This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned

by Google as part of a project

to make the worlds books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thats often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this books long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Googles system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google watermark you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we cant offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a books appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Googles mission is to organize the worlds information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the worlds books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http://books.google.com/

' f5- @RMN/yd

HVGONISGROTII

-_,

'D

IVRE
.s.u-.

BELL]

xA C _PA C I Sz_
" LIB.R\IHTR_ES.
In quibus jus naturee 8C G'entum: item
jurs publci praecipua explcantur.
Edg'tz'o emda emendatior ,

APud

multis [ac: auction

GVLIELMVM

BLAEVW.

CID mc" XXXI.

CWPPZZ Sg C-itrm M41'. - Chrzimiiimi Gal/amm&g

' {y ?VMMJ-Act

HVGONlS

'D

IVRE

GROTII
E

BELL]

_A C PA C I S_
'LIFKLTRES.
In quibus jus naturae 8C ' Gentum: itm
jun's public praecipua explcantur.
Edg'tz [amada emmdatior,

multi.: locis auction

APd GVLIELMVM

BLAEVW.

CID Io XXXI.

65Pdfikgi 83 C-m Ma. - Chr'iiaiiimi Gal/ammM312.

HVGONIS

GROTII

IVRE BELLI
_n

_A C _PA C I Sj
._

'LIBRLTRES
In quibus jus natura: 8C~ Gentum: itm
jurs publici praecipuq explicantur.
Ed'tio jynda emendatior , f multis locz's auction

APHd GVLIELMVM BLAEVW.

CID IO XXXl.

WMP-'MITsz C-eizm M4,: - Chrziimiiimi @MMM-2.'

HVGONISGROTII

LIB'RI TRES.
\

IN

In quibus jus naturae 8: ' Gentum: tem

jun's public praecipua exph'cantur.
.lll

Edg'tz'o zmia mendatior, U multis 10a*: auction

lil-Ill]
ll..
.

AMSTERDAM!,

Apud GVLIELMVM BLAEVW

cmv D XXXI.
(ImPrivilegz' S: C-itme M411 * Cbrgiiwriimz Gal/ammIBI-gti.

\."

.o

n I

c.

I I

ill

lcd

.av.Eu-.L

1
o

al
o
I

..

c l

J
o

(R)
\

v
.II
D

Ilo..
O
I
n

'.

c
o

.l

o"
IO

'Il

I)

v'

..l

ll

Ill

-ll

'l

l
u

A.;
d

l
III

n}

x
~ \I

\\\

\
o \Q

o
I
O

.
.

IW

O
L

vI. h

n .A
o

x
\

o...

,,..

4..

r. ~-'I.-.':::':!--'.E

;Tzz

'

'IX~IS.EC>T2K

LVDOVICiO vXIII
L HUF-THEM
\--.....~ -~

CHRlSTIANISS. FRANCORVM
ET

NAVARRZE

REGI,

HVG'O GROTlVS._

>

VDThcliber, Regum eminen

tiime, tuum b auguum no

7 men incrbere, non u, non au

; ctoris , ed argument duca,

'

pro Iuta quppe crptusz quee

vrtus adeo tua ec , ut nde tuis mertis 8C hu

man generis uragio digniimum tanto Re

ge cognomentum acceperis , ut jam ubique
Iu appellatone non minus quam L v D 0 VI C I

nocars. Specfoi Romans ducbus vdeban

tur ex Creta, Numidia , Africa , Aa, alque
devcts gentibus titul. At quanto tuum illu
rus, quo gnicars nullus popul, nullus

hominis , ed ejus quod injuum e 8C hos

ubique 8C victor emper? Magnum putarunt
gypti reges , i patrs hC , matrs ille , fra
trum amans alius dcerentur. At quantulae
hx partes unt tui nomnis, quod non a tan- '
tum , ed qucqud pulchrum 8C honeum-ex
cogtari pote, ambtu uo complectitur? Iu

a 2
- us

us es , cum Magni upra omne id quod dici

pote Regis Patris tui memoriam honoras
ipum imitando: Iuus, cum Fratrem modis

mnibus, ed nulla re magis quam exemplo

tuo incruisz Iuus , cum Sorores ummis ma:

trimoniis ornas: Iuus , cum epultas prope

leges revocas , 8C , quantum potes , ruenti in

pejus eeculo temet opponis : Iuus, ed imul

Clemens , cum ubditis , qus tuae bonitatis

ignorancia ab Ocii limite tranveros egerat,
praeter peccandi licentiam nihl adms , nec
vim aders animis Circa divina diverum te
entientibus: Iuus mulque miericors, cum
oppre'os populos , aictos Prncipes tua au
ctoritate relevas , nec fortunae nimumlcere
permittis. Quaa tua ingularis benecencia SC
in tantum Deo milis quantum humana natu
ra patitur, me cogit ut hac quoque publica al
locutione gracias tibi pro me privatim ha
beam. Nam quemadmodum coeleia dera
non tantum magnis mundi partibus e infun
dunt, ed ad ngula animantia vim uam pa

tiuntur-decendere 5 ita tu, in terris benigni

mum idus , non cont'entus erigere Prncipes,
ublevare populos, mihi quoque in patria ma
le habito 8C praedium voluii ee 8C ola
tium. Accedit ad implendum Iuitiae orbem
poc actiones publicas etiam privatae vitae tuae
Inno

innocentia 8C purtas , digna quam non homi

nes tantum , ed 8( theri mentes admiten

tur. Nam quotus_quque de plebe nma,

imo de ipfis illis qui mundi confortio e abci
derunt, ita e ab omnibus culpis immunem
przeat, ut tu, in ea poitus fortuna qu in

numeris peccandi illecebris undique obfide

tur? (Dntum vero hoc e, inter negocia,
in turba, in aula, inter tot tam divera pec
cantium exempla id confequia quod aliis O
ltudo viX, aepe ne vix quidem , prflat P Hoc
vero e, non Iui tantum, edSC Sancti no

men in hac ipa vita merer , quod majoribus

tuis carolo Magno 8C Ludovco porum con
fenqu Po Obitum tribut: hoc e efle non
gentiltio, ed uo propriojure Chriiani
mum. Sed Iuitiae cum pars nulla te alie
na t', illa tamen qu circa libri hujus mate
riam , _. id elli ;Circa belli pacque conla ver
fatur , eo proprie tua ec quo Rex es ,, 8C qui:
dem Rex. Francorum. Ingens hoc regnum
tuumj quod per tanta tam felicium terra-ge
rum fpatiaini utrumque mare procurritz ed
majus hoc regno regnum e quod regna alie
na none Coneupics. .Dignum hoc tua picta-a

_
'-'

te, dgnumioagio , non cujufquam jus

armis attentare ,, non veteres turbare nes-;
-.,_.
__

3 -

ed

L//

-ed in bello pacis gerere negotiuma nec in

cipere nifi hoc voto ut quam primum denas.
(Liam vero pulchrum hoc , quam glorio
um , quam ip confcienti ltum , ut quan
do te Deus ad-uum regnum , quod olum tuo
melius e, vocaverit, audacter pois dice
re : Hunc ego te gladium pro Iuitiae tu-'
tela accepi , hunc tibinullius temere fui an
guinis reuma purum inontemque reddo. Ita
et ut quas nos nunc regulas ex libris peti
mus , in pofterum ex tuis actionibus, tan

quam ex perfectiimo exemplari petantur.

quod ipum cum t maximum , plus tamen
aliquid te exigere audent Chrianorum
populi : ut fcilicet exincts ubique armis pax
ua non imperiis tantum , ed 8C Eccleiis te

auetore redeat , diCatque nora tas arbi

trium ubire ejus tatis quam vera iuceraqu'e
de Chriianam lie Chriiani omnes
proitemur. Pertfos dicordiarum animos
excitat'in hanc pem recens Contracta inter
te 8C apientiiimum pacique illius fanctx ai
nntiimum Magma britanniae Regem ami
citia ac aupicatiimo: Sproxis tu matrimo

nio federata; ~Difeile negtiumz-Propt'er

udia partium, gliceutibus- in desodijs in
ammata : fed- tantis regibsfnihil-dignumz

ni quod dicile , n quod ab als mnibus

deperatum. Deus pacis , Deusjutiae, Rex
jue , Rex pacice , cum als bons omnbus,
tum hac etam laude cumulet tuam uae prOXi~
mam Majeatem.

...d.4
.
..

b
'l

En-.4-

II lui-l

IN

TRES

.LIBROS

D'E IVRE BELLI AC PACIS

PROLEGOMENA;
m _ Vs civilc five Romanum ve quod cuique patrium
- il e, aut illurare commentariis aut contractum ob
a ' oculos ponere aggrei funt multi. at jus illud , quod
. i interpopulos Flures aut po ulorum rectoresinterce

dit , Ive ab ip a natura pro ectum , aut divinis coni

tutum legibus , ve moribus 8C pacto tacito introductum attge

runt pauci , univerim ac certo ordine tractavit hactenus nemo:

cum tamen id fieri interfit humani generis. Ver:: enim cicero

prliabilem hanc dixit cientiam, in federibus , pactionibus, con
ditionibus populorum , regum exterarumque nationum , in omni
denique belli jure 8C pacis Et Euripides hanc cientiam rerum di '

vinarum ac humanarum cognitioni praeponit ic enim Theocly

menem compellari facit:

Nam turpe id eat, cumfcias hominum ac Dem

Mod efl eritquej jua te haud cognofcere
Atque eo magis neceifaria e hc opera , quod de noro aeculo

non defunt , ac olim non defuerunt qui hanc juris partem ita con
temnerentj quafi nihil ejus prter inane nomen exieret. In om

nium fermc ore e Euthydemi dictum apud Thucydidem , regi

aut civitati imperium habenti, nihil injuum quod utile : cui fimi
le illud , in umma fortuna id quius quod validius , ac rempubli
cam ne injuria geri non poe. Accedit quod qp inter opulos

aut reges incidunt controverfi ferme Martem abent ar itrum.

E autem non vulgi tantum hc opinio , bellum ab omnijure ab

ee longiiime , ed ac viris doctis ac prudentibus fpe dicta exci

dunt qu talem opinionem foveant. Nihil _enim frequentius quam

oppq ita inter e, jus_ ac arma. Nam 8C Ennius dixit :

Non ex jure manu eonfeitumyfed magefiw

Rem repetunt

Et Horatius ferociam Achills ic decribit:

lum negatbi nata, nihilnon arrogat armis.
8C alius alium cum bellum ordiretur c loquentem inducitz

Hicpczcem temerataquejum
rclinquo.
ct

Amigo

EN".

PROLEGOMENA;

Antigonus nex i1*rit hominem qui ibi urbes alienas oppugnan

ticommentarium de juitia adferebat. Et Marius negaba: pra:

armorum
repituaulgls
le ese
:I edicere:
poe exaudiri.
Ipeutille
ris tam
vere~
cundi
POmPCjS,
Armatus [agas
Cgitem?
In Chri~
canis criptoribus plurima ejus 'enils occurrunt: pro multis
unum Tertulliani ilcat. Dolus, acrztzu, injizz'tz'cz , Propria [ze/[amm
negada. Vi ita entiunt , dubum non e quin- oppoituri int n0

bs illud ex comedia:

'

{i
_u. .

_ .=_ _
..

Incerm bdci tzapoules

Ratione ccrbafacere, ni/Iloplus agas ,
Wam des Operam, ut cum ratione inam'zzs.

!__.

Cum vero frura de jure ilipiatur diputati, i ipum jus nullum

e , 8C ad commendandum & ad prxmuniendum opus norum

Pcrtinebit, hunc grgvimum errorem brevter refe-lli. Cxterum

ne cum turba nobis res it , dEmus ei advocatum. Et quem potius
uam Carneadem , qui ad id pervenerat , quod Academia: uae

ummum erat , ut pro falo non minus quam pro vero vires elo
quentix poet intendere . Is ergo cum ucepi-Tet juitize hujus

przecipue de qua nunc agimus , oppugnationem , nullum invenit

argumentum validius io: jura ibihomnes utilitate anxie va

ria pro moribus, & apud eodem pro temporibus aepe mutata:'jus
autem naturale ee nullum: omnes enim 8C homines 85 alias ani
mantes ad- utilitates las natura ducente ferri: proinde aut nullam
ee juitiam z aut i t aliqua , ummam ee ultitiam, quoniam

ibi noccat alienis commodis conillens. Verum quod hc dicit

Philophus , 8C e'quitur Po'e'ta ,
Nec natumpote juocemer im'quum :
admitti omnino non deber. nam homo animans quidem e , d
eximium *animans , multoque longius dians ~cxteris omnibus

quam caeterorum genera inter e diant: cui rei teimonium per

hibent multze actiones human generis propriae. Inter haec autem

quze homini untFropria , e appetitus ocietatis , id e commu

nitatis, non quali cunque, ed tranquillae 8C pro \ui intellectus m0

do ordinatse cum his qui ui unt generis: quam an-wm Stoici ap

peabant. Quod ergo dicitur natura quodque animal ad uas
tantum utilitates ferri , ita univere umtum concedi non debet.
Nam 8C caeterarum animantium quxdam utilitatum uarum u
dium partim foetuum 510mm, partim aliorum ibicongenerum

refPectu alquatenus temperant: quod in illis quidem procedere

credimus

PROLEG'OMENA.

credimus ex principio aliquo intelligente extrinfcco , quia circa

actus alios iis neutiquam difliciliores par intelligentia in illis non
apparet. ldemque de infantibus dicendum , in quibus ante om

nem difciplinam Oendit e ad benealiis faciendum propenfio

qudam , prudenter aPlutarcho obfervataz ficut 8C in ea tate

miericordia fponte prorumpit. Homini vero perfect tatis

cum circa fimilia militer agere noritp cum focietatis appetitu ex
cellente , cujus peculiare folus inter animantes nrumentum ha

bet fermonem ', inee etiam facultatem fciendi agendique fecun

dum generalia praecepta , par e intelligi , cui qu conveniunt ea

jam funt non omnium quidem animantium , fcd humanae natur
congruentia. Haec vero quam rudi modo jam expreflimus focie

tatis cuodia humano intellectui conveniens , fons e ejus juris

quod proprie tali nomine appellatur : quo pertinent alieni ab
nentia, 8C ii quid alieni habeamus aut lucri inde fecerimus reitu
tio, promilforum im v lendorum obli gatio, damni culpa dati repa

ratio, ac poen inter omines meritum. Ab hac juris ignicatio

ne uxit alteralar or: quia enim homo fupra cteras animantes
non tantum vim o tinet focialem de qua diximus, ed ac judicium
ad llimanda qu delectant aut nocent ,- non prfentia tantum,

ed_& fiiturap ac quae in utrumvis poffunt ducere5 pro humani intel

lectus modo etiam in hisjudicium recte conformatum lequi , ne
que metu , aut voluptatis prfentis illecebra corrumpi r aut teme

rario rapi impetu , conveniens ee humanae natura: g ac quod tali

judicio plane repugnata etiam contra jus naturj-human cilicet,
eeintelligitur. Atque huc etiam pertinet in his qu cuique ho
mini aut coetui propria funt elargiendis prudens difpenfatio , ut
qu nunc fapientiorem minus fapienti , nunc propinquum extra

neo , nunc pauperem divit, prout actus cujufque Sc rei natura

fert , prponitz quam juris proprie ricteque dicti partem jam

olim multi faciunta cum tamen jus illud proprie nominatum di

verlam longe naturam habeat , in eo pofitam ut qu jam funt al

terius alteri permittantur , aut impleantur. Et hc quidem qu

jam diximus , locum aliquem haberent etiamfi daremus , quod

ne liimmo fcelere dari nequitj non effe Deum , aut non curari ab

eo negotia humanas cujus contrarium cum nobis partim ratio,

partim traditio perpetua , ineverint , conrment vero 8C argu

menta multa 8; miracula ab omnibus fculis teflatayfequitur jam,

ipfo Deo, ut opici ac cui nos noraque omnia debeamus, ne
exce

MAMLU

PROLEGoMENA;
exceptione patendum nobis' ee , prxcipue cum is e mulris mods

& optimum & potentiimum oenderit , ita ut ibi obediemibus

prxmi-a reddere maxima , etiam aeterna , quippe aetermIs ipe,

pot , & voluie credi debeat , multoque magis id ditrris verr

bis promierit: uod p Hebraeos veteres, Chriiani indubitata

temoniorum de convicti credimus. Et haec jam ala jurs Oi_

go e prxter illam naturalem, veniens cilicet ex libera Dei volun

tate , cui nos iijiCi debere intellectus ipi: noer nobis irreraga
biliter dictar. Sed & illud ipum de quo egimus naturalejus , ve'
illud \bcale , ive qUod laxus ita dicitur , quanquam ex principiis

homini internis prouit , Deo tamen acrbi merito pote , quia

ut talia principi. in nobis exierent ipe voluit : quo enu Chry
ippus & Stoiei dicebant juris originem non aliunde petendam
quam ab ipo love, quo Iovis n'omine jus Latinis dictum pro-

babiliter dici Ote. Accedit quod illa quoque iPa princi ia

Deus davtis [cgi us magis conpicua fecit, etiam iis quibus img ~

cillior e ad ratiocinandum vis animi: BC in divera trahentes im

petus , ui nobis ipis , qui ue aliis 'conulunt , vagar vetuit , illos
quippe vehementiores ad ictius regens 8: ne ac modo coer
cens. Sed & hioria acra, prxter id quod in prxceptis coniit, L, , vi,

aectum llum Ibeialem non parum etiam eo excitat quod nos Dzd "*
docet ab iidem prim'is parentibus ortos homines omnes, ita ut eo Clr

quoque enu dici recte pot quod alio dixit Florentinus, cognaJ

tionem inter nos natura contutam 5 cui cohquens t , homi

nem homini inidiari nefas ec. Inter homines quaiDii quidam'

imtpatentes , quibuscproindenoninnitumz ed i generis obt'

quium
Dein
.e vero cumjuris
it- are' pactis,, (nei
ceariusdebemr.
enim erat
interhomines
aliquisnaturx
e obligiandimodus
nei

que vero alusv modus naturalis ngi.pote,) ab hoc ipo fonte jura'
civilia uxerunt. Nam qui le coetui alcui aggregavetant, aut ho
mini hominibuve iibjecerant , hi au: eiqree promierant , aut

expegotii natura tacite promie debebant intelli i-, ecuturos'

e 1d quod \autjcoetus' pars major, aut hi quibus delta pote-,Peasr

erat conituient. (Mod ergo dictur non Carneadi tantum, ed ct

& aiiis ,

- '

'

Wilitasjzziipmpe matar 85 qui .;

i_ accurate loquamur , 'verum non e: nam 'namralis jUriS matter'

e ipa humana natura , qux nos etiami re nulla indigeremus ad

ocetatem mutuam appetendam ferrer: civilis Vro juris mater '

z."

-._.c.-4J-4
5_

PROLEGOMENA.

elt ipfa ex confenlu obligatio , quae cum ex naturali jure vim (uam
habeat , poteft natura hujus quoque juris quafi proavia diciL Sed
naturali juri utilitas acceditz voluit enim naturae auctor nos n
gulos& nirmos efle ac multarum rerum ad vitam recte ducen

dam egcntes, quo magis ad colendam focietatem raperemurz ju

' ri autem civili occalionem dedit utilitasz nam illa quam diximus

confo-ciatio aut ubjectio utilitatis alicujus caula coepit initu.

Deinde ac quijura prfcribunt aliis , in eo utilitatem aliquam fpe
ctare olent , aut debent. Sed icut cujufque civitatis jura utilita
tem ne civitatis refpiciunt , ita inter civitates aut omnes aut ple

ralque ex confenfu jura qudam naci potuerunt, 8C nata appareta

qu utilitatem refpicerent non coetuum ngulorum , ed magnae

illius univeritatis. Et hoc jus e quod gentium dicitur, quoties id '

nomen jure naturali diingulmus. uam partem juris omiit

Carneades, jus omne in naturale ac civile lingulorum opulorum
diribuens , cum tamen de eo jure quod inter opu os verlatur
acturus ( ubjecit enim orationem de bellis 8C bel o partis) hujus
juris mentionem facere omnino debuiet.- Male autem a Car
neade liultiti nomine juitia traductur. Nam icut ipfo fatente
ultus non e civis , qui in civitate jus civile fequitur , etiami ob
ejus juris reverentiam qudam ibi utilia omittere debeatg ita nec
ultus e populus qui non tanti facit fuas utilitates ut propterea

communia populorum jura negligat : par enim in utroque e ra

tio: nam icut civis qui jus civile perrumpit utilitatis prfentis
caufaa idlconvellit quo ipius poeritatique {x perpetu utilita

tes continentur ; ic &c populus jura naturae gentiumque violans

fu quoque tranquillitatis in pofterum recindit munimenta.

rum vero etiamfi exjuris obfervatione nulla pectaretur utilitas,

fapienti , non lttia eflet eo ferri ad quod natura nora nos

duci lentimust cli-iarewnec illud , '

a

yi

Ium inventa metu injuifktmre nece_ eij:

quod apud Platonem quidam ita explicatj metu accipiend injuz

rirepertas leges ac vi quadam homines ad juitiam colendam
adigi , univerizliter verum e. id enim ad ea duntaxat inftituta ac

leges pertinetz u ad faciliorem juris exlecutionem reperta unt;

icut multiperge inrm ,.*e avalidioribus opprimerentur , con

fpirarunt ad inituenda ac communibus viribus tuenda judicia , ut

quibus lingulii pares non-.Crank,- his univeri praevalercnt. Et hoc

demum
&115-1i commode-accipi poteft quod diciturjus eevalidiori
id quod
_x_

n.

PROLEGOMENAJ

validiori placuit , ut intelligamus fine fuo externo carere jus nifi

vires miniftras habeat : ficut Solon res confecit maximas , ut ipfe

prdicabat :
[49 alba 'n y eil/ub a-uodppim;

Vlmjuqmparilis copulam vim/i jugo.

Negue tamen quamvis a vi deflitutum jus omni caret eectu.

nam jutia fecuritatem affert concentix, injuita tormenta ac
laniatus quales in tyrannorum pectoribus defcribit Plato: jui
tiam probar, injuitiam damnat proborum confenqu : quod vero
maximum e , hc Deum inimicum , illa faventem habet , qui ju

dicia fua ita poft hanc vitam refervat , utfpe eorum vim etiam ir
hac vita reprfentet ; quod multis exemplis hiflori docent.
(LIOd vero multi quam si civibus exigunt juitiam, eam in populo
aut populi rectore infuper habeant, ejus erroris caufa e , primum
quod in jure nihil fpetftantnifl utilitatem qu ex jure oritur , qu

evidens e in civibus qui finguli ad fili tutelam invalidi unt: at

magnae civitates cum omnia in fe complecti videantur qu ad vi
tam recte tuendam fint neceffaria , opus habere-non videntur ea

virtute qu foras pectat & juitia appellatur. Sed ut ne repetam

quod dixi , jus non folius utilitatis caufa eomparatum , nulla e

tam valida civitas qu non aliquando aliorum extra fe ope indigea

re poffit , vel ad commercia , vel etiam ad arcendas multarum ex-r

ternarum gentium junctas in fe vires z unde etiam si potentiffimis

populis _8C regibus federa appeti videmus , quorum vis omnis tolli-

tur ab his qui jus intra civitatis fines concludunt. Verimum il

lud, omnia incerta effe fimul a jure receffum e. Si nulla e com

. munitas qu fine jure confervari offit , quod memorabili latro

_num exemplo probabat Ariote es , certe 8C illa qu genus hu-
manum aut populos complures inter fe colligat , jure indigetz
uod ille vidit qui dixit fda ne patri quidem caufa facienda efl
e. Graviter eos accufat Ariftoteles qui cum inter fe neminem ve

lint imperare nifi qui jus habeat , in exteros qud jus , quid inju
um it nihil curant. IS ipfe quem nominavimus modo in partem
alteram Pompejus , quod Spartanus quidam rex dixerat , beatii

mam effe rcmpublicam cujus nes haa ac gladio terminarentura

correxit, dicens eam vere beatam effe qu juitiam pro finibus

haberetz quam ad rem alterius itidem Spartani regis uti potuit

auctoritate, qui militari fortitudini juftitiam antepofuit , hoc ar_

gumento quod fortitudo juftitia quadambregi deberetz at fifjufti

.

C ent

PROLEGOMENA.

eflent homines omnes, fortitudine illa non indigerent. ipfam for

titudinem Stoicidehniebant virtutem propugnantem pro aequi
tate. Themius oratione ad Valentem facunde dierit, reges

- quales exigit fapienti regula, non unius fibi credit gentis habe
re rationema fed totius humani generis , ac ee, ut ipfe loquiturj
non zmmxgdava tantum, aut alipedum/xs ,

@Amctpwiws Minois

invium apud poeros nomen non aliud fecit quam quod xquita
tem imperii ili nibus terminaret. Tantum ver-o abeft ut admit

tendum fit quod quidam fingunt , in bello omnia jura celiare , ut

Aluu*
--.-. -.r-

nec fufcipi bellum debeat nifi ad juris confecutionem , nec fufce

ptum geri nifi intra juris ac fidei modum. Bene Demorhenes bel
um effe in eos dixit qui judiciis coerceri nequeunt ludicia enim
vigent adverqu eos qui invalidiores fe fentiunt : in eos qui fpares fe

faciunt aut putant bella umuntur, ed nimirum , ut recta mt non

minori religione exercenda quam judicia exerceri folent. Sileant

ergo leges inter arma,ed civiles ill 8C judiciari & pacis propriz
non ali perpetua: ac omnibustemporibus accommodat. opti

me enim dictum e Done Prufenfi , inter hoes fcripta qui

dem jura, id'e, civilia non valere, at valere non cripta, id e, ea
qu natura dictar , aut gentium confenqu contuit. nocet hoc
vetusilla Romanorum formula: ms m puro pioque due/10 qurenti/m

cm-:0. lidem veteres Romani, ut varro notabat , bella tarde Sc

nulla licentia fufcipiebant , quod bellum nullum nii pium puta

bant geri oportere. Camillusjue non minus quam fortiter bella

erenda dicebatz Africanus populum Romanum ac fulcipere ju

ge bella ac nire: Apud alium legasz Sant dj belliitut 9 Pacisjum.

' Alius Fabricium miratur ingentem virum , 8C quod difficillimum

e in bello innocentem , 8C qui aliquid effecrederet & in hoem

nefas Vantam vim habeat in bellis jultiti confcientia , paiim

oendunr hioriarum fcriptores , qui victoriam fpe huic caufe
praecipue alfcribuntz lnde proverbia illa , frangi ac attolli vires in '

militea caua: raro eum fofpitem redire qui Injua arma lumfe
ritz bon cauf fpem adeffe comitem 5 8C alia in eum fenfum.

Nec movere quenquam debent prolperi fuccelfus iniquarum mo

litionum. Satis enim c quod cauf quitas fuam quandam eam

que magnam habet vim ad agendum, quanquam ea vis , ut in re

bus humanis acciditp faepe aliarum caufarum oppofitu ab eectu

impeditur. Etiam ad amicitias conciliandas , quibus ut nguli,

ita 85 populi adi multas res opus habent , multum vale!: opinio
de
bello

ur

PROL'EGOMENAi

bello non temere nec injue fiifceptop pieque geo. Nemo enim
iis fe facile adjungit quibusjus, fas, fidem vilia utatg Ego cum ob

eas quas am dixi rationes compertiffimum haberema effe aliquod

inter populos jus commune quod &C ad bella & in bellis valeretj

cur de eo inflituerem criptionem, cauas habui multas ac graves.

videbam per Chriianum orbem vel barbaris gentibus puden
dam bellandi licentiams levibus aut nullis de cauis ad arma pro
curri, quibusemel iImtis nullam jam divinij nullam humanfifjuris
reverentiam , plane quai uno edicto ad omnia fcelera emi o fu
rore. Cujusimmanitats conpectu multi homines minime mali

eo venerunt , ut Chriiano , cujus difciplina in omnibus homini

N1---c
up.-

bus diligendis prsecipue confiftit , omnia arma interdicerentz ad

quos accedere interdum videntur & loannes Ferus , ac Erainus
noras , viri pacis 8C Eccleiaicx 8C civilis amantiffimi , fed eo, ut
-1:

arbitror-1 conilio quo folemus qu in unam partem exierunt in

alteram reectere utin verum modum redeant verum hic ipfe

nimium contranitendi conatus faepe adeo non proficit ut obit
etam, quia deprehenfum facile quod in his nimium e, etiam aliis
dictis intra verum flantibus auctoritatem detrahit. Medicina er
go utrifque adhibenda fuit, tum ne nihl, tum ne omnia crederen

tur licere. Simul & jurifprudentiam quam antehac in muneribus

publicis quanta potui integritate exercui, nunc quod mihi indi ne

patria tot meis laboribus ornata ejecto reabat, privat ili

genti udio adjuvarc volu. Artis formam ei imponere multi

antehac de'marunt: percit nemo : neque vero fieri poteft nii,
quod non fatis curatum eft hactenus, ea quae ex conftituto ve
niuntzinaturalibus recte eparentur. nam naturalia cum femper

eadem fint facile poffunt in artem colligi : illa autem qu ex con

ituto veniunt , Cum &C mutentur fpe 8C alibi alia fint , extra ar
tem pofita funt , ut: ali rerum fmgularium perceptiones. Pod
qui ver jufliti acerdotes naturalis ac perpetu jurifprudenti

partes tractandas ilciperent , motis iis qu ex voluntate libera

ortum habent , alius quidem de legibus , alius de tributis , alius de .
judicum ocio , alius de voluntatum conjectura , alius de facto

rum facienda de, poffet deinde ex omnibus partibus collectis

corpus conci. Nos certe quam viam ineundam cenferemus , re

ipfa potius quam verbis oendimus in hoc opere.quod partem u

rifprudentilonge nobiliffimam continet. Primo enim libro raz

fati dejuris origine generalem examinavimus quftionem , me

z

bellum

..I'-

PROLEGOMENAJ

bellum aliquod juum: deinde ad nofcenda publici privatique

belli dicrimina explicandam habuimus vim ipfam ummi impe
rii, qui eam populiy qui reges olidam, qui ex parte, qui cum alie

nandi jure , qui'aliter habeant: deinde ac de fubditorum in fupe

riores ocio dicendum Fut. Liberecundus, cum omnes cauas
ex quibus bellum oriri potePc exponendas umerit , qu res com
munes int , qu propri , quod jus perfonis in peronas , qu ex
dominio nalcatur obligatio , qu ilcceonum regiarum norma,
quod jus veniat ex pacto, aut contra ctu, qu federum , qu juris
jurandi tum privati tum publici vis atque intcrpretatio , quid ex

damno dato debeatur, qu legatorum anctimonia , qualejus hu

mandimortuosa qu poenarumnaturaa late exfequitun Tertius
liber primum ilbjectam fibi habens materiam id quod in bello
licetp cum id quod impune t aut etiam apud populos exteros pro
jure defenditur ab eo quod vitio caret diinxie, decendit ad

pacis genera 8C omnes bellicas conventiones. EO autem majus

vifum e pretium oper , quod ut dixi totum hoc argumentum
tractavit nemo, ac qui tractarunt partes, ita tractarunt ut multum

reliquerint alienxindurix. veterum Philofophorum nihil ex

at hujus generis , neque crcorum , quos inter Arioteles li

brum fccerat, cui nomen &MANU maz/M, neque eorum qui Chri
ianimo recenti nomen dederuntp quod valde optandum fueratz
etiam Romanorum veterum libri de jure feciali nihil ad nos ui
prter nomen traninierunt. Hi qui fummas fecerunt cauum '
quos vocant concientix, ut de aliis rebus, ita 85 de bello , de pro
mis , de juramento, de reprealiis capitafecerunt. Vide at fpe
ciales libros de belli jure partim Theologis criptos , ut Fran

cico Victoria, Henrico Gorichemo, Wilhelmo Matthi , partim

a doctoribus juris, ut loanne Lupo , Francico Aro, Ioanne de L

gnano , . Martino Laudeni: ed hi omnes de uberrimo argumen

to auciflima dixerunt , -& ita plerique ut ne ordine qu natura
lis unt juris, qu divini, qu gentium, qu civilis, qu ex canoni

. bus vemunt , permlizerent atque confunderent.

uod his omni-

bus maxime defuit , hioriarum lucem , upplere ag reii funt

eruditifiimus Faber in Semerium capitibus nonnullis , (gd pro in

ituti ui modo , 85 teimoniis tantum allatis; diuius , ac ut ad

definitiones aliquas exemplorum congeriem referrentp Balthazar

Ayala , 8C plus eo Albericus Gentilis: cujus diligentia icut alios

adjuvari polfe cio ac me adjutum profiteor , 'ita quid in docendi

genere,

N._._

.PROLEGOMENA.

genere , quid in ordine , uid in dnguendis quxonibus , jurfl

que diveri generbus de Iderar in eo pot , lectoribus judicum

relinquo. Illud tantum dcam, olere eum aepe in controvers

deniendis qui , aut exempla pauca non emper probanda , am:

etiam auctoritatem novorum Iuronultorum in reponis; quo
rum non pauca ad gratiam .conulentium , non ad aequi bonique

naturam unt compoita. 'Cauas unde bellum juum aur inju

*

um dicitur, Ayala non-atrigit: Gentilis fmma quzdam genera

no ipi viilm e , modo delineavit, multos vero 8C nobilum 8C
equentium controveriarum locos ne attigit quidem. NOS ne
ud tale indictum abiret operam dedimus , indicats etiam 'diju

gicationum fontibus ,_ unde facile eet etiam i quid omium a:

nobis eetdenire. Supere ut quibus eg'o auxilis 8C qua cura hc
tem aggreus im, breviter exponam. Primum mihi cura' harc
fuit, ut eorum quee ad jus naturze pertinent probationes refer
'rem ad notones quadam tam certas ut eas nemo negare vpot,

ni
vim nferat.
enmevidentia
ejusjursmt
, I modo
recteibi
actdvertas
, per (e Princpa
atent atque
, fermeanimum
ad mo
dum corum uz: eni us externis percipimus ,- qui 8C ipi bene
conformatis entiendi inrumentis , & i caztera necearia adint,

non fallunt. ldeo in Phoenis Euripides ic loquentem facit P0

lynicen, cujus aperte juam vult fuie cauam:

"

HAZCumjr-@91m5, mar-er, band ambagilzus

Implicz'ta, zd qm rcgulis qui U bom'

'j

."

_~" "j

' '

"
~

' Suulm rudibuspariter &9 doctisPatent.

- j

*O

.j '

Statmque
addit
choriapProbantiS.
(conat is autern
ex feminiS-iqueb'b'
fis)
.judicum
, dicta
Vils lm
etiam ad jurcts'hujus
probationem tejmoniis philoophorum , hioricorum ,' PEtai
rum, oremo & -pratorum :non quod illis indichte credehduni

itz. olent enim-,ectae , argumento , caux ervire: ed quod ubi

* multi diveris, teMporibUS ac lcs idempro cerro armant', id ad
cauam univeralem referri' -debeat': quee in uoris quxobu

ala ee non poxe quam aut recta illatqex nature principis prof
edens, aut communsa uis conenus. llla jus naturze indicar;

hcjus gentium.: quorum icrirnen'non-quidejrnu'exipis teo

nis pam enim criptores :voces jurisnaturz' 8C gentund Per

. micent )ed exmate'riae qualitateintelligendum- e. (llIdenim
ex certis principiis-.certargumentatihe dedue non'Po'te ; 8C
tamen ubique obrvatum apparet, qujrur ut exVoluntar'e-libx'a

ortum

l'li.-I-F*I "I-

92M
;-7

PROLEGOMENA.

ortum habeat. ltaque hc duo nonvminus inter fe quam jure

civili difcernere femper unice laboraviz imo ac in gentium ju
re difcrevi id quod vere ac ex omni parte jus e , ac id quod dun

taxat eectum quendam externum ad inarillius primitivi juris

parir, nempe ne vi reiere liceatj aut etiam ut ubique vii publica,
utilitatis alicujus caua, vel ut incommoda gravia vitentur, defen
di debeatz qu obfervatio quam it neceifaria ad res multas ,in
ipfo operis contextu apparebit. Non minus follicite eparavmus,

ea qu juris funt ricte ac proprie dicti , unde reitutionis obli

gatio oritur , ac ea qu juris effe dicuntur , quia aliter agere , cum

alio aliquo rectas rationis dictato pugnat : de qua juris diverfitatc

aliquid am & ilpra diximus inter philofophos merito rincipem

obtinet locum Ariotelcs , ve tractandi ordinem , we din
guendi acumen, five rationum pondera confideres Vtinam tan

tum rincipatus ille ab aliquot hinc fculis non in tyrannidem

abi-i et , ita ut veritas cui Arioteles delem navavit operam,
nulla jam re magis opprimatur quam Ariftotelis nomine. Ego 8C
-wuno-

hic 8C alibi veterum Chriianorum lequor libertatem.qui in nul

lius philofophorum ectam juraverant, non quod eis aifentirentur
qui nihil percipi polfe dicebant , quo nihil ec ultius z fed uod

nullam effe ectam putarent qu-omne verum vidiffet , ac malam

qu non aliquid ex vero. ltaque veritatem fparfam per ingulos,
per ectaque diuam , in corpus colligere , id vero exiliimabant i

nihil effe aliud quam vere Chrianam tradere difciplinam. ln

ter ctera , ut hoc obiter noro inituto non alienum dcam,

non flne caufa videntur mihi ab Ariotele dicedere, &Platonici

nonnulli, 8C Chriian veteres, in eo quod ille naturam ipfam vir

tutis in mediocritate aectuum actionumque pofuerit : quod \ w

mel pofitum eo ipfum abduxit, ut ac virtutes diverfasp puta libera

litatem 8C parimoniam in unam compingeret , ac veritati daret

oppofita minime ex quo refpondentia jactantiam 8C dimula
tionem z 8C quibufdam rebus vitii nomen imponeret, qu aut non
exunt , aut vitia per _ non funt , u-t contemtum voluptatis &z
honorem, ac ira: adverus homines vacuitatem. Non rectc autem

univerfaliter pofitum hoc fundamentum vel ex juitia apparet,

cui oppofitum nimium ac parum, cum in aectibus ac fequentibus

eos actionibusinvenire non poifet , in rebusipis circa uas jui '

tia verfatur utrunque qufivitz quod ;If-lm primum e

defllirc

de genere in genus alterum , quod in "s merito culpat: deinde

minus

PROLEGOMENAJ

minus uo accipere , 'pote quidem adventitium habere vitium;

cx eo quod qis pro rerum circumantiis ibi ac uis debeat, at

certc cum ju ita pugnare non pote, quze tota in alieni abinen
ta oita e. Cui hallucnationiimilis illa e, quod adulterium

ex fibidne , cxdem ex ra propre ad injuitiam pertinere non

vult , cum tam injuita non' aliam naturam habeat quam alien
uilrpationem, nec referat, ex avartia illa,an CX lbdine, an ex ira,

_
__
.

an ex imprudentc mircordiarovenat z an ex cupiditate excel

lendi, unde maxima? injurize na ci Iblent. Nam qualiacunque inci

tamenta contemnere hac tantum de cau , ne ocietas humana
violetur , hoc vero juitiae pro rium e. Vt redeam unde vene
Fam , verum quidem e virtutius nonnullis accidere ut aectus
moderentur , ed hoc non ideo quod id it virtuti omni proprium
atque perpetuum , \d qui-a recta ratio , quam virtus ubique [
quitur, in quibudam modum equendum dictar, inquibudam
ad lmmanctat: nam Deum nmium colere non po 'umusz u
peritio cnim non eo peccat quod Deum nmium colat,\d quod
Pervere : neque Eterna bona nmium poumus appetere , neque

Xterna mala nmium formidare: neque peccata nmium odie.

Verei itur Gellio dictum , ee quxdam qurum amplitudincs t
nu'llis nibus cohbeantur , 85 quee quanto majora auctioraquc
int , etam tantolaudatiora int. Lactantius cum multum de af

fectibus dieruiet : Non in bis modemndis, inquit,apientix ratio 'ver

atur,jd in cauis eomm 5 quomam extrz'nizcu-S commorentur : nec ipspotz'
imumfrenos impom' Oportuz't , quoniam 3.9 exiguiPount in maximo Crimine

9 maximipount ene criminc. Nobis propoitum C Ariotelem

magni faccre , ed cum ea libertate quam i e ibi in uos magi
ros veri udo ndulit. Hiorix duplicemlabent ui1m qui no
ri it argumenti: nam & exempla uppeditant 8C judicia. Exem

pla quo meliorum unt temporum ac populorum , eo plus habept

-auctoritatis: ideo erca 8C Romana vetera cxteris prxtulmus.
-A, _.

Nec pernenda judicia , prxrtim conentienta: jus enim natursc

ut diximus alquo modo inde probatur : jus vero gentium non e
ut alter probetur. Poetarum & oratorum ententx non tantum
habent pondus: & nos aepe is utimur non tam ut inde adrua

mus dem, quam ut his quee dicere 'voluimus ab iporum dictis ali
* qud ornamenti accedat. Librorum quos Deo aati homines

aut criperunt aut probarunt , auctoritate aep utor , cum dir

mine antquae & nova: legis. Antiquam legem mt qui urgenprp

'

ct

'F

"-~_-UI1
T.cn-

_.

. : 5 ;
: ) , -
: , -

)
: , .
, ,

[ .
&, ,
,

, 6
:
&.

, [
.
, , , @
: , ,

: @

-
: 8. ,
8 ,
,
. 5
, :
::

, )
. ,
) ( . 5
,
:
,

_ . 5

( ,
[.
, ,
: 0
, ,

. @ 5

Brri"

PROLEGOMENA.

fpe Oendunt: fed in infelica 8C artium bonarum ignara fcula

inciderunt: quominus mirum i inter multa laudanda, aliqua ac

condonandaimt. Tamen ubi in re morum conentiunt, vix e ut

errent: quippe perfpicaces admodum ad ea videnda quae in alio
rum dictis reprehendi pount: in quo ipfo tamen diverfa tuendi
udo laudabile prbent modeiii exemplum, rationibus inter fe

certantes, non qui mos nuper adeo literas inquinare coepitj convi

tiis , turpi foetu impotentis animi. luris Romani fcientiam pro

tentiurn tria imt genera. Prmum eorum e quorum opera in

Pandecte , codicibus Theodoiano & luinianeo, &in N ovellis

conitutionibus apparent. Secundum eos habet qui lrnerio fuc-

ceerunt, Accurium , Bartolum 8C tot alia nomina , quos penes

diu fori regnum fuit. Tertium 'eos complectitur qui humaniores

H
l

literas cum legum udio conjunxerunt. Primis multum deferoz

nam 8C rationes fpe optimas fuppeditant ad demonftrandum id

uodjuris e naturz &Y eidem juri neque minus gentium juri tefiimonium fpeprbent , ic tamen ut ipfi non minus quam alii

-_-un

A -nr v -ht-

nominahc fpe mifceantj imo 8C jus gentium fpe vocent id

quod quorumdam duntaxat populorum e, nec tanquam ex con- .
dictos fed quod alii aliorum imitatione , aut fortuito receperunt.
Sed 8C qu vere juris funt gentium fpe tractant promifcue & in
dicrete cum his qu juris funt Romani, ut ex titulo de captivis 8C
Poliminio Spparen Haec ergo ut difcernerentur laboravimus.
Secunda cla Is juris divini & hiltori veteris incuriola , omnes re

'

-.

gum populorumque controverias denire voluit ex legibus Ro-

manis , aumtis interdum canonibus. Sed his quoque temporum

fuorum
infelicitas latis
impedimento
fpe fuit
, quo minus recte
leges
illas intelligerent,
\llertes aliqui
ad indagandam
qui boni-

z l

que naturam: quo factum ut fpe optimi fint condendi juris au-

ctores , etiam tunc cum conditi juris mali funt interpretes. Au-

diendi vero tum maxime , cum tali confuetudini qu nororum

. ;

temporum jus gentium facit teimonium Perhibent. Tertii or

f "

dinis magiri, qui Romani juris finibus le includunt, ac in jus illud

'

commune aut nunquam aut non nifi leviter exfpatiantur , vix ul-

lum habent uilm qui nori it argumenti. Scholaicam ubtilita

controveriis
tem cum legum
etiam
&,canonum
populorumcognitione
ac regum conjunxeruntz
non abinerent,ita
Hipa
ut a

l 'i

ni duo Covarruviac Vaquius: hic magna libertate modeius

alter, nec ine exacto quodam judicio. Hiorias magis eidem
legum

'

PROLEGOMENA.

legum udio inerere aggrei unt Galli. quos inter magnum ob

tinent nomen Bodinus 8C Hottomannus , ille perpetuo opere , hic

fparlis qultionibus , quorum 8C pronuntiata & rationes fpe no

bis inquirendi veri fuppeditabunt materiam. ln toto opere tria
maxime mihi propolui , ut deniendi rationes redderem quam
maxime evidentes , ac ut qu erant tractanda, ordine certo difpo
nerem , ac ut qu eadem inter fe videri poterant nec erant , per

fpicue diinguerem. Temperavi me ab his qu alterins funt tra

ctationis , ut qu docent quid ex uu t facere: quia ia fuam ha
bent artem fpecialem politicam, quam recte ita folam tractat
Arioteles ut alieni nihil admiiteat, contra uam fecit Bodinus ,

apud quem hc ars cum juris nori arte confimditun Nonnullis

tamen locis e'us quod utile e feci mentionem , fed obiter , 8C ut

idipfum a

quxione a ertius diinguerem. injuriam mihi

faciet i quis me ad ullas noi fculi controverias , aut natas, aut

qu nafcitur prvideri poffuntj repexie arbitratur. Vere enim

proteor , icut mathematiciguras corporibus emotas con

iderant , ita me in jure tractando ab omni ingulari facto abdu
xie animum. Dicendi genus quod attinet , nolui ad rerum tra

ctandarum multitudinem adjungendo verborum copiam fai

dium parere lectori, cujus utilitatibus conulebam. Itaque fecutus
fum quantum potui concilm ac docenti conveniens loquendi ge

nus: ut tanquam inuno conpectu habeant qui negotia publica

tractgant, ac qu incidere folent controveriarum genera , ac prin
ci ia unde dijudicari pount: quibus cognitis facile erit ad rem
fubjectam accommodare orationem & quantum lubet extende

re. Scriptorum veterum ipfa verba adduxi interdum, ubi talia

erant ut aut cum auctoritate , aut cum venuate inrgulari dicta

viderentur: quodc in Graecs feci nonnunquam , ed maxime

ubi aut brevis erat fententia , aut cujus gratiam fperare non au

debam Latino ermone me poe aequi: quem tamen ubique

adjunxi in eorum commodum qui Graeca non didicerunt. quam

vero ego in aliorum ententiis ac fcriptis dijudicandis mihi

lilibertatem , eandem ibi in me fumant , omnes eos oro at

que obteor quorum in manus ia venient. Non illi promtius

me monebunt errantem , quam ego monentes equar. Et jam

nunc adeo , i uid hic pietati, ii quid bonis moribusa i quid fa

cris
2 i quid Eccleiae
Chriianae
conenui
li quid ulli ve
ritatiliteris
diientaneum
me dictum
e , id nec
dictum, eo.
L I B R I

WT-P"

LIBRIPRI'MI
CAPITA.
1.

VIdBe-Iam, quie11m

1 I.

LA bue/lan* Imqaamjuium it.

Pag. 1

I l I.
:l v.

Btipartitio inpublicum priwmmummi imperii cximti.

Dc [ze/lo Subditomm in Superiores.

4
7I

Y. Mi bed/am [icttt3mm.

' 33

LI'BRI
C

SECVND

AP

IbT

A.
_
--,
_.II,
..

1, D E bel/i [dui, - pnmam de dzrzimezi * 7mm

1L

Pg 9!"

D: qm hominibm commam'ter comparan!.

1 3

1 I I. De acquiitiane originaria mmm : 1117i dc mari uminibm.

_115

I V. De dere/ictiom pmizmta - cam carta occupatiom : quid al: lMdMlB

Pr-iriptiom dzmt.
_14
V. De arguiitione riginariaju II perazm : #bi dejare parentum : de matrimo
niu : de collegil .- de"un inizbdito: : er
l
I3
V I. De acquiitiom deriwatiwcto bomim' .- ab de alienatiam MPS-ri , - remm
imperii.
l
1 5L
V I I. .De aqui/time deriwtiw quait [76 legem .- ab deimimibm ab mig/lat.
.
v I I I. De acquiitinibm M valgo dimmurjur Gan-im.

l X.

_.-.u_.._

5
- I 73

nando imperia -vel omim'a deimrzt.

1 33

x. De obligatiom que cx dominioorimr.

89

X I. Depromiiis.

94

X I I. De contractibm.

x I I l. Deln/tranza

204
z r7

x I v. 1): eorum qui/mmm imperium haben: promii - tomractibw &juramen

m.
X V. Dedm'bw aconiombm.

230
237

XV I. De interpretatiom.

2. ;o

X VI l. De damno Per zz/brian dato, - vbligatiorze que de orimr.

X V I I l. .De legatimumre.

264
269

X I X. Dejureulmm.

x x. Day-m3.

x x1 V. Manila de mm temer: m'am :xfa/Ii cauisiaiipimda 11:// .

~.-g
my_
-

. _ ,l___ A _ A

77

$3

x x I. _Depwmmm communication.
X x I l. De caui: injhl.
XX] I I. De cauis Mus.

-_._._.i.-.I.-'_-r

'

3z8
344
3
3 53

x x v. De can/1': bei pro aliiIiQDiendi.

_ .
_ _
i
3 69
x x v I. De tauisjui ut beum geratur ab ha Tu-tl- dllm mflil'f-l B 7

- i-L ,

1.1 B R I
'T E R T I I
CAPITA.
I. Q Vantum in [Ndo licmt , reza/e generales cx]er natura: : Ibi - dz dlz 7

merzdacio.

Pg- 379

1 I.

uarmda im- gmtium bonaizbditammpro debito mer-471mm obligcmur : :Ibi

de rcprqz/iis.
.
~
393"
1 II., De bel/oioiwiilmnijhre Gmtium
: ubz de indictiom.
398:
I V. Dc jim- inmjiciendi Jo/les in bel/olmm', ( ali*: w' in corpus.
4o y'
V. De rcbm wizmdz m'pimdiijw.
416
V I. Dejn acquircmli bel/0 capta.
420
V I I. De Ire :'22 capi-ws.

439

v I I I. De imperio in victos.
I X. Deplz'wiw'o.

44.4.
446

X. Monita de queixmt in bel/o injuio.

X I. Tcmperamentum Circa jm intetciendi in bel/ajua.
X I I. Temperammmm cima miatiomm imilz'a.

450
460
476

X I I I. ?Lmpcmmmmm firm rc: cap-*45.

48 3-'

x I v. Ympcmmmmm Circa capos.

X V. Temperammtum Circa acquiitiopem imperii.

486_
492

X V I. Rmperamemmn cima ea queuregentium Poilimini mmm.

497
X V1 I. De' [II-lc qui in bel/0 mediiimt.
500
XV I I I. De Mi que n bel/opublimpriuatimium.
504.
XI X. Deidc inter bau.
507
x X, Deidepublica qua beuminitur : ubidcpaczlr actiom , lc-forte , de ctm-mine
cndict, de arbitrio, deditione, obidibm,ngn0ri WI. l
5l5
X X I. Deia'c, manente be//mbi de induciis, comme-am,capi-'710mm redcmptime. 534.
x X I I. Dtid: mimmm pote/14mm in bel/0;

;43'

X XI I l. Deidepri-Uata 1'72 INM).

_
x X l V. Deide Mata.

f5'47
5

x X V. Com/n mm manita? adidm 74mm

55_

HVG ONI'S

,
<'-. -. _

HVGONISGROTII

DE

IVRE BELLI AC PACIS

LIBER

PRIMVS.

CAPVT

I.

Qlid Bellum , qud Ius?

1;' ORa'o open?.
n.

Bel/i deinitio mga wmim.

X. Itmnatura/ deinitio, di-Uiio - di

iinctio al A qua: 77M propia ic di

LI!. Impro attributo actioms decribitur,

cum-ur.
_ diwiditur ir; rector-"Im " quara X I. Ininctum mm alli animamilmx
' rittm.

commumm aut WoW/'11m hominibm

VII-J'
1,
.-0
'-

IV. Im pro qualitate dividitur it lm!

nonzrm aliam hnnim.

- Idem ' aptitudinm.
X I I. tomado Probetur jm natura/E.
y.-~_ Facultatiuejuro'sricte dicti di-Uiio XIII. .fm- voluntarii diviio il Ima
, inpotcatcm, dom-i121'er creditum.

mm ' dijw'mm.

i41.; Fam/MM"; Illia ali-viio , in 'vu/gar?: XIV. IM [mm-11mm dividittzr in vila,

rmimmem.
'
ciw'li arctz'm , - ci-Ui/i [Mim, quodc
v I I. API-tada qm'd .

jm Gemium : jm exp/Ctia * quama

YU]. De [IIitia exp/etrice (7" attrilm

dprobetur.

' trim : eaquc proprie non dzirzguipcr X V. 1m diz/num dividitur in :mi-wrizle

; proportionem Geometricam - Ahi/I
(5- umm palm/iproprium.
metimm: nec quad ba circo re: commu X V I. 11m* HE marum mmqtmm obligan:
" m5, illa Kim: mingulamm vertur.
n aliengena!.
IX. 1m [Ira regala deinitur - dividi XVI I. &e argumenta Clyriiimi Pete
- ' tur in natural: ' voluntarium.

repoiiizt cx [eg: Habra-1 * quomodo.

, .

. O-N T R o v E S IE eormquosnullajurs
l A ' civilis tenet communio , quales ilnt 8L. ui in
gentem nondum coierunt, &quinter e di
'-" ges
verrum
pi, quique
lnt gentum
par regibu's
, tumjus
privat
obtinent
, turn
, ve
re .

YjA_W

illi optimatctes lnt , ve Populi liberi ,aut ad

- ~ b'elli aut ad pacis tem ora prtinent. Sed quin.
bellum Pcs caua iIcipitur , 8C null el? controveriai'un'dc non

bel-him oriri pot', occaione bellici juris quaccunque 'tales inci

dere olent controverie 'recte tractabuntur : iplm dcinde nos

Ibdlum ad Pacem ut nem ilum deducct.

""').'Z

'

-,.'

-~.r.I; De Belli Ergo jure acturi videndum habemus , .qud blluni

t de quo quxrituruid jus ?upd quaeritur. _Ciero duit Bellum
.

Beftationem per vim. Sed u us obtinut ut non-actlo eld tus eo

(-

-.1--

nominc
*_-__
__
.

DE

IVRE

BELLI

nomine indiceturyita ut it Bellum atus er vim certantium qua

tales unt z qu generalitas omnia illa bellorum genera compre
hendit de quibus agendum deincqps erit. neque enim privatum

hic excludo , ut quod reipa prius it publico , & haud dubie cum
publico communem habeat naturam , qu propterea uno eoque

proprio nomine lignanda e; Neque hujus nominis origo repu

gnat. E enim bellum ex voce veteri duellum , ut duonus quod
fuerat factum e bonus, 8C duis bis. Duellum autem duobus di

ctum imil ieniuquo pacem unitatem dicimus. Sic Srcis ex

multitudinis ignicatione ani/xesz veteribus etiam Aq diolu-
tione , uomodo ac corporis diolutio sua Neque uius vocis la

xiorem ianc notionem repudiat. (LJod i quando belli nomen

publico tantum tribuitur, nihil id nobis obat , cum certimum

t nomen generis ze ie fpeciei praefertim excellentiori peculiari

ter adhxrecere. lullitiam in deiinitione non includo , quia hoc
ipfum in hac difputatione qurimuspufitne aliquod bellumjuum,

8C quod bellum juum t. Diingu autem debet id quod qu

ritur ab eo de quo quritma

III. De jure bellicum incribimus hanc tractationem , prmum

hoc ipilm intelligimus quod dictum jam e,itne bellum aliquod

juum, 8C deinde quid in bello juum it. Nam jus hic nihil aliud
quam quod juum e igniicat : idque negante magis fn
uam ajente , ut jus it quod injuum non e. E autem inju
De Ocii
III.

L. m 'aim

m quod naturae focietatis ratione utentium repugnat Sic alte

ri detrahere u commodi caua contra naturam elle dicit Cice

ro, idque ita probat , quia i id at ocietas hominum ac com

munitas evertatur necefie it. Hominem homini inidiari nefas

hde Iu. efie evincit Plorentinus , quia cognationem quandam inter nos
(Bjan.

coniiituerit natura : Senecag ut omnia interi: membra corg/ntiunt, quia

Mz-.zz. ngulamaritotw March s ita homines ngulz's partem , guia ad ctum
De im lib.

genitiizmm. 84h14 enim e:faciam nifi amore U cuodapantium 11071120--v

te. Sicut autem fcietas alia e ne inqualitatqut inter ratres,
cves, amicos, federatosz alia inzequalis, xay xizirepoxw Ariotel, ut

inter patrem ac liberosj dominum ac ervum, regem 8C bditos,

Deum 8C homines : ita juum aliud e _ex quo inter e viven..
tium , aliud ejus qui regit 8C qui regitur , qua tales unt: quorum
hoc jus Rectorium , i ud \Equatorum recte , ni fallor , voca
bmus.
* '

Iv, Ab hac juris igniicatione dvera e altera, ed ab hac ipfa

veniens, i

AC

P'ACIS, L'IB. I.

z~

veniens, ?uz ad peronam reertur; quo piLjus e: (Dalas mo

ralis per na: comperens ad aliquid jue habendum vel agen-
Peronx competir hoc jus, etiam i remntrdum quatur;
ut {rvitutes pra-:diorum quee jura realia dcuntur' -comparatione

facta ad ala mere peronalia: non quia non ip quoque Pernaz.

competant , ed quia non alii competunt quam qui rem certamv
habeat.

ualitas autem moraliS perfecta, Fachltas nobis dicitur;

minus PC ecta, Aptitu-do : quibus rewndent in naturalibus ,

quidem actus, huic autem potentia.
_
'

'

' v. Facultatem Iuriconillti nczmne Sui appellant -: nos pohai

jus proprie aut ricte dictum appellabimus ': ub quo 'contnentur
Poteas , turn in e , qua: libertas dicitur ,-tum in alos , utavia,
dominica : Dominium , plenum ve minuPleno , ut uIs uctus,

jus pignoris: & creditum cui ex advero re Pondet debitum.

'

VI. Sed hxc facultas rurum duplex e: Vulgaris cilic'et quee

uls partculars cau comparata e, 8: Eminens quae ilperior
e jure vulgari , utpote communitatj competens in artes & res

Partium boni communis caua. Sic regia poteas u e habet 8C

patriam ZC dominicam poteatem: 1C in res infulorum majus'

e dominium regis ad bonum commune quam omnorum n
gularium :v ic reiqulicae quique ad uls publicos magis obliga;

tur quam creditorl.

VII. Agritudinem vero 5M, id e dgntatem vocat Ariote V- NM
les. Mic ael Epheius id quod ecundum cam xquale dicitur n
terpretatur 15 WOW@ 8C n Mmv, id quod convenir.
VIII. Faculttem repict juitia Expletrix- , quee propre 'aut

ricte jutix nomen obtinet , vi-MANZst Ari0teli, nimis arcto

vocabulo : nam ut poeor mex ici cam mihi reddat, non c 0

wvmdyzmw, 8C tamen ad eandem hanc juitiam pertinet; ita

que MNBA-clu idem felicus dixit: aptitudinem recit Attri

butrix- ux Arorpli llavepnwm; , comes earum virtutum quee alis
homini us
utilitatem
aderunt,ut
liberalitatis,mi(ricordiae,pro
vdentix
rectrcis.
(Mod
vero idem
Arolteles ab expletrice at'

regci proportionem implcem quam g/MMM vocat, ab at

tri utricc autem comparatam, uam Muy-mgst appellat , qua-z

Ila apud Mathematicos nomen abet Proportons, ex COl'um

enere e quee xpe locum habent non emper: nequc vero per
: juita expletrix ab attributrice diert tali proportionum uu,

ed materia Circa quam veratur, ut jam diximus. Itaque & c:

2
tra s

,-.IU.-am-

DEIVREBELLI

tractus ocietatis expletur proporcione comparata, & i unus tan

tum aptus inveniatur ad munus publicum , non ala quam impli

'

ci commenione attriburio iet. Ne ue magis verum CPC quod

nonnullis dicitur , attributricem vergui Circa res communes , ex

pletricem Circa res, ngulorum. Contra enim i quis de re ua le

gare
, attributrice_
juitia
uti olet:
8C Civitasmpenderunt,
qux de com
munvelt
reddit
, quod civium
uiidam
in publicum

non nii expletricis juitiaa o ci ilngitur. Recte hoc dicrimen

notatum Cyr magiro. nam cum Cyrus puero minori mino

rem tunicam ed alienam attribuet,& majori contra majorem,

1.--QF..

dOCUt cum magier : Bn ml-n #En xaGunin ey-H@ :cy-b); , FTE-I &;
may. mln :crcel e mn/pe zi-r):- 1'17 , gn axwov 71; m-g benq/u {91, 'mneja TDV
Bqeapmiyevv ix, 1? TSI- mayazpevv
-.Mu_

*maiz-mv x-m'amq 2 Tune guidem ub

conitutm et arbitmtor ejm quod unique convenirct , ita agendum e

c. at ubz' judicandum ([et um'us et tunica , I'd ectandum utra Po
, iio juzor, mmm ram babcre qui rm' abulet , cm qui fczt aut
emit.

uH.-r.,-.u-_c.

IX. E & tertiajuris i niicatio quee idem valet quod Lex,qu0

\ies vox legis largime umitur , ut t Regula actuum moralium
obli 'ans ad id quod rectum e. Obligationem requrmus : nam

con Ilia 8; qua. unt ala praecripta , honea quidem ed non

. _ .
-L~-.,

obligantia , legis aut juris nomine non veniunt. Permio autem

proprie non actio e legis , ed actionis negatio , nii quatenus
alum abautem
eo cui , permittitur
obligar ,ne
imikmpliciter
Jedimentum
ponat.
Dxmus
ad rectum obligans
non
ad juum,
uia jus hac notione non ad ohus juitiae , qualem expouimus,

?ed & aliarum virtutum materiam pertinet. Attamen ab hoc ju

re, quod rectum elaxius 'uum dicitur. Iuris ita accepti optima
-partitio e qua, apud Ari Otelem exat, ut it aliud jus naturale,
aliud voluntarium, quod' ille legtimum vocat, legs vocabulo ri

ctius poito: interdum & vi- Gze, conitutum. Idem dicrimen

apud Hebrxos reperire e , qui cumiincte loquuntur , jus na

turale vocant mm , usconitutum DIn , quorum illud MM

MG, hoc mm-, olent vertere Hellenise.

x. lus naturale e dictatum rectas rationis indcans,actui alicui,

ex ejus convenientia aut dconvenientia cum ipa natura raciona

li , inee moralem turpitudincm aut necetatem moralem , ac

conequenter ab auctore naturee Deo talem actum aut vetari aut

prazcpi. Actus de quibus tale exat dictatum, debiti unt aut illi
cm
I

1
'b

AC PACIS,LIB.I.

S'

citi per e , atque ideo Deo neceirario rcepti aut vett intel
liguntur: qua nota djat hoc jus non ab umano tantum jure,ed
8: divino voluntario, uod non ea prcipit aut vetat u per fe

Aze * *

ac uapte natura aut de ita unt aut illicita , rd vetando illicita,

Prcipiendo debita facit Ad juris autem naturalis intellectum,

notandum e qudam dici ejus juris non roprie , fed ut fchol

loqui amant reductve , quibus jus namrafe non repugnata icut

ju a modo diximus appellari ea qu injuta carent. interdum

etiam per abuionem ea qu ratio honea aut oppofitis-meliora

u-i
umi-.I.
;ii-c.

efie indicata eti non debita, olent dici juris naturalis. Sciendum

prterea jus naturale non de iis tantum agere qu citra voluntas

tem humanam exitunt , ed de multis etiam qu voluntatis-hu- p
man actum conquuntur. Sic dominium, quale nunc in uiu e;

'*l_--I-'l;'-\.

voluntas humana introduxitz at eo introducto nefas mihi efie id

arripere te invito quod tui e dominii ipfum indicat jus naturaleg

arva-n
.;

quare rtum naturali jure prohibitum dixit Paulus jlllirifconful- L. z. D. de

r

tus, natura turPe leianus , Deo dplicere Euripides 's in Hele Fm

na veribus:

'

Nanque odit zpje rm'm Dem : nec divres _

Nos elle rapto fed probe partis cupit

'

igmcat.

. Spemendezyj non jure meniat, copia q/Z.

communis aetherbomz'm'bm, tellus quoque,
In qua amp/iare cuiquec fles efi domum,
m ab alienis rebus ac rui temperet

'
ini-..4_

E autem jus naturale adeo immutabilep ut ne Deo quidem mu

tar qucat quanquam enim immenia e Dei potentia , dici ta
men qudam pount ad qu ie illa non extendit quia qu ita di
cunturjdicuntur tantuma enum autem qui rem exprimat nullum

_OT-a

habenti ed ib ips repugnant: Sicut ergo ut bis duo non int

quatuor ne Deo quidem pote eci, ita ne hoc quidem.ut quod

-intr'meca ratione malum CPE malum non t. Et hoc e quod fi

icat Arioteles,cum dicitz ?ym u9vv'ypaq awdwppm u? 'RPM

Aaw@ Nam ut efie rerum poquam_ funt 8C qua unt aliunde non

-Pendet
, ita8c Pl'OCtatCS qu ee llud neceirario confequun
.tur. talis autem e malitia quorumdam actuum icomparatorum
ad naturam (nctam ratione utcntem. itaque 8C Deus ipfe ecun
hanc normam de e judicari patiturjut videre e Gen-XV I I,
25. Ei. V, 3. Ezech. XVI II, 25.1erem.II, 9. Mich- VI 7-- Rm

.I I , 6.111, 6. Fit tamen interdum ut in his actibus de quibus jus

natur

Th__.-.

3
___,n

_'

D E

I V .R E

B E I, L I

naturae liquid cntut, mago quaedam mutationis fallar incau

tos , cum rcvera non jus naturz mutetur quod immutabilc c,

id res de quajus natura: conituit, juxque mutacionem recpit.

olvere
Exemplinon
grada:
rencor,
i credit
non quaquod
jus naturae
ei ebeo
dcierit
acceptum
praeciFere
feratolven
,
g

dum quod. debeo , cd quie. quod debebam deberi de Iit. ut enim

recte in Epcteto Arrianus : 651!. ?'x ?3 &Lvde aca; 71* @a)mv,.)xa. E7

@Corn-1 713 Emu-{viv 71; FMH'K () MMM-Ou dun?: non uicit ut deben

wrpeczmia , datan c mutuam, fedoponer ut 3.9 maneat adbuc indzz

beta mutm' obligara. ' Itai quem Deus occidi Fraeci iat, i res ali
cujus auferri , non licitum t homicidium aut rtumux VO
'ces vitium involvunt ,- ed non erit homicidium aut artum quod

vitae 8C remm \il remo domino auctore t, Sunt 8C quxdam ju

rs naturahs non Emplcter , ' ed pro certo rerum aru: ic com
munis rerum uils naturalis lit, quamdu domina introducta non

erant; & jus Klum per vim co'nquendi ante POitaS leges.
XI. Dicrimen autm quod in luris Romani libris exat , ut jus

immutabile aliud it quod animantibus cum homine t commu

,ne , quod arctori igniicatu vocant jus natura: , alud hominum
Ltt-..

groprium, quod xpe jus gcntum nunchant, ulm vix ullum ha

et., Nam juris proprie capax non e ni natura preceptis utens
generalibus, quod rectc vidit Heiodus:

TNE 93 uictgamzm vapr AEG-Ze Kpym :

\xau'z ?3 y; ?Updf oiwvaT; mana?:
N;.EiASAQtL_.-m1u_n._a

ESE/.HEY MU'BC' Em) 8' Jin] T (ST UTM,

HSBC-5mm

?302cc A'xlw mhkw

Humanogmi num lex daturab Ioraumma :'

Wper-eices, avium genm activalamm
Mutua 1mm inPabula,jmi: egmtex.
Iuitia at nobis, sz res e optima, ceit.

In equis, in leonibus juitiam non dicimus , nqut Cicero de Of

.ciis primo. Plutarchus in vita Catonis majors, yp@ ,420 9% e xme
Mi; vy-FSC pvovz-aihgmrpxwev: [cge U jutia advzrus homines tan
' zum natura mimur. Lactantius lib. v. In omnibus em'm midemus anima
liwa quee apientia carent conciliatricem ej: Mmmm. Nacen: em'm aliis
utbiprqnt. nea'zmt em'mquz'a malum c nocere. Homo 'pero guiacientiam
bom' :U male' baba , abinet j nocenda etiam cum incommodouo. Poly
bius cum nrraet quibus initiis primum convenient homines,

ddt) quis inparentes aut benecos injurius fuiet eri ntulizo

AC.PACIS,L;IB.L

'P

tu uir] id eaten' xgre kien-ent, ratone addita: T Mu; ?depui- Li_ v1_
wm TUI-tp Lapiz-WT@ F Mm Cll, ne-ym un pin-;5 n? Avg-\-p , OMV?"
i; dude-xk @Mz-{v adn); TM mcipypybu la-@agb , uacturcp Jan F eva

aim, RU &Mamxy yvipem 5 uaon TN; mpm. QJuanam em'm bid-

manumgema: boa aliis animantibm diiat,qu0d manta ac unirme mirar, 0m

m'no credibile non e Mm alienum natura ua actum ab zpis dimulatum
in' , ut inaliis animantibw:d quodzctum e , revocatum in' ad animan

cum omis igmcatiom. Amd i quando brtis nimantibus jui

ta tribuitur , id it improprie ex quadam in pis umbra rations
at ue vegio. Anvero actus ipe de quo jus naturae conituit, t .
no is communis cum aliis animandbus, ut prolis eductoz an no

--5.::
F~P,-PZ*

bis proprius, ut Dei cultos, adjuris ipm naturam nihil reert.

'r-~--5_In'* *

XII. Ee autem liquid juris naturals probar olet \um ab eq

quod rius e,,tum ab eo quod POcrius. quammFI-obandi ratio
num ' a ilbtilior c , hace opularior. A priori, 1 Oendatur rei
licujus convenientia aut iconvenientia necearia cum natura

r-"z
....
rn_._.-. ._ .

rationali ac ocali: a poerior vero, non Certima de, certe

probabiliter admodum,juris naturalis ee colligitur id quod apud

omnes gentes, aut moratiores omnes tale ee creditur. Nam uni

veralis eectus univeralem requirit caufm: tals autem exi
!nationis caui vx ulla videtur ee poe Prxter nurn ipum

communs qui dicitur. Heiod e dictum multis laudatum:

Wim " 871; mima-M WJMUTd-, UZM *wc-M)
Am) anixm.

Non tenimpem'tm rana entcntia, multi

Wampopuli celebrant.

,-_.-zW

m \9th @MMM-z zm, que communiter ita identurda

ajebat Hera
clitusatuens Mmm 5MB: optimum ee veritatis :cy-ww, Aio
tClCS "(7,116 Min Mp/?78; (Du-VW nvopwhaya n75- nIvnPvms :Poten

tiimaPrbatio q/Zi in idquod dcimas omnes conmtzant. Et Cicero; In re I. me."

confcno amniumgentium jus natura: manda t. Seneca 5 Agumentum EMI, 7;

Verdad: e aliquid omnilms Piden'. Qljntilianus : Pro amis babmus M in

gmccommmopinions connitm e. Non ura autm dxi gentes mo:- ratores. Nam, ut recte notat Porphyrius, mai 1 0M &zm-zm,, g FI-
Ti UYVHF-val; ? M'Spum'm GJRJIDIS @Jzz-:g: quad-zm nacines ee

mmimv , *U-acta Mmm , ex quilmsnon oponer ab qdisjudicibm i

mationcfctd bmw natura convitiumari. Andronicus Rhodius: mp'
lgo-;Mc D75' (959 e 45: ?zum , Ec) liza" "Mmm , TOWN?? W 6 '57$'

var ni @Firm 5 &mmb-s &ma ix-m , 'y SUPM- ? 73 37" 'AFA

'

'

yAUK

DE'IVREBELLI

-. a_ _v0

yin/mi ya, \ZJEJLM-l, :MZ 707; roa-genu m'm Jam-t'.

homines reajankqu:

mentePmdz'tos immutabile ejus illud natum quod dicitur'glzjod bis quimar.

bido diomqueimt animo aliter widetm, m'bz'lz'd ad rem pertinet. Nam nec
mentitur qui meldulce e dicit, z'a'eo quod gratis aliter wdeatur. A quibus
non abit Plutarchi illud vita Pompeji. (Prez (En aliquam $57 ;ah-over,
w'l w dyiuteav {Jy 93 NM, aM igri-atnq TZ xauu?? ogy (pumv navigantes {9m s

e Ti-wm g Gia MMIMM gm-39m nutum quidem nullus hominum aut e

autu'tferum atque inciabi/e animal,fed eemtur ubi extra natum modum

peccare atect , rwmqm ala confuetudine tvimque 3.9 locorum mutatione
76;. v. 2.

.redit'ad mmgmtudinem. Arioteles decriptionem hominis ex eo

qu'odipi proprium e hanc facit dpww@, Sn ;Men quam boma

101. I. v.

unimuleflfuupte nutum mult/actum Idem alibi: mr-:Lv 'cv nic me@ @J

avi/96801 [Li-'Ml' l @JUL fui vn; JleQ9uefLx/mg:

naturale t jjreandum

in bis quee benecundum naturamfe babent, non in dquvatzlf.

' XIII. Alteram juris fpeciem ee diximus jus voluntarum, quod

.ex voluntate originem ducit : eque vel humanum veldivinum.
t XIV. Ab humano incipiemus, quia id pluribus innotuit. e ergo

hoc vel civile , vel latius patens , vel arctius. Civile e quod a po

Ieate civili procictur. Poteas civilis e qu civitati prelL

m autem civitas coetus perfedtus liberorum hominum , juris
fruendi 8C communis utilitatis caufa ociatus. Ius arctius patens 86

ab ipfa poteate civili non veniens , quan uam ei fubditum , va.

rium e , praecepta patria, dominica; ac 1 qua funt fimilia in le

continens.
Latius
patensvoluntate
ejus Gentium,id
e uod
Gen
tium
omnium
autautem
multarum
vim obligandli
accepit.
Multarum addidij quia vix ullum jus reperitur extra jus naturale,
quod ipfum quoque gentium dici Ilet , omnibus gentibus com

mune. Imo aepe in una parte orbis terrarum ejus gentium quod
alibi non e , ut de captivitate ac poliminio fuo loco dicemus.

