εγκάρσια πρανή. Στο νότιο
τμήμα έχει λατομευθεί το μεγαλύτερο μέρος, ολόκληρο το ανατολικό και η λατόμευση
συνεχίζεται προς το δυτικό μέτωπο. Το υπόλοιπο τμήμα έχει τη μορφή δάσους. Ζ.
Φωτοερμηνεία Α/Φ λήψεως 1998. Το βόρειο τμήμα έχει λατομευθεί ενώ συεχίζεται η
λατόμευση στο νότιο τμήμα, ενώ στο δυτικό σήμερα έχει λατομευθεί ολόκληρη η έκταση
που απεικονίζεται με στοιχεία...». Κατόπιν αυτού, σε απάντηση προς τις συνεχείς
αιτήσεις της αιτούσας εταιρείας, και ύστερα από θετικές εισηγήσεις της Διεύθυνσης
Δασών Πειραιά, εκδόθηκε η υπ' αριθμ. 90368/1423/30.3.2006 απόφαση του Υπουργού
Γεωργίας με την οποία εγκρίθηκε τελικώς η επέμβαση από την αιτούσα σε δασικού
χαρακτήρα έκταση στην επίδικη θέση για εκμετάλλευση λατομείου αδρανών υλικών.
Όπως δε προκύπτει από την πράξη αυτή, στην οποία δεν μνημονεύεται η
προσβαλλόμενη πράξη αναδάσωσης, τμήμα της έκτασης στην οποία επετράπη η
επέμβαση ευρίσκεται εντός της κηρυχθείσας αναδασωτέας με την πράξη αυτή.
11. Επειδή, η αιτούσα εταιρεία προβάλλει ότι με την προσβαλλόμενη πράξη
παραβιάζεται η προαναφερόμενη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 38 του ν. 998/1979
καθόσον, τόσο κατά το μέρος που αφορά την έκταση για την οποία είχε εκδοθεί η
αρχική 375185/3.11.1979 άδεια εκμετάλλευσης, όσο και κατά το μέρος που αφορά τις
εκτάσεις που περιλαμβάνονται στη λατομική ζώνη και μισθώθηκαν από την αιτούσα,
συντρέχει περίπτωση εξαίρεσης από την αναδάσωση αφού η όποια καταστροφή της
δασικής βλάστησης οφείλεται στην άσκηση από αυτήν λατομικής δραστηριότητας, η
οποία βασίζεται σε διαδοχικές ισχυρές και νόμιμες διοικητικές πράξεις. Επικαλείται δε
προς τούτο, και προσκομίζει, αρχής γενομένης από την προαναφερόμενη άδεια του
1979, τις θεωρήσεις των υποβληθεισών μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τις
συμβάσεις μίσθωσης των ανωτέρω λατομικών χώρων, οι οποίες σύμφωνα με την
προαναφερόμενη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 9 του ν. 1428/1984, όπως ισχύει,
επέχουν θέση άδειας εκμετάλλευσης, την έγκριση περιβαλλοντικών όρων του έτους
2004, την παράταση μίσθωσης που εγκρίθηκε μάλιστα απιό το ίδιο όργανο που
εξέδωσε την προσβαλλόμενη πράξη και σειρά αδειών που αφορούν τις μηχανολογικές
και κτιριακές εγκαταστάσεις που απαιτούνται για την άσκηση της λατομικής
δρσστηριότητας και οι οποίες εκδόθηκαν από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου
Βιομηχανίας. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, το περιεχόμενο των
οποίων εκτίθεται αναλυτικά ανωτέρω, η έκταση την οποία αφορά η προσβαλλόμενη
πράξη καλυπτόταν πριν από την εκχέρσωσή της από δασική βλάστηση αειφύλλων-
πλατύφυλλων και πεύκα. Η δασική της βλάστηση καταστράφηκε λόγω της λατομικής
δραστηριότητας που ασκήθηκε από το έτος 1979 δυνάμει, αρχικά της υπ' αριθμ.
375185/3.11.1979 άδειας εκμετάλλευσης που εκδόθηκε από το Νομάρχη Πειραιά και,
ακολούθως, δυνάμει των συμβάσεων μισθώσεων της επίδικης έκτασης. Οι άδειες όμως

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 247
αυτές, ανεξαρτήτως της νομιμότητάς τους που δεν ελέγχεται στην παρούσα δίκη,
ουδόλως υποκαθιστούν την απαιτούμενη από τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας
(άρθρα 45 και 57 του Ν 998/1979) άδεια επέμβασης σε δασική έκταση, και, ειδικότερα,
την προβλεπόμενη στο άρθρο 57 παρ. 2 του Ν. 998/1979, σε συνδυασμό με χο άρθρο
4 παρ. 2 του αυτού νόμου, έγκριση του Υπουργού Γεωργίας, η οποία ήταν απαραίτητη
εν προκειμένω εφόσον επρόκειτο για δασική έκταση στο Νομό Αττικής. Και τούτο διότι
για να είναι νόμιμη η λατομική δραστηριότητα που δικαιολογεί την απώλεια της δασικής
μορφής ορισμένης έκτασης πρέπει αυτή να έχει αναπτυχθεί και να εξακολουθεί να
αναπτύσσεται με βάση νόμιμες διοικητικές πράξεις, μεταξύ των οποίων
συμπεριλαμβάνεται και η προπαρατεθείσα άδεια επέμβασης εντός της δασικής
έκτασης, η οποία εκδίδεται από το αρμόδιο κάθε φορά όργανο. Πλην, τέτοια έγκριση
ουδέποτε χορηγήθηκε πριν από την έκδοση της προσβαλλόμενης πράξης αναδάσωσης
(παρά μόνο μετά την έκδοση αυτής και για τμήμα χης κηρυχθείσας ως αναδασωτέας
έκτασης), αντιθέτως μάλιστα σχετικά αιτήματα της εκμεταλλευόμενης το λατομείο
αιτούσας επιχείρησης απορρίφθηκαν κατ' επανάληψη (βλ. εκτενώς ανωτέρω).
Επομένως, εφόσον, όπως προαναφέρθηκε, η διάταξη του δευτέρου εδαφίου της παρ. 1
του άρθρου 38 του Ν. 998/1979, κατά το μέρος που εξαιρεί από την υποχρέωση
αναδάσωσης δάση ή δασικές εκτάσεις, οι οποίες είχαν παρανόμως χρησιμοποιηθεί για
άλλο σκοπό προ της 11ης Ιουνίου 1975, αντίκειται στο άρθρο 117 παρ.3 του
Συντάγματος, εν προκειμένω δε παρανόμως, δηλαδή χωρίς άδεια των δασικών
υπηρεσιών, εκχερσώθηκε έκταση καλυπτόμενη από πεύκα και αείφυλλα-πλατύφυλλα, ο
ανωτέρω προβαλλόμενος λόγος ακυρώσεως ότι η προσβαλλόμενη πράξη
αναδάσωσης παραβιάζει τη διάταξη του δευτέρου εδαφίου της παρ.1 του άρθρου 38
του Ν 998/1979 είναι απορριπτέος ως αβάσιμος (πρβλ. ΣτΕ 2581/2004). Περαιτέρω,
νομίμως και επαρκώς αιτιολογείται κατ' αρχήν η προσβαλλόμενη απόφαση, τόσο ως
προς τον δασικό χαρακτήρα της επίδικης έκτασης όσο και ως προς τον παράνομο
χαρακτήρα της λατομικής δραστηριότητας στην έκταση αυτή, πλην, η αιτιολογία αυτή
κλονίζεται ως προς το τμήμα εκείνο της κηρυχθείσας ως αναδασωτέας έκτασης το
οποίο περιλαμβάνεται εντός της έκτασης για την οποία χορηγήθηκε τελικά η
μεταγενέστερη της προσβαλλόμενης πράξης υπ' αριθμ. 90368/1423/30.3.2006
απόφαση του Υπουργού Γεωργίας, με την οποία εγκρίθηκε υπέρ της αιτούσας η
επέμβαση για εκμετάλλευση λατομείου αδρανών υλικών. Συνεπώς, ο περί του
αντιθέτου προβαλλόμενος λόγος ακυρώσεως είναι εν μέρει βάσιμος.
12. Επειδή, εξάλλου, η κήρυξη έκτασης ως αναδασωτέας, όταν συντρέχουν οι
νόμιμες προϋποθέσεις, αποτελεί υποχρέωση της Διοίκησης που απορρέει από το
Σύνταγμα, η δε συμμόρφωση προς τη συνταγματική αυτή επιταγή δεν μπορεί να
θεμελιώσει παράβαση της αρχής της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης του πολίτη έναντι
του κράτους. Επομένως, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος ο λόγος με τον οποίο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 248
προβάλλεται παράβαση της αρχής αυτής, δεδομένου, μάλιστα ότι, όπως
προαναφέρθηκε, η αιτούσα εταιρεία γνώριζε ότι στερείτο της κατά το νόμο απαραίτητης
έγκρισης επέμβασης προκειμένου να ασκήσει τη λατομική της δραστηριότητα σε δασική
έκταση.
13. Επειδή, κατόπιν τούτων, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή.

Π.Ε. ΣτΕ 166/2009

«Περιβαλλοντική ευθύνη για την πρόληψη και την αποκατάσταση


των ζημιών στο περιβάλλον -Εναρμόνιση με την οδηγία 2004/35/ΕΚ του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου
της 21ης Απριλίου 2004»

Πρόεδρος : Κ. Μενουδάκος
Εισηγητής : Χ. Παπανικολάου

1. Με το υπό επεξεργασία σχέδιο διατάγματος επιχειρείται η προσαρμογή της


ελληνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
Συμβουλίου σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την
αποκατάσταση, της 21ης Απριλίου 2004 (EEL 143), όπως η Οδηγία αυτή
τροποποιήθηκε με την Οδηγία 2006/21/ΕΚ (EEL 102) και ισχύει. Η Οδηγία αποτελεί
εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 174,
παράγραφος 2 της Συνθήκης ΕΚ ως μία εκ των θεμελιωδών αρχών της κοινοτικής
πολιτικής για το περιβάλλον, μαζί με τις αρχές της προφύλαξης, της πρόληψης, και της
επανόρθωσης των περιβαλλοντικών καταστροφών κατά προτεραιότητα στην πηγή.
Σύμφωνα με την εν λόγω αρχή, ο φορέας εκμετάλλευσης, η δραστηριότητα του οποίου
προκάλεσε περιβαλλοντική ζημία ή άμεσο κίνδυνο τέτοιας ζημίας, πρέπει τελικά να
επωμίζεται το κόστος που συνδέεται με τα μέτρα πρόληψης ή/και αποκατάστασης της
εν λόγω ζημίας. Στο επίπεδο του διεθνούς δικαίου περιβάλλοντος η αρχή αυτή έχει ήδη
διατυπωθεί σε κείμενα διεθνών συμβάσεων. Ειδικότερα, στο άρθρο 2 της Συνθήκης της
22ας Σεπτεμβρίου 1992 για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος του
βορειοανατολικού Ατλαντικού ορίζεται ότι «το κόστος της πρόληψης της ρύπανσης
καθώς και των μέτρων ελέγχου και μείωσης αυτής πρέπει να βαρύνουν τον
ρυπαίνοντα». Επίσης στο άρθρο 16 της Διακήρυξης του Ρίο ορίζεται ότι: «Οι εθνικές
αρχές θα πρέπει να προωθήσουν την εσωτερίκευση του κόστους προστασίας του
περιβάλλοντος και τη χρήση οικονομικών μέσων, λαμβάνοντας υπόψη την προσέγγιση

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 249
ότι ο ρυπαίνων θα πρέπει κατ’ αρχήν να φέρει το κόστος της ρύπανσης και
αποδίδοντας τη δέουσα προσοχή στο δημόσιο συμφέρον και στη μη στρέβλωση των
διεθνών εμπορικών συναλλαγών και επενδύσεων». Περαιτέρω, εφαρμογή της αρχής
αυτής προβλέπεται στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την αστική ευθύνη
όσον αφορά τις ζημίες που απορρέουν από επικίνδυνες για το περιβάλλον
δραστηριότητες (Σύμβαση του Λουγκάνο), του έτους 1993, στην οποία προσχώρησε η
Κοινότητα. Η Σύμβαση του Λουγκάνο θεσπίζει καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης που
καλύπτει όλους τους τύπους ζημιών, που προκαλούνται από επικίνδυνες
δραστηριότητες στον τομέα των επικίνδυνων ουσιών, της βιοτεχνολογίας και των
αποβλήτων και, συγκεκριμένα, τόσο των ζημιών που κατά τις γενικές διατάξεις του
αστικού δικαίου θεμελιώνουν δικαίωμα αποζημίωσης, όπως οι τραυματισμοί
προσώπων και οι ζημίες στην ιδιοκτησία, όσο και των ζημιών που επέρχονται στο
περιβάλλον. Το πεδίο εφαρμογής είναι ανοικτό, υπό την έννοια ότι και άλλες, πλην των
ρητά αναφερομένων, δραστηριότητες μπορούν να χαρακτηρισθούν ως επικίνδυνες. Στα
πλαίσια της κοινοτικής νομοθεσίας, πέραν του άρθρου 174 παρ. 2 της Συνθήκης, η
αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» διατυπώνεται και στο άρθρο 15 της Οδηγίας 75/442/ΕΟΚ
του Συμβουλίου, της 15ης Ιουλίου 1975, περί των στερεών αποβλήτων (ΕΕ ειδ. έκδ.
15/001, σ. 86), όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 96/350/ΕΚ της Επιτροπής, της
24ης Μαΐου 1996 (EEL 135, σ. 32), σύμφωνα με το οποίο η δαπάνη για τη διάθεση των
αποβλήτων βαρύνει τον κάτοχο που παραδίδει απόβλητα σε φορέα συλλογής ή σε
επιχείρηση προβλεπόμενη από το άρθρο 9 της οδηγίας και/ή τους προηγούμενους
κατόχους ή τον παραγωγό του [γενεσιουργού των αποβλήτων προϊόντος] (για την
ερμηνεία της διάταξης αυτής βλ. απόφαση του Δικαστηρίου της 24ης Ιουνίου 2008, C-
188/07, Commune de Mesquer κατά Total France SA, Total International Ltd σχετικά με
τη ρύπανση από τυχαία απόρριψη υδρογονανθράκων που προκλήθηκε στις γαλλικές
ακτές του Ατλαντικού από το ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου Erika). Επίσης η αρχή
μνημονεύεται στο άρθρο 9 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης
στον τομέα της πολιτικής των υδάτων, μεταξύ των κριτηρίων βάσει των οποίων
ανακτάται το κόστος των υπηρεσιών ύδατος στις διάφορες χρήσεις. Τέλος, στο πεδίο
της περιβαλλοντικής ευθύνης η ελληνική έννομη τάξη με το άρθρο 29 του ν. 1650/1986
(Α΄ 160) καθιερώνει αντικειμενική αστική ευθύνη για οποιοδήποτε, φυσικό ή νομικό
πρόσωπο, προκαλεί ρύπανση ή άλλη υποβάθμιση του περιβάλλοντος, εκτός αν ο
ρυπαίνων αποδείξει ότι η ζημιά οφείλεται σε ανώτερη βία ή ότι προήλθε από υπαίτια
ενέργεια τρίτου που ενήργησε δολίως. Εξάλλου, στα άρθρα 11 και 12 του ν. 743/1977
«Περί προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων»
(Α΄ 319), (άρθρα 11 και 12 του κωδικοποιητικού διατάγματος 55/1998 Α΄ 58) θεσπίζεται
η ευθύνη του υπαιτίως ρυπαίνοντος για την πρόληψη και αποκατάσταση θαλάσσιας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 250
ρύπανσης. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 12 του π.δ. 55/1998 για την
αποκατάσταση ζημιών που έχουν προκληθεί από ρύπανση, καθώς και για τις δαπάνες
που έχουν γίνει για την αποτροπή ή την εξουδετέρωση αυτής, υπεύθυνος καταρχήν
είναι αυτός που προκάλεσε υπαίτια τη ρύπανση, ενώ στο άρθρο 11 ορίζεται ότι σε
περίπτωση ρύπανσης ή πιθανού κινδύνου πρόκλησης αυτής, ο πλοίαρχος και ο
εκπρόσωπος του πλοίου, ο προϊστάμενος ή διευθυντής της εγκατάστασης, καθώς και οι
τυχόν εντεταλμένοι υποχρεούνται να αναφέρουν αμέσως το περιστατικό στην αρμόδια
Λιμενική Αρχή ή στο Υπουργείο και να λάβουν άμεσα κάθε πρόσφορο μέτρο για την
αποτροπή, περιορισμό και αντιμετώπιση της ρύπανσης, ενεργώντας σύμφωνα με τα
υφιστάμενα σχέδια αντιμετώπισης της ρύπανσης.
2. Τον Μάιο του 1993, εξάλλου, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων
δημοσίευσε την Πράσινη Βίβλο για την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών.
Ακολούθως, το έτος 2000 συντάχθηκε, στα πλαίσια της στρατηγικής της Επιτροπής για
την αειφόρο ανάπτυξη, η Λευκή Βίβλος για την περιβαλλοντική ευθύνη. Σύμφωνα με τη
Λευκή Βίβλο η θέσπιση της περιβαλλοντικής ευθύνης έχει ως σκοπό να υποχρεωθεί
εκείνος που προκάλεσε περιβαλλοντική ζημία (ρυπαίνων) να καταβάλει χρηματικό
τίμημα για την επανόρθωση της ζημίας αυτής. Με τη θέσπιση της περιβαλλοντικής
ευθύνης, η μη συμμόρφωση με τα ισχύοντα πρότυπα και τις ισχύουσες διαδικασίες
παύει να έχει ως μόνο αποτέλεσμα την επιβολή διοικητικών ή ποινικών κυρώσεων και
οι ρυπαίνοντες υποχρεώνονται να καλύψουν τις δαπάνες για την πρόληψη ή την
αποκατάσταση των ζημιών, τις οποίες προκαλούν οι δραστηριότητές τους στο
περιβάλλον. Κατά τη Λευκή Βίβλο, η περιβαλλοντική ευθύνη συνιστά αποτελεσματικό
όπλο πρόληψης και αποκατάστασης σε περιπτώσεις ζημιών που είναι αποτέλεσμα
βιομηχανικών ατυχημάτων ή βαθμιαίας ρύπανσης που προκαλείται από επικίνδυνες
ουσίες ή απόβλητα, τα οποία εισάγονται στο περιβάλλον από εντοπίσιμες πηγές, όχι,
όμως, και για την αντιμετώπιση της ευρείας και διάχυτης ρύπανσης, για την οποία είναι
αδύνατον να συνδεθεί η ζημία του περιβάλλοντος με τις δραστηριότητες συγκεκριμένων
παραγόντων. Τέτοιο παράδειγμα αποτελούν οι συνέπειες της αλλαγής του κλίματος ως
αποτέλεσμα των εκπομπών CO2 και άλλων εκπομπών, η καταστροφή δασών ως
αποτέλεσμα της όξινης βροχής και η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα από την οδική
κυκλοφορία. Η θέσπιση κοινοτικού καθεστώτος περιβαλλοντικής ευθύνης που θα
καλύπτει όλες τις διεπόμενες από κοινοτικές κανονιστικές ρυθμίσεις δραστηριότητες
που συνιστούν κίνδυνο για το περιβάλλον εκτιμάται ότι θα προωθήσει την ενσωμάτωση
των περιβαλλοντικών παραμέτρων στους σχετικούς τομείς, μέσω της εσωτερίκευσης
του περιβαλλοντικού κόστους, δια της αναλήψεως, δηλαδή, του κόστους της πρόληψης
και της αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ρύπανσης απευθείας από τα υπεύθυνα
για τις ζημίες μέρη και όχι από το κοινωνικό σύνολο. Στην ίδια Λευκή Βίβλο αναφέρεται
ότι η περιβαλλοντική ευθύνη συνιστά και μέσο εφαρμογής των κύριων αρχών

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 251
περιβαλλοντικής πολιτικής που ορίζονται στην συνθήκη ΕΚ (άρθρο 174 παράγραφος
2), διότι οι ρυπαίνοντες καλούμενοι να πληρώσουν για τις ζημίες που προκαλούν οι
δραστηριότητές τους, θα οδηγηθούν στη μείωση της ρύπανσης μέχρι του σημείου
εκείνου, στο οποίο το περιθωριακό κόστος της μείωσης υπερβαίνει την αποφευχθείσα
αποζημίωση. Στη Λευκή Βίβλο διατυπώνεται, περαιτέρω, η προσδοκία ότι η θέσπιση
της ευθύνης θα δημιουργήσει κίνητρα για πιο υπεύθυνη συμπεριφορά των
επιχειρήσεων και αναφέρεται ότι η πείρα από την εφαρμογή της νομοθεσίας Superfund
στις ΗΠΑ (ευθύνη για τον καθαρισμό ρυπανθέντων χώρων) αναδεικνύει την ανάγκη της
αποφυγής έμμεσων τρόπων αποποίησης της ευθύνης με την μεταβίβαση των
επικίνδυνων δραστηριοτήτων σε εταιρείες μικρού κεφαλαίου οι οποίες είναι αναξιόχρεες
σε περίπτωση πρόκλησης σημαντικών ζημιών, και ότι, αν οι εταιρείες μπορούν να
καλυφθούν από τους κινδύνους που συνεπάγεται η ευθύνη ασφαλιζόμενες, δεν θα
εκτίθενται στον πειρασμό να προσφύγουν στην ανορθόδοξη αυτή πρακτική. Ως εκ
τούτου, η ύπαρξη χρηματοοικονομικής ασφάλειας, όπως είναι η ασφάλιση, είναι
σημαντική για να εξασφαλιστεί ότι η θέσπιση της παραπάνω ευθύνης είναι
αποτελεσματική για την διαφύλαξη του περιβάλλοντος, δοθέντος ότι η
αποτελεσματικότητα κάθε καθεστώτος νομικής ευθύνης απαιτεί την ύπαρξη
λειτουργικού συστήματος χρηματοοικονομικής ασφάλειας και χρηματοοικονομικής
κάλυψης για τα βασικά στοιχεία που συνιστούν το καθεστώς. Στο πλαίσιο της Λευκής
Βίβλου του 2000, η Επιτροπή πρότεινε ως καταλληλότερο για τους παραπάνω
σκοπούς μέσο τη θέσπιση κοινοτικής οδηγίας – πλαισίου για την περιβαλλοντική
ευθύνη, η οποία θα καθιέρωνε αφενός αντικειμενική ευθύνη για τις περιβαλλοντικές
ζημίες λόγω ρύπανσης χώρων ή βλάβης στη βιοποικιλότητα στις περιοχές του δικτύου
Natura 2000 και στα ενδιαιτήματα προστατευόμενων ειδών από επικίνδυνες
δραστηριότητες που διέπονται από το κοινοτικό δίκαιο, και αφετέρου υποκειμενική
ευθύνη για τις τυχόν ζημίες στην βιοποικιλότητα από μη επικίνδυνες δραστηριότητες, με
παράλληλη αναγνώριση λόγων απαλλαγής, σε περιπτώσεις τόσο «παραδοσιακών»
κατά το εθνικό δίκαιο των κρατών – μελών της ΕΕ ή διεθνείς συμβάσεις ζημιών, όπως
οι ζημίες στην υγεία και στην ιδιοκτησία, όσο και περιβαλλοντικών ζημιών.
3. Ακολούθησε η έκδοση της Οδηγίας 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 21ης Απριλίου 2004 για την περιβαλλοντική
ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας. Στις
αιτιολογικές σκέψεις 1 και 2 της Οδηγίας επισημαίνεται ότι η ρύπανση πολυάριθμων
τοποθεσιών στην Κοινότητα και η θεαματική επιτάχυνση της απώλειας της
βιοποικιλότητας επιβάλλουν την πρόληψη και την αποκατάσταση, στο μέτρο του
δυνατού, των περιβαλλοντικών ζημιών μέσω της προώθησης της αρχής «ο ρυπαίνων
πληρώνει» και σύμφωνα με την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης και διευκρινίζεται ότι η
Οδηγία διέπεται από τη «θεμελιώδη αρχή», κατά την οποία «ο φορέας εκμετάλλευσης η

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 252
δραστηριότητα του οποίου προκάλεσε την περιβαλλοντική ζημία ή τον άμεσο κίνδυνο
ανάλογης ζημίας, είναι οικονομικά υπεύθυνος, έτσι ώστε να παρακινούνται οι φορείς
εκμετάλλευσης να λαμβάνουν μέτρα και να αναπτύσσουν πρακτικές που να
αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση των κινδύνων περιβαλλοντικής ζημίας προκειμένου
να μειώνεται η έκθεσή τους σε οικονομικές ευθύνες».
4. Ειδικότερα, στην Οδηγία, όπως συνάγεται από τους ορισμούς της, των
οποίων το περιεχόμενο και οι σκοποί διευκρινίζονται στο προοίμιό της, περιέχονται οι
εξής βασικές ρυθμίσεις: α. Περιβαλλοντική ευθύνη δημιουργείται καταρχήν αν
υφίστανται ένας ή περισσότεροι ρυπαίνοντες, οι οποίοι να μπορούν να εντοπισθούν, η
ζημία είναι συγκεκριμένη και μπορεί να προσδιορισθεί ποσοτικά και υφίσταται αιτιώδης
συνάφεια μεταξύ της ζημίας και του ή των εντοπισθέντων ρυπαινόντων. Κατ’
ακολουθίαν, η Οδηγία δεν εφαρμόζεται επί της ευρέως διαδεδομένης και διάχυτης
ρύπανσης, εφόσον είναι αδύνατον να συνδεθούν οι αρνητικές περιβαλλοντικές
επιπτώσεις με πράξεις ή παραλείψεις συγκεκριμένων εξατομικευμένων παραγόντων
(άρθρα 2 παρ. 2 και 4 παρ. 5 και σκέψη 13 του προοιμίου). β. Η Οδηγία αφορά ζημία
στο περιβάλλον, και όχι ζημίες των ιδιωτών, και δεν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις
προσωπικής βλάβης, ζημίας ιδιωτικής περιουσίας ή οποιασδήποτε οικονομικής
απώλειας ούτε επηρεάζει ενδεχόμενα δικαιώματα σχετιζόμενα με ζημίες του είδους
αυτού ή με δικαιώματα αποζημίωσης για «παραδοσιακές» ζημίες που προβλέπονται σε
διεθνείς συμβάσεις περί αστικής ευθύνης (άρθρο 3 παρ. 3 και σκέψεις 11 και 14 του
προοιμίου). γ. Ως περιβαλλοντική ζημία νοείται η μετρήσιμη δυσμενής μεταβολή
φυσικού πόρου ή η μετρήσιμη υποβάθμιση υπηρεσίας συνδεδεμένης με φυσικό πόρο
και, ειδικότερα, η ζημία προστατευόμενων ειδών και φυσικών οικοτόπων, η ζημία στα
ύδατα που εμπίπτουν στο πεδίο προστασίας της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2000, για τη θέσπιση πλαισίου
κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων και η ζημία στο έδαφος, η
οποία ορίζεται ως οιαδήποτε μόλυνση του εδάφους η οποία δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο
δυσμενών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία, ως αποτέλεσμα της άμεσης ή έμμεσης
εισαγωγής εντός του εδάφους, επί του εδάφους ή στο υπέδαφος, ουσιών,
παρασκευασμάτων, οργανισμών ή μικροοργανισμών. Εξαιρούνται από το πεδίο
εφαρμογής της Οδηγίας οι δυσμενείς συνέπειες στη βιοποικιλότητα που είχαν
προσδιορισθεί εκ των προτέρων και προήλθαν από πράξη φορέα, ο οποίος είχε
εξουσιοδοτηθεί ρητά από τις αρμόδιες αρχές υπό τους ειδικούς όρους και
προϋποθέσεις που προβλέπονται στις διατάξεις των άρθρων 6 παρ. 4 και 16 της
Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21.4.1992 για τη διατήρηση των οικοτόπων
καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας και του άρθρου 9 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ
του Συμβουλίου της 2.4.1979 για τη διατήρηση των άγριων πτηνών (άρθρο 2, σκέψεις 6
έως και 9 του προοιμίου). δ. Υποκείμενο της ευθύνης, είναι ο φορέας της

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 253
εκμετάλλευσης, από τη λειτουργία της οποίας προκλήθηκε η περιβαλλοντική ζημία. Ως
«φορέας εκμετάλλευσης» νοείται οποιοδήποτε φυσικό πρόσωπο ή νομικό πρόσωπο,
ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου, το οποίο εκμεταλλεύεται ή ελέγχει την επαγγελματική
δραστηριότητα ή, αν αυτό προβλέπεται από την εθνική νομοθεσία, στο οποίο έχει
μεταβιβασθεί αποφασιστική οικονομική αρμοδιότητα όσον αφορά την τεχνική λειτουργία
τέτοιας δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένου του κατόχου σχετικής αδείας ή
εξουσιοδότησης ή οποιουδήποτε προσώπου καταχωρεί ή κοινοποιεί τέτοια
δραστηριότητα (άρθρο 2 παρ. 6 και σκέψη 18 του προοιμίου). ε. Η ευθύνη είναι
αντικειμενική στις περιπτώσεις περιβαλλοντικής ζημίας και σε άμεσο κίνδυνο τέτοιας
ζημίας που προκαλείται από την άσκηση των εγγενώς επικινδύνων για το περιβάλλον
δραστηριοτήτων, οι οποίες απαριθμούνται στο παράρτημα III της Οδηγίας. Αντίθετα, η
ευθύνη είναι υποκειμενική στις περιπτώσεις της ζημίας ή άμεσου κίνδυνου τέτοιας
ζημίας προστατευόμενων ειδών και φυσικών οικοτόπων που προκαλεί η άσκηση
οιασδήποτε από τις επαγγελματικές δραστηριότητες πλην εκείνων οι οποίες
απαριθμούνται στο παράρτημα III (άρθρο 3 παρ. 1). στ. Εισάγεται διάκριση μεταξύ
προληπτικής και αποκαταστατικής δράσης. Ειδικότερα, σε περίπτωση άμεσης απειλής
να συντελεσθεί περιβαλλοντική ζημία, ο φορέας εκμετάλλευσης υποχρεούται να λάβει
τα κατάλληλα μέτρα για την αποτροπή της. Αν ο φορέας εκμετάλλευσης δεν
συμμορφώνεται προς τις υποχρεώσεις του να λάβει προληπτικά μέτρα ή δεν
υποχρεούται δυνάμει της Οδηγίας να αναλάβει τις δαπάνες ή αν δεν είναι δυνατόν να
προσδιοριστεί ο υπεύθυνος φορέας η αρμόδια αρχή δύναται να λαμβάνει η ίδια τα
αναγκαία προληπτικά μέτρα. Επίσης, η αρμόδια αρχή μπορεί ανά πάσα στιγμή: να
απαιτήσει από τον φορέα εκμετάλλευσης την παροχή πληροφοριών για τυχόν απειλή
περιβαλλοντικής ζημίας ή για περιπτώσεις που υπάρχουν υποψίες για άμεση απειλή,
να απαιτήσει από τον φορέα εκμετάλλευσης να λάβει τα αναγκαία προληπτικά μέτρα,
να απευθύνει εντολές στον φορέα εκμετάλλευσης για τα αναγκαία προληπτικά μέτρα
που πρέπει να ληφθούν ή να λάβει η ίδια τα αναγκαία προληπτικά μέτρα. Εξάλλου, στο
πλαίσιο της κατασταλτικής δράσης ο φορέας εκμετάλλευσης υποχρεούται σε άμεση
ενημέρωση της αρμόδιας αρχής για τη βλάβη που επήλθε και να λάβει όλα τα εφικτά
μέτρα για τον άμεσο έλεγχο, περιορισμό, απομάκρυνση ή άλλου είδους διαχείριση των
συγκεκριμένων ρύπων και οποιωνδήποτε άλλων ζημιογόνων παραγόντων,
προκειμένου να περιορισθεί ή να προληφθεί η περαιτέρω περιβαλλοντική ζημία και οι
δυσμενείς συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία ή η περαιτέρω υποβάθμιση των
υπηρεσιών, καθώς και όλα τα αναγκαία μέτρα αποκατάστασης. Η αρμόδια δε αρχή
μπορεί, ανά πάσα στιγμή, να απαιτήσει από τον φορέα εκμετάλλευσης
συμπληρωματικές πληροφορίες για τη ζημία, να λάβει η ίδια όλα τα εφικτά μέτρα ή να
απαιτήσει από τον φορέα εκμετάλλευσης να λάβει τα μέτρα αυτά ή να δώσει σχετικές
εντολές στον φορέα εκμετάλλευσης για τα μέτρα αποκατάστασης που πρέπει να

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 254
ληφθούν (άρθρα 5 και 6). ζ. Η επιλογή των μέτρων αποκατάστασης, ανήκει στη
διακριτική ευχέρεια της αρμόδιας αρχής, που ασκείται με βάση τα κριτήρια που τίθενται
στο παράρτημα II της Οδηγίας. Όταν τα μέτρα δεν λαμβάνονται από την ίδια την
αρμόδια αρχή, οι φορείς εκμετάλλευσης καθορίζουν πιθανά μέτρα αποκατάστασης,
βάσει των ίδιων κριτηρίων και τα υποβάλλουν προς έγκριση στην αρμόδια αρχή, η
οποία αποφασίζει ποια μέτρα αποκατάστασης εφαρμόζονται σύμφωνα με το
παράρτημα II ει δυνατόν σε συνεργασία με τον φορέα εκμετάλλευσης και αφού κληθούν
να διατυπώσουν τις απόψεις τους όσοι έχουν έννομο συμφέρον (άρθρο 7). η. Ο φορέας
εκμετάλλευσης επιβαρύνεται καταρχήν με το κόστος των δράσεων πρόληψης και
αποκατάστασης που αναλαμβάνονται σύμφωνα με την Οδηγία, η δε αρμόδια αρχή
ανακτά από τον φορέα εκμετάλλευσης που προκάλεσε τη ζημία ή τον άμεσο κίνδυνο
ζημίας (μεταξύ άλλων, μέσω ασφαλιστικής κάλυψης της ιδιοκτησίας ή άλλων
εγγυήσεων), το κόστος με το οποίο επιβαρύνθηκε για την ανάληψη δράσεων πρόληψης
ή αποκατάστασης, εάν υποκατέστησε τον φορέα εκμετάλλευσης κατά τη λήψη των
δράσεων αυτών (άρθρο 8 παρ. 2). Ωστόσο, ο φορέας εκμετάλλευσης δεν επωμίζεται το
κόστος των δράσεων πρόληψης ή αποκατάστασης, εάν μπορεί να αποδείξει ότι η
περιβαλλοντική ζημία ή ο άμεσος κίνδυνος τέτοιας ζημίας προκλήθηκε από τρίτο και
επήλθε παρά την ύπαρξη των ενδεδειγμένων μέτρων ασφαλείας ή οφείλεται σε
συμμόρφωση προς υποχρεωτική διαταγή ή εντολή δημόσιας αρχής. Εξάλλου,
παρέχεται η ευχέρεια στα κράτη μέλη να προβλέψουν τη μη επιβάρυνση του φορέα
εκμετάλλευσης με το κόστος των δράσεων αποκατάστασης, εφόσον αποδείξει ότι δεν
ενήργησε εκ δόλου ή εξ αμελείας και, περαιτέρω, είτε ότι η περιβαλλοντική ζημία
προκλήθηκε από εκπομπή ή συμβάν που επιτρέπονται ρητά από εξουσιοδότηση, η
οποία δόθηκε σύμφωνα με τις εθνικές διατάξεις με τις οποίες εφαρμόζονται τα κοινοτικά
νομοθετικά μέτρα για τις επικίνδυνες επαγγελματικές δραστηριότητες είτε ότι δεν είχε
πιθανολογηθεί η πρόκληση περιβαλλοντικής ζημίας σύμφωνα με τις επιστημονικές και
τεχνικές γνώσεις που ήταν διαθέσιμες κατά το χρόνο, κατά τον οποίο έλαβε χώρα η
εκπομπή ή η δραστηριότητα. Επίσης, η αρμόδια αρχή μπορεί να αποφασίσει να μην
ανακτήσει το πλήρες κόστος αν οι απαιτούμενες προς τούτο δαπάνες υπερβαίνουν το
ανακτήσιμο ποσό ή αν δεν μπορεί να προσδιορισθεί ο φορέας εκμετάλλευσης (άρθρο 8
και σκέψεις 18, 20 και 21 του προοιμίου). θ. Προβλέπεται ρητώς επιφύλαξη για την
εφαρμογή εθνικών ρυθμίσεων σχετικών με τον καταλογισμό στις περιπτώσεις
συντρέχοντος πταίσματος, ιδίως όσον αφορά τον επιμερισμό της ευθύνης μεταξύ του
παραγωγού και του χρήστη ενός αγαθού, οι οποίοι, όμως, ενδέχεται να μην θεωρούνται
υπεύθυνοι για περιβαλλοντική ζημία υπό τις ίδιες συνθήκες με εκείνες που ισχύουν για
τους παραγωγούς των εν λόγω προϊόντων (άρθρο 9 και σκέψη 22 του προοιμίου). ι.
Ορίζεται ότι η αρμόδια αρχή δύναται να κινήσει τη διαδικασία ανάκτησης κόστους κατά
του φορέα εκμετάλλευσης ή τρίτου που προκάλεσε τη ζημία εντός πενταετούς

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 255
προθεσμίας από την ολοκλήρωση των μέτρων ή τον εντοπισμό του υπευθύνου (άρθρο
10 και σκέψη 23 του προοιμίου). ια. Αναγνωρίζεται σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο,
το οποίο επηρεάζεται ή ενδέχεται να επηρεασθεί από περιβαλλοντική ζημία ή έχει
επαρκές συμφέρον από τη λήψη περιβαλλοντικής απόφασης σχετικά με τη ζημία ή,
εναλλακτικά, υποστηρίζει ότι επέρχεται προσβολή δικαιώματος, όταν αυτό απαιτείται ως
προϋπόθεση από το διοικητικό δικονομικό δίκαιο του κράτους μέλους, δικαίωμα να
υποβάλλει στην αρμόδια αρχή παρατηρήσεις σχετικά με περιπτώσεις περιβαλλοντικής
ζημίας ή με άμεσο κίνδυνο τέτοιας ζημίας που έχουν υποπέσει στην αντίληψή του και
να καλεί την αρμόδια αρχή να αναλάβει δράση βάσει της Οδηγίας. Επίσης, επιβάλλεται
να αναγνωρίζεται επαρκές συμφέρον για την άσκηση του παραπάνω δικαιώματος σε
μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι οποίες προάγουν την προστασία του περιβάλλοντος
και πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζει το εθνικό δίκαιο (άρθρο 12 και σκέψη 25 του
προοιμίου). ιβ. Επιβάλλεται στα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για να ενθαρρύνουν την
ανάπτυξη μέσων και αγορών χρηματοοικονομικής ασφάλειας για την αποτελεσματική
κάλυψη των οικονομικών υποχρεώσεων που μπορεί να δημιουργηθούν βάσει της
Οδηγίας και να θεσπίσουν γενικό πλαίσιο που θα επιτρέπει ή θα προωθεί την ασφάλιση
περιβαλλοντικών κινδύνων και την ανάπτυξη της σχετικής αγοράς και μέσων
ασφάλισης (που θα περιλαμβάνουν χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς για περίπτωση
αφερεγγυότητας), εκ μέρους κατάλληλων χρηματοπιστωτικών φορέων. Με αυτόν τον
τρόπο τίθενται βάσεις για ένα σύστημα εναρμονισμένης υποχρεωτικής
χρηματοοικονομικής ασφάλειας η ολοκλήρωση του οποίου συναρτάται από τα
πορίσματα της έκθεσης που θα υποβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2010 (άρθρο 14
και σκέψη 27 του προοιμίου). ιγ. Διευκρινίζεται ότι η Οδηγία καθιερώνει ελάχιστη
προστασία και, συνεπώς, επιτρέπεται στα κράτη μέλη να διατηρούν ή και να θεσπίζουν
αυστηρότερες διατάξεις σχετικά με την πρόληψη και αποκατάσταση περιβαλλοντικής
ζημίας (άρθρο 16 και σκέψη 29 του προοιμίου). ιδ. Ως προς τα χρονικά όρια εφαρμογής
της ορίζεται ότι η Οδηγία δεν εφαρμόζεται σε ζημία που προκλήθηκε από εκπομπή,
γεγονός ή ατύχημα που έλαβε χώρα πριν τις 30.04.07, σε ζημία που προκλήθηκε από
εκπομπή, γεγονός ή ατύχημα που έλαβε χώρα μετά τις 30.04.07, εφόσον η ζημία
οφείλεται σε συγκεκριμένη δραστηριότητα, η οποία πραγματοποιήθηκε και έληξε πριν
από την ημερομηνία αυτή και σε ζημία, εάν έχουν παρέλθει περισσότερο από 30 χρόνια
αφότου έλαβε χώρα η εκπομπή, το γεγονός ή το ατύχημα που προκάλεσε τη ζημία
(άρθρο 17).
5. Το σχέδιο, προτεινόμενο αρμοδίως από τους Υπουργούς ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.,
Εσωτερικών, Οικονομίας και Δικαιοσύνης, ευρίσκει κατ’ αρχήν νόμιμο έρεισμα στις
διατάξεις των άρθρων 3 και 4 του ν. 1338/1983 (Α΄ 34), όπως ισχύουν, και προκαλεί τις
ακόλουθες παρατηρήσεις:
6. Όπως κρίνεται παγίως, τα σχέδια προεδρικών διαταγμάτων που περιέχουν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 256
συμμόρφωση προς Οδηγίες πρέπει να αποστέλλονται στο Συμβούλιο της Επικρατείας
σε εύλογο χρόνο πριν τη λήξη της προθεσμίας συμμόρφωσης, προκειμένου το
Συμβούλιο να δυνηθεί να ασκήσει λυσιτελώς τη γνωμοδοτική του αρμοδιότητα και η
Διοίκηση να έχει τον χρόνο να συμμορφωθεί προς τυχόν παρατηρήσεις νομιμότητας
(ΠΕ 99/08, 338/06, 183/05, 114/04, κ.ά.). Στην προκειμένη περίπτωση, η προθεσμία
συμμόρφωσης προς την Οδηγία 2004/35/ΕΚ ορίζεται, στο άρθρο 19 αυτής, το χρονικό
διάστημα έως την 30.4.2007. Ήδη, μάλιστα, εκδόθηκε κατόπιν της από 8.8.2008
προσφυγής που άσκησε η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά της Ελλάδας,
η απόφαση της 19ης Μαΐου 2009 του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, με την
οποία αναγνωρίστηκε ότι η Ελληνική Δημοκρατία, μη θεσπίζοντας, εντός της ταχθείσας
προθεσμίας, τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις
προκειμένου να συμμορφωθεί προς την Οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Απριλίου 2004, σχετικά με την
περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση
περιβαλλοντικής ζημίας, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 19,
παράγραφος 1, της οδηγίας αυτής. Ενόψει τούτων παρατηρείται εκ προοιμίου ότι
σημειώθηκε σημαντική καθυστέρηση στην προώθηση του σχεδίου προς επεξεργασία.
7. Στο στοιχείο 2 του προοιμίου αντί «Π.Δ/τος 473/1985» να τεθεί το ορθό
«Π.Δ/τος 437/1985» και να διαγραφεί η μνεία του άρθρου 20 του εν λόγω διατάγματος,
δοθέντος ότι τέτοια διάταξη δεν υφίσταται.
8. Τα στοιχεία 4 και 5 του προοιμίου όπου μνημονεύονται αντιστοίχως οι
διατάξεις του άρθρου 9 (παρ. 4, 5, 6 και 7) του Ν. 2947/2001 και του Π.Δ. 165/2003, οι
οποίες αφορούν την Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος πρέπει να
διαγραφούν εφόσον οι αναφερόμενες εκεί διατάξεις δεν είναι εξουσιοδοτικές,
ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι στο σχέδιο προβλέπονται αρμοδιότητες της υπηρεσίας
αυτής. Οι διατάξεις όμως αυτές μπορούν να μνημονευθούν, εάν τούτο κρίνεται σκόπιμο
από τη Διοίκηση, στο άρθρο του σχεδίου, στο οποίο αναφέρεται για πρώτη φορά η
παραπάνω υπηρεσία. Εξάλλου, το στοιχείο 6 του προοιμίου, όπου μνημονεύεται η
διάταξη του άρθρου 20 του Ν. 2503/1997 πρέπει επίσης να διαγραφεί ως περιττό διότι,
το σχέδιο δεν ερείδεται στην εξουσιοδότηση που παρέχεται με το άρθρο αυτό. Κατόπιν
δε τούτων πρέπει να αναριθμηθούν τα απομένοντα στοιχεία του προοιμίου.
9. Για νομοτεχνικούς λόγους πρέπει, μετά τον αριθμό και τον τίτλο των άρθρων
του σχεδίου, να μνημονεύεται η αντίστοιχη διάταξη (άρθρο, παράγραφος ή εδάφιο) της
Οδηγίας, προς την οποία επιχειρείται προσαρμογή (Π.Ε. 37/2008, 173/2006, 479/2002,
280/1999).
10. Το άρθρο 1 του σχεδίου πρέπει να αναδιατυπωθεί ως εξής: «Με τις
διατάξεις του παρόντος διατάγματος προσαρμόζεται η εθνική νομοθεσία προς τις
διατάξεις της Οδηγίας 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 257
της 21ης Απριλίου 2004 …».
11. Το άρθρο 2 του σχεδίου πρέπει να αναδιατυπωθεί, ώστε να αποδίδει τον
ορισμό της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», όπως αυτός διατυπώνεται στην αιτιολογική
σκέψη 2 της Οδηγίας 2004/35/ΕΚ, ως εξής: «Σκοπός του παρόντος διατάγματος είναι η
θέσπιση περιβαλλοντικής ευθύνης βάσει της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», με τον
καθορισμό μέτρων, όρων και διαδικασιών, ώστε κάθε φορέας εκμετάλλευσης, η
δραστηριότητα του οποίου προκάλεσε περιβαλλοντική ζημία ή άμεσο κίνδυνο
περιβαλλοντικής ζημίας, να είναι κατ’ αρχήν οικονομικά υπεύθυνος για τη λήψη των
απαραίτητων μέτρων πρόληψης ή/και αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημίας».
Εξάλλου, αντί του όρου «επικείμενη απειλή περιβαλλοντικής ζημίας», πρέπει να τεθεί,
όπου απαντάται στο κείμενο του σχεδίου, ο όρος «άμεσος κίνδυνος περιβαλλοντικής
ζημίας» που αποδίδει ορθότερα την έννοια του κειμένου της Οδηγίας.
12. Στο πρώτο εδάφιο της περ. α΄ της παρ. 1 του άρθρου 3 του σχεδίου οι
λέξεις «επίτευξη» και «διατήρηση» πρέπει να αντικατασταθούν από τις λέξεις
«δημιουργία» και «διαφύλαξη», αντίστοιχα, οι οποίες αποδίδουν ορθότερα τις σχετικές
έννοιες της Οδηγίας.
13. Στο δεύτερο εδάφιο της περ. α΄ της παρ. 1 του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι
στην έννοια της περιβαλλοντικής ζημίας «δεν εμπίπτουν οι δυσμενείς συνέπειες σε
προστατευόμενα είδη και φυσικούς οικοτόπους, οι οποίες είχαν προσδιορισθεί εκ των
προτέρων και προήλθαν από ενέργεια του φορέα εκμετάλλευσης η οποία ρητά είχε
προβλεφθεί στην απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, σύμφωνα με τις διατάξεις
του άρθρου 6 παρ. 2 ή του άρθρου 14 της υπ’ αριθ. 33318/3028/1998 ΚΥΑ, όπως
ισχύει, που εκδόθηκε σε συμμόρφωση με τις διατάξεις των άρθρων 6 παρ. 4 και 16
αντίστοιχα της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ ή του άρθρου 9 της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ …». Στις
διατάξεις των άρθρων 6 παρ. 4 και 16 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και του άρθρου 9 της
Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ προβλέπεται η δυνατότητα εξαιρέσεων ή παρεκκλίσεων από το
προστατευτικό καθεστώς που θεσπίζεται με τα εν λόγω νομοθετήματα για τα
προστατευόμενα είδη και φυσικούς οικοτόπους για συγκεκριμένους λόγους δημοσίου
συμφέροντος και υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Ενόψει
αυτού, η ανωτέρω διάταξη του σχεδίου πρέπει να αναδιατυπωθεί ώστε να καθίσταται
σαφές ότι δεν υπάγονται στην έννοια της περιβαλλοντικής ζημίας, και επομένως
εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας, οι δυσμενείς συνέπειες σε
προστατευόμενα είδη και φυσικούς οικοτόπους, οι οποίες είχαν προσδιορισθεί και
προβλεφθεί σε απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, μόνον αν η απόφαση αυτή
είναι σύμφωνη προς τους ειδικούς όρους και προϋποθέσεις που προβλέπονται στα
προαναφερόμενα άρθρα 6 παρ. 4 και 16 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και 9 της Οδηγίας
79/409/ΕΟΚ. Εξάλλου, στο τελευταίο εδάφιο της εν λόγω περ. α΄ της παρ. 1 του
άρθρου 3 του σχεδίου προβλέπεται ότι τα ανωτέρω ισχύουν και όταν πρόκειται για

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 258
οικοτόπους και είδη που δεν καλύπτονται από το κοινοτικό δίκαιο, αλλά από
«ισοδύναμες διατάξεις» της εθνικής νομοθεσίας. Δοθέντος ότι οι διατάξεις της εθνικής
νομοθεσίας δεν μπορούν να είναι τυπικώς ισοδύναμες προς τις διατάξεις του υπό
δημοσίευση σχεδίου διατάγματος, με το οποίο μεταφέρεται στην εσωτερική έννομη τάξη
κοινοτική νομοθεσία, ο όρος «ισοδύναμες διατάξεις», πρέπει να αντικατασταθεί από τον
όρο «αντίστοιχες διατάξεις».
14. Στην ανωτέρω διάταξη της περ. α΄ της παρ. 1 του άρθρου 3 του σχεδίου
καθώς και στις περ. α΄ και β΄ της παρ. 3 του άρθρου αυτού, μνημονεύονται διατάξεις
της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ της 2ας Απριλίου 1979, περί της διατηρήσεως των αγρίων
πτηνών, χωρίς να γίνεται αναφορά στην υπ’ αριθ. 414985/29.11.-18.12.1985 κοινή
απόφαση του Υφυπουργού Εθνικής Οικονομίας και του Αναπληρωτή Υπουργού
Γεωργίας «Μέτρα διαχείρισης της άγριας πτηνοπανίδας» (Β΄ 757), η οποία εκδόθηκε σε
συμμόρφωση προς την ανωτέρω Οδηγία. Κατά τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν
από τη Διοίκηση, επίκειται η αντικατάσταση της ανωτέρω υπουργικής απόφασης ενόψει
του γεγονότος ότι με την απόφαση της 15ης Ιανουαρίου 2009 το Δικαστήριο
Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, έκρινε ότι η Ελληνική Δημοκρατία, μη θεσπίζοντας όλα τα
αναγκαία μέτρα για να ενσωματώσει πλήρως και ορθώς στο ελληνικό δίκαιο τις
υποχρεώσεις που απορρέουν από τα άρθρα 3, παράγραφοι 1 και 2, 4, παράγραφος 1,
5 και 8, παράγραφος 1, της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει
από τις διατάξεις αυτές. Ενόψει αυτού, νομίμως δεν παραπέμπει το σχέδιο διατάγματος
στην ως άνω κοινή υπουργική απόφαση, οίκοθεν όμως νοείται ότι αν δημοσιευθεί νέα
κανονιστική πράξη σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, πριν
από τη δημοσίευση του παρόντος σχεδίου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, το
διάταγμα πρέπει να παραπέμψει στις διατάξεις της κανονιστικής αυτής πράξης.
15. Στην περ. γ΄ της παρ. 1 του άρθρου 3 του σχεδίου ορίζεται ως ζημία του
εδάφους «οποιαδήποτε ρύπανση του εδάφους η οποία δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο
δυσμενών συνεπειών για την ανθρώπινη υγεία …». Η λέξη «ρύπανση» πρέπει να
αντικατασταθεί από τη λέξη «μόλυνση», η οποία αποδίδει ορθότερα τη σχετική έννοια
της Οδηγίας, η οποία συνδέει την συγκεκριμένη περιβαλλοντική ζημία με σοβαρό
κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία λόγω εισαγωγής στο έδαφος ή στο υπέδαφος ουσιών,
οργανισμών, παρασκευασμάτων ή μικροοργανισμών.
16. Στο τρίτο εδάφιο της περ. α΄ και στο τρίτο εδάφιο της περ. β΄ της παρ. 4 του
άρθρου 3 του σχεδίου η λέξη «προβλεπτό» πρέπει να αντικατασταθεί από τη λέξη
«προβλέψιμο».
17. Το τέταρτο εδάφιο της περ. β΄ της παρ. 4 του άρθρου 3 πρέπει να
αναδιατυπωθεί ως εξής: «υπάρχει, και κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να υπάρχει,
οικότοπος επαρκώς ευρείας έκτασης για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση των
πληθυσμών του».

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 259
18. Στην παρ. 6 του άρθρου 3 του σχεδίου ορίζεται ως φορέας εκμετάλλευσης
«οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, το οποίο
εκμεταλλεύεται ή ελέγχει την επαγγελματική δραστηριότητα ή στο οποίο έχει
μεταβιβασθεί αποφασιστική οικονομική αρμοδιότητα όσον αφορά στην τεχνική
λειτουργία τέτοιας δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένου και του κατόχου σχετικής
αδείας ή εξουσιοδότησης ή του νόμιμου εκπροσώπου της επαγγελματικής
δραστηριότητας». Η παρ. 6 του άρθρου 2 της Οδηγίας συγκαταλέγει στον κύκλο των
προσώπων που συνιστούν φορείς εκμετάλλευσης, πέραν των ανωτέρω, και τα
πρόσωπα που καταχωρούν ή κοινοποιούν τις ως άνω επαγγελματικές δραστηριότητες.
Περιλαμβάνει, συνεπώς, στο πεδίο εφαρμογής της ως φορείς εκμετάλλευσης και
επιχειρήσεις – παραγωγούς που έχουν μεταβιβάσει την άδεια για ένα επικίνδυνο
περιβαλλοντικά προϊόν αλλά και επιχειρήσεις που έχουν κοινοποιήσει συγκεκριμένη
επαγγελματική δραστηριότητα, ακόμη και όταν ο κίνδυνος ή η ζημία προκλήθηκε από
άλλο πρόσωπο που τελικά διεξήγαγε την εν λόγω δραστηριότητα. Ενόψει αυτών, η
διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 3 του σχεδίου δεν τίθεται νομίμως διότι με την ως άνω
διατύπωση δεν ενσωματώνει πλήρως και ορθώς τη διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 2
της Οδηγίας, περιστέλλει δε με τον τρόπο αυτό τον κύκλο των προσώπων που υπέχουν
περιβαλλοντική ευθύνη. Πρέπει, συνεπώς, να αναδιατυπωθεί η διάταξη αυτή ώστε να
είναι σύμφωνη με την Οδηγία.
19. Στην παρ. 16 του άρθρου 3 του σχεδίου αντί «των εναλλακτικών
δυνατοτήτων δράσης» να τεθεί «των εναλλακτικών επιλογών δράσης».
20. Στην παρ. 1 του άρθρου 4 του σχεδίου ορίζεται ότι το διάταγμα
εφαρμόζεται: «α) στην περιβαλλοντική ζημία και σε οποιαδήποτε επικείμενη απειλή
τέτοιας ζημίας, που προκαλείται από την άσκηση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων
που απαριθμούνται στο Παράρτημα III του άρθρου 21 του σχεδίου, ανεξάρτητα από
υπαιτιότητα του φορέα εκμετάλλευσης και β) στην περιβαλλοντική ζημία και σε
οποιοδήποτε άμεσο κίνδυνο τέτοιας ζημίας που προκαλείται σε προστατευόμενα είδη
και φυσικούς οικοτόπους, από την άσκηση επαγγελματικών δραστηριοτήτων άλλων
από αυτές που απαριθμούνται στο Παράρτημα ΙΙΙ, ανεξάρτητα από υπαιτιότητα του
φορέα εκμετάλλευσης.». Όπως προαναφέρθηκε, η Οδηγία καθιερώνει ελάχιστη
προστασία και, συνεπώς, επιτρέπει στα κράτη μέλη να διατηρούν ή να θεσπίζουν
αυστηρότερες διατάξεις σχετικά με την πρόληψη και την αποκατάσταση
περιβαλλοντικής ζημίας, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού πρόσθετων
δραστηριοτήτων που είναι δυνατό να αποτελέσουν αντικείμενο των απαιτήσεων
πρόληψης και αποκατάστασης της Οδηγίας και του εντοπισμού πρόσθετων υπευθύνων
(σκ. 29 του προοιμίου και άρθρο 16). Επομένως, νομίμως τίθεται, καταρχήν, η διάταξη
της περ. β΄ της παρ. 1 του άρθρου 4 στου σχεδίου με την οποία το πεδίο εφαρμογής
του διατάγματος επεκτείνεται σε περιπτώσεις ζημίας ή άμεσου κινδύνου αυτής που

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 260
προκλήθηκαν σε προστατευόμενα είδη και φυσικούς οικοτόπους, από την άσκηση
επαγγελματικών δραστηριοτήτων άλλων από αυτές που απαριθμούνται στο Παράρτημα
ΙΙΙ της Οδηγίας ανεξάρτητα από υπαιτιότητα του φορέα εκμετάλλευσης, παρά το ότι η
Οδηγία στο άρθρο 3 αυτής προβλέπει ότι εφαρμόζεται στις εν λόγω περιπτώσεις
περιβαλλοντικής ζημίας, μόνον όταν οι φορείς εκμετάλλευσης ενήργησαν από δόλο ή
αμέλεια.
21. Κατά το άρθρο 16 της Οδηγίας είναι δυνατή, όπως προεκτέθηκε, η
επέκταση του πεδίου εφαρμογής αυτής και σε άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες,
πέραν εκείνων που απαριθμούνται στο Παράρτημα ΙΙΙ καθώς και η θέσπιση είτε
αντικειμενικής είτε υποκειμενικής ευθύνης των φορέων εκμετάλλευσης αυτών των
δραστηριοτήτων. Οι σχετικές ρυθμίσεις, όμως, πρέπει να θεσπίζονται σύμφωνα με τους
κανόνες που ορίζονται με το Σύνταγμα και, ειδικότερα, με τα άρθρα 26, 43 παρ. 1, 2 και
4 και 44 παρ. 1, για την άσκηση κανονιστικής αρμοδιότητας από τα όργανα της
εκτελεστικής εξουσίας κατά νομοθετική εξουσιοδότηση. Σύμφωνα με τους κανόνες
αυτούς, δεν είναι επιτρεπτή η παροχή με κανονιστική πράξη υπεξουσιοδότησης για τη
ρύθμιση ορισμένων θεμάτων με άλλη κανονιστική πράξη, εκτός η δυνατότητα αυτή
προβλέπεται στην εξουσιοδοτική διάταξη του νόμου ή αν πρόκειται για ρύθμιση απλώς
λεπτομερειών. Στο υπό επεξεργασία σχέδιο προβλέπεται, στην παρ. 2 του άρθρου 4,
ότι «με κοινές αποφάσεις του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ και του κατά περίπτωση
συναρμόδιου Υπουργού, είναι δυνατόν να εντάσσονται στο πεδίο εφαρμογής του
παρόντος διατάγματος, επαγγελματικές δραστηριότητες, άλλες από αυτές που
απαριθμούνται στο Παράρτημα ΙΙΙ, με κριτήριο την έκταση, το είδος και τη διάσταση της
περιβαλλοντικής ζημίας και οποιασδήποτε επικείμενης απειλής τέτοιας ζημίας, που
μπορεί αυτές να προκαλέσουν στα ύδατα και στο έδαφος. Με τις ίδιες αποφάσεις
καθορίζεται και το είδος της ευθύνης του φορέα εκμετάλλευσης αυτών των
δραστηριοτήτων». Η επέκταση του πεδίου εφαρμογής της Οδηγίας και των
υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτήν που προβλέπεται στη διάταξη αυτή είναι
επιτρεπτή κατά το άρθρο 16 της Οδηγίας, σύμφωνα, όμως, με όσα αναφέρονται
ανωτέρω η ρύθμιση αυτή μπορεί να θεσπισθεί μόνον με προεδρικό διάταγμα
εκδιδόμενο βάσει των εξουσιοδοτικών διατάξεων, στις οποίες ευρίσκει έρεισμα και το
παρόν σχέδιο, και δεν επιτρέπεται να αποτελέσει αντικείμενο υπεξουσιοδότησης.
Συνεπώς, η προβλεπόμενη στη διάταξη αυτή του σχεδίου υπεξουσιοδότηση για τη
ρύθμιση με υπουργικές αποφάσεις των εν λόγω ζητημάτων, τα οποία, ενόψει των ήδη
εκτεθέντων, δεν συνιστούν λεπτομέρειες, δεν τίθεται νομίμως και πρέπει να απαλειφθεί.
22. Στην παρ. 3 του άρθρου 5 του σχεδίου πρέπει να μνημονευθούν, εάν
υπάρχουν, οι κυρωτικοί νόμοι των διεθνών Συμβάσεων που αναφέρονται στη διάταξη
αυτή, δηλαδή της Σύμβασης του 1976 σχετικά με τον περιορισμό της ευθύνης για
ναυτικές απαιτήσεις (LLMC) και της Σύμβασης του Στρασβούργου του 1988 για τον

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 261
περιορισμό της ευθύνης στην εσωτερική ναυσιπλοΐα (CLNI).
23. Oι παράγραφοι του άρθρου 6 ενδείκνυται να αριθμηθούν με αραβικούς
αριθμούς και οι περιπτώσεις με μικρά γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου, ως εξής :
«1. Αρμόδια αρχή για την εφαρμογή του παρόντος διατάγματος ορίζεται το Υπουργείο
Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ), καθώς και οι
Περιφέρειες και ειδικότερα : α. το ΥΠΕΧΩΔΕ … β. οι Περιφέρειες … 2. Συνιστάται
αυτοτελές συντονιστικό γραφείο … 3. Το Συντονιστικό Γραφείο έχει τις ακόλουθες
αρμοδιότητες : α. … β. … γ. … δ. … ε. … στ. … ζ. … 4. Για τη στελέχωση του
ΣΥΓΑΠΕΖ … 5. Για την υποστήριξη του έργου του ΣΥΓΑΠΕΖ συστήνεται γνωμοδοτική
επιτροπή για την πρόληψη και την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών, εφεξής
«Επιτροπή Αντιμετώπισης Περιβαλλοντικών Ζημιών» και χάριν συντομίας (ΕΑΠΕΖ). α.
Η ΕΑΠΕΖ συγκροτείται από … β. Τα μέλη της ΕΑΠΕΖ … γ. Καθήκοντα Προέδρου της
ΕΑΠΕΖ … δ. Είναι δυνατόν με απόφαση του Υπουργού … ε. Στις συνεδριάσεις της
ΕΑΠΕΖ … 6. Σε κάθε Περιφέρεια, κατ’ αναλογία με την προηγούμενη παράγραφο 5,
συστήνεται γνωμοδοτική επιτροπή για την πρόληψη και την αποκατάσταση των
περιβαλλοντικών ζημιών, εφεξής «Περιφερειακή Επιτροπή Αντιμετώπισης
Περιβαλλοντικών Ζημιών» και χάριν συντομίας (ΠΕΑΠΖ). α. Η ΠΕΑΠΖ συγκροτείται …
β. Στις συνεδριάσεις της ΠΕΑΠΖ … 7. Η ΠΕΑΠΖ γνωμοδοτεί για τα ακόλουθα θέματα :
… 8. Το ΥΠΕΧΩΔΕ μπορεί, αυτοτελώς, ή μέσω του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος …
9. Ο εντοπισμός του φορέα εκμετάλλευσης που προκάλεσε την περιβαλλοντική ζημία
…». Περαιτέρω, στο νυν εδ. 1.4. του κεφ. Γ΄ του ίδιου άρθρου (περ. δ΄ της παρ. 5 κατά
τα εκτεθέντα) η φράση «να διευρύνεται η σύνθεση των μελών της» ενδείκνυται να
αντικατασταθεί από τη φράση «να διευρύνεται η σύνθεσή της».
24. Με το νυν εδ. 1.4. του κεφ. Γ΄ του άρθρου 6 (περ. δ΄ της παρ. 5 κατά τα
εκτεθέντα) ορίζεται ότι με απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, μετά από πρόταση της
ΕΑΠΕΖ, μπορεί να διευρύνεται η σύνθεσή της και με άλλα μέλη, συμπεριλαμβανομένων
των αναφερόμενων στο εδάφιο 1.5., εφόσον κρίνεται ότι η διεύρυνση αυτή θα
επιβοηθήσει ουσιαστικά στο έργο της, με το δε νυν εδ. 1.5. (περ. ε΄ της παρ. 5 κατά τα
εκτεθέντα) ορίζεται ότι στις συνεδριάσεις της ΕΑΠΕΖ μπορεί να συμμετέχουν, εφόσον
κρίνεται αναγκαίο, χωρίς δικαίωμα ψήφου, εκπρόσωποι και άλλων κατά περίπτωση
αρμόδιων φορέων του δημόσιου τομέα και εκπρόσωποι επιστημονικών οργάνων,
ιδρυμάτων ή οργανισμών. Από τη διατύπωση των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει ότι με
αυτές προβλέπεται αφενός μεν ότι η σύνθεση της ΕΑΠΕΖ μπορεί να διευρύνεται και με
πρόσωπα εκ των αναφερομένων στο εδ. 1.5., τα οποία θα ορίζονται ως μέλη του
συλλογικού οργάνου, αφετέρου δε ότι η ΕΑΠΕΖ μπορεί να καλεί στις συνεδριάσεις της,
εφόσον κρίνει αναγκαίο τα ανωτέρω πρόσωπα προς παροχή πληροφοριών ή
προσαγωγή στοιχείων, ενόψει συγκεκριμένων υποθέσεων. Οι διατάξεις αυτές καταρχήν
νομίμως τίθενται, προκειμένου όμως να μη δημιουργηθούν ερμηνευτικά προβλήματα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 262
πρέπει να διευκρινιστεί, αν τα πρόσωπα που μνημονεύονται στο εδ. 1.5 μετέχουν ως
μέλη χωρίς ψήφο ή καλούνται μόνο για να εκθέσουν τις απόψεις τους. Στην τελευταία
αυτή περίπτωση, η φράση «μπορεί να συμμετέχουν, εφόσον κρίνεται αναγκαίο, χωρίς
δικαίωμα ψήφου, εκπρόσωποι …» πρέπει να αντικατασταθεί ως εξής : «μπορεί,
εφόσον κρίνεται αναγκαίο, να καλούνται για να εκθέσουν τις απόψεις τους εκπρόσωποι
…». Επισημαίνεται ότι στην περίπτωση η παρουσία των εν λόγω προσώπων στις
συνεδριάσεις της ΕΑΠΕΖ τελεί υπό τους όρους και προϋποθέσεις της παρ. 10 του
άρθρου 14 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999, Α΄ 45). Περαιτέρω,
ενδείκνυται για νομοτεχνικούς λόγους η Διοίκηση να προβεί στην ενοποίηση των εν
λόγω διατάξεων σε ενιαίο εδάφιο.
25. Στην περ. δ΄ της παρ. 2 του άρθρου 8 του σχεδίου προς αποφυγή
ερμηνευτικών προβλημάτων πρέπει να ακολουθηθεί η διατύπωση του αντίστοιχου
άρθρου της οδηγίας (περ. δ΄ της παρ. 3 του άρθρου 5).
26. Σκοπός της Οδηγίας, όπως εκτίθεται στις αιτιολογικές σκέψεις 1 και 2 του
προοιμίου της, είναι η πρόληψη και η αποκατάσταση, στο μέτρο του δυνατού, των
περιβαλλοντικών ζημιών μέσω της προώθησης της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» και
σύμφωνα με την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης. Όπως εκτίθεται δε στην παρατήρηση
20, με την Οδηγία θεσπίζεται η ελάχιστη προστασία και, συνεπώς, κατά την
προσαρμογή της στην εθνική νομοθεσία επιτρέπεται η θέσπιση αυστηρότερων
ρυθμίσεων για την εξυπηρέτηση του παραπάνω σκοπού. Εξάλλου, με τη διάταξη της
παρ. 1 του άρθρου 24 του Συντάγματος, σύμφωνα με την οποία «η προστασία του
φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους … για τη
διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή
κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας …», επιβάλλεται στα όργανα
του Κράτους η υποχρέωση να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα, προληπτικά και
κατασταλτικά, για να εξασφαλίζεται η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Ενόψει
αυτών, και προκειμένου η Οδηγία να μεταφερθεί στην εθνική νομοθεσία κατά τρόπο
εναρμονιζόμενο προς την παραπάνω συνταγματική επιταγή, στην παρ. 3 του άρθρου 8
του σχεδίου πρέπει να ορισθεί σαφώς ότι η αρμόδια αρχή υποχρεούται να λαμβάνει η
ίδια τα προληπτικά μέτρα αποτροπής άμεσου κινδύνου περιβαλλοντικής ζημίας σε
περίπτωση που ο φορέας εκμετάλλευσης δεν είναι δυνατόν να προσδιορισθεί ή δεν
υποχρεούται να αναλάβει τις σχετικές δαπάνες. Για το σκοπό αυτό η παραπάνω
παράγραφος πρέπει να αναδιατυπωθεί ως εξής : «Η αρμόδια αρχή σύμφωνα με την ως
άνω παράγραφο 2 : α) λαμβάνει η ίδια τα ανωτέρω προληπτικά μέτρα και σε
περίπτωση που ο φορέας εκμετάλλευσης δεν είναι δυνατόν να προσδιορισθεί ή δεν
υποχρεούται δυνάμει του άρθρου 11 (παρ. 4 και 5) του παρόντος διατάγματος, να
αναλάβει τις σχετικές δαπάνες, β) μπορεί να εξουσιοδοτεί τρίτους ή να απαιτεί από
τρίτους να εκτελέσουν τα εν λόγω προληπτικά μέτρα». Για τους ίδιους λόγους και

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 263
προκειμένου να καθίσταται σαφές ότι με την παρ. 3 του άρθρου 9 του σχεδίου
επιβάλλεται στην αρμόδια αρχή υποχρέωση να λαμβάνει η ίδια τα μέτρα
αποκατάστασης της επελθούσας περιβαλλοντικής ζημίας σε περίπτωση που ο φορέας
εκμετάλλευσης δεν είναι δυνατόν να προσδιορισθεί ή δεν υποχρεούται να αναλάβει τις
σχετικές δαπάνες, η παράγραφος αυτή πρέπει να αναδιατυπωθεί ως εξής : «Η αρμόδια
αρχή σύμφωνα με την ως άνω παράγραφο 2, λαμβάνει η ίδια τα αναγκαία μέτρα
αποκατάστασης και εάν ο φορέας εκμετάλλευσης δεν μπορεί να εντοπισθεί ή ο φορέας
εκμετάλλευσης δεν υποχρεούται σύμφωνα με το άρθρο 11 (παρ. 4 και 5), να αναλάβει
τις σχετικές δαπάνες».
27. Στην περ. β΄ της παρ. 1 του άρθρου 9 του σχεδίου αντί της φράσης «και
τυχόν πρόσθετα κριτήρια που ενδεχομένως έχουν προσδιορισθεί» να τεθεί «και τυχόν
πρόσθετα κριτήρια που προσδιορίζονται».
28. Οι περιπτώσεις της παραγράφου 2 του άρθρου 9 ενδείκνυται να
αριθμηθούν με μικρά γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου. Περαιτέρω, στο πρώτο
εδάφιο της νυν περ. iv (περ. δ΄ της παρ. 2 κατά τα εκτεθέντα) προς αποφυγή
ερμηνευτικών προβλημάτων πρέπει να ακολουθηθεί η διατύπωση της διάταξης της
περ. ε΄ της παρ. 2 του άρθρου 6 της Οδηγίας.
29. Στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 11 του σχεδίου αντί της φράσης
«Ο ακριβής προσδιορισμός των δαπανών» να τεθεί «Ο ακριβής καθορισμός των
δαπανών».
30. Στην περ. β΄ της παρ. 3 του άρθρου 8 της Οδηγίας ορίζεται ότι ο φορέας
εκμετάλλευσης δεν επωμίζεται το κόστος των δράσεων πρόληψης ή αποκατάστασης,
εάν μπορεί να αποδείξει ότι η περιβαλλοντική ζημία ή ο άμεσος κίνδυνος τέτοιας ζημίας
οφείλεται σε συμμόρφωση προς υποχρεωτική διαταγή ή εντολή δημόσιας αρχής
(compulsory order or instruction emanating from a public authority στην αγγλική
απόδοση, ordre ou instruction émanant d’ une autorité publique στην γαλλική απόδοση
της Οδηγίας) «διαφορετικής από διαταγή ή εντολή λόγω εκπομπής ή συμβάντος που
προκλήθηκε από τις δραστηριότητες του ίδιου του φορέα εκμετάλλευσης». Κατά την
πρόδηλη έννοια της ανωτέρω διάταξης ο φορέας εκμετάλλευσης απαλλάσσεται από το
κόστος των προληπτικών ή αποκαταστατικών μέτρων στην περίπτωση κατά την οποία
η δραστηριότητά του που προκάλεσε τη ζημία συνιστά υποχρεωτική συμμόρφωσή του
σε απόφαση ή μονομερή δεσμευτική και αμέσως εκτελεστή δήλωση βούλησης
δημόσιας αρχής, η οποία καθόρισε κυριαρχικώς τα καθήκοντα του φορέα στη
συγκεκριμένη περίπτωση. Εξάλλου, κατά τα ήδη εκτεθέντα, διά της εφαρμογής της
αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» επιδιώκεται η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών
παραμέτρων σε όλες τις διεπόμενες από κοινοτικές κανονιστικές ρυθμίσεις
δραστηριότητες που συνιστούν κίνδυνο για το περιβάλλον, μέσω της εσωτερίκευσης
του περιβαλλοντικού κόστους στις επιχειρηματικές δραστηριότητες των φορέων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 264
εκμετάλλευσης. Είναι ασύμβατη, επομένως, προς το γράμμα και το σκοπό της ανωτέρω
διάταξης της Οδηγίας, ρύθμιση εσωτερικού δικαίου, σύμφωνα με την οποία ο φορέας
εκμετάλλευσης απαλλάσσεται από το κόστος των προληπτικών ή αποκαταστατικών
μέτρων και στην περίπτωση, κατά την οποία η ρυπογόνα δραστηριότητά του συνιστά
εκπλήρωση ενοχικών υποχρεώσεών του που πηγάζουν από όρο διοικητικής
σύμβασης, στον οποίο είχε προσχωρήσει ελευθέρως στα πλαίσια της επιχειρηματικής
του δραστηριότητας και το περιεχόμενο του οποίου ενδέχεται, μάλιστα, να είχε
συνδιαμορφώσει κατά το στάδιο των διαπραγματεύσεων ή, σε περίπτωση
διαγωνιστικής διαδικασίας, με την υποβολή διοικητικής προσφυγής κατά των όρων της
διακήρυξης. Ενόψει αυτών η διάταξη της περ. β΄ της παρ. 4 του άρθρου 11 του
σχεδίου, κατά το μέρος αυτής με το οποίο ορίζεται ότι ο φορέας εκμετάλλευσης
απαλλάσσεται από την υποχρέωσή του να καταβάλει στην αρμόδια αρχή, τις δαπάνες
των δράσεων πρόληψης ή αποκατάστασης εάν αποδείξει ότι η περιβαλλοντική ζημία ή
ο άμεσος κίνδυνος τέτοιας ζημίας ανάγεται σε εκτέλεση σαφούς, ειδικού και
συγκεκριμένου όρου δημόσιας σύμβασης, η οποία οδήγησε τον φορέα εκμετάλλευσης
σε ενέργειες, στο πλαίσιο της δραστηριότητάς του, που προκάλεσαν την
περιβαλλοντική ζημία ή τον άμεσο κίνδυνο τέτοιας ζημίας, δεν τίθεται νομίμως και
πρέπει να διαγραφεί.
31. Η διάταξη του δευτέρου εδαφίου της παρ. 8 του άρθρου 11 του σχεδίου,
σύμφωνα με την οποία οι Υπουργοί ΠΕΧΩΔΕ και Οικονομίας και Οικονομικών με κοινή
απόφαση καθορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις βάσει των οποίων η
αδειοδοτούσα ή άλλη δημόσια αρχή μπορεί να αναλαμβάνει, αντί της αρμόδιας αρχής,
το σύνολο ή μέρος των δαπανών για τις δράσεις πρόληψης και αποκατάστασης των
περιβαλλοντικών ζημιών, συνιστά ανεπίτρεπτη υπεξουσιοδότηση, δοθέντος ότι δεν
αφορά καθορισμό λεπτομερειών για την εφαρμογή ρύθμισης που ρυθμίζεται επαρκώς
με το σχέδιο. Επομένως, δεν τίθεται νομίμως και είναι διαγραπτέα η διάταξη αυτή του
σχεδίου.
32. Στη διάταξη της παρ. 9 το άρθρου 11 του σχεδίου ορίζεται ότι : «Σε
περίπτωση που φυσικό ή νομικό πρόσωπο ενεργεί με δική του πρωτοβουλία, κατόπιν
όμως συνεννόησης και συνεργασίας με την αρμόδια αρχή, προς αντιμετώπιση
περιβαλλοντικής ζημίας ή επικείμενης απειλής τέτοιας ζημίας και λάβει στο σύνολό τους
ή μερικώς, τα αναγκαία σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος διατάγματος μέτρα
πρόληψης ή αποκατάστασης, δικαιούται να αναζητήσει από τον φορέα εκμετάλλευσης
που προκάλεσε την περιβαλλοντική ζημία ή την επικείμενη απειλή τέτοιας ζημίας, τις
δαπάνες που κατέβαλε για τη λήψη των ανωτέρω μέτρων, σύμφωνα με τις διατάξεις
του Αστικού Κώδικα περί αδικαιολόγητου πλουτισμού (άρθρα 904 επ.) ή διοίκησης
αλλοτρίων (άρθρα 730 επ.), εφαρμοζομένων εν προκειμένω αναλογικώς. Σε
περίπτωση που η ανωτέρω ενέργεια προήλθε από φυσικό πρόσωπο, η ανωτέρω

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 265
αξίωση ισχύει μόνον εφόσον το φυσικό πρόσωπο βρίσκεται σε τοπική εγγύτητα με την
πηγή της περιβαλλοντικής ζημίας ή της επικείμενης απειλής τέτοιας ζημίας ή
επηρεάζεται άμεσα από αυτήν στη ζωή, την υγεία, τη σωματική ακεραιότητά του ή στο
δικαίωμά του στην προσωπικότητα. …». Το δεύτερο εδάφιο της ανωτέρω παραγράφου
δεν τίθεται νομίμως και πρέπει να διαγραφεί διότι θεσπίζει προϋποθέσεις για τη
θεμελίωση αστικών αξιώσεων των φυσικών προσώπων, οι οποίες δεν προκύπτουν
από τις εφαρμοζόμενες διατάξεις του Αστικού Κώδικα, και με τον τρόπο αυτό προβαίνει,
σε αντίθεση προς τον προστατευτικό σκοπό της Οδηγίας, σε αδικαιολόγητη διάκριση σε
βάρος των φυσικών προσώπων ως προς την αναζήτηση των δαπανών τους για την
προληπτική ή αποκαταστατική δράση που ανέλαβαν με δική τους πρωτοβουλία.
33. Το τελευταίο εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 12 αντί της φράσης
«Παράλληλα, δεν θίγονται σε καμία περίπτωση οι διατάξεις των άρθρων 6 και 7 του Ν.
2251/1994 για την ευθύνη του παραγωγού ή προμηθευτή ελαττωματικών προϊόντων
και την ασφάλεια ή υγεία των καταναλωτών» πρέπει να αναδιατυπωθεί ως εξής :
«Παράλληλα, δεν θίγονται σε καμία περίπτωση οι διατάξεις της νομοθεσίας για την
ευθύνη του παραγωγού ή προμηθευτή ελαττωματικών προϊόντων και την ασφάλεια ή
υγεία των καταναλωτών».
34. Στο άρθρο 13 του σχεδίου ορίζεται ότι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το
οποίο : α) επηρεάζεται ή ενδέχεται να επηρεασθεί από περιβαλλοντική ζημία ή β) έχει
επαρκές συμφέρον από τη λήψη περιβαλλοντικής απόφασης σχετικά με τη ζημία
δικαιούται να υποβάλει εγγράφως στον αρμόδιο Τομέα της Ειδικής Υπηρεσίας
Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (Ε.Υ.Ε.Π.) τις πληροφορίες που διαθέτει, σχετικά με την
περιβαλλοντική ζημία που έχει υποπέσει στην αντίληψή του, όπως επίσης και να
καλέσει την αρμόδια αρχή να αναλάβει δράση βάσει του παρόντος διατάγματος (παρ.
1). Στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι το συμφέρον οποιασδήποτε μη
Κυβερνητικής Οργάνωσης, η οποία προάγει την προστασία του περιβάλλοντος και
πληροί τις προϋποθέσεις που ορίζει η ισχύουσα νομοθεσία, θεωρείται «έννομο». Η
διάταξη αυτή της παρ. 2, όπως είναι διατυπωμένη, δημιουργεί ασάφεια ως προς τις
προϋποθέσεις που απαιτούνται για τη νομιμοποίηση των ΜΚΟ σε πρωτοβουλίες και
δράσεις στον τομέα της περιβαλλοντικής ευθύνης στα πλαίσια της ελληνικής έννομης
τάξης. Συνεπώς, πρέπει να προσδιορισθούν οι προϋποθέσεις αυτές, ενδεχομένως με
παραπομπή σε τυχόν υφιστάμενες συγκεκριμένες διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας. Σε
κάθε περίπτωση κατά τον προσδιορισμό των σχετικών προϋποθέσεων πρέπει να
ληφθεί υπόψη αφενός μεν ο ιδιαίτερος ρόλος που επιφυλάσσει η Οδηγία υπέρ των
ΜΚΟ στην ανάληψη πρωτοβουλιών και δράσεων στον τομέα της περιβαλλοντικής
ευθύνης, αφετέρου δε ότι κατά τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (πρβλ.
ΣτΕ 2302/1995 Ολομ., 2388/2005, 3857/2006), αναγνωρίζεται έννομο συμφέρον για την
άσκηση αίτηση ακυρώσεως όχι μόνον στα νομικά πρόσωπα, τα οποία απαριθμούνται

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 266
στον Αστικό Κώδικα, αλλά και σε ενώσεις προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα, οι
οποίες καθίστανται από την έννομη τάξη φορείς δικαιωμάτων και υποχρεώσεων σε
ορισμένο κύκλο σχέσεων ή τομέα δραστηριοτήτων. Εξάλλου, οι περιπτώσεις της
ανωτέρω παραγράφου 1 του άρθρου 13 του σχεδίου ενδείκνυνται να αριθμηθούν με
μικρά γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου.
35. Όπως προκύπτει από τις διατάξεις του άρθρου 14 και την αιτιολογική
σκέψη 27 του προοιμίου της, η Οδηγία επιβάλλει στα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα με
τα οποία θα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη μέσων και αγορών χρηματοοικονομικής
ασφάλειας στον τομέα της περιβαλλοντικής ευθύνης, κατά το παρόν στάδιο, όμως δεν
επιβάλλει την υποχρεωτική ασφάλιση των φορέων εκμετάλλευσης δραστηριοτήτων
επικίνδυνων για το περιβάλλον. Η δημιουργία ενός συστήματος εναρμονισμένης
υποχρεωτικής χρηματοοικονομικής ασφάλειας ευρίσκεται, επομένως, εκτός του πεδίου
εφαρμογής της Οδηγίας και εξαρτάται από τα πορίσματα της έκθεσης που θα
υποβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν από τις 30 Απριλίου το 2010 (άρθρο 14 απρ. 1
και 2), ενδεχομένως δε θα αποτελέσει αντικείμενο ρύθμισης από νέα Οδηγία. Ενόψει
τούτων, οι διατάξεις των παρ. 2 και 3 του άρθρου 14 του σχεδίου, στις οποίες
προβλέπεται η έκδοση κοινών υπουργικών αποφάσεων με τις οποίες αφενός μεν θα
προσδιορίζεται για κάθε μία ή για κάθε κατηγορία από τις δραστηριότητες του
Παραρτήματος ΙΙΙ, το χρονοδιάγραμμα της υποχρεωτικής υπαγωγής τους μετά την 1η
Μαΐου 2010 σε σύστημα χρηματοοικονομικής ασφάλειας αφετέρου δε θα καθορίζονται
ποιες δραστηριότητες εκ των αναφερομένων στο παράρτημα ΙΙΙ, πρέπει υποχρεωτικά
να ενταχθούν σε σύστημα χρηματοοικονομικής ασφάλειας και πριν την παραπάνω
ημερομηνία, λόγω της επικινδυνότητάς τους, περιέχουν ρύθμιση που δεν συνιστά
συμμόρφωση προς την Οδηγία και, συνεπώς, δεν ευρίσκουν έρεισμα στις
εξουσιοδοτικές διατάξεις κατ’ επίκληση των οποίων προτείνεται το σχέδιο και πρέπει να
απαλειφθούν (πρβλ. Π.Ε. 210/1998). Αντιθέτως, νομίμως, ενόψει των ανωτέρω, τίθεται
η διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 14 του σχεδίου, σύμφωνα με την οποία οι φορείς
εκμετάλλευσης των επαγγελματικών δραστηριοτήτων που υπάγονται στο πεδίο
εφαρμογής του διατάγματος, προκειμένου να καλύψουν την ευθύνη τους που απορρέει
από τις διατάξεις του παρόντος διατάγματος, μπορούν να κάνουν χρήση
χρηματοοικονομικής ασφάλειας (ιδιωτικής ασφάλισης καθώς και άλλων μορφών
χρηματοοικονομικών εγγυήσεων), μέσω των κατάλληλων οικονομικών και
χρηματοπιστωτικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων χρηματοπιστωτικών μηχανισμών
σε περίπτωση αφερεγγυότητας. Τέλος, η διάταξη του τελευταίου εδαφίου της παρ. 5 του
άρθρου 14, με την οποία ορίζεται ότι η μέθοδος για τον προσδιορισμό του ποσού της
χρηματοοικονομικής ασφάλειας, καθορίζεται με κοινή απόφαση των Υπουργών
Οικονομίας και Οικονομικών και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων΄Έργων
βάσει τεχνικών κριτηρίων που εγγυώνται μια ομοιογενή εκτίμηση των σεναρίων των

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 267
κινδύνων και των αντίστοιχων δαπανών αποκατάστασης, δεν συνιστά ανεπίτρεπτη
εξουσιοδότηση και τίθεται νομίμως διότι αφορά ρύθμιση λεπτομερειακού ζητήματος,
αναγκαία για την εφαρμογή των παραγράφων 1 και 4 του ιδίου άρθρου.
36. Στην περ. γ΄ της παρ. 3 του άρθρου 15 του σχεδίου προς αποφυγή
ερμηνευτικών προβλημάτων πρέπει να ακολουθηθεί η διατύπωση της αντίστοιχης
διάταξης του τελευταίου εδαφίου της παρ. 3 του άρθρου 15 της Οδηγίας, δηλαδή να
διαγραφούν οι λέξεις «από το κράτος μέλος».
37. Το άρθρο 17 του σχεδίου το οποίο προβλέπει ότι στους φορείς
εκμετάλλευσης που παραβαίνουν τις διατάξεις του διατάγματος και των βάσει αυτού
εκδιδόμενων αποφάσεων καθώς και στους παραβάτες των μέτρων και όρων που
καθορίζονται με διοικητικές πράξεις σε εφαρμογή του διατάγματος, επιβάλλονται
αναλόγως οι διοικητικές κυρώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 30 του Ν. 1650/1986,
όπως αυτό ισχύει, σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 9 του Ν. 2947/2001 (Α΄
228), τίθεται νομίμως σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 4 παρ. 1 εδ. β΄ του ν.
1338/1983. Η ρύθμιση, όμως, πρέπει να εξειδικευθεί με τον προσδιορισμό των
συγκεκριμένων διατάξεων του σχεδίου, η παράβαση των οποίων συνεπάγεται επιβολή
των διοικητικών κυρώσεων του άρθρου 30 του ν. 1650/1986 και να αντιστοιχισθούν οι
κυρώσεις των περ. α΄, β΄ και γ΄ της παρ. 1 και εκείνων της παρ. 2 του άρθρου 30 αυτού
με κάθε κατηγορία παραβάσεων ανάλογα με το είδος και το βαθμό της σοβαρότητας
αυτής, κατ’ εφαρμογή και της αρχής της αναλογικότητας (πρβλ. ΠΕ 299/2005).
Εξάλλου, πρέπει να διευκρινισθεί, ότι αρμόδια για την επιβολή των κυρώσεων όργανα
είναι τα όργανα τα οποία ορίζονται στη διάταξη του άρθρου 30 του ν. 1650/1986 ως
αρμόδια για την επιβολή των κυρώσεων του άρθρου αυτού, αν αυτή είναι η πρόθεση
της Διοικήσεως, άλλως να καθορισθούν τα αρμόδια για την επιβολή των κυρώσεων
όργανα.
38. Κατά την παρ. 1 του άρθρου 18 του σχεδίου «με την επιφύλαξη του άρθρου
17, οποιαδήποτε άλλη απόφαση ή άλλη πράξη της αρμόδιας αρχής που εκδίδεται σε
εφαρμογή των διατάξεων του διατάγματος, πρέπει να αιτιολογείται επαρκώς. Η εν λόγω
απόφαση ή πράξη κοινοποιείται το ταχύτερο δυνατόν στον φορέα εκμετάλλευσης, ο
οποίος ενημερώνεται συγχρόνως και για τα ένδικα μέσα που του παρέχει το ισχύον
δίκαιο κατά της αποφάσεως ή πράξεως, καθώς επίσης και για τις σχετικές προθεσμίες
στις οποίες υπόκεινται τα μέσα αυτά. Η άσκηση ενδίκων μέσων δεν αναστέλλει την
τήρηση και την εφαρμογή των μέτρων και των απαιτήσεων που έχουν επιβληθεί από
την αρμόδια αρχή στον φορέα εκμετάλλευσης σύμφωνα με τα άρθρα 7, 8, 9, 10 και 11
(παρ. 5.2) του διατάγματος». Ενόψει της γενικότητας και της ασάφειας της διατύπωσης
του πρώτου εδαφίου της παρ. 1 του άρθρου 18 και προκειμένου να αποφευχθούν
ερμηνευτικές δυσχέρειες, η υποχρέωση αιτιολόγησης των πράξεων που εκδίδονται σε
εφαρμογή των διατάξεων του διατάγματος πρέπει να αναφερθεί σε κάθε μία από τις εν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 268
λόγω διατάξεις. Περαιτέρω, ενόψει της συνταγματικής κατοχύρωσης της προσωρινής
δικαστικής προστασίας (Ε.Α. 772/2006, 479/2006, 894/2003, 862-875/2003, 376/2000,
19/1996, 590/1994, 718/1993), το τρίτο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 18 του
διατάγματος έχει προδήλως την έννοια ότι η άσκηση ενδίκου βοηθήματος δεν
συνεπάγεται αναστολή της εκτελέσεως της πληττομένης πράξεως, χωρίς να
αποκλείεται η δυνατότητα ασκήσεως αιτήσεως αναστολής εκτελέσεως κατά της πράξης
αυτής.
Η παρούσα γνωμοδότηση εκδόθηκε στις 16 Ιουλίου 2009.
ΘΕΜΑΤΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΤΑΞΗΣ
1. ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΓΙΑ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ κα ΦΛΩΡΑ ΚΟΡΑΚΗ, ΑΔΕΙΑΣ
ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΝΕΟΥ ΟΡΥΧΕΙΟΥ ΑΔΡΑΝΩΝ ΥΛΙΚΩΝ, ΕΚΤΑΣΗΣ 15.880,70 τμ
ΣΤΗ ΘΕΣΗ "ΠΟΥΛΑ" ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΡΤΕΜΩΝΑ, ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΥΠ'ΑΡΙ. 229/2007
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ Δ.Σ. ΚΑΙ ΤΙΣ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΤΟΠΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ:
Ψηφίστηκε κατά Πλειοψηφία η εισήγηση του Αντιπροέδρου κ. Κων/νου
Κορωναίου υπέρ της θετικής γνωμοδότησης {●Ο Δημοτικός Σύμβουλος κ.
Κων/νος Σούλης αποχώρησε από τη συζήτηση και την ψήφιση του εν λόγω θέματος
●Μειοψήφισαν: οι Δημοτικοί Σύμβουλοι κ.κ. Γιώργος Γεωργούλης, Χαράλαμπος
Ψαρρής, Ελευθέριος Ποδότας, Κων/νος Φορτσάρης και η Δημοτική Σύμβουλος κα
Φραγκίσκα Θεολόγου-Βλαχουτσάκου οι οποίοι ψήφισαν υπέρ της εισήγησης του κ.
Δημάρχου: "Με τη 229 απόφασή μας, ζητήσαμε την άποψη των Συλλόγων της
περιοχής προκειμένου να γνωμοδοτήσουν σχετικά με τη χορήγηση άδειας
εκμετάλλευσης ΝΕΟΥ Ορυχείου Αδρανών Υλικών στην κα Φλώρα Κορακή.
Όλες οι αποφάσεις που ελήφθησαν και συγκεκριμένα των Συλλόγων:
"Αγροτικός Σύλλογος Σίφνου", "Εξωραϊστικός Σύλλογος Χερρονήσου",
"Πολιτιστικός Σύλλογος Σίφνου" και "Σύλλογος Επαγγελματιών της Σίφνου",
είναι αρνητικές! Από τη στιγμή που οι φορείς και η τοπική κοινωνία
διαφωνούν, ο Δήμος δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποδεχθεί την ίδρυση
και λειτουργία ορυχείου αδρανών υλικών στη θέση αυτή. Άποψή μας είναι, ότι η
λειτουργία της συγκεκριμένης επιχείρησης συνεισφέρει σαφώς στην τοπική
οικονομία. Η προτεινόμενη όμως λύση για τη θέση αυτή δεν είναι η
ενδεδειγμένη καθώς το συγκεκριμένο σημείο είναι ορατό απ'ότι ακούσαμε και
διαβάσαμε πριν από τους εκπροσώπους των φορέων, ενώ συγχρόνως
υπάρχουν στην περιοχή αυτή αγροτικές εκμεταλλεύσεις, αγροικίες, θεμωνιές
και καλλιέργειες. Έτσι λοιπόν, όπως ακριβώς και στο θέμα των
ανεμογεννητριών όπου σαφώς το Δημοτικό Συμβούλιο και το Τοπικό
Συμβούλιο Αρτεμώνα είχαν εκφράσει θετική άποψη στην εκμετάλλευση ηπίων
πηγών ενέργειας, αλλά αφουγκραζόμενοι και τη γνώμη της τοπικής κοινωνίας
επανατοποθετηθήκαμε στη θέση τοποθέτησης των κεραιών και ζητήσαμε από

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 269
τη ΔΕΗ την απομάκρυνσή τους, προκειμένου να μην δημιουργηθούν
προβλήματα στο χώρο της Χερρονήσου, όπου θα ενοχλούσαν και ηχητικά και
οπτικά και αισθητικά. Επιπλέον, κάνοντας υπόθεση, αν λειτουργούσε στη
συγκεκριμένη θέση το ορυχείο, με δεδομένη τη μικρή του έκταση (15
στρέμματα), δεν θα αποτελούσε παρά βραχυχρόνια λύση. Σε μικρό χρονικό
διάστημα η επιχείρηση θα έπρεπε και πάλι να αναζητούσε νέα λύση. Η Σίφνος
μας όμως λόγω της οικοδομικής της δραστηριότητας χρειάζεται τη λειτουργία
της επιχείρησης αυτής. Όμως πρέπει να βρεθεί μία καταλληλότερη λύση για την
εξόρυξη αδρανών υλικών, σε θέση που δεν θα είναι ιδιαίτερα ορατή και που δεν
θα ενοχλεί παρακείμενες ιδιοκτησίες, αλλά και που θα της εξασφαλίζει
αποθέματα για μεγαλύτερη χρονική διάρκεια εκμετάλλευσης. Εάν
ικανοποιηθούν οι παραπάνω προϋποθέσεις, τότε όχι μόνο δεν θα εκφράσουμε
αντιρρήσεις, αλλά απεναντίας θα βοηθήσουμε με κάθε τρόπο, στο πλαίσιο των
δυνατοτήτων μας, στην διαδικασία αδειοδότησης". ●Πλειοψήφισαν: οι Δημοτικοί
Σύμβουλοι κ.κ. Ανδρέας Μπαμπούνης, Κων/νος Καμπουράκης, Βασιλική Σουλιώτη,
Φρατζέσκος Λουκατάρης Κων/νος Κορωναίος, Νικηφόρος Αβρανάς και Γεώργιος
Σταυριανός, οι οποίοι ψήφισαν υπέρ της εισήγησης του κ. Κων/νου Κορωναίου:
"Κύριε Πρόεδρε και κύριοι συνάδελφοι θα είμαι πολύ σύντομος. Θα σταθώ
σε 2 σκέλη γιατί εάν πλατειάσουμε τη συζήτηση υπό μορφή γκάλοπ ή
δημοψηφίσματος ή... οπωσδήποτε όλοι είναι αρνητικοί για να έχει
κάποιος ένα λατομείο στο χώρο του, είτε είναι στη γειτονιά του, είτε είναι...,
αλλά το ίδιο συμβαίνει και μ'άλλες επιχειρήσεις. Πολλές επιχειρήσεις οχλούν
ηχητικά, αλλά εντάξει κανείς δεν θέλει νάχει δίπλα του ένα μπαρ φερειπείν,
αλλά δεν μπορεί να μην υφίσταται. Το θέμα του χώρου αυτού ο οποίος είναι
πολύ μικρότερος από τον ήδη υπάρχοντα χώρο, ο οποίος τελείωσε, τελειώνει
τη χρονική του θητεία (☻το ήδη υπάρχων λατομείο έχει υλικά σύμφωνα με
απάντηση σε σχετική ερώτηση που τέθηκε προς τον κ. Κυριάκο Κορακή μέχρι και το
επόμενο καλοκαίρι), η οποία έχει μία ημερομηνία λήξεως. Πέραν των σημείων
που βγαίνουν τα πετρώματα αποκαθίστανται ή αν δεν αποκαθίστανται με το
ρυθμό που θα θέλαμε υπάρχουν μελέτες που μπορούν να επιβάλλον την
ταχύτερη αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου. Αν υπάρχουν και άλλες
παραλείψεις, όπως διάβασα στις θέσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου και του
Συλλόγου της Χερρονήσου, οι οποίες, κατά την άποψή μου, αυτές οι δύο μόνο
αιτιολογούνε την κατά πλειοψηφία (☻Χερρονήσου) και ομόφωνη (☻Πολιτιστικού)
αρνητική απόφαση, νομίζω ότι ο Πολιτιστικός σταματάει σε θέματα
διαδικαστικά, ότι στο υποκείμενο της αποκατάστασης και όχι στο αντικείμενο,
δηλαδή ότι ο επιχειρηματίας δεν τηρεί τις προϋποθέσεις της αποκατάστασης.
Αυτό, εδώ είναι ο άνθρωπος νομίζω και μπορεί να δεσμευτεί, μπορεί να του

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 270
επιβάλλουμε και εμείς με οποιοδήποτε τρόπο, υπάρχουν μηχανισμοί, για να
λυθεί αυτή η απορία. Το θέμα των αδρανών υλικών, όπως ξέρετε, καλώς θα
ήταν να είχαν ερωτηθεί και άλλοι σύλλογοι, οι οποίοι κατά την άποψή μου,
ιδίως των οικοδόμων και των ανθρώπων που εμπορεύονται τα αδρανή υλικά,
οι οποίοι είναι, υπάρχει μία τεράστια δυναμική, η οποία θα αποκαλυφθεί στο
άμεσο μέλλον, τα πετρώματα τελειώνουν εκεί πέρα και μπορεί μεν
αποσπασματικά να μην θεωρείται ότι κλείνει μία επιχείρηση, αλλά στην ουσία
όταν στερείται κάποια επιχείρηση των πετρωμάτων μοιραίως θα κλείσει. Αν
δεν θάναι σε 3, σε 5, σε 6 μήνες θα κλείσει. Οπότε το θέμα της επιλογής του
χώρου που είπε ο κ. Δήμαρχος, ο οποίος, είναι σωστή η άποψή του και η
τοποθέτησή του, παρότι είναι λίγο πιο ελαστική σ'ότι αφορά την επιχείρηση,
διότι δεν είναι εύκολο να ορίσουμε εμείς κάποιο συγκεκριμένο χώρο. Μπορεί
όλοι ομόφωνα, όλο το νησί να πούμε ναι να πάει εκεί, αλλά υπάρχουνε οι κατά
το νόμο φορείς, οι οποίοι ενδεχομένως και πολύ δυνατόν να σταθούν σ'άλλα
θέματα σ'ότι αφορά το περιβάλλον, μνημεία, αρχαιολογία, πολεοδομία,
αιγιαλός κ.ά, σε ότιδήποτε. Έτσι; Το θέμα λοιπόν είναι ότι υπάρχει άρνηση.
Σεβαστές όλες οι απόψεις των συλλόγων, αν και πιστεύω ότι είναι ελλιπής η
πρόσκληση, λείπουνε σαφώς, η πρόσκληση του Συλλόγου των Οικοδόμων και
του Εξωραϊστικού Συλλόγου των Καμαρών, γιατί από εκεί θα μπαινοβγαίνουν
όλα τα φορτηγά, όλα τα ενδεχόμενα αμμοχάλικα με οποιεσδήποτε επιπτώσεις
έχει αυτό στον τουρισμό. Τα ξέρουμε όλοι. Δεν είμαστε εκτός πραγματικότητας.
Επίσης να σταθούμε και στο κείμενο (☻Υπόμνημα της κας Φλώρας Κορακή,
συνταχθέν από το δικηγόρο της κ. Βελώνια), το οποίο διάβασα με πολύ προσοχή
και υπάρχει ένα νομικό σημείο το οποίο εντάξει, δεν ξέρω κατά πόσο είναι
σύννομη η υποχρεωτική γνωμοδότηση, αλλά εμείς το παρακάμπτουμε αυτό
ούτως ή άλλως, μπορεί ο κ. Πρόεδρος να θέλει να πάρει τον κ. Βήχο
(☻Προϊστάμενος Τμήματος Ανάπτυξης Επαρχείου Μήλου/Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων) στη Μήλο και να δει αν υποχρεούται το Δημοτικό
Συμβούλιο να γνωμοδοτήσει. Αλλά αυτό δεν μας ενδιαφέρει, γιατί ο ίδιος
(☻Δικηγόρος) στο υπόμνημα αναφέρει ότι εμείς ορθώς απευθυνθήκαμε στον
αρμόδιο, που είναι το Τοπικό Συμβούλιο, το οποίο επιμένω ότι είναι το
καθ'ύλην αρμόδιο όργανο, οι οποίοι μέσα από το Τοπικό Συμβούλιο ομόφωνα
(☻γνωμοδότησαν θετικά), με τις παρεμβάσεις που είχανε μέσα από τους
παρευρισκόμενους φορείς, όπως ο κ. Πολενάκης, διαβάζω το όνομά του στα
πρακτικά, είπε ορισμένα πράγματα. Ναι μεν, αλλά με προσοχή και
προαπαιτούμε την πλήρη αποκατάσταση με τους ρυθμούς που θέλουμε εμείς
ενδεχομένως και προαπαιτούμε οποιεσδήποτε άλλες διαφορές ή ατασθαλίες ή
αταξίες έχει, εν πάση περιπτώσει, η επιχείρηση με το Δήμο με τα Λατομικά Τέλη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 271
κ.λ.π. Εδώ είναι η ευκαιρία, έχουμε μηχανισμούς, να τους υποχρεώσουμε να
μπορέσουν να τακτοποιήσουν όλες τους τις διαφορές, οι οποίες ενδεχομένως
είναι. Το να πάρουμε μία απόφαση η οποία εμμέσως θα κλείσει εντέλει το
λατομείο, νομίζω δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση έτσι ξαφνικά σε μία ενδεχόμενη
αρνητική γνωμοδότηση. Γι'αυτό λέω να θέσουμε τις αυστηρότερες
προϋποθέσεις, τις οποίες ορίζει ο Πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου
Αρτεμώνα. Λαμβάνουμε οπωσδήποτε υπ'όψιν τις αποφάσεις των Φορέων,
αλλά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τις απόψεις των αμέσως ή εμμέσως
εμπλεκομένων φορέων, π.χ. οικοδόμοι, εργολάβοι και να θέσουμε μία θετική
γνωμοδότηση εν προκειμένω και όπως γνωρίζετε η διαδικασία αυτή
(☻Αδειοδότηση) θα πάρει τουλάχιστον ένα χρόνο και θα έχουμε στο χρόνο αυτό
τη δυνατότητα να πιστοποιήσουμε αν αυτά που θα αποφασίσουμε
ενδεχομένως, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλιώς έχουμε κάθε δικαίωμα
να στείλουμε έγγραφο προς το όργανο, αν αυτό σας λέει τίποτα και να
ζητήσουμε την ανάκληση ή το μπλοκάρισμα της επικείμενης αδειοδότησης". Η
τελική εισήγηση του κ. Κορωναίου, όπως τη διατύπωσε ο Πρόεδρος του
Δημοτικού Συμβουλίου ήταν:
"Να γνωμοδοτήσει θετικά το Δημοτικό Συμβούλιο, όπως και το Τοπικό
Συμβούλιο του Αρτεμώνα, αλλά με αυστηρές προϋποθέσεις. Πρώτον η άμεση
αποκατάσταση του υπάρχοντος χώρου περιβαλλοντικά και ότι άλλο
συνεπάγεται, όσον δεν αφορά στις οφειλές του λατομικού φόρου θα ξεκινήσει
βεβαίωση, μετά από ένα χρονικό περιθώριο 15-20 ημερών να πληρωθεί στο
Δήμο, αλλιώς θα ξεκινήσει η βεβαίωση χρεών στην αρμόδια ΔΟΥ" και
συμπλήρωσε ο κ. Κορωναίος: "Αν μέσα σε 6 μήνες, αποκλειστική προθεσμία 6
μηνών, δεν υλοποιηθούν οι εργασίες αποκατάστασης και η οικονομική
τακτοποίηση με το Δήμο..., τότε να ζητήσουμε την ανακοπή της άδειας" ●Μετά
από ερώτηση του Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου εάν είχε αλλάξει κάτι στην
απόφαση του Τοπικού Συμβουλίου Αρτεμώνα ο Πρόεδρος του Τοπικού κ.
Φρατζέσκος Λουκατάρης είπε τα εξής:
"Λοιπόν ένα δύσκολο θέμα που καλούμαστε να αποφασίσουμε. Το Τοπικό
Συμβούλιο πήρε ομόφωνη θετική απόφαση για παραχώρηση άδειας στο
συγκεκριμένο χώρο για το λατομείο (☻ορυχείο). Όμως, μετά το Δημοτικό
Συμβούλιο, δώσαμε την άδεια να γνωμοδοτήσουν 4 σύλλογοι οι οποίοι
απαντήσανε όλοι αρνητικά. Εγώ εδώ σ'αυτή τη θέση, κάθομαι επειδή έχω
ψηφιστεί από τον Αρτεμώνα, νομίζω ότι δεν μπορώ επάνω σ'ένα τόσο βασικό
θέμα να ψηφίσω βάσει μιάς προσωπικής μου άποψης, που είναι θετική και
μέχρι τώρα και πρέπει μάλλον να σεβαστώ την άποψη των συλλόγων και
περισσότερο για μένα του Συλλόγου της Χερρονήσου και του Αγροτικού

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 272
Συλλόγου που νομίζω ότι εκφράζουνε τη μεγαλύτερη μερίδα του Αρτεμώνα και
με συζήτηση που είχα με τους (☻σε αυτό το σημείο αποχώρησε από τη συζήτηση
και τη λήψη απόφασης του θέματος ο Δημοτικός Σύμβουλος κ. Κων/νος Σούλης),
συγνώμη δεν έχω τελειώσει. Λοιπόν, όταν πήραμε την πρώτη απόφαση, ένας
από τους λόγους που είναι και μέχρι τώρα, είναι ότι έχουνε γίνει τόσα σε αυτή
την περιοχή, που σε άλλα πράγματα δεν έχει ξαναζητηθεί γνώμη απ'όλους
τους συλλόγους. Τι να πρωτοαναφέρω. Και το βλέπω πάλι να γίνεται με το
λατομείο. Βλέπω μια μονομέρεια δηλαδή. Έχω μπροστά μου εδώ μία
δημοσίευση της "Κοινής Γνώμης" (☻ημερήσια εφημερίδα Κυκλάδων/Σύρου)
26/11/2007, αυτό θα το αναφέρω σαν παράδειγμα τι εννοώ. Θα το διαβάσω:
Από το Νομαρχιακό Συμβούλιο Κυκλάδων ανακοινώνεται ότι παρέλαβε από τη
Δ/νση Ν. Αγαίου απόφαση υπαγωγής υποκατηγορία Β4, ΦΕΚ ..., η οποία έχει
αναρτηθεί στον πίνακα ανακοινώσεων της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και
μπορεί κάθε ενδιαφερόμενος να ενημερωθεί για τη δραστηριότητα υφιστάμενης
μονάδας παραγωγής ετοίμου σκυροδέματος και εγκαταστάσεις παραγωγής
τσιμεντόλιθων και τσιμεντοσωλήνων σε γήπεδο έκτασης 7.190 τμ. που
βρίσκεται στη θέση "Άγιος Μηνάς" Δημοτικό Διαμέρισμα Αρτεμώνα Δήμου
Σίφνου ιδιοκτησίας Κων/νου Π. Κουλούρη. Λοιπόν εδώ βλέπω ότι η Νομαρχία
ζητάει να γνωμοδοτήσουμε για τη συγκεκριμένη επιχείρηση του κ. Κορακή, της
κας Κορακή μάλλον, ενώ, είναι και εδώ και ο κ. Κουλούρης, μπορεί ίσως να έχω
λάθος και να μας απαντήσει, δεν έχουμε εντολή να γνωμοδοτήσουμε (☻Η
Δημοτική Σύμβουλος κα Φραγκίσκα Θεολόγου-Βλαχουτσάκου εξήγησε στον κ.
Λουκατάρη ότι μιλάει για δύο διαφορετικά πράγματα. Το ένα είναι ορυχείο και το άλλο
είναι μονάδα ετοίμου σκυροδέματος). Ναι. Θέλω να πω όμως ότι για τη μία
περίπτωση ζητείται από το Δημοτικό Συμβούλιο να γνωμοδοτήσουνε το Τοπικό
και οι Συλλόγοι και στην άλλη περίπτωση όχι. Εγώ πιστεύω ότι και στις δύο
περιπτώσεις πρέπει να γνωμοδοτήσουνε. Απ'ότι είδα τώρα από το έγγραφο
της κας Κορακή (☻Υπόμνημα της κας Φλώρας Κορακή, συνταχθέν από το δικηγόρο
της κ. Βελώνια), στη μία έρχεται να γνωμοδοτήσουμε από τη Νομαρχία, στην
άλλη δεν έρχεται. Βλέπω πάλι αυτή τη μονομέρια, που είναι και στην απόφαση
του Τοπικού ο τρίτος ισχυρισμός που βέβαια τον έχω διατυπώσει τελείως
λάθος. Λοιπόν εγώ θα παρακαλούσα το Δημοτικό Συμβούλιο να στείλει ένα
έγγραφο στη Νομαρχία τη Δευτέρα, ώστε να μην πάρει κάποια απόφαση για το
συγκεκριμένο(☻επιχείρηση κ. Κων/νου Κουλούρη), πριν γνωμοδοτήσει το
Δημοτικό Συμβούλιο". Μετά από παρέμβαση του Προέδρου του Δημοτικού
Συμβουλίου κ. Ανδρέα Μπαμπούνη, ο οποίος ρώτησε τον Πρόεδρο του Τοπικού αν το
Τοπικό Συμβούλιο έχει αλλάξει γνώμη και αν έχει κάνει άλλη συνεδρίαση, ο Πρόεδρος
του Τοπικού κ. Φρατζέσκος Λουκατάρης απάντησε: " Όχι δεν έχω κάνει καμμία

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 273
συνεδρίαση. Απλώς από τη στιγμή που δώσατε σε 4 συλλόγους να
γνωμοδοτήσουνε, που εκφράζουνε το σύνολο του Αρτεμώνα και έχουνε πει και
οι 4 σύλλογοι όχι, είναι σαν να πω την προσωπική μου άποψη, δηλαδή ναι και
όχι το όχι που λέει ο κόσμος, που γι'αυτό κάθομαι σε αυτή την καρέκλα εδώ".
Ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου ζήτησε από τον κ. Λουκατάρη να καταθέσει
την προσωπική του άποψη, τη στιγμή που δεν είχε γίνει άλλη συνεδρίαση του
Τοπικού Συμβουλίου για λήψη νέας απόφασης στο εν λόγω θέμα και ο Πρόεδρος του
Τοπικού Συμβουλίου εκφράζοντας την προσωπική του γνώμη απάντησε: "Ναι"! ●Η
Δημοτική Σύμβουλος κα Φραγκίσκα Θεολόγου-Βλαχουτσάκου ζήτησε να
τοποθετηθεί επάνω στο θέμα και είπε τα εξής:
"Στο προηγούμενο Δημοτικό Συμβούλιο, είχα εισηγηθεί και είχα αιτιολογήσει το
γιατί ζήτησα να υπάρχουνε κάποια χαρτιά/γνωμοδοτήσεις από τους
Συλλόγους. Όπως ανέφερε και ο κ. Δήμαρχος, μετά από το θέμα το οποίο είχε
δημιουργηθεί στη Χερρόνησο (☻με τις ανεμογεννήτριες) θεωρώ ότι, για κάποια
σοβαρά έργα, το οτιδήποτε πάει να γίνει επάνω στο νησί, καλό είναι να έχουμε
την άποψη του κόσμου. Στο κάτω κάτω για να μιλήσουμε λιγάκι έτσι λαϊκά,
εμείς εδώ πέρα που είμαστε οι 14 που αποφασίζουμε, ούτε μένουμε εκεί κοντά,
ούτε έχουμε κάποια ιδιοκτησία εκεί κοντά. Λοιπόν καλό ήτανε να ξέρουμε και
από τον κόσμο της περιοχής του τί γίνεται. Επίσης είχα κάνει και μία άλλη
ερώτηση. Είπα ότι κυρίως, αυτό που πρέπει να κοιτάμε το τι γίνεται με τον
κόσμο. Δηλαδή είναι μία επιχείρηση, έχει μέσα εργαζόμενους, αλλά και
αντίστοιχα από την άλλη πλευρά τι ζημιά μπορεί να γίνει. Και μάλιστα το
αιτιολόγησα βάζοντας σαν μέτρο το έργο του σφαγείου και αναρωτήθηκα,
γι'αυτό ακριβώς και ζήτησα από τον Αγροτικό Σύλλογο να μας βγάλει μία
γνωμοδότηση, τελειώνοντας το σφαγείο τι θα γίνει με τους
αγρότες/κτηνοτρόφους της περιοχής. Ξέρουμε πολύ καλά μέσα από τους
Νόμους οι οποίοι προχωράνε, ότι η περιοχή από τον Αρτεμώνα και μέσα, όλη
η περιοχή του Αρτεμώνα, χαρακτηρίζεται πλέον αγροτική/κτηνοτροφική.
Εντάξει; Η από δω πλευρά (☻Απολλωνίας) τουριστική. Αυτή τη στιγμή λοιπόν
εμείς τί κάνουμε; Τελειώνει ένα σφαγείο. Τί γίνεται με τους αγρότες; Τί γίνεται με
τους κτηνοτρόφους; Τελειώνοντας το σφαγείο δίνεται μία δυνατότητα να
επεκταθούν και εκείνοι. Έχουνε ή δεν έχουνε να καλύψουνε, μονάχα
καλύπτοντας τα μαγαζιά που υπάρχουνε επάνω στο νησί, θα πρέπει και αυτοί
να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους ναι ή όχι; Λοιπόν εγώ έτσι ζήτησα και
όλες αυτές τις γνωμοδοτήσεις. Και κυρίως είχα τονίσει ότι το πρώτο λόγο σε
εμένα θα έπαιζε ο Αγροτικός Σύλλογος". Ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου
παρενέβη και μίλησε για την παράλειψη πρόσκλησης γνωμοδότησης του
Εξωραϊστικού Συλλόγου Καμαρών και του Συλλόγου Οικοδόμων και η κα Θεολόγου-