Probatur autem hoc jus oentium pari modo quo jus non fcriptum
civile, ui continuo 8C tellimonio peritorum eo enim hoc jus, ut
Iecte notat Dio Chryoomus, 'eiupeF-ab,GIS Ms, replet-tum temporis U
an. Atque in eam rem maximum nobis ufum prbent llures
annalium conditores.
v - .

. xv. lus voluntarium divinum quod lit , fatis ex ipfo vocum fono
intelligimus : id nimirum quod ex voluntate divina ortum habet.
quo dicrimine ajure naturali, quod item divinum dici polfe dixia

.mus, internocitur. In hoc ure locum habere poteft quod nimium

zindillimflse dicebat Anaxarchus , non ideo id Deum velle quia ju

._
v
um

ACPACIiS,LlB.I.

ume, ed

ee , id e jure debitum , qua Deus'voluit.

Hoc autemjus aut datum e humano generi, aut populo ni. Hu

mano generi ter jus datum Deo reperimus : atim pol hdmi?
nem condtum , iterum in reauratione human generis po di
luvium, poremoin lblmior reauratione per Chrium. Tra

hace jura haud dubie omnes homines obligan: ex quo quantum

lts e ad eorum notitiam pervenerunr.
- _
.
XVI. EX mnibus populis nnus e cui peculiarter-Deus jura
dare dgnatus e', populus cilcet Hebraeus , quem c alloquitur
Moirs Deut. Iv, 7. @Lagen: tam magna cm' Deipmpinquz'imt Domina: .
Deus noerad omnia mota qm ez' fhcz'mm . que gen: tam magna , cuz'int ,
conimtz'ones djjum &QMMS e lex b-ec tota quam ego bodie comm 'U0
bz'sjmpono? Palmographus Palmo C x L v I I, qui in Latinis exem
plaribus e C x LIX , Indicar Deus fuerIm fm Iacolzo , conitutiones ac
jumua
nn itafcit anti alli: idea jum ia non mugerzmt. Nec
du btandum , quin allantur Iudxorum illi ( quOS inter Tryphon

in dibutatone cum Iuno) qui exiimant etiam aliengenis , i

alvi
fuienon
legise.
Hebraicz
jugum.
ue
enimee
eosvellent,
obligar ilbeundum
lex quibus data
At quibus
dataNe
itciex

ipa loquitur: Audi I'a'l. 85 pam fedus cum pis ictum , ipi in
Feculiarem Dei populum adciti dcuntur : quod verum ee agno-.
ct & ex loco Deuteronomi XXXI I I , 4 , probar Maimonides.
Quit inter ipos Hebraeos vixerunt [em er aliqui exteri homi
nes urC g uCHem zy @er , qualis Syrop nia Matth.xv , 7.2.
quals ille Cornelius Act. X, 2. ?acpvammv , Act. XVI I, 4. He

braice DM "PDI" pi ex Fentibus , ut legitur ttulo Thalmu

dico de Rege.Tals qui e in ege dicitur "III-P Levt.XXI I ,2 5.
:mm "U Lev. XXV, 47. ubi Chaldzeus dixit incolam incircum

ciilm. Hi, ut narrant pi Hebraeorurn ma iri, leges Adamov 85

Nox datas ervare tenebantur, abinere 3% idols 8C anguine, 8;
aliis quee n-a !no -loco memorabuntur , at non itemleges pro
prias lralitarum. Itaque cm Irae'lts nonlceret veci carne be
ix quee faro lo periiet, peregrinis famen inter ipos viventibus
id lcebat, Deut.XIv, 2 I. Nii quod quibudam legibus [Pecialiter
expreum e , ut incolae is non minus quam indgenae teneantur.
Extraneis etiam qui aliunde advenirent , neque inituts Hebrai~

cis lbjicerentur , in templo Heroolymitano lcut Deum ado

rare,,&vctimas oerre , antibus tamen in loco 'peculiari ac ~

parato atione lraelitarum , g Regum qui Latinis III Re

Q

Sum)

ln-..
.4-.r

l
.IH

8111311

, , . . , . , . , 27

5 , ,
, , ,8

:,
:. @ ,
, 1 , .
: , ,

- :
9 '

8. @
._-7,._-,.?_-

_ @ , , 5,
, , , : , , ,
, ) ) , ,

:
(

1 , . , . (: : @ ,
/1( : : 1
, (
: : ) / : : @
@ @ : : :
@ @

/ ,
: .7
: @ .

1.6. 82 ( ) @ ; ,
_ @
(

) ):
.
(

. , 3.) : (
,
,
, . , . )
8 ,
:

. 8

, @ , , :
8 . ) ,

,
. , , _
-:
~

ii
_
-

AC PACIS,LIB. I.

xx
?LM
"fi_nT-.vd'._qw--

quam obilrinxitSed ab Iraelitis ablata 'e obligatio,quoad ritua

lia quidem , atim poftquam lex Euangelii coepit promulgarig

quod Apoolorum principi clare fuit revelatum, Act.X, I 5.quoad

ctera vero , nliquam opulusu ille per excidium urbis Sc defola
tionem prci am me_ pe retutions populus ee deiit. Nos
vero alienigen non id Chrii adventu confecuti fumus , ut Mo

is lege non teneremur, ed ut qui antea fpem tantum fatis obcu

ram in Dei bonitate pofitam habere poteramus, nunc dierto fe

dere ilciamur , utque in unam Eccleiam coalecere pomus

W

cum Hebrxis liis Patriarcharum, fublata iporum lege, quo vel

ut interiepimento a nobis diinebantur. Eph.II , 14.
XVlI. Cum' ergo directam obligationem lex per Moem data in
nos inducere non pot, ut
o endimus, videamus ecquem a
lium uilm habere pot tum in hac de jure belli, tum in imilibus
aliis quaeionibus. Id enim cire ad multa refert Primum ergo
ocndir lex Hebrxa., id quod ea lege prcipimr non effe contra
jus natur. Nam cumjus naturas ut ante diximus, it perpetuum

J....
"F"
.I
'ulul-1fo
.--. E

atque immutabile , non p'otuit Deo , qui injuus nunquam e,

quicquam _adverfus id jus prcipi. Adde quod lex Moiis vocatur
immaculata 8C recta, Palm. XIX, qui Latinis x vr 1 I , 8. 8C Apoo
lo Paulo ancta, jua, bona, Rom. VI I, 12. De prceptis loquor.
nam de permis diinctius agendum e. permio enim qu le
Ze t ( nam qu nudi e facti 8C im edimenti remotionem figni
cat huc non pertinet) aut plena e , qu
dat ad aliquid om
nino licite agendum; aut minor plena , qu tantum impunitatem

dat apud homines , 8: jus ne quis alius impedire licite poit. EX

tur id de quo lex agiticontra jus naturae non e e. De poeriori

prioris generis permifiione non minus quam ex rceptoi equi

u_.p_-.. -_

genere aliter e res haber. Sed raro locum habet hc collectib:

quia cum' permittentia verba int ambigua ',-' magis ex jure natnr
-T.p._n

interpretari nos convenit utrius generis it permiio , quam ex

permiflionis modo ad jus natur argumentando r0Cedere. Huic

rim obervationi anis e altera,licere nunc ls qui imperium

inter Chriianos Obtinem: le es ferre ejus enus cujus mt leges .

per Mofem dat , 'nii i qu mt leges quarum tota ubantia ad

tempus Chri eXP'e-ctati ac Euangelii nondum revelati perti

nean aut-nii Chrius ipfe contrarium aut in genere aut in fpecie

cntuerit.
Nam
hisMois
tribuslege
Cauis
milla poteft
exec1
i gtari,
cur quod
olim
fuitdemtis
conittum
nunc'italia
extra
ea

qu

1.1

. ' . ::
( , 8
, , ., ()
. ] , ,
, , , ,

] 8 8:
1, 8
1. 8
, @,1'. 8211, 19. , 7. ;
, . , .

, . 111, . 5
( ,
, : 1

: ... 11.*
] .
. # '82'0 . /! ?# ,
2 : 3 _

,:.
. :/ :
' ' '
. ./03 , [
, @.
_
:/ |22::.

. : : :: - 1 . .5!: /
*.

` - ^-

/:.

: : :: |2 - . .)
, | 2 : :
, /!: |.

] ,

: : .

, :: !, ,

, . @ ,
8: & , ] : 8

||. .

. . ,
,
$ 1 ,
6.6: @ ..- :,

. .

1: . , .
;

, 8
: : 1 !::.
.
: ,

AC PACIS,LIE.I.

3.

cum utrumvis
liceat,
aptas maltaut
& integras
corpo
ris,quam
cade
ui mminutas
detortas omnes
haberei:partes
primumque
ce ocium ut e quis conrvet in naturae atu , deinceps ut ea
teneat qux \cundum naturam int, pellatque contraria. At po
hxc cognita (qui nocionem convenientize rerum cum ipa ratio
ne quee corporc e POtQI'; atque cam convenientiam, in qua ho

neum t propoitum, pluris faciendam quam ad qua: ola (fri

mum animi appeticio ferebatur; qua pn'm natura: comnen en!:

nos quidem rectas xationi , fd i recta ratio cal-io: nQbis e;ij
debeat quam illa int quibus ad anc venerimus. Hace cum vera
l

*.int & ab mnibus ui judicio \no mt praediti facile ne ala de

.lu.q"

mnratione ae um impetrent; equitur in examinando jura

-.

naturae primum videndum guid illis naturae initiis Congruat, din

._
99m
0--u

dc yeniendum ad illud quo quanquam P011: oritur , dignius ta

nen e; neque lmendum tantum , i detur, ed Omni modo ex
petendum. Hoc pum vero , quod honeum dcimus , pro mas
terae diveritate , modo ut ica dicam in .Poncto coniit , ut i vel
minimum inde abeas , ad vitium decctas; modo liberius haber

.__
*Md_q_
-vz

(Patium , ita ut &- eri'laudabiliter & ine turpitudine omitti aut:

:lite: eri pot, ferme quomodo ab hoc ee ad hoc non ee a

tm t tranitus; at inter aliter adver,ut album 8C nigrum, repe

rire e aliquid interpoitum , ve mixtum , ive reductum utrin

que. Et in hoc poeriori genere mxime occupari olent leges
tum divina: mm humanae,id_agendo ut quod per \ laudabile tan- '
tum erat etiam deber inciplaii Supra autm-dlximus, de ure na
turae cum queeritur, hoc quaeri , an cri aquilpot non injue:
injuum autem id demum intelligi quod nece ariam cum natura

,z-..

ratonal ac (bciali habet repugnantiam. Inter rima naturae nihil

c quod bello repugnet, imo omnia potius ei avent. nam & nis

::
.

bclli, vitae membrorumque conirrvatio 8C rerum ad vitam utilium

aut retentio aut acquiitio illis Ptimis natura: maximo convenir.
8; vi ad cam rem opus t uti, nihil haber primis naturae den
tancum , cum animantbus mgulis vires idco int natura actri

butx, ut ibi tuendis juvandique lciant. Xenophon: MMM

;um ma! pxbu Zum?, U' mp fas Ads MAG-9)

777; (Pm : omnia am'

mantiumgenerapugna": mmm: alz'qzmm ,' quam mm difunde quam natura

didccmnt. In Halieution fragmento :

Omnibm boem

Pmdium'quc datum mire 9' ncere tdi

Vimque mdzmqmti.
'

A.

.
Horatius

1111 1.1.

1 :

>

, :: . , :

?
1 :

: @ /, .
. <| :
: : @ .
@
?

0811811118 . ! ?
* < , %@- ) /? . )

6. , : :: , ; : , 7#

,


]

<| =.
; 686,69.
.9
<!

" , .9' !: 2: !
:: , ' !!: ! / !1.
: 1 : 1
, ; 811 ,
& :.: (. 111 :

11 : 18. 58
11 , . :

, , 8 ,
. ,

,
: : [ , @ @ 1

. .1 - : @ 1 -1 1
111 : . ( 8
' , 11 11 1 : 11116

. , , 11 : 11
, ]1 ) . 8
1 8 1 :
@ : 1 @ ]1.
: )1
1118116181 , 1 : ! 1

. (: : , '' , 1

/1 < ,
. : : : / 1
, , ! , [

, | . :
.

! ! @ 72 _! , !
. , : !22: / ][2!

>

A'C

PACIS,LIB.I.

tates, copias, opcs augeamus. Non e ergo contra ocietats naturam

ibi propicere, atque conulere, dum jus alienum non tollatur : ac .
proinde nec V15 (lu-ze jus alberius non violar injua e: quod idem
_; ~_.

Cicero ita extulit. Cumnt duo genera decertandi, unumper diceptatw

~_

ncm , altcrum Per Wim, cumque illud _Prqbriumit hominis , hoc bel/11mm,
confug'iendum e adPoerim uti non licetzperiore. Idem alibi. Mid e Epi/l. Fam.

quod contra mimcri ne mipoet? Apud leianum e: Vim mi rPcl L I 5 Mm

1m: licere Cajius cribit , idqmjus natura comparatur. apparet autem , in- -Uz. D. dc w'
quiz , ex eo arma amis rape/[ere Iicere. Ovidius dixerat z

A'rmaque in armatosmerejuminunt.

-:L-;.L

UV" m

..

II. Id quod dicimus , non omne bellum juri naturaz adverar,

.-uzu

probatur amplius ex acra hioria. Nam cum adverls Reges

Exp-u*~.\
_3:_
...,

uatuor qui Sodoma diripuerant Abrahamus cum mniris ac fe

eratis uis armatus victoriam reportaet , Deus per aeerdotem

uum Melchiedecum factum ejus probavit. lta enim illi Melchi

edecus. Lamit Deo altijimo qui t'mdz'dit boes tuos in manum Mm. -

Gen. XIV, zo. At ceperar arma Abrhamus, ut ex hioria appa

ret , ne pecialiDeimandatu: fretusigtur jure natura: , vir non
nctimus tantium, d 8C apientiunus,etiam extraneorum Be

roi atque Orphei teimonio. Hioria eptem Populorum quos

Iraelitis exindendos Deus tradidit non utar . lit enim ibi man
datum peciale ad exequendam rem Deo judicatam in populos

maximorum criminum reos : unde hzec bella in acris literis Dei

bella proprie hominantur, quippe Dei juu non humano arbitrio

ucepta. Ad rem magis pertinet quod Amalecitas vim ibi infe
rentes Hebrzei ducibus Moe ac Ioila armis re ulerunt. Exod.

_'J'.

VI I. quod Deus ante factmn nonjuerat, O actum probavit.

Sed 8C leges generales ac perpetuas de moc) gerendi belli Deus
orulo uo przecripit Deut. XX , Io, I 5. eo p oendens juum

quTEU_
-WPF-.-=._..
_H

e lum etiam ine mandatu peciali lo ee poe. nam aperte ibi

dem cauam eptem populorum ab alorum populorum caua dill

tinguit:
ac cum
de juis
belli cipiendi
nihil ibidem
edi
cat
, eo ipo
oendit
eas cauis
naturaliter
.atis eie manieas
: qualis
caua mendorum nium in bello Ie htaz adverizs Ammontas,
Iud. XI. violatorum legatorum in belo Davidis adverus eodem
II. Sam. x. Smul notandum quod dicit djvinus ad Hebraeos cri~

ptor, Gedeonem, Baracum, Samonem, Icphthen, Devidem, Sr

muelem,atque alios per dem debellae regna,invalme In bello,

cxercitus exterorum vertie infugam , XI , 33. 34. quolocq , du:
B 2.

Ims

.I

16

..

: , : : :
: . : : .
. : : , . 5. , :.8, :

'

111; [ :
.
:. . . : (
! ) : [
, , , |. , <
, ., : 08/ ,
, =
! , =,

|, , : $0
2:. : : < . , :, :

, / /, ,
# , , .
!.
[
: .- ! [:

11. : ] 1 ! ! :
2/, . : @ @- |
0.27 @ , :

; 8 ; 8; 783.

] /! : !. , ! @ ,
! / : !! , /: :
. :. : , : 1
, : : , :
, : . 8
.. :. , :

12282 : , , :
>9_ , : , ! : 8 :

& :
:
)
-)
! : , : ; :, 1
. 1 : : [
, ]: /: : 2[
, !! / , , ,
:, .
)

'

. 13 @ @ 8 , .:
: .

:: ( . , 8

. . @
( : ::

' : & : :

_'ACPACIS,L_IB.I.'

x7

bella ea peculiares ex jure gentium eectus confequantur : unde

diinctio nacitur qua utendum nobis erit infra, in bellum folen

ne juris gentiuma quod 8C juum id e plenum dicitura &C non o

lenne , quod t'amen' non ideo juum elle definit , id e 'juri con

gruens. Nam aliis bellis modo qua ubit Caua, jus gentium non
adiit quidem , fed nec reit , ut infra latius explicabitur. Iurc Lib.

xln.
,ng.l

gentium ( inquit Livius) ita comparatum efl ut arma armistPu/imtmz

Et Florentinus jus efle entium ait ut vim atque injuriam pro

L. ut -Ur'm.

pulemus, ut corpus no rum tutemur.

D. de ju.
@jm

'

v. De jure divino voluntario major e dicultas. Neque hic

objiciat quifquamjus natur elle immutabile , ac proinde neo

nihil in contrarium potuie conitui. id enim verum e in iis
qu jus natur vetat aut prcipit z non in iis qu jure natur li

A_
_r
'E-. .vui

'I*M-'.'.

cent tantum. nam qu ejus funt generis , cum proprie juris natu
r non int, ed extra jus naturj ac vetari pount ac prcipL So

leti ergo primum a nonnullis contra bellum adferri lex data No

a.,.v--

ejufque poeris: ubi Deus ic loquitura Gen. IX, 5, 6. materiam

ngmnem wah-um , I'd animarum mmmm rqbocam: ab omni beia

repofcam cum : atque etiam de manu bominis alterim , utpote an-is , rc
poft-am bominis animam
*udmt anguinem hominis qui e in o
[nomina,fanguis ejw qundetur: quia bominem ad qzgiemmmfcit Dem;

nic ergo quidam illud quod de repofcendo languine diciturp ge

neralillime intelliguntg 8C altemm de emdendo vicim fangui
ne; comminationem efle voluntj non approbationem quorum
neutrum mihi e peruadet. Nam interdictum de fanguine non
cundendo latius non patet quam quod in lege e', Non occides;

uod neque capitalibus fuppliciis , neque bellis obitie manife

m e. Lex ergo tarn hc quam illa non tam novi aliquid con
itut quam jus natura: prava confuetudine pbliteratum declarat
atque repetir. unde verba illa intelligenda funt in eo fenfu qui vi
tium includitz icut homicidii nomine non quamvis hominis c

dem intelligimus , fed deinatam ac innocentisf uod vero e

quitur de fanguine viciffim emdendo , videtur mihi non factum
- nudum, edjus contnere. Rem ita explco. Natura non iniquum

e ut quantum quifque fecit mali tantundem/patiatury juxta illud

quod Rhadamanthi jus dicitur:
-

5.

'ciMP_

lilia 'zm-:9m G x ;Pigi Yun x istim Wenn.

91150fcz't qui uefmt,jmet dj quum l l

Sneca pater hanc entcntiam ic regunt : Iulzfzma patzendz' iaer

3

quo _

:...

) /! ,

::

: , (. , .
@ : . 5
,
:,
, : :
, : :
, 8: .

'
; : @
; / ." ,
; ,, ; , ?
? , , - '.

@ ! . ,

.
.

!! ?

. . @ : .
; ( ) 9.3 ;

. ... . | : :
/21. : . , ! .
. .. ! , !, ,
[5| ]].
, ..
: :.. ,
2.4.
, ( ,
, 8,
, ) : 8:
- ,
: , . .
._

;
-8 : ( ,
. .

, @
, - ,
( . 5 8:
, .
:

:.

AC,PACIS,:LI*-B.XI.

EXOd. X VI I, 9. Adde jam uod captalia pplicia nec in homici

das tantum, ed & in alios Pacinoroos uutpata apparet, non Ino
do apud populos extraneos, ed apudjpos Fix doctrinze alumnos,

Gen. X X X VI I I , 7.4. Nimirum conjectura divinae voluntatis ipa

naturali ratione adjuvante imilibus a'd imilia proceerat , ut

quod in homicidam contutum erat, in alios quoque eximie no'
'centes non-iniquum videretur. Sunt enim quaedam quee vtx :ze
qupa'rantur , ut exiimatio , pudor virginalis-, des matrimoni,
aut ine quibus vita.tuta ee non pote, ut imperii ocietatem
continentis reverentia: adverilm quee quiaciunt , ii homicidis

meliores non videntur. Huc pertinet vetus qua: apud Hebrzeos

Ihufp:
.--~.

exat traditio, leges plures Nox liis datas a. Deo quee non' omnes

Moe narr'atae int, uia atis erat ad ipius initutum cas poea
in lege peculiari Herxorum ee comprehenas. Sic adverus

nuptias inceas legem veterem quanquam -Moe lo loco non

memoratam extie apparet Levit. XVI I I. Inter ea _au'tem qua:

Nox lberis Deus edixt hoc quoque ajunt fuie z ut non' homici~
dia tantumged 8C adulteria ,-8C conCubitus intei, item violenta:

rapinae morte punirentur. Bod ipum -c'onrmant- Iobi verb-l

XXXI , I lam vero data per Moem lex nctionibus capitalibus
rafones adjicit, quxapud alios ppulos non-minus quam apud
Hebraeum populum valent: ut Levit. X VI I I, 24,2 5,27,28. Palm.
C I, . Prov. X X, 8. Et peculiariter de homicidiodicitur terra non

poe
expiari
nii anguine
homicida:
il , Num. indultumdic
X X X v , 31, 3 3.
Praeterea
abilrdum
cogitatu
e Hebraeoipoplsdo
lnam 8C aLutem publicam ac ngulorum_ munire pnis capita
Ebus acl bello tueri , exteris autem regibus gentibuque idem

eodern 'tempore non luie: neque :amen reges eos aut gentes

unquama Prophetis admonitus irprobari Deo uilm capita

lium \uppliciorum ac bella omnia, c'ut' de alispeccatis \admoni

ti aepe imt; -Imo contra quis non credat', Cum lex Mois de judi~
ciis expream habueril divinx vo'lntatis mginem, recte ac pie

facturas fuicte ntiones quee inde ibi exemplUm peternt? quod"

erre Graecps, Atticos praeertim, fecie credibile-e; unde tanta

in jure veteri'Attico ,~ 8C 'quod indi: \mtum eRomano'xu ta
bularum cum legibus Hebrazs imilitudoe; Sucere hace viden

tur ut appareatlegem N026 datan; pon eum hbere nlm (lu-:m *

volunt qui bella omnia eo argumento-impugnarit. ' - - _
' VI. Speciem majorem' habent quee ex'Euangello contra' ,bellum
'

adt-:run

4..

opu.-'-o-N'.

20

DE

V-RE

BEL,LI

I:ca".rzurI.'lFe-.l-

adfcrunturz in quibus examinandis non illud mihi firmam quod

fumunt multi ,~ in Euangelio extra prcepta credendi 8c facta
mentorum nihil effe quod non itjuris naturalis id enim uo fen
il 2i plerifque fumitur , verum non puto. lllud libens a no co , ni

hil nobis in Euangelio prxcipi. quod non naturalem abeat ho

neatem: fed non ulterius nos obligari legibus Chrii quam ad
ea ad qu 'us naturae per fe obligar, cur concedam non video. Et
qui aliter entiunt mirum quam udent ut probent qu Euangelio

vetantur ipfo jure natur effe illicita , ut concubinatum , divor

tium , matrimonium cum pluribus feminis. Sunt quidem hc

ejufmodi ut eis abinere honeius effe dictet ipfa ratio ; at non

&T:H_._Xv-_

talia ut abfque lege divina nefas in illis appareat. Ad illud vero

quod Chriiana lexprcipitg ut- alii pro aliis mortis periculo nos
objiciamusj 1 loh. III, 16, quis dicat ipfo natur jure nos obligar
Iuini dictum efli ni Ica-G) (Pva Bmw? Gxvm mmssvxa7@ mvzcundum

naturam vivere ejm e qui nondum credidit Sed ne illos quidem fe

quar qui aliud libi lmunt non exiguum , Chrium cilicet in tra
endis prceptis qu extant Matthi v , 8.: deinceps , interpre

un.o.

tem-tantum agere legis per Mofem dat. Aliud enim fonant ver
_-;K
rci-z

ba toties repetita , Auiiz's diCZum

veteribus : Ego vero dico *nobis:

qu oppofitio , fed 8C Syriaca 8c ali veriones , oendunt illud

veteribus ignicare, ad vetere's, non veteribusa ut vobis eit ad vos

non a vobis. veteres autem illi non alii fuerunt quam qui Mofls
tempore vivebant. nam qu ut veteribus dicta recitantur, non le

I-._.">.,_.
'

gilperitorum mt, fed Mofls , aut verbo tenus , aut fenfu. Non occi

cides , EXOdi X X , zo.

acciderit tenebturjudicio, Levit. XXI,
quis
11 . Num.
dimim'tXuxorem,
X X V, 16,
det17,
ei libellum
30. Non
divom'z'
chbalers,
, Deut.
Exod.
X XIV,
x X,
I . 3o.
Non paja
q-zv

rr'_'T"
,
r-j_
"LL

mbis ,ed reddes Domino, quae julaveris , Exodi X X, 7. Num. X X X , 2.

Oculumpro oculo , dantemprudente (upplc , repofcere liceat in judi
cio) Levit. XXIV , zo. Deuteron. XIX , 21. Diligesproximum tuum

(id elraelitam Levitici XIX , I 8. U odio habebis inimicum tuum,

" puta feptcm populos cum quibus amicitiam colere quorumque

2...
q::

mifereri vetantur , EXOdi X XXIV , I I. Deuteron. VI I , 1. His ad

..."

dendi Amalecit in quos Plebri jubentur bellum habere impla

cabile , Exod. XXVI I , 19. Deut, X X v , I 9. Sed ad intelligentiam

T:_ T;4_ _ -_
..J.*

verborum Chrii omnino notandum legem per Mofem datam

dupliciter accipi , aut fecundum id quod commune habet cum

,--'
*'__r-.a-

iare-<mr
_.

aliis legibus iqu ab hominibus condi folent , quatenus fcilicet

id
iraf
i

graviora

AC

PACIS,'LIB.

.I.

at

graviorai deljcta poenarum apectabiljum formidine coercets

Hebr. II, 2.. 8C populum l-lebrum hac ratione in atu civiliso

cietatis continet,quo enu dcitur yp@- &MINT; Capm, Hebr. VI I,

I 3.8L lex factorum,Rom. III, 27. aut fecundum id quod legis divi
n e proprium , quatenus fcilicet etiam mentis requirit purita

tema 8C aitus aliquos qui fine temporali poema omitti poflunt quo
enil vocatur uaa moMZsK-J, Rom. VI I , 14. ,exhilarans animum,

'
I

Plm. XIX, qui Latinis xvi 1 I , 9. Legieriti 8C Phariaei Priore illa

lll

parte contenti, fecundam qu Potior e inuper habebant, neque

inculcabant po ulo. quod verum efle non ex noris duntaxat li

bris , fed ex lofg ho uoque 8C magris Hebrxorum Oendi PO
te. Sed etiam cun am hanc partem quod attinct, cendum e
virtutes quae a Chxiians exiguntur,etiam Hebraeis,aut commen
dari , aut prxcipi, ed non praecipi in eo gradu ac latitudine quo

Chriianis. vtroque autem hoc fnu Chrius ua Prcepta 0p

- ponit veteribus : unde liquet verba ejus non continere nudam in
terpretationem Haze autem ciri non ad hoc tantum quod nunc

in manu e refert , fed & ad multa ala , ne legis l-lebraic aucto

ritate upra quam quum e utamur.

VII. Omis ergo argumentationibus qu minus e nobis pro

bant , primum ac praecipuum Icimonium quo bellandi jus zi

Chrii. lege non plane tolli probamus eo Pauli illud ad Timo
theum I, II, I , z, 3. Honor ergo ante omnia utant depnarrationesj precesj

interpellationesp gratiarum afiionespro quibufvis hominibus :Pro regibus U

quibufvis in eminentia con/iitutis : ut tranquillam ac quietam vitam degamus
cum omnipietate ac mctimre. nam id bonum gratumque e apud Deum
ferratorem nomm, qui omnes homines multfzrvari U ad agnirionem veri
tatis venire Tra enim hinc docemur: Gratum efle Deo ut reges
fiant Chriianmt Chriiani facti reges maneantz quod ita ex
Plet Iunus Martyr : &xd/29m TQ; ,Guam-T; y; onvG y? vie Guamm
duuaiuezaggx cuiquam vir MMO-My ?zm-G.; euntem/ap Hoc precamur , ut Rage: dj

Prncipes fimulcum regali potejiate etiam fanam mentem conpquanturz

& inlibro cui nomen conitutiones clementis recatur Eccleix

.mu-a, ni TEM id e magiratus ChriiaIOS : deinde de hoc Deo

ratum elle , ut Chriiani reges Chriianis aliis vitam tranquilam Frxent. Bomodo vero? Alibi id explicar Rom. XI I 1,-4.
Dei mini/fer e tuobono. qud fecerit quod malum efl , metae 5 non enim

um gladium gerit nam Dei minier efl mindex ad iram ei qui quod
malumlefl
ca@
quidem

i Iure gladii per complexioncm omniscocscnzo

.mxwW-- w.-_.W-

'22

DEIVREBELLI

coercitio intelligitur , quomodo etiam apud lurilconfiiltos inter

dum ; fed ita tamen ut ars ejus fumma , ide verus gladii uus,
non excludatur. Huic oco illurando non parum fervit Palmus

ecu'ndus , qui quanquam in Davide uam habuit veritatem , ple

nius tamen 85 perfectius ad Chrium pertinet : ut difcere e
Act. IV , 25. XI I I, 35. Hebr. v , 5. Is autemPalmus, reges om
nes hortatur ut Dei. filium venerabundi fufcipiantz hoc eft ute
. mniros ei exhibeant , qua reges unt fcilicet , ut recte explicat
contra C Auguinus, cujus verba ad hanc rem pertinentia apponam. In boc

M" reges , cut eis divinitusPrzecipitur, Deoferviimt in quantum regesmt , in

regnojuo 170Mjubeant , malaprobibeant , non/clam quepertinent ad buma

namjciemtcm, ruerum etiam quepertinent ad divinam religionem Et alibiz

\d Bonif- Tomado ergo Reges Domino rm-nt in timore , m' ea que contrajzgla D0

'Epl' 5* minifiunt , religioafeveritezteprohibendo atquepleflendo . Aliter enimfervit

qua homo e, aliter qua Rex e. mox : In hoc ergo fervith Domino reges in
quantumzmt reges , cum ezzfizciunt adl/erviendum illi que pozmtzcere nifi

reget Secundum argumentum prbet nobis is ipfe locus cuusfpar

tem citavimus , ad Rom. XI I I . ubi poteas fumma , qualis e re
gia, Deo elle dicitur, & Dei ordinatio vocaturg unde infertur ei
ac parendum 8C honorem exhibendum ; 85 quidem ex animo : 8C
` qui ei reiit cum Deo reiere. Si ordinatonis voce res intelli
geretur quam Deus tantum non vult im edire , quomodo le Deus
abet circa actus vtioos, jam inde nul a honoris, nulla obedien
ti , ad animum maxime pertinentis , obligatio fequereturg nec
quicquam diceret Apoolus, ubi hanc pote atem tantopere pr
icatSequitur
atque commendat
, quodhc
nonpoteftas
latrocniis
& furtis
conveni
ret.
ergo vut: ordinata
voluntate
Dei
appro

bante intelligaturz unde porro infertur, cum Deus ibi contraria

non velit.hancpoteftatem cum voluntate Dei per Euangelum re
velata 8C omnes homines obligante non pugnare Neque eliditur

.
_..I_-_. .h-

hoc argumentum eo quod qui in imperiis erant eo tempore cum

hcPaulus fcriberet , dicuntur alieni lie Chriiana pietate

* nam primum id ita univerlim verum non e. nam Sergius Paulus

,A-_Li

cypri proprtor Chrio nomen pridem dederat. Act. XI I I, I z.

ut jam taceam uod de Emeenorum re e vetus fama tradidit,

aa;
'
fium-uu._.._- -

.'azunr-M.:Q_

no'nnihil forte alo in uinata , ed ut vieatur ex vero originem

trahere Deinde non de perfonis quritur , an im i fuerint , 'cd

an illaunctio in illis impia fueritz quod dicimus a Apoolo ne

gari , quando illam mctionem dicat a Deo initutam etiam pro

*

illo

AC

PACIS,LctIB.I.

illo tem ore ac propterea honorandam etiam intra animi recell

us , qui us proprie olus Deus imperat Ptuit ergo &z Nero , ac
Rex ille Agrippa , quem ad Chrii religionem amplectendam
Paulus tam ferio invitat , Act. X X vi , Chrio e ubjicere, 8C reti
nere hic regiam, ille imperatoriam poteatem z qu (me ure gla

dii & armorum intelligi nequt. Sicut ergo olim pia erant acri
cia fecundum legem quamvis ab impiisifacerdotibus celebrara; c
pia res e imperium, quamvis ab impio teneatur. Tertium argu

mentum petitur ex ioannis Baptix verbis, qui erio interrogatus

a militibus ludis , cujus gentis multa millia Romanis miltae ex

lofepho & aliis fcriptoribus manieiimum elt-quid haberent fa
ciendum, ut iram Dei eugerent; non eos militia abire jur, uod
facere debebat i ea erat Dei voluntas , fed abinere COHCUHIIL
bus 8C fallaciis, ipendiique elle cntentos, Luc. Ill, 14. Ad haec
Baptix verba, cum apertam fatis militi approbationem conti

neant, multi refpondenti u Baptia praecripit ita dicrepare-

Chri prceptis , ut aliud docere potuerit Bptia , Zaliud Chri

us. quod quo minus admttam hc Obant. Ioannes ac Chrius

eodem exordio doctrin quam aerebant fummam indicarunt.
Ro-:picitc : aPPrOPinquaw't enim regnum caelom'm, Matt. III , 2. Iv, 17.
Chrus ipfe regnum coelee (id cle em novamz nam le em re

i nomine appellare Hebraeis mos efg) dicit coepille invagi a die

gszaPri-'e , Matt. XI , I 2. Ioannes dicitur praedicae lluaptil1
mum poenitenti in remionem peccatorum Marc. I, 4. Tan

tundem fecie dicuntur Apooli Chrii nomine , Act. II , 38.'

Exigit ioannes fructus dignos poenitentiadc iis qui talem fructum
non proferunt excidium minatur , Mat. III , 8 8C Io. Ex it: o e

ra dilectionisilpra legem , Luc. lll, I I. Lex dicitur durae niguc

ad Ioannem; id e ab illo ncepie doctrina perfectior. Matth. X I ,

13. Et principium Euangel loanne ducitur, Mara!, I. LI'ICJ, 77;

lpeloannes OC nomine major Prophetis , Matt.XI , 9. LUCNI I,
2.6. mitius fcilicet ad dandam cognitionem alutarem populo,

Luc. Ii, 77. ad Euangelium annuntiandum , Luc. III, I 8. Neque

unquam ioannes Ieum e diinguit przeceptorum dicrepanta

(quanquam qu generalius 8C confuius , ac rudimentorum mores

a loanne imt indicata , eadem dierte tradidit Chrius vera IUX
ed eo quodleiis eflet promus ille Meiias, Act. XIX, 4. loan. I,

29. rex cilicet regni clellis qui daturus eet in fe confidentibus

vim Spritus Sancti, Matt.II'I, II. Marc. I, 8. Luc. 111,- 16. (Dar-2_
4

tum

..

"g'IDH
...n-
mum-is
tur-1.-.
-T

.,

: @ , 8:
, .

@ . @
@ , , 1
, .
, @,

, : 1: : ,
8 , .
: , 8 ,

, 8
: ,
. ,
: @
:, 8 "
. 8
,
1

: :

@
8 . . : , 3.

, .: ,
. . , 7. 1 &
,

: @
, ,
:, 9 :

8 ,
, 8 , 8

, @ [
. 8
, @
1 . ,

, .
, (
1 1, , )
: ,

, ) @ 8

i
;WII*
"aWniFme-hw-m

---L
ACPACIS,LIB.L

2;

nem: fed inter Chri praecepta 8c illas permiones e idveritas

qudama non e repugnantia Nam qui uxorem retinet , qui ul

tionem fibi privatim debitam remittit nihil facit contra legem;

imo hoc facit quod lex maxime vult. Longe aliud e injudice cui
lex non permittitj fed imperat ut homicidam morte puniat reus
ipfe iturus apud Deu'm ni fecerit Huic fr Chrius interdicit ne
homicidam morte puniat, omnino contrarium legi prcipit , fol
vit legem Sextum it argumentum ab exem lo cornelii Centu

rionis, qui & Spiritum Sanctum, ignum indu itatum juicatio

ns , a Chrio accepit , 8c in nomen Chrii Petro Apoolo ba

ptizatus e: militiam autem abdicaife aut ad eam abdicandam a

Petro monitus non legitur. Sunt qui repondeant, cum de religio

ne Chriana Petro it initutus , imul ccneri debere initu

fw
_"'
_al*l-

tum de militia deferenda. Hi, i quidem certum effet atque indu

bitatum inter Chrii Prcepta contineri interdictum militix,ali
qud dicerent Sed cum id nuquam alibi diferte exet , certe de
ea re aliquid hoc faltem loco, qui id maxime pofcebat , dicendum
fuerat , ne po ventura tas oci fui regulas ignoraret. Neque
vero folet Lucas, ubi perfonarum ualitas fpecialem quandam vi

t mutationem defiderabat , id i entio praeterire , ut videre e

turn alibi, tum Act. XIX , I 9. Septimum huic imile petitur ex eo '

quod de Scrio Paulo coepimus dicere nam in ejus converli hifto

ria nullum e indicium ejurati magiratus aut admonitions fa
ctaz ut ejuraretur. (Lied autem non narratur, cum narrari , ut di

ximus, maxime attineatgid nec factum cenendum e. Octavum

effe pote quod Paulus Apoolus intellectis ludorum inife ini
dis Tribuno indicari eas voluit z ac cum Tribunus milites ei addi
diffet , uorum prlidio in itinere adverqu vim omnem tutus ell

fet , nihi contradixit , neqlue Tribunum autmilitcs monuit , Deo

non placere ut vis vi repe atur. Atqui is erat Paulus qui nullam
occaflonem edocendi ocii, aut omitteret e,aut omitti ab aliis
vellet 11Tim. IV, z. Nonum accedat, quodrei honelt ac debi

t finis proprius non pote non ee-honeus ac debitus. Tributa

*ft*

ut folvamus honeum e , atquc etiam praeceptum confcientiam

obligans, ut Paulus Apoolus explicar: Tribtorum autem finis

*T-z-_5.:

elt ut poteltates public habeant unde lmrum faciant ad bonos

tuendos ac coercendos malos, ROIn.XI I I, 3, 4, 6. Tacitus appo Ej?. xv.

ite ad hanc rem: Neque quies gentium ne amis, rte:que arma ne i

Pmdiis, neque
ne tributz's baberi queunt. Cm dicto imle e!:
C

Auguini

_ ._a-._. ~

..

: : !/ ,
""^ . , _ .
. . 74..
, . . @ @ :, ' @
: , .

, 8
, :
, . . . , , .
1:, , ,
. ,
,

. @ .
, ,
, : ,
. , ::
,

.
-[
, , 6. .
:: , ,
, , . @ ,
- , , ()

. : , .
1 (3. : , , . 1 -

, , ,

11 .
, :
.
, .
: ,

) 8 . : !

, :
1: , .

111.
, 1
. ,
0 , 8 , ;

8 ,
@ . :

111 , ,
1

ACPACIS,LIB.L

27

mus talem fore rerum atum i omnes populi Chrii legem fci~

piant atquc impleant; quam ad rem Deus nihil ua. ex parte Pl

rus it deiiderari 2 certum autem e i omnes int Chriiani , \&
Chriiane vvant , nulla fore bella: quod Arnobius ita enuntiat:

Si omnes*omm'no quijomims eie non zece empomm , izd rationis nte/1L

*gzzntpotelate,zlutabm ejmpaci
decretis nui-em mel/ent commodare

paulier, &5 non fau Uzercilio tumidi ms Patn-s enbm, quamillz'us

-l

commom'tionibus credere'rzv , univerus jamdudum orbis miriam in Opera con

wis uibusfem', tranquillz'tate z'n molliiima dqgcret, U in concordiamizlu

Mmm mom-pri: zdcmmdnctionibm convenirev. Lactantius vero hoc

modo. 915Mat, omnes in concordiam conenrint? quod cemepotc

"Y"
"vengo-f
.

rit, Pemitio 3.9 impio mre ijccto innocemes ac juz' e melint?

Autintelligendum e pure z quo modo i accpiatur, docet-res

ipa irnpletum hoc nondum ee , (d implemenmm ejus , ut.8c

converionis generalis Iudzorum , adhuc expectandum. Vtrovs
autm modo lmas, nihil hinc inferri pote adverus- bellorum
.juitiam , quamdiu lnt qui pacis amantes Pce frui non inunt,

ed vim eis intentant. EX quinto Matches capita: plura argumen

ta depromi olent', ad quorum dijudicationern Opus e animo re
peti quod Paulo ante diximus : Si Chrio id fuiet propoitum,

omnia capitalajudicia, 8C jus bellorum tollere, facturum id iie

.verbis quam maxim expres ac pecialibus , ob rei magnitudi

ncm ac novitatem , eoque magis quod nemo ludes aliter cogi

tare poterat quamleges Mois ad judicia & rempublicam perti~
nentes vim uam in homnes Iudxos habere debere quamdiu a
ret illa rePublica. Hac ergo de re prxmoniti locorum ngulo~

*~Lg-..:

mm .vim ordne exploremus. Adverarix ergo ententiae muni

mentum ecundum ex iis verbis petitur: Audz'is dictumfm, Ocu

lumpra oculo dj dentemiro dente. Ego 'Dm dico wbis, Ne Obite injuo,

quod Grazc vertunt n; Amp-n, Exod. Ir. I z.) d Cedenti te

in dextmm maxillam, altemm quoque obvme, Hinc enim inferunt qui
dam nullam injuriam aut repellendam, aut vindicandam, ive Pu

blce,ive privatim. .Atqui non hoc dicunt verba.neque enim ma

giratus hic alloquitur Chrius , ed eos qm' impetuntur; nec de

quavis agit injuria,fd de tali qualis e alapaequentia enm verba

reringunt praecedentium generalitatem.5ic in prxcepto Cquen
te :
velit tecum [digan , ut tunicam accsz'at , dimitte i/lz' etiampallium:
' non omnis provocato adjudicem au; arbitrum prohibetur , Pau

lo interprete qui lites non omnes prohibet , iCor: VI , 4. ed vetat

C 2

Chriia~,

i
1
Q

28

DE

IVRE

BELL'I

Chriianos in profanis auditoriis inter e litigare , idque ad lu

dorum exemplum , apud quos recepta erat (ententia, 9M' addu

cit negotia Imelirica {Id exmmeos , polluit nomen Dei : fed vult _Chrius
ad exercendam patientiam noram , de rebus qu facile funt re
cuperabiles , ut tunica , aut cum tunica , opust , pallium , non
contendi judicio , fed quamvis optimojure nitamur , omitti juris

l
; i

l
'

Philo/In perfecutionem. Apollonius Tyanus negabat pliilofophi ee

1 \ IS'- @Aguda MHz-205m de pecuniolia litigate. Non improbat Precoz' ( in
LJtemi . quit vlpianus)zctum ejM qui rami habuit re cancre, nepropter camazpizu

. D* .d litigaret. HMC enim cogitatio ejus qui lites exfecmtur non efl witzqiemnda;

.alte. 1nd.

l I

mm_ mp, ngd hic probari a probis ait leianus , hoe Chrlns Impcrat,

f-*-

ex rebus honeims ac robatifhmis deligens praeceptorum uo

rum materiam At non {inc recte colligas etiam arenti , etiam

tutori nefas fore id ne quo liberi , ne quo pupilli uentari nc

queant, cogatur, a ud judicem defendere Aliud enim e tuni

,ct
Lib. I.
' dv'

i;

nica 8c palliumj aliu totum illud unde vivitur. In clementis con

tutonibus de homine Chriiano dicitur , litem habeat mari
Em maciem dr aa ,GM-MM Z- det opemm ut trangat, etiam quid damni

accipiendumt. (Mod ergo de moralibus dici olet , hc quoque lo

.i .

cum haber, non confiftere hc in puncto, fed habere uam quan

dam latitudinem Sic in eo quod deinceps equtur, gai angariabit

te ad milliare unum , abi cum eo duo : non dixit Dominus de centum

ii

milliaribus , quod iter hominem uis negotiis longius abducerer,

fed de uno , & i ita uu veniat de duobuss qu deambulatio quaii

pro nihilo ducitur. Senus ergo e , in his qu nobis non multum

lm: incommodatura , non urgendum nobis efie jus norum , fed

cedendum plus etiam quam alter poulet , ut 8c patientia 8c benia

gnitas nora mnibus innotccat. Sequitur porro : Petenti abs te

data, 6.9 molentcm 2: te mutuofumcre , ne rcjicep Si'in infinitum hoc ro

]
5

ducas, nihil durius. qui domeicorum curam non agit, in deli

e deterior, inquit Paulus , '1. Tim. v, 8. Sequamur ergo eundem

i ;-i

'

Paulum optimum levis

herilis interpretem , qui corinthios
exci
o _
.
.

tans ad beneficentiam in Macedonas exercendamz Non, inquit, ut

'

.
i. .

aliist laxamentzm? , mabis res angum z jd rit quabiliter 'vcm copia cc

ciuitati/larum h?on , II. Cor. VI 1-1 , I 3. id e ( leu verba in re non
dimil uilrpabo) ut exeo quod auit opibus veris uineatis

necetates aliorum : qui enus e 8C in Syro xenophontis : E az

BU
aequitatem
wapa- SIG.
adhibeamus
ii em ?Gap-::Tam
interpretando
, 'rx'm; ra UBH/a;
prcepto
F QDAM fans-m.
quod am nobis

'

recitatum

AC.PACIS,LIB.I.

29

recitatum e. Lex Hebrsea icut divortii libertatem indulgebat,

ut zrvitize maritorum in uxores occurreret; ita etiam privatae ul

tioni , ad quam gens illa valde prona erat , coercendae jus lxo fe
cerat ab eo qui lxerat, noi] manu ila,ed apud judicem exigere ta

lionem: quod lex etiam XI I tabularum ecuta-ezi membrum Wi',

rnlio co. Chrius vero majoris patientise magier tantum abe,

utillm in jam laeo probe!: vindictze Hagitationem , injurias qualL

dam ne arceri quidem vult, aut vi , aut judicio. At quales injurias?
tolekabiles cilicet , non quod non in atrocoribus quoque lauda
bile hoc it , ecl quod rerictiore quadam patientia cohtentus t.
ldeo exemplum pouit in alapa, qua nonvitamimpetit, non cor
pus mutilat , ed tantm contemtum quendam nori igniicat,

qui nos nihilo deteriores facit. Seneca libro de conantia f

Pientis, injuriam a. contumelia dividir : Prior illa, inquit, natura gra
rior e : hac lepior &9 tautum licatisgraw's , qua mm Ladmdtur , id om
dzmtur. Tanta eianimorum dzzlutzo 9 Multas, ut quidam'uiljz'laccrbim
_Putemx Sc ureuiusirpum , qui agellz's quam colapbis cad malit. Idem

.alioloco. Contume/z'a Emiuor injuria, quam quen' magis quam exjqui

Poumus , quam [agas guagua uulla dgnam rindictaputaverunt. Sic apud

-Pacuvum quidam:
Patiorfacilc injuam,i e vacua a contumela.
Et apud Cazcilum alius:

Facile arumnamfrre[10iim,i nde alIcZ injuria ;

Etiamque injurz'am, ni z contra conat comumelia.
Demohenesz x 7317) quveaq n Aaspz 04va :ca-,Tip ?w dvv, m 7
D UCM. Nec enim tam gram hominibus ingenuir reeran' , quaniquam 9

hoc gmve , quamper contumeliam Derberari. IS quem dixi Seneca paulo

inferius ex contumelia dolorem, aectum ee air, quem humilitas

\animi moveac contrahentis e ob factum dictumve inhonori

cum. In tali ergo crcumantia Patientiam Chrius prxcipit ,- 85

nequis tritum illud objiciat ,
Vtcrem ferendo iujuriam invitas novam :

addit potius etiam erendam ee alteram injuriam quam propul

andam priorem : quia cilicet nihil inde ad nos mali prvenir, nii
quod in ulta perlaione poitum e. Maxillam obvertere in He
braiino e patienter ferre , ut apparet Ierem. I I I , 3. prazbere OS
contumeliis,dixit Tacitus hioriarum tertio. Tertium argumen
,tum peti OiCt ex eo quod apud Matthxum.(quitr:Audiis dictum
, Diligesproximum tuumyij pd@ babebis inimz'curri tuu@ _.j Ego Pero dico
' '
C 3
Pobis,

DE I'VRE BELL

190121"; , Dilgite inimicos 'pe/Z705, benedcite eis qui vos exccrzmtur ,Precamz'ni
_Pro ::is qm' infez 770121": mt: 6.9 Vos perizquuntur. Sunt en'im qui exii
mant cum tal dilectione & benecentia adverilm inimicos 8( in~
feos pugnare tum judicia capitalia,tuin bella. Sed facile id reel
litur , i ipilm illud legis Hebraicx dictum conidcremus. Prxci
piebatur Hebrxs ut proximum diligerent , Hebrxum cilicet : ita
enim vocem proximi ibi umi oendit Levt. XIX , comma I 7,
collatum cum commate 18, At non e'o minus imperatum era::
J.

magiratibus occidere homicidas , 8C alios graviter ontes :' non

eo minus tribus undecim ob delictum atrOX juo bello pedi:cum:

unt tribum Benjamiticam , Iud..XXI. non eo minus recte David

X_~T-.=I.,_

?ui praelia Domini prxliabatur , regnum ibi promiurn ab Isbo

eto armis repetir. Sir ergo nune porrecta latius proximiigni
catio ad homines quos: omnes enim in communem gratiam
mt recept: nulli populi Deo devo : licebit tamen in omnes

r_
.'I'

quod tune in Iiaelitas licuit , qui diligi &qu tunc jubebantur , ut

i-_zr*r-z-: -

nunc quvis homines. (Mod i etiam velis in Euangelica lege ma

jorem dilectionis gradum imperarixoncedarur & hoc, dum illud
_quque conet , non omnes xqualter diligendos , {ed magis Pa
cents
trem , , cLonum
uam extraneum.
commune Sie
privato
etiam
antehabendum
bonum innoeentis
ordinatX
bonodile
no
*1.1i
.-'-

ctionislege. EX dilectone auteminnocentium nata lm: & judi

cia capitalia & pia bella. Vide ententiam moralem quee extat
Prov. XXIV , II. Deben!: ergo Chrii praecepta de ngulis dili~

gends atque adjuvandis ita impler , nii major ae juior dilectio

impediat. Notum e dictum vetus : Tam omnbus _Par-cera made/tas
cquam nui/i. Adde quodinimicos diligere jubemur Dei exemplo
qui malis Solem lum oriri fact. At idem Deus de quibudam
Inals, & in hac vita poenas umit, & Olm (umet ravimas. Bo
argumento imulilvuntur ea quze de lenitate C rianis praece
Pra ad hanc rem aderriolent. Nam Deus lenis, miericors, lon
ganims, appellatur Ionae Iv , 2. Exod. X X X Iv , 6. At ejudem in
contumaces iram, hoc e puniendi voluntatem pam decribunt

Elche litterx,Num.XIv, I 8.Rom.1 1,8. Et hujus ira: minier coni

tutus e magiratus, Roman I I ,4. Moes ab eximia lenitate pra:

dicatur:At idem poenas de ontibus cxegit,etiam capitales.Chrii

lepitatem & patientiam imitari paiim jubemur. At Chrus e
qui 8C Iudzeos inobedentes ilppliciis aecit gravimis , Matt.

\X XI I, 7,8( impios in diejudicii pro meritis e damnaturus. Ma

o

' '

AC

PACIS,LIB.I.

31

ri lenitatem imitati mt Apooli, qui :amen poteate bi divi

nitus data ui unt ad poenam acinoroorum, Cor, Iv, 21. I Cor.

v, 5. ITim. I, 20. Quartus locas quiobjictur e Rom. XII, I 7.

Nemz'm malumpro malo reddite.'1rocumte bonea in omnium cnizectu

eripotcl , quantztm in Pobz's efZ , cum omnibus bamz'nilms in Pace minutes:
non reg/met zs ulcifccntes , dilect, fed date 10mm I'M : crIPM-m e cnim;
Mcum e ulcz'ci : ego rependam, dict Dominm. itaquei efurz't inimz'cas mas,
film wm,-iitit, da eipotum. hoc enimifceris,cmloms gm's coaccrumbis in

cajmt qm. Nervz'ncitor malo , fed Vince bono ona/um. Sed hic quoque
eadem qux adlocum uperiorem patet rejionio. Nam uo tem
POI'C dictum ierat al Deo , Meum e ulcici , ego re en am z eo
_upqdq-Wdh 1_

ipo tempore 8C judicia capitalia exercebantur z 8C e bellis cri

ptae erant leges. Bin & benecia inimicis ( popularibus Eilicet)

exhiberi jubentur , Exod. XXI I I , 4. 5. Haec tamen, ut diximus,

neque poens -capitalibus , - neque bellis

in ipfs etiam liaez

ltas Obabant. Ware ne nunc quidem verba eadem, aut Frame

pta Emilia , quamvis latius patentia , in talem eniim rapienda

IF-*..

funk: eoque minus qua capitum ictiones non ab Apoolis uir,

aut corum Xtate, ed mult erius factae ad dividendam lectionem
86 faciliorem locorum allegatonem. uare quod nunc XI I l Ca
put inchoat , Omni: animapoteatibusngmmimntibmzbjecta eo , 85
qua? quuntur , cum illis de ultone non expetenda przeceptis c0- -

hxit. In hac autem diertatonc dicit Paulus Poteates publicas

.-*z-cf

Dei I'niniras ee , 8C Vindices ad iram (id e ad Poenam) in male

cos: eo ipo apertime diinguens inter ultionem public boni
caui,quae Dei vice exigimr, 8C ad ulrionem Deo reervatam refe

renda e58c illam explendi doloris uam paulo ante interdixerat.

Nam i ultonem etiam illam quee oni public cauia exigitur , in
illo nterdctocomprchenam velis , quid erat abiIrdius , quam

cum dixiet abnendum poenis capitalibus , deinde ubjicere,

in
hoc poteates
Deoutuntur
conitutas
, utelcilnasCor.
viceXDei
cxigant?
Quintuspublicas
quo nonnulli
locus
, 3.
Manga-zm in came ambulantesmquaquam carns bella gain-M. Nam ara
ma milita ?iq/ZM nonfum camala , fed divinitus- fvalida mi deructionem

mzznitz'onum: &quee equuntur. Sed hic locus nihil ad rem facit.

Oendunt enim turn prxcedentia, turn (lux quuntur, carnis n0

mine :i Paulo ibi intellig, imbecillam corporis conditionem, qua

liS in alivectum veniebat , &cujus nomine contemnebatur. Huc
opponit Paulus arma la , poteatem ilicet lbi ur Apoolo
C

datam
-__

32

DE

IVREBELLI

datam ad coercendos refractarios , quali uus leer in Elymam;

Corinthium incei reum , Hymenxum 85 Alexandrum. Hanc
ergo poteatem negar ee carnalem ,id e inrmam , imo con~

tra validimam earn ee aerit. Quid hoc ad jus capitalium up

pliciorum, aut belli . Imo contra,quia Eccleia eo tempore publi
.carum poteatum auxilio deituebatur , ideo ad ejus tutelam
prodigioam illam poteatem Deus excitaverat , qux deicere
ferm coepit ex Puo Imperatores Chriiani Eccleix contigerunt,

cut Manna de ecit ubi in terras frugiferas populus Hebraeorum

.pervenerat. (Di exto aertur locus Eph. VI , I z. Induite zznz'chzm
llum armatumm Dei, utpotisare adheruxs artes diabolz' : quia non el
'mobisvlucta adverusanguinem U camcm (upple, tantum, more He
brxo jd adverizsimperia , & ua: equuntur : agt de pugna quee
Chri ianorum e qua funt C riiani , non quam communem

habere cum aliis hominbus certis eventibus pounr. Iacobi lo

cus qui ptimo aertur Iv, I. Vnde [ze/[4 U[>11ng inter 1205? nonne cx
rolzbtoztibus rerI's qu@ militar in membris rvezis? Conczgpz'cz'tis 9 non
haben": .'in'videtis 8.9 aectatis, necPoteis nnncici:pugnatis &5 bella geri
tis, nec obtinetis eo quod noantitis : Peticis U non accbicis , eo quod malepe

titis, ut in molupmm velms abizmaris: nihl continet univerale:

tantum dicit bella & pugnas quibus turn Hebraei diDeri inter le
"AM Lib. miere colldebantur (CUjus hiorix partem aliquam apud Iof~
XVI I I

mp. \2.
Lib. iq.

phum videre e) ortum habuie ex cauis non probis: quod nunc

etam
contin l-bet
ere cimus
&t illud:
dolemus. Senum ab hoc Iacobi loco '
non
alienum
Tibulli
Divitz's hoc mitium eZ aun', nec bellazere

Paginas aabzzt cztmgpbmante dapes.

~
Et apud Strabonem non uno loco notatum videas nnocentime
agere cas gentes quarum victus e implicimus. Non abeunt
hinc ia Lucan :
Oprodzga rerum
Luxmiesmunquamjmrvo contenta Parana; Et quzitorum tevmpelagoque Cibomm
Ambitioizzmcs U !auteegloria menic ,
Dicz'te quampm'vo liccatproducere vimm ,
Et quantum naturaparan. non mlgit: go-os
Nobi/s ignoro duus Conule BME/ms ,

Non duro myn'bactque bilmnt.edgurgtepuro \

VM radiaiztis equulisuviuue Cerque5 .
_Hen mzrz, gm' bellageruntz

C lll

A Q \YPAC'T S, 'L'I B.

l.

33

Cui adjungi pote Plutarchi llud in Stoicorum cont-_radiction

bus 2 8'36);

{Dv/em aSFm ?ID/AEP-@ j/6() xaxu' 72ml nv [Ig'CPLUpya , nv 3*

Mzavekanv QWAOZIM 71; i') @Amat/ae @PMI/vm. Nullum inter bomines _bel'I

Zum mm ex mitin nacitur. aliud ex molupmtum cupditzzte ,, aliud ex 41m-,

ritiaz aliud exbonarum autimpa'ii nimio udio conatur. -luinus' cum.

Scytharum- intuta laudaet. Acqua utinam'reliqmx mortalibm ix

-1..M...~-.-

mili: moderado, 6.9 abinemza alienifaret : procilo non tantum bellormnper y

omnia jecula terris mnibus continuaretur , equeplus bomz'mtm fmum' Uk

arma quam naturalisztomm Conditio mperct. Apud Cieronem e de,

Fnibus primo : Ex agbiditatibus odia , dzdia , dicordiae ,editiones, belch

Mcg/untar, !Maximus Tyrius : na?(42706 ?r-v6- 'MEF-x' 73 MX/P TAMAU

m1 vax , 'DGI :Tlam 907- -n Wienea mypsaN. Num omnia bel/is plena."
l***
g].
-'-l.

Vbique e'nm aberrant cupidz'mm , @Per omnes terms excitant appm'mn reK
mm alienarum. Iamblchus : Mi 9d mAMs ;Daz-s Y; ,culpa-x; av "M ?mp-s
x4 . ? FHM a; T WWW/q. W

,LA F fnapwv itnv TAM/M ?JI/rma!.

Bcllzz , j)qu , izdz'tz'anesCOPM Pzllet U cooporis atpz'ditates. num rcrm

utibi/ium caua bella oriuntur. Qubod vero Petro dictum e, gladio

frit, gladioperibit , cum non ad ellum communiter \Pectatum, ed

ad bellum privatum proprie pertineat ( nam & Chrius ipe inhi'

bitae aut neglctx deenionis hanc reddit'caum , quod regnum

(llum de hoc Mundo non eet , loan. x VI I II, 36.) uo loco rectius
Frtractabtur.
'
1x. uoties de cripti enil quzeritur_,magnam vm habere olev
\um uus-equens, tum pmdentum auctoritas : quod etiam-in divir

nis criptis equendum e. Neque enm probabile e Eccleias

qux ab Apoolis-conitutae imt , aut ubito , aut omnes deecie

ab S quze Apooli breviter perripta ore liberalus ex licavei

tant , aut Ctiam in uum introduxerant. Solent autcm ai iis qui

bella impugnant adferri dicta quaedam veterum Chriianorum:

ad que tria dicenda habeo. Primum e,eX iiS dictis nihil amplius
colligi
quam
rivatam
quorundam
ententiam,non
Publican)
ec~
cleiarum
: a de
quod ferme
quorumiea
dicta unt,amant
ab alis

eorim ire &docere quiddam magnicentius;_qualcs imt Orige

" --_._~s_ .

nes &z Tertullianus qui nec ibi atis conant. Nam idem Orge
nes apes ait Deo documentum daras end; : Axaaui nmwyu

Magma; , mn JE , yymg ou MZpamt: Vt bellajua atque ordinata inter

. L-. PS

bominesgerantur quando idjubeat necefztm. SC idem ille Tertullianus

qui alibi upplicia capitalia minus probare videtur diXIt,Bonum ez
cumpum'untur nacemos. nemo negar: Et de militia hxitaunam {idbrlo lde:
o O a

-.. . ,LH

34

DEIVREBELLI

ldololatria; Mariner, inqut, andeles ad militiam commipoiint , &9"

un milicia ad dem admitti : Et videtur CO loco propendere in cam

ententiam qux militix adveratur. At libro de corona militis
cum uaedam adverus militiam diputaet, mox diinguit qui

ante

aptimum militabant ab iiS qui po baptimum nomen

dant milicia?, Plan, inquit,j quo: militz'a pi-Wento'sldes Pazriorime~

. do-..A

miga/ia Cndida e,ut illomm quo: Ioanms admittebat ad 14174014771; ut cen

twionum deli morum , quem CbriZusP-robat, &5 quem Petras catecbizat:

dm ::amen ucePM de tqm ignata , aut derendumatimit, ut multis

aflum, aut omnibm modis Mvil/andar ( id e cavendum) nequid adver

us Deum committzztur. Senit ergo llos po baptimum in milita
Fermanie; uod ane minme acturi fuerant i intellexient mi
itiam Chrio interdictam; non magis qum aruzices, magi, 8C

alii vetitarum artium proeores in la arte po bapdiinum ma

nere ermiii imt.

Eodem libro militem quendam & quidem

Chri ianumlaudans; Omilitcm, inqut, in Deo glon'qzm. Secunda

obervatio e ,v quod militiam Chriiani aepe aut improbarunt,

aut evitarunt ob temporum circumantias, _qux vix ferebant mi

litiam exerceri ine actibus quibudam cum Chriiana lege pu

gnantibus. In lteris Dolabellae ad Epheios , quae aPud Ioiphum

exant , videmus Iudzeos ab expeditionibus militaribus immuni

tatem poulae , qud externis permixti non ats ritus legis uae
obware poent , & quia abb'ats Ferre arma & magna itinera
acere cogerentur, Atque eadem ob caus L. Lentulo miio

nem ludaeos mpetrae docet idem' Ioephus: alibique' n'arrat,

cum ludxi Roma urbeju eent excederc, quodam militx ad

crptos, alios punitos quod miltare nollent Patriarum legum re

verenta; ob eas-clc'et quas diximus cauis: quibus accedebat

interdum tertia, quod adverils ppulares mspugnandum habe

rent. at me@ F MOV/ANV iWAa-AaC-Jiwnv, "cf-M

POPUJIIVBSIOS arma

mzere, tunc cilcet cum populares ob Patri? legis obervatioriem

periclita-bantur. QIOCS. ver hxc incommoda cavere poterant

Iudxi , militabant_etiam ub externis regibus , ed Menor-n; n M
quix E9: me@ m3@ Ema , Paantes in Pam'zs inimtis U ex coruznpm

cnto Vibenm: quod pacici rus olebant eodem Ioepho agcto

re. His per-iculis imiilima nt qux Terrullianus militix uorum

tempgrum Objicit, ut libro de ldololatria : Non commit izcmmento

divina U humano , gna Cbrz'z 9 gno diabolz' .' quia iilicct per Dcos
Gentium , Iovem , Martem atque alios jurare militesjubebautur.
'

Libro

I
O
_.

AC PACIS,L1B. l.

'iU
'

3;

Libro autem
de illz'c
Corona
militisnon
: ExcubabitPro
templisquz'bus
renun
tiavizj
cwnalzit
ubz' Apu/Z010
placa.: 9 quo:
interdiu exorcirin:

~
.-2~i._~.'
In_T
E_-~_i
,v'-_._~_-

gavz'c, noctibus dqnizlzit? Inox: tlanta aliain delictis circumjiici po -z .-

mt carenum muycmimnreiiom intezpremnda? Tertium quod noe . v - .'
tamus hoc e , Chrianos primorum temporum tanto ardor::
lccenls ue ad praeclarima quzque capeenda , ut zepe con's
ila divina pro prxcepts amplecterentur. Chriani,inquit Athe

nagoras, Mym n75 Mazz-m , advcrm ua mpzentesjudicio non como";

dunt. Salvianus juum Chrio ait ,' ut ea ipa de uibus lis e re
f-..-

lnquamus , dummodoltibus exuamur. Atqui i, ita generaliter

umtum conilii forte e 8C vitae ublimoris , at non in praecepto
POitum. Simile e quod plurimi veterum omne juramentum im

probant nulla exceptione addita , cum tamen Paulus in re gravi

juraverit. Chriianus apud Tatianum , ;pump-{M Mmmm; Franz-am

recuiI : apudTertullanum, Cbrzianus nec dilitatem aectat. Sic La L_ v;

_ ._4.:_-

'

ctantius juum ( qualem vult ee Chriianum) negar' belligera MP- 13-

.turum ,- [Cd ta ut imul navgaturum neget. A ecundi nu tiisn

quam multi veterum Chriianos dehortantur . Baz omnia ECU!:
blaudabilia , eximia , Deo apprme grata imt , ita nullius legis ne-'I
cegltate :i nobis exiguntur. Atque hace olvends qux objiciuntur
{ cient. Nunc ut nora rmemus , primum non deimt nobis

criptores & qu'dem antiquiores, ui &capitalia-upplicia'c qz ~

inde
Nam pendent
Clemens'bella
Alexandrinus
entiant Chriianum
,C riianisait,i
licteagimperium
oe' uilrpari.
vo-

1
z

g
l
"''-_'g.hv_r._M-i. ._

cctur, ut Mosfuturum vivam \bditis legem,& praemio aectu

rum bonos, Poenis malos. Et alibi habitum Chriiani decribens,

decere eum at intectis ee pedibus, nii forte militet. In conititu

tionibus quee Clementis Roman nomen prxerunt libro VI I ,

C. Il I. legimus Z x a5; 7mm); (Paiva @MRS wyxavOMa 005x18 TE 924;8* TES'

Mixx ipxxz ,LooctyotcZDa-Jyrpw: non qua omnis Czedcs illicita t, fed ea ques

c innoccntis: ita Mmm ut quejua e , magimtibm iylis t reermm.

Sed auctoritatibus privatiS epoitis ad publicam Eccleiae venia

mus , quee maximi deber ee ponders . Dico igitur nunquam
baptimo rejectos aut ab Eccleia excommunicatos eos ui mili

tabant. quod tamen & ctum oportut,& actum fuiet milicia

cum nov Federis conditionibus pugnaet. In dctis modo coni

tutonbus libro v I I I, capite XXX l I a it de iis qui antiquitus ad

baptimum admitti , aut ab eo rejiciorent. ;pal-im tm-Iv Ma
zzct) Mi Jxv , (4,; @EPM-75v * a/Hxcw

n75 Jyym xl-Uyoz. wapeva

@ca-62

35

DE IVRE BELL]

rexw. Miles baptmum poukzm doceaturab injuriis 5 vexationi

[ms alzz'nm: contentus emzpsndix. Si bispareamdmittitm: Tertul
04:. x11 I. lianus in Apologetco ex perona loquens Chriianorum; Naviga
c. nam I. mus , inquit , U nos mobc'um U militamus. Paul ante dixerat : Ex

temiumus U rue/im omnia implwmus, urbes, infi/aaj caella, municza,

conciliabula, cam
Eodem libro narraverat M. Aurelio Impera
tori Chriianorum militum precationibus imbrem im eri-amm.

In corona militem illum qui coronam abjecerat , con 'antiorem

ait lie cteris fratribus , & multos ei offendit fuie Chrianos
commilitones. Accedat quod & milites nonnulli pro Chrio tor

menta mortemque perpe eundem cum cteris martyribus ho

norem ab Eccle ia acceperunt, quos inter memorantur tres Pauli
comites,i1b Decio Ceralis,ub Valeriano Marinus,quinquagint
fub Aureliano , Vctor , Maurus, 8C Valentinus magier militum
fub Maximiano, circa idem tempus Marcellus Centurio, Severia

nus ub Licinio. Cyprianus de Laurentino 8C Ignatio Afris :zn ca

rz's U

quondamecularzlzus militantes,fed -veri U irivuaies Dei mili

tes, dum diabolum C/mi confoneproemunt ,palmas Domina' U coronas

ilsrespaione meruerunt. Et hinc apparet quid de militia lenierit

communitas Chriianorum,etiam priufquam lmperatores Chri
iani eflent . Capitalibus ilpplicis non lbenter interuerunt
Chriiani
temporibusj
mirum videriadde
id dequod
bet, cum
i rumque
deillis
Chriianis
ipfis haud
eet judicandum:
ac in Ple
c

teris rebus leges Romanae duriores erant quam lenitas Chriiana'

Ptiatur: quod vel olo SilananSenatuconulti exemplo fatis pa
tet. Poquam vero Concantnus Chriianam religionem & pro
bare ac romovere coepit , non ideo deierunt capitalia Ibpplica.
lmo ip e Conantinus inter alias leges de parricidis culeo inluen

dis legem tulit , qu exat-Codce, Titulo de iis qui parentes vel

liberos occiderunt. uanquam alioqui in uppliciis exigendis m
timus fuerit,ta ut a hioricis non paucis reprehendatur nimi

lenitatis nomine. Tum vero in exercitu lo plurimos habuit Chri

ianos,ut nos hiPcori docentp & Iabaro Chrii nomen incripit.
Ex eo etiam mutatum e acramentum militare in eam formam

qu exat apud Vegetum : Per Deum 9 Cbrz'um U Spirtzsm San

um, UperMajecztem Impemtorz's quee fecundum Deumgenen' humano di
lzgemia efl 9 colmda. Neque eo temporeex tot Epicops , inter
nos multi erant , durima quque Pa pro religione , vel- unus

xie legitur qui aut Conantinum , ab omnibus onmino capita

.,

sil

lllil

libus

AFC PA C IctS;- L v'I BJ I;

37'.

lbus l pliciis & bello,aut Chrianos militia injecto'diviria ir-:I

metu aerruerit , cum tamen plurimi eent acerr-imi' code.
diciplina'z '85 minime dimulantcs eorum uxad ociurh tum'
Imperatcrum, tum alorum pertinerentzqua is 8C Theodoi temL

pore fut Ambroius,qui rmone v I I ita a'it. Non militare delictumzzzb. I:

e,edprqtterpmdam militarepcccatum e. & de Ociis : Partiendo quie K41- 7
)el bello tuetur 21 barbaspatrz'am , Deldomz' defndit inrmos , 'DelIz thronii
bmimos; Plena juitz'a e. Hoc argumentum _tanti mihi videtur;
ut nihil ultra requiram, Neque tamen i norO zepe Epcopos , 86

plebem Chriianam interpoitis precigus uis avertie poenas,

Fraeertim capitaleszmorem quoque introductum,ut qui ad Eccle-

'ud-nl.
-II-

1am confugient , non nii vita: ervandx ide data redderentur;

& ut cixca Pacha carcere emitterentur quos- ua crimna attine-

bant: ed qui cum cura haec omnia , 85 i qua his in!: imilia , ex
pendct, inveniet, igna hxcee Chriianaz bonitatis Omnem ra'
pients clementiae occaionem , non omnia judica capitalia dam~'
-?:.._W-=7_

. nantis animi : unde & locorum & temporum illa benecia 8C pre

ces ipae exceptionibus quibudam temperbantur. Objicunt hc

nobis nonnulli XI I canonem Synodi Nicxenis qui Latine iC ha
ber. Wicumque Vacatipcrgmtiamn'mum quidem drdoremdemveimm
ocndcmnt Cingulum militi-e 401mm,Poca Per ut ames adimm 70

mtum reveri imt5 ita ut aliqui U _pecuan dai-ent , 9 bcnqiciis miltz'am

repetrent , bl' detem anm'sjacmnto m'enm'i auditionis tempm. In bis au
tem'omm'bm obervari (Portecpmpoitum U modumpaenitentix. Winzon
Mim, &5 timn, 35 lacbiymz's, Upatientia , 8.9 bom's @eribus converioncm
dbqucimudtione demonmnt , bz' denitum tempus mditionis implantes,

Mm demum oracionibus communicabzmt , Upom liccbit Epicopo de bis al

quid bumanim cogitare." Micumque rvero indierenter tulmmt , U habi
tum Eccleiam introeundz'ibi arbitratiunt ad converonemitcere de
nitum rampas omnino mp/cant. Vel ipum tre'decim annorum tempus
atis indicar non de lev aut: ambiguo,d gravi aliquo atque indu

bitato crmine hic agi. Agitur autem haud dubie de idololatria.

nam quee canone XI przeceerat mentio temporum Licini , in'

hoc canone repetita tacite haberi deber. ut xpe Canonum e

quentum enus prioribus Fender. Viden exemplum anonem

'x I Concilii Eliberini. Licinius autem, verba unt Euebn , ?UAG-c

MMU MCENI TE Yaipen-r; a [Mi 7079 Jh-L" 9'14" 0465"" M11? 'm.

litia exuelmt m'i Dis izcncare Del/ent. quod & Iulianus POea Imita

alii cinulum
pro
tus c , qu am ob cauam VictrCUS atque
D
Chrio

38

DElVRE BELLI-v

Chrio abjecie leguntur. [dem Olim iIb Diocletiano ecerant in

Armeia mille centum quatuor quorum in martyrologiis mentio:

8C in \Egypto Menna , & Heychius. Sic ergo & Licinii tempori

bus multi abjecere cingulum, quorum lt Aracus inter Confe
ores nominatus , & Auxentius factus poea Mopueiprico

pus. Quare his qui emel concientia puncti cingulum abj ecerant,
redtus ad militiam ub Licinio non patebat nii per dei Chri
anae abnegationem: quee quia eo erat gravior ,

uo prior ille

actus majorem in illis legis divina: cognitionem tegbatur , ideo

hi defectores gravius etiam puniuntur quam illi de quibus egerat

preecedens canon , qui fine periculo vitae aut facultatum amitten

darum Chriianiinum abjecerant. Generaliter autem de omui
militia interpretari canonem quem produximus ab omni ratione

alienum e. Aperte enim teatur hicoria his qui tub Licinio mi

litiam abjecerant ,. neque Licinio imperante ad eam redierant,

ne dem Chriianam violarent , zi Conantino datam optio

nem , immunene ee a. militia vellent , an ad militiam .redirez _

quod haud dubie multi fecerunt. Sunt & qui Leonis epiolam
objiciant, qua? dct , Conti-47mm e Eccleaicis Tegulispopwnitemica
actionem redire ad miliciamieculmzm. Sed ciendum in poenitentibus
non minus quam in clericis & acetis exactam fuie vitam non

quovis modo Chriianam, ed eximiae cujudam puritatis, ut tan

to exemplo eent ad correctionem , quanto ad peccandum fue

tant. Similiter in coniietudinibus antiquimis Eccleiae , qua:

~quo auguori nomine commendabiliores eent , canones Apo
._,...2_3h4.-

, olici vulgo appellabantur , Canone LXX XI I edicitur : Ne qui:

Epicojms , Preslzz'temut diaconus militzc Meet , U WHIqu retineat oi
cz'um Romanum Umctianemacerdomlem. W@ emm Cejrsfzmt C-g/zri,
quee Dei D60. Quo ip Oenditur his qui cleri honorem non pe

rarent Chriianis militiam non ie interdictam. Hoc amplus,

etiam ad clerum admitti vetabantur, qui po baptiinum aut ma

giratus attigient , aut munera bellica , ut in epolis Syricii &

Innocentii 8C in concilio Tolerano videre e. Legebantur cili
cet Clerici non ex quovis modo Chriianis, ed ex iis qui vitae eX~
actimx pecimen dedient. Adde quod militiae & quorundam
magiratuum perpetua erat Obligatio. at cro mini erio addi
cti
ala cura
ac labore
quotidiano
abrahi presbyter,
debebant.
quanulla
de caua
& ~iextus
canon
conituit inde
ne Epicopus
aut diaconus aeculares curas adminiret,octuageimus ne publicis
e ad

"ln-.l

ACPAClS,LIB.I.