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 274
Βλαχουτσάκου συνέχισε: "Ναι αυτό ήταν λάθος. Εγώ εκείνη την ώρα δεν το είπα,
δεν το συμπλήρωσε και κάποιος άλλος, ήταν παράλειψη! Λοιπόν, από κει και
πέρα τώρα, ξανά-υπενθυμίζω ότι το θέμα δεν το έχουμε βάλει ότι πάμε να
κλείσουμε μία επιχείρηση. Είχατε δίκιο σ'αυτό που είπατε προηγουμένως για το
θέμα της αδειοδότησης κύριε Πρόεδρε ότι έρχεται σαν θέμα τελευταία στιγμή.
Έτσι; Θα έπρεπε να είχανε κοιτάξει/φροντίσει πιο πριν, τη στιγμή που ξέρουνε
τι περιθώρια υπάρχουνε και στα πετρώματα και στα πάντα! Είναι και κάτι άλλο
το οποίο θα ήθελα να τονίσω, όχι να τονίσω, δηλαδή να κάνω μία ερώτηση.
Βλέπω ένα χαρτί εδώ που κατατέθηκε σήμερα(☻Υπόμνημα της κας Φλώρας
Κορακή, συνταχθέν από το δικηγόρο της κ. Βελώνια), το οποίο λέει ότι για την
περίπτωση που ληφθεί αρνητική γνωμοδότηση, κατ'αρχάς αυτό το χαρτί με
έχει μπερδέψει! Στην αρχή λέει δεν έχετε δουλειά (☻να γνωμοδοτήσετε ως
Δημοτικό Συμβούλιο), μετά λέει, σωστά παραπέμψατε στο Τοπικό, μετά δεν ξέρω
τι λέει και τελειώνοντας λέει ότι σε περίπτωση που ληφθεί αρνητική
γνωμοδότηση κ.λ.π. συνιστά προσβολή δικαιώματος ιδιοκτησίας μου... και
επιφυλάσσομαι των νομίμων δικαιωμάτων μου! Υπενθυμίζω ότι εμείς που
είμαστε αιρετοί εδώ μέσα, έχουμε δώσει κάποιον όρκο! Και υπενθυμίζω ότι
εκτός από τους Νόμους οι οποίοι υπάρχουνε και οι οποίοι μιλάνε γενικά και
ισοπεδωμένα για επιχειρήσεις στη χώρα, εμείς πάνω απ'όλα έχουμε ως χρέος
μας να υπερασπιστούμε τα τοπικά μας θέματα! Εντάξει; Και κυρίως μέσα, ο
Κώδικας ο Δημοτικός μας λέει ότι, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι έχουν απεριόριστο
δικαίωμα της γνώμης και της ψήφου κατά συνείδηση, όπως επίσης και ότι
ψηφίζουμε με απόλυτη ελευθερία αποβλέποντας πάντα στην εξυπηρέτηση του
συμφέροντος του συνόλου των δημοτών! Θέλω απλώς αυτά τα δύο πράγματα
να τονιστούν"! ●Από παράλειψη δεν είχε ζητηθεί μέσω της 229/2007 απόφασης του
Δημοτικού Συμβουλίου γνωμοδότηση και από την "Ένωση Εργατοτεχνιτών Οικοδομής
Σίφνου" (Σωματείο Οικοδόμων), της οποίας ο Πρόεδρος και μέλη της ενημερώθηκαν
από τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου την παραμονή της εν λόγω
συνεδρίασης. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, προ της λήψης απόφασης, ο
Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ένωσης κ. Κων/νος Φρατζέσκαρος, ενημέρωσε ότι λόγω
του ότι ειδοποιήθηκε από τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου την παραμονή της
εν λόγω (14/12/2007) συνεδρίασης και μέλη του Δ.Σ. λείπουν εκτός Σίφνου δεν ήταν
εφικτή μία συνεδρίαση της Ένωσής τους και έτσι ενημέρωσε το Δημοτικό
Συμβούλιο ότι όσον αφορούσε εκείνον προσωπικά: Το μόνο που μπορώ να πω
σαν Κώστας, είναι ότι το λατομείο πρέπει να κρατηθεί. Τώρα, για το χώρο που
θέλει να πάει εγώ δεν ξέρω που είναι αυτός ο χώρος. Δεν μπορώ να εκφέρω
γνώμη για αυτό το πράγμα. Πάντως το λατομείο της Σίφνου με κάποιο τρόπο
είναι απαραίτητο γιατί πρώτον όταν κλείσει το λατομείο θα στείλουν πάλι

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 275
βαποράκια. Που θα πάνε τα αμμοχάλικα. Θάχουμε προβλήματα στις Καμάρες
με τους Καμαριανούς πάλι με όλα αυτά και τρίτον σαν Δήμος, από τη στιγμή
που θα κλείσει το νταμάρι θα πρέπει να μας υποδείξει ένα χώρο για να βάζουμε
τα αμμοχάλικα, γιατί απ'ότι ξέρω από τις Καμάρες μέχρι την Τσιγκούρα
απαγορεύεται". ●Για το θέμα είχε κοινοποιηθεί προς τους Δημοτικούς Συμβούλους
και επιστολή με ερώτημα δημότη Αρτεμώνα Σίφνου σχετικά με τη διάνοιξη δρόμου
προς την ιδιοκτησία τη σχετική με την αδειοδότηση του ορυχείου, καθώς και η
απάντηση του Προέδρου του Τοπικού Συμβουλίου προς τον δημότη}
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης
"Έρευνα και εκμετάλλευση λατομείων και άλλες διατάξεις"

Στο προτεινόμενο σχέδιο νόμου έχει ενταχθεί το πλείστον των διατάξεων των νόμων
669/1977 "Περί εκμεταλλεύσεως λατομείων" (ΦΕΚ 241Α), 1428/1984 "Εκμετάλλευση
λατομείων αδρανών υλικών και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ 43Α), 2115/1993
"Τροποποίηση, αντικατάσταση και συμπλήρωση διατάξεων του ν.1428/1984
"Εκμετάλλευση λατομείων αδρανών υλικών και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ 15Α), καθώς
και μέρος των διατάξεων των νόμων 2702/1999 "Διάφορες ρυθμίσεις θεμάτων
αρμοδιότητας Υπουργείου Ανάπτυξης και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ 70Α), 2837/2000
"Ρύθμιση θεμάτων Ανταγωνισμού, Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, Τουρισμού και
άλλες διατάξεις " (ΦΕΚ 178Α) και 3335/2005 "Έλεγχος της διακίνησης και
αποθήκευσης πετρελαιοειδών προϊόντων-Ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Ανάπτυξης"
(ΦΕΚ 95Α), που αναφέρεται σε θέματα λατομείων. Ακόμη έχουν ληφθεί υπόψη
εισηγήσεις της Γενικής Διεύθυνσης Φυσικού Πλούτου του Υπουργείου Ανάπτυξης
μετά από προτάσεις ομάδας υπαλλήλων της. Στο ίδιο σχέδιο νόμου περιλαμβάνονται
τροποποιήσεις ορισμένων διατάξεων των ανωτέρω νόμων και προσθήκες νέων, με
σκοπό την κατάλληλη προσαρμογή του στο γενικότερο νομοθετικό πλαίσιο που έχει
διαμορφωθεί στο μεταξύ.
Κατά τη σύνταξη του νομοσχεδίου βασική επιδίωξη υπήρξε η απλούστευση, στο
μέτρο του δυνατού, των διαδικασιών και η σύντμηση των καθυστερήσεων στη
χορήγηση των εγκρίσεων και αδειών, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις αποτρέπουν
από επενδυτικές πρωτοβουλίες. Η επιδίωξη αυτή εναρμονίζεται και με την
ανακοίνωση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων "CΟΜ (2000) 265 τελικό ",
με την οποία τα κράτη μέλη καλούνται να προσδιορίσουν τις διατάξεις της εξορυκτικής
βιομηχανίας, που είναι οι πλέον ευνοϊκές για το επιχειρηματικό κλίμα και την
ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας.
Στις περιπτώσεις που η διοίκηση καλείται να λάβει αποφάσεις για την εγκατάσταση
εκμεταλλεύσεων λατομείων, οι προτεινόμενες σχετικές διατάξεις απαιτούν να

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 276
συνεκτιμάται η προστασία του περιβάλλοντος με την οικονομική και την κοινωνική
ανάπτυξη . Άλλωστε αποτελεί επιταγή του Συντάγματος η αξιοποίηση όλων των
πηγών του εθνικού πλούτου για την εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος (άρθρο 18
παράγραφος 1, άρθρο 24 και άρθρο 106 παράγραφοι 1 και 2).
Με δεδομένο ότι η ζήτηση των λατομικών προϊόντων για την κάλυψη των αναγκών
της παγκόσμιας αγοράς είναι αυξητική και τα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα βαίνουν
συνεχώς μειούμενα, η μέριμνα για την αξιοποίηση στο μέγιστο δυνατό βαθμό των
κοιτασμάτων θα γίνεται, με την πάροδο του χρόνου, όλο και πιο επιτακτική. Κατά
συνέπεια η χώρα μας πρέπει να λάβει εγκαίρως τα κατάλληλα νομοθετικά και άλλα
μέτρα, που θα της εξασφαλίζουν τα αναγκαία υλικά των λατομείων και στις επόμενες
γενεές για όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο. Την ανάγκη αυτή σε παγκόσμια
κλίμακα έχει επισημάνει και η Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την
Ανάπτυξη με την διατύπωση της "αρχής της αειφόρου ανάπτυξης". Στα πλαίσια αυτής
της προσπάθειας, το ότι τον τόπο εγκατάστασης των εξορυκτικών επιχειρήσεων
καθορίζουν οι γεωλογικοί παράγοντες και η θέση των κοιτασμάτων πρέπει να
λαμβάνεται υπόψη ως η κρίσιμη παράμετρος κατά τη λήψη των αποφάσεων για την
χορήγηση των αδειών εκμετάλλευσης. Η αναίρεση της δυνατότητας εκμετάλλευσης
κοιτασμάτων του ορυκτού πλούτου γενικότερα, με την κάλυψη αυτών από οικισμούς ή
άλλες εγκαταστάσεις, δεν αποτελεί πράξη σωφροσύνης. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί για
τη μονομερή οικειοποίηση του χώρου για άλλες χρήσεις γης, όπως για τον τουρισμό,
τα δάση και τις κάθε είδους προστατευόμενες ζώνες. Στη σύγκρουση των χρήσεων
αυτών με την εξορυκτική δραστηριότητα πρέπει να εξετάζεται η δυνατότητα
διαδοχικής αξιοποίησης όλων των πηγών του εθνικού πλούτου. Τέτοια δυνατότητα
υπάρχει στην πλειονότητα των περιπτώσεων και η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου,
είναι προφανές, ότι πρέπει να προτάσσεται σ’ αυτή τη σειρά διαδοχής. Στις
προτεινόμενες διατάξεις υπάρχει πρόβλεψη, μετά την απόληψη των κοιτασμάτων, ο
χώρος να έχει την κατάλληλη διαμόρφωση για τυχόν μελλοντικές χρήσεις στα πλαίσια
των προβλέψεων του γενικού χωροταξικού σχεδιασμού. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται
στην ορθολογική εκμετάλλευση και την οικονομία των κοιτασμάτων. Βασική αρχή της
μεταλλευτικής επιστήμης είναι η επιδίωξη της μέγιστης δυνατής συνολικής οικονομικής
απόδοσης των κοιτασμάτων, που προϋποθέτει τη συνέχιση της εξόρυξης, μέχρι να
ολοκληρωθεί κατά το δυνατόν η απόληψή τους. Αξίζει εδώ να διευκρινισθεί ότι ο
χρησιμοποιούμενος από πολλούς όρος της "φειδωλής εξόρυξης" απoκτά υπόσταση
μόνο, όταν εναρμονίζεται με την ως άνω αρχή της μεταλλευτικής. Σε περίπτωση που η
"φειδωλή εξόρυξη" οδηγεί σε κατάτμηση των κοιτασμάτων και εγκατάλειψη τμημάτων
τους, με ενδεχόμενη ματαίωση της μελλοντικής αξιοποίησής τους, αντιβαίνει στους
κανόνες της ορθολογικής εκμετάλλευσης και στην αρχή της "αειφόρου ανάπτυξης".
Κατ’ επέκταση κριτήριο για τη διάρκεια ισχύος των αδειών εκμετάλλευσης των

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 277
κοιτασμάτων δεν πρέπει να είναι το εάν έχουν ξεπερασθεί κάποια χρονικά όρια, αλλά
η ύπαρξη ή όχι εκμεταλλευσίμων αποθεμάτων. Μέσα σ’ αυτό το πνεύμα κινούνται οι
προτεινόμενες με το παρόν νομοσχέδιο σχετικές διατάξεις, με τις οποίες
τροποποιούνται οι προϊσχύουσες.
Με τις προτεινόμενες διατάξεις επιδιώκεται, μεταξύ άλλων, και η ομαλή μετάβαση
από το προϊσχύον στο νέο νομικό πλαίσιο, χωρίς πολύπλοκες διαδικασίες, πρόσθετες
δαπάνες και αιφνιδιασμούς για τους διοικουμένους.
Στο κείμενο του προτεινομένου σχεδίου νόμου οι τροποποιήσεις προϊσχυουσών
διατάξεων και οι προσθήκες νέων σημειώνονται με έντονη γραφή(bold).
Ειδικότερα το νομοσχέδιο κατ’ άρθρο έχει ως εξής:
Άρθρο 1
Στο άρθρο αυτό έχουν ενταχθεί οι διατάξεις των άρθρων 1 και 2 του ν.669/1977 και
του άρθρου 1 του ν.1428/1984.
Η προσθήκη στην παράγραφο 5 αφορά την υπαγωγή των μαρμαροψηφίδων στην
κατηγορία των αδρανών υλικών. Για το ζήτημα τούτο έχει εκδοθεί και η απόφαση του
Συμβουλίου της Επικρατείας 1682/2000, με την οποία είναι σύμφωνη η προσθήκη
αυτή.
Η προσθήκη στην παράγραφο 6 κρίθηκε απαραίτητη για λόγους πληρότητας και
αφορά κριτήριο, το οποίο στην πράξη εφαρμόζεται.
Άρθρο 2
Η παράγραφος 1 αντιστοιχεί στην παράγραφο 1 του άρθρου 3 και στο άρθρο 19 του
ν.669/1977 και στην παράγραφο 1 του άρθρου 2 του ν.1428/1984.
Η παράγραφος 2 αντιστοιχεί στην παράγραφο 2 του άρθρου 3 και την παράγραφο 1
του άρθρου 10 του ν.669/1977 και στην παράγραφο 3 του άρθρου 2 του ν.1428/1984.
Η παράγραφος 3 περιλαμβάνει τις διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθρου 2 του
ν. 1428/1984 και του άρθρου 2 του ν. 2115/1993 σε συνδυασμό με τις διατάξεις της
παραγράφου 2 του άρθρου 21 του ν. 2115/1993.
Η παράγραφος 4 ρυθμίζει τον τρόπο διαχείρισης λατομικών χώρων, στους
οποίους το Δημόσιο έχει συνιδιοκτησία κατά ποσοστό μεγαλύτερο του 50%.
Άρθρο 3
Η παράγραφος 1 αντιστοιχεί στις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 18 του
ν. 669/1977 και της παραγράφου 1 του άρθρου 6 του ν. 1428/1984. Με την
τροποποίηση εξομοιώνεται η αρχική διάρκεια ισχύος των μισθώσεων των λατομείων
μαρμάρων και βιομηχανικών ορυκτών με την ισχύουσα για τα λατομεία αδρανών
υλικών.
Η παράγραφος 2 αντιστοιχεί στις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 18 του
ν. 669/1977 και των παραγράφων 5 και 6 του άρθρου 7 του ν. 2702/1999. Οι διατάξεις
αυτές καθόριζαν διαφορετικούς χρόνους ισχύος των μισθώσεων για διάφορες

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 278
περιπτώσεις λατομείων μαρμάρων και βιομηχανικών ορυκτών. Με τις τροποποιήσεις
της παραγράφου αυτής αντιμετωπίζεται η ισχύς των συμβάσεων μισθώσεως κατά
ενιαίο τρόπο.
Τα τρία πρώτα εδάφια της παραγράφου 3 αποτελούν νέα προσθήκη . Οι διατάξεις
αυτές παρέχουν τη δυνατότητα παράτασης των συμβάσεων μισθώσεως και
πέραν του συνολικού χρόνου των σαράντα (40) ετών, που προβλέπουν οι
μέχρι σήμερα ισχύουσες διατάξεις. Οι παρατάσεις αυτές θα γίνονται ανά πενταετία
με τις αυστηρές προϋποθέσεις, που αναφέρονται στις ίδιες διατάξεις, με σκοπό την
ορθολογική εκμετάλλευση και οικονομία των κοιτασμάτων και παράλληλη προστασία
του περιβάλλοντος.
Το τέταρτο εδάφιο της παραγράφου 3 αντιστοιχεί στις διατάξεις του τελευταίου
εδαφίου της παραγράφου 5 του άρθρου 7 του ν. 2702/1999.
Στην παράγραφο 4 έχουν ενταχθεί διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 29 του
ν. δ/τος 4029/1959, του άρθρου 20 του ν. 669/1977 και της παραγράφου 6 του
άρθρου 3 του ν. 1428/1984.
Η παράγραφος 5 αντιστοιχεί στις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 6 και
των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 7 του ν. 1428/1984. Η τροποποίηση, όπως
διατυπώνεται στο τέλος του πρώτου εδαφίου και η προσθήκη του δευτέρου εδαφίου
έχουν τεθεί με το ίδιο σκεπτικό της ανωτέρω παραγράφου 3.
Στην παράγραφο 6 αντιστοιχούν οι διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 18
του ν. 669/1977 και της παραγράφου 3 του άρθρου 6 του ν. 1428/1984. Η προσθήκη
στην παράγραφο αυτή έρχεται να καλύψει ένα κενό που υπήρχε στις μέχρι σήμερα
ισχύουσες διατάξεις, το οποίο απασχόλησε επί αρκετό χρόνο τη διοίκηση και το
Νομικό Συμβούλιο του Κράτους ( γνωμοδοτήσεις : 0Λ. 337/2000, Γ΄ ΤΜΗΜΑ
636/2001, ΟΛ. 459/2002).
Η παράγραφος 7, η οποία αποτελεί νέα προσθήκη, προβλέπει τη
δυνατότητα ενός μισθωτή δημοσίου, δημοτικού ή κοινοτικού λατομείου να
παραιτείται από τα μισθωτικά του δικαιώματα, μετά όμως από διαπίστωση ότι
έχει εκπληρώσει τις συμβατικές του υποχρεώσεις και έχει λάβει τα απαραίτητα
μέτρα ασφαλείας και προστασίας του περιβάλλοντος.
Άρθρο 4
Το άρθρο αυτό αποτελεί νέα προσθήκη και προβλέπει τη δυνατότητα
καθορισμού ειδικών ζωνών εκμετάλλευσης βιομηχανικών ορυκτών και
μαρμάρων, σε περιπτώσεις που η εκμετάλλευση των ορυκτών αυτών λόγω της
ποιότητας και του μεγέθους των κοιτασμάτων έχει ουσιώδη σημασία για την
εθνική οικονομία.
Οι διατάξεις του άρθρου τούτου αποβλέπουν στον προγραμματισμό, την
οργάνωση και το συντονισμό των εξορύξεων από τις επιχειρήσεις που είναι

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 279
εγκατεστημένες ή θα εγκαθίστανται εντός των ως άνω ζωνών, χωρίς να ενοχλούν
άλλες δραστηριότητες ή να ενοχλούνται από αυτές, με τελικό αποτέλεσμα την
ορθολογική εκμετάλλευση και την οικονομία των κοιτασμάτων και μετά την απόληψή
τους την πλέον αποτελεσματική αποκατάσταση των λατομικών χώρων κατά ενιαίο
τρόπο, όπου είναι δυνατό.
Άρθρο 5
Η παράγραφος 1 περιλαμβάνει τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 3 του
ν. 1428/1984.
Οι διατάξεις των παραγράφων 2,3,4 και 8 αποτελούν νέα προσθήκη και
τροποποιούν τη διαδικασία, τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια καθορισμού λατομικών
περιοχών εκμετάλλευσης αδρανών υλικών. Κατά το παρελθόν έγιναν επανειλημμένες
νομοθετικές παρεμβάσεις (νόμοι 386/1976, 1428/1984, 2115/1993 και 2702/1993), οι
οποίες έτασσαν προθεσμίες για τον καθορισμό των περιοχών αυτών, χωρίς αυτός να
ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα είτε από υπέρμετρες καθυστερήσεις των απαιτουμένων
για το σκοπό αυτό ενεργειών των συναρμοδίων υπηρεσιών, είτε από την έκδοση
αποφάσεων του Συμβουλίου της Eπικρατείας, με τις οποίες έχουν ακυρωθεί
αποφάσεις καθορισμού λατομικών περιοχών. Οι προτεινόμενες διατάξεις με τις
ανωτέρω παραγράφους προβλέπουν, σε μόνιμη βάση, τη δυνατότητα να κινείται η
διαδικασία καθορισμού λατομικών περιοχών με αυστηρά κριτήρια και στις
περιπτώσεις που συντρέχουν οι ειδικές προϋποθέσεις, που αναφέρονται στις
διατάξεις αυτές.
Ειδικότερα η παράγραφος 8 προβλέπει ότι η προτεινόμενη νέα διαδικασία
καθορισμού λατομικών περιοχών θα ισχύσει μετά την ολοκλήρωση του έργου των
επιτροπών, που έχουν συσταθεί με εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 13 του
ν.3335/2005, οι οποίες έχουν τάξει συγκεκριμένη προθεσμία. Με τον τρόπο αυτό,
εκτός του ότι δεν ανατρέπεται το μέχρι σήμερα έργο των επιτροπών, θα υπάρξει και
ομαλή μετάβαση από το προϊσχύον στο νέο νομικό πλαίσιο.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η διαδικασία καθορισμού λατομικών περιοχών
προτείνεται να κινείται από το Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας, αντί του
Νομάρχη που προέβλεπαν οι μέχρι σήμερα ισχύουσες διατάξεις. Τούτο θα
διευκολύνει την ένταξη των λατομικών περιοχών στο γενικότερο χωροταξικό
σχεδιασμό. Με το ίδιο πνεύμα, μεταξύ των κριτηρίων για τον καθορισμό λατομικών
περιοχών σε ένα νομό (παράγραφος 3 ) περιλαμβάνονται και οι ανάγκες των
γειτονικών νομών. Η διάταξη αποβλέπει στην κάλυψη αναγκών και των γειτονικών
νομών, στους οποίους δεν κατέστη τυχόν δυνατός ο καθορισμός λατομικών περιοχών
ικανών να καλύψουν τις ανάγκες τους. Στις περιπτώσεις αυτές είναι ευνόητο ότι
για τις λατομικές περιοχές θα επιλέγονται θέσεις προσαρμοσμένες και στα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 280
καταναλωτικά κέντρα των γειτονικών νομών, ώστε η επιβάρυνση του κόστους
μεταφοράς στην τιμή των υλικών να είναι η μικρότερη δυνατή.
Στην παράγραφο 5 περιλαμβάνονται οι διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 3
και του τρίτου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του ν. 1428/1984 και της
παραγράφου 2 του άρθρου 6 του ν. 2702/1999. Η τροποποίηση στην παράγραφο
αυτή εναρμονίζεται με την προτεινόμενη νέα διαδικασία καθορισμού λατομικών
περιοχών.
Η παράγραφος 6 αποτελεί νέα προσθήκη και αποβλέπει στην απλούστευση των
διαδικασιών και τη σύντμηση των καθυστερήσεων, οι οποίες κατά κανόνα
αποτρέπουν από επενδυτικές πρωτοβουλίες. Τυπικώς οι διατάξεις της παραγράφου
αυτής μεταθέτουν την εξέταση και των στοιχείων, που εξετάζονται κατά την
προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση, στο στάδιο εγκρίσεως των
περιβαλλοντικών όρων. Σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας
998/2005 (ολ) διατάξεις όπως οι προκείμενες δεν παραβιάζουν τις διατάξεις της ΚΥΑ
69269/1990, που έχει εκδοθεί σε συμμόρφωση προς τις οδηγίες 84/360/ΕΟΚ και
85/337/ΕΟΚ, ούτε τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 24 του Συντάγματος,
δεδομένου ότι η διαδικασία έρευνας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε δύο
αυτοτελή στάδια δεν έχει έρεισμα στο Σύνταγμα ή σε ορισμούς των ως άνω
κοινοτικών οδηγιών. Από άποψη ουσίας η διαδικασία που ακολουθείται για τον
καθορισμό των λατομικών περιοχών, με τη συμμετοχή εκπροσώπων όλων των
συναρμοδίων υπηρεσιών και συνεκτίμηση των στοιχείων της παραγράφου 3 παρέχει
εγγυήσεις ανάλογες εκείνων που προβλέπονται από το εδάφιο β της παραγράφου 6
του άρθρου 4 του ν.1650/1986 (ΦΕΚ 160Α), όπως έχει αντικατασταθεί από το άρθρο
2 του ν.3010/2002 (ΦΕΚ 91Α). Άλλωστε τα βασικά στοιχεία που περιλαμβάνει η
Προμελέτη για την προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση
(παράγραφος 6α του άρθρου 4 του ν.1650/1986) περιλαμβάνονται και στη Μελέτη
Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (παράγραφος 1 του άρθρου 5 του ν.1650/1986), η
οποία συντάσσεται κατά το στάδιο έγκρισης των Περιβαλλοντικών Όρων για
συγκεκριμένα έργα, για την εκτέλεση των οποίων απαιτείται και άδεια, όπως
προβλέπει η οδηγία 97/11/ΕΚ και δέχονται οι αποφάσεις του Συμβουλίου της
Επικρατείας 2796/2002 (Τμ.Ε’) και 3746/2004 (Τμ.Ε’). Τα συγκεκριμένα αυτά έργα
προσδιορίζονται από τις επιχειρήσεις κατά το στάδιο χορήγησης των αδειών
εκμετάλλευσης ή σύναψης των μισθώσεων, κατά περίπτωση, των επί μέρους
λατομείων μέσα στις λατομικές περιοχές, οπότε και θα είναι καλύτερη η εκτίμηση των
περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Εξάλλου σύμφωνα με την οδηγία 2001/42/ΕΚ του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου τα κράτη μέλη, για τη λήψη
αποφάσεων σε ζητήματα περιβαλλοντικών επιπτώσεων, λαμβάνουν υπόψη το

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 281
επίπεδο κάθε διαδικασίας, στο οποίο τα θέματα αξιολογούνται καλύτερα, ώστε να
αποφεύγεται η επανάληψη της εκτίμησης.
Η παράγραφος 7 περιλαμβάνει τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 3 του
ν.1428/1984. Το τελευταίο υπεδάφιο, το οποίο συμβάλλει και στην απλούστευση των
διαδικασιών, τροποποιεί προϊσχύουσα διάταξη, σύμφωνα με την οποία για τον
αποχαρακτηρισμό λατομικής περιοχής, η οποία δεν είχε ενεργοποιηθεί εντός
πενταετίας, έπρεπε να εκδοθεί απόφαση του νομάρχη. Στις περιπτώσεις που οι
νομαρχίες παρέλειπαν να εκδώσουν αυτή την απόφαση ανέκυπτε ζήτημα, αν μία
λατομική περιοχή εξακολουθούσε να διατηρεί τον χαρακτηρισμό της και μάλιστα όταν
είχαν στο μεταξύ μεταβληθεί οι τοπικές συνθήκες, οι οποίες επέτρεψαν τον
χαρακτηρισμό της.
Στην παράγραφο 9 έχουν ενταχθεί οι διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθρου 3 του
ν.1428/1984, όπως έχουν τροποποιηθεί με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του
άρθρου 17 του ν.3335/2005 και έχουν συμπληρωθεί με τις διατάξεις του άρθρου 14
του ν.3438/2006 (ΦΕΚ 33Α).
Στην παράγραφο 10, η οποία περιλαμβάνει τις διατάξεις της παραγράφου 5 του
άρθρου 3 του ν.1428/1984, κρίθηκε αναγκαία η προσθήκη που αναφέρεται στη
γνωμοδότηση του ΙΓΜΕ.
Άρθρο 6
Στις παραγράφους 1,2 και 3 του άρθρου αυτού περιλαμβάνονται οι διατάξεις του
πρώτου εδαφίου της παραγράφου 1, της παραγράφου 2 και των πρώτου και δεύτερου
εδαφίων της παραγράφου 3 του άρθρου 4 του ν.1428/1984 και οι διατάξεις της
παραγράφου 2 του άρθρου 17 τουν.3335/2005.
Η παράγραφος 4 αντιστοιχεί στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 4 του άρθρου 7
του ν.1428/1984, οι διατάξεις του οποίου τροποποιούνται, ώστε μέρος του ποσού
από μισθώματα δημοσίων λατομείων αδρανών υλικών, αντί των Νομαρχιακών
Ταμείων, τα οποία έχουν καταργηθεί, να διατίθεται στα Περιφερειακά Ταμεία
Ανάπτυξης και μέρος να κατατίθεται σε ειδικό λογαριασμό για την αντιμετώπιση
των δαπανών λειτουργίας της επιτροπής καθορισμού λατομικών περιοχών. Για
το θέμα τούτο, σε ό,τι αφορά τα Περιφερειακά Ταμεία, σχετική είναι η γνωμοδότηση
353/2001 του Ε’ Τμήματος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Ο τρόπος κάλυψης
των δαπανών λειτουργίας της επιτροπής καθορισμού λατομικών περιοχών αποτελεί
εύστοχη εισήγηση της ομάδας υπαλλήλων της Γενικής Διεύθυνσης Φυσικού Πλούτου.
Άρθρο 7
Στο άρθρο τούτο περιλαμβάνονται οι διατάξεις των παραγράφων 1,2 και 3 του
άρθρου 10 του ν.1428/1984 και της παραγράφου 2 του άρθρου 4 του ν.669/1977 σε
συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 10 και 21 του ν.2115/1993.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 282
Οι διατάξεις που περιλαμβάνονται στην περίπτωση δ της παραγράφου 1
τροποποιούν τις αντίστοιχες προϊσχύουσες, σύμφωνα με τις οποίες υπήρχε
καθολική απαγόρευση εκμετάλλευσης λατομείων στις περιπτώσεις που
δημιουργούνται "σοβαρές αλλοιώσεις του φυσικού και πολιτιστικού
περιβάλλοντος". Οι προϊσχύουσες αυτές διατάξεις είναι αόριστες και αφήνουν
περιθώρια για παρανοήσεις και υπερβολές. Είναι αυτονόητο ότι η εξόρυξη και
αποκόμιση των λατομικών ορυκτών από τη φυσική τους θέση προκαλεί αλλοιώσεις
στο περιβάλλον. Οι αλλοιώσεις αυτές σταθμιζόμενες με υποκειμενικά κριτήρια είναι
εύκολο, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, να κρίνονται ως σοβαρές, με
συνέπεια την εξ υπαρχής απαγόρευση της εκμετάλλευσης. Σημασία όμως έχει,
αν ο χώρος ενός λατομείου μετά το τέλος των εργασιών εκμετάλλευσης μπορεί,
με ένα κόστος οικονομικά αποδεκτό, να διαμορφωθεί κατάλληλα, ώστε να
αποκτήσει μορφή συμβατή με το άμεσο και το ευρύτερο περιβάλλον. Τα
ζητήματα αυτά ακριβώς εξετάζει η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η οποία
συντάσσεται στις περιπτώσεις σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, όπως
απαιτούν οι οδηγίες της ΕΕ. Με αυτό το πνεύμα άλλωστε ενσωματώνονται οι οδηγίες
αυτές στο εθνικό δίκαιο και των λοιπών κρατών μελών της ΕΕ. Οι προτεινόμενες
διατάξεις στην περίπτωση δ της παραγράφου 1 του άρθρου 7 κινούμενες στο ίδιο
πνεύμα καθορίζουν σαφέστερα κριτήρια για τη λήψη των σχετικών αποφάσεων.
Άρθρο 8
Για τη διαμόρφωση του άρθρου τούτου έχουν ληφθεί υπόψη οι διατάξεις της
παραγράφου 3 του άρθρου 4, των παραγράφων 1 και 3 του άρθρου 10, του άρθρου
20 και της παραγράφου 1 του άρθρου 25 του ν. 669/1977, οι διατάξεις της
παραγράφου 1 του άρθρου 17 του π. δ/τος 285/1979, του άρθρου 21 του ν.
2115/1993, των νόμων που αναφέρονται στην προτεινόμενη παράγραφο 3 και οι
διατάξεις του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών.
Άρθρο 9
Για τη διατύπωση των παραγράφων 1,2,3,4 και 5, που αναφέρονται στη χορήγηση
της αδείας εκμετάλλευσης, έχουν ληφθεί υπόψη οι διατάξεις των παραγράφων 1,2 και
3 του άρθρου 4, της παραγράφου 1 του άρθρου 5 και των παραγράφων 1,2 και 3 του
άρθρου 7 του ν.669/1977, οι διατάξεις του άρθρου 21 του ν. 2115/1993 και οι
διατάξεις που αναφέρονται στην παράγραφο 3 του προτεινομένου άρθρου 8.
Σημειώνεται ότι με τις διατάξεις του άρθρου τούτου ορίζεται η αίτηση και τα
συνοδεύοντα αυτή δικαιολογητικά για τη χορήγηση της αδείας εκμετάλλευσης να
υποβάλλονται, αντί του Νομάρχη που προέβλεπαν οι μέχρι σήμερα ισχύουσες
διατάξεις, στον αρμόδιο Γενικό Γραμματέα Περιφέρειας, στον οποίο έχει στο μεταξύ
μεταφερθεί και η αρμοδιότητα διαχείρισης των δημοσίων λατομείων.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 283
Για τη διατύπωση της παραγράφου 6 έχουν ληφθεί υπόψη οι διατάξεις των
παραγράφων 2 και 6 του άρθρου 7 του ν. 669/1977, της παραγράφου 5 του άρθρου
21 του ν. 2115/1993 και των παραγράφων 1 και 2 και του πρώτου εδαφίου της
παραγράφου 3 του άρθρου 7 του ν. 2702/1999.
Με την τροποποίηση στο πρώτο εδάφιο της παραγράφου 6 η αρχική διάρκεια των
αδειών εκμετάλλευσης βιομηχανικών ορυκτών και μαρμάρων εναρμονίζεται με εκείνη
των αδρανών υλικών, που προβλέπουν οι διατάξεις του πρώτου εδαφίου της
παραγράφου 2 του άρθρου 9 του ν. 1428/1984, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο
9 του ν. 2115/1993. Οι περαιτέρω παρατάσεις (δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 6)
εναρμονίζονται με τις παρατάσεις των μισθώσεων, για τις οποίες γίνεται λόγος στις
παραγράφους 2 και 3 του άρθρου 3 του νομοσχεδίου αυτού. Για τη σκοπιμότητα των
παρατάσεων αυτών παραπέμπουμε στα αναφερόμενα για το άρθρο 3 ανωτέρω και
στο προοίμιο της εκθέσεως αυτής, σε ό,τι αφορά την ορθολογική εκμετάλλευση και
την αειφόρο ανάπτυξη.
Επισημαίνεται εδώ ότι, σύμφωνα με το τρίτο εδάφιο της παραγράφου 6 του
προτεινομένου τούτου άρθρου, οι παρατάσεις των αδειών εκμετάλλευσης μπορεί να
μη χορηγούνται στις αναφερόμενες στο εδάφιο αυτό περιπτώσεις. Επιδίωξη είναι να
επιβραβεύονται οι συνεπείς προς τις υποχρεώσεις τους εκμεταλλευτές και γενικότερα
οι σοβαρές προσπάθειες για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου.
Για τη διατύπωση των παραγράφων 7,8,9,10 και 11 έχουν ληφθεί υπόψη οι
διατάξεις των παραγράφων 4 και 5 του άρθρου 7 και του άρθρου 8 του ν. 669/1977,
της παραγράφου 3 του άρθρου 8 και της παραγράφου 3 του άρθρου 9 του ν.
1428/1984, των άρθρων 9 και 21 του ν. 2115/1993, της παραγράφου 6 του άρθρου 4
του ν.1650/1986 και της παραγράφου 1 του άρθρου 12 του ν. 2837/2000. Ειδικότερα
το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 10 αποτελεί νέα προσθήκη, μετά από πρόταση
της Γενικής Διεύθυνσης Φυσικού Πλούτου.
Η παράγραφος 12 αποτελεί νέα προσθήκη, με την οποία καθιερώνεται παράταση
της αδείας εκμετάλλευσης στις περιπτώσεις διακοπής των εργασιών για λόγους
ανωτέρας βίας, μη οφειλομένους
σε υπαιτιότητα του εκμεταλλευτή. Παραλλήλως διευκρινίζεται ότι στους λόγους αυτούς
δεν μπορεί να περιλαμβάνεται η τεχνική ή η οικονομική ανεπάρκεια του εκμεταλλευτή.
Η παράγραφος 13 αποτελεί επίσης νέα προσθήκη, η οποία προβλέπει ότι σε
περίπτωση τυχόν παραίτησης εκμεταλλευτή από την άδεια εκμετάλλευσης, η
παραίτηση καθίσταται οριστική μόνο μετά την αποδοχή της από την εκδούσα την
άδεια αυτή αρχή, αφού διαπιστωθεί ότι ο εκμεταλλευτής έχει συμμορφωθεί προς τους
όρους της αδείας και έχει λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας και προστασίας
του περιβάλλοντος.
Άρθρο 10

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 284
Για τη σύνταξη του κειμένου του παρόντος άρθρου έχουν ληφθεί υπόψη οι
διατάξεις του άρθρου 8, του άρθρου 9 και της παραγράφου 1 του άρθρου 10 του ν.
1428/1984, οι διατάξεις των νόμων 998/1979, 1650/1986, 3010/2002, 1892/1990 και
του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών.
Η προσθήκη στην παράγραφο 2, που αναφέρεται στη γνωμοδότηση του ΙΓΜΕ,
κρίνεται αναγκαία και η αποσαφήνιση του όρου " πλεονάζουσα παραγωγή ", που έγινε
μετά από πρόταση ομάδας υπαλλήλων του Υπουργείου , βελτιώνει την προϊσχύουσα
αντίστοιχη διάταξη .
Ειδικώς η παράγραφος 6 αντιστοιχεί στις διατάξεις του πρώτου εδαφίου της
παραγράφου 2 του άρθρου 9 σε συνδυασμό με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του
άρθρου 6 του ν. 1428/1984, οι οποίες προέβλεπαν για την άδεια εκμετάλλευσης, μαζί
με τις παρατάσεις, συνολική διάρκεια ισχύος 30 ετών. Τονίζεται εδώ ότι υπάρχουν ήδη
περιπτώσεις λατομείων που συμπλήρωσαν ή συμπληρώνουν συντόμως τη διάρκεια
εκμετάλλευσης των 30 ετών, ενώ στις θέσεις τους εξακολουθούν να παραμένουν
εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα. Ορισμένα μάλιστα από τα λατομεία αυτά συνδέονται
άμεσα με τη λειτουργία βιομηχανιών παραγωγής τσιμέντου ή ασβέστου, για τις οποίες
θα υπάρξει αδυναμία να συνεχισθεί απρόσκοπτα η λειτουργία. Με την προτεινόμενη
τροποποίηση και τις προσθήκες στην παράγραφο 6 παρέχεται η δυνατότητα
ελεγχομένων παρατάσεων των αδειών εκμετάλλευσης, μέχρι να ολοκληρωθεί η
μέγιστη δυνατή απόληψη των κοιτασμάτων. Για τη σκοπιμότητα των παρατάσεων
αυτών γενικότερα παραπέμπουμε στα αναφερόμενα στην έκθεση αυτή για τα
βιομηχανικά ορυκτά και τα μάρμαρα ( άρθρο 9 ) .
Ειδικότερα με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις :
α) Εξασφαλίζεται προς το παρόν, αλλά και για το μέλλον, η απρόσκοπτη
λειτουργία των επιχειρήσεων παραγωγής τσιμέντου ή ασβέστου.
β) Καλύπτονται οι ανάγκες των καταναλωτών σε αδρανή υλικά για την κατασκευή
δημοσίων και ιδιωτικών έργων και κτισμάτων γενικά, με εξασφάλιση ομαλής
λειτουργίας της αγοράς.
γ) Γίνεται ορθολογική εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου, σύμφωνα με τις αρχές
της μεταλλευτικής επιστήμης, χωρίς κατάτμηση και σπατάλη των κοιτασμάτων.
δ) Επιτυγχάνεται ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον,
δεδομένου ότι δεν θα παρίσταται ανάγκη να αναζητούνται εναλλακτικές θέσεις
εκμετάλλευσης λατομείων, οι οποίες κατά κανόνα είναι δύσκολο να εξευρεθούν τόσο
από λόγους κοιτασματολογικούς, όσο και ενόψει των απαγορεύσεων και
περιορισμών, που θέτει η ύπαρξη αρχαιολογικών χώρων, διατηρουμένων μνημείων,
δασικών εκτάσεων και προστατευομένων ζωνών.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 285
ε) Ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων εκμετάλλευσης των λατομείων,
οι οποίες θα έχουν την ευχέρεια σύνταξης μακροχρονίων επενδυτικών
προγραμμάτων.
Εξάλλου η εφαρμογή των διατάξεων που προτείνονται θα συμβάλει στην
απλούστευση των διαδικασιών, στο μέτρο που δεν θα απαιτούνται εξ υπαρχής νέες
μελέτες, αλληλογρφίες των κεντρικών με τις περιφερειακές υπηρεσίες, νέες
δημοπρασίες και μισθώσεις.
Άρθρο 11
Για τη σύνταξη του άρθρου αυτού έχουν ληφθεί υπόψη οι διατάξεις του άρθρου 5,
της παραγράφου 4 του άρθρου 6, των παραγράφων 3 και 4 του άρθρου 7, της
παραγράφου 1 του άρθρου 10 και του άρθρου 22 του ν. 1428/1984, οι διατάξεις του
άρθρου 22 του ν. 669/1977 και του π δ/τος 285/1979, οι διατάξεις του άρθρου 5, του
άρθρου 20 και της παραγράφου 10 του άρθρου 21 του ν. 2115/1993, της
παραγράφου 6 του άρθρου 4 του ν. 2647/1998, του άρθρου 7 του ν. 2837/2000, του
άρθρου 19 του ν. 3190/2003 και οι διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 17 του ν.
3335/2005.
Ειδικότερα η παράγραφος 7 αποτελεί νέα προσθήκη, σύμφωνα με την οποία δεν
υπάρχει πλέον η δυνατότητα παράτασης των αδειών εκμετάλλευσης ή των
μισθώσεων εκτός λατομικών περιοχών, όπως προέβλεπαν οι αναφερόμενες στην
παράγραφο αυτή διατάξεις, οι οποίες έχουν κριθεί από το Συμβούλιο Επικρατείας
αντισυνταγματικές ( αποφάσεις 4726/1995 και 734/1997).
Η προσθήκη στην παράγραφο 11 εναρμονίζεται με τη νέα ρύθμιση της
παραγράφου 4 του προτεινομένου άρθρου 6,για την οποία έγινε λόγος ανωτέρω στα
αναφερόμενα για το άρθρο εκείνο.
Το τρίτο εδάφιο της παραγράφου 13 αποτελεί νέα προσθήκη, η οποία, στα πλαίσια
των επιδιώξεων του παρόντος νομοσχεδίου, αποβλέπει στην αποτελεσματικότερη
αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου για την εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος, με
παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος και κατάλληλη διαμόρφωση των χώρων
παλαιών εκμεταλλεύσεων για τυχόν μελλοντικές χρήσεις.
Άρθρο 12
Για τη διατύπωση των διατάξεων του παρόντος άρθρου έχουν ληφθεί υπόψη οι
διατάξεις των παραγράφων 1,2,3 και 4 του άρθρου 24, των παραγράφων 2 και 3 του
άρθρου 25 και του άρθρου 32 του ν. 669/1977 και οι διατάξεις της παραγράφου 1 του
άρθρου 5 και των παραγράφων 2,3 και 4 του άρθρου 23 του ν. 1428/1984 σε
συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 21 του ν. 2115/1993.
Άρθρο 13
Το άρθρο τούτο αντιστοιχεί στις διατάξεις του άρθρου 12 του ν. 1428/1984, του
άρθρου 9 του ν. 669/1977, του άρθρου 12 σε συνδυασμό με το άρθρο 21 του ν.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 286
2115/1993 και στις σχετικές διατάξεις του Μεταλλευτικού Κώδικα και του Κανονισμού
Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών.
Άρθρο 14
Το άρθρο τούτο αντιστοιχεί στις διατάξεις του άρθρου 38 του ν.669/1677 και στις
διατάξεις του άρθρου 20 του ν.1428/1984 σε συνδυασμό με εκείνες του άρθρου 16
του ν.2115/1993.
Στο άρθρο αυτό τονίζονται δύο σημεία:
α) Ότι πριν από την κίνηση της διαδικασίας αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ξένης
ιδιοκτησίας για την εξυπηρέτηση των αναγκών εκμετάλλευσης λατομείου πρέπει να
προηγείται προσπάθεια φιλικού διακανονισμού με τον ιδιοκτήτη της υπό
απαλλοτρίωση επιφανείας.
β) Ότι αναγκαστική απαλλοτρίωση στις περιπτώσεις λατομείων αδρανών υλικών,
εκτός των αναφερομένων στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου, επιτρέπεται μόνο
για την κατασκευή δρόμων προσπέλασης, λόγω του προσωρινού χαρακτήρα της
λειτουργίας των λατομείων τούτων.
Άρθρο 15
Το άρθρο τούτο αντιστοιχεί στις διατάξεις των παραγράφων 1,2 και 3 του άρθρου
13, των παραγράφων 1 και 3 του άρθρου 14 του ν.1428/1984 και στις διατάξεις του
άρθρου 14 του ν.669/1977.
Η προσθήκη στο δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 2 αποβλέπει στην εναρμόνιση
των διατάξεων του νομοσχεδίου με εκείνες του Κανονισμού Μεταλλευτικών και
Λατομικών Εργασιών.
Η παράγραφος 5 αποτελεί νέα προσθήκη και αποσκοπεί στο να ελεγχθεί, πριν από
την οριστική διακοπή της εκμετάλλευσης ενός λατομείου, αν έχουν ληφθεί από τον
εκμεταλλευτή τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλεια των περιοίκων και την
προστασία του περιβάλλοντος.
Άρθρο 16
Το παρόν άρθρο αντιστοιχεί στις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 14 του
ν.1428/1984, οι οποίες συμπληρώνονται, ώστε να αναφέρεται ρητώς η, αυτονόητη
άλλωστε, υποχρέωση του επιβλέποντος τις εργασίες του λατομείου μηχανικού να
ενημερώνεται για τις εντολές της Επιθεωρήσεως Μεταλλείων και να μεριμνά για την
εφαρμογή τους, σε συνεργασία με τον εκμεταλλευτή. Σκοπός είναι ο συντονισμός των
ενεργειών του επιβλέποντος, του εκμεταλλευτή και της Επιθεωρήσεως Μεταλλείων για
την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος στην εκμετάλλευση των λατομείων.
Άρθρο 17
Οι διατάξεις των παραγράφων 1,2,3,4,5 και 7 αντιστοιχούν στις διατάξεις των
παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 15 και των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 16 του
ν.1428/1984, των παραγράφων 3,4 και 5 του άρθρου 15 του ν.1428/1984 σε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 287
συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου13 του ν.2115/1993, στις διατάξεις των
παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 12 και του άρθρου 11 του ν.669/1977 σε συνδυασμό
με τις διατάξεις του άρθρου 21 του ν.2115/1993 και στις διατάξεις του άρθρου 22 του
ν.2115/1993.
Οι προτεινόμενες στην παράγραφο 6 αποτελούν νέες διατάξεις και καθορίζουν
συγκεκριμένη διαδικασία για το συντονισμένο και αποτελεσματικό έλεγχο της
ποιότητας των κυκλοφορούντων στην αγορά αδρανών υλικών. Ανάλογες διατάξεις
είχαν προταθεί και από ομάδα υπαλλήλων του Υπουργείου Ανάπτυξης. Η σημασία
της ποιότητας των αδρανών υλικών για την αρτιότητα της κατασκευής των δημοσίων
και ιδιωτικών έργων είναι προφανής και η ανάγκη ελέγχου της ποιότητας των υλικών
αυτών έχει επανειλημμένως επισημανθεί από τον τεχνικό κόσμο της χώρας.
Άρθρο 18
Οι διατάξεις της παραγράφου 1 αντιστοιχούν στις διατάξεις του άρθρου 16 του
ν.669/1977 σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου 21 και της παραγράφου 6 του
άρθρου 24 του ν.2115/1993 και στις διατάξεις του άρθρου 11 του ν.1428/1984.
Οι διατάξεις της παραγράφου 2 αντιστοιχούν στις διατάξεις του άρθρου 21 του
ν.669/1977.
Άρθρο 19
Οι διατάξεις του άρθρου τούτου αντιστοιχούν στις διατάξεις του άρθρου 36 του
ν.669/1977 σε συνδυασμό με εκείνες του άρθρου 24 του ν.2115/1993 και στις
διατάξεις του άρθρου 17 του ν.1428/1984 σε συνδυασμό με τις διατάξεις του άρθρου
14 του ν.2115/1993.
Άρθρο 20
Στην παράγραφο 1 περιλαμβάνονται οι διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 19
του ν.1428/1984, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 15 του ν.2115/1993 και στις
παραγράφους 2 και 3 περιλαμβάνονται αντιστοίχως οι διατάξεις των παραγράφων 2
και 3 του άρθρου 19 του ν.1428/1984.
Άρθρο 21
Οι διατάξεις του άρθρου τούτου αντιστοιχούν στις διατάξεις του άρθρου 46 του
ν.669/1977, του άρθρου 18 του ν.1428/1984 και της παραγράφου 11 του άρθρου 21
του ν.2115/1993.
Άρθρο 22
Για τη διατύπωση των διατάξεων της παραγράφου 1 έχουν ληφθεί υπόψη οι
διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 5 του ν.669/1977 και του πρώτου εδαφίου
της παραγράφου 1 του άρθρου 21 του ν.2115/1993.
Οι διατάξεις της παραγράφου 2, ανάλογες των οποίων είχαν προταθεί από ομάδα
υπαλλήλων του Υπουργείου Ανάπτυξης, διαφοροποιούν τα λατομεία αντιολισθηρών
υλικών από τα λοιπά λατομεία αδρανών υλικών ως προς την έρευνα, την εκμίσθωση

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 288
και την εν γένει διαχείριση αυτών. Η διαφοροποίηση αυτή αποβλέπει στο να κινήσει το
ενδιαφέρον των ιδιωτών για την αναζήτηση και εκμετάλλευση των αντιολισθηρών
υλικών, τα οποία σπανίζουν και των οποίων οι έρευνες κατά κανόνα είναι δαπανηρές.
Μετά τον εντοπισμό των εν λόγω υλικών, με την εφαρμογή των διατάξεων που
ισχύουν για τα βιομηχανικά ορυκτά, οι αδειούχοι των ερευνών, στις περιπτώσεις των
δημοσίων, δημοτικών και κοινοτικών λατομείων, θα έχουν τη δυνατότητα να τα
μισθώσουν με απ’ ευθείας σύμβαση και να παρατείνουν τις μισθώσεις σύμφωνα με τις
σχετικές ευνοϊκές διατάξεις.
Με τις διατάξεις της παραγράφου 3 επιδιώκεται η απλούστευση και σύντμηση των
διαδικασιών για την έκδοση αδειών εκμετάλλευσης λατομείων μικρής παραγωγής,
χωρίς εμπορικούς σκοπούς, στις εξαιρετικές περιπτώσεις που αναφέρονται στην
παράγραφο αυτή. Κατά τα λοιπά, όπως τονίζεται στην ίδια παράγραφο, έχουν
εφαρμογή οι διατάξεις του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών.
Ανάλογες διατάξεις περιλαμβάνονται και στη νομοθεσία άλλων κρατών μελών της ΕΕ.
Οι διατάξεις της παραγράφου 4 προβλέπουν τη δυνατότητα διενέργειας
ερευνητικών γεωτρήσεων με απλή διαδικασία χωρίς ειδική άδεια, σε περιπτώσεις που
δεν θίγεται το περιβάλλον, ούτε προκύπτουν ζητήματα ασφαλείας περιοίκων ή
οποιωνδήποτε εγκαταστάσεων. ΄Αλλωστε με την έγκαιρη έγγραφη ανακοίνωση
αρμοδίως των ερευνών αυτών διασφαλίζεται και η εφαρμογή των διατάξεων για την
προστασία των αρχαιοτήτων και του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών
Εργασιών. Ανάλογες διατάξεις υπάρχουν στο εθνικό δίκαιο και άλλων κρατών μελών
της ΕΕ.
Άρθρο 23
Με την παράγραφο 1 προστίθεται δεύτερο εδάφιο στο άρθρο 3 του Μεταλλευτικού
Κώδικα, με το οποίο διευκρινίζεται ότι με τους όρους "Άδεια Μεταλλευτικών Ερευνών"
(ΑΜΕ) και "Παραχώρηση Μεταλλείου" (Π.Μ.) νοείται δικαίωμα έρευνας και
εκμετάλλευσης αντίστοιχα των μεταλλευτικών ορυκτών. Το δικαίωμα της κυριότητας
επί μεταλλείου, το οποίο αποκτάται με την εφαρμογή των διατάξεων του
Μεταλλευτικού Κώδικα, είναι αυτοτελές, εμπράγματο και "διακεκριμένο" από την
κυριότητα επί του εδάφους. Το αντίστοιχο δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης των
λατομικών ορυκτών ο Μεταλλευτικός Κώδικας (άρθρο 6), χωρίς να απαιτείται κάποια
έγκριση ή διοικητική διαδικασία, το παραχωρεί απ’ ευθείας στον ιδιοκτήτη του
εδάφους, ο οποίος μπορεί να το ασκεί με τους περιορισμούς της λατομικής
νομοθεσίας και βεβαίως με τις άδειες και εγκρίσεις που απαιτεί το ευρύτερο θεσμικό
πλαίσιο.
Κατά συνέπεια των ανωτέρω είναι λογικό να δεχθούμε ότι κατά το στάδιο της
χορήγησης μιας άδειας μεταλλευτικών ερευνών δεν απαιτείται η προκαταρκτική
περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση που προβλέπουν οι διατάξεις του άρθρου 4

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 289
του ν.1650/1986, όπως έχει αντικατασταθεί από το άρθρο 2 του ν.3010/2002, ούτε
άλλη έγκριση, πέραν της εφαρμογής των διατάξεων του Μεταλλευτικού Κώδικα.
Άλλωστε οι άδειες μεταλλευτικών ερευνών αναφέρονται σε εκτάσεις χιλιάδων
στρεμμάτων και ως εκ τούτου δεν θα είχε νόημα να συντάσσονται προμελέτες
περιβαλλοντικών επιπτώσεων με υποθετικό και αόριστο περιεχόμενο, δεδομένου ότι
στο στάδιο αυτό δεν είναι ακόμη γνωστά κάποια συγκεκριμένα στοιχεία. Μελέτες
περιβαλλοντικών επιπτώσεων πρέπει να συντάσσονται για συγκεκριμένα
μεταλλευτικά έργα και δραστηριότητες, όπως απαιτούν και οι οδηγίες της ΕΕ. Σχετικές
με το ζήτημα τούτο είναι οι προτεινόμενες διατάξεις στα εδάφια α και δ της
παραγράφου 5 του παρόντος άρθρου.
Με την παράγραφο 2 προτείνεται η κατάργηση του άρθρου 32 του Μεταλλευτικού
Κώδικα, το οποίο δεν είναι συμβατό πλέον με το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο, όπως έχει
διαμορφωθεί στο μεταξύ.
Με την παράγραφο 3 προτείνεται η διαγραφή του όρου "μεταλλογενής περιοχή", ο
οποίος, ανεξάρτητα από την ορθότητά του, στην πράξη δημιούργησε αμφιβολίες για
την ορθότητα της εφαρμογής των διατάξεων, στις οποίες περιέχεται. Το αποτέλεσμα
θα είναι οι ενέργειες της υπηρεσίας κατά την εφαρμογή των διατάξεων αυτών να
καταστούν πλέον διαφανείς.
Η παράγραφος 4 περιλαμβάνει τις διατάξεις του άρθρου 26 του ν. 1428/1984 με τη
συμπλήρωση που περιέχεται στην προτεινόμενη παράγραφο 3 του άρθρου 162 του ν.
δ/τος 210/1973.
Τα εδάφια β και γ της παραγράφου 5 αντιστιχούν στις διατάξεις των εδαφίων α και
β της παραγράφου 1 του άρθρου 12 του ν. 2837/2000 (ΦΕΚ 178 Α).
Το εδάφιο δ της παραγράφου 5 αντιστοιχεί στο εδάφιο γ της παραγράφου 1 του
άρθρου 12 του ν. 2837/2000. Η προτεινόμενη διατύπωση εναρμονίζεται με τις
διατάξεις του άρθρου 3 του Μεταλλευτικού Κώδικα, όπως συμπληρώνονται με την
παράγραφο 1 του άρθρου 23 του παρόντος νομοσχεδίου, είναι προσαρμοσμένη στο
ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο, όπως έχει σήμερα διαμορφωθεί και ικανοποιεί τις
απαιτήσεις των οδηγιών της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος.
Η προτεινόμενη προσθήκη του εδαφίου ε στην παράγραφο 5 αποβλέπει στη
δυνατότητα συνέχισης της έρευνας ή της εκμετάλλευσης ενός μεταλλείου ή λατομείου,
στις περιπτώσεις που λήγει η διάρκεια ισχύος αποφάσεως, με την οποία έχουν
εγκριθεί περιβαλλοντικοί όροι, ώστε να μην προκύψουν δυσμενείς συνέπειες για τις
επιχειρήσεις, τους εργαζομένους και την εθνική οικονομία. Άλλωστε στο χρόνο που
μεσολαβεί μέχρι την έγκριση νέων όρων για την προστασία του περιβάλλοντος,
εφόσον συντρέχει περίπτωση, είναι δυνατή με εφαρμογή των διατάξεων της
παραγράφου 4 του άρθρου 17 του παρόντος νομοσχεδίου η επιβολή από τον

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 290
Επιθεωρητή Μεταλλείων συμπληρωματικών μέτρων, πέραν των όρων που είχαν ήδη
εγκριθεί.
Οι διατάξεις της παραγράφου 6 αντιστοιχούν στις διατάξεις της παραγράφου 6 του
άρθρου 13 του ν. 2115/1993 και της παραγράφου 6 του άρθρου 1 του ν. 2503/1997
(ΦΕΚ 107Α), σύμφωνα με τις οποίες οι Επιθεωρήσεις Μεταλλείων δεν υπάγονται στις
Περιφέρειες και εξακολουθούν να αποτελούν διανομαρχιακού επιπέδου υπηρεσίες του
Υπουργείου Ανάπτυξης.
Με την παράγραφο 7 ανατίθενται στη Διεύθυνση Υδατικού Δυναμικού και Φυσικών
Πόρων οι αρμοδιότητες, που προκύπτουν για το Υπουργείο Ανάπτυξης μετά τη
δημοσίευση του ν. 3199/2003 (ΦΕΚ 280Α).
Άρθρο 24
Με τις διατάξεις της παραγράφου 1 ρυθμίζεται η εκκρεμότητα που έχει προκύψει
μετά την έκδοση της αποφάσεως 1682/2000 του Συμβουλίου της Επικρατείας,
σύμφωνα με την οποία λατομεία μαρμαροψηφίδας που είχαν αποκτήσει άδεια
εκμετάλλευσης με εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν για τα λατομεία μαρμάρων,
ανήκουν στην κατηγορία των λατομείων αδρανών υλικών. Με την προτεινόμενη
ρύθμιση παρέχεται η ευχέρεια να εξετασθεί αν οι θέσεις των λατομείων αυτών
πληρούν τις προϋποθέσεις, για να χαρακτηρισθούν λατομικές περιοχές, όπως
προβλέπουν τα άρθρα 5 και 6 του παρόντος νομοσχεδίου, για να μην διακοπεί η
λειτουργία τους. Σε αντίθετη περίπτωση οι εκμεταλλευτές των λατομείων τούτων θα
έχουν τη δυνατότητα να μισθώσουν, κατά προτεραιότητα, λατομικούς χώρους μέσα σε
λατομικές περιοχές, όπως συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις των λοιπών λατομείων
αδρανών υλικών που διακόπτουν τη λειτουργία τους .
Οι διατάξεις της παραγράφου 2 βρίσκονται σε αρμονία με το τελευταίο υπεδάφιο
της παραγράφου 7 του άρθρου 5 του παρόντος νομοσχεδίου και κρίνονται
απαραίτητες για τους λόγους που αναφέρονται ανωτέρω για το υπεδάφιο αυτό.
Άρθρο 25
Οι διατάξεις του άρθρου τούτου είναι ανάλογες των διατάξεων του άρθρου 40 του ν.
669/1977 και αποσκοπούν στην ομαλή μετάβαση από το προϊσχύον στο νέο νομικό
καθεστώς, χωρίς αιφνιδιασμούς, χρονικές καθυστερήσεις, επιμήκυνση των
διαδικασιών και πρόσθετες οικονομικές επιβαρύνσεις, τα οποία θα είχαν δυσμενείς
συνέπειες για τους διοικουμένους και μπορούσαν να αποβούν μοιραία για την
πραγματοποίηση επενδύσεων.
Η προσθήκη στο τέλος της παραγράφου 1 αναφέρεται στα λατομεία βιομηχανικών
ορυκτών και μαρμάρων των δήμων και κοινοτήτων, για τα οποία οι προϊσχύουσες
διατάξεις προέβλεπαν την έκδοση αδείας εκμετάλλευσης στο όνομα των δήμων και
κοινοτήτων με μέριμνα των ενδιαφερομένων, οι οποίοι στη συνέχεια προέβαιναν στη
μίσθωση, σε αντίθεση με όλα τα άλλα λατομεία ιδιωτικά και δημόσια για τα οποία η

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 291
μίσθωση προηγείται της αδείας εκμετάλλευσης. Με την προτεινόμενη ρύθμιση οι
άδειες εκμετάλλευσης που έχουν ήδη εκδοθεί στο όνομα των δήμων και κοινοτήτων
θα ισχύουν πλέον στο όνομα των εκμεταλλευτών, οι οποίοι άλλωστε ευθύνονται για
τον τρόπο εκμετάλλευσης των λατομείων και την εφαρμογή όλων των συναφών
διατάξεων. Οι άδειες αυτές θα διέπονται στο εξής από τις προτεινόμενες νέες διατάξεις
και θα υπάρχει ενιαία και ομοιόμορφη εφαρμογή του νόμου. Προς την ίδια κατεύθυνση
κινείται και η προσθήκη του δευτέρου εδαφίου στην παράγραφο 2 και αναφέρεται στις
αιτήσεις που έχουν τυχόν υποβληθεί για τη χορήγηση αδείας εκμετάλλευσης
λατομείων μαρμάρων και βιομηχανικών ορυκτών στο όνομα δήμων και κοινοτήτων.
Οι διατάξεις της παραγράφου 3 αναφέρονται σε αιτήσεις για την παροχή συναίνεσης
διενέργειας ερευνών σε λατομικούς χώρους του Δημοσίου, δήμων και κοινοτήτων.
Άρθρο 26
Στο άρθρο αυτό καταγράφονται οι καταργούμενες διατάξεις, είτε επειδή έχουν
περιληφθεί στο παρόν σχέδιο νόμου, είτε έχουν τροποποιηθεί κατά τα αναφερόμενα
ανωτέρω στα επί μέρους άρθρα, είτε θα καταργηθούν με την πλήρη εφαρμογή του
νόμου.
Άρθρο 27
Με την παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου γίνεται η σύνδεση του νόμου με το
ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο.
Με την παράγραφο 2 εξασφαλίζεται η συνέχεια των ενεργειών της διοίκησης, χωρίς
να υπάρξει κενό, μέχρις ότου εκδοθούν οι κανονιστικές πράξεις που προβλέπουν οι
προτεινόμενες με το νομοσχέδιο διατάξεις.

Κυνηγώντας το μαύρο χρυσό

Ολοι μας έχουμε δει σε κάποια


ταινία του σινεμά ή της
τηλεόρασης τον τρόπο με τον
οποίο βγαίνει το πετρέλαιο από
τα έγκατα της γης. Συνήθως,
υπάρχει μια ομάδα εργατών που
ύστερα από αρκετά χρόνια
εκσκαφών και αποτυχημένων
προσπαθειών, τελικά καταφέρνει
να βρει πετρέλαιο. Είναι
χαρακτηριστική η σκηνή όπου ο
μαύρος χρυσός εκτοξεύεται σε
μεγάλο ύψος με τη μορφή

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 292
πίδακα κι από κάτω οι κατάκοποι εργάτες περιμένουν να καταβρεχτούν από το
παχύρρευστο υγρό για να γιορτάσουν την επιτυχία τους. Έτσι, δημιουργείται η
εντύπωση ότι κάπου στο υπέδαφος υπάρχουν τεράστιες δεξαμενές πετρελαίου
παρόμοιες με αυτές που βλέπουμε γύρω από τα διυλιστήρια και ότι αν κάποιος
χτυπήσει μια τέτοια δεξαμενή σκάβοντας τότε ξαφνικά γίνεται πλούσιος και του ανοίγει
ο δρόμος για μια ζωή γεμάτη χλιδή και αριστοκρατική καλοπέραση. Όλα αυτά, αν και
φαίνονται πολύ ωραία στις ταινίες, απέχουν πολύ από την πραγματικότητα.
Δυστυχώς, τέτοιες δεξαμενές δεν υπάρχουν και το πετρέλαιο παράγεται πολύ
δυσκολότερα. Στην πράξη, το πετρέλαιο βρίσκεται συσσωρευμένο σε μικροσκοπικούς
πόρους διαφόρων πετρωμάτων, που η
διάμετρός τους δεν ξεπερνά το πάχος μια
τρίχας.

Αλλά με ποιον τρόπο το πετρέλαιο βρέθηκε


κλεισμένο εκεί μέσα; Η δημιουργία του
πετρελαίου ξεκινά πριν μερικά εκατομμύρια
χρόνια (ίσως και πριν από 500 εκατομμύρια
χρόνια). Την εποχή εκείνη υπήρχαν στον
πλανήτη μας μεγάλες θαλάσσιες εκτάσεις
μικρού βάθους που περιείχαν τεράστιες
ποσότητες πλαγκτόν, φυκιών και άλλων ζώων
και φυτών. Αυτοί οι ζωντανοί οργανισμοί, μετά
το θάνατό τους, έπεφταν στον πυθμένα των
θαλασσών και καταπλακώνονταν από λάσπη,
άμμο και άλλα τέτοια υλικά που αιωρούνταν
στα νερά των θαλασσών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, οι οργανισμοί αυτοί να μην
αποσυντίθεται αμέσως αλλά λόγω του περιορισμένου οξυγόνου να μετατρέπονται
αργά σε στρώματα πλούσια σε οργανικό υλικό, δηλαδή
άνθρακα. Στην ολοκλήρωση αυτής της διεργασίας
συνέβαλαν η υψηλή θερμοκρασία (ως 300οC) λόγω της
θερμότητας που εκλυόταν από τη διάσπαση των οργανισμών
αυτών αλλά και η υψηλή πίεση εξαιτίας του βάρους των
υπερκείμενων στρωμάτων υλικών. Σημαντικό ρόλο έπαιζαν
και κάποια βακτήρια που αποικοδομούσαν τη νεκρή έμβια
ύλη σε απλούστερα οργανικά μόρια. Μετά από πολλές
χιλιάδες χρόνια, και με την επίδραση όλων αυτών των
παραγόντων, σχηματίστηκε αυτό που σήμερα ονομάζουμε
«αργό πετρέλαιο» και έχει τη μορφή ενός μαύρου και

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 293
λασπώδους υλικού. Ωστόσο, το πετρέλαιο, δεν το ανακαλύπτουμε σήμερα εκεί που
αρχικά σχηματίστηκε. Οι υψηλές πιέσεις που επικρατούν στο υπέδαφος της Γης
καθώς και διάφορα γεωλογικά φαινόμενα ανάγκασαν το μαύρο υγρό να κινείται αργά
μέσα στους πόρους των πετρωμάτων ψάχνοντας να βρει πετρώματα με όσο το
δυνατό μεγαλύτερους πόρους. Τελικά, το πετρέλαιο εγκλωβίστηκε μέσα σε πορώδη
πετρώματα (λέγονται ταμιευτήρες) που περιβάλλονται από μη πορώδη και
αδιαπέρατα υλικά και τα οποία εμποδίζουν την περαιτέρω μετακίνησή του. Συνεπώς,
για να βρει κάποιος πετρέλαιο πρέπει να σκάψει σε αρκετά μεγάλο βάθος ώστε να
διαπεράσει τα υπερκείμενα πετρώματα και να φτάσει στο σημείο όπου βρίσκεται το
πετρέλαιο.

Πώς το εντοπίζουμε;

Βέβαια, οι πιθανότητες να βρει κάποιος πετρέλαιο κατά τύχη είναι μηδαμινές (με
εξαίρεση τις ταινίες που αναφέραμε στην αρχή!). Ο πιο διαδεδομένος τρόπος για να
εντοπιστεί ένακοίτασμα πετρελαίου είναι η σεισμογραφική μέθοδος, που αν και το
ποσοστό επιτυχίας της δεν ξεπερνά το 10% θεωρείται η πιο αξιόπιστη. Με τη μέθοδο
αυτή δημιουργείται ένας μικρός σεισμός (π.χ. μια ελεγχόμενη έκρηξη). Τα σεισμικά
κύματα περνούν στο υπέδαφος, αντανακλώνται από τα διάφορα πετρώματα που
συναντούν και επιστρέφουν στην επιφάνεια όπου και καταγράφονται από ειδικές
συσκευές (σεισμόμετρα). Αλλά, επειδή η ταχύτητα των κυμάτων είναι διαφορετική
ανάλογα με τον τύπο του πετρώματος που διαπερνούν, αυτά φτάνουν σε διαφορετικό
χρόνο στην επιφάνεια. Από τους χρόνους αυτούς, οι γεωλόγοι παίρνουν πληροφορίες
για το είδος των πετρωμάτων και εκτιμούν την πιθανότητα για ανακάλυψη πετρελαίου
στο συγκεκριμένο σημείο. Στις πιο μοντέρνες μεθόδους αναζήτησης πετρελαίου
ανήκουν οι φωτογραφίσεις από δορυφόρους καθώς και η χρήση εξαιρετικά
προηγμένων συσκευών που ανιχνεύουν αμελητέες αλλαγές στο του βαρυτικού ή
μαγνητικού πεδίου της Γης που οφείλονται στην παρουσία κοιτασμάτων πετρελαίου.

Πώς εξορύσσεται;

Όταν ανακαλυφθεί το κοίτασμα και το γεωτρύπανο φτάσει στο βάθος που βρίσκεται το
πετρέλαιο, τότε αυτό βρίσκει διέξοδο προς την επιφάνεια κι επειδή η πίεση μέσα στον
ταμιευτήρα είναι αρκετά μεγάλη, εκτοξεύεται με δύναμη σε μεγάλο ύψος. Αυτή είναι
μια πετυχημένη γεώτρηση και μπορεί πλέον να αρχίσει η παραγωγή πετρελαίου. Για
να ελεγχθεί ο ρυθμός άντλησης του πετρελαίου, στην έξοδο του φρέατος τοποθετείται
ένα σύστημα από βάνες και σωληνώσεις που λόγω του σχήματός του λέγεται
«χριστουγεννιάτικο δέντρο». Καθώς, το πετρέλαιο στον ταμιευτήρα λιγοστεύει,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 294
μειώνεται και η πίεση κι έτσι δε μπορεί από μόνο του να ανέβει στην επιφάνεια. Στη
φάση αυτή το πετρέλαιο είναι κολλημένο μέσα στους πόρους των πετρωμάτων και
πρέπει να του ασκηθεί μια δύναμη για να μετακινηθεί από εκεί. Για το σκοπό αυτό,
κοντά στην κεντρική γεώτρηση ανοίγονται κι άλλες γεωτρήσεις στις οποίες
διοχετεύεται νερό, ατμός ή κάποιο αέριο με μεγάλη πίεση. ανεβαίνει στην επιφάνεια.
Αλλά ακόμα και μετά από αυτή τη διαδικασία, μόλις το 40-50% του πετρελαίου του
κοιτάσματος έχει αντληθεί. Για την παραλαβή μερικών ακόμα ποσοτήτων, διοχετεύεται
στις γεωτρήσεις ατμός ή αέριο σε πολύ υψηλή θερμοκρασία με σκοπό να μειωθεί το
ιξώδες του πετρελαίου, δηλαδή να γίνει λιγότερο παχύρρευστο. Επίσης,
χρησιμοποιούνται κάποιες χημικές ουσίες ή ακόμα και μικροοργανισμοί που
δεσμεύουν το πετρέλαιο και το τραβούν από το πέτρωμα. Πάντως, σε καμία
περίπτωση το πετρέλαιο που φτάνει τελικά στην επιφάνεια δεν ξεπερνά το 70% του
πετρελαίου που περιέχεται στο κοίτασμα.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 295

ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ
ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 296

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 297

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 298

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 299

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 300

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 301

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 302

Εγκριση για έρευνες στις «Ελληνικές Εκμεταλλεύσεις»

Η ΕΤΑΙΡΙΑ «Ελληνικές
Εκμεταλλεύσεις», θυγατρική της
Ενεργειακής Αιγαίου, στην οποία
ανήκουν και τα κοιτάσματα του
Πρίνου, πήρε έγκριση από το
Yπουργείο Ανάπτυξης για την
απόκτηση του 75% των δικαιωμάτων
για έρευνες υδρογονανθράκων σε
περιοχές ανατολικά και δυτικά της
Θάσου. Τα δικαιώματα ανήκουν στην
καναδική Calfrac, πρώην Dennison, η
οποία τα είχε αποκτήσει τον Ιούνιο
του 1975. ο σχετικό αίτημα είχε υποβληθεί στο αρμόδιο υπουργείο στο τέλος Μαΐου, έπειτα
από την καταρχήν συμφωνία, στην οποία η ελληνική εταιρία είχε καταλήξει με τους

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 303
Καναδούς και φαίνεται ότι είναι μια από τις τελευταίες πράξεις του Κωστή Χατζηδάκη πριν
από τις εκλογές. Η Ενεργειακή Αιγαίου έχει ήδη ολοκληρώσει την πρώτη φάση του
επιχειρησιακού της πλάνου του επενδυτικού της προγράμματος στα κοιτάσματα του Πρίνου
και του Βόρειου Πρίνου, ενώ έχει ήδη εισέλθει στη δεύτερη φάση με την έναρξη γεωτρήσεων
στο κοίτασμα Eψιλον, έχοντας ήδη επενδύσει περίπου 80 εκατ. δολάρια εντός του 2009. Η
γεώτρηση στο κοίτασμα Ε θα πραγματοποιηθεί με το αμερικανικό γεωτρύπανο Ensco 85 και
θα φτάσει σε μήκος 5.500 χιλιομέτρων

Έρευνες πετρελαίου και στο Θρακικό Πέλαγος

Σε ελληνικά χέρια περνούν έπειτα από σχεδόν 35 χρόνια τα δικαιώματα της διεξαγωγής
ερευνών για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στο Θρακικό
Πέλαγος. Η εταιρεία "Ελληνικές Εκμεταλλεύσεις", θυγατρική της Ενεργειακής Αιγαίου, στην
οποία ανήκουν και τα κοιτάσματα του Πρίνου, πήρε την έγκριση από το υπουργείο
Ανάπτυξης για την απόκτηση του 75% των δικαιωμάτων σε περιοχές ανατολικά και δυτικά
της Θάσου οι οποίες ανήκουν στην καναδική Calfrac, την πρώην Dennison, η οποία είχε
αποκτήσει τα συγκεκριμένα δικαιώματα τον Ιούνιο του 1975. Το υπόλοιπο ποσοστό έχει
περιέλθει στα Ελληνικά Πετρέλαια, καθώς ο εισηγμένος όμιλος αποτέλεσε την μετεξέλιξη του
πρώην κρατικού φορέα στον τομέα των πετρελαιοειδών. Η Ενεργειακή Αιγαίου έχει ήδη
ολοκληρώσει την πρώτη φάση του Επιχειρησιακού της Πλάνου του επενδυτικού της
προγράμματος στα κοιτάσματα του Πρίνου και του Βόρειου Πρίνου, ενώ έχει ήδη εισέλθει
στην δεύτερη φάση με την έναρξη γεωτρήσεων στο κοίτασμα Έψιλον, έχοντας ήδη
επενδύσει περίπου 80 εκατ. δολάρια εντός του 2009. Ήδη η παραγωγή από τον Πρίνο - η
οποία αγοράζεται υποχρεωτικά από τα Ελληνικά Πετρέλαια - έχει υπερδιπλασιαθεί,
φτάνοντας τα 2.700 βαρέλια ημερησίως, ενώ το κοίτασμα Ε εκτιμάται ότι από το τέλος του
έτους είναι πιθανό να δίνει άλλα 2.000 βαρέλια την ημέρα. Ωστόσο, η απόκτηση των
δικαιωμάτων της Calfrac βάζει ξανά στο "παιχνίδι" περιοχές με αυξημένη γεωστρατηγική
σημασία, οι οποίες είχαν ερευνηθεί κατά την διάρκεια της δεκαετίας του ΄80 αλλά παρέμεναν
αδρανείς τα τελευταία 25 χρόνια. Εφόσον ο όμιλος, ο οποίος ελέγχεται από τον μηχανικό
πετρελαίου Μαθιό Ρήγα και τον εφοπλιστή Ευστάθιο Τοπούζογλου προχωρήσει σε έρευνες
και γεωτρήσεις στις νέες αυτές περιοχές, το επενδυτικό πρόγραμμα συνολικά μπορεί να
φτάσει τα 200 εκατομμύρια δολάρια.

Στην Ενεργειακή Αιγαίου τα Δικαιώματα Έρευνας Πετρελαίου στο Θρακικό Πέλαγος


Η εταιρεία «Ελληνικές Εκμεταλλεύσεις», θυγατρική της
Ενεργειακής Αιγαίου, στην οποία ανήκουν και τα
κοιτάσματα του Πρίνου, πήρε την έγκριση από το
υπουργείο Ανάπτυξης για την απόκτηση του 75% των

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 304
δικαιωμάτων για έρευνες υδρογονανθράκων σε περιοχές ανατολικά και δυτικά της Θάσου οι
οποίες ανήκουν στην καναδική Calfrac, την πρώην Dennison, η οποία είχε αποκτήσει τα
συγκεκριμένα δικαιώματα τον Ιούνιο του 1975. Όπως πληροφορείται το energia.gr, το
σχετικό αίτημα είχε υποβληθεί στο αρμόδιο υπουργείο στο τέλος Μαϊου, έπειτα από την
καταρχήν συμφωνία στην οποία η ελληνική εταιρεία είχε καταλήξει με τους Καναδούς. Το
υπόλοιπο ποσοστό έχει περιέλθει στα Ελληνικά Πετρέλαια, αφού ο εισηγμένος όμιλος
αποτέλεσε την μετεξέλιξη του πρώην κρατικού φορέα στον τομέα των πετρελαιοειδών. Η
Ενεργειακή Αιγαίου έχει ήδη ολοκληρώσει την πρώτη φάση του Επιχειρησιακού της Πλάνου
του επενδυτικού της προγράμματος στα κοιτάσματα του Πρίνου και του Βόρειου Πρίνου, ενώ
έχει ήδη εισέλθει στην δεύτερη φάση με την έναρξη γεωτρήσεων στο κοίτασμα Έψιλον,
έχοντας ήδη επενδύσει περίπου 80 εκατ. δολάρια εντός του 2009. Η γεώτρηση στο
κοίτασμα Ε θα πραγματοποιηθεί με το αμερικανικό γεωτρύπανο Ensco 85 και θα
φτάσει σε μήκος 5.500 χιλιομέτρων, καθιστάμενη η μεγαλύτερη στην ιστορία των εν
Ελλάδι γεωτρήσεων. Ήδη η παραγωγή από τον Πρίνο έχει υπερδιπλασιαθεί, φτάνοντας τα
2.700 βαρέλια ημερησίως, ενώ το κοίτασμα Ε εκτιμάται ότι από το τέλος του έτους είναι
πιθανό να δίνει άλλα 2.000 βαρέλια την ημέρα. Επιπλέον 700 βαρέλια την ημέρα εκτιμάται
ότι μπορεί να δώσει ένα ακόμη κοίτασμα στην παραδοσιακή περιοχή του Πρίνου. Εφόσον ο
όμιλος, ο οποίος ελέγχεται από τον μηχανικό πετρελαίου Μαθιό Ρήγα και τον εφοπλιστή
Ευστάθιο Τοπούζογλου προχωρήσει σε έρευνες και γεωτρήσεις στις νέες αυτές περιοχές, το
επενδυτικό πρόγραμμα συνολικά μπορεί να φτάσει τα 200 εκατομμύρια δολάρια.
Σημειώνεται ότι το σύνολο της παραγωγής από την περιοχή απορροφάται, βάσει ειδικής
συμφωνίας, από τα Ελληνικά Πετρέλαια. Οι δε εγχώριες ανάγκες στην κατανάλωση
πετρελαίου ανέρχονται σε περίπου 400.000 βαρέλια ημερησίως.
Ο εντοπισμός και ο προσδιορισμός των χαρακτηριστικών ενός κοιτάσματος πετρελαίου είναι
μία δύσκολη, χρονοβόρα και πολυδάπανη υπόθεση που επαιτεί ειδικό εξοπλισμό και πολύ
καλά καταρτισμένους επιστήμονες. Μέχρι τώρα από όσο ξέρω δεν έχει δημοσιοποιηθεί
καμία έρευνα που να αφορά τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου στη χώρα μας. Έρευνες
έχουν γίνει αρκετές αλλά καμία δεν έχει δημοσιοποιηθεί (από όσο γνωρίζω) και αυτό είναι
νομίζω λογικό. Έτσι δεν νομίζω ότι πρέπει να βασιζόμαστε σε στοιχεία που ακούσαμε ή που
έτυχε να διαβάσουμε και η πηγή προέλευσής τους και η εγκυρότητά τους είναι
αμφισβητήσιμη ή άγνωστη. Δεν πρέπει να θεωρούμε ότι το πετρέλαιο είναι το μοναδικό
πράγμα που μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στη χώρα μας, ούτε ότι μπορεί να λύσει όλα
μας τα προβλήματα. Τα πράγματα είναι κάπως πιο πολύπλοκα και το πετρέλαιο είναι μόνο
μία από τις παραμέτρους που θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψηΗ εκτίμηση των πιθανών
απολήψιμων κοιτασμάτων αργού στο Β. Αιγαίο έχει ως εξής: Πετρέλαιο εξορύξιμο και
εκμεταλλεύσιμο υπάρχει στην Ανατολική Θάσο, στον Άνω και Κάτω Μπάμπουρα, στη
Μαυρώνεια, στο Σταυρό και στο Νίκα. Μια εκτίμηση με βάση το πετρέλαιο του Πρίνου μας
δίνει αποθέματα περισσότερα από 1 δις βαρέλλια αργού.
Αν κρίνουμε με βάση την ποιότητα του πετρελαίου του Πρίνου βέβαια, η απόληψη από το
ελληνικό αργό σε λευκά προϊόντα είναι πολύ χαμηλή και επομένως το ελληνικό πετρέλαιο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 305
έχει πολύ χαμηλή αξία και κανείς δε το θέλει, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν αποτελεί
βιώσιμη επένδυση: Το πετρέλαιο στη θάλασσα απαιτεί τεράσιες επενδύσεις για την εξόρυξή
του, που είναι δύσκολη και επικίνδυνη, και απ' ότι φαίνεται, όσο και αν ανέβει η τιμή του
πετρελαίου, κανείς δε θα μπορέσει να βγάλει κέρδος από τα ελληνικά πετρέλαια του Αιγαίου,
άρα κανείς δεν ασχολείται. Εξ' ου και η μηδαμινή πληροφόρηση επί του θέματος.
Όποιος παρά ταύτα θέλει πληροφορίες, μπορεί να απευθυνθεί στον ΠΣΧΜ ή στο ΕΤΚΛ της
ΣΧΜ του ΕΜΠ. Οι άνθρωποι ξέρουν. Τα δεδομένα βασίζονται στις έρευνες της BP (το
γνωστό Statistical review of world energy), και μπορούν να βρεθούν από το website της, αν
και το εξελόφυλλο είναι λίγο περίπλοκο. Οι πληροφορίες υπάρχουν πιό άμεσα σε μελέτες
του Πολυτεχνείου. Το πόσο πετρέλαιο μπορεί να δώσει ένα κοίτασμα μπορεί να υπολογιστεί
εμπειρικά (με συγκεκριμένες εξισώσεις που δυστυχώς δεν έχω στη διάθεσή μου αυτή τη
στιγμή) από το πόσο πετρέλαιο μας έχει δώσει μέχρι σήμερα. Ο Πρίνος για παράδειγμα
έχει δώσει περίπου 85 εκατομμύρια βαρέλια αργό, και έχει υπολογιστεί ότι αν
εφαρμοστούν μέθοδοι δευτερογενούς ανάκτησης (όταν δηλαδή το πετρέλαιο δεν έχει
αρκετή πίεση για να βγει μόνο του στην επιφάνεια, ανοίγουμε μια τρύπα παραδίπλα
και διοχετεύουμε αέριο ή νερό ώστε να ανέβει η πίεση και να έλθει το αργό στην
επιφάνεια) θα δώσει άλλα 12 με 15 εκατομμύρια βαρέλια. Το ανακτήσιμο ποσό
πετρελαίου αυτό (δηλαδή όλα μαζί, με πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή ανάκτηση)
αντιστοιχεί περίπου στο 60% της συνολικής ποσότητας ενός κοιτάσματος: μέχρι εκεί
μπορούμε τεχνολογικά να φτάσουμε. Παραπάνω δε μας συμφέρει, αλλά ούτε και μπορούμε,
προς το παρόν τουλάχιστον. Σε ότι αφορά την εκτίμηση της ποιότητας των απολήψιμων
αργών, είναι καθαρά θέμα σύστασης και θέμα θερμογόνου δύναμης. Μας ενδιαφέρει να έχει
μεγάλη απόδοση σε λευκά προϊόντα, και να μη βγαίνει το μισό σε μαζούτ κατά την
ατμοσφαιρική απόσταξη. Για παράδειγμα, η καμπύλη απόσταξης του Arabian Light δίνει
33% μέσα αποστάγματα και κοντά 50% υπόλειμμα. Αυτό το υπόλειμμα είναι μπελάς. Ναι μεν
μπορείς να το εκμεταλλευτείς, αλλά χρειάζεται απόσταξη υπό κενό και viscbreaking, κάτι που
αυξάνει τραγικά το κόστος της διεργασίας, τόσο σε λειτουργικό όσο και σε εξοπλιστικό
επίπεδο. Το πετρέλαιο στον Πρίνο υστερεί γιατί έχει τεράστια περιεκτικότητα σε Θειάφι. Το
θειάφι πρέπει να απομακρύνεται, και η διαδικασία αποθείωσης (συχνότερα:
υδρογονοαποθείωσης) είναι τραγικά δύσκολη στο σχεδιασμό και τη λειτουργία. Μας
ενδιαφέρει επίσης να έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε παραφινικά, γιατί αν έχει πολλά
παραφινικά το καύσιμο δεν έχει καλή συμπεριφορά χαμηλής ροής (για ντήζελ). Από τις
παραπάνω απόψεις, τα ελληνικά κοιτάσματα πετρελαίου είναι πρακτικά άχρηστα, εκτός αν
κάποιος είναι διατεθειμένος να πληρώσει μεγάλο κόστος για ένα κακό προϊόν...
Το κοίτασμα του Πρίνου μπορεί να μας δώσει μια ιδέα πάνω κάτω τι πετρέλαιο θα δώσουν
τα υπόλοιπα κοιτάσματα. Από εκεί και πέρα, ναι, υπάρχουν αρκετές πιθανότητες να είναι
αρκετά καλύτερα τα άλλα πετρέλαια, αλλά υπάρχουν εξίσου αρκετές πιθανότητες να είναι και
πολύ χειρότερα από το πετρέλαιου του Πρίνου... Σε κάθε περίπτωση, όσο κακό και αν είναι
το πετρέλαιο, είναι πετρέλαιο. Και αν δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί με καλή ανάκτηση
λευκών προϊόντων, μπορεί να δώσει πολύ μαζούτ για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (αν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 306
και το περιβαλλοντικό κόστος θα είναι τεράστιο). Η διαδικασία ανοίγματος καινούργιου
κοιτάσματος αφορά σε μια γεωλογική έρευνα, μια σεισμογραφική έρευνα, και μετά κάνουμε
δοκιμαστικές γεωτρήσεις 5-6 χιλιόμετρα σε βάθος. Και πάλι, η πιθανότητα να χτυπήσουμε
βιώσιμο κοίτασμα είναι 10% Υποτίθεται πως αρμόδιο για τέτοιες δοκιμαστικές γεωτρήσεις
είναι το ΥΠΕΧΩΔΕ, σε συνεργασία με τα ΕΛΠΕ, απ' όσο μπορώ να διαννοηθώ. Το
ΥΠΕΧΩΔΕ στην Ελλάδα ασχολείται περισσότερο με το να ανοίγει αγωγούς φυσικού αερίου
που θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί 20 χρόνια πριν (και να δηλώνει ευθαρσώς ότι η
Ελλάδα θα γίνει ενεργειακός κόμβος τη στιγμή που η Ελλάδα είναι μια ενεργειακή μαύρη
τρύπα). Δοκιμαστικές γεωτρήσεις έχει κάνει και η Βρεττανική Regal Oilπου αγόρασε
τα "Πετρέλαια Καβάλας" στο βόρειο Αιγαίο, βεβαίωσαν κι άλλα αποθέματα. Είναι
αλήθεια πως στα περασμένα χρόνια με μια ισχυρή Σοβιετική Ένωση που ήταν απλησίαστη
τα μοναδικά κοιτάσματα πετρελαίου διαθέσιμα προς τις τότε Επτά Αδερφές ήταν αυτά του
Αιγαίου. Τις εποχές εκείνες το πρόβλημα βρισκόταν στη μοιρασιά του πετρελαίου. Πως
δηλαδή θα μοιρ;asoyn τη πίτα μεταξύ τους οι πετρελαϊκές εταιρείες. Η αρχική συμφωνία ήταν
να τα βρούνε κάπου στο 60% η Ελλάδα και 40% η Τουρκία. Η συμφωνία χαλούσε με την
απαίτηση του 70% Ελλάδα και 30% η Τουρκία. Και για να διαμορφωθεί το 60/40 άρχισε η
θεωρία των γκρίζων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών. Στο παιχνίδι αυτό βέβαια δεν έπαιρναν
μέρος οι δύο χώρες αλλά τα αφεντικά και οι εντολοδότες τους. Δεν ήταν τυχαία η επίσκεψη
του μπαμπά Bush στη Γαύδο. Σημειολογικά έδειχνε πως ο χώρος ανήκε στην
πετρελαϊκή εταιρεία που αντιπροσώπευε, ούτε η επιχείρηση στα Ίμια ήταν τυχαία.
Απλά ήταν μια συμβολική συνομιλία των συμφερόντων. Με τη κατάρρευση της
Σοβιετικής Ένωσης το θέμα Πετρέλαια του Αιγαίου πάγωσε στις καλέντες των αφεντικών και
έστρεψαν το βλέμμα στη πιο βολική Ευρασία. Το θέμα με τα πετρέλαια του Αιγαίου απλώς
σιγολειτουργεί και αναμένουμε εξελίξεις στο μέλλον και έως τότε θα γίνουν όλες οι
διεργασίας που θα φέρουν τη μοιρασιά στα επιθυμητά επίπεδα και θα έχουν χώρες βολικές
και συνεργάσιμες. Σιγά σιγά και σταδιακά καλλιεργούν το κλίμα με την ανεργία,
οικονομικά προβλήματα και προβλήματα στον τουρισμό έτσι ώστε η λύση της
άντλησης του πετρελαίου να έρθει ως μάνα εξ ουρανού για τη χώρα μας.
Ως προς το θέμα των αγωγών υπάρχουν υπογραφές της χώρας μας σε διεθνείς συμβάσεις.
Για τον λιγνίτη, μας δεσμεύουν οι αποφάσεις της Κομισιόν και ένας εν εξελίξει διαγωνισμός.
Στην περίπτωση του πετρελαίου η νέα πολιτική ηγεσία του τόπου θα πρέπει να ξεκαθαρίσει
αν προτίθεται να ξεκινήσει γύρο παραχωρήσεων για τα δικαιώματα ερευνών, ενώ για τον
χρυσό θα πρέπει να πάρει θέση για το αν επιθυμεί ή όχι να προχωρήσουν οι συγκεκριμένες
επενδύσεις. Τόσο στην περίπτωση του χρυσού και του λιγνίτη (πλην Φλώρινας) όσο και
στην περίπτωση του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης η κυβέρνηση θα κληθεί να
σταθμίσει τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών που εδράζονται σε περιβαλλοντικές
ανησυχίες και το όφελος που προκύπτει για τη χώρα.

ΑΓΩΓΟΙ
Τον περασμένο Ιούνιο ο Νικολάι Τοκάρεφ, πρόεδρος της Transneft (επικεφαλής των

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 307
ρωσικών εταιρειών πετρελαίου που συμμετέχουν στο έργο του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς
- Αλεξανδρούπολης), δήλωνε ότι η κατασκευή του πετρελαιαγωγού θα ξεκινούσε τον Ιούνιο
του 2010. Ένα μήνα αργότερα η διεθνής εταιρεία Trans Balkan Pipeline, που έχει την ευθύνη
κατασκευής του αγωγού, κατέθεσε στο ΥΠΕΧΩΔΕ την προκαταρκτική μελέτη
περιβαλλοντικών όρων χωροθέτησής του. Επί των προτάσεων αυτής της μελέτης θα
κληθούν να εκφράσουν τις παρατηρήσεις τους 84 φορείς του νομού Έβρου, καθώς και η
επιτροπή διαβούλευσης για τον αγωγό. Μεσολάβησε η προεκλογική περίοδος και η
μετεκλογική διάσπαση του ΥΠΕΧΩΔΕ σε δύο υπουργεία, Υποδομών και Περιβάλλοντος, με
αποτέλεσμα η τύχη της προκαταρκτικής μελέτης να... αγνοείται. Υπενθυμίζεται ότι στη Βουλή
έχει κυρωθεί η διακρατική συμφωνία, όχι όμως η περιβαλλοντική και η κατασκευαστική
συμφωνία.
Από τη μια υπάρχει το δεδομένο των υπογραφών που έχουν μπει από πλευράς
προηγούμενων κυβερνήσεων και η επισήμανση του ΠΑΣΟΚ ότι “εμείς ξεκινήσαμε το έργο”
και ότι “υπάρχει μια συνέχεια του κράτους”, αλλά από την άλλη υπάρχουν οι προεκλογικές
δηλώσεις του Γιώργου Παπανδρέου περί κατοχύρωσης των συμφερόντων μόνο της μίας
πλευράς (εννοώντας τη Ρωσία) και περί επανεξέτασης μιας σειράς ζητημάτων όπως οι
περιβαλλοντικοί όροι. Το κλίμα που δημιουργήθηκε προεκλογικά προκάλεσε τη δυσφορία
του Κρεμλίνου, που τώρα πια αναμένει από τη νέα κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει τη στάση της
στο θέμα του πετρελαιαγωγού. Επιπλέον σε εκκρεμότητα βρίσκεται και το θέμα της ίδρυσης
της μικτής επιχείρησης η οποία θα διαχειρίζεται το ελληνικό τμήμα του South Stream, του
αγωγού που ενδιαφέρει πολύ περισσότερο τους Ρώσους από τον Μπουργκάς -
Αλεξανδρούπολη. Το στοίχημα για τη νέα κυβέρνηση είναι να διατηρήσει τις λεπτές
ισορροπίες σε διπλωματικό επίπεδο, προκειμένου να μη φανεί ασυνεπής ως προς τις
συμβατικές δεσμεύσεις της χώρας μας. Σε... εγχώριο επίπεδο θα πρέπει να είναι έτοιμη να
αντιμετωπίσει τους προβληματισμούς και τις μελλοντικές αντιδράσεις μερίδας της κοινωνίας
του Έβρου και όχι μόνο, που εκφράζει φόβους σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις
των αγωγών.
ΛΙΓΝΙΤΗΣ
Η ύπαρξη απόφασης από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και την Κομισιόν
σχετικά με την άρση του μονοπωλίου που έχει η ΔΕΗ στα κοιτάσματα λιγνίτη δημιουργεί ένα
δεσμευτικό πλαίσιο για τη νέα κυβέρνηση. Επιπλέον σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία του
διαγωνισμού για την απόκτηση των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης του λιγνιτωρυχείου
της Βεύης, για το οποίο έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον επιχειρηματικοί κολοσσοί: το
κοινοπρακτικό σχήμα ΓEK TEPNA, AKTΩP, HOPIZON METAΛΛEYTIKH (όμιλος
Kοπελούζου), η EΛMIN - Μεταλλευτικές Επιχειρήσεις (όμιλος Bαρδινογιάννη), η
Μηχανική ΑΕ (όμιλος Eμφιετζόγλου), η Elpedison (Eλληνικά Πετρέλαια, Edison). Οι
προσφορές κατατέθηκαν εν μέσω προεκλογικού αγώνα, ενώ η αρμόδια για τη
διαπραγμάτευση επιτροπή θα εισηγηθεί σχετικά στο υπουργείο Οικονομίας (που
απορρόφησε το πρώην Ανάπτυξης). Η σύμβαση που θα υπογραφεί θα υποβληθεί προς
κύρωση στη Βουλή που προέκυψε μετά τις εκλογές. Τα αποθέματα στο λιγνιτωρυχείο του

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 308
νομού Φλώρινας, δυναμικότητας περίπου 90 εκατομμυρίων τόνων, επαρκούν για να
καλύψουν τη λειτουργία μιας λιγνιτικής μονάδας για περισσότερα από 30 χρόνια και
ο ιδιώτης που θα τα αναλάβει θα μπει δυναμικά στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Η
νέα κυβέρνηση θα πρέπει να πάρει αποφάσεις για τη σχέση της ΔΕΗ και των ιδιωτών που
θα αποκτήσουν δικαιώματα στη Βεύη, σχέση από την οποία θα εξαρτηθεί η κατασκευή της
μονάδας ηλεκτροπαραγωγής Μελίτη 2 (με συνεργασία ΔΕΗ - ιδιωτών) ή η δημιουργία της
πρώτης ιδιωτικής ηλεκτροπαραγωγικής μονάδας στη χώρα με καύσιμο τον λιγνίτη.
Εκτός από τη διαδικασία του διαγωνισμού που εκκρεμεί για τη Βεύη, η κυβέρνηση θα πρέπει
να καθορίσει τη στάση και σε σχέση με την εκμετάλλευση των δύο άλλων λιγνιτοφόρων
περιοχών - Δράμας και Ελασσόνας. Κατά το παρελθόν μελέτες της ΔΕΗ προσδιόριζαν τα
αποθέματα στην Ελασσόνα σε 150 εκατ. τόνους και στη Δράμα σε 800 εκατ. τόνους. Ενώ
όμως στη Φλώρινα η τοπική κοινωνία σχεδόν αδημονεί για την εκμετάλλευση του
κοιτάσματος, στις άλλες δύο περιοχές ακόμη και η αναφορά στη λέξη λιγνίτης αποτελεί...
αιτία πολέμου.
ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ
Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να εκδηλώσει τις προθέσεις της σχετικά με το αν σκοπεύει να
κάνει πιο ευέλικτη τη διαδικασία παραχώρησης δικαιωμάτων για πετρελαϊκές έρευνες. Ήδη
από τον περασμένο Δεκέμβριο ο (τότε) υπουργός Ανάπτυξης Κωστής Χατζηδάκης
ανακοίνωσε επισήμως ότι θα προχωρήσει σε νομοθετικές αλλαγές που θα
διευκολύνουν τις πετρελαϊκές έρευνες και θα δίνουν κίνητρα για την προσέλκυση
αξιόπιστων επενδυτών. Το Συμβούλιο Εθνικής Ενεργειακής Στρατηγικής άρχισε να
επεξεργάζεται το νομοσχέδιο, το οποίο θα εισήγαγε μια νέα για τα ελληνικά δεδομένα
μέθοδο παραχωρήσεων (πλην αυτής που προβλέπει προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού), η
οποία είναι γνωστή ως μέθοδος “open door” (ανοιχτή πόρτα). Από το Μάιο η χώρα μπήκε σε
τροχιά εκλογών και το νομοσχέδιο... στον πάγο. Πηγές που γνωρίζουν άριστα τον χώρο της
ενέργειας επισημαίνουν μια διαχρονική έλλειψη πολιτικής βούλησης από τις ελληνικές
κυβερνήσεις να ανοίξουν το κεφάλαιο “πετρελαϊκά κοιτάσματα”. Αντιπαραβάλλουν δε την
Ελλάδα με την Κύπρο, όπου για την έκδοση άδειας αναζήτησης απαιτείται η υποβολή μίας
και μόνης αίτησης προς το αρμόδιο υπουργείο.
Σημειώνεται ότι στις πετρελαιοπιθανές περιοχές, που έχουν υποδειχθεί σε
παλαιότερες μελέτες, περιλαμβάνονται η θαλάσσια περιοχή της Θάσου και του Άθω,
η Μαρώνεια Ροδόπης και η Επανομή Θεσσαλονίκης. Προς το παρόν, η Καβάλα Όιλ, η
μόνη εταιρεία που πραγματοποιεί εξόρυξη πετρελαίου στη χώρα μας, είχε ξεκινήσει με την
προηγούμενη κυβέρνηση τη διαδικασία μεταβίβασης των δικαιωμάτων έρευνας και
γεώτρησης στην ευρύτερη περιοχή του Θρακικού πελάγους και στην περιοχή του Άθω,
εκκρεμότητα που κληροδοτείται στη νέα πολιτική ηγεσία.
ΧΡΥΣΟΣ
Στη Χαλκιδική και τη Θράκη υπάρχουν τρία “χρυσά” μέτωπα, καθώς οι τοπικές κοινωνίες,
αλλού εν μέρει και αλλού σχεδόν καθολικά, αντιδρούν στα επενδυτικά σχέδια των εταιρειών
Χρυσωρυχεία Θράκης, Μεταλλευτική Θράκης και Ελληνικός Χρυσός. Η τελευταία κατάφερε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 309
να ξεπεράσει γραφειοκρατικούς και δικαστικούς σκοπέλους και να λάβει προσφάτως την
έγκριση για την προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την αξιοποίηση των
κοιτασμάτων της Κασσάνδρας. Ωστόσο για την υλοποίηση της επένδυσης,
προϋπολογισμού 800 εκατ. ευρώ (που σύμφωνα με την εταιρεία θα δημιουργήσει 1.500
άμεσες και 6.000 έμμεσες θέσεις εργασίας), απαιτείται έγκριση της οριστικής μελέτης, που
θα περάσει από το νεοσυσταθέν υπουργείο Περιβάλλοντος. Όσο για τη Χρυσωρυχεία
Θράκης και τη Μεταλλευτική Θράκης (που υπόσχονται 200 και 130 θέσεις εργασίας
αντίστοιχα), εδώ και εννέα χρόνια συναντούν τη σθεναρή αντίδραση σύσσωμων των
κοινωνιών της Ροδόπης και του Έβρου, που προβάλλουν περιβαλλοντικές ανησυχίες.

ΙΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ


Ως προς τη γεωλογία της Λέσβου, σημαντικές είναι επίσης οι θερμές πηγές με τις ιαματικές
ιδιότητες που αναβλύζουν στον κόλπο της Γέρας, στον Άγιο Ιωάννη Λισβορίου, στην
Εφταλού της Μήθυμνας, στην παραλία της Αργένου, στην Κρυφή Παναγιά Πλωμαρίου, στον
Γαβαθά, στη θέση Θερμέλια Μόριας και στη Θερμή, γνωστή από τα αρχαιολογικά δεδομένα
του Ιερού της Θερμίας Αρτέμιδος. Η θερμότερη πηγή, με θερμοκρασία των υδάτων να
φθάνει τους 81°C, είναι στον Πολυχνίτο. Η λεσβιακή φύση είναι προικισμένη με πλούσια
βλάστηση, που διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Το στολίδι των γυμνών βουνών της
αγροτικής περιοχής του Σιγρίου και της Ερεσού είναι το απολιθωμένο δάσος κωνοφόρων
δέντρων, που σχηματίστηκε περίπου πριν από 12 εκατομμύρια χρόνια. Η δασική βλάστηση
αντιστοιχεί στις φάσεις της ηφαιστειακής ηρεμίας που επικρατούσε στην περιοχή και η
απολίθωση έπεται ως αποτέλεσμα της υδροθερμικής φάσης που εκδηλώνεται σαν
μεταηφαιστειακή ενέργεια. Απολιθωμένα δέντρα επισημάνθηκαν επίσης στην αγροτική
περιφέρεια της Άντισσας, του Γαβαθά, των Χυδήρων, του Μεσοτόπου και της Μήθυμνας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι άφθονοι απολιθωμένοι κορμοί στις ακτές και στη
θάλασσα, αυξάνοντας το ενδιαφέρον των γεωλόγων και παλαιοντολόγων για τον ενάλιο
κόσμο.Τα αρχαιότερα κατάλοιπα της Νεολιθικής εποχής στη Λέσβο προέρχονται από το
σπήλαιο του Αγίου Βαρθολομαίου, της Πρώιμης και Μέσης εποχής του Χαλκού από τον
οικισμό της Θερμής και τα παράλια του κόλπου Καλλονής. Στις ίδιες περιοχές, καθώς και
στον κόλπο της Γέρας, έχουν βρεθεί αρχαιολογικά κατάλοιπα των Μυκηναϊκών χρόνων. Από
τις αρχές του 10ου αι. π.Χ. ως τον 8ο αι. π.Χ., την εποχή του αποικισμού και των κοινωνικών
ανακατατάξεων στον ελλαδικό χώρο και το Αιγαίο, εγκαταστάθηκαν στο νησί οι Αχαιοί και οι
Αιολείς, στους οποίους οφείλεται η ίδρυση της «λεσβιακής εξάπολης». Η Μυτιλήνη, η
Άντισσα, η Πύρρα, η Αρίσβη, η Μήθυμνα και η Ερεσός αποτέλεσαν σημαντικές πόλεις-
κράτη, τους ιδρυτές των οποίων η παράδοση θεωρούσε απογόνους των Ατρειδών
Παρά την τυραννική διακυβέρνηση της Μυτιλήνης από το γένος των Πενθελιδών, ο 7ος και ο
6ος αι. π.Χ. συνιστούν περίοδο υψίστης ακμής για τη Λέσβο. Μέσα από αντίξοες πολιτικές
συνθήκες και κοινωνικές ανακατατάξεις διακρίθηκαν σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 310
Πιττακός, αισυμνήτης και ένας από τους επτά σοφούς της Αρχαιότητας, και οι εκπρόσωποι
της λυρικής ποίησης Αλκαίος, Σαπφώ και Τέρπανδρος, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο
στα πολιτικά τεκταινόμενα. Από το τέλος του 6ου αι. π.Χ. η Λέσβος λεηλατήθηκε από τους
Πέρσες. Έκτοτε το νησί χάνει την αυτονομία του και υφίσταται σειρά αλλεπάλληλων
επιδρομών και συγκρούσεων. Μετά το τέλος των περσικών πολέμων και τη νίκη των
Ελλήνων, οι λεσβιακές πόλεις έγιναν μέλη της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας και αργότερα πήραν
ενεργό μέρος στα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου. Το 428 π.Χ. η αποστασία των
Μυτιληναίων από την Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία είχε σαν αποτέλεσμα τη σφαγή του ανδρικού
πληθυσμού της πόλης και τον εξανδραποδισμό του άμαχου πληθυσμού. Αυτή την περίοδο,
τον 5ο αι. π.Χ. έζησε ο ιστοριογράφος Ελλάνικος (480-395 π.Χ.) και τον 4ο αι. π.Χ. ο
«πατέρας» της βοτανικής Θεόφραστος (372/1-288/7 π.Χ.).Κατά την Ελληνιστική περίοδο η
Λέσβος βρισκόταν στην επιρροή της μακεδονικής κυριαρχίας και αργότερα των Πτολεμαίων.
Οι ισχυρότερες από τις πόλεις της Λέσβου κατά την Αρχαιότητα ήταν η Μήθυμνα και η
Μυτιλήνη. Η Αρίσβη καταστράφηκε ήδη κατά την Κλασική περίοδο, η Πύρρα κατά την
Ελληνιστική και η Άντισσα καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 168 π.Χ., στους οποίους
έκτοτε υποτάχτηκε η Λέσβος μαζί με τα άλλα νησιά του Αιγαίου.
Η αρχαία πόλη της Μυτιλήνης
«Ἡ μὲν γὰρ ἀρχαία πόλις μικρὰ νῆσός ἐστιν, ἡ δ’ ὕστερον προσοικισθεῖσα τῆς ἀντιπέραν
ἐστὶ Λέσβου. Ἀνὰ μέσον δ’ αὐτῶν ἐστιν Εὔριπος στενὸς καὶ ποιῶν τὴν πόλιν ὀχυρὰν»
(Διόδωρος Σικελιώτης). Η Μυτιλήνη, που έδωσε το όνομά της στην πρωτεύουσα της
Λέσβου, ήταν σύμφωνα με τον μύθο κόρη του πρώτου βασιλιά της Λέσβου Μάκαρος, που
ήταν εγγονός του Δία και γιος της Ρόδου και του Ήλιου ή του Κρινάκου. Τα αρχαιότερα
τεκμήρια ανθρώπινης δραστηριότητας γύρω από την πόλη της Μυτιλήνης χρονολογούνται
στην Τελική Νεολιθική περίοδο, ενώ τα αρχαιότερα οικιστικά κατάλοιπα βρίσκονται στη θέση
Νησί, με το χαμηλό λόφο τον οποίο στεφανώνει το Κάστρο, στη θέση όπου υπήρχε η αρχαία
Ακρόπολη. Η Μυτιλήνη ήταν η σπουδαιότερη από τις έξι λεσβιακές πόλεις, που υπήρχαν
ήδη από τον 8ο αι. π.Χ. Ταραγμένη ήταν η ιστορία της Μυτιλήνης σε όλη τη διάρκεια της
Αρχαιότητας με ιδιαίτερα δραματικό γεγονός την «αποστασία» το 428 π.Χ. από την Α΄
Αθηναϊκή Συμμαχία.Η ανοδική πορεία της πόλης της Μυτιλήνης ξεκίνησε κατά τα Αρχαϊκά
χρόνια όταν ήταν η ισχυρότερη πόλη-κράτος του νησιού, ενώ τη μεγαλύτερη άνθηση
γνώρισε κατά την Ελληνιστική περίοδο, όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά λείψανα. Η
αρχαϊκή πόλη ήταν περιορισμένη κυρίως στο Νησί, τη νησίδα δηλαδή που χώριζε το κανάλι
του Ευρίπου από την ξηρά. Ο Εύριπος, μήκους 780 μ. και πλάτους περίπου 30 μ., ένωνε τα
δύο σημαντικότατα φυσικά λιμάνια της πόλης, το βόρειο ή τον Τριηρικό λιμένα με το Νότιο ή
Μαλλόεντα, ή Μέγα ή Εμπορικό λιμένα, ρύθμιζε τη ζωή της πόλης και χώριζε τον κυρίως
οικισμό από το νεκροταφείο και τα εκτός πόλης ιερά. Η αρχαϊκή νεκρόπολη βρισκόταν κοντά
στις όχθες του Ευρίπου στο μέρος της ξηράς και γύρω από το βόρειο εμπορικό λιμάνι.
Σημαντικό ρόλο στην οικονομία του νησιού έπαιξαν οι στατήρες, τα νομίσματα της Μυτιλήνης
από τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. Μαρτυρείται επίσης η λατρεία του Ασκληπιού, του Διονύσου,
της Ήρας και της Κυβέλης. Τμήματα του αρχαίου λιμανιού της πόλης, ορατά μέσα στη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 311
θάλασσα, μαρτυρούν την οικονομική και εμπορική ακμή της Μυτιλήνης των Κλασικών
χρόνων. Η κατοίκηση επεκτάθηκε και δυτικά του Ευρίπου ενώ τα νεκροταφεία
αναπτύχθηκαν κατά μήκος των λιθόστρωτων δρόμων από τις βόρειες, δυτικές και νότιες
εξόδους της πόλης και σε απόσταση ως και δύο χιλιομέτρων από το τείχος. Κατά τους
Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη γνώρισε μεγάλη άνθηση. Οι αρχαίες
φιλολογικές πηγές αναφέρουν ότι ήταν όμορφη και μεγαλοπρεπής, όπως η Έφεσος και η
Ρόδος. Τις όχθες του Ευρίπου ένωναν μαρμάρινες γέφυρες και στις όχθες του ήταν
συγκεντρωμένα τα σπουδαιότερα μνημεία και ιερά της πόλης. Στη βόρεια απόληξή του,
γύρω από το εμπορικό λιμάνι, υπήρχαν οι λαμπρές στοές της Αγοράς. Στη θέση
Μέσα σώζονται τα θεμέλια και αρχιτεκτονικά μέλη ιωνικού ναού, ενώ τα ερείπια
δωρικού ναού, πιθανώς του Διονύσου, βρίσκονται στο ακρωτήριο Άγιος Φωκάς. Με
το βουλευτήριο ταυτίζεται κτήριο του 3ου αι. π.Χ. ενώ στη θέση «Κουρτζή» εντοπίστηκαν το
μεγάλο νεκροταφείο και ναός του Απόλλωνα και της Ήρας. Το σημαντικότερο μνημείο
της Μυτιλήνης ήταν το θέατρο, που χτίστηκε στο φυσικό κοίλωμα της νότιας κλιτύος, κοντά
στην κορυφή του λόφου, τον 3ο αι. π.Χ. Η πόλη επεκτάθηκε στο λόφο της Αγ. Κυριακής και
οι πιο εύπορες κοινωνικές τάξεις έχτιζαν ευρύχωρες και πολυτελείς επαύλεις με τοιχογραφίες
και εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά, όπως και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Εντός των τειχών της
ελληνιστικής πόλης αποκαλύπτεται το σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης με πήλινους
αγωγούς. Σημαντικό τεχνικό έργο ήταν το εντυπωσιακό υδραγωγείο της Ρωμαϊκής περιόδου,
με το οποίο μετέφεραν το νερό από απόσταση 30 περίπου χλμ. στην πόλη της Μυτιλήνης.
Βυζαντινή και Μεσαιωνική περίοδος Καθ' όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου η
Λέσβος ανέπτυξε σημαντική εμπορική δραστηριότητα και πνευματική ζωή, χάρη στα
μοναστηριακά της κέντρα (π.χ. Μονή Μυρσινιώτισσας). Ωστόσο, πειρατικές επιδρομές
καθώς και επιδρομές Αράβων καταπόνησαν το νησί και έπληξαν την οικονομία. Ο
πληθυσμός του νησιού την περίοδο αυτή μειώθηκε σημαντικά. Μετά την κατάληψη της
Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, η Λέσβος ακολούθησε τη μοίρα των νησιών του
βορειοανατολικού Αιγαίου και αποτέλεσε τμήμα της Λατινικής Αυτοκρατορίας της
Κωνσταντινούπολης. Το 1247 επανήλθε στους Βυζαντινούς, αλλά το 1355 παραχωρήθηκε
από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο στους Γενουάτες υπό τη διοίκηση του οίκου των
Γατελούζων, ως προίκα για τη Μαρία Παλαιολόγου.
Οθωμανική και Νεότερη περίοδος Το 1462 η Λέσβος κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς.
Οι πρώτοι αιώνες της ένταξής της στην Οθωμανική Αυτοκρατορία χαρακτηρίζονται από
οικονομική παρακμή. Θα ήταν όμως υπερβολικό να υποστηριχθεί ότι η πνευματική κίνηση
απουσίαζε εντελώς από το νησί. Στο α΄ μισό του 16ου αιώνα άνθησε η Μονή Λειμώνος, η
οποία εξελίχθηκε σε πνευματικό κέντρο του νησιού. Η κατάσταση βελτιώθηκε σημαντικά
μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τη Ρωσία στο Ρωσο-οθωμανικό
πόλεμο του 1768-1774 και την υπογραφή της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, τα
αποτελέσματα της οποίας ήταν ευεργετικά για το εμπόριο. Τότε η παραγωγική και εμπορική
δραστηριότητα του νησιού πέρασε σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των ελληνορθοδόξων, με
αποτέλεσμα το νησί να γνωρίσει ραγδαία αστική ανάπτυξη. Την οικονομική ανάπτυξη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 312
ακολούθησε η πνευματική ακμή του νησιού. Το 18ο αιώνα η άνθηση των γραμμάτων ήταν
σημαντική. Εξέχουσα πνευματική προσωπικότητα της εποχής ήταν ο Βενιαμίν ο Λέσβιος,
κεντρική προσωπικότητα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Το 19ο αιώνα και στις αρχές του
20ού αιώνα η οικονομική και η αστική ανάπτυξη του νησιού έφτασε στο απόγειό της,
στηριγμένη κυρίως στη μονοκαλλιέργεια της ελιάς, στην ανάπτυξη της βιομηχανίας και
στις στενές εμπορικές σχέσεις με τα μικρασιατικά παράλια. Από αυτή την περίοδο
προέρχονται τα νεοκλασικά αρχοντικά που συναντάμε μέχρι σήμερα στην πόλη της
Μυτιλήνης. Το 1912 η Λέσβος καταλήφθηκε από ελληνικές δυνάμεις και ενσωματώθηκε
επίσημα στην Ελλάδα το 1923 με τη συνθήκη της Λοζάνης. Το 1922 μετά τη Μικρασιατική
Καταστροφή, η Λέσβος υπήρξε τόπος εγκατάστασης προσφύγων. Η μαζική έλευση
προσφύγων αναδιοργάνωσε τις κοινωνικές δομές και την κατανομή του πληθυσμού, ενώ δεν
έλειψαν οι εντάσεις μεταξύ ντόπιων και προσφύγων, με αιχμή κυρίως την κάρπωση των
οθωμανικών κτημάτων. Παρά τη δύσκολη ιστορική συγκυρία, η Λέσβος ανέπτυξε ακμάζουσα
πνευματική ζωή στα Νεότερα χρόνια. Μεταξύ των σημαντικότερων λογοτεχνών και
καλλιτεχνών των Νεότερων χρόνων συγκαταλέγονται οι Λέσβιοι Στρατής Μυριβήλης, Ηλίας
Βενέζης, Αργύρης Εφταλιώτης, Οδυσσέας Ελύτης, Φώτης Κόντογλου και ο Θεόφιλος
Χατζημιχαήλ. Αγιάσος Η γραφική κωμόπολη της Αγιάσου οικοδομήθηκε κατά το Μεσαίωνα
στο κεντρικό τμήμα του νησιού, 26 χλμ. δυτικά της Μυτιλήνης, στους βορειοανατολικούς
πρόποδες του όρους Όλυμπος. Η γύρω φύση παρουσιάζει μοναδική ευφορία και
βλάστηση, που σε συνδυασμό με τις κρύες πηγές παρέχουν στους κατοίκους τη δυνατότητα
κάθε καλλιέργειας. Ευδοκιμούν ποικίλα οπωροφόρα δέντρα, πεύκα, ελιές, καστανιές,
καρυδιές. Η απότομη και επικλινής πλαγιά του Ολύμπου επέβαλε την αμφιθεατρική
αρχιτεκτονική διάταξη και τη στατική αλληλοϋποστήριξη των σπιτιών. Οι οικίες είναι
στενομέτωπης πρόσοψης, διώροφες ή τριώροφες με μεγάλα πολύχρωμα παράθυρα και
λιακωτό, το επονομαζόμενο «σαχνισίνι», για να δέχονται τον ήλιο. Τα μπαλκόνια είναι
ξύλινα, με φουρούσια (προεξοχές του τοίχου για τη στήριξη των μπαλκονιών). Τα σπίτια
φέρουν όλα περίτεχνες καμινάδες καμωμένες από τούβλο και κεραμιδένιες στέγες. Οι δρόμοι
που συνδέουν τις οικίες και τα καταστήματα είναι όλοι στενοί, λιθόστρωτοι, με καλντερίμι για
την εύκολη άνοδο των ζώων.Στον τομέα της παιδείας η Αγιάσος πολύ νωρίς έδωσε το
στίγμα της. Το 1773 ιδρύθηκε σχολή, όπου φέρεται να διδάσκει ο Ακίνδυνος Ιβηρίτης,
καλλιεργώντας την έφεση των κατοίκων στα γράμματα. Αργότερα, ιδρύθηκε το
αναγνωστήριο «η Ανάπτυξις» με ιδιόκτητο θέατρο και μεγάλη βιβλιοθήκη. Εκείνο όμως που
χαρακτηρίζει τον παραδοσιακό οικισμό είναι η λαϊκή τέχνη και ιδιαιτέρως η αγγειοπλαστική.
Φυτικά και σπανιότερα γραμμικά θέματα που αποδίδονται με ζωηρά χρώματα και επιμέλεια
στη γραμμή στολίζουν τα διακοσμητικά σκεύη καθημερινής χρήσης. Αναπτύχθηκαν επίσης η
ξυλογλυπτική, η υφαντική και η μουσική. Πέρα όμως από το λαϊκό πολιτισμό, η Αγιάσος
οφείλει τη φήμη της σε πανελλήνια κλίμακα κυρίως στο μοναστήρι της Παναγίας, που
βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού. Το περίφημο εικόνισμα της Βρεφοκρατούσας
Παναγίας, σύμφωνα με την παράδοση, θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, που ο
αυτοκρατορικός ιερωμένος Αγάθων ο Εφέσιος μετέφερε από την Ιερουσαλήμ το 803

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 313
μ.Χ. Η εικόνα φέρει την επιγραφή «Μήτηρ Θεού Αγία Σιών», μία από τις ονομασίες της
Ιερουσαλήμ. Στην παραφθορά της «Αγίας Σιών» οφείλει το όνομά του ο οικισμός της
Αγιάσου. Το εικόνισμα προοριζόταν για την Αγία Σοφία ή για το παλάτι της
Κωνσταντινούπολης, όμως η επικράτηση της εικονομαχίας ανέκοψε την κίνηση του
Αγάθωνα και η εικόνα, μαζί με τρία ακόμη ιερά κειμήλια, έναν ασημένιο σταυρό με τίμιο ξύλο,
ένα χειρόγραφο ευαγγέλιο του 5ου αι. μ.Χ. και λείψανα του Αγίου Διονυσίου του
Αρεοπαγίτη έφτασε στην Αγιάσο. Το 1170 ο Κωνσταντίνος Βαλέριος έδωσε την άδεια να
χτιστεί η εκκλησία της Παναγίας. Η σημερινή εκκλησία οικοδομήθηκε «επί των παλαιών
θεμελίων» το 1814. Η λεσβιακή λογιοσύνη μάς χάρισε τις πιο μεστές περιγραφές του
κορυφαίου πανηγυριού και τη νυχτερινή πεζοπορία των «ταμένων» στην «Παναγιά την
Αγιασώτισσα», ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο. Ο Καισάριος Δαπόντες, περιγράφοντας την
προσκυνηματική κίνηση, εικονογραφεί την απήχηση που είχε και στους χριστιανούς της
Ανατολής γράφοντας: «Η Σμύρνη και η Ανατολή και η Έφεσος και η Χίος χύνονται εις την
εορτήν ετούτη ετησίως». Από το 1912 μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή, η οικονομία του
νησιού στράφηκε σταδιακά από τη Μικρά Ασία στην Ελλάδα. Η αστάθεια της καλλιέργειας
της ελιάς οδήγησε από το 1960 και μετά σε δραματική μείωση του πληθυσμού της Λέσβου.
Σήμερα η οικονομία του νησιού στρέφεται γύρω από την επεξεργασία αγροτικών προϊόντων
(λάδι, τυροκομικά προϊόντα, αλίπαστα, ούζο, κρασί) και τον τουρισμό. Ελαιοτριβεία: Από
τις «πέτρες» στις «μηχανές» Η Λέσβος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της εξέλιξης
της τεχνολογίας του λαδιού και της μετάβασης από το προβιομηχανικό στο βιομηχανικό
στάδιο. Μάλιστα σώζονται ακόμα αρκετά σημάδια αυτής της μετάβασης (κτήρια,
μηχανήματα).Τα προβιομηχανικά ελαιοτριβεία (ονομάζονταν «πέτρες» από τους ντόπιους)
αποτελούνταν από το χειροκίνητο ή ζωοκίνητο μύλο με τις μυλόπετρες, όπου αλέθονταν οι
ελιές, και τα χειροκίνητα πιεστήρια (ή «μπασκιά») που ήταν ξύλινα αρχικά και αποσπούσαν
το λάδι από τον ελαιοπολτό. Μετά την ολοσχερή καταστροφή που υπέστησαν τα
ελαιόδεντρα του νησιού το 1850 λόγω παγετού, η μονοκαλλιέργεια της ελιάς
επεκτάθηκε ακόμα και στα πιο δυσπρόσιτα μέρη. Έτσι, η αύξηση της
ελαιοπαραγωγής, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια του συστήματος των
χειροκίνητων ελαιόμυλων, ώθησαν στην εκμηχάνιση των ελαιοτριβείων.Το 1879
περίπου άρχισαν να λειτουργούν τα πρώτα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία (οι «μηχανές») στο νησί.
Στα εργοστάσια αυτά μπήκαν ένα ή δύο ζεύγη μυλόπετρες, 2-4 υδραυλικά πιεστήρια με τον
αντίστοιχο αριθμό αντλιών για να τα κινούν και προστέθηκε ένα σύστημα μετάδοσης της
κίνησης συνδεδεμένο με μία ατμομηχανή. Τοπική ιδιομορφία της λεσβιακής ελαιουργίας είναι
ο κοινοτικός χαρακτήρας πολλών βιομηχανικών μονάδων.Από τα μέσα του 20ού αιώνα οι
ατμομηχανές αντικαταστάθηκαν από πετρελαιομηχανές και τοποθετήθηκαν φυγοκεντρικοί
ελαιοδιαχωριστήρες κοντά στα πιεστήρια, για να εξασφαλίζεται ο πλήρης διαχωρισμός του
λαδιού από το νερό.Ο ηλεκτρισμός κατάργησε τους μύλους και τα πιεστήρια. Σήμερα πια τα
ελαιοτριβεία αποτελούνται από σπαστήρες και φυγοκεντρικά εκθλιπτήρια που επιταχύνουν
τις διαδικασίες.. Σαπωνοποιία Η Λέσβος είχε ειδικευτεί από τα τέλη του 19ου αιώνα στην
παραγωγή ελαιοσάπουνων με σύγχρονες τεχνικές και διέθετε τα προϊόντα της στις αγορές

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 314
της Κωνσταντινούπολης, των παραλίων της Μικράς Ασίας και τις πόλεις της Μαύρης
θάλασσας. Η παραγωγή σαπουνιού στο νησί άκμασε την περίοδο 1875-1895, ενώ από το
1912 περιορίστηκε.
Τα σαπωνοποιεία της Λέσβου χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο και πυρηνέλαιο, που υπήρχαν
σε αφθονία στο νησί, από τα οποία έφτιαχναν σκληρό λευκό και πράσινο σαπούνι
αντίστοιχα. Ο χαρακτηριστικός εξοπλισμός ενός σαπωνοποιείου, που βλέπουμε και
σήμερα σε όσα σώζονται στο Πέραμα, στο Πλωμάρι κ.α., αποτελείται από το
σαπωνοκάζανο (κυλινδρικό ή κωνικό καζάνι από χοντρές λαμαρίνες), στο οποίο ετοιμαζόταν
το σαπούνι, τον αναδευτήρα για την ανάμειξη του σαπουνιού με αρωματικές ουσίες ή ταλκ
και τις χειρόπρεσες που το σφράγιζαν με τη φίρμα του κατασκευαστή. Η εκμηχάνιση των
σαπωνοποιείων στη Λέσβο ξεκίνησε μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1920. Η δεκαετία του
1960 σήμανε τη μεγάλη υποχώρηση των σαπουνιών σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού από τότε
κυριάρχησαν τα απορρυπαντικά και τα υγρά σαπούνια. Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία
Οι αρχαιότερες μαρτυρίες της ανθρώπινης παρουσίας στη Λέσβο βρέθηκαν στο σπήλαιο
του Αγ. Βαρθολομαίου και χρονολογούνται στην Τελική Νεολιθική περίοδο. Από την 4η
χιλιετία π.Χ. η Λέσβος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο Αιγαίο. Την εποχή της Πρώιμης
και Μέσης Χαλκοκρατίας, ο οργανωμένος οικισμός της Θερμής υπήρξε ένα από τα
κέντρα του λεγόμενου «τρωικού πολιτισμού». Οι έξι οικοδομικές φάσεις πρώιμου αστικού
χαρακτήρα, η συνεκτικότητα του πολεοδομικού ιστού, το πλήθος και η ποιότητα των
ευρημάτων καταδεικνύουν τη σπουδαιότητα του οικισμού. Οι πληροφορίες από τις
φιλολογικές πηγές και τα αρχαιολογικά δεδομένα, που υπάρχουν διάσπαρτα σε όλο το νησί,
μαρτυρούν την οικονομική και κοινωνική ευρωστία της Λέσβου στους Αρχαϊκούς χρόνους.
Από τον 8ο αι. π.Χ. σε όλα τα κτίσματα κυριαρχεί το πολυγωνικό σύστημα δόμησης της
«λέσβιας τοιχοποιίας». Από τα λείψανα που σώζονται σημαντικά είναι τα αψιδωτά ιερά της
Μυτιλήνης, της Μήθυμνας, της Πύρρας και της Άντισσας, τα σπίτια της Μήθυμνας και
της Αποθήκας, οι αναλημματικοί μνημειακοί τοίχοι αγροτικού χαρακτήρα της Ερεσού, της
Αποθήκας και της Μήθυμνας. Όμοιας τοιχοποιίας είναι επίσης οι πύργοι και τα οχυρά, που
είναι διάσπαρτα σε όλη τη λεσβιακή ύπαιθρο. Η παράδοση συνεχίστηκε ως το τέλος του 4ου
αι. π.Χ., όπως τεκμηριώνεται από τα τείχη της Μυτιλήνης αυτής της εποχής, όπου ο
πολυγωνικός τρόπος δόμησης διατηρείται περισσότερο ως ανάμνηση και αντανάκλαση του
ύφους της Αρχαϊκής εποχής. Οι φιλολογικές μαρτυρίες και τα ανασκαφικά δεδομένα
προσδιορίζουν τη λατρεία του Ναπαίου Απόλλωνος στους δύο αρχαϊκούς αιολικούς
ναούς που βρέθηκαν στην Κλοπεδή. Στην επικράτεια της αρχαίας Πύρρας βρίσκεται ο
«ναός των Μέσων», που οι αρχαίες πηγές τον μνημονεύουν ως «κέντρο παλλεσβιακής
λατρείας και επαφής» και κατά την Ελληνιστική περίοδο αποτέλεσε την έδρα του «κοινού
των Λεσβίων». Στα δρώμενα, που τελούσαν στο τέμενος, απηύθυναν ευχές για την εύγονη
επιβίωση των αιολικών γενών και οι «Λεσβίδες κρίνονταν για την ομορφιά τους
στριφογυρίζοντας στο χορό». Σε αρχιτεκτονικά λείψανα, που πιθανότατα ανήκουν σε
βωμό των Αρχαϊκών χρόνων, θεμελιώθηκε ο ιωνικός ψευδοδίπτερος ναός του
τεμένους, που χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. Κατά την Ύστερη Αρχαιότητα ο σηκός

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 315
μετατράπηκε σε παλαιοχριστιανική κοιμητηριακή βασιλική, στα λείψανα της οποίας
χτίστηκε μεσοβυζαντινός ναός. Σήμερα στον ίδιο χώρο συνεχίζεται η λατρεία με το
προσκύνημα του Ταξιάρχη.Ελάχιστα είναι τα μνημεία της Κλασικής περιόδου που
σώζονται, λόγω της μεταγενέστερης οικιστικής δραστηριότητας. Τα σημαντικότερα ευρήματα
προέρχονται από το Ιερό της Δήμητρας, τη βόρεια νεκρόπολη της Μυτιλήνης, τα
νεκροταφεία της Πύρρας και της Ερεσού. Κτηριακά κατάλοιπα σώζονται στην αρχαία
πόλη της Αρίσβης και σποραδικά στη Μυτιλήνη, τη Μήθυμνα και την Ερεσό Στην
πόλη της Μυτιλήνης, στην κορυφή του λόφου της Αγίας Κυριακής, χτίστηκε, κατά την
Πρώιμη Ελληνιστική περίοδο, το αρχαίο θέατρο, που όπως φαίνεται από τα ανασκαφικά
δεδομένα έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στη ζωή της πόλης. Σε αυτό λάμβαναν χώρα όλα τα
σημαντικά γεγονότα της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Ο θρίαμβος του Ρωμαίου στρατηγού
Πομπήιου έγινε στο θέατρο της Μυτιλήνης με μεγαλοπρέπεια γύρω στο 66 π.Χ., αφού νίκησε
το βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη.Το θέατρο είναι σημαντικό για το ρόλο που διαδραμάτισε
στην ιστορία της αρχιτεκτονικής. Ο Πομπήιος θαύμασε την αρχιτεκτονική του θεάτρου και το
55 π.Χ. έχτισε ένα όμοιο θέατρο στη Ρώμη.
Στο πλαίσιο του εξωραϊσμού των πόλεων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας χτίστηκε το
υδραγωγείο της Μυτιλήνης με το καλύτερα σωζόμενο τμήμα του στην αγροτική
περιοχή του οικισμού της Μόριας, όπου η μνημειακή τοξοστοιχία του, ύψους 27 μ. και
μήκους 170 μ., γεφυρώνει τη γραφική κοιλάδα, διευκολύνοντας τη μεταφορά νερού από τις
πηγές του Ολύμπου στη Μυτιλήνη.Μετά την επέκταση της πόλης της Μυτιλήνης το 2ο αι.
π.Χ., η περιοχή γνώρισε μεγάλη οικονομική άνοδο, όπως φαίνεται από τα πλούσια ευρήματα
και τις επαύλεις με τα θαυμάσια ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες. Η χτιστή ιχθυοδεξαμενή
που αποκαλύφθηκε κοντά στο νότιο λιμάνι της Μυτιλήνης με την επιμελημένη
τοιχοποιία χρονολογείται στη Ρωμαϊκή περίοδο. Είναι το μοναδικό μνημείο αυτής της
κατηγορίας στο βόρειο Αιγαίο.
Αιολικός ρυθμός Αιολικός ονομάζεται ο αρχιτεκτονικός ρυθμός που ευδοκίμησε στο
γεωγραφικό χώρο της λεγόμενης Αιολίδας, δηλαδή στο μικρασιατικό αιγιαλό από την Τροία
έως τη Σμύρνη, καθώς και στο νησί της Λέσβου, όπου ήρθαν στο φως τα περισσότερα και
σημαντικότερα μνημεία του αιολικού ρυθμού. Δύο αιολικοί ναοί των Αρχαϊκών χρόνων έχουν
ερευνηθεί στην ορεινή θέση της Κλοπεδής Λέσβου, που ταυτίστηκαν με το ιερό του
λεγόμενου Ναπαίου Απόλλωνος. Από τα αιολικά κιονόκρανα, που βρέθηκαν στην πόλη
της Μυτιλήνης, στην Ερεσό και στην αγροτική περιοχή του παραδοσιακού οικισμού της
Νάπης, αποδεικνύεται η πυκνότητα των κτισμάτων αιολικού ρυθμού, που ήταν διάσπαρτα σε
ολόκληρη τη Λέσβο. Ωστόσο, και στη μικρασιατική Αιολίδα σώζονται τα λείψανα ναών
αιολικού ρυθμού Αρχαϊκής εποχής. Στη Σμύρνη, στη Λάρισα του Έρμου, καθώς και στην
πόλη Νεάνδρια, νότια της Τροίας, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως
αρχιτεκτονικά λείψανα του ρυθμού αυτού. Στο Μουσείο της Κωνσταντινούπολης
βρίσκεται ένα κιονόκρανο από μεγάλο αιολικό κτίσμα, που προέρχεται από το
Κάστρο της Μυτιλήνης. Ο αιολικός ρυθμός αποτέλεσε μια ιδιαίτερη έκφραση του ελληνικού
πολιτισμού στο χώρο της Ανατολής. Τυπολογικά, πρόκειται για μια παραλλαγή του ιωνικού

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 316
ρυθμού, με κύριο χαρακτηριστικό το κιονόκρανο. Ο ραδινός αιολικός κίονας ήταν
αρράβδωτος ενώ τη βάση του διακοσμούσαν πέταλα άνθους ή αστράγαλος πάνω από τη
σπείρα. Το αιολικό κιονόκρανο, που από ορισμένους ερευνητές ονομάζεται πρωτοϊωνικό,
φέρει δύο έλικες και ανάμεσά τους σχηματίζεται ένα ανθέμιο. Στους οφθαλμούς των ελίκων
υπήρχαν ένθετα λίθινα ή μεταλλικά κοσμήματα. Το αιολικό κιονόκρανο δίνει την εντύπωση
φυτικού σχηματοποιημένου κοσμήματος. Κατάγεται από ανατολικά πρότυπα και
πιθανόν συμβόλιζε το «δέντρο της ζωής». Ο αιολικός ρυθμός επηρεάζει τόσο την όμορη
και ευρύτερη περιοχή της Μικράς Ασίας όσο και τον ηπειρωτικό κορμό του ελλαδικού χώρου.
Αυτό καταδεικνύουν τα αιολικά κιονόκρανα που έχουν βρεθεί στη χερσόνησο της
Αλικαρνασσού της Μικράς Ασίας, στην Κύπρο, στη Θάσο, στη Δήλο, στην Πάρο, στην
περιοχή Συκάμινο του Ωρωπού, στην Ακρόπολη, στην Αγορά και στον Κεραμεικό της
Αθήνας. Ωστόσο, ως κόσμημα, το αιολικό κιονόκρανο με εγχάρακτη ή γραπτή απόδοση έγινε
ο κανόνας στις επιστέψεις των επιτύμβιων στηλών της Αρχαϊκής περιόδου. Οι μεγάλοι
αγγειογράφοι του 6ου αι. π.Χ. χρησιμοποίησαν το αιολικό κιονόκρανο ως διακοσμητικό
στοιχείο στις μελανόμορφες παραστάσεις των αγγείων τους, κυρίως για να στολίσουν
αρχιτεκτονικά μέλη και έπιπλα. Παλαιοχριστιανική, Βυζαντινή και Μεσαιωνική περίοδος
Η Παλαιοχριστιανική, Βυζαντινή και Μεσαιωνική περίοδος είναι πολύ σημαντική για τη
Λέσβο. Πλήθος οικοδομημάτων μοναστηριακού χαρακτήρα και βασιλικές σε όλη τη Λέσβο
επιβεβαιώνουν την εδραίωση της χριστιανικής πίστης. Στα σημαντικότερα μνημεία αυτής της
εποχής συμπεριλαμβάνονται η μονή της Παναγίας Μυρσινιώτισσας του 13ου αι. μ.Χ. και
η Μονή Λειμώνος του 16ου αι. μ.Χ., των οποίων οι συλλογές περιλαμβάνουν σημαντικούς
θησαυρούς, όπως αυτοκρατορικά χειρόγραφα, εικόνες και άλλα κειμήλια. Τοιχογραφίες του
ίδιου αιώνα και αξιόλογες εικόνες διατηρούνται και στο καθολικό της Μονής Περιβολής.
Στην περιοχή της Άντισσας βρίσκεται η Μονή Υψηλού και στην περιοχή της Ερεσού η
Μονή Πιθαρίου. Εντυπωσιακά μεγάλος είναι ο αριθμός των παλαιοχριστιανικών βασιλικών
στη Λέσβο. Μεταξύ αυτών γνωστότερες είναι του Αγίου Ανδρέα του 5ου αι. μ.Χ. και του
Αφεντέλλη στη Σκάλα Ερεσού.Τα πιο γνωστά μοναστηριακά συγκροτήματα της Λέσβου
είναι η Παναγία της Αγιάσου του 8ου αι. μ.Χ. και ο Ταξιάρχης του Μανταμάδου. Το
μοναστήρι των Ταξιαρχών, στην περιοχή του Μανταμάδου, χρονολογείται από τους
μελετητές στο 18ο αιώνα και οφείλει την ιδιαιτερότητά του στη σπάνια για την ορθόδοξη
χριστιανική τέχνη ανάγλυφη εικόνα του αρχαγγέλου Μιχαήλ. Τα μοναστήρια της
Λέσβου λεηλατήθηκαν ή ερημώθηκαν από τις επιθέσεις των Σαρακηνών και κατόπιν από
τους Οθωμανούς. Ωστόσο, η προσπάθεια ανασύστασης των μοναστηριών κατά το 16ο
αιώνα επανέφερε πολλά σε λειτουργία και κατά έναν τρόπο συνεχίζεται ως σήμερα. Από την
καταστροφή και την ερήμωση που προκάλεσαν οι πειρατικές επιδρομές έμειναν αλώβητα
τα κάστρα του νησιού, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν εκείνα της Μυτιλήνης και της
Μήθυμνας, που εντάχθηκαν αργότερα, μαζί με το μεταγενέστερο κάστρο του Σιγρίου,
στο αμυντικό δίκτυο του νησιού. Το κάστρο της Μυτιλήνης, ένα από τα μεγαλύτερα της
Ανατολικής Μεσογείου, που βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της πόλης, θεμελιώθηκε επί
Ιουστινιανού στα ερείπια της αρχαίας οχύρωσης και χτίστηκε με υλικό από αρχιτεκτονικά

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 317
μέλη αρχαίων οικοδομημάτων.. Πρωτοχριστιανικές εκκλησίες
Η γεωγραφική γειτνίαση της Λέσβου με τον ανατολικό κόσμο, και ως εκ τούτου η μεταξύ τους
στενή επικοινωνία και οι εμπορικές συναλλαγές, κατέστησαν το νησί γέφυρα για τη μετάδοση
της νέας θρησκείας από τα μεγάλα χριστιανικά κέντρα της Ανατολής προς τον κυρίως
ελλαδικό κορμό. Επιπροσθέτως, η παράδοση συνδέει τον εκχριστιανισμό της νήσου με τη
σύντομη παραμονή του αποστόλου Παύλου στη Μυτιλήνη το 58 μ.Χ., στο πλαίσιο της τρίτης
του περιοδείας.
Όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, όπου πραγματοποιήθηκε μετατροπή αρχαίων
ναών σε χριστιανικές εκκλησίες, έτσι και στη Λέσβο ο ψευδοδίπτερος ναός του Μέσσου
μετατράπηκε σε χριστιανική βασιλική, μετά την καταστροφή της οποίας στην ίδια
θέση οικοδομήθηκε μικρό εκκλησάκι. Σε όλη την έκταση του νησιού εντοπίστηκαν πάνω
από 100 παλαιοχριστιανικά μνημεία και κυρίως εκκλησίες, από τα οικοδομικά
λείψανα των οποίων διαφαίνεται η οικονομική ευρωστία της Λέσβου και κατά την
περίοδο αυτή. Στα παλαιοχριστιανικά θρησκευτικά κτίσματα ακολουθείται η τυπολογία της
καθιερωμένης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για το συριακό τύπο της
δρομικής τρίκλιτης βασιλικής με ξύλινη στέγη. Εγκάρσια στο σώμα της εκκλησίας
υπάρχει στη δυτική πλευρά μακρόστενος νάρθηκας. Στο εσωτερικό της ανατολικής
πλευράς διαμορφώνεται ημικυκλική αψίδα, που είτε διατηρεί εξωτερικά το ημικυκλικό
της σχήμα είτε σχηματίζει πολύεδρο. Συχνά μάλιστα εγγράφεται στον ανατολικό τοίχο του
κυρίως εκκλησιαστικού κτίσματος. Αξιόλογα ψηφιδωτά δάπεδα, που φέρουν φυτικά,
γεωμετρικά και ζωικά θέματα, στολίζουν το μεσαίο κλίτος. Τη σχεδιαστική και χρωματική
σύνθεση, και γενικά τη διάρθρωση του συνόλου, διέπουν αφενός η λιτότητα και η απουσία
εμφαντικών στοιχείων και αφετέρου η καλή ποιότητα της εκτέλεσης. Από τις σημαντικότερες
πρωτοχριστιανικές βασιλικές της Λέσβου είναι των Αργάλων με τα προσκτίσματά
της, επίσης της Κρατήγου κοντά στο αεροδρόμιο της σημερινής πόλης, του Μέσου, καθώς
και της Αχλαδερής στον κόλπο της Καλλονής. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή για τα ψηφιδωτά
δάπεδα του 5ου αιώνα είναι η βασιλική του Αγίου Ανδρέα στο Επίνειο της Ερεσού. Στο
ψηφιδωτό δάπεδο μια αφιερωματική επιγραφή αναφέρει χορηγό τον επίσκοπο Μυτιλήνης
Ιωάννη, που συμμετείχε στη Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου το 431 μ.Χ. Αξιοσημείωτες
είναι επίσης οι βασιλικές του Αφεντέλλη και αυτή στη Σκάλα Ερεσού, του Αγίου
Δημητρίου στο Υψηλομέτωπο, του Αγίου Γεωργίου στο Χαλινάδο, κοντά στον οικισμό
της Αγίας Παρασκευής, και της Αγίας Αναστασίας στην Κλειού. Τμήμα
παλαιοχριστιανικής βασιλικής ήρθε στο φως στην πόλη της Μυτιλήνης, στην οδό Περγάμου,
και πλησίον αυτής, στην περιοχή Λαδάδικα, ανασκάφηκε χριστιανικός ναός που
οικοδομήθηκε στα θεμέλια ρωμαϊκών λουτρών του 3ου αιώνα. Το γεγονός ότι οι
παλαιοχριστιανικές βασιλικές χρησιμοποιούνται στη λατρεία έως το 17ο αιώνα δικαιολογεί,
κατά τους μελετητές, την απουσία βυζαντινών εκκλησιών. Μετά την καταστροφή των
εκκλησιών αυτών χτίστηκαν στα ερείπιά τους μικρά εκκλησάκια ή προσκυνητάρια που ο
διαβάτης συναντά σήμερα στα χωριά.. Το κάστρο της Μήθυμνας είναι χτισμένο πάνω στα
αρχαία λείψανα της οχύρωσης, στην κορυφή του λόφου, και επιστέφει τον αμφιθεατρικό

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 318
παραδοσιακό οικισμό του Μολύβου. Θεμελιώθηκε κατά τους Βυζαντινούς χρόνους πάνω στα
ερείπια της αρχαίας οχύρωσης, κυρίως της νότιας πλευράς. Κατά μια εκδοχή, ιδρύθηκε τον
6ο αιώνα επί του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, γνωστού για την οικοδομική του δραστηριότητα.
Το 1128 κυριεύτηκε από τους Ενετούς και από το 1204 έως το 1287 ήταν υπό την κατοχή
του Βαλδουίνου Β΄ της Φλάνδρας. Κατά μια άλλη άποψη, το κάστρο χτίστηκε μετά τα μέσα
του 13ου αιώνα με σκοπό να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των Τούρκων και Φράγκων
επιδρομέων. Πάντως, στα τέλη του 13ου αιώνα πέρασε στα χέρια των Καταλανών. Το 1373
ο Γατελούζος Φραγκίσκος Α΄ επέφερε ενισχύσεις και επισκευές στο κάστρο. Η σημερινή
μορφή του κάστρου είναι αποτέλεσμα των εργασιών του 14ου αιώνα και των οθωμανικών
προσθηκών μετά το 1462. Το κάστρο της Μήθυμνας έχει σχήμα ακανόνιστου
τραπεζίου, με πλευρά 70 μ. Το μεγαλύτερο μέρος του είναι δομημένο κατά το
ψευδοϊσόδομο σύστημα τοιχοποιίας. Χρησιμοποιήθηκαν μεγάλοι λαξευμένοι λίθοι από
βασαλτικό πέτρωμα. Η βορειοανατολική πλευρά παρουσιάζει ομαλότερο έδαφος, που
επέβαλε την οικοδόμηση υψηλότερων προτειχισμάτων για την εξασφάλιση μεγαλύτερης
προστασίας. Για ασφαλέστερη οχύρωση οικοδομήθηκαν σε πυκνή διάταξη δέκα υψηλοί
πύργοι τετράγωνης και κυκλικής κάτοψης περιμετρικά του φρουρίου. Στη νοτιοδυτική πλευρά
υπάρχει εξωτερικό προτείχισμα και η πρόσβαση στο φρούριο γίνεται σταδιακά μέσω τριών
διαδοχικών πυλών. Η πρώτη πύλη ανοίγεται στο νοτιότερο άκρο του εξωτερικού περιβόλου.
Είναι οθωμανικής κατασκευής, όπως συνάγεται από εντοιχισμένη επιγραφική μαρτυρία. Στο
πάνω μέρος φέρει ως κάλυψη οξύληκτο τόξο. Μεταξύ του εξωτερικού αυτού περιβόλου και
του εσωτερικού δημιουργείται αύλειος χώρος εν είδει τάφρου.

Αρχειακές πηγές και περιηγητικά κείμενα ρίχνουν φως στην ιστορία του φρουρίου. Ο
Bernard Randolph σημειώνει την καλή κατάστασή του και επιβεβαιώνει πως ήδη το 1687
είχε διαμορφωθεί η τάφρος και είχε λάβει την παρούσα μορφή. Αναφέρει μεταξύ άλλων:
«Είναι καλά οχυρωμένο κατά τον αρχαίο τρόπο, με τα πολύ υψηλά τείχη και με
ισχυρή φρουρά. Έχει πύργους, μία τάφρο χωρίς νερό με ένα χαμηλό τοίχο γύρω της
και μία κινητή γέφυρα, που είναι η μόνη είσοδος στο φρούριο». Η προσέγγιση στη
δεύτερη πύλη γίνεται από ελαφρώς ανηφορικό θολοσκέπαστο δρόμο, το λεγόμενο
«διαβατικό», κατά τη συνήθεια της οθωμανικής αμυντικής αρχιτεκτονικής, που οδηγεί σε
υπαίθριο επιμήκη χώρο. Αυτός ο αύλειος χώρος προστατεύεται ένθεν και ένθεν από τα
εσωτερικά τείχη και τα μεταπύργια. Ακολουθεί η τρίτη κατά σειρά είσοδος, η κυρία
μνημειακή πύλη του κάστρου, που χρονολογείται στο 14ο αιώνα. Είναι καμωμένη από
χοντρό ξύλο που φέρει επικαλύψεις από μετάλλινες πλάκες. Στο χώρο που διαμορφώνεται
εκατέρωθεν της λίθινης αψίδας της είναι η θέση για τις καταχύστρες, από όπου οι
πολιορκούμενοι έριχναν βαριές μπάλες, λιωμένη πίσσα ή καυτό λάδι στους
πολιορκητές
Το εσωτερικό του κάστρου χωρίζεται σε διάφορα επίπεδα. Από την εποχή του Βυζαντίου
σώζεται υπόγεια υδροδεξαμενή μεγάλου μεγέθους με τοξωτή επιστέγαση. Αυτή
εξασφάλιζε πόσιμο νερό στους πολιορκημένους. Από την εποχή της οθωμανικής

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 319
κυριαρχίας διατηρείται στο νότιο τμήμα της εισόδου ένα τριμερές κτίσμα με θόλο.
Χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή, ενώ σύμφωνα με άλλη εκδοχή είχε χρήση πυριτιδαποθήκης.
Στο ανατολικό τμήμα της κύριας εισόδου υπάρχει ένα κτίσμα, επίσης της Οθωμανικής
περιόδου, αποτελούμενο από τέσσερις χώρους. Στο βόρειο τμήμα του φρουρίου δύο ακόμη
οικοδομήματα αποτελούσαν πιθανότατα καταλύματα της φρουράς. Επίσης, ένα χώρο
υγιεινής μαρτυρεί αποχετευτικός αγωγός. Σε πολλά σημεία των τειχών ο επισκέπτης θα
παρατηρήσει εντοιχισμένες πλάκες που φέρουν επιγραφές ή άλλα διακριτικά.
17ος-20ός αιώνας Η εκκλησία της Παναγίας Γλυκοφιλούσας, χτισμένη στον
υψηλότερο βραχώδη λόφο του παραδοσιακού οικισμού της Πέτρας, οικοδομήθηκε το
1609 και επισκευάστηκε το 1747. Τοποθετημένη στην κορυφή του βράχου, καλεί τον
προσκυνητή να ανέβει τα 114 σκαλιά, για να θαυμάσει τη θέα που απλώνεται ως τις
μικρασιατικές ακτές.Το νεότερο εκκλησάκι της Παναγιάς της Γοργόνας, που είναι χτισμένο
στο βραχώδες ακρωτήριο του παραδοσιακού οικισμού της Συκαμναίας, συνδέεται με τη
λογοτεχνική παράδοση της Λέσβου και συγκεκριμένα με το Στρατή Μυριβήλη. Από αυτό το
εκκλησάκι και το δράμα τον προσφύγων ο συγγραφέας εμπνεύστηκε το έργο του «Παναγιά
η Γοργόνα», όπου συντίθεται η γλαφυρή περιγραφή του πολύχρωμου λεσβιακού τοπίου με
την τρέχουσα ιστορία και την ηθογραφική αναπαράσταση της εποχής. Το Γενί Τζαμί, που
βρίσκεται στην περιοχή της Επάνω Σκάλας, οικοδομήθηκε το 1823-1828 και αποτελεί δείγμα
οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Τα Αρχοντικά, ιδιωτικές κατοικίες των πλούσιων κατοίκων της
Λέσβου, που «κοσμούν» τη Μυτιλήνη και πολλές οικιστικές ενότητες του νησιού, είναι τα
σύμβολα της οικονομικής ισχύος και του κοινωνικού κύρους της άρχουσας τάξης των αρχών
του 20ού αιώνα, που διαχειρίζονταν τα κοινοτικά, εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά πράγματα
της νήσου. Τα εκλεκτικιστικά στοιχεία αυτών των κτηρίων ερμηνεύουν τις επιδράσεις που
δέχτηκε το νησί από την επικοινωνία με την κεντρική Ευρώπη. Η πολυδάπανη συντήρηση
συνέβαλε στην αλλαγή της χρήσης. Σήμερα λίγα από αυτά παραμένουν οικίες. Τα
περισσότερα έγιναν ξενοδοχεία, κέντρα πολιτιστικών εκδηλώσεων ή στέγασαν Υπηρεσίες.
Το σημαντικό για την εσωτερική του διαρρύθμιση και τις τοιχογραφίες του Αρχοντικό της
Βαρελτζίδαινας, στην Πέτρα, σήμερα είναι Μουσείο. Οθωμανικά λουτρά Τα λουτρά
συγκαταλέγονταν στα πρώτα έργα που οι Οθωμανοί κατασκεύαζαν μόλις κατακτούσαν μια
πόλη. Η λειτουργία τους ήταν άμεσα συνυφασμένη με τη μουσουλμανική θρησκεία, καθώς
το Κοράνι επέβαλε την καθαριότητα δύο φορές την εβδομάδα, θεωρώντας ότι
εξαλείφει τα αμαρτήματα της ψυχής. Το «χαμάμ», δηλαδή το δημόσιο λουτρό, ήταν κάτι
πολύ σημαντικότερο από ένα απλό λουτρό. Ήταν ένας χώρος απόλυτα συνδεδεμένος με την
καθημερινή ζωή της πόλης, που μπορούσαν να τον επισκεφθούν άντρες και γυναίκες από
κάθε κοινωνική τάξη, καταγωγή και θρησκεία. Τα δημόσια λουτρά είχαν μνημειακό
χαρακτήρα και ιδρύονταν ως αφιερώματα από αξιωματούχους. Πέρα από την καθαρά
λειτουργική σημασία τους, ήταν τόποι κοινωνικής συναναστροφής, μόρφωσης, επικοινωνίας
και διασκέδασης και για τα δύο φύλα. Για τους άντρες ήταν ο χώρος των επαγγελματικών
συμφωνιών. Ιδιαιτέρως όμως για τις γυναίκες ήταν η κυριότερη κοινωνική εκδήλωση, που
τους έδινε την ευκαιρία να ξεφύγουν για λίγο από το κλειστό περιβάλλον του σπιτιού αλλά

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 320
και να κανονίσουν συνοικέσια.Η οργάνωση του χώρου διακρίνεται σε τρία βασικά μέρη:
το αποδυτήριο, το χλιαρό διαμέρισμα για την προσαρμογή του σώματος σε ζεστή
θερμοκρασία και τέλος το θερμό διαμέρισμα. Αυτά συμπληρώνονταν και από
βοηθητικούς χώρους για τις επιμέρους διαδικασίες φροντίδας του σώματος.
Χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά στοιχεία των χαμάμ αποτελούν οι θόλοι της οροφής τους, που
διατηρούσαν τη θερμοκρασία του χώρου σταθερή και διακοσμούνταν από φεγγίτες
διάφορων σχημάτων για το φωτισμό του χώρου.Στην πόλη της Μυτιλήνης υπήρχαν τρία
λουτρά, χτισμένα στο βορειοδυτικό τμήμα της Επάνω Σκάλας: το μεγάλο λουτρό της
Αγοράς (çarşı hamam), που χρονολογείται στις αρχές του 19ου αιώνα, το λουτρό που
βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ηρακλείας και Καραβαγγέλη, του 19ου αιώνα,
καθώς και ένα τρίτο του 17ου αιώνα, που συγκαταλέγεται ανάμεσα στα οικοδομήματα
του Κάστρου. Από αυτά, ιδιαιτέρως μνημειακού χαρακτήρα είναι το λουτρό της
Αγοράς στη σημερινή οδό Ερμού, τον παλιό εμπορικό δρόμο της Μυτιλήνης, δίπλα
στο μεγαλύτερο τζαμί της πόλης, το Γενί Τζαμί (Yeni Cami). Πρόκειται για ένα μεγάλο
οθωμανικό χαμάμ των μέσων του 19ου αιώνα με πληθώρα τρούλων. Οι πολυάριθμοι
φεγγίτες, με τους οποίους είναι διάτρητοι οι θόλοι, τα διακοσμητικά μοτίβα στις
κόγχες του εσωτερικού, όπως και οι μαρμάρινοι πάγκοι και το σιντριβάνι,
συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ιδιαίτερα εντυπωσιακής εικόνας. Το ιδιαίτερο
χαρακτηριστικό του λουτρού στη συμβολή των οδών Ηρακλείας και Καραβαγγέλη
είναι ο χώρος εισόδου-αποδυτηρίων, που πρέπει να ήταν διώροφος με ένα είδος
περιμετρικού παταριού. Το λουτρό του Κάστρου δεν εμφανίζει ιδιαίτερες
κατασκευαστικές ιδιομορφίες. Πιθανολογείται ότι ανοικοδομήθηκε στη θέση κάποιου
παλαιότερου. Η επισκευή και συντήρησή του εντάσσονται στο πλαίσιο της
γενικότερης συντήρησης του Κάστρου, που έχει ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του
1970. Από τα λουτρά που σώζονται ακόμη στο υπόλοιπο νησί ξεχωρίζει αυτό του κάστρου
της Μήθυμνας στο Μόλυβο λόγω των μεγάλων του διαστάσεων και της επιμελημένης
διακόσμησης. Βρίσκεται στο κέντρο του σημερινού οικισμού, κοντά στο çarşı cami ή Μεγάλο
Τζαμί και είναι προσπελάσιμο από μικρή πάροδο της οδού Κάστρου μέσω μιας σκάλας.
Αναφορές σχετικά με τη χρονολογία κατασκευής του δεν υπάρχουν. Είναι λιθόκτιστο και οι
σημερινοί σοβάδες οφείλονται σε ανακαίνιση κατά τη δεκαετία του 1960. Άλλα λουτρά
έχουν εντοπιστεί στο εγκαταλελειμμένο χωριό Κλαπάδο, όπου σώζεται μικρό λουτρό
σε ερειπιώδη κατάσταση, καθώς και στο εσωτερικό του οικισμού των Παρακοίλων,
όπου βρίσκεται εγκαταλελειμμένο –και άγνωστο σε πολλούς– λουτρό μικρών
διαστάσεων με αξιόλογα μορφολογικά και διακοσμητικά στοιχεία.
Η λεσβιακή φορεσιά είναι η αξιόπιστη ένδειξη της χρωματικής καλαισθησίας και ραπτικής
επιδεξιότητας των Λεσβίων. Το υλικό ήταν πάντα ανάλογο με την εποχή. Τσόχα και μαλλί για
το χειμώνα, μετάξι ή λινό για το καλοκαίρι. Την ανδρική ενδυμασία αποτελούσαν η βράκα,
που ζωνόταν με το «ζουνάρι», το «γιλέκι» ή το μακρύ σακάκι, η «πατατούκα». Το
απαραίτητο κάλυμμα της κεφαλής ήταν η «κατσούλα» ή το «φέσι». Οι προεστοί φορούσαν το
«σαλβάρι». Το χειμώνα ήταν από σκουρόχρωμη τσόχα και το θέρος από λευκό λινομέταξο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 321
ύφασμα. Την ενδυμασία ολοκληρώνουν οι κάλτσες, γούνινες, μάλλινες ή λινές, και τα
«σκαρπίνια», για την υπόδηση. Οι γυναίκες φορούσαν μακριά φαρδιά και πολύπτυχη
φούστα, κάτω από την οποία το κεντημένο «μεσοφόρι». Το ανοιχτόχρωμο περικόρμιο
καλυπτόταν από το καταστόλιστο «λιμπαντέ» ή το «καμιζόρι». Σε ορισμένες περιοχές του
νησιού φορούσαν το «σαλβάρι» και το «ρουσικό», όπως ονομάστηκε το πουκάμισο από
δαντέλα. Το κάλυμμα της κεφαλής ήταν το τσεμπέρι, το φέσι ή το χρυσοκέντητο «τεπέ»
στρογγυλού σχήματος. Η κυριότερη όμως έκφραση του λαϊκού πολιτισμού είναι η
ζωγραφική. Στο εκκλησιαστικό πλαίσιο, η αγιογραφία ακολουθεί τα πρότυπα της βυζαντινής
τεχνοτροπίας, ενώ παράλληλα δέχτηκε τις γόνιμες επιδράσεις της δυτικής και της
νεορωσικής τέχνης, στοιχείο που καταδεικνύει τη διεθνή επικοινωνία του νησιού και την
ικανότητα εκλεκτικιστικής αφομοίωσης. Ωστόσο, κύριος εκφραστής της λαϊκής ζωγραφικής
ήταν ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, που αποτύπωσε στα έργα του με τα χρώματα την «αφελή»
αντίληψη για τη λόγια εθνική παράδοση, αποδίδοντας τα πράγματα «όπως τα έβλεπε και
όπως τα είχε ο νους του». Ωστόσο, την περίοδο που ακολούθησε την καταστροφή του 1922
και όταν ο πόνος της Μικρασίας είχε «λουφάξει», όπως έγραψε ο λογοτέχνης Μ. Καμίτσος, η
νήσος ανέδειξε αξιόλογους ζωγράφους, όπως τον Αντώνη Πρωτοπάτση, τον Ορέστη
Κανέλλη, το Φοίβο Ανατολέα, το Στρατή Γαβαλά, το Μίλτη Παρασκευαΐδη και το Στρατή
Αξιώτη, που στήριξαν την έμπνευσή τους στους ελαιώνες, στις γειτονιές των χωριών, στους
δύο κόλπους της Καλλονής και της Γέρας, αλλά και στις τυραννισμένες μορφές των
αγροτών. Ο κρίκος όμως που θα συνδέσει τη λαϊκή τέχνη με την αγροτική κουλτούρα είναι η
σάτιρα. Όργανο ο ιδιωματικός λόγος. Η αξιοποίηση του λεσβιακού γλωσσικού ιδιώματος στις
κυριότερες παραλλαγές του, το Αγιασώτικο, το Πλωμαρίτικο και του Μανταμάδου, θα
αποτελέσουν το ιδιαίτερο συστατικό για τη λεσβιακή σάτιρα. Διακωμωδείται και σαρκάζεται
όχι μόνο η διάλεκτος της κάθε περιοχής, αλλά και η χρήση της από τα μέλη που συνθέτουν
τη μικρή κοινότητα. Παρουσιάζεται δηλαδή επί τη ευκαιρία λαϊκών πανηγυριών η γλωσσική
εκφορά του δημάρχου, του δασκάλου, της νοικοκυράς, της «ξιπασμένης» μεγαλοαστής, του
αγρότη, τονίζοντας τη διαφορετικότητα και την κοινωνική ανισότητα. Η σάτιρα άνθησε κατά
τη δημιουργική περίοδο μετά το 1922, και μέχρι σήμερα έχει την προτίμηση των
φιλοτεχνικών θεατρικών ομίλων της νήσου. Το πανηγύρι του Ταύρου Το πανηγύρι του
Ταύρου είναι ένα από τα σημαντικότερα δρώμενα της παραδοσιακής ζωής στη Λέσβο.
Γίνεται στην Αγία Παρασκευή προς τιμήν του Αγίου Χαραλάμπου και στον Μανταμάδο προς
τιμήν του Ταξιάρχη. Το πανηγύρι διαρκεί τρεις μέρες και γιορτάζεται συνήθως το τελευταίο
δεκαήμερο του Μαΐου, πριν από την ημέρα της Αναλήψεως (της Αγίας Παρασκευής) ή την
Κυριακή των Μυροφόρων (του Ταξιάρχη). Το ενδιαφέρον με το συγκεκριμένο πανηγύρι, και
αυτό που το διαφοροποιεί από τα περισσότερα από τα υπόλοιπα που πραγματοποιούνται
στον ελλαδικό χώρο, είναι ότι περιλαμβάνει ακόμη την πρακτική της ζωοθυσίας, και
συγκεκριμένα της τελετουργικής θυσίας ενός ταύρου.
Η πρακτική της τελετουργικής ζωοθυσίας απέβλεπε ήδη από την Αρχαιότητα στη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 322
διασφάλιση της θείας εύνοιας και προστασίας για το οίκημα, την κοινότητα ή τον άνθρωπο
για χάρη του οποίου επιτελούνταν. Ήταν κοινή πίστη ότι η ψυχή του συγκεκριμένου ζώου
έπαιρνε άλλη μορφή, «στοίχειωνε» και λειτουργούσε ως αποτρεπτικό του κακού για το
υποκείμενο που επικαλέστηκε την προστασία του. Κατ’ αντιστοιχία με γενικότερες πρακτικές,
στο πανηγύρι του Ταύρου οι θυσίες πραγματοποιούνται άλλοτε εκ μέρους της κοινότητας και
άλλοτε εκ μέρους κάποιου ιδιώτη ή οικογένειας, και τότε αφορούν ζητήματα υγείας.
Συνακόλουθα το θυσιαζόμενο ζώο προέρχεται είτε από την κοινότητα είτε από ιδιώτη
ή μερικές φορές από την ίδια την εκκλησία – και στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος
για «βακουφικό» ζώο. Ενδιαφέρον στις περιπτώσεις των ζωοθυσιών στα Χριστιανικά
χρόνια παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο τις αποδέχτηκε τελικά η εκκλησία. Οι αρχικές
αντιδράσεις της ήταν απορριπτικές, τελικά ωστόσο αναγκάστηκε να υποχωρήσει εξαιτίας της
έντασης και της μακράς ως τότε επιβίωσης των συγκεκριμένων εθιμικών πρακτικών. Στα
Νεότερα χρόνια η συνηθισμένη πρακτική είναι να μετέχει και ο ιερέας στις θυσίες τόσο στις
κοινοτικές όσο και στις ιδιωτικές. Ευλογεί το ζώο, στολισμένο και στεφανωμένο μπροστά
στην εικόνα του αγίου στον οποίο προσφέρεται, και σε μερικές περιπτώσεις το θυσιάζει ο
ίδιος. Από το αίμα του ζώου οι παρευρισκόμενοι σχηματίζουν το σύμβολο του σταυρού στο
μέτωπο το δικό τους και των παιδιών τους καθώς και στην είσοδο του σπιτιού τους.
Στην Αγία Παρασκευή και στον Μανταμάδο της Λέσβου η θυσία του ταύρου και η
παρασκευή του «κισκέκ» (παραδοσιακού φαγητού από το κρέας του ταύρου,
αλεσμένο σιτάρι, ρεβύθι και πολύ κύμινο που μαγειρεύεται σε μεγάλα καζάνια και
μοιράζεται εξίσου σε όλους τους παρευρισκομένους) είναι το αποκορύφωμα του
τετραήμερου πανηγυριού, που πλαισιώνεται όμως και από άλλες δραστηριότητες,
θρησκευτικές και κοσμικές. Το μαζικό προσκύνημα του Αγίου Χαραλάμπου ή του
Ταξιάρχη αντίστοιχα από προσκυνητές που έχουν έρθει από όλη την Ελλάδα συνοδεύεται
από εκκλησιαστικές λειτουργίες, λιτανεία αλλά και διοργάνωση ιπποδρομιών. Λέγεται ότι το
πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής έχει τις ρίζες του στο 18ο αιώνα, όταν ο Άγιος
Χαράλαμπος έσωσε ένα ζευγά από την Αγία Παρασκευή που είχε χάσει τον ταύρο του
στην περιοχή του ξωκλησιού του Αγίου και κόντευε να πέσει στα χέρια λήσταρχου
της περιοχής. Από τότε λέγεται ότι το σινάφι (οι ζευγάδες του χωριού) διοργανώνει κάθε
χρόνο το πανηγύρι και τα έσοδά του διατίθενται στην κοινότητα. Τέλος, χαρακτηριστικό
στοιχείο και των δύο πανηγυριών είναι τα στολισμένα άλογα, που έχουν αναδειχθεί σε
κεντρικής σημασίας σύμβολο για την επιτέλεση των πανηγυριών. Το απολιθωμένο δάσος
Το «απολιθωμένο δάσος» αποτελεί το στολίδι των γυμνών βουνών της δυτικής Λέσβου. Εκεί
η φυσιογνωμία του τοπίου διαφοροποιείται και η πλούσια βλάστηση, που χαρακτηρίζει την
υπόλοιπη νήσο, δίνει τη θέση της στην άγονη φύση, με τους έντονους γεωλογικούς
σχηματισμούς, όπου ευδοκιμούν μόνο παραποτάμια και φρυγανικά οικοσυστήματα με
κυρίαρχο είδος την αστοιβή και ορισμένες ομάδες ήρεμης βελανιδιάς. Ωστόσο, έκταση
150.000 στρεμμάτων με διάσπαρτους απολιθωμένους κορμούς, με το ριζικό τους σύστημα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 323
σε πλήρη ανάπτυξη, κλαδιά και φύλλα συνθέτουν ένα άρτιο απολιθωμένο οικοσύστημα, ένα
μοναδικό μνημείο της φύσης.
Η εν λόγω τοποθεσία ανήκει στην αγροτική περιοχή που ορίζει το νοητό τρίγωνο με
κορυφές την Άντισσα, το Σίγρι, την Ερεσό, ενώ σποραδικά απολιθωμένα δένδρα
υπάρχουν και στην περιοχή του Γαβαθά, στα Χύδηρα, στον Μεσότοπο και πέρα από
τον κόλπο της Καλλονής. Πυκνότητα δέντρων παρουσιάζουν επίσης το νησάκι του Σιγρίου, η
κοιλάδα μεταξύ του βουνού Λεσβάς και θάλασσας, που ονομάζεται Χαμανδρούλα, καθώς και
οι προσβάσεις του βουνού Σκούληκας, τα Λίμενα και η Σαρακίνα. Επίσης, πλησίον των
ακτών, μέσα στη θάλασσα άφθονοι απολιθωμένοι κορμοί διευρύνουν το ενδιαφέρον των
γεωλόγων και παλαιοντολόγων και στον ενάλιο κόσμο.Η δασική βλάστηση αντιστοιχεί
στις φάσεις της ηφαιστειακής ηρεμίας που επικρατούσε στην περιοχή, έως ότου,
πριν από περίπου 20 εκατομμύρια χρόνια, η εκρηκτική και εκχυτική φάση του
ηφαιστειακού παροξυσμού παρουσίασε έντονη δράση και επέφερε την απολίθωση. Η
ηφαιστειακή λάβα, η στάχτη και παρόμοια πυροκλαστικά υλικά παρασύρθηκαν από
τις έντονες βροχοπτώσεις, που αποτέλεσαν μεταηφαιστειακή ενέργεια και
δημιούργησαν μεγάλη λασπορροή ηφαιστειακών υλικών. Η ταχύτατη κίνηση των
λασπορροών κάλυψε το πλούσιο και πυκνό τότε δάσος της δυτικής Λέσβου,
απομονώνοντας από τις περιβαλλοντικές συνθήκες τους κορμούς, τα φύλλα, τους καρπούς
και σε συνδυασμό με την υδροθερμική φάση, επέτρεψε την απολίθωση κάτω από ιδανικές
συνθήκες. Αντικαταστάθηκαν τα μόρια της οργανικής φυτικής ουσίας από ανόργανο
διοξείδιο του πυριτίου που περιείχαν τα υδροθερμικά ρευστά. Ευτύχημα αποτελεί το
γεγονός ότι αυτή η διαδικασία της απολίθωσης επέτρεψε την άρτια διατήρηση των
μορφολογικών γνωρισμάτων όλου του απολιθωμένου οικοσυστήματος, όπως την
εσωτερική δομή του ξύλου, το φυτικό ιστό και τους ετήσιους δακτύλιους των κορμών
απολιθωμένα δένδρα προκαλούν το ενδιαφέρον των μελετητών και των επισκεπτών με τη
χρωματική τους εντύπωση. Ακόμη και σε ένα κομμάτι μιας τετραγωνικής παλάμης
διακρίνονται οι αμέτρητες αποχρώσεις του μελανού, του κιτρινωπού, του μπλε, του καφέ, του
ερυθρού, και η φυσική τους ανάμειξη, εικονογραφώντας τη χρωματική σύνθεση του
μνημείου. Ο οπάλιος, που είναι το άμορφο διοξείδιο του πυριτίου, κυριαρχεί στους
κορμούς, καθώς επίσης και άλλες παραλλαγές ημιπολύτιμων λίθων, όπως του αχάτη, του
όνυχος, ή του ίασπη, ως αποτέλεσμα της πυριτικής απολίθωσης. Εντυπωσιακή επίσης
είναι και η υφή των απολιθωμάτων, αφού είναι χαρακτηριστική η στιλπνότητά τους,
που αντανακλά στον ήλιο. Αυτή η υαλώδης λάμψη του απολιθώματος οφείλεται
επίσης στο καθαρό διοξείδιο του πυριτίου που διαπότισε τους φυτικούς ιστούς.Από
την καλή διατήρηση των μορφολογικών στοιχείων του απολιθωμένου πια δάσους μπορούμε
να εξαγάγουμε πολύτιμα συμπεράσματα για το είδος της βλάστησης, την ποιότητα του
κλίματος και τη γεωλογική ιστορία της δυτικής Λέσβου κατά την περίοδο εκείνη του μακρινού
παρελθόντος. Κατόπιν συστηματικής μελέτης του μνημείου, προσδιορίστηκε το είδος και το

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 324
γένος της απολιθωμένης χλωρίδας.Η δασική βλάστηση αντιπροσωπεύεται από κωνοφόρα
δένδρα, όπως είναι είδη πεύκου, κυπαρισσιού, πρωτοπευκίδες, (προγονική μορφή πεύκου,
που ευδοκίμησε για πρώτη φορά στη Λέσβο) και ταξοδοΐδες. Οι ταξοδοΐδες, όπως
σημειώνουν οι μελετητές, «ήταν γιγαντιαία δένδρα και αποτελούν προγονικές μορφές
του σύγχρονου είδους σεκόια η αειθαλής» και προσθέτουν: «το είδος αυτό είναι ο
μεγαλύτερος φυτικός οργανισμός, που έχει εμφανιστεί στη Γη και φύεται στις δυτικές
ακτές των Ηνωμένων Πολιτειών». Η σεκόια ευδοκίμησε στην Ευρώπη κατά την
Τριτογενή γεωλογική διάπλαση και στη συνέχεια εξαφανίστηκε. Σήμερα το είδος αυτό,
γνωστό ως redwood, διατηρείται στην Καλιφόρνια, στην Αριζόνα και την Ουτάχ των
Ηνωμένων Πολιτειών, με ύψος που φτάνει και τα 100 μ. και έχει περιφέρεια 13 μ., αλλά είναι
αδύνατη η αναπαραγωγή του. Επίσης, εντοπίστηκαν είδη φοίνικα, αλλά ανακαλύφθηκαν και
αντιπρόσωποι δάφνης, πλατάνου, δρυός, οξιάς και λεύκης.
Από τα είδη αυτά των φυτικών οργανισμών που συνθέτουν το βοτανικό καθορισμό του
δάσους, συμπεραίνουμε, κατά μεγάλη προσέγγιση, τις κλιματολογικές συνθήκες της
ανάπτυξής του. Το κλίμα ήταν υποτροπικό και παρουσίαζε απότομη μεταβολή σε ηπειρωτικό
θερμό, προσομοιάζοντας με αυτό της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Νοτιοδυτικής Αμερικής.
Ωστόσο, η επιστήμη επιχειρώντας να ερμηνεύσει τον τροπικό χαρακτήρα του
κλίματος στη Λέσβο δεν αποκλείει τη μετατόπιση του άξονα της Γης, και με το ίδιο
επιχείρημα ερμηνεύει και τα κοιτάσματα λιγνίτη στην Ανταρκτική και τα φυτά της
εύκρατης ζώνης, που ανακαλύφθηκαν κάτω από τους πάγους της Γροιλανδίας. Σε ό,τι
αφορά το θέμα της ηλικίας των δέντρων ενδεικτικοί είναι οι συχνά ευδιάκριτοι αυξητικοί
δακτύλιοι, που μαρτυρούν την ηλικία των δέντρων προτού τελεστεί η απολίθωση. Ωστόσο, ο
καθορισμός της ηλικίας των απολιθωμάτων είναι δυνατός από τα ίχνη του ισότοπου
άνθρακα (C14), που περιέχει το απολίθωμα.Η πολιτεία εκτιμώντας σωστά τη γεωλογική,
περιβαλλοντολογική και ιστορική σημασία του απολιθωμένου δάσους το έτος 1985 το
κήρυξε Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης (Π.Δ 443/85) και τα τμήματά του περιοχές
απολύτου προστασίας. Ακολούθως, την ίδια χρονιά άρχισε η ανάδειξη του μνημείου υπό
την αιγίδα της Διεύθυνσης Δασών Λέσβου και με τη συγχρηματοδότηση του Υπουργείου
Γεωργίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναδείχθηκε σε «πάρκο απολιθωμένου δάσους» η
έκταση 286 στρεμμάτων στη θέση «Μπαλή Αλώνια», γνωστή και ως «Κύρια Απολιθωμένη».
Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στο απολιθωμένο δάσος από τις
προβλεπόμενες διαδρομές επισκεπτών, καθώς και με τη βοήθεια εποπτικού υλικού και την
απαιτούμενη σήμανση. Στο γραφικό οικισμό του Σιγρίου, ιδρύθηκε το 1994 το Μουσείο
Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, πλούσιο σε εκθέματα υπό την εποπτεία
του Υπουργείου Πολιτισμού όπου διασφαλίζεται η μοναδικότητα του μνημείου. Πλησίον του
Μουσείου, σε έκταση 30 στρεμμάτων, βρίσκεται το Γεωπάρκο του Απολιθωμένου δάσους
Σιγρίου. Εκεί παρουσιάζεται το ριζικό σύστημα πολλών απολιθωμένων δένδρων, καθώς και
όρθιοι απολιθωμένοι κορμοί.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 325

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

ΟΙ ΘΕΡΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟ ΔΑΣΟΣ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ

Στους ύστερους προιστορικούς χρόνους στο Αιγαίο (1500 π.Χ.) συνέβει η τρομερή έκρηξη
του ηφαιστείου της Θήρας, που έθαψε κάτω από τα παχύτατα στρώματα λάβας και
ελαφρόπετρας τον τότε πολιτισμένο κόσμο της. Η έκρηξη, προφανώς, συνοδευόταν από
μεγάλο σεισμό και δημιούργησε τεράστια παλιρροιακά κύματα. Η ηφαιστειακή αυτή δράση
συνεχίζεται και σήμερα στο Αιγαίο (ενεργό ηφαιστειακό τόξο Μεθάνων, Σαντορίνης, Μήλου,
Νισύρου). Οι θερμές πηγές και το Απολιθωμένο Δάσος στη Λέσβο είναι τα
αποτελέσματα της ηφαιστειακής έκρηξης που συνέβησε στο παρελθόν στη Λέσβο
πρίν από 16-21.5 εκατομμύρια χρόνια), αποτέλεσμα της οποίας ήταν η καταστροφή
του πυκνού δάσους που υπήρχε τότε στις περιοχές Σιγρίου-Αντισσας-Ερεσού και η
απολίθωσή του Στη χώρα μας η αναζήτηση νερών με θεραπευτικές ιδιότητες δεν είναι
καθόλου δύσκολη. Ολόκληρη η Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «πηγή», αφού
το έδαφός της απαριθμεί περί τις 80 ιαματικές πηγές, οι οποίες αναβλύζουν διάσπαρτες
σε όλη της την έκταση.

ΜYTΙΛΗΝΗ Θερμές
Πηγές, ΜΟΡΙΑ
Βγαίνοντας από την
πόλη, θα συναντήσετε
αριστερά σας ένα
υπέροχο αρχοντικό του
1880 (γνωστό και ως
«αρχοντικό Γεωργιάδη»),
που πρόσφατα έχει
αξιοποιηθεί από την
νομαρχία ως καλοκαιρινό
πολιτιστικό στέκι πολλών
αξιόλογων εκδηλώσεων.
Αμέσως μετά το
επιβλητικό βιομηχανικό
κτήριο «Καλαμάρι», που
ήταν κατά καιρούς
υφαντουργείο,
νηματουργείο,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 326
ελαιοτριβείο και αλευρόμυλοι. Οδηγείτε με κατεύθυνση προς βορρά. Στα δεξιά σας
μισογκρεμισμένες οι Θέρμες του Κουρτζή, που άκμασαν στις αρχές του αιώνα. Λίγο
παραπάνω στο λόφο, εκεί όπου βρισκόταν κατά τους κλασικούς χρόνους η
νεκρόπολη της πόλης, βρίσκονται τα Ταμπακαριά. Μια περιοχή, με πολλά εντυπωσιακά
πέτρινα κτήρια, άλλοτε σαπωνοποιεία και εταιρείες αλίπαστων. Εδώ το παλαιοπωλείο του
Δημήτρη Δεμερτζή είναι μια εξαιρετική έκπληξη. Στη συνέχεια, σας συντροφεύουν
καταπράσινα τοπία και υπέροχα παραθαλάσσια χωριά, που διατηρούν αναλλοίωτο το
χρώμα τους και προσφέρουν ζεστή φιλοξενία. Αξίζει να σταματήσετε σε κάποια για ουζομεζέ,
φρέσκο ψάρι ή καφέ. Συνεχίζετε βόρεια και ανατολικά του νησιού, με κατεύθυνση προς το
Μόλυβο. Στα βόρεια της πόλης βρίσκονται τέσσερα χωριά του Δήμου Μυτιλήνης. Το πιο
μεγάλο, η Mόρια είναι γνωστή για το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο της, μια πέτρινη κατασκευή του
2ου αι. μέσα από την οποία μεταφερόταν νερό στη Μυτιλήνη από τις πηγές της Αγιάσου. Στη
Μόρια επίσης βρίσκεται και ο ναός του Αγίου Βασιλείου, που χτίστηκε το 1769.
Υπέροχα μεγάλα σπίτια, αστικής αρχιτεκτονικής, βιομηχανικά κτήρια, κυρίως λιοτρίβια,
πύργοι με ψηλούς φράχτες και μοσχοβολιαστές αυλές, γραφικά σοκάκια, καφενεία και
παραδοσιακά μαγαζιά, δίνουν το στίγμα ενός live χωριού. Λίγο έξω από τη Μόρια μπορείτε
να θαυμάσετε το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο, ένα σπουδαίο τεχνικό έργο.

Παναγιούδα – Πάμφιλα

Χωμένα μέσα σε σαπωνοποιεία και


λιοτρίβια, φιλοξενούν το ναό της Αγίας
Βαρβάρας, το μαρμάρινο τέμπλο του
οποίου έχει σκαλίσει ο Ιωάννης Xαλεπάς
(1878). Υπέροχο είναι και το νεοκλασικό
κτήριο του Δημοτικού Σχολείου πάνω στον
κεντρικό δρόμο. Εδώ θα θαυμάσετε
υπέροχα σαχνισίνια στους πύργους του
χωριού, τα παλιά λιοτρίβια και
σαπωνοποιεία. Ένα αρχοντοχώρι που
δείχνει πως εδώ κάποτε, παιζόταν ένα σημαντικό εμπορικό παιχνίδι

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 327
Δήμος Θερμής Θερμή - Μυστεγνά - Ν. Κυδωνίες
Συνεχίζετε τον οδικό άξονα που οδηγεί από την πόλη της
Μυτιλήνης στο βόρειο τμήμα του νησιού, όπου βρίσκεται η
περιοχή της Θερμής, με ιστορία 5.000 ετών. H περιοχή πήρε
την ονομασία της από τις θερμές πηγές που αναβλύζουν εκεί
επί αιώνες. Στα τουρκικά ονομαζόταν «Σάρλιτζα», λέξη
σύνθετη από το «σαρί», που σημαίνει κίτρινο χρώμα, και το
«λίτζα», που σημαίνει υπόθερμο θεραπευτικό νερό,
θερμοπηγή. Κιτρινο δηλαδή θειούχο νερό Ονομάστηκε έτσι
από το βαθύ κίτρινο χρώμα που αφήνει
το νερό στις δεξαμενές και στ’ αυλάκια. Aπό αρχαιολογικά ευρήματα
αποδεικνύεται ότι στην περιοχή λατρευόταν η Άρτεμις, η προστάτιδα
των ιαματικών λουτρών

Ακολουθεί (αλφαβητικά) ένας χρηστικός οδηγός των


οργανωμένων ιαματικών πηγών.

Αιδηψός:Τα ιαματικά λουτρά της Αιδηψού, είναι γνωστά από τα


αρχαιοελληνικά χρόνια. Οι ιαματικές πηγές της Αιδηψού έχουν ιστορία
μεγαλύτερη των 20.000 ετών! Αναφέρονται από τον Αριστοτέλη και τον
Στράβωνα και σήμερα αποτελούν ίσως την πιο ονομαστή λουτρόπολη της Ελλάδας. Στη
Βόρεια Εύβοια τα Λουτρά Αιδηψού, είναι γνωστά για τις θεραπευτικές ιδιότητες των νερών
που αναβλύζουν σε μεγάλη θερμοκρασία. Στα Λουτρά λειτουργούν υδροθεραπευτήρια σε
ξενοδοχεία. Ανάμεσά τους είναι και το υδροθεραπευτήριο του ΕΟΤ που θεωρείται ότι
διαθέτει τις πιο σύγχρονες και πλήρεις εγκαταστάσεις υδροθεραπείας και φυσιοθεραπείας
στον ελληνικό χώρο. Σημαντικό απόκτημα για τα Λουτρά είναι η λειτουργία του νέου
συγκροτήματος «Θέρμαι Σύλλα». Νερό θερμοκρασίας 37°C μπορούν να εκμεταλλευτούν
όσοι πάσχουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα, χρόνια ρευματική αρθροπάθεια, και γενικά
αρθροπάθειες, χολολιθιάσεις, νεφρολιθιάσεις, λοιμώξεις αιμοφόρων οδών, εκζέματα και
δερματοπάθειες, τόσο στους ατομικούς λουτήρες όσο και στη μεγάλη πισίνα και στις άκρες
του θερμοποτάμου σε φυσικά ανοίγματα (γούρνες).

Αιτωλοακαρνανία – Τρύφοι: Το υδροθεραπευτήριο του Τρύφου προσφέρει και


ποσιθεραπεία, μαζί με τις κλασικές μεθόδους υδροθεραπείας, κυρίως για την εξάλειψη των
πεπτικών και εντερικών διαταραχών. Τηλ. 2646-61202

Απολλωνία: Στο χωριό (απόσταση 55 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη), στις


όχθες της Βόλβης θα βρείτε υδροθεραπευτήριο με σύγχρονες

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 328
εγκαταστάσεις. Τα λουτρά Απολλωνίας είναι κατάλληλα για αρθριτικά και δερματικά
νοσήματα, καθώς και παθήσεις των περιφερειακών νεύρων. Από το 1970 και μετά, με
ιδιαίτερη ένταση την τελευταία δεκαετία, έχει αναπτυχθεί ένας σημαντικός τομέας
απασχόλησης στις εγκαταστάσεις των ιαματικών λουτρών Νέας Απολλωνίας με
ξενοδοχειακές μονάδες και αξιόλογη παροχή υπηρεσιών τουρισμού (υδροθεραπευτήριο,
δεξαμενές για ομαδικά λουτρά). Πλέον, το παλιό προσφυγικό χωριό αποτελεί κεφαλοχώρι
της περιοχής και έδρα του νεοσύστατου Δήμου Απολλωνίας. Από τη Νέα Απολλωνία μην
παραλείψετε να βρεθείτε στη μαγευτική λίμνη Βόλβη, η οποία προστατεύεται από τη Διεθνή
Συνθήκη Ramsar και φιλοξενεί έναν από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους της χώρας.
Στο βόρειο τμήμα της λίμνης δεσπόζει και το μοναδικό παραλίμνιο δάσος της Απολλωνίας με
τα υπεραιωνόβια δένδρα του, συνολικής έκτασης 300 στρεμμάτων.

Ψωρονέρια: Φτάνοντας λίγο μετά τη διασταύρωση της Άμφισσας στη


πηγή

Καλλιδρόμου ή Ψωρονέρια, η εικόνα που αντικρίζουμε θυμίζει τους


πιστούς που βαπτίζονται στον Ιορδάνη προκειμένου να τους δοθεί η
χάρη του Αγίου Πνεύματος. Στα Ψωρονέρια, δίνεται η χάρη της
γιατριάς από δερματοπάθειες, ψωριάσεις και αρθριτικά.

Έβρος – Τραϊνούπολη: Οι παθήσεις που θεραπεύει η πηγή της


Τραϊανούπολης είναι: ρευματισμοί, νευρίτιδες και νευραλγίες,
δερματοπάθειες και γυναικολογικά προβλήματα, παθήσεις των
νεφρών, του ήπατος και της χολής, αναπνευστικές δυσλειτουργίες, κ.ά.
Τηλ.: 25510-31004.

Ζάκυνθος: Στην περιοχή Καρώνης, στο δημοτικό διαμέρισμα των Ορθονίων, βρίσκεται μία
πανέμορφη μικρή παραλία με βότσαλο, τα Ξύγγια, 20 χλμ. βόρεια της πόλης της Ζακύνθου.
Η θάλασσα γύρω από τη θειούχα πηγή έχει χρώμα λευκό, το οποίο οφείλεται στις
κροκίδες κολλοειδούς θείου, που προέρχονται από την αναγωγή θειϊκών και θειούχων
ενώσεων. Που κάνει καλό; Απαλύνει το δέρμα, εξαλείφει τις ρυτίδες, θεραπεύει δερματικές
παθήσεις.

Θέρμη: Λίγα χλμ. έξω από τη Θεσσαλονίκη, υπάρχουν τα ομώνυμα λουτρά με θειούχες
ιαματικές πηγές και εγκαταστάσεις διαμονής και λουτροθεραπείας, ανοιχτές από τον Ιούλιο
έως τον Οκτώβριο. Τηλ.: 2310-286702

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 329
Θερμοπύλες: Λίγο μετά τον ανδριάντα του Λεωνίδα. Σε πολλές σαλπιγγίτιδες και σε
περιπτώσεις στενώσεων ή υπερτροφικών ωοθηκών, οι γυναίκες ασθενείς καταφεύγουν σε
ορμονικές θεραπείες με φάρμακα, ενώ το πρόβλημα τους είναι καθαρά ψυχολογικό. Δηλαδή,
τους λείπει μία απαραίτητη μυοχαλάρωση προκειμένου όλος ο ορμονικός τους κύκλος να
λειτουργήσει φυσιολογικά.

Ικαρία: Γνωστή περισσότερο για τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών λουτρών και
λιγότερο για την άγρια φυσική της ομορφιά, η Ικαρία τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται ως
ένας ανερχόμενος τουριστικός προορισμός που χαρακτηρίζεται από άγρια ομορφιά, πυκνή
βλάστηση, ψηλά βουνά, ποτάμια και χαράδρες. Οι πηγές στην Ικαρία, θεωρούνται μεταξύ
των πλέον ραδιενεργών πηγών της υδρογείου. Το ραδόνιο εισπνεόμενο ή προσροφόμενο
από το δέρμα φθάνει λόγω της διαλυτότητας του στα λιποειδή των νεύρων επιδρώντας
ευεγερτικά στις οδυνηρές νευρίτιδες και νευραλγίες. Συντελεί στην αποβολή του ουρικού
οξέως δηλαδή θεραπεύει την ουρική αρθρίτιδα. Η παρουσία οιστρογόνων στις πηγές
Μουσταφά και Σπηλαίου ωφελούν στις γυναικολογικές παθήσεις. Δεν υφίσταται κίνδυνος
αφού η ραδιενέργεια οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο ραδόνιο και όχι στα άλατα ραδίου,
αφ’ ετέρου το νερό που καταλήγει στους λουτήρες έχει μειωμένο ποσό ραδιενέργειας καθώς
αναμιγνύεται με το θαλασσινό. Οι αματικές πηγές της Ικαρίας είναι της κατηγορίας των
αλιπηγών ραδιενεργών. Περισσότερο ραδιενεργές είναι της Αρτέμιδος (754 Mache, 50,4°C),
του Απόλλωνος (557 Mache, 45,4°C), Μουσταφά-Λίτζα (350 Mache, 43°C), Κράτσα (240
Mache, 46,8°C) κ.ά. Θερμότερη από όλες (58,7°C), αλλά φτωχότερη σε ραδιενέργεια (8,2 –
9 Mache) είναι η πηγή Θερμό. Στην περιοχή έχουν βρεθεί ερείπια από αρχαία λουτρά. Τηλ.
22750-22202.

Ιωάννινα – Καβάσιλα: Το ιαματικό, «θερμομεταλλικό» νερό τους θεραπεύει ρευματισμούς,


αρθροπάθειες και δερματοπάθειες. Τηλ. 26550-22903 . Επίσης υπάρχουν και τα ατμόλουτρα
στον Αμάραντο Κόνιτσας, από τα μοναδικά του είδους στην Ελλάδα σε υψόμετρο 1.260μ

Καβάλα – Ελευθερές: Οι τέσσερις θερμές πηγές θεραπεύουν τους ρευματισμούς, τις


αρθρίτιδες, γυναικολογικά προβλήματα, ενώ παράλληλα χαλαρώνουν το μυϊκό και νευρικό
σύστημα. Από το 1924 στους ιαματικούς βούρκους Κρηνίδων Καβάλας ο άργιλος και το θείο
απορροφούν τα νεκρά κύτταρα στο δέρμα, που απομακρύνονται με το θειούχο νερό στις
ντουζιέρες, ώστε να αποκτήσει στιλπνότητα και μία απαστράπτουσα επιδερμίδα. Οι πηγές
Ελευθερών Καβάλας βρίσκονται 42 χλμ από την Καβάλα, στην εθνική οδό προς
Θεσσαλονίκη, μέσα σε μια κατάφυτη κοιλάδα που διασχίζεται από τον ποταμό Μαρμαρά.
Απέχουν 1,5 χλμ από τη θάλασσα. Τηλ. 25940-51294.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 330
Καρδίτσα – Σμόκοβο: Τα ευεργετικά συστατικά του νερού τους θεραπεύουν μια μεγάλη
γκάμα παθήσεων, με πρώτες τις ρευματοπάθειες και τις παθήσεις των αναπνευστικών
οδών. Οι περισσότεροι έρχονται από την Πτολεμαίδα, με έντονο αναπνευστικό πρόβλημα
λόγω των μολυσματικών έργων της ΔΕΗ. Η πιο θερμή πηγή ανέρχεται στους 41,6 °C., ενώ η
μέση θερμοκρασία του νερού από το 1662 είναι 40,2 βαθμοί. Το νερό συγκεντρώνεται σε μια
δεξαμενή από την οποία με θερμομονωτικούς σωλήνες μεταφέρεται στο υδροθεραπευτήριο
για τη λούση, το τμήμα εισπνοών, ρινοπλύσεων και το ομαδικό χαμάμ. Κάθε μπανιέρα
διαθέτει υδρομασάζ και ρυθμιστή θερμοκρασίας προκειμένου να αντιστοιχεί στην
θερμοκρασία που συστήνει ο γιατρός. Με μία γεώτρηση λαμβάνεται κρύο νερό 18 °C της
ίδιας σύστασης που αναμιγνύουμε με το ζεστό». Τηλ. 24430-61210

Καϊάφας: Με το αυτοκίνητο φτάνετε σε τρεις ώρες. Είναι το μέρος όπου ο μύθος θέλει τον
κένταυρο Νέσσο να ξέπλυνε την πληγή που του προκλήθηκε μετά από χτύπημα βέλους από
τον Ηρακλή. Δίπλα ακριβώς στα λουτρά υπάρχει μία υπαίθρια μικρή λιμνούλα, η οποία κάθε
απόγευμα είναι δωρεάν για το κοινό. Κάνουν καλό: Στις αρθριτικές, δερματικές και
γυναικολογικές παθήσεις, στις χολολιθιάσεις και ηπατίτιδες, στις παθήσεις του
γαστρεντερικού συστήματος, στις υποτονικές δυσπεψίες και στις ατονικές δυσκοιλιότητες
από χολική ανεπάρκεια. Στα λουτρά του Γερανίου Καϊάφα, νοτιοανατολικά του Πύργου
Ηλείας, το σινάφι των καρδιοπαθών ανταμώνει στα χαλκοπράσινα νερά μιας μικρότερης
σπηλιάς με 32 °C, αφού η καρδιά τους δεν αντέχει μεγαλύτερη θερμοκρασία. Σε ένα
μικρότερο ακόμη σπήλαιο, οι πάσχοντες πίνουν κρύο θειούχο νερό. «Το ύδωρ του Γερανίου
Αύλακος το συστήνει ο γιατρός των λουτρών δια ποσιμοθεραπεία», μας τονίζει ο τελευταίος
υδρολόγος του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννης Καραπαναγιώτης.

Καμένα Βούρλα: Οι παθήσεις που θεραπεύονται είναι εκείνες του κυκλοφοριακού


συστήματος, οι ρευματισμοί, οι δερματοπάθειες και τα γυναικολογικά προβλήματα.

Καστοριά – Αμμουδάρα: Το κέντρο θεραπείας ενδείκνυται για τις παθήσεις των άκρων και
για τις ρευματοπάθειες. Τηλ. 24670-42058

Κιλκίς – Πικρολίμνη: Η Πικρολίμνη βρίσκεται στην Ξυλοκερατιά του Κιλκίς, 23 χλμ. από την
Θεσσαλονίκη. Στη λίμνη έκτασης 4.500 στρεμμάτων, οι θειούχες λάσπες περιέχουν
σημαντική ποσότητα θειούχων ενώσεων και νιτρικών αλάτων που όταν θερμαίνονται
παρεισφρύουν στον οργανισμό μέσω του δέρματος επιδρώντας στις απολήξεις των νεύρων.
Στις όχθες της εδρεύει το πρώτο, σύγχρονο κέντρο πηλοθεραπείας στα Βαλκάνια που
φροντίζει για την υγεία, την ομορφιά και επιδρά καταπραϋντικά σε μυοσκελετικά
προβλήματα, ρευματισμούς, αρθριτικά, οσφυαλγία, ισχιαλγία, δισκοκήλη, δερματοπάθειες
(ακμή κ.λ.π), σαλπιγγίτιδες.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 331
Κυλλήνη: Παλιά αρχιτεκτονική οικημάτων, ερειπωμένη μέσα σε δάσος ευκαλύπτων, θυμίζει
τις δόξες της Κυλλήνης, όταν έσπευδαν να θεραπεύσουν πλήρως το αναπνευστικό τους
βρογχικό άσθμα, εμφύσημα, χρόνιες βρογχίτιδες, αναπνευστική ανεπάρκεια. Δεν είναι τυχαίο
που οι φιλάρεσκοι Ρωμαίοι έχτισαν το θέρετρο τους ακριβώς εδώ.

Κως: Λίγο μετά το Ψαλίδι βρίσκονται τα Θερμά, που όπως θα κατάλαβες πήραν την
ονομασία τους από τις θερμές πηγές που υπάρχουν στην περιοχή. Τα καυτά νερά
καταλήγουν στη θάλασσα κι έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε θειάφι.
Κάνουν καλό: Σε αρθρίτιδες, δερματοπάθειες, εφιδρωματικές καταστάσεις, κυκλοφορικές
διαταραχές, νευρώσεις, παραλύσεις, ρευματισμοί. Η περιοχή χρειάζεται φροντίδα για τον
εκσυγχρονισμό της κυρίως ως προς τις συνθήκες λειτουργίας του όλου χώρου, αλλά και
βελτίωση στο δρόμο που οδηγεί στα Θερμά.

Λαγκαδάς: 18 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, μπορείτε να απολαύσετε θερμά θεραπευτικά


λουτρά. Υπάρχει ξενοδοχείο, εστιατόριο καθώς και ένας δροσερός καλοφυτεμένος κήπος. Τα
λουτρά του Λαγκαδά είναι κατάλληλα για αρθριτικά και ρευματικά νοσήματα καθώς και
παθήσεις των περιφερικών νεύρων. Το 900 π.Χ περίπου ο γιατρός του Βυζαντίου
Ιουστινιανός κατασκεύασε τον μαρμάρινο ομαδικό λουτήρα και άλλες εγκαταστάσεις
λουτροθεραπείας στον Λαγκαδά, δίπλα στη λίμνη που πήρε το όνομα Κορώνεια, από τη
μητέρα του Ασκληπιού, θεού της Ιατρικής και της Υγείας. Σήμερα, η λουτρόπολη του
Λαγκαδά διαθέτει υδροθεραπευτήριο με δυο ομαδικούς λουτήρες 41 °C και 60 ατομικούς
από τους οποίους οι 23 είναι εξοπλισμένοι με υδρομασάζ. Ακόμη, φυσιοθεραπευτήριο,
ιατρείο, δυο πισίνες Ολυμπιακών προδιαγραφών, γήπεδα μπάσκετ, τένις, βόλλεϋ, πάρκα. Τα
νερά είναι φθοριούχα, θειονατριούχα διτανθρακικά, αλκαλικών γαιών.

Λήμνος – Μύρινα: Θεραπεύει την ουρική αρθρίτιδα, τις λοιμώξεις των ουροφόρων οδών και
τις παθήσεις των νεφρών. Τηλ. Πληροφοριών: 2254-22315. Στην Πλάκα προς την παραλία
του Αγίου Χαραλάμπους βρίσκονται τα ιαματικά λασπόλουτρα, όπου γίνεται
«πηλοθεραπεία» σε υπαίθριες εγκαταστάσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι τα τέλη του
19ου αιώνα, τον συγκεκριμένο πηλό τον πούλαγαν στα φαρμακεία σε σφραγισμένα δισκία
και τον χρησιμοποιούσαν ως αντίδοτο στα δηλητήρια.

Λουτρά Ηραίας: Στο κέντρο του χωριού λειτουργεί σύγχρονο υδροθεραπευτήριο με


αυτεπιστασία του Δήμου, από τις 15 Ιουνίου έως και τις 15 Οκτωβρίου. Το
υδροθεραπευτήριο διαθέτει είκοσι (20) υπερπολυτελείς καμπίνες με αντίστοιχες μπανιέρες
από τις οποίες οι τρεις είναι για υδρομασάζ. Τα θειούχα και σιδηρούχα νερά των πηγών είναι
τα πλέον ενδεδειγμένα ιατρικά, με αποδεδειγμένες θεραπευτικές ιδιότητες για: αρθρίτιδες,
αυχενικό σύνδρομο, γυναικολογικά, κυκλοφορικό και νευρικό σύστημα, οστεοπόρωση,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 332
ρευματισμούς και ίσως τα καλύτερα για τη θεραπεία ήπατος και χολής. Οι Ιαματικές Πηγές
βρίσκονται κοντά στην Εθνική οδό Τρίπολης-Πύργου. Στη γέφυρα Κοκλαμά ο δρόμος
αριστερά περνά από τα χωριά Γαρατζινού, Λιοδώρα και φτάνει στις Ιαματικές Πηγές
Λουτρών Ηραίας. Πληροφορίες στα τηλέφωνα του Δήμου 27950-31117, 27950-31114.

Λουτράκι: Η πρώτη αναφορά στα νερά του Λουτρακίου γίνεται


στον Ξενοφώντα. Οι πηγές λένε ότι χάρη σ’ αυτά θεραπεύτηκε ο
Σύλλας και στόμα με στόμα το μυστικό έμαθαν οι πάντες στη
ρωμαϊκή επικράτεια. Οι Θέρμες, το σημερινό Λουτράκι,
θεωρείται η αρχαιότερη ελληνική λουτρόπολη. Το πρώτο
δημοτικό «λουτρικό κατάστημα» έγινε το 1874. Τα λουτρά που
είναι το σημερινό υδροθεραπευτήριο Θερμά κτίστηκαν το 1934
και φέτος πρόκειται να ανακαινιστούν εσωτερικά. Θεσμός έχει
γίνει στο Λουτράκι και το Μεσογειακό Συνέδριο Ιαματικής
Ιατρικής. Στα Λουτρά Λουτρακίου λειτουργούν ένα υδροθεραπευτήριο με 4 ομαδικές πισίνες
12 ατόμων και 12 ατομικούς λουτήρες, με διαχωρισμό ανδρών-γυναικών. Τηλ. 22260-
23500. Η θεραπεία στο Λουτράκι, δεν ενδείκνυται για όσους πάσχουν από έλκη, ηπατιτικές
ανεπάρκειες, μη αντισταθμιζόμενες παθήσεις της καρδιάς,
πρόσφατη εγκεφαλική συμφόρηση, μεγάλη αρτηριακή
υπέρταση, προχωρημένες γενικά νεφρίτιδες και λιθιάσεις.

Μέθανα: Οι Ιαματικές πηγές των Μεθάνων είναι


αποτέλεσμα της ηφαιστειακής δράσης, ονομαστές εδώ και
χιλιάδες χρόνια για την αποτελεσματική και σωτήρια
επίδρασή τους στην υγεία και την ομορφιά. Κείμενα του
Παυσανία, του Στράβωνα και του Οβίδιου, μαρτυρούν την
ύπαρξη και την φήμη τους από τους αρχαίους χρόνους. Έχουν ευεργετικές θεραπευτικές
ιδιότητες για πολλές παθήσεις όπως αρθροπάθεια, δισκοπάθεια, σπονδυλοαρθρίτιδα,
ρευματοπάθεια, κατάγματα, γυναικολογικές παθήσεις, στειρότητα, νευρώσεις, κοπώσεις,
παθήσεις αναπνευστικού συστήματος, χρόνιες βρογχίτιδες, δερματικά νοσήματα κλπ. Οι
ιαματικές εγκαταστάσεις των Μεθάνων βρίσκονται στις εξής περιοχές: Άγιοι Ανάργυροι
(Λουτρόπολη Μεθάνων), Άγιος Νικόλαος (Λουτρόπολη Μεθάνων) και Λουτρά Παυσανία
(στον οικισμό του Αγίου Νικολάου Κουνουπίτσας σε απόσταση 11 χιλιομέτρων από τα
Μέθανα).

Μήλος: Τα ιαματικά λουτρά του νησιού ήταν γνωστά


από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης τα αναφέρει στο
Ε΄ βιβλίο του «Περί Επιδημιών». Αναφορά σε αυτά

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 333
κάνει πολύ αργότερα, το 1771 και ο γάλλος καθηγητής της Βοτανικής Pitton de Tournefort
στα «περιηγητικά» του κείμενα. Σήμερα λίγες πηγές χρησιμοποιούνται και αυτές είναι
ελάχιστα αξιοποιημένες. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι οι παρακάτω: Λουτρά του
Λάκκου, Λουτρά του Μακρινού, η Πικροπηγή ή Τσιλλονέρι, τα Λουτρά του Προβατά.
Ενδείκνυνται: Στις ρευματοειδείς αρθρίτιδες, στις παθήσεις των περιφερειακών νεύρων, στις
γυναικολογικές παθήσεις και στις δερματικές. Μπορείτε να πάτε στον Aδάμαντα (μέσα σ’
ένα σπήλαιο όπου έχουν κατασκευαστεί και χώροι για μπάνιο) με θερμοκρασία 33,3°
C, στις Aλυκές με 22° C, στην Kάναβα με 50°C, στο Παλιοχώρι με 50°C, στα
Mαντράκια με 54°C, στον Aδάμαντα στην περιοχή Xάρου με 42°C, στον Προβατά, Tρία
Πηγάδια και αλλού. Όλες αυτές οι πηγές θεωρούνται κατάλληλες για ρευματοειδείς
αρθρίτιδες, παθήσεις των περιφερειακών νεύρων, γυναικολογικές, δερματικές και άλλες.
Xαρακτηριστικό είναι ότι στις περιοχές αυτές μετρούνται υψηλές θερμοκρασίες και στο
έδαφος… (Δείτε και στο www.milos-island.gr)

Νέα Απολλωνία: Εκτός από τα άνω και κάτω άκρα, το ιαματικό νερό της λουτρόπολης
θεραπεύει γυναικολογικά προβλήματα, ανακουφίζει από τους ρευματισμούς και τις παθήσεις
των νεύρων. Τηλ. 23930-41207

Νίσυρος: Τα λουτρά λειτουργούν από το 1870 και πηγαίνουν άνθρωποι που


ταλαιπωρούνται από διάφορες παθήσεις, όπως ρευματισμούς, αρθρίτιδες, αυχενικά,
κατάγματα κ.ά. Η θερμοκρασία του νερού φθάνει τους 50 βαθμούς Κελσίου, ενώ λέγεται ότι
το νησί επισκεπτόταν συχνά για θεραπευτικούς λόγους και ο Ιπποκράτης. Δυστυχώς η
σημερινή εικόνα των λουτρών είναι άθλια και όπως μας είπαν άνθρωποι που κάνουν
λουτροθεραπείες κινδυνεύει να απαξιωθεί η φήμη μιας από τις καλύτερες λουτροπηγές της
χώρας.

Ξάνθη – Γεννησέα: Η ιαματική πηγή της Γεννησέας ενδείκνυται ιδιαίτερα για τις παθήσεις
του δέρματος, του νευρικού συστήματος και για την ίαση ρευματοπαθειών. Τηλ. 25410 –
96349

Πέλλα – Λουτράκι: Οι θεραπευτικές ενδείξεις είναι απεριόριστες- ενδεικτικά αναφέρονται οι


παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, οι ρευματοπάθειες, οι αρθροπάθειες, οι
ισχιαλγίες, οι δερματοπάθειες, τα προβλήματα του πεπτικού και κυκλοφορικού συστήματος
κ.ά. Τηλ. 23840-91300.

Πλατύστομο: Οι δύο πηγές βρίσκονται 1,5 χλμ. δυτικά από το χωριό, σε υψόμετρο 420
μέτρα του βουνού Όθρη. Μπορείτε να κάνετε λουτροθεραπεία με νερό της αλκαλικής
θειοπηγής (32,1°C), ποσιθεραπεία με θειούχο νερό της ψυχρής πηγής (25 °C), ή και τα δύο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 334
μαζί – 0,14 mache ραδιενέργειας. Θεραπεύουν: Παχυσαρκία, αρθριτικά, χολιθίαση, μικρή
ανεπάρκεια ύπατος, νεφρολιθίαση, κυστίτιδα, δυσπεψία, δυσκοιλιότητα.

Πόζαρ: Λουτρόπολη της Αριδαίας πριν την Έδεσσα.


Κάποιοι πίνουν νερό για τις νεφρολιθιάσεις.

tp://www.loutrapozar.com/greek/home.htm

Πρέβεζα: Εκτός των κλασικών θεραπειών τα λουτρά


προσφέρουν πλήρη ανάνηψη από τις ραχίτιδες. Τηλ.
26820-28120.

Ροδόπη: Έξω από το παρθένο δάσος Φρακτού, στην οροσειρά της Δυτικής Ροδόπης, πίσω
από μια βουνοπλαγιά και 10 χλμ από το Παρανέστι Δράμας, η διαπεραστική μυρωδιά του
θείου αναμιγνύεται έντονα με άρωμα βασιλικού. Η προσέλευση πολλών επισκεπτών τα
καλοκαίρια στα λουτρά, δημιούργησε τον οικισμό Θέρμια στα Πομακοχώρια. Ο γραμματέας
της κοινότητας Θερμών, μας παραπονέθηκε για την άρνηση των επιστημόνων να γίνει
δειγματοληψία και εξέταση του νερού, επειδή η πηγή δεν ανήκει στον Σύνδεσμο. Η
θερμοκρασία του είναι 47 °C, τσούζει, αλλά θεραπεύει τις δερματοπάθειες.

Σέρρες – Σιδηρόκαστρο: Οι ιδιότητες του νερού είναι τέτοιες που μπορούν να θεραπεύουν
πλήρως τις παθήσεις και τα προβλήματα των άκρων, χρόνια ή μη, καθώς και κάποια
γυναικολογικά προβλήματα. Πολλοί νέοι, αθλητικοί σύλλογοι και επαγγελματίες χορευτές
παραθερίζουν χειμώνα και καλοκαίρι στα ιαματικά υδρόλουτρα Σιδηροκάστρου όπου η
πληρότητα ανέρχεται στο 90% κατά τη λουτρική περίοδο. Στο σύγχρονο υδροθεραπευτήριο
Σιδηροκάστρου, για τα άτομα με ειδικές ανάγκες υπάρχουν ανυψωτικά μηχανήματα και
τραχήλατα προκειμένου να οδηγούνται στο κρεβάτι, στον λουτήρα, στο ντους, καθώς και
ειδικές ράμπες για τους τετραπληγικούς. Όργανα διαθερμίας, υπερήχων, μηχανήματα έλξης,
παραφινοθεραπείας, λουτρά πεταλούδας με υδρομασάζ, σάουνα, πισίνα ανοιχτή και
κλειστή. Οι παλιοί ομαδικοί λουτήρες τύπου χαμάμ, θερμοκρασίας 39-40 °C διακοσμούνται
με βιτρώ βυζαντινών σχεδίων. Τηλ. 2323-22422.

Σουρωτή: Κοντά στη Θεσσαλονίκη, υπάρχει πηγή με πόσιμο θεραπευτικό νερό που
διευκολύνει την πέψη και έχει διουρητική δράση.

Φθιώτιδα – Υπάτη: Σε απόσταση 18χλμ. από τη Λαμία βρίσκονται τα Λουτρά της Υπάτης,
κοντά στην ομώνυμη κωμόπολη στους πρόποδες της Oίτης, που περιβάλλεται από ένα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 335
καταπράσινο και πανέμορφο φυσικό περιβάλλον. Το νερό της θεραπεύει το δύσκολο
πρόβλημα των ημικρανιών. Επίσης ενδείκνυται για καρδιοαγγειακές παθήσεις, μυικά
προβλήματα και παθήσεις του νευρικού συστήματος. Τηλ. 2231-59616

Ιαματικές πηγές, που και πως μας κάνουν καλό

O γιατρός με τίτλο εξειδίκευσης στην ιατρική υδρολογία Κώστας Μπαθρέλος, απεφοίτησε την
ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Μιλάνου το 1982 και στην συνέχεια έκανε
μεταπτυχιακή εξειδίκευση στην ιατρική υδρολογία. Ακολούθησαν μέχρι το 1992 δέκα χρόνια
έντονης δραστηριότητας μελετώντας την βιολογική δράση και αποτελεσματικότητα των
ιαματικών νερών, στο Ινστιτούτο του πανεπιστημίου της Παβία, παράλληλα με συνεχή
παρακολούθηση συνεδρίων και σεμιναρίων του Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι περί υδροθεραπείας
(spas, δημόσια υδροθεραπευτήρια, κ.λ.π.). Τα τελευταία χρόνια επέστρεψε στην Ελλάδα και
είναι ένας καλός γνώστης των ελληνικών ιαματικών πηγών. Μας εξηγεί: «Η ιατρική
υδρολογία ή ιατρική υδροκλιματολογία είναι εξειδίκευση μετά την ιατρική με αντικείμενο τα
Ιαματικά Νερά. Μελετά τη βιολογική τους δράση, καθορίζει τις θεραπευτικές ενδείξεις και
αντενδείξεις τους και την σωστή εφαρμογή της λουτροθεραπείας. Έχει κύριο άξονα την
γενική ιατρική και επιλέγει παθήσεις που συμπεριλαμβάνονται στις κλασσικές ειδικότητες
αυτής και που μπορούν να αντιμετωπισθούν επιτυχώς με τα Ιαματικά Νερά. Η ιατρική
υδρολογία υφίσταται ως ειδικότητα από το 1920 σε πολλά κράτη όπως η Ιταλία, Γαλλία,
Γερμανία, Ρωσία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία κ.ά., όπου επί δεκαετίες ευδοκίμησε. Μας
συμβουλεύει:

Οδηγίες για τη λουτροθεραπεία:

1. Συμβουλευθείτε τον ιατρό των λουτρών (καθώς και αναφέρετε και τα φάρμακα αν τυχόν
παίρνετε) σχετικά με την ύπαρξη αντενδείξεων, αν δηλαδή υπάρχει κάποιος σοβαρός λόγος
που δεν σας επιτρέπει τη χρήση των Ιαματικών λουτρών.

2. Ένας κύκλος λουτροθεραπείας περιλαμβάνει 15 – 20 μπάνια, μέγιστης διάρκειας το


καθένα είκοσι λεπτών, ανάλογα με τις οδηγίες του γιατρού.

3. Η ανάπαυση μισής ώρας μετά το μπάνιο αποτελεί αναπόσπαστο στάδιο της


λουτροθεραπείας.

4. Μην ανησυχήσετε αν μετά τα πρώτα μπάνια οι πόνοι είναι εντονότεροι. Θα υποχωρήσουν


αργότερα.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 336
5. Μετά το τέταρτο μπάνιο, είναι σωστό, να κάνετε μια μέρα παύση, προκειμένου να
αποφύγετε τη λουτρική (θερμαντική) κρίση.

6. Το σπουδαιότερο: όταν ξεκινήσετε για τα ιαματικά λουτρά, αφήστε τις στεναχώριες σπίτι
σας.

Οι θερμές πηγές και το απολιθωμένο δάσος στη Λέσβο


Τα αποτελέσματα της ηφαιστιακής δράσης
Περιγραφή : Στους ύστερους προιστορικούς χρόνους στο
Αιγαίο (1500 π.Χ.) συνέβει η τρομερή έκρηξη του
ηφαιστείου της Θήρας, που έθαψε κάτω από τα παχύτατα
στρώματα λάβας και ελαφρόπετρας τον τότε πολιτισμένο
κόσμο της. Η έκρηξη, προφανώς, συνοδευόταν από
μεγάλο σεισμό και δημιούργησε τεράστια παλιρροιακά
κύματα. Η ηφαιστειακή αυτή δράση συνεχίζεται και
σήμερα στο Αιγαίο (ενεργό ηφαιστειακό τόξο Μεθάνων,
Σαντορίνης, Μήλου, Νισύρου). Το παρόν βιβλίο
αναφέρεται στις θερμές πηγές και το Απολιθωμένο Δάσος
στη Λέσβο και στα αποτελέσματα της ηφαιστειακής
έκρηξης που συνέβησε στο παρελθόν στη Λέσβο πρίν από
16-21.5 εκατομμύρια χρόνια), αποτέλεσμα της οποίας ήταν
η καταστροφή του πυκνού δάσους που υπήρχε τότε στις
περιοχές Σιγρίου-Αντισσας-Ερεσού και η απολίθωσή του.
Η φύση χάρισε στον Πολιχνίτο τις πιο θερμές πηγές
στην Ευρώπη, που αναβλύζουν μέσα από
ηφαιστειογενή πρωτογενή και δευτερογενή πορώδη
πετρώματα. Η θερμοκρασία του νερού είναι μεταξύ 67
και 92 βαθμών Κελσίου και στους λουτήρες μεταξύ 42 και
44 βαθμών Κελσίου. Θεωρούνται εφάμιλλες του
Βισμπάντεν της Γερμανίας και έχουν θεραπευτικές ιδιότητες
(πέρα από τις χαλαρωτικές) για χρόνιους ρευματισμούς,
αρθροπάθειες, χρόνιες σπονδυλαρθρίτιδες,
οσφυοισχιαλγία, δευτεροπαθείς δερματικές παθήσεις,
ουρική αρθρίτιδα, φλεγμονώδεις παθήσεις γυναικολογικής
προέλευσης, δυσλειτουργία σαλπίγγων κ.ά. Ιαματικές
Πηγές Λουτρόπολης Θερμής: Τα ιαματικά νερά της Θερμής ήταν περίφημα και στην
αρχαιότητα. Στις ανασκαφές που έγιναν για την ανέγερση του ξενοδοχείου «Σάρλιτζα
Παλλάς» βρέθηκαν μικροί λουτρώνες και σύστηματα αποχετεύσεως. Συστήνονται για την

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 337
θεραπεία ρευματισμών, γυναικολογικών, δερματικών παθήσεων και παθήσεων
κυκλοφορικού. H Θερμή (Δήμος Λουτροπόλεως Θερμής) απέχει 11 χλμ. από την πόλη της
Μυτιλήνης, αποτελεί το κέντρο της γύρω περιοχής και χωρίζεται σε δύο μέρη στην Κάτω και
Άνω Θερμή. Τηλ. 22510-71277. Ιαματικές πηγές Εφταλούς: Με θερμοκρασίες 43,6-46,5.
C, ενδείκνυται για τη θεραπεία ρευματισμών, αρθριτισμού, ισχιαλγίας, νευραλγίας,
ψαμμιάσεως, χολολιθιάσεως, γυναικολογικών και δερματικών παθήσεων. Περιοχή: Μόλυβος
(Μήθυμνα) ΘΕΡΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ

Στον νησί Λέσβου μπορείτε να βρείτε πολλές θερμές πηγές

• Θερμές πηγές Πολυχνίτου


• Θερμές πηγές Θερμής
• Θερμές πηγές Κόλπου Γέρας
• Θερμές πηγές Λισβορίου
• Θερμές πηγές στην Εφταλού Μολύβου
Πολιχνίτος
Μόλις 9 χιλιόμετρα απο τα Βατερά μπορείτε να βρείτε ίσως τα πιο θερμά νερά στην
Ευρώπη.Με θερμοκρασία νερού 76 ως 91 C. Αλατούχα. Ραδιενέργεια 1.606 μονάδες.
κατάλληλα για ρευματισμούς, αρθριτικά, δισκοπάθεια, γυναικολογικά και δερματολογικά
προβλήματα.

Κόλπος της Γέρας


Θερμοκρασία νερού 39.7 C. Ραδιενέργεια 1.8 μονάδες. Συνιστάται για ρευματισμούς,
αρθριτικά, πέτρα του νεφρού ή της χολής, βρογχικά, γυναικολογικά προβλήματα, κλπ.
Χωριστά δημόσια λουτρά για άνδρες και γυναίκες.
Άγιος Ιωάννης Λισβορίου
Θερμοκρασία νερού 69 C. Αλατούχα. Ραδιενέργεια 2.6 μονάδες. Χωριστά δημόσια λουτρά
για άνδρες και γυναίκες. Συνιστώνται για ρευματισμούς, αρθριτικά, δισκοπάθεια, νευραλγία,
πέτρα του νεφρού ή της χολής, γυναικολογικά προβλ ήματα, κλπ..
Εφταλού
Θερμοκρασία νερού 43.6 ως 46.5 C. Ραδιενέργεια 14.7 μονάδες. Αλατούχα. Κατάλληλα για
ρευματισμούς, αρθριτικά, δισκοπάθεια, νευραλγία, πέτρα του νεφρού ή της χολής,
γυναικολογικά προβλήματα, κλπ..
Θερμή
Θερμοκρασία νερού 49.9 C. Σιδηρούχα. Ραδιενέργεια 0.8 μονάδες. Συνιστώνται για
ρευματισμούς, αρθριτικά, γυναικολογικά προβλήματα, νεφρικές ενοχλήσεις, πεπτικές
ανωμαλίες, νευρολογικές διαταραχές, αρτηριοσκληρωση, κλπ

Λοιπές Θερμές πηγές

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 338
Αφθονούν στην Ελλάδα οι θερμές ιαματικές πηγές. Οι σπουδαιότερες απ' αυτές είναι:

α) Στη Μακεδονία: των Ελευθερών,


της Καβάλας (οξυανθρακικές,
αλκαλικές), του Λαγκαδά
Θεσσαλονίκης (αλκαλικές,
ραδιενεργές), της Νιγρίτας Σερρών
(αλκαλικές, ραδιενεργές), του Σέδες
Θεσσαλονίκης (θειούχες), του
Βελβενδού Κοζάνης (θειούχες), του
Σιδηρόκαστρου Σερρών (αλκαλικές,
δισανθρακικές), του Ξυνού Νερού
Φλώρινας (οξυανθρακικές, αλκαλικές).

β) Στη Θράκη: της Σαμοθράκης


(θειούχες).

γ) Στην Ήπειρο: των Καβασίλων Ιωαννίνων (θειούχες)


του Βρωμονερίου Κόνιτσας (θειούχες).
δ) Στη Στερεά Ελλάδα:της Βουλιαγμένης Αττικής (χλωρονατριούχες, θειούχες,
οξυανθρακικές), της Υπάτης (θειούχες), του Πλατύστομου Φθιώτιδας
(οξυανθρακικές, αλκαλικές, σιδηρούχες, θειούχες),
των Καμένων Βούρλων Λοκρίδας (ραδιενεργές), της Αιδηψού Εύβοιας
(οξυανθρακικές θερμές αλιπηγές), της Αίγινας (αλκαλικές), των Θερμοπυλών
Φθιώτιδας (θειούχες) κ.λ.π.
ε) Στη Θεσσαλία: του Τσάγεζι (σιδηρούχες, οξυανθρακικές), της Δρανίτσας
(θειούχες), του Σμοκόβου Καρδίτσας (αλκαλικές).

στ) Στην Πελοπόννησο: των Μεθάνων (οξυανθρακικές, θειούχες), του Λουτρακίου Κορινθίας
(αλκαλικές), της Κυλλήνης Ηλείας (θειούχες), του Καϊάφα Ολυμπίας (θειούχες) κ.ά.

ζ) Στην Κρήτη: της Λέντας Ηρακλείου (αλκαλικές).

η) Στα νησιά του Αιγαίου: της Θερμής Λέσβου (αλκαλικές, θειούχες, σιδηρούχες), του
Πολυχνίτου Λέσβου (αλκαλικές),

της Κεράμου Χίου (θειούχες, αλκαλικές), της Κουρνού Λήμνου (θειούχες).