\39

admnirationibus immttat: 8C inter Africanos Canones \x

'tus , ne procurationem rerum alienarum iicipat , aut cauarum

patrocinium.
ic eodem
tutores
conitui
nefas judcat
nus.. At pro nora
fntentia
expreum
Eccleix
jdiciiumCypria
habe
mus in Concilio primo Arelateni quod habitum e fu'b Conan
tino. Ejus enm Concilii Canon III c, haber : De bis qm' armapro
jicuntjnpace , Placa# ab/Zinere cos communione : Id e qui militam

derunt extra tempora perfecutions. Id enim acs nomine n-

telligi volebant Chriani , ut ex Cyprano 8C 'is ap daret. Aca
cedat exemplum militum iIb Iuliano non modco pro ectu Chri

ianorum , ut qui morte ua Chrio reddere teimonium paran

"q**N
Ip-IQ.-

eent: de quibus c Ambroius. Iulianm Impemtor, quamw's e'et

aPoam , babm't tamenivbz Cbriianos milita: : quilms cum dcebat ,- Pro
ducite acierypro demone rezPubliM ,- obedcbant ez": cum autcm diam cz's;

Producite arma in Chrz'izmos ,- tune agnocebzmt Inzbemtorem C0311'. Talis

._4.-. .

' & multo ante lerat Thebaea lego , qua: Docletiano imperante

Zabda triceimo Hierolymorum Epcopo Chriianam reli

gionem acceperat , 8C deinde in omne xvum memorabile eddt
Chriianae conantix 85 patentaz exemplum , quod infra no

,_-. _.

bis memorabtur. Hoc loco atis it illam eorum aderre vocem,

qu-x Chriian militis Ocium olida brevit'ate exprmt:0eri-'

mus nonu in quemlibet bocm manu.: , quasanguine innocentz'um cruenta
rame ducimus. Dextem
pugnare advciu Webs 6.9 inimcosciunt;
[didPiOS U dm necz'unt. Meminirnus nos pro civibus patitas quam ad
verus cines arma_. Pugndvimusmperprojuitia ,POPEMIE ,pro
innocentiumlute: hce fuerunt bactenus Pretiapericulomm. Pugnavimus

' _Prodc , quam guapacta canevvemm tibz' ( ad Imperatorem ermo e)

1mm D60 noro non cxbibemus? Balius de antiquoribus Chriia
IIS iC loquitur. 1'81; w mA/wm Qivs e 'nu-tpi lu/Dv v TDT; (p'l/z; Gb!, yziauv

-n' (fm) Jazz-?v , vy/CJMV &m; "7; Lmp rwppoam ucld; Nvl-4vt

El-S {lu-ein bello Perparanturmdcs majores nor _pro Cdibus nm habitan',

exmtos Ml-entes eos quipropudicitz'a acpietatc decartant.

CAP.

nmq.

DE

IVRE

BELL

CAPVT

III.

Belli partitio in publicum ZC privatum. Summi

imperii explicatio.

_ ._, _,
.
_

I. Be/l'z' diviio in publicum pri'uatum. X I I. Oendilur qudam im eriafimmu

II. Nan omne bellum privatumpojudi
baberi ple-m, id c aliena iliter .
x
I
I I.
madam nenplene :
eia eonfiitutu illititum ege/tire natura
x I v. illudant non imzma plene , id e/l
11', defenditur; additi: exemplis.

_. .

I I l. L/fc ne jure quidem fuangelictum

alienubiliter haben'.

X V. L/famitur dicta dilinctio ex dif

lutione objediionum 1
1 v. Bel/i publici dz'wio infi/time ' mi
trimine dandi tutor/i in regni-a
x v I. Summa: pore/late; non tolli pro
nus lenne.
v. dn bellumit publicum quodgeritur miione etiam ejux quod net natura
@Hari-fate attigi/iratus fummampate
lit net divini it junk.

v--_ _ _ ._

jlatem non [Mhz-mix , ' quando.

VI. In quibus rebus conifat pote/iar ci

vilix .

X v I I. Summum imperium dividi inter

dum per partes fitb/edisz aut poten

tia/EI.

x V I I I. Ulla/e tamen bat colligi ex eo

"VII. ,21542 pote/iui it izmr'mz.
quod reget acta qudam ifua mi mm
_V I I I. Ra-[lizar ntentia qua flatuit
aliquoprobentur mm qua Iza/am.
fummam pote/tatem femper effe penes

populum :

fiiv/untur argumenta.

IX. Rafel/tur intemia qm: flatuit fem

X I X. L/fliu quoque exempla qudam

male [mc Ira/1i.

per mutuum fub/etilionem regis * X X. Vera exempla

populi .
x X I. Summam poteflatem habere Poi
qui iuuquulifedere teneatur : tumit/u
X. Adveramfententiam refie intelligen

dam adbibentur camiones : prima ei de

time objec'Zionum .'
di/linguenda vaeumfmilitudine in re X X I I. Et qui tributum fend/1t .
X x I I I. Et quifeudi lege tene/itura
diffari:
X I. Seeunda de difiinguenda jure - m0 X X l V. Diinctioj'uris w exereitiz' eum
do babendi jm.

exemplis .

Sjl. verba

BEllj prima maximeque hecearia artitio hc e, quod bel

Beam. I I

lum aliud c privatum, alud pub icum , aliud mixtum. Pu

.1.

blicum bellum e quod auetore eo geritur qui juridictio

nem haber; privatum, quod aliter; mixtum, quod una ex parte e
Publicumj ex altera privatum Sed de privato , quod antiquius,

primum videamus. Bellum aliquod privatum licite geri, quan

tum jus natur attinet, atis apparere arbitror ex iis quae fupra di
ximus , cum Oenilm e ut quis injurianietiam vi i e arceat, ju

ri naturali non repugnare. Sed forte putet aliquis id faltem po

conituta judicia publica non licere : quanquam enim judicia
publica non a natura, fed facto unt humano, cum tamen multo
t ho

APACIs,LIB.L

4:

iit honeius ac ad quietem hominum conducibilius , ab eo cujus

nihil interit rem cognoci quam homines ingulos nimium ae e
amantes ui, quod jus putant id manu exequi, tam laudabili inl '
tuto Obequendum ipt dictar quitas &ratio naturalis Paulus

_ _ -.'=_~ A

I. C. Non eingulis comedendum quodjzer magiflmtum publicePoteri, N

, .
.
.
.
.
ne accao t majoris
tumultusfaczenaz.
-Hmc/Z
, mqmt
Rex Theodo R.
Ct. m
ricus , quod legumreperta eacm reverentia , ut nihilmanu , saibllproprio hup/im
ageretur ilmul/te quid enim bellica confizjionepax tranquille diat , iper
"aim litigia teminantur? Et vim vocant leges , quoties quis id quod de

bm'lziputat, nonperjudicem repoc'it.

t _

II. Certe quin rericta multum it ea qu ante judicia coni

?LBIm
*l*_
LA*

tuta lerat licentia , dubitari non poteft E tamen ubi locum

nunc quoque habeat , nimirum ubi ceat judicium : nam lex ve- ,
tans ne judicio uum conequi , intelligi commode debet ubi co

pia ejudicii. Ceat autem judicium momentanee , aut conti

uuu

nue. Momentanee ceat, ubi expectari judex non potefl ine cer
to periculo aut damno. continue vero , aut jure , aut facto. Iurc,

quis vertur in locis non occupatis , ut mari, olitudine , inulis

vacuis , ac i qua ala unt loca in quibus nulla e Civitas: facto , i

lbditi judicem non audiant , aut judex aperte cognitionem reje

cerit.

uod diximus etiam POP( judicia conituta , naturali juri Mlin.dtp.

non repugnare omne bellum privatumj etiam ex lege ludis data

intelligi potefl , ubi c per Mon Deus loquitur EXOd. X XI I. 2. Si

in eoiiom deprehenfm fr z itapercutiatur utmpriatur , ne rem casdis eo
percuirmijam dies illuxemtptzmc enim rem cedis eric. Omnino cnim v
detur hc lex tam accurate dinguens , non olum impunitatem

:_.,.\_ ._-I

inducere, fed jus etiam naturale explicare z neque andari in pecu

liari aliquo mandato divinoj ed in communi ;e uitate : unde alias

etiam entes id equutas videmus. Notum e il ud XI I tabularum

haud ubie ex vereri jure Attico profectum : Si noxfurtumflexit , i
I'm aliquis occit, jure czizs eo. Sic inons omnium quos novimus po
pulorum legibus judicatur qui adverils aggreorem armis vitam
periclitantem defenderit: qui tam manieus conenus teirno-z
nium prbetanihil in eo ee quod naturali juri adverfetun * u

III. De jure divino voluntario perfectipre_ , Euangelico fcilicetp

plus e dicultatis. (Min Deus,_cui plus juris e In vitam noram

quam nobis ipis, potuerit a nobis patientiam eo uque CXlgCIC,-ut

etiam privatim in periculum adducti , 0CC1d1 deberemus pouus
'
'
occ1dere
e onon dubIto.
An autem - voluerit nos eo uque
.
quam
p g
D s
obnn

icn.-. 1_

DE

IVREBELLI

obringere,id e quod inquirimus. Solent pro armante fentem

tia adferri duo loca qu fupra adduximus, ad qullzionem genera
lemz Eye.)

e'yw wir , (Mi ad'n'vaq Tg5 mvnpq. Ego autem

vobisg Ne re

ite injuriamzcientz' , Matth, v, 39, & Rom. XI 1, 19, m Ema; C'le

_ mam dyammi , ubi Latina verio habet, non vos defendentes,cbarij?imi. '

Tertius autem locus e in illis Chrii verbis ad Petrum : Reporte

gladium tuum in vaginam; num quicumque acceperint gladium, gladio peri
-bzmt. Addunt his nonnulli Chrii exemplum qui pro inimicis it
mortuus , Rom. v, 8 , IO., Neque deunt inter Chriianos veteres
qui bella quidem publica non improbaverint , ed defenionem

privatam putarint vetitam. Ambroii loca ro bello ipra attuli

mus. Auguini, multo etiam plura imt & cgriorapmnibus nota.

Lib. X in At idem Ambroius dixit : Et ideo frta Petro duos gladios omai,
me' Satis, dicita qua licuerit ufque ad Euangelz'um, utt in lege equitatu eruditioa
De off.: 11,1. Euangelz'o veritatis Idem alibi : Cbrz'ianas etiam in Mmmm amatum
* 3- ' incidetaferientem refirire nonpote/l; ne dumiz/zstem dqndit,putarem contu
L,_I_ de mina. Auguinus vero ; Legem quidem non reprehendo qua tales ( latro

lil-.arms. nes 8C alios invaores violentos) permittit inteifi , ied quomodo illos
Epijl. ;4 qui interciunt, defendum , non invenio. Et alibi: Dc occidendis hominibus

jijbl ue ab eis qui/quum oeciduturjnon mihiplacet confilium fortet miles , aut

'
Pub/ica mctione teneatur, ut non pro- hocfaaat, fed-pro aliis, accepta legi

tima pote/late. Atque idem enie Bailium ex fecunda ipfius ad

Cm_ 43, @ Amphilochium epiola atis apparet. sed oppofita fententia ic
ut receptior e , ita verior nobis videtur , ut talis patientia non t

in obligationezjubemur enim in Euangeio proximum amare jux

ta nos ipos, non pr nobis ipfisz imo ubi par malum imminetj
non vetamur nobis potius quam aliis confulere , ut fupra oendi
mus
Pauli Etiami
beneficenti
ex Hcantis.
Inet
forteauctoritate
aliquisj &C dicat;
meum regulam
bonum prijerre
poilim
bo
no proximi , hoc tamen locum non habere in bonis inqualibuss
quare vitam meam mihi potius deferendam , quam invaor per

mittatur incidere in perpetuam damnationem. Sed refponderi

potefla [Lepe etiam eum qui impetitur opus habere tempore ad
pnitentiam , aut probabiliter ita exilhmareg 8C ipfi quoque ?lg
greori ante mortem polfe ad pnitentiam lpatium liipere e.
peinde morali judicio non videri ltimandum illud periculum in
quod ipfum fe uis conjiciat 8C unde e poteft eximerea certe

l,lpoolorum a iqui ad ultimum ulque tempus Chrio vidente 8C

[ciente videntur iter fecie armati gladiogquod 8C alios Galilazos
A
patria

ACPACIS,LIB.I.

43

Patria urbem verus properantes ob infeas la'tronibus Vias facti

tae ex Ioepho dicimus.qui & de Eens innocentiimis homini
bus idem proddit. Hnc enim factum e,ut cum diceret Chrius

tale tempus imminere , ut gladii comparandi caua vel ves ven

deuda eet , Lucae X XI I , 36. atim Apooli rePonderint in uo

*--*q*unr

comtatu duos ee gladios. erant autem in eo comitatu null prx

ter Apoolos. Tum vero illud pum quod dixit Chrius , uan

f?Ham prxcptum revera non continet , ed proverbium e ani-

cans gravi ma pericula mminere , ut clare Oendt OPPO Itio

prim temporis , uod tutum ac properum aerat , commate 35,

'i..

e tamen tale, ut umtum appareat CX eo quod eri olebat,quod~

ue Apooli licitum cenbant. Recte autem Cicerone dictum
ezGladios haben: carte non !Ibercaja~ un' z'l/is nullopacto liceret. Illud vero,Nc

"ha"-d.--Czb

reitcinjuridmfdcz'enti , non magis univerlle e , quam quod equi

tur, Date omnipete-nti; quod tamen exceptionem admittt , dum ne

nimium nos Pr? ravemur: imo ii praecepto de dando nihil adji
ctur quod vim abeat reringentem , ed ex olo enu xquitats
adringitur ,' cum prxceptum de non reiendo uam habeat ad
junctam explicatonem per exemplum alapazz ut intelligatur tum

demum praecie nos obligare, cum ea mpetimur injuria , quee aut

alapa t, aut alapx par : nam alioqui rectius jerat dicere , Ne re

itez'njuriamzcimti , izd vitampmmdite patrias quam armz's miamini. In

verbis
Romanos,
Mi ams
&Mnzn; , omnino
xauvIInon
di, edad
ulcicendi
hath
ignicationemct,
ut 8C Iludth
8C I tuen
l , I.
Luca: XVI 11,7, 85 XXI, 22. IIThe. I, 8. IPCtJ I, 14. Rom.XII I,
4. IThe. Iv, 6. quue ipa verborum connexio manifee oen

dit: prxceerat enim, Ne rependatis ulli malumpro malo : hzec autem

e ultons , non defenionis decriptio. Et monitum ilum llit

Paulus Deuteronomii loco , y? acahzm , y) @MMM-m, ubi in He..

brazo e DJ) L),quo ultionem igniicari cum vocis proprietas in

dCat , tum ipa loci ententia,qu2e defenionem intelli i nonpati

tur. @od vero Petro dctum e,contnt uidem Pl'ObtOHCm
utendi gladio , ed non in defenionis caulqa: neque cnim e opus
habebat defenderc : lam enim dixerat Chrius de dicipuls, Sim'te

bos abire : idgue ut implantarcrmo quem dixemt : Ex ii quo: dediZimi/z'

nonperdidiquenquam , loan. X vi I I, 8, 9. neque Chrium, nam de

fendi nolebat. ldeo apud loanncm hanc cauaminterdictoni (b

jcit,An non bbampocu/um quod dcdit mib Pam? com. I I ,& apud Mat.
thxum ait , Mamada ergo imP/ermturripzfune quze diczmt I'm qborzferel'er?2

V ci

2:...
..:7Y-..

''hr-cln'-ku-

44

DE

IVREBELLI

Vicizendi ergo animo Petrus , ut erat fervidus , non defendendi

-mm_. -".-.:-

ferebatur. adde quod arma fumebat in eos qui nomine publica

rum Oteatum adventabant, uibus an ullo cafu reiere liceat,
pecu iaris e quxio, infra a no is peculiariter tractanda. Mod

autem adjicit Dominus , omnes qui gladium acceperint gladiopm'bunt,

aut proverbium e ex vulgi ufu defumtum , quo ignicatur fan
guinem fanguine elici, ideoque armorum ufum periculo nunquam

vacarez aut, u Origens, Theophylacti, Tiri , & Euthymii en

tentia e, indicat , non effe uod nos Deo prripiamus ultionem

quam ipfe fuo tempore fatis lt exacturus: plane quo nil in Apo

calypfi dicitur XI I I , IO ,-

gladio occidit , eumgladio occidz' aporta: : in

bocta ejjres Upatientiafanorum. quicum convenit Tertulliani il~

lud : Adeoatis idoncmpatientiafeazfler Deus : injuriam dqwfuerispmes
cum, ultarezi dolorcm,medcus ez mortem, njig/itator e: quantumjm
tientia licet, ut Damn habeat debitorem? Simulque his Chrii verbis va
' ticnium videtur ineffe de poenis quas a fanguinariis ludis erat

_.

_~_.

exacturus gladius Romanorum. Ad Chrii exemplum , qui pro

inimicis mortuus dicitur , refponderi poteft , Chrii facta omnia
quidem virtutis effe plena, 8c quae,.quoad ejus eri pote, imitari

laudabile it,& fuo prmio non cariturumgnon tamen omnia ejufl

modi effe, ut aut ex lege veniant , aut legem faciant Nam quod

Chrius pro inimicis at ue im iis e mortuus, id non fecit ex le

ge aliqua , fed ex fpcci-ji qua pacto 8c foedere inito cum Parre;

qui fi id faceret, non modo fummam ei gloriam , fed 8C gentem in

aeternum duraturam promiit, Eaiae LI I I, I O. Alioqui effe hoc fa
ctum quafi fingularejtk cui vix Plio:qu reperiatur imile, often

dit Paulus , Rom. v, 7. Et Chri S nos animam noftram periculis

objicerejubet, non pro quibufiis, fed pro ejufdem difciplin con
fortibusa 1 loan. I I I, ICBX vero ex Chriianis fcriptoribus allat
imt (ntentize, partim videntur confilium magis , 8C ilblimis pro
Poiti commendationem , quam derictum praeceptum contine
re ,- partim Privatae mt ipforum , non communes totius Eccleix.

md Nam in canonibus antiquifflmis qui Apoolici dicuntur, commu

nione is demum privetur qui in rixa primo ictu adverfarium occi

, M2,, derit , alga aa mnm win?, ob nimium calorem. Et hanc fenten

@11- e-Tf- tiam ipfe etiam Auguinus , uem in contrariam partem adduxi
Jzz mus , probare Videtur , Bc( . L x x x 1 V 1n Exodum.

Mzcidia.

Iv. Publicum bellum aliud e olenne ex jure gentium , aliud

minus folenne. Solenne quod hic voco, plerumquejuum dici o~
'

let

AC

PACIS,LIB.l.

4';

let eo enil qUO juum teamentum codicills , jua: nuptie er

vili contubernio opponuntur: non quod non liceat & codicillos
facere ei qui velt , & ervo (cum mulierem habere in contuber
nio; ed quod teamentum 8C nuptix olennes peculiares uodam
ex jure civili eectus habeant. quod notari utile e 5 mu ti enim
voce jui vmale intellecta damnari putant ut iniqua aut illicita

:LH-.5..-.

bella omnia , quibus illa jui appellatio non convenir. Vt bellum

olenne it ex jure gentium, duo requiruntur; primum ut geratur .

utrimque auctore eo qui iimmam poteatem habeat in Civitate:

Deinde ut ritus quidam adint de quibus agemus uo loco. Haec _.

quia conjunctim requiruntur , ideo alterum ne alteionon ii

cit. Bellum autem publicum minus olenne , pote & ritibus illis
carere , 8C geri in privatos , & auctorem habere magiratum'

quemvis; Et lane i citra leges civiles res {Pectetuiz .videtur omnis L.3..adl.
magiratus icut ad tuendam plebem ibi creditam , ita ad exer 1"" J
'-
-~q-.~
--.

cenda'm juridictionem, i vis occurrat, jus habere belli gerendi.

Sed quia eX bello tota Civitas in perculum venit , ideo ferme om
nium populorum legibus cautm e, ne bellum geri pot,ni au
ctore eo qui immam in Civitate poteatem habeat. Extat lex ta
lis
Platonis
legibus. bellum
Et inRomano
majeatis
tene i
ri dicitur
quiultimo
injuudeprincipis
geerit,jure
delectumve
habue-

' rit , exercitum comparaverit. lnjuu populi dixerat lex Cornelia

lata L. Cornelio Sylla. In luinianeo Codice extat conitutio
Valentiniani , & Valentis. Nulli Prorizs nobis iniis atque inconzltis
quorumlibct armorum mwndorum copia tribuatur. Huclpertinet illud
Auguini: Ord naturalis mortaliumpacz' accommodatus hoc pqcit , ut

~ ~

iafcg'piendz' bel/z' auctorz'tzvs atque coniliumpenes _Princwa t. Sicut autem ml-di"

omnia dicta quantumvis univeralia xquitatem recipiunt inter- 32:ij

pretem, ita &haze lex. Nam primum quin ei qui juridictioni 100.5.)dci
praeeliceatper apparitores uos vi cogere paucos imparentes, ? n

quoties ad earn rem copiis majoribus opus non e , nec pericu- TZ/,c
lumimminet civitati, dubitari nequit. Rutumi ita prxens itim-JZ d

pericuhm , ut tem us non ferat cum conili qui ipremum in ci

312::
vitatejus habeat; hlc etiam necetas exceptionem porriget. Hoc pnrin.
jure ui15,L-'. Pinarius praeidio Ennaz in Sicili prztectus , cum Pli
amd.: M6,*
certo \ciret oppidanos ad Carthaginienfs defectionem moliri, Mm_

cxde in eos acta, Ennam retinuit. Extra talem necetatem ad [Amd, zz

vindicandas
injurias Cchare
uas rex
neglgitVictoria
, j us bellandi
MZ! 2.
ns
n CVttibus
auilsperequi
ePc Francicus
: edOppi_
ejus vj

,intenta merito ab aliis repudiatur.

v. At

45

DElVREBELL

v. At quibus eventibus jus armorum movendorum effe magi

ratibus minoribus conllatyan bellum tale publicum fit dicendum

Mjsddde diffentiunt juris interpretes. Sunt qui ajunt. Sunt qui negant .
Sane publicum non aliud dicimus quam quod t jure magiftra
de jure Mi tus, dubium non e quin talia bella publica int, ac proinde qui in
"'.-"f>f- tali fact fpecie magiratibus e opponunt,in pnas incidant con
.Elink _
.
.
.
.
.
b mx tumac1um adverus upra e poitos. SI vero publicum fumitur m
olimdere. excellentiore ignicatu pro eo quod folenne e, ut fpe fumi ex

CZSJ tra controveriam e; non funt bella ia publica , quia ad iiu

jureij juris plenitudinemr tum judicium fumm Poteatis, tum alia re
IM-17i quiruntur. Neque me movet quod etiam in tali contentione fo-a

a .
.
.. .
. concedi. . Nam
fingi-ide
leant res auferri. obicntlbus,
ac militibus
etiam
_mpg-Uy.

id belli folennis non ita proprium e , ut non alibi etiamlocum

f-7W- - habere pot. Sed ac illud accidere pote, ut in imperio late pa

d 45,,_19 tente inferiores poteates bell mchoandi conceffam habeant P0
ca.

. .

Cajctc. tcatem: quod i t, jam ane cenendum erit bellum geri ex vi

aquea-.4o,

m l_ 51h/- fumm poteatis. nam quod faciendi quis alii jus dat , ejus ipfe
'verb Bel/ auctor cenetur. lllud magis controverliimj an ubi tale mandatum
P-I- '-35 non e, uciat conjectura voluntatis. Mihi id admittendum non
m dli.

sol n 1_ videtur. Neque emm hoc fuiiicit videregquid hoc rerum atu fum
mam potellatem habenti , li confulatur placimrum fit : ed hoc
magis videndump quid illea ubi res moram fertp aut dubiam habet

deliberationemj fe inconfulto cupiat fieri , fi ea de re lex ferenda

f1t. Nam ut maxime in aliquo facto particulari ceffet infpeeta par
ticulariter ratio qu voluntatem fummi imperantis movet , non
tamen ceffat ratio fumta univerfaliter qu periculis occurri vult.

quod iieri non pote fi ejus rei ad fe magiratus uique judicium

Li-U. 1.48. trahat. Non ergo injuria legatis uis accuatus it Cn. Manlius,
quod Pop. Rom. injuu bellum Salloprcis intuliffet : nam quan
quam in Antiochi exercitu Gallorum cgiones fuerantj tamen pa

ce facta cum Antiocho , an eainjuria in Gallograecos exequenda

eet, non in Cn. Manlii , fed in Pop. Rom. arbitrio effe debuit.

c. ciarem quod bellum Grmanis intuliifetj dedi Germanis Ca

to voluitzcredo non tam jus refpiciens.quam quod imminentis do
mini metu vellet urbem liberari.Nam German Gallos populi RO

mani hoes adjuverant , ac proinde non erat quod injuriam fibi

factam quererentur,i modo jua fuit populi Romani caufa in Gal

los bellandi. At cfar contentus effe debuit Germanos Gallia
1-

mandata fibi provincia pepulie, nec Germanos , praefertim cum

_aP

nullum

-L-
AC

P'ACIS,LIBI.

47

nu'llum inde periculum imminerctjntra ios nes, bello' pere ui,

nii conulto prius P0 ulo Romano. Non ergo Germanijus hai

bank deditionem PO ulandi, \Ed populo Romano punire CEEI
rem jus erat , plane ut Carthaginienfs Romanis reponderunt.

Ego nonprimtopublicom conilio Saguntum @pugnatumt quarandum cen Li-UI'm

ro ,- fed umtmjure an injuria: nam em'm IMC guzio atque animadmio l. mr .
in Civem nomm ejZ , noro anuofec'm't arbitrio; mabzcum una diutgzto

:mi

e , licuaritneper fwduse. Defendit M. Tullius Cicero factum 85

Octavich DecimiBruti , qui privato Concilio inAntonium arma

ceperant. Atqui etiam i conaret meritum hoilia Antonium,

Senatus opulique Romani judicium expectari debuit, an repu
blica eit diimulare factum, an ulcici; ad pacis venre conditio

UFO-'F
:nr
-~

nes, an ad arma procurrer'e. Nam jure lo quod (Lepe cum damni APP. dav

ericulo conjunctum e, uti nemo cogitur. Tum vero etam ho

Re judicato Antonio permittenda Senatui , 8C populo Romano

deliberato
er quos
potimum bellum
id eri muros
vellet. Sic
Cao
auxilau't
ex, fyoedere
petqntiirefPondere
Rhodgiiz
[

Senatus juberet. Moniti hoc exemplo, & plura occurrent , me

minerimus non omnia probare qua? uamvis prxclarze famae

uctoribus dicuntur. epe enim tempori, zepe aectibus erviunt,

& aptant n; mTcp ;u0141-0. quatre danda e_ opera uti in his rebus de

..-M

fecato utamur judicio , nec qua? excuari magis quam laudari po:
unt temere in exemplum rapiamus , in quo pernicioe errari \
let. Cum vero dictum it , bellum publicum geri non debere nii
eo auctore ?uiummam oteatem habeat, & ad hujus rei, 85 ad

quxionis i lius quae e e bello olenniintellectum , at ue adeo

ad ala multa , necearium erit , quee it umma illa vtezas, qui
que cam habeant intelligere: eoque ma 's quia noiro aeculo viri

eruditi, quique ex uiimagis rcrum Free entium, quam ex vero il

lud argumentum exequuti , rem per e haud expeditam multa

impeditiorem reddderunt.

v I, Facultas ergo moralis civitatem gubernandi, quee poteats

Civilis vocabulo nuncupariolet, Thucydide tribus rebus decri
bitur, cum civitatem , quee vere Civitas t , vocat adn/vl.40# , MMM,

@nmds utentem [cgi/ms ,judiciis, magimtibus. Arioteles tres fa

cit Partes in adminiranda republica , conultationem d rebus

Lib. I v
101. a4.

communibus , curam legendorum magiratuum , & judicia: ad

rimam autem Prtem refert deliberationem de bello, pace, foc~

deribus faciends ac diolvendis , de legibus; addit de morte , ex
ilio

--.

as

.DEIVREBELLI.

lio, publicatione, ac repetundis , hoc e , ut ego interpretor , ju

Lib. Iv.

dicia publica , cum prius judiciorum nomine privata intellexiffen

Dionyius Halicarnaenis tria maxime notat , jus magiratuum

creandorum, jus legum condendarum 8C tollendarum, jus decer

Lib. VI I.
Lib. r I.

nendi de bello ac pace. Alibi addit quartum , judicia; Rurum,

alibi adjicit curationem facrorum 8C convocationem comitiorum.

At fi quis recte partiri velit , facile qu huc fpeotant reperiet om

nia ; ita ut nihil aut deit, aut redundet: Nam qui civitatem regir,
earn partim per fe , partim per alios regir. Per fe autemlverfatury

aut circa univeralia, aut circa in

aria. Circa univerfalia verfa

tur condendo leges eafque tollendo , tam Circa acra (quatenus

eorum cura ad civitatem pertinetj quam circa roana. Ars circa

hc Ariltoteli hamum . architectalis. Singu aria circa qu ver

fatur , unt aut directe publica , aut privata quidem , fed quatenus
ad publicum ordinantur. Directe publica unt actiones , ut pacs,

belli, oederum faciendorum; aut res , ut veftigalia , ac i qu his

funt fimilia : in quibus comprehenditur ac dominium emincns,
uod civitas habet in cives , 8C res civium ad ufum publicum. Ars

circa hc Ariltoteli nomine generis mNZm), id elt civilisa 8C ,G/\a

imi , conultatrix. Privata funt res controverf inter ingulos, uuis

publica auctoritate dirimi public quietis intere. Ars circa c

eidem Ariltoteli Anand, judicialis. VX per altemm expediun
tur, ea expediuntur , aut per magiratus, aut er alios curatores,

in quibus lunt & legati. His ergo in rebus con Iit poteftas civilis.
VII. Summa autem illa dicitur, cujus actus alterius juri non fub
unt, ita ut alterius voluntatis liuman arbitrio irriti point reddi.
Alterius cum dico, ipum excludo qui lumma poteltate utitur; cui

voluntatem mutare licet , ut

ucceorcm , qui eodemjure uti

tur, ac proinde eandem habet poteatem, non aliam. l-lc ergo

fumma Oteas , quod fubjedtum habeat videamus. Subjectum

aliud eiscommune , aliud proprium : ut vifus fubjedtum commu

ne e corpus , proprium oculus. ita fumm poteltatis fubjedtum

commune e civitas , quam perfectum coetum effe fupra diximus.

Excludmus ergo populos quiin alterius populi ditionem concef

ferunt , quales erant provinci Romanorum: hi enim populi non
per fe civitas imt, ut nunc quidem eam vocem fumimusjfed mem

bra minus digna magn civitatis, quomodo lervi membra lunt fa

mili-x. Rurum accidit, ut plurium populorum idem fit caputp qui

tamen populi finguli perfectum coetum conituunt z neque enim
r

ut l]

lA-c

PACI'S,_LIB.L

49

utin natural corpore non poteft caput unum effe plurium corpo
rum,ita in morali quoque corporegnam ibi eadem erfona diverfa
ratione conliderata caput poteft effe plurium ac di inctorum cor
Forum. Cujus rei certum indicium effe poteft quod excincta do- del-m
mo regnatrice imperium ad quemque populum feorfim rever- belli n. 7.
titur. Sic etiam accidere poteft , ut plures civitates arctimo in

ter fe foedere colligenturpSc faciant nigrum quoddam ut Strabo non

uno loco loquiturj neque tamen lingul definant atum perfectse
civitatis
uod tum
ab aliis, turn
Ariotele
Ctiam noLib.:-9
II,
tatum eretinerez
non unocioca
Subjectum
ergoab
commune
fumm
po- ft;

teats eo Civitas, ita ut

diximus intellecta. 'Subjectum pro- 'I ' "9'

prium e perona una plurefve pro cujufque gentis legibus ac moribus. rg-Av mi apud Galenum libro fexto de placitis Hippocra
tis ac Platonis.
'
- i

p
.

v III. Atque hoc loco primum rejicienda e eorum opinio, qui

ubique & ne exceptione fummam potePtatem effe volunt Popu

l, ita ut ei reges quoties imperio iIO male utuntur, & coercere 8C
punire liceatz u lententia quot malis caufam dederit , 8C dare
etiamnum po It penitus animis recepta , nemo apiens non videt.
Nos his argumentis eam refutamus. Licet homini cui ue fe in Ex_ ,6,

unam.-1-

privatam fervitutem cui velit addicere , ut & ex lege Helmut ac !it- "

;l

Romana apparet quidni ergo populo liii juris liceat fe uni cuiJZZZQ

'

piam , aut p uribus ita addicere , ut regendi fui jus in eum plane cat/ram
tranfcribat , nulla ejus juris parte retenta . Ncque dixeris minime

idprfumi : non enimjam quaerimus quid in dubio prlumendum it: fed quid jure fieri pot. Frura quoque afferuntur in
commoda qu hinc fequantur , aut fe ui point. nam qualem-a
cumque formam gubernationis animo nxeris , nunquam incom

if
~

- I

modis aut periculis carebis. Aut hce cum illismt habenda , aut illa

fi

cum bis amittendaimt , ait Comoedia. Sicut autem multa funt vi

vendi genera , alterum altero prltantius , & cuique liberum e

ex tot generibus id eli ere quod ipfi placet,- ita ac populus eligere
Ote qualem vult guiernationis formam: neque ex prftantia
ujos aut illius forma: , qua de re diverfa diverforum funt judiciai

fed ex voluntate 'us metiendum e. Neque vero non mult ex

tare poffunt cau :e cur populus jus totum imperandi le abdicetj
aliique tradat , puta quia in periculum vit adductus alia lege qui

fe defendat reperire non poteltz aut quia inopia prefqu aliter ha-

bere non poteft copiam unde fe fultenten Nam fi campani olim

_ nece

go

DE

IVRE

BELL]

necetate ubacti populo Romano e ubj ecerunt in hunc mos

dumz Populum Campanum, urbemquc Capuam, gm, delubra Dfum, dm;
na humannque omnia, in r'vemm P. C. ditionem dedimm .' 8c quidam po#

uli cum Romanorum ditioni fubjicere e vellent , ne recepti qui

dem funt ; quod narrat Appianusz quid obat quominus 8C uni

homini prpotenti populus aliquis eundem ad modum dedere le

ponite Apud virgilium legimusz

Nec cum_ub leges[mais iniquae

Tradidet regn.
b '
Accidere etiam poteft , ut paterfamilias latifundia pollidens nea
minem alia lege in fuas terras habitantem recipere velit. aut ut
quis magnam ervorum copiam habens eos manumittat , ub im
perii ferendi 8C cenfiis pendendi legibus : qu uis exemplis non

carent. de fci-vis Germanorum apud Tacitum e : Suam quzquee

dem , fuospenatesrcgz't. Frumnt modum dominus , autpecorlls , aut weis,
ut cobmo injungit U fer-rm [94:7::an para. Adde quod icut Ariote
les dixit quofdam homines natura efle fervos , id e ad ervtutem
aptos; ita 8c populi quidam eo unt ingenio , ut regi quam regere
5174170 xr I.

Inix. lib.
zoom I r.
Lib. vr.

norint rectius g quo de le enie Cappadoces videntur , qui Ob

lat a Romanis libertati vitam fub rege prtulerunt , negantes
vivere le ne rege poe. Sic Philoflratus vita Apollonii , ultum
effe ait Thraces , Myos , Getas in libertatem vindicare , qua non
gaudeant Neque vero non aliquos movere potuerunt exem la
gentium qu per fcula plurima fub imperio plane regio fatis eli

Lv.[.xln.

citer vixerunt. Vrbes u Eumene , ait Livius, nullius liber civi

tatis fortunam cum iua mutatam voluie. E 8C interdum is civi

tatis flatus ut videatur nifi ub libero unius imperio falvus efle non
pofleg
quod de vifum
Romana
erat
ceelatis Auguiaetate,
mul
tis prudentibus
e. , qualis
His ergo
fimilibufque
dcicauis accide
re non potefl tantumjfed 8c olet , ut fe homines iiibjiciant mpe

rio alterius ac oteati, quod & Cicero notat officiorum fecun

do. lam vero bello juo, ut ante diximus, icut acquiri poteft do

minium privatumg ita 8C dominium civile , ve jus regendi non

aliunde pendens. Neque vero hc tantum pro unius imperio,

ubi id receptum e, contrvando dicta cenri debent : nam idem

ius eademque ratio e procerum qui plebe exclua civitatem re

gunt. Vid, quod nulla reipublica adeo reperta e popularis , in

u non aliqui aut valde inopes aut externi , tum vero 8c foemin

8C dolccentes a deliberationibus publicis arceanture lam vero

8c po

-_-.-z;._.;,. .

hA_

AC'PACIS-,LIEL

;I

C populi ?nidam alos lb (e populoshabent, non minus addictos

bi quam Iregibus parerent: unde illa interrogatio , Empcpulw Li-U- !ilu
Co/thinwnuapoteare? 3C Campani cum e Romanis dedidient, Uv.l.vn.
facti dicuntur alicnx poteatis: Acarnania ut 8C Amphilochia di Lib. mz.
cuntur iie juris fEtolorum : Pereza 8C Caunus ditionis Rhodo Libmmu.
rum:
rant oppida
conum
Pydna
nomen
,poquam
Philippo
acceperunt.
Olynthiis
erum
Cotyora
ditioni
data.urbs
exemta
Et quee
dicitur
ilnt
ilblie
,Spartans
ElcutherolaSinopen
ie- ISDZ)
Riu:
Exp_ CJ

um apud Xenphontem. Nicxa Italia: adjudicata Malieni- lib.v.

bus apud Strabonem,& inula Pithecua: Neapolitans. Sic Cala Lib_ ,
tim oppidum colonias Capueni, C audium co oniae Beneventanx Lib- v

-i-'II-O
"I*7
l-.

adjudicata cum territoriis lis apud Frontinum legimus. Otho

provinciae Baeticx Maurorum civitates dono dedit : quod apud HIFI;

Tacitum e. qua? omnia convelli necee e, i id recipimus , jus

regendi
ac voluntati
quiarbi
re
guntur. emper
At veroubditum
ee regesee
qui eorum
populi judicio
etiamct univeer
umti
trio non lbint, tum (cra, tum Profana hioria teatur. Sidixz- Dm XVII,

ris , inquit Deus populum Ii'aeliticum alloquens , Statuamupm nte S'MI u,

regem: -& ad Samue em 5 Indica ez's jm regis qui regnatums e lfw eos. 4.
Hinc rex unctus dicitur \uper populum , iiper hereditatem DO Ig?"- f

mini , uper Iiaelem : Salomo rex iIPCl' totum Iraelem. Sc Da_ ;WLx I
vid Deo gratias agit quod populum uum pi ubjecerit. Et ChIi- II Sa-v, 2.

usz Regcs, inqut, gentlum dominantureis. Notum illud Horatii :

z,

EL::
o

Regum timendorum inprqbriosgreges,

Reges in 'Tn imperum e Iovis.

LM. mi,

)'- .

Tres gubernandiformas ita decribit Seneca: Interdum _quulus e EP-- XIV

quem timerc dcbmmm; interdum ea Civitatis di'qzlina e , utplurimaper

mztum tranigancur, gratio in ea cimentar min'.- interdum ngulz' qm'bus

-wgH
.z. -_- _.'._

Potaqubuli 8.7 inpopulum data c. Tales mt quos Plural-Chus ait, Flmin

xa@ T; Mm-y, Md z; F MMM Pzdy , imperium babere non ex legibus

modo, izd U in leges. 85 apud Herodotum Otanes ingulare impe

rium ic deribit: aaug m# 'tv-Bsqu :zcere quod quiz Velit, ita ut

aliz' rationem nom-eddat. Dini quoque Pruzeeni regnum denitur:

711Gng munujwy ?VG ita ixhperare ut aiii ratio non reddatur: Pau
nias Meenicis opponit Humn; @ADAM-? regnum oteati

tal uae rationem actuum reddere debeat. Arite es reges

uo am ee ait cum eo jure quod alibi haber ip gens in \ ac m. Pol.

21a. Sic poquam Romani prncipes imperium vere regum uir "2
pare coeperunt', dicitur populus in eos omne \um imperum 8C
.E 2.
potea~

4. .

,2'

D.EIV1REBELLI

Indejur, poteatem contulie, etiam in e, ut interpretatur Theophilus.

HW Hinc illud dictum M.- Antonini Philoophi: Nemo lm Dew,ju~j

,yz-Ph', M dexPrincDis eepotel. Dion lib. LIII , de tali principe : unnmi mw;
MANUAL. { lanzan-:Mg al-0187@ z yipcwv, ?ru/IG, *n 07d. ,BAI-n mxjy null-9 'aau n" mi Baden

,M My. Liber e,iique ac legumpotem, ut U quod rvultzcz'at, U quod

non rW113 nonfzcz'at. Tale regnum

antiquitus erat in Greeca

regnum Inachidarum Argis: nam in Argiva Tragoedia Suppliei

bus, ic populus Regem aatur apud Aichylum:
~ Eli-m 737w, ?)
71) &JF-lay,
HpGI/z a'cixy' ly,

KUTWJJ Bwluv Fit-v Bl/Z; ,

Myiizrz'm Ruz/.om az'JEV.

:Tu-res Populi tuque urbs tom es,

Non judiciz's bditus ullis,
Regm' lio dtm ut am ,
-Vnoque regem cuncta arbitrio:

Longe alter quam de Athenienium republica rex ipe TheeUs

-apud Euripidem loquitur.

8 93 pzz-m1
E115; Z785; vii , 05M -ZJSU ?ng/Mg'

Az/- J ali-0:4 Alaaxa-m

[4504

Evmuaoqazv .

MC juris fm'
Parere domino CPtll/S um' negdt Q'
Rex zlpizpopulus anima-5 mandat raices
Honoris bm'c , illive .

Nam Theus ,ut Plutarchus explicar , belli tantm ducem 8C le

gum cuodem agebat, caetera par civibus. Hnc factum ut reges

qui po ulo ubmt , non nii improprie reges aqpellari dicantur:

Lib. IV. Sic PO Lycurgum, magique Poll: Ephorosconl _itutos,reges Laj
E-51"?- cedxmoniorum , reges nomine , non re ne dicuntur Polybo,
ct' cti' Plutarcho,v Cornelio Nepoti. Quod exemplum &cuti 8C alii in
Graecia. Paunias Corinthacis: Apyc-t -3 @En MIij y; n nypy 94
'an-7m; x MOUOGTX , qu-zzgm'u 'FBGLWMV g Ad-tay Mving-Dv , w' [Mzgyx

Kaia'u 227; mz-ym? n ZUDMMQMM 'F Bank-ia; are. Agim' jam olim

qualitatz's &9 libmatis amantes rcgiampoteatem in minimum redegerunt

ita ut Ciliz's acpoerisPr-etcr comen regm' nibil relinquerent. Sc 8C apud

Cumeeos de regibus judicae enatum notat Plutarchus. Talia
A/L Gtzfg negat Arioteles conituere propriam [peciemgubem
noms,

AC PACIS, LIB; I;

ni

tionis , quia fcilicet partem tantum faciunt in republica optima- Pl-

num autexempla
populividemus
qua 8Cquafi
in populis
qui ,perpetuo
regibus
nonium-ar
ubimt
temporarii
regni , quod
populo
Hm"- 1'r.

i z

non ubit.Dictatorum
Talis erat potellfas
apudad
Cnidios,&
Romanos
primis Amymonum
temporibus cum
populum apud
pro-- M?
I

Tl

vocatio non cffet : unde Dictatoris edictum pro numine obferva-.

tum ait Livus: neque ufquam ullum nii in cura parendi auxi-

lum: Dctatm'a obeam vim regi potellatis Cicero. Que pro

contraria fententia adferuntur argumentapea folvere dicile non

e. Nam primum quod affeverant cum a quo aliquis conftitui

tur effe luperiorem conituto, verum duntaxat e in ea conitu~
non
tioneetiam
, cujus
in ea
effectus
qu aperpetuofpendet
initio e voluntatis,
voluntate
oea vero
conituentis;
eectum. _

habet neceflitatisz quomodo mulier virum bi conituit cui arere

qui (femper
imperatoremfecerantj
necee haber. Valentinianus
pollulantibus quod
imperator
ipfi non
militi
probaus

i
-

"

batur, refpondit : Vtme ad inymmdum rvobz's eligeretis , in memtum Sozom. hill,

emtpotcate, mi/tes : atpoquam me elegi/iis , quodpctitis in meo efl zzr- E"- ""
ln'trio, non 'oq/M. Vobis tanquamfubditis competitparen, mihi quofacien

damt cogimre. Sed nec verum e quod alfumitur , omnes reges a

populo contui: quod exemplis patrisfamilias advenas ilb Obe
diendi lege acceptantis, 8C gentium bello devictarum , quae fupra
attulimus, latis intelligi poteft Alrerum argumentum fumunt ex

dicto Philofophorum , regimen omne eorum qui reguntur , non

qui regunt caufa effe paratumz unde fequi exiimant ex nis no
bilitate, eos qui regunturj liiperiores effe eo qui regit. Sed nec il

lud univerfaliter verum e ,' omne regimen ejus qui regimr caula
'dun.m

effe comparatumg nam qudam regimina per fe funt regentis cau

fa , ut dominicum : nam fervi utilitas ibi extrinleca e 8C adventi

tia: icut medici lucrum ad ipfam medicinam non pertinet. Sunt

alia regimina mutu utilitatis caulaj ut maritale. Sic imperia

qudam
ctoria parta
effefpoffunt
unt, 8: non
comparata
ideo tyrannica
ad regum
dicenda
utilitatem
imt, cum
, ut qu
tyran
vi<.

' '

nis, ut quidem ea vox nunc intelligituninjuftitiam includat. Pol:

unt & qudam utilitatem refpicere tam ejus qui regit quam ejus
qui regitur , ut cum populus impotens flbi tuendo regem poten

tem imponit. cterum non nego in plerifque imperiis refpici per

fe utilitatem eorum ui reguntur : 8c verum effe quod cicero poft
Herodotum , Hero otus poli Heodum dixit , frucnd juitia.

E z

caua

54-

DE IVRE BELLI

caua reges contutos. Sed non ideo confequens e quod illi

inferunt, opulos rege ee uperiores: nam 8C tutela pupilli caula
re
erta elij
& tamen
jus e
poteas
in pupillum.
Nec
elliaquod
net
aliquis tutela
, tutorcm
, i ac
male
rem pupillarem
admini

ret, amoveri pelles quare 8C in rege idem jus ee debere. Nam

in tutore hoc proceditp qui fuperiorem habet. at in imperiisj quia

progreus in innitum non datur , omnino in aliqua aut perona,

aut ctu coniendum e , quorum peccata , quia fuperiorem e
judicem non habent, Deus ibi cur peculiari e e teatur z qui ea
71m. xxv. aut vindicat , i ita opus judicet z aut tolerat in poenam aut explo
rationem populi. optime Tacitus : @Mamada erlitatem aut nimios
imbres, 5.9 cutem nutum mala , I'M luxum vel avaritiam dominuurium tole
rate. Viva erunt donec homines , izd neque haec continua , U meliorum inter

ventupenfzmtun Et M. Aurelius magiratus dixit de privatisj prin

cipes de magiratibus , Deum de principibus judicare lniignis

e apud Gregorium Turonenemlocus, ubi is ipfe Epicopus re

gem Francorum c aatur : Si quis de nobis , Rex , jute tramites

tmn/tendere /oluert, iz te compipote :i mero tu exceris, quis te corrg'piet?

Loquimurenim tibijfzdfi volueris , audis : autem uolueris , quis te dumm

bit, nij is quiiepronuntiavit eejutiam? Inter Eenorum placita Por

phyrius memorat s Aza. 929 may/neq m n apxdv non Obtingere cuiquam
H.4.. I. 5.

imperiumne Dei cumecali. lrenus optime : cujusjuju homines naf

cuntur, bujmju &9 reges confiituuntur apti iis , qui zn illis temporibm ab
@s regnantur. Senils idem in conitutionibus qu dicuntur Cle
Lib. vn, mentis 5 ny satumia @CHW-Ty W); '0'71 'r' wys svv i xapomf regem time
c. xvi r.
I Reg. Iv,
16.

1 I Reg. x,
17.

bisi gnarus iz Domino elcctum. Nec obat his qu diximusp quod po

puli interdum puniri leguntur ob regum peccata : non enim ideo
evenit, quod populus regem aut non puniret, aut non reprimeret,

fed quo vitiis ejus tacite altem conentiret. quanquam etiam

ne eo Deus ummo dominio , quod in vitam necemque ingulo

rum haber, uti potuit in poenam regis, cujus upplicium e fubdi

tis orbari.
1x. Sunt alii qui mutuam quandam ubjectionem ibi ingunt,
ut populus univerus regi recte imperanti parere debeat , rex au

tem male imperans populo ubjiciatur. qui i hoc dicerent, non

facienda ob regis imperium ea qu manifee ini ua unt , verum

dicerent, & quod apud omnes bonos coneum e : ed id nullam

includit coactionem , autjus aliquod imperii. Quod etiam po
pulo alicui propoiitum fuiet partiri cum rege imperium (quafde
re m ra

ACPACIS,=LIB.._I.-

;y

re infra dicendum - erit aliquid ) nes certe potefl-ari utriufque all

lignari debuient tales , qui cognoci facile poent ex-locorum,
peronarum, aut negotiorum dicrimine. Bonitas autem aut ma

litia actus , praefertim in civilibus qu fpe obfcuram habent diceptationem , apta non mt ad partes diltinguendasz unde um
mam coniionem e ui necefie e, cognitionem de re eadem
pro jure poteatis, o tentu actus boni malive , hinc ade rege
trahente , quod
inde ciam,
opulo: opulo
qualem
perturbationem
introdu ct
cerenulli,
in rerum
mentem
venir.

X. Sublatis opinioniius falis reat cautiones adhibeamus ali

quas , PUSE viam nobismonrare pont ad recte dijudicandum
"lO-1
I_M_
o- A..

cui jus umm poteliatis in gente quaque competat. Prima cau- '

tio hc t , ne decipiamur ambiguo nominis ono, aut rerum ex

ternarum fpecie Exempli caua , quanquam apud Latinos oppo
niolent principatus 8C regnum; ut cum Vercingetorigis patrem

dicit Cae ar rincipatum obtinuifle Gallix, ed quod regnum ae

ctaret inter ectum : 8C cum Pio apud Tacitum Germanicum di
cit principis Romanorum , non Parthorum regis elle filiumz BC
cum Suetonius parum abe ait Caligulam quin fpeciem princ
cipatus in regnum converteretz & cum Vellejo Maroboduus di
citur non principatum parentium voluntate conantem , fed vim
regiam complexus animo: videmus tamen conmdi hc fpez
namc Lacedmonii duces ex Herculis POeritate , poftquam

Ephoris ubjecti fuere , reges dicebantur nihilominus , ut modo

vidimus: ac veteri Sermani reges erant

uos Tacitus praeiie

ait auctoritate iiadendi , non poteftate julendiz Et de Euandro

rege Livius, rexie eum auctoritate magis quam imperio: ac Suf La,, z,

fetem Carthaginenium, Arioteles 8C Polybius ,B-Mx ap el- m m

lantz ut 8C Diodorus , quomodo ac Hannonem Carthaginen ium Cap'. 7o.
re em dixit Solinus. Et de Scepi in Troade narrat Strabo cum Lib. xm.

adiunctis in civitatem Milefiis populari republica uti cepilletj ve

terum regum Poeris nomen manie regium ac honoris nonni
hi]. ContraRomani imperatores , poftquam palam 85 fine ulla

dimulatione regnum liberrimum tenuerunt , principes tamen

vocabantur. Sed &, inignia regi majeatis in liberis quibufdam

civitatibus tribui principibus olcnt. lam vero comitia ordi
num , id e conventus eorum qui populum in clafles diftributum
referunt, nimirum, ut Guntherus loquitur ,

Prkzti , putares

parentibus urbes:
E

alibi

Limr-u_.

;e

DEIVRE-BELLI

alibi quidem inhoc ervunt duntaxat , ut int majus regis con

lium , per quod querel populi , qu faepe in coniorio reticcn
tur , ad regis aures perveniant z cui deinde liberum it atuere'

quod ex u'Iu ipfi videatur. alibi etiam jus habent de actis principis
cognofcendi , at ue etiam leges prfcribendi quibus princeps te
neatur. Sunt mu ti qui exiimant dicrimen lummi imperii , aut

ummo minoris , petendum ex delatione imperii per electionem

aut ucceonem. Nam u-:e hoc modo deferunturimperia , ea
lmma ee contendunt, non item quae illo. At hc univerim vc
ra non efie pro certo haberi debet. Nam lcceo non e titulus
imperiig - ui imperio formam agnet, ed veteris continuatiol
lus enim al electione familiae coeptum fuccedendo continuaturg
quare quantum prima elcctio tribuit , tantum defert ucceio.

Apud Lacones regnum ad heredes tranlibat etiam poft liphoros

conitutos. Et de tali regnoid e principatu e apud Ariote

PoLuL

lem. 'trm- F BumAJv-M lag() me@ yv@ amv ,

XI V.

nis jura, qudam electione dczfmntur: 8C I-_Ieroicis temporibus ple

.Lib. I.

raque in Graec regna talia mille 8: ipfe notat , & Thucydides.

Myn?: quasdam imgui

contra Romanum imperium etiam fublata omni enatus ac PO_

puli poteilate per electionem conferebatur.

XI. Altera cautio hc eo, Aliud effe de re qurere , aliud de

modo habendij quod non in corporalibus tantum, ed & in incor
oralibus
rocedit. jure
Vt enim
e agera itaalii
8C jure
iter , uuiuctua
actus , via.
Sed
hc iihabent
plenores
pmprietatis,
rio , al jure temporario. ita iunmum imperium Dictator Roma

nus habebat jure temporario.: reges denique tam qui primi eli
guntur , quam qui electis legitimo ordine fuccedunt , jure uilu

ctuario: at quidam reges plenojure proprietatisa ut qui juo bello

imperium quiiverunt , aut in quorum ditionem populus aliquisi

majoris mali vitandi caufa , itae dedidit ut nihil exciperetun

Neque enim illis aentio qui dctatori negant Fuie iImmum im
perium , quia perpetuum non erat. nam rerum mortalium natura

ex o erationi us cognoiciturz quare qu facultates eodem ee~

ctus Labour, eodem nomine nuncupand unt. At Dictator intra
tempus uum omnes actus codem jure exercet , quo rex qui elt

optimo jureg neque ejus actus ab alio reddi irritus poteft Duratlo

autem naturam rei non immutat quanquam i de dignitate quce

riturj qu majePcas dici folet.dubium non e, quin ea major it In

eo cui jus perpetuum datum e , quam cui temporarium ,dquia ad

ignitau

AC P'ACIS,LIB. I.

'57

dignitatem facit habendi mdus. 'Atque idem 'dictum volo de

his , qui antequam reges ad uam tutelam pervenerint , aut dum
furore , aut captivitate im ediunturj curatores regni ita coni

tuuntur, ut pqpulo non ub Int, neque ante legitimum tempus po

teas eorum it revocabilis. Aliud cenfendum de his qui jus acce- Procopius
perunt quovis tempore revocabile , id e precarium , quale olim ZZZ I
vandalorum regnum fiiit in Africa , 8c Gothorum regnum in Hi- m i 'I
IV,

ipania , cum ipfos deponerent populi quoties diplicerent. horum - 357

enim ngul actus irriti poflunt reddi ab his qui potePcatem revo
cabiliter dederunt ,- ac proinde non idem e eectus , nec jus
idem.

gen7--
..-u-avu

XII. Amd autem dixi, qudam imperia ee in pleno jure pro- Hw-cm
prietatisj id e 1n patrimonio imperantiss quidam viri eruditi hoc' I

l.

2'52"

argumento oppugnant , quod li eri homines in commercio non

mt. At icut alia e pote as dominica , alia regia 3 ita 8c alia e
libertas perlonalisj alia civilis , alia n orum , alia univerorum.

. r-p

Nam & Stoici quandam ervtutem conare dicebant @TERUEL-zm

in ubjectione : 8c in acris literis ubjecti regis ervi vocantur. Sic- I Sm"

.

... xxu,18.

ut ergo libertas perfonalis dominum excludlt , ita libertas civilis II Sa. x, 2.

regnum atque aliam quamvis proprie dictam ditionem. Sic Li- I Fz- Ix
vius ia opponitz Regem rvocabdnt libertatis dulcedine nondum experta.
MJ.

Idem: indignum rvidebaturpopulum Romanumarvientem cumfub regibus Lib. z.

ezt , nullo bello ac ab boibm ullis olzeum ejk , liberum eundempopulum ub

Hetrufcis obderi. Et alibi : Non in regnopopulum komunumjed in libertate

eyekurfum alio loco opponit gentes qu in libertate eflent iis qu La,, x cv_
. _-z

lb regibus viverent. cicero dixeratz Aut exigendi reges noneerant, Lib. I I I.

ample/22' re, non verbis danda libertas Po hos Tacitus : Vrbem Romam " Wibl
ab initio reges imbuere .' libertatem &9 confulutum L. Brutus inituit. Et ali- vfm-1
bic ACI-or Arizcis regno Germanorum liberum Arrianus lndicis : Bm- Germ.
A2601 yg Tm 7:15AM- iic-eu awvirt. Regibus U civitatibus

ccina a

ud Senecamz Regalialminaimt quorum rui tungitur mel comitium,

melprincgpnlin urbis libere loca: quorumgm'catio regnum ciuitati minatur

Sic Cilicum illi qui regibus non parebant lileutherocilices nuncu

pati. De Amio Strabo , modoliberam fuifle , modo fub regibus La
Et pafiim in legibus Romanis de bello 8c dejudiciis recuperatoris,
externi diinguuntur in re es 8C populos liberos. Hc ergo non
de hominum ingulorum, ed de populi libertate quazritur. quin
8C icut ob privatam , ita ob hanc publicam \ubjectionem ) aliqui bv b

dicuntur efle non ui juris, non la: poteats. Hincilla : 91154 urbesi x x x v I h
qua

c*u9p.-n*.

,a

'DEIVREBELLI

Idem 1. v. qui agri , qm' homines AEtobrumjmis aliquandofuerunt : 8C , Sjlnepopulus

collatinus inuapotcatc? Proprie tamen cum populus alienatur, non
ipli homines alienantur , ed jus perpetuum eos regendi , qua PO
ulus unt. Sic cum uni liberorum patroni libertus agnatur, non
hominis liberi t alienatio , (d' jus quodin hominem competit

trancrbtur. Neque illud magis firmum e, quod ajunt ,- i quos

' populos rex bello qufierit , cum eos non ne civium angune ac
dore quiierit , civibus quaeitos potius credi debere quam regi.
Nam 8C Her potuit , ut rex ex ua privata fubftantia exercitum a
luerit , aut etam ex fructibus ejus patrimonii quod principatum

N-_4
u-,_i._.A_,J

equitur. Nam ut in ipfum illud patrimonium rex aliquis non nii

uumructum habeat , perinde ut'in ipum jus imperandi populo

L. in dci- quie elegit,ructus tamen ipfius funt prfpprii icut in jure civili e

;WWF proditum , hereditatis qu reftitui ju a e fructus non retu,

hy quia non hereditati accepti ferunturjied rei. Evenire ergo poteilz

bet/1mm. ut rex in quofdam populos imperium habeat proprio juresita ut a

Lib. vl n. lienare etiam pofliLStrabo cythera iniiilam Txnaro obj acentem
fuifle ait Euryclis Lacedmoniorum principis w,MEM "Hora-1; mag pri.
x Reg. xt I. vato ipfius jure. Sic rex Solomo regi Phoenicum Hiromo(ita enim

eum rce vocat Philo Byblus qui Sanchuniatonis hjoriam ver

I Fe- nisi tit) (Pedir urbes viginti : non ex urbibus populi Hebrxi: nam Ca

I_

4-1

" bul ( quod nomen illis urbibus datum e) ponitur extra nes
l Para!. Hebraeorum , lo: XIX , 27. fed ex iis urbibus quas po uli devicti
vim \4- hones l-lebrorum ad eum diem retinuerant , qua que partim
Rex fligypti Solomonis focer vicerat , ac Solomoni dotales dede

._.,,

n**.

rat, artm ubegerat ipfe Solomo. Nam eo tempore ab lliaelitis

,1;-

non
argumento
quod po
uam Hromus
eas red..
didt,habitatas
tum demum
Solomoe
e, deduxit
flecbrorum
colonias.
Sic

Dod. 1. lv. Hercules legitur Spart bello capt imperium Tyndareo dedi

e , hac lege ut i quos ipie l-lercuies liberos relinqueret , iis refti

tueretur. Ampliipolis in dotem data Acamanti Theei ilio. Et
apud Homerum Agamemnon feptcm urbes e Achilli daturum
pollicetun Melampodi partes regni duas dono dedit rex Anaxa
Lib.v,

goras. De Dario lie Iuinus. Regnum ArtaXch, Cyro civitates

?Datum praeectus erat teamento legavit. Sic Alexandri [hece:

ores in jus illud plenum ac proprietatem imperandi populis , qui

fub Periis Fuerant, pro la uilque arte uccee , aut etiam ipi

victorixjureidmperium Ibi qu Ivie cenendi unt. quare non

c mirandum i alienandi jus ibi arrogarunt. Sic cum Attalus
rex ,

AC

PACISLLIB.I.

59

rex Eumenis filius populum Romanum tearnento bonorum fuo-o

rum heredem fecillet , populus Romanus fitb bonorum nomine

etiam regnum complexus e. Florus de ea re: Adim igitur bere

dienteprovinciampopulus Romanus , _non quidem bello nec armis , quod'
efl &quizas tejlamentijure retmebat Et poea cum Nicomedes BltllY
ni rex moriens populum Romanum feciet heredem , regnum
in provinci formam redactum e. Cicero fecunda in Rullurp:
_
hereditatem crevimus, regnum Bit/Dyna. Sic Libz pars cyrenaica eis ;lor-t

**EE-ITF
4-

dem populo ab Apione rege teamento re. '6ta. Tactus, Anna- i"
lum XIV , agrorum memint, qui regis Apionis quondam habitu EPA, Liz,,

nfi
.gu

ac populo Romano cum regno relictn cicerode lege Agranazglg-Mtbr

Ms ignorat regnum Aigypti teamento regzs Alexzm'drzm , populi Romam a LL Liv.

z:
._.nx.r -.

il

eezctum? Mithridates in oratone apud lulhnum de Paphlago- MW_ ab

ri

nia loquensz 935cc non rm' , non armis , ed adqptzonc teflameritz Pamjua* xxxvm
obrenet. Narrat idem ab Orode Parthorum rege diu dubitaj M_ m
cum, quem filiorum illorum poe regem demaret. :EL Polemo_
Tbarenorum adlitque regionis dynaa uxorem rehmt im e_ &rb abb

t.4~ ._A

l
l

1.

rii haeredem : quod &in caria olim fecerat Mauolus ratres a- XII

bens perites.

ct

ut'-T"-z:

XIII. At in regnis qu populi voluntate delata funt , concedo

non ee prlumendum eam lie populi voluntatem , ut aliena

tio imperii iui Regi permitteretur. quare quod crantzius ut Lib. It _

rem novam notat in Vnguino , quod is Norvagiam teamento nm -4'
reliquiet , non e quod improbemus , cermanorum mores
refpicitp apud quos regna eo jure minime habebantur. Nam quod
carolus Magnus , &Ludovics Pius , ac alii poea etiam apud
Vandalos ac Hungarosde regnis te'ati leguntur , id commendari
tionis magis vim apud populum habebat, quam ver alienationisi

Atque id de carolo fpeciatim Ado memorat , voluie eum tea-i

mentum fuum a Prancorum optimatibus conrmari. Simile e

quod apud Livium legimus,Regem Macedonum Philippum cum um 15M;
Perea re no arcere ac ejus loco regem facere vellet Antgonum
fratris \hi 'um , obiie Macedoni urbes , ut principibus Antia
gonum commendaret. Nec uod idem ille Ludovicus urbem
Romam Pachali Pontici red 'die legitur , ad rem facr, cum

Franc imperium in urbem Romam _ populo Romano .acce

ptum , reddere eidem populo recte potuerint : cujus populi quali

perfonam unebat is qui primi ordinis princepsoeratr i

x1v..

'

uod autem huc ufque monuirnus , dllnguendm dlic

ummi

'HW'.
-.'.*-'.'-'-'

60

DE

IVRE

BELLI

fummitatem imperii ab habendi plenitudine , adeo verum e ut

non modo leraque imperia fumma non plene habeantur , fed 8C
multa non fiamma habeantur plenez quo fit ut marchionatus 8C
comitatus facilius quam regna vendi 8c teamcnto relinqui fo
leant.

xv. Ec alterum hujus difcriminis indicium in regni tutelaj

dum rex tate , aut morbo fungi poteflate lua impeditun Nam
in regnis qu non funt patrimonialia , tutela eorum e: quibus lex

publica, aut ea deficiente confenlus populi eam mandat. ln re

gnis patrimonialibus eorum quos pater aut propinqui elegerint.

Jr

Sic videmus in lipirotarum regno , quod confenfu populi ortum

t fuerat1 Arib regi pupillo publice tutores conitutos: 8C procee

Mm ribus Macedonum AlexandriMagni pohumo. At in Aia mino
Iu. lib.
re bello parta rex Eumenes Attalo lio fratrem ilum tutorem de
l x vI I.
Ilut. de a dit. Sic filio Hieronymo pater l-liero in Sicilia re nans quos vo
more-at. luit teftamento tutores agnavit. Sive vero rex imul it privato

.4...D.z

jure lndorum dominus , ut Rex \Egypti Po lofephi tempus , 8C

r,A47_-.

lndorum reges memorante Diodoro , ac Strabone , feu noniit,

Lib. x v. v __'_hoc imperio extrinfecum eltjnec ad ejus naturam pertinet mag

Lib. Ir.~

' re'_nec imperii peciem-aliam , neque alium habendi imperii mo

dum hoc quidem conit'uit.

- XVI. Tertia oblervatio t , non deinere ummum effe impe
rium , etiam fiis qui imperaturus e promittat aliqua fubditis aut
Deo , etiam talia qu ad iniperii rationem pertineant. Necjam
de obrvatione juris natur is 8c divini , adde gentium , loquor,
ad quam reges omnes tenentur, etiam nihil promiferint , ed de
ragulis quibufdam ad quas fine promiffo non tenerentur. verum
e e uod dico ex fimilitudine patrisfamilias a paretj qui i quid
fami i facturum e promiferit , quod ad {amigas gubernationem

pertineat,fnon eo deinet in ua familia jus-fummum , quantum

fert familia , habere. Nec maritusmaritali poteftate privatur eo
,\

uod aliquid uxo 'i promierit. Fatendum tamen , id ubi t , ar

gkius quodammodo reddi imperium , ve obligatio duntaxat ca-p

dat in exercitium actus , ve etiam directe in ipfam facultatem
Priore fpecie actus contra promum factus erit injuus, quia, ut

alibioendemus, vera promiilio jus dat ei cui promittitur :1 altera

autem fpecie erit etiam nullus defectu facultatis. Neque inde ta

men fequitiir , ita promittente fii eriorem dari aliquemg nullus

enim is actusvnon redditur hoc ca ex vi (periore , ed ipfo jure.
Apud

A'C PACIS,LIB.I.
6:
Apud Peras rex ummo cum imperio erat , ::Juny-n); g pumozwg
ut de eo Plutarchus loquitur , & ut ima o Dei adorabatur: &

ut a ud Iuinum e non mutabatur ngmorte. Rex erat qui 1,21-. x.

diceat proceribus Perarum; Ne mida-er meo tantummodo zu con Vaz, M4,,,
lio , mas contmxi. czetemm mementote , Parendum_ Tobi: mag-is e quam -IX -s
uadendum. Tamen & jurabat cum regnum adret , quod Xeno
Phonti & Diodoro Siculo nocatum , & leges certa quadam for
ma latas mutare, ill nefas erat, Ut & Dariielis hioria 8C Plutar- vII, I;- ,
Chus in Themiocle nos docent , Diodorus uoque Siculus libro
XVI I, 8.: multo po tem re Procopus Perci belli libro primo,
ubi inignis ad hanc rem ioria extat. Idem de \Ethiopum- re- Lib. In.
gibus tradit Diodorus Sculus. Eodem tradente \Egyptorum re Lib. I.
ges, quos tamen, ut alios reges Orents, fmmo imperio us non
e dubium , ad multarum rerurn obervationem obh' abantur:
verumi contra fecient, accuarivvi non poterant , efmortuo _
rum aceubatur memorayc damnatis_ abjudicabatur {lenns
ipultura, icut &z Hebrxorum regum, qui male regnaent,cada~
vera extra Proprium regbus locum pulta, II Par. XXIv, 25;

x XVI I I _, 27. egregio temperamento, quo 85 Inctmona {km

mx Poteatis maneret , & tamen'zturi judic metu reges :I de '

mutanda retraherentur. Epir quoque 'reges urare oltos, regna

turos ejuxta leges, ex Plutarcho in Pyrrhi vita dcmus. Qgid i

addatur , i rex dem fallar , ut tum regno cadat? ne c qdem

imperium denet ee iImmum , IEd erit habend modus mm

nutus E61' conditionem 8C mperum temporario non abimle.

De Sa xorum rege narrabat Agatharchides je Imuum 11'- pu-111

bn'im P"i-ate Pxdimm [Cd regia exret potulapidar: W
uod & Artemidoro auctore Strabo annotavt. Sc mdus ui - i, xvr.
eicommio tenetur , e uidem lndus non minus quam 2 Fle

no dominipoderetur , ?d habetur ambh'ter. Tals autem

lex commi oria norI tantum in regn delatone adjci pote, !Ed
&in aliis contractibus. Nam & oedera quaedam cum Vicns vi
dcmus cum tali imctoneinta .
.

XVI!. Marto notandum , uanquam ummum mperum u

num quiddam it ac per e ingvilm , conans ex His partbus

uas ilpra enumeravignus, addita iImmtate , I'd e T97 ai-74%?,

Heri tamen interdum ut dvidatur, iveperpartes quas vocant P0

tentiale's ,~ ive per partesbjectvs. Sc cum unum eetRoma

l'

num mperium
'
, factum tamen Lepe e,Fut alis orienten! ) oca-

.vun. .,

62

_DEzl-VREBELL'I

occidentem teneretj aut ut tres etiam tripartito orbem regerent

Sic etiam iieri pote, ut populus regem eligens quofdam actus li

bi fervet , alos autem regi deferat pleno jure. eaque tamen id

t , ut 'am oendimus , quotiefcum ue rex promi is quibufdam
obligaturg fed tunc id fieri intelligen um e, fi aut expreffe in
tuatur iartitio , qua de re upra jam diximus , aut i qud populus

adhuc liber futuro regi imperet per modum manentis prceptig

aut i quid lit additum uo intelligatur regem cogi aut puniri pofl

fe. Nam prceptum e iu eriorisj faltem in eo quod prcipiturz

Et cogere non e quidem em er fuperiorisz nam 85 naturaliter
quifque jus habet cogendi de itorem , fed cum inferioris natura
repugnat. ltaque ex coactione faltem paritas fequitur ,-ac proin

de lummitatis diviio. Multi adverls talem atum quafi icipi

tem incommoda multa adferunt ,- ed ut fupra quoque diximqu in
civilibus nihil e quod omni ex parte incommodis careat ,- ac jus

non ex eo quod optimum huic aut illi videtur , fed ex voluntate

ejus unde jus oritur metiendum e. Exemplum vetus refertur a
Platone de legibus tertio. Cum enim lrleraclid Argosteffenam

8C Lacedmonem condidient, adricti reges intra prfcripta

- rum legum modum imperare , idque dum facerent obligari opu
li ipfis ipforumque poeris regnum relinquere , nec ut quifquam

adimeret pati. lnque id non uis tantum regibus populi ac popu

lis iuis reges , fed & ipfi inter leregesj po lulique inter fe , & reges
vicinis pulisj ac populi vicinis regibus dem dederunt , auxilio

que fe turos alii aliis polliciti mt.

X VIII. Multum tamen falluntur qui eximant, cum reges acta
qudam lua nolunt rata effe nifi a Senatu aut alio coetu aliquo pro
bentur , Partitionem eri poteatisz nam qu acta eum in mo

dum refcinduntur , intelligi debent refcindi regis ipfius imperioj

qui eo modo fibi cavere voluit ne quid fallaciter im etratum pro
B. ad- c. vera ipfius voluntate haberetun quale erat Antiochi tertii regis

SSL/f* " ecriptum ad magiratus, ne fibi parerentj i quid legibus adver

MAMA fum juffiffet z ac Conantini , ne pupilli aut vidu cogantur venire
szgzac judicii caufa ad comitatum imperatoris , etiamfi imperatoris re.