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 339
θ) Στις Κυκλάδες: της Κύθνου (θερμές, σιδηρούχες και ιωδοβρομιούχες αλιπηγές), της
Σάριζας Άνδρου (οξυανθρακικές, χλωρονατριούχες). Οι θερμότερες απ' αυτές είναι
του Πολυχνίτου Λέσβου (87° C). Της Αιδηψού κυμαίνονται μεταξύ 65°C-78° C. Οι
πιο ραδιενεργές είναι των Καμένων Βούρλων

ΑΛΦΑΒΗΤIΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓEΩΛOΓlKΩN ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ


(Aπό τον «Άτλαντα των Γεωλογικών Μνημείων του Αιγαίου». Έκδοση: Υπουργείο Αιγαίου,
2002 - ISBN: 960-7859-41-3)
ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ (Ρήγμα νοτίου ακρωτηρίου - Τεκτονικό ημιπαράθυρο Άθω)
ΑΓΙΟΙ ΘΕΌΔΩΡΟΙ ΜΗΛΟΥ (Φρεατικοί κρατήρες)
ΑΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ (Ρήγμα).
ΑΓΙΟΣ ΜΑΜΑΣ ΚΥΘΗΡΩΝ (Απολιθωμένη χλωρίδα)
ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΡΗΤΗΣ (Πτuχωμένα στρώματα)
ΑΓΡΑ ΛΕΣΒΟΥ (Ηφαιστειακός κρατήρας)
ΑΘΗΝΑ (Λόφος Ακρόπολης)
ΑIΓιΝΑ (Ηφαιστειακή φλέβα βραχονησίδας)
ΑΙΔΗΨΟΣ ΕΥΒΟIΑΣ (Απολιθωματοφόρος θέση θηλαστικών)
ΑΙΔΗΨQΣ ΕΥΒΟΙΑΣ (Θερμές πηγές)
ΑΚΡΟΚΟΡΙΝΘΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ (Τεκτονικό κέρας)
ΑΛΙΒΕΡΙ ΕΥΒΟΙΑΣ (Απολιθωμένη χλωρίδα, πανίδα)
ΑΛΟΝΝΗΣΟΣ (Απολιθώματα ασπόνδυλων).
ΑΛΜΥΡΟΠΟΤΑΜΟΣ ΕΥΒΟΙΑΣ (Απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών και ερπετών)
ΑΛΥΦΑΝΤΑ ΛΕΣΒΟΥ (Ηφαιστειακή φλέβα)
ΑΜΟΡΓΟΣ (Ενεργό ρήγμα)
ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ ΛΑΡΙΣΗΣ (Τεκτονική επαφή),
ΑΝΔΡΟΣ (Κοιλάδα Διποτάματα)
ΑΝΤΙΜΗΛΟΣ (Ηφαιστειακός κρατήρας)
ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ (Ηφαιστειακός δόμος)
ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ (Μεταλλευτικές στοές)
ΑΝΤΙΣΣΑ ΛΕΣΒΟΥ (Θέσεις φυτικών απολιθωμάτων)
ΑΞΙΟΣ (Απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών)
ΑΠΕΡΑΘΟΣ ΝΑΞΟΥ (Φράγματα)
ΑΡΓΕΝΝΟΣ ΛΕΣΒΟΥ (Θερμές πηγές)
APΓENNOΣ,_EΣBOY (Mεταλλευτικές στοές)
ΑΤΑΛΑΝΤΗ ΦΘIΩΤΙΔΑΣ (Ρήγμα)
ΒΑΒΔΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ (Μεταλλεία λευκολίθου)
ΒΑΘΥ ΚΑΛΥΜΝΟΥ (Απολιθωμένα θηλαστικά)
ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΣ ΘΕΣΣΛ/ΟΝIΚΗΣ (Κρανίο ανθρωποειδούς)

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 340
ΒΑΝΙ ΜΗΛΟΥ (Μεταλλεία)
ΒΑΤΕΡΑ ΛΕΣΒΟΥ (Απολιθωμένη πανίδα)
ΒΑΤΟΥΣΑ ΛΕΣΒΟΥ (Ηφαιστειακός κρατήρας)
ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ ΑΤΤΙΚΗΣ (Καρστική λίμνη).
ΒΡΑΩΝΑ ΑΤΤΙΚΗΣ (Σπηλαιοδολίνη, απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών)
ΓΑΒΑΘΑΣ ΛΕΣΒΟΥ (Ζωικά και φυτικά απολιθώματα)
ΓΑΥΔΟΣ (Θαλάσσια απολιθωμένα ασπόνδυλα)
ΓΑΥΔΟΣ (Γεωλογικές τομές)
ΓΙΟΥΧΤΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ (Τεκτονικό έξαρμα - Αρχαιολογικό πάρκο)
ΓΛΑΡΟΝΗΣΙΑ ΜΗΛΟΥ (Στηλοειδείς δομές)
ΓΡΑΜΒΟΥΣΑ ΧΑΝΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ (Λιμνοθάλασσα)
ΓΥΑΛΙ ΝΙΣΥΡΟΥ (Ηφαιστειακά πετρώματα)
ΓΩΝΙΕΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ (Γεωλογική τομή)
ΔΑΔΙΑ ΕΒΡΟΥ (Απολιθωμένο Δάσος)
ΔΕΛΦΟΙ ΦΩΚΙΔΑΣ (Ρήγμα)
ΔΕΜΕΝΕΓΑΚΙ ΜΗΛΟΥ (Αρχαία λατομεία οψιδιανού)
ΔΕΣΠΟTlΚΟ Ν, ΑΝΤIΠΑΡΟΥ (Ηφαιστειακές εμφανίσεις)
ΔΗΛΟΣ (Απολιθώματα νάνων ελεφάντων)
ΕΒΡΟΣ (Απολιθωμένο Δάσος)
ΕΛΑΦΟΝΗΣΙ ΧΑΝΙΩΝ ΚΡΗΤΗΣ (Βραχονησίδα)
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΙΜΩΛΟΥ (Μορφές διάβρωσης)
ΕΜΠΟΡΙΟ ΝΙΣΥΡΟΥ (Λά6ες)
ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ (Αμμωνιτοφόρος ασ6εστόλιθος)
ΕΡΕΣΟΣ ΛΕΣΒΟΥ [θέσεις φυτικών απολιθωμάτων)
ΕΥΒΟΙΑ (θαλάσσια Nεoγεvή κεντρικής Εύβοιας)
ΕΦΤΑΛΟΥ ΛΕΣΒΟΥ (θερμές πηγές)
ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ (Πηγή Αλμυρού)
ΘΑΣΟΣ (Αρχαία μεταλλεία)
ΘΑΣΟΣ (Λατομεία λευκού μαρμάρου)
ΘΕΡΜΑ ΛΕΣΒΟΥ (θερμές πηγές, ρήγμα κόλπου Γέρας)
ΘΕΡΜΑ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗΣ (Ιαματικές πηγές)
ΘΕΡΜΗ ΛΕΣΒΟΥ (Θερμές πηγές)
ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΦΘlΩΤΙΔΟΣ (θερμές πηγές)
ΘΗΡΑΣΙΑ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ (Ηφαιστειακή φλέβα)
ΘΥΜIΑΝΑ ΧΙΟΥ (Απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών)
ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ ΛΑΣΙΘlΟΥ ΚΡΗΤΗΣ (Ρήγμα)
ΙΚΑΡΙΑ (Αρχαία μεταλλεία)
ΛΕΣΒΟΣ
Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου
Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 341
Νησιώπη
Γεωπάρκο Απολιθωμένου Δάσους Σιγρίου
Απολιθωματοφόρες θέσεις Άντισσας - Γαβαθά
Απολιθωματοφόρες θέσεις Μεσοτόπου
Ερεσός
Ρουγκάδα
Μήθυμνα - Πέτρα
Λάψαρνα
Χαμανδρούλα
Ζωικά απολιθώματα
-Δεινοθήριο Γαβαθά- Άvτισσας
-Απολlθωμένη πανίδα Βατερών
Ηφαlστειακές δομές
-Στηλοειδείς λάβες Πελόπης
-Ηφαιστειακός λαιμός Παναγίας Πέτρας
-Ηφαιστειακός κρατήρας Βατούσας
-Ηφαιστειακός δόμος Μονής Υψηλού
-Ηφαιστειακή φλέβα (dyke) Αλυφαvτά
-Στηλοειδείς λάβες νησίδας Παναγιά (Τοκμάκια)
-Ηφαιστειακός κρατήρας Άγρας
-Ηφαιστειακή φλέβα Φίλιας
Θερμές Πηγές
-Πολιχνίτοu
-Λισβόρι
-Άργεννος
-Εφταλού
-Θερμή
Θέρμα - Ενεργό ρήγμα κόλπου Γέρας
Αρχαία λατομεία - Μεταλλεία
-Αρχαία λατομεία λευκού μαρμάρου στη Μόρια
-Μεταλλευτικές στοές βόρειας Λέσβου
-Φλέβες μαγvησίτη Πολιχνίτοu
Σπήλαια
-Σπήλαιο Αγίου Βαρθολομαίου - Ταξιαρχών
-Σπήλαιο Μυχούς
-Σπήλαιο Αλυφαvτών
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου
ΧΙΟΣ
Απολιθωμένα θηλαστικά στα αργιλορυχεία Θυμιανών και στο Λατόμι Παναγιάς
Σπήλαιο Αγιογαλούσαινας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 342
Απολιθώματα αμμωνιτών στο Μαραθόβουνο
Κώμη - απολιθωμένη χλωρίδα
Απολιθώματα Λιθανθρακοφόρου - Περμίου βόρειας Χίου
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ, Μετακλαστικά ιζήματα Περμίου του δυτικού Πελαγονικού Περιθωρίου
ΨΑΡΑ
Απολιθωματοφόρος θέση θηλαστικών Δεινοθήρια)
ΣΑΜΟΣ
Απολιθώματα θηλαστικών Μυτιληνιών
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αιγαίου (Σάμος)
Ευπαλίνειο όρυγμα (Πυθαγόρειο)
Ρήγμα Πυθαγορείου
Σπήλαιο Παναγίας Σπηλιανής (Πυθαγόρειο)
Σπήλαιο Παναγιάς Κακοπερατιανής,
Τεκτονικό παράθυρο του όρους Κερκετέας
ΙΚΑΡΙΑ
Ραδιενεργές θερμές πηγές
Απολιθωμένη χλωρίδα
Αρχαίο μεταλλείο Ικαρίας
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
Ρήγμα Σπερχειού και θερμές πηγές Θερμοπυλών – Υπάτης
Ρήγμα Αταλάντης
Ρήγμα Δελφών
Πόλγη Κωπαΐδας Βοιωτίας
Σεισμικό ρήγμα Πλαταιών
Α) ΕΥΒΟΙΑ
Θερμές πηγές Αιδηψού
Απολιθωμένη χλωρίδα - πανίδα Κερασιάς
Απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών Βόρειας και κεντρικής Εύβοιας
Μαντούδι - Μεταλλεία μαγνησίτη
Θαλάσσια Νεογενή κεντρικής Εύβοιας
Απολιθωμένη χλωρίδα Κύμης
Ηφαιστειακή δομή Οξύλιθου
Σπήλαιο Σκοτεινής Θαρουνιών
Λιγνιτορυχεία Αλιβερίου
Απολιθωματοφόρες θέσεις Αλμυροποτάμου
Αρχαία μεταλλεία χρυσού - αpγύρoυ στη νότια Εύβοια
Μάρμαρα - Σιπoλίνες Καρύστου
Β) ΑΤΤΙΚΗ
Λατομεία λευκού μαρμάροu Πεντέλης
Αρχαία λατομεία Υμηττού

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 343
Αρχαίο λατομείο μαρμάροu
Αρχαίο λατομείο ασβεστολίθοu
Σπήλαιο Κερατέας
Πικέρμι (Aπoλιθωματοφόρες θέσεις)
Βραώνα (Σπηλαιοδολίνη: Απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών)
Σπήλαιο Κοuτούκι Παιανίας
Σπήλαιο Πανός
Ακρόπολη των Αθηνών
Μουσείο Πανεπιστημίοu Αθηνών
Μουσείο Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας
Μουσείο Ορυκτολογίας και Πετρολογίας
Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας
Λαύριο - Αρχαία μεταλλεία
Ορυκτολογικό Μουσείο Λαυρίου
Ορυκτολογικό Μουσείο Αγίου Κωνσταντiνου (Καμάριζας) Λαυρεωτικής
Καρστική λίμνη Boυλιαγμένης

ΝΗΣΙΑ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ
ΣΑΛΑΜΙΝΑ
Σπήλαιο Ευριπίδη

ΑΙΓΙΝΑ
Hφαιστειακή φλέβα (dyke) Βραχονησίδας

ΣΠΕΤΣΕΣ
Σπηλιά Μπεκίρη
ΚΥΘΗΡΑ
Απολιθωμένη χλωρίδα
Απολιθωματοφόρες θέσεις θηλαστικών
Σπήλαιο Αγίας Σοφίας
Φαράγγι Παλαιοχώρας
Απολιθωματοφόρες θέσεις ασπονδύλων

ΚΥΚΛΑΔΕΣ
ΚΑΛΟΓΗΡΟΙ
Ηφαιστειακό κέντρο 6 εκατομμυρiων ετών

ΑΝΔΡΟΣ
Πτυχωμένα μεταμορφωμένα πετρώματα
Βραχομορφές διάβρωσης στη θέση Γριάς Πήδημα στο Κορθi

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 344
Κοιλάδα Διποτάματα

ΤΗΝΟΣ
Σφαιρικές δομές διάβρωσης και γεωμορφές Ταφόνι στο γρανίτη της Τήνου

ΚΥΘΝΟΣ
Σπήλαιο Καταφύκι
Θερμά λουτρά

ΣΥΡΟΣ
Αερόλιθοι: Εκλογίτες βόρειας Σύρου

ΜΥΚΟΝΟΣ .
Γραviτης Μυκόνου - Μορφές διάβρωσης
Νησίδα Χταπόδια - Απολιθωμένα ασπόνδυλα

ΔΗΛΟΣ
Απολιθωμένος νάνος ελέφαντας

ΣΕΡIΦΟΣ
Σπήλαιο Κουταλά
Μεταλλοφόρες εμφανίσεις - Μεταλλεία σιδήρου

ΣΙΦΝΟΣ
Αρχαία μεταλλεία αργυρούχων κοιτασμάτων μολύβδου-ψευδαργύρου και χρυσού

ΠΑΡΟΣ
Λατομεία μαρμάρων
Αρχαία λατομεiα λυχvίτη, ονομαστού παριανού μαρμάρου
Καλυμπήθρες - Μορφές διάβρωσης

ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ - Ν. ΔΕΣΠΟTlΚΟ - Ν. ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ


Ηφαιστειακοί δόμοι Αντιπάρου - Ηφαιστειακές εμφανίσεις Ν. Δεσποτικού - Ν. Στρογγυλής
Σπήλαιο Ωλίαρτος
Μεταλλευτικές στοές

ΝΑΞΟΣ
Γεωλογικό Μουσείο Απεράθου
Μικρά φράγματα εμπλουτισμού υπόγειων υδροφόρων οριζόντων Απειράθου
Μεταλλεία σμύριδας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 345
Μιγματιτικά πετρώματα στη Βόρεια Νάξο
Σπήλαιο Διός
Απολιθώματα νάνων ελεφάντων
Λατομεία λευκού μαρμάρου

ΗΡΑΚΛΕΙΑ ΝΑΞΟΥ
Σπήλαιο Αγίου Ιωάννη
ΜΗΛΟΣ
Ηφαιστειακές δομές
Ηφαιστειακοί κρατήρες Φυριπλάκας - Τράχηλα
Ηφαιστειακός δόμος Προφήτη Ηλία
Αρχαία λατομεία οψιδιανού
Λατομείο οψιδιανού στη θέση «Νύχια»
Λατομείο οψιδιανού στη θέση «Δεμενεγάκι»
Μεταλλεία - Ορυχεία
-Θειωρυχεία
-Μεταλλεία σιδήρου-μαγγανίου στην περιοχή Βάνι Σπήλαια - Κατακόμβες
Σπήλαια και θαλάσσιες χαράδρες Παπάφραγκα
Σπήλαιο Αγίου Ιωάννη - «Σμαραγδένια σπηλιά»
Κατακόμβες
Μορφές διάβρωσης
-Κλέφτικο
-Σαρακίνικο
Υδροθερμικές εμφανίσεις.
Φρεατικοί κρατήρες στη θέση Άγιοι Θεόδωροι
Ατμίδες Καλάμου
Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου

ΓΛΑΡΟΝΗΣΙΑ
Στηλοειδείς αποχωρισμοί λάβας

ΑΝΤΙΜΗΛΟΣ
Εντυπωσιακός ηφαιστειακός κρατήρος

ΚΙΜΩΛΟΣ
Μαvιταροειδεiς μορφές διάβρωσης
Βραχώδεις ακτές - γεωλογικές τομές ηφαιστειακών πετρωμάτων
Μορφές διάβρωσης ηφαιστειακών πετρωμάτων στην περιοχή Πράσσα
Μορφές διάβρωσης σε στρώματα κίσσηρης στις θέσεις Ελληνικά-Μαυροσπήλια
Σπηλιά της Γερακιάς

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 346
Απολιθωμένα ασπόνδυλα
Θερμές πηγές

ΠΟΛΥΑΙΓΟΣ
Βραχομορφές στη θέση Καλόγεροι
ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ
Χρυσοσπηλιά

ΙΟΣ
Γνευσιωμένος γρανίτης 300 εκατομμυρίων ετών

ΑΜΟΡΓΟΣ
Ενεργό ρήγμα Αμοργού (σεισμός 1956)

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ (ΘΗΡΑ)
Το ηφαιστειακό συγκρότημα της Σαvτoρίνης
Ηφαιστειακός κρατήρας - Καλδέρα - Φυσικές τομές της καλδέρας
Στρώματα της μινωικής έκρηξης
Ηφαιστειακή φλέβα (dyke) Θηρασιάς
Σύγχρονη ηφαιστειότητα - Καμένη
Τριαδικά απολιθώματα Megalodon
Απολιθωμένη χλωρίδα

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
ΠΑΤΜΟΣ
Σπήλαιο Αγίου Ιωάννη

ΚΑΛΥΜΝΟΣ
Σπήλαιο Κεφάλας ή Τρύπα Κεφάλας
Σπήλαιο Παρθένων ή «Άvτρo των Νυμφών»
Σπήλαιο Σκαλιών ή Δασκαλιό
Σπήλαιο Κολονόστηλο
Απολιθωμένα θηλαστικά Βαθιού
Τεκτονικό κέρας Τελένδου

ΚΩΣ
Τα αρχαιότερα πετρώματα του ελληνικού χώρου
Απολιθωματοφόρες θέσεις

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 347
ΝΙΣΥΡΟΣ - ΓΥΑΛΙ
Καλδέρα Νισύρου
Μαξιλαραειδείς λάβες Σπηλιανής

Στρώματα ηφαιστειακής τέφρας Κυράς – Λάβες Εμποριού


Μετακαλδερικοί ηφαιστειακοί θόλοι Νικιών
Υδροθερμικοί κρατήρες
Απολιθωμένη χλωρίδα
Γυαλί – Ηφαιστειακά πετρώματα

ΤΗΛΟΣ;
Σπήλαιο Χαλκαδιού
Απολιθωμένοι νάνοι ελέφαντες

ΡΟΔΟΣ
Σπήλαιο Κούμελου Αρχάγγελου
Απολιθωμένα θηλαστικά
Απολιθωμένα ασπόνδυλα στη θέση Κολύμπια
Απολιθωμένα κοράλλια
Φυτικά απολιθώματα

ΚΑΡΠΑΘΟΣ
Απολιθωματοφόρες θέσεις

ΚΑΣΟΣ
Απολιθωματοφόρες θέσεις

ΚΑΣΤΕΛOPlZΟ
Kυαvoύν σπήλαιο

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Ηφαιστειακό κέντρο Περαχώρας – Ατμίδες Σουσακίου Κορινθίας
Διώρυγα Κορίνθου
Μέθανα - Ηφαίστειο Μεθάνων
-Σπήλαιο Περιστέρι Μεθάνων
Επίδαυρος - Αμμωνιτοφόρος ασβεστόλιθος
- Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ασκληπιείου Επιδαύρου
Ακροκόρινθος
Σπήλαιο Κάψια Αρκαδίας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 348
Μονεμβασιά
Απολιθώματα Λακωvίας
Aπoλιθωμένη χλωρίδα Σπάρτης
Απολιθωμένοι ριζικοί κόμβοι δένδρων στη ΝΑ Πελοπόννησο
Σπήλαια Μάνης
Σπήλαιο Δυρού
Σπήλαιο Απήδημα

ΚΡΗΤΗ
Λιμνοθάλασσα Μπάλου (Xερσόνησoς Γραμβούσας)
Φαλάσαρνα - Ανυψώσεις ακτών
Ελαφονήσι (Βραχονησίδα)
Φαράγγι Σαμαριάς
Δολίνες Ομαλού
Σπήλαιο Σκορδαλάκια Σφακίων
Λίμνη Κουρνά
Απολιθώματα θηλαστικών - Νάνοι ελέφαvτες
Φαράγγι Κοτσυφού.
Ρήγμα Πλακιά
Πτυχωμένα στρώματα Αγίου Παύλου
Σπήλαιο Σφεντονή στο χωριό Ζωνιανά
Σπήλαιο Ιδαίον Άντρον
Απολιθωματοφόρα στρώματα Φόδελε
Γεωλογική τομή Γωνιών
Πηγή Αλμυρού με πολύπλοκο υδρογεωλογικό ενδιαφέρον
Λαβύρινθος
Τεκτονικό έξαρμα Γιούχτα - Ιερό Δία - Αρχαιολογικό πάρκο
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης
Σπήλαιο Αγίας Παρασκευής Σκοτεινού
Σπήλαιο Δικταίον Άντρον
Οροπέδιο Λασιθίου
Βραχομορφές Καλαμαύκας, Ιεράπετρα
Φαράγγι του Χα, ρήγμα Ιεράπετρας
Φαράγγι Νεκρών, Ζάκρος

ΓΑΥΔΟΣ
Θαλάσσια απολιθωμένα ασπόνδυλα
Μορφές διάβρωσης
Γεωλογικές τομές

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 349
ανασκαφές πραγματοποιεί το Μουσείο στην περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους σε
συνεργασία με την Διεύθυνση Δασών Λέσβου, με χρηματοδότηση από το Υπουργείο
Πολιτισμού. Στη Λεσβο στα χωριά Ανεμώτια και Βατούσα μπορείτε να δειτε τα
ηφαιστειακά κέντρα της Λέσβου, ενώ στη περιοχή Πολυχνίτου να γνωρίσεται τις θερμές
πηγές - τις θερμότερες στον Ελληνικό χώρο – και τα μεταλλεύματα της περιοχής
επισκεπτόμενοι χώρους παλαιών μεταλλείων

Επίσκεψη σε γεωλογικά και φυσικά μνημεία της Λέσβου

Γεωλογική δομή της Λέσβου - Ηφαιστειακά συγκροτήματα Λεπετύμνου - Ανεμώτιας -


Βατούσας - Ηφαιστειακός δόμος Υψηλού Εισηγητής: Δρ. Ν. Κ. Ζούρος Διευθυντής Μουσείου
Φ.Ι.Α.Δ.Λ. Ξενάγηση στο Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους (Θέση Μπαλή Αλώνια) -
Επίσκεψη στο χώρο ανασκαφών. Εισηγητής: Δρ. Ν. Κ. Ζούρος Διευθυντής Μουσείου
Φ.Ι.Α.Δ.Λ. Ξενάγηση στο Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους Σιγρίου - Επίσκεψη στο χώρο των
ανασκαφών Εισηγητής: Ευάγγελος Κοντής, Δρ. Γεωλόγος - Ερευνητής Μουσείου Φ.Ι.Α.Δ.Λ.
Ξενάγηση στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου Ενημέρωση για
τον τρόπο διαμόρφωσης της εκθεσιακής φυσιογνωμίας του Μουσείου Εισηγητής:
Δρ.Ν.Κ.Ζούρος Διευθυντής Μουσείου Φ.Ι.Α.Δ.Λ. Τα πετρώματα και τα ορυκτά της Λέσβου.
Εισηγητής : Ευάγγελος Κοντής, Δρ. Γεωλόγος - Ερευνητής Μουσείου Φ.Ι.Α.Δ.Λ.
Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου - Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης -Ανάδειξη - προστασία και
αξιοποίηση των φυσικών μνημείων - Προβλήματα διαχείρισης Εισηγητής: Δρ. Ν. Κ. Ζούρος
Διευθυντής Μουσείου Φ.Ι.Α.Δ.Λ. θέματα (όπως π.χ. Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, ανάδειξη
και προστασία γεωλογικών μνημείων - απολιθωμάτων , ήπιες μορφές ενέργειας - γεωθερμία
κ.α.) Εισηγητής Μάκης Αξιώτης, Ιατρός Φυσιογνώστης Γεωλογική δομή του ορεινού όγκου
του Ολύμπου Επίσκεψη στα γεωθερμικά πεδία Λισβορίου-Πολιχνίτου - Ενημέρωση για τη
Γεωθερμία και τις εφαρμογές της Εισηγητής: Ευάγγελος Κοντής, Δρ. Γεωλόγος - Ερευνητής
Μουσείου Φ.Ι.Α.Δ.Λ.Επίσκεψη στη Συλλογή Φυσικής Ιστορίας Βρίσας - Ενημέρωση για τα
παλαιοντολογικά ευρήματα Συνοδός: Δρ.Ν.Κ.Ζούρος Διευθυντής Μουσείου Φ.Ι.Α.Δ.Λ.
επίσκεψη στα Μεταλλεία ‘’Μαγνησίτη’’ Πολιχνίτου. Εισηγητής: Ευάγγελος Κοντής, Δρ.
Γεωλόγος - Ερευνητής Μουσείου Φ.Ι.Α.Δ.Λ. Το τεκτονικό βύθισμα και η δημιουργία του
Κόλπου Γέρας Επίσκεψη στις θερμές πηγές ‘’Θέρμα’’ Κόλπου Γέρας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 350

«Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Μυτιλήνης»

Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Μυτιλήνης


Η

Υδατογέφυρα της Μόριας σε πλήρη μορφή, κατά τον R. Koldewey

Το μεγαλύτερο και ωφελιμότερο τεχνικό έργο που έγινε στη Λέσβο κατά την αρχαιότητα
στη Λέσβο είναι η κατασκευή
δικτύου ύδρευσης 26 χιλιομέτρων
για να μεταφέρει νερό στην πόλη
της Μυτιλήνης από τη Μεγάλη
Λίμνη και τις πηγές του Τσίγκου
που βρίσκονται στην περιοχή του
Ολύμπου της Αγιάσου. Η
κατασκευή του υδραγωγείου
τοποθετείται στη ρωμαϊκή
περίοδο αφού μόνο οι ρωμαίοι
είχαν την τεχνογνωσία αλλά και τη
βούληση να υλοποιούν τέτοιας
εμβέλειας και αρτιότητας τεχνικά
έργα κοινής ωφέλειας.
Σχετικά με την πατρότητα του έργου οι απόψεις των
ιστορικών διίστανται καθώς και η χρονολογία
κατασκευής του. Μια επιγραφή που υπάρχει
χαραγμένη στις καμάρες της Μόριας με τη λέξη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 351
«ΔΑΜΟΣ» δηλαδή ΔΗΜΟΣ μας πληροφορεί ότι στην κατασκευή του υδραγωγείου
συμμετείχε η πόλη της Μυτιλήνης. Όλοι όμως οι ερευνητές σημειώνουν ότι το υδραγωγείο
κατασκευάστηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο της ιστορίας της Λέσβου. Πεσσοί και τόξα
συνθέτουν ένα αρχιτεκτονικό Διαφωνούν ως προς τον κατασκευαστή του.
κομψοτέχνημα Άλλοι το αποδίδουν στο ρωμαίο στρατηγό Μάρκο Αγρίππα, γαμπρό του
αυτοκράτορα Αυγούστου, ο οποίος ήταν πολύπλευρη προσωπικότητα, επιστήμονας,
μηχανικός, εφευρέτης, καλλιτέχνης. Είχε οργανώσει επιτελείο μηχανικών, αρχιτεκτόνων,
οικοδόμων που σε συνεργασία με ντόπιους τεχνίτες κατασκεύαζαν κοινωφελή έργα σε
διάφορα σημεία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας όπως δρόμους, υδραγωγεία, στοές, ναούς,
θέατρα, θέρμες (λουτρά) κλπ. Ο Μάρκος Αγρίππας διέμεινε στη Μυτιλήνη για δυο χρόνια,
από το 23 π.Χ. έως το 21π.Χ και για λίγο το χειμώνα του 14 -13 π.Χ. Εκείνη την εποχή η
Μυτιλήνη, παρ’ όλο που διέθετε μεγαλοπρεπή κτήρια, θέατρα, γυμναστήρια, σχολές, αγορά
κλπ υστερούσε στην ύδρευση αφού το νερό της προερχόταν μόνο από πηγάδια, ήταν συχνά
μολυσμένο και το καλοκαίρι στέρευε. Μια άλλη προσωπικότητα της ρωμαϊκής εποχής που
θεωρείται ευεργέτης από πολλές πόλεις για τα κοινωφελή έργα που κατασκευάστηκαν με
δίκες του αποφάσεις ήταν ο Αυτοκράτορας Αδριανός, όπως τα υδραγωγεία Αθηνών,
Περγάμου κλπ. Ο αυτοκράτορας Αδριανός πέρασε ένα χειμώνα, πιθανόν το 124 π.Χ., στην
Πέργαμο και τότε επισκέφθηκε τη Μυτιλήνη, απέδωσε την ελευθερία της και χρηματοδότησε,
όπως συνήθιζε, έργα κοινής ωφέλειας. Πιθανόν ένα από αυτά να ήταν το υδραγωγείο της
πόλης. Οι ρωμαίοι, πιο τεχνοκράτες και πρακτικοί απ’ τους έλληνες, έδιναν μεγαλύτερη
σημασία στα έργα κοινής ωφελείας και χρησιμότητας πάρα στα πνευματικά επιτεύγματα.
Εντόπισαν την έλλειψη νερού που θεωρούσαν βασικό αγαθό για μια πόλη, έφεραν τους
μηχανικούς και τους αρχιτέκτονες που διέθεταν και σε συνεργασία με τους μυτιληνιούς
τεχνίτες και τη συνδρομή του Δήμου εκπόνησαν τα σχέδια και κατασκεύασαν ένα επιβλητικό
και θαυμάσιο ως τις μέρες μας υδραγωγείο μήκος 26 χιλιομέτρων που έλυσε για πολλούς
αιώνες το πρόβλημα ύδρευσης της Μυτιλήνης.
Οι πεσσοί που
στήριζαν τις καμάρες
στην υδατογέφυρα της
Μόριας είναι
κατaσκευασμένοι με το
ψευδοϊσοδομικό
σύστημα Η
Υδατογέφυρα της
Μόριας. Αποτελεί το
καλλίτερα
διατηρεημένο τμήμα
του ρωμαίκού
υδραγωγείου
Μυτιλήνης αλλά και το

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 352
πλέον εντυπωσιακό. Ολόκληρη η κατασκευή είχε μήκος 170 μέτρα και ύψος (στο
κεντρικό τμήμα) 26 μέτρων με 17 τοξωτά ανοίγματα (τα κεντρικά τμήματα
περιλάμβαναν τρία αλλεπάλληλα τόξα). Μοιάζει περισσότερο με πρόσοψη κτιρίου με
τρεις επάλληλες στοές.
Πάντως, είτε από τον Μάρκο Αγρίππα είτε από τον Αδριανό είτε από κάποιον άλλο, το
υδραγωγείο Μυτιλήνης είναι βέβαιο ότι κατασκευάστηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο,
αποτυπώνει την τεχνογνωσία και τις πρακτικές γνώσεις των ρωμαίων μηχανικών αλλά και
την κλασικιστική διάθεση των ελλήνων τεχνιτών, όπως εμφανίζονται στις τοξοστοιχίες, στους
πεσσούς, στη τοποθέτηση των πλίθων κατά το "έμπλεκτον' σύστημα. Στο ρωμαϊκό
"έμπλεκτον" χρησιμοποιήθηκαν μικρές πέτρες και πλίθοι από μάρμαρο για τους πεσσούς και
τους θόλους των τόξων, που συνδέθηκαν με
συνδετική ύλη από ασβέστη. Οι μαθητές
ακούνε την περιγραφή της κατασκευής
του ρωμαϊκού υδραγωγείου και
θαυμάζουν την αρχιτεκτονική και την
καλαισθησία των προγόνων τους
Τα μάρμαρα συνδέθηκαν μεταξύ τους με
σιδερένιους συνδέσμους και μολύβι. Το πιο
καλά διατηρημένο τμήμα του Υδραγωγείου
της Μυτιλήνης είναι η υδατογέφυρα της
Μόριας, που περιλαμβάνει τρεις επάλληλες
σειρές τοξοστοιχιών σε ένα εντυπωσιακό

σύνολο. Ολόκληρη η κατασκευή,


μήκους 170 μέτρων και ύψους (στο
κεντρικό τμήμα) 26 μέτρων με 17
τοξωτά ανοίγματα (τα κεντρικά
τμήματα περιλαμβάνουν τρία
αλλεπάλληλα τόξα), μοιάζει με
πρόσοψη κτιρίου με τρεις
επάλληλες στοές.

H κατασκευή και η λειτουργία


του ρωμαϊκού υδραγωγείου
Μυτιλήνης
Η Μεγάλη Λίμνη, στους πρόποδες του Ολύμπου της Αγιάσου. Τα νερά της
τροφοδοτούσαν το υδρευτικό σύστημα του ρωμαϊκού υδραγωγείου της Μυτιλήνης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 353
Το δίκτυο του ρωμαϊκού υδραγωγείου της Μυτιλήνης ξεκινούσε από τη Μεγάλη Λίμνη και
τις πηγές του Τσίγκου, που βρίσκονται στους πρόποδες του Ολύμπου της Αγιάσου. Από ‘κει
άρχιζε η συγκέντρωση των υδάτων
μέσα στο δίκτυο η οποία συνεχιζόταν
σε όλη τη διαδρομή, με μικρότερους
αγωγούς που διοχέτευαν υδάτινους
πόρους από παραπλήσιες λαγκαδιές,
πηγές κ.λ.π. στο κεντρικό δίκτυο. Η
υψομετρική δια-φορά μεταξύ της
αφετηρίας του αγωγού (Μεγάλη
Λίμνη) και της τερματικής δεξαμενής
συγκέντρωσης νερού, (Λόφος
Αρχαίου Θεάτρου), είναι περίπου 250
μέτραΑυτή τη διαφορά στάθμης
εκμεταλλεύτηκαν οι μηχανικοί του
έργου ώστε να επιτύχουν την ακώλυτη
ροή του σ’ ολόκληρη τη διαδρομή των 26 χιλιομέτρων, μέσα από χαράδρες, κοιλάδες,
ρεματιές και πάνω από λόφους και υψώματα. Ο λόφος του Αρχαίου Θεάτρου,
σήμερα Συνοικισμός, όπου πιθανώς βρισκόταν η Κεντρική Δεξαμενή Ο αγωγός είχε
ορθογωνική διατομή και τοιχώματα επιχρισμένα από τσιμεντοκονίαμα, όπου το νερό
κυλούσε με μικρή ταχύτητα. Δεν είχε σταθερές διαστάσεις αλλά κυμαινόμενες ανάλογα με τη
θέση και την κλίση του εδάφους. Έτσι αλλού είχε πλάτος 60 εκατοστά και ύψος 1,10 μέτρα
και αλλού, π.χ. σε βραχώδεις λόφους, είχε πλάτος 35 εκατοστά και ύψος 80 εκατοστά. Με
βάση αυτές τις διαστάσεις υπολογίζεται ότι ο αγωγός μετέφερε καθημερινά 126000 κυβικά
μέτρα νερό ανάλογα βέβαια με την εποχή, τις βροχοπτώσεις κ.λ.π. Κατά τη διαδρομή του το
ρωμαϊκό δίκτυο τροφοδοτούσε με νερό για άρδευση περιοχές, όπως η κοιλάδα του Έθερνου.
Η ποταμιά της Χλιας όπου βρίσκεται η υδατογέφυρα του «Πασπαλά» διαδρομή του
κεντρικού αγωγού του ρωμαϊκού υδραγωγείου Μυτιλήνης Όπως αναφέραμε ήδη, το
υδρευτικό δίκτυο του ρωμαϊκού υδραγωγείου της Μυτιλήνης ξεκινούσε από το ποτάμι
Ανεράϊδα, που πηγάζει από τη Μεγάλη Λίμνη, κατη-φόριζε προς τις πηγές του Τσίγκου και
έφτανε στα βόρεια του ποταμού Έθερνου, όπου μέσα σε μια πευκόφυτη χαράδρα
διακρίνονται τα υπολείμματα μιας καμάρας. Κατόπιν ακολουθούσε την ποταμιά της Χλιας,
στην περιοχή Πασπαλά, όπου και υπάρχει ακόμα υδατογέφυρα με τέσσερα τόξα, η πιο
σημαντική μετά από αυτή της Μόριας, με λαξευμένους ορθογώνιους λίθους, δομημένους
κατά το ψευδοϊσοδομικό σύστημα. Ακολούθως ο αγωγός παρέκαμπτε το λόφο Πασπαλά και
έφτανε πάνω από χωριό Λάμπου Λαξευτό αυλάκι στο βράχο της Λάρσου
Μύλοι, έπαιρνε τα νερά των δύο πηγών των Αγίων Αγγέλων και έστρεφε προς τα βόρεια
φτάνοντας στο χωματόδρομο που οδηγεί στα χωριά Κώμη και Πηγή.
Ύστερα αφού παρέκαμπτε τον παραπόταμο του Ευεργέτουλα, το Βωβό ποτάμι,
κατευθυνόταν προς την Κούστερη. Εδώ, στη θέση Βρουλίδια, ένα χιλιόμετρο περίπου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 354
από τον ιδεατό δρόμο Μυτιλήνης – Καλλονής επάνω σε βραχώδη πλαγιά υπάρχουν
υπολείμματα λαξευμένου αγωγού.
Ο λαξευμένος αγωγός έρχεται από τα
Βρουλίδια προς την απότομη πλαγιά
της Λάρσου, επάνω από τη
διασταύρωση Μυτιλήνης-Καλλονής
-Γέρας
Μετά συνέχιζε την πορεία του προς την
απόκρημνη πλάγια της Λάρσου, όπου
ακόμα διακρίνεται το λαξευμένο αυλάκι
πάνω απ’ τον κόμβο Μυτιλήνης –
Καλλονής – Πλωμαρίου. Κατόπιν
περνούσε από το λατομείο που βρίσκεται
πίσω από το στρατόπεδο και το ΚΤΕΟ, στο δρόμο που οδηγεί στη Μόρια, έφτανε στη
λαγκαδιά «Καμαρούδια» που πήρε το όνομά της από την υδατογέφυρα με τις μικρές
καμάρες υπολείμματα της οποίας υπάρχουν ακόμα και κατέληγε στη βρύση Ατσιγκάνα,
όπου αρχίζει η ανηφοριά του ομώνυμου αυχένα. Εδώ υποχρεωτικά ανοίχθηκε σήραγγα
βάθος 20 μέτρων περίπου πέρασε απ’ την άλλη πλευρά προς τη μεριά της Μοριάς και
ακολούθησε τις πλάγιες του λόφου Τούμπα καταλήγοντας στις κάμαρες της Μοριάς. Εδώ
βρίσκεται το πιο εντυπωσιακό και καλοδιατηρημένο μέχρι σήμερα τμήμα του υδραγωγείου
με την υδατογέφυρα των 70 μέτρων και των επάλληλων τοξοστοιχειών. Στη συνεχεία ο
αγωγός αυτός διέσχιζε το λατοτομείο του Καρά – Τεπέ, ακολουθούσε τη χαράδρα πάνω
από τις Θερμές Πηγές Κουρτζή (σημερινή ΔΕΗ) και κατέληγε στην Κεντρική δεξαμενή της
Μυτιλήνης, το Castelum, που βρισκόταν στο λόφο του Αρχαίου Θεάτρου.

Το εσωτερικό δίκτυο διανομής στην πόλη της Μυτιλήνης


Σύμφωνα με τον γερμανό αρχαιολόγο P. Koldewey, η κεντρική δεξαμενή της Μυτιλήνης
βρισκόταν στο λόφο του Αρχαίου Θεάτρου, στο
σημερινό Συνοικισμό μεταξύ των οδών Αγρίππα,
Λέσχη Αγραφιώτη και Θεάτρου, σε υψόμετρο 35
μέτρα απ’ τη θάλασσα. Η θέση αυτή θεωρείται και
η πιο πιθανή για την κεντρική δεξαμενή, αφού
συμφωνεί υψομετρικά με το υπόλοιπο δίκτυο που
ερχόταν από τη Μόρια περνούσε από τον Καρά-
Τεπέ, την Ουτζά και τα Θέρμα Κουρτζή και
κατέληγε στο λόφο του Αρχαίου Θεάτρου.
Σχεδιάγραμμα της Αρχαίας Μυτιλήνης, όταν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 355
την χώριζε στη μέση ο πορθμός Εύριπος Είναι συμβατή όμως και με τα υπολείμματα
των παλαιών αγωγών που ανευρίσκονται κατά τη διάνοιξη θεμελίων σπιτιών και υπονόμων
στη περιοχή του Συνοικισμού και επιβεβαιώνουν τη θέση της κεντρικής δεξαμενής.
Άλλωστε μονόαυτή τη θέση θα μπορούσε να βρίσκεται μια δεξαμενή που έπρεπε να
υδροδοτεί μια Μυτιλήνη που απλωνόταν από την Επάνω Σκάλα (Καλαμάρη) μέχρι τα
Κεντρικά Λύκεια, την πλατεία Αλυσίδας (Πόρτες), τον Παιδικό Σταθμό του Συνοικισμού
και το Κάστρο.

Ανασκαφή στη Στοά του αρχαίου λιμανιού. Διακρίνεται τομή πηλοσωλήνα που
μετέφερε νερό σε κρήνη του λιμανιού
Οι διακλαδώσεις του δικτύου γινόταν με ορθογώνια πέτρινα τρίστομα, από τα οποία
ξεκινούσαν πηλοσωλήνες διαμέτρου 20 εκατοστών για να καταλήξουν σε μικρό-τερες
δεξαμενές, σε δημόσιες κρήνες, σε κήπους, σε λουτρά ή και σε
αυλές πλουσιόσπιτων. Το νερό έρεε άφθονο στους δρόμους της πόλης, αφού δεν
υπήρχαν κρουνοί διακοπής. Στις δημόσιες κρήνες, που είχαν παραστάσεις και αφιερώσεις,
γινόταν συνωστισμός γυναικών, οι οποίες περιμένοντας τη σειρά τους να γεμίσουν τις
στάμνες και τις λαγήνες, επιδίδονταν σε κοινωνική συναναστροφή, όπως αλλιώς λέγεται το
κουτσομπολιό.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 356

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 357

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 358

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 359
«Το ρωμαϊκό
υδραγωγείο
της
Μυτιλήνης»

Βιβλιογραφία
1. «Λεσβιακ
ό Πολύπτυχο» Ι. Δ.
Κοντή, 1973
2. «Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Μυτιλήνης» Ι. Δ. Κοντή,, Λεσβιακά, τόμος Στ΄,1973
3. «Η ρωμαϊκή Λέσβος» Παν. Παρασκευαΐδη, 1978
4. «Η πόλις Μυτιλήνη» R. Koldewey, μετάφραση Β. Βλάχου, Λεσβιακά, τόμος Ι΄
5. «Το ρωμαϊκό υδραγωγείο της Μυτιλήνης» Ι. Σ. Χατζηιωάννου, Λεσβιακά, τόμος Θ΄,1973
6. «Από τη Μόρια στην Ουτζά», Μ. Αξιώτη «Περπατώντας τη Λέσβο», 1993
7. «Χωροσταθμήσεις υδραγωγείων» Θ. Ελευθεριάδη
8. Ιστοσελίδες του Διαδικτύου

Απόστολος Βατζάκης, Διευθυντής 2ου Γυμνασίου Μυτιλήνης


Πέτη Καβαρνού, καθηγήτρια φιλόλογος 2ου Γυμνασίου Μυτιλήνης
Αναστασίου Μάγια, Καπάνταης Αντώνιος, Κλήμης Σταύρος,
Κινικλή Θάλεια, Μουτζούρης Βασίλης

ΙΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

ΕΝΔΕΙΞΗ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ ΜΑΥΡΟΥ ΧΡΥΣΟΥ

ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΛΟΥΤΡΑ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ ΛΕΣΒΟΥ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 360
Η περιοχή η οποία ανήκει στον Δήμο Πολιχνίτου προήλθε από τη συνένωση των
πανέμορφων χωριών και οικισμών Βασιλικών, Λισβορίου, Πολιχνίτου, Σκάλας Πολιχνίτου,
Νυφίδας, Βρίσας, Βατερών και Σταυρού συνδυάζει την ομορφιά του φυσικού τοπίου με την
έντονη παρουσία του ανθρώπου από τα πανάρχαια χρόνια. Bρίσκεται στο νότιο δυτικό
τμήμα του νησιού (45Km από την πρωτεύουσα Mυτιλήνη). Μοιρασμένος ανάμεσα σε
ελαιώνες πευκοδάση, πηγές με καθάρια νερά και υπέροχες παραλίες. Tο όνομά του πήρε
απ' την ένωση των λέξεων "Πολλά ίχνη" γιατί κατά την προφορική παράδοση, πολλά μικρά
χωριουδάκια (ίχνη) κυρίως παραλιακά, για τον φόβο των Σαρακηνών Πειρατών,
αναγκάσθηκαν να μετοικήσουν στη σημερινή τοποθεσία που βρίσκεται μακριά απ' τη
θάλασσα, περιβάλλεται από υψώματα και είναι αόρατη, τόσο απ' τον κόλπο της Kαλλονής
όσο και από το Aιγαίο Πέλαγος. Η ανακάλυψη παλαιολιθικών εργαλείων και η συστηματική
καταγραφή και μελέτη των ζωικών απολιθωμάτων στην περιοχή των Βατερών είναι μόνο μια
σελίδα, οι αμέτρητες παλαιοχριστιανικές εκκλησίες , τα μοναστήρια, τα γραφικά εξωκλήσια
μαζί με την μοναδική λιθοτεχνία των σημερινών οικισμών, το Λαογραφικό Μουσείο, το
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, οι θερμές ιαματικές πήγες του Πολιχνίτου και Λισβορίου και οι
υγροβιότοποι του Κόλπου της Καλλονής και του Αλμυροπόταμου είναι μερικά από τα
ενδιαφέροντα που θα κεντρίσουν το βλέμμα του επισκέπτη σε τούτο τον πανέμορφο τόπο.
Και αυτά συνδυασμένα με την απεραντοσύνη της παραλίας των Βατερών και της Νυφίδας,
της άνετης διαμονής στα ξενοδοχειακά συγκροτήματα της περιοχής και την απόλαυση των
φρέσκων ψαριών, των οστράκων του κόλπου, του ούζου και του καφέ στα αμέτρητα κέντρα
που βρίσκονται στις παραλίες του Δήμου. Τα Ιαματικά Λουτρά Πολιχνίτου
Στην έξοδο του Πολιχνίτου προς Βατερά βλέπεις την παράκαμψη που οδηγεί στις
εγκαταστάσεις των θερμοπηγών Τα νερά αναβλύζουν από πολλές πηγές, μέσα από
ηφαιστειογενή πρωτογενή και δευτερογενή πορώδη πετρώματα. Η θερμοκρασία τους είναι
μεταξύ 67 C και 92 C (η θερμοκρασία στους λουτήρες είναι μεταξύ 42 C και 44 C)
εμπλουτισμένα με φυσική ραδονιοακτινοβολία 15 – 25 μονάδες MACHE θεωρούνται από τις
θερμότερες της Ευρώπης. Είναι χλωρονατριούχες και είναι εφάμιλλες του Βισμπάντεν
της Γερμανίας. Δεξιά υπάρχουν στην σειρά χαμηλά κτίσματα, ανάμεσα σε ευκαλύπτους
είναι τα λουτρά με τις δεξαμενές που ανακαινίστηκαν επάνω στα παλιά που λειτουργούσαν
πριν χρόνια. Αυλάκια παλιά, και καινούργια. Νερό που τρέχει ελεύθερο και αχνίζει, βάφοντας
κόκκινο τον πυθμένα από θερμόφιλα ζωύφια (φύκι) που αναπτύσσονται. Ποιο πέρα πίσω
από ένα δάσος από βρούλα, στέκεται όρθιο ένα συγκρότημα κτηρίων, με τους μακρόστενους
κοιτώνες και τα αψιδωτά κτίσματα των παλιών δεξαμενών. Και συνεχίζοντας την περιγραφή
πρέπει να αναφέρουμε το μικρό τρικάμαρο γεφύρι του Αλμυροπόταμου (από τα λίγα που
σώζονται μέχρι και σήμερα) και πιο πέρα την παλιά βρύση από την κιτρινωπή και ροζ
μαλακόπετρα.
Οι θερμές πήγες του Πολιχνίτου ήταν σε χρήση κατά την τουρκοκρατία και από το 1959
λειτουργούν με δυο δεξαμενές. Το νερό είναι διαυγές άοσμο, με οξυανθρακικά χλωριούχα και
θεϊκά άλατα ασβεστίου, νατρίου με Πέρα από τις χαλαρωτικές ιδιότητες που έχουν κάνουν
για: χρόνιους ρευματισμούς, αρθροπάθειες (χρόνιες καταστάσεις εκφυλιστικές και

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 361
παραμορφωτικές), ριζονευρίτιδες, χρόνιες σπονδυλαρθρίτιδες, οσφυοισχιαλγία, δυσμορφίες
ή μετατραυματικές κακώσεις του σκελετικού συστήματος, δευτεροπαθείς δερματικές
παθήσεις, ουρική αρθρίτιδα, περιφερειακές αγγειοπάθειες, εξωπνευμονική φυματίωση,
χρόνιες φλεγμονώδες νόσους του ανώτερου αναπνευστικού, φλεγμονώδεις παθήσεις
γυναικολογικής προέλευσης, δυσλειτουργία σαλπίγγων – δυσμηνόρροια, γυναικεία στείρωση
και γαστρίτιδα, κυρίως δυσπεψία, υποχλωριδριακή με υποτονία και γαστρική ατονία
Αναχώρηση για Πλωμάρι – Πρωινό στο σκάφος. Περνάμε από την Ερεσσό, τον Κόλπο της
Καλλονής και τα Βατερά. Μπάνιο στην Κρυφτή Παναγιά επίσκεψη και μπάνιο στις θερμές
πηγές. Άφιξη στην μητρόπολη του ούζου, το Πλωμάρι.
Μεσημεριανό στο Πλωμάρι Επίσκεψη στην ορεινή περιοχή Πλωμαρίου. Περίπατος στο
χωριό Μηλιές και επίσκεψη στη φάρμα της Τούμπας. Προαιρετικές δραστηριότητες ιππασία
και περπάτημα στα μονοπάτια

Γεωθερμική

Οι ποικίλες πηγές ενέργειας αποτελούν τον πυρήνα της επενδυτικής και ενεργειακής
πολιτικής της Ελλάδας.

• Τουρισμός
• Ενέργεια
o Αιολική
o Ηλιακή
o Γεωθερμική
o Βιομάζα/Βιοκαύσιμα
o Διαδικασίες Αδειοδότησης
• Τεχνολογία/ICT
• Τρόφιμα & Ποτά
• Περιβάλλον
• Διαδικασίες Αδειοδότησης

Ευκαιρίες Πράσινης Επένδυσης

Οι ποικίλες πηγές ενέργειας αποτελούν τον πυρήνα της επενδυτικής και ενεργειακής
πολιτικής της Ελλάδας. Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) διαδραματίζουν σημαντικό
ρόλο στον εξελισσόμενο τομέα ενέργειας της χώρας και η γεωθερμική ενέργεια αποτελεί
πρωταρχική πηγή ενέργειας με πολλές σημαντικές εφαρμογές. Η Ελλάδα διαθέτει έναν
πλούτο γεωθερμικών πηγών, που προσφέρουν αμέτρητες ευκαιρίες επένδυσης στην
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, σε εμπορικές εφαρμογές ή αγροτικές χρήσεις. Η

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 362
γεωγραφική θέση της Ελλάδας ευνοεί τις γεωθερμικές πηγές, υψηλής και χαμηλής
θερμοκρασίας. Οι πηγές υψηλής θερμοκρασίας είναι κατάλληλες για την παραγωγή
ενέργειας, καθώς και για θέρμανση και ψύξη και εντοπίζονται σε βάθος 1-2 χιλιομέτρων στα
νησιά της Μήλου, Σαντορίνης και Νισύρου. Επίσης, πηγές υψηλής θερμοκρασίας έχουν
εντοπιστεί στα νησιά της Λέσβου, Χίου και Σαμοθράκης σε βάθος 2-3 χιλιομέτρων, καθώς
και στα λεκανοπέδια της Κεντρικής-Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Οι πηγές χαμηλής
θερμοκρασίας εντοπίζονται στις πεδιάδες της Μακεδονίας και της Θράκης και στη γειτονιά
κάθε μιας από τις 56 θερμές πηγές της χώρας. Σε αυτές περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα
Λουτρά Σαμοθράκης, η Λέσβος, η Χίος, η Αλεξανδρούπολη, οι Σέρρες, οι Θερμοπύλες και η
Χαλκιδική. Οι γεωθερμικές εφαρμογές χαμηλής θερμοκρασίας περιλαμβάνουν τη θέρμανση
κλειστών χώρων, αγροτικές χρήσεις (θέρμανση θερμοκηπίων, αποξήρανση φρούτων και
λαχανικών, ιχθυοκαλλιέργεια, αφαλάτωση θαλασσινού νερού και κέντρα
θαλασσοθεραπείας), παρέχοντας ιδανικά αποτελέσματα σε συνεργία με άλλα εμπορικά
εγχειρήματα στην Ελλάδα. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, η εκμετάλλευση των
γεωθερμικών πηγών χαμηλής θερμοκρασίας που βρίσκονται λίγα μέτρα κάτω από την
επιφάνεια της γης, αποτελεί μία εφικτή και ελκυστική προοπτική, όπως για παράδειγμα για
τη θέρμανση και ψύξη νερού για οικιακή χρήση. Εφαρμογές όπως αυτή συμβάλλουν στη
μείωση της εξάρτησης από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι αξιόπιστες και οικονομικά
αποδοτικές και εκπέμπουν λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα. Πλεονεκτήματα επενδύσεων στη
Γεωθερμία

• Πλούτος γεωθερμικών πηγών


• Αναδυόμενη αγορά – σημαντικές ευκαιρίες σε αρχικό επίπεδο
• Υψηλή τιμή αγοράς της παραγόμενης ενέργειας (feed in tariffs)
• Δυνατότητα για ποικίλες εφαρμογές σε συνεργία με άλλες
• Άκρως ελκυστικά κίνητρα

Τιμή αγοράς της παραγόμενης ενέργειας (feed in tariffs)

Σε Ευρώ-MWh Διασυνδεδεμένο Σύστημα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά


Γεωθερμική Ενέργεια 80,14 91,74

Οι άφθονες και οικονομικά αποδοτικές γεωθερμικές πηγές της Ελλάδας


χρησιμοποιούνται σε κέντρα αναζωογόνησης, θερμοκήπια και στην αποξήρανση
φρούτων και λαχανικών. Παράλληλα, η ευρεία χρήση των γεωθερμικών αντλιών
θερμότητας (ΓΑΘ) εξελίσσεται σε ακμάζουσα αγορά.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 363
Ελκυστικά Κίνητρα Οι επενδυτές που επιθυμούν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα και να
επωφεληθούν από αυτή τη δυναμική περιοχή ανάπτυξης, μπορούν να εκμεταλλευτούν
επιχορηγήσεις ή επιδοτήσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης έως 60% του συνολικού
επενδυτικού κόστους ή να έχουν όφελος φόρου έως 60% του συνολικού επενδυτικού.

Νομικό Πλαίσιο Οι γεωθερμικές πηγές άνω των 25C ρυθμίζονται από το Κράτος και τα
δικαιώματα εκμετάλλευσης τους ορίζονται με μειοδοτικούς διαγωνισμούς. Τα δικαιώματα για
γεωθερμική έρευνα εκχωρούνται για περίοδο πέντε (5) ετών με επιλογή παράτασης δύο
ετών. Τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των γεωθερμικών πηγών εκχωρούνται για περίοδο 25
ετών με επιλογή παράτασης δέκα ετών. Επίσης, αποδίδονται στο Κράτος τέλη εκχώρησης
3% των παραγόμενων εσόδων. Την ευθύνη των δικαιωμάτων για τις γεωθερμικές πηγές έχει
το Υπουργείο Ανάπτυξης.Το Υπουργείο Ανάπτυξης εκδίδει άδειες για την παραγωγή
ενέργειας κατόπιν δημόσιων μειοδοτικών διαγωνισμών και αξιολόγησής τους από τη
Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Οι γεωθερμικές πηγές με θερμοκρασία μικρότερη των
25C ανήκουν στον ιδιοκτήτη του χώρου όπου αυτές βρίσκονται. Μία απλή διαδικασία από
την τοπική νομαρχιακή αρχή παρέχει τη δυνατότητα εκμετάλλευσης αυτών των πηγών.

Υποστήριξη σε Ε&Α Το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) είναι το πρώτο


κέντρο Ε&Α της Ελλάδας που επικεντρώνεται στην έρευνα και προώθηση των εφαρμογών
ΑΠΕ/ΟΧΕ/ΕΕ. Το ΚΑΠΕ αναπτύσσει εφαρμοσμένη έρευνα για νέες ενεργειακές τεχνολογίες
και στηρίζει την αγορά για τη διείσδυση και υλοποίηση αυτών των τεχνολογιών και
επενδυτικών έργων. Το ΚΑΠΕ αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ της βασικής έρευνας και
της βιομηχανίας για την ανάπτυξη τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών. Επιπλέον, το ΚΑΠΕ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 364
λειτουργεί ως σύμβουλος της Ελληνικής κυβέρνησης στο θέμα της εθνικής πολιτικής για την
ενέργεια, και ιδιαίτερα σχετικά με επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και επενδυτικά εγχειρήματα.
www.cres.gr Σήμερα, οι γεωθερμικές πηγές της Ελλάδας χρησιμοποιούνται κυρίως στη
θέρμανση θερμοκηπίων και σε κέντρα αναζωογόνησης και παράγουν θερμική ισχύ 70MWth
περίπου.

Χρήση σε Κτίρια Στα ιαματικά λουτρά της Τραιανούπολης, βόρεια της Αλεξανδρούπολης,
οι γεωθερμικές πηγές παρέχουν θέρμανση σε κτιριακό συγκρότημα που περιλαμβάνει
διαμονή. Το γεωθερμικό σύστημα για τη θέρμανση του χώρου περιλαμβάνει παραγωγική
γεώτρηση και γεώτρηση επανεισαγωγής, ένα κεντρικό μεταστροφέα θερμότητας, υπόγειους
σωλήνες μετάδοσης θερμότητας και θέρμανση πατώματος. Στο Γυμνάσιο Θερμών Ξάνθης οι
τάξεις θερμαίνονται από γεωθερμικά νερά που προέρχονται από θερμές αναβλύσεις της
περιοχής.

Αγροτικές Εφαρμογές Η γεωθερμική ενέργεια αποτελεί ιδανικό μέσο θέρμανσης των


θερμοκηπίων και της γεωργικής γης και παρέχει άριστες συνθήκες θερμότητας για την άμεση
ανάπτυξη και αύξηση των καλλιεργειών σε χαμηλό κόστος. Η γεωθερμική ενέργεια
χρησιμοποιείται ευρέως στους Νομούς των Σερρών, Θεσσαλονίκης και Ξάνθης, καθώς και
στη Λέσβο με συνολική εγκατεστημένη ισχύ 32 MW (th). Επιπλέον παραδείγματα
επιτυχημένων εφαρμογών της γεωθερμικής ενέργειας είναι στην παραγωγή σπιρουλίνας,
στις ιχθυοκαλλιέργειες στο Πόρτο Λάγος και στην αποξήρανση τομάτων.

Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας γεωθερμικές αντλίες θερμότητας που μεταφέρουν


θερμότητα από το έδαφος σε εσωτερικούς χώρους και μερικές φορές ζεστό νερό,
εξελίσσονται σε ακμάζουσα αγορά.
Η Επικράτεια κατανέμεται στις ακόλουθες ζώνες σύμφωνα με τον Επενδυτικό Νόμο:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 365

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 366

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 367

Τα «θαυματουργά» ιαματικά νερά

Η φύση εκτός από σπάνια τοπία και ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές, «χάρισε» στην Ελλάδα και
πηγές με σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες. Τα ιαματικά λουτρά αποτελούν μέρος του
εθνικού πλούτου της χώρας, ενώ οι θεραπευτικές τους ιδιότητες ήταν γνωστές, ήδη, από
τους αρχαίους χρόνους.
Οι ιαματικοί φυσικοί πόροι είναι διάσπαρτοι στην ελληνική επικράτεια, ενώ τα νερά των
συγκεκριμένων πηγών διαφέρουν από τα συνηθισμένα, είτε λόγω της υψηλής τους
θερμοκρασίας είτε λόγω της παρουσίας σπάνιων δραστικών συστατικών. Τα νερά αυτά
χαρακτηρίζονται ως μεταλλικά εξαιτίας της θερμοκρασίας ή της γενικής τους χημικής
σύστασης. Εκτός από τις ψυχρές μεταλλικές πηγές υπάρχουν και οι θερμοπηγές, με τις
οποίες οικοδομήθηκε ένας κλάδος θεραπευτικής αγωγής, η ιαματική υδροθεραπεία
(θερμαλισμός). Η γεωγραφική κατανομή των πηγών δεν είναι τυχαία, καθώς συνδέεται είτε
με τεκτονικά γεγονότα, όπως, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις των πηγών του Καϊάφα, της
Κυλλήνης και του Λαγκαδά, είτε με ηφαιστειακές δραστηριότητες όπως, για παράδειγμα, στις
περιπτώσεις των πηγών των Μεθάνων, της Μήλου, της Λέσβου, της Σαμοθράκης και της
Λήμνου. Η υδροθεραπεία είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αντιμετώπιση πολλαπλών
παθήσεων, όπως είναι τα αρθριτικά και οι ρευματοπάθειες, και διακρίνεται σε δύο είδη:

• την εσωτερική, η οποία περιλαμβάνει την ποσιθεραπεία (πόση ιαματικών νερών),


εισπνοθεραπεία (εισπνοή των αερίων ή των σταγονιδίων των μεταλλικών νερών) και τις
πλύσεις (στοματικές, ρινικές, γυναικολογικές)

• την εξωτερική, η οποία περιλαμβάνει τα λουτρά, τις καταιωνίσεις (για ορισμένο χρόνο το
σώμα δέχεται το θερμομεταλλικό νερό, που έρχεται με ψηλή ή χαμηλή πίεση) τις
υδρομαλάξεις (το σώμα δέχεται την πίεση του νερού), την υδροκινησιοθεραπεία
(συνδυασμός λουτροθεραπείας και κινησιοθεραπείας, όσο το σώμα βρίσκεται στο νερό) και
την πηλοθεραπεία (εφαρμογή πηλού, που έχει «ωριμάσει», σε σημεία του σώματος με
διάφορες παθήσεις).

Ιστορική ανασκόπηση Οι θεραπευτικές ιδιότητες του νερού ήταν γνωστές από πολύ παλιά.
Το 2.000 π.χ. οι Βαβυλώνιοι είχαν συνδέσει την έννοια του γιατρού με ΄΄ αυτόν που γνώριζε
πολύ καλά το νερό.΄΄ Στην Ελληνική μυθολογία αναφέρονται συχνά οι θαυματουργές
θεραπευτικές ιδιότητες πολλών πηγών και το 5ο π.χ. Αιώνα η εμπιστοσύνη αυτή προς το
Ιαματικό νερό εκφράζεται με την ίδρυση των Ασκληπιείων που κτίζονται κοντά στις Ιαματικές
Πηγές. Ο πρώτος παρατηρητής των των Ιαματικών νερών με θεραπευτικές ιδιότητες ήταν ο
ιστορικός Ηρόδοτος (484-410π.Χ.) που αναφέρει και συνιστά την λουτροθεραπεία και ο
Ιπποκράτης από την Κω (460-375π.Χ.) που καθορίζει τις παθήσεις για τις οποίες ενδείκνυται

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 368
η χρήση των Ιαματικών νερών. Ο Ιπποκράτης που θεωρείται ο θεμελιωτής της ιατρικής
επιστήμης και πατέρας της υδροθεραπείας, ασχολήθηκε πολύ με τα διάφορα φυσικά νερά,
που τα διέκρινε σε ελώδη, εννοώντας τα νερά που υπάρχουν στα έλη και στις λίμνες, σε
όμβρια, που σχηματίζονται από τη βροχή και σε εκείνα που αναβλύζουν από πετρώματα,
δηλ. τα μεταλλικά. Αυτά, λέγει, αναβλύζουν θερμά και περιέχουν σίδηρο, χαλκό, αργυρό,
χρυσό, θείο και άλλα μεταλλικά στοιχεία. Επίσης, ο ίδιος περιέγραψε ορισμένες ιαματικές
πηγές και συνιστούσε, κάνοντας λίγο και το γιατρό, η λουτροθεραπεία να γίνεται σε
ορισμένες εποχές του χρόνου και για 21 συνεχείς μέρες. Εκτός από τις διάφορες γνωστές
αναφορές στην Αγία Γραφή, κατά τη ρωμαϊκή εποχή και τους βυζαντινούς χρόνους πολλοί
γιατροί ασχολήθηκαν με την υδροθεραπεία και την Ιαματική Λουτροθεραπεία . Τέτοιοι ήταν ο
Ηρόφιλος, ο Ερασίστρατος , ο Ασκληπιάδης , Αγάθινος, ο Γαληνός , ο Ορειβάσιος , ο
Παύλος ο Αιγινήτης κ.α. Από όλους αυτούς τους γιατρούς ήταν παραδεκτή η ιαματική
επίδραση ορισμένων φυσικών πηγών. Ένας μαθητής μάλιστα του Αγαθίνου, έγραψε , τον 1ο
μ.Χ. αιώνα, για τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών πηγών και είπε ότι δεν είναι
δυνατόν να καθοριστεί επακριβώς ο τρόπος που αναπτύσσουν τις θεραπευτικές τους
ιδιότητες , κάθε μια από τις πηγές ξεχωριστά , γιατί χρειάζονται γι’ αυτό μακροχρόνιες
παρατηρήσεις και πειραματισμοί .Αυτό ισχύει και μέχρι σήμερα
Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή Έλληνες γιατροί, οπαδοί της Ιατρικής του Ιπποκράτη, ασχολούνται
με την Υδροθεραπεία. Ο Στράβων, ο Πλούταρχος, ο Παυσανίας περιγράφουν πολλές
Ιαματικές Πηγές και την εμφάνιση αυτών.Κατά τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι και τον 6ον μ.χ.
αιώνα εξακολουθεί να γίνεται χρήση των Ιαματικών Υδάτων. Το Μεσαίωνα ο Θερμαλισμός
παρακμάζει και αναβιώνει πάλι στις αρχές του 16ου αιώνα. στους νεότερους χρόνους η
Κυβέρνηση Καποδίστρια επέδειξε ενδιαφέρον για τις πηγές, το δε έτος 1830 Ιατροί της
επισκέφθηκαν την Κύθνο όπου και μελέτησαν τις πηγές. Επί βασιλείας του Όθωνα
δημιουργήθηκε το Υδροθεραπευτήριο στα Λουτρά της Κύθνου. Η αξιοποίηση των
περισσοτέρων Λουτροπόλεων που λειτουργούν και σήμερα έγινε την δεκαετία του 1930.
Ο Χημικός Περτέσης κατά το χρονικό διάστημα από 1923-1953 μελέτησε την φυσικοχημική
σύσταση των μεταλλικών νερών των περισσοτέρων Πηγών της Ελλάδος. Το έτος 1927
συστήθηκε ο κλάδος των μονίμων υδρολόγων ιατρών και το 1938 συστήθηκε στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών έδρα κλινικής Υδροθεραπείας και Ιατρικής κλιματολογίας.

Η εξέλιξη των Ιαματικών Πηγών είναι στενά συνδεδεμένη με τις αντιλήψεις της Ιατρικής
Παθολογίας. Σε εποχές όπου η Ιατρική επιστήμη εφαρμόζει φυσικά μέσα θεραπείας των
διαφόρων παθήσεων παρατηρούμε και ανάπτυξη των Ιαματικών Πηγών. Με την έκρηξη της
Χημικής Φαρμακολογίας και την εξέλιξη της χειρουργικής, εγκαταλείπεται και η αντίληψη μερί
Ιαματικότητας των πηγών. Αποτέλεσμα αυτών των ισορροπιών είναι η παρακμή των
λουτροπόλεων μας, οι οποίες άνθισαν μετά το 1930 και η μετατροπή τους σε ´´
γερουντοπόλεις παραδοσιακής πελατείας´´.
Γνωστά παραμένουν , σαν ιστορικά μνημεία, αρχιτεκτονικής σε όλη την Ευρώπη αλλά και
στην Ελλάδα, τα ρωμαϊκά λουτρά . Η Ιαματική Λουτροθεραπεία βρίσκει ευρύτερη εφαρμογή

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 369
τους δύο τελευταίους αιώνες. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης ( Γερμανία, Αυστρία, Γαλλία ,
Ιταλία , Ουγγαρία ,Τσεχία, Σλοβακία) κατασκευάστηκαν νέα λουτροθεραπευτήρια που
αντικατέστησαν τις παλιές Ρωμαϊκές Θέρμες . Μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο έγιναν
βελτιώσεις η ακόμη καινούργια ιδρύματα των οποίων η λειτουργία εναρμονίζεται με τις
σύγχρονες ιατρικές αντιλήψεις για την ωφελιμότητα της Ιαματικής Λουτροθεραπείας χημικές
αναλύσεις του νερού των πηγών άρχισαν να γίνονται στην ελεύθερη Ελλάδα από την εποχή
του Καποδίστρια και του ΄Όθωνα (1830 – 1833). Η αρχή στην οργάνωση των λουτροπόλεων
έγινε στις αρχές του αιώνα μας. Το 1918 έγινε για πρώτη φορά ιδιαίτερη υπηρεσία ιαματικών
πηγών στο τότε Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Το 1936 οι ιαματικές πηγές της χώρας μας
μπήκαν στην αρμοδιότητα του τότε Υφυπουργείου Τύπου και Τουρισμού .
Το 1945 περιήλθαν στη Γενική Γραμματεία Τουρισμού και από το 1950 μέχρι σήμερα
υπάγονται στις αρμοδιότητες του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ), που ιδρύθηκε το
χρόνο εκείνο, σαν κλάδος του Υπουργείου Προεδρίας Κυβερνήσεως.

Σήμερα Στην σημερινή εποχή η ´´Λουτροθεραπεία´´ εξελίσσεται και λαμβάνει τη μορφή του
´´Ιαματικού Τουρισμού´´ ο δε ασθενής γίνεται σταδιακά και Τουρίστας. Η επαναληπτική
μορφή που έχει η Υδροθεραπεία ( ορισμένος αριθμός λούσεων σε ορισμένο χρονικό
διάστημα), για να ολοκληρωθεί η θεραπεία, θέτει στη διάθεση του ασθενούς πολύ χρόνο και
για άλλες δραστηριότητες. Έτσι δημιουργήθηκαν τα θέρετρα του Ιαματικού Τουρισμού
(SPAS) που συνδυάζουν εκτός της υγείας και την ψυχαγωγία. Ο Τουρισμός Υγείας ο οποίος
συνεχώς εξελίσσεται, σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες περιλαμβάνει όλες τις υπηρεσίες που
έχουν σχέση με την υγεία όπως τον Ιατρικό έλεγχο, την ειδική διαιτητική, την θεραπεία με
βιταμίνες, τις βοτανοθεραπείες, τη γυμναστική, τις ειδικές θεραπείες όπως αντικαπνική,
θεραπεία τον άγχους, ψυχοθεραπεία, κινησιοθεραπεία, χαλάρωση, εκμάθηση ύπνου, έρευνα
της σωστής γραμμής του σώματος αισθητική κ.λ.π. Τα κέντρα Υδροθεραπείας σήμερα
κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες . Στα κέντρα Ιαματικού Τουρισμού (SPAS) , από το όνομα
της πόλης του Βελγίου όπου λειτούργησε επιτυχώς το πρώτο οργανωμένο κέντρο. Σύμφωνα
με στοιχεία του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) υπάρχουν
καταγεγραμμένες 822 Πηγές Θερμομεταλλικών Νερών στην Ελλάδα, από αυτές οι 752
δύνανται να αξιοποιηθούν. Σήμερα από τις 752 πηγές χρησιμοποιούνται οι 348 (42%) σε
μεγάλο ή μικρό βαθμό, είναι δε επίσημα ανακηρυγμένες οι 77 από αυτές. Οι Γεωγραφική
κατανομή των Ι.Π. έχει ως εξής. Στερεά Ελλάδα 156, Θεσσαλία 57, Ήπειρος 56, Μακεδονία
115,Θράκη 25, Πελοπόννησος 114, Νησιά 229

Οδηγός οργανωμένων ιαματικών πηγών (spa) Ολόκληρη η Ελλάδα θα μπορούσε να


χαρακτηριστεί «πηγή», ωστόσο οι κυριότερες ιαματικές πηγές, οι οποίες αναβλύζουν και
αξιοποιούνται σήμερα είναι οι εξής:

-Αιδηψός: Τα ιαματικά λουτρά της Αιδηψού, είναι γνωστά από τα αρχαιοελληνικά χρόνια. Οι
ιαματικές πηγές της Αιδηψού έχουν ιστορία μεγαλύτερη των 20.000 ετών! Αναφέρονται από

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 370
τον Αριστοτέλη και τον Στράβωνα και σήμερα αποτελούν ίσως την πιο ονομαστή
λουτρόπολη της Ελλάδας.

-Αιτωλοακαρνανία – Τρύφοι: Το υδροθεραπευτήριο του Τρύφου προσφέρει και


ποσιθεραπεία, μαζί με τις κλασικές μεθόδους υδροθεραπείας, κυρίως για την εξάλειψη των
πεπτικών και εντερικών διαταραχών.

-Απολλωνία: Τα λουτρά Απολλωνίας είναι κατάλληλα για αρθριτικά και δερματικά


νοσήματα, καθώς και παθήσεις των περιφερειακών νεύρων. Από το 1970 και μετά, με
ιδιαίτερη ένταση την τελευταία δεκαετία, έχει αναπτυχθεί ένας σημαντικός τομέας
απασχόλησης στις εγκαταστάσεις των ιαματικών λουτρών Νέας Απολλωνίας με
ξενοδοχειακές μονάδες και αξιόλογη παροχή υπηρεσιών τουρισμού (υδροθεραπευτήριο,
δεξαμενές για ομαδικά λουτρά).

-Ψωρονέρια: Λίγο μετά τη διασταύρωση της Άμφισσας στην πηγή, όπου η εικόνα που
αντικρίζει κανείς θυμίζει τους πιστούς που βαπτίζονται στον Ιορδάνη προκειμένου να τους
δοθεί η χάρη του Αγίου Πνεύματος. Στα Ψωρονέρια, δίνεται η χάρη της γιατριάς από
δερματοπάθειες, ψωριάσεις και αρθριτικά.

-Έβρος – Τραϊνούπολη: Οι παθήσεις που θεραπεύει η πηγή της Τραϊανούπολης είναι:


ρευματισμοί, νευρίτιδες και νευραλγίες, δερματοπάθειες και γυναικολογικά προβλήματα,
παθήσεις των νεφρών, του ήπατος και της χολής, αναπνευστικές δυσλειτουργίες, κ.ά.

-Ζάκυνθος: Στην περιοχή Καρώνης, η θάλασσα γύρω από τη θειούχα πηγή έχει χρώμα
λευκό, το οποίο οφείλεται στις κροκίδες κολλοειδούς θείου, που προέρχονται από την
αναγωγή θειϊκών και θειούχων ενώσεων. Που κάνει καλό; Απαλύνει το δέρμα, εξαλείφει τις
ρυτίδες, θεραπεύει δερματικές παθήσεις.

-Θέρμη: Λίγα χλμ. έξω από τη Θεσσαλονίκη, υπάρχουν τα ομώνυμα λουτρά με θειούχες
ιαματικές πηγές και εγκαταστάσεις διαμονής και λουτροθεραπείας.

-Θερμοπύλες: Λίγο μετά τον ανδριάντα του Λεωνίδα. Ενδείκνυται σε πολλές σαλπιγγίτιδες
και σε περιπτώσεις στενώσεων ή υπερτροφικών ωοθηκών.

-Ικαρία: Γνωστή περισσότερο για τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών λουτρών και
λιγότερο για την άγρια φυσική της ομορφιά. Οι πηγές στην Ικαρία, θεωρούνται μεταξύ των
πλέον ραδιενεργών πηγών της υδρογείου. Το ραδόνιο εισπνεόμενο ή προσροφόμενο από το
δέρμα φθάνει λόγω της διαλυτότητας του στα λιποειδή των νεύρων επιδρώντας ευεγερτικά
στις οδυνηρές νευρίτιδες και νευραλγίες. Συντελεί στην αποβολή του ουρικού οξέως δηλαδή
θεραπεύει την ουρική αρθρίτιδα. Η παρουσία οιστρογόνων στις πηγές Μουσταφά και

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 371
Σπηλαίου ωφελούν στις γυναικολογικές παθήσεις. Δεν υφίσταται κίνδυνος αφού η
ραδιενέργεια οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο ραδόνιο και όχι στα άλατα ραδίου, αφ’
ετέρου το νερό που καταλήγει στους λουτήρες έχει μειωμένο ποσό ραδιενέργειας καθώς
αναμιγνύεται με το θαλασσινό.

-Ιωάννινα – Καβάσιλα: Το ιαματικό, «θερμομεταλλικό» νερό τους θεραπεύει ρευματισμούς,


αρθροπάθειες και δερματοπάθειες.

-Καβάλα – Ελευθερές: Οι τέσσερις θερμές πηγές θεραπεύουν τους ρευματισμούς, τις


αρθρίτιδες, γυναικολογικά προβλήματα, ενώ παράλληλα χαλαρώνουν το μυϊκό και νευρικό
σύστημα. Από το 1924 στους ιαματικούς βούρκους Κρηνίδων Καβάλας ο άργιλος και το θείο
απορροφούν τα νεκρά κύτταρα στο δέρμα, που απομακρύνονται με το θειούχο νερό στις
ντουζιέρες, ώστε να αποκτήσει στιλπνότητα και μία απαστράπτουσα επιδερμίδα.

-Καρδίτσα – Σμόκοβο: Τα ευεργετικά συστατικά του νερού τους θεραπεύουν μια μεγάλη
γκάμα παθήσεων, με πρώτες τις ρευματοπάθειες και τις παθήσεις των αναπνευστικών
οδών. Η πιο θερμή πηγή ανέρχεται στους 41,6 °C., ενώ η μέση θερμοκρασία του νερού από
το 1662 είναι 40,2 βαθμοί.

-Καϊάφας: Είναι το μέρος όπου ο μύθος θέλει τον κένταυρο Νέσσο να ξέπλυνε την πληγή
που του προκλήθηκε μετά από χτύπημα βέλους από τον Ηρακλή. Δίπλα ακριβώς στα
λουτρά υπάρχει μία υπαίθρια μικρή λιμνούλα, η οποία κάθε απόγευμα είναι δωρεάν για το
κοινό.

-Καμένα Βούρλα: Οι παθήσεις που θεραπεύονται είναι εκείνες του κυκλοφοριακού


συστήματος, οι ρευματισμοί, οι δερματοπάθειες και τα γυναικολογικά προβλήματα.

-Καστοριά – Αμμουδάρα: Το κέντρο θεραπείας ενδείκνυται για τις παθήσεις των άκρων και
για τις ρευματοπάθειες.

-Κιλκίς – Πικρολίμνη: Η Πικρολίμνη βρίσκεται στην Ξυλοκερατιά του Κιλκίς, 23 χλμ. από την
Θεσσαλονίκη, όπου οι θειούχες λάσπες περιέχουν σημαντική ποσότητα θειούχων ενώσεων
και νιτρικών αλάτων και όταν θερμαίνονται παρεισφρύουν στον οργανισμό μέσω του
δέρματος επιδρώντας στις απολήξεις των νεύρων.

-Κυλλήνη: Παλιά αρχιτεκτονική οικημάτων, ερειπωμένη μέσα σε δάσος ευκαλύπτων, θυμίζει


τις δόξες της Κυλλήνης, όταν έσπευδαν να θεραπεύσουν πλήρως το αναπνευστικό τους
βρογχικό άσθμα, εμφύσημα, χρόνιες βρογχίτιδες, αναπνευστική ανεπάρκεια.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 372
-Κως: Λίγο μετά το Ψαλίδι βρίσκονται τα Θερμά. Τα καυτά νερά καταλήγουν στη θάλασσα κι
έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε θειάφι.

-Λαγκαδάς: 18 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Το 900 π.Χ περίπου ο γιατρός του Βυζαντίου
Ιουστινιανός κατασκεύασε τον μαρμάρινο ομαδικό λουτήρα και άλλες εγκαταστάσεις
λουτροθεραπείας στον Λαγκαδά, δίπλα στη λίμνη που πήρε το όνομα Κορώνεια, από τη
μητέρα του Ασκληπιού, θεού της Ιατρικής και της Υγείας. Τα νερά είναι φθοριούχα,
θειονατριούχα διτανθρακικά, αλκαλικών γαιών.

-Λήμνος – Μύρινα: Θεραπεύει την ουρική αρθρίτιδα, τις λοιμώξεις των ουροφόρων οδών και
τις παθήσεις των νεφρών. Στην Πλάκα προς την παραλία του Αγίου Χαραλάμπους
βρίσκονται τα ιαματικά λασπόλουτρα, όπου γίνεται «πηλοθεραπεία» σε υπαίθριες
εγκαταστάσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, τον συγκεκριμένο
πηλό τον πούλαγαν στα φαρμακεία σε σφραγισμένα δισκία και τον χρησιμοποιούσαν ως
αντίδοτο στα δηλητήρια.

-Λουτρά Ηραίας: Τα θειούχα και σιδηρούχα νερά των πηγών είναι τα πλέον ενδεδειγμένα
ιατρικά, με αποδεδειγμένες θεραπευτικές ιδιότητες για: αρθρίτιδες, αυχενικό σύνδρομο,
γυναικολογικά, κυκλοφορικό και νευρικό σύστημα, οστεοπόρωση, ρευματισμούς και ίσως τα
καλύτερα για τη θεραπεία ήπατος και χολής.

-Λουτράκι: Η πρώτη αναφορά στα νερά του Λουτρακίου γίνεται στον Ξενοφώντα. Οι πηγές
λένε ότι χάρη σ’ αυτά θεραπεύτηκε ο Σύλλας και στόμα με στόμα το μυστικό έμαθαν οι
πάντες στη ρωμαϊκή επικράτεια. Οι Θέρμες, το σημερινό Λουτράκι, θεωρείται η αρχαιότερη
ελληνική λουτρόπολη. Το πρώτο δημοτικό «λουτρικό κατάστημα» έγινε το 1874. Τα λουτρά
που είναι το σημερινό υδροθεραπευτήριο Θερμά κτίστηκαν το 1934 και φέτος πρόκειται να
ανακαινιστούν εσωτερικά. Θεσμός έχει γίνει στο Λουτράκι και το Μεσογειακό Συνέδριο
Ιαματικής Ιατρικής.

-Μέθανα: Οι Ιαματικές πηγές των Μεθάνων είναι αποτέλεσμα της ηφαιστειακής δράσης,
ονομαστές εδώ και χιλιάδες χρόνια για την αποτελεσματική και σωτήρια επίδρασή τους στην
υγεία και την ομορφιά. Κείμενα του Παυσανία, του Στράβωνα και του Οβίδιου, μαρτυρούν την
ύπαρξη και την φήμη τους από τους αρχαίους χρόνους.

-Μυτιλήνη: Η φύση χάρισε στον Πολιχνίτο τις πιο θερμές πηγές στην Ευρώπη, που
αναβλύζουν μέσα από ηφαιστειογενή πρωτογενή και δευτερογενή πορώδη πετρώματα. Η
θερμοκρασία του νερού είναι μεταξύ 67 και 92 βαθμών Κελσίου και στους λουτήρες μεταξύ
42 και 44 βαθμών Κελσίου.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 373

-Μήλος: Τα ιαματικά λουτρά του νησιού ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης τα
αναφέρει στο Ε΄ βιβλίο του “Περί Επιδημιών”. Αναφορά σε αυτά κάνει πολύ αργότερα, το
1771 και ο γάλλος καθηγητής της Βοτανικής Pitton de Tournefort στα “περιηγητικά” του
κείμενα. Σήμερα λίγες πηγές χρησιμοποιούνται και αυτές είναι ελάχιστα αξιοποιημένες. Οι
πιο σημαντικές από αυτές είναι οι παρακάτω: Λουτρά του Λάκκου, Λουτρά του Μακρινού, η
Πικροπηγή ή Τσιλλονέρι, τα Λουτρά του Προβατά.

-Νέα Απολλωνία: Εκτός από τα άνω και κάτω άκρα, το ιαματικό νερό της λουτρόπολης
θεραπεύει γυναικολογικά προβλήματα, ανακουφίζει από τους ρευματισμούς και τις παθήσεις
των νεύρων.

-Νίσυρος: Τα λουτρά λειτουργούν από το 1870 και πηγαίνουν άνθρωποι που


ταλαιπωρούνται από διάφορες παθήσεις, όπως ρευματισμούς, αρθρίτιδες, αυχενικά,
κατάγματα κ.ά. Η θερμοκρασία του νερού φθάνει τους 50 βαθμούς Κελσίου, ενώ λέγεται ότι
το νησί επισκεπτόταν συχνά για θεραπευτικούς λόγους και ο Ιπποκράτης.

-Ξάνθη – Γεννησέα: Η ιαματική πηγή της Γεννησέας ενδείκνυται ιδιαίτερα για τις παθήσεις
του δέρματος, του νευρικού συστήματος και για την ίαση ρευματοπαθειών.

-Πέλλα – Λουτράκι: Οι θεραπευτικές ενδείξεις είναι απεριόριστες- ενδεικτικά αναφέρονται οι


παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, οι ρευματοπάθειες, οι αρθροπάθειες, οι
ισχιαλγίες, οι δερματοπάθειες, τα προβλήματα του πεπτικού και κυκλοφορικού συστήματος
κ.ά.

-Πλατύστομο: Οι δύο πηγές βρίσκονται 1,5 χλμ. δυτικά από το χωριό, σε υψόμετρο 420
μέτρα του βουνού Όθρη. Θεραπεύουν: Παχυσαρκία, αρθριτικά, χολιθίαση, μικρή ανεπάρκεια
ύπατος, νεφρολιθίαση, κυστίτιδα, δυσπεψία, δυσκοιλιότητα.

-Πόζαρ: Λουτρόπολη της Αριδαίας πριν την Έδεσσα. Κάποιοι πίνουν νερό για τις
νεφρολιθιάσεις

-Πρέβεζα: Εκτός των κλασικών θεραπειών τα λουτρά προσφέρουν πλήρη ανάνηψη από τις
ραχίτιδες.

-Ροδόπη: Έξω από το παρθένο δάσος Φρακτού, στην οροσειρά της Δυτικής Ροδόπης,
πίσω από μια βουνοπλαγιά και 10 χλμ από το Παρανέστι Δράμας, η διαπεραστική μυρωδιά
του θείου αναμιγνύεται έντονα με άρωμα βασιλικού. Η θερμοκρασία του είναι 47 °C, τσούζει,
αλλά θεραπεύει τις δερματοπάθειες.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 374

-Σέρρες – Σιδηρόκαστρο: Οι ιδιότητες του νερού είναι τέτοιες που μπορούν να θεραπεύουν
πλήρως τις παθήσεις και τα προβλήματα των άκρων, χρόνια ή μη, καθώς και κάποια
γυναικολογικά προβλήματα.

Σουρωτή: Κοντά στη Θεσσαλονίκη, υπάρχει πηγή με πόσιμο θεραπευτικό νερό που
διευκολύνει την πέψη και έχει διουρητική δράση.

Φθιώτιδα – Υπάτη: Σε απόσταση 18χλμ.


από τη Λαμία βρίσκονται τα Λουτρά της
Υπάτης, κοντά στην ομώνυμη κωμόπολη
στους πρόποδες της Oίτης, που
περιβάλλεται από ένα καταπράσινο και
πανέμορφο φυσικό περιβάλλον. Το νερό της
θεραπεύει το δύσκολο πρόβλημα των
ημικρανιών. Επίσης ενδείκνυται για
καρδιοαγγειακές παθήσεις, μυϊκά
προβλήματα και παθήσεις του νευρικού
συστήματος

Το νησί είναι γνωστο για τις πολλές θερμές


ιαματικές πηγές (Πολιχνίτος, Θερμή, Μυτιλήνη...), τα πανέμορφα παραθαλάσσια χωριά
(Μόλυβος, Πέτρα, Σκαλα Συκαμιάς, Πλωμαρι, Ερεσσός, Βατερά...), τις μοναδικές σαρδέλες
του κόλπου Καλλονής, το ούζο Μυτιλήνης και
Πλωμαρίου, τα γαλακτοκομικά Μανταμάδου
και Άντισσας, τα Μοναστήρια του Αγίου
Ραφαήλ (Θερμή) και του Ταξιάρχη στο
Μανταμάδο...και φυσικά για τους απέραντους
ελαιώνες του.

Λέσβος, Ιστορικά στοιχεία


Λέσβος, το νησί των γραμμάτων και των
τεχνών, τα πρώτα ιστορικά στοιχεία ζωής
ξεκινούν την 4Η χιλιετία π.Χ.To πρώτο όνομά
της (Μακαρία) το απέκτησε από τον θεσσαλό
βασιλιά Μάκαρα, ο οποίος πάντρεψε την κόρη
του τη Μήθυμνα με τον Λέσβο, από τότε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 375
μετονομάστηκε το νησί σε Λέσβο.
Από τους πολλούς πνευματικούς ανθρώπους (8ος � 7ος αιω. π.Χ) του νησιιού ξεχωρίζουν
οι ποιητέςς Αλκαίος, Σαπφώ, Τέρπανδρος και Αρίων, ο Πιττακός ένας από τους επτά
σοφούς της αρχαιότητας καθώς και ο Θεόφραστος γνωστός φιλόσοφος. Την περίοδο του
Τρωικού πολέμου το νησί πήρε το μέρος της Τροίας (τους θεωρούσαν και αυτούς Έλληνες).

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 376

Μετά τη καταστροφή της Τροίας δημιουργήθηκαν οι


πόλεις-κράτη του νησιού (Μυτιλήνη, Άντισσα, Αρίσβη,
Μήθυμνα, η Ερεσσός και η Πυρρά).
Η πρωτεύουσα το νησιού (Μυτιλήνη) χτίστηκε περίπου το
1050π.Χ , η οποία δημιούργησε πολιτισμό που «πέρασε»
και στα απέναντι μικρασιατικά παράλια (ονομαζόταν τότε
ο Αιγιαλός των Μυτιληναίων).
Η Μυτιλήνη ήταν μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, όταν
αποχώρησε απ� αυτήν (428 π.Χ.) οι Αθηναίοι την
τιμώρησαν με την σφαγή 1000 πολιτών της.
Το 88 π.Χ. κατακτάται από τους Ρωμαίους έχοντας όμως
μια τυπική αυτονομία κατάφερνει να αναπτύξει την
φιλοσοφία και να χτιστούν σημαντικά έργα όπως το
υδραγωγείο της Μόριας και το θέτρο της Μυτιλήνης.
Το 52 μ.Χ επισκέπτεται το νησί (για μόνο μία μέρα) ο Απόστολος Παύλος για να κυρήξει τον
Χριστιανικό λόγο χωρίς όμως να ιδρύσει Εκκλησία.
Το 1355 μ.Χ το νησί περνάει στα χέρια (ως προίκα) του Γενουάτη ηγεμόνα Φραγκίσκου
Γατελούζου (μετά την λεηλασία του από τους Σαρακηνούς και Ρώσους επιδρομείς που
κατέστρεφαν και έκλεβαν ότι έβρισκαν). Οι Γατελούζοι, κυβερνώντας δίκαια κάνουν το νησί
μεγάλο εμπορικό κέντρο.
Το 1462 μ.Χ η Λέσβος καταλαμβάνεται από τον Μωάμεθ Β�.
Η Τουρκοκρατία έφερε μόνο την δυστυχία και την παρακμή στο νησί.
Γίνονται μη επιτυχείς προσπάθειες για απελευθέρωση (1770 Ορλώφ, 1821 Παπανικολής) .
Το 1867 γίνεται μεγάλος σεισμός στο νησί .
Η απελευθέρωσή της επιτυγχάνεται από τον ελληνικό στόλο στις 8 Νοεμβρίου 1912.
Το 1923 η Μικρασιατική καταστροφή και η ανταλλαγή των πληθυσμών (Συνθήκη της
Λωζάννης) έκοψε τιε επαφές με τα απέναντι παράλια.
Ακολουθεί η κατοχή του από τους Ναζί και ο εμφύλιος που ταλαιπώρησε και δημιούργησε
μεγάλα προβλήματα στους κατοίκους της Λέσβου. Η γοητευτική κωμόπολη του Πολίχνιτου
απέχει 45 χλμ. από τη Μυτιλήνη. Η περιοχή φημίζεται για τις θερμές ιαματικές της πηγές, οι

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 377
θεραπευτικές ιδιότητες των οποίων ήταν γνωστές από την αρχαιότητα.
Χαρακτηριστικό του Πολίχνιτου είναι τα πέτρινα σπίτια. Μια βόλτα στον οικισμό θα σας
γεμίσει με μοναδικές εικόνες του χθες και του σήμερα του τόπου.
Η περιοχή του Πολίχνιτου κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια. στη θέση Χαλικιές,
βρέθηκαν τα ερείπια οικισμού που χρονολογείται από την εποχή του χαλκού. Ενώ στη θέση
Κουτήρ εντοπίστηκαν τα λείψανα της μεγαλύτερης προϊστορικής πόλης της Λέσβου.
Μάλιστα υποθαλάσσιες έρευνες έδειξαν ότι τα ερείπια του προϊστορικού οικισμού φτάνουν
ως τον κόλπο της Καλλονής.
Θα κολυμπήσετε στις παραλίες της
Νυφίδας και της Σκάλας. Η παραλία Νυφίδα
ανήκει στις δημοφιλής πλαζ της Λέσβου,
καθώς εδώ πραγματοποιούνται και
κολυμβητικοί αγώνες.
Τα τελευταία χρόνια η περιοχή
αναπτύσσεται τουριστικά και σιγά – σιγά
μεταμορφώνεται σε τουριστικό θέρετρο.
Ήδη λειτουργούν ξενοδοχεία και
ενοικιαζόμενα δωμάτια που προσφέρουν
άνετη διαμονή στους επισκέπτες τους.

Η γοητευτική κωμόπολη του Πολίχνιτου


απέχει 45 χλμ. από τη Μυτιλήνη. Η περιοχή
φημίζεται για τις θερμές ιαματικές της
πηγές, οι θεραπευτικές ιδιότητες των οποίων ήταν γνωστές από την αρχαιότητα.
Χαρακτηριστικό του Πολίχνιτου είναι τα πέτρινα σπίτια. Μια βόλτα στον οικισμό θα σας
γεμίσει με μοναδικές εικόνες του χθες και του σήμερα του τόπου.
Η περιοχή του Πολίχνιτου κατοικείται από τα πανάρχαια χρόνια. στη θέση Χαλικιές,
βρέθηκαν τα ερείπια οικισμού που χρονολογείται
από την εποχή του χαλκού. Ενώ στη θέση Κουτήρ
εντοπίστηκαν τα λείψανα της μεγαλύτερης
προϊστορικής πόλης της Λέσβου. Μάλιστα
υποθαλάσσιες έρευνες έδειξαν ότι τα ερείπια του
προϊστορικού οικισμού φτάνουν ως τον κόλπο της
Καλλονής.
Θα κολυμπήσετε στις παραλίες της Νυφίδας και
της Σκάλας. Η παραλία Νυφίδα ανήκει στις
δημοφιλής πλαζ της Λέσβου, καθώς εδώ
πραγματοποιούνται και κολυμβητικοί αγώνες.
Τα τελευταία χρόνια η περιοχή αναπτύσσεται
τουριστικά και σιγά – σιγά μεταμορφώνεται σε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 378
τουριστικό θέρετρο. Ήδη λειτουργούν ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια που
προσφέρουν άνετη διαμονή στους επισκέπτες τους.
Αφήνουμε τον εθνικό δρόμο Καλλονής Μυτιλήνης στην διασταύρωση για το Ρωμαϊκό
υδραγωγείο όπου θα σταματήσουμε για μια μικρή ξενάγηση. Από εκεί συνεχίζουμε για την
κορυφή του Ολύμπου (προφήτης Ηλίας 967μ.). Στη συνέχεια από αγροτικό δρόμο ανάμεσα
σε μηλιές θα κατέβουμε στο ορεινό χωριό Αγιάσος με την εκκλησία της Παναγιάς που
χρονολογείται από το 1170μ.Χ, θα περπατήσουμε στα καλντερίμια της (στενά δρομάκια), θα
πιούμε καφέ στην πλατεία της και θα αναχωρήσουμε νότια του Ολύμπου. Ανάμεσα από
καστανιές και πεύκα με καταπληκτική θέα από ψηλά προς τον κόλπο της Γέρας, το Αιγαίο
και τα τουρκικά παράλια θα κατευθυνθούμε προς τον Καριώνα και τις Μιλιές στην ορεινή
περιοχή του Πλωμαρίου στη καρδιά του μεγαλύτερου ελαιώνα του νησιού. Θα αράξουμε για
ξεκούραση και φαγητό στην Τούμπα του Μούκα και θα κατηφορίσουμε για το Πλωμάρι την
μητρόπολη του Ούζου. Το μπάνιο μας θα το κάνουμε στη Μελίντα. Σε μικρή απόσταση από
τη Μελίντα βρίσκεται η Παναγιά η Κρυφτή στην οποία μπορεί όποιος θέλει να τον
οδηγήσουμε από μονοπάτι για κολυμπήσει στα νερά της με τις υποθαλάσσιες θερμές
πηγές. Μετά το μπάνιο θα πάρουμε το δρόμο της επιστροφής μέσω Ακρασίου, Βασιλικών
για να συναντήσουμε τον κόλπο της Καλλονής. Η Σκάλα Βασιλικών είναι και η τελευταία
μας στάση πριν τον τερματισμό. Στη συνέχεια θα κινηθούμε από παραθαλάσσιους δρόμους
ως την Σκάλα Καλλονής

ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΛΟΥΤΡΑ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ Λίγα λόγια....


Η περιοχή η οποία ανήκει στον Δήμο Πολιχνίτου προήλθε από τη συνένωση των
πανέμορφων χωριών και οικισμών Βασιλικών, Λισβορίου, Πολιχνίτου, Σκάλας Πολιχνίτου,
Νυφίδας, Βρίσας, Βατερών και Σταυρού συνδυάζει την ομορφιά του φυσικού τοπίου με την
έντονη παρουσία του ανθρώπου από τα πανάρχαια χρόνια. Bρίσκεται στο νότιο δυτικό
τμήμα του νησιού (45Km από την πρωτεύουσα Mυτιλήνη). Μοιρασμένος ανάμεσα σε
ελαιώνες πευκοδάση, πηγές με καθάρια νερά και υπέροχες παραλίες. Tο όνομά του πήρε
απ' την ένωση των λέξεων "Πολλά ίχνη" γιατί κατά την
προφορική παράδοση, πολλά μικρά χωριουδάκια (ίχνη) κυρίως
παραλιακά, για τον φόβο των Σαρακηνών Πειρατών,
αναγκάσθηκαν να μετοικήσουν στη σημερινή τοποθεσία που
βρίσκεται μακριά απ' τη θάλασσα, περιβάλλεται από υψώματα
και είναι αόρατη, τόσο απ' τον κόλπο της Kαλλονής όσο και από
το Aιγαίο Πέλαγος. Η ανακάλυψη παλαιολιθικών εργαλείων και
η συστηματική καταγραφή και μελέτη των ζωικών απολιθωμάτων
στην περιοχή των Βατερών είναι μόνο μια σελίδα, οι αμέτρητες
παλαιοχριστιανικές εκκλησίες , τα μοναστήρια, τα γραφικά
εξωκλήσια μαζί με την μοναδική λιθοτεχνία των σημερινών

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 379
οικισμών, το Λαογραφικό Μουσείο, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, οι θερμές ιαματικές πήγες
του Πολιχνίτου και οι υγροβιότοποι του Κόλπου της Καλλονής και του Αλμυροπόταμου είναι
μερικά από τα ενδιαφέροντα που θα κεντρίσουν το βλέμμα του επισκέπτη σε τούτο τον
πανέμορφο τόπο. Και αυτά συνδυασμένα με την απεραντοσύνη της παραλίας των Βατερών
και της Νυφίδας, της άνετης διαμονής στα ξενοδοχειακά συγκροτήματα της περιοχής και την
απόλαυση των φρέσκων ψαριών, των οστράκων του κόλπου, του ούζου και του καφέ στα
αμέτρητα κέντρα που βρίσκονται στις παραλίες του Δήμου.

Το μαγικό νερό του Πολιχνίτου


Στην έξοδο του Πολιχνίτου προς Βατερά βλέπεις την παράκαμψη που οδηγεί στις
εγκαταστάσεις των θερμοπηγών. Τα νερά αναβλύζουν από πολλές πηγές, μέσα από
ηφαιστειογενή πρωτογενή και δευτερογενή πορώδη πετρώματα. Η θερμοκρασία τους είναι
μεταξύ 67 C και 92 C (η θερμοκρασία στους λουτήρες είναι μεταξύ 42 C και 44 C)
θεωρούνται από τις θερμότερες της Ευρώπης. Είναι χλωρονατριούχες και είναι εφάμιλλες
του Βισμπάντεν της Γερμανίας. Δεξιά υπάρχουν στην σειρά χαμηλά κτίσματα, ανάμεσα σε
ευκαλύπτους είναι τα λουτρά με τις δεξαμενές που ανακαινίστηκαν επάνω στα παλιά που
λειτουργούσαν πριν χρόνια. Αυλάκια παλιά, και καινούργια. Νερό που τρέχει ελεύθερο και
αχνίζει, βάφοντας κόκκινο τον πυθμένα από θερμόφιλα ζωύφια (φύκι) που αναπτύσσονται.
Ποιο πέρα πίσω από ένα δάσος από βρούλα, στέκεται όρθιο ένα συγκρότημα κτηρίων, με
τους μακρόστενους κοιτώνες και τα αψιδωτά κτίσματα των παλιών δεξαμενών. Και
συνεχίζοντας την περιγραφή πρέπει να αναφέρουμε το μικρό τρικάμαρο γεφύρι του
Αλμυροπόταμου (από τα λίγα που σώζονται μέχρι και σήμερα) και πιο πέρα την παλιά
βρύση από την κιτρινωπή και ροζ μαλακόπετρα. Οι θερμές πήγες του Πολιχνίτου ήταν σε
χρήση κατά την τουρκοκρατία και από το 1953 λειτουργούν με δυο δεξαμενές.
Χημικές ιδιότητες Βάση της φυσικοχημικής σύστασης των Ιαματικών νερών Πολιχνίτου
κατατάσσονται στην ομάδα των χλωρονατριούχων πηγών, το νερό είναι διαυγές άοσμο και
είναι εμπλουτισμένο με φυσική ραδόνιο ακτινοβολία 15 – 25 μονάδες MACHE με
οξυανθρακικά χλωριούχα και θεϊκά άλατα ασβεστίου, νατρίου με ελεύθερο διοξείδιο του
άνθρακα, με ενώσεις σιδήρου, μαγνησίου, μαγγανίου, οξυγόνο και ίχνη ιωδίου, βρώμιου.
Πέρα από τις χαλαρωτικές ιδιότητες που έχουν κάνουν για: Χρόνιες μορφές
ρευματοπαθειών. · Αρθροπάθειες (χρόνιες καταστάσεις εκφυλιστικές και παραμορφωτικές) ·
Ριζονευρίτιδες, χρόνιες σπονδυλαρθρίτιδες, οσφυαλγίες. · Δυσμορφίες και μετατραυματικές
κακώσεις του σκελετικού συστήματος.
Λόγω της ευεργετικής επίδρασης του θερμικού ερεθίσματος
( = θερμοκρασία νερών), της άνωσης του σώματος του λουόμενου
( = ελάττωση σωματικού βάρους με καλύτερη κίνηση «σχεδόν χωρίς» πόνο), της χημικό-
οσμωτικής επίδρασης των αλάτων και κυρίως του θείου (εμποδίζει τη δράση της
υαλουρονιδάσης η οποία καταστρέφει τα οστά και τις αρθρικές αστεοχονδρικές επιφάνειες).
· Χρονιές παθήσεις γυναικολογικού κύκλου. Φλεγμονώδεις παθήσεις γυναικολογικής
προέλευσης, δυσλειτουργία σαλπίγγων – δυσμηνόρροια, γυναικεία στείρωση.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 380
· Ενδοκρινολογικές δυσλειτουργίες (λόγω αναζωογονητικής δράσης του ραδόνιου).
· Περιφερειακή αγγείο κυκλοφοριακή ανεπάρκεια.
· Ουρική αρθρίτιδα.
· Δευτεροπαθείς δερματικές παθήσεις.
· Εξωπνευμονική φυματίωση. Χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους του ανώτερου αναπνευστικού.
· Γαστρίτιδα κυρίως δυσπεψία. Υποχλωριδριακή με υποτονία και γαστρική ατονία.

Ιστορικά στοιχείαο γεφύρι πίσω από τα κτίσματα ονομάζετε «γεφύρι του Αλμυροπόταμου»,
χτίστηκε το 1920 και ένωνε με μονοπάτι τα Ιαματικά Λουτρά με τα χωριά Βασιλικά και
Λισβόρι. Το τρικάμαρο γεφύρι μπροστά από τα κτίσματα, χτισμένο άγνωστο πότε, ένωνε τα
Λουτρά με το κεφαλοχώρι του Πολιχνίτου και
το χωριό Βρίσα.
Τα Ιαματικά Λουτρά Πολιχνίτου είναι σε χρήση
από τουρκοκρατίας. Μετά την απελευθέρωση
τα πήρε ο Δήμος Πολιχνίτου όπου το 1953
κατασκεύασε την δεύτερη δεξαμενή που
σήμερα λειτουργεί σαν πισίνα γυναικών.
Τα κτίσματα πίσω από τα Λουτρά
κατασκευάστηκαν το 1892 από τον ιδιώτη
γιατρό Χριστιανό. Διέθεταν δύο δεξαμενές,
ξενώνα, λασπόλουτρα και στην κορυφή του
λόφου καφενεδάκι που στο υπόγειο του είχαν
κατασκευαστεί κατακόμβες όπου ο γιατρός μετέφερε τον χειμώνα χιόνι από τον Όλυμπο το
αποθήκευε και είχε παγωμένο νερό το καλοκαίρι. Ο ίδιος έφτιαξε και το γεφύρι του
Αλμυροποτάμου.
Ιστορίες, ήθη και έθιμα · Κάθε Σάββατο ερχόντουσαν από τα χωριά οι γυναίκες με τα παιδιά
τους πάνω στα γαϊδουράκια για το μπάνιο τους. Συνήθιζαν να έχουν μαζί τους αυγά για
κολατσιό τα οποία τα έβαζαν σε καλαθάκια τα βούταγαν μέσα στην πηγή που είναι ακριβώς
πίσω από τα Λουτρά και τα έβραζαν μέσα σε πέντε λεπτά περίπου. Τα γέλια, τα τραγούδια
και τα πειράγματα αντηχούσαν στην γύρω περιοχή. · Μια μέρα πριν από τον γάμο έφερναν
την νύφη να κάνει μπάνιο, ενώ τον γαμπρό το πρωί της ημέρας του γάμου. · Μια
Ελληνοαιγύπτια κοπέλα πλούσια και παράλυτη άκουσε για τις θεραπευτικές ιδιότητες των
ιαματικών νερών ήρθε στο Πολιχνίτο έμεινε στο ξενώνα του Χριστιανού, μετά από πολλά
μπάνια κατάφερε να περπατήσει. Λέγετε μάλιστα ότι ήταν τόσο ευχαριστημένη που βάφτισε
το πρώτο της παιδί στα Ιαματικά Λουτρά Πολιχνίτου. · Ακόμα υπάρχει αναφορά για μια
αδερφή ενός εφοπλιστή από την Χίο που θεραπεύτηκε. · Άλλη μια ιστορία που μας την είπε
πρόσφατα ο κύριος Λεμονός Ευστράτιος κάτοικος Πολιχνίτου. Μια συν χωριανή του επίσης
παράλυτη από αρθρίτιδα θεραπεύτηκε με την βοήθεια του ίδιου και ενός φίλου του, την
έβαζαν μέσα σε ένα μεγάλο καλάθι (καλαθούνες τις έλεγαν) και την κατέβαζαν μέσα στο
ιαματικό νερό. Μετά από αρκετά μπάνια έγινε καλά. Που θα μας βρείτε: 1ο χλμ. Επαρχιακής

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 381
οδού Πολιχνίτου – Βατερών Πολιχνίτος Λέσβου Επικοινωνία: Τηλέφωνο: 2252041229 Φαξ:
2252042768 Τα Ιαματικά Λουτρά Πολιχνίτου Λέσβου θεωρούνται από τα θερμότερα της
Ευρώπης και εφάμιλλα εκείνων του Βισμπάντεν της Γερμανίας. Το νερό είναι διαυγές, άοσμο
και εμπλουτισμένο με φυσική ραδόνιο ακτινοβολία
Στη Λέσβο, η περιοχή η οποία ανήκει στον Δήμο Πολιχνίτου προήλθε από τη συνένωση των
πανέμορφων χωριών και οικισμών Βασιλικών, Λισβορίου, Πολιχνίτου, Σκάλας Πολιχνίτου,
Νυφίδας, Βρίσας, Βατερών και Σταυρού, συνδυάζει την ομορφιά του φυσικού τοπίου με την
έντονη παρουσία του ανθρώπου από τα πανάρχαια χρόνια. Bρίσκεται στο νότιο δυτικό
τμήμα του νησιού (45Km από την πρωτεύουσα Mυτιλήνη). Μοιρασμένος ο τόπος ανάμεσα
σε ελαιώνες πευκοδάση, πηγές με καθάρια νερά και υπέροχες παραλίες. Tο όνομά του το
πήρε απ´ την ένωση των λέξεων "Πολλά ίχνη" γιατί κατά την προφορική παράδοση, πολλά
μικρά χωριουδάκια (ίχνη) κυρίως παραλιακά, για τον φόβο των Σαρακηνών Πειρατών,
αναγκάσθηκαν να μετοικήσουν στη σημερινή τοποθεσία που βρίσκεται μακριά απ´ τη
θάλασσα, περιβάλλεται από υψώματα και είναι αόρατη, τόσο απ´ τον κόλπο της Kαλλονής,
όσο και από το Aιγαίο Πέλαγος. Οι θερμές ιαματικές πήγες του Πολιχνίτου και οι
υγροβιότοποι του Κόλπου της Καλλονής και του Αλμυροπόταμου, σε συνδυασμό με τα
παλαιολιθικά εργαλεία και τη συστηματική καταγραφή και μελέτη των ζωικών απολιθωμάτων
στην περιοχή των Βατερών τις αμέτρητες παλαιοχριστιανικές εκκλησίες , τα μοναστήρια, τα
γραφικά εξωκλήσια μαζί με την μοναδική λιθοτεχνία των σημερινών οικισμών, το
Λαογραφικό Μουσείο και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, κεντρίzουν το βλέμμα του επισκέπτη
σε αυτό το πλούσιο σε αξιοθέατα νησί.
Το γεφύρι πίσω από τα κτίσματα ονομάζεται «γεφύρι του Αλμυροπόταμου», χτίστηκε το
1920 και ένωνε με μονοπάτι τα Ιαματικά Λουτρά με τα χωριά Βασιλικά και Λισβόρι. Το
τρικάμαρο γεφύρι μπροστά από τα κτίσματα, χτισμένο άγνωστο πότε, ένωνε τα Λουτρά με το
κεφαλοχώρι του Πολιχνίτου και το χωριό Βρίσα.
Τα Ιαματικά Λουτρά Πολιχνίτου είναι σε χρήση από τουρκοκρατίας. Μετά την απελευθέρωση
τα πήρε ο Δήμος Πολιχνίτου όπου το 1953 κατασκεύασε την δεύτερη δεξαμενή που σήμερα
λειτουργεί σαν πισίνα γυναικών. Τα κτίσματα πίσω από τα Λουτρά κατασκευάστηκαν το
1892 από τον ιδιώτη γιατρό Χριστιανό. Διέθεταν δύο δεξαμενές, ξενώνα, λασπόλουτρα και
στην κορυφή του λόφου καφενεδάκι που στο υπόγειο του είχαν κατασκευαστεί κατακόμβες
όπου ο γιατρός μετέφερε τον χειμώνα χιόνι από τον Όλυμπο το αποθήκευε και είχε
παγωμένο νερό το καλοκαίρι. Ο ίδιος έφτιαξε και το γεφύρι του Αλμυροποτάμου. Σύμφωνα
με τα ήθη και έθιμα της περιοχής, κάθε Σάββατο ερχόντουσαν από τα χωριά οι γυναίκες με
τα παιδιά τους πάνω στα γαϊδουράκια για το μπάνιο τους. Συνήθιζαν να έχουν μαζί τους
αυγά για κολατσιό τα οποία τα έβαζαν σε καλαθάκια τα βούταγαν μέσα στην πηγή που είναι
ακριβώς πίσω από τα Λουτρά και τα έβραζαν μέσα σε πέντε λεπτά περίπου. Τα γέλια, τα
τραγούδια και τα πειράγματα αντηχούσαν στην γύρω περιοχή. Επίσης, η παράδοση όριζε
μια μέρα πριν από τον γάμο να έρχεται η νύφη να κάνει μπάνιο, ενώ τον γαμπρό τον
έφερναν το πρωί της ημέρας του γάμου. Σύμφωνα με μαρτυρίες, μια Ελληνοαιγύπτια κοπέλα
πλούσια και παράλυτη άκουσε για τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών νερών ήρθε στο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 382
Πολιχνίτο έμεινε στο ξενώνα του Χριστιανού και μετά από πολλά μπάνια κατάφερε να
περπατήσει. Λέγεται μάλιστα, ότι ήταν τόσο ευχαριστημένη που βάφτισε το πρώτο της παιδί
στα Ιαματικά Λουτρά Πολιχνίτου. Ακόμα υπάρχει αναφορά για την αδερφή ενός εφοπλιστή
από την Χίο που θεραπεύτηκε. Τέλος, άλλη μια ιστορία που την ανέφερε πρόσφατα ο κύριος
Λεμονός Ευστράτιος κάτοικος Πολιχνίτου, αφορά μια συγχωριανή του, επίσης παράλυτη
από αρθρίτιδα. Η γυναίκα αυτή θεραπεύτηκε με την βοήθεια του ίδιου και ενός φίλου του, οι
οποίοι την έβαζαν μέσα σε ένα μεγάλο καλάθι (καλαθούνες τις έλεγαν) και την κατέβαζαν
μέσα στο ιαματικό νερό. Μετά από αρκετά μπάνια έγινε καλά.
Τα νερά, στην έξοδο του Πολιχνίτου προς Βατερά, στις εγκαταστάσεις των θερμοπηγών,
αναβλύζουν από πολλές πηγές, μέσα από ηφαιστειογενή πρωτογενή και δευτερογενή
πορώδη πετρώματα. Η θερμοκρασία τους είναι μεταξύ 67 C και 92 C (η θερμοκρασία στους
λουτήρες είναι μεταξύ 42 C και 44 C) θεωρούνται από τις θερμότερες της Ευρώπης. Είναι
χλωρονατριούχες και είναι εφάμιλλες του Βισμπάντεν της Γερμανίας. Δεξιά υπάρχουν
στην σειρά χαμηλά κτίσματα, ανάμεσα σε ευκαλύπτους είναι τα λουτρά με τις δεξαμενές που
ανακαινίστηκαν επάνω στα παλιά που λειτουργούσαν πριν χρόνια. Αυλάκια παλιά, και
καινούργια. Νερό που τρέχει ελεύθερο και αχνίζει, βάφοντας κόκκινο τον πυθμένα από
θερμόφιλα ζωύφια (φύκι) που αναπτύσσονται. Ποιο πέρα πίσω από ένα δάσος από βρούλα,
στέκεται όρθιο ένα συγκρότημα κτηρίων, με τους μακρόστενους κοιτώνες και τα αψιδωτά
κτίσματα των παλιών δεξαμενών. Και συνεχίζοντας την περιγραφή πρέπει να αναφέρουμε το
μικρό τρικάμαρο γεφύρι του Αλμυροπόταμου (από τα λίγα που σώζονται μέχρι και σήμερα)
και πιο πέρα την παλιά βρύση από την κιτρινωπή και ροζ μαλακόπετρα. Οι θερμές πήγες
του Πολιχνίτου ήταν σε χρήση κατά την τουρκοκρατία και από το 1953 λειτουργούν με δυο
δεξαμενές.