;mm 'm' fcriptum proferaturz mare hc res fimilis e tcamejntis , qui

bus adjcctum e ne poPcerius teftamentum valeat : nam hc uo
que clauiirla ecit , ut POerius teamentum non ex vera wnn

tate profectum prfumatur. Sed ficut hc rclaufula , ita'& , illa

regis Juu expreo ac fpeciali polierioris voluntatis fignificatione

to pote.
_q
x, Sed

AC

PACI'S,LIB.

I.

6 H

- X'I'x. Sed nequc Polybi hc utor auctortate qui ad mxtum ge

nus reipublicx refert Romanam r'empublcam , quee illo tempo
re , i non actiones ipfs , ed jus agendi rcficmus, mere fut P0
Pularis : Nam & Senatus auctoritas , quam ad optimatum regi

men refert , 85 conulum quos quai reges fuie vult , ijbdta erat
POFUIO. Idcmde aljorum- olitica ribentium ententis djctum
vo o, qui magis' externarn pecern & quotdanam adminirato

nem, quamjusiplm ummi imperi pectare congruens ducunt

lo inituto.

'

XX. Magis ad rem pertinet quod Aroteles crpit , inter re

gnum plenum quod ?ru/Caamw vocat, (eadem e MMM; Hoya-Ra,
Sophocli Antigone,Plutarcho auzmge Bam/\ala z; Emm-IO, Stra~
boni Exacta aTDTIME) & regnum Laconicum , qui merus e prnci

patus,aliqu0t regni @ecies ee interj ectas. Ego exemplum hujus

rei dari arbitror poe in regbus Hebraes: nam hi quin in rebus

, leriiue ummojure imperaverint, dubtar ncas arbitror. V0

Elerat enm populus regem qules habebant vicn : at orients

populi' addicte admodum regnabantur. Ekhylus Peris de rege

Perarum ic loquentem fact Atoam :
--- x mu/Ono@ "ra/Ad.

non el civitmzi obnoxz'm .

Notum illudRegem
Maronis
: gptm U ingcnsi
non c

Lydia , nec Populi Panbomm, aut Medus Hydazes

\ Ob/rpant. .

''

Apud Livium: Syri &9 Aiaticz'genm bamz'numemr'tutiIMM. quo non Libmm.

dcrepat llud Apolloni apud Philoratum : Awuw 5 MMM u TU

gwx wea-mwm : Aij'n'i U Medi dominationem etizzm adorant. An'o

BLU Juzeyye. Aiata' dominatm :agua animofmnt. Et apud Tac HI. Iv.

lis III Polticorum XIV: 5 TS) 7M Adm *Mgma: 7h) &mawa

tum Civilis Batavi illud ad Gallos: Sawirm Syria AiaqueUuetm re

gilms Wien:: nam 85 in Germania,& in Gaa tum reges erant, ed ut

idem Tacitus notar,precariojurc regnand & auctortate aden

di,nonjubendi oteate. Supra quoquc notavmus totum po u
lum Hebrxum ie ub regezc Samueljus regum defn'bens atis

oendt adverus regis injurias nullam in po ulo reh'ctam pote;

atem. quod recte collgunt veteres ex i110 P ahn : TIYIzlijIeccarz'.

ad u'em locum Hieronymus : md rex mt, U llum nontmebat. Et M-

Am roius : Rex eme , nullis Dc kgz'bm tembamr, quin libmunt rage
.
'
F 2
mima/is

64

DE VRE BELLI

mmult's delctmm .* Negue em'm ullis adpxmzm mocanturleglzits tatiI'm;

Periipoteatc. bomim' ergo non Peccizvit cuinon tendth Obnoxius. Idem
legere e apud Iidorum Peluiotam epiola poremo editarum
C C CLXXX I II. Vdeo confentire Hebrxos re i in eas leges quee

de ocioregis (Eriptz: exabant peccanti inicta verbera : ed

ea apud lIOS infamia carebant , 8C - rege in num poenitentize
@Cute ucpiebantur , ideoque non lictore ed ab eo inem le~

get ipe cxdebatur , & uo arbitrio verberibus atue at mo

dum: poenis autem coactivis adeo 'liberi erant reges , ut etam

excalceationis lex , quppe cum ignomniaeconjuncta m ipis cell

ret.
- Hebrzei
Barnachmon
exatregem
in dictis
Rabbino
rum; ttulo
de ludicibus
: Nullaententia
creatumjudz'cat
,fed Deus
beneai i
ctm. Haec cum ita int ,-tamen aliqua judicia arbitror regbus ad~
emta , manie Penes ynedrium LXX virm, quod divino impe

Exodi

rio Mole initutum ad Herodis tempora prpetua cooptatine

"Dr-7 duravit. Ipaq-ue & Moes*D2.1vidjgdices Deos vocant , & juhela

.Pl'h 'vocantur judlcm Del: 8C JudlCCS dxcuntur non humana, Id cihvma

lxxier,I. vice judicare. imo aperte diinguuntur res Dei rebus regls, ubi
, ;Xl res Dei , monentibus doctmis Hebrzeorum , judicia ex lege Dei.
1 @2,5051 exercenda intelligi debent. Non nego regem Iudaeorum capta~
32. CD
lia quxdam judcia per {e exercuie: qua in re ipilm regi decem
;XCIL tribuum Iraeliticarum przefert Maimonides : quod '8C exempIa
ct
non pauca , turn in acris literis , tum in criptis Hebrgeorum evin

cunt: ed uxdam cognitionum genera .regi videntur non per

mia , ut' e tribu , de Pontce , de Propheta. Ejuque. rei argu

1mm.

mentum e in Ieremiaz ,Prophetae _hioria , quem cum proceres

ad mortem depocerent , repondit rex : Ecce z'n Poteate veim e,

. W11 5 7mm contra mas rex nibil pote .' in hoc negotiorum genere cilieet.
Imo & qui ala quavis-de cua apud Synedrium reus factus e
Iq/Mnt. et , .cum rex judicio eximere non poterat. Ideo Hyrcanus jud
xV- 7*

eium de Herode cum impedire non poet , arte eluit. In Mace

donia Carano orti, ut apud Arrianum Callihenes ait Bi; me

76W() Max-ivazv :pre ALTEGMIC non Vi, [Cd lege il] Macedonas impe

rium obtinebant. Curtius libro Iv: Macedones aueti regio'imperio,

fed in majore libertad: umbm quam cxtemgentes. Nam 85 judicia de Ci

vium capite non erant penes regem. Idem Curtius lib. VI. De ca
Pivalibus rebus retuo Macedonum mado inquirebat exercitus ." injmce emt

wugiznihilpoteas rcgum Palebat, m'prius \aah-Mat auctorz'ttu. E 8C al

terummixturae .hujus indiciumalio Curtii loco. Macedoncs civere

C

'

gentls

AC

PA.CYIS,LIB.-I.

a;

gentisuze-mon; ne rex Pedes vmwm,

electis prim'pumamicommre
Tacitus de Gothonibus : Regan Paulo jam dddz'ctius quam MMM Lib. vm.
Germdnomngentes, nndum tamenizbm' libertatem. Nam prncipamm
ante decriprat auctoritate badendi non jubend Poteate: re
gnum autem plenum
poea his Euathus_
ver-bs:Vn ' ad
imperitzztullisjam
ptiom'busmonprecario
regnandijure.
eztum Odyiea:exce
ub
Phxacum rePublica deribrur , ait eiie vveAdJm Bammag dag.
:ceja-ta; mixrum aliquid ex regs 8C roccrum poteate. Simle
quid in Romanorum regum tempori us obrvo; nam'tum om
nia ferme negotia manu regia expediebantur. Romulm nobis , ut li;

122mm, brva-amm# , inqujt Tactus. Confa:: rzz'tzb Civil-am rcges amnem

poteatem babm, inquit Pomponus. amen quaedanr.

pta etiam illo tempore _vult Halicarnaenis. V0

pulo exce
Romans

magis credimus, in cauis quibudam rovocationem ad populum

- regibus fuie ex Ciceronis de Repu licalibrs, ex Ponticalibus

quoquc librs & Feneella annotavt Seneca, MOX Servius Tul EP" - \

h'us non tam jure quam aurs popularibus ad regnum pervectus,

plus etiam viIn regn mmnut: quppe, ut loqurur Tactus ,im \I Am

ctor legum quez's etiam rage; obtempemrent. Qlomnus mirandum quod

Livius dcit , priInorum conulum poteatem regia hoc fer

m uno dite quod annua eet - Smls etam mxrura ex'
popular & Optimatum potentia' Rome k tempore interregn

&.Primis Conllum- temporbus: nam in rebus quibuam ilue

-majoribus , ita demum ratum exat quod populusjufr, iPrres
auctores erent: quod Poea ,' vi populi aucta , !Pecem tantum
vetexcm retmult , cum n ncertmn comitorum eventum Parres

auctors eri emperth , ut Livius & Dionyius notanti Qgn &

,.

e'rius alquanto mixtura: mant alqud, quamdu, udem loqu Dv. l. v::
tur Livius, imperium enes Patricios (id e Senatuinz) penes tr

bunos ( id e plebem 57 auxih'um erat. jus ncmpe vetand , ve n

tercedend. Sic& Iocrates thenenium rempublicam Slons
temporibs Vult le Supnga-ra gy-;mad peluzypva poteatem

optimatium popular mxtam. HiFoiu's quxones quadam

quee equcntem in hoc argumento um hbent examinemus. _

XXI. Prima e , an ummum mperum haberepot s qui qee-'
qual oedere tenetur. Inaequale focdus hc intellgo, non quod ln"
ter vribus dpares ntur, quomodo Thebana Civitas Pelopidx

tempofe oedus cum Perarum rege habut, & Roman Oh'm cum
II/l. M.
Malenibus , deinde cum rege Mania: nec quod actum1a XIIU.

F 3

ct

66

DE

[VREBELLI

Val. Max

bet tranleuntem , ut cum hois ui it 'ad amicitiam recpitur,

vu , :.1

dum impenas belli (lvat, aut aliud quid prliet : ed quod ex ipfa
vifpaitionis manentem prlationem quandam alteri donar; hoc
e ubi quis tenetur alterius imperiumi ac majeatem conrvare,

ut in foedere Aitolorum cum Romanis crat, id e tum operam da

re ut ejus imperium in tuto it , tum ut dignitas , qu majeatis

nomine ignicat'ur , ei conet. lmperii reverentiam dixit Taci

tus : & c explicar: Sedenibzgfque injim ripaa mente animoque nobifcum

agunt Florus: Illiquoque reliqui , qui immunes imperii erant , fentielmnt

Lib. Iv.

tamen magnitudinem &5 mitioremgentium populum komunum reverelmnur

ad quod genus referenda funt jura qudam eorum qu nunc vo

cantur protectionis ,- advocati , mundiburgii: Item jus urbium
matricum in colonias apud Graecos : Nam ut Thucyddes ait , co;

Lib. ri

loni cum urbibus matricibus pari erant jure libertatisp ed debe

bant 'rI/ev 71'11) purga/msz , ZC exhibere G 94/0: ropa'peva, reverentiam

fcilicet & honoris igna qudam. Livius de veteri foedere inter

Lib. I.

Romanos qui Alb jus omne acceperant , & Latinos Alba oriun
megxs

dos : In eo fderefuperior Romana m cmt. Recte Andronicus Rho

dius polli Arillotelem amiciti inter dipares hoc air proprium ut
potentiori plus honoris , inirmiori plus auxilii deferatur. Scimus

LM dnln'- quid ad hanc quPcionem Proculus refponderit , fcilicet liberum

to. D. de

efle populum qui nullius alterius potellati ubjectus t , etiami in

foedere comprehenfum
is populus
alterius
populi
imajeatem
conervaret.t Siutergo
opuluscomiter
tali foedere
obligatus

capt.

liber manetl alterius poteati_ ubjectus non e, equitur , ut

iilmmum imperium retineat. Atque idem de rege pronuncian:
dum e. E enim populi liberi & regis qui vere rex t, eadem

ratio. Addit Proculus , illud adjici in foederey ut intelligatur alte

rum populum lilperiorem efle , non ut intelligatur alterum non
elle liberum Superiorem hic intelligere debemus non hoteate

(jam enim dixerat talem

pulum alterius poteliati ubj ectum

non efle ) fed auctortate, 8C dignitate : quod verba fequentia apta

admodum fimilitudine explicant. c(,lzgmuzdmodum , inquit , clientes

noflms intelligimus libems e, etiam neque auctontate, neque dignitatej ne

quejure omni nobis_Paresfunt :c 65 eos qui majeflatem nomm comiter con

jenvare debent , liberos ee intelligendum e. Clientes in fide unt patro

lnorum z ic populi foedere inferiores in de populi , qui dignitate
eli uperior. Sunt an Wuim, z gemmas ,ub patrocinio, non

di

Al, Mthr.

cion-3, ut Sylla apud Appianum loquitur : in parte, non in ditione ut

'

Livius

A-CPACIS, LIB. I.

7,

LiYius
: -&deribens'
Cicero Ociorum
fcudo actiora illa"
Romanprurn
teinpora
,. Ptrocinimr-ciommctzait
penes
cos zie, Lil-_XXXI
nn irnperiumi qucum- tis convenir dctuni illudScpo'nis AH
caniMajoris:Pun1umR0manum
benecio ?mm
bomnes. LivJ
~ malk
, extemqmgmtesde accz'etzctm
haben:mew
quamoblzlgczreuectm
V

fenicia : 8C qae Strabo conmemorar de Lacedaemoris POR' Roa.

manorum in Graeciam, adventum : FMI-m'- xepm ,. MM?- (PzAmavJ
Mmm-45v aM. m1Mu3ng3v: mnerunt , incluir,, , liberi3nihl com

ferentes Prx'ter operas ciales .. Sicut -Pakrpcnimn privtum

"

non_ tollt bertatem :perlnalem , rita' atrocinum publicum -

non tollt lbrtatem Civilem -, "qua: ne" ummo imperio, nteHI'-.
gi nequit. vIdeo apudLivium .opponi videas , in de eeacn di-

tiene .z Et Syllaeo Arabum reg mnatus eAguus , tee Ioe

Pho , niinjur'is in vicinos abnepet , uraturum , ut .ex' ami
co ubditus ert :Cu-'us conditionis ernre'ges Armene , gines**
in .ditone Romana' Je ad Vlogefn rib'ebat. Patus ,5 &L

pronde-ono ma 's-nmns quam re p rcgcsquales, Cypr al . .

que reges olm ub-regbus Peris ., Ws lbdt ut, DOdO. - y _'. L'

Ius loqui-tur. Obare hisqux dixmu's Vdctur;quod addt'Procu- Lib: XV!)

lus : Etunt ,ajmd nos 'rei exchimlzmfaedmtz's, U incas Mmmm: ani,- _

Madvmimm. 'Sed ut hec res intellgatur,f Fcc'ndum e ' 'uatuor

incidere
pul aut' regis
poe?un
controveriarum
de. e alverit-Is,
genera.
HiCantizrjfece
prjmum , i'ilb
contra
t oe-.

du_s': deinde , .1 ipi popul aut' rcges accuntut (tenim ,i'ci

?ui in ejudm populi aut
de mt inter ltgent :' Harto,,
bditi Cnccueranmrde injuriscorum quorum lm: in tione.

Prima pecie 1 peccatum appa-reat, tenccur rcxaut populus, cum

qui 'nocuit aut punre , aut ei cui_ noctumd- dedere:quod~ non'.
.tantum inth in'azquales,_ ed &inter ae ualtr oedratosl'cum:
haber,, irno ctiam inter eos ' ' u- nullo fee efe fenentur, Aut oende-

mus alibi. Tenetur etim are Operam -ut damna rercantur;

quod ocium- Romx rat recupertorum. 'Gallus \Els 'apud

Feum: Recbemtia e cum interpopylum 9 regemmtiocgmch Circtatesz
propinas lex conyenit, 'quomodajze-SCtZIeratoremreddantmm , recg'DErErzz

Marque , reqmprvam imctjpmjquanm. At corum alter in Icii.

lbdtumjus prehen'ions aut pum'tonis directe nonjhabet. 'Ita
_ ue DeciusMagUS Campanas ab'Anm'bale vnctus 8C Cyrenas .
gelatus , atq'uc nde deportatus Alexandram , docut contrajusb, [Z

fmderis vmctum k ab Annibale .ee : atque a'vnculslb'raczs' x;:1; '

e _

'

68

DEIVREBELLI

c. Secunda fpecie jus habet ocius cogcndi focium, ut fiet fozd'e

ris legibus ,- atque etiam puniendi ni fieterin Sed hoc Toque in
quaii foederi proprium non e. Idem enim locum ha ettin foc

dere quali. Nam ut quis ultionem fumat ab eo qui eccavit, latis

e, ut ipfe ei qui peccavit fubditus non iv; quod aligizi nobis tra
ctabtur.

uare etiam inter reges aut populos non foederatos

idem ui-Ivenit. Tertia fpecie cut in foedere quali olent con

trover deferri adconventum ociorum , quos fcilicet res non
tangit, ut Grcos , Latinos veteres , & Germanos olim fecie lc

gimus; aut alioqui ad arbitros , aut etiam ad principem foederis

tanquam communem arbitrumz ita in foedere inquali plerumu

?ue convenire Olet , ut controverix difceptentur apud eum qui

uperior e in foedere.

uare ne hoc quidem ofiendit im erii

poteatem. Nam 8c reges apud judices e conitutosju icio

contendere olent. In Porema fpeciejus cognocendi nulltun e:
-

ociis. ldeo cum Herodes qudam adverfusliberos ad Auguum

1961. xvaa fponte deferret , dixerunt illi: Pare-ms dewbisfupplicium izmere

iijf-m tuo jm, tum Wayar-mmm qua rex. Et Scipio cum Roma: Cartha-v

c. 9,

ginienum uibudam Annibal accuretur, dixit non oportere c

V41. Max. Patres Co criptos reipublicae Carthaginienum interponere Et

I'm hoc e in uo Ariote es ait ocetatem civitate derre , uod

lbciis curse It: ne injuria in pos committatur , non vero ne iqoci

civitatis cives inter e injuris committant. Solet 8c illud objici,

uod in hioriis ei qui &Edel-e uperior e imperandi , 8c ei qui
inferior e parendi vox interdum tribuitur. Sed nec hoc movere

nos deber. aut enim agitur de rebus ad commune bonum ocie

tatis pertinentibus , aut de utilitate privata ejus qui fuperior e in

fdere. In rebus communibus , extra tempus conventus , etiam

ubi fdus quale eit , olet is qui lectus e princeps fderis

(nzn {13} Daniel XI , 22. ) ciis imperare , ut Agamem
non regibus Grcis , Lacedmonii Grcis poea , deinde Athe
nenes. In oratione Corinthiorum apud Thucydidemlegimus:
{un} T); *iz-EMV@ ni {Aa Ef a'x EMI-G; m cmi waw971'- becet eos quivde

derirprinegper imt, circa/um quidem militares nibilPre'ouummm'e , at_

in communibus rebue curundir eminere[150m cuota-os. loc ates veteres A
thenienfs ductum exercuie ait, ''va imm-rng , me; aL enim M

9'p MZ-c JM: curumgerentesproimz'is omnibus , [edita ut iis libertatem _

integrum relinquerent : Et: alibi ;pam-@Ty z/,02m seu , me M que/ayiav ita ut

imperium habere belli , non dominan'i: debere cenferentr Item wppama,

'

05M

AFC'

P A C I Sct,

L'I B. I.

59

RU eaz-'x-Bszxmyx; m?) zwnsu cialiter non berz'liter res erum cur

ames. Hoc ipilm Latini imperarc, Grzecimodeis Mx-iv'dicunt.

, Athenenes delato ibi ductu belli in Peras , 2'1ng , inquit Thu

CYddCS , &; ndmpxqctv F WD/EUV Kl-UZG- WSFBNpCupav :

vau. ordina

mmt (ic qui Roma in Grzeciam mittebantur dicebantur mitti ad

ordinandum atum liberarum civitatum) ques urbespecunihsin [mr
Immm , 71M naves confcrrent. Hoc enim i aCit qui prinCCps tantum

e in oedere non mirum e i in foedere inaequali idem faciat is

qui uperor e oeder, Imperium ergo hoc enu , id e MM-7a,
_libertatem aliorum non tollit. Rhodii in oratione apud Senatum
Romanum que apud Livium extat: GMC? domez'cis quondam viribm LI'.me I.
etiam imperinm amplectebantur : mmc Werium ubz', ejZ , i111' uttpezpetuum ~
opumt . limeztem reris cum' armz'saztis haben:: , quoniamaz's nanpomt.
Sic poCa'dmeam Thebani's receptam narrar Diodorus n1u1Lib,xv.
tas Civitates ercas convenie ma; Car-My jur/.48; , Myan gw

MEM BL-\dm , omnesut [bem eent , izd Athenienium ductu aparentar.

De ipisAthenienibus Philipp Macedonis temPOre Dion Pru
LCDiS: '0'77 'ls Mz-coma erxwpxm, 'KS 0Q AOC/?eddy po'm Amzv aka.

x: quo tempo duqu bell omzj libmatemizlam retinebzmtl Si'c:v CXiIr

quos ub imperio Suevorum fue dicir, eodem Inox ocios nomi

nat. lniis vro rebus quee ad prpriam utilitatem ectant upe

ririS , POulata olent imperia dici, non-ex jure , ed ex eectus

imilitudine , icut regum preces imperia aape ee diCuntur, &

xgroti imperare medics. Livius libro LII. Ante 19sz corzlem

'

(C. Pohumium) nemo unquamiyciisin ullcz re 071m' aut izmptm'cz't:

idea magiZmz-M mulis, tabernaculis , KU 0mm' ala inmmmto miltari 07M- -

Immur, m? quid tale mPerarentizciis. -Interim verum e accidere ple

, rumque, ut qui izperior e in foedere, i is potenta multum ante
.foedus
icut
cellat,
Athenencs
perpetuum
paulatimmperum
ecerunt,
it z 8: cum
cum
proprie
jure
dis
raeidia
dctum
ad \uilrpet
inducendi
provocari
:-prazertim
inpa
Oppida,
imt;i

_
;

,quod nunquam fecerant Laccdazmonij. quibus temporibuS IO-'

Y :

_crates Athenienium mperium in ocios regno comparar. Sicct

'l

,Latini querebantpr ub umbra oeders Roman ervtutem e m

ti. Sic \Etolivanam iveciem & inane nomen libertats: Ac XIM. 1.".

poea fedm ecze jam eprecariam erbitutem. Sc apud Tac'itum L- 1-

Civils Batavus de ,edem Romanis conqueritr 5 neque EnMiICieta- M- _

I'

X X X IV

perri, utolz'm , id Magnum mancyia baba-: & alib, Mz'izramrbitutem ,

zlo pacem macari. Eumenes quoque apud Livium Rhdimmlxnv~
lcios

._
,
'

7o
LILXXXVI I.

.DE.IVREBELL.

ocios ait, verbo ee ocios, r'evera lbjectos imperio 85 obnoxios:

Magnetes quoque in peciemliberam Demetriadem , revera om
nia ad nutum Romanorum eri. Sic Thealos in @eciem iic

liberos, ed revera ub imperio Macedonum notat Polybius. Haze

cum unt , & ita unt ut Ptientia in jus tranat , qua de re alibi
erit dIPutandi locus , tunc aut qui cii fueran: Hunt lbditi , aut
Certe partitio t innmi~ imperii , qualem accidere poe \pra di
Xmus.

Lib. I.

X XII. (Lui vero certum quid penitant a'ut ad 'redimendas n

jurias, aut ad tutelam comparandam, Ebfbdxal @jxv \'MUTEES', ut e
apud Thucydidem : quales Hebrxorum reges , & vicinarum gen
t_ium po Antoni tempora , cPn Qipm nnyvl, ut Appianus 10

quitur, quo minus lmmum imperium habcre pomt , nullam du

bitandi cauam video , quanquam inrmitats confeio de digni
tate aliquid delibat.
.
x XIII. .Dicilior multis vdetur quaeio de nexufeudali , ed
quzeex antedctis, facile olv pote. Nam in hoc contrctu qui
proprius e Germancarum gentium , nequc uquam invenitur
nii ubi Germani edes pozerunt, duo imt conderanda , Obli a

tio peronalis, & jus in rem. Obligtio perfonalis eadem e, Eve

quis iplm jus imperandi , ive aliud quidvis etiam alibi itum u

di jure Poideat. Talis autm Obligatio icut privato non erat

demtura jus libertats peronalis, ita nec reg aut populo jus demit
qmmi imperii , quae liberta's e civilis. quod apertime conpici

datur in eudis lberis quee Franca vocant , quae nullo jure in rem,
. in (blalgeronali Obligcione coniunt. Haec enim nihil unt aliud

quam pecies oederls Inaequalis de quo 'egimus , quo alter alteri

operam pollicetur, alter alter przeidium 8C tutelam. Pone criam -

adverus omnes romiam operam , quod nunc feudum ligium

vocant, ( nam o im ea VOX latius patcbat) nihil id de jure lmm

imperii in ilbditos detrahit: ut jam taceam CmPCr inee condi

tionem tacitam, dum juum it bellum, de qua agendum erit ali

bi. Ius vero in rem quod attinr ,id quidem tale , utipilmimS
perandijus , i feudijure tencatur, aut farpilia extincta , aut etam

ob Certa crimina amitti POt. Sed intel-1m lmmum ee non de

init: alud enm-*e res, ut aepe diximus , aliud rem habend mo
dus. Et cali jure mltos video re es Romanis contutos , ita

cilcet ut deciente re ia famia imperium ad ipos- rediret,

quod de Paphlagona aique nonnullis Straboni notatum. * D.

Lib. X11.
X X l V'-

Ac -P ANCIS, Lu I.

zz

XXIV. Dingucndu'm quoque non minus in im erio quam in

dominio, jus ab uu juris, ve actus primus ab actu cundo. Nam
icut rex infans jus habet , ed imperium exercere non poteft z ic '
& furioils,& captvus, 8c qui in alieno territorio ita vivit,ut actio
nes circa imperium alibi ntum-liberat ei non permittantur : omnia

bus enim his caflbuscuratores ve prodici dandi mt. itaque

Demetrius cumin Poteate. Seleuci non ats libere viveret , ve
tuit aut igllo aut literis uis credi , ed omnia quai ie mortuo
P.L.A4.-n,ej'-

adminrari voluit.

C P v T. I V.

_ De bello Subditorum in Superiores.

x L ln regem qui manifee latina populi
I. Statue que/Fion?.
I I. Bel/um inaperiore: qua tale: ordina
hoiempferat.
rie licitum non zjtm nature .x I I. in regem pai amzm regnum ex
I I. (Mimo:
Nee conceyfum
legeSuangelica
Helmut: .- quod X 1 lege
.4
*
II V.
etiam lege
1 commi
ln regemoria
quipartem
duntaxat
im-v
_ 'probatur ex acrni/litera .perii babeatpro eaparte quae itp/lux nt.
v. Etfae'i} C riiarzom'm veterum
X I V. Si refi/lendi libertaa certis cafibus
VI. Refellz'tur ntentiajiat'uem inferia- rer'pataf.
. ribua magirazilrua licitum me bellum x v. lnvajbri alieni imperii quan-mu za-7
ad'verfm amma: Pteiatem .- idque

rationibue, &fm! lite-NS.

rendam.

X V I. laeva/iri alieni imperii "vi nii

v' I I.
imiemlm'ziizmm " alio[M exjure belli mamma} .
qui inevitabilist necefitaa ?
X V I I. Ex lege antecedente :

'

V III. Im bed/i dari po- in principem>0- X V I I I. Ex mandato w imperandi ba

puli liberi .-

berlin?.

I X. ln regem qui imperium ::Mica-unit.- X I X. 'Cur extra boc Mia id non liceat.

X. ln regem qui regnum alieet, ad impe- - x x. ln controveifzjure ri-varasibiu

diendam traditionem tantum .-

dicium amere non debera.

BEllum gerere poffunt 8c privati in Privates, ut viator in la..

tronem ; 8c fummam imperium habentes in eos qui itidem 4
id habent , ut David in regem iAmmonitarum z 8c rivati in'

'eos qui im erio ummo z at non in e -, utuntur _, ut Abra amus in

regem Ba yloni 8c vicinos; 8c qui iimmum imperium habent in
rivatos aut bi fubditos , ut David in partem Isboethi; aut non

lbdiros , ut Romani in piratas. Tanturn illud quritur an aut

privatis aut publicis perfonis bellum gerere liceat in eos , quorum
imperio five fummo ve minori lbunt. Ac primum 1d minimc
controverum e arma fumi Poe in inferiores ab iis qui fumsz
potea

qua

DE'IVREBELLI

poreatis auctoritate armantur : qualis fuit Nehemi'as armatus

L.dewmm.
C.de Meta

edicto Artaxerxis adverlizs vicinos regulos Sic metatores expel

lendil domino ' rdii licentiam lmperatores Romani concdunt.

torilzm. lil).

Verum adver usummam

tellurem aut inferiores , ed agentes

XII.

quod ag-imt Immae potelfftis auctoritate , quid liceat quritun

lllud quidem apud omnes bonos extra controveriam ell-g quid
imperent naturali juri aut divinis prceptis contrarium , non elle
faciendum quod jubent. Nam Apooli cum dixerunt Deo magis
quam hominibus obediendum , ad certimam prvocarunt re
lam, omnium incriptam mentibus , quam totidem ferme ver
g expream apud Platonem reperias : at iqua ex tali caufa , aut

alioqui quia ummum imerium habenti ita libet , injuria nobis

inferatur, ea toleranda e potius quam vi reiendum.

II. Et naturaliter quidem omnes ad arcendam a feinjuriam jus

habent reiendi , ut u ra diximus Sed civili focietate ad men

dam tranquillitatem inifitutaj atim civitati jus quoddam majus

in nos 8c nora nafcitur , quatenus ad nem illum id necearium
e. Pote igitur Civitas jus illud reiendi promicuum public
pacis
caufanon
prohibere:
E1: uin voluerit
non e8c,ordinis
cum aliter
pofiiit finemciuum
conequi., dubitandumo
Nam i ma~
neat promicuum illud reiendijus, non jam civitas erit , fed di:
_ociata multitudo, qualis _illa Cyclopum :
equo-tuti
.,

Hu,wi

alma-go

Ao/zw.

Dam: conjugzbm jm
a's bolique.
ivo/uides ' Kd

3h- 335s}; evZ.

Conz turba , nemo ubi audit neminem .

Et Aboriginum , qui Salluio tradente, genus hominum agree,

fine legibus , ne imperio , liberum atque olutum: 8c apud eun

dem alio loco Getuli qui neque moribus , neque lege aut-imperio
cujuquam regebantur. Ita ut dixi habent mores omnium civita

tum : Generalepaflum eflfociemtis human-e , inquit Augunus, Regilzusj

obedire. \Echylus .'
'
TUN); ua/vam@ De sx LMw'vv@ :ce-[16 .
t

ly i

Rex e l utens jura, nulli obnoxim.

Sophocles:

T; -L
;JS

'- ' LF
;--..g-l l

Y!

.F

Apxom' mv, dig 9' (Atina-om *A fui ;

Nam pn'nc'qm funt: oliequendum. quippe m"?

Eurp..

AC PACIS,LIB. I.

73
-

N
Euripides':

Tang F xynuu'mv Mag gdv (Pptlvi '

Imjma babenmm Perzrenda inz'tizz e.

hoc
Addee;
quod
Pvinczpl'
upraitmmum
ex Tacito
mmminarbim'um
hanc rem
diz dederunt,
adduximus:
ubdtcujus
Obequi
85

gloria relictzz

Hc quoque-.

'g

i ct i

Indzgna digna babenda jim:: Rex quee flzcz'tij

Seneca:
-

\Equum Atque iniquum regis imperiumfrtig

Qod ex Sophocle fumptum qui dixerat:
Et quodKa)
AM
apud
300m0?
'Ey 715M;
Salluum
:;Jde
&Kaza
, 790
e:
C valvular.
Mi
Impune
xAudv' qudvis fzcere
' 7 , I'd e regem e.

Hinc ubique majeas, id e dignitas , ve populi , ve unius qui

-.f
~*cl-_v

lmmo fungitur imperio , totlegibus , tot poenis defenditur: qua:

conare non Ote i maneat reiendi liccntia. Miles qui cai L. \Militar

gare volenti e centurioni reiterit, i vitem tenut, miltam mu F-jF

rat: i ex ndura regit,vel manum centuroni intult, capite pu- ?QfZZZ-/j
nitur 1 Et apud Arotelem C', a Zxlw ieixwv za-Gy JE? m-amylaaq. [73: milita

_ magimtumgerens aquem merbemherit,

reverbemndus mm e.

"l" ' "V'

I I I. In lege Hebrzea mortis upplicio damnatur , qui inobediens

lert , autilmmo Pontiici , aut ei qui extra ordinem rector P0- Dm'-

puli Dc-:0 eet conittus. Vod vero apud Samuelem e de

'

'J \

jure regis , omnino recte inpicienti apparet , nec dejure vero n ShQneI. '

telligendum , id e de facultate honee & jue aliquid agendi, "U" "4

(longe enim ala vivendi ratio praecribitur regi in ea Prte legis,

0:'

qux e de ocio regis) neque nudum factum ndicari : nihil enim

ect in eo exmum , cum injurias facere etiam privat privatis

4"

leant: ed factum quod eectum aliquemjuris habeat , id e non

reiend
obigationem.
Ideo additur,
populum preum
is nulla
inju
riis Dei opem
imploraturum,
quia cilicethumana
remedia

exarent. Sc ergo hoc Jus vocatur, quomodo praetor jus redde L* PL"
re dicitur, etiam cum inique decernit.
'
?m "
.
.
.
.
.
Iv. In novo foedcre Chnus race ens dan Caean que Ce "-\37m

1
l

Ijis lnt, intellig volut lux giplgnae ctatoribus non mno

rem , i non majorcm , obedientiam cum patientia , i opus it, -

con_junctam
pot'eatibus
deberi
, quamoptmus
ab Hebrzs
regbus Hebrxs lmmis
debebatur;
quod latus
exequens
ejusinterpres Paulus Apoolus , ocia lbditorum late decrbens ,- inter

, Q 'f
x -

ala z 9115i olzz't, inquit ,poteati,Dez' ordinariom' alzit:mmrver0qui Rn":

.
G
obium,

74

obuntzbi

DE [VRE BELL]
condcmmtiomm
accipient. Addit mOX ,i Dei mir mini

erc quipoteatefngitur tuo bono. Deinde , Mprcpter neceje eub

jici , nonialum Pmpterimm , _ld Upmpter concientiam. In ubjectionc

includit non reiend necenatem, neque eam olum qua: ex forv

midne majoris mali oritur, d quee ex ipo enu ocii nori ma

nat , neque hominibus tantum, ed & Deo nos obligar. Rationes

addit duas: primum , quod Deus ordinem illum imperandi , Be

parend approbaveric , 8C olim in lege Hebraea -, &C nunc in Euan

Felio. quare poteates publica: eo loco nobis habendae unt, qua
1 ab ipo Deo eent concitutae. Nora enim facimus , uibus
auctoritatem noram impartimur. Alteram , quod hic oro no
ro bono inerviat. Atqui , dicat aliquis , injurias

ati utile non

e. Hc quidam , vere magis quam ad num APOKOU , ut arbi~

tror, aPPOite , dicunt has quoque injurias utiles nobis ee , quia

ia patientia ua non t caritura mercede. Mihi videtur Apoo

lus conderae nem univeralem ii ordini propoitum , qui e
tranquillitas publica , in qua 8C ingulorum comprehenditur. Et:

lane quin plerumque hoc bonum per poteates publicas confe

quamur , dubitandum non e: nemo enim bi male vult: at im~

perantis felicitas , in ubditorum felicitate conit. Sim quibus im

peres , ajebat ille. Proverbium e apud Hebraeos z Ni _PoteMPu
blica eet , alteraltemm mivum deglutiret . qui enus 8C apud Chryo
omum: Tv wiva TSE KEN-'06; ai- aZvAzI , 9110/01 Aiywv Aoyainpov ,Bru
avpeJu GM , &im-wn; Mhs : nuncGOU-n : nzi rectores civitatum tf

rioremeris *Uberemus mitam , non mordmtes tantumed L Dorantes alias

alii. Mod i quando nimia formidine, aut iracundia, aliive ae

ctibus, tranveri agantur rectores,quo minus rectam ineant viam
qux ad tranquillitatem ducit , id inter minus 'equentia haben
um e ,- 8C qux , ut ait Tacitus , interventu meliorum penantur.

Leges autem atis haben!: id quod plerumque accidit repicere,

L. vs gs D. ut ajebat Theophraus , quo 8C illud Catonis pertinet : Nidia [ex
13 '- atis commodae : id modo qmtur , majori pam' 9 in lmma piodei
MYSQL uz autem rarius contin l nt , commumbus tamen reguhs con .

pet. mi. ingenda unt , quia et 1 ratio legis in io particulari facto parti
Livimli
xxx
I v. . culariter locum non habeat , manet tamen ratio in ua generali
tate, cui Prticularia ubjici fas e. Id emm atius quam me nor

ma vivere, aut normam cujuque arbitrio permitti, Seneca appo

Lib. vI I dcite ad hanc rem. Satin: eme paucis etiamjuam excufationem non ac
&F * dpi , quam ab omnibm aliquam tentari. Locum 8C hc habere _deber

'

illa

,1..
;
111
.
;
1

: . , !2. : :
, [_/: ,
1 /!. / :| ,

_/, : 6' :

[ , /| !]. @
: ! : , @
: ,
/ ,

, / 1:| , ,

,/ @ ? @ :1
.1: :: 2'| . ..
:. ,
?) ?

; ) ; ?) ,

@ ) . @ ,

, , 9! <5 !, "

1 . : :
,[
__; , ;
) /!.
: 1
[78||0:60"'2

: 1 @ ,
! : <9 - : ! ,
22: :2 .
- 1 @ 1

5 .
1 ( . , . '
; ; /. . @ : /
7 , : (2 ] 9
@
, @~ / , . , : :
@

- , ) 6(

: , ) ) 6. ; ] ;

<> , ; : %'8| :$89 .?. [ .

? ? ? @
, : 1: , @ [ !
.1! . @ /:

] , ][:. . !. ,
, 1., 2
. :7 : /,
2 , . 1
11, 1]1 : . 8/! : @
: , , .

76

DE IVRE BELL

(edit gratiequisjvoer conientiam Deiuert moleiam injue aictur.

que enim
eipeccantes 8.9 COLTIS ( abiztis . fed bene agentes,
U Mmm-male babitiubitis , hoc cadiz: 'DOIS gratie apud Deum. Conp
mat Inox hoc Chrii exemplo. Idemque enus in Clementis
- coniturionibus his verbis exprimitur : 39A@ zuvm Pepn.) m3;
ny Jean-la y?) @aa Sig, x5- ci , xev mvno \ba/pzz. 86777145 Damn ti

memimulbme bemuo 'Dth , quamvis z'sz'O , quam'pis injuo. Notanda

hc-duo: qu'od dcitur ubjectionem dominis deberi, e'tiam duris,

idem ad regesquoque referendum: Nam quod equitur ei funda

mento uperructum , non minus lbditorum , quam \rvomm

ocium repicit. Ac deinde -talem nobisre uiriubjectionem

qua: injuriarum Ptientiam ecum ferat r icut e Parentibus dic

oler.;

'

Ames Parentem, guns e : non,farm.

Et Eretrienis quidam adolecens qui 'Zenons cholam diu fre-

quentaverat, quid ibi didiciet rogatus, repondit, pz-Zu) ng @EN

Lib. xv. imm patris fcrre. De Lyimacho luinus : Magno animo regis , relat
Lib.mII.Pell-'S , contumliam tu'lz't; Et apud Livium e: Vrparcntumieviriam,
Am x Vl_cpatria,paticndo acfcrendo lem'cndam 61k. Apud Tacitum : re-nda re

114?, gum
ingenia:
8C alibi:
bonos
ImPemtores
roto Wetendos , qualqcunque 130-:
[zmndos,
Apud
Peras,
laudante
Claudiano.:
ct
Mams crudclibus que
Paretur-dominir.

v. Nec ab hac lege Domini dicedit conletudo veterum Chri

*ianorum , optima legis interpres. Nam quamquam emi ae
Fe homnes imperium Romanum tenuerunt, nec de erunt qui
obtentu adjuvandae reipublicx iis e opponerent , nunquam ta
men eorum conatibus \e adjunxerunt Chriiani. In Clementis

conitutionibus e , Burm-qa s ?ilumv Lw;qu , regida poteatz' n

ere nefhs. Tertullianus Apologetico : Vndc Cafz'i,U Nigrz', 5.9 Albini?
made qm' interduna [amm Obdent CEarem . ande quifzucibus ejus exprimm
dis Pal-cricam exacent? unde qui armaripalatium irrumpzmt, omnibus tot

Sigerizlc (ic dierte haber manucriptus qui.e apud omni laude

ornatimos juvenes Puteanos) zzc Partbenizs nadadores.? De Raim
m's, fit/lor, I'd e de non Cbn'z'anis. De Palxrica,quod ait,ad Com
modi mortem pertinet , peracta imperio prxfecti \Elii Laeti , ma

nu Palaeritaez quo tamen Imperatore vix quiquam rit celera

~ tior. Parthenius cujus factum itidem deteatur Tertullianus,
erat ille qui ,pemum_ Imperatorem Domitianum oppreerat.
,

His

..ACP'AC'ISLLIEL'
77
His comparat Plantianum praeectum Praetorio , ui Septimium
Severum ralde fanguinariumllmperatorem occidere in Palatio

voluerat. \In eundem_ Septimium Severum arma quai Pto reipu

blica
caritate (umperant
Syriahor-um
Pecennius_
Nifgactum
er , in Gallia
&
Britanni'a'Cldius
Albinus.in Sed
quoque
Chriia
Iiis diplcuii: , quod' &ad Scapulam jacta!: Tertullianus : Circa ma'
jeatemImPemtoo-is inamamur: Mmm nunquam'AIbiniani ,Jel Nigriani,

Iel szizmi nm-IM Potummt Chriiani. Caani illi erant qui fcuti

eran!: Auidium aum virum egregium, qui in Syria lmptis ar

mis cauabatur rempublicam e ire reitutum , quam M. Antoni

ni neglientia perderet. Ambroius cum injuriam non-ibi tan

1-5.--.W
I,-I

tum, ed& gregi uo,& Chrio eri crederet Valentino Valen

tiniani lio,populi atis concitati motu ad reiendum uti non vo

luit. Coactm, inquit, rpugnare non nom' .' dolerepotero, poteroere ,potco _Lil- v m
gemere : adn-?cs arma , -mz'lz'tes , Gotbos quoque , lacbijzmee mc@ arma mt. ' Mm"
aliter nec debeo necpom reicre. MOX: Exigebatur me ut compccerem
pva/um : refrebzm in meojure ez att-non excitarem , z'n Dei manu ut Mti
gzzret. Idem Am'broius Maximi copiis adverus Imperatorem & Theodrct.
Arianum , 8C Eccleiae gravem uti nolut. Sic Iulianum deecto- Zf'vc
rem cum pema conilia agitaret , lachrymis Chriianorum re ' '4'
preum, &it Nazianzenus, adanS, 'r-"n pvov xv-rwv ica-m TQ daixila @oig

pzmv,ferme
quaiylz'mz
hoc ex
contraperizquutorem
emt remedium.
'ejus
omnis
Chrianis conabat.
' Adde Atqui
quod, exercitus
uctt Ober
vat idem Nazianzenus , aevitia illa luliani , non tantum in Chri- Orat. I , in
ianos erat injuria , ed 8C rempublicam in fummum adduxerat Mm

periculum. Acceidat his illud Auguini ubi illa Apooli ad Ro 11011.74.

manos dicta explicar: Nece eProPter Inma vitam nos bditos e

oponen, non rqentes quid i112' (rectores) aufm'e Toluerint.
v I. Inventi ilnt noro aeculo viri eruditi quidem illi , ed tem
'Poribus 8C locis nimum erventes, qui ibi primum (ita enim cre

d) deinde alis peruaderent ea. quae jam dicta (un: locum ha~
bere in privatis , non etiam in magiratibus inferioribus , quibus

jus ee putant reiendi injuriis ejus , cujus ummum e impe

rium 5 mo 8C peccare eos, ni id faciant. quxeopinio admittenda
-n-I.

-non e. Nam icutv in dialecticis pecies intermedia , genus re

cinc-.T
-E9-am'.

pcias , e pecies; i @eciem inra poitam , genus : ita magira

tus illi , inferiorum uidem ratine habita imt publicx Peronae;

at izperiores i eonierentur , 'Privati imt. Nam omnis facultas

' gubernand quee e in magiratibusummac poteati ita \bjici

.q

tur,

78_

DE1VRE-B'ELLI

tur, ut quicquid contra voluntatem fummi imperantis faciant , id

deectum it ea facultate 5 ac proinde pro actu privato haben

'AW- v dum. Locum enim hic quoque habet , quod dicunt Philofophi1
ff" ordinem non dari nifi cum relatione ad aliquid primum. Ac mihi
videntur qui contra entiunt, talem atum rerum inducere , qua

lem antiqui fabulantur in coelo fuiffe antequam Maj eas oriretur,

quo tempore ajunt minores Deos Iovi non conceie. At is quem
ixi ordo , & {gammng , non tantum fenfu communi cognofci
tur : unde illud ,

omneb regno graviore regnum e.

'

Et Papinii illud:
'Dice cunsz reguntur :

Alternifque regunt
aevi wtm Et Auguini dictum celebre: Ipn humanarum rerum gradus admite:
"" 3' aliquidjurit curator , faciendum .' non mmen contraproconal jubeat:
aut cortl aliquidjubeat, U aliud Imperator. non uti ue contemnispote

atem ,izd elzgis majorifervirez nec hinc debet minor imjgz' majorpmlatm
c. EI: hoc ejudem de Pilato: Talem quippe Dem dederat illi pate/Za
Ad lohan. tem , ut et etiam zpizidv Cemspoteate. Sed & divina probatur au
i
ctoritate. Nam Apoolorum princeps ubjectos nos effe vult ali
x ISI-.11,1. ter regi , aliter magiftratibusz Regi, ut fiipereminentip id e, ne
ulla exceptione , prter ea qu Deus directe imperat , qui injuri

patientiam probata non interdicit : Magiratibus , tanquam mif

iis rege, id e poteatem uam rege ducentibus. Et cum Pau
lus omnem animam fupremis potePcatibus effe fubj ectam vult,
etiam magiratus inferiores inclut. Neque in populo Hebrxo,
ubi tot fuere reges divini humanique juris contemptoresj unquam
inferiores magiratus, in quibus plurimi fuere viri pii 8c fortesa id

ibi juris firmpferunt , ut'regibus vim ullam opponerent , nifi fiqui

Deo , cujus in reges fummum jus e , mandatum fpeciale acce

I SamueliI-Pelant. quin contra quod procerum ocium fit oenditSamuel,

XV: 3 cum, proceribus 8c populo infpecftante , Saulem
tperverfe re
gnantem folita veneratione eil profequutus. Atque a eo religio
nis quoque public atus nunquam non regis ac ivnedrii arbi

trio pependiu Bed enim po regem magiratus imul cum

popu o Deo fe fideles fore promiferunt , id intelligi debet quate

nus in cujufque id futurum erat poteate. Ne mulacra quidem

falorum Deorum , qu publice exabant , .dejecta unquam legi
mus Hi juu aut populi in libera republica , aut regum cum re

gna_ban
Q

..

ACPACIS,LIB.I.

79
,..-

gnabantur. @od i quid aliquando _factum efi vi contra reges,

narratur in teimonium divin providenti id permittentis , non

in factihumani ap robationenL-Solet contrari fententi au

ctoribus Iroferri ictum Trajani , cum pugionem prfeito pr
torio traderet : Hcpro me utere,i recta impera 5 i male, contra me. Sed

ciendum e Trajanum , ut ex Plinii Panegyrico apparet , id uni

ce curae ne quid regium ofientaret , ed verum principem gere

ret , qui proinde ubeet enarus populique judicio; quorum en

tentias exfequiprfeazus deberet etiam in ipfum principem Si
inile e quod de M. Antonino legimus , qui publicam pecuniam Din-L 1V
attingere noluit nii conulto enatu.
VII. Gravior illa e quzeio , an lex de non reiendo nos Obli
get in graviflimo 8C certimo dicrimine. Nam leges etiam Dei
qudam , quanquam generaliter prolat , tacitam habent exce

ptionem fumm n'ecetatis: quod de lege abbati Haamonazo

rum temporibus a fapientibus definitum Jit : unde dictum cele

bre zpericulum animae impellitabbatum : 8C ludus apud Syneium cau

am neglect legis de fabbato hanc reddit : MW; szp Pza; &Ima;
in certifimum vimpericulum midum
VX exceptio probata e
ipfi Chrio z ut ac in lege altera de non edendis panibus propofi
tionis. Et liebrorum magiftri legibus de cibis vetitis , alque
nonnullis ex veteri traditione eandem addunt exceptionemjreete

quidemnon quod Deo jus non it ad certam mortem fubeundam

nos obitringere , ed quod leges qudam ejus int argumenti , ut
non credibile t datas ex tam rigida voluntate quod in legibus

humanis magis etiam procedit. Non nego a lege etiam humana

-..-.__-_~u- ~.

uodam virtutis actus polfe prcipi. fub certo mortis ericulo.ut

de atione non deerenda; ed nec temere ea voluntas legem con
dentis lie intelligitur,neque videntur homines in 122,86 alios tan

tum jus accepie, nii quatenus fumma necetas id exigat. Ferri

enim leges ab hominibus lolent & debent cum enil human im
becillitatis l-lc autem lex de qua agimus pendere videtur a vo

luntate eorum, qui le primum in focietatem civilem conociant,

quibus jus porro ad imperantes mananlli vero i interrogarentur
an velint omnibus hoc onus imponere, ut mori pro fent , quam

ullo cau vimi eriorum armis arcere , nefcio an vee e fint re

ponilri , nifi (Erre cum hoc additamento , i rcii nequeat , nii
cum maxima reipublic perturbatione , aut exitio plurimorum

"*.-*.d4'Mi
H_wa_.-_'

innocentium quod enim tali circumantia caritas commenda

G 4
ter,
.:;z.._-_.

80

DEIVREBELLI

ret , id in legemquoque humanam deduci polfe non dubitor Di

cat aliquis , rigidam il am obligationem , mortem potius ferend,

quam ullam unquam fuperiorum injuriam repellendi ', non ex lege

humana, ed divina proficich _ Sed notandum e, primo homines

non Dei prcepto , iedgponte adductos experimento inrmitatis

familiarum fegregum a verius violentiam ', in ocietatem civilem

coiifie , unde ortum habet poteas civilis , quam ideo humanam
I3P'- U, ordinationem
vocatz
uanquam
alibiDeus
& divina
ordinatio
vocatur , quiaPetrus
hominum
falucbre
intutum
probavit.
Deus
.
autem humanam legem probans cenfetur probare ut humanam
Si* 1;; ac humano modo. Barclajus regii imperii aertor fortiiiimusj
,Wc'zm' huc tamen delcendit , ut populo 8C inigni ejus parti jus concedat

c..S.

le tuendi adverqu immanem fvitiamg cum tamen 'ipe fateatur

v:urtotum populum regi ubditum ee.Ego facile intelligo quo pluris

e id quod conervatur,e0 majorem ee a:quitatem,que adverlus

legis verba exceptionem porrigatz attamen indicriminatim dam
nare aut fingulos aut partem populi minorem , qu ultimo necef
iitatis prfldio ic utatur, ut interim 8C communis boni repectum

I Samuel. non deferat , vix auim.- Nam David , qui extra pauca facta tefti
::Ill-;@ monium habet vit fecundum leges exactas , armatos circum fe

' primum quadringentosp deinde plures aliquanto habuit z quo nii

ad vim arcendam i inferretur . Sed imul illud notandum e, non
factum id Davide, nii poftquam 8C Ionathanis indicio , 8C pluri
bus aliis certir'nis argumentis compererat Saulem vit fuae im
minere. Deinde vero nec urbes invadir, nec pugnandi captat oc

caiones , fed latebras quaerit, modo in locis deviis , modo apud

populos externos , 8C hac relifgione ut popularibus iuis nunquam

noceat. Simile. videri poteft actum Maccaborum : nam quod

uidam
hciiierit
arma,- eo
tituloputo
defendunt
, uai Antiochus
rex,
?ed
invaor
vanum
: cum nuciquam
in omni non
hioria
Maccabi , ac qui eorum partes fequebantur , Antiochum alio

quam regis nomine compellent z 8C merito ane , cum-jampridem

Macedonum imperia agnovient Hebr-ei , in quorum jus Antio

chus uCceerat. Nam quod lex vetat alienigenam populo prfiu

ci , de voluntaria electione intelligendum e, non de eo quod
temporum neceiiitate adductus populus facere cogebatur. miod

vero ajunt aliipufos Maccabos jure populi.cui minyth debereturj

ne id quidem rmum. Nam ludi primum a Nabuchodonoore

devicti jure belli ex eodem jure ucceoribus chaldorum Medis

8C Per

A C \P A C I S', i-'LI 3.5.!.

81*

ZC Peris pameranrbz quorum totufn imperiuin ad Macedones de;

venir. Hinc Iudaei Tacito vocantur:- DumAjn'os pene; Medoqucm.1.,l.v.
9 Peras Oriens at miltima Par: fervientiam. "Nec quicquam ab

vAlexandro , ejuque \cceoribuS-ipulati'int, ed me ulla con

_2:9_.

ditione in eorum ditionem venerunt; ,L icut ante-iib ditione Da'_-.

rii fuerant.

uod i & Iudxi interdum ritusv \os & leges Pa

lam exercere permii-imt, id li ex regum-beneicio jus teca-z

.riIIm , non ex lege aliqua imperi' addita. Nihil ergo eFquod

.Maccabaeos tueatur ', prseter
certiunumque pericui
lum : quamdiu \EiliCetintra ui-defendeudi _texmnos ita le con

..z::h
:._.
i.

.tnuerunt, ut in loea-devia exemplo Davidisl-ecedexent , qux

-rendae ecuritati; nee arma expedirent , lnii-ufkro opj'pu -nati. ,Il-

.la interim .cautio tenenda e , ;tziamj in tai P''riculq Pcinae re

,gis parcendum: quod qui facturu Davide f[Durant: non ?ex o'cii

'

-neceitate , ed ex ublimiore Propoitoj- alluntur. 'Ipe enim' I 54m1

David aperte dixit , inontem neminem ee Poe- qui manus rem 9'
.giinerret. Nmirum ciebat riptum in lege: Dz'is'z' id ei Iu Death-on.
dcibus iunmis , non maledices, @Principi ipgpiilo tuo mm maledices. "x 3'
in qua lege mentio facta @eeialis eminenrium poteatum, o;

endit aliquid Fraccipi \Peciale quare Optat'us Milevitanus de iban

.L_szva-e :
-i

hoc Davidis facto loquens, Obabat, ait , plena divinomm memo

ria mandatomm. Et verba David lia-,c tribuit : Volebam boem rain

cera, fed pusefldivinapracqtaerrare. At fala maledicta ne in pri
vatum quidem licet jacere; in regem ergo vris quoque abi
_._-u-.EuL_,*

nendum. quia, ut ait (criptor problematum_, quee Ariotels SEE?. xl.

nomen praeeruntt a WHMPV Tiv My, mNy u'Cyiei. Directori

maledict, in Civitatem e injun'm. quod i voce laedendus non e,

manu certe multo minus: unde & poenitentia tactum Davidem 1 Samuel.
legimus , quod veem ejus violaet :' tantam intelligebat perxxl"6
onae iiusee anctitudinem. nec immerito. nam cum (ummum
'imperium non pot non multorum odiis patere, curitas m

a. _

-F-~.._ .r~^
*~eo-*I5-_

gents Eeculiariter u't munienda. quod Romani etiam in Tribu~

ns ple is conituerunt , ut: @Zr/Mx, id e inviolabiles eent. Inter

' Eenorum dicta erat, reges anctos ee habendos: & inigne

illud apud Homerum :

3....
.L-m:

@Si 73 die ?l/EW Aav ,

[.01, 11 ?TM/9'05.

iw

Nam Pro papal paore timebat ,"

Ncqm'd ei accideret.

Nec immerito, ut apud Curtum elh rc

glam

81,

,DELIVREBELLI

gium nomen gentes que

'.
r
..\

~* I'FV

regibuzs

pro Deo colunt. Artabanus Pera:

mhMv v-GUY @MMC-7v- ?iv-rear cchls@ 517;; 'Ti 71(4qu Bac-Ma w;

xuuev , DG/_Vd- @e m war/;16 . MORO; ,Nobis interegs multas eajqe bands

bee Optima e, regem colendum U adordndum , ut Dei cunctdisitantis q":

Plutarchus

:,8 It-unir 73% Viv/,M'HVOV Bumwo-pab me

zg wappeiv: necu nec licitzim regis coman' manu-.s inne. Illa qua?

io gravior , an quantum David z, an quantum Maccabxis licuit,

lceat &JChriianiS , _quorum Magier crcm ubiri toties ju
bens , exactiorem Patientiam viderur requirere. Certe ubi upe
Iiores ob religionem mortem-in'tentant Chriianis , Chrius

gam conedit , his kilicet qqsncii necetudo nulli loco all

Pm. v, gar; ultra fugam nihil. ;Petrusivero Chrium airv cum Pateretur
12, z,

\4: nobis rel'quie excmplum, quod quamur -, qui cum Feccato va

15,16.

cart, u 8C doli 0mmslimmums ,eet , convifia convitiis non rePO

' . uit ,j n: ue inter patindum minatus e, ed rem Termiit'jue

- ' ' judcant-I _Idem gratias agendas Deo air 8C 'gauden um Chriia
s n i nquam Chriiani poens ubdantur. Et hac maxime pa

pientia invaluie Chriianam religionem legimus. Qtiare Chri

iaps ,veteribus _qui recentes a'b Apoolorum 8C Apot Olicorum
. virorum diciplin eorum praeripta & intelligebant melius &

Perfectius implebant , ummam Injunam eri puto ab iiS qui quo

minusipi e defenderentn certimo mortis periculo, Vres u
etant
et Tertullianus
illis non animum
, i apud
defui.
Imperatores
Impudens
, quicer_te
ejus rei
8C imprudens
ignari ee nn

poterant , ita condenter auils eet mentiri: Si em'm U boes aper

tos , non tantum mindices occultos agei'e mellemue , deet nobis mis numero
rzm 9 copidrum? Plures nimirum Mauri U Marcomemni Dque Pmbi,
mel quant-cumque una-s Mmm loci CU uorum nium gentes, quam totius
OibI's? Externiiemm , &5' Pefd omnia implevimus, urbes, irg/ields , Cdelld,

ManiczPia, concilidbuln, Cdd Diz, tribus, decuriasalatium, imatum, f

rum:ld robis reliquimus tem/21d. Cuibello non idonei , non Prampti fuz

mus, etizzm COPiisimPeIres, qui Mm libentertmciddmun non dpud iam di Ci

Plinam magis occidi [iceret quam occidere? Sequjtur hc quoque magi
rum uum Cypxianus , 8C apert praedi'cat, c@Mams m'mz'us 9 c0
_pioies noerpopulus , non Mmm adhezus mio/entiam : ulcz'cieur: patitur.

:g-: MLS

, Lib. v.

Et Lactantius : Cpndimus enim majeiati ejus, qui tam contemtumiei

Poit ulcii quamjmommuomm labores U inn'ids. Et idea cum tam ne

mdaPeipetmur , ne rverbo quidem reluctdmur :fed Deo emittimm ultio

mm. Nec aliud pectavit Augtinus, pum dicit: Nibiljuuspiwcip
'
5-3.:
_-WLA

cogiteg

ACPActCIS,LI_B-.

I.

8,3

cogitet in bis WLM, m ut bellumiacpz'at, cm' bellarch e .* non' em'mI-s efZ

omm'bw. Ejudem e- illud : Matias IWBTKZOBS in mmm , [cges ad Li.YI,qII.
tumdum errorem contra meritatem condunt , per qua: jui examinantur U I' " f
coronantur. Idem alibi : Im 21plebibm Primbes U erms dominifrcndi Ep. dxvr

fun: , utub exercitaone toleranti-eizneamur temporalz'a , &51emmzr c

tema. ngd veterum Chriianorum cxemplo alibi c explicar.
Ncque tunc Civitas Cbrzi, quamm's adlmcperegrinaretur in terris baberet De ci-Ut.
Mm mag-10mm agminapopulorum adrerm impiosperecutaz'es,pro temPom/i D1-" '

lutepugnavitdpotim ut obtineret remain mm rpzzgnavt. ngabantur,

includelmntur, czdebantur , torqucbantur , urelumtur , [aniabantur, nacida

lmntur , &9 muklicabanw. Non mw 0-1'st alutenggnme izlutemPro

faltante contemnm. Nec minus egregiailnt qux in eandem fnten
tiam haber CyrilIUS in locum lohannis de lado Petri. Thebaza
legio, ut Acta nos docent, militibus conaat exies millibus ex

centis exaginta (Ex Chriianis omnibus: (ln, cum Maximianus

facere
Cacar ,apud
primum
Octodurum
A aunum
exercitum
iter arripuerunt
compelleret
: 8C cum
acraeodis
miet
falis

'

Imperator qui eos a acriicandum venire juberet , ipique e id

facturos
ci
executi.
per apparitores:
negaent,
Mauritius qui
Maximianus
erSnemine
legionisrepugnante
primicerius
decimum quemque
facile
, quoimperum
Agaunum
ut intel-..
unt
Vi-

cus Mauriti dictus e POea , narrante Eucherio epicopo Lug

duneni, eo tempore commilitones c allocutus legitur. Tam ti
mm', ne qui/Quan; , quod armatiszcz'le e/Z , fPecie defnionis , beatifimz'sfu

neribus manu: obviar aerre tentaret? jam mibz' ad hujus rei interdictum
Cbriinoripambatur exempIum , quiexemptum magim Apoolz'gladz'um
MPH-E mocijuione reconddit : docens majorem armz's omnibus Chniame
condmtic ee mirtutemme qmquam mortal (Peri mortalz'bus dexteris Obi

em , quin ima CMP# Peris dem Perenm' religione complemt. Cum hoc

upplicio peracto Imperator peritibus eadem quee ante Pl'XCi

peter, c omnes re'pondent Milites qudem , C-ear , tuz'izmus , U ad
denonem miublicee Romance armaucepimus : nec zmquam aut deertorcs
bel/0mm, autpmditores militi-efhz'mus , aut ignawfrmz'dinis meruimusb
ireagtium. Tuis etiam ObtemperaremmPr-eceptis, nii inituti legibus Cbni
iams , dcemnumculmsdff afasewerpollutasanguine Wim-emm. Com
perimmjzr-ecbz'e
te, ut autacrilcgizspolluercs
automnes
de dem's
inter
fectis
71057761165 tenere.
-Noninquims longius Cbzianos,
latitactntes : nos
Cbrzia
nos c cognoje: babebs Poteti tu@ ubdz'ta omnium corpommuctorem
mmm rgicientex Clmum animas mm tembis. Tum E-xuperiusle
'-

gionIS

E
gjr l '3
-

S4'

DEIVREBELLl

gionis ignifer , ic eam allocutus ibidem narraturz Tenere me , com

militones optimi , feculanium quidem bellorum igna pericitis .' fed non ad ,
hac armaprovoco , non ad haec bella animos rveros ruirtutemque Cmpello.

Aliud mobisgenue eligendum eZleiomm. Nonper bosgladios poteflis ad re

gna clejiiaproperare Deinde lmperatori hc nuntiari rjubetz Non
nos adveritm te , Impemtor, armabit Da , quanz'ina e inpericulis , de
izeratz'o. 'Razzsz ecce arma 8.9 non reemw, quia mori magis quam evince

re volummj 65 innocentes interim quam noxii viverepneoptamus Etpoea;

Telaprojicimus : exarmatas quidem dexteras[atel/es tuus , [ed aimatum fide

catholicaPeas invenieu Sequitur poli hc laniena in non repugnan

tes, in cujus narratione hc funt Eucherii verba : Nejuipuniientur
multitudo non obtinuitj cum inultum (male editur multomm) ezlme quod
multitudo delinquit. ln veteri Martyrologio res eadem ic narratur:
cadebantur itaquepaiimgladiis non reo/amantes , id U dqzotis armis cer

vicesperfecutorilausymelintefium camu: offer-entesp non me!z'pzeomm multi

tudine , nonarmorum motione elatifunt , utferro conarentur arere juflitia

cau/angfzd boclum reminicentes,e illum contm' qui nec iiec/amando ad oc

cionem dmZus e , U tanquam agnus non aperuit osimm ,

quoque tan
quamgrax Dominicamm otium , laniarz'i: tanquam ab imientilzus lupispaz'
funt. valens impie 6C crudeliter aevtn eos qui fecundum acras
literas , & Patrum traditionem n ,amr proitebantur , quorum

quamvis maxima multitudo nun uam le armis tutata e. certe

ubi patientia nobis prfcribitun pe adduci videmus, 8C The
I rem n, bis militibus adductum jam audivimus Chrii exemplum , ut

1-

nobis imitandum, cujus patientia ad mortem fe extendit. Ac qui

MW_ x, ita animam perdit , is vere eam acquiivie Chrio pronuntia

39-

tur. Dxmus ummum imperium tenentibus rei jure non poli

' m le Nunc qudam unt qu lectorem monere debemus , ne putet

m hanc legem delinquere eos qui revera non dehnquunt.

VIII. Primum ergo, qui principes ub populo unt, ve ab in.

itio talem acceperunt poteatem, ve Poea ita convenir, ut La_
cdmn peccent in le es ac rempublicam , non tantum vi

. repelli poflunt , ed , opus It , puniri morte : quod Pauanie regi

Lacedmoniorum contigit Atque hujus generis cum fuerint ve

.tuma per ltaliam regna, mirumnon e I po nal-rt crud

limina Mezentii facinora ubjungat Vrglius:

Ergo omnisfuriis zmexit Etrmajusz's .*

- _

Regem adiqbpliciampmimti mom repofcunt.

.I X- Secundo , i rex, aut alius quis imperium abdicavit , aut ma

nfee

~____J

-i
-* :~r :.-

audietis-and

ACPA~CI=S,LIB.I.

s;

niee hath pro dereli'cto , in eum poft id tempus omnia licent

qu in privatum Sed minime pro derelicto habere rem cenfem

dus
qui eam
tractat negligendus
- aut alii Lib- IV-ct
x. e,
Tertio,
exiimat
Barclajus , rex re num alieet,
ubjiciat, amitti ab eo regnum Ego hic ub Io. Namtalis actus, m

u1.:._E- .U_-

i regnum electione aut lucceoria lege deeratur, nullus e: quae

autem nulla funt , nullum habentjuris eectum. Vnde& de ufui

fructuaro, cui regem talem imilem diximusj verior mihi videtur alla, de i

luriconilltorum lententia , i extraneo jus uum cedat , nihil eum fig-ww

agere. Et quod dicitur ad dominum proprietatis reverti uumfru umam
ctum, inte igendum legitimo tempore Si tamen rex reipfa etiam &s-do1?-

tradere re num aut fubjicere moliatur, quin ei reiiin hoc poll 'mm'
t, non du ito. Aliud e enim , ut diximus , imperium 5 aliud ha
bendi modus , qui ne mutetur obftare potefl populusz id enim

fub imperio comprehenfum non e. quo non male apts' illud Se#

nec in re non diflimiliz Etparendum in omnibus patri , inqeo nonpa- Lib. m.

l midum quo citur nepaterit.
b comm

' X I. Barro, ait idem Barclajus amitti regnum , I rex vere ho

liili animo in totius populi exitium feratur. quod concedo. c'oni

ere enim imul non pount voluntas im'perandi, ac voluntas per- .

edendi quare qui \ hoem populi totius profitetur , is eo ipfo ab
dicat regnum fed vix videtur i-d accidere oe in rege mentis
compotea qui uni populo imperett cli-ioel 1 pluribus populis im

per-et , accidere poteft , ut unius populi in gratiam alterum velit

perditump ut colonias ibi faciatd
.
7 q
XII.

uinto , i regnum committatur , 've ex felonia in eum

cujus feudum efl , ve ex clauula pofita ini a delatione imperiiL

ut,
li hoctuncctquoque
aut hoc rex rex
faciat
, ilbditi omni
obedienti
'olvantur,
in privatam
'eronam
recidit;vinculo
_
A '' '

.'

i X II I. Sexto, rex partem habeat gimmiim eriij partem alte

. ram populus aut fenatus , regi in partem non uam invorlanti , vis

_jua opponi poterit, quia catenus im eriumnon haber." quod

locum rabere cenfeo , etiami dictum 115,' belli potellzatem penes
regem fore. id cnim de bello externo intelligendum e : cum

alioqui quiquis imperii fummi partem habeat , non pofht nonjus

habere ,partem
cam partem
tuendi
quod ubit
imperii
belli jure
amittere.
i 7jpoteft rex
i etiam uami
X I v. Septimo, i in delatione imperii dikm it, ut 'cerro even

tu 'r'ei regi pollit , etiamli-eo Pacto pars irnperii retenta cenferi

i .
non

1- .-ir

86

'

DElVREBELLI

non pofit , certe retenta e aliqua libertas naturalis , & exempta

regio imperio. Pote autm qui jus uum alienat , id jus pacts
Imminuere.

X v. Vid'imus de eo qui jusimperandi habet aut habuit. Reat

'ut de invare imperi videamus, non poquam longa poeione,
aut pacto jus nactus e, ed quamdiu durar injue podendi cau

a. Et quidem dum podet, actus imperii quos exercet , vim ha

Vct. e po bere pount obligandi , non ex ipius jure quod nullum e, d ex
:f: m" eo quod omnino probabile it cum qui jus imperandi haber , ive
54473,; e is e populus ipe, ve rex, ve (naus, id malle, interim rata ee
lgi 1'9- quximperat , quam leibus judiciique ublatis ummaminduci
.
.
n_xr,
9_ c. Io, conuionem. Improba at Clcero
Syllanas lgs , ut rudeles m

(mud proirriptorum liberos, ne honores petete PO ent. Servandas ta

l!{l-@c- men cenilit,armans (ut nos docet Quintilianus )ita his legbs
MQJ contineri atum civitatis, ut his olutis ip are non poet. Flo

a Lib. Ir,.rus de ejudem Sullae actis : Lqudus acta tantz' wm reindcre Parabat,
l" nec immcrita , campoetne magna Clade reipublicz : & mOX : Expedie
Izat @gm qua izuciceque rczPub/ic-e requiecere quomdoczmque , ne vulnera

curatiom I'Piz reinderentur. ln his tamenqua: ita necearia non unt,

8C pertinent ad raptorem in iniqua po eone rmandum , i ne

cgravi periculo pote non pareri , parendum non e. Sed an ta

em raptorem imperii vi dejicere, aut denique occidereliceat,

querltur.
- d

H \

x VI. Ac primum, bello injuo, & cui juris gentium requiita

- "*

non adint , imperium arripuerit , neque Pctio ulla equuta it,

aut des illi "data, Fed ola v rctineatur poeo 5 videtur manere

bell jS , aC proinde in eum licere quod in hoem licet , qui

q

Apolog. .C.quolibet etiam privato jure poteinterici. In reos majeati; , 1n

i;

i :,5

WW l" ?nit Tertullianus , UPM/cos boesomnz's homo miles

i- :

"i'm" us militiz dertores, cunctis jus pro quiere communi exercendae

Ez

Publica, ultionis indultum e.

_
.
x VII. Idem cum Plutarcho , qui ita ntit libro de fato ad Pi

SlC 8C adver

onem, atundum ceneo, i ante invaionem lex publica extite

rit , que unicuique poteatem faciat occidendi cum qui hoc aut

illu'd quod in apectum cadit, auils fueritz puta qui privatus atel
,litium ibi circumdederit , arcem invaerit; qui civem indemria

\11m aut non legitimo judicio necaverit 5 qui magiratus neju

is \uragiis creaverit. Talesleges multas extabant in erciee ci

Vittibus ' ubi proinde jua cenenda lit talium tyrannorum in

*
terectlq

AC PACIS,LIB. I.

87

terectio. Talis erat Athenislex Solons renovata po reditum

ex Piraeeo in eos qui atum populaxem uulient , aut eo ilblato

honores geent. Vt & Romer lcge Valeria iquis injuu popul
magiratum gereret; 86 lege Conulari po decemliralc impe
rium , ne quis magiratum ne provocatione crearet : qui crea(L
er, cum jus aque eet occidi.
XVIII. Nec minus licebit nvafrem imperii intercere , di

erta auctoritas accedat ejus, qui 'jus verum imperandi haber, ve

is rex e , iveenatus , ive Populus. His annumerandi 8C re rn
puekorum tutores, qualis Ioao erat Iojada , cumAthaliam regno II Para!.
depellcret.
XIX. Extra 'h'aec ut prvato vi dejicere A aut ingercere liccat "

ummi imperi invaorem , probare non poum : (Ma eri po

te , _ut is qui jus haber imperii , malit invaorem in POeone re
linqui, quam periculois 8C cruentis motibus occaionem dari, qui
Elerunque Iqui olent iis violatis aut interfects , qui validam ha
ent actionem in POPUIO , aut externos etiam amcos. Certe an
rem ind erculum adduci velt'reX aut Po ulus , incertum e,

quorume cognita voluntate vis jua eiig non pote. Favo

nius dicebat , zepov vay (amzing aj/.48 m'Mpov /.LQNOV ,Pejus c [Dc/[um

cirile dominatu il/egtzmo: Et Cicero , Mibz'jmx omnis cum civihzs bello cz'

,yilimilior vid-Star; Ajebat T. Quintus atius fuie Lacedztmone Liz/im 1da.

tyrannum Nabidem relinqui , _cum altcr opprimi non Poet,"x"*
quam ruina gravma civitatis in ip vndictalibertatis periturze.
Nec alio pectat illud apud Ariophanem, leonem in civitatc non
alendumz i alitus it, ferendum ee. Prefecto gravima cum it
deliberatio , libertas an pax placeat , ut Tacitus loquitur , & di
cillimum hOC MENA-d- mNtKv Ciceroni , a wewxluw "l ?acta/@ mtv-T) Lib. 1x ad

"rfi'wd MONO@ -GUW mxejcvz'vmgww lg r"an ?3va 7P ?T/\Ig mv- A"**P4'

SMI-Oz An cumpdtria legitimo imperiopremitur, amm'modo dandat (bem

cjm demand, etiam Civitaseam ob ram inizmmum dz'imen addzrccnda t:

.non debent inguli quod populi commune e judicium ad : ra

.pcre. Illud vero plane iniquum:

,x _

Detmbimus dominos urbimirepamtze.