Χημικές ιδιότητες
Βάση της φυσικοχημικής τους σύστασης, τα Ιαματικά νερά Πολιχνίτου κατατάσσονται στην
ομάδα των χλωρονατριούχων πηγών. Το νερό είναι διαυγές, άοσμο και εμπλουτισμένο με
φυσική ραδόνιο ακτινοβολία 15 – 25 μονάδες MACHE με οξυανθρακικά χλωριούχα και θεϊκά
άλατα ασβεστίου, νατρίου με ελεύθερο διοξείδιο του άνθρακα, με ενώσεις σιδήρου,
μαγνησίου, μαγγανίου, οξυγόνο και ίχνη ιωδίου, βρώμιου. Πέρα από τις χαλαρωτικές
ιδιότητες, τα ιαματικά νερά του Πολίχνιτου είναι κατάλληλα για χρόνιες μορφές
ρευματοπαθειών, αρθροπάθειες (χρόνιες καταστάσεις εκφυλιστικές και παραμορφωτικές),
ριζονευρίτιδες, χρόνιες σπονδυλαρθρίτιδες, οσφυαλγίες, δυσμορφίες και μετατραυματικές
κακώσεις του σκελετικού συστήματος. Λόγω μάλιστα της ευεργετικής επίδρασης του
θερμικού ερεθίσματος ( = θερμοκρασία νερών) και της άνωσης του σώματος του λουόμενου
( = ελάττωση σωματικού βάρους με καλύτερη κίνηση «σχεδόν χωρίς» πόνο), επιτυγχάνεται η
χημικό-οσμωτική επίδραση των αλάτων και κυρίως του θείου (εμποδίζει τη δράση της
υαλουρονιδάσης) η οποία καταστρέφει τα οστά και τις αρθρικές αστεοχονδρικές επιφάνειες).
Τα ιαματικά νερά βοηθούν επίσης στην αντιμετώπιση χρόνιων παθήσεων γυναικολογικού
κύκλου, όπως φλεγμονώδεις παθήσεις γυναικολογικής προέλευσης, δυσλειτουργία

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 383
σαλπίγγων – δυσμηνόρροια, γυναικεία στείρωση. Ο κύκλος των θεραπευτικών ιδιοτήτων
ωστόσο, δεν κλείνει εδώ, αλλά επεκτείνεται σε ενδοκρινολογικές δυσλειτουργίες (λόγω
αναζωογονητικής δράσης του ραδόνιου), στα περιφερειακά αγγεία που σχετίζονται με την
κυκλοφοριακή ανεπάρκεια, στην ουρική αρθρίτιδα, σε δευτεροπαθείς δερματικές παθήσεις,
εξωπνευμονική φυματίωση, σε χρόνιες φλεγμονώδεις νόσους του ανώτερου αναπνευστικού
και στην γαστρίτιδα κυρίως δυσπεψία, η οποία μπορεί να είναι υποχλωριδριακή με υποτονία
και γαστρική ατονία

Ρωμαϊκό Υδραγωγείο Νικόπολης

Σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο της


Νικόπολης στο λεγόμενο «Εν άλσει
προάστειο» σώζεται το εντυπωσιακό
υδραγωγείο με 4 αγωγούς.
Στη νότια Ήπειρο, κοντά στην σημερινή
Πρέβεζα, ήταν την Ρωμαϊκή εποχή η
Νικόπολη, η αρχαία ‘’Νικόπολις’’ ίσως η
μεγαλύτερη σε έκταση αρχαία πόλη της
Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 30 π.Χ. απ´ τον Οκτάβιο
Αύγουστο σε ανάμνηση της νικηφόρας
ναυμαχίας του Ακτίου και σχετικά σύντομα ο πληθυσμός της έφτασε τις 300.000 κατοίκους!
Στο μέγεθός της τη Νικόπολη συναγωνίζονται ίσως το αρχαίο ‘’Βουθρωτόν’’ στη σημερινή
Αλβανία και το αρχαίο ‘’Δίον’’ στο Νομό Πιερίας. Γι αυτό και κατασκεύασαν εκεί
σημαντικότατα δημόσια έργα. Ρωμαϊκά τείχη με αμυντικούς πύργους, Βουλευτήριο,
Εμπορικά Κτίρια, Αμφιθέατρο, Λουτρά (Θέρμες), Μνημείο Αυγούστου Οκταβιανού με
ενσωματωμένα 36 έμβολα πλοίων της Κλεοπάτρας, Θέατρο Αυγούστου Οκταβιανού (2.000
θέσεων), Ρωμαϊκό Στάδιο (10.000 θέσεων), Ρωμαϊκό Ωδείο (800 θέσεων), αλλά το κυριότερο
τεχνικό έργο είναι το Ρωμαϊκό υδραγωγείο μήκους 50 Km με το οποίο έφερναν πόσιμο νερό
από τις πηγές του Αγίου Γεωργίου - πιό πάνω από τη Φιλιππιάδα - στη Νικόπολη.
To ρωμαϊκό υδραγωγείο
Στο βόρειο άκρο της κοιλάδας του Λούρου, κοντά στο χωριό Αγ. Γεώργιος, βόρεια της
Φιλιππιάδας, δεσπόζει το ρωμαϊκό υδραγωγείο της αρχαίας Νικόπολης. Μεγάλα βουνά με
βραχώδεις εξάρσεις υψώνονται πάνω από το ποτάμι και τις καμάρες του υδραγωγείου. Το
ρωμαϊκό υδραγωγείο κατασκευάστηκε μετά την ίδρυση της Νικόπολης από τον Οκταβιανό-
Αύγουστο (1ος αι. π.Χ. - 1ος αι. μ.Χ.) για την εξασφάλιση της ύδρευσης της νέας πόλης. Για
να γίνει αυτό το έργο προφανώς πέρασαν κάποιες δεκαετίας, λέγεται δε ότι εργάσθηκαν
δεκάδες χιλιάδες δούλοι. Το αρχικό του τμήμα περιλαμβάνει τοξωτό εναέριο σύστημα
μεταφοράς (γέφυρα) για να παρακαμφτεί η χαράδρα Λούρου (επισκέψιμο), στη συνέχεια
υπάρχει σκαφτή σήραγγα στο λόφο απέναντι (σώζεται και είναι επισκέψιμη), και το έργο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 384
συνεχίζει μέχρι το χωριό Αρχάγγελος όπου υπάρχει επίσης εναέρια τοξωτή γέφυρα
μεταφοράς (επισκέψιμο) και στη συνέχεια μέσα από τους λόφους της Νέας Σαμψούντας και
του Καναλίου Πρέβεζας το νερό έφτανε στο Νυμφαίον Νικοπόλεως, ένα κομψοτέχνημα
Υδραγωγείου – Ναού, που ευτυχώς σώζεται σε καλή κατάσταση σήμερα (επισκέψιμο).
Ειδικότερα, το υδραγωγείο αποτελείται από ένα αγωγό μήκους 50 χλμ. που μετέφερε το νερό
από τις πηγές του Λούρου, στις δύο δεξαμενές του Νυμφαίου της Νικόπολης. Για την
κατασκευή του αγωγού χρησιμοποιήθηκαν τρεις τρόποι:

- λάξευση αύλακα με τοξωτή στεγανοποιημένη κάλυψη και τετράγωνα ανοίγματα


εξαερισμού,

- διάνοιξη σήραγγας στην περιοχή του Κοκκινόπηλου,

- κατασκευή πεσσοστοιχίων που γεφύρωναν τμήματα μεταξύ λόφων και οδηγούσαν το νερό
στη Νικόπολη.

Στερεωτικές - αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν από το 1978 ως το 1980, στα


βάθρα των τόξων της γέφυρας του υδραγωγείου, κοντά στις πηγές του Λούρου, στον Άγιο
Γεώργιο Πρέβεζας. Οι Ρωμαίοι στα περισσότερα υδραγωγεία τους συνήθιζαν να
κατασκευάζουν δεξαμενή κοντά στις πηγές πριν αρχίσουν την μεταφορά του νερού ώστε να
διατηρούν σταθερή ροή και πίεση. Η μεταφορά του νερού γινόταν από τα γνωστά αψιδωτά
τμήματα που με κλίση 1:1000 εξασφάλιζαν σταθερή ροή. Η μεταφορά δεν ήταν ιδιαίτερα
εύκολη μιας και χρησιμοποιήθηκαν τρεις διαφορετικοί τύποι αγωγών. Το μεγαλύτερο μήκος
ήταν με κάποιο αυλάκι σκαμμένο ή σκαλισμένο (όπου ήταν ανάγκη) που σκεπαζόταν με
τοξωτό στεγανοποιημένο χτιστό κάλυμμα και ανοίγματα εξαερισμού και καθαρισμού ανά
διαστήματα. Στην περιοχή του Κοκκινόπυλου χρειάστηκε να διανοιχτεί σήραγγα και σε πολλά
σημεία γεφυρώματα (όπως στην δίπλα φωτογραφία) επέτρεπαν στο μεταφερόμενο νερό να
περάσει πάνω από φυσικά εμπόδια. Το υδραγωγείο της Νικοπόλεως ήταν αρκετά μεγάλο
για να καλύπτει επί μήνες τις ανάγκες της πόλης. Από τον ίδιο αγωγό τροφοδοτούταν και το
υδραγωγείο του Νυμφαίου. Κατά την περίοδο του Αυτοκράτορα Ιουλιανού (361 μΧ-363 μΧ)
επισκευάσθηκε το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο και άλλα δημόσια οικοδομήματα. Κατά την
παλαιοχριστιανική εποχή (300 μΧ – 400 μΧ), και ιδίως επί αυτοκράτορος Θεοδοσίου Α (379-
395μΧ), η Νικόπολη δέχθηκε Βαρβαρικές επιδρομές, περιορίστηκαν οι εμπορικές της
δραστηριότητες και οι κάτοικοι στράφηκαν στον αγροτικό τομέα και κατασκεύασαν ένα νέο
τείχος (Παλαιοχριστιανικό Τείχος) που περιόρισε χωροταξικά την πόλη ως εμβαδόν. »Εν
άλσει προάστειο» Δυστυχώς η οχύρωση και η άμυνα της Νικόπολης δεν ήταν σε αντίστοιχα
ψηλό επίπεδο και έγινε εύκολος στόχος λεηλασιών από Γότθους, Σαρακηνούς και
Βουλγάρους μέχρι που καταστράφηκε ολοσχερώς και εγκαταλείφθηκε. Εξακολούθησε όμως
να είναι πρωτεύουσα μιας τεράστιας επαρχίας που ονομάστηκε επί Διοκλητιανού "Παλαιά
Ήπειρος". Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο της Νικόπολης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 385
υπάρχει πλήθος από ερείπια οικιών, δημόσιων οικοδομημάτων και ναών. Στο λεγόμενο «Εν
άλσει προάστειο» που βρίσκεται στην κοινότητα Νικόπολης (τ. Σμυρτούλα) με το λόφο της,
υπάρχει το γυμνάσιο, το θέατρο Οκταβιανού (επί της Εθνικής οδού Πρέβεζας Άρτας) που
σώζεται και η σκηνή του και 25 σειρές εδωλίων του κοίλου, η αγορά, το στάδιο (στην είσοδο
αριστερά της κοινότητας Νικόπολης) και το εντυπωσιακό υδραγωγείο με 4 αγωγούς που
έφερνε νερό από τις πηγές του ποταμού Λούρου στον Άγιο Γεώργιο, οι Βόρειες και οι Νότιες
Θέρμες. Εάν μάλιστα υλοποιηθεί το σχέδιο μετατροπής της σε «Αρχαιολογικό Πάρκο
Νικόπολης», σε συνδυασμό με τη λειτουργία του ‘’Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου
Νικοπόλεως’’ με τη βοήθεια του Δ Κοινοτικού Πλαίσιου Στήριξης όπως έχει ανακοινωθεί, η
Νικόπολη θα γίνει η μεγαλύτερη επισκέψιμη αρχαία πόλη στην Ελλάδα

Από τον Αχέροντα στον παράδεισο

Ο Αχέροντας ποταμός είχε ταυτιστεί με το θάνατο γιατί αποτελούσε το δρόμο μέσω του
οποίου ο Χάροντας οδηγούσε τις ψυχές στο βασίλειο του Άδη.

Ο Αχέρων Ποταμός, από τη λέξη άχος - λύπη, Αχέρων - χωρίς χαρά, ποταμός της λύπης,
είναι από τους πιο διάσημους παγκοσμίως, όχι τόσο για το μέγεθός του, αλλά εξ αιτίας του
μεταφυσικού περιεχομένου των μυθολογικών πληροφοριών που κουβαλάει στα νερά του.
Λέγεται και Μαυροπόταμος, γιατί σύμφωνα με τη Μυθολογία, κατά την Τιτανομαχία , οι
Τιτάνες για να ξεδιψάσουν ήπιαν νερό από τον Αχέροντα και ο Δίας πάνω στο θυμό του
μαύρισε και πίκρανε τα νερά του. Άλλες ονομασίες του ποταμού είναι Φαναριώτικος και
Καμαριώτικο ποτάμι.
Ο Αχέροντας είναι ποταμός της Ηπείρου και πηγάζει από το όρος Τόμαρος (Ολίτσικας) σε
υψόμετρο 1600 m και τα όρη του Σουλίου, διέρχεται από τους νομούς Ιωαννίνων,
Θεσπρωτίας και Πρέβεζας σε μήκος 50 km και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος, στον όρμο της
Αμμουδιάς. Κυρίως στο ορεινό τμήμα του αποτελεί το φυσικό σύνορο των τριών νομών που
διαρρέει. Η συνολική επιφάνεια της λεκάνης απορροής του ανέρχεται σε 763 km2, το μέσο
ετήσιο ύψος βροχοπτώσεων φθάνει τα 1.700 mm, ο μέσος ετήσιος όγκος υετού υπολογίζεται

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 386
σε 1.297 x 106 m3, η δε συνολική ετήσια απορροή εκτιμάται σε 740 x 106 m3 νερού. Τα
νερά του για να καταλήξουν στη θάλασσα περνούν μέσα από τα Στενά ή Κλεισούρα ή
φαράγγι του Αχέροντα, όπως συνήθως αποκαλείται. Ο Κωκητός και ο Πυριφλεγέθοντας είναι
οι παραπόταμοι του, ενώ στα σπλάχνα του Αχέροντα χύνεται και ο Τσαγγαριώτικος
χείμαρρος, ερχόμενος από το Σούλι. Αν και στη νεότερη ιστορία του ο ποταμός έχει ταυτιστεί
με το Σούλι, ωστόσο, τα μυστηριώδη του σπήλαια, τα θολά του νερά και η πορεία του
ανάμεσα στις επικίνδυνες και σκοτεινές χαράδρες, εξήραν τη φαντασία των αρχαίων μας
προγόνων, οι οποίοι τον ταύτισαν με τον Άδη και τον θεώρησαν την κύρια οδό προς αυτόν.
Εξάλλου η ίδια η λέξη Αχέρων δεν είναι τυχαία αφού τα συνθετικά της ,΄΄αχέα ρέων΄΄,
δηλώνουν αυτόν που φέρνει τις πίκρες και τα δάκρυα. Από τα αρχαία χρόνια ο Αχέροντας
ήταν γνωστός καθώς πολύ σημαντικοί αρχαίοι συγγραφείς και ποιητές όπως ο Όμηρος και ο
Ευρυπίδης, τον αναφέρουν σε διάφορα κείμενα και ποιήματα. Ο Αχέροντας είχε ταυτιστεί με
το θάνατο γιατί σύμφωνα με τη μυθολογία, εκεί βρισκόντουσαν οι πύλες του Άδη. Ο Όμηρος
δίνει για πρώτη φορά στην Οδύσσεια μια περιγραφή του κάτω κόσμου και εκεί αναφέρεται ο
Αχέροντας με τους ποταμούς Πυριφλεγέθοντα και Κωκκυτό.
Ομήρου Οδύσσεια( Κ στ. 513-515) Μετάφραση: «Εκεί χύνονται στον Αχέροντα ο
Πυριφλεγέθων και ο Κωκκυτός, που όπως είναι γνωστό ξεκινάει από τα νερά της Στυγός και
υπάρχει βράχος και η συμβολή των δύο πολύκροτων ποταμών, γίνεται εκεί ». Επίσης ο
Όμηρος περιγράφει τις εκβολές του Αχέροντα ως «…ένα ακρογιάλι μικρό, με γύρω
φουντωτά της Περσεφόνης δάση, όλο από λεύκες λυγερές και ιτιές καρποτινάχτρες». Η
περιγραφή αυτή της περιοχής παρουσιάζει ομοιότητα με τη σημερινή εικόνα του όρμου της
Αμμουδιάς. Ωστόσο, ο όρμος πρέπει να ήταν πολύ πιο βαθύς, καθώς τα φερτά υλικά που
μεταφέρει ο Αχέροντας επί χιλιάδες χρόνια, έχουν επεκτείνει την πεδιάδα προς τη θάλασσα.
Μυθολογικά στοιχεία
Κατά τις θρησκευτικές δοξασίες των αρχαίων Ελλήνων, ο Αχέροντας ήταν γιος της Γης.
Επειδή όμως κατά την Τιτανομαχία, ο Αχέροντας έδωσε στους Τιτάνες νερό για να
ξεδιψάσουν, καταδικάστηκε από τον Δία να μείνει αιώνια κάτω από την Γη. Το ποτάμι αυτό,
με τις άφθονες καλαμιές στις όχθες του, έπρεπε να διαβούν οι ψυχές των νεκρών για να
φθάσουν στο βασίλειο του Άδη. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η πεδιάδα του Αχέροντα ήταν ο
τόπος όπου κατοικούσαν οι ψυχές των νεκρών. O θεός Ερμής έφερνε τις ψυχές στον
Χάροντα. Από εκεί και πέρα αναλάμβανε ο Χάρων , ο γέρος βαρκάρης. Ο ποταμός
αποτελούσε το δρόμο μέσω του οποίου ο Χάροντας οδηγούσε τις ψυχές στη Λίμνη
Αχερουσία, στα έγκατα της οποίας βρισκόταν το βασίλειο του Αδη. Για το λόγο αυτό,
ιδρύθηκε στη βορειοανατολική όχθη της Αχερουσίας λίμνης, πάνω από μια σπηλιά στη
συμβολή των ποταμών Αχέροντα και Κοκυτού, ο σπουδαιότερος χώρος λατρείας των θεών
του Κάτω Κόσμου και επικοινωνίας με τις ψυχές των νεκρών, το Νεκρομαντείο του
Αχέροντα. Στο χώρο αυτό, οι επισκέπτες, αφού υποβάλλονταν σε πολυήμερη προετοιμασία
που περιελάμβανε πλήρη απομόνωση και ειδική διατροφή, οδηγούνταν στις υπόγειες
αίθουσες του Νεκρομαντείου, όπου επικοινωνούσαν με τα πνεύματα των αγαπημένων τους
νεκρών που προφήτευαν το μέλλον. Στο διάβα του ο ποταμός Αχέροντας συναντιέται με το

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 387
χωριό Μεσοπόταμος. Εκεί πάνω σε λοφίσκο, βρίσκεται το Νεκρομαντείο του Αχέροντα,
κοντά στην αρχαία μυκηναϊκή αποικία, την Εφύρα (14ος π.Χ. αι.). Στα ερείπια του
διακρίνονται διάδρομοι, δωμάτια, κεντρική αίθουσα και μια εντυπωσιακή κρύπτη λαξευμένη
στο βράχο και στηριζόμενη σε 15 τόξα που εδράζονται σε πεσσούς. Σύμφωνα με την αρχαία
παράδοση λοιπόν, ο Αχέρων κατέληγε στην Αχερουσία, λίμνη που ήταν ιδιαιτέρως παγερή,
χωρίς ίχνος ζωής γύρω της. Η Αχερουσία ήταν η Χώρα του Άδη και εκτεινόταν από το
σημερινό χωριό Χόϊκα μέχρι τη θάλασσα και την Παραμυθιά. Τις Πύλες του Άδη φρουρούσε
ο άγριος και άσπλαχνος σκύλος Κέρβερος που είχε τρία κεφάλια, χαίτη από φίδια και
αγκαθωτή ουρά. Ο βαρκάρης-χάροντας παραλάμβανε τις ψυχές των νεκρών και τις μετέφερε
με τη βάρκα του στον Κάτω Κόσμο. Το αντίτιμο για το ταξίδι στον Άδη ήταν ένας οβολός, γι´
αυτό και οι αρχαίοι Έλληνες ενταφίαζαν τους νεκρούς τους με το αντίστοιχο ποσό. Η ψυχή
που δεν μπορούσε να πληρώσει ήταν καταδικασμένη να περιπλανιέται και να βασανίζεται
αιώνια στις όχθες του ποταμού, ενώ η διήγηση σε άλλους των όσων είδε και έζησε ο
επισκέπτης εθεωρείτο βλασφημία. Μετά την επαφή με τις ψυχές γινόταν καθαρμός του
επισκέπτη από το μόλυσμα του θανάτου. Εκτός από τον Αχέροντα, στον Άδη οδηγούσαν ο
Κωκυτός και ο Πυριφλεγέθοντας, οι οποίοι συμβόλιζαν τα μαρτύρια που περνούσε μια ψυχή
όταν κατέβαινε στον Άλλο Κόσμο. Σύμφωνα επίσης με το μύθο, εκτός από τον Οδυσσέα,
στον Άδη κατέβηκαν ο βασιλιάς της Θράκης Ορφέας για να φέρει πίσω την αγαπημένη του
Ευρυδίκη, ο Ηρακλής και ο Θησέας. Η περιοχή αποτελούσε σημαντικό πόλο έλξης
επισκεπτών, αλλά η ευημερία αυτή έμελλε να τελειώσει το 167 π.Χ., όταν ο Ρωμαίος Αιμίλιος
Παύλος κατέστρεψε ολοσχερώς όλες τις πόλεις της Ηπείρου και πήρε μαζί του
περισσότερους από 150.000 αιχμαλώτους. Στο πέρασμα των xρόνων από τότε, οι διαδοχικοί
κατακτητές, οι συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις και οι ληστρικές επιδρομές οδήγησαν σε
μαρασμό για μεγάλο χρονικό διάστημα την ευρύτερη περιοχή του Αχέροντα, όπως και όλη
την Ηπειρο. Η φήμη πάντως του ιερού διατηρήθηκε πολλά χρόνια μετά την καταστροφή του
(Παυσανίας, Πλούταρχος, Λουκιανός). Τέλος, ταυτισμένος ο ποταμός και κυρίως το φαράγγι
του με τις Πύλες του Άδη, αλλά και το Σούλι, συνθέτει ένα τοπίο μεγάλης οικολογικής και
ιστορικής αξίας. Μυθολογία και φυσικό περιβάλλον μετατρέπουν τον Αχέροντα σε μια από
τις πιο όμορφες γωνιές της πατρίδας μας, που σίγουρα αξίζει να επισκεπτούμε. Ο ποταμός
καθώς και οι εκβολές του αποτελούν κρίκο της αλυσίδας των υγροτόπων της δυτικής
Ελλάδας και έχουν ενταχθεί στο δίκτυο «Φύση 2000» Η φύση εκτός από σπάνια τοπία και
ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές, «χάρισε» στην Ελλάδα και πηγές με σημαντικές θεραπευτικές
ιδιότητες. Τα ιαματικά λουτρά αποτελούν μέρος του εθνικού πλούτου της χώρας, ενώ οι
θεραπευτικές τους ιδιότητες ήταν γνωστές, ήδη, από τους αρχαίους χρόνους. Οι ιαματικοί
φυσικοί πόροι είναι διάσπαρτοι στην ελληνική επικράτεια, ενώ τα νερά των συγκεκριμένων
πηγών διαφέρουν από τα συνηθισμένα, είτε λόγω της υψηλής τους θερμοκρασίας είτε λόγω
της παρουσίας σπάνιων δραστικών συστατικών. Τα νερά αυτά χαρακτηρίζονται ως
μεταλλικά εξαιτίας της θερμοκρασίας ή της γενικής τους χημικής σύστασης. Εκτός από τις
ψυχρές μεταλλικές πηγές υπάρχουν και οι θερμοπηγές, με τις οποίες οικοδομήθηκε ένας
κλάδος θεραπευτικής αγωγής, η ιαματική υδροθεραπεία (θερμαλισμός). Η γεωγραφική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 388
κατανομή των πηγών δεν είναι τυχαία, καθώς συνδέεται είτε με τεκτονικά γεγονότα,
όπως, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις των πηγών του Καϊάφα, της Κυλλήνης και
του Λαγκαδά, είτε με ηφαιστειακές δραστηριότητες όπως, για παράδειγμα, στις
περιπτώσεις των πηγών των Μεθάνων, της Μήλου, της Λέσβου, της Σαμοθράκης και
της Λήμνου. Η υδροθεραπεία είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αντιμετώπιση πολλαπλών
παθήσεων, όπως είναι τα αρθριτικά και οι ρευματοπάθειες, και διακρίνεται σε δύο είδη:

• την εσωτερική, η οποία περιλαμβάνει την ποσιθεραπεία (πόση ιαματικών νερών),


εισπνοθεραπεία (εισπνοή των αερίων ή των σταγονιδίων των μεταλλικών νερών) και τις
πλύσεις (στοματικές, ρινικές, γυναικολογικές)

• την εξωτερική, η οποία περιλαμβάνει τα λουτρά, τις καταιωνίσεις (για ορισμένο χρόνο το
σώμα δέχεται το θερμομεταλλικό νερό, που έρχεται με ψηλή ή χαμηλή πίεση) τις
υδρομαλάξεις (το σώμα δέχεται την πίεση του νερού), την υδροκινησιοθεραπεία
(συνδυασμός λουτροθεραπείας και κινησιοθεραπείας, όσο το σώμα βρίσκεται στο νερό) και
την πηλοθεραπεία (εφαρμογή πηλού, που έχει «ωριμάσει», σε σημεία του σώματος με
διάφορες παθήσεις).
Οι θεραπευτικές ιδιότητες του νερού ήταν γνωστές από πολύ παλιά. Το 2.000 π.χ. οι
Βαβυλώνιοι είχαν συνδέσει την έννοια του γιατρού με ΄΄ αυτόν που γνώριζε πολύ καλά το
νερό.΄΄ Στην Ελληνική μυθολογία αναφέρονται συχνά οι θαυματουργές θεραπευτικές
ιδιότητες πολλών πηγών και το 5ο π.χ. Αιώνα η εμπιστοσύνη αυτή προς το Ιαματικό νερό
εκφράζεται με την ίδρυση των Ασκληπιείων που κτίζονται κοντά στις Ιαματικές Πηγές. Ο
πρώτος παρατηρητής των των Ιαματικών νερών με θεραπευτικές ιδιότητες ήταν ο ιστορικός
Ηρόδοτος (484-410π.Χ.) που αναφέρει και συνιστά την λουτροθεραπεία και ο Ιπποκράτης
από την Κω (460-375π.Χ.) που καθορίζει τις παθήσεις για τις οποίες ενδείκνυται η χρήση
των Ιαματικών νερών. Ο Ιπποκράτης που θεωρείται ο θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης και
πατέρας της υδροθεραπείας, ασχολήθηκε πολύ με τα διάφορα φυσικά νερά, που τα διέκρινε
σε ελώδη, εννοώντας τα νερά που υπάρχουν στα έλη και στις λίμνες, σε όμβρια, που
σχηματίζονται από τη βροχή και σε εκείνα που αναβλύζουν από πετρώματα, δηλ. τα
μεταλλικά. Αυτά, λέγει, αναβλύζουν θερμά και περιέχουν σίδηρο, χαλκό, αργυρό, χρυσό, θείο
και άλλα μεταλλικά στοιχεία. Επίσης, ο ίδιος περιέγραψε ορισμένες ιαματικές πηγές και
συνιστούσε, κάνοντας λίγο και το γιατρό, η λουτροθεραπεία να γίνεται σε ορισμένες εποχές
του χρόνου και για 21 συνεχείς μέρες. Εκτός από τις διάφορες γνωστές αναφορές στην Αγία
Γραφή, κατά τη ρωμαϊκή εποχή και τους βυζαντινούς χρόνους πολλοί γιατροί ασχολήθηκαν
με την υδροθεραπεία και την Ιαματική Λουτροθεραπεία . Τέτοιοι ήταν ο Ηρόφιλος, ο
Ερασίστρατος , ο Ασκληπιάδης , Αγάθινος, ο Γαληνός , ο Ορειβάσιος , ο Παύλος ο Αιγινήτης
κ.α. Από όλους αυτούς τους γιατρούς ήταν παραδεκτή η ιαματική επίδραση ορισμένων
φυσικών πηγών. Ένας μαθητής μάλιστα του Αγαθίνου, έγραψε , τον 1ο μ.Χ. αιώνα, για τις
θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών πηγών και είπε ότι δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί
επακριβώς ο τρόπος που αναπτύσσουν τις θεραπευτικές τους ιδιότητες , κάθε μια από τις

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 389
πηγές ξεχωριστά , γιατί χρειάζονται γι’ αυτό μακροχρόνιες παρατηρήσεις και
πειραματισμοί .Αυτό ισχύει και μέχρι σήμερα . Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή Έλληνες γιατροί,
οπαδοί της Ιατρικής του Ιπποκράτη, ασχολούνται με την Υδροθεραπεία. Ο Στράβων, ο
Πλούταρχος, ο Παυσανίας περιγράφουν πολλές Ιαματικές Πηγές και την εμφάνιση αυτών.
Κατά τα Βυζαντινά χρόνια μέχρι και τον 6ον μ.χ. αιώνα εξακολουθεί να γίνεται χρήση των
Ιαματικών Υδάτων. Το Μεσαίωνα ο Θερμαλισμός παρακμάζει και αναβιώνει πάλι στις αρχές
του 16ου αιώνα. Στους νεότερους χρόνους η Κυβέρνηση Καποδίστρια επέδειξε ενδιαφέρον
για τις πηγές, το δε έτος 1830 Ιατροί της επισκέφθηκαν την Κύθνο όπου και μελέτησαν τις
πηγές. Επί βασιλείας του Όθωνα δημιουργήθηκε το Υδροθεραπευτήριο στα Λουτρά της
Κύθνου. Η αξιοποίηση των περισσοτέρων Λουτροπόλεων που λειτουργούν και σήμερα έγινε
την δεκαετία του 1930. Ο Χημικός Περτέσης κατά το χρονικό διάστημα από 1923-1953
μελέτησε την φυσικοχημική σύσταση των μεταλλικών νερών των περισσοτέρων Πηγών της
Ελλάδος. Το έτος 1927 συστήθηκε ο κλάδος των μονίμων υδρολόγων ιατρών και το 1938
συστήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών έδρα κλινικής Υδροθεραπείας και Ιατρικής
κλιματολογίας.
Η εξέλιξη των Ιαματικών Πηγών είναι στενά συνδεδεμένη με τις αντιλήψεις της Ιατρικής
Παθολογίας. Σε εποχές όπου η Ιατρική επιστήμη εφαρμόζει φυσικά μέσα θεραπείας των
διαφόρων παθήσεων παρατηρούμε και ανάπτυξη των Ιαματικών Πηγών. Με την έκρηξη της
Χημικής Φαρμακολογίας και την εξέλιξη της χειρουργικής, εγκαταλείπεται και η αντίληψη μερί
Ιαματικότητας των πηγών. Αποτέλεσμα αυτών των ισορροπιών είναι η παρακμή των
λουτροπόλεων μας, οι οποίες άνθισαν μετά το 1930 και η μετατροπή τους σε ´´
γερουντοπόλεις παραδοσιακής πελατείας´´. Γνωστά παραμένουν , σαν ιστορικά μνημεία,
αρχιτεκτονικής σε όλη την Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα, τα ρωμαϊκά λουτρά . Η Ιαματική
Λουτροθεραπεία βρίσκει ευρύτερη εφαρμογή τους δύο τελευταίους αιώνες. Σε πολλές χώρες
της Ευρώπης ( Γερμανία, Αυστρία, Γαλλία , Ιταλία , Ουγγαρία ,Τσεχία, Σλοβακία)
κατασκευάστηκαν νέα λουτροθεραπευτήρια που αντικατέστησαν τις παλιές Ρωμαϊκές
Θέρμες . Μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο έγιναν βελτιώσεις η ακόμη καινούργια ιδρύματα των
οποίων η λειτουργία εναρμονίζεται με τις σύγχρονες ιατρικές αντιλήψεις για την ωφελιμότητα
της Ιαματικής Λουτροθεραπείας Οι χημικές αναλύσεις του νερού των πηγών άρχισαν να
γίνονται στην ελεύθερη Ελλάδα από την εποχή του Καποδίστρια και του ΄Όθωνα (1830 –
1833). Η αρχή στην οργάνωση των λουτροπόλεων έγινε στις αρχές του αιώνα μας. Το 1918
έγινε για πρώτη φορά ιδιαίτερη υπηρεσία ιαματικών πηγών στο τότε Υπουργείο Εθνικής
Οικονομίας. Το 1936 οι ιαματικές πηγές της χώρας μας μπήκαν στην αρμοδιότητα του τότε
Υφυπουργείου Τύπου και Τουρισμού
Το 1945 περιήλθαν στη Γενική Γραμματεία Τουρισμού και από το 1950 μέχρι σήμερα
υπάγονται στις αρμοδιότητες του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ), που ιδρύθηκε το
χρόνο εκείνο, σαν κλάδος του Υπουργείου Προεδρίας Κυβερνήσεως.
Στην σημερινή εποχή η ´´Λουτροθεραπεία´´ εξελίσσεται και λαμβάνει τη μορφή του
´´Ιαματικού Τουρισμού´´ ο δε ασθενής γίνεται σταδιακά και Τουρίστας. Η επαναληπτική
μορφή που έχει η Υδροθεραπεία ( ορισμένος αριθμός λούσεων σε ορισμένο χρονικό

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 390
διάστημα), για να ολοκληρωθεί η θεραπεία, θέτει στη διάθεση του ασθενούς πολύ χρόνο και
για άλλες δραστηριότητες. Έτσι δημιουργήθηκαν τα θέρετρα του Ιαματικού Τουρισμού
(SPAS) που συνδυάζουν εκτός της υγείας και την ψυχαγωγία.
Ο Τουρισμός Υγείας ο οποίος συνεχώς εξελίσσεται, σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες
περιλαμβάνει όλες τις υπηρεσίες που έχουν σχέση με την υγεία όπως τον Ιατρικό έλεγχο, την
ειδική διαιτητική, την θεραπεία με βιταμίνες, τις βοτανοθεραπείες, τη γυμναστική, τις ειδικές
θεραπείες όπως αντικαπνική, θεραπεία τον άγχους, ψυχοθεραπεία, κινησιοθεραπεία,
χαλάρωση, εκμάθηση ύπνου, έρευνα της σωστής γραμμής του σώματος αισθητική κ.λ.π. Τα
κέντρα Υδροθεραπείας σήμερα κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες . Στα κέντρα Ιαματικού
Τουρισμού (SPAS) , από το όνομα της πόλης του Βελγίου όπου λειτούργησε επιτυχώς το
πρώτο οργανωμένο κέντρο. ύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Γεωλογικών και
Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) υπάρχουν καταγεγραμμένες 822 Πηγές Θερμομεταλλικών
Νερών στην Ελλάδα, από αυτές οι 752 δύνανται να αξιοποιηθούν. Σήμερα από τις 752
πηγές χρησιμοποιούνται οι 348 (42%) σε μεγάλο ή μικρό βαθμό, είναι δε επίσημα
ανακηρυγμένες οι 77 από αυτές. Οι Γεωγραφική κατανομή των Ι.Π. έχει ως εξής. Στερεά
Ελλάδα 156, Θεσσαλία 57, Ήπειρος 56, Μακεδονία 115,Θράκη 25, Πελοπόννησος 114,
Νησιά 229 Οδηγός οργανωμένων ιαματικών πηγών (spa)
Ολόκληρη η Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «πηγή», ωστόσο οι κυριότερες
ιαματικές πηγές, οι οποίες αναβλύζουν και αξιοποιούνται σήμερα είναι οι εξής:

-Αιδηψός: Τα ιαματικά λουτρά της Αιδηψού, είναι γνωστά από τα αρχαιοελληνικά χρόνια. Οι
ιαματικές πηγές της Αιδηψού έχουν ιστορία μεγαλύτερη των 20.000 ετών! Αναφέρονται από
τον Αριστοτέλη και τον Στράβωνα και σήμερα αποτελούν ίσως την πιο ονομαστή
λουτρόπολη της Ελλάδας.

-Αιτωλοακαρνανία – Τρύφοι: Το υδροθεραπευτήριο του Τρύφου προσφέρει και


ποσιθεραπεία, μαζί με τις κλασικές μεθόδους υδροθεραπείας, κυρίως για την εξάλειψη των
πεπτικών και εντερικών διαταραχών.

-Απολλωνία: Τα λουτρά Απολλωνίας είναι κατάλληλα για αρθριτικά και δερματικά νοσήματα,
καθώς και παθήσεις των περιφερειακών νεύρων. Από το 1970 και μετά, με ιδιαίτερη ένταση
την τελευταία δεκαετία, έχει αναπτυχθεί ένας σημαντικός τομέας απασχόλησης στις
εγκαταστάσεις των ιαματικών λουτρών Νέας Απολλωνίας με ξενοδοχειακές μονάδες και
αξιόλογη παροχή υπηρεσιών τουρισμού (υδροθεραπευτήριο, δεξαμενές για ομαδικά
λουτρά).

-Ψωρονέρια: Λίγο μετά τη διασταύρωση της Άμφισσας στην πηγή, όπου η εικόνα που
αντικρίζει κανείς θυμίζει τους πιστούς που βαπτίζονται στον Ιορδάνη προκειμένου να τους
δοθεί η χάρη του Αγίου Πνεύματος. Στα Ψωρονέρια, δίνεται η χάρη της γιατριάς από
δερματοπάθειες, ψωριάσεις και αρθριτικά.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 391

-Έβρος – Τραϊνούπολη: Οι παθήσεις που θεραπεύει η πηγή της Τραϊανούπολης είναι:


ρευματισμοί, νευρίτιδες και νευραλγίες, δερματοπάθειες και γυναικολογικά προβλήματα,
παθήσεις των νεφρών, του ήπατος και της χολής, αναπνευστικές δυσλειτουργίες, κ.ά.

-Ζάκυνθος: Στην περιοχή Καρώνης, η θάλασσα γύρω από τη θειούχα πηγή έχει χρώμα
λευκό, το οποίο οφείλεται στις κροκίδες κολλοειδούς θείου, που προέρχονται από την
αναγωγή θειϊκών και θειούχων ενώσεων. Που κάνει καλό; Απαλύνει το δέρμα, εξαλείφει τις
ρυτίδες, θεραπεύει δερματικές παθήσεις.

-Θέρμη: Λίγα χλμ. έξω από τη Θεσσαλονίκη, υπάρχουν τα ομώνυμα λουτρά με θειούχες
ιαματικές πηγές και εγκαταστάσεις διαμονής και λουτροθεραπείας.

-Θερμοπύλες: Λίγο μετά τον ανδριάντα του Λεωνίδα. Ενδείκνυται σε πολλές σαλπιγγίτιδες
και σε περιπτώσεις στενώσεων ή υπερτροφικών ωοθηκών.

-Ικαρία: Γνωστή περισσότερο για τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών λουτρών και
λιγότερο για την άγρια φυσική της ομορφιά. Οι πηγές στην Ικαρία, θεωρούνται μεταξύ των
πλέον ραδιενεργών πηγών της υδρογείου. Το ραδόνιο εισπνεόμενο ή προσροφόμενο από το
δέρμα φθάνει λόγω της διαλυτότητας του στα λιποειδή των νεύρων επιδρώντας ευεγερτικά
στις οδυνηρές νευρίτιδες και νευραλγίες. Συντελεί στην αποβολή του ουρικού οξέως δηλαδή
θεραπεύει την ουρική αρθρίτιδα. Η παρουσία οιστρογόνων στις πηγές Μουσταφά και
Σπηλαίου ωφελούν στις γυναικολογικές παθήσεις. Δεν υφίσταται κίνδυνος αφού η
ραδιενέργεια οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο ραδόνιο και όχι στα άλατα ραδίου, αφ’
ετέρου το νερό που καταλήγει στους λουτήρες έχει μειωμένο ποσό ραδιενέργειας καθώς
αναμιγνύεται με το θαλασσινό.

-Ιωάννινα – Καβάσιλα: Το ιαματικό, «θερμομεταλλικό» νερό τους θεραπεύει ρευματισμούς,


αρθροπάθειες και δερματοπάθειες.

-Καβάλα – Ελευθερές: Οι τέσσερις θερμές πηγές θεραπεύουν τους ρευματισμούς, τις


αρθρίτιδες, γυναικολογικά προβλήματα, ενώ παράλληλα χαλαρώνουν το μυϊκό και νευρικό
σύστημα. Από το 1924 στους ιαματικούς βούρκους Κρηνίδων Καβάλας ο άργιλος και το θείο
απορροφούν τα νεκρά κύτταρα στο δέρμα, που απομακρύνονται με το θειούχο νερό στις
ντουζιέρες, ώστε να αποκτήσει στιλπνότητα και μία απαστράπτουσα επιδερμίδα.

-Καρδίτσα – Σμόκοβο: Τα ευεργετικά συστατικά του νερού τους θεραπεύουν μια μεγάλη
γκάμα παθήσεων, με πρώτες τις ρευματοπάθειες και τις παθήσεις των αναπνευστικών
οδών. Η πιο θερμή πηγή ανέρχεται στους 41,6 °C., ενώ η μέση θερμοκρασία του νερού από
το 1662 είναι 40,2 βαθμοί.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 392

-Καϊάφας: Είναι το μέρος όπου ο μύθος θέλει τον κένταυρο Νέσσο να ξέπλυνε την πληγή
που του προκλήθηκε μετά από χτύπημα βέλους από τον Ηρακλή. Δίπλα ακριβώς στα
λουτρά υπάρχει μία υπαίθρια μικρή λιμνούλα, η οποία κάθε απόγευμα είναι δωρεάν για το
κοινό.

-Καμένα Βούρλα: Οι παθήσεις που θεραπεύονται είναι εκείνες του κυκλοφοριακού


συστήματος, οι ρευματισμοί, οι δερματοπάθειες και τα γυναικολογικά προβλήματα.

-Καστοριά – Αμμουδάρα: Το κέντρο θεραπείας ενδείκνυται για τις παθήσεις των άκρων και
για τις ρευματοπάθειες.
-Κιλκίς – Πικρολίμνη: Η Πικρολίμνη βρίσκεται στην Ξυλοκερατιά του Κιλκίς, 23 χλμ. από την
Θεσσαλονίκη, όπου οι θειούχες λάσπες περιέχουν σημαντική ποσότητα θειούχων ενώσεων
και νιτρικών αλάτων και όταν θερμαίνονται παρεισφρύουν στον οργανισμό μέσω του
δέρματος επιδρώντας στις απολήξεις των νεύρων.

-Κυλλήνη: Παλιά αρχιτεκτονική οικημάτων, ερειπωμένη μέσα σε δάσος ευκαλύπτων, θυμίζει


τις δόξες της Κυλλήνης, όταν έσπευδαν να θεραπεύσουν πλήρως το αναπνευστικό τους
βρογχικό άσθμα, εμφύσημα, χρόνιες βρογχίτιδες, αναπνευστική ανεπάρκεια.

-Κως: Λίγο μετά το Ψαλίδι βρίσκονται τα Θερμά. Τα καυτά νερά καταλήγουν στη θάλασσα κι
έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε θειάφι.

-Λαγκαδάς: 18 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη. Το 900 π.Χ περίπου ο γιατρός του Βυζαντίου
Ιουστινιανός κατασκεύασε τον μαρμάρινο ομαδικό λουτήρα και άλλες εγκαταστάσεις
λουτροθεραπείας στον Λαγκαδά, δίπλα στη λίμνη που πήρε το όνομα Κορώνεια, από τη
μητέρα του Ασκληπιού, θεού της Ιατρικής και της Υγείας. Τα νερά είναι φθοριούχα,
θειονατριούχα διτανθρακικά, αλκαλικών γαιών.

-Λήμνος – Μύρινα: Θεραπεύει την ουρική αρθρίτιδα, τις λοιμώξεις των ουροφόρων οδών και
τις παθήσεις των νεφρών. Στην Πλάκα προς την παραλία του Αγίου Χαραλάμπους
βρίσκονται τα ιαματικά λασπόλουτρα, όπου γίνεται «πηλοθεραπεία» σε υπαίθριες
εγκαταστάσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, τον συγκεκριμένο
πηλό τον πούλαγαν στα φαρμακεία σε σφραγισμένα δισκία και τον χρησιμοποιούσαν ως
αντίδοτο στα δηλητήρια.

-Λουτρά Ηραίας: Τα θειούχα και σιδηρούχα νερά των πηγών είναι τα πλέον ενδεδειγμένα
ιατρικά, με αποδεδειγμένες θεραπευτικές ιδιότητες για: αρθρίτιδες, αυχενικό σύνδρομο,
γυναικολογικά, κυκλοφορικό και νευρικό σύστημα, οστεοπόρωση, ρευματισμούς και ίσως τα
καλύτερα για τη θεραπεία ήπατος και χολής.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 393

-Λουτράκι: Η πρώτη αναφορά στα νερά του Λουτρακίου γίνεται στον Ξενοφώντα. Οι πηγές
λένε ότι χάρη σ’ αυτά θεραπεύτηκε ο Σύλλας και στόμα με στόμα το μυστικό έμαθαν οι
πάντες στη ρωμαϊκή επικράτεια. Οι Θέρμες, το σημερινό Λουτράκι, θεωρείται η αρχαιότερη
ελληνική λουτρόπολη. Το πρώτο δημοτικό «λουτρικό κατάστημα» έγινε το 1874. Τα λουτρά
που είναι το σημερινό υδροθεραπευτήριο Θερμά κτίστηκαν το 1934 και φέτος πρόκειται να
ανακαινιστούν εσωτερικά. Θεσμός έχει γίνει στο Λουτράκι και το Μεσογειακό Συνέδριο
Ιαματικής Ιατρικής.

-Μέθανα: Οι Ιαματικές πηγές των Μεθάνων είναι αποτέλεσμα της ηφαιστειακής δράσης,
ονομαστές εδώ και χιλιάδες χρόνια για την αποτελεσματική και σωτήρια επίδρασή τους στην
υγεία και την ομορφιά. Κείμενα του Παυσανία, του Στράβωνα και του Οβίδιου, μαρτυρούν την
ύπαρξη και την φήμη τους από τους αρχαίους χρόνους
.
-Μυτιλήνη: Η φύση χάρισε στον Πολιχνίτο τις πιο θερμές πηγές στην Ευρώπη, που
αναβλύζουν μέσα από ηφαιστειογενή πρωτογενή και δευτερογενή πορώδη πετρώματα. Η
θερμοκρασία του νερού είναι μεταξύ 67 και 92 βαθμών Κελσίου και στους λουτήρες μεταξύ
42 και 44 βαθμών Κελσίου.

-Μήλος: Τα ιαματικά λουτρά του νησιού ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης τα
αναφέρει στο Ε΄ βιβλίο του “Περί Επιδημιών”. Αναφορά σε αυτά κάνει πολύ αργότερα, το
1771 και ο γάλλος καθηγητής της Βοτανικής Pitton de Tournefort στα “περιηγητικά” του
κείμενα. Σήμερα λίγες πηγές χρησιμοποιούνται και αυτές είναι ελάχιστα αξιοποιημένες. Οι
πιο σημαντικές από αυτές είναι οι παρακάτω: Λουτρά του Λάκκου, Λουτρά του Μακρινού, η
Πικροπηγή ή Τσιλλονέρι, τα Λουτρά του Προβατά
.
-Νέα Απολλωνία: Εκτός από τα άνω και κάτω άκρα, το ιαματικό νερό της λουτρόπολης
θεραπεύει γυναικολογικά προβλήματα, ανακουφίζει από τους ρευματισμούς και τις παθήσεις
των νεύρων.

-Νίσυρος: Τα λουτρά λειτουργούν από το 1870 και πηγαίνουν άνθρωποι που


ταλαιπωρούνται από διάφορες παθήσεις, όπως ρευματισμούς, αρθρίτιδες, αυχενικά,
κατάγματα κ.ά. Η θερμοκρασία του νερού φθάνει τους 50 βαθμούς Κελσίου, ενώ λέγεται ότι
το νησί επισκεπτόταν συχνά για θεραπευτικούς λόγους και ο Ιπποκράτης.

-Ξάνθη – Γεννησέα: Η ιαματική πηγή της Γεννησέας ενδείκνυται ιδιαίτερα για τις παθήσεις
του δέρματος, του νευρικού συστήματος και για την ίαση ρευματοπαθειών.

-Πέλλα – Λουτράκι: Οι θεραπευτικές ενδείξεις είναι απεριόριστες- ενδεικτικά αναφέρονται οι


παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, οι ρευματοπάθειες, οι αρθροπάθειες, οι

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 394
ισχιαλγίες, οι δερματοπάθειες, τα προβλήματα του πεπτικού και κυκλοφορικού συστήματος
κ.ά.

-Πλατύστομο: Οι δύο πηγές βρίσκονται 1,5 χλμ. δυτικά από το χωριό, σε υψόμετρο 420
μέτρα του βουνού Όθρη. Θεραπεύουν: Παχυσαρκία, αρθριτικά, χολιθίαση, μικρή ανεπάρκεια
ύπατος, νεφρολιθίαση, κυστίτιδα, δυσπεψία, δυσκοιλιότητα.

-Πόζαρ: Λουτρόπολη της Αριδαίας πριν την Έδεσσα. Κάποιοι πίνουν νερό για τις
νεφρολιθιάσεις

-Πρέβεζα: Εκτός των κλασικών θεραπειών τα λουτρά προσφέρουν πλήρη ανάνηψη από τις
ραχίτιδες.

-Ροδόπη: Έξω από το παρθένο δάσος Φρακτού, στην οροσειρά της Δυτικής Ροδόπης, πίσω
από μια βουνοπλαγιά και 10 χλμ από το Παρανέστι Δράμας, η διαπεραστική μυρωδιά του
θείου αναμιγνύεται έντονα με άρωμα βασιλικού. Η θερμοκρασία του είναι 47 °C, τσούζει,
αλλά θεραπεύει τις δερματοπάθειες.

-Σέρρες – Σιδηρόκαστρο: Οι ιδιότητες του νερού είναι τέτοιες που μπορούν να θεραπεύουν
πλήρως τις παθήσεις και τα προβλήματα των άκρων, χρόνια ή μη, καθώς και κάποια
γυναικολογικά προβλήματα.
Σουρωτή: Κοντά στη Θεσσαλονίκη, υπάρχει πηγή με πόσιμο θεραπευτικό νερό που
διευκολύνει την πέψη και έχει διουρητική δράση.

Φθιώτιδα – Υπάτη: Σε απόσταση 18χλμ. από τη Λαμία βρίσκονται τα Λουτρά της Υπάτης,
κοντά στην ομώνυμη κωμόπολη στους πρόποδες της Oίτης, που περιβάλλεται από ένα
καταπράσινο και πανέμορφο φυσικό περιβάλλον. Το νερό της θεραπεύει το δύσκολο
πρόβλημα των ημικρανιών. Επίσης ενδείκνυται για καρδιοαγγειακές παθήσεις, μυϊκά
προβλήματα και παθήσεις του νευρικού συστήματος
.

Το υδροδοτικό
θαύμα μιας
αυτοκρατορίας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 395
Αγωγοί μεταφοράς νερού, σιντριβάνια και λουτρά συνέθεταν το περίλαμπρο σύστημα
υδροδότησης και αποχέτευσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ως ένα μόνο στοιχείο της
πολιτιστικής και τεχνολογικής ανάπτυξης μιας άλλης εποχής. H Φοντάνα ντι Τρέβι αποτελεί
ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα

Η Αρχαία Ρώμη είναι γνωστό ότι διέφερε σε πολλά από τις ανεπτυγμένες μεγαλουπόλεις της
τότε εποχής. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικά της ανάπτυξής αυτής της πάλαι ποτέ αυτοκρατορίας
ήταν αναμφίβολα το σύστημα υδροδότησης και αποχέτευσης, το οποίο αποτελεί μέχρι και
σήμερα αντικείμενο θαυμασμού της τεχνικής, μηχανικής και καλλιτεχνικής του διάρθρωσης.
Από την πρώτη στιγμή που έφτασε το νερό στην Ρώμη, ωστόσο, το σύστημα διανομής του
ήταν αρκετά περιορισμένο. Τα σημεία πρόσβασης, τόσο στο σύστημα υδροδότησης όσο και
σ’ αυτό της αποχέτευσης, ήταν σε γενικές γραμμές έξω από τα νοικοκυριά. Παρόλα αυτά
βέβαια αποτελούσαν τα καλύτερα στην αρχαιότητα και βελτιώσεις στα σχέδια τους έγιναν
μόλις πολύ πρόσφατα. Χαρακτηριστικό του συστήματος της Αρχαίας Ρώμης ήταν ότι διέθετε
συνεχή παροχή σε κεντρικές τοπικές περιοχές, σε αντίθεση με τα σύγχρονα συστήματα τα
οποία μεταφέρουν νερό κατ’ απαίτηση σε ιδιωτικές συνδέσεις. Ακριβώς λοιπόν εξ’ αιτίας της
έλλειψης αυτών των ιδιωτικών συνδέσεων, οι Ρωμαίοι στην ουσία εξαναγκάστηκαν να
περνούν αρκετό από τον χρόνο τους σε χώρους όπως τα δημόσια μπάνια, τα λουτρά κλπ.
Αγωγοί μεταφοράς νερού
Η αλήθεια είναι ότι το σύστημα της Αρχαίας Ρώμης ήταν κυριολεκτικά ένα θαύμα του
αρχαίου κόσμου. Και αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτού ήταν φυσικά τα αγωγοί μεταφοράς
νερού. Αρχικά οι Ρωμαίοι για να καλύψουν τις ανάγκες για πόσιμο νερό, στράφηκαν στον
Ποταμό Τίβερη, στις τοπικές πηγές και στα ρηχά πηγάδια. Όμως όπως ήταν αναμενόμενο,
το νερό που προέρχονταν από εκεί γρήγορα μολύνονταν και έτσι δεν μπορούσε να καλύπτει
τις ανάγκες ενός συνεχώς αυξανόμενου πολιτισμού. Αυτή ακριβώς η αναγκαιότητα οδήγησε
στην ανάπτυξη της τεχνολογίας των αγωγών μεταφοράς νερού (aqueduct). Η ημερομηνία
που ανατέθηκε η πρώτη «αποστολή» για την κατασκευή τους χρονολογείται στο 312 π.Χ.
Στα χρόνια του Sextus Julius Frontinus, εννέα τέτοια συστήματα αγωγών μεταφοράς νερού
είχαν κατασκευαστεί προκειμένου για τις μακρινές πηγές και τα παρακείμενα ρυάκια. Το νερό
αυτό μεταφερόταν ομαλά μέσα από τσιμεντένια κανάλια ενώ για να διασχίσει περιοχές με
χαμηλό υψόμετρο χρησιμοποιούνταν πολύ-διαζωματικές επίστυλες γέφυρες. Παράλληλα
υπήρχαν και αναστρεφόμενα σιφώνια τα οποία λειτουργούσαν, κυρίως στις κοιλάδες όπου
υπήρχε μεγάλο βάθος. Επιπλέον, τούνελ, που διέσχιζαν λόφους οι οποίοι ήταν δύσβατοι,
είχαν εξοπλιστεί με κάθετους άξονες για επιθεώρηση και καθαρισμό κυρίως. Τα σκουπίδια δε
που καθαρίζονταν από τα τούνελ αυτά πετάγονταν δίπλα στα ανοίγματα των κάθετων αυτών
αξόνων.
Χαρακτηριστικά είναι τα ευρήματα σύγχρονων αρχαιολόγων οι οποίοι το 1978 ανακάλυψαν
εγκαταλελειμμένους αγωγούς από παρακείμενες στοίβες από απολιθωμένα σκουπίδια
εκείνης της εποχής. Αρκετά εναπομείναντα στοιχεία από αυτές τις γέφυρες για τη μεταφορά
του νερού υπάρχουν ακόμη ως αποδεικτικά για να μαρτυρούν το μεγαλείο μιας άλλης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 396
εποχής. Η δημοφιλής αλλά ανακριβής εικόνα είναι ότι οι Ρωμαϊκοί αγωγοί μεταφοράς νερού
υψώνονταν σε όλο τους το μήκος σε σειρές από καμάρες. Οι Ρωμαίοι μηχανικοί ήταν στην
ουσία βέβαια πολύ πρακτικοί. Τα ανατρεπόμενα σιφώνια, οι επίστυλες γέφυρες και τα τούνελ
χρησιμοποιούνταν με φειδώ, και μόνο σε περιπτώσεις όπου καμία άλλη τεχνική δεν ήταν
εφαρμόσιμη. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το σύστημα που εξυπηρετούσε τη Ρώμη κάλυπτε
μόλις το 5% της συνολικής απόστασης που υποστηριζόταν από επίστυλες γέφυρες.
Έπειτα από μία μακροχρόνια χρήση, τα υπερυψωμένα τμήματα δεν ήταν και τόσο
επιτυχημένα, ωστόσο, καθώς όπως κατέδειξαν μετέπειτα ιστορικές αναφορές χρειαζόταν
εκτεταμένες και συχνές διορθώσεις, γεγονός το οποίο πρακτικά σήμαινε παρατεταμένες
διακοπές στη ροή του νερού. Σύμφωνα με τον Smith (1978), to Aqua Claudia, του οποίου η
κατασκευή διήρκεσε 15 χρόνια, επισκευαζόταν για 10 χρόνια χρήσης και 9 χρόνια αχρηστίας,
και κατόπιν επιδιορθωνόταν για επιπλέον 9 χρόνια για να λειτουργήσει στο τέλος μόλις 4.
Λουτρά και σιντριβάνια
Το νερό χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Ρώμη για διάφορες και ποικίλες χρήσεις
συμπεριλαμβανομένων φυσικά και των περίφημων, μέχρι και σήμερα σιντριβανιών αλλά και
για δραστηριότητες αναφορικά με τη διασκέδαση όπως ήταν τα δημόσια λουτρά και οι
εικονικές ναυμαχίες. Με μερικές μόνο εξαιρέσεις, το νερό από τους αγωγούς μεταφοράς
νερού έφτανε μόλις στα ισόγεια των διαμερισμάτων. Οι κάτοικοι των πάνω διαμερισμάτων
έπρεπε να βασιστούν στους σκλάβους για να μεταφέρουν νερό ή σε αντίθετη περίπτωση να
φέρουν μόνοι τους από τα πιο κοντινό σιντριβάνι σε περίπτωση ανάγκης. Και επειδή μια από
τις βασικές ανησυχίες ήταν η φωτιά, οι Ρωμαίοι αποθήκευαν νερό στα δωμάτιά τους.Ωστόσο
εκτός από τις ιδιωτικές αυτές συνδέσεις και τα σιντριβάνια, οι αγωγοί μεταφοράς νερού
παρείχαν νερό και στις τουαλέτες. Σε όλη την κυκλική ή την ορθογώνια δομή, το νερό έρεε
συνεχόμενα σε μικρά κανάλια. Ένα από τα πιο εξελιγμένα συστήματα διέθετε 20 μαρμάρινες
θέσεις και η καθεμία από αυτές είχε ενδεικτικά ένα γλυπτό από δελφίνια.

Το ιδιαίτερο στη Ρώμη είναι ότι οι δύο βασικές μορφές διασκέδασης είχαν να κάνουν με το
νερό. Τόσο τα λουτρά όσο και οι ναυμαχίες, δηλαδή, απαιτούσαν τεράστιες ποσότητες
νερού. Τα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, τα λουτρά είχαν πλέον εξελιχθεί σε κάτι
παραπάνω από απλή διαδικασία. Περισσότερο είχαν τη μορφή του παιχνιδιού, των
διαλέξεων, των μουσικών παραστάσεων και κυρίως των χώρων για την καθημερνή
συναναστροφή των Ρωμαίων. Τα λουτρά βέβαια είχαν κρύο και ζεστό νερό, το οποίο και
άλλαζαν πολλές φορές τη μέρα. Τόσο ο αέρας όσο και το νερό ζεσταίνονταν από διάφορες
θερμαντικές υπόγειες εστίες-φούρνους. Από εκεί το νερό κρύο και ζεστό κυκλοφορούσε
αυτόματα από θερμαντικά σιφόνια.
Η άλλη διάσημη μορφή διασκέδασης ήταν οι εικονικές ναυμαχίες σε ειδικά διαμορφωμένες
τεχνητές λίμνες. Στην ουσία επρόκειτο για παιχνίδι μάχης μέσα στο νερό όπου ο κάθε
συμμετέχοντας προσπαθούσε να εξουδετερώσει τον αντίπαλό του. Σε γενικές γραμμές
πάντως το νερό που χρησιμοποιούνταν γι αυτές τις περιπτώσεις ήταν χαμηλότερης
ποιότητας. Η αποχέτευση Το νερό από τα λουτρά, τα σιντριβάνια και τις τουαλέτες κατέληγε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 397
στο αποχετευτικό σύστημα της Ρώμης. Πολλά χρόνια πριν από την εμφάνιση του Χριστού,
Ετρούσκοι μηχανικοί είχαν κατασκευάσει ένα πρώιμο σύστημα αποχέτευσης , που ήταν
γνωστό με την επωνυμία «Cloaca Maxima» του οποίου η βασική εκροή στον ποταμό Τίβερη
υπάρχει μέχρι και σήμερα. Οι υπόνομοι και οι αποχετεύσεις στη Ρώμη κατέληγαν απ ευθείας
στον ποταμό Τίβερη, του οποίου και η μόλυνση αποτελούσε ένα από τα πιο συνηθισμένα
προβλήματα για τον ρωμαϊκό πληθυσμό. Κατά γενική ομολογία ωστόσο, όσο θαυμάσιο και
αν ήταν το αποχετευτικό σύστημα στην αρχαία Ρώμη ήταν υπερεκτιμημένο. Παρά το
κατασκευαστικό και πρακτικό του μεγαλείο ωστόσο, η ουσία είναι ότι αγνοούνταν παντελώς
βασικοί κανόνες υγιεινής. Ακριβώς λοιπόν επειδή όλα αυτά τα νερά κατέληγαν στο ίδιο
ακριβώς σημείο ήταν απαραίτητο να ανοιχτούν μεγάλοι δίοδοι στους δρόμους της πόλης. Οι
δίοδοι αυτοί εξέθεταν στην ουσία τον πληθυσμό των Ρωμαίων σε διάφορες εστίες μόλυνσης
από τα νερά της αποχέτευσης. Και προκειμένου να αποφύγουν τον κίνδυνο μετάδοσής του
στην δημόσια υγεία, οι Ρωμαίοι είχαν μόνο δύο εναλλακτικές προστασίας τους. Η πρώτη
ήταν οι μάζες του νερού που προέρχονταν από φιλτράρισμα και οι αγωγοί μεταφοράς νερού,
και η δεύτερη η λοφώδης φύση της πόλης που έδινε στους αγωγούς αποχέτευσης μια
απόκρημνη και κεκλιμένη κλίση. Πιθανολογείται δε ότι το Ρωμαϊκό αποχετευτικό σύστημα
μετέφερε τόσο νερό όσο είχαν και οι αγωγοί μεταφοράς νερού. Βέβαια αν και η αρχαία
αποχέτευση ήταν με πολύ μαεστρία κατασκευασμένη δεν χρησιμοποιούνταν στο έπακρο
καθώς υπήρχαν μόλις λίγες ιδιωτικές συνδέσεις. Ακόμη και με το αποχετευτικό σύστημα να
βρίσκεται σε τροχιά κατασκευής, αξίζει να σημειωθεί η τεράστια απουσία σημαντικών
βελτιώσεων στην συλλογικά συστήματα μέχρι και τη δεκαετία του 1840.

Αλάμπρα: Το πορφυρό παλάτι

Μεγάλες στέρνες, σιντριβάνια, καθώς


και εκλεπτυσμένα μικρά υδραγωγεία
είναι οι χώροι «υποδοχής» και
ανάδειξης του υδάτινου στοιχείου στην
παλατούπολη της Αλάμπρα.

Μέσα στο κατάξερο και άνυδρο τοπίο


της Ισπανικής Ανδαλουσίας, ένας τόπος
ευλογημένος από την ύπαρξη του
νερού δεσπόζει και γοητεύει. Πρόκειται
για την παλατούπολη της «Αλάμπρα» (σ.σ. «Πορφυρό Παλάτι», στα Αραβικά) η οποία έχει
να επιδείξει τόσο εντυπωσιακή και εκλεπτυσμένη αρχιτεκτονική ομορφιά, όσο και
αξιοζήλευτες κατασκευές για τη διοχέτευση, ανύψωση, και αποθήκευση του νερού.
Συνοπτικά, η κατασκευή της παλατούπολης Αλάμπρα ξεκίνησε μετά την ανακατάληψη της

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 398
Ισπανίας από τους χριστιανούς βασιλείς (περίοδος «Ρεκονκουίστα»). Ξεκίνησε τον 13ο
αιώνα, ουσιαστικά όμως συναποτελείται από παλάτια που στο διάβα του χρόνου διάφοροι
κυβερνήτες κατασκεύασαν για τους εαυτούς τους. «Θεμέλιο» της έμπνευσης που
χαρακτηρίζει το ύφος και την αρχιτεκτονική των κτισμάτων που συναποτελούν την Αλάμπρα
δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια προσπάθεια κατασκευής ενός αντιγράφου του παραδείσου
επί της γης. Ο τουλάχιστον ρομαντικός σχεδιασμός του συγκροτήματος συνίσταται σε ένα
κράμα ισχνών κιονοειδών τοξοτών στοών, σιντριβανιών, και υδάτινων ταμιευτήρων που
παιχνιδίζουν με το φως καθώς διαρκώς το αντανακλούν. Η παλατούπολη της Αλάμπρα
αποτελείται από τρία μέρη: Το Βασιλικό Παλάτι, που είναι και το πιο διάσημο, το οποίο με τη
σειρά του αποτελείται από επίσης τρία μέρη (το Μεξουάρ, το Σεράγιο και το Χαρέμ – όπου
στο κέντρο του βρίσκεται το «Παλάτι των Λεόντων»). Τα δύο άλλα κύρια μέρη της Αλάμπρα
είναι οι κήποι Χενεραλίφε και το οχυρό Αλκαθάμπα. Υδάτινο στοιχείο
Στην Αλάμπρα, το στοιχείο του νερού έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο και ήταν άρρηκτα
συνδεδεμένο με την ίδια την κατασκευαστική του φιλοσοφία. Στο ύφος της αρχιτεκτονικής της
ισλαμικής φυλής Νάσριντ (Nasrid) –πολύ περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο– το νερό είναι
πάντα παρόν. Αποτέλεσμα της υλοποίησης αυτού του σκεπτικού στην Αλάμπρα είναι ότι το
νερό κυλά ήσυχα μέσα από μεγάλες στέρνες, σιντριβάνια και εκλεπτυσμένα μικρά
υδραγωγεία ή ακόμα και περνά το κατώφλι των δωματίων. Η κυρίαρχη ερμηνεία για την
εμφανή κυριαρχία του τρεχούμενου νερού στην Αλάμπρα είναι ότι ο ανακουφιστικός ήχος
του καθώς κυλά μέσα από κανάλια, σιντριβάνια και αναβρύσματα εύφραινε μελωδικά τα
αυτιά των κατοίκων αυτής της παλατούπολης – οχυρού. Άξιο αναφοράς είναι ότι η
παλατούπολη της Αλάμπρα κατασκευάστηκε την ίδια περίοδο με το «βασιλικό υδραγωγείο»
(«Ασεκία Ρεάλ»), το οποίο τροφοδοτούσε με νερό που προερχόταν από τον ποταμό Δάρο.
Το θαυμαστό έργο του εν λόγω υδραγωγείου άλλαξε ριζικά το τοπίο, μετατρέποντας τους
μέχρι τότε ξηρούς λόφους σε καταπράσινους.
Παρόλο που η ροή ήταν συνεχής όλο το χρόνο, διάφορα συστήματα αποθήκευσης του
νερού εξασφάλιζαν περαιτέρω την αδιάλειπτη παροχή του. Ζωήλατες αντλίες ανύψωναν το
νερό, το οποίο και αποθηκευόταν σε δεξαμενές. Παράλληλα, συστήματα από υπόγειες
στέρνες εξασφάλιζαν την παροχή του νερού στα λουτρά αλλά και στο σύνολο του
πληθυσμού της παλατούπολης.
Η έμφαση αυτή στο υδάτινο στοιχείο εξηγείται καθώς το νερό είναι εξαιρετικά πολύτιμο στον
ισλαμικό πολιτισμό, πολύ περισσότερο από το δυτικοευρωπαϊκό, δεδομένου ότι
επιπρόσθετα του ποτίσματος, της πόσης και της υγιεινής, το νερό χρησιμοποιείται στην
ιεροτελεστική πλύση πριν από την προσευχή.
Για τον Αραβικό κόσμο -που ξεκίνησε από την έρημο- το νερό είναι ανεκτίμητο, και το
γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται άριστα στα κτίσματα της παλατούπολης Αλάμπρα τα οποία
τροφοδοτούνταν με τρεχούμενο νερό, και μάλιστα είχαν αποχετευτικά συστήματα για τα
ακάθαρτα. Έτσι, αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι ότι στην παλατούπολη της Αλάμπρα το
υδάτινο στοιχείο και η αρχιτεκτονική συνετέθησαν άριστα. Κατά την περίοδο των Νάσριντ
μάλιστα, οι μεγάλες στέρνες σταδιακά αντικατέστησαν τους αυλικούς κήπους. Αυτό έγινε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 399
τόσο για πρακτικούς λόγους, ώστε να δημιουργηθεί ένα δροσερό μικροκλίμα και να
βελτιωθεί ο φωτισμός των δωματίων και των δρόμων με καμάρες, όσο και για αισθητικούς
λόγους, ώστε οι αντανακλάσεις του νερού να προκαλούν ευχάριστη αίσθηση. Μάλιστα, οι
ειδικοί συμπέραναν ότι ο σχεδιασμός ήταν τέτοιος ώστε ο ουρανός να αντανακλάται στα
σιντριβάνια ουτοσώστε οι βασιλείς να μη χρειάζεται να κοιτούν προς τα πάνω για να τον
αντικρίσουν. Δύο ήταν οι τύποι των σιντριβανιών στην παλατούπολη Αλάμπρα: Αυτά στο
επίπεδο του εδάφους, και αυτά που ήταν υπερυψωμένα σε βάθρο. Η πλέον ενδιαφέρουσα
σύναξη σιντριβανιών και μικρών καναλιών βρίσκεται στο χώρο «Παλάτι των Λεόντων».

Ο βυζαντινός λουτήρας Λαγκαδά

Τμήμα της βορειοδυτικής όψης του βυζαντινού


λουτήρα. Το κτίσμα περικλείει δύο
ανισομεγέθεις θολωτές δεξαμενές. Το ιαματικό
νερό που αναβλύζει από τη μικρότερη δεξαμενή
οδηγείται στη μεγαλύτερη για τελική χρήση.

Έργα που θα δώσουν στο Βυζαντινό Λουτήρα


Λαγκαδά την παλιά του λάμψη πρόκειται να
ξεκινήσουν το επόμενο διάστημα, τα οποία και
θα επιβλέψει ο Δήμος Λαγκαδά. Ειδικότερα, ο
Βυζαντινός Λουτήρας Λαγκαδά είναι ένα κτίσμα που χρονολογείται από το 900 μ.Χ. και είναι
το μοναδικό στην ευρύτερη περιοχή σε λειτουργία με την αρχική του χρήση, δηλαδή ως
ομαδικός λουτήρας.
Την αποκατάσταση και ανάδειξη του μαρμάρινου θολωτού ομαδικού λουτήρα, ο οποίος έχει
κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο, προβλέπει έργο του Interreg IIIa/ Phare CBC Ελλάδα –
Βουλγαρία του Μέτρου 3.3. «Ανάδειξη και προβολή Πολιτιστικών και Τουριστικών πόρων»,
στην κατηγορία πράξεων «Δράσεις για την αναβάθμιση του οικιστικού περιβάλλοντος και την
ανάδειξη της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς», με εταίρους τους Δήμους
Λαγκαδά και Σαντάνσκι.
Στο πλαίσιο του έργου αυτού εντάσσεται η ανάπλαση του περιβάλλοντα υπαίθριου χώρου
καθώς και ορισμένες εργασίες λειτουργικής και αισθητικής αναβάθμισης των πτερύγων του
υδροθεραπευτηρίου, τμήμα του οποίου αποτελεί ο λουτήρας. Όπως ανέφεραν οι τεχνικές
υπηρεσίες του Δήμου Λαγκαδά στο «Θερμοϋδραυλικό», οι εργασίες αυτές κρίνονται
απαραίτητες για τη λειτουργική υποστήριξη και την ανάδειξη του λουτήρα και πρόκειται να
διαρκέσουν περί τους πέντε μήνες.

Λουτήρας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 400
Πρόκειται για τον μοναδικό λουτήρα του διατηρούμενου βυζαντινού τμήματος των
εγκαταστάσεων των Ιαματικών Λουτρών Λαγκαδά, ο οποίος λειτουργεί με την αρχική χρήση
του. Ο παρακείμενος (στο ίδιο διατηρούμενο τμήμα) λουτήρας, στη θέση της αρχικής πηγής
του ιαματικού νερού, χρησιμοποιείται πλέον ως δεξαμενή κατανομής νερού. Ο εν λειτουργία
λουτήρας έχει μόνο μια πόρτα πρόσβασης καθώς και ένα κυκλικό άνοιγμα φωτισμού στην
κορυφή του ημισφαιρικού θόλου, από τον οποίο καλύπτεται. Το υφιστάμενο βυζαντινό τμήμα
των Λουτρών Λαγκαδά αποτελείται από δυο θολωτές λουτρικές αίθουσες, οι οποίες είναι
κηρυγμένες ως διατηρητέα μνημεία (Υ.Α. Β1/Φ34/34658/744/1.7.1983, ΦΕΚ
425/Β/22.7.1983) και προστατεύονται από την κείμενη αρχαιολογική νομοθεσία. Στο τμήμα
αυτό δεν περιλαμβάνονται άλλοι χώροι, ενώ αυτό αποτελεί λειτουργικό μέρος του
συγκροτήματος του υδροθεραπευτηρίου.

Προβλεπόμενες εργασίες Όπως αναφέρει η τεχνική περιγραφή του έργου για την
αποκατάσταση και ανάδειξη του Βυζαντινού Λουτήρα Λαγκαδά, η οποία κοινοποιήθηκε στο
«Θερμοϋδραυλικό», απαιτείται η εκτέλεση μιας σειράς επεμβάσεων και εργασιών με
χαρακτήρα ήπιας αποκατάστασης, επισκευής, συντήρησης, εξωραϊσμού και ανάδειξης
μάλλον παρά αναστήλωσης, ενίσχυσης ή διάσωσης του μνημείου, αφού δεν συντρέχουν
λόγοι τόσο δραστικών επεμβάσεων. Οι εργασίες αυτές συμπληρώνονται με τις αντίστοιχες
απαραίτητες για την ανάπλαση του περιβάλλοντα υπαίθριου χώρου καθώς και τη
λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση των πτερύγων του υδροθεραπευτηρίου. Οι
προτεινόμενες επεμβάσεις αφορούν εργασίες υψηλής εξειδίκευσης από άποψη
τεχνογνωσίας, υλικών και επιστημονικής τεκμηρίωσης, ενώ η γνώση του χώρου και των
λειτουργικών ιδιαιτεροτήτων του συγκεκριμένου αντικειμένου θεωρείται απαραίτητη για την
προβολή της εξειδίκευσης αυτής στο έργο. Στις ενδεικτικά προτεινόμενες επεμβάσεις και
εργασίες στον εσωτερικό χώρο του λουτήρα περιλαμβάνονται ο καθαρισμός όλων των
επιφανειών, η αντιολισθητική επεξεργασία των μαρμάρινων επιφανειών, η αντικατάσταση
των κιγκλιδωμάτων της σκάλας εισόδου, η αντικατάσταση και προσθήκη χειρολισθήρων,
βαφές, και μελέτη ισχυρών ρευμάτων αναφορικά με την εγκατάσταση συστήματος φωτισμού.
Στις εξωτερικές επιφάνειες του μνημείου πρόκειται να γίνει καθαρισμός των όψεων από
σκόνες και ρύπους, απαλλαγή των όψεων και της επικάλυψης από τα φυτά, απομάκρυνση
υπολειμμάτων μεταγενέστερων κατασκευών, αρμολόγηση τοιχοδομών, επισκευή της
επικεράμωσης, επισκευή γείσων και στέψεων, επισκευή επιχρισμάτων, και ανοίγματα
φωτισμού στους θόλους. Στον υπαίθριο χώρο πρόκειται να γίνει αποξήλωση μη
απαραίτητων στοιχείων, μετεγκατάσταση αντλιοστασίου, δημιουργία δικτύου επανεισαγωγής
των υδάτων από τους λουτήρες σε υφιστάμενες μη χρησιμοποιούμενες γεωτρήσεις,
διαχωρισμός δικτύων ιαματικών νερών από ακάθαρτα, κατασκευή συστήματος
αποστράγγισης ομβρίων (drainage), καθαρισμός, διαμόρφωση και φύτευση, καθώς και
φωτοτεχνική μελέτη φωτισμού ανάδειξης του μνημείου (συνοδευόμενη από μελέτη ισχυρών
ρευμάτων). Τέλος, οι επεμβάσεις στις γειτονικές πτέρυγες είναι προγραμματισμένο να

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 401
συμπεριλάβουν τη δημιουργία αρμού μεταξύ μνημείου και αποδυτηρίων, την απομάκρυνση
των ομβρίων, επισκευές επιχρισμάτων, κουφωμάτων κτλ., βαφές.
Το μνημείο στο σύνολό του έχει πλαισιωθεί από το σύγχρονο (του ΧΧ αιώνα) συγκρότημα
εγκαταστάσεων του υδροθεραπευτηρίου. Η πλαισίωση αυτή έχει μόνο λειτουργικό και
χωρικό χαρακτήρα. Το διατηρητέο κτίσμα είναι ορθογώνιο σε κάτοψη, ημιβυθισμένο στο
έδαφος. Από το εξωτερικά ορθογώνιο σώμα εξέχουν κατά το ύψος οι δυο θόλοι των
λουτρικών αιθουσών. Η επικάλυψη του θόλου της αίθουσας που χρησιμοποιείται ως
δεξαμενή κατανομής νερού συναντά την επικάλυψη του σώματος του κτίσματος. Αντίθετα, η
επικάλυψη του θόλου του εν λειτουργία λουτήρα είναι υπερυψωμένη. Το μεταξύ των
επιστεγάσεων των δυο θόλων τμήμα καλύπτεται με δίρριχτη στέγη με κορφιά, παράλληλο
στη μεγάλη πλευρά του κτίσματος. Οι δυο θόλοι φέρουν οπές φωτισμού στην κορυφή, ενώ ο
θόλος της αίθουσας που χρησιμοποιείται ως δεξαμενή κατανομής νερού είναι εφοδιασμένος
με περιμετρικές μικρότερες οπές φωτισμού. Οι τοιχοδομές του μνημείου είναι
κατασκευασμένες από πέτρες και πλακοειδείς οπτόπλινθους με υδραυλικό συνδετικό
κονίαμα. Σε τμήμα της βόρειας όψης έχουν χρησιμοποιηθεί συμπαγή τούβλα με σκάφη
(μεταγενέστερη επέμβαση -πιθανόν ΧΧ αιώνας). Ο υπαίθριος χώρος του συγκροτήματος
είναι επίπεδος και ομαλός χωρίς φυσικές ή τεχνητές εδαφικές εξάρσεις ή αξιόλογες κλίσεις,
και είναι μερικά διαμορφωμένος με πλακόστρωτους διαδρόμους, ασφαλτόστρωτες ζώνες και
νησίδες με δένδρα και χαμηλή βλάστηση, χωρίς σαφή σχεδιαστική άποψη. Το άμεσο
περιβάλλον του μνημείου είναι αδιαμόρφωτο, αλλά και αποκομμένο από τον ευρύτερο
υπαίθριο χώρο με οριοθετημένη χαμηλή βλάστηση (παρτέρια) και πυκνή δενδροστοιχία με
κυπαρίσσια. Εξέχοντα στοιχεία υδραυλικής εγκατάστασης συναντώνται τυχαία σε διάφορες
θέσεις. Σχετικά με την παρούσα κατάσταση του μνημείου, η τεχνική περιγραφή του έργου
αναφέρει τα εξής: «Οι προς το μνημείο όψεις των πτερύγων του συγκροτήματος
παρουσιάζονται αμήχανες, προβληματικές, με φθορές και πλημμελή συντήρηση. Ως
σημαντικά προβλήματα σημειώνονται ενδεικτικά η αποσάθρωση και αποκόλληση
επιχρισμάτων, η πλημμελής λειτουργία κουφωμάτων, η καταστροφή βαφών κτλ.
Προβληματική επίσης είναι η κατάσταση στο εσωτερικό των πτερύγων αυτών. Η κατάσταση
διατήρησης του μνημείου είναι δυνατό να χαρακτηριστεί γενικά ως μέτρια -στοιχειωδώς
ικανοποιητική για τις λειτουργικές ανάγκες του ομαδικού λουτήρα- στο εσωτερικό της εν
λειτουργία λουτρικής αίθουσας. Ωστόσο, θεωρούνται απαραίτητες ορισμένες επεμβάσεις
αισθητικής και λειτουργικής αναβάθμισης. Εξωτερικά (περιμετρικοί τοίχοι, στέγες) το μνημείο
εμφανίζεται σε κατάσταση μη ικανοποιητική».
Ο «Θερμοϋδραυλικός» επιθυμεί να ευχαριστήσει για τις πληροφορίες και το φωτογραφικό
υλικό που παρείχαν για το παρόν άρθρο τον δήμαρχο Λαγκαδά, κ. Ιωάννη Καραγιάννη, τον
προϊστάμενο της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου, κ. Δημήτριο Ρέγκα, και ιδιαίτερα, τον
πολιτικό μηχανικό της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου, κ. Ευάγγελο Δραναδάκη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 402
Το νερό του παραδείσου στην Πόλη

Ο περιηγητής της σύγχρονης Κωνσταντινούπολης θα βρεθεί μπροστά σε εξαιρετικής


σημασίας αρχαία τεχνικά επιτεύγματα, όπως το υδραγωγείο του Ουαελιντινιανού.

Όπως σε όλους τους χώρους και όλες τις εποχές στην ιστορία, το νερό έπαιξε καθοριστικό
ρόλο και στο Βυζάντιο. Σύμφωνα με πηγές, οι Βυζαντινοί μάλιστα θεωρούσαν το υγρό
στοιχείο βασικό κομμάτι του Παραδείσου, τον οποίο μάλιστα οραματίζονταν σαν έναν
τεράστιο και ανθισμένο κήπο με τέσσερις ποταμούς.
Οι πόλεις του Βυζαντίου που γειτνίαζαν με τις πηγές τροφοδοτούνταν αδιάκοπα με πόσιμο
νερό, αλλά το καλοκαίρι, το συμπλήρωμα της ποσότητας του νερού με τεχνητά μέσα ήταν
αναγκαίο. Οι πηγές κάλυπταν τις ανάγκες σε νερό μεγάλων ομάδων πληθυσμού, και για το
λόγο αυτό αυτές βρίσκονταν συχνά σε δημόσιους χώρους, ενώ πολύ σπάνιες ήταν οι
περιπτώσεις όπου τα σημεία πρόσβασης στο νερό ήταν ενταγμένα σε ιδιωτικούς χώρους.
Αναφορικά με την κατάσταση στην ύπαιθρο, πηγάδια και στέρνες βρισκόντουσαν σε
κατοικίες, και στα σπίτια των πιο ευκατάστατων οι κρήνες είχαν τη μορφή αγαλματιδίων
όπου το νερό έρεε από το στόμα τους. Βέβαια, κρήνες υπήρχαν και στους δρόμους της
υπαίθρου για χρήση από τους ταξιδιώτες. Από την άλλη, οι περιοχές όπου ανάβλυζαν
θερμοπηγές, όπως η Αγχίαλος ή τα Πύθια, αποτελούσαν θεραπευτικούς χώρους ανοιχτούς
σε ασθενείς. Τέτοιες πηγές στάθηκαν αφορμή για τη δημιουργία λουτρών και τη μετέπειτα
μετατροπή των περιοχών αυτών σε λουτροπόλεις.Ο πιο συνηθισμένος τύπος κρήνης στο
Βυζάντιο ήταν η «φιάλη», στην αυλή των μοναστηριών, οι οποίες συνήθως ήταν
διακοσμημένες βάσει του θρησκευτικού στοιχείου και της Ορθόδοξης παράδοσης. Ας
ρίξουμε όμως μια ματιά στην ύδρευση της καρδιάς του Βυζαντίου, την Κωνσταντινούπολη,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 403
όπου τα υδραυλικά έργα είναι πραγματικά θαυμαστά και που έχουν μείνει στην ιστορία σαν
ασύλληπτης σημασίας τεχνικά επιτεύγματα. Το 373 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Ουαελιντινιανός
βρέθηκε στην ευχάριστη θέση να καλοσωρίσει τα νερά της Θράκης στην Κωνσταντινούπολη,
τα οποία και μεταφέρονταν διαμέσου ενός υδραγωγείου που ακόμα και σήμερα φέρει το
όνομά του. Το υδάτινο αυτό κανάλι ήταν πάνω από 150 χλμ σε μήκος και χρειάστηκε 30
χρόνια για να ολοκληρωθεί. Προσθήκες και επεκτάσεις στο υδραγωγείο έλαβαν χώρα τα
επόμενα 100 με 150 χρόνια, φέρνοντας το συνολικό μήκος του υδάτινου αυτού καναλιού
προς την Πόλη στα περίπου 400 χλμ. Τα έργο αυτό αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα
επιτεύγματα της υδραυλικής μηχανικής της αρχαιότητας. Το μεγαλύτερο τμήμα του
εκτεινόταν από τη σύγχρονη Vize έως την Πόλη, και τα 250 χλμ. μήκους του το καθιστούν τη
μεγαλύτερη «γραμμή» παροχής νερού του αρχαίου κόσμου.

Περισσότερες από 30 πέτρινες γέφυρες και πολλά χιλιόμετρα υπόγειων καναλιών μετέφεραν
το νερό μέσα από βουνά και πεδιάδες στην καρδιά της Πόλης. Από πολλές απόψεις, η
ολοκλήρωση του έργου αυτού επιβεβαίωσε την Κωνσταντινούπολη σαν τη νέα πρωτεύουσα
του ρωμαϊκού κόσμου, καθώς αυτή κάλυπτε πλήρως τις ανάγκες του αυξανόμενου
πληθυσμού της. Έξω από την Πόλη, τα αρχαιολογικά ενθύμια αυτού του επιτεύγματος
επιζούν ακόμα και σήμερα στα δάση της Θράκης ως εντυπωσιακά υδραγωγεία, αλλά και ως
κατεστραμμένα υδάτινα κανάλια.

Ταμιευτήρες
Το βασικό μέρος του υδραγωγείου του Ουαελιντινιανού (373 μ.Χ) ήταν μήκους άνω των 150
χλμ., ενώ οι προσθήκες σε αυτό τα επόμενα 150 χρόνια αύξησαν την έκτασή του στα 400
χλμ

.
Εντός των τειχών της Πόλης, έχουν βρεθεί
πάνω από 100 βυζαντινές στέρνες,
συμπεριλαμβανομένων και τριών
γιγάντιων ανοικτών ταμιευτήρων, που
πιστοποιούν την τεράστια έκταση των
υδροδοτικών έργων που είχαν
κατασκευαστεί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η
συνολική αποθηκευτική ικανότητα σε νερό
των δεξαμενών της Πόλης όλων των
τύπων, ανερχόταν σε 800 – 900.000 m3.

Δύο από τους ταμιευτήρες (Aetius, στα


197.000 m3 και Aspar, στα 200.000 m3)
κατασκευάστηκαν στην αρχή του 5ου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 404
αιώνα σε σημεία υψομέτρου άνω των 60 μέτρων, στα προάστια της πόλης. Ένα τρίτο
(Mocius, στα 250.000 m3) προστέθηκε στην αρχή του 6ου αιώνα, στον έβδομο λόφο της
Πόλης. Εν μέρει, οι ταμιευτήρες αυτοί μοιάζει σαν να καταμαρτυρούν τη γενικότερη αγωνία
για την επίτευξη επαρκούς επιπέδους ασφάλειας καθώς είναι χτισμένοι εντός ενός αμυντικού
κύκλου, κοντά στα σχεδόν «σύγχρονα» Θεοδωσιανά Τείχη. Ένας άλλος ταμιευτήρας, ο
Fildami (γνωστός και ως «στάβλοι των ελεφάντων») βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της Πόλης,
κοντά στο σημείο συγκέντρωσης των βυζαντινών στρατιών, στο «Έβδομον». Σύμφωνα με
πηγές, εκτιμάται πως ο ρόλος του ήταν να παρέχει νερό στο παλάτι που αναπτύχθηκε στο
«Έβδομον» στα τέλη της αρχαιότητας. Ωστόσο, κανένα υδραγωγείο δεν έχει βρεθεί από και
προς τον εν λόγω ταμιευτήρα και έτσι εικάζεται πως το νερό συγκεντρωνόταν εκεί από
κοντινές πηγές στα βόρεια του «Έβδομον». Στην πράξη, ακόμα δεν έχει διασαφηνιστεί το
πώς καθένας από τους ταμιευτήρες συνεργαζόταν με το υπόλοιπο σύστημα. Ωστόσο, οι
πιεζομετρικοί πύργοι, στοιχεία των οποίων έχουν βρεθεί κοντά τους ταμιευτήρες Mocius και
Fildami, καταμαρτυρούν την αποστολή τους όχι μόνο ως μεγάλης χωρητικότητας αποθήκες
νερού, αλλά και σαν σημεία ελέγχου του δικτύου διανομής της Πόλης.

OΡΥΧΕΙΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ
ΥΛΙΚΩΝ
Γεννημένος στη Νέα Ζηλανδία, δεκαπέντε χρόνια
μικρότερος από τον Τζέι Τζέι Τόμσον και οκτώ χρόνια
μεγαλύτερος από τον Αϊνστάιν, ο Έρνεστ Ράδερφορντ,
έγινε ο μεγαλύτερος πειραματικός φυσικός του 20ου
αιώνα Τις μέρες εκείνες ερευνούσαμε τη σκέδαση που
υφίστανται τα σωματίδια άλφα όταν πέφτουν πάνω σε
υλικά αντικείμενα και ο δόκτωρ Geiger , στο μικρό μας
εργαστήριο, είχε μελετήσει το ζήτημα λεπτομερώς ».
Τα αόρατα ΑΛΦΑ εκπέμπονται με μεγάλες ταχύτητες από
τα σπλάχνα της ύλης από ραδιενεργά υλικά,
χρειαζόμασταν λοιπόν ραδιενεργές ουσίες, όπως το
ΡΑΔΙΟ ή το ΠΟΛΩΝΙΟ. Στην Αγγλία δεν υπάρχει ΡΑΔΙΟ.
Μας είχε όμως δανείσει η Ακαδημία Επιστημών της
Βιέννης 350 γραμμάρια ραδίου, προερχόμενο από τα
ορυχεία Joakimstahl της Αυστροουγγαρίας. τα αόρατα
άλφα μπορούσαμε να τα μετράμε . . ή τουλάχιστον να τα
υπολογίζουμε παρατηρώντας με ένα απλό μικροσκόπιο
τους ΣΠΙΝΘΙΡΙΣΜΟΥΣ . είχα διαπιστώσει ότι εάν τα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 405
σωματίδια άλφα πέσουν σε θειούχο ψευδάργυρο προκαλούν ΣΠΙΝΘΙΡΙΣΜΟΥΣ . Είχαμε
ξεκινήσει μια έρευνα, βάζοντας το ράδιο σε μολύβδινο δοχείο, βομβαρδίζαμε, με τα
αόρατα άλφα, ένα λεπτό φύλλο χρυσού, παρατηρούσαμε τους σπινθηρισμούς στο
περίβλημα θειούχου ψευδάργύρου που είχαμε φροντίσει να υπάρχει γύρω από το φύλλο
χρυσού. «Είχα συνεννοηθεί με τον Geiger και ζητήσαμε από τον νεαρό Ernest Marsden να
ερευνήσει μήπως ορισμένα σωματίδια άλφα σκεδάζονται υπό μεγάλες γωνίες» Ομολογώ
ότι δεν πίστευα πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί». «Ξέραμε ότι τα σωματίδια άλφα
ήταν βαριά σωματίδια πολύ μεγάλης ταχύτητας και η πιθανότητα να σκεδαστούν από
κάποια υποτιθέμενη συσσωρευμένη ύλη ήταν από ελάχιστη έως ανύπαρκτη. Θυμάμαι
ωστόσο ότι δύο ή τρεις μέρες αργότερα ήρθε ο Geiger συγκινημένος και μου είπε: « τελικά
διαπιστώσαμε ότι ορισμένα σωματίδια άλφα σκεδάζονται με μεγάλες γωνίες αλλά το
εντυπωσιακό ήταν ότι, μερικά από τα βλήματα, κυριολεκτικά, επέστρεφαν προς τα
πίσω». Σε κάθε 8000 «βλήματα» άλφα το ένα επέστρεφε. Ήηταν το πιο απίστευτο πράγμα
που είχε ποτέ συμβεί μέσα σε εργαστήριο.
"It was quite the most incredible event that has ever happened to me in my life. " It
was almost as incredible as if you had fired a fifteen inch shell at a piece of tissue
paper and it came back and hit you."
Ήταν φανερό ότι η δομή του ΑΤΟΜΟΥ δεν μπορούσε να είναι σαν εκείνη που είχε
προτείνει ο J. J . Thomson. Όλο το θετικό φορτίο και όλη η μάζα του ατόμου του χρυσού
φαίνεται να είναι ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΜΕΝΑ ΣΕ ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ Για την
εσωτερική δομή του ατόμου, ο Rutherford, το 1911, προτείνει ένα μοντέλο το οποίο θα
χαρακτηριστεί πλανητικό, δεδομένου ότι θυμίζει μικρογραφία του ηλιακού συστήματος.
Σύμφωνα με την πρόταση, το άτομο συγκροτείται από έναν πυρήνα με θετικό φορτίο,
γύρω από τον οποίο περιφέρονται ηλεκτρόνια καθένα τους με αρνητικό φορτίο και με μάζα
ελάχιστη συγκριτικά με εκείνη του πυρήνα. Η πρόταση προέκυψε από έναν ενδιαφέροντα
συνδυασμό εμπειρίας και θεωρητικής σκέψης. Το ΠΡΩΤΟΝΙΟ είναι ένα σημαντικό
σωματίδιο του Σύμπαντος στην ανακάλυψη του οποίου οδήγησε η φαντασία και η
επινοητικότητα των ευρωπαίων φυσικών, αν και ο πρωτεργάτης της ανακάλυψης ήταν ένας
άνθρωπος γεννημένος στη Νέα Ζηλανδία

ΘΕΤΙΚΕΣ ΑΚΤΙΝΕΣ
Όπως συνέβη και με το ηλεκτρόνιο η άκρη του νήματος που οδήγησε στο πρωτόνιο
βρίσκεται στη μελέτη της αγωγιμότητας σε σωλήνα υψηλού κενού. Το 1886 ο Γερμανός
Eugen Goldstein χρησιμοποίησε μία διάτρητη κάθοδο μέσα στον καθοδικό σωλήνα και
διαπίστωσε την ύπαρξη «ακτίνων» οι οποίες «φαίνονταν» να διαδίδονται μέσα από τις οπές
της καθόδου σε αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη των καθοδικών ακτίνων. Στις ακτίνες αυτές
έδωσε στο όνομα Kanalstrahlen το οποίο στην ελληνική γλώσσα αποδόθηκε ως Διαυλικές
ακτίνες. Μερικά χρόνια αργότερα ο Γάλλος Perrin απέδειξε εργαστηριακά ότι κάθε τέτοια
δέσμη αποτελείται από θετικά φορτισμένα σωματίδια. Μετά το 1906 ενδιαφέρθηκε για τις
ακτίνες αυτές και ο J.J. Thomson. Τις ονόμασε Positive rays -στα ελληνικά Θετικές ακτίνες-

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 406
και χρησιμοποιώντας μορφές «ανάκρισης» με ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία κατάφερε να
καταγράψει και να συγκρίνει τις εκτροπές διαφορετικών θετικών «ιόντων». Η μέθοδος αυτή
έμελλε να οδηγήσει στην ανακάλυψη των ισοτόπων. Στο μεταξύ είχε ήδη πάρει σκυτάλη στα
χέρια του ο βασικός ερευνητής του φαινομένου ραδιενέργεια Ernest Rutherford, ο
μεγαλύτερος πειραματικός φυσικός της γενιάς του . Ανάμεσα στο 1906 και το1909 - σε
συνεργασία με τον βοηθό του Hans Geiger- χρησιμοποιώντας την ίδια με τον J.J.
Thomson «μέθοδο ανάκρισης με μαγνητικά πεδία» -ερεύνησε εντατικά τη φύση των
σωματιδίων άλφα τα οποία εκπέμπονταν από κάθε ραδιενεργό παρασκεύασμα, για να
καταλήξει στο συμπέρασμα ότι κάθε μεμονωμένο σωματίδιο άλφα είναι ένα άτομο Ηλίου
χωρίς ηλεκτρόνια. Η ραδιενέργεια άλφα έδειχνε να είναι κάτι σαν τις θετικές ακτίνες, με την
ιδιαιτερότητα ότι κάθε θετικά φορτισμένο σωματίδιο ήταν «ένα, χωρίς ηλεκτρόνια, άτομο του
στοιχείου Ήλιο».

Έτος 1914. Το σωματίδιο PROTON


Το 1914 υπέθεσε ότι οι απλούστερες θετικές ακτίνες είναι οι προερχόμενες από αέριο
Υδρογόνο και σ’ αυτή την περίπτωση κάθε κινούμενο σωματίδιο αυτών των ακτίνων θα
έπρεπε να είναι ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΕΣ, ΜΕ ΘΕΤΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ, ΣΩΜΑΤΙΔΙΟ ΤΗΣ ΥΛΗΣ, στο
οποίο έδωσε το όνομα proton. Και μέσα από μία λογική παρόμοια με εκείνη που είχε
επικρατήσει για τα ηλεκτρόνια, γρήγορα κυριάρχησε η άποψη ότι όλα τα πρωτόνια του
Σύμπαντος ήταν ίδια και βρίσκονταν μέσα στα άτομα της ύλης.
Για τα επόμενα δεκαοκτώ χρόνια η επικρατούσα άποψη ήταν ότι τα πρωτόνια και τα
ηλεκτρόνια ήταν τα μοναδικά σωματίδια που συγκροτούσαν την ύλη. Στην ελληνική γλώσσα
το proton του Rutherford αποδόθηκε με τη λέξη πρωτόνιο. Στη γαλλική γλώσσα είναι proton,
στη γερμανική και στη σουηδική, γράφεται επίσης proton, στην ιταλική protone, στην
ισπανική protón, στην πορτογαλική protão, στη ρωσική протон, στη δανική protoner, στη
σερβική proton, στην αλβανική protonet.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 407

Ο καλύτερος τρόπος για να


πραγματοποιηθεί μια
μεταστοιχείωση ήταν ο
βομβαρδισμός του ατομικού
πυρήνα. Και τα
καταλληλότερα βλήματα
ήταν τα ήδη δοκιμασμένα
σωματίδια άλφα, «γυμνοί
πυρήνες Ηλίου πολύ
μεγάλης ενέργειας –της
τάξης των 4 MeV- που
προσφέρονταν
γενναιόδωρα από ένα
ραδιενεργό δείγμα.
Αυτό ήταν το μάθημα του πατριάρχη Ράδερφορντ. Μέσα από την τεράστια ερευνητική του
πείρα συμπέραινε ότι καμιά χημική μέθοδος δεν μπορεί να επηρεάσει τον πυρήνα παρά
μόνον η διείσδυση σωματιδίων στο εσωτερικό του. Αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει
κάποια αναστάτωση και μία ενδεχόμενη ανακατάταξη του πυρηνικού υλικού, με κατάληξη
τη μετατροπή του πυρήνα σε πυρήνα άλλου στοιχείου. Καταλληλότερα βλήματα για τον
βομβαρδισμό ήταν τα δοκιμασμένα άλφα, σωματίδια μεγάλης ταχύτητας, με σχετικό βέβαια
μειονέκτημα το θετικό ηλεκτρικό τους φορτίο το οποίο εμπόδιζε τη διείσδυση, δεδομένου ότι
έπρεπε να διαθέτει ενέργεια τόση ώστε να αντιμετωπίσει τα τείχη που όρθωνε το επίσης
θετικό φορτίο του πυρήνα, το –στη γλώσσα των φυσικών- λεγόμενο φράγμα δυναμικού.
Την απαιτούμενη βέβαια ενέργεια την διέθεταν τα άλφα γι αυτό και επί είκοσι περίπου
χρόνια οι πειραματιστές τα χρησιμοποιούσαν σε όλους σχεδόν τους σχετικούς
βομβαρδισμούς. Με αυτά πραγματοποιήθηκε το 1911 το ιστορικό πείραμα του
βομβαρδισμού του φύλλου χρυσού που οδήγησε στην πρόταση για το πυρηνικό μοντέλο
του ατόμου. Με αυτά, το 1919, ο ίδιος ο πατριάρχης βομβάρδισε το πυρήνα άζωτο
μετατρέποντάς το σε οξυγόνο, για να γίνει ο πρώτος άνθρωπος που μετέτρεψε ένα χημικό
στοιχείο σε ένα άλλο στοιχείο, υλοποιώντας σε μια σύγχρονη έκδοση το όνειρο των
αλχημιστών. Με προερχόμενα από ραδιενεργό πολώνιο βλήματα άλφα βομβάρδισε το
1928 ο Walther Bothe το Βηρύλλιο για να διαπιστώσει τη δημιουργία μιας πολύ
διεισδυτικής δέσμης στην οποία δεν μπόρεσε να διακρίνει το νετρόνιο. Με προερχόμενα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 408
από ένα εξαιρετικά ισχυρό παρασκεύασμα Πολωνίου βλήματα αλφα η Irène Joliot -Curie
και ο Frederic Joliot επανέλαβαν το 1931 τους βομβαρδισμούς βηρυλλίου χωρίς να
μπορέσουν να διακρίνουν το σωματίδιο νετρόνιο. Με τα ίδια βλήματα, το 1934 οι δύο
Γάλλοι βομβάρδισαν το αλουμίνιο για να ανακαλύψουν έτσι το φαινόμενο τεχνητή
ραδιενέργεια. Στο μεταξύ το 1932, με τα ίδια προερχόμενα από πολώνιο βλήματα άλφα ο
James Chadwick, πιστός μαθητής του πατριάρχη, βομβάρδισε το Βηρύλλιο και έκανε
διαφορετική ανάγνωση από τους προηγούμενους ανακαλυψε το σωματίδιο νετρόνιο
που άνοιξε την δρόμο για την καινούρια φάση της πυρηνικής φυσικής. Επί 25 περίπου
χρόνια το «ΑΛΦΑ μάθημα» του πατριάρχη της εργστηριακής έρευνας υπήρξε ξεκάθαρο και
έδωσε εντυπωσιακά αποτελέσματα.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 409

ΕΛΛΗΝΙΚΗ Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η ΑΤΟΜΙΚΗΣ Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α Σ

Έλεγχος Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος


ΥΠΟΥ Ρ Γ Ε Ι Ο ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

3
Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
....................................................................................................................................................
.......................................................................................................4
Τα άτομα και οι πυρήνες
....................................................................................................................................................
......................................................4
Ραδιενέργεια περιβάλλοντος
....................................................................................................................................................
..................................4
ΙΙ. ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
..............................5
1. Τηλεμετρικό δίκτυο για τον έλεγχο της ραδιενέργειας περιβάλλλοντος .....................6
Μέτρηση ολικής-γ στον αέρα
....................................................................................................................................................
..........................7
Σταθμοί μέτρησης ραδιενέργειας υδάτων
.................................................................................................................................7
Συστήματα ανίχνευσης αεροζόλ της ατμόσφαιρας
................................................................................................................7
2. Εργαστηριακές μετρήσεις
....................................................................................................................................................
...................................8
Κυριότερες δραστηριότητες
....................................................................................................................................................
..............................8
Βασικός εξοπλισμός
....................................................................................................................................................
.........................................................8
Μέθοδοι μέτρησης ραδιενέργειας
....................................................................................................................................................
........9
1) γ- φασματοσκοπική ανάλυση με διατάξεις χαμηλού
υποβάθρου .............................................9

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 410
2) Μέτρηση ολικής α/β
ακτινοβολίας ..............................................................................................................................
..........10
3) α-
φασματοσκοπία .........................................................................................................................
....................................................................10
4) Μετρήσεις συγκέντρωσης
ραδονίου ...................................................................................................................................
10
3. Μετρήσεις που διενεργούνται από την ΕΕΑΕ στα πλαίσια του ελέγχου
της ραδιενέργειας περιβάλλοντος
..................................................................................................................................................1
1
Επόπτευση του χώρου του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος
..............................................................................................................11
Έλεγχος ραδιενέργειας στο πόσιμο νερό
..................................................................................................................................11
Διαβαθμονομήσεις ..................................................................................................................
............................................................................................11
Συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης
....................................................................................................................................................
.....11
Βάση Δεδομένων Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος
........................................................................................................11
Έλεγχος ραδιενέργειας παλαιών μετάλλων
............................................................................................................................12
Εργασιακοί χώροι και υλικά με αυξημένη φυσική ραδιενέργεια
....................................................13
Απεμπλουτισμένο ουράνιο
....................................................................................................................................................
..............................14
4. Νομοθεσία
....................................................................................................................................................
......................................................................................16
5. Στοιχεία επικοινωνίας
....................................................................................................................................................
..............................................18
4
Τα άτομα και οι πυρήνες

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 411
Οι πυρήνες των ατόμων αποτελούνται από θετικά φορτισμένα σωματίδια, τα πρωτόνια, και
από ουδέτερα φορτισμένα σωματίδια, τα νετρόνια. Ορισμένα άτομα είναι ασταθή, δηλαδή οι
πυρήνες τους έχουν την τάση να αλλάζουν αυθόρμητα τη δομή τους, έως ότου προκύψει
ένας πυρήνας με σταθερή δομή. Κατά τη διάρκεια αυτής της αλλαγής εκπέμπουν
ακτινοβολία. Aπό τις ακτινοβολίες αυτές οι πιο γνωστές είναι οι:
• Η ακτινοβολία α (εκπομπή θετικά φορτισμένου σωματιδίου μεγάλης μάζας)
• Η ακτινοβολία β (εκπομπή φορτισμένου σωματιδίου μικρής μάζας)
• Η ακτινοβολία γ (εκπομπή ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας)
Η χαρακτηριστική ιδιότητα των ασταθών πυρήνων να αποβάλλουν μάζα και ενέργεια
καλείται
ραδιενέργεια. Τα ισότοπα με ασταθείς πυρήνες ονομάζονται ραδιενεργά ισότοπα ή
ραδιοϊσότοπα ή ραδιονουκλίδια.

Ραδιενέργεια περιβάλλοντος
Τα ραδιοϊσότοπα που υπάρχουν στη φύση μπορούν να ταξινομηθούν στις παρακάτω
κατηγορίες:
• Φυσικά ραδιοϊσότοπα (ραδιοϊσότοπα τα οποία είναι συστατικά του φλοιού της γης από
την
στιγμή της δημιουργίας της).
• Κοσμογενή ραδιοϊσότοπα (ραδιοϊσότοπα που παράγονται από την αλληλεπίδραση της
κοσμικής ακτινοβολίας με την ατμόσφαιρα).
• Τεχνητά παραγόμενα ραδιοϊσότοπα (παράγονται τεχνητά σε εγκαταστάσεις υψηλής
τεχνολογίας, όπως σε πυρηνικούς αντιδραστήρες και επιταχυντές σωματίων).
Τα φυσικά ραδιοϊσότοπα υπάρχουν στη γη από την στιγμή της δημιουργίας της. Τα
κυριότερα
είναι το ουράνιο-238 (U-238), το ουράνιο-235 (U-235), το θόριο-232 (Th-232), το κάλιο-40
(K-40) και τα θυγατρικά τους ραδιοϊσότοπα (ραδιοϊσότοπα τα οποία παράγονται με την
αποδιέγερση του αρχικού ραδιοϊσοτόπου). Τα φυσικά ραδιοϊσότοπα, εκτός από το έδαφος
και τα ορυκτά, βρίσκονται στο νερό, στον αέρα, στους ζώντες οργανισμούς, στις τροφές και
στα οικοδομικά υλικά.
Ι . Ε Ι Σ Α ΓΩΓΗ
σωμάτιο α Εκπομπή σωματίου α ακτινοβολία γ
σωμάτιο β Εκπομπή σωματίου β ακτινοβολία γ
Αν μία μόνον πρόταση έμελλε να διασωθεί από τον πολιτισμό μας τότε αυτή θα έπρεπε να
είναι ότι «η ύλη αποτελείται από άτομα» R. Feynman Νόμπελ Φυσικής 1965

”Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) συντονίζει το πρόγραμμα ελέγχου
ραδιενέργειας περιβάλλοντος, τόσο σε τακτική βάση όσο και σε έκτακτες καταστάσεις σε όλη
τη χώρα και τηρεί το εθνικό αρχείο μετρήσεων. Επίσης, είναι αρμόδια για την έγκαιρη
προειδοποίηση της Πολιτείας και των αρμόδιων Ευρωπαϊκών και Διεθνών οργανισμών σε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 412
περίπτωση αυξημένων επιπέδων ραδιενέργειας, όπως προβλέπεται από το Γενικό Σχέδιο
Έκτακτης Ανάγκης «Ξενοκράτης». Για την κάλυψη όλης της επικράτειας, η ΕΕΑΕ
συνεπικουρείται από το δίκτυο των συνεργαζομένων εργαστηρίων που ανήκουν σε
ερευνητικά κέντρα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας.
Ο έλεγχος της ραδιενέργειας περιβάλλοντος στον ελλαδικό χώρο επιτυγχάνεται με ένα
δίκτυο μετρήσεων και ελέγχων που περιλαμβάνει: • μετρήσεις που προέρχονται από το
τηλεμετρικό
δίκτυο (αέρας, νερό, αιωρούμενα σωματίδια)
• εργαστηριακές μετρήσεις σε δείγματα χώματος, νερού, τροφίμων, φίλτρα αέρα κ.ά. Επίσης,
διενεργούνται μετρήσεις σε εισαγόμενα προϊόντα που ανήκουν στον πράσινο κατάλογο απο-
βλήτων, σε εισαγόμενα τρόφιμα, σε οικοδομικά υλικά κτλ. Η Ελλάδα, εφαρμόζοντας το
πρόγραμμα ελέγχου ραδιενέργειας περιβάλλοντος, ικανοποιεί πλήρως τις απαιτήσεις των
Άρθρων 35 και 36 της συνθήκης EURATOM. Τα άρθρα αυτά προβλέπουν τον έλεγχο
των επιπέδων ραδιενέργειας στον αέρα, το νερό και το χώμα, αλλά και την ενημέρωση της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα επίπεδα ραδιενέργειας στα οποία εκτίθεται το κοινό.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 413
ΙΙ. ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕΑΕ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ


• Εργαστήριο Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».
• Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Μηχανολόγων-Μηχανικών,Τομέας Πυρηνικής
Τεχνολογίας.
• Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Εργαστήριο Πυρηνικής Τεχνολογίας
της Πολυτεχνικής Σχολής.
• Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Φυσικής, Εργαστήριο Πυρηνικής
Φυσικής.
• Πανεπιστήμιο Πατρών, Εργαστήριο Πυρηνικής Τεχνολογίας.
• Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Τμήμα Φυσικής, Εργαστήριο Πυρηνικής Φυσικής.
• Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιατρική Σχολή, Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής.
• Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, Εργαστήριο Μετρήσεων Ραδιενέργειας.
• Πολυτεχνείο Κρήτης, Εργαστήριο Αναλυτικής & Περιβαλλοντικής Χημείας.
• Δημοκρίτειο Πολυτεχνείο Θράκης, Εργαστήριο Πυρηνικής Τεχνολογίας.
6
1. Τηλεμετρικό δίκτυο για τον έλεγχο της ραδιενέργειας περιβάλλλοντος
Το τηλεμετρικό δίκτυο ελέγχου ραδιενέργειας περιβάλλοντος στην Ελλάδα αποτελείται
συνολικά από 31 σταθμούς μέτρησης:
• 24 σταθμοί περιλαμβάνουν ανιχνευτές μέτρησης του ρυθμού
δόσης της ολικής-γ στον αέρα,
• 4 είναι σταθμοί μέτρησης ραδιενέργειας υδάτων στα ποτάμια της
Βόρειας Ελλάδας, και
• 3 είναι ανιχνευτικά συστήματα ραδιενέργειας του αεροζόλ της
ατμόσφαιρας. Το τηλεμετρικό δίκτυο χρησιμοποιείται για την συνεχή καταγραφή των
μετρήσεων, αλλά και ως σύστημα συναγερμού σε περίπτωση υπέρβασης των
προκαθορισμένων φυσιολογικών επιπέδων. Η κατανομή των σταθμών του τηλεμετρικού
δικτύου μέτρησης ραδιενέργειας περιβάλλοντος έγινε κατά τρόπο που εξασφαλίζει
τη συνεχή επόπτευση των επιπέδων ραδιενέργειας στην Ελλάδα, την έγκαιρη ειδοποίηση σε
περίπτωση ραδιενεργού ρύπανσης στο περιβάλλον και τη δυνατότητα εκτίμησης της
εναπόθεσης ραδιενεργών ρύπων. Η μέση απόσταση μεταξύ δύο διαδοχικών σταθμών στην
κατεύθυνση Ανατολή-Δύση είναι περίπου 60 km. Για κάθε ένα από τα τρία επιμέρους
συστήματα, κατάλληλο λογισμικό συλλέγει τις μετρήσεις κάθε 10 λεπτά και τις καταχωρεί σε
βάση δεδομένων. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων των σταθμών παρουσιάζονται στην
ιστοσελίδα της ΕΕΑΕ (http://www.eeae.gr).
Το αυτόματο τηλεμετρικό σύστημα της ΕΕΑΕ για την επόπτευση της ραδιενέργειας
περιβάλλοντος στην επικράτεια:
● Σταθμοί μέτρησης ολικής-γ
■ Σταθμοί υδάτων ποταμών

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 414
▲ Σταθμοί μέτρησης αεροζόλ
7
Μέτρηση ολικής-γ στον αέρα
Για τη μέτρηση της ολικής γ ακτινοβολίας στον αέρα χρησιμοποιούνται θάλαμοι ιονισμού
υψηλής πίεσης (High Pressure Ionization Chambers - HPIC). Έχουν όγκο 8.5 lt και
περιέχουν αέριο αργόν σε πίεση 25 Atm. Είναι ευαίσθητοι στην ενεργειακή περιοχή από 50
keV έως 10 MeV, μετρούν με ακρίβεια ±4% για εύρος μετρήσεων του ρυθμού δόσης από 10
nSv/h έως 1 mSv/h.
Νέα Φιλαδέλφεια Αγία Παρασκευή Σαλαμίνα Άργος Αλεξανδρούπολη Κομοτηνή Καβάλα
Σέρρες Θεσσαλονίκη Πτολεμαϊδα Ιωάννινα Κέρκυρα Κεφαλληνία Λάρισα Λήμνος Βόλος
Λαμία Πάτρα Μυτιλήνη Σάμος Μεγαλόπολη Χανιά Σούδα Ρόδος

Σταθμοί μέτρησης ραδιενέργειας υδάτων


Οι σταθμοί μέτρησης υδάτων ποταμών είναι εγκατεστημένοι στα ποτάμια Αξιός,
Στρυμόνας, Νέστος και Έβρος. Ο κάθε σταθμός είναι συνδυασμός ενός ανιχνευτή
μέτρησης ραδιενέργειας υδάτων ποταμών με ένα ανιχνευτή μέτρησης του ρυθμού ολικής-γ
στον αέρα. Ο κάθε τηλεμετρικός σταθμός μέτρησης της ραδιενέργειας υδάτων ποταμών
αποτελείται από τρία υποσυστήματα: ανιχνευτικό σύστημα αποτελούμενο από ανιχνευτή NaI
(3’’x 3’’), δοχείο Marinelli και θωράκιση πάχους 5 cm Pb, σύστημα άντλησης υδάτων και
σύστημα δειγματοληψίας υδάτων αποτελούμενο από 10 δοχεία χωρητικότητας 2 lt το
καθένα.