.Sicut Sylla interrogatus quidita armatus patriam peteret, repon App. .civ- r
djt , An9zpawy mi -F mwuumv, ut cam 21 ymnm's liberem. Melius ,

Plato epola ad Perdiccam uadet , cujus verba latine ic poilit

.Cicero : Tantum contendem in fPllHCd, quantumpmbare mis civibuspois: Zl- fm

)z'm neqmpmzmti, nequepatre aerrz oponen. Qui CilS 8C aplmzhal *

'

um

:P
LL

:JT

ss

DE,IVREBELL~I

.Bell Ing. luum extat: Nam rw' quidem regerepatriam autparentes, quanquam U.
poz's 9 delicta corrng , Mmm importunum e, cumPr-eiertim omnes rerum

mutationes credemyfzzgam , aliaque boz'lia _portendamt_ Vnde non longe

;

abit illud Stallii apud Plutarchum in vita Bruti: n; CMqu :5 mu? ya

Hn (Pod/\8; { Nvi-rx; xzvdzwiudv {e} mindatam Py C-971x47: quum non ee

w W;

ut vir prudens ac apiens improborum & deipentium caua in

Derf. XI..percula & turbase conjiciat. Hue 8C Ambroi illud non male
- -

reeras :, Adjuvat hoc quoque adpmfefum bom exiimatioms de patentis

manle enipz'zu inopem , dc marte damnatum emm , quantumine conconc

p
l

fieripotefl 5 neraideamurjactanti-e magis facere cauiz quam mzfzricordzlrrp

- - q- 4- v graviora infm rozzlnem, dum minoribus medm' deidemmus. Thomas
m' ' editioam ech dicit interdum quamvis tyrannici regimnis de
ructionem. Non debet movere nos in contrariam ententiam
ud-'Ill factum Aodis in Eglonem regem Moabitarum. Nam aperte te
Zha_ m atur acra auctoritasj hunc a Deo ipfo vindicem iJcitatum,man~

27.

ct datu fcilicet peciali. Neque vero conat hunc Moabitarum re

gem nullum jus imperandi ex pactione habuie. Nam &in alios

n Rngx. regesDeus per quos volebat miniros ua judicia exquebatur,

ut per lebun in Ioramum.

X X. Maxime autem in re controverjudcium ibi privatus lii

mere non debet , ed poeonem fequi. Sic tributum olvi Cze
Mart/mi
x xx I , 2.0.

ari Chrius jubebat, quia ejusimaginem nummus praeferebat,

id e quia in poeone erat imperii.
C A P v T V.

qui bellum licite getant.

I. Bel/i caufa e-rices ali/u eprimi I I I. ulli/u inirummtalcs , utrw:

Tales inm rc: ,

I I. g/{ut m aliena :

izbditos.

I V. Nammjure cr/11'71? bel/0 prohiben'.

T in aliis rebus , ita 8C in voluntatis actionibus tria effe (

S} lent ecientium genera, principales, ~adjuvantes, ac inru

menta. Caua eectrix principalis in bello plerumque elt
is cujus res agitar: in privato privatusz in ublico poteas publi
ca , maxime fmma. An 8C ro aliis ni 'l moventibUSbellum
moveri ab alio pot , alibi viciebimus lllud interim tenebmus,

naturaliter quemque ui juris elle vindicem. ideo manus nobis

dat.
II. Sed

>::,..

89

. : .: :: , $
. @ : , ], %""*
. 5 : - ; .

, : :: :
.

: , 8 :: ., 8 ] 1) ! .
. ; , :, . 6- ].:

:: : 1 , -, ]-2"237)
, , : , ,,,.,,,,,;,:
: : . 5 : - :1
. : :: - : .% !
8 , . . . 3.
.

1:

.]: : .
: , .

: : ! : !;
. : ] @:: ,

. .

. :

_[_5_],4;

.,#. `

! :: :

:.

6:22.2

. . 9.

/:2 : : ,

::24:

: |: , : .

@ ,

1' . :: ) '.

@ :: :: :%. .10: :: ::,2%(!

< 8! : ] . ..- ;..8
: :: : :!:# , !: : : .

: <.7 : :. ;:229
:':, : 1:: : , 2$- . .
::: 1? : : , : , :,
: ! : / |.
111. , ,
]11 , : : 8 ,
. , ::

. : &, :: : 8. ? 52
:: , . 2;
, : :: :: : |..
18 5. : 2 ; : ? @ 2,2,2:

* :: . !: : : !22: ! . 10. >

@ 1 , : 11, |-

!2
5:..,4

90

DE

IVREBELLI

lv. Nec dubium quin naturaliter omnes ubdti bello adhiberi

77a. 2, 2, point,ed quofdam pecialis lcx arcec,ut olim Roma: ervos,nunc
49-42: pa-m clericos: qu tamen lex, ut omnes Rus generis, cum lm
Zlj 3. "mae necetatis excc tione intelligenda e . Et hc quidem ge

neraliter de adjutori us ac ubditis dicta unto: nam qu fpecia

lia mt, uis locis tractabuntur .

'

HVGO

-';ma-z w-:

*1

91'
HVGONIS

GROTll
;LI-.h.
:-:
L

DE
IVRE_
BELLl AC PACIS
l
LlBER SECVNDVSJ
MET-'3:

CAP VT

I.

De b.er caus , 8( primum de defenone

ui 8C tem-m.

_ I.

bei I'im que diam

mcliam imilem , aut ne giamr.

x I. Pro rebm dzmlmd interctiomm
I I. Eu oriri ex deniom,exact0m ejm
mn e- i//iitamjure ;Mim-.e .
#416771# m permz'it it lege
quodmimm e, nit ob/3 debemr, Mt i X I I.
mr :

'

ex (ma.

LZ/ltzis :

I I I. Pro -Uita dendtnda bel/um e lici i X I I I. Mi * quatcrzm Ermngelim [age

mi/iz.

tam:

IV. Contra aggnorem[UZ/12m .

v. In prim/0 wi-ntc ' term, mn 017i
mbi/i :
'

v I. Item [ro integritate membromm.

v I I. Maxime [ro pudicitia.

V I l I. Licite omizti deniomm. .

x I V. An lex vila"; ttct aliqucm dc

fmion cauiz permittcm jm det, an
lam impum'tatem , mm dinctime
explicatur.

XV. ztgzmda lidia (- Peirit ingular

dimicatio.

IX. Deniomm i//icitam e* interdum X v I. De deniom in bel/0publico .

adwrm [mmm pub/ice *vdd: zm' XVI I. 154m mn licitam ad immimzm
lem,'0b age-m dilectiom.
dam duntaxat Fotehtiam 'vicim' .

X. Inter-ctiomm_ Chriiiami mm- li X V I I I. NEC in co qm' juiam [ze/!0 mu

cilam ad arcendam alapam , aut contu
m dedit.

E NI A M v s ad cauas bellorum : juiicasintellgoz

nam unt 8C alie quae movent iib ratone utilis, diz

. ._ inctanterdum ab iis qua. movent 'lb rationeju:
, j b quas inter I , & bell principiis , Huale erat cervus
. in bello Turni & Enex, accurate di inguit Polybus. I" H

At quanqum manifeum e harum rerum dicrimen , voces ta~

men conlnd olent. Nam quas cauas dicimus juiicas , etiam

prncpia dixit Livus in Rhodiorum oracione: Carte quidem Dos eZz's

Romzmz' , quiideoflicia e [ze/[cz "aq/ZM , quiajuaim , pm mobsfmis,

nec tam exim emm, quod mimatis , quampn'nczpz'z's , quod nonne cauiz

izcz'bz'atj, gloriamz'm'. Eodemque enu xu MluNV dixit Eliaiius

'bro XII , capte 53. &Dodoru-S Siculus libro XIV de bello a
gens Laccdxmoniorum in Eleos eadezil?l vocat @CNPa'd 8C EL

,l

923

DElVREBELLI

HX juiicae c-au-v prprie nori imt argument , ad quasillud

Lib. vm. pertinet Coxiolani- apud Halicarnaenem : M5220 \I-(17V @Ynes

v , Blu-w; EUMCF { &If-da# ?dmin TE WMHB MCM. IdPTIctm 'PONS CZ(

arbitror',5am
ut: NamU
juami
dccbiatis
[IE/11' cazzm.
hoc
09ml). II. mndum
Demohenisi:
ixzx', 07M
, g maz
, F (ZM
F mxmv EtxaTMJW
BCUPDTDLGI Vl 397, 'Tw,

?rfafewv Tag

Tac MXN; aAzE, l.; Ji

Maq/0L; ;Maq mdd. Sicut in dmz'bus &5 navigiis rebaueimilibus (11Mfull

[Zermth rmiiima e aporta: , ita in Mionibui'cmm ac fundamenta
M. XII. (Donatjuo 1677870 congruere., Nec minquhoc Dionis Cai : &23 TS
Anas ?ow vlua Myacmmxozq * (T (Ey ?$73,73 zizrc ?HUMM- 290); EiueAz;
m ' ela-6() A" ui/va' BCMOV QSL# xgv @YUZKM 1; Man-Odd] Sn, Zizd. makima 110- ,

bijuitic babenda e ratio: quee adit vis bel/C4 jcm [mmm Pmlzet :n
alzit ni/?z'lquz's cam' babet eciamprz'ma ?xntentiaitcccdzmt. Et illud Ci
De repub. ceronis: Illa bellazinjuczimt , quxeimtne can/z iec'epta. qui & alibi
[- a Craum reprehendix quod Euphratem tranire voluiet ,'nulla

belli caua. 110d non minus de bellis publicis quam privatis ve

zpdz_ L rum e. Hinc illa Senecae querela: Homicidia compczcimus U ngulas
cdes? qnid bel/cz &5 occz'amm gentiumglarioizmcclm? .Non madrina , non

crudelitas modzmz novia Ex Semmconizltzsplebizueiitisiem exercentur,

e19Public::jubenturwtimprivatm. Habent quidem bella publica au

ctoritate uccpta aliquos eectusjuris , ut 8C ententix: de quibus

agenduminfra erit: Sed non eo magis peccato vacant , ni cauil
ubit; utmeritzo Alexander, i ine Cauizin Peras 8C alias gentes

bellum arripuit, Scyths apud Curtium , fed 8C Seneca: latro , Lu

An'. Lvu. cano Pl'de appcllctur,lndorum quoque fpientibus GCGM, 86
:abpirata
quondam
t in crimnis
OCietatem:
uomodo
&C
ejus patre
Phil tractus
po-duosThracx
Ijeges
regno pclliatos
Iui~
D, CUDA nus narrat,fraude ltrons ac celere. Auguini illud huc ,pertinetz

i-IVi-IV- Remotajuitia guidimzt regncz , m' magna latracz'ma? Convenit talibus

Lib. l. de Lactantii illud , innnis Iori-ecacia capti ,celeribus nomen viutis I'm

f/f-' "lig- Pommt. Caa jua belli lcipiendi nulla ee alia pote, nii inju
D, y, V, ra. Iniquz'tmpam's admejucz bella ingerit, inquit idem Auguinus,
511W* lubi iniquitatem dixit pro injuria , quai lmiow dixiet , cum vellet

PJ' m' dicre Mqu. Sic in Rmano Feciali carmne : Ego ros $42073]ka
[ami/!14m injuym e, nequejus pezzbere.
' A
~
II. Ac plane quot actionum forenum ilnt fontes , totidem unt
;.LML;A

belli: nam ubi judicia deicunt incipit bellm. Dantur autem

actines aut'ob njuriam non factam , aut ob actam. Ob non fa

ctam , ut qua petitur cautio de non oendendo , item damizi in
L
'_
ecti,
*_7*
.M;viz-vy,

AC'PACISzL'IB.

II.

93

-fect , ac interdcta alia ne vis at. Factam, aut ut reparetur , aut

ut puniaturz quos duos obligationum fontes recte diinguit Pla

to nono de legibus Mod reparandum venir, aut pectat id uod
norum e vel fuitp unde vindicationes 8C condictiones qu am,
aut id quod nobis debetur ve ex pactione, ve ex malehco, five
ex lege , quo referencia quae ex quafi contractu ac quafi maleficio
dicuntur , ex quibus capitibus nalcuntur condictiones Czeterae.

Factum ut puniendum parit acculationem ac judicia publica. Ple- Zid?

rique bellorum tres atuunt cauas juas , defenionem , recupe- 5; ha?"

rationem rerum, 8C punitionem : qu tria in camilli ad Gallos de- n. I,

'

nuntiatione invenias : Omnia qu@ defendi rqpetique U ulcicz'fn's t : in ff-[KE

qua enumeratione nifi vox recuperandi umatur laxius, omia e ego [z-,
perecutio ejus quod nobis debetur 5 quam non omiit Plato, cum Liv-lil.
dixit bella geri non modo i quis vi opprimaturj aut expileturp ve- A/cib.

rum etiam i deceptus fuerit

uicum illud Senec convenir: Lib.I uda
Equzima mox efl &jjaa gentiumpmjerms." Redde quod debes. Et in m' 4
Fecialium formula erat : gym res nec dederunt , ncclvmmt , necfece- Liv. lil. I.

mm , quar res dzm',eri, izlvz'ojjortuit. ac apud Salluium in hioriis:

iure Gentium res rgpeto. Auguinus cum dixit z Iua bella damni/alma Lil VI

qu ulczcunturiryum: vocem ulcicendi generalius umpit pro eo JL', ::W-"

quod e demere : quod 8C fequentia Oendunt in quibus non e
enumeratio partium , ed exemplorum additio : Sic gens &9 civitas

petenda e, qm velmindicare neglcxerit, quod ias improbefadam efl , vel

reddere quodper injurias ablatum e. Hanc naturalem notitiam fecu

wtus lndorum rex narrante Dodoro Semiramidem accufabat , 'n bLz'v-libm
-Mzmpzem TE me, mihi Axsm quod bellum inchoaret nulla ac- 315%.?

cepta injuria. Sic ac b Romani cum Senonibus poulantme qui verba Bel

-bus nullam injuriam accepiffent eos oppugnarent. Arilloteles A'm-Ig

POdctCOU
in eos quipriores
l! ,injuriamzcemntDe
c. I'I . ?IMHE-*017% nigAbiis
@ej-TPM
Scythis
Anmm
Curtiuszufimos
:
izlet ut _Winf-

D.

barbarorum conflabat. armis alzinebant m' laceii. Prima igitur caula ?fx/Z" f
jui belli e injuria nondum factaa qu petit aut corpus, aut rcm. M. in rep.
II I. Si corpus impetatur vi prlente cum periculo vit non ali- -T- C- "d
ter vitabili,d tunc bellum effe licitum etiam cum interfectione pe- ZM_ a L
riculum inferentis ante diximus , cum ex hac fpecie , ut maxime qu. lo. m.

probata,
Notandumoendimus
ejus 'hocbellum
decnionis
aliquod
perprivatum
e ac primario
juumnaci
elle poe.
e); eo Mm,
quod natura quemque libi commendat, non ex injuPcitia aut pec- m- \
.
.
.
.
Why-:1.2.
cato alterius
unde periculum
e . mare enam
ille
peccato ca-
s_ q.
IO. p.7

FT!:__NA
-i

94
DE IVRE`BELLI
reat , puta uod bona fide militet, aut alium me putet quam im,
aut quodingnia aut inimniis agitetur , ut evenille quibufdamle
gimusp non eo tolletur jus fe tuendi 3 cum uciat quod ego non
teneor id quod ille intentat pati , non magis quam l beia aliena
periculum intentaret.

Crd- 61-3 3-- I v. An 8c innocentes , qui interpoliti defenionem aut fugamz

ne qua evadi mors non poteft , impediunt , transfodi aut obten
c, 3.. 71,147, point , difputatur Sunt qui licere id putant , etiam Theologi,

cum - - Et certe naturam olam i refpicimus , multo apud eam minor e

mee-ln ocietatis repectus quam propri alutis cura. At lex dilectionis,

prxrtiml Euangelica qu alterum nobis quat , plane id non

2.2.qu.64. permittit Bene autem dictum e Thoma , i recte accipiatur,
ff-I-

in vera defenonc hominem non occidi ex intentione : non quod

non interdum', i alia alutis non (up vetat ratio, non liceat de ina
to id facere unde mors aggroris lt ecutura , ed quod hic mors
illa non eligatur ut quiddam primario intentum , icut in punitio

ne judiciali , fed ut unicum Iuod eo tempore ludppetit ; cum is qui

impetitus jam e , etiam il o tempore malle ebeat tale aliquid
facere quo alter aberreatur, aut debilitetur, quam quo intereat.
V. Periculum prfens hic requiriturj 8c quafi in puncto. Fateor

quidem i inultator arma arripiat, 8c quidem ita ut appareat eum

id facere occidendi animo , occupari polfe facinus. nam in mora
libus , ut &in naturalibus punctum non invenitur ne aliqua lati
tudine : fed multum falluntur 8C fallunt qui metum qualemcunque

ad us occupand interfectionis admittunt. vere enim dictum

e Cicerone , primo de Ociis, plurimas injurias a. metu pro
cic , cum is qui nocere alteri cogitat timet , ne nii id fecerit,

ipfe aliquo aciatur incommoda Clearchus apud xenophon

tem : xoql 73:13:: aida JSPw'Wb-, T; ,uv n QngCo, fa);

Z WILI/d, (PCUQ/V

'"5 MMM , (PSD-'my ,OEM/.mt "701- mey iam/waw dva/xeyw mum r; .EF-E pMovG,

En ,GM-:Pau mm z'v --~mult0s ego novi qui calumnia adducti autlvicione,

dum metuunt alios Upmvenire malunt quam papai, atmcifimis malis eos

Iccmmt qui nihil talezuemnt, ac ne cogimwmnt quidcm. Cato in

oratione pro khodienfibuskgpgod illos dicimus 'voluzefacere id nosprio

reszcere accupabmmZlnignis e illa apud Gallium ententia. _Gladia
torz' compqto adpugnandumfugnze buicpropotafbrs e,aut occidcrei occu
pavm't, aut occumberei ceavm't. Hominum autem mira , mm tam iniquz's,

neque tam indamitir ncceiitatibus Circumcan e , ut idcircopriorinjuriam

' zcere debut/s; quam nices,paripois. Et apud Ciceroncm alio loco
non

>...

:: @ :: , . !.
! , : , , '23'::

[: ? .. 8:

; ( _,
, @~ .

, , ! ;
7! : , @

(] : 6 ? , . .
6. @#1 : %%7"

: 42 :

/ . ' : . .
:: ( : , :
: 69 6. 24 . 2|

[ 874!! [: 1]. : - . 1 .
, / @ , , !
`

@ , . .

! . @
) : ( . .
. (
2 ,
, , ,

, : 6 :
, , : : .
6
: : , 423;,:

18 : : . - ! .
? : ""!36"['
_
_
. /
( . 5 : :- . . .
: .
_

' . @
:
, [ : , , : , . .
: 8
: , : , , =

& .

#5#
11. : , , ';.-"
. : , - ...3.
. 1 (:

: . : - ,/
() @ : 3
:. . ;. 4.
1 [. . 3.

F_

96

DE

I~VR_E

BELL]

talem intercctonem vocat judas lla/paras e; Cwoganwlw 363w; , ju

am defenonem ad arcendam injuriam in caitatem.

v II I. (Lcd autem diximus upra , quanquam occidere paran

Std- 7-1. tem occiderc licet , laudabilius tamen eum facere qui occidi
uam occidere malt, id nonnulli ita concedunt, ut excipiant per

Silv-in w- ?0mm multis utilem: Sed mihi hanc patienti contrariam legem
Alz lid/"" omnibus illis imponere , quos vivere aliorum intere , parum tu
Pi ' '5' tum videtur. ltaque reringendum id arbitrer ad eos quorum
officium e ab aliis vim arcere , quales unt ocii itineris ea lege

contracti, ac rectores publici, quibus illud Lucani aptari poteft

Cum tot ab hac anima populorum mica alugue

-Pcndeat, aj tantus caput bocibzfcm'c orlzira
S-evz'tz'a efi rvoluijz mori.
.
IX. contra vero evenire poteft , ut quia invaoris vita multis it
utilis , occidi is ne eccato nequeat: nec id tantum ex vi legis d

. vin , iive veteris lii/e nov , de quibus egimus ilpra , cum regis
peronam anctam effe oftendimus , ed ipfo etiam natur jur.

St - im Nam jus natur quatenus legem ignicat non ea tantum refpicit

qu dictar juitia quam expletricem diximus , fed aliarum quo
que vrtutu_m, ut temperanti , fortitudinis , prudenti actus in \
continet , ut in certis circumantis , non honeos tantum ed ac
debitos. Ad id vero quod diximus caritas nos obrngt. Nec ab
Lib-L tanto hac fententia dimovet me Vaquius , cum ait rincipem qui inno

M'18' quam
centem
inultet,
principem
ee'ipo
acto: quoNamczcut
vix uic
potuit
dici deinere
aut minus
vere aut magis
perculof.
ominia , ita ac imperia non amittuntur delinquendo nii lex id
atuat.- quia autem lioc de imperiis itatueret lex , ut delcto in
privatum amitterenturl nufquam reperta ez nec repertum iri

credo: fummam enim rerum conuionem induceret. Rod au

:'i;v
*.vz.":: ba-....,X.

tem Vaquius ac huic ac aliis multisillarionibus fundamentum o

nit , imperia omnia parentium non imperantium utilitatem pe
ctare, id etiamfi verum univerfim eflet , ad rem non faceret non
enim atim res decit, cujus utilitas aliqua in parte decit. Mod

vero addt, reipublic incolumitatem a mgulis propter e defide

ieas

ki-Lal'

rari , atque ideo debere quem ue etiam toti reipublicae uam {alu
tem anteponere , non fatis co ret. Nam nori quidem caua
rempublicam falvam ee volumusp fd non tantum nori, verum
ac aliorum. Fala enim & anioribus philoophis I'ejecta e opi

nio exiimantium amicitiam ex ola indigentia natam, cum fpon

-_4
__-__L
asNln*tr-i-s-mi

te 8C

AC

P'AClS,LIB.lI.

9,7

te & natura
norabonum
ad eampraeferam
feramur. Vt
vero meo
nniusbno
mul~ .d
torum
admodum
, caritas
monet
aepe , impe
rat interdum. Huc illud Senecaz pertinet: Punch regeizue 8.9 qm'- L- d
cunque Illia mmineunt ttwoz'esatuspublz'ci, non e mimm aman' ulthri km' 4*
batas etiam ncceiitudznes. Namams hominibMPubliCa prima*: patiom

fungiquitur ut x quoquecariorit in quemi: rejublica Cnvenir. Ambro- D iis

us : Sib cum qmque dbitturgmtiw excidiapczm'a dejmle , quampro I I I ' 3'
Priapecula. IS quem dixi Seneca : Cal/imtusj Rutilius, bie .At/amis, Lib.vt , de

i116 Ram-E reddibi _penatesuos nolummt Claae communi: guiaatz'us em?- B""f''37*
duos unico malo afc , quam omnespublico.

Aq

x. Sicui periculum immineataccipiendze alapae aut mali imilis,

huic uoque

ee id arcendi cum caede inimici unt qui putant. * -

Ego (men juitia CPCUX repiciatur , non dientio. Bam &Cd-10

quam enim inaequalia unt mors 8C alapa , tamen qui injuria me a

3_

parar acere, is mihi eo io dat jus,hoc e facultatem quahdam Sjl-Ue. m

me
moralem
arcereadverils
nequeo.(eCaritas
in in nitum
quoque
, quatenus
per e non
alitervidetur
malumnos
illud
hc w), '
obringere in gratiam nocentis. At lex Euangelica omnino tale 1M- Lpez

actum illicitum reddidit: jubet enim Chrius alapam accipi PO " 6'
tius quam adverario noceatur 5 quanto mags occdi eum vetat

alapae eugiendae caua . Quo exemplo monemur cavere dicto

Covarruviaz, non Pati humanam cognitionem,juris naturalis non d 5- 1-v

ignaram, quicquam natural ratione permitti , quod apud Deum,

qui ipamet natura e , non it idem permium, Nam Deus , qui

ita auctor e naturze , ut 8C iipra naturam agar libere , us haber

nobis leges praecribendi etiam de his rebus qux natura la libera:
indenitxque imt: multoque magis ut debeatur id quod natura
honeum e , eti non debitum. Mirum autem e, cum Dei vo

luntas in Euan elo tam dierte appareat, inveniri Theologos , & Na-Mr.
Chriianos T ieologos , qui non modo caedem recte putent ad PU-'44
mitti,
ut alapia vitetur, {d 8C accepta alapa i qui eam mpegit, i- regla].
al.
Haznde
ir
giat , ad honorem ut ajunt recuperandum; quod mih ratione VY-jr
8C ietate valde alienum Videtur. Nam honor e opinio de eX "
ce entia. at qui talem fert injuriam , is patientem e excellenter
oendit: atque ideo honorem auget magis quam minut. nec re
ert i quidam corrupto judico vrtutem hanc in probrum con
ctis nominbus traducant. pervera enm illa judica nec rem nec

rei aeimationcm immutant. Nec Chriani veteres hoc tantum

viderunt , d &philoophi , qui dixeruntpuii ee anim contu
I
melam

98

DEIVRE'BELLI

Sto art. 8. meliam ferre non poe , ut alibi oendimus. Hinc ctamli uet
igij uam non probandum t quod :i plerique e traditum, decu

D..dejnit: Ionem cum interfectione ee licitam , jure cilicet divino (nam

3C de olo n'aturx jure quominus ita it non dputo,) etiam i quis i

:QE'J: ' gere ne periculo Pot, quia lga cilicet ignominoa it 5 in n0
Vaizmz d. bili preertim homne. atqui nulla. hic ignominia e , ed fala
flm qu-xdamignominix opinio, pernenda ab mnibus iiS qui virtu~
JAM# temclpientiam ectantur. qua in re gaudeo me aentientem

Bll-'m habere inter lurionultos Carolum Molinaeum . QlOd de ala a

{ELLA & fuga diXi , idem dictum volo de aliis rebus per qu-.IS vera exifi
ad Alex. matio non lxditur. qudi vero dicat aliquis de nobis quod cre
w "9* ditum apud bonos-exi imationem noram delibaret? Hunc quo
que occidi poe unt qui doceant: mendoe admodum 8C contra f

0:3_

76'_ naturae quoque jus. nam interfectio ia non e modus apts ad

tuendam exiimationem.
XI. Veniamus ad injurias quibus res norae impetuntur. Si ex
pletricem juitiam retpicimus , non negabo ad res conervandas
raptorem, i ita opus It, vel'interici poe: nam quze inter rem 85

4;T.;.
:,._ ,L.:-W_.A,~._

vitam e inaequalitas, ea favore innocentis & raptoris odio com

penatur, ut upra diximus: unde equtur i id jus {lum repcia

:=14.:

mus , poe lrem cum reiigientem , i alter res recuperan ne

queat, jaculo proerni. Demohenes oratione in Ariocratem:

.\_ -

ETT 8 vy,

{ 950) , { @MEPQE Otmy, X Nvar @Y i- xelu-LEVOV y'

uv , Mi

:2' >9va mn-rw- uOpu'wz-w vpav , Tzv PNG? @ren-G B@ 'IDEM

a Mrz-,fs Li-l@ ,M 5M z HuU/iAW 3 Norma hoc Per Dcos dummatque

injuum cZ , nec cr'qm's Mmmm legibus, izd &5 commum' interbamines [cgi
b S" dll? contrarium , ut non na-*UI* uti adrerzks cum qm' boiliter res mea: HTML?

Nec obat Caritas per modum preecepti, lego divina humanaque

xfa-36m. epoita , nii res t quae minimum valeat , ac promde contemni
Ifi'f mereatur. quam exceptionem recte nonnulli adjiciunt.

EJE

x I l. Mis enus it 'legs Hebraeze videamus , cumqua congrut

-r n- ibi- &lex Solonis vetus , quam Demohenes adverus Timocratem

jj/M_de commemorat, & inde umpta lex XI I Tabularum , b 8C Platons

11.68. citum nono de legibus. Nam omnes ix leges in hoc conveniunt
;WL quod irem nocturnum diurno diinguunt. de ratione leg am:
CM_ ? bigitur. (Bidam id unum putant pectatum, quod noctu &deerm
Midwy
is qui venit
it , an icarius,
8.: ideo tan
uam icarium
ZZZZA .nequeat
poe interici.
Aliifurdicrimen
in hoc poitum
exiciimant
, quod

M1). 9. dub_ noctu , quia fur ignotus t , res minus videantur poe recuperari.

xr " 65-

Mihi

 8,...

99

::: , : ::
5 :, :: :: ::

:: :: , : , :: :
:: , : ::: : :::
:1 : : , : : :::
:: : : : : : :
: :: , : :
::: ::::1:, : : :.

! :: , :: ) ,
: : :. : :: :
: : : , : : . :
:: : :::1: , .
:: : : : : ::: , :
:: : :: : : :.

::
:
:::
,

:
:::
"):

::: ]5 , ::: , -

2. : : 11 , 34 , :
: :::. : : :::::: ::
:: :: : : :: , :
:, : ::.: :: 8::

: : :. : ::, : : 3

: , : :: ) :. ():: 22!:2:
:: ? : :: :: , '
:: , :: , :: - ;.

: , :: : :: , : - ::19
:::. : , : , :: : :1 :
::: ::: :: ::, : :

: : 6: : :: :,
:::: : , .: : :

. : :1 : : : - 0
:8:,1: : :`: , : : ::- 12:%
:::, : : : , :: : :,
: _:: : : : :

: : : ::

:, : :: : :
, :: : :: : :::. :
: :: : : 8: : :,
:., :: : : :.

1:: : : , 111 : :: : :,

oo

DE

\VRE

BELL]

tamen qu nocte accidunt, minus explorari, ac qualia quantaque

fint cognofci polfuntz eoque funt terribiliora. Lex ergo tam lica
bra quam Romana id quod caritas ladet civibus uis prxcepitz
ne quem interficiant ideo duntaxat quia rem lratur, ed ut id ita
demum liceat i is qui rem fuam fervare voluit ipfe in difcrimen
venerit. Moes Maimonides notavit

ermiam privato homini

alterius interfectionem non aliter , niii ut fervetur id quod e ir

reparabilea ut vita 8C pudicitia

x 1 1 L (Did vero jam delege Euangelica dicemus: idem ab ea.

permitti quod permifit lex Mois; an ut in aliis rebus perfectior
e lege Mois, ita hic quoque plus eam a nobis exigere . Ego quin
plus exigat , non dubito. Nam fi tunicam 8C allium deeri jubet

Chrius , ac Paulus damnum aliquod inj

m tolerari potius

quam litigari, qu incruenta contentio e: quanto magis vult res

etiam momenti majoris defcri tius quam interici nobis ho
minem Dei egiem, eodem no ifcum fanguine ortum . (Mare i

res fervari pote, ita ut non videatur periculum effe faciend cae*
dis , recte id quidem; in alter , omittenda res e: nifi forte talis

aliqua res t ex quavita noftra 8C famili nora: pendeat , qui

?ue judicio recuperari nequeatj forte quia n* it ignotus , 85 fpes
lt aliqua fine cde rem a ituram. Et quanquam hodie omnes
ferme tarn lurilconfulti quam Theologi doceant recte hominem

a nobis interci polfe rerum defendendarum caufa , etiam extra

Sxdms eos nes in quibus lex Mois ac Romana id permittit z puta fur
df!"

m r accePta fugiats tamen quin ea quam protulimus fententia

s jaj,, w). veterum Chriianorum fuerit, non dubitamus : nec dubitavit Au

v Bellm- guinus , ' cujus hc verba unt: Mamada apud divinamprovidmtiam

5;' de &peccato libcrimt, quipro bis rebus qua/s contemni 01207151: humana MdEPOI-z
111;. mb.

mihth Nimirurn in hac materia, ut in aliis multis, cum tempo

re laxata e diciplina, ac paulatim intcrpretatio legis Euangelicx

wm 60: coepit ad fculi mores accommodari. olim in clericis retineri fo

lebat forma veterisinituti: tandem his quoque remilfa e hoc
nomine cenfura.

x 1 v. mritur a nonnulls, an non lex faltem civilis , ut jus ha?"

bens vit ac necis , fi quo cail permittat lrem interci privatoj

limul etiam prseet, ut id ab omni culpa t liberum Minime ve

ro id concedendum arbitror. Nam primum lex jus necis non hae

bet in omnes cives ex quovis delicto , fed demum ex delicto tam

graviut mortem mereatur. B autem valde probabilis Scoti fen

lm.0.

najman

_
'.:

tenna,

5,...

, 11 4
1 , : 1 ,
::. 1
, ,
18 8 , : ,
[ : 11. 2 :: :

, , 11 1
, 1 5

1 : ]1 . @ ::
1 ,
, .
. :: :

,
:
:

1, : ,
1 : , - 1
: : . : , @
. ]1 ,

1 , , 1
, :11.

: 11 : ]1

, ! 1 :1 , 1 :
111 , . .

11 ,8 !
. 1 1
( ], 1 , 8
1 8 ]1.

1 11.
8 :1 1%11
1, ? 8 1,

( 111 1 1) @ 1

1 1] , 11:

8 1.
'
1. 1 1
, ] :. :

, 1 : . 1- 2-
, ] , ! - [

.1. .14._.

1 1: :: ]11 , 1

11 11 ]11 ? 1 :
1 :1:. :

102

DE

[VRE

BELLI

jus tribuat , ab omni aequitatis ratione abhorret. Ita vita humana

e , ut plena ecuritas nunquam nobis conet. Adverus ncertos
metus : divina providentia, & ab innoxia Cautone , non vi PIX

idium petendum e.
_
X v III. Nec minus illud dplicet , quod docent , juam ee de

fenioncm eviam eor'um qui bellum promeritiimt, quia cilicet

Ci, 121,5: pauci content imt tantumdem reponere vindictae , quantum ac
dliti- ceperunt injurias. Nam metus ille rei incertx jus ad vim dare

nqn pote: unde nec reus criminis jus hath publicis miniris ca
pere e volentibus per vim reiendi ob metum ne plus aequo pu
niatur. Sed qui in alum peccavit , deben prmum ei quem lazit
dF
l

oerre atisactonem vri boni arbitratu: ac turn demum pia e

runt ejus arma. Sic Ezechias cum oedere non etet, quod cum

n Regimi. rege Ayrio majores ejus pepigerant , bello PetitUs fatetur cul
VIS c 7 pam , & regi permttit arbitrium mulctx; quue cum feciiet , 8C
::12. p' Oea iterum bello laceeretur -, retus bona conientia vm ho
111m fuinuit , 8C Deum habuit faventem. Pontus Samnis po

res Romanis redditas, dedjtum belli auctorem: Expiatum, inquit,

e guicquz'd ex fdm @to mmm in nos Mlelium n't. Satis cio quilme
cunque
Crd tamitperbe
Dz'is con# ez't
Romanisders
ubigi nos adexpiationcmretam.
necez'tatem dedendz' res,
Moxit's Mid
non ultra
tibiRomane , guidfderi , quid Dz'is arbitris fderi: debeo? Wen tibz' tua
rum mmm , quem meommizppliciommjzzdicemfemm . Nemz'nem negue1>07
pulum , mqueprivatumgio. .Sc cum Thebani omnia xqua Obtulil
ent Lacedzemoniis , ii autem ultra tenderent , bonam cauam ab

his ad llos traniie ait Arides Leuctrica prima.

CAPV'

Mi''5

"*41:?
"En.--_'

AC

PACIS,LIB.II.

CAPVT

103

II.

De his quee hominibus communiter competunt.

' I. 1:sz quodnqimm c diviiv.
I I. Poprictatis cxordium program

X I I I. IM trani-undi term * amm'bmz

quodexp/imitar :

I I I. "ZA-adampropria ieri natalia/ , ut x l V. An 711m1'sz tranumibm *Ut-ctigal

maremtumproim integrp amp-eci
[mit impom' :
'
PWitpartibm, ' quan.
X v. Im morandi adter/PM .
1 V. Sola mm ochIpata cede-re inguli: oc x V I. Im babitandi lll:F compa-ms qui

upar/IMM, niiperuni-Uitatem tipo

dibmiu expuliimtb imperia quod

pulo atrapataim.
repermrr ._
V. Rm , picer , d'un cadera occupanti, X Vl I. Im babmdi [0M desz : quod
E3

'v'"?
R.

m'ich biet.
quomoao intel/gendum :
V I. In res r0 ria acba Hubominibm X v I I I. Im 4d 457M quo: 'vita lll/7724714
.
I P ,
l
competen- ll utendi in tempora- neceii
dtdemz .
an, - tmdf id -vmiat :
~
X I X. Vt 1rd emmda ncczjzria .-
_V I I. Obtimre ia m'i ;mg/firm alitcrit X X. Nan diam ad resiIM 'vende-mhz .
-Uitabi/is .'X X I. Ad qmda matrimonia : quod
VI I I. Nzi [Mi it maiM: in Poii
explican" :
dente :
.
X X l I. MI ea fhcima'i que POMiIC ex
I X. Adtmctum c 071m rcimendi ram,
tramw permitlunmr .-
cum reituz'potcrit :

X X I I I. &miintelligendumi qtzidper;
mittatur quai exm natura/z' , 072 ui
ex benq/?kim
_ Compete-r": a'd utilitatem qm Mila/ten' x X I V. A71 /icitmit contractm campa
decedit :
.
[Iulo , id i: fmgcs um a) quin/um
X 1 I. Hin jm i'r aquPmumtc-m :
jam contmxz, mn aiii: Mudar.

X. Excmpzm buj'mn in bel/is.

X I-. In res propia zctm jm hominibw

-1'
'l

S Equitur inter belli cauas injuria acta , & primum advcrus id i

quod norum e. E autem norum alud comrhuni hO-
minum jure, aliud noro ingulariz Ab co quod hominbus

commune e ncipamus. Hocjus aut drectcte e in rem corpora~

lem , aut ad actus alquos. Res corporales aut vacuae fnt proa

Prietate , aut jam alquorum proprae. Res quee proprietate va'

cant, aut tales imt ut propriae eri ne ueant, aut ut pont. ng

rcctius hoc intellgatqe' , nocendum JI Proprietatis, quod domi

num Iuriconulti vocant, exordium.

ct
b
I I. Deus humano gener gener'alte'r cohtult jus in' res hujuS in
30; \x
r, , 2.
ferors naturae atim :i mundo condto , atque terum mundo Gen.

po dluvum reparato. Emm , ui: lunus loqumr , omnia cominux- 5, '

nin U ndiv'iz amnibm z weluti mmm functifjwrmonium qt. H'nc fa'

ctum ut atm quilue homnum ad uos uls am'pere Poet qUOd

4
veller,

Io.,

DE IVRE BELL

vellet,v 8C qu conilmi poterant conumere. Ac talis uiis univer

falis juris erat tum vice pro rietatis. Nam quod quique ic arri

Puerat, id ei eripere alter ni I per injuriam non poterat Similitu

dine hoc intelligi pote ea quae e apud Ciceronem de Finibus 3:
Theatmm cum communet, 'recta Mmm dici pong/i , ejus ega eum locum
quem quque occuparz't. Neque is atus durare non potuit , aut in
magna quadam fimplicitate peritient homines , aut vixient
inter e in mutua quadam eximia caritate Horum alterum, com
munionem fcilicet ex fimplicitate eximia , videre licet in quibuf

dam Americ populis , qui per fcula multa ine incommodo in

eo more periterunt: alterum vero , communion em nimirum'ex
caritatej exhibuerunt olim Eeni, deinde Chriiani qui Hieroo

lymis primi exiterunt , ac nunc quoque non pauci qui vitam de

gunt aceticam. Simplicitatis in qua primi homines lm conditi
argumentum prbuit nuditas. Erat in illis ignorado magis vitio

In.1b.n. rum quam cognitio virtutiss ut de Scythis loquitur Trogus. Wtu

tiiim mortalium , inquit Tacitus , nulla adhuc mala Iz'bidine,ineProbo,

fee/ere, eoquenepazna aut coercitionibus agebam Apud Macrobium e,

n d Sm Pn'mum inter homines mall' nzia U ad/?ucjzutize inexybemz mpliciuu.

mum. Scip.

Sp, I I I, l-lc \implcitas php-:44, videtur dici apienti Hebraeo, Paulo Apo

_ 4ii

olo m-271;, quam opponit TS ?avant/qt, vaer callidtati. Nego

tium erat 11hs umcum DCI cultus , cujus ymbolum arbor vit ut

Prmrb. l-lebri veteres explicant , affentiente Apocalypi. Vivebant au

galilea * tem facile ex his qu ne induria fponte ua terra proferebat.

Mmi. are. Verum in vita hac implice 8c innocente non perftiterunt homi
Apomljp- nes , cd animum applicuerunt ad artes varias , quarum ymbo

xm ' lum erat arbor fcienti boni 8C mali , id e earum rerum quibus
tum bene tum male uti licet : (Pp-5mm pia-au vocat Philo. Huc refpi
Ecclev1 x, ciens Salomo; Dem, incluir, cream bominem reum, id e implicem,

3*

d {'p quwvcruntbi cogitationes mall-m. ?Hieva ; Mvapyw ut dicto lo

co Philo loquitur. Dion Pruzeenis oratione VI. IM-du) MMM-u
#7; tinm gm MMC() iudndv @ynxawczru/ was}; i- Bz'v mira *n a-uueveyxv ' 93
we}; adoha/au aidi Axmorubuziah/ TZ ::z-@lea T; I ;pda-XS', A?va wigg Jai-la).

His quiprimasizcutimt hominibus calliditatem rrbavrizzquekzd miram n11)sz

non multum

conducibilia. Ingenio enim uzs homines non tam adforti

tudinem acjuz'tiam quam ad woluptatem. Antiquiiiim artes agricul

tura & aurain primis fratribus apparueruntz non ne aliqua
rerum iicributione.v ex udiorum dveritate mulatio 1 etiam
cdesz ac tandem cum boni malorum conortio contaminaren
tur,

:.. .

, , , , .
. 8 ,
` , ,
. :
, , 8 : :: . ?

. 5 : 1
, : ;
,
:

: :

, . , . .
8 , - . .
, : . : :
, :
,
, :
. ) :-
, - * ;"

: 1
, ) ,
, 8
, , .
,
: , ,
2 , : , , :

.
:
) ; , 1
, ; :

:, , :,
. : ,
, ,
. 1], () , @
.. 2-

: . () @ ; , - 13
@
:
,
.
, : ]
,
.,.

8,
8''
1|. !.

ros
MIC-MSM.
I I Lc. XI I.

DE

IVREBELLI

facra ejus Themophoria dixerunt , hoc ignicabant , ex agro:

mm diviione exite novi cujufdam juris ori inem.

III. His poits dicimus mare lumtum aut ub ratione integrit
aut fub ratione prcipuarum partium , in proprium jus abire non

poffez quod quia de privatis quidam concedunt , non de populisj

probamus ex morali primum ratione 5 quia caufa ob quam si com
munione difcelfum eft hic ceat. E enim tanta maris magnitu
do, ut ad quemvis uum omnibus populis uciat, ad aquam hau

riendam
pilcatum
ad navi
Idem
dicendum
effet
de aere , ,i ad
quis
eius ufus, effe
poflgetationem.
, ad quem
terr
ufus non cffet

Lib. I.

necelfariusj ut eli ad aucupiag unde illa legem accipiunt ab eo qui

in terra imperium habet Nec aliud cenfendum de Syrtibus , ubi
nith elt quod cultum ferat,& uus unicus petendarum inde arena
rum exhauriri nequit. E 8C naturalis ratio qu mare confidera
tum ut diximusyproprium iieri vetatz quia occupatio non procedit
nii in re terminatazunde Thucydidcs terram vacuam vocat Joni-2

I-weg.

8c lfocrates terram ab Athenienfibus occupatam qui ucp Fay dou

YR,

MMM. Liquida vero quia per fe non terminantur jul iiva sio/mu
De Gazer.

aiaceth '0/qu , inquit Arioteles) occupari nequeunt , ni l ut contenta

[iban 0.2. in

re alia : quomodo lacus & agna occupata funt , item flumina

quia ripis tene'ntur. Mare vero terra non continetur , par terr
aut terra majus , unde terram mari contineri veteres dixerez 723w
(Ixe-:cva Sea-1.5 ivexa. T? yi maceclxilu/ , qu

verba apud P

VII.c.er.
Lib. II.

loratum. Sulpicius Apollinaris apud Gellium: Mid potefl dici ci

mp. Iz.

tm oceanum ege , cum undique Oceanus circumcribzzt omnes terms , r19 um

biat? Mox :Bum vero omnes ::mm omnizriam U undequeverfum Cr
cumzmt, nihil Citm eum eduudurum illius umbitu terris omnibus conval
latis in medio ejus mt omnia quarum 07m ejusiuclufu imt. M. Acilius
conlul in oratione ad milites qu apud Livium: Oceano, inquit, qui

orbem termrum amp/exu nit. In Senec fuaforiis dicitur Oceanus

totius orbis vinculum terrarumque cuodia : Lucano unda Mun

dum coercens. Nec ngenda diviio : nam cum primum terr di

vif funt , incognitum erat mare fui maxima parte : atque ex eo

nullus fingi modus poteft quo gentes adeo difiit de divi one con
venrent.
use communia
&in primatranf
divi
one
dviIdeo
non cbmt;
ea non jamomnium
diviione,fuerunt
fed occupatione

eunt in jus proprium , nec diuiduntur nii poftquam propria effe

coeperunt.

. veniamus ad ea qu propria fieri poffunt , fed nondum fa

'

cta funt

AC

PAClS,LIB.II.

107

gm

cta lnt propria T:Llia unt loca multa inculta adhuc , inful in

mari, _fer-ze, pifcesj aves. sed duo notanda mt : duplicem elle oc

cupationem , unam'per umveritatem , alteram per fundos. prior
folet iieri per populum , aut eum qui populo imperat : altera dein

h"
19

de per ngulos, magis tamen agnatione quam libera occupatio

ne. wed i quid univerim occupatum in ingulos dominos de

mm
ha

fcriptum non ec , non ideo vacuum cenleri debet. manet enim in

dominio primi occu atoris , puta populi aut regis. Talia ee o
lent umna, lacus, i agua, lvaa, montes aperi.

@ch

v. De feris , picibus , avibus illud notandum e, qui imperium Caz/aw. c.

qui

habet in terras & aquas, ejus lege impediri poe aliquos, ne ferasifrffg 8

a bl

pices , aves capere 8c capiendo acquirere eis liceatz atque hac le-lfvzj . i l' i

.tenidera-

e teneri etiam
exteros. e
Ratio
popu- ,vn/os.
am};C.',e
igimoraliter
necellarium
, ut e,
qui quia
ei velad
adgubernationem
tempus e admiCent,

ocedt
;digg-n

quod t intrando territorium , ii conformes e reddant ejus PUZZLE'

puli initutis. Nec obat quod fpe injure Romano legimus,ju~ cd Pam-m'.

;y iptum
intenti

re naturae aut gentium liberum ee talia animalia venari : hoc e- 2: "b"

nim verum elit quamdiu lex civilis nulla interceditg icut lex RO- Jm?
mana res multas relinquebat in illo primvo atu , de quibus ali Covm. d.

lumina
teme
ere: TSI
[d Ph-

gentes aliud conituerunt. Cum autem lex civilis aliud coniJm'

tuit, eam Obervari debere jus ipfum natur dictar. Lex enim ci
vilis quanquam nihil pote prcipere quod jus natura: prohibet,
aut prohibete quod praecipitj poteft tamen libertatem naturalem

y dia* ',

circumcribere , 8c vetare quod naturaliter licebat , atque etiam

e, 4m.

iplm dominium naturaliter acquirendum vi lua antevertere.

m a

VI. videamus porro ecquod jus communiter hominibus com

Eonpal-

petat In eas res qu jam propri aliquorum fact-x imt. quod (lux

chlius
nit, qui

ri mirum forte aliquis putet , cum proprietas videatur aborpie

jus illud omne quod ex rerum communi atu nacebzitur._ sed

camu

non ita

1Mm].

m1 dominia fingularia introduxeruntz qu credenda e talis If;

'wemd_

fcript
le ,b ut quam
etiamminimum
leges in eum
ab quitate
enum trahend
naturali rcceerit.
unt quatenus
Nam
fieri

e' rr

pote , multo magis mores qui fcriptorum vinculis non tenentur.

Hinc primo fequitur in graviflima necellitate revivicere jus illud

:Dj:

Spectandum enim e qu mens eorum fuerit qui r}

rinum rebus utendi tanquam i communes manient ,- quia in

l ter
me

omnibus legibus humanis , ac proinde 8c in lege dominii , fumma LLC-Cm

illa necefiitas videtur excepta Hinc illud ut in navigatione 2272?

dum f1-

quando defecerint cibaria quod quifque habet in commune ?ont ML.

giium

'ct

em

8.

. . :
^'". : 86
@. '
.
.
.
.
.
.
_ _ _
,,,_ , . @ 8
, -.

& ,

. . , :
9
1 - , ,
, 7. ' ' : 8. , @
. . : :: 8
:.

,_ , , . :2
9- 4 , 5 , : !!
( , 1 )
/. @ ; . 8)> , 8
!
: , @ @

. :: ! , [ ?
/.

. 5 :: : :
;
.11, , 8;

32

,,_ 7)_ , :
. : 8 5;
8 : : : 2 78 : ,

67;7 7 . , .
- )_ 8). : .
_

, ; , : ; ) ,

,_ : %] 887 " 6078?' ,16

, : , ! 9" -
, .
.
5 ,

.
.,:.16. . ! , . , [2 , !:

: , : ! ,
665 ' & .
111 , , |2 : , !!

! , ! !! 2? .
" ! : 42820 , <

8. (: 8: @ ,
2. .
. 1

n
:iii
re

Ai C P A C [55,1 L I Bu'ill.

09

ix. Tertioz ubi eri terit &dendam remcionemSuntqU- Aa'nqua'

am ui alit'er cenem; cargamento , quod-qui jureiz mus e ":,- "
ad re 'tutionem nn Obligetrx-'Sed vepius :CIL .jus hc nun le
d,

-Plenum , d ren'ctum cum_ onere \ctuendiubi-neucitas Cell.

ret.
contra-tigoremdonni.
Tale 'enim jus zdt- ---:
ad {rvandam
122:. .
' naturalem
-- .r. iitngr: 1."1
.
p JHZ) ...

uod
uod
one
'ctui
IF '

x. Hinc colligere quomodn ei qui bellum piumgcrit-'liceat

locum qccupare qitlrst in 1510 patata-z mimirum i: non imagi- .t . i, "
nariumd certum ivpericulum, ne 'hois cum loeum .invadag 'E -

ude irreparabilia am-na detzdeinde (i nihilctnmatr quod'nn ad

cancionem
it necerium,
putanada
loci .dlodi,
rei-6ta
n'o
vero juridictione
'8C fructibus:
poremo',-i
id ar.v
animodomi'
fed*

om
Unam

deudas cuodiae imulatque neceitas illa'ceaverit. Emu aut 'maz : .

lo ut mcc'aozdmretch, icILivius: quia mlum hcv "uicquid Lib XXI"

'n lcga

irel minimum abt 'necetxeg'Graeci-quigdum Xenop onte 6+ De Exped.

nc ba

rant cum navibus Omnino opus haberenc y; ipius Xenophonti 51"' 1- V

am)

eonilio cepemnt tniuntes , ed ita ut memes dominis intactas

:ma:
[axio
Etam
n'pu
ufquc

[it ad

conervarent , nautis vero 8C alimenta dar'ent &t pretiumperil

verent. Primum ergo quod po dominia exveteri communone

re-cat jus efc id quod jam dixmus necetatis.

X I. Alterum e utilitatis innoxix. M1111 em'm , -inquit Cicero, DeO. I.

quandonechimentopote, actu comunica; n is Mm cayend-ju

utilia _, dantinorz qua? Ideo 'Seneca benecium negai-dici poe IV della-ef.
ignis acceudendi pote'atem. Apud learhum legimus Sym

EMMY,

POiCOI] VI I t 77x 9B 'ffoQL (PuvxZ-{v gzr M Mal ZzvG-, l?: palpar@

. .'

m lll

gn-FEB;
/Qpmtx,
, ZM
'mn-lu)
5??'d'anAow
Mhnd'v{?dE/fsz
MKPI'JV ,nii
$47&mapa-04;
mi n-6674Mier A?
Jill-EL

-'

; Riz

,W

anzs-alimenta
mbisfM [ibetpomveiimm
epcrdere ubz' iPileiztis
babcmus
, nequcmtcm
poquam,
nde quantum
obtmure aut
occulmw
, inuegna

Mi"

migationis aut itineris abolere que nobis uui

x II. Sie_ umen , qualumen &citar , proprium e populi cujus

: ip
intra nes uir, vel ejus cujus in ditione e po ulus: atque ei licet
con
z/llfl'

idem umen ', qua aqua pro uens vocarur , commune manit , nj 12-4 m

lid)

mirum ut-bibi haur-irique pot.

cera
Mi

'fi
'M131

molemin umen njicere : qluzein umine naiuntur ejus imt. At L, m_

'

'

dcti

Ms maetzzzm lumen de -lumine am;

Atque cam mm in mare fm: ::qua-S?

'

i Iqut Ovidius: apud quem 8: Lycios Latona-ic ailoqmtur:

WdPO/jbetis ;1un ? uiI-s comMunikaqmmm e/Z :
ubi

.DIE'IVRE

BELL]

ubi 8C andas-vocal: munera publica , id e hominibus communia,

vocis pblicze acceptione minus propria: qug'ni res quxdam

\ publica: juris gentium dicuntur. Virgilius undam eodem-enlu

dixit cunctis Ptentemt.
. . \
' ,
n
.X IiI'. Sie-ZC terme 8C ilumina 8C i ua I:arS maris in' proprieta
tem P0 uli alicujus v'enit , patere deet_ is qui tranitu opus ha

bent a cauas jultasz puta quia us inibus Expuli quzerunt terras

Bz, An 1, vacuas , aut quia commercium expetunt Cum gente epoita , aut

* 93- etiam quia qud ium e juo bello petunt. Ratio hic eadem
qua: lp'ra , quia dominium introducicFotuit cum receptione talis
uus qui prade his , illis non nocetzi eoque dominii auctores id

Otius cenendi unt vqluie. Exemplum habemus inigne in M0

Num. x x. iis hioria , qui cum tranundum haberet per alienos nes , pri
"' mum ldumaeo, deinde Emoraeo has tulit leges, itrum c via re 'a,
nec deeXUrum ad poeiiones privatas. Si qua re iporum a'
beret opus , juum pretium eis peroluturum.
uaz conditiones
cum repudiarentur , juum eo nomine bellum intulit Emoraeo.

Nm-M - Innoxz'us em'm tmntus denegabatur, inquit Auguinus, qui jura human-z
iicietatis quimapatere debebat. Grzeci qui cum Cleareho : _MMO-1,
9x

aiiiimade ,

'n fue? u, Aum ' Ama-Um (En m yFtJu a-w) ni; 9107;

- dptwaeaq, Domum ibimus, mmo mole-usit : qm's injuamztiat, cum

11m. Ayo. Deorum QPB arme combimur. Nec multo aliter Ageilaus cum ex Aia
rediens ad' Troadem veniet ,. interrogavit ut amicum e an ut

.hoem tranire vellent '; Et Lyander ontios 'rectis eihais

Hi. I v. tranire vellent, an inclinatis. Batavi apud Tacitum Bnnenibus
nuntiant: Si mmo obieret , z'mioxium iterfre :Mmm occurmnt , rm
PW'- Cim- Waminventums. Cimon quondam Lacedaemoniis ippetias latu
:rus per agrum Corinthium traduxerat copias. Reprehenus

~C0rintl1iis quod non prius civitatem compellaet: nam

qui fo

res alienas pulet , non intrare nii domni permiu: At vos , in

quit, Cleonaeorum 8C Megareni'um for-.esnon pulais ed erre

giis cenentes omnia patere debere -plus valentibus. ' M 'a ln

- -tentia vera e , poulandum prius-tranitum : ed i negetur , vin
dicari poe. Ita Ageilaus ex Aia rediens cuxn- rege MaCedO
'num tranitum poulaet , atque is conultaturum le dixiet:
Coniltet, inquit: nos interea tranibimus. Neque recte excipiet
aliquis metuere fe multitudinem traneuntium. Ius enim meurri
metu tuo non tollitur: eoque minus quia unt rationes cavendi, u t

I diviis manibus traninittntur copize, i inermes, quod Agripp i

ner es
1

"I

 . 8, [.. .

! 16 : 1 ! . ;
: .1 $: """'
.
:> :

, 5 , : 1
: 5
] , : 8: .
, :

, :
: : :
, .
:: , ,

8: :: 8: @ , :
: . , 88
1: . . -8
, ]
: : :
1 : ,
, .
: : : : , - :: :
9 ; ; [,4? ;

9 , 6 , 3|7807

. 9@ 7 @ , .

".. 2: 22: 1>

, : @ :
, /.

, : : :: . ::
: 764
6 ;, , 7 ,

5 : , [ : <17
, : ! : , | !
' :: , 619' 2 222 !:.

01 @ ,

360 ; ; ; :8; / ' 2

2: ) ) ;, ' ! , 9 ; 2

-. . , !

: [ , @ : |7142:
!. , 2 ;

:. 1 5
,

X2

DE'IVRE

BELL

num \Cperit, navigationem annumerat, his' verbistz') '

mvr 'n vmI--sy 5; MMKIWZS

?xau-ev Mii/\cln y ?f/YOU

"'

Et
cm'quemu'um
teme pelagiis
qM mmd'cmbus.
ingenium negat, i
Szgzplcre
Lib. I I I. Apud Florum e : Sublatis commercz'is, ruptofdere geneiis bzmmni.

XIv. Sed quxritur anita. tranentibus mercibus , terra , aut

amne,aut parte maris qux terra, acceo dici pot, vectigalia im'
ponipont ab eo qui in terra im eriumhabet. Certe quzccun
ue onera ad illas merces nullum abent repectum, ea mercibus
i is imponi nulla xquitas patitur. Sie nec capitatio civibus im

POita ad uentanda refublicae onera ab exteris traneuntibus

exigi pote. Sed i aut a prxandamecuritatem mercibus, aut
inter czetera etiam ob hoc onera uinentur , ad ea compenanda
vecti al aliquod imponi mercibus pote , dum modus cauze non
exceatur. Inde enim Fender juitia , ut tributi ita 8C vectigalis.

I Reg-MS Sic vectigal e uorum 8C neti quee Ihmum Syriaeum tranibant

XI I, xxv. accepit rex Soomo. De ture Plinius : Eye/ji nonpote , per Gelm
nitas. Itaque U borumregipenditurrvcctal. Sic ditati Malienes ex
fo quam ex Rhod :mo in mare Marius duxerat, wey-MMM TQ; vac
mm TQ; xamypvx vectigal exigentes ab iis qui navibus acen
derent, aut decenderent, ut Strabo narrar libro quarto. Idem l
bro Octavo nos docet, Corinthios ab antiquiimis uque tempori
bus vectigal percepie , de mercibus quee ad vitandum Malex.

Hexum terra de mari in mare transfcrebantur. Sic pro Rheni

T-l-v- tranitu pretium accipiebant Romani. Etizzm in Pontibust trantu

a _dem_ datur, inquit Seneca. Et de uminum tranitu pleni unt Iuricon
1117.1. M9. ultorum libri. Sed fre uens e ut xquus modus non ervetur,

P-Ff-fci- eujus rei Phylarchos Aralum incuat Strabo, hoc addito : xux-EU
e.. L _ 3? 73 zu n74; no-m 117; @SIMM :OMV QOUcSIvaq -:far 11) 1'51)~ lu-7159? AumnE.Dlif

Ang. Mu cile cnim e ut inter Valido: Ufroces deniamr modus maratoz'i nongmvis.

;fr-"CZK X v. Morari uoque aliquantiper praztervehentibus aut prze

n,,~,,, tereuntibus , va etudinis aut ala qua jua de caua licere deber.

nu() e & hoc iuter utilitates innoxias.b Itaque llioneus aPud Vir
b ,,, d'chhum cum Trjani in terra Africa coniere "etarentux Deos

Indjsrcl. 2. judiccs audet invocare , 8( probata Graecis querela Megarenum

"'"

a'dverils Athenienes qui eos portubus uis arcebant , @Y m :Lna:

RX? Jm-Ia , gonna jus commune ut Plutarchus loquitur: ita ut Lace

77M_ l. dxmonus nulla bell caua juior via fuerit. Cui 8.: hoc confe
(1116115

ACPACIS,LIB.II.

q'uens e , ut tugurium momentaneum ponete lieear , putain lit

tore , etiami littus populo occupatum concedamus. nam quod
decretum Praetoris adhibendUm dixit Pomponius , ur in littore
Publico vel mari exruere quid liceat, ad permanentia xdiicia

pertinet : quo & illud Potx :

Conrracta Piccs aquora miunt,
Iactis in altum molibus.
l

mt

m~

x v I. Sed 8C perpetua habitatiohs qui edibus lis Expuli rece~ '

m-

Ptum quaernt deneganda non e externis, dum &imperiurn

)us

uod conitutum e beant , 8C quae ala ad vitandas editiones

m.

;imt necearia. quam xquitatem recte obervavit divinus pota

ms
aut
nda
nn

cum \Eneam inducit has ferentem conditiones :_

icer arma Latinas babeto ,
Imperium lmncer.
Eta ud Halicarnae em Latinus iPe xquam ee dicit \Ene-x Lib. I.

'

us,

ca am i edium inopia compulus eo adveniet. Barbarorum e

,3
554.
.SEX

hofPitcs pellere, air ex Eratohene Strabo: nec probati hacv in Lib-mn

parte Spartani. Ambroio quoque judice illi qui peregrinos urbe De Ofcii:
Prohben!:
nequaquam
Sic \Roles
, Rho
d1i Phorbantem
ejuqueprobandi.
ocios, Cares
MeliosColophonios
, Lacectdsemonii
Mi- ::02
v [7':
'

cr . . ,

nyas , Cumei alios ad e adventantes exceperunt. At de iidem 12 L

n h;

- Minyis recte Herodotus cum recepti Pattern imperii pocerent, VI

d_
A

air eos Ivang e mnm abc 3M, injurioos fuie ZC fecie quee facere Dd' "bv*
_fas non erat: beneeium ab illis in injuriam veram dixit Valerius Lib.Iv,c.6.

;
W
m
'

Maximus.
. - d
VI I: Sued 8( i qmd intra territo'rium populi e deerti ac &ez
rllis h , 1d quoque advenis poulantibus concedendum e , aut
etiam ab lllS rect occupatur, quia occupatum ceneri non deber'
quod non excolitur, nii imperium quod attinet, quod opuio VC

.A

teri alvum manet. Troj ans data Latinis Aborigini us jugera Ad x I

duri atque a errimi agri eptingenta , ut Servius notar. Apud Amd
Donem P xenemoratione VII legimUS: 25s:- Jiu-2mm uidez/la)

' 254569 P-(wn m'bz'ljzeccantqui pamm term incultam colunt. Clama~ -

L'

bant olim Anibarii , cut calum Dzzs , ta ten-M generi mortalium dama, 740;,

guaquem: Dacua easpublicas e : Salem quin etiam U dem Tejficientes Annan.

quai coram intcmgabant cl/chtne contraen' inane ilum : potus Mare uPer..

mdercnv adhcrfus terrarum ereptores, Sed male dicta haze generaba

reipr-xkntiaptabant. nam terra, illae nonpmnino erant vaeuae,

cd pacendis pecoribus 8C armentis militum erviebant :quee jua

Romanis

. .
,_ , 5 ? @ 1],
: ?

. : ] ]
: , : . 5
; ,

.
_ , : 1
,
:
. : :
: . : , @
_

>6'.7.

:,[ : ,

.
. ,& : , ,,
.

. . 8 ]
1 :
(- - :

:
.

] .
. .

.
#. .
?

228 8'8. ;; , :

[ : : @ .

.
2'"" 8,
1 .
8 ,
: .
. @
.
, 8 1 8 :

8 :. (3 : ,
:, . : :|| ] ,

13.1 , 8 ]. [. !

, 8 , .
:

 ..: .

. 1]
,
, : ] , [.
1
11. ::
&1

1.
]

75.."2.2
1 . 1"2 3

, ]. , , 1-4
, .5 18 : , :: . : ,
, ]18

, -; & :
] 21..
.
. 5

1), 8
` :

: 11 :: 1! :
: : .

1 - :
[ ! .._6 1 .;.
.

. @ 1
@ , : 8.

1 . .. ,
: ]1 . @
. .1
, ,

1 1 1
: .
: & 1 ,

: _ 8 _
.

_'1>

i-j'

3:

ns

.DE..IV_R.E

BELLI

CAPVT_ Ill.

De acquiitione originaria rerum , ub de mari

8L uminibus.
I. Originariam acquzftoncm eri per di- I x I I. Talem oeeupatiouem jus mm dare
rui/ionem aut occupatiancm:
impediendi tranm: immxz'z'. .
1 I. chciuntur hic alii modi , ut conce-in *X I I I. imperium in partem mar/e occupajunii incorporalis :
I I I. Itemeciicatio.

-z ri po/, ' quomado.

1
X I V. 'Vectigal uavigautibw mari ex ter

I V. Ocupatio duplex , ad imperium , ad i

_tI eau J impamctpo.

domiuium .- qua dzinctio exp/ieatun X V. De [ME/ionibe q/ipopulum aliquem

ultra certas terminos vetant na'vigare.
v. Occupationcm molit/ium lege Poj an
zwem'.
w x V I. Flamini: cmfuc mutati/e au ferrite
v1. 02150 jure nitatur domiuium inmrium immutet eum dciiom expli
tium
'
ammtium.

V I l. Flumina occuparipo.
i X Vcalar.
I I. 5215121 ntimdum i ttk/em mee
V I I I. LA - mam

'

mutatur/it .

I X. olim in partibm Romani imperii id x v I I L flumen interdum totum accedere

mm time/p .territorio.
_
,

X. Natura tamen jus non obare m parte X I X. Res dei-eliam occupanti cedere , m'
man's qua tern} qua/i clau/d it.
ipopulm dor/limum quoddam generale

X I. pquomodo tale} oeeupatio iat "

quamdiu daret. -

occupafucrit.
'

lngulari jure aliquid norum t acquiitione originaria, aut

derivativa. ,Originarja acquiitio olim cum genus humanum

coire poet, eri potuit etiam per divifionem , ut diximus,

nunc per occupationem tantum.

I I. Dicat forte aliquis etiam conceone rvitutis , conftimtio

ne pignoris aliquid originarii acquiri: ed recte expendenti apps.

rebit idjus novum non efle nii modo. nam virtute ipa inerat m
dominio domini.
'
LZq/ide.
. Genera.
D. de aq.

III. Paulus Iuriconultus acquirendi cauis 8C hanc annumerat,

use maxime videtur naturalis, quid ipi ut in rerum natura ee:

ecimus. Sed cum naturaliter nihiliat nii ex, materia prius exi
ente , ea i nora fuerit , continuabitur dominium fpecie intro
ducta: nullius, ad occupationis genus haec acquifitio pertinebit:

n aliena, jam naturaliter nobis olis eam non acquiri infra ap

parebit.
'
Iv. De occupatione ergo qu PO prima illa tempora folus e

nturlls "8c originarius modus, videndum e nobiS. In his au

tem

AC:PACIS,LIB.II.

n7

tem qu proprie nullius unt , duo mt occupabilia , imperium 8c

dominium quatenus ab imperio dingutur. Seneca ita hc duo . -

expret. Ad regespotefl/ts omniumpminet, adqullospmprictns. Dion

Pru-xenis hoc modo: xr-'359; 7 7r/\w' RC Jiu ;Hay F xat/mam gus-go 0-1:.me

xuy a at az/NE: Regio civitatis e: at non eo minus in eamm 'quiqzzepoii

det. Imperium duas olet habere materias ibi ubjacentes, prima

!

riam peronas , qu materia ola interdum ilcit -, ut in exercitu

virorum, mulicrum, puerorum qurente novas edes ; 8C fecunda
riamlocum, qui territorium dicitur

[ff

uanquam autem plerum

que uno actu quri olent imperium 8c ominium, unt tamen di

i incta: ideoque dominium non in cives tantum , ed'c in extra
neos tranit, manente penes quem fuit imperio. Siculus libro de

are.
rito

conditionibus agrorum : Auctores aignatiom's, divionifqm, nonz

xpli

dem-bus agris coloniamm , quos ex vicinis tenitoriis cm1km , q/signave

run-t quidem futuris civibus coloniarum : Sed junictzo in agris qui q/signati
mc Penes eos remant , ex quorum tem'torio mm' imt. Demohenes
oratione de Haloneo agros qui eorumunt quorum e territo
tibi

rium vocat ymyMG, qui in alieno MME.

x ,ni

. v. In loco autem cujus imperium jam occupatum e jus occu

xml!

pandi res mobiles anteverti poe lege civili upra diximus : E e

nim hoc jus ex jure naturae permittente non prazcipientep ut liceat

a aut

,num
mus

emper. Neque enim id requirit humana ocietas. Mod quis

dicat videri jus gentium ee , ut id liceat , refpondebo etiami in
aliqua parte orbis id communiter ita receptum t, aut fueritp non
tamen iabere vim Pacti inter gentes , ed elle jus civile plurium
gentium dilzcributima quod a ingulis tolli pote. Et alia multa

tunt&qu
urls gentium
vocant
luriconulti z ubi
ne
acquirendo
dominio
agitur.
i de rerum divilio
VI. Norandum &hoc , i folum jus naturalc pectamus , domi
nium non dari , nii in eo qui ratione utitur. Sed jus gentium ob
utilitatem communemintroduxit1 ut &infantes 8c furioi domi
rat;

nia accipere 8c retinere poent , perfonam illorum interim quaii

{e

unente humano genere . Sed nimirum humana jura multa

and

contuere poffunt prter naturam , contra naturam nihiL ldeo

dominium hoc quod favore infantium 8c his iimilium , confenfu

gentium humanius viventium introductum elt , at intra actum

primum , nec ad actum fecundum , ut loquuntur fenolae , poteft

pertingerez id e ad habendi , non ad per ie utendi jus pel-unen

Nam alienatio 8C i qua huic unt fimilia in ipfa u1 natura inclu

K

dunt

us

DE

IVRE

BELL]

dunt actum utents ratione voluntatis, qu in talibus exiftere non

Gal. Iv, I. POte. VO non male referas illud Pauli Apooli , pupillum

quanquam rerum paternarum dominum , dum ejus e: aeratis, ni

hil dcrre ervis , exercitio dominii fcilicet De mari cpimus

fupra aliquid dicere quod nunc abfolvendum e.

v I I. flumina occupari potuerunt , quanquam nec fupra nec in
fra includuntur territorio, ed cum aqua iuperiori & cum infe

riori , aut cum mari cohrent. Sucit enimquod major pars , id

e latera claua imt ripis , 8c quod comparatione terrarum exi

guum quid e umen.

v
V I I I. Ad hoc exemplum videtur 8C mare occupari potuifle ab

eo qui terras ad latus utrumque podeat, etiami aut upra pa

teat ut nus, aut ilpra 8C infra, ut [return, dummodo nonita ma
gna it pars maris , ut non cum terris comparata portio earum v
deri pot. Et quod uni populo aut Regi licet , idem licere vide

tur 8: duobus aut tribus , i pariter mare interitum occupare vo

luerint. nam ic umna qu duos populos interluunt, ab utroque
occupata mt, ac deinde-diviiz. '

IX. Fatendum e in partibus cognitis Romano im rio a pri

mis temporibus ad Iunianum ufque juris gentium uie ne ma
re a populis occuparetur , etiam quod jus pifcandi attinet Nec

audiendi funt qui exiimant cum in jure Romano mare omnium

commune diciturj commune civium Romanorum intelligi. Nam
primum voces ita funt univerfales , ut hanc rerictionem non fe
L_ Mg, rant. Nam quod Latine mare omnium commune dicitur , expli

12.41: rr cat Theophilusmwy mumvzziopww. leianus mare omnibus na

tura patere dixit, &ita omnium elle icut aer Celils mars com
g. I.

munem elle ufum omnibus hominibus Prterea maniee d

nguunt Iurconult publica populia in quibus 8c Humina, ab his

L_ gm; communibus. b Ita in inltitutionibuslegimusz Qeda": natumlz'jure

Dwiquidin communiamt omnium, qudampublica : Natura/z'jure communiamt 0m
lcgir/m nium ha, aer, aquaprouens , U mare, Ups- hoc littom man's. flumina
m _ L, autem omnia Upon; pub/I'm unt. 8C apud Theophlum: puma; uv
?uu Aunq/{4) 94an mii/mv @Jog-M Ti Taf-m , a 7,39 , ni iide vi Ex-mov, DA-xauu.
Moxz ?DG/.40) SNMP/TES' Hyl prac/mei &a-I, I'Pvn'qv TS J/w TZ Paldni?. Scd

8C de littoribus dixit Neratius , non ita efle publica , ut quae in pa

trimonio unt opuli,ed ut ea qu primum :i natura prodita unt,

L. QuE-{in 8c in nullius a huc dominium pervenerunt , id e ne populi' qui

figu-rapida dem ullius : cum quo refponfo pugnare videtur quod (36151.5 fi
i

P 1t:

ACIPACIS,'LIB..I_I.

ipfitz Littom in qubPMIM Romizmw Werium ballet , pipzdi Romana' e d- 1- litr"

arbitror : man*: autem uiam commzmemomnibm hominibm. Sed concilia 'lg. "l
ri videntur ita hc polfe , i dicamus Neratium de littore loqui, blica. P

?untenus ufus ejus navigantibus , aut prtervehentibusjeft necef-

jj

ariusz Celum vero quatenus ad utilitatem aflumitur , puta ad 26,

dicium permanens : A uod a Prtore impetrari folere Pomponius L gumnos docet , ut 8C jus dificandi in mari .1id e in parte littori pro- "- me
ximaj & qu littori quafi accenetur.
.
" '

4
;

x. Haec quanquam vera ilnt, tamen ex inituto non ex natura

ab

li ratione
Provent,
quod
eo quo Nam
diximus
occu
atum
non-e
, aut
occupari
juremare
noprpotuiu
ac enil
flumen
pu licum
e , ut fcimus , BC tamen jus pi candi in diverticulo fluminis occu-

ji

73.*
na~ -

- paria privato poteft cd at de mari dictum &Paulo e , i maris L. Si qm!:

_

.de
v0

'

'

- quam.D.dc

'

proprium jus ad aliquem ertlneat , uti poffidetis Interdlctum el 1.1%th

competere , quoniam a privatam jam cauam pertinet non adPM-cr.

:j: -

publicam hc res, utpote cum de jure fruendi agatur quod ex L.tgam.ub.

privata caufa contingit, non ex publica z ubi haud dubie de exigua " "W"
agit
Lucullo
maris
8C portionej
aliis factum
quae
legimus
in fundum
valerius
privatum
Maximus
admittitur
de C.: quod
Sergioa

E;
j

j'

pil

.Otataz Bcculiaria bi maria' excogitavit , uan'is intercipierido -uctm. Lib. 1x, I.

.Sed ,i dem oea contra veterum Iuriconultorum repona ad

magna id e veftibula in Bophoro Thracico produxit Leo lmpe- L- lnjgrria

rator , ut ea quoque feptis quibufdam quas mz-x vocabant inclu-. 'mig
di , ac privatim vindicari poent. quod privatorum fundis ali- injuria
quid maris poteft accedere , quatenus inclufum nempe eft , ac ita

exiguum ut fundi portio cenferi poit, nec uominus id at repu

gnat natur 5 quidui 8C portio maris inc ua littoribus ejus at

populi eorumve populorum cujus quorumve funt littora , dum ea

pars maris ad territorium comparati non major it_ quam diverti-

culum maris comparatum ad magnitudinem mdi privati a Nec

obftare quod mare non undique includatur exemplo fluminis 'm

telligi poteftj 8C exemplo maris ad villam admii. Sed multa qu

natura permittit , jus gentium ex communi quodam confenfu po

tuit prohibete Yare quibus in locis tale jus gentium viguitjne
ue communi co , enu ublatum e , maris portio quamvis exi

gua ac maxima fili parte inclufa littoribus in jus proprium populi

alicujus non conceden_
_
'
x L Verum notandum etiam i uibus in locis jus illud gentium

de mar-i receptum non eet, aut fu latum, tamen ex eo fole quod

terras

_DE

IVRE

BELLI

terras populus
occuparit
occupatum
: nec
animi
actumct i-Icere
z edmare
actucxtemo
ellecolligi
opus ,noncpofle
un eoccupa
tio poflit intelligi Deinde veroi omittatur poeo ex occupa

tione nata , am mare redire ad veterem naturam , id e ad uum

L: lr-fert commnem: quod de inxdiato littore refpondit Papinianus,
"$1" d 8c de pifcatione in fluminis diverticul.

X l I. Illud certum e etiam qui mare occupaverit navigatio

nem impedire non polfe inermem 8c innoiriam , quando nec per
terram talis-tranfitus prohiberi pote, qui 8: minus effe (let ne

ceiTarius 8c magis noxius.

'

' x III. vt autem olum_ imperium in maris partem ne alia pro;

prietate occupetur , facilius potuitfprocedere : neque arbitror jus
Thucjdid. illud entium de quo diximus ob are. Argivi olim cum Athe
1" "I .l' nien 1bus 'expocularunt, quod lo mari Spartanos Argivorum ho-j
Bafwfi" -es tranire ivient , quali violato federe quo cautum eratne al

n_ :TQM ter populus hoes alterius neret ire :LISA-z 240762, per fui imperii lo
_. . -:_._r..

gm Ba!. ca. Et in induciis annalibus belliPeloponnefiaci permittitur Me-o

garenibus navigare mari quad ad iplorumfociorumque terram

L dim, pertineat , TZ Jamic-p 'o'au Buzz-ni Ta) Mara-5 mmvzw foapaga. Sic 9d

c.. de Cla- Mam- Ta) "T" MMM MEM , mare omne quod Romani e imperii ,"di

: M" xit Dion Caius libro x L I I. Themius de Romano imperato

re ; lla) yir C galil-m @lmar ?zm habens

oppianus a'd lmperatorem :

Aim.

0'ng ,uv 93

terram ij nara

.
n'zpcm Iv/Accord.I

tuis etenimfub legibw aequor

Volvitur.

Et Dion Pruxecns in altera ad Tharfenfes multa ei civitati ab Au

guo ait concea , inter alia Zac-'m TJ maps, DulHu; as 49 ei-ra w

i jus in amnem Cydnum 8: proximam marispartem. Et apud Vir

gilium legimus :

'

Mi mam-qui terra/s omni ditione were-nt,

Apud Gellium : Fiuminum qua in mare , qua inpm'um Romanum efi

LY- "- aunt. Notat Strabo Malienes multa cepi: lpolia cum prliis
navalibus vicilrent nis inanan q &m-am Mm; eos qui injue
Lib. _xI I. de mari controverliam moverent. Idem Sinopen ait imperitae
' mari intra Cyaneas. Videtur autem imperium in maris portio

nem eadem ratione acquiri qua imperia alia, id e , ut lupta dixi- '
mus jratione perfonatum 8c ratione territorii. Ratione Perona
rum,

AC

'P'ACIS,LIBII.

rzr

film, uf i' clas, qui maritimus e exercitus , aliquo in loco maris

fehabeatzratione territorii , quatenus ex terra co ipoiiunt qui '
in proxima maris parte verantur, nec minus quam 1 insipfa terr

reper1rentur.

.
' ei
x 1 v. quare nec contra jus naturae aut gentium faciet-qui rece;
pto in ie onere tuend navigationis juvandque per ignes noctur
nos &brevium igna , vectigal quum impoluerit navigantibusgi

quale fuit Romanum vectigal Erythraeum ob umtus exercituum-nima

maritimi adverlus piraticas excuriones : ac quod in ponto Byzan m im
tini exigebant ligno/dyov , ac quod jam olim Athenienes occupata '

'

Chryopoli exegerant in onto eodem , memorante utrumque

ro
jus
he

Pol bio: ac quod in Helleonto olim Atheniencs eodem EXC _

gii oendit Demohenes in Leptinen, fuo autem tempore RO

hp

manos lmperatores in arcana hioria memorat Procopius.

xv. Inveniuntur exempla ederurn quibus populus alter alteri

HO

\fe-t

populo e obringit , ne ultra certum terminum naviget. Sic in

ter regesinaccolas
rubri
maris.&
ne Milo/ir.
\Egypti
id mare
venirent
ulla\Egyptios
navi longaconvenerat
, onerarctia"olim
non ,plus
::PZAde
una. Siciriter Athenienes ac Perfas Cimons tate placuerat , ne IBI,'CLMZ
qua navis Medica armata extra Cyaneas ac chelidonia navigaa Diri-,l-

-ret: extra Cyaneas 8C Phaidempo prlium ad Salaminemz in

z'

P'

annalibus inducis bell Peloponneiaci ,~ ne Lacedmonii navi- Thuc. LN.

garent longis navibus , fed aliis navigiis, qu ferrent ponderis non

amplius
talentis:
ac rimo
federe uod ftatim
ab exa
actis
regiYingents
us Romani
cum Cart
a inieniibusctiecerantj
convene
rant , ne Romani Romanorumve eii , ultraPulchrum promon
torium navgarent, extra quam i tempeftatis aut hoium vi com- . ~

puli eent: qui vi compulii advenient ,a nihil fumerentprter Pys.

iu
ad
"1r

neceifaria , ac intra diem quintum abcedrent. Et in fecundo fe

dere, ne Romani ultra Pulchrum promontorium , Maam ZC

Tarejum
prdas agerent mercatumve irent. In pace cum llly- App. Mp.
riis , ne lllyrii ultra Leictum' pluribus quam duobus lembis iifque
-inermibus navigarent. ln pace cum Antiocho , ne citra calycadu zw-m

num ac Sarpedonem promontoria navigaret extra naves quae ill-lh Lxxxvu l.

-pendum, legatos,, aut obides Portarent. Sed hc non docent
loccupationem maris aut juris navigandi. Pount enim ut ingul'r,

ita ac populi pactiSon tantum de jure quod proprie ibi compe

tit , fd 8C deco quod cum omnibus hominibus commune habent

in gratiam ejus cujus id intere decederc: quod cum "t dicen

_

dum

nz

DE

ITVRE'BELLl

L. dei- dum e quod dixit leianus in ea facti pecie qua 'irdus era!:
WL'CW* venditus hac lege , ne contra venditorem picatio thynn-aria exer

Pr '

ceretur , mari (ervitutem imponi non potuie, ed bonam dem

contractus expocere , ut lex venditionis ervetur. Itaque perfo
nas podentium, & inijus eorum uccedentium obligari.
- X V I. Frequens e inter vicinos populos contentio , quoties u

men curimi mutavit, an imul &C imperii termins mutetur, 8.: an

quee umen adjecit eis cedant quibus adjecta unt: qux contro
!aLFrantim veriaz_ ex natura 86 modo acquiitonis deniende [unn Docent
nos menores tria ee agrorum genera: divium & agnatum,
L. If agri: quem limitatum vocat Florentinus Iuriconilltus , quia manufa
Kz_ ctos limites pro inibus habet; aignatum per univeritatem, live
m_ m, menura com rehenum , puta per centurias ae jugera z 8C arci
num , ui in e dictus , docente Varrone , quod nes habth ar
eendis oibus idoneos, id e naturales, ut mt Humina 8C mon
tes. Hos occupatorios dicit Aggenus Vrbicus, quia plerunque ta

les imt agri, qui aut eo quod vaeui unt, aut etiam bello Oecupane
tur. In duobus primis agrorum generibus etiami Humen curlm
mutet, nihil de territorio mutatur: 8C quid alluvio adjecit id 0C~

cupantium imPerio acceder. In arciniis umen mutato paulatim

curiu, mutat BC territorii'nes, 8C quicquid Humenparti alteri ad

jecit, (bb ejus imperio e cui adjectum e: quia cilicet eo animo

populus uterque imperium oceupae primitus creditur , ut Hu

men iIi medietate eos dirimeret , tanquam naturalis terminus.

De Mrib. Tacitus dixit: Certumjam alvco Rbenum , quique termina-I eciac.

Gm-

Diodorus Siculus ubi controveriam narrat que inter Egeanos

Lib- XH- v& Selinuntios lit, AGP-g ait Ta) ;zz-559w UCM@ amnenes di criminan

te. Et Xenophon talem amnem im liciter nv (\CMG id e nito

Libr Iv. tem vocat. Narrant veteres Ache oum amnem , incerto curil,
ET- C- modo ectum in partes, modo Circumactum obliquo agmine (un

Strabo l, x. de tauri & erpentis Forman) induie dieitur) diu de agro adja
-cente belli cauam \Etolis 85 Acarnanibus praebuie' , donec eum
Hercules aggeribus domuit eoque benecio Oenei !Etolorurn re
gis liam in matrimonium impetravit.
X v I I.- Sed hoc ita demum locum habebit non alveum muta

verit amns. Nam umen etiam qua? imperia dierminar , non

conideratur nude qu aqua e , ed qu aqua alveo tali uens ri

L. Prapane Pique talibus inclu. (Dare particularum adjectio , -deceo,
(wm D-d aut talisimmutatio quee toti peciem veterem relinquat, rem mit

"dm'

x ._

eandem

AC PACIS,LIB.1L

23

eandem videri. At i totius fpecies imul mutetur, res erit ala. at

ue ideo icut interit flumen quod in loco niperiore molibus ob

llructum e , novumque nacitur facta manu foffa in quam aqua L- Hch

immittitur : ita i deerto alveo veteri alia irruperit flumen , non jjsz
idem erit uod lit ante , fed novum vetere extincto : & icut fum-ia zh:
exaruilfetzumen , imperii terminus maneret medietas alvei qui W

roxime lCt: quia mens ea populorum lie cenenda e , ut

gumine quidem naturaliter dirimivellentg quod li flumen elle de

iiet , ut tum teneret quique quod tenuiet: ita mutato alveo

idem oblervandum erit. In dubio autem imperia u ad flumen
rtingunt
funtfaci
, quia
imperiis diflinguendis
ni
' elit aptiusarcinia
quami cputanda
quod non
e tranitur.
Vt autem limi
tata, aut menlura comprehenfa fint rarius accidit 5 neque tam ex

acquifitione primvaj quam ex aliena conceone.

x v III. (lganquam vero in dubio, ut diximus , imperia ad me
dietatem fluminis utrinque pertingunt, eri tamen potuit 8C con
tige alicubi vdemus, ut flumen totum parti uni accederet , quia

-. _-=_. .
P;
mv
-.-__

fcilicet rip alterius imperium ferius ac occupato jam flumine coe

piifetz aut quia eum in modum res pactionibus eet definita _
nim

XIX. Illud quoque Obervatu non indignum , originariam ac

i ad

quiitionem cenendam etiam_rerum earum quae dominum ha

iimo

buerunt , fed habere defieruntz puta quia derelictae unt , aut quia
defecerunt domini. nam hc redierunt in eum flatum in quo pri

llii
Inus.
Frida

mos
mz*

.-

mum res fuerant Sed illud fimul notandum e, interdum primas

acquiitiones populo aut populi capite ita factas, ut non tantum
imperium, in quo ine jus illud eminens de quo alibi egimus, fed

ac privatum p enumque dominium eneraliter primum popul'o,

aut ejus capiti fquaereretur-z atque ut einde particulatim in priva

tos ita lieret di ributiojut tamen eorum dominium ab illo priore

dominio penderet, fi non ut jus Vaalli jure fenioris , aut jus em

phyteuticarii a jure roprietarii , tamen alio quodam tenuiore

modo, ut mult funt pecies juris in rem, quas inter e 85 jus ejus
re

qui ub conditione idcicommium expectat Senecaz Non efi ar

gumentum , idea aliquod tuum non e?: quia Venden nonpotes , quia confume
re , quia mutare in deterius aut melius nonpotes. lfuum enim e etiam quod

el? certa lege tuum ejZ. Dion Pruaeenis Rhodiaca: uve/ies 93 vern
f&rs; nac Y; iniger 71 @d-Lli eisz Y; @m-;w MQpovmz div '71 MMM 'n tiam

nxxmv , isl-n ilch a- etiam ,z-Zaapa]. Plurimi funt modi quibus quid cujufque

' elli dicitur U quidem rvalde interfe derentes : interdum ut nec ?venda-e, nec

z
\

pro_

24

DEIVREBELLI

pro arbitrio uti Iiceat. Apud Strabonem invenio : xyo; ;y ml; T; m.

wey-'My dominm cmt demto Vendcndz'jure. Exemplum ejus quod dixi.

De Morib. mus in Germans POnit Tacitus: Agripro numero cab-'0mm 41a umvgris

Gm-

occupantur , quos max inter ecundum dignatzonem Partiuntur. Hoc igi~

tur modo cum diributa dominiapendent a dominio generali , i
quid domino particulari carere incipit non t occupants , d ad

univeritatem, aut ad dominum uperiorem redit. Cui juri jus "

mle etiam per legem civilem extra hanc cauam , ut jam' notare
cmpimus, introduci POtuit.
CAPVT

IV.

De derelctone 1FrEDE-'umta 8C earn cuta occupatione:

8C quid ab u ucapione 8C praecrptione dierat.

I. ?c-:pio aut jp-.ccriptio propia dicta
mr [0mm mm [Mbmt inter opa/05 di-

wrm eommw rectores.

gemium ex immemoriali pa/firme

dominium trawfrri.

X. LAN Hnd/1777 7mm jm dri lloc mo

I I. Solcrc Mmm - inter ha.; Il/agan' 1011aopoi'it.

gwmpo-iioms :
X I. Etiamizmmxponatis/s autpopu
I 1 I. CMiz inquirimr , ex conjccturI- 1m10 am regi acquiri [wega-va poiam.
mame *volumen/ : que [zettmtur non cx X l l. LA [cges civiles de Iizcapiom '

-Uerbi: tanttmz :
I V. Sed ' ex

' prtrztiom :meant wm qzziizmmam

:

Fotciatem alm- ,' cum dziictimilzm

V. Et ex nonzfis,
exp/Mim,
V I. ;tomado tempm adjhncttzm 71012[Iof X I I l. Eajum que pambi/zter aut com
iiiom' 'ilmtio adcon/'Ectumm limit
Mlmimbilitcr adherent ilmmo impe.
a'crclicti "Ud/fat.
ri , uirmpime aut mcritiom quam'
V I I. Ordinaria adtalcm [av/?C'thram
' amim.
iccre tentsz memorim cxceaem, " X I V. Refc//iturimcntiaizztI/emmpcr

quale Joc/'L
V III. Salario objctiomz , mmimmprz-

izbdii [in-re i- *vindicare 2'): liberta

tem.

izmmdum 1mmjacta.
X v. 02192 meme _imt rm/tam mal/0 tem
I X. Vidm' Etiami-pqita conjkctum , jim
pare amim' : quod EAT/catan

GRavis hc diultas oritur de uilcapiendi jure. Namgue

id jus cumlege civili itintroductum (tempus enm ex ua
Pte natura vim nullam eectricem haber,- nihil 'enim t

tempore, quamquam nihjl non t in tempore) locum haberc non

115.11, c. pote , ut cenet Vaquius , inter duos populos liberos aut reges,
5- " 8- populumve liberum & regcm: imo ne inter regem quide & pr
vatum ipi non lbditum , nec inter duos diverorum regUm aut'

populoru'm ubditos. quod verum vdetur nii quatenus res vel

'

actus

0 ,..

- . ,

,
:

,

@
.
1 1.

:_
, .

1
, : (

. ;
; & _ , () 7 | , |;

; , . :
2@- : : / 1] :
. . @ ,
: ?
@ . " ] @
2, 1]. 5 - #>

,
,
-. - '.
: . - ""

6 : @ ,
| :!1][], , ?
111.
: - , @

.
,

; . 5
, [

:
, .

:
.

,

,
: .
.

. ,
. ..
. 3

126

DE

[VRE

BELLI

circumantia
temc oris
caua8credditione
requirendicenetur
animo abjectum
ceneri debeat., utSic
irographi
remictum .
17-M M- debitum. Recuari hereditas , inquit Paulus , non tantunwerbis,
F3626?? ed etiam re pote & quovis indicio voluntatis. Sc i is qui re
mdam. alicujus e dominus ciens cum altero eam rem POdente , tan
lb quam cum domino contrahat , jus uum remiiemerito habebi
d L M tur: quod cut non 8C inter reges locum habeat , &z populos libe
L-Fdm~5-r031ii ilcauae e. Simile e quod uperior concedens ineriori,~

&LD' vel imperans id facere quod acere licite non potei: , niI lege \ol
L. Mea. vatur, le eolvie eum intelligitur. Venit enim hoc non ex jure
;J-ZZ? civil , eexjure natural , quo quique ium pote abdicare., 8C

D'_ de Mi. ' ex natural Frxeumtione qua voluie quis creditur quod iClen
ch 0mm.

ter ignicavitzuo enii recte accipi pote quod leianus dixit

lineal.

. 'uris
entium
e acceIgoraliter
tilationem.
ILD'. Sril-j
v. ub
factise autem
veniunt & non acta conderata
d-_'L-Br- cum debitis circumantiis. Sc qui ciens 8C praeens tacet vide
47h

_ Pmmm tur conentire : quod 8: lex Hebraza agnocitJ Num. X X X , I z.

LA,, M, nii crcurnantiae oendant , quominus loquatur, metu eum vel

tiliI. 1?. de alio cau impediri. Sic amium cenetur id cujus recuperandi pes
cl

projiciturz ut orcos al lupo raptos ,_ 8C qua: naufragio amittimus,

L. Pampa- nora ee deliiere ait leianus , non atim , ed ubi recipi non

Mim, D- d Pount, id e ubi non e cur credatur aliquis animum domini re

ZZZ. "m" tinere: ubi nulla talis voluntatis indicia exant. Nam i miii e
nt qui rem inquirerent, I promITUm pda-:gm aliud eetjudican
dum. Sic qui rem uam ab alio tenericit , nec quicquam contra
L. Sinit- dicit multo tempore, is nii cau ala maniee appareat , non vi

J detur id alio ecie animo quam quod ren illam in uarum rerum
dammi MF- numero ee nollet. Et hoc e quod alicubi dixit leianus , aedes
&
longo ilentio videri pro derelicto domino habitas. Pammjue
L_- C;"1""- ( I-efcripit: Pius Imperator ) Pmmztar uumspetz's, quam omie te longi
temporis internal/um indicar : guia cas debieron tuo , ut vaciar apud cum

raidelicct esetendm nonputai. Cui lmillimum qmd in conuetu

dine apparet. -Nam haze quoque , emotis legibus civilibus quze
Thom. \,2. certo tempore ac-_modo eam introduci volunt , a populo \hbdito

7'97*"3' introduci pote ex eo quod ab imperium habente toleratur:

tempus vero quo illa conuetudo eectum juris accipit non e de
arbitrariumSedl
, uantum
ats e ut concurrat
ad Igni
Sum-.Lvl I, nitum,
candumedconenum.
ut ad derelictionem
Treeumcndam

"h valeat lentium, duo requiruntur, ut ilentium it cientis, & ut it

mp. 15.

libere

>,..

. 8 , : 81
1 , ] .

. @ , 8: ]
: 8 .
_

] , ]
1. :
] ,

. 5 8 !
5 , 18 -
1 -
: , , , 1 , , ]
1.

. -##
, ] - $2'?

3 , - ..
. -
1& ,

, 8-:

'

. _ . - -

1 , : `| '

1 - '
, ,1 .

'

111. ] , ,
] , ,'
,
: ]`. 8 11,
,
, 1 4

, [ .
, ,

(
: : : (:

:
1],
, 1
---1

,- 1
] ,

, : . .1

'128

DE"VRE.BELL

WI. Max. datur a5 antiquis Antiochi dictum qui Eopulo Romano gratias
"x " egit , quod nimis magna procuratione li eratus modcis terminis
uteretur. Inter multa Lucano apienter dicta illud non pore
mum e:
,
- '
,
MMM@ WWW d
;._

Proventu celemm quem-nc uterimperet mln' . l

Vix tantzemt CDd bella movere

V muter.
-~
Tum ,vero imperia tandem ali uando in certo 85 extra contro

veriae aleam conitui humanas ocietatis intere ,- quam quee ad

juvant conjecturae , favorabiles putandae unt. Nam i durum Iu

tavit Aratus Sicyonius Privatas uinquaginta annorum poe 10
nes labefactari , quantomagis' lud Augui tenendum e , cum

virum bonum ac civem ee qui praentem reipublicae atum Inn

tati non vult , 85 qui , ut apud Thucydidem Alcibiades loquitur,
amp dgfatn ?CZ-m ?MN-rales; 'rn EwuIgaa-aid? quod Tia) ?mpgauv *mm-reina 2131-

qoumv dixit Iocrates adveriis Callimachum: icut 85 Cicero

'oratione ad Qnirites contraRullum , Otii 85 concordae patrono
convenfke ait deendere atum republicx qui quoque tempore

Lib. xxxv.1t: &Liviusoptimum quemque Pl'aenti atu gaudere.

uod
Ang- de i etiam decerent_ ea qua: jam diximus, tamen adverus rx um
tionem qua quique Ia ervare velle creditur, validior e( altera,

verbo Inc quod crediblle_ non c quenquam ejus qod vult , longo tempore
W4

nullam plane dere gnicationem idoneam.

LJ'X. AC forte-non improbabiliter dici Pote non 'ee hanc rem

in. ola prxurntione Poitam , ed jure gentium voluntario indu

ctam hanc legem, ut poeo memoriam excedens , non interru
~ pta nec provocatione aduarbtrum interpellata , omnino dom--v

num'transferret. Credibile e Enim in id conenie gentes, cum

ad yacen) communem .id vel maxme intereet. Merito autem

Lib.xxxv. dixi Poen'm ;non-interruptam , id e ut Sulpitius apud Li

vium loquiturz una @Perptua tenorejusimpctuiapato , nunquam in

termi. Idem alibi dixit ; P671)de Pofionm ac nullo ambigente.

Nam deiiltoria PQcOnihil eit, quomodo_ Numida: excipie
Mmm: bant, adverus Caxthaginiens 2 Per \Portunitqpes mmc illos , mmc regcs

Nmidamm uipajus,,mperquepems _cumpofionem zie qui _le

armisPotmIzJ l; _
i
, ~ g
zz
-:sz :-Sed alihc , &quide perdicilis , ubQItur quxio; an
natis jgsum tacite cali derelictione Ppiit decedere. Si
'M43 i)

7
T.

non

..r...
_._._._l_

A-'CPACIS,LIB.II.

129

non pofie dicimusj nihil ad tranquillitatem imperiorum ac domi

niorum profecit modo data definitio , cum pleraque talia mt , ut
poeris debeantur. Sin poiie afiirmamus , mirum videbitur quo

..-
._5...f

modo nbcere lenrium POt his qui loqui non potuerunt, quippe
cum nec exierent; aut quomodo aliorum factum aliis damno ell
e pot. Ad hujus nodi olutionem ciendum e, ejus qui non#

dum natus e nullum efle jus , icut nec ulla funt accidentia rei
non exientis. Bate populus , cujus voluntate jus regnandi
Irocicitur, voluntatem mutet, iis qui nondum nati funt , ut qui

us jus qufitum nondum e, nullam facit injuriam., Sicut autem

populus expreffe mutare voluntatem poteft , ita & tacite credi

mutae. Mutata igitur populi voluntate, neque dum exientc

comm jure qui expectari pount; parentibus autem quibus
naci pofluntp qui jus fuo tem lore eflent habituri, id ipum jus de
relinquentibus, nihil e quo obet quominus illud ut derelctum
ab alio occupari pot. Agimus de naturali jure. nam jure civili

ut ali ictiones , ita ac hcintroduci potefl , ut eorum qui non

dum funt perfonam lex interim uneat, atque ita impediatj ne

quid adverlum eos occupari poliit : qpod tamen leges velle non
temere cenfend unt , quia privatai a utilitas public valde re

pugnat Vnde et illa Feuda, qu non ex jure proximi poeoris,

led ex vi inveftitur primitiv deferuntur , longo fatis tempore

acquiri oe receptior ententia e: quod ad jura Majoratus ac -P/r

ad res (Fdeicommio Obnoxas non inrmis rationibus ilbnixusp' 3' 9' 3'

producit ummi judicii lurifconfultus Covarruvia. Nihil enim Speatit. de

prohibet quominuslege civili jus tale introduci poffit , quod unof* mto

actu alienri lcite non pofht ; poit tamen ad vitandam dominio

rm
mi
um
;cm

rum incertitudinem certi temporis neglectu amitti : atque ita Cha/. de

etiam ut exiturs lva it actio peronals advcrum eos qui ne- S"F Bt:
glexerunt aut eorum heredes.
mi? gr
XI. EX his qu diximus apparet 8C regi adverils regem , ac &WK Pr

populo libero adverluscpopu um liberum , jus acquiri POe , ut

rn lll

expreo confenfu , ita erelictione ac eam ecuta , aut ex ea vim dem-mp.

Witt'.

novam capiente apprehenione. nam quod dicitur, qua: ab ini-mj

ipif

tio non valent ex poft facto convalecere non poe, hanc ha-

regii

iplus

bet exceptionem , nii caula nova jus per e parere idonea inter
ceerit. Similiter ac alicujus populi rex verus amittere poterit

regnum et populo fubjici ,-l &Yui revera non rex , ed princeps

z. Si
n1

erat , rex lmmo cum imperio eri z ac lmmum imperium quod

penes

' '9 '

130

DE

IVREBELLI

penes populum aut penes regem in olidum erat inter eos dividi.
x l I. Illud etiam indagari oper pretium e; an lex de uluca
pione aut prfcriptione condita ab eo qui habeat ummum im

perium , pertineat etiam ad ipuim jus imperii , et ejus partes ne

BM- in 1- cearias quas alibi explicavimus. Pertinere arbitrari videntur lu

'cz_ ; l'COllillt non pauci , qui qultiones de fummo imperio ex jure

in 1. x. nds tractant civili Romanorum. NOS aliter arbitramur. nam ut quis
gfdlaflgf- legibus Obligetur, requiritur in legis auctore, 8C poteas & volun
7O_',_'nj tas altem praeiamta. Se per modum legis , id e per modum u

Ajmn- de erioris obligare nemo pote: ac hinc e quod legum auctores

,int abentjus leges fuas mutandiz Pote tamen quis o ligari fua le

rtnjiajmz ge non drecte, ed per rellexionem , qua fcilicet pars e commu A2? nitatis ex quitate naturali , qu partes vult componi ad ratio

::gl-J iiij nem integri quod a Saule in regni mitus obfervatum notat acra
MMM. hIoria Sam. XIV , 4o. Sed hoc hic locum non habet , quia le

fr- iii-ci gum auctorem hic conderamus , non ut partem , ed ut eum in

534,@ imp quo virtus init integri agimus enim de lummo imperio qua tale.

j-ff. '$3- Sed nec voluntas adue rliimiturz quia legum auctores non
;jjj-j; cenentur e velle comprehendere , nifi ubi 8C materia 85 ratio le

ng. jm"; in gis funt univerfales , ut in ximandis rerum pretiis. At ummum

.-P-- 5-9- imperium non e paris rationis cum rebus aliisz imo nobilitate
m m' ua, res alias multum excedit. Neque ullam vidi legem civilem de

prfcriptione agentem qu ummum imperium comprehende

ret , aut comprehendere voluie probabiliter cenferi poet. Vn
de lequitur , neque tempus lege definitum ucere ad acquiren

dum lummum imperium aut partem ejus necellariam , i deint

conjecturx naturales de quibus fupra egimus : neque tantum tem
poris atium requiri , intra id tempus ex conj editur-ae quantum
fatis el adint z neque legem civilem qu acquiri certo tempore
res vetata ad res lummi imperii pertinere Poet tamen in ipfa
imperii delatione populus uam exprimere voluntatemg quo mo

do ac tem ore amitti imperium non utendprpolletz qu voluntas

fequentia aud dubie eflet , nec infringi po et a rege etiam iiim

mum imperium obtinente : quia non ad im erium ipfum , ed ad

ejus habendi modum pertineretz quo de d' crimine alibi diximus.

.XIlI. Ea vero qu de ummi imperii natura non unt , nec ut

proprietates naturales ad eam pertinent , ed aut eparari ab ea

naturaliter poflunt , aut faltem cum aliis communicari , onmino
fubjacent legibus populi cujufque civilibus qu de ufucapione &C

praecri

, .

. [ 1 - 60.' .
11
1
:1
,
:-,
:-1
: 1
,
13. .

! 1 .9' ) @
11111]21.'
:1

1
. : : , 21 111
.

: : ]1, : :

@
6.1:.
- . _
.
::

1-.1-1
:-

1 1,

, 1:

1 ; . 1, 7
: , : 41 ;8__
, 1. : ; .
1, 1 , : :
] :
: 11 .1 : 1 : , :

: 1 , :
. ,
22. #7>! : / , :

: . : [!1% ' , :'

| , @ [ : 1 1 1:
_ , ! . :: :
<.9' @ ,] ,] 4
: ' , ! . (- :
: . , : -
"

1 .
: : . ; ( 8: 8
: ,. :
: , :: : 4

%, : . -

. : 1 1 ,
3 , 1 8 5
1 1 1 1 : 11 (

: 5 1 1:
1: , :: 8 1
, :: >
1 , 1 ): 1

8. 11 : @ 1, ! 8: 1
, - .
.

>

"132

DE

lVRE

BELL

CAPVT

V.

De acquitione originaria juris in pegonas : ubi de

IO'

.U

jure parentum : de matrilnoniiszde collegiisz

de jure in ybditos : fervos .

1. _ Dejar: parenmm in libero: .

X v I. Por e- quzedam comubia i//z'cita

1 . Diinctio tmporz infamia :

bi - "contra/Ii, Mmm rata.

\X v I I. Im majbri: Prm iniqat'bu.

de inzntiumdominio z res P

l l l. Temporo extra infamiam infamilia.

cictatibm,

I V, Ibi de juro coercerzdi libero.: .

X V I I I. Puri iz/mero gmc falte-miaer
V. Dej'ure Tendendi liberar.
l _
'vale-at.
-V I. Rmporrlr extra inntiam a" rmi X I-X. .2152i-memu dwzdmdx aut corr
'

liam.

urgencia,

VI I. Diinctio poteatl parentnm na X X. Mbimiam jm przi-mibm arm

tural/ - Civik.

c'cre.

V Il l. Delim* mariti in uxorem.

X X I. Ordo qu tc-rpm, etiam rcgcs.

I X. [no/abi/itm (7* aa'rictio ad url/Im X XI I. In tirtdzibm que mdamm

uxorem anim neu/n): ad matrimo

tm babe-vt in re , intemis zeiimw

m'um tx [age natura, an {MMM cx leg:

dxzjamdumpartes qmu quiquc \labor

Ezcange/ica.
_
m re.
'
X_ [are naturxolo irritarm; e- comm X X I I I._ Im civitatz inizbaitos.
X X I V. LA civibm a (iz/tata diicdcre
bia ob dcctum canmm prentkm.
X I. Ex [Cge manga/I'M initd c comm
Iireat, [It dziizzctiomm explicatur.
X X V. [w Civitati ml/!1mm exidn.
bz'a mmalimo 'w'ro - uxore.
X I I. I/licita * irrita ey'ure nature con X X v I. Im cx coniniz inf/14m adopta
nubiaparmtum cum [iba-r.
mm.
~
X 1 I I. Comitn atmm mm rrz'bm, XXVlI. Imini-rws:
item now-rm cumpri-vigno , - ceri X X v l l I. &41mm in .hoc jura dimtur
inqzjm 'vita ac nea-3. "
mm ;mm , ac imi/ia i//irita - irrita
X
x
1 X. :219dexjurc mmm/lamean
cj'ure divino voluritario.
X IV. Nm idem wide-ri de [amabiz mm
de Mi qm' txr-Uix mamtur :
propinqm ulteriorz gradm.

XX
XX
X.I. Ser-virutis
dim-r:
X
[mie-x corzrrz
ipgenera.
pop/:1m qIIiE

X V. Po- { qmm'am commbia - lidia,

iijiCit.
X X x1 I. [m ex delicta 1'72Per 0mm,

que /Egibw apps/[mutr nomina conm

bz'natM.
U

On in res tantum , ed &in peronasjus quoddam acquiri

tur , 8C originare guidem ex generatione , conenu, deh
cto. Generatione parentibus jus acquiritur in liberos: u
trique inquam parentum , Ptri, ac matri : ed i cntendant inter

. e imperia; praefertur patris imperium ob exus praeantiam.

z II. Diinguencla aurem hut in liberis tria tempora : primum
101.I.c.ult. temPUS imPexfecti judicii, T" BuACIZMsJ Rh , ut Arjoteles loqui..

tur,

8,..

133

, 9, ,, : - . , 3.
, ., >"
; , :

"

.
,

:. :
., ,

! .

. : .-

.
, :
' 1 , 39$'. @ ; 1-1.

, -`|"'

.
, : ,

'
.

18;

& , .

"

1 1.
: , >
1 .

:
,

,
. =
, , , 8:
,

: .

' -

. ) : , -
, 8 ,
:)(. , .

- '

!) ,

, , . ;

, ,
, , , 1 2' -
'

: : (
2)

134

DE

IVRE

BELLI

i a autem lex Thebana Phxnicibus ac porro ab Hebrxis veni

(E: quam ipam obtinuie 80 apud Phrygas docet Apollonius ep

ola
Domitianum.
jus dare ad id
omneadine
quo obtineriCenetur
non potecltuippe
quodipa
ipanatura
imperat.
VI. In tertio tempore lius in mnibus e cw'nfm@ iquue ju
ris , manente tamen emper illo pietatis 8C Obervantiae debito cu

jus cau perpetua e. Vnde equitur regum actus irritos dic eo

nomine non poe quod arentes habeant.
v I l. Qgicquid extra SEC e, lea e voluntaria qux alibi e

Nm. maa. Sic jure uod Deus Hebraeis de it poteas patris in lium aut

;bj f1; Z;Z;iliam ad dio venda vota non erat perpetua ed durabat Yamdiu
capi; kgz,,liberi pars erant domus paternae. Sic patria quxdam pote as Pto

gpgw-Pria erat civium Romanorum , etiam in lios qui familias proprix

' II'capita erant , quamdiu emancipatinon erant. (galeminliberos *
JM-pm. Potecatem alios non habere ipi- Romani pro tentur. Sextus
mEmpiricus Pyrrhoniorum tertio: MMM MMS@ 18; mis; (MM
.

(94,8; &Mus "i" 7mmng xeAesazv ya, * n) 78717,; "F maa-y MJ xuyetHv T wa;
a , Mo?. 18; ?zu-:I've , 'e'w w? MORE/10; '5707324 '7576600 "l-G 7'99 EMPWVTSL
map le-:M3 a wgvvmgv T'n &CEC/\179. Legum Romanamm 21450765

in manuparentum ad inarervomm e rvoluerunt ;mqueuomm bonorum

Dizs e: domino: , jdParentes , dame manumittantur eo modo quo manczjzia
lma : quod aliz' ut tymnm'cum repudiant. Simplicius ad Epicteti en
chiridium. 02,3 Mul F S/,mwv Emu- WEB; l 'IS @60200; Wapoxlu) MCA
\La-am; 5 raid; T; ?lt/78$ Y; pvc-?g {ra-\EF Tv vwivmvmy , ya TQ; 'Ezda.; ww

nsawa

BSO'F-Evl , TZ F yvwv ;IF-aq @ua-m QLOSDPQ-qb Supzamnz

7nngqu , BMw-n , 78; wal-73a; 707; Mvezmv WE/'tf'J/u 5 @oyeev Alu-.grw.

Antisz Romanorum leges rq/Pcz'entes tum ad eam qm natura dl eminen

tiam , tum ad labores quo: Pro Iiberz'sparentesizinent , rvolmres Preterea
liberos Parentibusne exceptionzbjectos ee , credo etiam cone naturalz'
parentum amm', U 'venumdandz' , fi mellcnt , bem U Www intercz'cndi

Parentibusjus dedemnt. Simile patrium jus apud Pcras , ut tyranni

Lib, v, L cUm accuat Arioteles : quee ideo nobis aeruntur , ut accurate
Nic.c.Xl l. diinguamus civilia naturalibus.
VIII. Ex conenujus in peronas quod oriturz aut ex conocia
tione venir, aut ex ubjectione. Conociatio maxim naturalis in

conjugio ap aret: ed ob exus dierentiam imerium non e

pr. v, 23. commune , ed maritus uxoris ca ut , nempe in re us conjugii , &

in rebus familixe. namuxor pars t familiae maritalis. ldeo de do

micilio conituere jus e marito, Siquid ultra juris maritis con

'
,

ceditur,

 ..

, ( : ,

, ,
: . ,

. () 8. _
,

) . ,
. ,
, :.
. .
::
. - - .

, : '
1).,.

, : , - , .
, - 5

, ) ' '
.
. 5 ,
. , :

:. -
: ,
.

: , . `
]..

: , ,
,
. , , - ^^'"> 325
: : , 9'

, (
@~ _;

? |@- , 11 ;

, , ! , 60227248 .-

.: . ('

, : . , [ @ , : :
@ , . , 82$ , /

@ .: , @ :
] , ! , : 1 @

. *
(] , :
:
() , ] . :
.
:

,136

'DEctVREBELLI

ed reponderi pote ex prima illa conditione qua uni mari femi

. . *_A.i- .-.-

nam non nii unam Deus attribuit ,. fatis apparere quid optimum
t Deo ue gratimum: 8C hinc lequi em r id lie egregium
ac laudgbilez non tamen ut aliter facere ne as eet: quia ubi lex

non e, ibi non e legis trangreo. at lex de ea re nulla illis tem

poribus exbat. Sc etiam cum dixit Deus ive per Admum, lii
ve per Moem , tantum effe fedus matrimonii , ut vir parentis fa
miliam relinquere debeat , quo novam cum uxore familiam con
ituat; idem ferme dixit quod Pharaonis filiae dicitur PK X Lv , Il.

lx.ni_,~-euam

oblivifcerepopuli tui , cij domus patris mi: Et ex hac tam arcta amici

ti initutione atis apparet Deo gratimum eflep ut perpetua it

ea conjunctio: non tamen eo evincitur a Deo jam tunc impera
tum ne qua de caufa fedus illud olveretur. At Chrius quod Deus
initutione eonjunxer-at, id ab homine feparari vetuit, ex eo quod

optimum Deoque acceptimum e dignimamlege nova eu

mens materiam. Pleraque gentes certum e antiquitus ut di
libertate , ita
plurium ngulis
feminarum
conjugi'ulas.
De moribus vortiorum
pe olos barbarorum
Germanos
uxorbus
contentosPro
lo v
Gmtempore lie Tacitus memorat: idque pam Oendunt hio
Diod. MM. ri tum Perarum tum Indorum. Apud \Egyptios oli acerdotes
_ unius feminae conjugio utebantur. Sed 8C apud. Grazcos 'Cecrops

priinqu tee Atheno , [al-5,040 evi ?Miemunamfminam uni marito attri

Gem xv, buit quod tamen ne Athenis quidem diu obervatum, Socratis, ac
"l" '

4-.-

aliorum exemplo docemur. quod i qui populicontinentius egec

i us , divortio diu achinue

runt , ut Romani femper duabus uxor
runt , laudandi unt ane , ut qui ad id quod optimum e accee~
rint : unde et flaminic apud eodem Romanos matrimonium ni

I morte non olvebatur : non tamen inde fequitur peccafle qui fe~
cerunt aliter ante promulgatam Euangelii vocem.

~X. Nunc quae rata int jure natur conjugia videamus: in quo
e dijudicando meminie debemus , non omnia qu juri natur re

pugnant irrita fieri jure naturse , ut exemplo prodig donationis

apparet z ed ea demumlin quibus dee principium dans validita

tem actui , aut in quibus vitium durat in eectu. Principium 8C

hic &in aliis actibus humanis unde jus orituri e jus illud quod fa
cultatem moraleminterpretati umus , imul cum voluntate u

Fiente. qu voluntas it ilciens ad jus Proclucendum infra me

lius tractabitur, ubi de. promis in genere agetur. Super laculta-r

te morali quliio oritur de parentum confenfu , quem ad validi

tatem

AC'PATCIS,LIB.II.

137

tatem conjugii quai naturaliter quidam requiruntz S'ed in eo fal

-In...-

luntur. Nam qu adferunt argumenta nihil aliud probant quam

ocio liorum conveniens effe ut parentum confeniilm impe-e

trentz quod plane concedimus cum temperamento , nii manife
ite iniqua it parentum voluntas. Nam in omnibus rebus lii re

--1.
.u.m-u-

l
' l

ii*
f q

verentiam parentibus debent , certe prcipue eam debent in eo

negotio quod ad gentem totam ertineta quale funt nupti Sed

hinc non fequitur jus illud quod acultatis aut dominii nomine ex

..-n.m.
-.agn-a-

lll

plicatur deelfe lio. Nam qui uxorem ducit ac matur effe debet

ll.
Cl

tatis , & extra familiam abit , ita ut hac in re regimini familiari

non fubjiciatur. Solum autem reverenti officium non ecit , ut

nullus fit actus qui ei repugnat Bod autem a Romanis aliiffque

conitutum e , ut qudam nupti quia confenqu patris de cit
irrit fint , non ex natura efli , fed ex juris conditorum voluntate
Nam de eodem iure mater , cui tamen naturaliter liberi reveren

tiam debent , uo diffenfu matrimonium irritum non facit : ac ne L* MW'

,

,.

MllnflpzlfML

pater quidem filii emancipatiz 8C fi pater ipfe fit in (Farm fui po- D_ d;
fuo

teate , in filii nuptias 8C avus 8C pater confentire ebent : lix,P'- j

avi
oendunt
auctoritas
venire
ucit.
hc ex
qu
jure
dicrimina
civili. lnnaturali
factis litteris
juri incognita
videmus fatis
qui- e. ria . .
dem pios viros multoque magis mulieres ( quarum verecundi Lg sz
maxime convenit hac in re alieno arbitrio re, quo v8C illa perti- ;TMZ-d
nent qu priore ad Corinthios de elocanda virgine legimqu in VL!, 32;_

contrahendis nuptiis fecutos auctoritatem parentum : fed non ta

men irritum pronuntiatur Eui conjugium , aut liberi illegitimia mm
uia ine tali auctoritate nuptias contraxerat.

uintilianus jus

rctum , ac quidem naturale , refpiciens , ic ait. gradi licet ali- Dec!. 257.
quando' etiam comm patris rvolzmtatem ea qm alioquz' reprebenionem non

merenturlio facere,- nufquam tamen libertas tam necezrz'a quam in matri

monio e?.

X I. Cum ea qu alteri nupta e matrimonium aut dubie irri

tum e, lege quidem naturj nii vir prior eam dimiferitz tamdiu

enim durat ejus dominiumz lege autem Chrii , donec mors vina
culum diolverit. Irritum autem e ideo , quia ac facultas mora

lis dee fublata per prius matrimonium , ac omnis eectus e vi

tious. Singuli enim actus contrectationem habent rei alien.
Vicim ex Chrii lege irritum e conjugium cum eo qui mari
tus fit alterius mulieris , ob jus illud quod Chrius femin pudici

tiam fervanti dedit in maritum.

v
M

XII. Dc
u.

!38

DE

IVRE

BELLI

X II. De conjugis corum qui anguine aut antate junguntur

fatis gravis e quaeio, 8: non raro magnis motibus agitata. Nam
cauas certas ac naturales , cur talia conjugia , ita ut legibus aut

moribus vetantura illicita int , agnare qui voluerit , experiendo

difcet uam id it dicile , imo prxari non poffit Nam uam

Qe_ 07, Plutar-us attulit in quftionibus Romanis , ac Auguinus equi

tur de civitate Dei, libro xv , cap. 16. de latius fpargendis ami
citiis per diuas affinitates , non tauti e ponderis , ut quod con
tra fiat irritum aut illicitum cenferi debeat. Neque enim quod
minus utile e atim & illicitum e. Adde quod accidere pote,
ut huic qualicunque utilitati alia major utilitas repugnet , neque
__4 _ -.,_-.u_y1 L

eo duntaxat cail quem Deus in lege Hebraeis data excepit ubi vir
quifpiam ne role obiit , cui non dimile e quod de virginibus

ex affe heredi us quas Enumeg vocant , 8C Hebraeo 8: Attico jure

conitutum e, ad conervandas fcilicet in familia rcs avitas , fed
aliis multis qui aut confpici olent, aut excogitari pount. Ab hac

generalitate eximo matrimonia parentum cujufcunque gradus

cum liberis, qu quominus licita fint , ratio ( ni fallor ) fatis appa
ret. Nam nec maritus qui fuperior e lege matrimonii , eam re
verentiam pote praeare matri quam natura exigit , nec patri
lia 5 quia quanquam inferior e in matrimonio , ipfum tamen ma

trimoniumtalem inducit focietatem qu illius neceflitudinis re

L- AdoPti-verentiam excludat Bene Paulus lurifconfultus cum dixiffet in

;zz-lf; contrahendis matrimoniis naturale jus 8C pudorem inpiciendum',

m mp!. iitur
addiditconjugiailjiaud
contra udorem
effe filiamquin
uam
uxorem
Talia
dubitandum
8C illicita
fintducere.
, 8C irrita
in
uper, quia vitium perpetuo eectui adhret. Neque movere nos

debet Diogenis ac Chryippi argumentum gallis gallinaceis aliif

que animantibus mutis petitum, quo probare volebant commix

tiones tales non effe contra jus natur. Nam ut initio libri dixi
mus , fatis eft i cum natura humana quid pugnet, ut illicitum ha
Lulde ri- beatur. Et hoc e inceum quod jure gentium committi fcripfit

WP"

Paulus lurifconfultus inter gradus afcendentium 8C decenden

Sacr. iv. tium. Hoc e jus illud quod Xenophon ait non eo minus jus ee,
quia aPerfis contemnebatur. Naturale enim recte dicitur, inter

prete Michaele Epheio ad Nicomachia , n wy n; mia/gus m

6ro'q0m :gun- cpu'm Exam: quod apudplerqfque , non corruPtos,d natum con

venienter j babentes obtinet Hppodamus Pythagoricus vocat @Ya

vam

ciim Pl-Nas sanem/ah duae-aderat 5mm, www-ROS oyu' , immodera

'

tas 8C

ACPACIS,LIB.1I.

3,

tas 8C natura alienas cupiditates , erzenes imPetus , nefarias vo@

luptates. De Parthis ic Lucanus :

ejmlis mceizna, mer-aque

Regia non ullos exceptos legibm borra:

Concubitus
Et mox :

cuz'fm implereparcntem,

Md rear e nefM .

{ue

Speciatim autem huic Perarum mori cauam pravam educatio

nem prudente agnat Dion Pruaeenis' oratione xx. Atque hic
mirari lith Socratis commentum apud Xenophontem , (31i in

vr

conjugiis talibus nihil culpandum invenit , prxter xtatis di Pari

tatem: unde aut erilitatem ait equi, auc male conformatam o

urc

bolem: qua: ola ratio ;ali conjugio obaret , certe nec irritum

, ed
hac
!dns
;Fa

eet, nec illicitum, non magis quam inter alias Peronas, quarum

atras tot annis diat , quot annis Ptentes liberos olent praecede
re. Illud potius diquirendum , ~an non in hominibus nullaiprava
educatione corruptis, prxter id quod intellectu concipi PO e am _

diximus , it in ipis aectibus inita fuga quaedam commixtionis

ri
ma
,S YC

bt 'm
[um,

cum parentibusc ex e natis , uippe cum ab ea etiam quxdam

animantia muta naturaliter ab orreant. Ita enim & alii exii
marunt 8C Arnobus adverils gentes libm quinto : Etiamne in ma
trcm cupz'dz'tatis infmd-eem Izquitcr capi): , vnec ab illius appetz'tionis ardor-e
horroreum quivz't ayer-tere , quem non bominibuslis , fed animalibus quoque

nonnullz's natura ipa ubjecit U ngenemtus lle communiterenits? Exat

de camelo 8( de equo Scythico nobilis in hanc rem hioria apud
am
\nos

Ariotelem animantium hioria nona capite X L v I'. 8C non di:

imils apud Oppianum libro primo de venatu. Seneca HiPPolytO:

hi
Ix
iixi

ha

Fer@ quoque pie Veneris evitant mfus ,

Genmque leges z'rcusermtpudor. y

XIII. Sequitur quxio de gradibus anitatis omnibus , & de

gradibus anguinis ex tranvero limite , iis prxertim quiLevitic

-ipit

cap. XVI I I expreleguntur. Nam etiam conceo , mero jure

den

naturae
non venirehxc
hace interdicta,
videri tamen
divinaz voluntatis
ivie in vetitum:
neque POunt
vero taiperzecepto
id ee

Cir)

acer
r
econ

Prxcptum uod olos Hebraeos adringat , d uodhomines u

Wv

mcnicntibus dijfellq. Mox 5 Ne zcite ullam ex z'is rebus abominandis : num

era

s 85

niver os , col igi videtur ex illis Dei verbis apud Moern. Nepolluz'te L-xv":
mas ulla bar-um rerum: quin mnibus z'ispollzuiumppulz' , qu ml-s ad_ 24, 2;, 27.
M

omnes

140

DEIVREBELLI

bmnes ats fecerumt indigena teme iz'us qu@ wbz's expota e , andepolluta
e term. Nam i Cananxi eorumque vicini pe'ccarunt talia facien
do , equitur ut lex' aliqua prxceerit: quae cum mere naturalis

non it , reat ut Deo data it , aut ipis peculiariter ( quod non

e veriimile , nec atis erunt verba) aut humano generi , ive in

prima conitutione , ive in reparationepo diluvium. Tales au~
tem leges (lux humano generi univero unt date, non videntur

Ephar, 14 Chrio abrogatae , ed ex demum (lux Iudaeos ab aliis nationibus

I Cor. VlI. quai (epimento interjecto diParabant. Cu accedit , quod Pau

2;.
lus conjugium prmgni cum noverca tam evere deteatur: cum
tamen nullum de ea re peculiare exet Chrii prxceptum; nec

ipe alio utatur argumento quam quod talis commixtio impura

habeatur : profanis etiam gentibus , quod vcrum ee praeter ala
oendunt Charondze leges quee tale matrimonium infamia n0
tant 2 86

in oratione

0":quer 6 mwv XEAIG@ adapta/wm TJ

M70 g TZ MMM: mnritus emt illa impurifi-mus bominum malria* ac lix:

unde non abit Ciceronis illud pro A. Cluentio in caua non di

mili. nam cum ocrum genero nupie narraet, ubdit : O mulicrz's

celusincredz'bile, UPV-em mm mmm in omniviminaudimm! Seleucus

rex
cum uxorem uam
Stratonicenipa
Antiocho
filio nuptam
daret
verebatur,narralnte
Plutarch0,ne
Oenderetur
153M Mr/,cago
ut re illicitai Apud Virgilum e:

Thalnmos Imzm inceare noveme.

quze communis exiimatio i neceario natura dictato origi

nem non habuit , omnino equitur , ut decendat ex veteri tradi
tione qux divino aliquo prxcepto manarit. Hebraci vetercs non
vernendi hac in parte juris divini interpretes, 85 quiomna eorum

legit ummoque judicio diget Moes Maimonides , ajunt earum

legum qux capite Levit. XVI I I. de matrimoniis imt proditx cau

as ee duas : priorem naturalem quandam verecundjam quee non
nat ortus auctores cum ua obole , aut in e ipis , aut etiam per
peronas anguine , aut nuptiali 'anguinis commixtione proxime
Cohzerentes miceri: alteran] vero , ne quarundam peronarum
convctus
nimis uotidanus
atque
inobervatus
upris
.8( adulte
riiS occaionem
aret, I amores
tales
nuptctiis poent
conglutinari.
Alas duas cauas I cum judicio aptare velimus illis quas dixi divi
nis in Levitico legibus,acile apparebit in anibus qui in recto unt
limite(ut de parentibus & liberis nihil jam dicam,quippe quos, ut

exiimo , etiam me exprea lege ratio naturalis jungi tis vetat)

Item

>...
:

,
, : , : :
:, ; 8:

, .

86: .
.

: : : :
: : : : :
616: : : 61 : 61
: 6161
: :
: , ,
: , , , 8, ,
: ( : - -

, 8 , :
, , , ,
, 1 . 5 ,

:,

: , :

, : . , : :
, :

8 :
. -

: : : .
, @
. : ,
: 5 11 :(
- 8 : ! , -
:
!.
. :

:: @ $
)96 ._

@-> ) 07.

[ :: : !|
, : 7'(7 ! . 51- 1.

9@ , :
8 , ./ : _ .

: . 5 :: --*

.1. , / : ' [.

_DE'IVR'EBLLL'

octavo talia conjugia vocat anima Uma, g SMF-; minime pia , fed

Deo invia. qu omnia Oendunt veterem famam de lege divi

na adverfus id genus conjugia , unde & vocem nefas de talibus

ufurpari videmus. omnes autem fratres ac {brtes comprehendi
lex i a indicat , tam agnatos quam cognatos ejus gradus , ve fo
ris, iive domi natos at ue educatos comprehendcns.
XIV. u manifeila exprellio offendere videtur difcrimen
quod e inter hos ac alios remotioris gradas. Nam ducere ami

tam agnatam vetitum e. At hliam fratrisj qui pare adus, du

cere vetitum non e: imo ejus facti apud Hebraeos ex( nt exem
AmLxl 1 pla. NOM nobisz'numzmlia-s conjugia : ht aliisgentibus_zlmn'a , nec 1e
ge ullaprobilzita , inquit Tacitus. ~ Athenis id licuie offendit Iazus,
ac Lyfi vita Plutarchus. Rationcm adferunt Hebrazi , quia viri
juvenes adue frequentant domos avorum 8C aviarum, aut etiam

in iis habitant fimul cum amitisz ad domos vero fratrum minus

frequens ipfis e aditus , nec ibi tantundemlhabent juris. BEL li

recipimus , ut fane rationi funt confentanea , fatebimur legem de

non ducendis anibusrccti gradus, ac fororibus , ex quo multi ili
cari coeptum e humanum genus elle perpetuamz 8C hominibus
communem , -ut qu honeati naturali nitatur , ita ut 8C irritum

at fi quid factum t adverus hanc legem ob vitium Permanensz

at caeteras leges non item , ut qu cautionem magis contincant,

qu cautio etiam aliis modis adhiberi pote. certe canonibus

cmk XXX

antiquimis qui Apoltolici dicuntur , qui duas forores alteram

po alteram duxiet, aut caelamina id e fratris aut fororis iliam,

tantum a clero arcetur. Nec dicilis e reponio ad id quod di

ximus de peccato im utato cananis 85 finitimis populis. Pote

cnim locutio univer alis reringi ad prcipua ejus capitis , ut de

concubitu cum mafculis , cum beis , cum parentibus , cum foro

ribus , cum nuptis alienis': in quorum crpowa ac ut liebri loe

quuntur prmunimentumgddit Int leges cter. Nam de m -

gulis partibus ne intelligatur , argumento elle potefl in'tcrdictum

de non ducendis fororibus duabus: quod ncommune datum o

lim humano generi fuiffe lacobi pietas , qui contra fecit , credere
nos non init. Addi 'pote factum lAmrami qui Pater Mois linn
nam & is ante legis tempora amitam duxit uxorenu icut mater
. En. ad Il. tetas apud crcos Diomedes ac lphidamasz Areten fratris filiam

Add--Alcinous. Recte tamen fecerunt Chriiani veteresa qui' leges .

non illas tantum in commune daras, fed alias Peculiariter Hebrzeo
-*
..l
sfc-v

populo
,*Lrc-\r

_TJ: $324.;
:T

: 5,1.1.11.

_143

@ : : 8
,
1 1 2 .
8 11 :: .
]8 (-

: , , :_ ! @ |!,

: $ , <7 |.,20 : - ) 1

/ ! 0 2 !: .
8 1.
]
, ! . 5 . .
; , ,

, .
(3 1. : 1
. , ]]
: - : .
1 ,1 -

, .
. 8 , ,
]8,
] ,
8 . ,
] ,

. ]
. : : .
. 8
, :

: :
, 5 ,

: : .
1 8 :.
9 ' :@
; %35: :: .
2 @ ,

. 1 , !

, ]8 , 1
, ;
,

]8; 8 ,
1

,44

DE IVR-E BELLI'

natorem 8c libertam, qu jure divino Chriiano unt neceifaria

accedant , fcilicet indillolubilis unius cum una conjunctio, etiami

eectus quidam legis civilis non fequantur , aut alioqui ponte {eq

'cuturi lege impediantur. Atque mm in enum capienda unt

verba conciliiToletani primi. cterum is qui non babet uxorem, U

Pro uxore concubinam babet , 21 communiam non repellatur: tamen utum'us
mu/ieris, aut uxoris, aut concubinfe, ut eiplacueritpjit conjunfiione contentus
cui adde locum in clementis conliitutionibus lib. VI I I , c. XXXI I.

L- Si f/MPertinet huc quod Theodoius 8C Valentinianus concubinatum

quendam vocant inquale conjugium , 8C quod inde adulter-ii ac

m L. Si cuatio naci dicitur.

723"; XVI. Imo etiam lex humana conjugia inter certas Peronas
'
' adulteriix.

contrahi prohibeatg non ideo fequetur irritum fore matrimonium

i reipa contrahatur. Sunt enim diverfa , prohibere , 8: irritum

quid facere. nam prohibido vim lam exferre pote per pnam
vel expream vel arbitrariam: 8C hoc genus leges imperfectas VO-

Init-tit.r.cat leianus qu eri quid vetantj fed factum non recndunr

uals eratlex Cincia u fupra certum modum donare vetabat,

L; N" dle donatum non refcindebat Scimus apud Romanos poea Theo
xxix-cl d doii lege inductum, ut i quid lex prohibuerit tantum, non etiam

fpecialiter dixerit inutile ee debere quod contra factum e , -id

ipum tamen callum , inutile ac pro infecto t , nimirum i in iue

dicium res deveniat. fed hc extenio non t ex vi lolius prohibi

tionis, fed ex vi nov legis, quam alii populi fequi necefie non ha- _
bent. Spe enim indecentia e major in actu, quam in eecti
bus: aepe etiam incommoda qu recionem e uuntur majora
quam ipfa indecenti'a, aut incommodum actus ipiius. '

X VII. confociationcsgrter hanc maxime naturalem unt 8C

ali tum privat tum pu lich 8c hee quidem aut in populum aut
ex populis Habcnt autem omnes hoc commune , quod in iis re

bus o quas conocatio quque inituta ect, univeritas , 8: ejus

pars major nomine univerlitatis obligant ingulos qui imt in lo
VEZ. de po- cietatc. omnino enim ea credenda e fuiffe voluntas in ocieta
.-. -vE.-p-.I.I.

;Fi/721?" tem coeuntium, ut ratio aliqua cffet expediendi negotia : e au

' ' tem manifee ini uum, ut pars major equatur minoremz quare
naturaliter , fecluis Pactis ac legibus qu formam tractandis ne
Lib. v.

gotiis imponunt, pars major jus habet integri. Thucydides dom

ya, b' , 2- ad duang minorum/i Appianusz z JL ?y 'rx xdpawfmg AL-M

a.....-

? @Mu Axmngu: mm in comitiis qum injudz'ciis ruina? pars major.

Dionius

.8...

18 2.2128 1' 2 , 24 ) ; @- ?:.

2/

':2|87.

, :

' . ! , ) ] ; .9 ' .. 1- 56- .

: . (3 . ! :-. ", 8.

/. :

'

. " 2

/ , " - /.
:

: /.
- ",

: : : .
_
_
- . , :
: 1
, . :
:: :
, :
: -: 5

:
:

1.

:: , '.

@ &
.

; 5
: :: , ,
: ,
:,
, ,
. 5 , ,
.
, , ,
1, .

8 ,
:, :
, :
. @ , 5 , - .
: , :

5 , ,
] . ..!.
8 :,
, .

:
,

46
DEIVREBELLI
ventes conjungcret. Exat hujus generis quPtio apud Gellium
libro IX. 8L apud curium Portunatianum in loco de quantita
tum comparatione : ac apud quintilianum patrem controveria

C C C LX v. ubi hc verba unt. Iam aperte unapluresszcis.jam turbam

/z'am , qua-z univerfa noceret dividendo extinguir. Duo exlz'um , duo ignomi
namprommtant. V15 ego illos jungam, quicg'pin divdunt? _ v
X X. Addendum &hoc 5 iqi abentia , aut aliter impediti jure
fuo uti non poffunt , eorum jus interim accrelcere prfentibusz

Lib. m- quod Seneca in Controveria quadam exfequiturz Puta te iznum

e communem : huic dominor'vies quiPr-cm e.
fibmdD, de Alba inXXI.
o'cietatem
Naturalis
venit.
autem
Sic inter
ordofratres
inter ocios
is fervatur
hic eftorcljo
, rout
, ut qui
quique
pri

mus natus e reli uos prcedan atque ita deinceps , rejectis aliis
omnibus qualitatibus igna ,B , inquit Arioteles , ma) qz Cy T N

xfm MMAHm , Pares em'mfuntatres ,

quatenw ctm eos dz'inguz't.
Theodoius 8C valens in conftitutione de ordine inter Conules
L. I. C. de rvando : Ms enim in uno eodemque genere dignitatis prior c debuerat,
CN-XII* m quipn'ormeruic dgm'mtem? Atque hic mos antiquitus in Chri- A

ianorum quoque regum ac pqpulorum focietate obtinuit, ut qui

primi Chri ianimum profefii unt , in conciliis ad rem Chriia

nam pertinentibus prcedant cteros

X X I . Illud tamen addendum e 5 quoties focietas fundamen

tum habet in re quam non qualiter omnes participant , ut i in
hereditate aut mdo alius dimidiam partem habeat , alius ter- _
tiam , alius quartam , tunc non tantum ordinem fumendum ex
modo participationis , fed 8C \ntentias ad eum modum , id e
L, Mang menoria , ut loquuntur , proportione itimandas quod ficut na

rm 12- : turali quitati convenit , ita Romanis quoquelegibus probatum

5M:
e. " corpus
Ita narrat
Straboconvenio,
cum Libyca
tres vicin
urbes
in ura
unum
Depairi. 'D_
L. quafi
coiifiaentj
ut 8C
aliarum
ingula
eflent
Sz

gia , Libyc bina , eo quod in commune haec multo Elus cteris

gg, jm,, conferret. b Idem in Lycia viginti 8a tres ait fuiffe ur es quarum

MMali terna,
alitolerarent.
bina , aliSedgrecte
n ula ferrent
8C adideundem
LLIIV modum
onera
notaturaia
Ari Oteles
ita de
cPol. III, mum uum fore ei uwrm zac/yy mx-03mm , i poeonumxcaua
1inita e ocietas.
xx 'I I I. Conociato qua multi patres familiarum in unum po
pulum ac civitatem coeunt maximum dat
corpori in partes:

quia hc perfectma e ocietas: neque ulla e: actio hominis

externa,

ACPACIS,LIB.~II.

14-

externa, quaznon ;1d hanc ocietatem, aut perizjectet, aut ex..

'circumants @ectare pot. ,Et hoc e quod ab Ariotele e Mm-al.v,.z,

roditum: 13s yipa mmsdv @SS mzvmv ,-leges de omnis generis rej

us prSECIpere.
.

,
v X X I V. Solct hc llud quxri, an civibus de cvitate abcedere l
ceac venia non irnpetrata. Scmus populos ee ub'id non Iiceat,
ut apud Mohos: nec negamus talbus pactis iniri poc ocicta
tem Civilem ,- _85 moras vIn acti accipere. Romans legibus , \l L-Fib'i- D
ad Munici
tem Poerioribus , domc' 'um quidem transferre licebat : ed palm.
non eo minus qui tranulerat municipii ui muneribus- obligaba
tur. Verum in quos id conitutum erat , ii manebnt intra nes

imfcri Romani : atque a ipl conitutio pecialem {Pectabat

uti tatem tributaria? praeationis. At nos quid naturaliter , i ni

hi1 alud cohvenerit, obtinere debeat quxrmus: nec de parte ali

ua,gregatim
ed de tota
civitate
unius
imPerii
Et
Eme
dicedi
nonveoiie
atislmmi
expeditum
ecomplexu.
ex" necetate

ns, quxjus facr in mora 'bus. nam idi liceat ,

civilis,ce~

tas ubiere non pot. De ingulorum diceone ala res Vid-z

tur, icut aliud e ex umne aqam haurire , aliud rivum diduce~

re. Deua cuique Civitateatuendi faculuw libera e , at ,Tryphoninus. . ; bell.

Cicero pro Balbo laudat jus illud,ne qm's in civimte mama; invitas,v 8C . c t.
@ P011.?

mdamentum vocat [iba-tqm, quemquejuris U minendz' CU dimttendz'

ejc dominum. Tamen hc quoque rvanda e regula naturalis 2e
?uitatis , quam Romani in privats ocietatibus dirimendis ecuti
unt, utProculupi,
id nonliceat
ocietats
interit.ihtre
Sem er
enim,
ut rect
inqut
noni id
quod privatim
unius
ex \bcis
er
L. actim.
9.Labeo.D.

vari (let, ed quod ocietati expedir. Intererit autem _ocictatis Prf-ich.

civils
civem
i magnum
it XS
alienum,-nii
paratusnon
t abre
civisct in
prxns
partem contractum
lam exolvere
: item
iducia
multitudins bellum it lceptum, przeertim i obidio immineat.,

nii
aratusdefendat.
it civs ille
alium xque
qui rem
pubgcam
Extrahos
causidoneum
crcidibileilbituerc
e ad liberam
ci
-I-I-_
..

vium diceonem coqentire populos, quia nQn minus x ea li

bertate commodi entire aliundc pount. \
b
X x v. Sic in exules nullun"$'civitati. Her'aclidzel Argis" ejccti
ab Euryheo, per tutorem uum Iolaurn,~ ic loquuntr' apud Euri
Pidem z
91130
Eadcm
jurejam
agentesnosurbe
ad quar
Mycmm
urbe 696M.?
traba,
-7 - - -= ~ .
" szc egivesm

'

- -

N z

1 -- y "'j'

Alci

l-'~n--un.W

28 ]6..
, . 9 , !

. , , (
, ] 8

: ..

' ' `

. 5] : &1, ,, :.

: ,: :
--8 . 8: ,
1
. : @
3 , ,

: :. :
6 : ,8 .1 .
. ] 16 , .
, (

: : : !
1), ,,,,,,;;,,,,2 , : . (: :
.

. ); 9: , :

[ , : ?
-//. & : :

[ , : : :
.,

. -: :
! :, : .
1:) @ @ ;
"'

9 . , 6

' 1

- _

- : : !, ;
"
/? :.
-

-.

:,
--

- . .

',

; _
_ .
'

-7- . '

[ (!: ,
!

5 1 . , 11
: :
@-

1.=;; , 48437) )%;

; : ? ?_ @
_||7# 440_ .

.

|

AC.PAC-IS,LIB.I.

x49

addunt aiii in Marian'dyuis qui eandem ob caum rvos e fece

rint Heracleotarum.

X X VI 1 I. Ius autem vitse ac necs (de plena 8C internajuitia 10

quor) domin in rvos non haben:: ncc quiquam homo homi
nem ju'r: pore intercere , nii is capital commierit. Sedquo~
rundam populorum legibus dominus quacunque de Caua rvum

interecerit impune ert , ut ubique reges qui liberrimam haben!:

poteatem. Hac comparatione ante nos vuus e Seneca: Si r- Li-d

v0 quominus in nomen meriri _pervenizzt , mcg/firm oqu/Z U Patiendz' ultima B"f''lg"

timar, idem

Obabz't , 6.9 ez' qm' regem babe:: , 5 ei qui ducem , quom'am'

quanquamub diarz" titulopm'a in llos licent. Cum tamen haud du

bie ervus domiuo injuriam pot accpere, ut recte armat
idem Seneca. d agendi im unitas improprie jus dicitur. (Male Lib-\Ind

jus & Solon parentibus in li- eros conceerat , 8C veteres Roma ?535522:
!10111111 ngCS. Sopater: EN

M TQ; waa MNAC-?v {few Lou) fl-erp ph"z'cm' Py.

7 , {9 'oi-n voy-c@- Tgn 6130); ai; Amyv M'yrr al) &xavi; mae-rie r-n @OZ-mn: mn l'

LCHZ'Yi cumpaterczzlios intercere : mmpe iquzd peccatum Mat. 7mm

lex I'd Dipermzt, idea quiqcredz'dit integrumjudicemre. Idem jus Obti

nere @y mm :3 a~<PiJ>vae uvoysuvz apud multos populos legum glo
ria orente's ait Dion oratione xv.
x XIX. De his qui ex ervis nacuntur dicilior inpecto e'.
Romano jure 8C' _jure gentium Circa captivosz ut dicemus aiib , ut
in beiis , ita in ervilis conditionis hominibus partus matrem e

quitur. quod tamen juri naturali non atis congruit , ubi pater, al
qua ratione uciente cognoci pote. nam cum in mutis ani

mantibus Hatres non minus quam matres foetuum curam gerant,

hoc ipo o enditur oetum utriuque ee communem. Sic ergo i
lex civilis hac de re tacuiet, partus non minus atrem equere'tur
quam matrem. Ponamus ergo, quo minorit xicultas , utrum
- que arentem ervitutem ervire; & videamus an naturaliterpar

tus ervilis uturus it conditionis. Certe i ala nulla fuerit ratio

educandi partum, potuerunt Parentes Prolem ibi nacituram ,in
ervitutem ecum ddiceres quippe cum tali ex caua etiam in li

.
.

bertate natos vendere parentibus liceat. Sed cum hoc jus natua

-_
.-

raliter ortum ducat ex ipa neceitate , extra cam non e jus pa

--._-.
n.-

ren'tibus prlem \uam cuiquam addicere. quare jus dominorum

'

'

in prolem fmlem hoc Caiu nacetur ex Ipa alimentorum 8C eo

rum quee vitae neceari unt przebitione : ac proinde cum diu~

alendi fuerint ervis nat , antequam opera eorum domino unha
N 3
ec

x.

zm

DE

lVRE

BELLI

elle pot,& equcntes operae ui temporis alimentisreondeantz

Lli"- b-VI eugere ita natis ervitutem non licebit , nii pro alimentis uan
''

' 7' .tum atis e redd'ant. Certe I imman'is t domini Emilia, 'ervos

;Sn "I" illos etiam qli ipi e in fivitzutem dederunt , fqa conulere ibi

C41, 5, Pocte proba ilis ententia e. Nam quod APO oli 8C antiquica
Cl- I 11- nones ervis edicunt ne idominis ubtrahant generale e,4& e0
LU, 9. rum errori oppoiturn ui omnem iibjectionem , tam privatam

r Pm.
II, quam
publicam rejicie ant , ut:i pugn'antem cum: Chriiana
li.

fm
bertate.
i '
7,74_ X X X. Praeter perfectam rvitutem de qua jam egimus , unt &

imperfectae , ut quee aut in. diem int ,' aut ub conditione , aut ad
res certas. Talis elibertomm, atuliberorum , nexorum, addi

ctorum , acriptorumglebae, ept'em annorum ervitus aud He

br-xos, & altera ad Iubilzeum clique: Penearum apud T ealos:
eorum quos manus normas vocant , ac poremo mercenario
rum : quee dicrimina aut legibus aut pactionibus pendent. 1m

perfecta ervitus naturaliter etiam ec videtur ejus. qui altero pa

rente liberae, altero fer-.vilis conditionis t natus, b eam quam l
Pra diximus cauam.

X X X I. Publica ubjectio e qua e populus homini alicui , aut

pluribus hominibus, aut etiam populo alteri in ditionem dar. For

mulam talis ilbjectioms in'exemplo Capuae ipra adduximus. Si

milis e illa populi Colladnci. Dcdz'tine mos- populum Collatinum , ur
bem, agras, quam, termins, delubra, utenlia , divina humamgue omnia in

mmm papa/I'M Roman' ditioncm? Dedimm. Et ego CCIPO. (Lic allu

dens Plautus Amphitruone ait:

Dedzmtque,.divina bumamque momia,- urbem, &9 liberar

In ditionem
dizqueaquam
in arbatum
amddedere.
Tbebmpopb.
Perz hoc
vocabant
85 tel-ram
Sed hace perfecta l
ibjectio e: unt 85 alize minus perfecta: , ani: habendi modo, aut
Lib,, ,3, quoad imperandi plenitud'inem , quamm gradus pet pount ex

.j

his qua. ilpra nobis dienata lm. ,

b
XXXIL EX delicto ubjectio etiam non accedente coneni
nacitur, quoties qui nicruit libertatem amittere, ab eo cui ' cena:

exigendxjus e in poteatem vi redigitur. Cui autem jus 'It poe

m exigendx videbimus ini'a. ' Pount autem hun in' modum

Cia-.prCie-ilbjid non inguli tantum privata ubjectione : ut Romze qui ad
cim.
dilectum non repondebant , &E inceni: ' ea & feminze , qux (
fervo alieno junxient: ed & populi pu lica ex publico delicto;
,

Hoc '

_~_-.4,.

A_C'RACIS, LIB.-II.

Hoc infere quod; P pul ervtuspexf perpetua, ect, qui- liza_

ceo partum nonnx edit quo minus unas. t POPI-Dlus. At: n ~

gulorum frvitus poenals pernas non egredtu-r z

qui-a noxe ear

put equtur. Vtra e autem (rwtus tam pri-\tata quam publ
ca Poznais ec Pot ~, aut perfecta aux imperfecta PTO modome
riti &mlctx PTU?. De ervrute vero tam. prwata quam Publi,

ca qua-1 eleu-'e gentium orrur voluntario., inra dcendj ert locus

ub ad eectus bth erit ventum.
CAPVT VI.