Συστήματα ανίχνευσης αεροζόλ της ατμόσφαιρας


Το σύστημα μέτρησης αεροζόλ της ατμόσφαιρας περιλαμβάνει μία αντλία παροχής ~6 m3/h
για διέλευση του αέρα από μια σειρά φίλτρων. Στα φίλτρα κατακρατείται το αεροζόλ και με τη
χρήση ανιχνευτών γίνεται η μέτρηση. Τα συστήματα αυτά είναι εγκατεστημένα σε τρεις
θέσεις στη βόρεια Ελλάδα: στην Αλεξανδρούπολη, στις Σέρρες και στην Πτολεμαΐδα.
8
2. Εργαστηριακές μετρήσεις
Κυριότερες δραστηριότητες:
• Μετρήσεις ραδιενέργειας σε βρώσιμα προϊόντα, καταναλωτικά προϊόντα, περιβαλλοντικά
δείγματα (χώμα, αέρας, νερό), οικοδομικά υλικά, απόβλητα, προϊόντα παλαιών
μετάλλων, φίλτρα ελέγχου διαρροής, κ.α.
• Έλεγχος σε μηνιαία βάση σε δείγματα πόσιμου νερού της ΕΥΔΑΠ για γάμμα εκπομπούς,
ισοτόπων ουρανίου και ολική α/β ακτινοβολία.
• Συστηματικές μηνιαίες μετρήσεις της συγκέντρωσης των ραδιοϊσοτόπων U-238, U-234,
U-235 στους ποταμούς Αξιό, Άρδα, Νέστο και Στρυμόνα.
• Μετρήσεις ραδονίου με παθητικούς ανιχνευτές στον εσωτερικό αέρα κατοικιών και χώ-
ρων εργασίας.
• Μετρήσεις σε βιολογικά δείγματα.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 415
• Μετρήσεις σε δείγματα φίλτρων αέρα, υδάτων ποταμών της Β. Ελλάδας, του δικτύου
ΕΥΔΑΠ / λίμνης Μαραθώνα, μεικτής δίαιτας και γάλακτος (ανάθεση της ΕΕΑΕ στο Εργα-
στήριο Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος του ΕΚΕΦΕ “Δ”).
Βασικός εξοπλισμός
Για τις εργαστηριακές μετρήσεις ραδιενέργει ας περιβάλλοντος χρησιμοποιείται σύγχρονος
εξοπλισμός τελευταίας τεχνολογίας:
• 2 συστήματα γ-φασματοσκοπίας με ανιχνευτές υπερκαθαρού γερμανίου σχετικής από-
δοσης 70% και 50% αντίστοιχα.
• 2 φορητά συστήματα γ-φασματοσκοπίας με ανιχνευτές υπερκαθαρού γερμανίου απόδο-
σης 20% & 35% broad energy
• Σύστημα α-φασματοσκοπίας με 12 θαλάμους
• Σύστημα μέτρησης ολικής α/β ακτινοβολίας
• Πλήρως εξοπλισμένο κινητό εργαστήριο (ανιχνευτής υπερκαθαρού γερμανίου 35%,
φορητό σύστημα α-φασματοσκοπίας, κ.α.)
• Ανιχνευτικό σύστημα χαμηλών ενεργειών XRF
• Φορητά συστήματα δειγματοληψίας αέρα
• Φορητοί μετρητές του ρυθμού δόσης
γ-ακτινοβολίας και ακτίνων α,β,Χ
• Σύστημα μέτρησης παθητικών ανιχνευτών
ραδονίου
• Πλήρως εξοπλισμένο χημείο για αναλυτικές
μετρήσεις
9
Μέθοδοι μέτρησης ραδιενέργειας
1) γ- φασματοσκοπική ανάλυση με διατάξεις χαμηλού υποβάθρου
Η μέθοδος της γ-φασματοσκοπικής ανάλυσης χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό της
συγκέντρωσης ραδιοϊσοτόπων σε δείγματα. Δίνει τη δυνατότητα του ταυτόχρονου προσ-
διορισμού πλήθους ραδιοϊσοτόπων, όπως των Cs-134, Cs-137, Co-60, I-131, Ra-226, Am-
241. Η μέτρηση γίνεται συνήθως με ανιχνευτές υπερκαθαρού γερμανίου (HPGe), οι οποί-
οι ψύχονται σε θερμοκρασία υγρού αζώτου (-200o C) και τοποθετούνται στο εσωτερικό
θωράκισης μολύβδου, έτσι ώστε να μην επηρεάζονται από την ακτινοβολία του περιβάλ-
λοντος.Με τη μέθοδο αυτή μετρώνται:
• δείγματα τροφίμων, οικοδομικών υλικών, φίλτρα ελέγχου διαρροής, κ.ά.,
• δείγματα χώματος, στερεών υπολειμμάτων, φίλτρων αέρος,φυτών, υδάτων, ιζήματος
ποταμών,
• βιολογικά δείγματα για τον έλεγχο εσωτερικής ραδιορρύπανσης Οι μετρήσεις ραδιενέργειας
δοκιμίων σε σύστημα γ-φασματοσκοπίας με χρήση ανιχνευτήυπερκαθαρού γερμανίου έχουν
πιστοποιηθεί κατά ISO/IEC 17025 από το Εθνικό Συμβούλιο Διαπίστευσης.
10
2) Μέτρηση ολικής α/β ακτινοβολίας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 416
Με τη μέθοδο αυτή διενεργούνται:
• Εξάχνωση νερών και απευθείας μέτρηση του ιζήματος.
• Ιζηματοποίηση ραδιονουκλιδίων που εκπέμπουν α-ακτινοβολία με ειδικά αντιδραστήρια και
μέτρηση του ιζήματος για α-ακτινοβολία.
3) α-φασματοσκοπία
Η μέθοδος βασίζεται στην απομόνωση, μετά από κατάλληλη χημική επεξεργασία,
ραδιοϊσοτόπων που εκπέμπουν α-ακτινοβολία, όπως ραδιοϊσότοπα του ουρανίου,
θορίου, πλουτωνίου, αμερικίου, ραδίου από δείγματα νερού, αέρα, χώματος, τροφίμων,
ούρων και κοπράνων. Αναλυτική μέθοδος 3 βημάτων βασιζόμενη σε:
α) χημική επεξεργασία του δείγματος
β) ιοντοανταλλαγή (ανταλλαγή ανιόντων) για την
απομόνωση του ισοτόπου από τα θυγατρικά του.
γ) ηλεκτροεναπόθεση, έτσι ώστε να εναποτεθεί το
ισότοπο σαν μέταλλο σε ανοξείδωτο πλακίδιο.
4) Μετρήσεις συγκέντρωσης ραδονίου
Γίνονται μετρήσεις της συγκέντρωσης του ραδονίου σε εσωτερικούς χώρους με τη χρήση
δοσιμέτρων που βασίζονται στους ανιχνευτές ιχνών. Oι παθητικοί ανιχνευτές ιχνών είναι μία
από τις απλές και οικονομικές μεθόδους για ολοκληρωτικές μετρήσεις της συγκέντρωσης του
ραδονίου στον εσωτερικό αέρα κατοικιών.Η μέθοδος βασίζεται στην τοποθέτηση ενός
ανιχνευτή ιχνών SSNTD (Solid State Nuclear Track Detector) υπό μορφή πλακιδίου
διαστάσεων από 2-5 cm και πάχους μερικών mm, μέσα σε ένα πλαστικό δοχείο. Τα
δοσίμετρα (δοχείο με τον ανιχνευτή) τοποθετούνται για διάστημα από 1 μήνα έως και 1
χρόνο σε ορισμένα σημεία της κατοικίας και στη συνέχεια επιστρέφονται στην ΕΕΑΕ, όπου
μετά από κατάλληλη χημική επεξεργασία μετρώνται σε οπτικό μικροσκόπιο.
11
Επόπτευση του χώρου του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»
1. Μετρήσεις αιωρούμενων σωματιδίων σε μηνιαία βάση (high volume pump) και σε
εβδομαδιαία βάση (low volume pump) για την ανίχνευση Cs-134,Cs-137,I-129,I-131 and Be-
7.
2. Δειγματοληψία χώματος σε 4μηνη βάση από τρεις περιοχές εντός του χώρου του ΕΚΕΦΕ
«Δημόκριτος».
Έλεγχος ραδιενέργειας στο πόσιμο νερό
Μηνιαίος έλεγχος σε πόσιμα νερά της ΕΥΔΑΠ, σε γ-εκπομπούς, ουράνιο και ολική α/ β
ακτινοβολία στα πλαίσια εφαρμογής της κοινοτικής οδηγίας 98/83/ EC της 3/11/1998 για την
«ποιότητα του πόσιμου νερού».
Διαβαθμονομήσεις
Η ΕΕΑΕ στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων της συμμετέχει συστηματικά και με επιτυχία σε
ασκήσεις διαβαθμονομήσεων που διοργανώνουν Διεθνείς ή Ευρωπαϊκοί Οργανισμοί (π.χ.
PROCORAD, ALMERA, OPRI, BfS).
Συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 417
Συμμετοχή σεδιεθνή ή ευρωπαϊκά δίκτυα ανάλογων εργαστηρίων, καθώς και σε συστήματα
έγκαιρης ειδοποίησης για την περίπτωση ανίχνευσης αυξημένων επιπέδων ραδιενέργειας
στο
περιβάλλον (π.χ ECURIE, IAEA).
Βάση Δεδομένων Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος
Τα δεδομένα των μετρήσεων που αναφέρθηκαν και πραγματοποιούνται στην ΕΕΑΕ ή στα
συνεργαζόμενα με αυτήν εργαστήρια, καταχωρούνται στη Βάση Δεδομένων Ραδιενέργειας
Περιβάλλοντος. Πρόκειται για την Κεντρική Βάση Δεδομένων η οποία περιέχει στοιχεία σε
ηλεκτρονική μορφή από το 1991. Μέρος των στοιχείων διαβιβάζονται αρμοδίως στην Εθνική
Στατιστική Υπηρεσία και σε διεθνείς οργανισμούς.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 418
3. Μετρήσεις που διενεργούνται από την ΕΕΑΕ
στα πλαίσια του ελέγχου της ραδιενέργειας περιβάλλοντος
12
Έλεγχος ραδιενέργειας παλαιών μετάλλων
• Προκειμένου να εισαχθεί φορτίο παλαιών μετάλλων από τρίτη χώρα απαιτείται μέτρηση του
φορτίου και η έκδοση πιστοποιητικού για το ότι το φορτίο είναι απαλλαγμένο από ραδιενέρ-
γεια. Το πιστοποιητικό γίνεται δεκτό μόνον εάν έχει εκδοθεί από φορέα ή εργαστήριο διαπι-
στευμένο από την ΕΕΑΕ. Στην αντίθετη περίπτωση, συνεργείο της ΕΕΑΕ διενεργεί επιτόπιες
μετρήσεις κατά την άφιξη του φορτίου στην Ελλάδα.
• Με την ΚΥΑ αρ.11592 (ΦΟΡ) 1125 με θέμα την «υποχρεωτική εγκατάσταση και χρήση εξο-
πλισμού για έλεγχο ύπαρξης ραδιενεργών υλικών στα σιδηρομεταλλεύματα και παράνομης
εισαγωγής τους», επιβλήθηκε στις βιομηχανίες ανακύκλωσης μετάλλων η εγκατάσταση ανι-
χνευτών ραδιενέργειας στην είσοδο των βιομηχανιών, με τους οποίους ελέγχουν κάθε φορτίο
που εισέρχεται στην βιομηχανία. Όλες οι Ελληνικές βιομηχανίες έχουν εναρμονιστεί με την
παραπάνω ΚΥΑ.
• Σε περίπτωση που εντοπιστεί ραδιενεργός ρύπανση σε φορτίο παλαιών μετάλλων με τους
ανιχνευτές στην είσοδο των βιομηχανιών ειδοποιείται αμέσως η ΕΕΑΕ η οποία στέλνει
ομάδα
επιστημόνων προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Τα μέτρα που έχει προτείνει η
ΕΕΑΕ προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία των εργαζομένων, του πληθυσμού και του
περιβάλλοντος από πιθανή ραδιολογική ρύπανση στα παλαιά μέταλλα, είναι τα πλέον
επιστημονικά ενδεδειγμένα. Είναι δε ιδιαίτερα αυστηρά συγκρινόμενα με αντίστοιχα σε άλλες
χώρες της ΕΕ. Σε όσες περιπτώσεις εντοπίστηκε ραδιενέργεια στις εισόδους των
βιομηχανιών ανακύκλωσης παλαιών μετάλλων, η ραδιενεργός ρύπανση απομονώθηκε
χωρίς να δημιουργηθεί κανένας κίνδυνος για τους εργαζόμενους, τον πληθυσμό και το
περιβάλλον. Στην περίπτωση εντοπισμού ραδιενεργού πηγής ενημερώνεται άμεσα η βάση
δεδομένων “Illicit Trafficking Data Base” του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας,
απομονώνεται η πηγή και επιστρέφεται στη χώρα προέλευσής της ή φυλάσσεται προσωρινά
σε κατάλληλο χώρο.
13
Εργασιακοί χώροι και υλικά με αυξημένη φυσική ραδιενέργεια
Σύμφωνα με τους Ελληνικούς Κανονισμούς Ακτινοπροστασίας (ΦΕΚ 216Β, 5/3/2001), που
είναι πλήρως εναρμονισμένοι με την Οδηγία 96/29/ EURATOM 31/5/1996, έχουν οριστεί
όρια δόσης για χώρους εργασίας. Η ΕΕΑΕ είναι η αρμόδια αρχή για τον εντοπισμό μετά από
επισκοπήσεις ή με οποιοδήποτε άλλο πρόσφορο μέσο, των εργασιακών χώρων στους
οποίους η παρουσία φυσικών πηγών ακτινοβολίας, γήινης ή κοσμικής, συνεπάγεται
σημαντική αύξηση της έκθεσης των εργαζομένων ή του κοινού, η οποία δεν μπορεί να
αγνοηθεί από άποψη ακτινοπροστασίας. Οι εργασιακές δραστηριότητες, όπου ενδέχεται να
συμβαίνει αυτό, αφορούν κυρίως ιαματικές πηγές, σπήλαια, ορυχεία, υπόγειους χώρους
εργασίας ή υπέργειους χώρους εργασίας σε καθορισμένες ζώνες, δραστηριότητες στις

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 419
οποίες γίνεται χρήση ή αποθήκευση υλικών ή παραγωγή καταλοίπων, τα οποία συνήθως
δεν θεωρούνται ραδιενεργά, αλλά περιέχουν φυσικά ραδιονουκλίδια σε αυξημένες
συγκεντρώσεις. Από το 2001 η EEAE έχει ξεκινήσει την καταγραφή των εργασιακών
δραστηριοτήτων στην Ελλάδα, στις οποίες είναι πιθανή η παρουσία πηγών φυσικής
ακτινοβολίας. Με βάση μελέτες που εκπονήθηκαν από το Τμήμα Ελέγχου Ραδιενέργειας
Περιβάλλοντος της ΕΕΑΕ, τη διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία και τις συστάσεις Διεθνών
Οργανισμών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ΕΕΑΕ κατέγραψε τις εργασιακές
δραστηριότητες που υπάρχουν στην Ελλάδα και στις οποίες η παρουσία φυσικών πηγών
ραδιενέργειας μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της έκθεσης των
εργαζομένων και του κοινού. Σε αυτές περιλαμβάνονται:
• Ιαματικές πηγές
• Παραγωγή φωσφορικών λιπασμάτων (στην Ελλάδα υπάρχουν 2 εργοστάσια παραγωγής
φωσφορικών λιπασμάτων)
• Παραγωγή τσιμέντου
• Σπήλαια
• Γεωτρήσεις πετρελαίου
• Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καύση λιγνίτη
• Επισκευή τμημάτων αεροκινητήρων με κράματα θορίου
• Παραγωγή αλουμίνας
14
Μέχρι σήμερα η ΕΕΑΕ έχει εκπονήσει ραδιολογικές μελέτες σε αντίστοιχους χώρους
εργασίας, όπως στα ορυχεία της Χαλκιδικής????????, στο ΑΤΤΙΚΟ Μετρό??????,
στα εργοστάσια παραγωγής φωσφορικών λιπασμάτων και στους χώρουςεναπόθεσης του
φωσφογύψου.
Σχετικά με τη χρήση και απόρριψη του φωσφογύψου (παραπροϊόν της παραγωγής
φωσφορικού οξέος με σχετικά αυξημένα επίπεδα Ra-226), η ΕΕΑΕ έχει εκδώσει σχετικές
οδηγίες, με στόχο να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανές επιπτώσεις τόσο στο γενικό πληθυσμό
όσο και στο περιβάλλον:
• Σύσταση για κάλυψη με χώμα των ακάλυπτων εναποθέσεων φωσφογύψου. Δεν
επιτρέπεται η οικοδόμηση οικημάτων επί της εναπόθεσης φωσφογύψου (καλυμμένης ή
ακάλυπτης) χωρίς την έκδοση ειδικής άδειας από την ΕΕΑΕ.
• Καταγραφή των περιοχών όπου υπάρχουν εναποθέσεις φωσφογύψου.
• Απαίτηση για σχετική μελέτη και αδειοδότηση από την ΕΕΑΕ για τη δημιουργία δημόσιων
χώρων επί των εναποθέσεων φωσφογύψου.
• Διενέργεια συστηματικού ελέγχου της συγκέντρωσης του Ra-226 στα υπόγεια και
επιφανειακά ύδατα της περιοχής όπου υπάρχει η εναπόθεση.
• Η εναπόθεση του φωσφογύψου θα γίνεται με επιστημονικά ενδεδειγμένους τρό-
πους και μετά από την εκπόνηση σχετικής μελέτης και έγκρισής της από την ΕΕΑΕ.
• Ορισμός των προϋποθέσεων υπό τις οποίες μπορεί να γίνει η αδειοδότηση απόρ-
ριψης του φωσφογύψου με την μορφή στοιβών, καθώς και για τη χρήση του ως

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 420
βελτιωτικό του εδάφους.
15
Απεμπλουτισμένο ουράνιο
Τη χρονική περίοδο μετά τη κρίση στο Κόσοβο και τη Βοσνία, η ΕΕΑΕ σε συνεργασία με τα
συνεργαζόμενα εργαστήρια προέβη σε μία σειρά ελέγχων προκειμένου να εκτιμηθούν οι
πιθανές επιπτώσεις της χρήσης του απεμπλουτισμένου ουρανίου (DU) τόσο στον ελληνικό
χώρο όσο και στους χώρους στους οποίους διαβιούν και επιχειρούν Έλληνες στρατιώτες.
• Μετρήσεις δειγμάτων από περιοχές εντός της Ελληνικής επικράτειας (κυρίως από περιοχές
της Β. Ελλάδος).
• Μετρήσεις της ολόσωμης ακτινοβολίας σε Έλληνες που εργάζονταν στο Κόσοβο κατά την
διάρκεια των βομβαρδισμών.
• Συνεργασία με γειτονικά κράτη και ανταλλαγή πληροφοριών.
• Ανάπτυξη μοντέλων για την εκτίμηση της έκτασης της διασποράς του DU και δοσιμετρικοί
υπολογισμοί
• Αποστολή επιστημόνων της ΕΕΑΕ σε Κόσοβο και Βοσνία και συλλογή
περιβαλλοντικών δειγμάτων.
• Επιτόπια ραδιολογική επισκόπηση σε 22 Ελληνικά πεδία βολής και στρατόπεδα και
δειγματοληψία εδάφους, αέρα και ύδατος.
• Μετρήσεις ουρανίου σε εισαγόμενα τροφίμα από
χώρες πλησίον του Κοσόβου.
Από τους ελέγχους που διενεργήθηκαν προέκυψε ότι:
• Η εξωτερική έκθεση είναι συγκρίσιμη με την εξωτερική έκθεση σε διάφορες περιοχές της
χώ-
ρας μας ( 40 – 90 nSv/h ).
• Σε καμιάπεριοχή των στρατοπέδων και των χώρων επιχειρήσεων δεν εντοπίστηκαν
«θερμά
σημεία».
• Από τις εργαστηριακές μετρήσεις των δειγμάτων χώματος, η συγκέντρωση του ουρανίου
είναι σε φυσιολογικά επίπεδα. Ο λόγος U-235/ U-238 ίσος με τον λόγο του φυσικού
ουρανίου.
• Συγκεντρώσεις ουρανίου της τάξης του 1 ng/m3 (τυπικές τιμές) μετρήθηκαν στα δείγματα
αέρα
• Μόνο σε ένα δείγμα νερού από την Βοσνία εντοπίστηκε απεμπλουτισμένο ουράνιο. Η
συγκέ
ντρωση U ήταν 4.6 μg/l, ποσότητα η οποία δεν δημιουργεί ανησυχία ως προς τον
ραδιολογικό κίνδυνο εξαιτίας του DU. Στα υπόλοιπα δείγματα δεν εντοπίστηκε ρύπανση με
DU. Οι τιμές των συγκεντρώσεων που μετρήθηκαν (0.3 – 4.6 μg/l) ήταν εντός του εύρους
τιμών που παρατη ρούνται διεθνώς (0.1 – 1000 μg/l ), καθώς και στην χώρα μας (0.3 – 7
μg/l).
16

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 421
ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
• Έλεγχος περιβαλλοντικών (χώμα, αέρας, νερό, ορυκτά) και βιολογικών (ούρα)
δειγμάτων, δομικών υλικών,
αποβλήτων και νερού με γ-φασματοσκοπία.
• Μέτρηση ολικής α και εναπομένουσας β ακτινοβολίας σε πόσιμο νερό, φίλτρα αέρα
και φίλτρα ελέγχου διαρροής.
• Έλεγχος τροφίμων με γ-φασματοσκοπία σύμφωνα με την οδηγία 90/737/ΕΕC
• Έλεγχος πόσιμου νερού σύμφωνα με την οδηγία 98/83/ΕΕC
• Εργαστηριακός έλεγχος χαλυβουργικών προϊόντων
• Μέτρηση φίλτρων ελέγχου διαρροής
• Μέτρηση ισοτόπων ουρανίου, πλουτωνίου, θορίου, αμερικίου σε δείγματα χώματος,
βρώσιμων προϊόντων,
υδάτων και ούρων.
• Μέτρηση Cs-137 και Cs-134 με προσυγκέντρωση σε δείγματα υδάτων.
• Μέτρηση συγκέντρωσης ραδονίου με παθητικούς ανιχνευτές σε εσωτερικούς
χώρους
• Μέτρηση εσωτερικής ραδιορρύπανσης με μετρητή ολόσωμης ακτινοβολίας και
μετρητή θυρεοειδούς
• Επιτόπιοι έλεγχοι ραδιενέργειας
• Εκπόνηση ραδιολογικών μελετών
4. Νομοθεσία
Χαρακτηρισμός χώρων εξαιτίας φυσικών πηγών ακτινοβολίας
• Ελληνικοί Κανονισμοί Ακτινοπροστασίας (ΦΕΚ 216Β, 5/3/2001), που είναι πλήρως
εναρμονι-
σμένοι με την Οδηγία 96/29/EURATOM 31/5/1996. Ισχύουν τα κάτωθι:
• Παρ. 1.2.5.3, 4,5: εργασιακοί χώροι στους οποίους η παρουσία φυσικών πηγών ακτι-
νοβολίας, συνεπάγεται σημαντική αύξηση της έκθεσης των εργαζομένων, η οποία δεν
μπορεί να αγνοηθεί από την άποψη ακτινοπροστασίας.
• Παρ. 1.2.5.7: έκθεση εξαιτίας της παρουσίας του ραδονίου και των θυγατρικών του σε
εργασιακούς χώρους.
• Radiation Protection 107 “Establishment of reference levels for regulatory control of
workplaces where materials are processed which contain enhanced levels of
naturallyoccurring radionuclides”, European Commission, 1999.
• Radiation protection 122 “Practical Use of the Concepts of Clearance and Exemption – Part
II, Application of the Concepts of Exemption and Clearance to Natural Radiation Sources”,
European Commission, 2001.
17
Έλεγχος ραδιενέργειας σε εισαγόμενα προϊόντα διατροφής από Τρίτες χώρες
• Οδηγία 737/90 της Ευρατόμ για τα όρια Cs-137 & Cs-134 σε εισαγόμενα προϊόντα
διατροφής και τροφοδοσίας απότρίτες χώρες.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 422
Δομικά Υλικά
• Radiation Protection 112 “Radiological protection principles concerning the natural
radioactivity of building materials”, Ευρωπαϊκή Ένωση: 1999.
Ραδιενέργεια στο πόσιμο νερό
• Υ2/2600/01 Κ.Υ.Α για την ποιότητα του νερού που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση
(ΦΕΚ 892Β/01) σε εναρμόνιση προς την Κοινοτική Οδηγία 98/83 της 3ης Νοεμβρίου 1998,
για
το νερό που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση.
Ραδόνιο σε κατοικίες
• Η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Kοινοτήτων στην σύσταση “Προστασία του πληθυσμού από
την
έκθεση στο ραδόνιο μέσα στα κτίρια” (90/143/Euratom), προτείνει τα κάτωθι επίπεδα δράσης
για την συγκέντρωση ραδονίου:
o Υπάρχουσες κατοικίες : 400 Bq/m3
o Νεόδμητες κατοικίες : 200 Bq/m3
Ραδόνιο στο πόσιμο νερό
• ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ (Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων
28.12.2001 L
344/85), της 20ης Δεκεμβρίου 2001 περί της προστασίας του πληθυσμού από την έκθεση σε
ραδόνιο στις παροχές πόσιμου νερού, 2001/928/Ευρατόμ.
18
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Στοιχεία επικοινωνίας
Τηλεφωνικό κέντρο: 210 650 6700
Επικοινωνία με το κοινό: 210 650 6714
Fax: 210 650 6748
E-mail: info@eeae.gr
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Τ.Θ. 60092, 153 10, Αγ. Παρασκευή Αττικής
http://www.eeae.gr
Συγχρηματοδοτείται κατά 70% από την
Ευρωπαϊκή Ένωση - αΓι αυτά τα σκουπίδια κανείς δεν μιλά
Επαρχιακή Γαλλία: Βουκολικά τοπία, ορεινές λίμνες και ποτάμια , πυκνή βλάστηση,
ευφροσύνη ψυχής. Όμως η ειδυλλιακή εικόνα της αμόλυντης φύσης δεν ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα. Υπάρχει μια αόρατη μόλυνση που την ανακαλύπτεις μόνο με μετρητή, μας
ενημερώνει το γαλλικό κρατικό κανάλι FR3, καθώς τις τελευταίες δεκαετίες σε σε
περισσότερες από 200 περιοχές της γαλλικής ενδοχώρας, κάτω από ταχ ώματα της άγριας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 423
φύσης έχουν θαφτεί ή διασκορπιστεί τεράστιες ποσότητες από ραδιενεργά υπολείμματα της
εξόρυξης ή της επεξεργασίας του ουρανίου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε μεταπολεμικά και για
τις ατομικές βόμβες αλλά κυρίως, για την πυρηνική ηλεκτροπαραγωγή. Η «διάθεση» των
ραδιενεργών υπολειμμάτων έχει προχωρήσει και πέρα από την άγρια φύση καθώς τα
ραδιενεργά «χαλίκια» και η λάσπη έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί για τη διαμόρφωση
του εδάφους και έτσι σήμερα τα βρίσκουμε είτε κάτω από την άσφαλτο επαρχιακών
δρόμων, ή κάτω από χώρους στάθμευσης και γήπεδα, ή τέλος,κάτω από τα σπίτια
και τους επαγγελματικούς χώρους των χωριών. Στο ντοκυμαντέρ με τίτλο «Ουράνιο, το
σκάνδαλο της μολυσμένης Γαλλίας» αποκαλύπτονται στο ευρύ κοινό τα αποτελέσματα των
ερευνών του ανεξάρτητου εργαστηρίου CRIRAD(που έχει ιδρυθεί από το κράτος). Σύμφωνα
με τις μετρήσεις, περισσότερα από 300 εκατομμύρια τόνοι ραδιενεργών απορριμμάτων είναι
διασκορπισμένα στις γαλλικές εξοχές. Μερικά παραδείγματα Στην περιοχή της πόλης
Γκενιόν, η CRIRAD μέτρησε 225.000 τόνους υπολειμμάτων ουρανίου που έχουν
θαφτεί ή διασκορπιστεί από το γήπεδο έως το ποτάμι. Για 25 χρόνια υπήρχε εκεί
μονάδα που παρήγαγε συμπυκνωμένο ουράνιο για χρήση από την πυρηνική
βιομηχανία. Το ουράνιο κατέφθανε ως πέτρωμα, και μετά το φιλτράρισμα, έριχναν τις
πέτρες την άμμο ή τη λάσπη, στη γύρω περιοχή, δηλαδή από το γήπεδο έως το
ποτάμι.
Έτσι σήμερα, μετά το κλείσιμο της μονάδας, σε σημεία που πάνε ψαράδες, ποδηλάτες,
οικογένειες, παιδιά κλπ, καταμετρώνται ραδιενεργές ακτινοβολίες έως 60 φορές
μεγαλύτερες από την φυσιολογική ραδιενέργεια της περιοχής. Σύμφωνα με τους
επιστήμονες του ανεξάρτητου εργαστηρίου, υπάρχει το ενδεχόμενο, τα παιδιά που παίζουν
συνήθως με το χώμα, να κουβαλήσουν ραδιενεργά χαλικάκια μαζί τους (στα νύχια, τα
παπούτσια τις τσέπες ), με αποτέλεσμα να υφίστανται μια ακτινοβολία μονιμότερης μορφής,
καθώς το σώμα τουςθα φέρει το ραδιενεργό αντικείμενο ακόμα και μετά την απομάκρυνση

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 424
από τη αρχική πηγή. Στο χωριό Laprugne που βρίσκεται κοντά σε παλιά ορυχεία ουρανίου, ο
μετρητής ραδιενέργειας σφυρίζει ακόμα και στο κέντρο του οικισμού. Τα υπολείμματα της
εξόρυξης βρίσκονται κάτω από την άσφαλτο. Είχαν «προσφερθεί» ως φθηνό υλικό για τη
διαμόρφωση του εδάφους, η δε «προσφορά» ουδόλως είχε συνοδευθεί από την
ενημέρωση ότι τα υλικά αυτά είναι ραδιενεργά. Έτσι τις τελευταίες δεκαετίες, κρατικές και
ιδιωτικές εταιρίες έστρωναν δρόμους με ραδιενεργά χαλίκια και από επάνω, έριχναν την
άσφαλτο. Μια διαφορετική περίπτωση αποτελεί η πόλη Λιμόζ, στην περιοχή Λιμουζέν. Το
πόσιμο νερό της πόλης αυτής των 240.000 κατοίκων προέρχεται από τρεις λίμνες
γύρω από τις οποίες είχε διασκορπιστεί ραδιενεργό υλικό προερχόμενο από τα
ορυχεία ουρανίου. Μετά την αποκάλυψη της «ραδιενεργής» ποιότητας του νερού από
το εργαστήριο CRIRAD, η εταιρία πυρηνικής ηλεκτροπαραγωγής δέχθηκε να
αποκαταστήσει τη ζημιά. Ξόδεψε ένα εκατομμύριο ευρώ και τελικά η «επιτυχία του
καθαρισμού» ανακοινώθηκε στον τύπο. Τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, για το πόσιμο
νερό της πόλης υπάρχει βελτίωση σε σχέση με τη ραδιενέργεια. Πάντως ο υπεύθυνος του
εργαστηρίου CRIRAD εντοπίζει τώρα υψηλή ραδιενέργεια στην ευρύτερη περιοχή πιο ψηλά
από τις λίμνες, ακριβώς γύρω από τα ποτάμια που τις τροφοδοτούν και δηλώνει ότι, αν δεν
την αφαιρέσει κανείς, η ραδιενεργή μόλυνση θα παραμείνει ενεργή στην περιοχή για 4,5 δις
χρόνια. Εν τω μεταξύ στη Γαλλία έχει δημιουργηθεί ειδική νομοθεσία εξαίρεσης για την
πυρηνική βιομηχανία. Σε δικαστική διαμάχη, τα ραδιενεργά σκουπίδια θεωρήθηκαν
ισότιμης ακτινοβολίας με τα κανονικά πετρώματα. Οι υπουργοί Ο σημερινός υπουργός
Οικολογίας και Ενέργειας, υπόσχεται ότι θα διορθώσει τις αμέλειες των προκατόχων του ως
προς τη διάθεση των ήδη 300 τόνων ραδιενεργών απορριμμάτων, ενώ δύο πρώην υπουργοί
περιβάλλοντος δήλωσαν στην δημοσιογράφο Elise Lucet, ότι το ντοσιέ «πυρηνικά» δεν τους
άφησαν να το χειρισθούν κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Ήταν ένα θέμα που το
χειριζόταν άμεσα ο πρόεδρος της Γαλλίας. Η μία πρώην υπουργός, επισημαίνει ότι «ο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 425
ελεγκτής και ο ελεγχόμενος είναι ο ίδιος» και ότι δεν της επέτρεψαν να τους
διαχωρίσει. Τις μετρήσεις γύρω από τα παλιά, οπτικώς αποκατασταθέντα ορυχεία, τις
χειρίζεται η εταιρία πυρηνικής ηλεκτροπαραγωγής (ο ελεγχόμενος) και είναι εκείνη που
στέλνει τα στοιχεία στις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες για να την ελέγξουν. Οι τεχνικές
μέτρησης δεν είναι οι ίδιες με του ανεξάρτητου εργαστηρίου, ούτε η επιλογή των σημείων
μέτρησης είναι αντιπροσωπευτική, με αποτέλεσμα οι αρμόδιοι να λαμβάνουν χαμηλότερες
μετρήσεις από τις πραγματικές. Παρόλο δε που ακόμα κι αυτές είναι άνω των διεθνώς
αποδεκτών ορίων, δεν φαίνεται να ανησυχούν. Η άλλη πρώην υπουργός το μόνο που
κατάφερε, ήταν να δημιουργήσει έναν ανεξάρτητο πόλο ελέγχου, δηλαδή το εργαστήριο
CRIRAD, οι μετρήσεις του οποίου αποτελούν την βασική πηγή για όλες τις πληροφορίες που
έδωσε πλέον στους μέχρι πρόσφατα ανυποψίαστους Γάλλους πολίτες, το ντοκιμαντέρ της
γαλλικής κρατικής τηλεόρασης. ΒΆΣΩ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΎΛΟΥ (Δημοσίευση απο το τεύχος
94 του Δαίμωνα της Οικολογίας)
Η Γαλλία στέλνει κάθε χρόνο τόνους "πυρηνικών αποβλήτων" στη Ρωσία, υποστηρίζει η
εφημερίδα Λιμπερασιόν σε έρευνα που δημοσιεύεται στο σημερινό φύλλο της, στην οποία ο
όμιλος EDF (η κρατικά ελεγχόμενη επιχείρηση ηλεκτρισμού της Γαλλίας) απάντησε
υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για ανακυκλώσιμα υλικά και όχι για απορρίμματα.Σύμφωνα με
την εφημερίδα, περίπου το 13% των ραδιενεργών υλικών που παράγονται στη Γαλλία
αποθηκεύονται στο συγκρότημα Τομσκ-7 της Σιβηρίας.Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990
κάθε χρόνο στέλνονται εκεί από τη Γαλλία περίπου 120 τόνοι απεμπλουτισμένου
ουρανίου.Το ουράνιο αυτό επανεμπλουτίζεται και μετατρέπεται σε πρώτες ύλες που
ξαναχρησιμοποιεί η EDF (ποσοστό 10%) και σε ουράνιο πολύ απεμπλουτισμένο (ποσοστό
90%) που περνά στην ιδιοκτησία του ρωσικού εργοστασίου Tenex.
Ο συντάκτης του άρθρου της Λιμπερασιόν συμμετείχε και σε ένα ντοκιμαντέρ με το ίδιο θέμα
που θα μεταδοθεί αύριο Τρίτη από το τηλεοπτικό κανάλι Arte.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 426
Η EDF ωστόσο, απάντησε στο δημοσίευμα υποστηρίζοντας ότι δεν μεταφέρει πυρηνικά
απόβλητα στη Ρωσία. Σύμφωνα με την εκπρόσωπο του ομίλιου, τα ραδιενεργά απόβλητα
που παράγονται αποθηκεύονται "με ασφάλεια" στη Λα Αγκ.
Μόνο το ανακυκλώσιμο ουράνιο στέλνεται στη Ρωσία για να εμπλουτιστεί, πρόσθεσε.

Η προϊστορική Θάσος Σταθμός στην ανθρώπινη εξορυκτική δραστηριότητα

Είσοδος ορυχείου Εργοτάξιο Χονδροδήμου

Ανασκαφές στη νότια Θάσο έφεραν στο φως προϊστορικά ορυχεία ώχρας που αποτελούν
σταθμό στην εξορυκτική δραστηριότητα του Ευρωπαϊκού χώρο αντιπροσωπεύοντας τα
πρώτα υπόγεια ορυχεία στον Ευρωπαϊκό χώρο, και ίσως στον κόσμο, με οριζόντια υπόγεια
εξόρυξη. Στην δεκαετία του πενήντα η εταιρεία "Χονδροδήμου Α.Ε." είχε εγκαταστήσει
σημαντική μονάδα εξόρυξης των σιδηρομαγγανιούχων κοιτασμάτων στην γειτονική με το
λόφο "Τζίνες" Κοιλάδα του Μαυρόλακα, βορειοανατολικά των Λιμεναρίων, όπου
σώζονται ακόμα τα ερείπια των εγκαταστάσεων του δυναμικού κάποτε εργοταξίου.
Το 1956 κατά τη διάρκεια εργασιών εξόρυξης σιδηρομεταλλεύματος εντοπίστηκε για
πρώτη φορά η ύπαρξη ιστορικού ορυχείου. Πρώτος μάρτυρας των προϊστορικών αυτών
ορυχείων ήταν ο τότε επιστάτης των μεταλλείων κ. Α. Τσόλιας που 43 χρόνια μετά αφηγείται:
"Είχαμε βάλει παραμίνα (αυτοσχέδιο γιγάντιο φουρνέλο σε όρυγμα βάθους 7-8 μέτρων και
διαμέτρου 50 εκατοστών με 50-100 κιλά περίπου δυναμίτη), όπως συνηθίζαμε. Η έκρηξη
κατέβαζε ένα βουνό μετάλλευμα ώστε να έχουν δουλειά οι εργάτες όλη μέρα. Όταν έπεσε η
παραμίνα έκπληκτος είδα μια γαλαρία στα μισά του βουνού. Αμέσως πήρα ένα σχοινί και
κρεμάστηκα προς το μέρος της. Βλέποντας την από κοντά κατάλαβα πως είναι αρχαία.
Ανέβηκα τότε και πάλι προς το βουνό για να ειδοποιήσω το Γραφείο Κίνησης και
συγκεκριμένα τον κύριο Jung που ήταν ο Γερμανός διευθυντής του μεταλλείου. Όταν με
είδαν στο Γραφείο Κίνησης νόμιζαν πως έγινε κάποιο ατύχημα. Ο Jung χάρηκε όταν τον
ενημέρωσα για το συμβάν. Πήγαμε τότε επί τόπου και κρεμάστηκε και ο ίδιος από το σχοινί

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 427
και μπήκε στη γαλαρία. Αυτός μας είπε μετά ότι η γαλαρία αυτή είναι αρχαίο ορυχείο".
Ο Jung έδειξε μεγάλη ευαισθησία και έστειλε ένα αριθμό εργαλείων που βρέθηκαν στη στοά
στη Διεύθυνση της Εταιρείας στην Αθήνα, για να παραδοθούν στο Παλαιοντολογικό
Μουσείο. Στο μεταξύ διακόπηκαν οι εργασίες εξόρυξης σιδηρομεταλλεύματος στο σημείο της
ανακάλυψης. Λόγω άλλων προτεραιοτήτων την εποχή εκείνη η ΙΗ' Εφορεία Προϊστορικών
και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Καβάλας δεν προχώρησε στην ανασκαφική έρευνα του αρχαίου
αυτού ορυχείου. Η φήμη ωστόσο για την ανεύρεση προϊστορικών εργαλείων σε ορυχείο
κέντρισε αργότερα και το ενδιαφέρον του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Δ. Λαζαρίδη και του
γάλλου αρχαιολόγου F. Salviat οι οποίοι επισκέφτηκαν το σπήλαιο το 1961 χωρίς να
εντοπιστούν ωστόσο αρχαιολογικά ευρήματα.

Έρευνες
Το καλοκαίρι του 1981 εντοπίστηκε το αρχαιολογικό ενδιαφέρον στα πλαίσια ενός ευρύτερου
προγράμματος αρχαιομεταλλουργικών ερευνών που πραγματοποιούνταν από το MAX
PLANK Institute Heildemberg (Ινστιτούτο Γεωλογικών Μελετών) και την Εφορεία
Αρχαιοτήτων Καβάλας. Η ανασκαφική έρευνα, που ολοκληρώθηκε το 1994, έγινε σε τέσσερα
ορυχεία και διαπιστώθηκε ότι ήταν ορυχεία της Παλαιολιθικής εποχής. Η συνδυασμένη
χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα και μελέτη του παλαιοζωολογικού υλικού εντάσσει τα
ορυχεία στην Νεότερη Παλαιολιθική Εποχή και που τοποθετεί τη δραστηριότητα εξόρυξης
προ του 6.400 π. Χ. Ο παλαιοντολόγος H.P. Uerpmann αναγνώρισε στα σωζόμενα οστά και
κέρατα ζώων π.χ. ελαφιών και που είναι βέβαια γνωστό ότι είχαν επιβιώσει και στη Θάσο της
νεολιθικής εποχής. Οι βεβαιωμένες πλέον αυτές χρονολογήσεις τοποθετούν τα ορυχεία
ώχρας της Θάσου ανάμεσα στα πρωιμότερα ορυχεία της Ευρώπης, τα οποία είναι
οπωσδήποτε πολύ πρωιμότερα από τα αρχαιότερα μέχρι σήμερα γνωστά υπόγεια ορυχεία
της Ευρώπης. Ακόμη ασφαλέστερη ήταν η ένδειξη για τη χρονολόγηση εξορυκτικής
δραστηριότητας, στο ένα από τέσσερα ορυχεία, στη
Νεότερη Παλαιολιθική εποχή, η οποία προέκυψε από
την ανεύρεση ενός κεράτου αντιλόπης του
είδους saiga tatarica, είδους που δεν
επιβιώνει στη Νότια Ευρώπη μετά το
10.000 π.Χ., εποχή που η Θάσος ήταν
ακόμη ενωμένη με την απέναντι ακτή. Αντικείμενα
Μέσα στην επίχωση των στοών βρέθηκε ριγμένος
ένας μεγάλος αριθμός κεράτινων, οστέινων και
λίθινων αντικειμένων. Τα περισσότερα από τα
αντικείμενα αυτά είναι εργαλεία εξόρυξης, αλλά και
αντικείμενα που έχουν σχέση με τη συγκέντρωση και
την αποθήκευση της ώχρας. Ως τώρα βρέθηκαν
συνολικά 573 αντικείμενα στις δυο στοές του πρώτου
ορυχείου. Τα εργαλεία της εξόρυξης είναι από

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 428
ακατέργαστο υλικό, αλλά εμφανίζουν ήδη το γνωστό από την μετέπειτα τεχνολογία της
μεταλλουργίας δίδυμο της σφήνας και του σφυριού. Κέρατα ελαφιών και οστά μεγάλων
ζώων ήταν οι σφήνες ενώ για σφυριά χρησιμοποιούνταν κροκάλες πέτρες. Δίπλα στα
ακατέργαστα αυτά εργαλεία εμφανίζονται και αντικείμενα που έχουν δεχθεί κατεργασία.
Ορισμένα κέρατα λαξεύονται στο άκρο και πιθανόν χρησιμοποιούνται ως μικρές αξίνες. Άλλα
οστέινα αντικείμενα έχουν πιθανότατα σχέση με την περισυλλογή και την αποθήκευση της
ώχρας. Μια μικρή οστέινη σπάτουλα πρέπει να χρησίμευε στη συγκέντρωση της ώχρας, η
οποία αποθηκευόταν στο εσωτερικό κεράτων που έχουν δουλευτεί ειδικά. Οι λεπίδες
πυρόλιθων πρέπει να χρησιμοποιούνταν στο ξύσιμο ώχρας, αλλά ήταν συγχρόνως και τα
εργαλεία που έφεραν οι μεταλλωρύχοι για την κάλυψη και άλλων αναγκών.

Ώχρα Η εξόρυξη της ώχρας, του "χρυσού" όπως ονομάστηκε, της Παλαιολιθικής εποχής,
υπήρξε η πρωιμότερη εξορυκτική δραστηριότητα του ανθρώπου και η πρώτη γνωριμία του
με τα μέταλλα. Το ερυθρό χρώμα πρέπει να είχε συμβολική-λατρευτική χρήση στις πρώτες
ανθρώπινες κοινωνίες των κυνηγών και των συλλεκτών τροφής. Ήδη από τον άνθρωπο
Neandertal η ώχρα με το κόκκινο χρώμα του αίματος και της ζωής εμφανίζεται σε ταφές.
Ορυχεία ώχρας της Παλαιολιθικής Εποχής έχουν εντοπιστεί στην Ευρώπη, στην Αφρική και
στην Αυστραλία. Ο παλιός μεταλλωρύχος, Α. Τσόλιας, που ουσιαστικά αυτός είναι που
ανακάλυψε τα προϊστορικά αυτά ορυχεία, έχοντας την ιστορική συνείδηση και αισθανόμενος
την σπουδαιότητας των ευρημάτων αυτών για την τοποθέτηση της Θάσου μέσα στο χρόνο
είπε στον δάσκαλο Βλαστάρη: "Πιδάκιμ αν γίνει κάτ΄ γιατί θα μας μείν΄ μον' η μτζούρα".

Πηγές:

• Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη - G. Weisgerber. Προϊστορικά Ορυχεία ΄Ώχρας στη Θάσο,


στο περιοδικό «Το Αρχαιολογικό έργο στην Ανατ. Μακεδονία-Θράκη»
• Κ. Βλαστάρης. Μνημεία της Θάσου, αξιοποίηση και προοπτική για το μέλλον.
Εισήγηση στο Συμπόσιο Θασιακών Μελετών

του Επιχειρησιακού Προγράμματος


Γεννημένος στη Νέα Ζηλανδία, δεκαπέντε χρόνια μικρότερος από τον Τζέι Τζέι Τόμσον και
οκτώ χρόνια μεγαλύτερος από τον Αϊνστάιν, ο Έρνεστ Ράδερφορντ, έγινε ο μεγαλύτερος
πειραματικός φυσικός του 20ου αιώνα Τις μέρες εκείνες ερευνούσαμε τη σκέδαση που
υφίστανται τα σωματίδια άλφα όταν πέφτουν πάνω σε υλικά αντικείμενα και ο δόκτωρ
Geiger , στο μικρό μας εργαστήριο, είχε μελετήσει το ζήτημα λεπτομερώς ».
Τα αόρατα ΑΛΦΑ εκπέμπονται με μεγάλες ταχύτητες από τα σπλάχνα της ύλης από
ραδιενεργά υλικά, χρειαζόμασταν λοιπόν ραδιενεργές ουσίες, όπως το ΡΑΔΙΟ ή το

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 429
ΠΟΛΩΝΙΟ. Στην Αγγλία δεν υπάρχει ΡΑΔΙΟ. Μας είχε όμως δανείσει η Ακαδημία
Επιστημών της Βιέννης 350 γραμμάρια ραδίου, προερχόμενο από τα ορυχεία Joakimstahl
της Αυστροουγγαρίας. τα αόρατα άλφα μπορούσαμε να τα μετράμε . . ή τουλάχιστον να τα
υπολογίζουμε παρατηρώντας με ένα απλό μικροσκόπιο τους ΣΠΙΝΘΙΡΙΣΜΟΥΣ . είχα
διαπιστώσει ότι εάν τα σωματίδια άλφα πέσουν σε θειούχο ψευδάργυρο προκαλούν
ΣΠΙΝΘΙΡΙΣΜΟΥΣ . Είχαμε ξεκινήσει μια έρευνα, βάζοντας το ράδιο σε μολύβδινο δοχείο,
βομβαρδίζαμε, με τα αόρατα άλφα, ένα λεπτό φύλλο χρυσού, παρατηρούσαμε τους
σπινθηρισμούς στο περίβλημα θειούχου ψευδάργύρου που είχαμε φροντίσει να υπάρχει
γύρω από το φύλλο χρυσού. «Είχα συνεννοηθεί με τον Geiger και ζητήσαμε από τον νεαρό
Ernest Marsden να ερευνήσει μήπως ορισμένα σωματίδια άλφα σκεδάζονται υπό μεγάλες
γωνίες» Ομολογώ ότι δεν πίστευα πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί». «Ξέραμε ότι
τα σωματίδια άλφα ήταν βαριά σωματίδια πολύ μεγάλης ταχύτητας και η πιθανότητα να
σκεδαστούν από κάποια υποτιθέμενη συσσωρευμένη ύλη ήταν από ελάχιστη έως
ανύπαρκτη. Θυμάμαι ωστόσο ότι δύο ή τρεις μέρες αργότερα ήρθε ο Geiger συγκινημένος
και μου είπε: « τελικά διαπιστώσαμε ότι ορισμένα σωματίδια άλφα σκεδάζονται με μεγάλες
γωνίες αλλά το εντυπωσιακό ήταν ότι, μερικά από τα βλήματα, κυριολεκτικά, επέστρεφαν
προς τα πίσω». Σε κάθε 8000 «βλήματα» άλφα το ένα επέστρεφε. Ήηταν το πιο
απίστευτο πράγμα που είχε ποτέ συμβεί μέσα σε εργαστήριο.

"It was quite the most incredible event that has ever happened to me in my life. " It
was almost as incredible as if you had fired a fifteen inch shell at a piece of tissue
paper and it came back and hit you."
Ήταν φανερό ότι η δομή του ΑΤΟΜΟΥ δεν μπορούσε να είναι σαν εκείνη που είχε
προτείνει ο J. J . Thomson. Όλο το θετικό φορτίο και όλη η μάζα του ατόμου του χρυσού
φαίνεται να είναι ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΜΕΝΑ ΣΕ ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ Για την
εσωτερική δομή του ατόμου, ο Rutherford, το 1911, προτείνει ένα μοντέλο το οποίο θα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 430
χαρακτηριστεί πλανητικό, δεδομένου ότι θυμίζει μικρογραφία του ηλιακού συστήματος.
Σύμφωνα με την πρόταση, το άτομο συγκροτείται από έναν πυρήνα με θετικό φορτίο,
γύρω από τον οποίο περιφέρονται ηλεκτρόνια καθένα τους με αρνητικό φορτίο και με μάζα
ελάχιστη συγκριτικά με εκείνη του πυρήνα. Η πρόταση προέκυψε από έναν ενδιαφέροντα
συνδυασμό εμπειρίας και θεωρητικής σκέψης.
Το ΠΡΩΤΟΝΙΟ είναι ένα σημαντικό σωματίδιο του Σύμπαντος στην ανακάλυψη του οποίου
οδήγησε η φαντασία και η επινοητικότητα των ευρωπαίων φυσικών, αν και ο πρωτεργάτης
της ανακάλυψης ήταν ένας άνθρωπος γεννημένος στη Νέα Ζηλανδία

ΘΕΤΙΚΕΣ ΑΚΤΙΝΕΣ
Όπως συνέβη και με το ηλεκτρόνιο η άκρη του νήματος που οδήγησε στο πρωτόνιο
βρίσκεται στη μελέτη της αγωγιμότητας σε σωλήνα υψηλού κενού. Το 1886 ο Γερμανός
Eugen Goldstein χρησιμοποίησε μία διάτρητη κάθοδο μέσα στον καθοδικό σωλήνα και
διαπίστωσε την ύπαρξη «ακτίνων» οι οποίες «φαίνονταν» να διαδίδονται μέσα από τις οπές
της καθόδου σε αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη των καθοδικών ακτίνων. Στις ακτίνες αυτές
έδωσε στο όνομα Kanalstrahlen το οποίο στην ελληνική γλώσσα αποδόθηκε ως Διαυλικές
ακτίνες. Μερικά χρόνια αργότερα ο Γάλλος Perrin απέδειξε εργαστηριακά ότι κάθε τέτοια
δέσμη αποτελείται από θετικά φορτισμένα σωματίδια. Μετά το 1906 ενδιαφέρθηκε για τις
ακτίνες αυτές και ο J.J. Thomson. Τις ονόμασε Positive rays -στα ελληνικά Θετικές ακτίνες-
και χρησιμοποιώντας μορφές «ανάκρισης» με ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία κατάφερε να
καταγράψει και να συγκρίνει τις εκτροπές διαφορετικών θετικών «ιόντων». Η μέθοδος αυτή
έμελλε να οδηγήσει στην ανακάλυψη των ισοτόπων. Στο μεταξύ είχε ήδη πάρει σκυτάλη στα
χέρια του ο βασικός ερευνητής του φαινομένου ραδιενέργεια Ernest Rutherford, ο
μεγαλύτερος πειραματικός φυσικός της γενιάς του . Ανάμεσα στο 1906 και το1909 - σε
συνεργασία με τον βοηθό του Hans Geiger- χρησιμοποιώντας την ίδια με τον J.J.
Thomson «μέθοδο ανάκρισης με μαγνητικά πεδία» -ερεύνησε εντατικά τη φύση των
σωματιδίων άλφα τα οποία εκπέμπονταν από κάθε ραδιενεργό παρασκεύασμα, για να
καταλήξει στο συμπέρασμα ότι κάθε μεμονωμένο σωματίδιο άλφα είναι ένα άτομο Ηλίου
χωρίς ηλεκτρόνια. Η ραδιενέργεια άλφα έδειχνε να είναι κάτι σαν τις θετικές ακτίνες, με την
ιδιαιτερότητα ότι κάθε θετικά φορτισμένο σωματίδιο ήταν «ένα, χωρίς ηλεκτρόνια, άτομο του
στοιχείου Ήλιο».

Έτος 1914. Το σωματίδιο PROTON


Το 1914 υπέθεσε ότι οι απλούστερες θετικές ακτίνες είναι οι προερχόμενες από αέριο
Υδρογόνο και σ’ αυτή την περίπτωση κάθε κινούμενο σωματίδιο αυτών των ακτίνων θα
έπρεπε να είναι ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΕΣ, ΜΕ ΘΕΤΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ, ΣΩΜΑΤΙΔΙΟ ΤΗΣ ΥΛΗΣ, στο
οποίο έδωσε το όνομα proton. Και μέσα από μία λογική παρόμοια με εκείνη που είχε
επικρατήσει για τα ηλεκτρόνια, γρήγορα κυριάρχησε η άποψη ότι όλα τα πρωτόνια του
Σύμπαντος ήταν ίδια και βρίσκονταν μέσα στα άτομα της ύλης.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 431
Για τα επόμενα δεκαοκτώ χρόνια η επικρατούσα άποψη ήταν ότι τα πρωτόνια και τα
ηλεκτρόνια ήταν τα μοναδικά σωματίδια που συγκροτούσαν την ύλη.
Στην ελληνική γλώσσα το proton του Rutherford αποδόθηκε με τη λέξη πρωτόνιο. Στη
γαλλική γλώσσα είναι proton, στη γερμανική και στη σουηδική, γράφεται επίσης proton, στην
ιταλική protone, στην ισπανική protón, στην πορτογαλική protão, στη ρωσική протон, στη
δανική protoner, στη σερβική proton, στην αλβανική protonet.

Ο καλύτερος τρόπος για να πραγματοποιηθεί μια μεταστοιχείωση ήταν ο βομβαρδισμός


του ατομικού πυρήνα. Και τα καταλληλότερα βλήματα ήταν τα ήδη δοκιμασμένα σωματίδια
άλφα, «γυμνοί πυρήνες Ηλίου πολύ μεγάλης ενέργειας –της τάξης των 4 MeV- που
προσφέρονταν γενναιόδωρα από ένα ραδιενεργό δείγμα. Αυτό ήταν το μάθημα του
πατριάρχη Ράδερφορντ. Μέσα από την τεράστια ερευνητική του πείρα συμπέραινε ότι
καμιά χημική μέθοδος δεν μπορεί να επηρεάσει τον πυρήνα παρά μόνον η διείσδυση
σωματιδίων στο εσωτερικό του. Αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει κάποια αναστάτωση
και μία ενδεχόμενη ανακατάταξη του πυρηνικού υλικού, με κατάληξη τη μετατροπή του
πυρήνα σε πυρήνα άλλου στοιχείου. Καταλληλότερα βλήματα για τον βομβαρδισμό
ήταν τα δοκιμασμένα άλφα, σωματίδια μεγάλης ταχύτητας, με σχετικό βέβαια μειονέκτημα
το θετικό ηλεκτρικό τους φορτίο το οποίο εμπόδιζε τη διείσδυση, δεδομένου ότι έπρεπε να
διαθέτει ενέργεια τόση ώστε να αντιμετωπίσει τα τείχη που όρθωνε το επίσης θετικό φορτίο
του πυρήνα, το –στη γλώσσα των φυσικών- λεγόμενο φράγμα δυναμικού. Την απαιτούμενη
βέβαια ενέργεια την διέθεταν τα άλφα γι αυτό και επί είκοσι περίπου χρόνια οι
πειραματιστές τα χρησιμοποιούσαν σε όλους σχεδόν τους σχετικούς βομβαρδισμούς. Με
αυτά πραγματοποιήθηκε το 1911 το ιστορικό πείραμα του βομβαρδισμού του φύλλου
χρυσού που οδήγησε στην πρόταση για το πυρηνικό μοντέλο του ατόμου. Με αυτά, το
1919, ο ίδιος ο πατριάρχης βομβάρδισε το πυρήνα άζωτο μετατρέποντάς το σε οξυγόνο,
για να γίνει ο πρώτος άνθρωπος που μετέτρεψε ένα χημικό στοιχείο σε ένα άλλο στοιχείο,
υλοποιώντας σε μια σύγχρονη έκδοση το όνειρο των αλχημιστών. Με προερχόμενα από
ραδιενεργό πολώνιο βλήματα άλφα βομβάρδισε το 1928 ο Walther Bothe το Βηρύλλιο για
να διαπιστώσει τη δημιουργία μιας πολύ διεισδυτικής δέσμης στην οποία δεν μπόρεσε να
διακρίνει το νετρόνιο. Με προερχόμενα από ένα εξαιρετικά ισχυρό παρασκεύασμα
Πολωνίου βλήματα αλφα η Irène Joliot -Curie και ο Frederic Joliot επανέλαβαν το 1931
τους βομβαρδισμούς βηρυλλίου χωρίς να μπορέσουν να διακρίνουν το σωματίδιο νετρόνιο.
Με τα ίδια βλήματα, το 1934 οι δύο Γάλλοι βομβάρδισαν το αλουμίνιο για να ανακαλύψουν
έτσι το φαινόμενο τεχνητή ραδιενέργεια. Στο μεταξύ το 1932, με τα ίδια προερχόμενα από
πολώνιο βλήματα άλφα ο James Chadwick, πιστός μαθητής του πατριάρχη, βομβάρδισε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 432
το Βηρύλλιο και έκανε διαφορετική ανάγνωση από τους προηγούμενους ανακαλυψε το
σωματίδιο νετρόνιο που άνοιξε την δρόμο για την καινούρια φάση της πυρηνικής
φυσικής. Επί 25 περίπου χρόνια το «ΑΛΦΑ μάθημα» του πατριάρχη της εργστηριακής
έρευνας υπήρξε ξεκάθαρο και έδωσε εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Βιομηχανία - Ορυχεία

Πολλές βιομηχανικές και εξορυκτικές δραστηριότητες αναπτύσσονται στην παράκτια


ζώνη (το 80% της ελληνικής βιομηχανικής παραγωγής), λόγω της διαθεσιμότητας
μεγάλων ποσοτήτων νερού που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία παραγωγής, καθώς
και λόγω του αναπτυγμένου δικτύου θαλάσσιων μεταφορών που διευκολύνουν τη διάθεση
των προϊόντων. Οι πιο ρυπογόνες βιομηχανίες για τη θάλασσα είναι τα βυρσοδεψεία, τα
βαφεία, τα εργοστάσια μεταλλουργίας, τα διυλιστήρια πετρελαίου (παράκτιες και πλωτές
εξορύξεις), τα εργοστάσια χημικών, χαρτοποιίας, υφαντουργίας και μεταποίησης γεωργικών
προϊόντων (π.χ. κονσερβοποιία).

Επιπτώσεις στο παράκτιο περιβάλλον

Τα βιομηχανικά απόβλητα προκαλούν ρύπανση στο θαλάσσιο περιβάλλον, καθώς


απελευθερώνουν σε αυτό πολυχλωριωμένες ενώσεις, βαρέα μέταλλα, ραδιενεργά υλικά και
οργανικά απόβλητα. Οι πολυχλωριωμένοι υδρογονάνθρακες (PCB, διοξίνες) είναι ενώσεις
που περιέχονται στα βιομηχανικά απόβλητα και έχουν αυξημένη τοξικότητα. Παρόλο που η
παραγωγή PCB απαγορεύτηκε το 1970, η συγκέντρωσή τους στο φυσικό περιβάλλον
είναι ακόμα υψηλή, μιας και πρόκειται για πολύ σταθερές ενώσεις που
αποικοδομούνται εξαιρετικά αργά και συσσωρεύονται στους ιστούς των οργανισμών
(βιοσυσσώρευση). Κατά την τριετία 1990-1992 πολλές χιλιάδες ζωνοδέλφινα έχασαν τη
ζωή τους εξαιτίας μια επιδημίας, μιας και το ανοσοποιητικό τους σύστημα ήταν
εξασθενημένο εξαιτίας της ρύπανσης των θαλασσών από PCB. Τα PCB
συσσωρεύονται σε πολύ μεγάλες ποσότητες στα δελφίνια, διότι βρίσκονται στην
κορυφή της τροφικής αλυσίδας (θηλαστικά). Οι διοξίνες παράγονται κατά την καύση
κάρβουνου, σκουπιδιών, επεξεργασμένου ξύλου και από τη μεταλλουργία και
ευθύνονται για καρκινογένεση, εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος,
νευρολογικές παθήσεις και διαταραχές του θυροειδή. Τα βαρέα μέταλλα (υδράργυρος,
μόλυβδος, κάδμιο, ψευδάργυρος, χαλκός) συσσωρεύονται στους ιστούς των
οργανισμών και προκαλούν τοξικότητα σε όλα τα επίπεδα της τροφικής αλυσίδας και
τελικά στον άνθρωπο (π.χ. δηλητηριάσεις από κατανάλωση οστρακοειδών, καρκίνος).
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Μιναμάτα, μια πόλη στην Ιαπωνία, όπου ένα
εργοστάσιο παραγωγής ακεταλδεύδης (ουσία για την κατασκευή πλαστικών) ρύπανε τη
θάλασσα με 200-600 τόννους υδράργυρου σε διάστημα 36 χρόνων. Το 1956 έγιναν οι

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 433
πρώτες διαγνώσεις δηλητηρίασης από υδράργυρο (νευρολογικά προβλήματα, παράλυση,
τερατογενέσεις) και μέσα σε 32 χρόνια 2209 άνθρωποι είχαν δηλητηριαστεί και 730 είχαν
πεθάνει. Τα ραδιενεργά απόβλητα καταλήγουν στο υδάτινο περιβάλλον από
πυρηνικές δοκιμές, από πυρηνικά εργοστάσια ή από την απόρριψη ραδιενεργών
αποβλήτων. Απορροφώνται από τα ιζήματα και έχουν μεγάλο χρόνο παραμονής στο
θαλάσσιο περιβάλλον. Συσσωρεύονται στους ιστούς των υδρόβιων οργανισμών και μπορεί
να προκαλέσουν καρκίνους, ανωμαλίες στο ανοσοποιητικό σύστημα και τερατογενέσεις. Τα
βιομηχανικά απόβλητα μπορεί να περιέχουν και μεγάλο οργανικό φορτίο (π.χ. βιομηχανίες
τροφίμων) το οποίο καταλήγοντας στη θάλασσα διασπάται σε θρεπτικά συστατικά και
προκαλεί φαινόμενα ευτροφισμού, μείωσης του διαθέσιμου οξυγόνου και υποβάθμισης της
βιοποικιλότητας. Οι υποθαλάσσιες και οι παράκτιες εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου
προκαλούν ρύπανση στο θαλάσσιο περιβάλλον, κυρίως σε περιπτώσεις διαρροών ή
καταστροφών των αγωγών, αλλά και κατά την εξόρυξη και επεξεργασία του πετρελαίου, με
τις συνέπειες που αναπτύχθηκαν παραπάνω.
Οι βιομηχανίες, και κυρίως τα εργοστάσια παραγωγής πυρηνικής και ηλεκτρικής
ενέργειας, χρησιμοποιούν το θαλασσινό νερό για την ψύξη των εγκαταστάσεών τους
όπου αναπτύσσονται πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Το θερμό αυτό νερό που
επιστρέφει στη θάλασσα μπορεί να αυξήσει την τοπική θερμοκρασία κατά 1 έως 5°C
και να προκαλέσει θερμική ρύπανση. Η υποβάθμιση της βιοποικιλότητας είναι μια από
τις συνέπειες της θερμικής ρύπανσης, όπως συνέβη για παράδειγμα στις ακτές της
Φλόριντα, όπου η άνοδος της θερμοκρασίας κατά 5°C ευνόησε την ανάπτυξη
κυανοβακτηρίων τα οποία εκτόπισαν τους φυσικούς πληθυσμούς φυκών και ανώτερων
θαλάσσιων φυτών. Η θερμική ρύπανση μπορεί, επίσης, να επηρεάσει τους
αναπαραγωγικούς κύκλους των υδρόβιων οργανισμών.Η καύση ορυκτών καυσίμων για
τις ανάγκες της βιομηχανίας είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν στην
έκλυση μεγάλης ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και
συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη
έχει ως αποτέλεσμα την τήξη των πάγων της Αρκτικής και της Ανταρκτικής και την άνοδο της
στάθμης της θάλασσας από 50 έως και 150 εκατοστά μέχρι το 2090. Λόγω της τήξης των
πάγων τα ενδιαιτήματα για την αναπαραγωγή και τη διαβίωση πολλών αρκτικών ζώων,
όπως οι φώκιες, οι αρκούδες και οι πιγκουΐνοι, καταστρέφονται. Επίσης, εξαιτίας της ανόδου
της στάθμης της θάλασσας πολλές παράκτιες περιοχές που περιλαμβάνουν καλλιεργήσιμες
και κατοικήσιμες εκτάσεις θα καλυφθούν με νερό, χιλιάδες μικρά νησιά του Ειρηνικού θα
εξαφανιστούν και το νερό των υπόγειων υδροφορέων θα αλατωθεί.

Προτάσεις – Λύσεις Η ανάπτυξη μεθόδων ελέγχου, η χρήση ειδικών φίλτρων και η


δημιουργία σύγχρονων εγκαταστάσεων για την επεξεργασία των βιομηχανικών αποβλήτων
είναι απαραίτητη για την εξυγίανση των υδάτινων οικοσυστημάτων. Η περαιτέρω
επιστημονική έρευνα θα δώσει περισσότερες πληροφορίες για τις συνέπειες χρήσης
διαφόρων επιβλαβών χημικών ουσιών που θα πρέπει να απαγορευθούν. Η χρήση μεθόδων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 434
ξηρής ψύξης των βιομηχανικών μονάδων, αντί της υγρής ψύξης, θα μειώσει τη θερμική
ρύπανση στη θάλασσα. Η σταδιακή αντικατάσταση της χρήσης του πετρελαίου και της
πυρηνικής ενέργειας από εναλλακτικές πηγές ενέργειας πιο φιλικές προς το περιβάλλον είναι
απαραίτητη. Μια νέα μορφή ανανεώσιμης πηγής ενέργειας που αποτελεί αντικείμενο της
σύγχρονης επιστημονικής έρευνας είναι η ενέργεια που παράγεται από τη δράση των
κυμάτων. Ένα μεγάλο κύμα ύψους 15 μέτρων και με περίοδο 15 δευτερολέπτων (περίοδος
κύματος είναι ο χρόνος μεταξύ των διαδοχικών κυμάτων) μεταφέρει ενέργεια 1700 KW κατά
μήκος κάθε μέτρου του μετώπου κύματος, όμως, στην πράξη μόνο 50 KW/m θα ήταν η
μέγιστη δυνατή εκμεταλλεύσιμη ροή ενέργειας. Προς το παρόν, η εκμετάλλευση της
ενέργειας των κυμάτων δεν έχει εφαρμοστεί σε μεγάλη εμπορική κλίμακα, αν και η
κατασκευή τέτοιων εργοστασίων έχει προγραμματιστεί στην Πορτογαλία, στη Σκωτία και
στην Κορνουάλη (Αγγλία). Ένας αριθμός ζητημάτων, όπως η αύξηση της αποδοτικότητας
για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η εύρεση ανθεκτικών στη διάβρωση υλικών για την
κατασκευή των μονάδων παραγωγής και η μείωση του κόστους κατασκευής, πρέπει να
διερευνηθούν συστηματικά. (βλ. εικόνα 42 για τις συνολικές επιπτώσεις των ανθρώπινων
δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο περιβάλλον) «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» - ΚοινοτικόΠλαίσιο
Στήριξης 2000 - 2006.

Φυσικoχημικές ιδιότητες:
Εμφάνιση: Πτητικό, λευκό κρυσταλλικό (μονοκλινές)
στερεό.
Μοριακός τύπος: UF6
Σχετική μοριακή μάζα: 352,02
Σχετική πυκνότητα : 5,09 (= d420,7 ως στερεό), 3,595
(= d470 ως υγρό)
Σημείο τήξης: 64,8ºC
Θερμοκρασία εξάχνωσης: 56,5ºC
Κρίσιμη θερμοκρασία: 230,2ºC, κρίσιμη πίεση: 45,5
atm
Τάση ατμών στους 25ºC: 115 mm Hg
Διαλυτότητα: αντιδρά με το νερό (υδρολύεται προς
UO2F2 και HF), ενώ διαλύεται σε υγρό χλώριο και
βρώμιο. Ακόμη διαλύεται στο νιτροβενζόλιο και σε Ε ξ αφ θορ ι ούχ ο ουρ άν ι ο
χλωριωμένους διαλύτες (CCl4, CHCl3, Uranium Hexafluoride
CHCl2CHCl2). Τα διαλύματα αυτά δεν είναι σταθερά.
Σταθερά διαλύματα παρέχει σε υπερφθοριωμένους
υδρογονάνθρακες (π.χ. υπερφθοροκλυκλοεξάνιο,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 435

υπερφθοροεπτάνιο)
Γεωμετρία μορίου: Κανονικό οκτάεδρο
Μορφή στην οποία πρέπει να μετατραπεί το φυσικό ουράνιο για να εμπλουτισθεί σε
ισότοπο U-235 (πυρηνικό καύσιμο).
Οι τεράστιες ποσότητες του "απεμπλουτισμένου" και επομένως άχρηστου UF6 που
απομένουν, δημιουργούν έντονο πρόβλημα διάθεσης και αποθήκευσης.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 436

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 437

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 438

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 439
Ιστορικό της ανακάλυψης του
ουρανίου και της σύνθεσης
του εξαφθοριούχου ουρανίου
Το μεταλλικό στοιχείο ουράνιο
ανακαλύφθηκε το 1789 από τον
Γερμανό χημικό Martin Klaproth,
στο ορυκτό πισουρανίτη
(pitchblende), μια ποικιλία του
ορυκτού ουρανινίτης (κυρίως UO2, Eugène-Melchior
με μικρές ποσότητες UO3) με Martin Klaproth (1743- Péligot (1811-1890).
πισσώδη εμφάνιση (pitch: πίσσα), 1817). Γερμανός χημικός. Γάλλος αναλυτικός
που βρέθηκε στα ορυχεία αργύρου Ανακάλυψε τα στοιχεία χημικός που πρώτος
Joachimsthal της Βοημίας (σημερινή ουράνιο και ζιρκόνιο. παρασκεύασε
Τσεχία). Να σημειωθεί ότι από τον μεταλλικό ουράνιο.
πισουρανίτη αυτού του ορυχείου η
Μαρία Κιουρί απομόνωσε το 1902 το ράδιο, που αποτελεί προϊόν της ραδιενεργού
διάσπασης του ουρανίου. Το μεταλλικό ουράνιο απομονώθηκε πολύ αργότερα, το 1841, από
τον Eugène-Melchior Péligot, ο οποίος το παρασκεύασε με αντίδραση άνυδρου UCl4 με
μεταλλικό κάλιο [Αναφ. 2].
Η φυσική αφθονία του ουρανίου στο φλοιό της γης (2,4 ppm) ξεπερνάει την αφθονία άλλων
πιο κοινών στοιχείων όπως π.χ. των As (1,5 ppm), Cd (0,11 ppm), Ag (0,07 ppm), Hg (0,05
ppm) και Bi (0,048 ppm). Bρίσκεται σχεδόν παντού, όπως π.χ. σε κοινά πετρώματα και
γρανίτες συχνά σε συγκεντρώσεις αρκετών ppm. Ωστόσο, είναι σχετικά σπάνιες οι
περιπτώσεις που το ουράνιο βρίσκεται σε μεγάλες περιεκτικότητες και ποσότητες σε ορυκτά
(υπάρχουν δεκάδες ορυκτά ουρανίου, αλλά όλα θεωρούνται σπάνια), ώστε τα αντίστοιχα
κοιτάσματα να είναι οικονομικώς εκμεταλλεύσιμα.
Ορισμένες από τις φυσικές ιδιότητες του ουρανίου δίνονται στον παραπλεύρως πίνακα. Από
χημική άποψη το ουράνιο είναι χημικώς δραστικό στοιχείο με πιο σταθερές οξειδωτικές
καταστάσεις τις +4 και +6. Σε λεπτό διαμερισμό (π.χ. ως σκόνη) αντιδρά αργά με το νερό με
έκλυση υδρογόνου και είναι πυροφόρο, δηλ. μπορεί να αναφλεγεί αυτόματα οξειδούμενο
από το οξυγόνο του αέρα (π.χ. κατά τη μηχανουργική επεξεργασία). Σε συμπαγή μορφή το
ουράνιο οξειδώνεται αργά στον αέρα και καλύπτεται από ένα μαύρο στρώμα οξειδίων.
Αρχικά, λόγω της σπανιότητας του ουρανίου και της δύσκολης παρασκευής του σε μεταλλική
μορφή, το ουράνιο ως μέταλλο δεν βρήκε καμία πρακτική εφαρμογή παρά τις καλές
μηχανικές του ιδιότητες. Οι ενώσεις του βρήκαν από νωρίς κάποιες εφαρμογές και
χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για τον χρωματισμό υάλινων και πορσελάνινων αντικειμένων, στα
οποία προσδίδουν ένα χαρακτηριστικά φθορίζον κιτρινοπράσινο έως μπλε χρώμα. Ο
φθορισμός των ουρανιούχων υάλων είναι ιδιαίτερα εμφανής όταν φωτιστούν με υπεριώδη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 440
ακτινοβολία. Κάπως παράδοξο είναι το γεγονός ότι κίτρινη ύαλος με 1% οξείδιο του ουρανίου
χρονολογούμενη από το 79 π.Χ. βρέθηκε στην περιοχή της Νεάπολης [Αναφ. 3].
Η ανακάλυψη της ραδιενεργού διάσπασης του ουρανίου από τους Otto Hahn και Fritz
Strassman το 1938 είχε ως αποτέλεσμα ένα ουσιαστικά άχρηστο μεταλλικό στοιχείο να
καταστεί το σημαντικότερο και πλέον περιζήτητο σήμερα πυρηνικό καύσιμο.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 441

Ισοτοπική σύνθεση και ραδιενέργεια φυσικού ουρανίου


Το φυσικό ουράνιο αποτελείται από τρία ισότοπα, όλα α-ραδιενεργά (διασπώνται
εκπέμποντας σωματίδια α, δηλαδή πυρήνες He-
4). Η ισοτοπική σύνθεση του φυσικού ουρανίου
και ο χρόνος ημιζωής κάθε ισοτόπου δίνονται
στον παραπλεύρως πίνακα.
Τα περισσότερο ραδιενεργά ισότοπα είναι τα U-
234 και U-235 (μικρότεροι χρόνοι ημιζωής) και
των οποίων η % περιεκτικότητα είναι πολύ
μικρή. Συνεπώς, η ραδιενέργεια του φυσικού
ουρανίου είναι ασθενής και δεδομένου ότι όλα τα ισότοπα εκπέμπουν τα λιγότερο διεισδυτικά
σωματίδια α (αποκόπτονται από λίγα εκατοστά αέρα ή ένα λεπτό φύλλο χαρτιού), το ουράνιο
και οι ενώσεις του γίνονται επικίνδυνα μόνο σε περίπτωση που θα εισέλθουν στον
οργανισμό μέσω του πεπτικού ή αναπνευστικού συστήματος. Ωστόσο, τα προϊόντα
διάσπασης των ισοτόπων του ουρανίου είναι επίσης ραδιενεργά και εκπέμπουν την πλέον
επικίνδυνη ακτινοβολία γ και επομένως απαιτούνται ιδιαίτερες προφυλάξεις σε περιπτώσεις
εργαζόμενων καθημερινώς σε χώρους, όπου φυλάσσονται μεγάλες ποσότητες ουρανίου ή
ενώσεών του. 'Ετσι, μπορούμε να πούμε ότι το ουράνιο γίνεται κατά την παραμονή του
ακόμη πιο ραδιενεργό! Στοιχειώδης προφύλαξη αποτελεί ο καλός αερισμός των χώρων,
ώστε να αποφευχθεί συσσώρευση του ραδιενεργού αερίου ραδονίου (Rn), ενός από τα
θυγατρικά στοιχεία διάσπασης του U-238.
Παρά τη ραδιενέργεια του ουρανίου, αμεσότερος και μεγαλύτερος θα μπορούσε να θεωρηθεί
ο κίνδυνος από τη χημική τοξικότητα των ενώσεών του, οι χειρισμοί των οποίων πρέπει να

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 442
ιδιαίτερα προσεκτικοί, όπως ακριβώς επιβάλλεται για τις ενώσεις των τοξικών βαρέων
μετάλλων [Αναφ. 5].

Εμπλουτισμός ουρανίου και εξαφθοριούχο ουράνιο


Το χρήσιμο (ως πυρηνικό καύσιμο) ισότοπο του ουρανίου είναι το U-235. 'Οταν οι πυρήνες
του U-235 βομβαρδιστούν με τα ονομαζόμενα "αργά" ή "θερμικά" νετρόνια, υφίστανται
σχάση (fission) με έκλυση μεγάλων ποσών ενέργειας κυρίως υπό τη μορφή θερμότητας. Η
γενική αντίδραση έχει τη μορφή:

Παραπλεύρως δείχνονται τυπικές πυρηνικές αντιδράσεις σχάσης του U-235. Περισσότερες


λεπτομέρειες πάνω στη φυσική της σχάσης του U-235 μπορούν να βρεθούν σε πολλές
ιστοσελίδες του διαδικτύου [Αναφ. 6].
Η περιεκτικότητα του φυσικού ουρανίου σε U-235 είναι μικρή (0,7%) και δεν επαρκεί για τη
συντήρηση της πυρηνικής αντίδρασης, για την οποία απαιτείται περιεκτικότητα U-235 στα
επίπεδα του 3-5%, για πυρηνικά καύσιμα πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Για
την κατασκευή πυρηνικών όπλων απαιτείται ουράνιο με περιεκτικότητα σε U-235
τουλάχιστον 20% και ιδανικά 90% [Αναφ. 7].
Η παραγωγή του εμπλουτισμένου ουρανίου (enriched uranium), δηλ. ουρανίου με πολύ
μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε U-235, απαιτεί ισοτοπικό διαχωρισμό που πραγματοποιείται
με μια ποικιλία τεχνικών. Οι κυριότερες από τις τεχνικές αυτές είναι η φυγοκέντρηση αερίου
και η αέρια διάχυση. Για τις τεχνικές αυτές απαιτείται η παρασκευή μιας πτητικής ένωσης
του ουρανίου και η μόνη πτητική ένωση του ουρανίου, που παραμένει στην αέρια φάση σε
σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες και μπορεί να παρασκευασθεί εύκολα σε βιομηχανική
κλίμακα, είναι το εξαφθοριούχο ουράνιο (UF6).
'Ενα επιπλέον σημαντικό πλεονέκτημα του UF6 είναι το ότι το φυσικό φθόριο αποτελείται
από ένα και μόνο ισότοπο (το F-19) και επομένως η μοριακή μάζα του UF6 για το U-235 και
το U-238 θα είναι αντιστοίχως 235 + 6x19 = 349 και 238 + 6x19 = 352, χωρίς την ύπαρξη
άλλων συνδυασμών ατομικών μαζών, που θα προέκυπταν εάν το φυσικό φθόριο διέθετε και
άλλα σταθερά ισότοπα. Το U-234 δεν λαμβάνεται υπόψη λόγω της πολύ μικρής
περιεκτικότητάς του στο φυσικό ουράνιο.
Αυτή η διαφορά του μόλις 0,85% στη μοριακή μάζα των εξαφθοριούχων ενώσεων του
ουρανίου (θα συμβολίζονται ως 235-UF6 και 238-UF6) είναι επαρκής για να επιτευχθεί ο
απαιτούμενος εμπλουτισμός. Ωστόσο, η διαφορά αυτή είναι μικρή και απαιτείται μεγάλος
αριθμός κύκλων διαχωρισμού, που καθιστά την όλη διαδικασία εξαιρετικά ενεργοβόρα και
φυσικά τόσο περισσότερο, όσο μεγαλύτερος είναι ο απαιτούμενος βαθμός εμπλουτισμού

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 443

λειτουργίας φυγοκεντρικών διαχωριστήρων. (β) Συστοιχία εκατοντάδων διαχωριστήρων για


την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου με φυγοκέντρηση αερίου. (γ) Εργοστάσιο
εμπλουτισμού ουρανίου με τη μέθοδο της αέριας διάχυσης, στην Paducah (Κεντάκι,
Ηνωμένες Πολιτείες).
Η φυγοκέντρηση αερίου (gas centrifugation) βασίζεται στην ταχύτατη (50.000-70.000 rpm)
περιστροφή κατακόρυφων κυλίνδρων με αέριο UF6. Για μείωση της κατανάλωσης ενέργειας
η περιστροφή τους πραγματοποιείται σχεδόν χωρίς τριβές (σε θάλαμο κενού και με
μαγνητική ανάρτηση-εναιώρηση των κυλίνδρων). Υπό την επίδραση της φυγοκέντρου
δύναμης τα βαρύτερα μόρια 238-UF6 έχουν κατά τι μεγαλύτερη τάση να κινηθούν προς τα
τοιχώματα του κυλίνδρου-ρότορα σε σχέση με τα ελαφρύτερα μόρια 235-UF6. Υπό την
επίδραση διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ των χαμηλότερων και υψηλότερων τοιχωμάτων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 444
του περιστρεφόμενου κυλίνδρου

Αρχή λειτουργίας εμπλουτισμού ουρανίου με την τεχνικής της αέριας διάχυσης.


δημιουργείται μια συνεχής ροή του UF6 και το εμπλουτισμένο UF6 σωρεύεται στο κάτω
μέρος του κυλίνδρου, ενώ το απεμπλουτισμένο σωρεύεται στο επάνω μέρος, απ' όπου και
συλλέγεται.
Ο βαθμός εμπλουτισμού από ένα μόνο κύλινδρο-ρότορα είναι ελάχιστος και για τον λόγο
αυτό σε ένα εργοστάσιο εμπλουτισμού του ουρανίου υπάρχουν συστοιχίες εκατοντάδων
φυγοκεντρικών διαχωριστήρων συνδεμένων μεταξύ τους έτσι, ώστε το εξερχόμενο και
ελαφρά εμπλουτισμένο UF6 του ενός να τροφοδοτεί τον επόμενο διαχωριστήρα. Τα
συστήματα αυτά απαιτούν υψηλή τεχνολογία, αφού μια βλάβη σε ένα και μόνο κύλινδρο θα
διακόψει τη συνολική λειτουργία μιας συστοιχίας διαχωριστήρων. Αναφέρεται
χαρακτηριστικά ότι υπάρχουν συστοιχίες που λειτουργούν για δέκα χρόνια χωρίς να
χρειαστούν συντήρηση.
Η αέρια διάχυση (gaseous diffusion) βασίζεται στο ότι σε ένα κλειστό δοχείο όλα τα μόρια
του μίγματος 238-UF6 και 235-UF6 έχουν την ίδια ενέργεια και επομένως κατά μέσον όρο τα
μόρια 235-UF6 κινούνται κατά τι ταχύτερα από τα μόρια 238-UF6 . Συνεπώς τα μόρια 235-
UF6 προσκρούουν στα τοιχώματα του δοχείου λίγο πιο συχνά απ' όσο τα μόρια 238-UF6.
Εάν μέρος των τοιχωμάτων
διαθέτει μικρές οπές
μεγέθους αρκετού για να
διέλθουν τα μόρια του
αερίου UF6 (π.χ. ένα
πορώδες διάφραγμα), τότε
μεγαλύτερο ποσοστό
μορίων 235-UF6 θα διέλθει
από τις οπές αυτές παρά
από τα μόρια 238-UF6.
Επομένως, το εξερχόμενο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 445
UF6 είναι κατά τι πλουσιότερο σε 235-UF6, ενώ το UF6 που παραμένει στο εσωτερικό του
δοχείου είναι κατά τι φτωχότερο 235-UF6. Μετά από 1000 στάδια επαναλαμβανόμενης
διάχυσης η περιεκτικότητα του UF6 σε 235-UF6 από 0,7% φθάνει στο 3 έως 4%.
Ο εμπλουτισμός μέσω αέριας διάχυσης είναι η μόνη τεχνική διαχωρισμού που
χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ, ωστόσο η τεχνική αυτή είναι κατά πολύ ενεργοβόρα σε σχέση με
τη φυγοκέντρηση αερίου, η οποία προβλέπεται ότι θα είναι η τεχνική που θα επικρατήσει στο
μέλλον [Αναφ. 3β,γ].

Μονάδες έργου διαχωρισμού (SWU)


Η παραγωγική ικανότητα των εργοστασίων εμπλουτισμού ουρανίου μετρείται σε μονάδες
έργου διαχωρισμού (separative work units, SWU). Η μονάδα SWU είναι μια σύνθετη
συνάρτηση της ποσότητας του επεξεργαζόμενου ουρανίου και του βαθμού εμπλουτισμού,
δηλαδή μέχρι πιο ποσοστό θα πρέπει να φθάσει η περιεκτικότητα σε U-235 στο
εμπλουτισμένο ουράνιο, σε σχέση με την παραμένουσα στο ουράνιο που απομένει. Αποτελεί
μέτρο του έργου που καταναλίσκεται για τον εμπλουτισμό δεδομένης ποσότητας ουρανίου σε
δεδομένο ποσοστό.
Για παράδειγμα: Για να παραχθεί 1 kg εμπλουτισμένου ουρανίου με 3% U-235 απαιτούνται:
(α) 3,8 SWU, εάν το ουράνιο που απομένει περιέχει 0,25% U-235, ή (β) 5,0 SWU αν το
ουράνιο που απομένει περιέχει 0,15% U-235. Στην περίπτωση (α) θα χρειαστούν 6,0 kg
φυσικού ουρανίου, ενώ στη (β) μόνο 5,1 kg. Δηλαδή, όσο περισσότερο "στραγγίζεται" το
φυσικό ουράνιο από το U-235, τόσο λιγότερη ποσότητα από αυτό χρειάζεται, αλλά και τόσο
περισσότερη κατανάλωση ενέργειας απαιτείται.
Για την τροφοδοσία με εμπλουτισμένο ουράνιο ενός πυρηνικού εργoστασίου ηλεκτρικής
ενέργειας, με ετήσια παραγωγική ικανότητα 1000 MWe (megawatt electricity), απαιτείται έργο
διαχωρισμού 100.000 - 120.000 SWU. 'Ενα εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου με αέρια
διάχυση για 1 SWU καταναλίσκει ενέργεια περίπου 2500 kWh, ενώ ένα σύγχρονο εργοστάσιο
εμπλουτισμού με φυγοκέντρηση αερίου καταναλίσκει μόνο 50 kWh [Αναφ. 3δ].

Βιομηχανική παρασκευή εξαφθοριούχου ουρανίου


Στα ορυχεία ουρανίου το μετάλλευμα του ουρανίου (με περιεκτικότητες που μπορεί να
καλύπτουν την περιοχή από 0,1 έως και 20% σε U3O8) επεξεργάζεται συνήθως επιτόπου με
σκοπό την παρασκευή μιας εμπορικής μορφής ουρανιούχου συμπυκνώματος
(concentrate), το οποίο λόγω χρώματος και υφής είναι γνωστό ως κίτρινο κέικ (yellow
cake). Το κίτρινο κέικ τυπικά μπορεί να περιέχει 65% έως 85% U3O8. To U3O8 είναι μικτό
οξείδιο (U3O8 = UO2·2UO3) και αποτελεί τον συνήθη "τρόπο έκφρασης" της περιεκτικότητας
σε ουράνιο οποιουδήποτε μεταλλεύματός του (% U3O8). Το κίτρινο κέικ αποτελεί τη μορφή
με την οποία το ουράνιο αποστέλλεται στα εργοστάσια για να μετατραπεί σε UF6.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 446
Η διαδικασία παραγωγής του κίτρινου κέικ εξαρτάται από το είδος του μεταλλεύματος και την
περιεκτικότητά του σε ουράνιο. Το ουρανιούχο μετάλλευμα υφίσταται οξειδωτική
επεξεργασία σε όξινο (οξειδωτικό: Fe(III) ή MnO2) ή αλκαλικό διάλυμα (οξειδωτικό: O2).
Ακολουθούν διαδικασίες διαχωρισμού με ιονανταλλακτικές ρητίνες ή εκχυλίσεις.
Ο πιο απλός τρόπος εμπλουτισμού και απαλλαγής από άλλα μέταλλα που συνήθως
συνοδεύουν το ουράνιο (όπως θόριο, μολυβδαίνιο, βολφράμιο κ.α.) βασίζεται στην εκχύλιση
ισχυρά όξινου υδατικού διαλύματος νιτρικού ουρανυλίου, UO2(NO3)2, με διάλυμα
φωσφορικού τριβουτυλεστέρα [ (C4H9)3PO4, TBT ] σε κηροζίνη. Σε ισχυρά όξινο (με ΗΝΟ3)
υδατικό διάλυμα το UO2(NO3)2 εκχυλίζεται από την ειδικώς ελαφρότερη οργανική φάση του
ΤΒΤ, από την οποία μπορεί να παραληφθεί (απαλλαγμένο από ακαθαρσίες άλλων
μετάλλων) με επανεκχύλιση με καθαρό νερό. Η διαδικασία της εκχύλισης είναι συνεχής και
σχηματικά δείχνεται στο παραπλεύρως σχήμα.
Περισσότερες λεπτομέρειες πάνω στη χημεία της παραγωγής του "κίτρινου κέικ" και σχετικό
φωτογραφικό υλικό μπορούν να αναζητηθούν στην εξαιρετική παρουσίαση του Καθηγητού
Monhemius του Royal School of Mines στο Imperial College [Αναφ. 8].
Η μετατροπή του κίτρινου κέικ σε εξαφθοριούχο ουράνιο βασίζεται στην ακόλουθη
αλληλουχία αντιδράσεων:

Το κίτρινο κέικ διαλύεται σε νιτρικό οξύ, οπότε όλο το U3O8 μετατρέπεται σε UO2(NO3)2 το
οποίο στη συνέχεια υφίσταται ένα επιπλέον καθαρισμό με εκχύλιση με φωσφορικό
τριβουτύλιο, όπως περιγράφηκε προηγουμένως. Στο καθαρό διάλυμα UO2(NO3)2
προστίθεται αμμωνία και περίσσεια αμμωνιακών αλάτων, οπότε καθιζάνει κρυσταλλικό ίζημα
διουρανικού αμμωνίου, (ΝΗ4)2U2O7. Το άλας αυτό θερμαίνεται σε ρεύμα υδρογόνου οπότε
διασπάται και μετατρέπεται στο οξείδιο UO2. Το UO2 με HF μετατρέπεται σε UF4, το οποίο
τελικά οξειδώνεται με ηλεκτρολυτικά παραγόμενο στοιχειακό φθόριο προς UF6.
Το UF6 αποστέλλεται στα εργοστάσια εμπλουτισμού σε κυλίνδρους περιεκτικότητας περίπου
12 τόννων. Εκεί, οι κύλινδροι τοποθετούνται σε αυτόκλειστο όπου θερμαίνονται και το
περιεχόμενο UF6 αεριοποιείται και διοχετεύεται στο σύστημα ισοτοπικού διαχωρισμού. Μια
πληρέστερη περιγραφή της παρασκευής, των ιδιοτήτων και των τρόπων χειρισμού και
φύλαξης του UF6 με πολύ καλό φωτογραφικό υλικό μπορεί να αναζητηθεί στις ιστοσελίδες
του Argonne National Laboratory (Illinois, ΗΠΑ) [Αναφ. 9].

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 447

Κίτρινο κέικ (65-85% U3O8)

Σχηματική απεικόνιση παραγωγής UF6 και πυρηνικών καυσίμων

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 448

Κρύσταλλοι εξαφθοριούχου ουρανίου σε υάλινη αμπούλα

Πυρηνικά καύσιμα
Το εμπλουτισμένο UF6 είναι πτητική ουσία και επομένως δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως
πυρηνικό καύσιμο. Για τον λόγο αυτό
μετατρέπεται σε UO2. Αυτό το
καστανόχρωμο οξείδιο είναι ένα εξαιρετικά Τυπική μορφή ράβδων πυρηνικών καυσίμων.
σταθερό και δύστηκτο (σ.τ. ~2800ºC) κεραμικό υλικό και επομένως είναι κατάλληλο για να
καταστεί η "πηγή θερμότητας" κατά την πυρηνική αντίδραση, χωρίς να υποστεί αλλοιώσεις.
Η μετατροπή του εμπλουτισμένου UF6 σε εμπλουτισμένο UO2 βασίζεται στην αντίδρασή του
σε υψηλή θερμοκρασία με υδρατμούς παρουσία υδρογόνου, σύμφωνα με την αλληλουχία
των αντιδράσεων:

Το UO2 πιέζεται σε κυλινδρίσκους (pellets) οι οποίοι επιστοιβάζονται σε σωλήνες από


δύστηκτο κράμα ζιρκονίου (Zircaloy, ~98% Zr) σχηματίζοντας τις "ράβδους καυσίμων" (fuel
rods). Το ζιρκόνιο είναι ένα δύστηκτο
μέταλλο (σ.τ. 1852ºC), εξαιρετικά ανθεκτικό
στη διάβρωση και επιπλέον "διαφανές" στα
νετρόνια, όλα απαραίτητες προϋπόθεσεις
για τη δεδομένη εφαρμογή του.
Δέσμες (bundles) αυτών των ράβδων είναι οι
τελικές "εμπορικές" μορφές των πυρηνικών
καυσίμων ουρανίου. Οι δέσμες αυτές
εισάγονται στους πυρηνικούς
αντιδραστήρες, προκειμένου να δεχθούν τη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 449
ροή των νετρονίων και να ακολουθήσει η αυτοσυντηρούμενη πυρηνική αντίδραση που τις
μετατρέπει σε πηγές θερμότητας.

Φυσικές και χημικές ιδιότητες του εξαφθοριούχου ουρανίου


Για τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω το UF6 είναι η μορφή που πρέπει να
αποκτήσει το φυσικό ουράνιο για να μπορέσει να ακολουθήσει η διαδικασία εμπλουτισμού
του σε ισότοπο U-235. Από το διάγραμμα φάσεων του UF6 (αριστερά) φαίνεται ότι σε
ατμοσφαιρική πίεση, κάτω από τους 57ºC το UF6 είναι στερεό, ενώ σε μεγαλύτερες
θερμοκρασίες υφίσταται εξάχνωση, δηλαδή μετατρέπεται σε αέριο χωρίς να μεσολαβήσει η
υγρή φάση [Αναφ. 10].
Μια χαρακτηριστική φυσική ιδιότητα του
UF6 είναι μεγάλη μείωση της πυκνότητάς
του όταν από στερεό (d = 5,09 g/cm3
στους 27ºC) μετατρέπεται σε υγρό (d =
3,26 g/cm3 στους 120ºC). Αυτό
συνεπάγεται μεγάλη αύξηση (>50%) του
όγκου του UF6 κατά την τήξη του, που
πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για να
αποφευχθεί ρήξη των κυλίνδρων στους
οποίους φυλάσσεται κατά την αύξηση της
θερμοκρασίας του περιεχομένου τους
[Αναφ. 11].
Το UF6 δρα οξειδωτικά και είναι ισχυρό
οξύ κατά Lewis. Απαιτεί ιδιαίτερες
προφυλάξεις κατά τη χρήση του και
πρέπει να αποφεύγεται κάθε επαφή του
με το δέρμα, όπως και η εισπνοή ατμών
του. Κυριότερος λόγος της χημικής
επικινδυνότητάς του είναι η τοξικότητα του ουρανίου, αλλά και το ότι αντιδρά με το νερό
σχηματίζοντας το διαβρωτικό και τοξικό υδροφθόριο σύμφωνα με την αντίδραση:

To UF6 διαλύεται σε οργανικούς διαλύτες, αλλά φαίνεται ότι μόνο τα διαλύματά του σε
υπερφθοριωμένους υδρογονάνθρακες είναι σταθερά. Δεν αντιδρά με τα μέταλλα Ni και Al
λόγω σχηματισμού προστατευτικού στρώματος αδιάλυτων φθοριούχων αλάτων των
μετάλλων και μπορεί να φυλαχθεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε καλά σφραγισμένους
κυλίνδρους από ανοξείδωτο χάλυβα.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 450
Επικινδυνότητα του εξαφθοριούχου ουρανίου
Το απεμπλουτισμένο εξαφθοριούχο ουράνιο (depleted UF6, DUF6) είναι το κύριο
παραπροϊόν της διαδικασίας παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου. Για την παραγωγή 1 kg
εμπλουτισμένου ουρανίου κατάλληλου ως πυρηνικό καύσιμο (5% σε U-235) απαιτούνται
11,8 kg φυσικού ουρανίου και απομένουν 10,8 kg απεμπλουτισμένου ουρανίου, δηλαδή
περίπου το 92% του "φυσικού" UF6, που εισέρχεται σε ένα εργοστάσιο παραγωγής
εμπλουτισμένου ουρανίου, εξέρχεται ως παραπροϊόν.

Το DUF6 φυλάσσεται σε ειδικά κατασκευασμένους σφραγισμένους κυλίνδρους


χωρητικότητας 12 τόννων, οι οποίοι πρέπει να κατασκευάζονται και να συντηρούνται με
βάση αυστηρότατες προδιαγραφές (ANSI N14.1-2001). Για παράδειγμα, μια από τις
κατασκευαστικές απαιτήσεις είναι ότι πρέπει να παραμένουν άθικτοι όταν θερμανθούν με το
περιεχόμενό τους στους 800ºC για 30 s [Αναφ. 12].
Η σώρευση χιλιάδων κυλίνδρων (από τη δεκαετία του 1940 μέχρι σήμερα) με DUF6 αποτελεί
οικονομικό και περιβαλλοντικό πρόβλημα. Το κόστος φύλαξης και συντήρησης των
κυλίνδρων είναι μεγάλο. Σε μια έκθεση της Υπηρεσία Περιβάλλοντος των ΗΠΑ του 2001
αναφέρεται ότι στα εργοστάσια παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου των ΗΠΑ (στις πόλεις
Portsmouth, Paducah και Oak Ridge), υπήρχαν αποθηκευμένοι 700.000 τόννοι DUF6 σε
57.700 κυλίνδρους [Αναφ. 13].

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 451

απεμπλουτισμένο εξαφθοριούχο ουράνιο (DUF6) αποθηκεύεται σε χαλύβδινους κυλίνδρους


διαμέτρου 1,2 m και χωρητικότητας περίπου 12 τόννων: (α) Ειδικό όχημα μεταφοράς των
κυλίνδρων. (β) Υπαίθριος χώρος με επιφάνεια επιστρωμένη με τσιμέντο, όπου
αποθηκεύονται χιλιάδες κυλίνδρων με DUF6. (γ) Οξειδωμένος κύλινδρος στον οποίο έχει
διαπιστωθεί διαρροή DUF6.

Η αντίδραση του UF6 με το νερό το καθιστά εξαιρετικά επικίνδυνη ένωση λόγω της
τοξικότητας του παραγόμενων προϊόντων (HF, UO2F2) και της σύγχρονης έκλυσης μεγάλων
ποσών θερμότητας. Το υδροφθόριο ερεθίζει τους πνεύμονες και μπορεί να προκαλέσει
πνευμονικό οίδημα, ενώ οι ενώσεις του ουρανίου είναι νεφροτοξικές.
'Εχουν αναφερθεί αρκετά ατυχήματα στα εργοστάσια παραγωγής UF6 ή εμπλουτισμού
ουρανίου. Το 1944, κατά τη θέρμανση ενός κυλίνδρου UF6 με ατμό, έσπασε μια συγκόλληση
του κυλίνδρου με αποτέλεσμα την έκλυση 200 kg UF6, τα οποία αντέδρασαν με τους ατμούς
ύδατος με αποτέλεσμα την παραγωγή μεγάλης ποσότητας HF που προκάλεσε τον θάνατο
δύο ατόμων. Το 1978, ένας κύλινδρος UF6 έσπασε σε μια αποθήκη πυρηνικών καυσίμων
χωρίς θύματα. Σε ένα άλλο ατύχημα, το 1986, ένα άτομο πέθανε από εισπνοή αερίου HF
από ρήξη ενός κυλίνδρου, άλλα 31 άτομα που εκτέθηκαν στους ατμούς δεν παρουσίασαν
βλάβες σε βάθος χρόνου [Αναφ. 14].
Διαρροή UF6 από τους κυλίνδρους θα έχει ως συνέπεια
τη ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα με φθοριούχα και με
ενώσεις του τοξικού ουρανίου. Το γεγονός αυτό επιβάλλει
συνεχείς ελέγχους της κατάστασης των κυλίνδρων
αποθήκευσης του UF6, κάτι που αποτελεί μια επικίνδυνη
και ιδιαίτερα δαπανηρή διαδικασία [Αναφ. 15]. 'Eχουν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 452
προταθεί διάφορα σχήματα χημικής αντιμετώπισης, όπως π.χ. δέσμευση των φθοριούχων
ως HF και CaF2 και του (απεμπλουτισμένου) ουρανίου στη μορφή του οξειδίου UO2.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πέραν των χημικών κινδύνων από την
αποθήκευση των κυλίνδρων DUF6 και μάλιστα σε υπαίθριους
χώρους, οι κύλινδροι αυτοί αποτελούν και ραδιολογικό κίνδυνο,
αφού αποτελούν πηγές εκπομπής νετρονίων και ακτινοβολίας γ
χαμηλής στάθμης. Η εκπομπή νετρονίων εμφανίζεται ειδικά στις
φθοριούχες ενώσεις του ουρανίου και οφείλεται στην παραπλεύρως
αλληλουχία
πυρηνικών
αντιδράσεων, όπου
συμμετέχουν οι
πυρήνες του
Ρύγχος βλήματος 30 mm από φθορίου.
απεμπλουτισμένο ουράνιο . Χρήσεις του
απεμπλουτισμένου εξαφθοριούχου ουρανίου
Το DUF6 ως ένωση δεν έχει καμία χρησιμότητα, αλλά αποτελεί την
πρώτη ύλη παραγωγής μεταλλικού απεμπλουτισμένου ουρανίου
(depleted uranium, DU) και ενώσεών του. Δεδομένης της ευρύτατης
παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου για πυρηνικά καύσιμα και
πυρηνικά όπλα, εκτιμάται ότι τα υπάρχοντα παγκόσμια αποθέματα
DU ξεπερνούν το 1,2 εκατομμύρια τόννους.
Βλήματα με διατρητική
Οι "πολιτικές" χρήσεις του DU είναι περιορισμένες, έτσι π.χ. λόγω κεφαλή απεμπλουτισμένου
του μεγάλου ειδικού βάρους, ως μέταλλο χρησιμοποιείται ως "έρμα" ουρανίου.
σταθεροποίησης σε αεροσκάφη και γενικά σε περιπτώσεις που τα
αντίβαρα πρέπει να καταλαμβάνουν μικρό όγκο. 'Ενα Boeing 747 χρειάζεται έρμα 1500 kg
DU. Οι χημικές ενώσεις του ουρανίου που διατίθενται στο εμπόριο, στο σύνολό τους
προέρχονται από DU. Οξείδια του ουρανίου χρησιμοποιούνται ως εξαιρετικά δύστηκτα
κεραμικά υλικά και για τον χρωματισμό υάλων και πορσελάνης. Το νιτρικό ουρανύλιο
UO2(NO3)2 χρησιμοποιήθηκε παλαιότερα στη φωτογραφική τεχνική και το οξικό ουρανύλιο
UO2(CH3COO)2 αποτελεί κλασικό αντιδραστήριο για την ανίχνευση του νατρίου, επειδή
σχηματίζει το δυσδιάλυτο μικτό άλας NaZn(UO2)3(CH3COO)9·xH2O (x = 6-9).
Αντίθετα, οι στρατιωτικές εφαρμογές του μεταλλικού DU αφθονούν. Χρησιμοποιείται για
κατασκευή ανθεκτικότατων θωρακίσεων στρατιωτικών οχημάτων, όπως επίσης βομβών και
βλημάτων εξαιρετικά μεγάλης διατρητικής ικανότητας, αντικαθιστώντας άλλα δαπανηρότερα
μέταλλα με παρόμοιες ιδιότητες όπως είναι το βολφράμιο [Αναφ. 16]. Το DU συνδυάζει
πλεονεκτήματα όπως:

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 453
(α) 'Εχει μεγάλη πυκνότητα (2,5 φορές πιο πυκνό από τον σίδηρο) και σκληρότητα. 'Οταν
χρησιμοποιηθεί ως ρύγχος (μύτη) στα βλήματα και στις βόμβες αυξάνει κατά πολύ τη
διατρητική ικανότητά τους, αφού μπορούν πλέον να διαπεράσουν παχιές πλάκες από
σίδηρο και τσιμέντο.
(β) "Αυτοεκρήγνυται". Ακόμη και χωρίς εκρηκτική γόμωση, τα βλήματα από ουράνιο κατά την
πρόσκρουση εκρήγνυνται και αναπτύσσουν υψηλές θερμοκρασίες λόγω κονιοποίησης του
ουρανίου και ακαριαίας ανάφλεξης της σκόνης του (οξείδωση από το ατμοσφαιρικό
οξυγόνο), κάτι που αυξάνει την καταστροφική τους δράση.
(γ) Μικρό κόστος, αφού αποτελεί ένα άφθονο σε ποσότητα και ουσιαστικά άχρηστο
παραπροϊόν της παραγωγής πυρηνικών καυσίμων.
Φαίνεται ότι η αξιοποίηση του DU στην κατασκευή συμβατικών οπλικών συστημάτων με
επακόλουθο τη διασπορά του στα πεδία μαχών, μπορεί να θεωρηθεί ως "επικερδής" και
"αποτελεσματικός" τρόπος απαλλαγής τουλάχιστον από ένα μέρος από τα τεράστια και
"ανεπιθύμητα" αποθέματα DUF6 [Αναφ. 17, 18].

Σχετικά με τη χρήση του όρου "απεμπλουτισμένο ουράνιο"

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 454
Μορφή ουρανίου Ιδιότητα U-234 U-235 U-238 Σύνολο
Φυσικό ουράνιο % 0,0053 0,711 99,275 100
περιεκτικότητα
Ραδιενέργεια, 12356 568 12356 25280
Bq/g*
Εμπλουτισμένο ουράνιο % 0,02884 3,5 99,275 100
(3,5% σε U-235) περιεκτικότητα
Ραδιενέργεια, 66703 2800 12005 81508
Bq/g
Απεμπλουτισμένο ουράνιο % 0,0008976 0,2 99,799 100
(παραπροϊόν παραγωγής περιεκτικότητα
του προηγούμενου) Ραδιενέργεια, 2076 160 12420 14656
Bq/g
* Becquerel (Bq): Μονάδα ραδιενέργειας που αντιστοιχεί στον αριθμό διασπώμενων πυρήνων
ραδιενεργού υλικού σε ένα δευτερόλεπτο
Συχνά, σε αναφορές στο απεμπλουτισμένο ουράνιο που γίνονται από τα μέσα μαζική
ενημέρωσης, αφήνεται να εννοηθεί ότι τούτο αποτελεί μια ιδιαίτερα επικίνδυνη και τοξική μορφή το
ουρανίου. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν ισχύει. Το DU δεν διαφέρει ουσιαστικά σε καμία φυσική, χημική
τοξικολογική ιδιότητα από το φυσικό ουράνιο. Το DU απλώς περιέχει το ισότοπο U-235 (και μαζί μ
αυτό και το U-234) σε μικρότερη αναλογία απ' ό,τι το φυσικό ουράνιο και για τον λόγο αυτό είναι κ
λιγότερο ραδιενεργό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι λιγότερο επικίνδυνο για την υγεία όσων έρχοντ
σε επαφή με αυτό και ιδιαίτερα όσων εισπνεύσουν μικροσωματίδια που περιέχουν οξείδια ή άλλε
ενώσεις του. Στον πίνακα δείχνονται συγκριτικά οι τυπικές ισοτοπικές συστάσεις και η ραδιενέργε
των διαφόρων μορφών ουρανίου [Αναφ. 19].

Πηγές από το Διαδίκτυο - Βιβλιογραφία


1. Merck Index 12th edition (1996): "Uranium Hexafluoride".
2. (α) Wikipedia: "Martin Heinrich Klaproth". (β) Wikipedia: "Eugène-Melchior Péligot".
3. (α) Wikipedia: "Uranium". (β) Federation of American Scientists, Special Weapon Primer:
"Uranium production". (γ) World Nuclear Association: "Uranium Enrichment". (δ) The
Encyclopedia of Earth: "Uranium enrichment".
4. Nininger RD: "Minerals for Atomic Energy: The Uranium ore minerals" (D. Van Nostrand
Company, Inc. New York, 1954).

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 455
5. Institute for Energy and Environmental Research (IEER): "Uranium: Its Uses and
Hazards".
6. (α) World Nuclear Association: "Some Physics on Uranium". (β) Hyperphysics Web Page
(Georgia State University): "Uranium-235 Fission".
7. (α) Institute for Science and International Security: "What is a Gas Centrifuge?". (β)
Wikipedia: "Enriched Uranium".
8. Monhemius J (Royal Shcool of Mines, Imperial College, London): "Processing Uranium
Ores to produce Yellowcake" (αρχείο PDF, 2,18 MB).
9. Argonne National Laboratory (ANL): "Depleted UF6: The Uranium Fuel Cycle".
10. Argonne National Laboratory (ANL): "Properties of Uranium Hexafluoride (UF6)".
11. Argonne National Laboratory (ANL): "UF6 cylinders: Full limit criteria".
12. Werkoff F, Bontemps A, Maréchal A: "On controversy of behaviour of UF6 cylinders
exposed to fire: deeper examination of experimental results", Packaging, Transport, Storage
and Security of Radioactive Material, 17:165-171 (2006) (Abstract).
13. U.S. Environmental Protection Agency: "Notice of Intent To Prepare an Environmental
Impact Statement for Depleted Uranium Hexafluoride Conversion Facilities" (September,
2001).
14. Subcommittee on Acute Exposure Guideline Levels, Committee on Toxicology, National
Research Council: "Appendix 5: Uranium Hexafluoride Acute Exposure Guideline Levels",
Acute Exposure Guideline Levels for Selected Airborne Chemicals: Volume 4, The National
Academic Press (2004)
15. Argonne National Laboratory (ANL): "Final programming environmental impact for
alternative strategies for the long-term management and use of depleted uranium
hexafluoride (Summary)", April, 1999 (αρχείο PDF, 473 KB).
16. Wikipedia: "Depleted uranium".
17. Maeda A, Saruta S, Inamori K, ICTI: "The Excessive Use of Weapons and Banned
Weapons - The Use of Depleted Uranium (DU) Weapons".
18. Pesic I : "Depleted Uranium: Ethics of the Silver Bullet", School of Engineering, Santa
Clara University.
19. World Informations Service on Energy (WISE): "Uranium Radiation Properties".

'Αλλες ενδιαφέρουσες ιστοσελίδες για το εξαφθοριούχου ουράνιο και το


απεμπλουτισμένο ουράνιο
• GlobalSecurity.org: "Weapons of Mass Destruction (WMD): Uranium Feedstock".
• Cotton S: "Uranium Hexafluoride, UF6", University of Bristol, School of Chemistry

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 456
• Argonne National Laboratory (ANL): "Uranium Quick Facts".
• International Atomic Energy Agency (IAEA): "Depleted Uranium: Questions and
Answers".
• Health Protection Agency (UK): "Depleted Uranium FAQs".
• Γαλδάδας Α (Βήμα Science ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ,19/02/2006): "ATOMIKH BOMBA: Μικρό
εγχειρίδιο για ανησυχούντες".
• Ευθυμιάδης Δ (13ο ΤΕΕ Θεσσαλονίκης): "'Οπλα από απεμπλουτισμένο ουράνιο".

ΟΠΛΑ ΑΠΟ ΑΠΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΟ ΟΥΡΑΝΙΟ

Ουράνιο

Το ουράνιο (χημικό σύμβολο U) βρίσκεται στο φλοιό της γης σε αναλογία 2,3 gr/tn. Αυτό έχει
σαν αποτέλεσμα ο αέρας ,το πόσιμο νερό και τα τρόφιμα να περιέχουν ίχνη ουρανίου. Η
μέση συγκέντρωση ουρανίου στον αέρα είναι περίπου 0,04 ng/m3 (0,04 δισεκατομμυριοστά
του γραμμαρίου ανά κυβικό μέτρο).Με την εισπνοή 20 m3 αέρα ένας ενήλικας προσλαμβάνει
καθημερινά 0,8 ng ουρανίου. Με την τροφή προσλαμβάνει καθημερινά από 0,5 – 1,5 μg
(μικρογραμμάρια, εκατομμυριοστά του γραμμαρίου). Από αυτά ένα μεγάλο μέρος
αποβάλλεται, ενώ το υπόλοιπο παραμένει στον οργανισμό. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι
το σώμα ενός ενήλικα να περιέχει από 30-60 μg ουρανίου.

Ισότοπα του ουρανίου

Το φυσικό ουράνιο αποτελείται από τρία ισότοπα.

Α. 238U 99,2836 % 92 πρωτόνια 146 νετρόνια

B. 235U 0,7110% 92 πρωτόνια 143 νετρόνια

Γ. 234U 0,0054% 92 πρωτόνια 142 νετρόνια

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 457
Τα ισότοπα αυτά είναι ραδιενεργά και επειδή είναι ασταθή μετά από συνεχείς
μεταστοιχειώσεις τείνουν να γίνουν πιο σταθερά εκπέμποντας ιονίζουσα ακτινοβολία,
δηλαδή σωματίδια α, β και ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία γ.
Τα ισότοπα του ουρανίου 238U και 235U μέσα από μια σειρά μεταστοιχειώσεων καταλήγουν
στα σταθερά και μη ραδιενεργά ισότοπα του μολύβδου 206Pb και 207Pb αντίστοιχα

Εμπλουτισμένο ουράνιο

Λέγοντας εμπλουτισμό εννοούμε τη διαδικασία αύξησης της συγκέντρωσης του 235U και
απόρριψης του 238U. Ο διαχωρισμός των δυο ισοτόπων του ουρανίου δεν γίνεται με βάση τις
χημικές τους ιδιότητες (γιατί και τα δυο ισότοπα έχουν την ίδια χημική συμπεριφορά ) αλλά
βάσει των φυσικών τους ιδιοτήτων.
Α. Η πρώτη μέθοδος διαχωρισμού των δυο ισοτόπων είναι μια διεργασία διαχωρισμού
διάχυσης μέσω μεμβρανών σε αέρια φάση και υψηλή θερμοκρασία. Το εξαφθοριούχο
ουράνιο (UF6), που σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από 57οC μετατρέπεται σε αέριο, περνά
μέσα από διαχωριστικές μικροπορώδεις μεμβράνες. Τα μόρια του 235U που έχουν μικρότερη
μάζα περνούν από τις μεμβράνες πιο εύκολα και πιο γρήγορα από ότι τα μόρια του 238U.
Αποτέλεσμα της διεργασίας εμπλουτισμού είναι το μίγμα ουρανίου να περιέχει 3% 235U και
97% 238U. To μίγμα αυτό χρησιμοποιείται ως καύσιμο στους πυρηνικούς αντιδραστήρες .
Β. Με Υπερφυγοκέντρηση είναι δυνατόν να λάβουμε ένα μίγμα περιεκτικότητας 90% σε 235U
και 10% σε 238U που χρησιμοποιείται για την κατασκευή πυρηνικών βομβών.

Απεμπλουτισμένο ουράνιο( Depleted Uranium, Abgereichertes Uran)

Το απεμπλουτισμένο ουράνιο είναι το απόβλητο της διαδικασίας εμπλουτισμού του φυσικού


ουρανίου και χρησιμοποιείται για την κατασκευή όπλων μεγάλης διατρητικής ικανότητας.
Κατά την παραγωγή 1000 τόνων εμπλουτισμένου ουρανίου προκύπτουν πάνω από 9000
τόνοι απεμπλουτισμένου ουρανίου, που δημιουργούν μεγάλα προβλήματα αποθήκευσης και
διάθεσης.

Χρήσεις του εμπλουτισμένου ουρανίου

Α. Ως καύσιμο στους πυρηνικούς αντιδραστήρες


Β. Στην κατασκευή πυρηνικών βομβών

Ραδιενέργεια του απεμπλουτισμένου ουρανίου

Οι ραδιενεργοί πυρήνες διασπώνται, εκπέμποντας ακτινοβολία, σε πυρήνες άλλων ατόμων.


Μέτρο της ενέργειας της ακτινοβολίας είναι το Becquerel (Bq). Ενέργεια 1 Bq σημαίνει, ότι σε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 458
1 sec διασπάται ένας πυρήνας. Οι ακτινοβολίες που εκπέμπονται κατά την διάσπαση των
πυρήνων είναι τριών ειδών.
1. ακτινοβολία α, κατά την οποία εκπέμπονται σωματίδια α (4He2+).
2. ακτινοβολία β, κατά την οποία εκπέμπονται ηλεκτρόνια (e-)
3. ακτινοβολία γ, κατά την οποία εκπέμπεται μεγάλης ενέργειας ηλεκτρομαγνητική
ακτινοβολία.