De. acqulmone denvauva Pacto hOImm-S , Hb] de

ahenauone- Imperu , 82: mmm unperu.
I. V: alienatio iaz quid requirmr in ' I X. Inudatiomm - pngnomziomw
dante :
I I. 0215121):arrzmtt.
I I I. Imperia limar-17W interdtlm zi re_

itb alienatiam (animen)

X. Etiam ada/z'mmawrgdictioms mi
'Ion-I requiripapuli connizm, MIAM

ge, nte-rabo: 10121110.

Cia/Km , ampu- conetudimm.
I V. Imperium il Panam ppa/i aliemri X I. Patrimxium popa/z' regibw alc

Parte invita &popa/0 mnPO- .~

V. Nac

mari nonpo.

parten in imperiumpoji- XII. Dilingumdm; res qm '11 nc-z

alienare, niiinmma maz/Mate .V I. C'auz di-Unjtat.

v l l. Drupl-Im in [atomPq" aliemri.

umpatrimonii rebmpatrimonii.
X I l l. Pam: [animamlz' opngnamri
regin-5 quatmmpaiim, ' mr?

v I I I. Beailurjntmliaiatmw 012 uti- XIV. Teiammtum alienatiom c- e

litatem aut maz/sitatem recte Ii re e
ciemjunis Mmm/IB.
imperiipam: alienan.

aniitione dcrvativa norumt aliquid factohominismt

Alegs. Homnes rerum domin , ut dominiu-m , aut tomm,

aut cx parte transferre Pont, juris e natura-lis po intro

ductum do'minium : ine enim hoc in pa dominii , pleniitl'icet,

natura. ltaquc Ariroteles 35@- T am?- Maha@ EQ mins; Mmlaw,
rr-i.pIi~<I-'

I Rctb. v.

prCPrieMtis dqnitia ejZ , ubipenes nos ejm alienandz'. Duo tantum n0

tanda ilnt, alterum in_ dante, alterum in co cui datur. In dante,

non ilcere actumin'tcmum voluntatis , ed imul requiri z aut Sot lil?. Iv,
q. y. art. I.

verba, aux ala igna externa: quia actusinterhus, ue alibidixi

mus , non e congruens naturx ocieta'tis humana?. Vt Yer tu?~ LE/libJI,

ditio etiam requiratup , CX lege e ciyli. qm? quia Amqltlsl' SEUR* c.3. dub. z.

bus feccPta _e , jus gentium imprprie diCItur. SIC gllcubl uur

Pm
,
videmus ,L ut profeo apud populum
N 4 , uf mglratum;
relatlo

152

DE lVRE BELL

relatio in acta requiratur z qu omnia ex jure efle civili certifli

mum
Actus rationalis
autem voluntatis qu figno
exprimiturj
intelligi
debete.
voluntatis

_
l

-.-.
f

II. Vicim in eo cui res datur , epoita lege civili , requiritur

naturalitervoluntas accipiendi , cum lo gno. qu voluntas or
dinarie fequitur dationem , ed pote 8C rcedere , puta i quis

o
*::
g~,~_.'

quid dari , aut concedi libi petierat. ce etur enim durare volun
tas nii mutatio appareat. ctera qu tum ad juris concel-lioz

H,

nem , turn ad acceptionem requirunturj Sc quomodo eri utrum

que pofiit , infra in capite de promillis tractabimus. nam in hoc

alienandi 8C promittendi par ec ratio, jure quidem naturali
III. Sicut autem res ali , ita&imperia alienari poflunt ab eo
cujus in dominio vere funtg id e, ut upra oendimus , rege , ii
imperium in patrimonio habeatz alioquin a populoj ed acceden

te regis conenu g quia is quoque jus aliquod a et , quale uu-u

ctuarius , quod invito auferri non debet. Et hc quidem proce
dunt de toto im erio ummo.

Iv. lnlpartis a ienatione aliud iniuper requiritur-. ut etiam pars

de qua a ienanda agitur confentiatc Nam qui in civitatem coeunt,
ocietatem quandam contrahunt perpetuam & immortalem , ra
tione partium qu integrantes dicuntur : unde fequitur has partes

non ita effe ub lo corporea ut unt partes corporis naturalisj qu

ne corporis vita vivere non poflunt , & ideo in ufum corporis re- ~

cte abcinduntur. Hoc enim corpus de quo agimus alterius e

generis , voluntate contractum cilicet; ac propterea jus ejus in
partes ex primvavoluntate metiendum e , qu minime credi
debet talis finire , ut jus eflet corpori partes ac abcindere e , tic
alii in ditionem dare.
'
v. Sic vicim partijus non e corpore recedere , ni eviden
ter e aliter crvare non poit: nam, ut fupra diximus ,in omnibus

c. z.

iis quae humani funt incituti , excepta videtur necetas fumma

qu rem reducit ad merum jus natur. Auguinus de Civit. Dei,
lib. xvr I I. In omnibus 're gentibus quodammodo mox natum illa _per

finiat , utidziugari @Waz-ibm mallent quam bellica omaifaria maflatione

Fm- P-deleri. itaque in juramento Graecorum quo.Graeci quie Peris

jm.
ubjecent devovebantur, additum fuit , M dayxaG-Zm , nifi pla
ne coact.

VI: Atque hinc atis intelligi poteft , cur hac in re majus iitjus
partis ad e tuendam quam corporis in partemz quia pars utitur

jure

ALC'. PAC-I 8-, :L'I B..;I I.

153

jure quod ante fcetatem initam habut, corpus non item.? Nec
dcat mihi aliquis , imperium ee in corpore tanquam in- ubjeI
cto , ac proinde alienar at; eo poe ut dominim. ER: enjmn
corpore, ut {bjecto adze uato, non diviibilter in plUra orpora,

icut anima ein corpori us perfectis. Necetas autem quee ad

jus nature rem reducir , hc locum habere non Pote 5 .quia in eo

jure natura: uils quidem comprehendebtur , ut CilS , detentio,

quee unt naturala, at non alienandi jus , quod facto humano in

troductum e, atque deo inde meniIram accipit. .
VI 1. At m ,erium in locum , id e rs territorii , puta non ha
btata aut deterta , quo minus populibero alienari pot , aut

cran] !CFC , accedente populi conenu , quid obet non vido.

nam popu ipars ua liberam haber voluntatem , jus quoque ha
bt cntradicen i: at territorium , & totum , 8C ejus partes imt

communia populj proindivio , ac proinde ub arbitrio popul.

At imperiumn popul partem,_ i alicnarc pyulo non licet , ut
jam dixmus , multo minus rei imperium e 1 plenum habenti, '
attamen nonplene, ut ilpra di inximus. '
.
-

v UI. quire ubcribere non poumus Iuriconllts , qui adv r - am de non alienandisimperii partibus adjicunt excepciones'
duas, de &ublica utilitate , & de necetate : nii hoc enu , utubi

'

eadem e utilitas communs, BC COFOI'is, 8C Prtis, facil ex len: Bel/,W in

tio etiam nonlon ' temporis , con enus & opuli & partis inter- ZZ/- i
venie vidcatur, cilius vero etiam nece tas appareat. At nbi z 4_ "RM:
manifea e in contrariurh voluntas, aut corporis , aut partis , ni- de Cum- de

cta
hi] actum
e abccdere.
deber intelligi, nii, ut
dximus, ubi pars corpor'e- coa* @aiii alie
' IX. Sub alienatione merito comprehenditur 8C ineudatio , ub Sd- l
onere comml ex feloma aut decxente famllxa. Namc hace e ct 9
conditionalis alienatio.
.

uare videmus pluribus populis irritas Smith. de

.

.
~
.
- rcp.Ang,c_9
habltas ut ahenatwncts, 1ta meudatlones
regnorum, quas popuhs
MAMBO

inconultis reges fecerant. Populum autem connie intelligi lialofrojl.

mus, ive totus coiit ,- quod olim apud Germanos & Gallos eri los M14- CF

lebat; ve perlegatos* partium integrantium mandatu ucientejld

inructos. Nam facimus & quod per alium fCimIS;'-Sd nec Pix- 011522, .
gnori dari pars imperii poterit, ni connilimili: non ea tan-j- Gl-XV"

\um ex caua, quod ex pignoris datione equi alien-atio oleat , edquod 85 rex teneatur po'pulo adejercendu'm per \ lmmum ini

Pcrium , 86 populus paxtibus uis , ad conervandumkhoc .exe-rc

.

num

: 8: , ] : : :: -: ::

. : : : ]- _
: :.: : , :
:: ::: 8::: ::::.. 1 ..
:: , :: :: :: ::: :

- @ :: , : : !: , :-.
22.2 :: : , : :: : :: :
. :.61. . , :: :, : . - >

""

: , : 8: ,
] 8 ::. : : : : :-
:8: ]: : :, :: :
: 8:.

1
. : :: , :: :: :
:: , :8 :, :8

4. 6 : , , : ::. : :

' ||(

:::,

. _
_ .
_
_
." . _ : !, : : , ] : : :
,-6- !:: : ] :: : :: :1:

: @ : : - :::. (
- : .
:2. : : : :: :: : :.
272;82 8: , . :::: , : _:
:: , , ::. : : : ::. :
? - : :: . _
'
.

" " . 5: : : :, : : : :
367.
..
.
..
. .
.
.
. ; , :1 : :. $
49- 45- : , : : : :: : : :

&8 :: : :::: , : :
: : :: : ] : , : :
::.

. : : 8 : :
: :1 : , : : , : :

. : :::. : .
: : :, : : : : 8: ::
_.-

. : : :: . :
` ; : ':8 : 8:: : :8

. :: 8:: : : : 8:. @ :
$2%2 : : :: , :: : : :: : : :
, , : , ::,
:::.

AC

PACIS,LIB;II.

.15'5

XIV. Illud quo ue fciendum e , cum de alienatione agimus,

fub eo genere no is etiam teamentum comprehendi Quan

quam enim teamentum, ut actus alii, formam certam accipere

pot ajure civili, ipfa tamen ejus lbantia cognata e dominio,

8C eo dato juris naturalis. Poum enim rem meam alienare non ?77- II?
ure modo , fed 8: fub conditione; nec tantum irrevocablter,

o J VII.

fed 8a revocabiliter , atque etiam retenta interim Poeone Se

lenifiimo fruendi jure. Alienatio autem in mortis eventum , an

te eam revocabilisa retento interim jure poiiidendi ac ruend, e
teamentum. Vidit hoc recte Plutarchus qui _cum Solone diinl

et permiam civibus teftamenti factonem, addt: ne g-G, JH.

paGFz'M-M
imi/qmVntilianus
eecit, ut pater
res cuique
ne propri: 8C
in Jleno
dominio eent.
in declamatione
Poeelgmve
fvideri quam lm patrimonium , ji non integmm legem babet U cum omne
jus nobis in id permitmturfvz'ventibus, auemeur morz'entibus. Hoc jure
Abrahamus , i ne liberis deceet , res fuas Eliez'em relicturus
leer , ut indicat locus Gen. xv , 2. quod vero alicubi externis

teamentum facere 'non conceditur , id non e ex jure gentium,

fed ex jure proprio illius civitatisp & ni fallor , ab illa veniens ta
te qua extemi quai pro hoibus habebantur : itaque apud mora
tiores populos mento exolevit. .

v
.

C A P v T

V I -I.

De acquitione derivativa queet per legem ', ubi

de fucceionibus ab inteato.
I. Leng civiles qua/14m injicle e, ae VII. De abdieatne'echeredatine.
proinde dominiam non transferre , ut V II l." Defari liberomnz naum/iam.

qua naufragomm bona ia addimm. I X. Liberi: decientibm, nbi nec te/4

II. Leg: natura rem argum ei qui alie

mentum nec lex certa exant , bona

num accepit ad debiti _-i con/imda

avita dermda bei a quibus 'vena-mm',

nem : quodquando 10mm babe-at.

aut emm liberll

I I I. origo ne-{om} ab inte/lato quo X. Bona noviter qua/ita proxime's.

X I. Legum circailmiomx diwztza.
'
ma'o natura.
I v. L aliquidde 110m3parentum liberat x I I. ln regnis patrimonialibm qua/13 ig
dabatur/are natura per dtinctiomm ccqz'o.
X l I I. Si ea regna/im individua,Pra-r
exp/iratur.
r maximam nam
.
..
v. 1nimgi'iom liberos demi parenti
x
I
v.
Regnum
ex
populi
conni
bered-z
bw pmfcrri, ' mr.
I
tarimn in (labio individuam ee _`
'v I. origo virarieeeee'in, qua repra
x v. Non durare ultrapoero: primi regia

jbntatio dicitur.
I

x v 1. Non

_ - -'-

56

DE

IVRE

BELLI

xv l. N minera aa libero: naturales x X v I I. Iudicium Uv-017m dictar); dec- '

ccine, mc regla (, Im*pop/i.
&mmm .'
X v I I. Ir c0 maresPMferrifc-mimi in ea x X v I l I. Filium qui ante Pam regmm
num cpfz (24:0 pmrmdum :

dem grada .

X V I I l. Inter mares pmfcrri mm maxi X X l X. Nii ala [age chatum reg-,711m

cat.
mum :
x I X. _ LZ tale regmzm Par: it heredi X X X. L/!n MP0: ex iliopriore fliopo
tdm :
imori pmfemmr , Per diiinctiomm
X X. Pmizmi in regm talemccciiorzem
explican'.
initutam qua/Is in aiii: rebw in u x x X I. Item zm minoratcrizperie: re
gl majbrisatr i/io pmrmdmit.
rar tempore rcgm' inc/7041i : iUf re
X x x 1 I. ufn amk i/Im regir Dama
gnumfuerit III/odia!: :
X X l. Si'Utlldd/e.
preramr.
X X I I. Sumio linealz cogmtica que x X X l I I. LAI qm cx flio [rzfrzwtr
it, * quall ir M tranm'iojtm.

ilzie regix.

X X X I v. LA minorcyos exi/io 'upn'

majori exi/ia.
X x I v. Succei'ia qua mper reicitur X x x v. um neptis ex majbrEi/iopm
proximitzz* adprimum regcm.
raturilio minori.
x X v. LA where-dan' pqi'it ilim m il x x x V I. L/ll ilimroris fmfermdm
regmzmitccedat.
ilixatris.
X X l l I. Sung/Jin lima/13 agnatim qua

x X V I. LA abdicare qui: rcgmm [aq/fit x X x VII. Lrzi/iaatri; mujbrisa

pro *Pro liberis.
m mmorz.

Ege qua: t acquito derivativa, ive alienatio , t aut lege

_

natura?, autlege gentium voluntaria , autlege civili. De le

ge civili non agimus , id enim innitum foret , 8C praecipu:

de bellis ontroveriat ex lge Civili non deniuntur. Tantum no
tandum e' leges quadam civiles ee plane injuas , ut quae bona

naufragorum co addicunt. Nulla enim cau prxcedente pro

Amh. mu babili dominium alicui uum auerre mera injuria e. Bene Euri
C' d pides Helen-.

'

vayan-; 773m ZE/V@ , mbvmv ya'v@~u

Sum nauagus,ioliare quodgema eZ ncfas.

L. r. C. de @350d em'ij babetcus ( verba unt Conantini) in lima calamtate
m-x ut in re tam [uctuoa compendium ectetur? Din Pllxnis rtin
VI I . de naufragio lOClltUS 2 [ui ' 111 mn, ZeG,AuCv 4273? mpdvaq xpd@

Em Xm mgawm dun/,Liam Abit , IupPiter , ut lucmm capa-:mus tale ex

bomz'num inunio.
"I I. Le e naturae, quaeex ipf dominii natura ac vi (quitur , du

pliciter t alienatio , expletone juris 85 ueceone. Expletione

jI'Iris t alienatio, quoties id quod meum nondum e, ed mihi da

Ii dbet, aut loco rei mex, aut mihi debitae, cum cam ipim con
equi

ACPACIS,LlB.lI.

in

lequi non pollum , alud tantundem valens accipio ab eo qui rem

meam detinet vel mihi debet Nam juita expletrix quoties ad
idem non poteft pertingere , fertur ad tantundem , quod e m_

'ral
ximatione
autem hoc
modo transferri
Zg?
Probatur
fine , idem.
qu in Dominum
moralibus optima
elt probatio.
Neque PJ
iiirt
enim juris mei explementum conlequi potero , nii dominus am. LS,- ah;
Frura enim erit rei detentio , li ea uti pro arbitrio non poum. pylativa

Antiquum hujus rei exemplum elt in hiora Dodor , ubi He- Mi:
ioneus pro his qu lili n ab lxione promilla non praeabantur, tiene, Dm'
equos iplius accipit Legibus quidem civilibus lcimus vetitum ell

TZ

e ibi jus dicere 5 adeo quidem ut vis dicatur , liquis quod ibi de MWLM
bitum e , manu repocat , ac multis in locis jus crediti amittat Acreditr. L

qui id fecerit Imo etiami lex civilis hoc non drecte prohberct,]Zl'_D:d-

ex ipfa tamen judiciorum inltitutione lequeretur hoc elle illici- priv.1hom.

tum. b Locum ergo habebit quod diximus ubi judicia continue -66-47'
ceant ,- quod quomodo contingat explicavimus liipraz ubi vero :zh v
momentanea- e cellatio , licita quidem erit acceptio rei , puta i b L'Gm'e_

aloqu nunquam tuum recuperare Pollis , 'aulgiente forte debi- mii. C. de

toro Sed dominium a judicis addidtione erit exljvedtandumyquod
iieri lolet m reprellalns , de quibus Infra ent agendi locus. (Mod [iL C. deep.
i jus quidem certum lit , ed imul moraliter certum Per judicem Fd-D1?

juris explementum obtineri non polfe , puta quia dehciat proba

tio; in hac etiam circumantia, ceare legem de judiciis,& ad jus aliml. qm;
rediri priinum verior lententia e.
?if-llnm

11 l. d Succeo ab inteltato qu dictur, poito dominio, remo-

L??

ta omni lege civili, ex conjectura voluntatis naturalem habet ori- cBm-in tr.

inem. Nam quia dominii ea vis erat , ut domini voluntate trans- "P"M"9

erri in alium Poet, etiam mortis caua ac retenta poeione, ut iiz-if

fupra diximus , liquis voluntatis lu nullam edidillet teationem, art.z.cajet.
cum tamen credibile non ellet eius eum mentis fuifle , ut Po d-q- 66
mortem lam bona occupanti cederent , lequebatur ut ejus elle

bona intelligerentur , cujus ea elle voluie defunctum maxime

erat probabile Demctomm moluntdtem intellele , inquit Plinius Lib. Iv. ep.
junior , projure efi creditur autem in dubio id quifque voluie ff l,

quod quillimum atque honeliillimum e. In hoc autem genere

'

. n. -.

rima elt caula ejus quod debetur, proxima ejus quod eti non de
lieturj oicio congruit.
Iv. Dputant Iuriconillti an alimenta parentibus liberis de- Fria-.Ed.
beantur. Nam quidam entiunt elle quidem naturali rationi fatis d* "
fmzmsss

conlena

***c-:H
-_.
._

1-58

DE IVRE BELLI

Mench. n conentaneum , ut a parcntibus alantur liberi , debitum tamcn

non ee. NOS omnino diinguendum arbitramur in voce debiti,

Rji M12. n. quod ricte interdum umitur pro ea Obligqtione , quam inducir
?zi-MT; jus expletorium z interdum laxus , ut ignihcet id quoi niiinho
z, l_ emm nee omitti non pote , etiami honeas illa non ex uitia CX
214.4.

pletrice , ed CX ao-fonte procicatur. ' Hoc enu de itum dixit'

Valerius: Parentes nos alendo , inquiens , ncpotum nutrimdomm debito

Plutarchus
in&FAQ/.emm
libello elegantimo
de prlis
amore:
i allzgarunt.
o @ECW-9' Et
QE-;an
?x767wi
liberz' heredimtem
ut
debitam

exectant. Q1 dat formam Adat quee ad formam unt nccearia,

dictum e Ariotelis: quare qui cauia e ut homo exiat , is
quantum in e e, 8C quantum necee e, {Dropicere ei debet, de
his qua? ad vitam humanam , id e natura em ac cialem , nam
ad cam natus e homo, unt necearia. Ea de caua, ininctu c
~ licet naturali, caetera quoque animantia proli la: quantum ne

cee e alimenta izppeditant. Vnde Apollonius Tyanaeus quod

ab Euripide erat dictum:

maz al' adSpI-mmv \Luzi #mm

Cunctz's bominibm liber' Wim altem

ita emendabat :
&57mm

dnny 77'14/ny vz'xva.

Animantz'bm quai evil-zzimztjmrtmzi :

plurimis ane allatis argumentis quibus nitum hunc aectum
probar, quee videre e apud Philoratum libro v I , capitc epti
mo & Octavo: cum quoloco oprime conentit is qui e apud Op
pianum de venatu terti0,& de picatu primo. Et in Dictye tragoe
dia idem ille Euripides hanc unam omnium le em ee at, qua:
8C hominibus inter : & cum cxters animantius communis t:

Hinc Iuriionulti veteresliberorum educationem ad jus natura

le referunt, id e ad illud quod cum ininctus naturx aliis quoque

In. dejare anmantibus commendat , nobis ip praccribit ratio. Naturalix

mz. npr. 1.!ima/M, ut Iunianus lo uitm, id e, @Mahjarcntes ad liberorzzm edu
Im Mmm.
. .
. .
.
.
ze_ D_ decatzonem 20mm. Idem lbl Fdzum @el lzam alere Pam nece e

j-Csjurc.przjtcrz]izm
mm 107; Cl/l; Maturana.
Ti WEBS &Bm/Mvil
Diodorus
,Lt-vi
Siculus:
MIEy900%
, Maa9d:zi @607;
& Myywpvwv
Jiamzx@
, 2193 '15
led!. C. de @VI-m"; @McCain-, Tag 2133039:? Si; May XI/xau- ZLuv xxhsv. OPtz'mzz qul)

zuzxp magin; mmm c cunctis anmantibu-e non tam-:um adui,izd U adpm

mima- lz'szfce concmatiomm , ut cognam IMC carzmte com:an ucceiiodaa-nm

9- #-m- m mlumPerpeniat. Apud Quintilianum lius , Partemjuregentium

peto,

AC

PACIS,LIB.II.

159

pero. Salluus teamentum quo lius excludtur impium dixit.

Et qua naturale e hoc debitum , ideo etiam vulgo quxitos ale_ L. SiquI-.-

re mater deber. Et quanquam ex damnato legibus concubtu na Zf'h

ts nihil relnqui leges Romanx-wlebant, icut~& naturalibus ne- '
quid
necee
eet caverat
lex SoloniS,
canones
Chri i
ianxrelinquere
pictats hunc
rigorem
C'OIrCXCI-unt
, qui docent
qualibul,

cumque liberis id recte relnqui , imo_ i opus it relinquendum

etiam , quod ad alimenta necearium e. Nec aliter capiendum Cj-
quod dclet , legitimam humanis legibus tolli non poe , qua &LVL;

tenus clcet in lgitima inimt alimnta necearia. Nam quod PDI. adlr.
upra e , tolli pote non re ugnante natura. Ali autem de ent
non tantum liberi rimi grafus , ed &ccundi , i ita res ferat, 85
ulterioris: quod oendt Iuinianus cum non lios tantum , (73d .Mximu
C. dc [7011.
& qui deinceps unt , alendos propter ipm naturam pronuntiat: 9M
M Si

'

uod ad eos etiam producitur qui per mulieres ex nobis venunt, quis. 5. Sad

?1 alunde ali non pount.

' '117"mc 5
.
.
.
.
tem DIMI
v. Debentur qmdem 8C parenthus alimenta: quod non leglbus Pm l. m
tantum proditum e, ed & vulgar proverbio u"zmozgym adeo ?tkm-03mm,
qudem vt laudetur Solon , qod qui id non facerent eos notarit d'l'f'd

infamia. Sed non hoc &que e ordinarium atque illud quod de DTM,
liberis diximus; nam liberi cum nacuntur nihil ecum aerunt un~ ' Sl

de vivant: adde quod vvendum diutius habent quam parentesz

atquc ideo icut honor 8C obequium parentbusdebetur , non li

beris, ita educatio liberis mags quam Prentbus : quo enu acci
PO

Luciani: Ica) m ,mi (PISOIg 707; Wiley/0 TE; war-?30:4 (SMN

TDT; WMA

TQ; M5,; MDZ-Hd cp-Mv. Magix naturajubet &Parentibus libero: , quam z

v[iberispmentes dilzgi. Et illud Ariotelis: #amy amyxwnq n) ? Tc; Mc_ un,
MWUZ!, Jin Mvvapoevav 753 mr]va * n 9B Z mhz oixoy 11:3 ucp Y. Mgis a

cz'turcauaglgnms ergagcnitum,quamgenitum ergaggnentem. Nam quod ex

aliquo ortum eid ez' quaiproprium eHinc t ut etiam citra auxilum
legis Civilis,prma bonorum ilcceio liberis deferatur; quia cre
duntur parentes
ut corporis
partibus
, non rantum
de ne<
ceictariisied
8C deillis,
his qua:
ad vitamui
uavius
honeuque
tranigen
..-c-*.

dam pertinent quamuberrime voluie propectum , ab eo maxi

me tempore quo ipi rebus uis ui non Poent. Ratio dtltdlis, in

ut Paulus Iuriconultus , qua [ex qu-edam tacim libersparenmm be~ {Acum m

reditatcm addicit , relut ad debitamuccefionem eos Vocando. Papinianus

vero 3 NonicParentz'bus liberomm , m: liberisparentum debetur bcreditas.

Parcntes ad 170M liberorum ratio miemtioms adminit: libero: natummul,

bO

Spa

mf

-~1,--,-=.~.=.~-.

160

DE

IVREBELLI

Updrentium commune Datum,- id e , liberos hereditas fequitur Par

tim quidem ob praecium debitum naturale , partim ex conjectu

ra naturali qua parentes creduntur id velle , ut liberis quam opti

Lzb.v. .9. me propectum it, Sanguini bonoem reliquit ait valerius Maximus
de (LHortenio qui liam minus ibi probatam hredem cri

II curi/h pcrat. Huc pectat illud Apooli Pauli : x 93 QE-Nim Tim, 707; MW.th
*xl l" 14"

Nevad# , M 701/5; TOT; 'n'xvmg. Mm enim

parentibus ,

parentes

liberis rem congerere affirmare debent.

V I. (Pia vero 8c hoc ordinarium e , ut pater materque liberis
uis pro piciant, ideo dum illi exPcant avi avizeque'ad alimenta dan-l
da teneri non intelligunturz ubi illi eorumve alter defecerit ,

quum e ut avus aviaque , pro mortuo lio liaque curam uci

piant nepotum ac neptiumz quod 8C in parentibus longius remo

L. si qm tis pari ratione Procedit. Atquehinc ortum traxit jus illud, ut ne

pos filii loco uccedat, quemadmodum leianus lo uitur. Id Mo

alin.

deltinus dixit , Tay TQ negas dim-Sayn@ *ni-mv @MMM * I

inianus , 1- 7m

L-Z-S- N fm- x'zvdmm mzw. lxus oratione de Philoctemonis hreditatep

:ZZIZDJC hoc

vocat mzwvaq.

ludusz !JK-wo)

mafng Zlmuvo'ymv v

nam * ut maii @Ye ammaz; NEWSMus). NPotes Parentibm mortuis apud was

at? -filiorum obtz'nent locum. vicariam hanc ucceonem qu per irpes

t , reprfentationem vocare amant recentiores Iuriconillti ;

J Cajm. uam valuie etiam-apud llebros , divilio agrorum terr lacobi
aliis promice , aperte fatis Oendit. Sicut lius 8C lia proximi
unt cuique , ita 8c qui ex lio liavc nacuntur , ait Demohenes
oratione adveriIS Macartatum.
VII. ali autem diximus hactenus de conjectura voluntatisa

ita locum abent , ni in diverlm indicia uppetant. In hoc ind

ciorum genere primum habet locum abdicatio qu Srcis , tum

exheredatio ua: Romans fuit uitata. Ita tamen ut ei qui mor

tem peccatis liuis meritus non e , alimenta neceirario debeantur
obV eam
attulimus
rationem.
III. quam
Sed 8C {u
illra
regul
exceptio
addenda e , i non- latis conct
flet hunc illo ee gentum. verum e de factis nullam efle cer
tam Perceptionem : ed ea qu folent in hominum conpectu fieri

ui generis certitudinem habent ex teimonio: quo enu mater

certa elle diciturj quia inveniuntur qui quve partui 8C educationi
adierint: at de Pti-e hujus gradus certitudo haberi non potc,

quod Homerus indicat dicens :'

i Wip am 'n by

awn; ode,va '

_Generis nemo bz' confcz'us ip e].

Et

: 18,1...

1:
) : ;; 7.

: /.

1:

:
@ . .- -

. , .=

@ .7 ,

:,3.
: :: : . . .

''.- -

..

4 '

@ :, `

.
; : @
]: . ]
, . )

. 5
: , : 1 ,
1 . , -
1 ..1 , : : ,

:: ]: 9 ,

:
-

( , @ ; ;

. _

' '

! [ ,
! |:
.
.

.[ "
'

) : , :: .. -
, : .] 2###
22. [2
,

1. : :
, : : , 86
. : :, ::

1.1 , :: : , :: ]8 ,

, .
.]8 ,
: ., : (], ..6.
, 23 8 , , 2
:: ; : . :

: ! 8 : : 1

_
(: : , - - '
.

. , . :,

162

,D E~-I=~V~RE .B E'LLI\

minus expeditum e, nec ulla in parte ma is vaant leges. Tota

tamen varietas ad duos maxime fontes re erri pote 5 quorum aL

ter repicit proximitatem gradus , alter bona redire vult Unde ,ve

nerant; quod dici olet, Paterna paternis, materna maternis. N0

bis omnno dinguendum videtur inter bona paterna avitaque,
ut dici olebat in formula qua prodigo bonis interdicebatur , 8C

inter noviter quseita , ut in illis locum habeat Platonis illud: yd

Zzw valuzi-nj iv 9' por? dun?)- adray Ewq 759w, , Sn f m'aw 'raw'le , JK-mew@

'j TZ 'Mz-g lady , g: 'n ?KNOW Y; TZ n-ch COP-78. Ego [egum conditOr neqm

mas merijuris eiecz'co, neqmpatrimonium memm,d toria; merz'ge

mrz's, cum quodfuz'c , tam quodctumm e. (13a de caua Plato xpv

'MZfr alvum ee vult generi , unde venir. ngd non ita accipi
velim , uai naturaliter de bonis paternis , avitque teari non

lceat (TPC enim indigentia amici alicujus ecit , ut id non lau

*dabile modo it , ed etam necearium) ed ut appareat qua: in
dubio credenda it lie voluntas nteati. Concedimus enim
plenum dominium ee penes eurn de cujus voluntate agimus. Sed
cum PO mortem dominium hoc retinere non pot , 8C omnno
pro certo haberi debeat , nolue eum perdere benecii mate

riam, vdendum e quis it in beneciis ordo maxime natura

]S. BCHC Al'iOtClCS: Even-i'm coimmonv ;Yale/w uaMov

nq'pq) 3072,. P0

u'u's egmtiam nyrrz' el' qm' benecit , quam amico confm benecium. Et
Cicero: Nullum oczum re/renda grada magis necchrium e. ltem:
Cum duo genera libera/itatz'sint, mmm dandi bcnecz'i , alterum reddenai, dc~
mm name , in nompoteate el 3 non miden: bono rpiro non lcet , modo id

OZI,c.3Iszcere Poiz't ne injuria. Ambroius: Pulcbrum c propenorem haben'

ejusmtionem qui tibi, aut beneciar aliquod, aut munm conta/it. Et mox:

@gd cnim tam contrd ozcium , quam non mddere quod accberis? Grata
autem reertur, aut vventibus, aut deunctis. Demctis, ut Oen
dit Lyias oracione imebri , refertur gratia in eorum liberis , qui

L' d natraliter pars unt parentum, 8: quibus i Viverent patentes ma

MMM
lib. nei
Xme
vellnt
beneeri.
Et hanc
:equitatem
untinter
luinia
L-"WW"
juris
condi_tores
;equctiratis
udioimi
in equuti
quxione
fra

futis. C. de

fz tres Plens C conimguineos, & uterinos, & aliis quibudam. Ar~

153m bered. oteles, YEAQO AMAR @MEC-w To n Fawrav mecyaq- " IS @ESE Ac-HM Twn'
[.Sdmimul.
1
~
l
. .
. .

C_ wm_ de 'ls MMM @UT-mua. Prat?csie znvzcem dzlzgunt quatemrs ex zziem natzimt;

fm N* "m m mmum i ?l Wmld- b Valerius Maximus: Vt me

'"1- m top'mum amor-is mima/um ducitur ,plurz'ma U maxima. benecia acccpi_
. .
.
.
.
buddt.
MM" / , lthOXlMHMldlCdl
debetmulaccepze.
Gentlum
communtefls
u
-

ACPACIS,LIB.IIJ

163

ut 'ater -atri uccedat dicitur apud Iuinum. Vod i non repe- Lib. x.
riatur is quo proxim bona venerunt ejuiIe liberi, reat ut gra
tia reeratur his quibus minus quidem, ed tamen O illum proxi
me debentur, id e parent perioris gradus,eju(ique liberis, prac
* crtim cum eo modo maneatur intra proximos , & ejus de cujus

hereditate agitur, 8C ejus a quo proxime bona venerunt. Idem ille

AOtClES: JUL)

o Mm) avg/(Mg x T8va a'uuameiouBD * T; 93 21m F ~

aUTv ya, 74'3va oiluf xdd-00: , 02-3 MUTUA-upn Patrueles mero CU &Sterl

rogmzti cory'ungunturperparentes , quatenus ex z'iiem onum ML-ent : ita ut

aiii conjunctioresint, alli minus conjunctz'pro ortus ratione.
X. At in bonis noviter qu-xitis ux @AMG TQ xMpg Platoni , cum
ceet gratize reerendse ocium; upere ut ei deferatur (ucceo
qui demcto carimus zie creditur. IS autem e qui radu CO
gnationis proxime demctum attingt. Sic Ixeus apu Grzecos
receptum ait, TQ; Ware-34113; 7d T? nAd-au ivn-:BS : deuncti bo

na ei cedere qui genere t proximus: addit: n ab , -n Ama-::Pay ;z TOT;

Myrnai m TQ auyev z quid juz'us qudm_ ut qu@ cognati Iemnt cognatis

rcdzmt? Idem enus e apud Ariotelem libri ad Alexandrum

capite I I. Optima , inquit Cicero , czetm bomnum conjunctzoque O. I.

mabz'tur , ut quiizue en't conjunctif'imus , im in eum benignitatis Plu

rimum confemtur. Mi 8C alibi po liberos ponit bene convenien
tes propinquos, ut & Tacitus : Libero: cuique acprcpz'nquosizos natura
cnrz'imos ej: Doluz't. Idem Cicero alibi de CO natis agens : Neccm'a
pmdia Pit@ debentur [22's maxima. Debentur ilicet non ex jure ex
pletorio, ed MT @zw : Et alibi cum de aectione erga propinquos

eget: Ex hac animomm aectione , lbdit , teamenta commendatione

que moricntium nat-emt. Idem copias noras proximis quam alie

nis& uppeditari & relinqui xquius ee ait. Ambroius quoque: D, o 1_

E etiamilla Probando; liberalitaa , ut Proximos feminis tui mm deiciaa. cap. zo.

Succeo autem ab inteato de qua agimus , nihil aliud e quam

tacitum teamentum ex voluntatis conjectura. Quintilianus pa
ter in declamatione : Proximum locum teamentis babentpropinqui : &9

imi inteatus qui; acine libcris decem't. Non quoniam utique juumit,
4d bospmenire bona dqmflorum 5 ed quoniam relicta 6.9 Delta: in medio
Poim , nullipropius 'Didmtur contingcre. Wod de bonis noviter Tlxi
tis diximus ea naturaliter proximis deferri , idem locum ha ebit
in bonis paternis avitique , i nec ipi a quibus venerunt , nec eo
rum liberi exent, ita ut gratis!: relatio locum non inveniat.

XI. Hace vero qua: diximus quamquam natural conjecturae ma

lec

164.

:DE

IVRE BELL

xime funt conentanea, non funt tamen jure natur neceara; ac

proinde ex diverhs cauis voluntatem humanam moventibus ,
variari olent pactis , le- ibus , moribus: qui fiibitionem in locum

in nonnullis gradibus a mittunt , in aliis non admittunt z alibi di

inguunt unde bona veniant, alibi id ini1 er habent. E ubi pr

mogenti plus pogents ferunt , ut apu Hebrxos : e ubi inter

: quantur. E ubi agnatorum habetur ratio 5 e ubi cognati
quilibet cum agnatis tantundem ferunt Etiam exus alicubi mo
mentum habet , alicubi non habet : 8C alibi cognationis rati-o ha
beturintra propiores gradus : alibi longius extenditun u lon
gum eflet exlequi , nec inituti nori. Illud tamen tenen ~um e,
uoties voluntatis exprelliora indicia nulla imt, credi quemque id

de fua fuccellione atuie , quod lex aut mos habet Populi , non
tantum ex vi imperii , ed ex conjec-tura , qu etiam in eos valet
quorum in manu e fummam imperium. Nam 8C hi probabiliter
creduntur in rebus uis quiffimum judicae , quod aut legibus

fanxerunt ipi, aut moribus probant; in iis dico rebus in quibus de

nullo porum damno agitur.
XII. Sed in regnorum ucceone diingui debent regna qu
pleno modo Poflidentur , &in patrimonio unt , ab his qu mo
dum habendi accipiunt ex populi confenfu quo de difcrimine egi
mus ilpra. Prioris generis regna dividi poflunt etiam inter mares
8C oeminas, ut in Egypto ac Britannia Olim factum videmusz

nulla dicrz'mzncxm

Reginamz'trre Pbaros:
..
ait Lucanusz de Brtannis Tacitus, Negue enimcxum in mperz'is dicer
num. nec adoptati minus verisliberis ilccedent ex prxumta vo

Iuntate ,- Sic
Aipalio Locrorum
regi Hyllus
Herculis
filius per
ad
ct&mb-;1M optionem
in regnum
uccet. Molous
nothus
ex Patris
Pyrrhi
TMF 1- legitimos liberos non habentis judicio ilcceit in rcgnum Epir:
-lib-Ix- de adoptando in ucceionem Scythi Philippo egit rex Atheasz
Sal/It?. M. lugurtha nothus fed adoptatus fucceflit in regno Numidico: icut

gwl_ ac in regnis qu Gothi ac Langobardi armis qufierant , ado tio

nimi I, v,, nem valuie legimus. Imo etiam ad eos proximos ultimi po eo
dit/luu- ris regnum Perveniet, qui primum regem fanguine non attingunta

' '
Libr

talis ilcceo in iis locis recepta t: icut Paphlagoniam regum

domecorum interitu hreditariam Ptri fuo obvenie ait apud
Iucinum Mithrdates.

xxx" X I I I. moti i dictum it ne dividatur regnum,~ nec cui cedere

debeat
l

ACPACIS,LIB.

II.

16)'

dcbeat expreum it , ut quique natu e maximus , mas aut fue- - mina , regnum habebit. 'ln Thalmudico titulo de regibus legi

tur : Wipmawumjm babe:: in bmditate , z's dj inpoziione regni. Idea

lm/.f natu majoermr MIO' : Npevv 'zz-cgi; me'vrwy SPa-wwv i' ;Itza

Cy TM z'gzlw Z954 inqut Herodotus : Mos omniu-m qulorum e ut Pz'm

1mm maximus imperium babe-at. Idem alib [pepe yuv legem ive con
uetudinem regnorum hoc vocat. Livius duorum fratrum A1 Lib. XXXI.

lobrogum de regno contendentium minorem at jure .minus,

vi plus potuie. Apud Trogum Pompejum, Artabazanes maximus IuJilnu.

Ham tatisprz'vilego regnumilzi @indicaban : quod &5 ordo mcendz', &5 1M.
tam ipiz gentilms dediv. Idem alib jus gentum vocat; ut 8( Livius Lib. xl. _
ui 8C ordinem appellat :etaris atque naturx: quod intellge nii

pater aliud juerit , ut Ptolemxus apud eundem Trogum. Qui Lb.xvx,'cz

autem in regno tali ilccedit , coheredbus tenebitur pro, iporum "
partibus aeimationem rependere, i & quatenus id eri pote. -'

XIV. At ca regna qua, populi libero conenil facta ilnt hereditaria , ex praeilmta pquli voluntate deferuntur. Pr-xumitux au
tem populus id volui e quod maxime expedir. Hinc primum il

lud nacitur , ut ni aliud lex aut mos fert (icut Thebis Boeotiis

rcgnum lie inter mares dvduum ex Zethi &r Amphons,

itemque ex OCdEOdS l'orum hioria apparet , & vetus Attica

inter Pandionis li eros dvia e , & quee Circa Rhodum inter Ca

mirum, Ialyiim , Lndum ratres , 8C regnum Argivum inter qua

! h

tuor Perei lios) individuum it regnum, quia id ad tuendum re

gnum 8C civium concordiam Flurimum valet. Iuinus libro XXI,

1"

'

Firmiusatumm eje regnum,penes unum rcmaniet , quamiportionilms

z;

inter/I'OS
X v. Alterum,
dividemtur,
ut ucceio
arbitrabantur.
et intra eos qui decendunt primo_

,I

rege: ea enim familia ob nobilitatem electa cenetur , eaque fini

ta regnum redire ad populum. Crtius libro X , In eadem domoz

miliaqueimperiiwres rcmanizms c: bzeraditarium imperium izpem re
giam
mindicatumm:
qchnquam
id capere mi@JIth
genitumez
ut regnaret.nome calm, menemriquc .' nec
i
X v I. Tertio , ne ccedant nii qui naci unt ecundum patrx
leges : non naturales tantum, quia ad contemtum Ptent, quorum

matrem Fater juo conjugio dignatus non e , & prxterea quia l v .

minus certi habentur: at: in regnis expedir populo haber maxi ' i '
mam
certitudinem
(luxe haberi Pote adminori
vitandas
controverias:
qux caun
tctut cur MacedonesDemetrio
potius
quam Per
eo ma~

< 5

166

DE

IVRE

BELL-I

Livim Iib. fo majori regnum deberi exiimaverint , quod Demetrius juact

XX XIX(

matrcfamilias natus eet. Et apud Ovidium legimus:

At nec "147m quidem , tcdaque acceptajugali .*

Cmni ne caperes regnaPaterna not/7M?
d nec adoptivi , quia nobilitas generis vere regii magis reveren~
dos ecit reges, majorque de eis pes concipitur:

E njim-amis, e in equispatrum
VMus.
q
x V11.
uartum , ut inter eos qui cFariter in hereditatem ad
mitterentur , ve quia unius mt gra us , ive quia in Parentum
uorum gradum iccedunt , prxerantur mares foeminis; ideo

4 quod mares tum ad bella , tum ad alias imperii partes magis ido
nei foeminis cenentur.
X v I I I. Bintum, ut inter mares aut inter fmrninas, ubi mares

deciunt , prxferatur natu maximus,- quod is judicio aut perfe

ctiorjam ee, aut Frius lturus creditur. Cyrus apud Xenophon

tem: n @anys-?03$ Wqct-w 1'53' @971,950 ?vala-vay, mdoimv xao-m 'ni &30; @1543050:

imperium relinguo majon' Mm ut quempar e re'rum c pcriomm. (Mia

vero hzec aetatis rxantia temporaria e duntaxat , exus autem
perpetua, ideo gxus prazrogativa potior e quam actats. Sic He~
Poljm.

rodotus cum dixiet Andromedx lium Perfm Cepheo in re

gnum uccee, cauam reddit: Trip-zne z"d @imm; h- chped_ {Fm-@
me: malla.; em'm CEP/Jem babebat libero: mares. Et Diodoro narrante

Lib. Iv.

Teuthras Myiae regnum lize Argio e reliquit wou Fu MEM non

habens mares liberos. Sic Trogus ciixit ad liam pertinuie Me
dorum imperium; quod nullum
ag virilis exus genus erat.

Similiter Cyaxares apud Xenophontem Mediam lix (i123 deberi:

s 9d En (.001 , inquiens, aw ma; Mi/UOZ ncque em'm el mila legitimm
Iius mas_ De Latino rege Virgilius:
Filius huiczto divzm prolezue v'virilis
Nullazitrimazuc orem mymjurenta :

Sola domum 3.9 tantmmabatliaides.

Sic ante Heraclidarum imperium apud Lacones Eurotae iicceit
PM-xn. Sparte lia , aut ejus liberi , ut Tyndareo Helenzeliberi, quia ma

...

res lii non extabant, 8C Euryheo in Mycenarum mperium uc~

w. n, ceit Atreus ejus avunculus,notante Thucydide. EOde jure re
. nu .

gnum Athenarum ad Creuam, Thebanum ad Antigonen perve

nie notatur quod mares decerent. Et regnum Argolicum ad
_._-_u_

Argum Phoronei ex lia nepotem. Vnde 8C illud intelligere da

tur,

_.I-x

ACPACItszL-IBz-IL

6,7

tur , quanquam lberi nonnullis gradjbusparentum Pcaemortuo7

rum vicem impleant , id tamen duntaxat intelligendum ,-ut capa-z
ces int juxta cxteros , \lva :amen exus primum , Finde aztatis

praerogativa inter capaces. Nam qualitas & exus , 8C Maris,, _qu

tenus in hac re a. populo conderatur , ita peronae adhaeret ,_u__1.j

avelli inde nequeat.
. ' . l
l '.
tXhereditatislit
I X. erillverius
an regnum
e ee', ubi
hereditatem
hunc_ in .modum
quandamzed
deerturJ,
&para
tam ab aliorum bonorum hereditate ,j qqahsherediaspeculi?

in feudis qubuam, emphyteui,jure paronatus 8C jure prxcipui

quod dicitm conpicitur. Vnde equitur,ut regnumad cum Feb;
tineat qui 8C bonorum heres ee POt i velit , ~ed ita utzetiam i-z
ne bonis 8C eorum onere POt adiri. Ratio e., quie Poppqu-re;

l
n

gnum voluie creditur quam optimo jure deferri 5 nec qpcquam J

ejus refert hereditas rege adeatur necne, cum hereditarium 01*, v . ~

,'

dinem non ob hoc elegerit , ed ut certi quid eet , &reverentia

conciliaretur ex Inguine: imulque ex enere 86 educatine [pes ,

eet praeclaraa virtutis , 85 regni poe'r regnum mags Curaret
animoiuque
deenderet , aut
i idiplm
iis eetmaximifaceret.
relicturus qu@ ple
ob acceptum benecium,
ob caritatem
_ ii

x x. Vbi
uccedendi
diverus
e iq.non
allodiisc

regnum
nonvero
it mos
feudale
, aut certe
rimitus
lerit,feudsj
etiami
Oea hominium pro eo przeetur , ucceditur ex lege, qua in aiI~J
fodiis uccedebatm' tempore regni* intuti.

ct J

XX 1. ln iis autem _regnis uae primitus data imt in eudum ab

eo qui plene dominus erat , equenda eritlex ilcceonis eudals;

non
illafuit
quam
ed_
uae (mper
in genteLahgobardica
quactlle recepta
quopercrptam
temporcte datahabemus
e prima, ve-

itura. Nam Got ', Vandali, Hunni, Franci,BurgundioneS, An

gli, Saxones, naciones omnes Germanicze , qui partes optimas im;

perii Roman bello Occuparunt , las ingu leges , aut mores de

feudis non minus quam Langobard habuerun .
~ -' _ y
x X I I. Frequens autem in regnis e ala quxdam lcceio, non
hereditaria, ed quaelinealis dicitur 5 in ua Obfrvari olet , nod

jus illud ubitionis i'n locum quee reer entatio dicitur ,5 ed jus
traninittendi Futuram \cceonem , quai delatam , lege cilcet
cx pe, quee nihil ex e 85 naturaliter operatur,jus quoddam verum 5.5145 md.
excitante. quale cilicet
e in his quaz ex ipulatione condto- h'
0A
nata debentur: 1ta ut hoc ipilmjusjn Poexos-ex
i
Primo rege
Dientes
ve ' '

'

ISS

DEIVREBELLI

nientes neceario traneat, fed ordine certo , ut primum vocen tur

liberiultimi poffelforis primi gradus , tam 'qui' vivunt quam qui

mortui luntz tum vero inter vivos ac mortuos ratio habeatur fe

xus primum, deinde tatisz Mortuorum autem jus prvaleat

tranleat ad eos qui ab i is delcendunt , pari rurlum inter pares

prrogativa xus , ac finceps tatis , falvaque femper tranfmif

ione vivorum in mortuos. Si liberi ejus deint , venitur ad alios

qui proximi unt, autf1 viverent eflent iimili tranfmiflione &n

ter ares in eadem linea obfervato difcrimine lexus & tatis , ita
ut o fexum 8C tatem nun uam tranfeatur de linea in lineam.
cui confequens e ut filia ex 'o praeferatur lio ex liliaj 8C lilia ex
fratre lio ex orore, item filius majoris fratris fratri minori, atque
Cvar. t. z. ita in cteris Haz'c e \cceo regni Caellaa , ad cujus exem
pm&.%c.

plum etiam majoratus jura in eo regno conituta am Succef

de fionis autem hujus linealis argumentum , fi lex 8C exempla deint,

3&nmny
Mlin.
prim-age.

fumi poterit ex ordine qui in publicis coetibus crvatur. Nam i

&x-:17.8.

in eo ratio habeatur linearum , id fignum erit @em lege in jus

animatam , ita uta. morientibus in luperllzites tranat. H-Iec au
tem ec lcceo linealis cognatica , in qua foemin 8C fminis na

ti non excluduntur, ed POpohuntur in eadem lnea, ita ut etiam

regrelfus ad eas t, fi propiores aut pares ctera mares aut ex ma
ribus defecerint Pundamentum autem hujus fuccellionis , qua
tenus ab hereditaria diert , e fpes populorum de optima edu

catione
eorum qui
fpem regni
habent
juimam; quales imt
uorum parentes
fi viverent
effent
iIcceicturi."
X x l I I. EH: ac alia linealis fucceflio agnatica , duntaxat marium
ex maribus 5 qu ex nobilimi regni exemplo fucceflio juris

Prancicivulgo appellatur. Haec quatenus a cognatica diert in

hoc maxime introducta e, ne per foeminarum matrimonia ad
ere rinum fanguinegn imperium deveniret. In utraque autem

neai ilcceione in Innitum admittuntur etiam qui ab ulti

mo Pocore remotisimo gradu diant ,~ dum primo re e de
cendant. E ac ubi deficiente agnatica futhituitur fuccelgo co

gnatica.
.
4
x XIV. Pount et alii lcceionum modi introduci , aut populi
voluntatej aut etiam ejus quilregnum itain patrimonio habet , ut

alienare poit. Licet enim exempli caufa conituere , ut qui fibi

Limn tik

quo ue tempore futuri funt proximi fuccedant in re num , icut

xxrm
&mhmu.

apu Numidas olim , puto tali ex caufa , fratres li eris ultimi

.
poffelfo

ACPiACIS,LIB.lL

169

Eeors prferebantun Idem in Arabia elice ufurpatum olim

'e ex Strabone collgo. De Taurica Cheroneo idem recen- Lib. 16.
tiores prodidere. Nec ita dudum efi cum apud Aros Maroci &

Fex reges idem efi factitatum. Atque hoc in dubio obfervanu

dum in fideicommiffo quod familiae relnqutur, verior efi enten
tia, Romans quoque legibus congruens, quanquam eas interpre- L Cm "

controverias
tes alio detorquent.
-de regnorum
His bene
jurecognitis
, qu ob
facile
dierentes
erit refpondere
uriconul
ad DAM-.2,
torum (ntentias dicillimx putantur.

Cw-
Im. qua

X x v. Primum quritur an filius patre exheredari post , ut c_ 33_ M.

ne in regnum uccedat. In quo difiinguenda funt regna alienabi- !in-dl. a6.

lia , id efi , patrimonialia non alienabilibus. Nam in alenabili- * 47'

bus dubium non e quin exheredatio procedat , cum bonis aliis

nihil dierant: atque ideo qu legibus aut moribus obtinent de

exheredatione , hic quoque habebunt locum: ac i null profe
ranturleges aut mores , tamen naturaliter licita erit exheredatio
u ue ad alimenta , aut etiam ne ea exceptione crimen morte

di num filius admierit, aut alioqui graviter peccaveritp 8C fit un

de ali pofiitj Sic Ruben Iacobo ob culpam privatus efi jure pri
mi natus, Adonia regno Davide. Imo etiam pro tacite exhere- L. Luci:

dato habebtur , qui grave crimen commierit in patrem , fi nulla T4'

unt condonat culp indicia. Sed in non alienabilibus , quan- 5,27%_ j;
uam hereditariis , dem non rocedet , quia populus viam qui- 1quzIll-"ilc

dem elegit hereditariam , ed ereditariam ab inteato. Multo Hk-"

minus
tationeprocedet
hereditatis
exheredatio
ex dono populi
in lineali
regnum
ucceione
pervenit
, ubiadnulla
fingulos
imi- li-'i
Hq/Izi,- 1
prfcripto ordine.

" " '

xxv I. Simls efi qufiio , an abdicari poft regnum , aut jus

fuccedendi in regnum. Et quin pro fe quifque abdicare pofSit non
efi dubium : an ac pro liberis magis controverfum , ed quod ea

dem diinctione expediri debet. Nam in hereditariis quijus fe

abdicat, in liberos nihil potefi transferre. At in lineali fuccefiione

atris cperunt
factum nocereproprium
non potefieisliberis
nats, quia
lfiere
qufitum
efi eximul
legeatque
: ed exi
nec
:HT,L
;.l

nacituris , quia impedire non potefi , quin ad illos quoque fuo

tempore jus pertineat ex opuli dono. Ne ue obat de rranl

misione quod diximus. E enim ea tranin' sio neceara, non,

voluntaria, ad parentes quod attinet. Illud intere inter natos ac

nafciturosy quod nacituris nondum quesitum it jus, atqueuifdeo

a em

170

D,E

IVRE

BELL]

auferri iis ofit populi voluntate, fi etiam parentes quorum inter

elt jus ad filios tranire, jus illud remiernt: quo pertinent ea qu

de derelctione fupra diximus.

X x VII. Solet ac hoc quri , an de ilcceione regni judicare

poit, aut rex qui nunc rcgnat, aut populus per e, aut per judices

datos. Negan um utrumque e de judicio juridictions. Nam

jurdictio non e nii apud fuperiorem , non nuda ratione habita

peronx,
fed cauae
imul
, u fpedanda
e cum
circumllzan
tiis. E autem
caua
\ucceclsionis
non ubjecta
re axis
i nunc
regnantiz
n

quod inde apparetjquod rex nunc regnans nulla ge obligare po

te ucceorem. Succcsio enim imperii non ellzfubjureimperiij

ac proinde manit in atu naturali,quo nulla erat juridictio. At

tamen i controveri jurs it iICCeSo , recte 8C pie facient qui jus
vindicant , li de arbitris inter fe conveniantg quod alibi tractab

' tur. Populus vero omnem s ejuridictionem in rcgem, 8C regiam

familiam tranulit, nec ea durante ullas ejus habet reliquias. De

vero regno loquor , non de principatu. Attamen i de primva

populi voluntate qultio incidat , non abs re erit populum qui

nunc e, quique idem cum eo qui olim fuit cenfetur , uum u er

Paufll- Iv- ea re enum ex rimerej qui fequendus erit nii fatis certo conl et

gitat olim aliam fui enpopuli voluntatem , & ex ea jus qulitum Sic
mar.- fun. Euphaes rex Me eniis permilit difpicere quem ex regali Aipyti

Ht?: ; darum genere regnare oporteretz Et de Xerxis ac Artabazanis

?zg Controveria populus cognovit

x x v III. Vt ad alia veniamus , lum qui ante regni adeptio

nem natus e , in regno individuo prferendum , ei ui in regia

fortuna natus elt , in quavis uccesionis fpecie verum e . Nam in
regno dviduo haud dubie partem feret, ut in bonis cteris in qu
bus nunquam dingutur quo tempore lint qulita. Bi autem
partem erret in dividuo , ac in individuo tatis privilegio pr

ferturz quare Sc feudum equitur lium qui ante rimam vel itu
ram natus e. Sed' ac in lineali fuccefsione imu atque regnum
qufitum e, fpes aliqua parta eltliberis ante natis : nam fac alios
oltea natos non ee , nemo prius natos excludendos dixerit In

hoc autem genere ucceiions fpes femel parta jus facit , nec ex

P facto ceat , nii quod ex exus privi egio lpenditur in co

gnatica uccesione. obtinuit haec quam diximus fententia in
Peride inter Cyrum & Aricam , in luda inter Antipatrum He

rodis magni lium ac ejus fratress in Hungaxia cum Geia regium

a nt,

AC'PACIS,LIB.II.

17:

adiitj &in Germania, non fine armis (amen, inter Othonem pri
mum & Henricum.

X XIX. Mod autem Spart aliter factum legimus , ex lege

propria e ejus populi , qu ob educationem magis accuratam
natos in regno przeerebat. Idem accidere poterit ex peculiari le
ge vellitur primv , fi imperium detur in feudum vallo 8C ex

eo nacituris: quo argumento nixus videtur fuie Ludovicus ad

verius Galeatium fratrem in controveria ducatus Mediol'anenis.
Nam in Peride Xerxes qui contra fratrem Artabazanem obtiz
nuit regnum , ut Herodotus notat , potentia Atoae matrs magis '
quam jure valuit. Atque in eadem Peride cum eadem poea
controveria nata eet inter Artaxerxem Mnemona ac Cyrum

Darii &Pariardis lios, Artaxerxes ut natu major,quanquam in

privata fortuna genitusa rex dictus e.
X X x. Non minus agitatum etiam bellis 8C pugnis ingularibus, Pt-"1143
an nepos ex io priore , filio poerori t prxferendus. Sed hoc laris-iha

in lineali ilcceone dicultatem nullam haber: ibi enim mortui Malin. de

pro vivis habentur in ho, ut in liberos traninittant : quare in talum-gi1 I
lcceone ne ullo tatis refpectu prferetur ilus , imo in co-' '
gnaticis regnis & Elia , primo nati: quia nec aetas nec exus e

ciunt, ut deeratur linea. At in hereditariis dividuis concurrent ad

'

partes. nii in itis regionibus ubi ilbitio in locum non obervatur,

-ut olim in Germania apud opulos pleroque: fero enim nepotes Wztticb
admi unt cum liis ad ereditatem. At in dubio credendum saxi/jl " I
otius e locum ee vicari ii ucceoni , quia natura ei favetj igitle

ut u ra diximus. Mod i aperte jure civili re ionis introducta. 8.' i

nm

t iu itio in locum mortui parentis, locum habe it etiam i in ali

qua lege proximiliat mentio. Rationes quae ex legibus Romanis

adferuntur ad hanc rem minus rmas unt: quod apparebit leges
sipfas inpicienti. Sed hc ratio optima e, quod in materia favo

-rabilidictionum fignificatio extendenda elli ad omnem roprie

tatem, non vulgarem tantum, ed ac articialem, ita ut fili nomi
ne liorum comprehendantur adoptivi , & fub nomine mortis
mors civilis , quia leges ita loqui conli1everunt. Ware merito

e proximi nomine veniet is quem lex in proximum gradum perdu

cit. ln regnisverohereditariis individuis, ubi lubitio in locum ex..

cluia non e , neque femper nepos , neque emper lius fecundo

genitus prferuntur , ed ut inter pares , quippejuris eectu quo

ad gradus adquatos , potior eritis qui tate prceditz nam in

z

tatis

172

DEIVREBEL'LIi\

tatis privilegium non lccedi in regnis here-ditariis fupra dixi

mus. Apud corinthios fuccedebat amo-cumas de F xy-mv CX li

beris defuncti regis is qui natu elfet maximus, ut ex Diodori Sicul

Pracap. bell. libro exto exfcripfit Georgius Monachus. Sic 8C apud Vandalos,
V" - * cauto ut heres eifet qui fanguine proximus ac maximus cffet natu,

Cm_ wm prlatus lius fecundus natu major li primi lio. Sicin Sicilia
rim vim Robertus prlatus elt Martelli fratris majoris lio , non ea pro
H" m prie ratione quam excogitavit Bartolus , quod feudum cffet Sici

'Aymm Eb, 'a , fed quod regnum effet hereditarium Extat imilis fcceo,
mv - - nis vetus in Francorum regno exemplum in Guntrano , fed id ex
electione potius populi contigit , qu eo tempore nondum lane
11m. L c. deierat. At poftquam fine ulla electione linealis agnatica uccef
l' i/ fio introducta e, res caret controveria, ut Olim apud S artanos,
III. lan

m,

. .

. .

- ubi ad Herachdas regno delato imlhs exltlt ucce 10 lmeahs

agnatica. Ideo Areus ex fratre majore Cleonymo natus patruo

fuo Cleonymo antepoitus e. Sed 8C in cognatica lineali ccel
ione prferetur neposz ut in Anglia loannes Eduardi nepos ex

primqgenito ejufdem _Eduardi filiis nemoni 8C Thomas: quod 8C

in Ca ell regno lege cautum e.

xx XI. Pari dnctionc refpondendum e ad quaaionem in

ter fratrem fuperftitem ultimi regis , ac fratris majoris lium , ni
quod fciendum e multis in locis inter liberos fuccellionem in
gradum mortui effe rece dram, ubi recepta non frt in limite tran; _
vero. Sed ubi jus non e manifeftum , in partem eam quliben
ros parentibus urrogat, potius inclinandum e, quia eo nos ducit

quitas naturalis , in bonis nempe avitis. Nec Obat quod hoc

Nov. IIS. jus in fratrum liis @UI-6M vocat Iuinianus z id enim facit non ra
tione habita x uitatis naturalis , fed juris antiqui Romanorum.
Percurramus a ias quaeiones quas profert Emanuel Coa.

XXXII. Demcti fratris lum, aut etiam filiam patruo regis

prferri ait : recte, non in lineali tantum fuccellione , fed 8C in he
L. ?Trek-- reditaria , in regnis ubiliibitio in locum mortui obfervaturz non

d' item in regnis qu verbis prcilis gradum naturalem pectant z in

:dar-'buzz' his enim vincet qui fexu aut tate erit otior.
v

xx XIII. Addit nepotem ex lo li prferriz recte z ob fe

Xum fcilicet : cum hac exceptione , nii quaeio t in ea regione

qu etiam inter liberos gradum folum pecter.

X XXIV. Adjicit minorem nepotem ex lio praeferri nepoti

majori ex filia 5 quod in lineali cognatica ilcceione verum elt , in

'

heredia

AC

PACI S,

LIB.

II.

173

hereditaria non item , ni lex {Pccials Oendatur. Nec ratio alle

gata ucit , quia pater hujus illius matrem fuerat exclulurus : id

enim eveniet ob praeantam mere peronalem quae non tranit.
X X X v. Pod addit veriimilius ibi videri , ut neptis ex lio
primogenito filium excludat , in regnis hereditariis recipi non po

te, ctiam admiain vicem mortui fubitione : ea enim efficit , ut

capax t uccefionis : fed inter capaces valere debet exus privile
gium.

x x X v L Atque ideo in Arragoni regno _lius furoris liae fra Ila

l. vr.

hr . 1

tris prlatus e.

(dp. I 9.

X X X V I I. Eundemque ad modum in regnis hereditariis popo

Aficar.

nenda erit filia fratris maximi natu, fratri regis natu minori.

col. 5. 11.20.

de

cum VIII.
De acquconibus qu vulgo dicuntur juris
Gentlum.
I. (Multa dici jun} gentium qua ipro
prie loquamur talia nonim.

I_

[hard, A..
gm'rr. apol.
n. 82.

'

X I. alluvione: quoque in dubio ?>0

puli :

II. Pies ' ferat iagm': aut rz/uvartts X I I. Sedronczf'o: videri In} quorum agri
aliumnem quam/Fumar non habent :
inc/afer in dominio yja jure natura
li , contra quam jure Romano prodi
tum ej}.

X I I I. idem oenndum de relia ripa *

auta alt/ei parte.

III. Fer/u i aufugerint non denen eo X I V. uz'dpro alluvione, qm'de infula

babendum.
rum ej qui ceperant , irecte agnofci
X v. oQuando *'Ua//s cedant a/ltwiones.

foz'nt.

I V. Poiiio anper injirumenta acquira XV l. Salt/untar argumenta quibus Ro

tur, quomodo.

v. Vt fera regumjnt non e- contra m

Gcmmm.

mani jm juum qua/i natura/e defen

dunt.
X V l I. Via natura/iter al/u-vonem im

VI. Rerum aliarum boro carentium quo

pedir.
X
v
I I l. Natura/e non e ut mmm
modo acquiraturpojxio.
lam -vmtremquamr. v
V I I. Thcizurm mi cedat naturaliter : *
X I X. Natura/iter ut confu/forte , itafpcci
legum
circa hoc varia-M.
L
oatione ex materia aliena rem eri
v I I I, &Hare Romano de iia/4112 * al
luvioni/uosmt prodita , nec natura/ia
communem .
X
X.
Eliano/l
materia
mala
idt #76674
ci, nec juria Gentium.
I X. Natura/iter t/4m influmine ' al
tait.
'

meum exfccatum jm e cujua eiu. X x I. Naturale non :: #t PNP-Wlm

men aut parsuminu, id efl popu/cl

Si. lnundatione natura/iter dominium a

gri non ami/ti.

tiam resminor[mm cedat : ubi * aiii

Mmmm; urimdcmium errores
notantur.
P

XXII. Natu

74

DE IVREBELLI

X X I I. Naluralz'tcr ex plantatiozie , ini- X X I V. Etz'am qui malafdepwdm

time, xdzatiom' 1'72 alieno communio- X X v. Traditimem addominii tmn/lasz

mm mci.

mm natura/im* non requiri.

X x I I I. Pocor- naturalitcructmim X x v I. if: bactmm dictomm.

mnfaczrczidimpmdia Wputarcpo':
-

PErduxit nos ordo ad acquilitionem qu fit jure gentiumj di

ncto jure naturali , quod jus gentium voluntarium fupra

diximus Talis elt ea qu t bellijure , ed de hac re rcctus
in'a agemus ubi belli eectus explicabuntur. komanilurifcon

. ulti ubi de acquirendo rerum dominio agunt , complures ejus ac

quirendi recenlent modos , quos juris gentium vocant : fed liquis
recte advertat, inveniet eos omnes, excepto belli jure , non perti

nere adjus gentium illud de quo ?gimus : ed aut referendos ad

jus natur , non quidem merum , ed quod fequatur introductum
jam dominium, 8c legem omnem civilem antecedat , aut ad ipfam
legem civilem, non olius populi Komani, fed multarum circa na

tionumz credo quia talis legis ve moris origo Graecis venerat,

quorum ntuta, ut Halcarnaenis, 8C alii notant , Italia: ac vici

ni populi equebantur. Hoc autem non e jus illud gentiumfpro

prie dictum ,- ne ue enim pertinet ad mutuam gentium inter e lo

cietatem , fed a cujufque populi tranquillitatem : unde & ab uno

populo aliis inconfultis mutati potuit , imo 8C hoc evenire ut aliis

locis atque temporibus longe alius mos communis , ac proinde jus

gentium improprie dictum introduceretur : quod 8C revera fa
ctum videmus ex quo Sermanic nationes Europam ferme om

nem invaerunt. Sicut enim olim jura Graeca, ita tunc Germanica.
intuta paim recepta mr, & nunc etam vgent. Prmus acqui
rendi modus qui jurifgentium Romanis dicitur , e occupatio
eorum qu nullius imt: qui modus haud dubie ell-naturalis , co

quo dixi enu, introducto jam dominio, 8c quamdiu aliud lex nul-1
la conituit. Nam 8C dominium lege civili eci pote.
I 1. Ad hoc caput refertur primum captura ferarumj avium , pi
L.chidni. cium. Sed
g . Izifmu. non caret.
D. dc acq.

Mf

hc omniaquamdiu nullius dicenda nt , quPcione

Nerva lus pices qui in picina funt pofsideri nobis

ait , non qui in agno, 8c feras quae in vivario unt incluae , non

quae in lvis circumfeptis vagantur. Atqui pifces non minus gno

privato includuntur quam Plcina, 8c feras non minus coercent l
VX bene circumfept quam vivaria, qu Srci vocant Immocpa:

nec alio hc differunt quam quod altera anguior , altera laxior

cuodia.

AC

PACIS,LIB.IL

7;

cuodia e. Yare noro culo rectius contraria opno pra-.va

luit , ut 8C ferae Ilvis privats 8: pices agns inclui , ut poder,

ita & in dominio ee intelligantur.
III. Feras imul atque naturalemlibertatem recipiunt , noras Il. Avde

ee deinere ajunt Romani Iuriconulti : Atqui in rebus omnibus 'W .D* d"
..

. .

. .

acqm. dm.

alus a poeilone quod InCIPIt domlmum , non Ideo amIa poe- 5, 1,

one amitttur 5 imo jus dat etam ad repetendam poesionem.

Res autem noras alius nobis auerat , ani ze ee , ut ervus
gitivus, non multumreert. Ware verus eli-,non per f amitti do L; P

jectura,
mnium, eo
quod
quod
obferae
dicillimam
cuodiamperfecutionem
evaerint , ed ex
easprobabili
pro derelicts
con~
habere credamur , praefrtim cum internoci quae norx fuernt

ab aliis non posnt. Sed haec conjectura per alias conjecturas

elidi pote, ut i addita mt ferae Mad-TM@ , ive crepunda , qua

lia cimus habuie cervos quodam & accipitres, atque inde agn L. Mmm
- tos & dominis reddtos. Requiritur autem corporals quaedam l- .D515

oeo ad dominium apicendum; atque ideo vulnerae non uf WW' P

ct, ut recte contra Trebatium placuit. ctHinc proverbium: Aliis

leporem excitaz'. Et Ovidio Metamorphofon quinto aliud e cire

ubi t, aliud reperire.

._._._-.I-.

I v. Sed poeo illa pote acquiri non blis manibus, ed inru~

mentis, ut decpulis , retbus , laqueis ,- dum duo adint; primum,

utipainrumenta intin nora poteate , dende ut era ita in L- ln 1a

clua it , ut exire inde nequeat. ad quem modum denienda e 7m' D' d
acqm'r. rar.

quaeio de apto qui in laqueum incidert.

'
dom.
v. Hzec ergo locum habebunt i lex nulla civilis intervenerit: HoU ali

.n.-L._~._-

Valde enim falluntur rcentiores lurilonulti, qui hace ita putantz f

naturalia , ut mutari nequeant: mt enim naturalia non implici- &Wx;

ter, [ed pro cerro rerum atu, id e i aliter cautum non it. Ger 119-,
mania: autem Popul cum prncipibus aC regibus bona quaedam
eent agnanda , unde digntatem uan linerent , apenter
exiimarunt ab illis rebus incipiendum quee ne damno cuju

quam tribu Point , cujumodi unt res omnes quae in dominium

nullius pervenerunt. (De jure uos & Aigyptios video. Nam 86

_-.-r-n*~.-_v-s-Tr-.

ibi regum procurator quem Zhu M'Mv vocabant, vindicabat res ejus Strabo mi

generis. Potuit autem lex etiam ante occupationem harum re- CMV_ z,

rum dominium transferrc , cum ad dominium producendum lex Pm

ola ilciat.

P471443,

VI. V0 modo ferae; eodem acquiruntur 36 ala 82MB , id e,

L'
P 4
res

176

. , , 1

-9#- 1.. 5: . ]1
' 29' _ : ; [
]:11 : 1. :
, 12. @ , : ,
1.
11. % 1 , , 1: 1

"9

.
1

:
1: , @ :
1. 1
: ; .

. , :

. 1.
, 8 :1: ,

1 8 [ @ .!, : .
1 5 ]1 : ;; :
, . 1
: " 5
, .. , : , .
, : - 1 :

-2-266 : : :1 , ? 81:.

, , 8 , [ , - &

. . . . @ [ 1.
)-3 12111. ! . .,
5' 2' . : : ,
1.7). 8 . ( : ) :
. -

: . 2.13. , 82. 188 2.1 13 : 1111 91181'(

]147.. 81, :1 : @ , 111 (

- 1 1-1 : :.

222051 : 1 , 1 : 1
. . , .
3'7',5 , :.
9 , 1 1
(. . . , . : ::

""''| ; 1 1: ;
, : : . 01-

: , :: 1
- , 5 . , 1 &:
.
.

8.1.1.11.

1 . , - :
: , , , ?:|22;
. , , : ::
, : :
. 5 (]: : :: . :: - 017:
, : : 5 :: <, :: !
/ 5 :: @ , , : :: ]' , @ :
14:29 : : ::[

. : : .: ,
: 9 : : , : ;; ; @ , : [ 7787

@ , :/ : , : :
//. : :48 : ::
: :: ( ) , : :

. ::
, ,

: ,
@ , ,

118 . :,
, : : 1 ,

. .
8,
- ; -
, , ,

: ; : : 6
, . , : : '

. - .
: , , - ,
, - ',,_;';

. , - --
:: : , 2%.1)
8 , ,

, - . . .
: ; , --
, . 19'

- , :

. 8 ;

73

.DEIVRE

BELL]

ma pars agri in arenam diolvatur , manet tamen olida pars fun

di inferior,- 8C ut de qualitate aliquid mutet, ilbantiam non mu
tat , non magis quam pars agri quae a lacu hauritur , cujustus non

1.. Lacm. mutari Roman recte entiunt. Neque illud naturale e quod
D d 7' ajunt flumina cenitorum vice fungi , & de publico in privatum,
Teri-Im dom.

L_ Vz-, de privato in publicum addicere. Melius Aigyptii de quibus hc S-fva D- de funt apud Strabonem I editur

*z En" zyC il; zoom Auv zlguprw aut

m; cumng F bewv avyzu'azl , ; a NSU@ dmppaep xat-mi mg agno'd; Qu-95v

Tal/a. D. de@ DOCM-5?; , MMA-va 112 %7'uaeG DIMM 017,463?! meewv , o manca/vim
m"- mP* n'. 7 caihPxol-rgayx ni Wav ' eivaiqu J; miapewgauf mcw maw. opmfhit exacta

Ufubtz'li agrorum divione , eo quod Ni/M per incrementafua addens mi

nuens , zciemque acgna immutans confndat terminos quibwfuum atque
alienum alibi interno/dm: Idea U repetenda fepe n't dimeno. Ab hac

ententa non dilientit quod ipi Romani auctores tradiderunt

uod norum e norum efie non defmere ni facto noro , ad
de aut leg. Sub facitis autem 8c non facta comprehendi fupra
diximus , quatenus conjecturam adferunt voluntatis. (Dare hoc
damus, i gravima t inundatio , neque alia igna int, use reti
nendi dominii animum notent , facile prfumi agrumiabitum

derelictu: qu ftimatio cut naturaliter indefinita e ob varie

tatem circumilcantiarum , &viri boni arbitrio permittenda , ita

legibus civilibus denir olet. Sic in Hollandia derelictus habe

tur ager qui per decem annos merils fuerit , i non aliqua extent
igna continuat poeions: quo in genere receptum apud nos

L. Si g-non mmerto e , quod Romani rejiciunt , ut: i aliter nequeat,

Z;

vel picando retineri poeio cenatur. Sed olebant Prncipes

amm.

tempus prligere intra quod veteres agrorum pofreirores iccare

agros deberentz qui ni id facerent tum monebantur qui in agros

f jus pignoris habebant ,- deindehi qui juridictonem aut civilem

tantum, aut etiam criminalemz qui i omnes in mora eflent , tum
eorumjus omne ad Principem deferebatur : atqueis aut ipfe a
- gros iccabat , fuiun patrimonii faciebat , aut aliis iccandos da

bat retenta parte.