Τα ισότοπα του ουρανίου εκπέμπουν ακτινοβολία α. Η ενέργεια ακτινοβολίας του φυσικού


ουρανίου είναι περίπου 25000 και του απεμπλουτισμένου ουρανίου 15000 Bq. Επομένως η
ακτινοβολία του απεμπλουτισμένου ουρανίου είναι κατά 40% μειωμένη σε σχέση με το
φυσικό ουράνιο. Οι πυρήνες που δημιουργούνται κατά την διάσπαση του ουρανίου δεν είναι
σταθεροί. Διασπώνται και αυτοί εκπέμποντας ακτινοβολία β. Στη συνολική ακτινοβολία
πρέπει επομένως να προσμετρηθεί και η ακτινοβολία αυτή. Η συνολική ενέργεια
ακτινοβολίας είναι 40000 Bq εκ των οποίων 100 προέρχονται από ακτινοβολία γ.
Συγκρίσιμα μεγέθη:
Ιώδιο 131 4.598.000.000.000.000 Bq/gr
Καίσιο 239 3.206.000.000.000 Bq/gr
Πλουτώνιο 239 2.298.000.000 Bq/gr
Φυσικό Ουράνιο ~50.000 Bq/gr
Απεμπλουτισμένο Ουράνιο ~40.000 Bq/gr

Χρόνος ημιζωής :Χρόνος που χρειάζεται για να μειωθεί η ραδιενέργεια στη μισή
ποσότητα της αρχικής

Χρόνος ημιζωής σε έτη


Ουράνιο-238 4.468.000.000
Ουράνιο-235 703.800.000
Ουράνιο –234 245.000
Πλουτώνιο-239 24.110
Θόριο-232 14.050.000.000

Επομένως η ενέργεια ακτινοβολίας του ουρανίου είναι σχετικά αδύνατη σε σχέση με άλλα
ραδιενεργά στοιχεία.

Πόσο απεμπλουτισμένο Ουράνιο υπάρχει

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 459
Τον Ιούνιο του 1998 η υπηρεσία ενέργειας των ΗΠΑ(Department of Energy, DOE) είχε στις
αποθήκες της 734.000 τόνους εξαφθοριούχο ουράνιο. Δυο τρίτα από αυτό, περίπου 500.000
τόνοι, είναι ουράνιο το υπόλοιπο φθόριο. Πρέπει να προστεθεί ότι κάθε χρόνο προστίθενται
στην ποσότητα αυτή ακόμη 30.000 τόνοι.

Τι είναι και πως δρουν τα όπλα ουρανίου

Κάθε βλήμα πρέπει να καταστρέφει τον στόχο του. Όταν το βλήμα αυτό δεν περιέχει
εκρηκτικά, τότε η καταστροφική του δράση βασίζεται στην κινητική του ενέργεια. Αυτή
αυξάνει όσο αυξάνει η μάζα και η ταχύτητα του βλήματος. Σε βλήματα ίδιου διαμετρήματος
για να έχουμε μεγάλη μάζα πρέπει προφανώς να επιλέξουμε ένα υλικό με μεγάλη
πυκνότητα. Ένα τέτοιο υλικό είναι το ουράνιο. Η πυκνότητα του ουρανίου είναι ρ= 19,03
gr/ml. Ένα λίτρο ουρανίου ζυγίζει 19 Kg και ένα m3 ουρανίου 19 τόνους. Για την αύξηση της
σκληρότητας του ουρανίου προστίθενται σ’ αυτό 2% μολυβδαίνιο ή 0,75 % Τιτάνιο.
Κατά την πρόσκρουση του βλήματος σ’ ένα στόχο (π.χ. ένα άρμα) μετατρέπεται η κινητική
του ενέργεια σε θερμική. Αυτό οδηγεί σε
ανάπτυξη πολύ μεγάλων θερμοκρασιών.
Τα ουράνιο μετά την διάτρηση τήκεται και
λόγω της πυροφόρου ιδιότητας του
αυτοαναφλέγεται. Έτσι το άρμα εκτός της
μηχανικής του καταστροφής οδηγείται με
την ανάφλεξη του και την έκρηξη των
πυρομαχικών που υπάρχουν σ’ αυτό σε
πλήρη καταστροφή.
Η τήξη και η ανάφλεξη του ουρανίου
δημιουργούν σωματίδια ουρανίου και
οξειδίων του ουρανίου τα οποία
διασκορπίζονται ως σκόνη ή αεροδιάλυμα
στο περιβάλλον.
Άνθρωποι που ζουν σ’ αυτή την περιοχή
εισπνέουν τα σωματίδια αυτά ή τα προσλαμβάνουν δια μέσου της τροφής ή του πόσιμου
νερού. Μ’ αυτό τον τρόπο εκτίθενται οι οργανισμοί όχι μόνο στη χημική επιβάρυνση του
βαρέως μετάλλου ουρανίου αλλά και στη ραδιενεργό δράση του. Και τα δυο οδηγούν
ανάλογα με την προσληφθείσα ποσότητα σε σοβαρές ασθένειες.

Χρήση όπλων ουρανίου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 460

Σύμφωνα με στοιχεία του ΝΑΤΟ


χρησιμοποιήθηκαν όπλα ουρανίου
στον πόλεμο του κόλπου και στα
Βαλκάνια. Από πληροφορίες του
Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ
γνωρίζουμε ότι στον πόλεμο του
Κόλπου το 1991από τα διάφορα οπλικά
συστήματα ρίφθηκαν 330.000
τόνοι απεμπλουτισμένου ουρανίου. Το
μεγαλύτερο μέρος αυτών
προέρχεται από το κανόνι GAU-8
του αεροσκάφους Α-10:~784000 βλήματα=230.000τόνους.
Σύμφωνα με πληροφορίες του γερμανικού υπουργείου άμυνας από το ίδιο αεροσκάφος
ρίφθηκαν στο Κόσοβο το 1999 31.000 βλήματα και στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη στα 1994/95
10.800 βλήματα. Συνολικά 11,5 τόνοι απεμπλουτισμένου ουρανίου
Αεροσκάφος Α-10

Στην εικόνα βλέπουμε το αεροσκάφος Α-10 με


το πολυβόλο GAU-8 (διαμέτρημα 30mm).Κάτω
αριστερά βλέπουμε ένα βλήμα (GAU-8,τύπου
PGU-14/B) και δεξιά μια διατομή. Το συνολικό
μήκος του βλήματος με τον προωθητικό
μηχανισμό είναι ~ 29 cm και η συνολική μάζα
του 0,69 Kg. Το απεμπλουτισμένο ουράνιο
βρίσκεται στο μπροστινό μέρος έχει μήκος
14,5 cm και ζυγίζει 0,27 Kg. Η ταχύτητα του
βλήματος είναι 3640 Km/h ~= 1010 m/s.

Πολυβόλο GAU- 8 Βλήμα PGU-14/B

Διατομή βλήματος PGU-14/B

Επιπτώσεις στην υγεία από τη δράση του ουρανίου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 461
Α. Χημικοτοξική δράση του ουρανίου Η χημικοτοξική δράση του ουρανίου οφείλεται στις
χημικές του ιδιότητες. Το ουράνιο ανήκει όπως ο μόλυβδος, το κάδμιο, ο υδράργυρος ή το
πλουτώνιο στα βαρέα μέταλλα. Τα βαρέα μέταλλα και οι χημικές τους ενώσεις είναι πολύ
δηλητηριώδη. Ειδικά προκαλούν δυσμενείς επιβαρύνσεις στο συκώτι και τα νεφρά.

Ραδιοτοξική δράση
Η ραδιοτοξική δράση του ουρανίου οφείλεται στην ραδιενεργό ακτινοβολία που
απελευθερώνει. Η ραδιενεργός ακτινοβολία είναι μια ιονίζουσα ακτινοβολία, η οποία
προκαλεί ιοντισμό στα άτομα και τα μόρια ενός οργανισμού. Αυτό σημαίνει ότι μερικά άτομα
ή μόρια του οργανισμού αποκτούν ηλεκτρικό φορτίο και μεταβάλλονται σε ιόντα, θετικά ή
αρνητικά. Επίσης οδηγούν στο σχηματισμό διαφόρων ριζών ( όπως τη διάσπαση του νερού
στα άκρως επιθετικά συστατικά του Η και ΟΗ).Ο σχηματισμός των ιόντων και των ριζών είναι
ζημιογόνος, διότι οδηγεί σε κυτταρικές μεταβολές. Η ζημιογόνος δράση είναι τόσο μεγάλη,
όσο μεγάλη είναι και η προσληφθείσα δόση ακτινοβολίας. Δόση= προσληφθείσα ακτινοβολία
/ προσλαμβάνουσα μάζα Η ραδιοτοξική δράση του ουρανίου-238, του κυρίου συστατικού
του απεμπλουτισμένου ουρανίου οφείλεται στην εκπομπή ακτινοβολίας α.

Εξωτερική επιβάρυνση από ακτινοβολία


Εξωτερική επιβάρυνση προκύπτει όταν ένας οργανισμός βρίσκεται κοντά σ’ ένα ραδιενεργό
σώμα και υφίσταται τη ραδιενεργό δράση του. Επειδή η ακτινοβολία α έχει πολύ μικρή
εμβέλεια μπορεί η επιβάρυνση από αυτήν να θεωρηθεί αμελητέα. Τα πράγματα φυσικά είναι
διαφορετικά αν η ακτινοβολία είναι β ή γ όπως του Καισίου-137. Αυτές με τις ίδιες ποσότητες
επιβαρύνουν τον οργανισμό 1000 φορές περισσότερο.

Εσωτερική επιβάρυνση
Εσωτερική επιβάρυνση προκύπτει όταν ένας άνθρωπος προσλαμβάνει μια ραδιενεργό
ουσία στο σώμα του(Inkorporation). Αυτό μπορεί να επιτευχθεί δια της αναπνευστικής
(Inhalation) ή της διατροφικής(Ingestion) οδού.
Οι προσληφθείσες ραδιενεργές ουσίες δια μέσου του στομάχου και της πέψης και ανάλογα
με τη διαλυτότητά τους καταλήγουν στο αίμα και έτσι διαμοιράζονται σ’ όλο το σώμα.
Η με την εισπνοή προσληφθείσες ποσότητες ραδιενεργών ουσιών παραμένουν στους
πνεύμονες αν είναι αδιάλυτες και ανάλογα με τη διαλυτότητά τους καταλήγουν και πάλι στο
αίμα.
Η εσωτερική ακτινοβολία του Ουρανίου-238 σε σχέση με την εξωτερική του Καισίου-137 είναι
τώρα 3700 φορές μεγαλύτερη. Ο κίνδυνος πλέον για καρκινογενέσεις και ζημιογόνες
αλλαγές στο γενετικό υλικό είναι πάρα πολύ μεγάλος. Αφού τα ραδιενεργά υλικά δια μέσου
της αναπνευστικής ή της διατροφικής οδού καταλήξουν στο αίμα κατόπιν συσσωρεύονται σε
διάφορα όργανα του σώματος. Στην περίπτωση του Ουρανίου τα όργανα αυτά είναι τα οστά

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 462
(~60%), το συκώτι (~15%) και τα νεφρά (~10%).Στα όργανα αυτά απελευθερώνεται
ραδιενεργός ακτινοβολία που οδηγεί σε καρκινογενέσεις. Επειδή μεγάλα αδιάλυτα σωματίδια
ουρανίου παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στους πνεύμονες προκαλούν καρκίνο
στους πνεύμονες. Η συσσώρευση ραδιενεργών ουσιών στα οστά έχει επικίνδυνες συνέπειες.
Ακτινοβολία στα οστά σημαίνει ακτινοβολία και του μυελού των οστών, σημείου όπου
δημιουργείται το αίμα. Δεν είναι τυχαίες επομένως οι λευχαιμίες των στρατιωτών και των
κατοίκων των περιοχών όπου έχουν ριφθεί βλήματα ουρανίου. Επίσης οι αλλαγές του
γενετικού υλικού σίγουρα θα προκαλέσουν τερατογενέσεις στις περιοχές αυτές.
Κρούσματα καρκίνου στο Σεράγεβο*
Θέσεις όγκων 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Στόμα και λαιμός 1 - - 2 4 4
Πεπτικό Σύστημα 15 50 36 55 68 82
Αναπνευστικό σύστημα 12 15 20 34 44 51
Δέρμα και σύνδεσμος - 2 1 10 8 9
Στήθος 3 11 14 29 34 37
Ουροποιητικό σύστημα 8 8 11 18 8 9
Μάτια 3 - 1 2 1 4
Λεμφικό και αίμα 1 6 1 7 19 26
Άλλα μέρη του οργανισμού - 1 11 18 11 7
Σύνολο 43 93 95 175 216 248
Τα στοιχεία προέρχονται από το Ληξιαρχείο του Σεράγεβο (Αγγελιοφόρος της Κυριακής
13.4.03)
Περίπου 8700 περιστατικά καρκίνου θα εμφανίσουν τα επόμενα χρόνια οι κάτοικοι του Ιράκ.
Ευθυμιάδης Δημήτριος ΠΕ4- Χημικός, 13ο ΤΕΕ Θεσσαλονίκης

«Αθηνά» ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΟΠΛΩΝ


Θωμά Χατζίκου 11,, Θεσσαλονίκη 56122, Τηλ/Fax: 2310904794 / 6944165341,
www.armscontrol.info

ΟΙ ΠΥΡΗΝΙΚΕΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΖΑΚΣΤΑΝ


Μανώλης Αστρεινίδης Διεθνολόγος Ερευνητής του Ε.Κ.Ε.Ο. «Αθηνά»
Σάββατο 20 Ιουνίου 2009

ΟΙ ΠΥΡΗΝΙΚΕΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΖΑΚΣΤΑΝ


Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, η διεθνής κοινότητα με αγωνία παρακολουθούσε τι θα
έκανε το πρόσφατα ανεξαρτητοποιημένο Καζακστάν με τις χιλιάδες πυρηνικών όπλων που
είχαν μείνει στο έδαφός του. Εάν το Καζακστάν είχε αποφασίσει την αποτροπή της
απόσυρσης θα είχε γίνει η τέταρτη μεγαλύτερη πυρηνική δύναμη παγκοσμίως. Ευτυχώς η
χώρα αποφάσισε να αφοπλιστεί –επιλογή που έκανε λόγω ενός συνδυασμού διεθνούς

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 463
πίεσης , μιας επιθυμίας ένταξης στη διεθνή κοινότητα και μιας δεδηλωμένης δυτικής
βοήθειας στη διάλυση των πυρηνικών όπλων και των εγκαταστάσεων. Τελικά, τα σοβιετικά
όπλα είτε καταστράφηκαν ή μεταφέρθηκαν στη Ρωσία, η τοποθεσία πυρηνικών δοκιμών , το
Semipalatinsk, στο δυτικό Καζακστάν έκλεισε και όλα τα σιλό των διεθνών βαλλιστικών
πυραύλων καταστράφηκαν. Εκείνη την εποχή, η χώρα είχε άλλες ανησυχίες –δηλαδή την
εγκατάσταση μιας κυβέρνησης και την αναβίωση της οικονομίας της. Τα πυρηνικά όπλα και
η πυρηνική ενέργεια δεν αποτελούσαν την κύρια προτεραιότητα της χώρας. Αλλά αυτά
συνέβαιναν 15 χρόνια πριν και οι καιροί φαίνεται πως έχουν αλλάξει. Σήμερα ο κόσμος
επανεξετάζει την πυρηνική ενέργεια ως πηγή ενέργειας απελευθερωμένης από άνθρακα και
το Καζακστάν που έχει τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα ουρανίου στον κόσμο, διαθέτει
μια σειρά πυρηνικών φιλοδοξιών.
1 -Φιλοδοξία 1η Να γίνει μέχρι το 2010 η μεγαλύτερη παραγωγός ουρανίου στον
κόσμο
Οπωσδήποτε το Καζακστάν είναι τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας ουρανίου στον κόσμο –μετά
την Αυστραλία και τον Καναδά. Με 1,5 εκατομμύρια τόνους διαθέτει το 19% των παγκόσμιων
αποθεμάτων ουρανίου. Περισσότερο από το 50% είναι κατάλληλα για επιτόπιο φιλτράρισμα,
μια φτηνή και φιλική προς το περιβάλλον μέθοδο συγκριτικά με την εξόρυξη ουρανίου από
βαθιά ορυχεία . Το 2007 η χώρα παρήγε 6.637 τόνους και σχεδιάζει να ανεβάσει φέτος τη
παραγωγή σε 9.445 τόνους . Η χώρα προσανατολίζεται στη παραγωγή 18.700 τόνων
ουρανίου ετησίως περί το 2015 και στις 27.000 τόνους περί το 2025. Αν και Goldman Sachs
JB Were προγραμματίζει ώστε η χώρα να γίνει ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός
ουρανίου περί το 2011, η Kazatomprom , η κρατική εταιρία ενέργειας του Καζακστάν που
επιβλέπει όλη την παραγωγή ουρανίου σχεδιάζει να γίνει ο μεγαλύτερος παραγωγός ένα
μόλις χρόνο

« Αθηνά» ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΟΠΛΩΝ


Σελίδα 2 από 6
νωρίτερα. Η Kazatomprom στηρίζει την πρόγνωσή της στην ικανότητα αυξημένης
παραγωγής που θα προμηθεύουν 16 νέα ορυχεία στο νότιο Καζακστάν.1 Με την παγκόσμια
κατανάλωση ουρανίου να προβλέπεται να φτάσει στους 117.193 τόνους μέχρι το 2030, το
Καζακστάν αναμένει μια θεαματική άνοδο.
2. Φιλοδοξία 2η : Να γίνει ένας σημαντικός προμηθευτής πυρηνικών καυσίμων
Το Καζακστάν σχεδιάζει να διατηρήσει τον ολοκληρωμένο κύκλο καυσίμων με τη Ρωσία
αλλά επίσης δεν θέλει να εξαρτάται αποκλειστικά από το βόρειο γείτονά του για την
παραγωγή πυρηνικών καυσίμων. Προς το παρόν, όλα τα αρχικά στάδια της εξόρυξης
ουρανίου και η τριβή του σε κίτρινο μείγμα διεξάγονται στο Καζακστάν, ύστερα το κίτρινο
μείγμα μεταφέρεται στη Ρωσία για αεριοποίηση και εμπλουτισμό. Το επόμενο στάδιο
παραγωγής καψουλών καυσίμων διεξάγεται στο Καζακστάν ενώ η τελική παραγωγή από
μπάρες καυσίμων λαμβάνει χώρα στη Ρωσία. Κοινά προγράμματα μεταξύ τω δύο χωρών
περιλαμβάνουν κατασκευή εργοστασίου εμπλουτισμένου αερίου (η πρώτη φάση

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 464
προβλέπεται να ολοκληρωθεί το 2011) δίπλα στις ρωσικές εγκαταστάσεις του Angarsk., στη
Σιβηρία. Το νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού (η Kazatomprom θα κατέχει το 50% των μετοχών)
θα παράγει ετησίως μέχρι το 2013 περίπου 757.863 κιλά ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού.
2 Αυτότης θα είναι τεχνολογικό «μαύρο κουτί» για τους ειδικούς της Kazatomprom, που
σημαίνει ότι δεν θα έχουν πρόσβαση στην ίδια την τεχνολογία του εμπλουτισμού αλλά θα
μπορούν να εμπλουτίζουν ουράνιο, προσθέτοντας στην αξία των εξαγωγών της χώρας.3 Ο
πρόεδρος της Kazatomprom είπε ότι η εταιρία του θα συνεχίσει να αναθέτει την ευαίσθητη
φάση του εμπλουτισμού στη Ρωσία ώστε να αμβλύνει τις ανησυχίες περί διάδοσης
πυρηνικών όπλων. Το Διεθνές Κέντρο Εμπλουτισμού Ουρανίου που βρίσκεται επίσης στο
Angarsk., αποτελεί άλλη μια ρωσο-καζακστανική συνεργασία που θα δώσει πρόσβαση σε
πυρηνικά καύσιμα σε χώρες χωρίς ικανότητα παραγωγής καυσίμων. Άρχισε _________να
λειτουργεί το Σεπτέμβριο

Κάθε χρόνο, διαγιγνώσκονται στην Ευρώπη 3,2 εκατομμύρια καρκίνοι, κυρίως του μαστού,
του παχέος εντέρου και του ορθού ή του πνεύμονα. Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος αποτελεί μια
πολυπαραγοντική νόσο. Οφείλεται μεν στην κληρονομικότητα κάθε ατόμου, αλλά
καθοριστικοί παράγοντες εμφάνισης και έκβασης της νόσου είναι περιβαλλοντικού
περιεχομένου όπως η διατροφή , ο τρόπος και το περιβάλλον διαβίωσης.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ:

• το αυξημένο πέρα από τα φυσιολογικά επίπεδα βάρος και η παχυσαρκία


σχετίζονται με την ανάπτυξη κάποιων μορφών καρκίνου.
• Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Έρευνας για τον Καρκίνο συγκάλεσε μία ομάδα ειδικών
που εξέτασε εκατοντάδες επιδημιολογικές μελέτες σχετικά με τη διατροφική
πρόσληψη φρούτων και λαχανικών και δημοσίευσε τα ευρήματα της τον Ιούλιο του
1997. Τα αποτελέσματα παρέχουν ιδιαιτέρως ικανοποιητικά στοιχεία, αφού βρέθηκε
ότι η ευρεία κατανάλωση λαχανικών και φρούτων ασκεί προληπτική δράση έναντι
της καρκινικής νόσου.
• Σύμφωνα με έρευνες, υπάρχει πληθώρα τροφίμων με ένα εξαιρετικό συνδυασμό
βιταμινών, ανόργανων στοιχείων και φυτοχημικών ενώσεων που δρουν με συνέργια
και επιδρούν προστατευτικά στο μεταβολισμό των κυττάρων αποτρέποντας την
εμφάνιση καρκίνου. Τέτοιες ουσίες είναι η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε και τα
φλαβονοειδή που έχουν αντιοξειδωτική δράση, με αποτέλεσμα να εξουδετερώνουν
τις ελεύθερες ρίζες του οξυγόνου μέσα στα κύτταρα. Το ελαιόλαδο μπορεί και ασκεί
προστασία από διάφορες καρκινικές μορφές, λόγω της περιεκτικότητας του σε
βιταμίνη Ε , σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και σε σκουαλένιο, συστατικό το οποίο
παρεμβαίνει στα ογκογονίδια.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 465
• Έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι διατροφή πλούσια σε κορεσμένο λίπος (πιο
συγκεκριμένα ζωικό λίπος) αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης κάποιων μορφών
καρκίνου. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ο κίνδυνος εμφάνισης ορθοκολπικού
καρκίνου, αυξάνει με την υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος. Επίσης η
υπερκατανάλωση καπνιστών και παστών κρεάτων συνδέεται με καρκίνου του
στομάχου . Και ο τρόπος που μαγειρεύεται το κρέας είναι σημαντικός. Όταν το κρέας
ή το ψάρι εκτίθενται κατευθείαν στις φλόγες ή σε πολύ μεγάλη θερμοκρασία, όπως
συμβαίνει συνήθως όταν το φαγητό ψήνεται στα κάρβουνα, στον φούρνο ή στο
τηγάνι, παράγονται ουσίες με καρκινογόνο δράση. Το επεξεργασμένο κρέας
(συσκευασμένο μπιφτέκι) και το ζαμπόν περιέχουν νιτρώδη και νιτρικά άλατα ως
συντηρητικά. Με βάση μελέτες που έχουν γίνει σε ζώα, οι ερευνητές κατέληξαν στο
συμπέρασμα ότι ιδιαίτερα τα νιτρώδη άλατα μπορεί να μετατραπούν στο στομάχι σε
καρκινογόνες νιτροζαμίνες, κάτι που ενδεχομένως θα μπορούσε να αυξήσει τον
κίνδυνο για καρκίνο του στομάχου. Φαγητά που διατηρούνται στο αλάτι, στο ξύδι ή
που είναι καπνιστά, περιέχουν ουσίες που μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο για
καρκίνο.
• Yπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη θετική συσχέτιση
υπερκατανάλωσης αλκοόλ και εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου. Η συσχέτιση
αυτή ενισχύεται όταν υπάρχει και ταυτόχρονο κάπνισμα .Να σημειωθεί ότι ο
κίνδυνος εμφάνισης και ο μηχανισμός δράσης εξαρτώνται κάθε φορά από την
καρκινική μορφή. Απ΄την άλλη πλευρά, έχει ευρέως τεκμηριωθεί ότι 1-2 ποτηράκια
κρασί την ημέρα δρουν ευεργετικά στον οργανισμό προάγοντας την υγεία, τη
διάθεση και την καλή καρδιά.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, η άσκηση έχει προληπτικό ρόλο, αφού
συμβάλει στη διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, επιδρά θετικά στα επίπεδα των
ορμονών και σε ό,τι αφορά την περίπτωση του καρκίνου η άσκηση μπορεί και βοηθά στη
σωστή κινητικότητα του εντέρου.Μόνο σε ό,τι αφορά το επαγγελματικό περιβάλλον έχουν
καταγραφεί 28 επιβεβαιωμένοι καρκινογόνοι παράγοντες, 27 πιθανοί καρκινογόνοι
παράγοντες και 113 δυνητικοί καρκινογόνοι παράγοντες. Στην κορυφή των νεοπλασιών
βρίσκεται ο καρκίνος του πνεύμονος, ο οποίος «καλπάζει» χρόνο με τον χρόνο στις
ανεπτυγμένες χώρες. Εκτός από το κάπνισμα, στο οποίο αποδίδεται το 66% των
κρουσμάτων της νόσου, αυτή συνδέεται επίσης με την ατμοσφαιρική ρύπανση, τη ρύπανση
στους εσωτερικούς χώρους λόγω καύσεως στερεών καυσίμων, αλλά και την έκθεση σε
ραδόνιο, σε ιονίζουσα ακτινοβολία, σε άσβεστο και σε άλλα χημικά στοιχεία, όπως το
χρώμιο, το νικέλιο, το κάδμιο. Ο καρκίνος πνεύμονα είναι συχνότερος στις πόλεις παρά
στην ύπαιθρο. Ο μολυσμένος αέρας των πόλεων, αυξάνει τον κίνδυνο προσβολής από
καρκίνο πνεύμονα. Στον αέρα που αναπνέουμε κάθε μέρα, υπάρχουν καρκινογόνες ουσίες.
Στις πόλεις, οι καρκινογόνες ουσίες του αέρα, είναι περισσότερες.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 466
Οι κύριες αιτίες πρόκλησης καρκίνου πνεύμονα είναι:

1. Το κάπνισμα
2. Το ραδόνιο
3. Το διοξείδιο αζώτου
4. Ο αμίαντος
5. Το αρσενικό
6. Η ραδιενεργός σκόνη

Δεύτερος στην αρνητική σειρά ο καρκίνος του στομάχου, που συνδέεται με το


ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και ο οποίος χτυπάει περισσότερο τον αναπτυσσόμενο
κόσμο. Με περιβαλλοντικούς παράγοντες φαίνεται να συνδέονται και άλλα νεοπλάσματα,
όπως η λευχαιμία – ποσοστό της τάξεως του 2% των κρουσμάτων αποδίδεται σε έκθεση σε
χημικά όπως το βενζόλιο – αλλά και το κακόηθες μελάνωμα – κύρια αιτία εμφάνισής του
είναι η έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία. (Παρά ταύτα επιμένουμε να «εξαφανίζουμε» το
προστατευτικό στρώμα του όζοντος με όποιον τρόπο μπορούμε, υπογραμμίζουν οι
συντάκτες της έκθεσης.) Σε εμφάνιση καρκίνου συμβάλλουν επίσης οι αφλατοξίνες στις
τροφές (καρκίνος του ήπατος), ο άσβεστος στο πόσιμο νερό (διαφορετικές μορφές καρκίνου,
μεταξύ των οποίων καρκίνος του δέρματος), αλλά και ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων
HPV (καρκίνος του τραχήλου της μήτρας).

Ο αμίαντος, είναι μια από τις ουσίες που ευθύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα και του
λάρυγγα. Στα ορυχεία αμίαντου, στις ναυπηγοκατασκευαστικές ζώνες, στις μονάδες
παραγωγής μονωτικών υλικών ή πυρίμαχων ενδυμάτων, τα προβλήματα είναι μεγάλα και οι
εργαζόμενοι αποτελούν ομάδες υψηλού κινδύνου.

Το αρσενικό είναι άλλη μια ουσία που ευθύνεται για τον καρκίνο του δέρματος και των
πνευμόνων. Συνήθως χρησιμοποιείται στη γεωργία (αμπελουργία), μέσω των εντομοκτόνων.
Τόσο στους χώρους παρασκευής των εντομοκτόνων, όσο και κατά τη διάρκεια της εξόρυξής
του, όπως και στα χυτήρια χαλκού, ο κίνδυνος για τους εργαζόμενους – ιδιαίτερα αν δεν
παίρνουν προφυλακτικά μέτρα – είναι άμεσος, κάτι που δείχνουν πολλές έρευνες την
τελευταία δεκαετία.

Στις βιομηχανίες παράγωγων του πετρελαίου, πετροχημικών, άνθρακα, φωταέριου,


χάλυβα κ. ά συναντάμε την πίσσα, ορυκτέλαια, αιθάλη πουσυσχετίζονται με την εν λόγω
ασθένεια που προσβάλει τον οισοφάγο, τον εγκέφαλο, το στομάχι και την ουροδόχο κύστη.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 467
Κατά την παραγωγή σιδηροχρωμίου και στις εργασίες τήξης και κόλλησης μετάλλων,
απελευθερώνεται το χρώμιο για το οποίο υπάρχουν σοβαρά στοιχεία για τη συσχέτισή του
με τον καρκίνο του στομαχιού.

Στις βιομηχανίες ελαστικών, δέρματος, ταπητουργείων, λιθογραφιών και διυλιστηρίων,


υπάρχουν υπολείμματα βενζόλιου και εντοπίζονται νεοπλασίες του λεμφικού ιστού και του
αίματος στους εργαζόμενους, σε υψηλό ποσοστό.

Τέλος για την κατηγορία 1 μπορούμε να αναφέρουμε το ραδόνιο κατά την εξόρυξη ουράνιου
και το νικέλιο. Και τα δυο προσβάλλουν τους πνεύμονες.

Στην κατηγορία 2 μπορούμε να αναφέρουμε το ακριλονιτρίλιο (που παράγεται με την


πιθανότητα πρόκλησης καρκίνου στο παχύ έντερο και τους πνεύμονες), τη φορμαλδεφιδη
(στην παραγωγή ρητινών, μελανίτη, υφασμάτων, χάρτου, λιπασμάτων, πλαστικών με
επιπτώσεις στον εγκέφαλο, το πεπτικό σύστημα και το αίμα), το βηρύλλιο, το κάδμιο (στη
βιομηχανία πλαστικών), το στυρένιο και το θειικό διμεθύλιο. Ο κατάλογος θα μπορούσε να
συνεχιστεί και με άλλες περιπτώσεις. Αρκεί να αναφέρουμε την ύπαρξη πολλών
επιδημιολογικών μελετών που εντοπίζουν καρκινοπάθειες σε κατηγορίες εργαζομένων χωρίς
να έχουν εξακριβωθεί επακριβώς οι ουσίες που ευθύνονται. Παράδειγμα, η σκόνη ξύλου και
δέρματος, μπορεί να προξενούν καρκίνο στις ρινικές κοιλότητες και τους πνεύμονες. Συχνά ο
καρκίνος εμφανίζεται στους εργαζόμενους των ορυχείων σιδήρου, στους μεταλλουργούς,
στους αγρότες, στις κομμώτριες, στους κτίστες και το προσωπικό μαγειρείων.

Παρ’ όλα αυτά, και ενώ γίνεται φανερό ότι ο καρκίνος, όπως και άλλες ασθένειες που
αυξάνονται στις μέρες μας, όπως το άσθμα, μπορούν να προληφθούν, πολιτικοί και
επιστήμονες ασχολούνται με το να εφευρίσκουν φάρμακα για τον καρκίνο. Κι αυτό είναι πολύ
φυσικό στο οικονομικοπολιτικό σύστημα το οποίο ζούμε, γιατί αλλιώς πώς θα βγάλουν τα
τεράστια κέρδη τους οι φαρμακευτικές εταιρείες και πώς θα ανεβεί (εικονικά πάντα) το ΑΕΠ
της χώρας??

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 468

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 469

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 470
Κι έτσι βλέπουμε ό,τι συμβαίνει πάντα με το ζήτημα του περιβάλλοντος: οι πολίτες
πληρώνουν πολύ ακριβά και με πολλούς τρόπους. Όχι μόνο με την υγεία τους, αλλά και
μέσω της φορολογίας (αφού τα χρήματα δεν
χρησιμοποιούνται προς όφελός τους, πχ στην προστασία
του περιβάλλοντος ώστε να προληφθούν οι ασθένειες,
αλλά δεν ξέρει κανείς που πηγαίνουν), και βέβαια μέσω
της πληρωμής σε φάρμακα και νοσοκομεία.

Αλλά ο πιο παράλογος τρόπος με τον οποίο πληρώνουμε


τη ζημιά στο περιβάλλον, και επομένως και στον εαυτό
μας, είναι άμεσα με τον τρόπο ζωής μας. Έτσι,
πληρώνουμε για να φάμε τα πιο ανθυγιεινά φαγητά, να
αγοράσουμε αυτοκίνητα, να χρησιμοποιήσουμε
λιπάσματα, να κόψουμε δέντρα και να κατασκευάσουμε
δρόμους κτλ.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΑΓΡΙΑ ΖΩΑ:

Ο καρκίνος δεν απειλεί τη ζωή μόνο των ανθρώπων, αλλά και πολλών άγριων ζώων, σε
βαθμό μάλιστα ορισμένα είδη να απειλούνται με εξαφάνιση, σύμφωνα με μια νέα
επιστημονική μελέτη. Η μελέτη έγινε από ερευνητές της Εταιρίας Προστασίας Άγριων Ζώων
(Wildlife Conservation Society), με επικεφαλής την παθολόγο δρα Denis McAloose και
δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature Reviews Cancer».

Ο καρκίνος, που ευθύνεται για πάνω από 10% των ανθρώπινων θανάτων διεθνώς,
αντιμετωπίζεται ως αποκλειστικά ανθρώπινο πρόβλημα, αλλά η νέα μελέτη δείχνει πως αυτό
είναι λάθος. Σύμφωνα με την έρευνα, υπάρχουν μεγάλοι πληθυσμοί ζώων, στην πλειονότητα
των ειδών της Γης, που πεθαίνουν από καρκίνο, χωρίς αυτό να γίνεται γνωστό, λόγω
έλλειψης στοιχείων, γεγονός που υποτιμά την έκταση του προβλήματος στην φύση.

Ο καρκίνος μπορεί να σκοτώσει τα ζώα στον ίδιο βαθμό ή και περισσότερο, θέτοντας σε
κίνδυνο ολόκληρα είδη, όπως ο «διάβολος της Τασμανίας», το μεγαλύτερο σαρκοφάγο
μαρσιποφόρο ζώο του κόσμου, που κινδυνεύει πλέον με εξαφάνιση λόγω μιας σπάνιας
μορφής καρκίνου, που κολλά με την επαφή. Ο καρκίνος εμφανίζεται στο στόμα και εμποδίζει
τα δυστυχή ζώα να φάνε. Αν ο «διάβολος» όντως εξαφανιστεί, θα είναι το πρώτο γνωστό
είδος στον πλανήτη μας που θα έχει αυτή την μοίρα εξαιτίας του καρκίνου.

Επίσης πολλά είδη που ζουν σε θαλάσσια περιβάλλοντα, μολυσμένα από τον άνθρωπο με
χημικά, εμφανίζουν υψηλά ποσοστά καρκινικών όγκων, όπως ορισμένες φάλαινες ή

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 471
γλώσσες. Ορισμένες εξάλλου ιογενείς μορφές καρκίνου των γεννητικών οργάνων
επηρεάζουν την ικανότητα ορισμένων άγριων ζώων να αναπαράγουν, όπως οι θαλάσσιοι
ελέφαντες, οι θαλάσσιες χελώνες και ορισμένα δελφίνια.

Μερικές από αυτές τις μορφές καρκίνου αφορούν αποκλειστικά τα ζώα και άλλες σχετίζονται
με ιούς που μολύνουν και τους ανθρώπους, όπως του έρπη, των κονδυλωμάτων και της
ηπατίτιδας.

Πειράματα σε ζώα

Το 2005 υπολογίζεται ότι χρησιμοποιήθηκαν παγκοσμίως περίπου 100 εκατομμύρια ζώα σε


ιατρικά πειράματα όλων των ειδών. Από αυτά, μόλις 30 νέα φαρμακευτικά σκευάσματα
παρήχθησαν την ίδια χρονιά. Το 92% των φαρμάκων που δοκιμάζονται σε ζώα
απορρίπτονται κατά την κλινική έρευνα σε ανθρώπους. Σε
κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, η χρήση ζώων σε πειράματα έχει
αποδειχθεί απολύτως αναποτελεσματική. Παράδειγμα, οι ουσίες
που χορηγούνται για θεραπεία κατά του έιτζ. Καμιά από αυτές
δεν προήλθε από πειράματα σε ζώα. Αντίθετα, από τα τριάντα
εμβόλια που ελέγχθηκαν από το 1987 έως σήμερα σε πιθήκους,
όλα απορρίφθηκαν στους ανθρώπους.
Κάποιοι επιστήμονες αναρωτιούνται αν ο
έλεγχος ουσιών σε ζώα βοηθάει ή
δημιουργεί σύγχυση. Παράδειγμα, η σχέση καπνίσματος και αμιάντου
σε παθήσεις των πνευμόνων, όπως ο καρκίνος. Η έρευνα σε
πειραματόζωα δεν έδειξε πόσο κρίσιμη είναι αυτή η σχέση. Αν είναι
έτσι, όμως γιατί χρησιμοποιούνται; Ο λόγος βρίσκεται στη γενετική
συγγένεια μεταξύ αυτών των θηλαστικών και ημών (85% γενετική
συγγένεια με τα ποντίκια και 98% με τους πιθήκους). Η γενετική
συγγένεια είναι ένα επιχείρημα που βάλλεται τελευταία από τη μοριακή
βιολογία, η οποία αρχίζει μόλις να ανακαλύπτει πόσο σύνθετο και
πολύπλοκο είναι το γονιδίωμα και πόσο μικρές διαφοροποιήσεις
μπορεί να αλλάζουν κάτι πολύ σημαντικό στη λειτουργία ενός οργανισμού. Οι βιολόγοι που
ασχολούνται με το δέντρο της εξέλιξης των ειδών μπερδεύονται όταν έχουν να
αντιμετωπίσουν ζωντανά είδη με αποκλίσεις τόσο μικρές όσο η γενετική απόκλιση του
ανθρώπου από τα πιο συγγενικά είδη χιμπατζή. Το 2%
που μας χωρίζει είναι απίστευτα καθοριστικό – άγνωστο
για ποιον ακριβώς λόγο. Στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται
πειραματόζωα σχεδόν αποκλειστικά για ερευνητικούς
σκοπούς, αφού η χημική βιομηχανία και η βιομηχανία

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 472
καλλυντικών είναι σχεδόν αποκλειστικά μεταπρατικές. Στην Αττική βρίσκονται σήμερα
περισσότερα από 10.000 πειραματόζωα, κατά κύριο λόγο ποντίκια και αρουραίοι και
λιγότερο γουρούνια. Εποπτεύονται από το υπουργείο γεωργίας και τον ΕΟΦ. Σε κάποιες
περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί παρατυπίες, όπως στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο το 2004,
όπου χρησιμοποιήθηκαν ημίαιμοι σκύλοι για τη μελέτη ασθενειών του παγκρέατος από την
Ιατρική σχολή εκεί – παρόλο που απαγορεύεται η χρήση τους για αυτό το σκοπό. Από την
άλλη, περίπου 6000 σκυλιά “εξάγονται” κάθε χρόνο από την Ελλάδα προς άλλες χώρες της
βόρειας Ευρώπης με σκοπό να χρησιμοποιηθούν σαν πειραματόζωα. Τα τελευταία 15
χρόνια έχουν “φύγει” από την Ελλάδα πάνω από 150000 σκυλιά.

Πειραματιστές αφηγούνται ότι τα ινδικά χοιρίδια, τα κουνέλια και τα χάμστερ τα εξασφαλίζουν


από εμπόρους. Τα σκυλιά από τον μπόγια.

Τα χρωμοσαμπουάν που χρησιμοποιούν οι γυναίκες για να γίνουν ξανθές ή για να κρύψουν


τις άσπρες τρίχες, δοκιμάζονται στα μάτια των κουνελιών, με αποτέλεσμα την τύφλωση τους.

Αναρτήθηκε στις Επιστήμη και περιβάλλον | Leave a Comment »

Πυρηνική ενέργεια

Σε αντίθεση µε τη λειτουργία ενός πυρηνικού εργοστασίου που είναι σχετικά απλή µε τη


σύγχρονη τεχνογνωσία, ο τοµέας της διαχείρι¬σης των πυρηνικών αποβλήτων είναι
εξαιρετικά πολύπλοκος, η ασφαλής αποµόνωσή τους είναι αβέβαιη και η επιστηµονική
γνώση διεθνώς, για την επιλογή, σχεδιασµό, και πρόβλεψη του τρόπου λειτουργίας των
χώρων ενταφιασµού των πυρηνι¬κών αποβλήτων, είναι εξαιρετικά ελλιπής. Το θέµα της
αβεβαιότητας και της ελλιπούς τεχνογνωσίας είναι καθοριστικά, γιατί ο οποιοσδήποτε
ενταφια¬σµός και αποµόνωση των πυρηνικών αποβλήτων πρέπει να είναι ασφαλής, όχι
απλώς µε υψηλή πι¬θανότητα επιτυχίας (όπως υπονοείται για τα συµ¬βατικά απόβλητα),
αλλά σχεδόν µε βεβαιότητα, για ένα χρονικό ορίζοντα τουλάχιστον 10.000 ετών (ο
αναγνώστης παραπέµπεται στη νοµοθεσία των Η.Π.Α.), ένα χρονικό διάστηµα µελέτης και
τεχνικής ασφάλειας, πρωτόγνωρο για οποιοδήποτε επιστ笵ονικό κλάδο.

Για την παραγωγή ενέργειας οι πυ¬ρηνικοί


αντιδραστήρες χρησιµοποιούν ως καύσιµο pellets
εµπλουτισµένου ουρανίου U-235 που
απוּονώνονται µέσα σε µεταλλικές ράβδους.
Όλες οι µεταλλικές ράβδοι τοποθετούνται µαζί και
αποτε¬λούν τη διάταξη του πυρηνικού καύσιµου
(nuclear fuel assembly). Η κάθε pellet έχει

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 473
διαστάσεις όσο το άκρο ενός δάκτυλου του χεριού και εκλύει ενέρ¬γεια αντίστοιχη µε ένα
τόνο κάρβουνο. Μετά από 3 – 4 έτη λειτουργίας οι pellets παύουν να είναι απο¬δοτικές και η
διάταξη αποµακρύνεται από τον αντι¬δραστήρα. Το απόβλητο αυτό παραµένει εξαιρετικά
ραδιενεργό και ονοµάζεται spent nuclear fuel. Για παράδειγµα, 10 έτη µετά την
αποµάκρυνση του από τον αντιδραστήρα, το απόβλητο έχει ραδιενεργή δόση (surface dose
rate) 10.000 rem/ώρα, ενώ η θανατηφόρος δόση για όλο το σώµα ενός ανθρώ¬που είναι
500 rem. Η προσωρινή αποθήκευσή του γίνεται µέσα σε πισίνες µε νερό, φτιαγµένες από
µπετόν, µε επικάλυψη ατσαλιού (steel-lined concrete basins), για να επιτευχθεί η πτώση της
θερµοκρασίας του απόβλητου και η προστασία εργαζοµένων και κοινού από τη
ραδιε¬νέργεια. Στις Η.Π.Α., όπως και σε όλες τις χώρες µε πυρηνικά εργοστάσια, οι
προσωρινοί χώροι απο¬θήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων έχουν φθάσει ή ξεπεράσει τη
χωρητικότητά τους, και ήδη, από τις αρχές του 1980, ετέθη το πρόβληµα της µόνιµης
αποθήκευσης των ραδιενεργών αποβλήτων. Εκτός από το πρόβληµα των αποβλήτων που
προ¬έρχονται από τα πυρηνικά εργοστάσια, οι χώρες που έχουν πυρηνικά οπλικά
συστήµατα αντιµετω¬πίζουν και το πρόβληµα των αποβλήτων από αυτά, τα λεγόµενα high-
level radioactive waste. Κοινό χαρακτηριστικό των δύο ειδών αποβλήτων είναι η υψηλή
ραδιενέργειά τους επί χρονικό διάστηµα χιλιάδων ετών (εξ ου και η νοµοθετική απαίτηση για
ασφάλεια επί 10.000 έτη). Στη συνέχεια, ο όρος ραδιενεργά απόβλητα θα αναφέρεται µόνο
σε αυτά τα δύο είδη και όχι σε αντικείµενα χαµηλής ραδιενέργειας (τα low-level radioactive
waste) που χρησιµοποιούνται σε νοσοκοµεία, ερευνητικά ινστιτούτα κ.λπ. και που
αντιπροσωπεύουν άλλης κλίµακας πρόβληµα. Ιστορικά, οι επιλογές που εξετάσθηκαν και
απορ¬ρίφτηκαν διεθνώς για τη µόνιµη αποθήκευση των ραδιενεργών αποβλήτων ήταν οι
εξής: (α) Ενταφια¬σµός στον πυθµένα των ωκεανών, (β) ενταφιασµός στους πάγους των
πόλων της γης και (γ) αποστολή στο διάστηµα. Η Εθνική Ακαδηµία Επιστηµών των Η.Π.Α.
(National Research Council of the National Academy of Sciences), αρχικά το 1990 και
κατόπιν το 2001, κατέληξε στο συµπέρασµα ότι «υπάρχει επιστηµονική συµφωνία
παγκοσµίως ότι ο βαθύς, γεωλογικός ενταφιασµός, η προσέγγιση που ακο¬λουθείται στις
Η.Π.Α., αποτελεί τη βέλτιστη επιλογή για τη διάθεση των υψηλών ραδιενεργών
αποβλή¬των» (“…there is a worldwide scientific consensus that deep geological disposal,
the approach being followed by the United States, is the best option for disposing of highly
radioactive waste.”) Επιλογή του χώρου ενταφιασµού: Η επιλογή του Υπουργείου Ενέργειας
των Η.Π.Α., να διερευνηθεί η περιοχή Yucca Mountain στη Νεβάδα ως πιθανό µέρος
ενταφιασµού των ραδιενεργών αποβλήτων των Η.Π.Α., έγινε για επιστηµονικούς,
κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους. Η περιοχή είναι έρηµος, µε 190 mm βροχόπτωση ανά
έτος, της οποίας µόνο το 5% διηθείται στο υπέδαφος, µε εκτεταµένη ακόρε¬στη ζώνη
βάθους 600 m (ο υδροφόρος ορίζοντας βρίσκεται σε βάθος 600 m), µε ασήµαντο
επιφανει¬ακό δίκτυο υδάτων και µε πολύ χαµηλή ιστορικά σεισµικότητα. Όλα αυτά
σηµαίνουν ότι, λόγω της χαµηλής εδαφι¬κής υγρασίας ελάχιστη χηµική διάβρωση
αναµέ¬νεται να υπάρξει στα δοχεία (canisters) αποθήκευ¬σης των ραδιενεργών αποβλήτων.
Σε περίπτωση ατυχήµατος και διαφυγής ραδιενεργών υλικών από το χώρο µόνιµου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 474
ενταφιασµού των αποβλή¬των, η µεταφορά αυτών των υλικών από το νερό θα γίνει πολύ
αργά, λόγω της ακόρεστης ζώνης. Με δεδοµένο ότι ο χώρος εναπόθεσης των απο¬βλήτων
ευρίσκεται σε βάθος 300 m, η απόσταση που θα έχουν να διανύσουν τυχόν διαφυγόντα
ρα¬διενεργά στοιχεία µέχρι τον υδροφορέα είναι πολύ µεγάλη. Η επιλογή αυτή εντάσσεται
στη λογική ότι η προστασία πρέπει να εξασφαλίζεται ταυτοχρό¬νως από το φυσικό
περιβάλλον (natural barriers) και από τα τεχνικά µέτρα (engineered barriers). Οι κοινωνικοί
λόγοι επιλογής της τοποθεσίας ήταν ότι είναι ακατοίκητη και η πλησιέστερη πόλη του Λας
Βέγκας βρίσκεται σε απόσταση 160 χιλιוּέτρων, µε την πληθυσµιακή σύνθεσή της να
αποτελείται από διερχόµενους (transients) και, εποµένως, από ανθρώπους µε ελάχιστη
ιστορική ταύτιση µε την περιοχή. Οι πολιτικοί λόγοι ήταν ότι η πολιτεία της Νεβάδας, λόγω
του µικρού πληθυ¬σµού της, έχει µικρή πολιτική εκπροσώπηση στην Αµερικάνικη Βουλή
(Congress) και, εποµένως, µικρή δυνατότητα πολιτικής παρέµβασης. Είναι εν¬διαφέρον να
αναφερθεί ότι το 1982 (Nuclear Waste Policy Act of 1982) η Νεβάδα αποτελούσε µία από
τρεις πολιτείες υπό εξέταση για την καταλληλότη¬τα µόνιµου ενταφιασµού πυρηνικών
αποβλήτων. Η αντίδραση στις άλλες δύο πολιτείες έφερε σαν αποτέλεσµα να µη γίνουν ποτέ
µελέτες σε αυτές και το Yucca Mountain να αποτελέσει τη µοναδική τοποθεσία υπό εξέταση
στις Η.Π.Α., το 1987. Τα παραπάνω αποτελούν σηµεία αναφοράς για το βαθµό δυσκολίας
εύρεσης κατάλληλης τοποθεσί¬ας στην Ελλάδα. Παρενθετικά αναφέρεται ότι η επι¬λογή της
Καρύστου το 1976, για την πιθανή εγκα¬τάσταση πυρηνικού εργοστασίου, το τοποθετούσε
σε απόσταση 60 χιλιοµέτρων από την Αθήνα. Το σηµείο το οποίο αξίζει να προσέξει κανείς
είναι ότι η τυχόν πρόκριση της πυρηνικής επιλογής για την Ελλάδα συνεπάγεται την εύρεση
δύο κατάλληλων περιοχών, µια για το πυρηνικό εργοστάσιο παρα¬γωγής ενέργειας και µια
δεύτερη για την εγκατά¬σταση ενταφιασµού των πυρηνικών αποβλήτων. Οι τοποθεσίες
αυτές πρέπει να είναι αρκετά µακριά η µια από την άλλη, ώστε τυχόν ατύχηµα στη µια
τοποθεσία να µη βάλει σε κίνδυνο την άλλη. Ο ισχυρισµός ότι η επιστηµονική γνώση
διεθνώς είναι ανεπαρκής για την αντιµετώ¬πιση του προβλήµατος διάθεσης των πυρηνικών
αποβλήτων δεν αποτελεί υπερβολή, παρόλο που έχουν γίνει µελέτες επί τουλάχιστον δύο
δεκαετίες, απ’ όλα τα ερευνητικά εργαστήρια των Η.Π.Α. (όπως από το Lawrence Berkeley
Laboratory, το Sandia National Laboratory, το Los Alamos National Laboratory, το N.R.C.
National Lab Southwestern Research Institute στο San Antonio, Texas, κλπ.), από τους
κορυφαίους ερευνητές στα πανεπιστηµι¬ακά ιδρύµατα των Η.Π.Α. (και από µέλη της
Ακα¬δηµίας Μηχανικών των Η.Π.Α.), καθώς και από τεχνικά επιτελεία εταιρειών υψηλής
τεχνογνωσίας (Duke Power Co., Golder Assoc., Raytheon, TRW, Intera Inc. κ.λπ.). Παρά τον
εντυπωσιακό όγκο όλων των µελετών (ο οποίος ανέρχεται σε εκα¬τοντάδες χιλιάδες σελίδες)
και τα δισεκατοµµύρια δολάρια που έχουν ξοδευτεί για τη συλλογή δεδוּένων και για
µελέτες µοντελοποίησης (9 δισεκα¬τοµµύρια δολάρια έχουν ξοδευτεί µέχρι σήµερα στο
Yucca Mountain Project: U.S. Department of Energy, ποσό που περιλαµβάνει την κατασκευή
τούνελ 8 km), το γεγονός παραµέ¬νει, ότι η γνώση µας και η δυνατότητα πρόβλεψης για την
ασφαλή λειτουργία ενός γεωλογικού χώ¬ρου εναπόθεσης πυρηνικών αποβλήτων δεν
ευ¬ρίσκεται σε αντιστοιχία µε τη πολυπλοκότητα του προβλήµατος. vΧαρακτηριστικά µόνο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 475
αναφέρεται ότι στο Yucca Mountain Project, παρ’ όλες τις µελέτες πεδίου (που ξεκίνησαν το
1978), στα τέλη του 1990 βρέθη¬καν γεωλογικά ρήγµατα που δεν είχαν καταγρα¬φεί και
που άλλαξαν την εκπόνηση των µελετών (η ύπαρξη ρηγµάτων µπορεί να δηµιουργήσει
διαδρόµους (fast pathways) ταχείας µεταφοράς διαφυγόντος ραδιενεργού υλικού).
Αντίστοιχα, στη Σουηδία, όπου η εναπόθεση των πυρηνικών αποβλήτων γίνεται µέσα σε
γρανιτικό υπόγειο πε¬ριβάλλον, η κατασκευή ενός πειραµατικού τούνελ αποκάλυψε τυχαία
την ύπαρξη ενός δικτύου ρω㬵ών σε βάθος, στο βράχο που έλεγχε το πεδίο της υπόγειας
ροής και την επίδραση του οποίου δεν είχαν συµπεριλάβει οι ως τότε µελέτες. Εποµένως, η
περίπτωση των πυρηνικών απο¬βλήτων δεν έχει αντιστοιχία µε άλλα µεγάλα έργα στην
Ελλάδα, όπου τυχόν κενά τεχνικής εξειδί¬κευσης στη χώρα καλύπτονται µε την εισαγωγή
ξένων τεχνικών. Βεβαίως, υπάρχουν διεθνείς εταιρείες και οργανισµοί που µε αµοιβή
µπορούν να καταρτίσουν µελέτες (βλέπε άρθρο στο τεύχος 13 του περιοδικού Energy του κ.
Βεργαλενάκη για την πυρηνική ενέργεια και για την εξαγωγή τεχνο¬γνωσίας από τη
Σουηδία). Στον ενταφιασµό, όµως, των πυρηνικών αποβλήτων, η αιχµή της επιστηµο¬νικής
γνώσης διεθνώς έχει φθάσει σε ένα όριο, και το όριο αυτό δεν εγγυάται τον ασφαλή
ενταφιασµό τους. Το γεγονός ότι άλλες χώρες προχωρούν σε ενταφιασµό των πυρηνικών
τους αποβλήτων δεν αποτελεί παρά την καλύτερη δυνατή τους επιλο¬γή, η οποία είναι
επακόλουθη δύο δεσµευτικών, προηγούµενων γεγονότων: (α) της επιλογής τους για
πυρηνική ενέργεια και (β) του γεγονότος ότι η παραµονή των ραδιενεργών αποβλήτων σε
προ¬σωρινούς χώρους είναι ακριβώς προσωρινή. Μεταφορά των ραδιενεργών αποβλήτων:
Ραδι¬ενεργά απόβλητα στις Η.Π.Α. ευρίσκονται σε πε¬ρίπου 126 τοποθεσίες προσωρινής
αποθήκευσης σε 39 πολιτείες. Η µεταφορά των περίπου 70.000 τόνων ραδιενεργών
αποβλήτων προς το Yucca Mountain θα αρχίσει µετά το 2017 και αναµένεται να διαρκέσει
για περίπου 50 έτη. Η µεταφορά θα γί¬νει κυρίως µέσω του σιδηροδροµικού δικτύου µε
ειδικά τρένα (dedicated train service), µέσα σε µε¬γάλα δοχεία (casks) φτιαγµένα από
stainless steel, µε πάχος τοιχώµατος περίπου 15 cm, ενώ εναλλα¬κτικά µικρότερες
ποσότητες θα µετακινηθούν και οδικώς. Τα υπουργεία τα οποία φέρουν την ευθύνη είναι τα
εξής: (α) Tο Υπουργείο Μεταφορών (U.S. DOT: Department of Transportation), το οποίο
είναι υπεύθυνο για την ασφαλή µεταφορά των αποβλή¬των, για τους κανονισµούς για τη
φόρτωση, εκφόρ¬τωση, χειρισµό, µεταφορά των αποβλήτων, για την ειδική εκπαίδευση των
οδηγών, για προγράµµατα αντιµετώπισης ατυχηµάτων (emergency response plans) κ.λπ.
(β) Η υπηρεσία Nuclear Regulatory Commission (NRC), η οποία εγκρίνει το σχεδι¬ασµό και
την αποτελεσµατικότητα των δοχείων µεταφοράς και παρέχει την έγκριση (certification)
αυτών. Η NRC, µε βάση το ιστορικό µεταφοράς ρα¬διενεργού υλικού στις Η.Π.Α. (τα
τελευταία 30 έτη έγιναν 2.700 µεταφορές τέτοιου υλικού σε συνολι¬κή απόσταση 1,7
εκατοµµυρίων µιλίων στις Η.Π.Α.), εκτιµά την πιθανότητα επιτυχούς µεταφοράς, χωρίς
ατύχηµα, σε 99,99%. Παρόλα αυτά, αυτή η εξαιρε¬τικά υψηλή πιθανότητα αφήνει 0,01%
πιθανότητα αποτυχίας, ή 0,01 ατυχήµατα σε 100 µεταφορές, ή 1 ατύχηµα ανά 10.000
µεταφορές. Τόσες αναµένονται να είναι όµως και οι συνολικές µεταφορές ραδιε¬νεργού
υλικού: 190 – 317 µεταφορές µε τρένο και 53 – 89 µεταφορές οδικώς, ετησίως, συνολικά,

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 476
δη¬λαδή, από 250 έως 400 µεταφορές ανά έτος, επί 50 έτη, δηλαδή το σύνολο των
µεταφορών κυµαίνεται από 12.500 έως 20.000. Και µε αυτά τα νούµερα το ενδεχόµενο
ατυχήµατος δεν είναι πλέον ασήµα¬ντο, αλλά βάσιµο. (γ) Το Υπουργείο Ενέργειας (U.S.
DOE: Department of Energy), το οποίο θα συντο¬νίσει τα δορυφορικά συστήµατα
παρακολούθησης, τη συνοδεία των µέσων µεταφοράς κ.λπ. και (δ) το Υπουργείο
Εσωτερικής Ασφάλειας ( U.S. DHS: Department of Homeland Security), για την
αντ鬵ετώπιση τροµοκρατικών πράξεων δολιοφθοράς κ.λπ. Σχετικά µε την Ελλάδα ισχύουν
οι κάτωθι επισ笵άνσεις. Το οδικό και σιδηροδροµικό
δίκτυο στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις χώρες,
δηµιουργή¬θηκε, για να συνδέσει ανθρώπους και
προϊόντα µεγάλων πληθυσµιακών κέντρων. Αυτό
έρχεται σε αντίθεση µε τη µεταφορά ραδιενεργών
αποβλή¬των, που απαιτεί δίκτυα όσο το δυνατό
αποµονω¬µένα από τον πληθυσµό. Η ποσότητα
ραδιενεργών αποβλήτων, σε περίπτωση πυρηνικού
εργοστασί¬ου στην Ελλάδα, βεβαίως, θα είναι πολύ µικρότε¬ρη αυτής των Η.Π.Α. και θα
είναι παραπλήσια, για παράδειγµα, αυτής της Φινλανδίας: περίπου 2.000 τόνοι αποβλήτων
µετά από 40 έτη λειτουργίας ενός εργοστασίου (βλέπε άρθρο του κ. Βεργανελάκη, Energy
point τεύχος 13). Αναµένεται, εποµένως, ένας πολύ µικρότερος αριθµός µεταφορών προς
ένα µόνιµο χώρο αποθήκευσης των αποβλήτων από αυτόν των Η.Π.Α. Η πιθανότητα
επιτυχούς µεταφοράς, όµως, στην Ελλάδα, µε δεδοµένη την πλήρη απειρία της χώρας σε
σχέση µε την τριακο¬νταετή εµπειρία των Η.Π.Α. σε θέµατα οργάνωσης και περάτωσης
µεταφορών ραδιενεργού υλικού, δεν αναµένεται να είναι υψηλή, σε σχέση µε το πο¬σοστό
επιτυχίας που δίνεται από τη NRC. Διοικητική οργάνωση: Η διαχείριση των ραδιε¬νεργών
αποβλήτων, όπως αναδεικνύεται και από την περιγραφή της µεταφοράς τους, απαιτεί υψηλό
συντονισµό υπηρεσιών από πολλαπλά υπουργεία και από τις αντίστοιχες υπηρεσίες των
τοπικών αρ¬χών, επί µακρόχρονο διάστηµα. Για παράδειγµα, το Υπουργείο Ενέργειας των
Η.Π.Α., κατά τη µεταφο¬ρά των αποβλήτων, πρέπει να συντονίσει όχι µόνο τις δικές του
υπηρεσίες, αλλά και τις πολιτειακές (αντίστοιχα, για την Ελλάδα τις νοµαρχιακές) και
δηµοτικές αρχές, την αστυνοµία, το πυροσβεστικό σώµα, τις ιατρικές υπηρεσίες σε κάθε
τόπο που θα περάσουν τα φορτία, και να ευρίσκεται σε συνεν¬νόηση µε τα επί τόπου
τεχνικά και βιοµηχανικά επιµελητήρια και τα συνδικάτα εργαζοµένων. Στο σύνολό του, το
έργο ταφής των ραδιενεργών αποβλήτων στις Η.Π.Α. ευρίσκεται υπό την αρ¬µοδιότητα του
Υπουργείου Ενέργειας. Δύο υπη¬ρεσίες, η Nuclear Regulatory Commission και η υπηρεσία
Περιβαλλοντικής Προστασίας (U.S. EPA: Environmental Protection Agency,) λειτουργούν η
κάθε µια ως ανεξάρτητη αρχή ελέγχου (oversight) του Υπουργείου Ενέργειας. Για
παράδειγµα, µελέ¬τες πραγµατοποιούνται για λογαριασµό του Υπουρ¬γείου Ενέργειας και,
ανεξάρτητα από αυτές, διαφο¬ρετικές µελέτες γίνονται από τη NRC. Το Υπουργείο
Ενέργειας και η NRC χρησιµοποιούν διαφορετικά ερευνητικά ινστιτούτα, πανεπιστήµια κ.λπ.,
ώστε να εξασφαλίζεται η αντικειµενικότητα και η ανεξαρτη¬σία των µελετών. Η τελική αίτηση

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 477
αδείας (license application) και η µετέπειτα έγκριση κατασκευής (construction authorization)
του χώρου ταφής υπο¬βάλλεται από το Υπουργείο Ενέργειας στη NRC και, µόνο αφού δοθεί
η έγκριση από τη NRC, το έργο µπορεί να περατωθεί. Το βάρος της απόδειξης πέ¬φτει στο
Υπουργείο Ενέργειας, το οποίο πρέπει να δείξει (demonstrate) στη NRC ότι ο χώρος ταφής
έχει σχεδιασθεί και θα λειτουργήσει µε ασφάλεια, επί 10.000 έτη. Ο λόγος της εκτενούς
αναφοράς των αρµοδιοτήτων στις Η.Π.Α. έγινε, για να δειχθεί ότι για ένα τέτοιου είδους έργο
η διοικητική οργάνωση, η δηµιουρ¬γία ανεξάρτητων αρχών ελέγχου (οι οποίες είναι
επανδρωµένες µε υψηλού επιπέδου τεχνικό προ¬σωπικό) και η συµµετοχή στη λήψη
αποφάσεων από το σύνολο των επιστηµονικών και διοικητικών αρχών, καθώς και από
όλους τους ενδιαφερόµε¬νους, αποτελεί αυτή καθ’ αυτή µεγάλη πρόκληση. Στην Ελλάδα, η
εµπειρία της διοίκησης στην πε¬ριβαλλοντική διαχείριση, στη νοµοθετική ρύθµιση και στην
οργάνωση, ακόµη και για τα οικιακά από¬βλητα, ευρίσκεται σε πρωταρχικό στάδιο και,
επוּένως, η ενασχόληση µε πυρηνικά απόβλητα δεν ενδείκνυται, παρά µόνο µετά από
πολυετή απόδει¬ξη ικανοτήτων, πρώτα, σε λιγότερο επικίνδυνους περιβαλλοντικούς τοµείς.
Ιστορικό ασφαλείας χώρων επεξεργασίας και ταφής ραδιενεργών αποβλήτων:
Ολοκληρώνο¬ντας, θα πρέπει να αναφερθεί ότι το ιστορικό πε¬ριβαλλοντικής προστασίας
εγκαταστάσεων που έχουν χειρισθεί ποσότητες ραδιενεργών υλικών δεν είναι ενθαρρυντικό.
Αυτό αποτελεί θέµα, ίσως, άλλου άρθρου, αλλά συνοπτικά αναφέρεται ότι, για παράδειγµα,
στις τοποθεσίες του Hanford, στην πολιτεία της Washington, και του Savannah River Site,
στην πολιτεία της South Carolina, στις οποίες γινόταν επεξεργασία υλικού υψηλής
ραδιενέρ¬γειας, έχει εµφανισθεί σηµαντική ρύπανση στους υδροφορείς από ραδιενεργά
στοιχεία. Στο Hanford, τα υπόγεια ύδατα έχουν µολυνθεί σε έκταση πάνω από 200
τετραγωνικά χιλιόµετρα. Στο Savannah River Site ραδιενέργεια έχει διαπι¬στωθεί και στα
επιφανειακά ύδατα, και έχει υπάρ¬ξει γενετική µεταβολή (mutation) σε αλιγάτορες (έρευνες
στο πανεπιστήµιο της Νότιας Καρολίνας). Ακόµη και σε εγκαταστάσεις ταφής χαµηλών
ρα¬διενεργών αποβλήτων, όπως στο Barnwell της South Carolina, έχει βρεθεί τρίτιο στον
υδροφο¬ρέα, το οποίο φαίνεται ότι ακόµη είναι κάτω από τα επιτρεπτά όρια. Συνοψίζοντας,
τυχόν διε¬ρεύνηση της πυρηνικής ενέργειας ως ενεργειακής λύσης για την Ελλάδα πρέπει
να λάβει σοβαρά υπόψη της όχι µόνο τον τοµέα της ενέργειας, αλλά και τον τοµέα της
διαχείρισης, της περιβαλλοντικής προστασίας και της προστασίας του κοινού από τα
πυρηνικά απόβλητα.

Monsanto: βιοτεχνολογία και περιβάλλον

Όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε τον κολοσσό της


Βιοτεχνολογίας που λέγεται Monsanto ως την
εταιρεία με τα περιβόητα “μεταλλαγμένα”. Αυτό που
αγνοούμε είναι ότι η Monsanto υπάγεται σε μια
πρωτοφανή κρατική στήριξη στα πρότυπα της
Αμερικάνικης Βιομηχανίας Όπλων όχι μόνο επί

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 478
καθεστώς Bush (η εταιρεία δαπάνησε σοβαρά ποσά υπέρ του Κλίντον κατά την προεκλογική
καμπάνια του 1996, με τη μορφή του “soft money”, δηλαδή νομίμων δωρεών που δεν
εμπίπτουν στην απαγόρευση χρηματοδότησης από ιδιωτικές εταιρείες). Από τις πιο ισχυρές
πολυεθνικές του πλανήτη, η MONSANTO είναι μια εταιρεία – κολοσσός με 12.600
υπαλλήλους σε 46 χώρες και τζίρο 5,5 δισεκατομμυρίων δολλαρίων. Ελέγχει το 90% των
γενετικά τροποποιημένων φυτών και σπόρων και κατέχει το ρεκόρ βιομηχανικής μόλυνσης
και το ρεκόρ μηνύσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρ’ όλες τις καταδίκες, ο βιομηχανικός
γίγαντας από το St. Louis της Αμερικής συνεχίζει να αυξάνει την παραγωγή και τα κέρδη του.

1.Η πολιτική διακύρηξη του FDA και η απόκρυψη στοιχείων:

Το 1992 βγήκε η επίσημη θέση: ” Ο Οργανισμός δεν διαθέτει οποιοδήποτε στοιχείο ή


πληροφορία που να δείχνει ότι τα παραγόμενα με αυτό τον τρόπο τρόφιμα διαφέρουν από
τα υπόλοιπα”. Με αυτές τις απλές κουβέντες ξεκίνησε η βαριά βιομηχανία να αναπτύσσεται
με σκοπό να γίνει κύρια εξαγωγική δύναμη. Το 1999 όμως, μετά από τον αδυσώπητο αγώνα
του εισαγγελέα Steven Druker ήλθαν στο φως της δημοσιότητας 44,000 σελίδες επίσημα
κατατεθημένων (στον FDA) μελετών που αποδείκνυαν την επικινδυνότητα και είχαν
σκοπίμως “αγνοηθεί”. Για την ιστορία, η Αμερικάνικη δικαιοσύνη πήρε κάποιες σκληρές
αποφάσεις που ακυρώθηκαν από το εμπορικό δίκαιο (!) όπως ακριβώς έγινε με τα
καρκινογόνα συστατικά στα βρεφικά προϊόντα.

2.Η εγκληματική νομιμοποίηση της ορμόνης rbGH.

Πρόκειται για μια ισχυρότατη, γενετικά τροποποιημένη ορμόνη που παράγεται από τη
Monsanto και σύμφωνα με μελέτες ευθύνεται για αρκετές μορφές καρκίνου (χρησιμοποιείται
στα γαλακτοκομικά προϊόντα). Αυτή η ορμόνη απαγορεύεται σε όλες τις βιομηχανικές χώρες
ακόμα και στον Καναδά. Το οξύμωρο είναι ότι μετά το θόρυβο που δημιουργήθηκε με τη
νομιμοποίηση, αρκετές εταιρείες που δεν τη χρησιμοποιούσαν το ανέγραφαν στη
συσκευασία (rbGH Free). Γι’ αυτό το “πρόβλημα” φρόντισε πάλι ο Taylor, χρησιμοποιοώντας
τον αχυράνθρωπο ΓΓ Γεωργίας της Πενσυλβάνια Dennis Wolff, όπου απαγόρευσε την
αναγραφή του rbGH Free για την πολιτεία.

3.Ντοκιμαντέρ και αποκαλύψεις για τη Monsanto

Τη στιγμή που τα αποτελέσματα της επίσημης έρευνας της Γαλλικής Υπηρεσίας Υγιεινής των
Τροφίμων δηλώνουν πως τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα δεν είναι επικίνδυνα για την
ανθρώπινη υγεία, το νέο ντοκιμαντέρ της Μαρί-Μονίκ Ρομπίν δημοσιεύει νέα στοιχεία για τον
αναξιόπιστο χαρακτήρα των εν λόγω «επιστημονικών» ερευνών. Με το νέο της ντοκιμαντέρ
που τιτλοφορείται «Μονσάντο, μια επιχείρηση που θέλει το καλό σας», η κ.Ρομπίν προκαλεί

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 479
στο κοινό πραγματική ανατριχίλα! Στο ντοκιμαντέρ αυτό, η κ.Ρομπίν αποκαλύπτει στοιχεία
που φανερώνουν ότι η πίεση που δέχεται η επιστημονική κοινότητα από το λόμπι των
εταιριών παραγωγής μεταλλαγμένων τροφίμων είναι τόσο μεγάλη, ώστε οι έρευνες
καταλήγουν να μη διενεργούνται ποτέ με αντικειμενικότητα. Έτσι, τα αποτελέσματά τους δεν
είναι ούτε ακριβή, ούτε αξιόπιστα. Ιστορία της εταιρείας: Από τη στιγμή της ίδρυσής της, το
1901, η εταιρία δεν έχει σταματήσει να παράγει προϊόντα που αποδεικνύονται εντέλει άκρως
επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία και καταλήγουν να απαγορεύονται από δημόσιους
φορείς, όταν ήδη έχουν προκαλέσει σημαντικά προβλήματα. Στη λίστα των
«δημιουργημάτων» της εταιρίας ανήκουν δηλητήρια κάθε είδους, από καρκινογόνα αέρια
που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ, μέχρι και αυξητικές ορμόνες που έχουν
ήδη απαγορευθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πώς, λοιπόν, η Μονσάντο κατορθώνει να συνεχίζει ανενόχλητη την παραγωγή επικίνδυνων


προϊόντων; «Η Μονσάντο έχει τεράστια επιρροή και ιδιαίτερα στον επιστημονικό κόσμο,
καθώς και στο Λευκό Οίκο! Ο λόγος είναι πως η οικονομική ενίσχυση των περισσότερων
επιστημονικών ερευνών στην ουσία περνά από τα χέρια της Μονσάντο! Γι’ αυτό και καμία
από αυτές τις έρευνες δεν είναι πραγματικά επιστημονική, ούτε αντικειμενική», εξήγησε η
κ.Ρομπίν.

4.Γεγονότα που συνδέονται με την εταιρεία

ΚΑΝΑΔΑΣ 2004:

Την προηγούμενη Παρασκευή το Ανώτατο δικαστήριο του Καναδά εξέδωσε την τελική
απόφαση πάνω σε μια επτάχρονη διαμάχη μεταξύ της Monsanto και του Percy Schmeiser,
ενός Καναδού αγρότη.

Το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ο Percy παραβίασε τα δικαιώματα της πατέντας της


Monsanto με το να καλλιεργήσει γενετικά τροποποιημένη ελαιοκράμβη (Round-up Ready
Canola) στην γη του. Ξεχάστε το γεγονός ότι ο Percy δεν φύτεψε κανένα σπόρο της
Monsanto. Ότι ήταν οι σπόροι του αυτοί που επιμολύνθηκαν από τους GM Canola και ότι
δεν ήξερε καν ότι η σοδειά του είχε μολυνθεί! Ξεχάστε τα όλα αυτά, ο Percy καταπάτησε τα
‘πνευματικά δικαιώματα ιδιοκτησίας’ της Mosanto!!!

Αυτό το περίεργο τέχνασμα του νόμου που καταδιώκει ανθρώπους όταν μολύνεται η
ιδιοκτησία τους πάει πίσω στο 1991 όταν πέρασε ένας Ομοσπονδιακός νόμος στον Καναδά
σύμφωνα με τον οποίο οι πατέντες έχουν πλεονέκτημα έναντι των δικαιωμάτων των
αγροτών. Αυτό σημαίνει ότι εάν η σοδειά ενός αγρότη επιμολυνθεί από GM σπόρους τότε ο
αγρότης είναι ενδεχομένως υπόχρεος να πληρώσει την εταιρεία βιοτεχνολογίας αφού

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 480
‘ωφελήθηκε’ από την τεχνολογίας της! Ο Terry Boehm, Αντιπρόεδρος του Εθνικού
Συνεταιρισμού των Αγροτών του Καναδά είπε: ‘Αυτή η κατάσταση μας οδηγεί ακόμα πιο
πέρα όταν οι εταιρείες θα ελέγχουν τους σπόρους και οι αγρότες θα χάσουν το δικαίωμα να
τους αποθηκεύουν’.

Βέβαια τα νέα δεν ήταν τόσο καλά για την Μοσάντο.


Το Ανώτατο δικαστήριο ανέτρεψε μια παλιότερη
απόφαση η οποία έλεγε ότι ο Percy έπρεπε να
πληρώσει τα κέρδη του από τη σοδειά του 1998 –
περίπου $20,000 Καναδικά δολάρια- γιατί ο Percy δεν
ήξερε ότι καλλιεργούσε GT Canola. Επίσης δεν
χρειάστηκε να πληρώσει ούτε σεντ από τα δικαστικά
έξοδα στη Μοσάντο αφού δεν επωφελήθηκε
χρησιμοποιώντας την τεχνολογίας της. Ο Percy
πιστεύει ότι κέρδισε ηθικά και ότι η Μοσάντο θα
‘δυσκολευτεί να καταδιώκει αγρότες για καταπάτηση
των δικαιωμάτων των πατέντων της. Θα χρειάζεται
τώρα να αποδεικνύουν ότι ο αγρότης επωφελήθηκε από την καλλιέργεια του RR Canola. Το
δικαστήριο γνωστοποίησε ότι τα κέρδη μου ήταν ίδια όταν καλλιεργούσα συμβατική και όταν
Γενετικά τροποποιημένη ελαιοκράμβη οπότε θα είναι δύσκολο να ισχυριστεί η Μοσάντο στο
μέλλον ότι ο αγρότης έβγαλε περισσότερα χρήματα με την εκμετάλλευση του προϊόντος της.
Όμως ο Percy πρέπει να πληρώσει για τα δικά του δικαστικά έξοδα και ο μόνος λόγος που
συνέχισε τον αγώνα και κατάφερε να αποπληρώσει την υποθήκη του σπιτιού του ήταν λόγω
των υποστηρικτικών δωρεών, πράγμα που σημαίνει φυσικά ότι άλλοι αγρότες απλά δεν
έχουν τα χρήματα ή τον χρόνο για να παλέψουν δικαστικά. Ο Percy επίσης έχασε δουλειά
μιας ζωής. Τα τελευταία 50 χρόνια αποταμίευε του σπόρους από τις καλύτερες σοδειές του,
κάτι που οι αγρότες κάνουν εδώ και χιλιετίες για να παράγουν πιο βελτιωμένους σπόρους
κατάλληλους για καλλιέργεια στις τοπικές συνθήκες. Τώρα αυτή του η δουλειά έχει
επιμολυνθεί από Γ.Τ. Και εάν κάποιος θέλει να αγοράσει καινούργιους σπόρους, η
μεγαλύτερη πιθανότητα είναι να τους αγοράσει από τη Μοσάντο η οποία έχει καταφέρει μετά
από χρόνια εξαγοράς των άλλων εταιρειών να είναι η δεύτερη στον κόσμο εταιρεία
παραγωγής σπόρων.

Η MONSANTO KAI ΤΑ ΓΟΥΡΟΥΝΙΑ:

Η εταιρία Mονσάντο επιδιώκει να αποκτήσει τα αποκλειστικά δικαιώματα ευρεσιτεχνίας


(πατέντα) πάνω στην αναπαραγωγή των γουρουνιών και των απογόνων τους (!). Πιο
συγκεκριμένα, ισχυρίζεται ότι κατόπιν έρευνας που πραγματοποίησε, χρησιμοποιώντας
μεθόδους διασταύρωσης και επιλογής ειδικών χαρακτηριστικών, τεχνητή γονιμοποίηση και

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 481
άλλες τεχνικές αναπαραγωγής “κατασκεύασε” ένα νέο είδος γουρουνιού. Το νέο γουρούνι
αποτελεί “εφεύρεση” μόνο και μόνο επειδή δημιουργήθηκε από το συνδυασμό αυτών των
στοιχείων με σκοπό να επιταχυνθεί ο κύκλος αναπαραγωγής του. Με άλλα λόγια, η
Μονσάντο θεωρεί απόλυτα λογικό, να ζητάει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, όχι μόνο
για τον τρόπο αναπαραγωγής ενός “νέου” είδους γουρουνιού, αλλά και για το ίδιο το
γουρούνι και των μικρών του. Φυσικά, όποιος εκτρέφει γουρούνια με αντίστοιχα
χαρακτηριστικά μπορεί να κληθεί να καταβάλλει ένα ποσό για τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας
στη Μονσάντο, παρόλο που τα χαρακτηριστικά και ο τρόπος αναπαραγωγής των
γουρουνιών δεν αποτελούν εφεύρεση της εταιρίας. Απλά η Μονσάντο δήλωσε ότι το
δικαιούται. Το γουρούνι δεν είναι καν γενετικά μεταλλαγμένο και ο γενετικός του κώδικας δεν
φέρει τίποτα το πρωτότυπο. Η εταιρία προσπαθεί να πατεντάρει την εφεύρεσή της,
καταθέτοντας δύο αιτήσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό για τα Δικαιώματα Πνευματικής
Ιδιοκτησίας στη Γενεύη. Στόχος της να της δοθούν τα αποκλειστικά δικαιώματα ευρεσιτεχνίας
στα γουρούνια σε περισσότερες από 160 χώρες, μεταξύ αυτών και στις χώρες της
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι στιγμής δεν της έχει δοθεί η πατέντα, αλλά αν αυτό συμβεί,
τότε θα αποκτήσει τον παγκόσμιο έλεγχο της αναπαραγωγής των γουρουνιών.

5.Ιστορία της εταιρείας

Η Μονσάντο κάποτε έβγαζε κέρδη μόνο από την παραγωγή και εμπορία αγρο-χημικών.
Τώρα διαθέτει το μονοπώλιο σε πάρα πολλά είδη σπόρων, μεταλλαγμένων και συμβατικών,
αλλά συνεχίζει να φέρνει τις αποσκευές μερικών αμφίβολων κληρονομιών που προηγούνται
χρονικώς τη μετενσάρκωση των βιοτεχνολογιών της. Μεταξύ τους είναι η καταστροφή
πόλεων του Τέξας, μια έκρηξη του 1947 κατά τη διάρκεια της φόρτωσης των λιπασμάτων
του στον κόλπο Galveston που θεωρείται μεγαλύτερο βιομηχανικό ατύχημα στην
αμερικανική ιστορία. Σε μια έκθεση του 2002 η Monsanto προσδιορίστηκε από την Ηνωμένη
Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA) ως «ενδεχομένως αρμόδιο συμβαλλόμενο
μέρος» στη μόλυνση 56 βιομηχανικών περιοχών. Το 1998 ήταν ασφαλώς η χρονιά του
άλματος για τις εταιρείες παραγωγής και εμπορίας Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών
(ΓΤΟ) στον τομέα της γεωργίας. Ο πρώτος ρόλος σ’ αυτή την εκστρατεία επιβολής των ΓΤΟ
ανήκει ασφαλώς στην αμερικανική Monsanto, η οποία εύστοχα χαρακτηρίστηκε ως η
“Microsoft” της βιοτεχνολογίας στη γεωργία (The New York Times Magazine, 28/10/98).
Μετά την καθιέρωσή της στις ΗΠΑ, με μια καταιγιστική διαφημιστική καμπάνια, κόστους 1,6
εκατ. δολαρίων, η εταιρεία επιχείρησε το 1998 να κάμψει όλες τις αντιδράσεις στην Ευρώπη,
και να πείσει ότι η γενετική μηχανική -και κατ’ επέκταση οι εφαρμογές της στη γεωργία- είναι
η λύση στα προβλήματα υποσιτισμού της ανθρωπότητας.

Η Μονσάντο είναι η τρίτη σε μέγεθος χημική βιομηχανία των ΗΠΑ. Το 1995 δήλωσε καθαρά
έσοδα 739 εκατ. δολάρια και απ’ αυτά το 46% ανήκει στον αγροτικό τομέα. Από τα τέλη της

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 482
δεκαετίας του ‘70, η εταιρεία έχει δαπανήσει σχεδόν δύο δις δολάρια στην έρευνα και την
ανάπτυξη της γενετικής μηχανικής.

Το 1901 ιδρύθηκε από έναν αυτοδίδακτο χημικό, ο οποίος μετέφερε στις ΗΠΑ τη→
γερμανική τεχνολογία παραγωγής ενός τεχνητού γλυκαντικού, της ζαχαρίνης.

Τη δεκαετία του ‘20 η Monsanto αναδεικνύεται σε μια από τις μεγαλύτερες→ βιομηχανίες
χημικών και φαρμάκων της χώρας. Το 1935 η Monsanto αγοράζει την Swann Chemical
Company, η οποία είχε→ αναπτύξει την τεχνολογία των πολυχλωριωμένων διφαινυλίων
(PCB). Πρόκειται για μια ιδιαιτέρως τοξική χημική ένωση, η οποία θεωρείται σήμερα
υπεύθυνη για γενετικές ανωμαλίες, για πνευματικές διαταραχές σε βρέφη, για καρκινογένεση
και εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι τοξικές παρενέργειες των PCB ήταν
γνωστές από τη δεκαετία του ‘30, όμως η παραγωγή τους απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ μόλις το
1976.

Το 1947 ένα γαλλικό φορτηγό πλοίο που φόρτωνε λιπάσματα έξω από τις→ εγκαταστάσεις
της Monsanto στο Γκάλβεστον του Τέξας εξερράγη. Τουλάχιστον 500 νεκροί μετρήθηκαν σ’
αυτό που θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα δυστυχήματα στην ιστορία της χημικής
βιομηχανίας. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘40 αρχίζει από την Monsanto η παραγωγή του→
ζιζανιοκτόνου 2,4,5-Τ. Οπως αποκαλύπτεται μετά από δέκα χρόνια, το υλικό αυτό κατά την
έκλυσή του παράγει τη γνωστή δηλητηριώδη διοξίνη. Από το 1962 ως το 1971 ο στρατός
των ΗΠΑ έκανε χρήση του “ζιζανιοκτόνου”→ Agent Orange στο Βιετνάμ, με στόχο να
αποψιλώσουν τη βλάστηση της ζούγκλας που προστάτευε τους Βιετκόνγκ και να
καταστρέψουν τη σοδειά τους. Την παραγωγή του ανέλαβαν οι μεγαλύτερες χημικές
βιομηχανίες της χώρας, ανάμεσά τους ασφαλώς και η Monsanto. Φυσικά δεν επρόκειτο για
απλό ζιζανιοκτόνο, αλλά για ένα ισχυρότατο τοξικό που προκάλεσε άγνωστο αριθμό
θυμάτων, όχι μόνο μεταξύ των “εχθρών’, αλλά και στον αμερικάνικο στρατό. Πρόκειται για
ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου της “μεταπολεμικής” περιόδου. Μετά από
μακρόχρονο δικαστικό αγώνα, τα δικαστήρια των ΗΠΑ επιδίκασαν το 1984 το ποσό των 180
εκατ. δολαρίων σε 250.000 δικαιούχους και τις οικογένειές τους. Από το ποσό αυτό, το 45%
υποχρεώθηκε να πληρώσει η Monsanto, διότι η δική της παραγωγή είχε πολύ υψηλότερες
τιμές συγκέντρωσης διοξίνης, από την παραγωγή όλων των άλλων εταιρειών.

6. H Monsanto και η βιοτεχνολογία

Το πρώτο σημαντικό βήμα της Monsanto προς τη βιοτεχνολογία είναι η παραγωγή της
αυξητικής ορμόνης για βοοειδή (BGH και BST). Η ορμόνη υποτίθεται ότι σχεδιάστηκε για να
αυξάνει το γάλα των αγελάδων, όμως στις ΗΠΑ υπήρχε ήδη πλεόνασμα γάλακτος.
Επιστημονικές έρευνες μετά τη χρήση της ορμόνης διαπίστωσαν ότι προκαλείται μαστίτιδα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 483
στα ζώα. Μόλις πριν από λίγους μήνες δημοσιεύθηκαν και μελέτες που ενοχοποιούν το γάλα
με BGH στην πρόκληση του καρκίνου του προστάτη και του στήθους. Για να πάρει την τελική
άδεια του αρμόδιου φορέα, του FDA, το 1994, η εταιρεία φρόντισε να αξιοποιήσει ορισμένα
στελέχη του δημόσιου αυτού ελεγκτικού μηχανισμού, τα οποία, κατά σύμπτωση, διατέλεσαν
και δικοί της υπάλληλοι.

Το σημαντικότερο μέχρι σήμερα προϊόν της εταιρείας είναι το Roundup, το παρασιτοκτόνο με


τις μεγαλύτερες πωλήσεις σ’ όλο τον κόσμο. Πρόκειται για το τελευταίο μιας σειράς
φυτοφαρμάκων της εταιρείας (ανάμεσά τους και το γνωστό παραθείο, το δηλητήριο που
επιδρά στο κεντρικό νευρικό σύστημα του ανθρώπου). Το 1997, μετά από 5 χρόνια αγωγές,
η Monsanto υποχρεώθηκε να αποσύρει τις διαφημίσεις της που υποστήριζαν ότι το
παρασιτοκτόνο Roundup είναι “βιοδιασπώμενο” και “φιλικό προς το περιβάλλον”.Το
απαραίτητο συμπλήρωμα του παρασιτοκτόνου της εταιρείας είναι οι μεταλλαγμένοι σπόροι
σόγιας που έχουν ειδικά κατασκευαστεί για να αντέχουν στο Roundup (Roundup-Ready
Soybeans, RRS). Η παραγωγή τους προϋποθέτει τη μεταλλαγή των φυσικών σπόρων με τη
μεσολάβηση βακτηρίων και ιών. Το δεύτερο βήμα είναι η ανάμιξη της μεταλλαγμένης σόγιας
με τη φυσική και η από κοινού προώθησή τους στην αγορά.Η ολοκλήρωση του σχεδίου
παίρνει μορφή με την ανάπτυξη της πιο πρόσφατης τεχνολογίας της Monsanto, της
λεγόμενης πατέντας “Terminator” (εξολοθρευτή). Αυτή η τεχνική εξασφαλίζει τη “στειρότητα”
των σπόρων της σόγιας που εμπορεύεται η εταιρεία. Οι παραγωγοί που αγοράζουν τα
προϊόντα της υποχρεώνονται έτσι να καταβάλλουν κάθε χρόνο το τίμημα για την αγορά των
σπόρων, εφόσον δεν είναι δυνατόν να κρατήσουν κάποιο μέρος από τους σπόρους που
προκύπτουν από τη δική τους παραγωγή. Η πατέντα “Terminator” είναι αποκαλυπτική για τη
στρατηγική των αγροβιομηχανικών κολοσσών. Μέσω της γενετικής μηχανικής ιδιοποιούνται
τις δυνατότητες αναπαραγωγής και πολλαπλασιασμού των ζώντων οργανισμών, κάτι που
μέχρι σήμερα ήταν κοινό κτήμα της ανθρωπότητας.

7. Τα μεταλλαγμένα στην Ελλάδα

Ηδη, από το 1995-6, στην ελληνική αγορά καταφτάνουν χιλιάδες τόνοι γενετικά
μεταλλαγμένης σόγιας της εταιρείας, χωρίς κανείς αρμόδιος να ανησυχεί. Η σόγια αυτή θα
γίνει ζωοτροφή (κατά 80%), για την κτηνοτροφία, με τη μορφή σογιέλαιου, σογιάλευρου ή
λεκιθίνης θα περάσει στα βιομηχανοποιημένα τρόφιμα, και από ‘κει -μαζί με τα κρεατικά και
τα γαλακτοκομικά είδη της κτηνοτροφίας- στα ράφια των σούπερ μάρκετ και στα
ανυποψίαστα στομάχια μας. Ντόπια και εισαγόμενα προϊόντα που περιέχουν σε άγνωστες
ποσότητες μεταλλαγμένους οργανισμούς σε ελάχιστο χρόνο θα καλύπτουν πάνω από το
70% των συσκευασμένων τροφίμων καθημερινής κατανάλωσης: Μαργαρίνες, σάλτσες,
παγωτά, παιδικές τροφές, ζαχαρωτά, τσιπς, κονσέρβες όλων των ειδών, ροφήματα,
ζυμαρικά κ.λπ. Στις 14.12.1998, η Βάσω Παπανδρέου είχε παραδεχτεί ότι ο οποιοσδήποτε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 484
έλεγχος (και πολύ περισσότερο η σήμανση) των φορτίων και των τροφίμων που περιέχουν
βιοτεχνολογικά προϊόντα είναι πρακτικά ανύπαρκτος στη χώρα μας. Πριν τις εισαγωγές
μεγάλων ποσοτήτων σόγιας, η Monsanto ήταν γνωστή στην Ελλάδα -εδώ και 20 χρόνια- για
τα “αποτελεσματικά” φυτοφάρμακά της, ιδίως για το Roundup.Για το πόσο καλά, νόμιμα και
ασφαλή είναι τα προϊόντα της, δεν το μαθαίνουμε από την ίδια την Monsanto, αλλά από την
Solid Relations. Το φθινόπωρο του ‘97 κάποιοι εκπρόσωποι των αγροτών από τη Θεσσαλία
στάλθηκαν με έξοδα της εταιρείας στη Σεβίλλη να γνωρίσουν από κοντά τις εκεί πειραματικές
καλλιέργειες και τα οφέλη που θα προκύψουν, για τους ίδιους. Την άνοιξη του 1998, η ίδια
εταιρεία αναλαμβάνει αποκλειστικά την ενημέρωση του ελληνικού Τύπου για την κρατική
έγκριση πειραματικής καλλιέργειας του μεταλλαγμένου βαμβακιού στη Θεσσαλία που πέτυχε
η Monsanto. Ανακοινώσεις σχετικές του ΥΠΕΧΩΔΕ ή του υπ. Γεωργίας δεν διανέμονται, ενώ
οι ενστάσεις σε επίπεδο νομαρχιακών και αυτοδιοικητικών οργανισμών των περιοχών
Καρδίτσας και Λάρισας, ήταν μηδενικές. Όσο για τη στάση της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
ακύρωσε στις 10 Ιανουαρίου 2006 την απόφαση της Ελλάδας να απαγορεύσει την
καλλιέργεια μεταλλαγμένου καλαμποκιού (ΜΟΝ810) της εταιρείας Mονσάντο.

ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΛΕΥΜΑΤΟΣ
ΜΥΣΤΙΚΕΣ ΣΤΟΕΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΛΕΣΒΟΥ

Ι. Ναός Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου-Μητρόπολη


Κτίστηκε στο τέλος του 16ου αιώνα. Είναι σταυροειδής τρίκλιτη βασιλική, είναι αφιερωμένη
στους Αγίους Αθανάσιο και Κύριλλο. Η Αγία Τράπεζα είναι ξυλόγλυπτη, ενώ το καμπαναριό
πέτρινο σε γοτθικό ρυθμό. Στην εκκλησία φυλάσσεται το λείψανο του Αγίου Θεοδώρου του
Βυζαντινού. Υπάρχει επίσης υπόγεια στοά με τάφους και λείψανα πατριαρχών και
μητροπολιτών. Στην πίσω πλευρά του ναού υπάρχουν ερείπια κτιρίου, το οποίο
πιθανολογείται πως ήταν το βουλευτήριο της αρχαίας Μυτιλήνης.

Ι. Ναός Αγίου Θεράποντα


Κτίστηκε το 1860 και λέγεται πως βρίσκεται στον ίδιο χώρο όπου ήταν το αρχαίο Ασκληπιείο.
Είναι τρίκλιτη βασιλική με νεοκλασικά στοιχεία. Στο ναό υπάρχει εικόνα του Ευαγγελιστή
Ιωάννη, φιλοτεχνημένη το 15ο αιώνα.

Ι. Ναός των Ταξιαρχών


Τεσσεράμισι χιλιόμετρα έξω από τη Μυτιλήνη, στο ομώνυμο χωριό, βρίσκεται ο ναός των
Ταξιαρχών. Σε αυτόν φυλάσσεται η εικόνα του Ταξιάρχη ύψους δύο μέτρων, που
κατασκευάστηκε πριν από 800 χρόνια με κερί και μαστίχα.

ΔΗΜΟΣ ΠΕΤΡΑΣ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 485
Ι. Ναός της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας
Είναι κτισμένος στην κορυφή του βράχου που βρίσκεται στο κέντρο της Πέτρας. Είναι
ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής. Ένας μικρός ναός της Παναγίας υπήρχε στο εσωτερικό του
οχυρού επί Ενετοκρατίας. Το 1609 κτίστηκε μεγαλύτερη εκκλησία με κελιά. Εντοιχισμένη
επιγραφή στο κωδωνοστάσιο γράφει: "ΕΤΟΣ 1609 ΒΡΑΝΑΣ ΒΑΤΑΤΣΗ". Με φιρμάνι του
Σουλτάνου το 1840, το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα, ο ναός ανακαινίζεται εκ θεμελίων και
παίρνει τη σημερινή του μορφή. Εντοιχισμένη επιγραφή στο κωδωνοστάσιο γράφει:
"ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΗ ΚΑΡΕΚΟΣ 1840". Στο εσωτερικό του ναού
κατασκευάστηκαν ξυλόγλυπτος δεσποτικός θρόνος και ξύλινο ζωγραφισμένο τέμπλο.
Η εκκλησία είναι γεμάτη τάματα από ανθρώπους που ζήτησαν βοήθεια για κάποιον άρρωστό
τους. Από εκεί προήλθε και το λαϊκό δίστιχο: "Ω Παναγιά μου πετρανή με τα πολλά καντήλια,
τον άρρωστό μου γλίτωσε να σου τα κάνω χίλια".

Αρχαιολογικό Μουσείο ( παλιό κτίριο)

Βρίσκεται στην περιοχή του νότιου λιμένα της Μυτιλήνης. Στεγάζεται σε ένα θαυμάσιο
αρχοντικό, οικοδομημένο το 1912, σε εκλεκτικιστικό ρυθμό, το οποίο έχει κηρυχθεί
διατηρητέο. Στο κεντρικό κτίριο παρουσιάζονται
ειδώλια, κεραμικά και κοσμήματα από την
Προϊστορική έως την Ρωμαϊκή εποχή. Στο
υποστατικό και στον αύλειο χώρο τοποθετήθηκαν
βαριά αντικείμενα, όπως τα μοναδικά αιολικά
κιονόκρανα από τους αρχαίους ναούς της
Κλοπεδής, οι σπουδαιότερες επιγραφές,
επιτύμβιες στήλες, ανάγλυφα, αγάλματα και
νομίσματα από τους Αρχαϊκούς έως τους
Ρωμαϊκούς χρόνους. Το Μουσείο περιλαμβάνει
τις εξής συλλογές: ευρήματα από ανασκαφές της Κ΄ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών
Αρχαιοτήτων σ΄ όλη τη Λέσβο, ευρήματα από την ανασκαφή στο νεολιθικό σπήλαιο του
Αγίου Βαρθολομαίου, καθώς και εκθέματα από παραδόσεις ιδιωτών και δωρεές συλλογών
(Σημαντήρη, Γρημάνη, Αλατζά, Λαγού, Μπίνου κ.α.).

Το φρούριο

Ο αρχικός του πυρήνας σχηματίστηκε κατά πάσα πιθανότητα, στα χρόνια του Ιουστινιανού
από αρχαίο οικοδομικό υλικό. Ανακαινίστηκε απ' το Φραγκίσκο Γατελούζο το 1373 και
συμπληρώθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 486
Μέσα στο φρούριο βρίσκονται υπόγειες στοές, με θαυμάσια κατασκευή, που χρησίμευαν για
τόπος συναθροίσεως των γυναικόπαιδων στις ώρες της μάχης. Ο αερισμός και ο φωτισμός
γίνονταν από μικρά ειδικά ανοίγματα που υπάρχουν ακόμα. Οι στοές φθάνουν σε μεγάλη
απόσταση. Θρυλείται, ότι υπάρχει έξοδος των στοών, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει
επισημανθεί.

Το φρούριο συγκοινωνούσε με το "Καστέλι", ένα γραφικό προμαχώνα που βρισκόταν στη


θέση όπου σήμερα υψώνεται το άγαλμα της Ελευθερίας.

Τους καλοκαιρινούς μήνες γίνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις σε κατάλληλο


διαμορφωμένο χώρο του φρουρίου. Το αρχαίο Θέατρο Μία από τις αρχαιότερες πόλεις στον
ελληνικό χώρο, κατοικημένη στην ίδια τοποθεσία από την ίδρυσή της, είναι η Μυτιλήνη. Η
αρχική της θέση βρισκόταν στο μικρό νησί, όπου και το κάστρο και η ίδρυσή της τοποθετείται
το 1183 π.Χ., λίγα χρόνια μετά την άλωση της Τροίας. Μέχρι και τους πρώτους βυζαντινούς
αιώνες, η περιοχή ήταν διαμορφωμένη με ένα νησάκι, που χωριζόταν από τη Λέσβο με ένα
κανάλι, μήκους 700 μ. και πλάτους 30 μ., που ονομαζόταν «Εύριπος των Μυτιληναίων».
Πρόκειται για τη σημερινή οδό Ερμού. Ένωνε τα δύο μεγάλα λιμάνια της πόλης, το βόρειο
της Επάνω Σκάλας και το νότιο. Έτσι, διασχίζοντας το κανάλι, τα καράβια μπορούσαν να
αποπλέουν με κάθε καιρό, βόρια ή νότια. Ο σημερινός οικιστικός ιστός της πόλης έχει
εξαπλωθεί αρκετά κατά μήκος της παραλίας και περικλείεται από επτά χαμηλούς λόφους. Οι
εξελίξεις της αμυντικής τεχνικής των πόλεων, διαμόρφωσαν μέσα από τους αιώνες την
τελική μορφή του κάστρου, όπως εμφανίζεται να δεσπόζει πάνω από τον οικισμό.
Πιθανολογείται ότι το πρώτο κτίσμα ορθώθηκε επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού, τον 6ο μ.Χ. αι.

Η πόλη της Μυτιλήνης είναι η πρωτεύουσα του νησιού της Λέσβου. Είναι αμφιθεατρικά ...
στα σοκάκια, στις εκκλησίες διαπιστώνοντας ιδίοις όμασι γιατί οι Σπέτσες αξίζουν ... Στη
συνέχεια, στη θέση Τηγάνι, παρατηρούμε ότι
κάτω από το ραντάρ της ... οι στοές έχουν
καταπλακωθεί και οι εγκαταστάσεις είναι
εγκαταλειμμένες. ...

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΣΕ ΑΡΧΑΙΑ
ΙΕΡΑ & ΝΑΟΥΣ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 487
Είναι ευρύτερα γνωστό πως δίπλα ή κάτω από μία εκκλησία
υπάρχουν τα ερείπια κάποιου αρχαίου ελληνικού ναού. Σε
αρκετές, μάλιστα περιπτώσεις, οι ίδιοι οι αρχαίοι ναοί έχουν
μετατραπεί σε χριστιανικές εκκλησίες.
Όποιον ιερέα κι αν ρωτήσουμε γιατί χτίστηκαν χριστιανικοί ναοί πάνω σε αρχαίους
ναούς και ιερά θα μας πει πως ήθελαν να «εξαγνίσουν» το χώρο από την
«ειδωλολατρία» των «εθνικών». Αυτό, ίσως, είναι η μισή αλήθεια.
Πιθανότερο είναι πως ήθελαν να «ελέγξουν» ή να «εκμεταλλευτούν» την δύναμη
των αρχαίων ιερών. Εξάλλου είναι γνωστό και κατά ένα μεγάλο ποσοστό
επιβεβαιωμένο ότι οι αρχαίοι ναοί ήταν ιδρυμένοι πάνω σε τόπους δύναμης, πάνω σε
ειδικούς ενεργειακούς τόπους οι οποίοι πρόφεραν ηρεμία, γαλήνη, ίαση, οριακά
φαινόμενα κλπ. Ωστόσο, η δύναμη ενός τόπου φαίνεται να «λειτουργεί» σύμφωνα
με την «ηθική» αυτών που διαμένουν εκεί. Ή για να το πω διαφορετικά: η δύναμη
ενός τόπου γίνεται γόνιμη και δημιουργική, για τον άνθρωπο, όταν αυτός που θα
κατοικήσει εκεί το κάνει με σεβασμό. Τότε ο άνθρωπος «συντονίζεται» με την
δύναμη, ή έρχεται σε συνάφεια με το «θείο». Διαφορετικά η δύναμη μένει στείρα και
δεν αποδίδει. Ο τόπος μπορεί να γίνει περίτρανος και λαμπρός αλλά η δύναμη δεν
αποδίδει. Ή μάλλον αποδίδεται, διαχέεται αλλά δεν εκλαμβάνεται. Σε όσες
εκκλησίες δεν έχουν «προσαρμοστεί» δεν έχουν εναρμονιστεί στο περιβάλλον όπως
οι αρχαίοι ναοί, πάνω στους οποίους κτίστηκαν, έχουν παρατηρηθεί πολλά διαζύγια
και όχι μόνο δεν στεριώνει ο γάμος αλλά και τα παιδιά που βαφτίζονται σε τέτοια
μέρη-εκκλησίες δεν έχουν την «απαραίτητη» ή «απαιτούμενη» πνευματική και
ψυχική ισορροπία.

ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΤΟΠΩΝ & ΙΕΡΩΝ


Αν με προσοχή ερευνήσουμε τα ονόματα των εκκλησιών και των αρχαίων ιερών, θα
διαπιστώσουμε εύκολα, πως σε πληθώρα των περιπτώσεων αυτοί που ονόμασαν τις
εκκλησίες πολύ απλά αντιστοίχισαν το όνομα που ήταν αφιερωμένος ο αρχαίος ναός
με τον χριστιανικό άγιο που έχτισαν από πάνω του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα
είναι η αντικατάσταση του ονόματος αρχαίου ναού από Δήμητρα Χθονία σε Άγιο
Δημήτριο. Όπου δηλαδή υπάρχει εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, στο ενενήντα τις
εκατό των περιπτώσεων έχει χτιστεί πάνω σε αρχαίο ναό της Δήμητρας Χθονίας. Το

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 488
ίδιο συμβαίνει με τα πιο πολλά εκκλησάκια του προφήτη Ηλία που έχουν
«αντικαταστήσει» τους αρχαίους ναούς του Απόλλωνα Ηλίου. Ή ακόμα και τα
εκκλησάκια του Αγίου Γεωργίου έχουν πάρει τη θέση ναών και ιερών του Δία.

Για παράδειγμα οι περισσότερες εκκλησίες του Αγίου Πέτρου είναι κωδικοί που
σχετίζονται με κάποιο «ειδικό» πέτρωμα ή ορυκτό στο υπέδαφος της εκκλησίας
-πρώην αρχαίου ναού- με κάποιο πολύτιμο, ημιπολύτιμο λίθο ή ακόμα και
«μαγικό» ή «μυθικό» λίθο (συνήθως Ερμές, Απόλλωνος Αυγιέου, ομφαλούς κλπ)
τους οποίους, αν και «ειδωλολατρικής» προέλευσης η εκκλησία τους κρατά καλά
φυλαγμένους στους κόλπους της.

Οι εκκλησίες με την ονομασία Κοίμηση της Θεοτόκου κωδικοποιούν την


παρέμβαση του ιερατείου σε κάποια πύλη, είσοδο, σπηλιά κλπ που -φυσικά
βρίσκεται από πάνω τους η συγκεκριμένη εκκλησία- «κοίμισαν» δηλαδή σφράγισαν
και απομόνωσαν την όποια είσοδο από το ευρύ κοινό και τους πιστούς, συνήθως για
προσωπική εκμετάλλευση ή για άλλους λόγους.

Μια διαφορετική σημασία έχουν οι εκκλησίες Παναγία η Τρυπητή


στο Αίγιο, Παναγία η Εκατονταπυλιανή στην Πάρο, Παναγία
η Παραπορταριανή στην Μύκονο, η μονή Μέγα Σπήλαιο στα
Καλάβρυτα κλπ. Όλες υποδηλώνουν πως βρίσκονται επάνω ή
δίπλα σε ανοίγματα από σπηλιές, οι οποίες ναι μεν δεν έχουν
σφραγιστεί, αλλά και πάλι οι περισσότερες δεν είναι
προσβάσιμες για το κοινό.
Με σπηλιές, άλλου είδους, συνδέονται και οι εκκλησίες που έχουν το όνομα της
Αγίας Παρασκευής και που σημαίνει ότι το κτίριο βρίσκεται «παρά Εκάβης» ή
σχετίζεται με το όνομα των Καβείρων, οπότε η σύνθεση των λέξεων οδήγησε στην
παραφθορά του Παρασκευή, ή πολύ απλά συνδύασαν το όνομα αυτό με τις σπηλιές
της Εκάβης ή των Καβείρων, λόγω της ομοιότητας των ονομάτων.

Και στις δύο περιπτώσεις, η Εκάβη και οι Κάβειροι υπονοούν υποχθόνιους


θεούς που βγαίνουν από την γη, μέσα από σπηλιές, γι αυτό και στην

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 489
συγκεκριμένη είσοδο ήρθε και χτίστηκε η εκκλησία της αγίας Παρασκευής, για
να εμποδίσει την έξοδό τους.. MIΛΑΜΕ ΔΗΛΑΔΗ ΓΙΑ ΣΦΡΑΓΙΣΜΕΝΕΣ
ΠΥΛΕΣ !

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ ΥΠΟΓΕΙΩΣ


Πολλές εκκλησίες, κυρίως βυζαντινές και των πρώτων χριστιανικών χρόνων έχουν
χτιστεί πάνω σε αρχαία ιερά και ναούς που αυτά είχαν πρόσβαση σε υπόγειες
στοές που επικοινωνούσαν με άλλα συστήματα στοών και έφταναν τελικά να
επικοινωνούν με άλλους ναούς ή τοποθεσίες.

Τέτοια παραδείγματα έχουμε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης,


με το λιγότερο τέσσερις υπόγειες διαδρομές που η μία από αυτές καταλήγει στις
κατακόμβες του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου απέναντι από την Αγία Σοφία, και η
άλλη στα κάστρα. Τον Άι Γιάννη τον Πρόδομο πολλοί τον ξέρουν και ως Αι
Γιάννη τον Υπόγειο.

Στην Σύρο, η ορθόδοξη εκκλησία Κοίμησης της Θεοτόκου και η οποία είναι
χτισμένη πάνω από τον αρχαίο ναό της Φρατρίας Αθηνάς, έχει ένα πολύπλοκο
σύστημα στοών στα υπόγειά του και επικοινωνεί με άλλους ορθόδοξους αλλά
και καθολικούς του νησιού.

ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑ ΠΑΝΩ Ή ΔΙΠΛΑ ΣΕ ΑΡΧΑΙΑ ΙΕΡΑ


Είδαμε πως οι χριστιανικοί ναοί χτίστηκαν πάνω στους αρχαίους για πολλούς
λόγους. Όταν δεν τους «σκέπαζαν» με χριστιανικούς ή όταν δεν τους γκρέμιζαν εκ
θεμελίων, κι όταν δεν μπορούσαν να τους καταστρέψουν, τότε πολύ απλά τους
μόλυναν. Έπρεπε να μολυνθεί το αρχαίο ιερό, αφού δεν μπορούσαν αλλιώς οι
χριστιανοί να «κλέψουν» την δύναμη του τόπου. Ο πιο απλώς και πιο εύκολος
τρόπος για να μολύνουν ήταν με την ίδρυση και τοποθέτηση στην κατάλληλη
θέση ενός νεκροταφείου, όπως εκείνο που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη
κολλημένο στην πλευρά ιερού ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς ή
εκείνο που επίσης ανακαλύφθηκε στον χώρο των Ιερών στην Νεμέα.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 490
ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
Στις αρχαίες πόλεις του Άθωνα λατρευόταν ο Ζευς Ομάλιος ή Φύξιος, ο Απόλλων, ο
Διόνυσος, ο Ηρακλής, ο Τιτάνας Κρείος, ο Νηρέας, η Αφροδίτη η Ουρανία, η
Μορφώ, η Άρτεμις η Αγραία και Ποτάμια, η Δήμητρα και άλλες πελασγικές και
θρακικές Θεότητες. Στην κορυφή του Άθωνα υπήρχαν πολλοί βωμοί διαφόρων
θεοτήτων. Μία από τις προσωνυμίες του Δια ήταν «Αθώος Ζεύς»
επειδή υπήρχε κάποτε στην κορυφή του Άθω άγαλμα του Δία, σήμερα
βέβαια δεν υπάρχει.
Αξίζει να προσέξουμε, πως το ιερό της Αρτέμιδος αποτελούσε άβατο για τους
άντρες, αλλά όχι για όλη την χερσόνησο, όπως συμβαίνει σήμερα, παρά μόνο γύρω
από το ιερό. Στο ιερό κατοικούσαν μόνο γυναίκες, ιέρειες της θεάς, όπου και
τελούσαν τα Μυστήρια της Αρτέμιδος από ανύπανδρες γυναίκες, όχι μόνο προς τιμή
της αλλά και προς τιμή του Απόλλωνα και της Δάφνης. Η αδελφή του
Απόλλωνα, είχε ως βασίλειό της την άγρια παρθένο φύση, που δεν είχε
βεβηλωθεί από ανθρώπινο χέρι. Αυτή την έννοια έχει και η προσωνυμία
της ως Αγνή και Παρθένος. Προσωνυμίες που απέκτησε και η Παναγία
για διαφορετικούς λόγους. Η Άρτεμις είναι επίσης Θεά των τοκετών γι αυτό και
την αποκαλούν Παιδοτρόφο, Εύλοχον, Ειλειθυίαν. Για παρόμοια φροντίδα και
προστασία παρακαλείται και η Παναγία από γυναίκες που βρίσκονται σε
ενδιαφέρουσα.

Κατά το πρώτο ήμισυ του 11ου αιώνα, αρχίζει να επικρατεί η ονομασία που όλοι
γνωρίζουμε σήμερα «Άγιον Όρος».

ΑΚΡΟΠΟΛΗ

Ήδη από τον 6ο μ.Χ. αιώνα ο Παρθενώνας βεβηλώνεται, ή αν θέλετε, μετατρέπεται


σε χριστιανική εκκλησία της Παρθένου Μαρίας. Το 1204, η εκκλησία αυτή
μετατρέπεται σε φράγκικη, ενώ μερικούς αιώνες μετά, ο τουρκικός ζυγός επεμβαίνει
και αλλάζει το σκηνικό σύμφωνα με τα δικά του θρησκευτικά δεδομένα. Στα 1456 ο
Παρθενώνας γίνεται τούρκικο τζαμί.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 491
Διάφοροι χώροι της Ακρόπολης αλλάζουν και γίνονται χριστιανικοί. Για
παράδειγμα μία σπηλιά που βρίσκεται πάνω από το θέατρο μετατρέπεται και
αφιερώνεται στην Παναγία την Χρυσοσπηλιώτισα. Το Ασκληπιείο αλλάζει σε
ναό των Αγίων Αναργύρων. Η Αρχαία Κρήνη, όπως και κάθε πηγή που για τους
αρχαίους -όπως και σήμερα είναι παραδεκτό - είχε θαυματουργές ιδιότητες, αν και
καθόλα «ειδωλολατρικής» έμπνευσης γίνεται Αγίασμα, για τις ίδιες, φυσικά,
ιαματικές ιδιότητες.

Απέναντι από την Ακρόπολη υπάρχει ο λόφος που βρίσκεται το αστεροσκοπείο.


Παλιά λεγόταν λόφος των Νυμφών επειδή εκεί υπήρχε ιερό τους. Στο ίδιο πιθανόν
μέρος, ή πολύ κοντά υπάρχει σήμερα ο ναός της Αγ. Φωτεινής.

ΘΗΣΕΙΟ

Μεταξύ 6ου και 8ου αιώνα σφραγίστηκε η είσοδος του πρόναου για να γίνει εκεί
το Ιερό Βήμα. Στον τοίχο του προδόμου ανοίχτηκε η κύρια είσοδος της
εκκλησίας. Στην βόρεια πλευρά ανοίχτηκε μικρή πόρτα (σήμερα είναι κλειστή
με παράταιρο τρόπο). Πιθανότατα, ανοίχτηκαν τρεις ακόμα πλάγιες πόρτες μετά
το έτος 979, οπότε και έγινε η εικονογράφηση των εξωτερικών τοίχων. Στα τέλη
του 10ου ή κατά τις αρχές του 11ου αιώνα, έγινε ριζική ανακαίνιση της εκκλησίας
με δαπάνες πιθανότατα του Βυζαντινού αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ του
Βουλγαροκτόνου. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το Θησείο
μετατράπηκε σε λατινική εκκλησία. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, περιήλθε
πάλι στους Έλληνες ως εκκλησία, αλλά επιτρεπόταν μόνο μία φορά τον χρόνο, στις
23 Απριλίου του Αγίου Γεωργίου, να λειτουργούν. Το 1836 το Θησείο γίνεται
αποθήκη και μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, ξανά εκκλησία του
Αγίου Γεωργίου μέχρι το 1835, οπότε και μετατράπηκε σε προσωρινό
αρχαιολογικό μουσείο και αργότερα σε αποθήκη αρχαιοτήτων. Το 1936 και με
απόφαση του αρχαιολογικού συμβουλίου γκρεμίστηκαν οι μεταγενέστεροι τοίχοι με
τους οποίου φρασσόταν ο πρόναος αναστυλώθηκαν και συμπληρώθηκαν οι δύο
κίονες, οι χριστιανικές τοιχογραφίες και αγιογραφίες αφαιρέθηκαν.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 492
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΑΡΧΑΙΑ ΙΕΡΑ
Στην Αθήνα
και στην οδό Μητροπόλεως έξω από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων
υπάρχει το εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης. Αν και μικρό κάτω από την εκκλησία
υπάρχουν μεγάλα υπόγεια με στοές που οδηγούν σε διάφορες κατευθύνσεις. Η Αγία
Δύναμη είναι χτισμένη πάνω σε αρχαίο ιερό των Ιλισιάδων Μουσών.

Στον ίδιο δρόμο, λίγο πιο πέρα και κάτω από την Μητρόπολη των Αθηνών, ή
πολύ κοντά της, βρισκόταν ο ναός της Υπερβόρειας Ειλείθυιας προστάτιδας του
τοκετού. Η Ειλείθυια είχε ταξιδέψει στην Δήλο για βοηθήσει την Λητώ, μητέρα του
Απόλλωνα και της Αρτέμιδος, για να γεννήσει. Είναι γνωστή και ως Άρτεμις
Ειλείθυια.

Στην οδό Ευριπίδους υπάρχει το εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου, γνωστό
και ως Αϊ Γιάννη της Κολώνας, διότι μέσα στην εκκλησία, στον χώρο του ιερού και
στο αριστερό του μέρος υπάρχει αρχαίος κορινθιακός κίονας, ο οποίος βγαίνει πάνω
από τα κεραμίδια της εκκλησίας. Στην βάση της κολόνας, οι παλιοί
Αθηναίοι έδεναν πολύχρωμα νήματα και κορδέλες, για να
γιατρέψει ο Άι-Γιάννης τις αρρώστιες τους. Πρόκειται για
ένα εντελώς αρχαίο «ειδωλολατρικό» συνήθειο που έκαναν
σε αντίστοιχα μέρη για να ζητήσουν προστασία από τον
Απόλλωνα Αυγιέα.
Λίγο πιο πέρα από τις Στήλες του Ολυμπίου Διός, υπάρχει ένα κοίλωμα που
στην παλιότερη Αθήνα ήταν γνωστό ως Βατραχονήσι. Εκεί που βρίσκεται
σήμερα το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, υπήρχε βωμός των Ιλισιάδων. Από
εκεί περνούσε ο ποταμός Ιλισσός, όπου και η Κρήνη Καλλιρόη, πηγή που
έπαιρναν νερό οι αρχαίες Αθηναίες κόρες για να χρησιμοποιήσουν στις τελετές του
γάμου. Στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού, επί της οδού Πειραιώς και Ιεράς

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 493
Οδού, υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Τριάδος που βρίσκεται μέσα στον
αρχαιολογικό χώρο.Αν ακολουθήσουμε την Ιερά Οδό από τον Κεραμεικό στα
τέσσερα περίπου χιλιόμετρα θα συναντήσουμε ένα εκκλησάκι. του Αγ. Σάββα. Εκεί,
σύμφωνα διάφορες ιστορικές πηγές, επιγραφές και άλλες, υπήρχε μία ιερή συκιά.
Αυτό, βέβαια, μας το επιβεβαιώνει και ο Παυσανίας: «Υπάρχει επίσης βωμός του
Ζεφύρου και ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, όπου τιμώνται μαζί και η
Αθηνά και ο Ποσειδών. Στο μέρος αυτό λένε πως ο Φύταλος είχε δεχτεί στο
σπίτι του τη Δήμητρα και πως η θεά τους έδωσε σ αντάλλαγμα (σ.τσ. για πρώτη
φορά) το οπωροφόρο δέντρο της συκιάς.»

Ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο της Ιεράς Οδού, φτάνουμε στο Δαφνί, ο ναός της
Παναγίας είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια του ελληνικού ναού του Απόλλωνος
Δαφναίου.

Στην Ελευσίνα υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Ζαχαρία, η οποία είναι χτισμένη
ακριβώς πάνω στα ερείπια βυζαντινής που και αυτή είχε χτιστεί ακριβώς πάνω στα
ερείπια του αρχαίου ναού του Τριπτόλεμου. Εκεί κοντά άλλωστε βρέθηκε και το
γνωστό ανάγλυφο με την Δήμητρα και την Κόρη που δίνουν στον Τριπτόλεμο τον
καρπό του σίτου. Αλλά και στο αρχαίο τελεστήριο της Ελευσίνας έχει χτιστεί το
βυζαντινό ναίδριο της Παναγίας.

Η μονή Καισαριανής και η μονή Αστερίου είναι χτισμένες πάνω σε αρχαίους ναούς
και ιερά της Αρτέμιδος και των Καβείρων αντίστοιχα. Η μονή της Καισαριανής είναι
του 10ου αιώνα και χτίστηκε πάνω σε παλαιότερη του 4ου μ.Χ. Η της Καισαριανής
και Αστερίου επικοινωνούν μεταξύ τους με υπόγειες στοές καθώς και με άλλα
υπόγεια μονοπάτια που οδηγούν σε άλλες αρχαίες ιερές τοποθεσίες.

Στο Μαρούσι, υπάρχει ένα εκκλησάκι ο Αι-Γιάννης, του 15ου αιώνα


και ο οποίος έχει χτιστεί πάνω στα θεμέλια του προϋπάρχοντος
αρχαίου ελληνικού ναού της Αρτέμιδος Αμαρυσίας.Στην Άνω
Γλυφάδα, έξω από την Αθήνα, υπάρχει η εκκλησία του Αγίου
Ιωάννη του Κόρακα, ο οποίος είναι χτισμένος πάνω σε αρχαίο ναό

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 494
του Απόλλωνα. Αξίζει να τον επισκεφτείτε και να δείτε το εσωτερικό
της εκκλησίας καθώς «κρύβει» πολλά από τον αρχαίο ναό.Στην
ευρύτερη περιοχή της Αττικής, υπάρχει η γνωστή σπηλιά της Πεντέλης που κατά
τους αρχαίους θεωρούνταν «Αιπόλειο του Πανός» ή αλλιώς «Παναιπόλειο»,
δηλαδή ο Πόλος του Πάνα ή του Παντός. Τα διάφορα «υπερφυσικά» φαινόμενα στο
σπήλαιο αλλά και στην γύρω περιοχή «δίνουν και παίρνουν» όπως και οι διάφορες
θεωρίες γι αυτά. Ο τόπος εκεί φαίνεται να έχει κάποια ιδιαίτερη ενέργεια. Για τους
λόγους αυτούς, προφανώς, αναγέρθηκε μικρή εκκλησία προκειμένου να «εξαγνίσει»
Πεντέλη, άλλωστε,
τον τόπο ή να οικειοποιηθεί την ενέργεια της περιοχής.
σύμφωνα με μία σύγχρονη εκτίμηση σημαίνει «Πύλη εν τω τέλη».
Κοντά στον Μαραθώνα υπάρχει η Μονή Βρανά. Είναι χτισμένη στο αρχαίο ιερό
Δήμητρος Χθονίας. Μάλιστα, εκεί υπάρχει και κάτι το ιδιαίτερα
χαρακτηριστικό. Η μονή είναι «εντοιχισμένη» σε μία σπηλιά, -σφραγίζοντας έτσι
την πρόσβαση- από ορισμένο ύψος της οποίας στάζει μύρο. Το μύρο αυτό,
βέβαια, είναι πλέον «άγιο» και «ιερό», αφού σε κανέναν από τους επισκέπτες και
τους πιστούς, δεν πάει το μυαλό ότι το «αγιασμένο» αυτό μύρο προϋπήρχε της
εκκλησίας, από τα «ειδωλολατρικά» χρόνια. Ανάλογο φαινόμενο υπάρχει σε
αρκετές εκκλησίες όπως στην Αγία Παρασκευή Τεμπών.

Ας περάσουμε τώρα στην Πελοπόννησο


και την αρχαία πόλη της Σικυώνας. Εκεί θα συναντήσουμε μία Φράγκικη εκκλησία
του Ζαρακά, η οποία είναι χτισμένη ακριβώς δίπλα σε ναό της Αρτέμιδος.

Στην αρχαία πόλη Βούρα της ΒΔ Πελοποννήσου, στη σημερινή θέση Τρουπιά όπου
βρίσκεται το μετόχι της μονής του Άγιου Σπηλαίου υπήρχε ιερό και μαντείο του
Ηρακλή. Βρισκόταν μέσα στο σπήλαιο, όπου φυσικά και το άγαλμα του Ήρωα.

Η Παναγία η Χελιδονού στην Τράπεζα της παραλιακής Αχαίας είναι χτισμένη στα
ερείπια αρχαίου ναού αφιερωμένου στην Γαία.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 495
Το απόμερο γραφικό ερημοκλήσι της Οσιοπαρθενομάρτυρος Θεοδώρας της
Πελοποννησίας, με την θαυμαστή, σαν από εξωτικό παραμύθι, δασοσκέπαστη
οροφή της, στους πρόποδες του Τετραγίου όρους, τέσσερα περίπου χλμ από το
χωριό Βάστα Μεγαλοπόλεως και σε υψόμετρο περί τα 860μ. Ενδέχεται να ανεγέρθη
στα ερείπια ναού του τραγοπόδαρου αρχαίου θεού Πάνα -του σατανά κατά τους
χριστιανούς. Χάλκινα αγαλματίδια που βρέθηκαν εκεί προ δεκαετιών ενισχύουν,
χωρίς να επιβεβαιώνουν την εικασία αυτή.

Η εκκλησία όπου παντρεύτηκε ο ήρωας της επανάστασης Θεόδωρος Κολοκοτρώνης


στο χωριό Ζαρούχλα Αχαίας είναι χτισμένος επάνω στον ναό Καταθεσίου
Αρτέμιδος.

Το γνωστό Ποντικόκαστρο είναι και αυτό χτισμένο πάνω σε αρχαίο ναό της
Αρούρας Αρτέμιδος, όπου από κάτω υπάρχουν υπόγειες αρχαίες στοές και
περάσματα.

Από το να γίνει εκκλησία δεν γλίτωσε ούτε το εργαστήριο του Φειδία, στο οποίο
φιλοτέχνησε το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, ενός από τα 7 θαύματα
του αρχαίου κόσμου. Πολύ παράξενο, κατά την άποψη του γράφοντα, που ένα απλό
εργαστήρι, το οποίο δεν υπήρξε ούτε ιερό, ούτε λατρευτικός τόπος, ούτε κάτι άλλο,
να γίνει εκκλησία. Στα ερείπια του εργαστηρίου χτίστηκε μια μεγάλη βυζαντινή
εκκλησία από τον Θεοδόσιο τον Β΄.

Φτάνοντας στο Άργος, θα συναντήσουμε στους πρόποδες της κορυφής Ασπίδας το


εκκλησάκι του Αγίου Ηλία. Είναι χτισμένο στα ερείπια του ιερού του Απόλλωνα
και της Αθηνάς, που ήταν και μαντείο.

Στο Ελληνικό θα συναντήσουμε τα απομεινάρια μίας πυραμίδας, από τις ελάχιστες


που έχουν διατηρηθεί σχεδόν (ο θεός να το κάνει αυτό το «σχεδόν») σε ακέραια
κατάσταση. Μερικά μέτρα δίπλα της υπάρχει και εκεί μία εκκλησία. Κι όμως ο
τόπος δεν ήταν ιερός. Η πυραμίδα αυτή αποτελούσε κατά πάσα πιθανότητα
φρυκτωρία. Τι λόγους είχε να χτιστεί εκεί εκκλησία;

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 496
Το ίδιο μπορούμε να αναρωτηθούμε για την εκκλησία της Επισκοπής η οποία
βρίσκεται στο κοίλο του αρχαίου θεάτρου της Τεγέας.

Η αρχαία Τεγέα συνορεύει με την αρχαία Μαντίνεια στον αρχαιολογικό χώρο της
οποίας υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Φωτεινής. Η εκκλησία αυτή είναι η παράξενη
εκδοχή αρχιτεκτονικής χριστιανικού οικοδομήματος. Σε τίποτα δεν θυμίζει
εκκλησία. Αυτό που είναι βέβαιο είναι πως βρίσκεται χτισμένη στα θεμέλια του
ναού της Αρτέμιδος και χτίστηκε αποκλειστικά από τα αρχαία αυτά οικοδομικά
υλικά, καθώς από τα αιγυπτιακά Σεραπεία της περιοχής και επίσης από ένα ναίσκο
της θεάς Ήρας.

Το εκκλησάκι της Παναγίας της Ραχιώτισας στην Φλιούντα, είναι και αυτό χτισμένο
επάνω στο αρχαίο Ασκληπιείο.

Στην αρχαία Τροιζήνα υπήρχε ναός της Αφροδίτης Κατασκοπίας εκεί που σήμερα
βρίσκεται η εκκλησία της Επισκοπής.

Στον Ταύγετο και στην αρχαία πόλη Βρυσέαι υπήρχε ναός και άγαλμα του
Διονύσου στο ύπαιθρο και πηγή. Σήμερα υπάρχει εκκλησία. Στην ίδια περιοχή
υπάρχει και εκκλησάκι του προφήτη Ηλία για το οποίο υπάρχει η παράδοση ότι:
«μετά από τάμα πιστού, οι εργάτες προσπάθησαν να κτίσουν το εκκλησάκι στην
απέναντι κορφή, αλλά τα υλικά το βράδυ εξαφανίζονταν και τα έβρισκαν την
επομένη, στη ψηλότερη κορφή όπου τελικά κατασκευάστηκε». Παράξενο που το
τάμα του πιστού δεν «έπιασε» και το εκκλησάκι ήθελε να χτιστεί σε εκείνη την
κορυφή του Ταύγετου, όπου βρισκόταν η ιερή τοποθεσία του Ήλιου ή του
Απόλλωνα.

Σε Μεσσηνιακό βουνό πάνω από το χωριό Παλαιό Λουτρό, συναντούμε στη σπηλιά
του Κουφιέρου το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων. Εκεί υπήρχε αρχαιότατος
ναός από τον οποίο δεν σώζεται τίποτα, για να μας τον θυμίζει, έστω και
ονομαστικά.

Σε δρακόσπιτο της Όχης, στην Εύβοια, υπήρχε παλιά ιερό της Ουράνιας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 497
Αφροδίτης. Δίπλα υπήρχε και η Ελαιατική Σχολή που μετατράπηκε σε χριστιανικό
φροντιστήριο με το όνομα Μονή των Ομολογητών.

Στην κεντρική Ελλάδα,


στην Αγ. Μαρίνα Βοιωτίας αν αναζητήσουμε θα βρούμε την εκκλησία του Αγίου
Βλάσιου, ο οποίος είναι χτισμένος πάνω σε αρχαίο ιερό του Πανοπέα, ο οποίος,
σημειώστε έφτιαχνε ανθρώπους από πυλό. Σήμερα η ίδια περιοχή είναι γνωστή από
αναφορές για εμφανίσεις ΑΤΙΑ. Πως να μην χτιστεί εκεί μία εκκλησία να εξαγνίσει
τον χώρο!

Μεταξύ Κάστρου και Ορχομενού, στο χωριό Παύλο και στην αρχαία Υηττό το
εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου στην κορυφή του λόφου αντικαθιστά ναό του
Ηρακλή, από το ίδιο αρχαίο υλικό. Μάλιστα η Αγία τράπεζα έχει το εξής παράδοξο:
ήταν αφιερωμένη στον ρωμαίο αυτοκράτορα Σεπτίμο Σεβήρο. Ο Άγιος Νικόλαος
ήταν Ασκληπιείο κάτι που επιβεβαιώνεται και από την ενεπίγραφη πλάκα.

Έξω από τον Ορχομενό, ήταν ο τάφος του Ησιόδου, ο ναός του Βάκχου, μα κυρίως
και πάνω από όλα βρισκόταν ο ναός των Χαρίτων, αφιερωμένος στις Τρεις
Χάριτες, τις οποίες τιμούσες οι Ορχομένιοι με τα Χαριτήσια, γιορτές που
περιλάμβαναν μουσικούς αγώνες, στους οποίους έπαιρναν μέρος αοιδοί και ποιητές
από όλη την Ελλάδα. Στην θέση του ναού και κατασκευασμένη από το ίδιο αρχαίο
οικοδομικό υλικό χτίστηκε η βασιλική της μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του
874.

Στην Λαμία, αν επισκεφτούμε το κάστρο Αφανός θα διαπιστώσουμε ή θα μάθουμε


πως έχει χτιστεί πάνω από το ναό Δήμητρας Χθονίας. Αυτό που έχει ιδιαίτερη
σημασία είναι πως επικοινωνεί υπογείως με το απέναντι βουνό στο οποίο υπάρχει η
εκκλησία του Αγίου Λουκά, η οποία και αυτή είναι χτισμένη σε αρχαίο ιερό ναό.

Ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών και Αγίων Πάντων, προστάτες των


πανέμορφων και ολοπράσινων Μηλιών Πηλίου. Στην ίδια θέση που βρίσκεται
σήμερα ο ναός, υπήρχε βωμός και ιερό του αρχαίου Ερμή, επίσης ψυχοπομπού ο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 498
οποίος λατρευόταν και ως κήρυκας. Το ίδιο ψυχοπομποί είναι και οι Μιχαήλ και ο
αγγελιοφόρος Γαβριήλ στους οποίους αφιερώθηκε ο ναός, σαν συνέχεια της παλιάς
θρησκείας, αλλά που στην ουσία η αντικατάσταση αυτή δήλωνε τη νίκη του «Ενός
και Αληθινού Θεού», ο οποίος απέτασσε τα φαντάσματα των ειδώλων και του
παγανισμού.

Στον Όλυμπο είναι εμφανές και προφανές ότι εκκλησάκια όπως π.χ. του πρ.
Ηλία ή το εκκλησάκι της Αγίας Κόρης είναι χτισμένο σε αρχαίο ναό. Το πρώτο
αντικαθιστά τον Βωμό του Διός και το δεύτερο ναό της Κόρης της Δήμητρας,
Περσεφόνης, ή ενδεχομένως και της Αρτέμιδος καθώς και αυτή ήταν Παρθένος και
προστάτης της αμόλυντης Φύσης.

Στους πρόποδες του Παγγαίου, θα βρούμε ένα εκκλησάκι της


Αγίας Μαρίνας. Απ έξω υπάρχει μία ορθογώνια παραλληλόγραμμη πέτρα που
ονομάζεται «η πέτρα του Απόλλωνα». Η πέτρα αυτή ανήκει στον Απόλλωνα
Αυγιέα, όπου οι αρχαίοι και κάποιοι σημερινοί, αλλά παλιοί Έλληνες έκαναν
σπονδές με λάδι, τη στόλιζαν με πολύχρωμες ταινίες, για να τους προστατεύει.

Στο κέντρο της Έδεσσας θα δούμε τον ναό ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Χωρίς μεγάλη προσπάθεια θα διακρίνουμε κιονόκρανα που παλιά ανήκαν σε ιερό
του Υψίστου Δία, πάνω στον οποίο άλλωστε χτίστηκε η κατοπινή εκκλησία.

Βορειότερα θα συναντήσουμε την πασίγνωστη εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Αυτό


που δεν είναι γνωστό είναι πως ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος τον ναό του Ήλιου
μετασκεύασε σε ξενώνα της Αγίας Σοφίας. Παρενθετικά αξίζει να πούμε πως ο ίδιος
έκανε το ναό της Άρτεμης εκτροφείο μεταξοσκώληκων ενώ τον ναό της Αφροδίτης
μετέτρεψε σε πορνείο. Ο ίδιος δεν στάθηκε σε αυτές μόνο τις αλλαγές. Η γνωστή
Ροτόντα, που ονομάστηκε στις μέρες μας έτσι λόγω του κυκλικού της σχήματος,
ήταν ναός των Καβείρων. Με διαταγή του, γίνεται και αυτός χριστιανική εκκλησία
με την ονομασία Ναός των Ασωμάτων (ή) και Ναός των Αγίων Αγγέλων. Βέβαια,
έχει και ένα τρίτο όνομα -σαν τους λωποδύτες- το οποίο είναι Άγιος Γεώργιος. Ο
ναός των Καβείρων κατά τον τουρκικό ζυγό έγινε το Ορτάτς-Σουλτάν-Οσμάν-Τζαμί.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 499

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 500
Η εκκλησία Αχειροποίητος, στην Θεσσαλονίκη, έχει και αυτή χτιστεί στα
θεμέλια αρχαίου ναού και συγκεκριμένα της Αφροδίτης. Στα χρόνια κατοχής από
τους Τούρκους, η Αχειροποίητος μετατρέπεται με την σειρά της σε τζαμί.

Παρενθετικά αξίζει να σημειώσουμε ή να επισκεφτούμε τους Κήπους του Πασά,


στην Θεσσαλονίκη. Είναι και αυτοί χτισμένοι στα αρχαία ερείπια ενός αρχαίου ιερού
της Αφροδίτης.

Στο Βελούχι της Ευρυτανίας, αν αναζητήσουμε θα βρούμε τον εγκαταλειμμένο ναό


της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Έχει χτιστεί πάνω σε παλαιότερο χριστιανικό
ναό, κι αυτός πάνω σε αρχαίο ναό του Διονύσου.

Τα θεραπευτικά αρχαία λουτρά, της αρχαίας Τραϊανούπολης, στην Θράκη,


συνοδεύονται από την εκκλησία της μαρτυρικής Αγίας Γλυκερίας.

Αλλά ούτε και οι αρχαίοι ναοί και τα ιερά στα νησιά μας έχουν μείνει χωρίς την
συντροφιά μίας εκκλησίας, από πάνω ή δίπλα τους.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου μέσα στο Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας,
χωρητικότητας 4000 ατόμων περίπου. Ανεγέρθηκε το 1840 από Αγγλικανούς και το
1865 μετατρέπεται σε ορθόδοξη εκκλησία, ενώ από το 1956 περνάει στην λήθη. Στη
θέση του υπήρχε ναός ή βωμός, πιθανότατα του Δία.

Στα βόρεια της Κέρκυρας, στην Κασσιόπη, ο σημερινό ναός της Παναγίας που
υπάρχει εκεί έχει χτιστεί πάνω ακριβώς από τον αρχαίο ναό του Δία. Επίσης στην
Παλαιοκαστρίτσα όπου υπάρχει το βυζαντινό μοναστήρι της Παναγιάς, θεωρείται
από αρχαιολόγους ότι κάπου από κάτω του ή στην ίδια περιοχή βρίσκεται το
ανάκτορο του βασιλιά Αλκίνοου. Ποιος, όμως, τολμάει να «σηκώσει» το μοναστήρι
και να κάνει ανασκαφές;

Στο ίδιο νησί η βασιλική της Παλαιόπολης, η Αγία Κερκύρα, είναι το παλαιότερο
χριστιανικό μνημείο του νησιού (5ος αι.). Σήμερα παραμένει ερειπωμένο από τους
Βομβαρδισμούς του Β΄ ΠΠ. Στο κτίσμα έχουν χρησιμοποιηθεί μέρη και υλικά από
το δωρικό ναό της Αρτέμιδος (580 π.Χ.) που έχει ανακαλυφθεί εκεί, δίπλα στη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 501
Μονή των Αγίων Θεοδώρων. Στο Νυδρί της Λευκάδας, θα βρούμε μία πυραμίδα
και δίπλα της ένα εκκλησάκι.Στην Σαλαμίνα, αυτοί που έχτισαν την Μονή
Φανερωμένης, έκαναν το παν για να θάψουν από κάτω της αρχαίο ναό. Τα
κατάφεραν τόσο καλά που δεν είμαστε σε θέση να πούμε σε ποιόν ήταν
αφιερωμένος.

Στο νησάκι Κρανάη, σημερινό Μαραθωνήσι που βρίσκεται στον Λακωνικό κόλπο
υπάρχουν ερείπια του ναού της Αφροδίτης Μιγωνίτιδως, και αναγερμένο στη θέση
του την σημερινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

Στα Κύθηρα, πάλι, αρκετές εκκλησίες είναι χτισμένες πάνω σε αρχαίους ναούς και
ιερά, αλλά αρκετές από αυτές για λόγους που δεν γνωρίζουμε παραμένουν κλειστές
για τους επισκέπτες.

Πάτμος, ο λαξεμένος βράχος Καλλικατσού, στους πρόποδες του οποίου και μέσα
στην θάλασσα υπάρχουν τα θεμέλια μικρής εκκλησίας της Παναγίας της
Φυλαττομένης. Εκεί υπήρχε ναός της Αναδυομένης Αφροδίτης ή της Σελήνης.

Στην Ρόδο στον ναό των Ιπποτών, που ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη του
Κολοσσού, έχουν βρεθεί επιγραφές που υποδεικνύουν ή μαρτυρούν έμμεσα για ένα
ιερό ή ναό του θεού Ήλιου. Στο ίδιο σημείο ήταν, κατά πάσα, πιθανότητα
τοποθετημένο ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου, ο Κολοσσός της Ρόδου, ο
οποίος ήταν αφιερωμένος στον θεό Ήλιο.

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΑΡΧΑΙΑ ΜΑΝΤΕΙΑ


Στην γενέτειρα πατρίδα του Πυθαγόρα, στην Σάμο και κοντά στο Πυθαγόρειο
υπάρχει ένα σπήλαιο που πριν ακόμα από την εποχή του φιλόσοφου λειτουργούσε
ως Μαντείο από την βαθύτατη αρχαιότητα. Η ιέρεια που χρησμοδοτούσε ταυτίζεται
με την Ιεροφίλη των Δελφών. Σήμερα στον χώρο αυτό υπάρχει η εκκλησία
Παναγία η Σπηλιανή, η Καληαρμένισσα, ενώ έξω από το σπήλαιο και κολλητά στην
είσοδό του υπάρχει μία ακόμα εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, λες και υπήρχε

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 502
ιδιαίτερος λόγος να εξασφαλιστεί με δύο χριστιανικούς ναούς ο «εξαγνισμός» του
χώρου.

Παρόμοια χριστιανική αντιμετώπιση είχε και το Τροφώνιο μαντείο, καθώς


χρειάστηκαν δύο εκκλησίες για να «καλύψουν» την «ειδωλολατρική» εμβέλεια του
χώρου. Σήμερα θα δούμε μία διώροφη εκκλησία εκεί. Ο πρώτος όροφος που
βρίσκεται και στην επιφάνεια είναι ο ναός της Αγίας Σοφίας. Η δεύτερη εκκλησία
βρίσκεται στο υπόγειο της πρώτης, δηλαδή μέσα στο σπήλαιο που από το έδαφος
μπορούσε να κατέβει ο χρηστηριαζόμενος. Η υπόγεια αυτή εκκλησία είναι της Αγ.
Βαρβάρας.

Στο μαντείο του Αχέροντα έχει ιδρυθεί βυζαντινός ναός και χριστιανικό
νεκροταφείο, για να μολυνθεί η περιοχή, το οποίο όμως μεταφέρθηκε κατα τις
ανασκαφές, ενώ η μονή και η εκκλησία διατηρήθηκαν.
Στο Νεκρομαντείο Ταινάρου, θα δούμε σήμερα τον ναό του Ασωμάτου. Αν
παρατηρήσουμε καλύτερα θα δούμε πως είναι χτισμένος με τα οικοδομικά υλικά
κάποιου αρχαίου κτίσματος, τα οποία σαφώς προδίδουν την ύπαρξη ιερού αρχαίου,
που δεν ήταν άλλος από τον ναό του Ποσειδώνα, όπως μας λένε και οι πηγές.

Η κρήνη της Κασταλίας, στους Δελφούς, είχε μετατραπεί και αυτή σε ένα μικρό
εκκλησάκι, που όμως προς έκπληξη των ευσεβών χριστιανών, χρειάστηκε να
γκρεμιστεί από την αρχαιολογική σκαπάνη.

Ο παλαιός ναός του Αγ. Ανδρέα προστάτη της Πάτρας, είναι


χτισμένος επάνω σε ολόκληρο το μαντείο της Δήμητρας και
της θεάς Γης. Το νερό της πηγής στα τότε χρόνια θεωρούνταν
αλάθητο στην διάγνωση των νόσων, σήμερα θεωρείται
«αγίασμα»

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 503
Τον χώρο του μαντείο Ισμηνίου Απόλλωνος, μολύνει σήμερα το κοιμητήριο του
Αγ. Λουκά. Το ίδιο συμβαίνει και στο Μαντείο Αμφικλείας από το παρακείμενο
κοιμητήριο

Στο μαντείο Δειραδιώτου Απόλλωνος, είχε και εκεί ο βωμός καλυφθεί με


χριστιανική εκκλησία, της οποίας υπάρχουν ερείπια σήμερα.
Στο μαντείο Διδύμων ή αλλιώς Μαντείο των Βραγχιδών, κοντά στη Μίλητο,
υπάρχει η χριστιανική εκκλησία στο όνομα του Ιωάννη του Θεολόγου.

Δίπλα στο μαντείο Πτώου Απόλλωνος, έχει χτιστεί η χριστιανική Μονή της Οσίας
Πελαγίας.

Και η καταγραφή των εκκλησιών που έχουν χτιστεί επάνω σε μαντεία, αρχαίους
ναούς και ιερά δεν τελειώνει.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Παυσανίου, Αττικά
Κορινθιακά
Λακωνικά
Ηλιακά
Φωκικά
Γιαννουλάκη Παντελή, Κούφια Γη, Ανιχνευτές, 1998
Μυστική Ελλάδα, συλλογικό, Αρχέτυπο-Μεταεκδοτική, 1999
Ιερή Ελλάδα, συλλογικό, Αρχέτυπο, 2001
Ιωάννης Θ. Γιαννόπουλος, Μυστική Αθήνα και Αττική, Έσοπτρον, 1998
Δημόπουλος Π. Δημήτριος, Στο άδυτο των ελληνικών Μαντείων, Ελεύθερη Σκέψις,
2001
Μαρίνη Παναγιώτη, Ελληνική Κοσμοθέασις, Νέα Θέσις, 1997

Περιοδικά:
Ιχωρ, Άβατον

Εγκυκλοπαίδειες:
Θρησκευτική και Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια, 1936

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 504
Μεγάλη Αμερικάνικη Εγκυκλοπαίδεια, 1980
Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα
Δομή Ήλιος Δρανδάκη ΜΑΚΡΗΣ ΣΠΥΡΟΣ
Τα Μυστικά τους σε κάθε περιοχή αποκαλύπτονται από το όνομα της εκκλησίας που
είναι χτισμένη από πάνω τους

ΚΡΗΤΗ:

1.- Τόπος: Κνωσσός (36 - Β2) Που είναι: Αρχαιολογικός χώρος - Ανάκτορο. Ιδιότητες:
Ηρεμία, χαλάρωση, αισιοδοξία Ενέργεια πολύ θετική

2.- Τόπος : Φαιστός(35 - Γ3) Που είναι : Αρχαιολογικός χώρος Ιδιότητες : μυστηριακός
τόπος. Ενέργεια : ΄Εντονα αρνητική

3.- Τόπος : Γόρτυς (36 -Γ1) Που είναι: Αρχαιολογικός χώρος και ευρύτερα Ιδιότητες:
Μυστήριο και τάσεις φυγής. Ενέργεια : Αρνητική

4.- Τόπος : Φραγκοκάστελλο (34 - Δ2) Που είναι: Μεσαιωνικό κάστρο Ιδιότητες : πρόκληση
χρονικού κενού, έλλειψη χρονικής αίσθησης Ενέργεια: Θετική

5.- Τόπος : Μάλεμε (33 - Β3) Που είναι: ευρύτερη περιοχή και πολεμικό νεκροταφείο
Ιδιότητες: εύκολος διαλογισμός, περισυλλογή, ενεργητικότητα Ενέργεια: Θετική μεγάλη και
συνεχής.

6.- Τόπος : Σαμαριά (34 - Γ1,Δ1) Που είναι: φαράγγι της Σαμαριάς Ιδιότητες:Νεραϊδότοπος,
τάσεις φυγής, θεραπεία άγχους, άβολο περιβάλλον την νύκτα. Ενέργεια: Θετική την ημέρα ,
αρνητική την νύκτα.

7.- Τόπος: Σαμαριά-Ομαλός (34 - Γ1) Που είναι: Σαμαριά-ομαλός-φαράγγι Αγ. ΄Αννας
Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, χρονικό κενό , τάσεις φυγής.Ενέργεια: Θετική

8.- Τόπος: Οροπέδιο Ομαλού (33-Γ3) Που είναι: Σπηλιά Τζανή Ιδιότητες: Υπόγειο δίκτυο
στοών, στοιχεία κοίλης γής. Ενέργεια: Αρνητική

9.- Τόπος: Λευκά όρη (34-Δ2) Που είναι: ανώπολη Σφακίων, οροπέδιο Αράδαινας. Ιδιότητες;
στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν διάσπαρτοι παράξενοι κρύσταλλοι. Ενέργεια: Αρνητική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 505
10.-Τόπος:Γαύδος (33-Δ1) Που είναι Νησίδα Γαύδος , ευρύτερη περιοχή Ιδιότητες: Ισχυρή
ηλεκτρομαγνητική πύλη. Ενέργεια: Θετική

11.- Τόπος: Ιδαίον άντρο (35-Β3) Που είναι : εσωτερικό του σπηλαίου Ιδιότητες: χρονικό κενό
, προσμονή αγνώστου. Ενέργεια Θετική και αρνητική

12.- Νήσος Κρήτη (36-Δ3) Που είναι : Τσούτσουρος , ευρύτερη περιοχή Ιδιότητες:
σύμπλεγμα σπηλαίων, παράξενη ατμόσφαιρα, χρονικό κενό την νύκτα. Ενέργεια: Αρνητική

13.- Χερσόνησος Χανίων (34-Α2) Που είναι: σπήλαιο Γκουβερνέτο, καταβάσιο Ιδιότητες
:υπόγειο δίκτυο στοών, βαριά ατμόσφαιρα, έντονη ησυχία. Ενέργεια: Αρνητική

14.- Ορος Δίκτη (37-Γ1) Που είναι: Δικταίο άντρο Ιδιότητες χρονικό κενό, έντονος
διαλογισμός γαλήνη. Ενέργεια: Θετική

15.- Αγιος Νικόλαος (37-Β2) Που είναι: ναός στο λιμάνι Αγ. Νικολάου Ιδιότητες : είσοδος
καταβάσιου Ενέργεια Θετική

16.- Λασίθι (37-Β3) Που είναι : χερσόνησος, Σπιναλόπγγας Ιδιότητες: βαριά ατμόσφαιρα,
δυσκολία προσαρμογής, χρονικό κενό Ενέργεια: Αρνητική

17.- Πεδιάδα Ηρακλείου Που είναι: Γούρνες Ιδιότητες: Ισχυρή γεωμαγνητική ακτινοβολία,
ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα. Ενέργεια Θετική και αρνητική

ΔΙΑΦΟΡΑ ΝΗΣΙΑ

18.- Τόπος : Νήσος Σαμοθράκη (6-Δ3) Που είναι: Παλαιόπολη, Ιερό Μεγάλων Θεών,
ανάκτορα. Ιδιότητες: ανάλογες της Δήλου και των Δελφών, μυητική ατμόσφαιρα. Ενέργεια
Θετική και συνεχής

19.- Τόπος νήσος Σαμοθράκη (6-Δ3) Που είναι: ευρύτερη περιοχή σε ακατοίκητα μέρη
Ιδιότητες: dolmens, σημεία γεωβελονισμού, τόποι δύναμις και διαλογισμού Ενέργεια Θετική

20.- Τόπος: νήσος Σαμοθράκη (6-Δ3) Που είναι : ΄Ορος Φεγγάρι, πλαγιές και κορυφή του
όρους, καταβάσιο Ιδιότητες: δίκτυο σπηλαίων και στοών, νεραϊδότοπος, χρονικό κενό, τόπος
συνάθροισης νεοπαγανιστών, menhirs, dolmens. Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 506
21.- Νήσος Λέσβος Που είναι: Πέτρα, εκκλησάκι Παναγίας της πέτρας Ιδιότητες: στο κέντρο
της εκκλησίας τρύπα-καταβάσιο. Από το εσωτερικό βγαίνει φως και ακούγονται ψαλμωδίες.
Ενέργεια: Θετική

22.- Τόπος: νήσος Θάσος (4-Δ2,Δ3) Που είναι: Ευρύτερη περιοχή Ιδιότητες: Διάσπαρτα ιερά
του Πάνα, νεραϊδότοποι, εύκολος διαλογισμός Ενέργεια Θετική

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

23.- Τόπος: νήσος Σαντορίνη (30-Γ1,Γ2,Δ1.Δ2) Που είναι : ναός καρνείου Απόλλωνος
Ιδιότητες:Βαθιά ατμόσφαιρα, εύκολος διαλογισμός , ανασφάλεια Ενέργεια: Αρνητική

24.- Τόπος: νήσος Σαντορίνη (30-Γ1,Γ2,Δ1,Δ2) Που είναι: ναός Πυθείου Απόλλωνος
Ιδιότητες:Βαθιά ατμόσφαιρα εύκολος διαλογισμός , ανασφάλεια Ενέργεια: Αρνητική

25.- Τόπος: νήσος Νάξος (30-Α1,2) Που είναι : νησίδα παλάτια, Ναός Απόλλωνος Ιδιότητες:
περίεργες καιρικές αλλαγές, ανησυχία, προσμονή αγνώστου Ενέργεια: Θετική

26.- Τόπος: νήσος Νάξος (30-Α1,2) Που είναι: Πύργος χειμάρου Ιδιότητες: Υπόγιοι θόρυβοι,
κρύα ατμόσφαιρα Ενέργεια : Αρνητική

27.- Τόπος: νήσος Πάρος (30-Α1) Που είναι: Μνημέρια (Ν.Α) Ιδιότητες:Φώτα , φωνές,
μυστηριακοί ήχοι, τραγούδια άγνωστης προέλευσης. Ενέργεια: Αρνητική

28.- Τόπος: νήσος Πάρος (30-Α1) Που είναι: Ναός εκατονταπυλιανής, καταβάσιο Ιδιότητες:
μυστήριο , προσμονή αγνώστου. Θεραπευτικές ιδιότητες: Αισιοδοξία, καλή ψυχολογική
κατάσταση. Ενέργεια Θετική

29.- Τόπος: νήσος Δήλος (24-Δ2) Που είναι: τάφοι υπερβορείων ιερειών του Απόλλωνα,
ευρύτερη περιοχή Ιδιότητες: Χρονικό κενό, φωνές θόρυβοι, ομιλίες απότομες ριπές ανέμου
φαινόμενα τηλεκίνησης, τόπος ιερής γεωμετρίας. Ενέργεια: Θετική & αρνητική, τόπος
δύναμις

30.- Τόπος: νήσος Τήνος (24-Γ1) Που είναι : ναός ευαγγελιστρίας Ιδιότητες: αίσθηση
αιώρησης. Θεραπευτικές ιδιότητες: άνοιγμα ενεργειακών κέντρων αισιοδοξία, καλή
ψυχολογική κατάσταση. Ενέργεια: πολύ Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 507
31.- Τόπος νήσος Τήνος (24-Γ1,Γ2) Που είναι :Καλαθάς Ιδιότητες: φυσικά dolmens .
Ενέργεια: απροσδιόριστη -υποκειμενική

32.- Τόπος: νήσος Κέα (23-Γ1) Που είναι: χώρα Κέας, ενετικό τοίχος δίπλα στην εκκλησία
του σταυρού. Ιδότητες:ηλεκτρομαγνητικό φαινόμενο. Ενέργει: Αρνητική

33.- Τόπος: νήσος Κέα (23-Γ1) Που είναι: ευρύτερη περιοχή, κυρίως απομονωμένα μέρη.
Ιδιότητες : νεραϊδότοποι. Ενέργεια Θετική

34.- Τόπος: νήσος Κέρος (25-Δ1) Που είναι: ευρύτερη περιοχή ακατοίκητη Ιδιότητες : έντονα
καιρικά φαινόμενα, χρονικό κενό. Ενέργεια: Θετική

35.- Τόπος :νήσος Σύρος (23-Δ3) Που είναι:Χάλαρα κοντά στην πηγή Σύριγγα
Ιδιότητες:Δίκτυο λοξεμένων πετρωμάτων, στρέβλωση χρόνου, νεραϊδότοπος,γραμμές
ley(αρχή:Δήλι-εκκλησία Αναστάσεως, τέλος εκκλησία Αγ. Στεφάνου κοντά στο Γαλησσό).
Ενέργεια: ισχυρά Θετική , τόπος δύναμις

36,- Τόπος : νήσος Σύρος (23-Δ3) Που είναι: Νεραϊδοσπηλιά , περιοχή Αδιατά-βουνό
Γερούσι. Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος,, άλλες διαστάσεις, δίκτυο στοών Ενέργεια : Θετική

37.- Τόπος : νήσος Σάμος (26- Α1,Α2) Που είναι: περιοχή Ηραίου ,κολώνες καταβάσιο
Ιδιότητες:έντονη μελαγχολία, βαριά ατμόσφαιρα. Ενέργεια: Αρνητική

38.- Τόπος: νήσος Σάμος (26-Α1,Α2) Που είναι: ευρύτερη περιοχή, απομονωμένοι τόποι .
Ιδιότητες: νεραϊδότοποι. Ενέργεια Θετική

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

39.- Τόπος: νήσος Ρόδος (32-Β3) Που είναι: Πύργος των ιπποτών , παλάτι Μεγ .Μάγιστρου,
καταβάσιο Ιδιότητες:υπόγειο σύστημα στοών, μυητικός και τελετουργικός τόπος Ενέργεια:
Αρνητική

40.- Τόπος νήσος Ρόδος (32-Γ2) Που είναι: χωριό Μονόλιθος, Ναϊτικό κάστρο Μονολίθου
Ιδιότητες:χρονικό κενό, μυστηριακός τόπος, έντονος διαλογισμός ,τάσεις φυγής. Ενέργεια:
Θετική

41.- Τόπος: νήσος Ρόδος (32-Δ3) Που είναι:χωριό Λίνδος, φρούρο Λίνδου, καταβάσιο
Ιδιότητες:σύστημα στοών, μυητικές ιδιότητες,βαριά ατμόσφαιρα Ενέργεια Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 508
42.- Τόπος: νήσος Σύμη (32-Β2) Που είναι: ακρογιαλιά Αλεξάνδρα Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος,
άλλες διαστάσεις, γαλήνη , χαλάρωση . Ενέργεια:Θετική

43.- Τόπος: νήσος Κώς (31-Α3) Που είναι : Ασκληπιείο Ιδιότητες: ιδιαίτερα θεραπευτικές,
ισχυρή γαιωακτινοβολία. Ενέργεια: έντονα Θετική

44.- Τόπος νήσος Πάτμος (26-Γ1) Που είναι: σπήλαιο αποκάλυψης Ιδιότητες: έντονος
διαλογισμός, χρονικό κενό. Ενέργεια Θετική

45.- Τόπος: νήσος Αστυπάλαια (31-Α1) Που είναι: περιοχή Λουκί. Ιδιότητες : νεραϊδότοπος,
άλλες διαστάσεις. Ενέργεια: Θετική

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

46.- Τόπος: Λακωνία (28-Δ1) Που είναι: Ακρωτήριο Ταίναρο, καταβάσιο Ιδιότητες:
Ψυχοπομπείο, είσοδος στον ΄Αδη- η μεγαλύτερη στην Ελλάδα, εμφανής ψυχολογικής
μετάλλαξης κατά την είσοδο. Ενέργεια: ισχυρή Θετική και Αρνητική .

47.- Τόπος Λακωνία (27-Γ3) Που είναι: σπήλαιο Διρού, μεγάλο δίκτυο στοών. Ιδιότητες:
Μυητικές, αρχικά δυσκολίες προσαρμογής. Ενέργεια: Αμφίπολη.

48.- Τόπος: Λακωνία (27-Α3) Που είναι: Μυστράς, Μεσαιωνικό κάστρο. Ιδιότητες: κέντρο
χριστιανικής ιερής Γεωγραφίας, φαινόμενα τηλεκίνησης Ενέργεια: Θετική

49.- Τόπος: Λακωνία(28-Δ1) Που είναι: Βρυκολακονήσι, μικρό νησί στην περιοχή του
Ταινάρου. Ιδιότητες: εκτοπλάσματα, φαινόμενα τηλεκίνησης, δυσκολία προσαρμογής.
Ενέργεια: Αρνητική

50.- Τόπος: Λακωνία(28-Γ2) Που είναι: Μονεμβασιά, μεσαιωνική πόλις, κάστρο Βοθηκών,
κάστρο μεσσαίων. Ιδιότητες: καταβάσιο, μεγάλο δίκτυο στοών, αίσθηση χαλάρωσης,
αιώρησης. Ενέργεια: Θετική

51.- Τόπος: Λακωνία (27-Α3,Α4) Που είναι: όρος Ταϋγετος, ευρύτερη περιοχή. Ιδιότητες:
φαινόμενα τηλεκίνησης, φώτα άγνωστης προέλευσης, χρονικό κενό. Ενέργεια : Αμφίπολη

52.- Τόπος: Λακωνία (28-Α1) Που είναι: Βρέσθενα Σπάρτης Ιδιότητες: Στο πεοσκυνητάρι της
Παναγίας στα βράχια ακούγονται κρότοι και βγαίνουν φωτιές άγνωστης προέλευσης.
Ενέργεια: Αρνητική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 509
53.- Τόπος:Αχαϊα (20-Β3) Που είναι: Μεγ. Σπήλαιο, καταβάσιο Ιδιότητες: χρονικό κενό, βαριά
ατμόσφαιρα. Ενέργεια: Αρνητική

54.- Τόπος: Κορινθία (21-Β1) Που είναι: όρος Κυλλήνη περιοχή πηγών Στυγός.
Ιδιότητες:Νεραϊδότοπος, σπήλαια και καταβάσια. Θεραπευτικές ιδιότητες: Αισιοδοξία,
χαλάρωση, διάυγεια πνεύματος. Ενέργεια: Θετική.

55.- Τόπος: Κορινθία ( 21- Β2) Που είναι: Γεληνιάτικα, βουδιστικό κέντρο κάραμ -μπέρτσεν-
λίνκ. Ιδιότητες:Βρίσκεται στο κέντρο ενεργειακού τριγώνου Δελφών-Ολυμπίας-Μηκυνών.
Ενέργεια: ισχυρά Θετική

56.- Τόπος: Μεσσηνία (27-Β1) Που είναι: Ναυαρίνο Πύλου Ιδιότητες: Υπόγειες στοές, και
αψίδες, υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο, τόπος δύναμις. Ενέργεια: Θετική

57.- Τόπος: Μεσσηνία (27-Α1) Που είναι: παλιό λουτρό , σπηλιά του Κουφιέρου Ιδιότητες:
στοιχεία κοίλης Γης, τραγούδια άγνωστης προέλευσης, άλλα πεδία. Ενέργεια: Θετική

58.- Τόπος: Αρκαδία (20-Γ3) Που είναι: Δημητσάνα, Νεραϊδοβούνι. Ιδιότητες: γαλήνη ,άλλες
διαστάσεις νεραϊδότοπος. Ενέργεια Θετική

59.- Τόπος: Αρκαδία (20-Δ3) Που είναι: ναός Επικουρείου Απόλλωνα κοντά στην
Ανδρίτσαινα. Ιδιότητες; Μετατόπιση του ναού περί κατακόρυφο άξονα με κατεύθυνση πάντα
τον Βορρά, ηλεκτρομαγνητικ΄ές διαταραχές, γαλήνη. Ενέργεια: Θετική.

60.- Τόπος : Αρκαδία (21-γ1) Που είναι: κοντά στην αρχαία Μαντινεία, ναός Αγ. Φωτεινής.
Ιδιότητες: παράξενος ναός με στοιχεία αιγυπτιακά, αρχαιοελληνικά και βυζαντινά, γαλήνη,
χρονικό κενό Ενέργεια: Θετική και αρνητική

ΑΤΤΙΚΗ

61.- Τόπος: Μαραθώνας (22-Α3) Που είναι: Σπηλιά του Πανός Ιδιότητες: Ταφικό σπήλαιο,
μυστηριώδη φαινόμενα, δυσάρεστη ατμόσφαιρα. Ενέργεια: Αρνητική

62.- Τόπος: Διόνυσος (22-Α3) Που είναι: Οδός Διονύσου -Ν. Μάκρης Ναός Διονύσου
Ιδιότητες:Γαλήνη, υπερβατικό περιβάλλον, εύκολος διαλογισμός. Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 510
63.- Τόπος: Καισαριανή (22-Β2) Που είναι: Μονή Καισαριανής, καταβάσιο Ιδιότητες: γαλήνη ,
μυστήριο, ανεξήγητα φώτα και θόρυβοι , φαινόμενα τηλεκίνησης ιαματικά νερά. Ενέργεια:
ισχυρά Θετική και συνεχής

64.- Τόπος: Ν. Μάκρη (22-Β3) Που είναι: Αμερικάνικη στρατ. Βάση. Ιδιότητες: ισχυρές
ηλεκτρομαγνητικές διαταραχές. Είναι το ένα άκρο του ηλεκτρομαγνητικού αγωγού που έχει
το άλλο του άκρο στο Lagley, Virginia, USA. Ενέργεια: ισχυρά θετική και αρνητική

65.- Τόπος: Αθήνα (22-Β2) Που είναι: βράχος της Πνύκας, Ακρόπολη Ιδιότητες: Ισχυρό
γεωμαγνητικό κέντρο, στην όρθια πέτρινη στήλη, βρίσκεται το ισχυρότερο πεδίο ενεργείας.
Ενέργεια:ισχυρά θετική, αντίπολος του πέτρινου κύκλου με σύμβολα πάνω από το θέατρο
της Ντόρας Στράτου στο ύψωμα απέναντι από την Πνύκα.

66.- Τόπος: Αθήνα (22-Β2) Που είναι: ύψωμα απέναντι από την Πνύκα πάνω από το θέατρο
της Ντόρας Στράτου. Ιδιότητες:Στον πέτρινο κύκλο με ζωγραφισμένα σύμβολα, βρίσκετα
ισχυρότατο ενεργειακό πεδίο. Ενέργεια ισχυρά Αρνητική αντίπολος του βράχου της Πνύκας.

67.- Τόπος: Αθήνα Που είναι:Γερμανικό νεκροταφείο Ιδιότητες: Γαλήνη, αίσθηση άλλης
πραγματικότητας. Ενέργεια: Θετική

68.- Τόπος: Πεντέλη (22-Β3) Που είναι: Σπηλιά Νταβέλη, καταβάσιο Ιδιότητες: φώτα
άγνωστης προέλευσης, χρονικό κενό,, ψυχολογικές διαταραχές, ηλεκτρομαγνητικά
φαινόμενα, αντιβαρύτητα, ισχυρότατος δίαυλος ηλεκτ/κης ακτινοβολίας, εκτεταμένο δίκτυο
στοών εως το ανάκτορο της Πικροδάφνης.. Ιαματικό νερό. Ενέργεια: ιδιαίτερα ισχυρή
αμφίπολη.

69.- Τόπος: Πεντέλη (22-Α2) Που είναι: παλιό ερειπωμένο κτίσμα απέναντι από την στροφή
για Ν. Πεντέλη. Ιδιότητες: Θόρυβοι, τραγούδια και ομιλίες άγνωστης προέλευσης. Ενέργεια:
Αρνητική

70.- Τόπος : Πάρνηθα (22-Α2) Που είναι: σπηλιά Πανός, καταβάσιο Ιδιότητες:γαλήνη,
εςύκολος διαλογισμός, στρέβλωση χρόνου Ενέργεια: μεγάλη Θετική

71.- Τόπος: Πάρνηθα (22-Α2) Που είναι: Φρούριο Φυλής Ιδιότητες: εύκολος διαλογισμός,
καθαρή ατμόσφαιρα, άλος κόσμος . Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 511
72.- Σούρμενα, Που είναι: ναός Προφ. Ηλία όπισθεν ναού καταβάσιο, οδηγεί στον ναό του
Απόλλωνα Ιδιότητες: ανεξήγητη ομίχλη και φώτα, βαριά ατμόσφαιρα Ενέργεια: έντονα
αρνητική

73.- Τόπος: όρος Βρανά (22-Α3) Που είναι: Αφορισμός δίπλα στον Μαραθώνα. Ιδιότητες: ο
ναός κλείνει το άνοιγμα φωτεινής στοάς, ίχνη μύρου στον πίσω τοίχο Υπόγειος ναός
Δήμητρας χθονίας. Ενέργεια : αμφίπολη

74.- Τόπος:Αθήνα(22-Β2) Που είναι: ΄Αλσος Λογγίνου, Παγκράτι κοντά στο α΄νεκροταφείο.
Ιδιότητες : βαρειά ατμόσφαιρα, έντονη ανησυχία, δυσκολία προσαρμογής, σχεδόν
απροσπέλαστο τις νυκτερινές ώρες, χρονικό κενό. Ενέργεια; Αρνητική

75.- Τόπος: Αθήνα (22-Β2) Που είναι: Νεκροταφείο Αρχαίας Αθήνας. Ιδιότητες: τόπος
δύναμης, εύκολος διαλογισμός, άλλες διαστάσεις το σούρουπο. Ενέργεια: Θετική

76.- Τόπος: Αθήνα (22-Β2) Που είναι: Βατραχονήσι , παλιό κολυμβητήριο, Ιλσσός.
Ιδιότητες:κάτω από το εκκλησάκι της Αγ. Φωτεινής υπάρχει Νεραϊδότοπος. Ενέργεια: Θετική

77.- Τόπος: Αθήνα (22-Β2) Που είναι: Ακαδημίας 58Α Ιδιότητες: κτίριο με ισχυρή ενέργεια,
μυητικό κέντρο, αρχικά χώρος μύησις Ναϊτών ιππποτών. Ενέργεια: Αρνητική.

78.- Τόπος: Αθήνα (22-Β2) Που είναι: περιοχή Καρέα ναός Αγ. Γεωργίου Ιδιότητες: τόπος
εξορκισμών, αναφέρονται μετεωρισμοί, ανεξήγητες ριπές αέρα, προβλήματα
ηλεκτροδότησης. Ενέργεια: Αρνητική

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

79.- Τόπος: Βοιωτία Που είναι: αρχαία Υηττός, ναός ΄Ηρας , ναός Ηρακλέους. Ιδιότητες
υπόγεια λίμνη με ιδιότητες της μεγ. Πυραμίδας. Στην Ακρόπολη ναός χριστιανικός με αρχαίες
επιγραφές. Ενέργεια: Θετική συνεχής

80.- Τόπος: Βοιωτία (15-Δ3) Που είναι: Ορχομενός ναός Αγ. Σώστη στην πλατεία του χωριού
Ιδιότητες: εικόνα του αγίου που κατευθύνει σε καταβάσιο Ενέργεια: μεγάλη Αρνητική.

81.- Τόπος: Βοιωτία (15-Δ3) Που είναι: Λειβαδιά Τροφώνειο άντρο, καταβάσιο
Ιδιότητες:Μυητικό κέντρο, αλλαγή ψυχολογίας, άλλα πεδία Ρνέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 512
82.- Τόπος: Βοιωτία (15-Δ2) Που είναι: Στείρο μονή Οσίου Λουκά. Ιδιότητες: Τρία υπόγεια
επίπεδα αρχαίων στοών, νεραϊδότοπος. Ενέργεια : Θετική

83.- Τόπος Βοιωτία (15-Δ2) Που είναι: Αγ. Μαρίνα, περιοχή Πανοπεύς ή αγ. Βλάσσιος.
Ιδιότητες: Θεάσεις ΑΤΙΑ, άσχημη ατμόσφαιρα στο σούρουπο . Ενέργεια; Αρνητική

84.- Τόπος Βοιωτία(15-Γ3) Που είναι: Μεγαπλάτανος Αταλάντης, λόφος Προφ. Ηλία.
Ιδιότητες: θεάσεις ΑΤΙΑ Ενέργεια: Αρνητική

85.- Τόπος: Φωκίδα (15-Δ2) Που είναι:Αράχοβα , Κωρύκειο άντρο (σπήλαιο Πανός)
Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, σύστημα σπηλαίων, άγνωστης προέλευσης τραγούδια και ήχοι ,
μυητικός τόπος. Ενέργεια: ισχυρά Θετική

86.- Τόπος: Φθιώτιδα (15-Β2) Που είναι: ΄Ορος Οίτη, πλησίον του χωριού Κομποτάδες, ναός
ταξιαρχών. Ιδιότητες Σύμπλεγμα σπηλαίων σαν της καππαδοκίας, βαρειά ατμόσφαιρα,
περίεργες εικονογραφήσεις , περιβάλλον που αποτρέπει. Ενέργεια: Αρνητική

87.- Τόπος Φωκίδα (15-Δ1) Που είναι: Δελφοί, αρχαιολογικός χώρος, κόγχη Κρατερού
Ιδιότητες:Η λαξεμένη κόγχη ισχυρό σημείο άλλης πραγματικότητας. Σημείο όπου συμβαίνουν
συμβολικά όνειρα στον κοιμώμενο. Ενέργεια: ισχυρά Θετικη

88.- Τόπος: Φθιώτιδα (15-Δ2) Που είναι: Μονή Δαδίου Ιδιότητες: άνοιγμα στον βράχο της
μονής με ανεξήγητα φώτα. Ενέργεια: Αρνητική

89.- Τόπος: Φθιώτιδα (15-Δ1) Που είναι: Δελφοί, αρχαιολογικός χώρος, ονειρομαντείο,
ευρύτερη περιοχή. Ιδιότητες:ισχυρότατος τόπος δύναμης. Ενέργεια: ισχυρά Θετική

90.- Τόπος: Ευρυτανία (14-Β2) Που είναι: Βράχα ιερά μονή Ιδιότητες: Ο ναός χτισμένος
πάνω από Αχερώνιο αρχαίο ναό. Σύμπλεγμα στοών. Ενέργεια; Αρνητική

91.- Τόπος: Φθιώτιδα (15-Β1) Που είναι: μονή Αντίνισας Ιδιότητες Νανική δραστηριότητα,
νεραϊδότοπος, αίσθηση γαλήνης. Ενέργεια: Θετική

92.- Τόπος: Αταλάντη (15-Γ3) Που είναι: Γουλέμι, θέση « Πυργάκια» Ιδιότητες: Δαιδαλώδες
δίκτυα στοών, τόπος δύναμις, εύκολος διαλογισμός. Ενέργεια: Θετική

ΗΠΕΙΡΟΣ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 513
93.- Τόπος: Ν. Πρεβέζης, Δ. Ηπειρος (13-Α1) Που είναι: Νεκρομαντείο του Αχέροντα,
καταβάσιο Ιδιότητες: Ιερός χώρος προς άλλες διαστάσεις ηρεμία χαλάρωση. Κάτω από τον
ναό του αγ. Ιωάννου του Προδρόμου υπάρχει λαβύρινθος με ιερά δωμάτια καθαρμού και
προετοιμασίας (αρχαία κατάβαση στον ΄Αδη). Ενέργεια: ισχυρά Θετική και συνεχής

94,- Τόπος: ΄Ακτιο Πρέβεζας(13-Β2) Που είναι : βάση του ΝΑΤΟ Ιδιότητες: Ισχυρή
γεωμαγνητική ακτινιβολία, ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα. Ενέργεια: θετική και Αρνητική

95.- Τόπος: Ν. Ηπειρος (15-Α2) Που είναι: Αχερουσία, Παραμυθιά, σπήλαιο των νυμφών του
΄Αδη. Ιδιότητες: χρονικό κενό, νεραϊδότοπος, γαλήνη εύκολος διαλογισμός. Ενεργεια: Θετική

96.- Τόπος Οροπέδιο Ιωαννίνων(8-Δ2) Που είναι: μαντείο Δωδώνης, αρχαίο θέατρο
Ιδιότητες:Πομποδέκτης, ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα, χρονικό κενό. Ενέργεια: Θετική και
αρνητική

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

FONT COLOR=BLACK97.- Τόπος: Καρδίτσα (14-Α2) Που είναι:Αγ. Ακάκιος (Γόλτσα)


Ιδιότητες:σπήλαιο με νανική δραστηριότητα, παράξενοι ήχοι, μαγνητικές διαταραχές.
Ενέργεια: Θετική

98.- Τόπος: Καρδίτσα (14-Α3) Που είναι: Καλλιφώνι, ευρύτερη περιοχή Ιδιότητες: ΄Εξω από
το χωριό τόπος δύναμης, άλλες διαστάσεις , χαλάρωση Ενέργεια: Θετική

99.- Τόπος: Μαγνησία(15-Β3) Που είναι: Γλύφα, αρχαία άντρον και φανόα. Ιδιότητες:Νανικό
νεκροταφείο, νεραϊδότοπος. Ενέργεια: Θετική

- 100.Τόπος Πήλιο (15-Α3) Που είναι: χωριό Δράκεια, Χειρώνιο άντρο. Ιδιότητες: χρονικό
κενό, πέρασμα σε άλλα πεδία,γαλήνη. Ενέργεια Θετική

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

101.- Τόπος: Κοπανός Νάουσας (2-Δ1) Που είναι: Αρχαίο θέατρο Ιδιότητες: Μυστηριακές
τελετουργικές, κέντρο παγανιστικών τελετών. Ενέργεια: Θετική

102.- Τόπος : Πιερία (10-Β1) Που είναι: Αρχαίο Δίον Ιδιότητες: φωτεινές σφαίρες, αίσθηση
ώθησης προς τα επάνω. Ενέργεια : Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 514
103.- Τόπος: Πιερία(10-Β2) Που είναι: Κάστρο Πλαταμώνα Ιδιότητες: έντονα παραψυχικά
φαινόμενα κατά την δύση του Ηλίου, δυσκολία προσαρμογής, τάσεις φυγής. Ενέργεια:
Αρνητική.

103α- Τόπος Πιερία(Xc-108) Που είναι: Τοποθεσία Πριόνια (υπάρχουν δύο ξύλινα γεφυράκια
στο πρώτο επί και στο δεύτερο στην λιμνούλα. Ιδιότητες φωτεινές σφαίρες, αίσθηση
παρουσιών, Ενέργεια Θετική

104.- Τόπος: Κιλκίς (2-Γ3) Που είναι:Γυναικόκαστρο (παλαιό & νέο) Ιδιότητες: καταβάσιο στο
κάστρο, σύστημα στοών-δωματίων, σφραγισμένες κρύπτες, υπόγειες αίθουσες. Κάτω από
το κάστρο υπάρχει αρχαιότερο κάστρο και σιδηροδρομική γραμμή. Ενέργεια: θετική

105.- Τόπος: Κιλκίς (2-Γ3) Που είναι: χωριό Χωρύγι, «τούμπα» με κάστρο στην κορυφή.
Ιδιότητες: Κέλτικό μνημείο, menhirs, και dolmens, που αλλάζουν χρώμα κατά την δύση του
ηλίου. Στην κορυφή αίσθηση αιώρησης, άλλες διαστάσεις. Ενέργεια : Θετική

106.- Τόπος: Κιλκίς (3-Γ1) Που είναι: Χρυσόπετρα Ιδιότητες: ηλεκτρομαγνητικές και
χωροχρονικές διαταραχές Ενέργεια ; Θετική

107.- Τόπος: Σέρρες (4-Γ1) Που είναι: χωριό Πρώτη στο δρόμο για το μοναστήρι της
Αναλήψεως. Ιδιότητες: Αντιβαρύτητα , μαγνητικές διαταραχές Ενέργεια: Θετική και αρνητική

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

108.- Τόπος: Πόλις (11-Β1) Που είναι : Διοικητήριο Ιδιότητες: υπογείως υπάρχει Σεράπιον
( χώρος τέλεσης Αιγυπτιακών μυστηρίων) Ενέργεια: Θετική

109.- Τόπος: Πόλις (11-Β1) Που είναι: οδός μαύρης πέτρας (άνω πόλη) Ιδιότητες: δίκτυο
υπογείων σπηλαίων. Ενέργεια: Αρνητική

110.- Τόπος: πόλη -παρυφές (11-Β1) Που είναι: λόφος Βούζαρη, έξω από Θες/νικη
Ιδιότητες: ισχυρό ηλεκτρομαγνητικό κέντρο. Ενέργεια : Θετική

111.- Τόπος: πόλη (11-Β1) Που είναι: Καλαμαριά, γήπεδο Απόλλωνα πίσω υπάρχει
εκκλησάκι και εγκαταλελειμμένο στρατόπεδο. Ιδιότητες; Τόπος δύναμης, άλλες διαστάσεις.
Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 515
112.- Τόπος: πόλη (11-Β1) Που είναι: Ξεροπόταμος(Παπάφη) Ιδιότητες:το σημείο του
ξεροποτάμου κάτω από την γέφυρα αποτελεί ισχυρό τόπο δύναμης. Ενέργεια: Θετική

113.- Τόπος: Θέρμη (11-Β1) Που είναι: ναός αγ. Μάρκου, στον παλιό δρόμο για την Θέρμη
μετά τα νέα νεκροταφεία. Ιδιότητες: δίπλα στην εκκλησία υπάρχει τσιμεντένιος κύκλος,
δυσκολία προσαρμογής, βαριά ατμόσφαιρα. Ενέργεια: Αρνητική

114.- Τόπος: Πανόραμα (11Β1) Που είναι: στον δρόμο προς Χορτιάτη, βγαίνοντας από το
Πανόραμα, οι δυό τρείς μικροί δρόμοι δεξιά, πιο πάνω από την στροφή οδηγούν σʼ εξοχική
τοποθεσία με μικρό ποτάμι με πράσινα πετρώματα. Ιδιότητες: Χαλάρωση , ηρεμία,
νεραϊδότοπος. Ενέργεια: Θετική

115.- Τόπος πόλη (11-Β1) Που είναι: κήποι του Πασά, προς αγ. Παύλο, πάνω από το
νοσοκομείο Αγ. Δημήτριος(ανω πόλη) Ιδιότητες: τόπος δύναμης, χαλάρωση, άλλα πεδία.
Ενέργεια; Θετική

116.- Τόπος: πόλη (11-β1) Που είναι: το κέντρο που σχηματίζετα από το 113, 114, 115
Ιδιότητες: άλλες διαστάσεις, εύκολος διαλογισμός Ενέργεια: Θετική

117.- Τόπος: πόλη (11-β1) Που είναι: πλατεία Ελευθερίας, Σταυρούπολη Ιδιότητες:δυσκολία
προσαρμογής, ψυχολογικές διαταραχές. Ενέργεια: Αρνητική.

118.- Τόπος πόλη (11-Β1) Που είναι: ναός αχειροποιήτου Ιδιότητες: η εκκλησία έχει χτιστεί
επάνω στον αρχαίο ναό της ΄Ισιδας Ενέργεια: Θετική

119.- Τόπος: πόλη (11-β1) Που είναι: πλατεία Τερψιθέας, άνω πόλη Ιδιότητες: κατά τις
νυκτερινές ώρες δυσκολία προσαρμογής, αφιλόξενη ατμόσφαιρα, δίπλα στο Δερβίσικο
μαυσωλείο. Ενέργεια Αρνητική

120.- Τόπος: πόλη (11-Β1) Που είναι: Βασιλίσσης ΄Ολγας 263 απέναντι από την Νομαρχία.
Ιδιότητες: στοιχειωμένο σπίτι, παραφυσικά φαινόμενα, λάμψεις & φωνές άγνωστης
προέελυσης κατά την νύκτα. Ενέργεια : Αρνητική

121.- Τόπος: πόλη (11-Β1) Που είναι: Υπόγειος ναός Αγ. Ιωάννου του προδρόμου γωνία Π.
Μελά και Ικτίνου πίσω από την Αγ. Σοφία. Ιδιότητες περισυλλογή, εύκολος διαλογισμός.
Ενέργεια: Θετική

ΘΡΑΚΗ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 516
122.- Τόπος: Ροδόπη (5-Δ2) Που είναι: χωριό Ασκητές, έξω από το χωριό, υπάρχουν
λαξευμένοι μεγαλιθικοι τάφοι στα βράχια. Ιδιότητες: Ισχυρός τόπος δύναμης και
περισυλλογής, άλλες διαστάσεις. Ενέργεια: Θετική

ΕΠΤΑΝΗΣΑ

123.- Τόπος: νήσος Ζάκυνθος (19-Γ2,Δ2) Που είναι: όρος Βραχιώνας Ιδιότητες:
Νεραϊδότοπος, άλλες διαστάσεις. Ενέργεια; Θετική

124. - Τόπος: νήσος Ζάκυνθος (19-Γ2) Που είναι : ακρωτήρι κόκκινος βράχος 2χλμ. Βόρεια
της πόλεως. Ιδιότητες: Ισχυρός γωδαιτικός τόπος, χρονικό κενό, ενεργειακός κόμβος.
Ενέργεια: Θετική και αρνητική

125.- Τόπος: νήσος Ζάκυνθος (19-Γ2) Που είναι: κυανό σπήλαιο, δίπλα στο ακρωτήριο
Σκινάρι. Ιδιότητες: χρονικό κενό, πέρασμα σε άλλες διαστάσεις, παράξενα όνειρα. Ενέργεια:
Θετική

126.- Τόπος: νήσος Λευκάδα(13-Γ2) Που είναι: νησίδα Μεγανήσι, 12 ν.μ. από το λιμάνι της
Λευκάδας. Ιδιότητες: Σπήλαιο του δαίμονα, αρχικά δύσκολη προσαρμογή, άλλα πεδία.
Ενέργεια: Θετική και αρνητική

127.- Τόπος: νήσος Ιθάκη (19-Α2) Που είναι: σπήλαιο των νυμφών. Ιδιότητες: νεραϊδότοπος,
πέρασμα σε άλλες διαστάσεις, γαλήνη, χαλάρωση. Ενέργεια: Θετική

ζωή της πόλης υπήρξε το μεγαλύτερο στην περιοχή της Μεσογείου, με υπόγειους θαλάμους
και στοές, υδατοδεξαμενές και αλλεπάλληλες σειρές από ψηλά τείχη. Το πευκοδάσος που
σήμερα βρίσκεται στη νότια πλευρά του, φυτεύτηκε το 1916 από το στράτευμα της Εθνικής
Άμυνας του Ελ. Βενιζέλου, όταν πια το κάστρο σαν κτίσμα είχε χάσει κάθε έννοια
στρατηγικής σημασίας. Λίγα χρόνια μετά, μέχρι το 1940 σταμάτησε κάθε χρήση του. Στην
Προϊστορική εποχή είχε πολλά ονόματα όπως Λασία, Ιμερτή, Πελασγία, Ίσσα, κ.α. Στη
μυθολογία αναφέρεται ότι ο πρώτος έποικός της ήταν ο Μάκαρας γυιός του Ηλίου, ο πιο
φημισμένος από τους μυθικούς βασιλιάδες ο οποίος είχε πέντε κόρες: τη Μυτιλήνη, τη
Μήθυμνα, την Ίσσα, την Άντισσα και την Αρίσβη, καθώς και τέσσερις γιους: τον Έρεσο, τον
Κυδρόλαο, το Νέανδρο και τον Λεύκιππο. Οι κόρες και οι γιοι του Μάκαρα έδωσαν τα
ονόματά τους στις κυριότερες πόλεις της Λέσβου, τα οποία υπάρχουν μέχρι σήμερα! Το
σημερινό της όνομα «Λέσβος» προέρχεται από τον Λέσβο, γιο του Θεσσαλού ήρωα
Λάπηθου, συζύγου της Μήθυμνας.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 517
ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ μπορείτε είτε να ανηφορίσετε από το Γενί Τζαμί προς το
γενοβέζικο Κάστρο και τη Δημοτική Πινακοθήκη είτε να συνεχίσετε ευθεία την Ερμού μέχρι το
αρχαίο λιμάνι, τον Μαλέονταλιμένα, όπου η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως
ελληνιστική στοά. Όσοι φτάσετε μέχρι εκεί, σίγουρα θα αγαλλιάσετε με την εικόνα της
συνοικίας που κρέμεται στον λόφο απέναντί σας. Πρόκειται για την Αγία Κυριακή , την
τελευταία παλιά γειτονιά της Μυτιλήνης, όπου προτείνουμε να περπατήσετε χαζεύοντας
αυλές και ανθρώπους.
ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ Το σπήλαιο του Αγίου Βαρθολομαίου που βρίσκεται στο Καγιάνι (Ταξιάρχης),
προάστιο της Μυτιλήνης. Έχει μήκος περίπου 60 μέτρα. Παλαιότερα είχε ωραίους
σταλακτίτες, αλλά οι περισσότεροι καταστράφηκαν από τους επισκέπτες. Μέσα του
βρέθηκαν προϊστορικά αγγεία, που φυλάγονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης
H εκκλησία του Aγίου Θεράποντα, έργο του γνωστού αρχιτέκτονα Αργύρη Αδαλή,
δεσπόζει στην περιοχή και εντυπωσιάζει με την κατασκευή του. Σύμφωνα με την παράδοση,
είναι κτισμένος στον τόπο που βρισκόταν το Ασκληπιείο. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται το
Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης με πλήθος πολύτιμων εκθεμάτων.
Το Κάστρο της πόλης εντυπωσιάζει με το μεσαιωνικό του χρώμα. Χτίστηκε επί
Ιουστινιανού, ενώ αλλαγές πραγματοποιήθηκαν και κατά την τουρκοκρατία. Σώζονται πολλές
υπόγειες στοές αλλά και δεξαμενή χωρητικότητας 4.000 τετραγωνικών μέτρων.

ΚΡΗΤΗ:

1. Τόπος: Κνωσός

Που είναι: Αρχαιολογικός χώρος: Ανάκτορο.

Ιδιότητες: Ηρεμία, χαλάρωση, αισιοδοξία.

Ενέργεια: Πολύ θετική

2. Τόπος: Φαιστός

Που είναι: Αρχαιολογικός χώρος

Ιδιότητες: Μυστηριακό μέρος

Ενέργεια: Αρνητική, έντονη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 518
3. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Γόρτυς, αρχαιολογικός χώρος και ευρύτερη περιοχή

Ιδιότητες: Μυστήριο, τάσεις φυγής

Ενέργεια: Αρνητική

4. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Φραγκοκάστελλο, μεσαιωνικό κάστρο

Ιδιότητες: Πρόκληση χρονικού κενού, έλλειψη χρονικής αίσθησης

Ενέργεια: Θετική

5. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Μάλεμε, ευρύτερη περιοχή και πολεμικό νεκροταφείο

Ιδιότητες: Εύκολος διαλογισμός, περισυλλογή, ενεργητικότητα

Ενέργεια: Θετική, μεγάλη και συνεχής

6. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Φαράγγι Σαμαριάς

Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, τάσεις φυγής, θεραπεία άγχους, "άβολο" περιβάλλον τη νύχτα

Ενέργεια: Θετική την ημέρα - αρνητική τη νύχτα

7. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Σαμαριά - Ομαλός, φαράγγι: Αγίας Άννας

Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, χρονικό κενό, τάσεις φυγής.

Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 519
8. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Οροπέδιο Ομαλού, σπηλιά του Τζανή

Ιδιότητες: Υπόγειο δίκτυο στοών, στοιχεία Κοίλης Γης

Ενέργεια: Αρνητική

9. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Λευκά όρη, Ανώπολη Σφακίων, οροπέδιο Αράδαινας.

Ιδιότητες: Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν διάσπαρτοι παράξενοι κρύσταλλοι.

Ενέργεια: Αρνητική.

10. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Νησίδα Γαύδος, ευρύτερη περιοχή.

Ιδιότητες: Ισχυρή ηλεκτρομαγνητική πύλη

Ενέργεια: Θετική

11. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Ιδαίο Άντρο, εσωτερικό σπηλαίου

Ιδιότητες: Χρονικό κενό, προσμονή αγνώστου

Ενέργεια: Θετική και αρνητική

12. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Τσούτσουρος Ευρύτερη περιοχή

Ιδιότητες: Σύμπλεγμα σπηλαίων, παράξενη ατμόσφαιρα, χρονικό κενό τη νύχτα

Ενέργεια: Αρνητική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 520
13. Τόπος: Χερσόνησος Χανίων

Που είναι: Σπήλαιο Γκουβερνέτο - καταβάσιο

Ιδιότητες: Υπόγειο δίκτυο στοών, βαριά ατμόσφαιρα, έντονη ησυχία.

Ενέργεια: Αρνητική

14. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Όρος Δίκτη, Δικταίο Άντρο, τόπος γέννησης του Δία

Ιδιότητες: Χρονικό κενό, έντονος διαλογισμός, γαλήνη

Ενέργεια: Θετική

15. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Άγιος Νικόλαος, ναός στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου

Ιδιότητες: Είσοδος καταβάσιου

Ενέργεια: Θετική

16. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Λασίθι, χερσόνησος Σπιναλόγκα

Ιδιότητες: Βαριά ατμόσφαιρα, δυσκολία προσαρμογής, χρονικό κενό.

Ενέργεια: Αρνητική

17. Τόπος: Νήσος Κρήτη

Που είναι: Πεδιάδα Ηρακλείου, Γούρνες

Ιδιότητες: Ισχυρή γεωμαγνητική ακτινοβολία, ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα

Ενέργεια: Θετική και αρνητική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 521
ΔΙΑΦΟΡΑ ΝΗΣΙΑ

18. Τόπος: Νήσος Σαμοθράκη

Που είναι: Παλαιάπολη, Ιερό των Μεγάλων Θεών, ανάκτορα

Ιδιότητες: Ανάλογες της Δήλου και των Δελφών, μυητική ατμόσφαιρα.

Ενέργεια: Θετική και συνεχής.

19. Τόπος: Νήσος Σαμοθράκη

Που είναι: Ευρύτερη περιοχή, σε ακατοίκητα μέρη.

Ιδιότητες: Dolmens, σημεία γεωβελονισμού, τόποι δύναμης και διαλογισμού

Ενέργεια: Θετική

20. Τόπος: Νήσος Σαμοθράκη

Που είναι: Όρος Φεγγάρι, πλαγιές και κορυφή του όρους, καταβάσιο

Ιδιότητες: Δίκτυο σπηλιών και στοών, νεραϊδότοπος, χρονικό κενό, τόπος συνάθροισης

νεοπαγανιστών, menhirs, dolmens.

Ενέργεια: Θετική, τόπος δύναμης, ιερή γεωγραφία

21. Τόπος: Νήσος Λέσβος

Που είναι: Πέτρα, εκκλησάκι της Παναγιάς της πέτρας

Ιδιότητες: Στο κέντρο της εκκλησίας τρύπα/καταβάσιο. Από το εσωτερικό βγαίνει φως

και ακούγονται ψαλμωδίες.

Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 522
22. Τόπος: Νήσος Θάσος

Που είναι: Ευρύτερη περιοχή

Ιδιότητες: Διάσπαρτα ιερά του Πάνα, νεραϊδότοποι, εύκολος διαλογισμός

Ενέργεια: Θετική

ΚΥΚΛΑΔΕΣ

23. Τόπος: Νήσος Σαντορίνη

Που είναι: Ναός Καρνείου Απόλλωνος,

Ιδιότητες: Βαθιά ατμόσφαιρα, εύκολος διαλογισμός, ανασφάλεια.

Ενέργεια: Αρνητική

24. Τόπος: Νήσος Σαντορίνη

Που είναι: Ναός Πυθείου Απόλλωνος

Ιδιότητες: Βαθιά ατμόσφαιρα, εύκολος διαλογισμός, ανασφάλεια.

Ενέργεια: Αρνητική

25. Τόπος: Νήσος Νάξος

Που είναι: Νησίδα Παλάτια, Ναός Απόλλωνος

Ιδιότητες: Περίεργες καιρικές αλλαγές, ανησυχία, προσμονή αγνώστου

Ενέργεια: Θετική

26. Τόπος: Νήσος Νάξος

Που είναι: Πύργος χειμάρρου

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 523
Ιδιότητες: Υπόγειοι θόρυβοι, κρύα ατμόσφαιρα

Ενέργεια: Αρνητική

27. Τόπος: Νήσος Πάρος

Που είναι: Μνημέρια (Ν.Α.)

Ιδιότητες: Φώτα, φωνές, μυστηριακοί ήχοι, τραγούδια άγνωστης προέλευσης

Ενέργεια: Αρνητική

28. Τόπος: Νήσος Πάρος

Που είναι: Ναός Καταπολιανής ή Εκατονταπυλιανής - καταβάσιο

Ιδιότητες: Μυστήριο, προσμονή αγνώστου

Θεραπευτικές ιδιότητες: Αισιοδοξία, καλή ψυχολογική κατάσταση

Ενέργεια: Θετική

29. Τόπος: Νήσος Δήλος

Που είναι: Τάφοι Υπερβόρειων ιερειών του Απόλλωνα, ευρύτερη περιοχή.

Ιδιότητες: Χρονικό κενό, φωνές, θόρυβοι, ομιλίες, απότομες ριπές αέρος, φαινόμενα

τηλεκίνησης, τόπος ιερής γεωμετρίας.

Ενέργεια: Θετική και αρνητική, τόπος δύναμης

30. Τόπος: Νήσος Τήνος

Που είναι: Ναός Ευαγγελίστριας

Ιδιότητες: Αίσθηση αιώρησης

Θεραπευτικές ιδιότητες: Άνοιγμα ενεργειακών κέντρων, αισιοδοξία, καλή ψυχολογική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 524
κατάσταση.

Ενέργεια: Πολύ θετική

31. Τόπος: Νήσος Τήνος

Που είναι: Καλαθάς

Ιδιότητες: Φυσικά dolmen

Ενέργεια: Απροσδιόριστη (ανάλογα με την προσωπική αίσθηση)

32. Τόπος: Νήσος Κέα

Που είναι: Χώρα Κέας, Ενετικό τείχος δίπλα στην εκκλησία του Σταυρού.

Ιδιότητες: Ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα.

Ενέργεια: Αρνητική.

33. Τόπος: Νήσος Κέα

Που είναι: Ευρύτερη περιοχή, κυρίως απομονωμένα μέρη.

Ιδιότητες: Νεραϊδότοποι.

Ενέργεια: Θετική.

34. Τόπος: Νήσος Κέρος

Που είναι: Ευρύτερη περιοχή, ακατοίκητη

Ιδιότητες: Έντονα καιρικά φαινόμενα, χρονικό κενό.

Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 525
35. Τόπος: Νήσος Σύρος

Που είναι: Χάλαρα, κοντά στην πηγή Σύριγγα

Ιδιότητες: Δίκτυο λαξεμένων πετρωμάτων, στρέβλωση χρόνου, νεραϊδότοπος. Γραμμές Ley

(αρχή: Δήλι-εκκλησία Αναστάσεως, τέλος: εκκλησία Αγ. Στεφάνου κοντά στο Γαλησσά).

Ενέργεια: Ισχυρά θετική, τόπος δύναμης

36. Τόπος: Νήσος Σύρος

Που είναι: Νεραϊδοσπηλιά, περιοχή Άδιατα-βουνό Γερούσι

Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, άλλες διαστάσεις, δίκτυο στοών

Ενέργεια: Θετική

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

37. Τόπος: Νήσος Σάμος

Που είναι: Περιοχή ‘Ηραίον κολόνες’, καταβάσιο

Ιδιότητες: Έντονη μελαγχολία, βαριά ατμόσφαιρα

Ενέργεια: Αρνητική

38. Τόπος: Νήσος Σάμος

Που είναι: Ευρύτερη περιοχή, απομονωμένοι τόποι

Ιδιότητες: Νεραϊδότοποι

Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 526
39. Τόπος: Νήσος Ρόδος

Που είναι: Πύργος ιπποτών, παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, καταβάσιο

Ιδιότητες: Υπόγειο σύστημα στοών, μυητικός και τελετουργικός τόπος

Ενέργεια: Αρνητική

40. Τόπος: Νήσος Ρόδος

Που είναι: Χωριό Μονόλιθος, Ναϊτικό κάστρο Μονόλιθου

Ιδιότητες: Χρονικό κενό, μυστηριακός τόπος, έντονος διαλογισμός, τάσεις φυγής

Ενέργεια: Θετική

41. Τόπος: Νήσος Ρόδος

Που είναι: Χωριό Λίνδος, φρούριο Λίνδου, καταβάσιο

Ιδιότητες: Σύστημα στοών, μυητικές ιδιότητες, βαριά ατμόσφαιρα

Ενέργεια: Θετική

42. Τόπος: Νήσος Σύμη

Που είναι: Ακρογιαλιά Αλεξάνδρα

Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, άλλες διαστάσεις, γαλήνη, χαλάρωση.

Ενέργεια: Θετική

43. Τόπος: Νήσος Κως

Που είναι: Ασκληπιείο

Ιδιότητες: Ιδιαίτερα θεραπευτικές, ισχυρή γαιωακτινοβολία

Ενέργεια: Έντονα θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 527
44. Τόπος: Νήσος Πάτμος

Που είναι: Σπήλαιο της Αποκάλυψης

Ιδιότητες: Έντονος διαλογισμός, χρονικό κενό

Ενέργεια: Θετική

45. Τόπος: Νήσος Αστυπάλαια

Που είναι: Περιοχή Λουκί

Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, άλλες διαστάσεις

Ενέργεια: Θετική

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

46. Τόπος: Λακωνία

Που είναι: Ακρωτήριο Ταίναρο, καταβάσιο

Ιδιότητες: Ψυχοπομπείο, είσοδος στον Άδη: η μεγαλύτερη στην Ελλάδα,

εμφανής ψυχολογική μετάλλαξη κατά την είσοδο.

Ενέργεια: Ισχυρή θετική και αρνητική

47. Τόπος: Λακωνία

Που είναι: Σπήλαιο Διρού, μεγάλο δίκτυο στοών.

Ιδιότητες: Μυητικές, αρχικά δυσκολία προσαρμογής

Ενέργεια: Αμφίπολη

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 528
48. Τόπος: Λακωνία

Που είναι: Μυστράς, Μεσαιωνικό κάστρο

Ιδιότητες: Κέντρο Χριστιανικής Ιερής Γεωγραφίας, φαινόμενα τηλεκίνησης.

Ενέργεια: Θετική

49. Τόπος: Λακωνία

Που είναι: Βρυκολακονήσι, μικρό νησί στην περιοχή του Ταινάρου.

Ιδιότητες: Εκτοπλάσματα, φαινόμενα τηλεκίνησης, δυσκολία προσαρμογής.

Ενέργεια: Αρνητική

50. Τόπος: Λακωνία

Που είναι: Μονεμβασιά, μεσαιωνική πόλη, κάστρο Βαθηκών, κάστρο Μεσσαίων.

Ιδιότητες: Καταβάσιο, μεγάλο δίκτυο στοών, αίσθηση χαλάρωσης, αιώρησης.

Ενέργεια: Θετική

51. Τόπος: Λακωνία

Που είναι: Όρος Ταϋγετος, ευρύτερη περιοχή

Ιδιότητες: Φαινόμενα τηλεκίνησης, φώτα άγνωστης προέλευσης, χρονικό κενό.

Ενέργεια: Αμφίπολη

52. Τόπος: Λακωνία

Που είναι: Βρέσθενα Σπάρτης

Ιδιότητες: Στο προσκυνητάρι της Παναγιάς, στα βράχια ακούγονται κρότοι και βγαίνουν

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 529
φωτιές άγνωστης προέλευσης.

Ενέργεια: Αρνητική

53. Τόπος: Αχαϊα

Που είναι: Μεγάλο Σπήλαιο, καταβάσιο

Ιδιότητες: Χρονικό κενό, βαριά ατμόσφαιρα.

Ενέργεια: Αρνητική

54. Τόπος: Κορινθία

Που είναι: Όρος Κυλλήνη, περιοχή πηγών Στυγός

Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, σπήλαια και καταβάσια

Θεραπευτικές ιδιότητες: Αισιοδοξία, χαλάρωση, διαύγεια πνεύματος

Ενέργεια: Θετική

55. Τόπος: Κορινθία

Που είναι: Γεληνιάτικα, Βουδιστικό κέντρο Κάρμα-Μπέρτσεν-Λινκ

Ιδιότητες: Βρίσκεται στο κέντρο του ενεργειακού τριγώνου Δελφών-Ολυμπίας-Μυκηνών.

Ενέργεια: Ισχυρά θετική.

56. Τόπος: Μεσσηνία

Που είναι: Ναυαρίνο Πύλου

Ιδιότητες: Υπόγειες στοές και αψίδες, υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο, τόπος δύναμης.

Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 530
57. Τόπος: Μεσσηνία

Που είναι: Παλαιό λουτρό, σπηλιά του Κουφιέρου.

Ιδιότητες: Στοιχεία κοίλης γης, τραγούδια άγνωστης προέλευσης, άλλα πεδία.

Ενέργεια: Θετική.

58. Τόπος: Αρκαδία

Που είναι: Δημητσάνα, Νεραϊδοβούνι.

Ιδιότητες: Γαλήνη, άλλες διαστάσεις, νεραϊδότοπος.

Ενέργεια: Θετική

59. Τόπος: Αρκαδία

Που είναι: Ναός Επίκουρου Απόλλωνος, κοντά στην Ανδρίτσαινα

Ιδιότητες: Μετατόπιση του ναού γύρω από τον άξονά του, με κατεύθυνση το Βορρά,

ηλεκτρομαγνητικές διαταραχές, γαλήνη.

Ενέργεια: Θετική

60. Τόπος: Αρκαδία

Που είναι: Κοντά στην αρχαία Μαντινεία, ναός Αγίας Φωτεινής.

Ιδιότητες: Παράξενος ναός με στοιχεία αιγυπτιακά, αρχαιοελληνικά και βυζαντινά,

γαλήνη, χρονικό κενό.

Ενέργεια: Θετική και αρνητική.

ΑΤΤΙΚΗ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 531
61. Τόπος: Αττική

Που είναι: Μαραθώνας, σπήλαιο του Πανός

Ιδιότητες: Ταφικό σπήλαιο, μυστηριώδη φαινόμενα, δυσάρεστη ατμόσφαιρα

Ενέργεια: Αρνητική

62. Τόπος: Αττική

Που είναι: Ναός Διονύσου (στο δρόμο Διόνυσου-Νέας Μάκρης)

Ιδιότητες: Γαλήνη, υπερβατικό περιβάλλον, εύκολος διαλογισμός

Ενέργεια: Θετική

63. Τόπος: Αττική

Που είναι: Καισαριανή: Μοναστήρια, καταβάσιο

Ιδιότητες: Γαλήνη, μυστήριο, ανεξήγητα φώτα και θόρυβοι, φαινόμενα

τηλεκίνησης.

Θεραπευτικές ιδιότητες: Ιαματικά νερά

Ενέργεια: Ισχυρά θετική και συνεχής

64. Τόπος: Αττική

Που είναι: Νέα Μάκρη, Αμερικάνικη στρατιωτική βάση.

Ιδιότητες: Ισχυρές ηλεκτρομαγνητικές διαταραχές. Αποτελεί τη μία άκρη του

ηλεκτρομαγνητικού τούνελ που ξεκινά από το Langley, Virginia U.S.A.

Ενέργεια: Ισχυρή, θετική και αρνητική.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 532
65. Τόπος: Αττική

Που είναι: Αθήνα, Βράχος Πνύκας, Ακρόπολη.

Ιδιότητες: Ισχυρό γεωμαγνητικό κέντρο. Στην όρθια πέτρινη στήλη βρίσκεται το ισχυρότερο

πεδίο ενέργειας.

Ενέργεια: Ισχυρά θετική, αντίπολος του πέτρινου κύκλου με σύμβολα πάνω από το θέατρο

της Δώρας Στράτου στο ύψωμα απέναντι από την Πνύκα

66. Τόπος: Αττική

Που είναι: Αθήνα, ύψωμα απέναντι από την Πνύκα, πάνω από το θέατρο της Δώρας

Στράτου

Ιδιότητες: Στον πέτρινο κύκλο με ζωγραφισμένα σύμβολα βρίσκεται ισχυρό ενεργειακό πεδίο

Ενέργεια: Ισχυρά αρνητική, αντίπολος του γεωμαγνητικού κέντρου του βράχου της Πνύκας.

67. Τόπος: Αττική

Που είναι: Αθήνα, Γερμανικό νεκροταφείο

Ιδιότητες: Γαλήνη, αίσθηση άλλης πραγματικότητας

Ενέργεια: Θετική

68. Τόπος: Αττική

Που είναι: Πεντέλη, σπήλαιο Νταβέλη, καταβάσια

Ιδιότητες: Φώτα άγνωστης προέλευσης, χρονικό κενό, ψυχολογικές διαταραχές,

ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα, αντιβαρύτητα, ισχυρότατος δίαυλος ηλεκτρομαγνητικής

ακτινοβολίας, εκτεταμένο δίκτυο στοών έως τα ανάκτορα της Πλακεντίας.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 533
Θεραπευτικές ιδιότητες: Ιαματικό νερό

Ενέργεια: Ιδιαίτερα ισχυρή, αμφίπολη.

69. Τόπος: Αττική

Που είναι: Παλαιό ερειπωμένο κτίσμα απέναντι από τη στροφή για Νέα Πεντέλη.

Ιδιότητες: Θόρυβοι, τραγούδια και ομιλίες άγνωστης προέλευσης

Ενέργεια: Αρνητική

70. Τόπος: Αττική

Που είναι: Πάρνηθα, σπήλαιο Πανός, καταβάσιο.

Ιδιότητες: Γαλήνη, εύκολος διαλογισμός, στρέβλωση χρόνου

Ενέργεια: Μεγάλη, θετική

71. Τόπος: Αττική

Που είναι: Πάρνηθα, φρούριο Φυλής

Ιδιότητες: Εύκολος διαλογισμός, καθαρή ατμόσφαιρα, άλλος κόσμος.

Ενέργεια: Θετική

72. Τόπος: Αττική

Που είναι: Σούρμενα, ναός Προφήτη Ηλία

Ιδιότητες: Όπισθεν του ναού καταβάσιο, οδηγεί προς ναό του Απόλλωνος,

ανεξήγητη ομίχλη και φώτα, βαριά ατμόσφαιρα,

Ενέργεια: Έντονα αρνητική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 534
73. Τόπος: Αττική

Που είναι: Όρος Βρανά, Αφορισμός, δίπλα στο Μαραθώνα

Ιδιότητες: Ο ναός κλείνει το άνοιγμα φωτεινής στοάς, ίχνη μύρου στον πίσω τοίχο. Υπογείως

ναός της Δήμητρας Χθονίας.

Ενέργεια: Αμφίπολη

74. Τόπος: Αττική

Που είναι: Αθήνα, άλσος Λογγίνου, Παγκράτι, κοντά στο Α' νεκροταφείο.

Ιδιότητες: Βαριά ατμόσφαιρα, έντονη ανησυχία, δυσκολία προσαρμογής, σχεδόν

απροσπέλαστο τις νυχτερινές ώρες, χρονικό κενό.

Ενέργεια: Αρνητική

75. Τόπος: Αττική

Που είναι: Αθήνα, Νεκροταφείο αρχαίας Αθήνας.

Ιδιότητες: Τόπος δύναμης, εύκολος διαλογισμός, άλλες διαστάσεις το σούρουπο.

Ενέργεια: Θετική

76. Τόπος: Αττική

Που είναι: Αθήνα, Βατραχονήσι, παλιό κολυμβητήριο, Ιλισός

Ιδιότητες: Κάτω από το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής υπάρχει νεραϊδότοπος.

Ενέργεια: Θετική.

77. Τόπος: Αττική

Που είναι: Αθήνα, Ακαδημίας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 535
Ιδιότητες: Κτίριο με ισχυρή ενέργεια, μυητικό κέντρο, αρχικά χώρος μύησης Ναϊτών ιπποτών.

Ενέργεια: Θετική

78. Τόπος: Αττική

Που είναι: Αθήνα, περιοχή Καρέα, ναός Αγίου Γεωργίου.

Ιδιότητες: Ο ναός αποτελεί τόπο εξορκισμών, αναφέρονται μετεωρισμοί,

ανεξήγητες ριπές αέρα, προβλήματα ηλεκτροδότησης.

Ενέργεια: Αρνητική.

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

79. Τόπος: Βοιωτία

Που είναι: Αρχαία Υηττός, ναός Ήρας, ναός Ηρακλέους.

Ιδιότητες: Υπόγεια λίμνη με ιδιότητες της Μ. Πυραμίδας. Στην Ακρόπολη ναός χριστιανικός

με αρχαίες επιγραφές

Ενέργεια: Θετική και συνεχής

80. Τόπος: Βοιωτία

Που είναι: Ορχομενός, ναός Αγίου Σώστη στην πλατεία Ορχομενού.

Ιδιότητες: Εικόνα αγίου που κατευθύνει σε καταβάσιο

Ενέργεια: Μεγάλη, αρνητική

81. Τόπος: Βοιωτία

Που είναι: Λειβαδιά, Τροφώνιο Άντρο, καταβάσιο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 536
Ιδιότητες: Μυητικό κέντρο, αλλαγή ψυχολογίας, άλλα πεδία

Ενέργεια: Θετική

82. Τόπος: Βοιωτία

Που είναι: Στείριο, μονή Οσίου Λουκά

Ιδιότητες: Τρία υπόγεια επίπεδα αρχαίων στοών, νεραϊδότοπος.

Ενέργεια: Θετική

83. Τόπος: Βοιωτία

Που είναι: Αγία Μαρίνα, περιοχή Πανοπεύς ή Άγιος Βλάσσιος

Ιδιότητες: Θεάσεις Α.Τ.Ι.Α., άσχημη ατμόσφαιρα στο σούρουπο

Ενέργεια: Αρνητική

84. Τόπος: Βοιωτία

Που είναι: Μεγαπλάτανος Αταλάντης, λόφος Προφήτη Ηλία

Ιδιότητες: Θεάσεις Α.Τ.Ι.Α.

Ενέργεια: Αρνητική

85. Τόπος: Φωκίδα

Που είναι: Αράχοβα, Κωρύκειο Άντρο (σπήλαιο του Πανός)

Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, σύστημα σπηλαίων, άγνωστης προέλευσης τραγούδια και ήχοι,

μυητικός τόπος.

Ενέργεια: Ισχυρά θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 537
86. Τόπος: Φθιώτιδα

Που είναι: Όρος Οίτη, πλησίον του χωριού Καμποτάδες, ναός Ταξιαρχών

Ιδιότητες: Σύμπλεγμα σπηλαίων σαν της Καππαδοκίας, βαριά ατμοσφαιρα,

περίεργες εικονογραφήσεις, περιβάλλον που αποτρέπει.

Ενέργεια: Αρνητική

87. Τόπος: Φωκίδα

Που είναι: Δελφοί, αρχαιολογικός χώρος, ονειρομαντείο, ευρύτερη περιοχή

Ιδιότητες: Ισχυρότατος τόπος δύναμης,

Ενέργεια: Ισχυρά θετική και συνεχής

88. Τόπος: Φθιώτιδα

Που είναι: Δελφοί, αρχαιολογικός χώρος, Κόγχη του Κρατερού.

Ιδιότητες: Η λαξεμένη κόγχη ισχυρό σημείο άλλης πραγματικότητας. Σημείο όπου

συμβαίνουν συμβολικά όνειρα σ’ αυτόν που θα κοιμηθεί εκεί.

Ενέργεια: Ισχυρά θετική.

89. Τόπος: Φθιώτιδα

Που είναι: Μονή Δαδίου

Ιδιότητες: Άνοιγμα στο βράχο της μονής με ανεξήγητα φώτα

Ενέργεια: Αρνητική

90. Τόπος: Ευρυτανία

Που είναι: Βράχα, ιερά μονή

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 538
Ιδιότητες: Ο ναός χτισμένος πάνω από Αχερώνειο αρχαίο ναό. Σύμπλεγμα στοών.

Ενέργεια: Αρνητική

91. Τόπος: Φθιώτιδα

Που είναι: Μονή Αντίνισας

Ιδιότητες: Νανική δραστηριότητα, νεραϊδότοπος, αίσθηση γαλήνης.

Ενέργεια: Θετική

92. Τόπος: Αταλάντη

Που είναι: Γουλέμι, θέση "Πυργάκια".

Ιδιότητες: Δαιδαλώδες δίκτυο στοών, τόπος δύναμης, εύκολος διαλογισμός.

Ενέργεια: Θετική

ΗΠΕΙΡΟΣ

93. Τόπος: Ν. Πρεβέζης, Δ. Ήπειρος

Που είναι: Νεκρομαντείο του Αχέροντα, καταβάσιο.

Ιδιότητες: Ιερός χώρος προς άλλες διαστάσεις, ηρεμία, χαλάρωση. Κάτω από το ναό του Αγ.

Ιωάννου του Προδρόμου υπάρχει λαβύρινθος με ιερά

δωμάτια καθαρμού και προετοιμασίας (αρχαία κατάβαση στον Άδη)

Ενέργεια: Ισχυρά θετική και συνεχής.

94. Τόπος: Άκτιο Πρέβεζας

Που είναι: Βάση ΝΑΤΟ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 539
Ιδιότητες: Ισχυρή γεωμαγνητική ακτινοβολία, ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα.

Ενέργεια: Θετική και αρνητική

95. Τόπος: Ν. Ήπειρος

Που είναι: Αχερουσία, Παραμυθιά, Σπήλαιο των Νυμφών του Άδη

Ιδιότητες: Χρονικό κενό, νεραϊδότοπος, γαλήνη, εύκολος διαλογισμός.

Ενέργεια: Θετική

96. Τόπος: Οροπέδιο Ιωαννίνων

Που είναι: Μαντείο Δωδώνης, Αρχαίο θέατρο

Ιδιότητες: Πομποδέκτης, ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα, χρονικό κενό

Ενέργεια: Θετική και αρνητική

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

97. Τόπος: Καρδίτσα

Που είναι: Άγιος Ακάκιος (Γόλτσα)

Ιδιότητες: Σπήλαιο με νανική δραστηριότητα, παράξενοι ήχοι, μαγνητικές διαταραχές.

Ενέργεια: Θετική

98. Τόπος: Καρδίτσα

Που είναι: Καλλιφώνι, ευρύτερη περιοχή

Ιδιότητες: Έξω από το χωριό τόπος δύναμης, άλλες διαστάσεις, χαλάρωση.

Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 540
99. Τόπος: Μαγνησία

Που είναι: Γλύφα, αρχαία Αντρόν και Φανόα

Ιδιότητες: Νανικό νεκροταφείο, νεραϊδότοπος

Ενέργεια: Θετική

100. Τόπος: Πήλιο

Που είναι: Χωριό Δράκεια, Χειρώνιο άντρο

Ιδιότητες: Χρονικό κενό, πέρασμα σε άλλα πεδία, γαλήνη.

Ενέργεια: Θετική

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

101. Τόπος: Κοπανός Νάουσας

Που είναι: Αρχαίο θέατρο

Ιδιότητες: Μυστηριακές, τελετουργικές, κέντρο παγανιστικών τελετών

Ενέργεια: Θετική

102. Τόπος: Πιερία

Που είναι: Αρχαίο Δίον

Ιδιότητες: Φωτεινές σφαίρες, αίσθηση ώθησης προς τα επάνω.

Ενέργεια: Θετική

103. Τόπος: Πιερία

Που είναι: Κάστρο Πλαταμώνα

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 541
Ιδιότητες: Έντονα παραψυχικά φαινόμενα κατά τη δύση του ήλιου, δυσκολία προσαρμογής,

τάσεις φυγής.

Ενέργεια: Αρνητική

104. Τόπος: Κιλκίς

Που είναι: Γυναικόκαστρο (Παλαιό και Νέο)

Ιδιότητες: Καταβάσιο στο κάστρο, σύστημα στοών-δωματίων, σφραγισμένες

κρύπτες, υπόγειες αίθουσες. Κάτω από το κάστρο υπάρχει αρχαιότερο

κάστρο και σιδηροδρομική γραμμή.

Ενέργεια: Θετική

105. Τόπος: Κιλκίς

Που είναι: Χωρύγι, "τούμπα" με κάστρο στην κορυφή

Ιδιότητες: Κελτικό μνημείο, menhirs και dolmens που αλλάζουν χρώμα κατά τη δύση του

ήλιου. Στην κορυφή αίσθηση αιώρησης, άλλες διαστάσεις.

Ενέργεια: Ισχυρά θετική

106. Τόπος: Κιλκίς

Που είναι: Χρυσόπετρα

Ιδιότητες: Ηλεκτρομαγνητικές και χωροχρονικές διαταραχές

Ενέργεια: Θετική

107. Τόπος: Σέρρες

Που είναι: Χωριό Πρώτη, στο δρόμο για το μοναστήρι της Αναλήψεως

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 542
Ιδιότητες: Αντιβαρύτητα, μαγνητικές διαταραχές.

Ενέργεια: Θετική και αρνητική

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

108. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Διοικητήριο

Ιδιότητες: Υπογείως υπάρχει Σεραπείον (χώρος τέλεσης Αιγυπτιακών

μυστηρίων του Σεράπιδος)

Ενέργεια: Θετική

109. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Οδός Μαύρης Πέτρας (Άνω πόλη)

Ιδιότητες: Δίκτυο υπόγειων σπηλαίων

Ενέργεια: Αρνητική

110. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Λόφος Βούζαρη, έξω από τη Θεσσαλονίκη.

Ιδιότητες: Ισχυρό ηλεκτρομαγνητικό κέντρο.

Ενέργεια: Θετική

111. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Καλαμαριά, γήπεδο Απόλλωνα

Ιδιότητες: Πίσω από το γήπεδο υπάρχει εκκλησάκι και εγκαταλελειμμένο

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 543
στρατόπεδο. Τόπος δύναμης, άλλες διαστάσεις.

Ενέργεια: Θετική

112. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Ξεροπόταμος (Παπάφη)

Ιδιότητες: Το σημείο του ξεροπόταμου κάτω από τη γέφυρα αποτελεί ισχυρό τόπο δύναμης.

Ενέργεια: Θετική

113. Τόπος: Θέρμη

Που είναι: Ναός Αγίου Μάρκου, στον παλιό δρόμο για Θέρμη, μετά τα νέα

νεκροταφεία.

Ιδιότητες: Δίπλα σε εκκλησία υπάρχει τσιμεντένιος κύκλος. Δυσκολία

προσαρμογής, βαριά ατμόσφαιρα.

Ενέργεια: Αρνητική

114. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Πανόραμα, στο δρόμο προς Χορτιάτη. Βγαίνοντας από Πανόραμα, οι δύο-τρεις

μικροί δρόμοι δεξιά, πιο πάνω από τη στροφή οδηγούν σε εξοχική τοποθεσία με μικρό

ποτάμι με πράσινα πετρώματα.

Ιδιότητες: Χαλάρωση, ηρεμία, νεραϊδότοπος.

Ενέργεια: Θετική

115. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Κήποι του Πασά, προς Άγιο Παύλο, πάνω από το Νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 544
(Άνω πόλη)

Ιδιότητες: Τόπος δύναμης, χαλάρωση, άλλα πεδία

Ενέργεια: Θετική

116. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Το κέντρο του τριγώνου (που σχηματίζεται από τα 1xx,1xx,1xx).

Ιδιότητες: Άλλες διαστάσεις, εύκολος διαλογισμός.

Ενέργεια: Θετική

117. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Πλατεία Ελευθερίας, Σταυρούπολη.

Ιδιότητες: Δυσκολία προσαρμογής, ψυχολογικές διαταραχές.

Ενέργεια: Αρνητική

118. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Ναός Αχειροποιήτου (Εγνατία με Αγίας Σοφίας)

Ιδιότητες: Η εκκλησία έχει χτιστεί πάνω από αρχαίο Αιγυπτιακό ναό της Ίσιδας.

Ενέργεια: Θετική

119. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Πλατεία Τερψιθέας, Άνω Πόλη

Ιδιότητες: Κατά τις νυχτερινές ώρες δυσκολία προσαρμογής, αφιλόξενη

ατμόσφαιρα, δίπλα στο δερβίσικο μαυσωλείο.

Ενέργεια: Αρνητική.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 545
120. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Βασιλίσσης Όλγας 263, απέναντι από τη Νομαρχία.

Ιδιότητες: Στοιχειωμένο σπίτι, παραφυσικά φαινόμενα, λάμψεις και φωνές άγνωστης

προέλευσης κατά τη νύχτα.

Ενέργεια: Αρνητική.

121. Τόπος: Θεσσαλονίκη

Που είναι: Υπόγειος ναός Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου, γωνία Παύλου Μελά

και Ικτίνου, πίσω από την Αγία Σοφία

Ιδιότητες: Περισυλλογή, εύκολος διαλογισμός.

Ενέργεια: Θετική

ΘΡΑΚΗ

122. Τόπος: Ροδόπη

Που είναι: Χωριό Ασκητές

Ιδιότητες: Έξω από το χωριό υπάρχουν λαξευτοί μεγαλιθικοί τάφοι στα βράχια. Ισχυρός

τόπος δύναμης και περισυλλογής, άλλες διαστάσεις.

Ενέργεια: Θετική.

ΕΠΤΑΝΗΣΑ

123. Τόπος: Νήσος Ζάκυνθος

Που είναι: Όρος Βραχιώνας

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 546
Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, άλλες διαστάσεις

Ενέργεια: Θετική

124. Τόπος: Νήσος Ζάκυνθος

Που είναι: Ακρωτήρι Κόκκινος βράχος, 2km βόρεια της Ζακύνθου.

Ιδιότητες: Ισχυρός γεωδαιτικός τόπος, χρονικό κενό, ενεργειακός κόμβος.

Ενέργεια: Θετική και αρνητική.

125. Τόπος: Νήσος Ζάκυνθος

Που είναι: Κυανό σπήλαιο, δίπλα στο ακρωτήριο Σκινάρι.

Ιδιότητες: Χρονικό κενό, πέρασμα σε άλλες διαστάσεις, παράξενα όνειρα.

Ενέργεια: Θετική

126. Τόπος: Νήσος Λευκάδα

Που είναι: Νησίδα Μεγανήσι, 12 ν.μ. από το λιμάνι της Λευκάδας

Ιδιότητες: Σπήλαιο του Δαίμονα, αρχικά δύσκολη προσαρμογή, άλλα πεδία.

Ενέργεια: Θετική και αρνητική

127. Τόπος: Νήσος Ιθάκη

Που είναι: Σπήλαιο των Νυμφών

Ιδιότητες: Νεραϊδότοπος, πέρασμα σε άλλες διαστάσεις, γαλήνη, χαλάρωση.

Ενέργεια: Θετική

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 547

Τη Λέσβο κοσμούν εκκλησίες, μοναστήρια και προσκυνήματα, όλα με την δική τους ιστορία.
Τα πιο γνωστά προσκυνήματα της Λέσβου είναι:

Παναγία της Αγιάσου, ένα από τα πιο σημαντικά προσκυνήματα στην Ελλάδα. Η εικόνα
της Παναγίας που κρατάει τον Χριστό (Βρεφοκρατούσα), δημιουργήθηκε από τον
Ευαγγελιστή Λουκά με μαστίχα και κερί και μεταφέρθηκε από την Ιερουσαλήμ στην Αγίασο
από τον καλόγερο Αγάθωνα από την Έφεσο, το 803 μ.Χ. Πλήθος προσκυνητών συρρέει τον
Δεκαπενταύγουστο για να προσκυνήσει την Θαυματουργό εικόνα.
Ιερά Μονή του Αγίου Ραφαήλ, ο οποίος, ύστερα από επανειλημμένες εμφανίσεις στα
όνειρα ενός πιστού, του αποκάλυψε την ιστορία του μαρτυρίου του κι έτσι "φανερώθηκε" η
κρυφή ιστορία του Μοναστηριού του Καρυώνα, που βρίσκεται ανάμεσα στους ελαιώνες της
Θερμής. Τα κόκαλά του βρέθηκαν στον τόπο που υπέδειξε, καθώς και τα κόκαλα του
Διακόνου Νικολάου και της μικρής Ειρήνης που έγιναν μάρτυρες μαζί μ' εκείνον στα
χέρια των Τούρκων το 1463. Σήμερα το μοναστήρι που ανακατασκευάστηκε στη μνήμη των
Αγίων Μαρτύρων, Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης, αναπτύχθηκε σε μία μεγάλης έκτασης

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.


ΕΝΑ ΤΑΝΚΕΡ ΠΟΥ ΤΟ ΕΛΕΓΑΝ ΑΙΓΑΙΟ ΤΟΜΟΣ Β’ 548
μοναστική κοινότητα. Βρίσκεται στον λόφο Καρυές στη Θερμή και είναι γυναικεία Μονή.
Τηλέφωνο Μονής: 22510.71.259
Μονή του Ταξιάρχη Μανταμάδου.
Ο Αρχάγγελος θεωρείται ο προστάτης του νησιού, αλλά η φήμη των θαυμάτων του
εξαπλώθηκε σ' όλο τον κόσμο, συγκεντρώνοντας πλήθη πιστών. Η μορφή του Αρχαγγέλου
Μιχαήλ στην ανάγλυφη εικόνα του εμφανίζεται σκιασμένη, αλλά η αγάπη του Αρχαγγέλου για
όλο τον κόσμο είναι διαδεδομένη σ' όλη την εκκλησία, γεμίζοντας τις καρδιές των πιστών με
θεϊκή χαρά. Η παράδοση διατήρησε την ιστορία του μοναστηριού, το οποίο λεηλατήθηκε από
Σαρακηνούς πειρατές προς το τέλος της πρώτης χιλιετίας. Όλοι οι καλόγεροι σφαγιάστηκαν,
εκτός από τον δόκιμο μοναχό Γαρβιήλ, που γλίτωσε χάρη σ' ένα θαύμα του Αρχαγγέλου. Ο
Γαβριήλ αφού μάζεψε το αίμα των σφαγιασμένων συντρόφων του και το ανακάτεψε με πηλό,
σκάλισε τη μορφή του Αρχηγού της Τάξης των Αγγέλων. Το ορεινό χωριό της Β.Α. Λέσβου
με ιστορία και πολιτιστική παράδοση, συνδέεται άμεσα με το ιερό προσκύνημα του Ταξιάρχη
Αρχάγγελου Μιχαήλ, ολόσωμο ανάγλυφο, που η παράδοση το θέλει πλασμένο από χώμα κι
αίμα καλόγερων που σφαγιάστηκαν απ’ τους Αγαρηνούς ή Σαρακηνούς πειρατές, εκτός από
ένα μοναχό που σώθηκε κρυμμένος στην οροφή του ιερού ναού και ο ίδιος έπλασε το
σημερινό ανάγλυφο καθιστό σε βράχο. Ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να δει μικρά παλιά
και νέα δασάκια που απλώνονται πάνω από το χωριό στο Δημοτικό Σχολείο και την
εκκλησία του Αγίου Γεωργίου
Παραθαλάσσιες περιοχές είναι η «Πεδή», ο «Αγιος Στέφανος», ο «Παλιός» και λίγο
βορειότερα το "Γενί Λιμάνι" και τα «Τσόνια»
Ιερά Μονή Λειμώνος
Βρίσκεται βορειοδυτικά της Καλλονής και έχει πλούσια βιβλιοθήκη χειρογράφων και στεγάζει
σπάνια ιστορικά και θρησκευτικά τεχνουργήματα. Μονή Λειμώνος. Ανδρικό μοναστήρι,
ιδρυμένο το 1526 από τον Άγιο Ιγνάτιο. Μουσείο Λαϊκής και Εκκλησιαστικής Τέχνης, Τηλ:
22530.22.289
μοναστήρια της Παναγίας της Μυρσυνιώτισας, της Περιβολής, του Πυθαρίου, του
Δαμανδρίου που βρίσκονται στις περιοχές της Καλλονής, της Άντισσας, της Ερεσού και του
Πολιχνίτου αντίστοιχα.
Ιερά Μονή Ιωάννου Θεολόγου ΥΨΗΛΟΥ Αντισσας
Στο όρος Ορδυμνος, βρίσκεται η Ιστορική Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
H φρουριακή αρχιτεκτονική, με πολεμίστρες και οχυρωματικό πύργο, δημιουργεί την
εντύπωση ενός μοναστηριού που στο πέρασμα των αιώνων αναγκάστηκε σε πολλές
περιπτώσεις να αμυνθεί και προσέφερε καταφύγιο στους κατοίκους της γύρω περιοχής κατά
τη διάρκεια επιδρομών.Εορτάζει στις 8 Μαίου. Φυλάσσονται πλήθος από Ιερά Κειμήλια και
χειρόγραφα. Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης, Τηλ: 22530.56.256
Ιερός Ναός Παναγίας της Πέτρας
Πάνω στο βράχο της Πέτρας με τα 110 σκαλιά, ευρίσκεται ο Ναός της Παναγίας της
Γλυκοφιλούσας. Εορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΥΘΜΕΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΔΕΝ ΠΩΛΕΙΤΑΙ. Η ΓΝΩΣΗ ΔΩΡΙΖΕΤΑΙ.

You might also like