LM) ml XI. De alluvione , hoc e de adjectione particularum , quae a

MM?. D. nullo vindicari pount', quia unde veniant necitur ( alioqui enim

Tg??? naturaliter dominium non mutabunt ) ccrtum haberi debethanc

"MDA quoque efie POE-ul , i modo po ulus flumen dominio occupavea
?MILK-111:: quod in du 10 credendum e ; alioqui occupantis.
_
_

ete-WM; X I I. Sed populus ut alus,1ta 8c proxima prdia poflidentibusjus

dam tir.

'

illud

AC

PACIS,LIB.IL

...
5*_

179

..In_.._.u.-. -.

illud concedere potefl , ac concee haud dubie videtur , fi agri

illi non alium nem ea ex parte quam naturalem , id e , flumen

ipfum habeant. Bate non contemnenda e hac in parte Roma~ L* ' gr

norum diligenta, qui limitatum agrum ab aliis agris diinxerunt, regum ZZ:
dummodo meminerimus agrum menfura comprehenum hac in L. \.5iin
re paris juris efle cum limitato. Nam qu de imperiis fupra dixi-mi l?
mus , cum de eorum occupatione ageremus , eadem Sc in agris in f jm/
rivatis Obtinent : ed hoc adhibito dcrmine, quod imperia in re dem-\ 5
dubia credenda funt efle arcifinia , quia id territorii natur maxi13$
me convenir. at agri privati magis c ut arcinii non credantur,fmri}.

cd aut limitati, aut certa menfura terminati, quia hoc privat arum
offeffionum naturae e congruentius. Neque tamen negamus
fieri poTe , ut populus agrum affignet eo jure quo ipfe occupave

rat , id e ad flumen ufqueg ac i id appareat , jus efle alluvionisz

uod in l-lollandia ante fcula aliquot judicatum e de agris ad
Mofam & Illam fitng quia 8C in literis mancipationurnj & in libris
cenfualibus femper dcti erant ad flumen pertingere. Et tales agri

I vendantur , quamvis in lege emtionis menfura aliqua nominata

lerit, dum tamen vendantur, non ad menlram, ed ilo corporis Jm

'

< .

norrune naturam uam ac jus alluvioms retinent quod Romanlsjmjugf

quoque legibus proditum e, 8C pam urpatur.

4,57, m.

XIII. (Mod de alluvione diximus , id ac de relicta ripa ac ficcata 65W.

parte alvei cenendum e , ut in non occupatis int ea occupantiss
in fluminibus occupatisj populis privatorum autem ita demum, i

populo aut jus populi habente agrum ad flumen excurrentem

qua talem acceperint.

XIV. Sed cum aliud efle jus dixerimus infiil , aliud vero allu
vons, frequens hinc controveria oritur , utro nomine cenfem
v_._

dum it , quod , cum emineat nonnihil , cum proximis prdiis ita

cohxret, ut tamen interjecta planities aquis fuperflandatur : quod

pafllm apud nos ob locorum inqualitatem videmus accidere.
Mores hic variant. ln Gelria prdiis accedit addita occupatione

id quod plauflro onerato adiri pote: ln agro Putteno id quo pez

des ladium exfertum tenens Pote pertingere. Maxime natura
le e?ut difcretum videatur id qua majori temporis parte navigio
tranir olet. '

'

X v. Nec minus trita uiI quzei e inter Principem qui jure

populi utitur , ac ejus vaallos qui imperium umm minus acce

pcrunt. lnimperii ola'conceone fluvialiaincrementa non if?
e c

.F-IAxu,

'und-_- -

180

DE

lVRE

BELL]

effe latis apertum e. Sed notandum e horum vaallorum nori

nullos cum illo definito imperio fimul accepifle agrorum univerfi

tatem, alvo eo quod privatis competitzputa quod ager is olim po

uli aut
Principis
lerit
, aut
Principe quod
iccatus.
Et aut
hoc Principis
cau du
lliium
non
e quin
vaalli
jushabeant
populi
fuit. Ac ic videmus in Zelandia vaallos , etiam qui de civilibus
tantumjudices dant1pro tota agrorum univerfitate tributum pen

dere : cujus partem a n lis pro privatarum poffeffionum modo

ferunt. Et his de alluvicibus non movetur controveria. Sunt

quibus flumen ipfum datum eft qui proinde inilas ve lmo ag

geas , five factas ex alveo quem amnis circumluit , fuas recte d

cunt. Sunt alii in quorum inveftitura nec hoc nec illud compre
henum e, 8a horum adverfils ium mala caua c, nii aut mos
regionis illis faveat , autlongi fatis erie temporis poffeffio , acce
dentibus qu oporteta jus pepererin quod i non imperium, ed

ager in feudum datus it , vi endum qu it agri natura , ut fupra

diximus. Nam is i e arciinius, alluvio feudo comprehena cen
L. Item iebtur, non exjure peculiari Principisa fed ex agri qualitate : nam

ffidi 9* ac uufructuario tali cafu alluvio prodeffet.

X V I. Solent Romani utjus , quo utuntur ipli , robent effe na
turale, tritum illud pronuntiatum afferre: Secun um naturam e

ut cujufque rei eum fequantur commoda , quem fequunturin

commo a: quare cum amnis de agro meo faepe partem deterag

quum effe ut ejus benecio utar. Sed ea regula locum non ha

bet , nifi ubi ex re nora commoda eXiunt: at hc exiunt u
mine quod alienum efc. Mod autem pert, domino erire id ve

ro naturale
e. Den
non effe limitatomm
univerfafe quod
a ferunt
ipfa I
ollendit
admiffa
ab ipclisueagrorum
exceptio
: ut, jam
omittam ita plerumque evenire , ut alios flumen ditet , alios Pu
peret. Lucanus:

Illas terrafgit dominos, his rum coloni:

Accedunt donante Pudo.

'

X VI I. Sed & quod ajunt viam publicam non intercedere allu

vioni, rationem naturalem nullam habetznii ager privatus it qui

vam debeat.

x v 1 1 L E 8: acquirendi modus inter eos quijuris gentiumvo

Cat-'mu per genituram animantium. qua in re quod a Romanis, Sc
allls quibufdam gentibus ec attum , ut artus ventrem fequaa

t: non ec naturale , ut fupra diximus , n' 1 quatenus plerumque

pater

5,.,.

181:

. ,

: ! .
. ,

.
! : ; . : , @ .
? , @

, .

, . , :

: ,
: : , ! .

1. : 1 , 5
, 5
,
: ,

,
; , . @
.
() , , --8-6

,
: ,
.

,
,
,
,

, , ,
: . =
, : .
, .
2322
. , - ...._..:

, , ,

. , 2211)'

- , : ,
, , :
,

. @
, ,
, , ,

, 8, :

182

DEIVRE

BELLI

dandi dominii jus habet. Vix autcm ulla CPE tractatio juris in qua
LJdE. ;JL-tot dicrepantes int luriconultorum ententiae, ac errores. Nam
Z)
quis concedat i :es 8C aurum mixtum iiierit , altemm ab altero di
mm; duci non poe, quod fcripfit vlpianus , aut ferruminatione conl

In. de rcr. ionem eri, quod Paulus 5 aut aliam effe fcriptur , aliam picturx
v-5: W rationem, ut huic tabula cedat, illa tabul e

M qm X x I I. Plantata & conita ut olo cedant , imiliter e juris con.

ituti , cujus ratio e quod ia olo alantur. Nam ideo 8: de ar
bore diinguitur, an radices e erit. Atqui alimentum rei jam an
te exientis partem duntaxat acitz at ue ideo icut ex alimento

jus quoddam in rem oli domino na citurg ita domino feminisp

plant aut arboris jus fuum naturaliter certe ob id non perit.

Ware 8C hic communio locum habebit : nec minus in edicio,

cujus partes funt olum 8C upercies: nam fi mobile t , nullumin

L, 73;, eo jus habebit oli dominus, quod 8C Scvol placuit.

D-d 407'411 X X 1 I I. Bon dei poeor , ut fructus omnes ex re fuos faciat

m' dm' quos percepit , naturale itidem non e , fed hoc tantum ut jus ha
L. Sea(cap beat , impendia in rem facta 8: operam utilcm imputandi , ac pro
g)- fzlf:- iis deducendi fructus perceptos z imo & extantes, i alter non at
hla P ' ei reitutio, retinendi.
z

X XIV. Atque idem dicendum videtur de mal fidei poffefib

L.PlaneD. re , ubi lex poenalis non intercedit. Benzgniu's e, ait Paulus luri

:ii-"Wi P* conultus, etiam inpmdom'sperm baberi rationem imPeig/szm 5 non enim

'
debatpetz'torex alienajactum lucrumfacere.

X X v. .Vltimus acquirendimodus qui juris gentium dicitur e

gifiii- per traditionem. Atqui fupra ' diximus ad dominii tranflationcm

b'L_ Szi,Lnaturaliter traditionem non requiris quod 8c ipfi lurifconfillti in

"- D- d quibufdam caibus agnocunt, ut in re donata uiluctu retento,

HELL:: baut in eum collata qui podeat, aut commodatam fervetgin ja

div. . [n ctis milibus : imo etiam ante adeptam poeonem nonnullis
?zg f caibus nunc quoque tranit dominium, ut d hereditatis, legato

MU" D, d, rumfrei donat eccleiis 8C piis locisyaut civitatibusjautg cau a ali

aa pe . mentorum, h bonorum quorum univerfalis focietas contracta eft

X X V I. Hc ideo annotavimus , nequis reperta juris gentium

MMM: voce apud Romani juris auctores atim idjus intelligat quod mu
;c21 55- tari non poffit : Sed dili enter dizinguat. naturalia prcepta ab

g L_ Sido his qu pro certo flatu unt naturalia , 8c jura multis populis-fcor
mu. C. deim communia , ab his qu focietatis human vinculum conti

f ment. cterum illud fciendum e , hoc jure gentium impro

ma

la L. I. 5.1.69 l. 2. D.pro cio.

Pne

ACPAClS,LIB.II.

Is;

prie dicto , aut unius etiam populi lege introductus it rnodus ac

quirendia ne dcrimine civis 8C peregrn, jam inde quoque exte

ris jus naci : ac figuris conecutio impediatur , injuriam etiam ta

lem qu juam elli cauam praebere pot.
CAPVT

IX.

(Luando imperia vel-dominia denant.

I. mmimam - imperium tollifiiblato eo V I I I. Aut mutato rogimimsabideloco qui
habuit , mc cximtcimemnov/o regi aat popu/o liberam
I I. quijm
Si: jiwzmictx
amida-fimilia .- 1 X.debeatar
&idipopuli
uaiarztar .

I 11. Sie 'populi .fipopa1w e de mat: X. &iddividaturopulm .

1 v. azaodftfubhta parti'be hecejari: X I. cii/ia mmc im qua Romam' imperii
v. Sub/at corpore toto populi .-

fra-mm, mc alimata apparorm

V l. Sublata forma alma cfpopulw :

V I l. Nor etiam migration: :

X I I. De jure bere-dm?.
x I I l. Dejure -victom.

Vomodo primitus acquirantur , 8C quomodo traneant

Q tum dominia privataj tum imperia, fatis diXimus. quomo

do deinant , videamus. Et quidem derelctione einere

obiter upra demonratum e , quia voluntate ceflante non ma

net dominum. E ac alius defmendi modus , lblato fubjedto in

quo e imperium
vel dominium
, anteizcceonibus
alienationemabfcilicet
vel
expreiam,
vel tacitam
, qualis ein'
inteato.
Ware iqua'perona , nulla edita voluntatis ignicatione , nullo
conanguineo relictomoriatur , omne jus quod habet interit , ac

proinde lervi (nii lex humana impediat) erunt liberi : populi qui

in ditione ejus fuerant ui juris fient , quia non unt hc ui natura

occupabiliaz nii libertatem iIam ultro derant. res autem ali
~ent occupantis.
'

II. ldem dicendum familia defecerit qu jus aliquod ha

bebat
.
'
_
I I I. Idem i populus DiXit Iocrates , ac po eum lulianus ima D Pm
perator , civitates elle immortales , id e ecoe , quia fcilicet L. Rm
populus e ex eo corporum genere quod ex antibus conat, D* " "
unique nomini fubjedtum e , quod habet aga pofita , ut Plutarchus; Ad- Str.
iritum unum, ut Paulus luriconultus loquitur. Is autem fpiritus "JAM"

ive aga in populo e vitcivilis conlbciatio plena atque perfecta,

cujus prima prductio e ummum imperium, vnculum er quod
refpublica cohret , piritus vitalis quem tot millia tra um: , u;

'

Q_7-

.Seneca

;le

184

.DEIVREBELLI

Seneca loqutur. Plane autem corpora hc articialiainar ha<

bem: corporis naturalis corpus naturale/idem effe non definit

L.1r0po_-c- particulis paulatim commutatis una manente pecie, ut Alphenus

xil* ex Philolophis differitr Atque ideo commode interpretanduma
EM. isl

uod ait seneca , neminem nof-trumieundem effe m enectute qui

lt juvenis , ut de materia fola intelligaturg quomodo Herachtus
dixerat , citantePlatone in Cratylo ac Seneca dcto loco, in idem

umen bis nos non defcenderez quod recte ic corrigit Seneca:

Manet idem fluminis nomen , aqua tmnme e. Sicutc Arioteles

frl Humen populo comparans dixit flumina eadem vocari quanquam
alia fubeat femper aqua, alia decedat Neque vero manet nomen

inane, fed 8C ZZ@ illa quam Conon denir 'EZ-v MMM@ Medi-LJ,
' Philo mCoMZx-,y auuzv , Latini quoque fpiritum vocant Sic ergo

populus , auctore Alpheno ac Plutarcho de fera numinis vindicta,

idem hoc tempore putatur qui abhinc centum annis iit , cum CX
nemo nunc vivat: (Ez/,0; Mi) zi 'zmau grandia-au mi; immmng zwazyf

rzw ega/ma MMA-Hp, quamdiu illa qu populum facit ac mutuis ne

xibus vincit communio jus uni tatis lu fervat , qu ejufdem Plu

tarchi in hac re verba funt. Et hinc orftus mos loquendi, ut popu

lum qui nunc e alloquentes ei tribuamus qu eidem populo ante
, multa fcula acciderunt, ut videre eft tum apud hioricos, tum ac
in libris (cris, utMarci X, 3. IOh. VI , 32,. VII , 19 , 22. Act. VII,

.AM, l. II. 38. Sic apud Tacitum Antonius Primus Vepaiano militans mi *
litcs Tertianos veterum admonet , ut ll) M. Antonio Partbos, ub
Corlzulone Armenio.: rqmllent. lix-odio itaquea non ex vero a md Ta

citum Pio negat Athe-nienfes iui temporisjeffe Athenicns, quip-.

pe tot cladibus Extinctos, fed illuviem nationum. Nam externa
illa acceo de dignitate forte aliquid detraxerat, populum alium

non fecerat Nec id is ipfe ignoravit, cum illis ipis fui temporis A
thenicnibus objectar'et vetera qu in Macedonas improfperq

violenter in fuos ecient. At icur particularum mutatio non ef

- cit , ut populus effe defmat qui fuit , ne per annos quidem mille

85 amplus, ita eri polfe ut intereat populus negari non poteft

Fit autem hoc dupliciter , interitu corporisj aut interitu fpeciei i
ve lpiritus quem dixi.

lv. Corpus interit vel iIblatiS imul partibus ne quibus cor

pus ubiere nequit , vel fublata corporis ratione. Ad priorem
modum refer/populos mari abreptosp ut Atlantic populos , tee
L-dPI-Pltnz 8C alios quorum Tertullianus meminit, item eos quos
terr

ACPACIS,L1B.II.

Is;

terr motus hant penitus, aut chana; quorum exempla unt

apud Senecam &Ammianum Marcellinum , &alibi; &qui fponA ER- 9-

Latio
te internecioni
LIII populos
'dederunt,
ne vegiisinteriie
ut Sidoniidz Saguntini.
ait Plinius. Ex
quid
anti lex
uo Diod. m.

tali populo tam lpaucifuperlintp qui populum facere nequeanta it? t

jam poterit ini is ubiere dominium quod populus habet ad 1;,
modum privatorum : non quid populo , ut populo eonlpetit.wy'u1;nni

quod 8c de collegio fentiendum e.

:TZ-M

v. corporis ratio tollitur cives aut (Ponte ob peftilentiam aut _ i Im-z

edtonem cietate dilcedant ,- aut vi ita dira antur, ut coire D- d MP'

non Pont , quod bellis accidit interdum.

ifs/1'!" "

v I. Species interit , fublata , aut omni, aut perfecta juris com

' '

munitate , ve finguli perfonalem quoque ervitutem ubeant , ut

Myceni ab Argivis , Olynthii Philip o , Thebani ab Alexan

dro venditi, Brutii a Romanis publicis ervitiis mancipati , ve ea

retenta imperio exuantur. Sic de capua narrat Livius placuiile Lzb. xxvr
Romanis , ut tanquam urbs habitaretur 5 cor us nullum civitatisj ini-ilfig
nec fenatus , nec lebis concilium , nec magiiiratus ee , ed ne
'
conlio publico, iine imperio multitudinemj cui prfectus Roma

mius jus redderet. itaque imaginem reipublic nullam capu

relictam dicit Cicero priore ad Po ulum contra Rullum. I em
dicendum de populisin provinci liirmam redactis : item de his monili

qm alterius populi ditionem ublemnt.. Sic a Severo Byzantlumx'

Penntho, Antiochia Laodlce fuppofita a Theodoo.

f;

WM, cy

v I I. At vero loco migraverit populus , ve fponte ob ine- b-Yd- He

diam, aut alia mala z ve coactus , ut populus Carthaginiens bel- (radii? b'
lo Punico tertio, fpecies qu dixi maneat , populus ee non de Mb-'b n
nit, multoque minus muri tantum urbis disjecti unt. ltaque mp. 1;: .

cum
ad pacem
Srci
jurandam
Lacedemonii
ad- PIM. Age
mittendos
Mcctenios
, quod
ejus urbis
muri eent negarent
diruti , contra*
l
I

eos communi ociorum res judicata' e.

v l I I. Neque refert quomodo bernetur , regione , an plu
rium , an multitudinisimpero. I em enim e populus Romanus

ub regibus, conulibus , imperatorib'us. Imo etiami plenimo

jure regnetunpopulus idem erit qui antea erat, cum ui eflet juris,

dum rex ei preit , ut caput iius populi , non ut caput alterius po

puli. Nam imperium quod in rege e ut in capite, inrpopulo ma
net ut in toto , cujus pars e caput : atque adeo rege 1 electus e,

aut regis familia extincta z jusimperandi ad populum redIt, ut

(L 3

fupra

l.
4
l
.

186.

DE_IVREBELLI

li-;113; Pl fupra oendimus. Neque e quod AriProtelem hic mihi quis ob;
jiciat, qui rei ublic forma mutata negat eandem ee civitatem,

icut, inquit, armonia non eadem e ubi a Dorico modo in Phry

gium tranitur. Sciendum enim e unius rei articialis plures ee
polfe pecies , icut le ionis pecies una e qua regitur , altera qua
militar. Ita civitatis \Sedes una e , cnociatio juris atque impe
rii ; altera , relatio partium inter e earum quee regunt , 8C qu re
guntur. Hanc pectat Politicus , illam Iuriconultus: quod nec

Ariotelem latuit cum ita ubjicit: n mero exhvenda fint nomina

necne , matam gubemzmdirma , alia inectia e : artis fcilicet alterius

quam cum Politica non confundit Arioteles, ne quod in aliis cul

pat admittat ipe, FET-;Cava &e ,s-s; ei; M@ , ab uno tractandi gene
re ad alterum trantum faciens. Non denir debere pecuniam
populus rege ibi impoito quam liber debebat: e enim idem
populus , ac dominium retinet eorum qu populi lerant , imo 8C
imperium in e retinet, quanquam 'am non exercendum corpo

re ed :i capite : unde parata e re ponfio ad controveriam ex fa

cto nonnunquam agitatam , quo loco in conventibus federe de
beat qui ummum imperium in populum ante liberum accep-iri
eodem nimirum quo ipfe populusz icut in Amphictyonico con

eu Phocenium locum accepit Philippus Macedo. ic viciim

qui
zerat locus, eum
populus
liber
implebin
Ixeregis
Vodiquando
uniantur
duo
populi,
non amittenturju i

Libra I.

ra, ed communicabuntur, icut Sabinorum primo , deinde Alba

norumjus in Romanos transiiiim e , 8a una facta reipublica , ut
Livius loquitur. Idemque cenlendum de minis quee non f'oedere,
aut eo duntaxat quod regem communem ha eantpfed vera unita
te junguntur.

. .

x. Contra evenit , ut qu una civitas Jerat dividatur ,. apt con

fenfu mutuo , aut v bellca, icut corpus impetu Perficr divifum e

in Alexandriiicceores. (Mod cum t ,plura pro uno-exiliunt

fumma im cria cum lo jure in partes ingulas. SI quid autem

commune

erit, id aut communiter e admimraudum, aut pro

ratis portionibus dividendum. Huc referenda 8a difceio qua: ex

confenfu t in colonias. Nam ic quoque novus populus lin juris

nafcitur I

TC; JEAN, NUM T Xfx-m &ma xm'pmv'mq , Inqmt

cydides: Non enim It/Wi, d utparz' jure nt dimittuntur. Idem .

Libra IQ
I

.a

cundam coloniam Connthus EPIdamnum deductam narrat em

'Libro I II. Ta fri H-'e utparijure ya, Rex Tullius apud Dionyium Hahcar
naenem:

naenn :A To

Ac
PA-CIS,LIB;II.
137
allez@ &a wmn F Taly-mv Toa (me-715M; ait diaz/xdd rn @J

w your-upn sil-rr MISS in :Nicanr lignis-n Q' F-63V. VF omnino matrices urbes

u coloniis imperent , quaf natum lege , id vero nos neque r05mm neque quum
arbitmmur.
X l. Nobilis e &illa quPcio apud hioricos &Iuriconultos,
de
uae Romani
imperii
fuerunt
lint : multi
nunc
eflehis
vocllunt
Germanjci
ve regni
, utcujus
olimnunc
vocabatur
, ve ea
imperii

-Futro autem nomine appelles ad rem nonrefert) ac nefcio quam

urrogationem hujus imperii in illius loc'um ibi onngunt, cum
-tamen notum fatis t Grmaniam magnam , id e Tranrhena
nam , totam fuiffe extra complexum Romani imperii Mihi non

prfumenda videtur mutatio aut tranatio nifi certis documentis

probetun mare 8C populum Romanum cundem effe dico , qui

olim fuit , quanquam extraneorum accefiione admixtum , 8C im .

perium penes eum manie , tanquam enes corpus in quo eiiet

ac viveret. Nam qu olim jure potuit acere populus Romanus

antequam lmperatores Roman regnarent., idem faciendi jus ha
buit , ut quique imperator mortuus erat , alio nondum exientez.
Imo ac electio imperatoris ad po ulum pertinebatg ac aliquoties a

populo per e , aut per enatum' acta e: qu autem a legionibus

modo his, modo _ills ebant-electiones, non erant ratae exjure le
gionum (nam in vago nomine jus certum ee non poterat) ed ex
'approbationc populi. Cum his non pugnat quod Antonini con
itutione quotquot in orbe Romano mt , cives Rmani effecti
mt. Con ecuti enim ea conitutione unt ubditi Romani impe

ri, eajura qu olim habebant coloni & municipia, ac provinci

togat , ut 8C honorum participes eent , ac jure quiritium ute
renturz non ut in aliis populis , itidem ut in populo urbis Romae

fons imperii cffet : quod facere in poteftate lmperatorum non

lt , qui habendi imperii modum ac caufam mutare non potue
runt. Nec quod lmperatores poea Conantnopoli quam R0
m habitare malueruntj de jure po uli Romani quicquam im
minuit. ed tunc quoqueclectionem factam a parte ui qu Con

antinopoli habitabata unde Byzantinos uirites vocat Clauda

nus , ratam populus totus habuit : jurique ui monumentum non
tenue fervavit in urbis ua? prrogativa , ac in honore conulatus

ali uerebus. Ware jus omne quod hiqui Conantinopoli ha

e bitabant ad eligendum lmperatorem Romanum habere pote

ft rant , pendebat 'a.voluntate populi Romani: 8C cum illi contra

'~

(L 4

mentem
e

188

DEctIVRE

BELL]

mentem ac morem populi Romani femin lrenes fubiiilent im

perium , ut alias cauas omittamus , merito populus komanusil
lam concellionem five exprellam five tacitam revocavitjv 8C per (

Imperatorem legit , ac voce primi civis , id e Epicopi ui

modo ac in ludaica re ublica rege non exiente prima eratli10,

~

mi Ponticis peronag pronuntiavit. Fui!: autem hc electio per

fonalis in carolum Magnum , ac quofdam ejus ilcceores: qui

ipfi jus imperii quod habebant in Francos , ut & in'Laqgobardos,
jure imperii in llomanos , ut nova ex caua qulito , ollicite di- _
inxerunt. Poea vero dvio Prancorum populo in occidenta
lem qui Gallam nunc Obtinet,& Orientalem qui Germaniam ive
Alemaniam tenet (duo Francorum regna vocat Friingenis) cum

populus Francorum orientalis eligendo libi reges facere cpillet

(num ac ad id tempus Francorum regum lcceio quai agnatica..

non tam a jure certo , quam populi uragiis pependerat) pla
cuit populo Romano, quo certius prfidium haberet, regem non

proprium bi umere , ed eum quem Germani fecient; ita ta

men
ut jus
libi ali lcilicet
. uod retineret
vel improband
ctionis,
quantum
ea res adproband
le pertinebat.
llc quoqueele
ap
probatio per Epicopum edici 8C olemniter teata fieri peculiari
coronatione olebat. quare ex electione feptcm rincipum qui

Sermani corpus reerunt , qui lectus e jus habet imperandi

G'ermanis fecundum eorum mores : ex approbatione vero populi
Romani t idem rex, aut imperator Romanus, aut,ut hiorici (264
pe loquuntur , rex regni ltaliz atque eo titulo ub le habet qu

cumque populi Romani fuerunt , neque pactionibus, aut derelcti

occupatione , aut victoriae jure in aliorumfpolpulorum imperium

conceerunt. Vnde illud quoque intelligi ac' e potc, quo jure

epifcopus Romanus vacante imperio , inveituras tribuat feudo

rum imperii Romani , quia fcilicet in populo Romano , tali tem

pore libero, primas obtinet. Solent autem quae funt corporis ali
cujus per primam perfonam corporis nomine expediri , ut alibi

quoque diximus. Neque vero male CYnus 8C Raynerius tradide

re, imperatorkomanus morbo aut captivitate impediretur m

gi imperio, poe ei vicarium dari ab ipfo populo Romano.
XI l. Heredis peronam , quoad dominii tam publici quam pri-t
'vati continuationem, pro eadem ceneri cum demcti perona,
certi e juris.

X t 1 L Victor autem victo quatenus uccedat, infra in eectibus

belli explicabitur.

'

C APVT

AC

PACIS,
CAPvct~

LIB.
X.

IL

De obligatione qu ex dominio oritur.

I. obligatio reddenda domino m' aliene

militer eum diinc'iione.

I X. &ando pretium ant ejttopnrtemfera
I I. obligatio de reddenda eo quadquis ln
*wre- poffit qui rem altemm bona ide
erifecit ex alieno .- qnx mtt/ttk exemplar
emzt.
x. Rem alienum emtam rejlitui vendito
illuramr.
I I I. Bom idci Porem aa' rtitulio
ri nonPa.

X I. 9219' rem habet ttt/ne ignoretnr domi

nem non tenerii resperierit .
unde qua/.l.

I V. Eur/dem teneri ad rcituendas u

ctm exizmm :

71m, nemini teneri eam conceden.

' XI I. ab cauitm tur/tem aut aliaqui debi

V. Et conjitmtos , ni z olim conizmmrm

tam acceptum non e- nitumdum

notum/item

nonfuerit :
x I I I. Rel/itarntentiaamem rerum
.V I. Non MJ' qua: neglexitpercipere :
quae pondere , numero , menfum oon
V I I. Nan teneri eundem ad rq/Zitutio
iant, dominitlmin connia domini
nem rei quam donavit alii , cum dtfin
tran Ire.
ctioxc:
V I I I. Neci rem :mmm'vendiderit ,

Xplicato quantum ntuto noftro ilcit , jure eo quod in

Eperonas , aut res nobis competit , videndum etiam qu ex-o
inde nafcatur obligatio adverim, nos. Nacitur autem hc

aut rebus exantibus -( rerum nomine jam comprehendam,

etiam jus in peronas ua utile nobis ee pote) aut non exanti
bus. E rebus exantzus obligatio hc nafcitur , qua tenetur is
qui rem noftram habet in fua poteate, eicere uantum in fe e',
ut in noftram poteatem venat. quantum in ?e CPC dico ,- neque

enim
atur ad mpobile,
ad reddendam
rem faisim
penisobli
: kdgindicare
tenetur , utneque
alter recipere
lum pot.
Nam

iCUt in rerum communium atu Obervanda erat qualitas qu

dam , ut huic non minus quam alteri rebus communibus uti lice
retg ita introducto dominio hc quafi ocietas inter dominos con

tradidi , ut qui rem alienam in ua haberet poteate , eam do

mino redderet Nam i dominii ea tantum fuet vis , ut pocen
t domino reddenda res eflet , nimis debile lturum liet domi
nium , 8C nimis lmtuoa cuodia. Neque hic conidcratur bona

quis an mala de rei poeonem nactus it : alia enim obligatio

c ex delcto , ala ex re. Lacedmonii delicto e liberaverant, Dad.1.Xv.

damnato Phoebida ui Cadmeam Thebanorum arcem contra 1:32" Pd.

foedus ceperat, ed ip iinjullziti accuati quod arcem nihilominusp '
reune

190

DE

IVRE

BELL

Hi."- cyriretinerent
Eamque
injuitiam
, ut fingularem
etiam
M"
_ Dei providentia
vindicatam
notavit
Xenophon., Sic
M. lingulari
Craiium
?l Ofc & (LHortenium reprehendit cicero quod hereditatis partem

'

retinuent ex teamento , quod falfum ed fine eorum culpa

confectum erat. Via vero hc obligatio tanquam ex contractu

univerfali omnes homines tenet , 8C jus quoddam rei domino pa
rit , eo fit ut ingulares contractus , quippe tempore poeriores,
exceptionem inde accipiant. lnde lucem accipit illud Tryphoni
L. Bom - ni : Latroolia qm mihi abulz't , pofuz'tPud Sey'um ircium de malicia de~

"Z-ti* **pam-:mis: utrum lutroni , uu mihi rejiituere SejM debeat Siperi: dantem1
F '

ucoipientemque mouemurj ha ql? baudfides ut commiam rem recipiat is qui

dedit : Si totius reinoquitumj quae ex omnibusPcionis , quae negotio io con

tinguntur, mp/mir, mihi reddendant, quoi ( male legitur quo jzofce

Iciiimo admiretij Recte autem addit : EtP'ObO hunc dfejuitiam,
quiajtum cuique im tribuit , ut non dz'mhatur ab ulliusperimazjuiore rique
titione. Iuior nimirum e repetitio domini ex jure illo quod pi
dominio quvum diximusz unde etiam illud fequitur uod apud
eundem Tryphoninum e , ut qui rem lam ignorans depofitam
accepit , reddere eam non teneaturz ac quod ibidem paulo ante

qurebatur de bonis depolitis ab eo cujus bona erant publicara,

hinc potius quam ex eo quod de poenarum utilitate adfert Try-l
phoninus , deniendm e. Nam ad dominii naturam nihilre

fert ex gentium an ex civili jure oriatur : femper enim ecum ha

bet qu ibi um: naturalia, inter qu e obligatio cujuvs poe

L. min foris ad rem domino reituendam. Et hoc e quod ait Martia

i;

' nusjure gentium condici polfe res ab his ui non ex jua caula poll

LFziM_ ident. Ex hoc fonte oritur illud quod a vlpiano e proditum,'

quid erg- qui rem alienam inveniti eum ita ad eam domino reddendam te
D'dfm' neri, ut Zupe'fov, hoc e

remiuminventionis petere non pellit

Reddendi autem funt 8C ructus alvis impenis.

Caja-MI!. Mi Il. De rebus non exantibus hoc humano generi placuit , ut (i
Linz-f- tu CX re mea factus es locupletior , me rem non habente , in tan

mfi-agit 5_ turn tenearis, in quantum es factuslocupletlor; quia quatenus ex

mm 1942;. meo lucratus es , plus habes , cum ego minus habeamz introducta
ZZ"- autem unt dominia ad (ci-vandam qualitatem in eo fcilicet , ut

D, O quique uum haberet. Contra naturam ez ait Tullius , ex bominis in

'
commodo _mm uugere commodum. Et alibi: Illud nutum nonpatitur, ut

L. Im na- aliorum uoliz's norivs facu/catas , copias , opes augeamm. E hujus dicti

"m D . tanta xqmtas, ut multa hinc demant Iunconultl extra legum

rcgjnri:: 65
in
f.
?I
I

bi interprete-.r.

praecrh

ACPACIS,LIB.II.

I9t

-prxcripta , emper ad ipam xquitatem, ut evidentiimam , pro

vocantes. Ex actu \rvi initors tenetur qui Ermpoilit, ita nii
denunciaverit ne ei crederetur. At ctiam i t facta denunciado,
3C ervus ex eo contract-u peculium habeat , aut in rem domini

verum it, replicabtur de dolo. Vzdeturem'm , inqujt Proculus , do- L. . gig-is

Ium malum fcere qui cx lima jactum lucrum {zu-emm Vbi doli mali ZZzz

vox id omne gnicat , uod 'naturali juri & xquitati repu nat. _ ' '
Vi matre jubente pro ii defenore dcjut, adverus defeno L-_Q rem mandati actionem nonhabet , nec proprie ejus get nego ZLMSC'
tium , quia contemplatione matris dejuit. Att_amen ex Pzpi
nani ententia dabitur actio negotiorum georum (utilis ni al
lor) in defenorem , quia pecunia dejuorisliberatur. Sic uxori L. .anr
quae marito pecuniam donavit, quam ex lege POet repetere, da Zg; if"
tur condictitia aut utilis vindicatio in rem ex pecunia compaxa -Uir. D-zx:

tam; quia , inquit leianus, locupletiorem ee maritum negari

non Ote: 8C hoc quxritur quid ex re muliers podeat. Si con- L- Sw!
iIm cris nummos quos mihi meus ervus urripuerat , 'peculiareszcizzj

putans, condictio eo nomine mihi adverus te competir , quai res D. de ct.

mea ad te ne caua pervenerit. Pupilli non tenentur commodat ""- 5
ecundum leges Romanasz tamen utilis actio dabitur i pupillus 113' 56;?
locupletior factus it. Sic i aliena res pignori data 8C creditore j, m'
vendita uerit, quantum ad creditorem , pro pretii accepti quanl L.Reir1t

titate, liberatur debitor : quia, inquit Tryphoninus, ex quali qua- 5:

li Obligatione , occaione debitoris redactum pretium xquius de Mmm'
bitor Prociet quam creditoris lucro cederet: Ted emtori debi

tor tenebtur
neFoeore
ex aliena jactura
lucrum
ibi' quaerat:
& i E223
F- Sim-9
majores
ructus
creditor
abulict
univerosnam
in vquam
. titatem accepto erre deberet. Similiter i cum debitore meo,

'

non tanquam meo , ed alienum. debitorem put-ans egii, & mu

tuam ab eo accepii pecuniam; obligars, non qua pecuniam tib

credidi (hoc enim nii inter conentientes eri non pote) ed
quia pecunia mea quee ad te pervenit cam mihi a. te reddi bonum
& ;e uum e. Poeriores quoque juriS interpretes ad- facta imi
lia hxc recte producunt; nempe ut cujus latitantis bona venum Acc-f d. l.
ieram: , cum exceptionem haberet , is ad pecuniam ex bonis uis WWE

rcdactam admittatur z & ut qui pecuniam Ptri credidit ad deng:: 7'71

dum lum, pater olvendo non t, in ipum lium bona mater-~ timo..
na habentem actionem habeat. His re lis duabus recte intelle

ctis non dicilis erit reponio ad cas quxiones quee & luriq

u tlS

192

DE

IVRE

BELLI'

Stol.Iv. q. ultis 8: Theologs internum :mimi tribunal inruentibus pro

poni oletlt.
_
.
. pcccmum. III. anum emm apparet bonze del poeorem (nam malaz
de poeot ultra rel ratlonemezt factouo tenettlr) non teneri

me ad ullam reItutlonem i res penerlt: qma nec res Ipa apud cum
n. z. qUe-3.6. e, nec lucrum ex re.
:fftf Iv. Secundo -, bonae dei poeorem teneri ad reituendos
-,Mm etiam fructus exantes rei; dico fructus rei z nam induriaa fru
14-Nwr- ctus etiam i ine re non procederent , rei tamen non debentur.

7' "'7' Caua hujus obligationis e ex dominio. nam qui dominus e re,
idem naturaliter dominus e fructuum re,

v. Terrio, bona: dei peorem teneri ad reitutionem 8C rei

& fructuum conilmtorukn , modo alias quo ue tantumdem
conumturus lerat : nam in hoc locupletior centur. Sie lauda
SM. c_ 6, tur Circa initia im erii C. Cxr Caligula , quod quibus regna ree
tut, adj ecit 8C ructus medii temporis.

v I. Barro , non teneri eum ad fructus ques percipere negle

Xit: quia nec rem haber, necuicquam quod rei loco ilCCCdt.
VII. uinto , i talis poe or rem ibi donatam alii donaverit,
non teneri eum nii omnno etam ne hac re donaturus tantun

dem liet: tune enim lucrum erit rei ux pepercie.

L- W- v 'I ll. Sexto, i rem emtam vendderit, non teneri , nii quate
xf D nus forte pluris vendiderit: ?nodi donatam vendiderit , tener
ad reituendum pretium, ni 1 forte prodegerit petium, alias non
prodacturus.
LLSnm. I X. Septimo, rem alienam bona ide emtam reituendam, nec

D-dfi-_Poe erogatum pretium repeti. cui regulx hxc addenda mih vi

zjgjdetur exceptio , nii quatenus dominus rei ux poeionem rec

!age-.12. eod. pere ne impendio aliquo Ptobabilter non potut , ut puta i res
16:71:; "Z" apud piratas fuerit. Tunc enim deduci poterit quantum domi
Qe Mb" ml nus impenilcus libenter lerar. ipa enim acti poeo , prxer
dins.
tm recuperatu dicilis, ec aliquid ximabile, &in hoc dominus
iz_
PO rem amiam cenetur actus locupletor. Et deo cum re {hee

mz-,CIM C_ emtio ordinario jure non valeat, valere tamen earn ait Paulus lu
CZZMM- rconilltus, i ab initio id convenir, ut poeo quee apud alterum
L_ Smp, e ematur. Neque hc requiro ut emta res it cum animo ut _do
de m-W- mino reitueretur , quo caiI negotiorum actionem nac mt qui
L. l. D. e

wiclianims.

L- Si lbr/W- 5 5 "Wif- D. adlegem Rbdiam.

pam. *'U. qmd dcpmdam ememt'bm.

a] ant,

Vigid. Reg. dz. 31. dub. 7. 7mm. 126. ll/l. it, de

L, 5,' n zin, 5, m; D, de cm_ cm_

AC PACIS,LIB;II.'

93

ajant , funt qui negent. -Nam negotiorum georum actio ex le- la/dm_ fs

ge civili nafcitur : nullum enim habet eorum fundamentorum ex glxi/2"

quibus natura obligationem inducit. NOS autem id quod natura- gcji

g'

le e hic quaerimus Non-dmile e quod de funeraria fcripfit

vlpianugjultumjudicem in ea non meram negotiorum georum LOM-4'!

actionem imitari , ed olutius quitatem lequi , cum hoc ei actio

nis natura ndulgeat. Et quod alibi idem at, i quis negotia mea Mg. Ez f,
geerit , non mei contem- alatione , ed iui lucri caula , 8C circa res M"? d

meas aliquid impenderitp non quidem in id quod deber, edin id KLM?"

_quod ego locupletior iiim , habturum actionem Sic enim ac do- all-1. SipII.
mini rerum quarum jactu levata e navis , partem recuperant ab Plfj-fgi"

aliis quorum res jactu ervatae unt: quia BC qui rem alioqui peri- ?NEIL En'.
turam lervavitj in hoc videtur locupletior.
* b HERAS
rex.venditori
Octavo,, eum
ut pretium
qui remervet,
alienam
quia
emit
ex , non
uo res
polfe
in ejus
eamfiiit
retue
plote- 9:,
f'dz,de
6;
litatejjjamp ut dxmus, coepit obligatio re ituendi.

_v

z-L

XI. Nono, eum qui rem habeat cujus dominusignoraturp non

1' R

'

teneri naturaliter eam rem pauperibus dare: quanquam yalde

hoc pium t, 8C recte multis in locis conitutum. Ratio e , quia
uex dominio nemo jus habet prter dominum Non efie autem,
8C non apparere tantundem valent quoad eum cui non apparet.

X II. Decimo , naturaliter quod ob caufam turpem aut hone- Thomza.

itama ad quam quis obligabatur, acceptum e, non elle retuen mam-sf

ntroductum
dum. quanquam
e; hoc
aRatio
quoqpe
e quia
nonratione
immerito
rei nemo
legibustenetur
quibufdam
, nili 5- - d c
" res it aliena hic autem dominium tranit ex prioris domini VO-Pm

luntate. Alud erit ini o accipiendi modo vitium iiierit , puta IST?"
extorio. hoc enim e iud obligationis principium de quo hic
non agimus.

'

XI I . Addamus ac hoc mendole Medina traditum , rerum Dre/7.71!.

alienarum in nos dominium tranire iine confnil domini , i res '
fint tales qu ponderejnumero & menura ximari oleant. Nam

res ejus generis mctionem quidem reci ere dicuntur, id e rei

tui polfe per id quod genere idem e , ed ita demum i conimils
praeceerit, aut ex lege aut more praecee intelligaturj ut in mu- L. nga/la
tuo; aut etiam i res, utpote onumta, exhiberi nequeat At ex- 27:"- flii
tra talem conenIm, vel expreflump vel prlumtum , 8C extra ne 'P' '
cetatem functio ia locum non habet.

CAP'V'T

DE

1194

IVRE

BELL]

cai-Py*: XI.
De promiis.
1. RE/imrntemiaiatuem expromi X I I. Mod/I 'valida promittmdi [2er aliw:
ubi de legatc mandan exceden
i: jm naturalitcr n07 orirz'.
tibm.
.
1 I. L/Irtiomm mdam n07 obligan.
I I I. Pollicz'tatiomm mttzralz'tcr obligar?, X l I I. Exercitoria - I'niitoria obliga#

dinde alterijm mm naci.

I V. .Reid it promz'zm Ende altera' jm

nom: Zrzaterzm ex ]ure nature proce

dam, u i'jtm'z Romzmi erromotamr.

X I V. Mdpromiiion validitatcm acce

~ Y. Requiriad boa inpromittmte uizm m ' ptationcm requiri.
tioms: ubi di/Zizz/uimr i'm naturale X v. ufrz aca-[Italia inmtciere deben
rom/'ari , [7er dtim'lzomm expli
legisz ci-Uilz'bm Circa minor-Ss.
catur.

VI. Promzio emm/5 Km * qua*sz 0

X
v
I.
Rcvocaripromiiiommpo
momo
blz'get naturalitcr.
ante acceptatiomm mi promizm era!.
v I I. Promii'iomm ex met# obligan-,el
oritur.

qm' mami cauizm dedit tenen' ad 11'17: X v I I. LZ " intermmcio morzuo , per
nmdumpromirem.
i
diiictiorm exp/catan
X v I I I. LA revocabi/Iizit [Immiiia ac-i
v III. dquodpromittimr, ut [romzio

Talent ,_0110rtcrc in pote/late it pro

ceptatiomper alterumzctzzerdi i

ctimcs cxPlimtur.
,
mzttmm.
IX. LA Fromiiio ob cauizm *vitioizm XI X. 072m Fromi :Id/'ici quo tmpor:
'Url/fat mmmlcter , cr dzinctiomm

poiit.

X x. ,Quomodoconvaleczreyoiitiwli
da promz'io.
X. &idimiendum de Promiiiomfacta
explimtur.

ad conqumdam rcm jam aim- debi x x I. Promisiomsim cgu, mmmh'ter

77072 e- irrita/I.
- Mm.
-X I. LZ/lodm run/ide promittmdi per no: x X I I. 9215i zctrzm alimumpromiit ad

iP- .

quin' natura/ter rematar.

Erduxit nos 0rdo ad obligationem qu ex promo oritur;

ubi atim : nobis objicit vr eruditons minime vulgaris
Francius Connanus. ls enm hanc deendit fntentiam, u
Lib- V- re naturx ac gentium ea acta quee non habent Mma-7M nullam
Lib-I. 0.6. P

inducere obli ationem: onee tamen impleri i modo talis res

t quam pra: are etam ctra promium honeum ac virtuti ali

cui congruens ierat. Adfert autempro ententia ua non tantum '

Iuric'onultorum dicta , ed 8C raciones has: quod non minor it

culpa ejus qui temere nulla de cauil pollicenti credit , _quam ejus
qui vanitatem adhibuit promiionis: deinde quod Fortunis om
nium magnum immineat perculum i promio , quod sepe ex

oentatione magis quam ex voluntate procicitur, aut ex volun~

rate

ACPACS,LIB.IL

19;

tate quidemj fedlevi ac arum coniderata , tenerentur hominesz

poftremo quod juum uit aliqua honeati cujufque relin uere,

nec ad necetatem obligationis exigere : turpe elle promilga non

mplerc, non quod inju id at, ed quod detegatur promiifionis
levitas. Tulli quoque utitur teftimonioa qui dixerit nec promia
ervanda qu int iis quibus promiferis inutilia , nec i plus tibi no

ceant quam illi profint cui promiers. ngdi res inte ra non
t, vult
deberi
non
e,eam
ed acciperet
quod intere?:
rum
pacta,
quam
excieuod
nonpromium
habent vim,
aut excte
con-r
tractbus quibus inunt, aut adjiciuntur , aut ex rei traditione : un
de naci partim actiones , partim exceptiones , ac vetitam repeti

tionem. qu vero pacta vim obligandi fecundum leges habeanta

ut pacta ipulata 8C alia qudam , habere eam legum benecio,

quarum ea e eicacia , ut quod per fe hpneum e id eificere
point ctiam necearium. Verum hc ententia, ita generaliter
ut ab ipio eertur accepta , confiftere non pote. Primum enim
qutur nde inter reges Sc populos dveros , pactorum, quamdiu

nihil ex iis prliitum e , vim efle nullam , prfertim iis in locis

ubi nulla certa forma federum aut ponionum reperta e, Tum
'vero ratio nulla reperiri pote, cur legesj qu quai pactum com

mune funt populi , atque hoc nomine vocantur ab Ariltotele &z Fct- iz
Demohene , obligationem pactis pont addere , voluntas au- EL?

tem cujufque hoc omni modo agentis ut \ obliget, idem non polz
it, prcipue ubi lex civilis impedimentum non aert. Adde quod
voluntate ucienter ignicata transferri rei dominium pote,
'ut ante diximus quid ni ergo Pot transferri & jus in perionamj

aut ad transferendum dominium (quod jus ipfo dominio minus

e) aut ad aliquid agendum , quippe cum in actiones noiirasipar
jus habeamus atque in res noras? Accedit his apiemum con eri

ius : nam quomodo dicitur a Iuriconultis, nihil efle tam naturale

quam voluntatem domini volentis rem uaxn in alium transferre 5..Pertmd

.

. . .

. nonem/n .

ratam haberijeodem modo dicitur nihil elle tarn congruum del demi
human quam ea qu inter eos placuerunt ervare. Sic edictum a L.I.D.d:
de pecunia conituta, ubi nulla in conituente debendi cauaP-.

prazceerat prter conenum , favere dicitur naturali quitatL

Paulus quoque Iuriconultus cum ait natura debere quem jure LI. De de
gentium dare oportet , cujus l-idem fecuti umus: quo m loco pri- pecunmm.
L' C W
mum vox, oportet, necctatem quandam moralem ignicat: plim. D. de
neque vero admittendum eit quod ait Connanus , dem ecutos "Sim:
R

nos

196

DE IVRE BELL!

nos ccneri ubi res integra elle deiit: a ebat enim eo loco Pau*
lus de condictione indebiti, qu cellat l ex qualicunque pacto fo
lutum quid it , quia jam ante re adhuc integra , naturae ac gen

tiumjure dari oportebat , etiami lex civilis ad prfcindendas li

De off L L tium o-ccaliones auxilium fuum nonnprllzabac M. autem vjfullius
in Ocns tantam promiis vim tribuit , ut fundamentum juitia:
(ide appellet,quam 8C juitiae ororem dixit Horatius, 8C Plato

nici fpe juftitiam vocant AMM , quod fidelitatem tranPtulit A

gide P" pulejusz ac Simonides juitiam deniebat , non modo acceptum

Pm I_ e reddere, ed ac verum dicere. Sed ut bene resintelligatur , diin

rep-tb.

guendi funt diligenter tres gradus loquendi de rebus futuris qu

norze unt poteatis, aut fore putantur.

ll. Primus gradus e acrtio explicans de Futuro animum qui
nunc e: 8C ad hanc, ut vitio careat, requiritur veritas cogitatio
nis pro tempore prfenti , non autem ut in ea cogitatione perfe

veretur. Habet enim animus humanus non tantum naturalem

potentiam mutandi confilium , fed 8C jus.

uod in mutatione

fententi vitium it aliquod , ut accidit , id non e intrinecum

mutationi, ed ex materia, puta quia prior fententia erat melior.
I I I. Secundus gradus e, cum voluntas e ipfam pro futuro tem
pore determinat , cum igno iciente ad indicandam pereve

randi necetatem. Et hc pollicitatio dici ote, qu e Oita

lege civili obligat quidem, aut abolute, aut ub conditione, (d jus
proprium
alteri, non
dat. Multis
enim
caibus
evenitmiiericordix
, ut obliga
tio 1t in nobis
8C nullum
jus in alio
g icut
in debito
ac grati reponend apparetj quibus imile e hoc debitum con

Ptanti ive delitats. Itaque ex tali pollicitatione res pollicitan

tis retineri , aut is ipfe qui pollicitus e ad implendam iidem cogi
jure natur non poter1t.

I v. Tertius gradus e ubi ad determinationem talem accedit

fignum volendi jus proprium alteri conferre : qu perfecta pro
millio e, imilem habens eectum qualem alienatio dominii. E

enim aut via ad alienationem rei,aut alienatio particulae cujudam

zaw\urKsme-Hc.AiMe-au_Emz2

nora libertatis illuc pertinent promifla dandiphuc promifla fa

ciend. Ejus quod dicimus inigne nobis argumentum prbent di

vina oracula, qu nos docent Deum ipum, qui nulla conituta le

ge obringi poteft , contra naturam uam facturum nii promia

przearet. Nelmx, 8; Hebr.VI, 18; 8C Io, 23; IC0r. I, 19; X, 13,

gThC. V, 2.4,- n The III, 3,- li Tim. ;1, 13. Vndeequi

tur ut

AC

PAC! s, .LIB;-I.L

.19-7

tur u't Pro'mia pr-xentur venre ex natura immutabilis jutiaz,

qua: Deo 8C Omnibus his qui ratione utuntur uo modo commu

nis ex A'cCeditjudicum Salomonsz Filz' mi , quidjpopondii 4km', 1mm n

_ l
'-

dexiz' externo rUOIILS cum : illaqueatm es verlzz's oris cui: capta-s es emm*

ciatzonibm ors mi. Et hinc Hebraeis Promo vocatur HWDN vin

' '

culum, 8C voto comparatur , Num. XXX , 4 , 5 , 6. Similis origo

vocis \k-WENO; notata Euathjo ad ecundum Iliados , MM ,SUM
nom/xd nv @voipevv 5 T() amp-{Ma ezpevz CdPD dC 'UCB qmdam

madopromzrcm is cuitpromiiio. Qgem enum non male cundo

Metamorphoeon expreit Ovidius , ub promior 'ei cui promi

exat ait z Vox meafzcta tua e. His cognitis non diculter l'CPOIl-
debimus ad Connani argumenta. Nam Iuriconultorum dicta

de pactis nudis repiciunt id ?nod Ro_manis legibus erat introdu

ctum , quae deliberati animi Ignum certum conituerunt ipula

tionem. Neque negamus imiles ee in aliis populis leges.

M l

lex ad dpmandum nos ' #0d alicuipromz'mm obligar? ait Seneca de e V- D- Be

ge humana 8C promz non olenniter facto loquens. Pount au- f* ' '
tem naturaliter deliberati animi ala eiie igna Praeter ipulatio
nem , aut i quid ei imile ad actionem

"

ariendam lex civilis P0

ulat. @od autem t animo non dl-:rato , id nos quqc ad

vm
bro de
obligandi
legibus non
notaverat.
credimus
imopertinere
8C quod5 deliberato
quod 8C Theophraus
t , ed non co
li ' ,

( j ' N

animo , ut jus proprium conceda!: alteri , ex eo negamus jus CX- '

cndi cuguam naturaliter dar , quanquam non olam hn'c hone

atem , ed 8C necetatem quandam moralem naci agnocimus. 4

De eo autem quod ex Ccerone adducitur agemus infra, ub de in '

terpretatione pactorum ermo erit. Sed quaead perfectx'promi-l

ions vm requrantur videamus.ct

v. Primum rcqurtur uEIS rationis: ideo 8C zri'oi , 8C aments,

nee
&
enim
infantis
, id
etitamen
non
nulla,
atis
nec
ermum
perpetuum
promiio.
judicium
Aliud
e , nec
habere
' cenendum
per (
crdantur,
ucit
de minoribus.
adutactuSvim
& fe'mihi - ' '' '

elidendam. Qando autem puer ratione utiiricipiat , non pote.

certo deniri: ed ex quotidianis actibus , aut etiam ex e quod ~

',l

tlf- \

communiter in quaquc regione accidit, deilmendum e., Itaque

aPud Hebraeos valebat Promio quam feciet adolcceps qui an'
num impleet decimum tertium : puella qux duOdecimum. Alibi
leges civilesjua ratione motae quadam promiones pupillorum
ac minorum rritas pronuntiant , non apud Romanos tantum, d
R z
&apud

x
z l
i

198

DE

IVRE

BELL!

ZC apud Srcos ut notatum Dioni Chryoomo oratione L x X v:

adverqu quafdam reiiitutionis beneficium introducuntz fed hi e

fectus unt ro rii legis civilis , ac proinde cum jure natur ac

gentium niliiil aberit communeg nii quod quibus in locis obti
nent, ibi eas fervari etiam naturale e. Bate etami peregrinus

cum cive pacicatur, tenebitur illis legibus : quia qui in loco aliquo
contrahit , tanquam fubditus temporarius legibus loci fubjicitur
Plane aliud erit i in mari pactio at, aut in vacua infula , aut per _
litteras inter abentes.- Talia enim pacta jure olo natura: regun
v tur , ut 8C pacta eorum qui fummam habent poteatem, qua tales
funt.
Nam inactum
his qu
privatim
, locum habent
etiam
qu irritum
faciunt
, ubi agunt
id in favorem
iporumlegtes, non
in

poenam

VI. De pacto errantis perplexa atis tractatio e. Nam diin

guiolet inter errorem circa ubantiam rei, 8C qui non it circa
\ubantamr an dolus cauam dederit contractui , an non: fuerit
ne alter quicum actum e doli Particeps : itne actus ricti juris,

Amin. p. an bon dei. Nam pro harum rerum varietate alios actusirritos .

__ 6" ' Pronuntiant criptores, alios validos quidem , ed ut arbitrio ejus

Dd. ad I_ qui lxus e recindi Pont aut reormari. Sed harum diinctio
num plerque veniunt ex jure Romano , tum civili vetere , tum

(MX d; prtorioz qudam etiam non atis ver aut accurat unt. At
cammm viam nobis reperiend naturali veritati ipandit quod de legum vi
Liz-CM; atque ecacia omnium ferme confenfu receptum e , ut i lex
rep_ NZ_ mdetur in praeumtone aliqua facti , quod factum revera itae

MMM non habeat, tunc ea lex non obliget , quia veritate fact decien

'nft--4J te decit rotum legis mdamentum. quando autem lex in tali

;
przeumtione it fundata , ex legis materia , verbis 8C crcuman
jm. 69 fact tiis colligendum. Similiter ergo dicemus , i iromio mdata it

SW-

in prfumtione quadam facti quod non ita e abeat, naturaliter

Cal/111'. in anullam ejus ee vim : quia omnino promior non conenit in

2 f; promium, nii fub quadam conditione qu reipia non exitit:

aga 5:5, quo referenda eil illa qufiio apud Ciceronem de oratore pri
*- 8- N mo , de eo qui filium ilum mortuum fall credens alium initue

!' rat heredem Vod i promor negligens fuit in re explorandaj

aut in enl lo exprimendo , 85 damnum inde alter pafius t: , te
nebitur id reiircire promior, non ex vi promionis, ed ex dam

no per culpam dato, de quo capite infra agemus. Si vero adlerit

quidem error , edin quo fun ata non 1erit: promo , ratus erit I
actas,

ACPACIS,LIB.IL

199

actus , utpote non deciente vero conenu : ed hoc qUOque cail

is cui promittitur dolo errori caum dederit , quicquid eX eo

errore damni promior fect, rearcire tenebitur, ex alio illo obli

ationis capite. Si pro parte fundata erit errore promiio , .vale
it pro reliqua parte.
VII. De eo quod metu t , non minus implcita tractatio e.
nam 86 hc diingui olet inter metum gravem abolute vel ratio

-ne habita peronx metuentis, & levem; illatum jue 8C injue; -ab
eo _cui promittitur, Vel ab alio 5 item inter actus liberales , 8C one
rOOS : 8C Pro his diveritatibus alii acts dicuntur irriti , alii ad ar
-bitrum promittentis revocabiles , ali in integrum reituendi;
non ine magna ententiarum varietate Circa hxc ingula.Ego om
nno illorum accedo ententae qui exiimant , CPOita lege civili
qua: Obligationem pote tollere aut minuere, eum qui metu pro
miit aliquid, obligar : quia conenus hic aduit , nec conditiona

lis, ut modo in errante dicebamus, ed abolutus. nam ut recte ab

Ariotele -traditum e , qui naufragii metu res uas jacta!: , vellet Bla.
Ill.

Nic.

res ervare ilb conditione naufragium non immineret 5 at abo

lute vult res perdere, bectata cilcet tem oris ac loci circuman- Si! '
ta. Sed illud imul verimum ceneo , 1 is cui romittitur me- mm' 7' 8'
tum intulerit, nonjuum, ed injuum, quamvis lievem, at uein

de ecuta it promio , eum teneri ad liberandum promilnem, sf""f' W

i promior velit; non quod inecax Jerit promio, ed ob dam
num injuria datum. quod quam habeat exceptionem eX jure gen- *UK-rr. c'. I7.
tium
, infra uo loco exlicabitur.
@god vero quidam actus re 22.
' 7'
*
.
. .
7151.9'.
cmduntur ob metum a aho mcuum , quam qmcum actum e, 7, COMr.

ex lege civili , quze ae e etiam actus libere factos ob judicii inr- d 'g-P
mitatem, autirritos aeit, aut revocabiles. qu autem de legummm' P''
5.3.nnm.7.

civilium
vi. atque eicacia upra, diximus , eadem hc
.
_ volumus
. _ _ ha

Liti cum

ber repetita. At qua: ad pronuones rmandas VISitJurISjuram exceptin.

di infra videbmus.
5.. baca
lone.

D.

- VII I. Materiam promiii quod'attinet, eam oportet ee, aut qm m

ee poe in jure promittentis, nt promium t ecax. Ware M

Primum non valent romia fact per e illieiti: quia ad illa nemo
jus haber, nec pote habere. At promio, ut iipra diximus, vim
accipt ex jure promittentis, nec ultra extenditur. Ageilaus .de
promio interpellatus rewndit: n) M; , d" Axmov - a '5 [Mi , ZMzz

u, maz-nm "4?. Bene,juum e :n mima, dixz' Mmmm , non UPN)

(lgodi res nuncon it in poteate promittentis , ed ee

R 4
aliquan

:, : ; ?
, .
( :, ): ,

. 1 :: , : : 1
, : . 8
1 :: :

, :
8 ,
.

. @ :
; 1: , :
1 . : : ::
; , . 5

: ,
: :. , : ] :
: .
: :

: : , : .
] , !:: : .
: -1 :

: , : 1]
. . . . :,:
32'7 :
(): .. : ,

: , ,
' : : , . @
: , : :,
' , .

_
.
(

:
,

, , :

1 :
1 . 5 1
: , ; ,
.

_ . : ,
; : , ! 8
, ; : , :
:: : ,

- $ 8 58, .
'

AC

PACIS,L]B.]I.

:of

luntate 'nora qua illum elegerimusp ut inllrumentum horum ad

hocpeciatim, aut fub generali notione Et in generali prpofie
tione accidere pote, ut nos obliget qui Prpolltus e agendo

contra voluntatem nollram ibi oli i nicatam: qua hic dillin

ctiimt actus volendi. unus quo nos o ligamus ratum habituros
quicquid ille in tali negotiorum enere feceritg alter, quo illum

nobis obligamus , ut non agat ni lex prfcripto , ibi non alis CO

gnto. Bod notandum e

ad ea quae legati Promittunt pro re

gibus ex vi inrumenti Procuratorii exce endo arcana mandara'.

XI I I. Atque hinc etiam intelligi potefl exercitoriam ac inflito

riam qu non tam actiones unt , quam qualitates actionum , ipfo

naturali jure niti. Adjiciendum hic e male Romanis legibus in

troductum , ut ex facto magiri exercitores in olidum finguli te

nerentur. Nam hoc nec naturali quitati convenit , qu fatis ha

bet i pro uis inguli partibus conveniantur , nec publice utile e.
aberrentur enim homines ab exercendis navibus i metuant ne

ex facto magri quafi in innitum tcneantur. Atque adeo apud

Hollandos, ubi mercatura pridem maxime viguit, ac nunc 8C olim

lex illa Romana obervata non e: imo contra conitutum ne

gm a!:

exercitoria
univerfi
teneantur , quam ad xima{'
tionem navisetiam
ac eorum
quaeamplius
in navi unt.
H j**
l
X I v. Vt autem promio jus transferat, acceptatio hic non mi-v quczzom.

nus quam in dominii tranflatione re uiritur , ita tamen ut hic '

quoque prcedens ro atio durare inte ligatur , ac vim habere ;IC
ceptationis. Nec ob at quod de Pollicitationibus factis civitati
jure civili e p'roditum: qu ratio quofdam induxitj ut jure natu
r folum promittentis actum ucere judicarent z nam lex Ro l/M
mana non hoc dicit , ante acceptationem Pollicitationjs Plenam UMD. 263.
efle vim , [ed revocari vetat , ut acceptari iemper pot: qui ee

ctus non e naturalis , ed mere legitimus cui non diflimile ell me ho 1,

Pro
quodhispro
, utinfantibus
poidendiacres
amentibus
qu poeone
jus gentium
quasi-unturj
introduxit.
ita 8C Nam
acce- b
- 6 PT

Prandi animum jus upplet.

X V. Illud etiam quri olet , an ats it acceptationem iieri , an
vero etiam innotefcere debeat promiori antequam promio
plenum eectum conequatur. Et certum e utro ue modo fieri
POe Promionem : aut hoc modo , Volo ut valeat i acceptetur;
aut hoc modo, V010 ut valeat i acceptatum intellcxero. Et in

his quidem qu ad mutuum Pertinent obligationem poerior

'

enus

202

'

.DEIVR-E-ctBELLI'

enus rfumitur : in promifiis vero mete' liberalibus potius c ut

prior lienqu credatur aduic, nii aliud appareat.
X VI. Sequitur hinc ante acceptationem , quippe jure nondum

tranato, revocari promium* poe iine injucitia, imo ac ine

inconantia, i revera eo animo factum it, ut ab acceptatione de
LMnlmm mum valere incipiat. Revocari etiam poe mortuo ante acce

nifi sil-mfi ptationem eo cui promium erat, quia videtur acceptatio in arbi-u
ilbe Li trium ipfius collataj non heredum Aliud enim e velle dare huic
1W- D_- dejus ad heredes traniturum , aliud velle dare heredibusz multum

enim refert in quem beneficium conferatur. Et hoc e quod Ne i

LNm-ztim ratius refpondit , non videri ibi principem quod ei quem vivere
.fr- de "3- exiimabat conceet, deancto concee.
j '
XLV I I. Poterit etiam revocari mortuo eo qui lectus erat volun

tatis internuncius; quia in illius verbis polita fuerat obligatio. A

llud in tabellario qui non e inrumentum obligationis , ed per
mm lator inrumenti obligatori. itaque liter conenls indices per

cum libr quemvis perferri poterunt. Dinguendum quoque inter mini

rum qui electus eit , ut promiiiionem igniicet , &inter eum qui
electus elt utipfe promittat. Priore cau revocatio vim fuani lia
bebit etiam i miniro non innotuerit: altero vero irrita erit re
Zjmg vocatio z quia jus promittendi ab ipfius voluntate pendebat , qu
MMM. 'voluntas necdum cognita revocatione omni culpa vacabat. SIC
LN m_ etam priore cau mortuo donatore poterit acceptari donatio , ut
big:: C. de erecta ab una Parte, quanquam revocabiliterz quod apertius in

d?"

legatis confpicere e. altero cau non poterit , quia non facta e,

~ ed mandata eri, In dubo autem mandantis voluntas uie Cen
etur, ut impleatur mandatumj nii magna mutatio inciderit, qua

lis e mors mandantis. Pount tamen fuppetere conjecturae quae

C- '" aliud judicandum iuadeant , qu facile admittend funt ut ubi

at quod pia caufa dari mandatum e. AC imil modo denir

manada pote agitata olim controveria an in haeredem mandati detur

ZZZWF actioj qua de re aliud M. Druum Prtoremj aliud Sextum lulium

'

Cdlxie refert fcriptor ad Herennium lib. II.

.
X VIII. Solent ac controverli incidere de acceptationc pro
' altero facta: in quibus diinguendum e inter promiiionem mi
hi Factam
de recui
danda
alteri e.
, &inter
promionem
in i iusomif
no
men
collatam
res danda
Si mihi
facta eil promiflijoj

6mm C. fa inPectione an meaiprivatirn nterit , quam introduxit jus llo

qm_ P. mnumnaturahter videtur mihi acceptanti jus dari ecrendl, ut

24.4.13;

'

:td-L

_ ._

ad altemm jus perveniatj

ACIln'
i &is aeceptet: ita ut medio tempore a
_ promiffore promiflio revocari non pot; fed ego cui facts. e
promio eam pom remittere Nam is fenlus juri natura? non Almln

refugnat,
& verbis talis promiffionis maxime congruit. neque ni
hi mea intere fi per me alter beneficium acquirat. @od n pro- M01,

mio in nomen ejus collata e cui danda res e , diinguendum v

e , an qui acceptat , aut fpeciale mandatum habeat acceptandL

aut ita generale , ut talis acceptatio ei inclufa cenferi debeat : an
vero non habeat. Vbi mandatum tale antecefsit , diinguendum

ultra non put, itne perona fuijuris necne, ?nod koman leges
volunt , ed plane ex tali acce tatione promi sionem erci: quia
conenuspote & per miniffrum interponi ac igni cari. Velle
enim cen eor quod in alterius voluntate polui , I 85 ille velit. De

ciente autem mandato , fl alius cui promifsio facta non e acce

ptetvolente ipromiffore , tunc is erit eectus , ut promiffori revo

care_ promifsionem non liceat antequam is quem pectat promif

o eam ratam habuerit aut irritam : ic tamen ut medio illo tem
pore is qui accepctavit remittere promiffum non poit , quia hc*

non adhibitus ei ad jus alipuod accipiendum , fed ad adringen

dam iromiiforis dem in uentando benecio : ita ut promiffor

ipfe irevocet faciat contra dem, non contra

cujusu

proprium ali
*

"
EHn

XI x. Ex fuperioribus intelligi etiam ote, quid fentiendum fit

de onere adjecto promisioni. id enim eri poterit quamdiu pro
miio completa nondum e per acceptationem , nec de inter- &P"u
fici-glth
:PF
ne

pofita facta irrevocabilis. onus autem in commodum tertii ad- wffi/fiti

jectum promioni revocari poterit , quamdiu a tertio accepta- do.

tum non eritz quanquam non defunt tam in liac quam in aliis Bm_- in l

quaeionbus
elucet
naturalisqui
quitasg
fecus fentiant.
ut multis probationibus
Sed recte rem non
infpicienti
egeat. facile 5_de Mon
x-X. Solet 8C illud difputari , quomodo convalefcere pofsit projici/s
.4:

mifSio cui error caufam dedit , re cognita promiffor are velit

promio. Atque idem quri poteft de promifsionibus quibus

lex civilis impedimentum injicit ex metu aut caufa alia , illa cau
a poea ceaverit. Nam ad hc rmanda quidam folum actum Nau-rr: E;
internum requirunt, quem conjunctum cum priore ctu externo 3-8- ;lr

ilcere putant ad pariendam obligationem Alii , quibus id dif- _' L!"

plicet ideo quia actus externus non potePc ignum effe actus inter-

ni fequentis , requirunt novam verbis factam promifsionern 8C

accepta

ct '

'DEIVREBELLI'

204

Sum. I. x I. acceptationem.

Verior e media ententia , actum quidem ex7

ternum requir , ed- non utique verbis factum , cum retentio r'e
Maza-1,8.
de mctim.

promix ex Prte ejus cui promia e , 85 relictio ejus _cx parte

n.

promittentis, aut imile aliquid, ucere point ad igniicandum

Conenum.

X x I. Hoc quoque omittendum rion e, ne jura civilia cum na

turali jure conndantur, neque promiones qux cauam expre:

.mnon haben!: naturaliter ee irritas , non magis quam rerum

Cava.

donationes:
.
_
x XII. Neque cum ui factum alienum promiit ad id quod n
tere teneri , modo acere non omierit quod ex la parte ad id
c. factum Obtinendum facere poterat 5 ni verba aut negotii natura

quam-vis. p.

z. 5. y.
Lib. U.

obligationem inducant rictiorem. Velutpolumde , inquit L

vius, quiczper cum nnettquinpmaretur.
CAPVT

XIl.

De contractibus. y
l. D-viio actuar); bumanomm qui aliz x V I. MOMPOJ qmeim contra jm 2M
[MM/IMM utilesmt : a: prima": , m

nme, aut diligmdi legem.

x V I I. Peamia mctiomm quam-{a rc

implzm 4C mixtos.

I l. SimP/ia'um in bemim mero: , aut

fili.

cum mutua obligatiom :

X v l I I. De conductionis moneda natura

liter nihil rcmittmdum 017 ierilitatem

I I l. Etpcrmzztatorios .- tum ui dirimzmt:

1 V. Tm qm' commzmionem Iza-09mm.
v. wzixm eprimzpzzliter,
VI. Matperamiomm. v

v I l.

r
I

imi/cs Miu : - quidi conductora

Primo impedito mi, res aiii lacatait?
X Imzmatur.
X. Iuia merccs quemado crcjcat

ui actuan; 507227115114 dimmr.

V I I I. qum/itatem ii commctibm rc- e X X. .-2150jim wtitxim uime.

quin' Frimum dm actmpmccdamos . x XI.

I X.

cimtz'am :

me commoda uizm nomina* mm

venian!.

X. L/fa libertatem '00101471'.

X I. Sacando in

,f
46714 , i ifPermuM y x x I I. Legum civ/ium quie Circa 11411:

rem *01'sit.
toma :
'
X x I 1 I. ,21,4113 wiimatiocienda imm
x I I. Tertio in :a de quo agitar : quedar
tractta (l/ trim/z' , ive amm
Flicamr.

llam

x I I I. 0215:2- aqtmlitm 10mm babe-41 in X x I v. ,TMB in prim-rte , :Ibi m/tx

actibm mare Alu-Partir); bem-fm.
'
f#ectt. explican-'w.
x I v. &amado .eimamrzm rcipretium X X v. Dccictate mt/ali.
inmeditiong ** ex qm'bm Cauise ' x X V I. Iure gentium imqmz/itatcm in
creat aut minuamr.
quam tonzm cfz-, quam(ICT/IF cxte
X V- _ &432010 nammlitcrpmjctzit 'Ucti- v riom nm nttcndz' : ' quoniz dm
dztzo : @ quando dominium tranjat. mmle {lic/lir.
Actuum

ACPACIS,LIB.II.
.

z;

Ctuum humanorum qui ad aliorum hominum utilitatem

tendunr, alii imt implices, alii compoiti.

Simplicesquadam
alii beneci,
ali permutatori.
Beneci
meri, autI I.cumimutua
obligatione.
Beneici meri
, autaut
in

_
. _-

prfens abolvuntur, aut in lturum prominent. In prfens abfol

vitur factum utile , de quo nihil loqui neceffe e: , quando utilita

tem quidem parit , fed nullum juris eectum: item donatio , qua
dominium transfertur, qua de re egimus fupra cum de dominii ac

_~

u
. .;
_._

uifitionibus ageretur. In futurum prominent promiones turn'

dandi , tum faciendi, de quibus jamjam egimus. Beneici actus
cum obligatione mutua funt , qui aut de re difponunt ne aliena
tione , aut de facto ita ut aliquis eectus uPerit. Talis e circa
rem ufus conceflio , qui 'commodatio dicitur-z in factis prllatio
opera? fumtuof , aut obligatoria: , quae dicitur mandatum , cujus

fpecies e depotum , prxatio fcilicet oper in re cuodenda.

His autem actibus fimiles funt actuum promones , nii quod , ut
diximus, h infuturum prominentz quod de de actibus jam expli
candis intellectum volumus

III. Actus permutatorii , aut dirimuni-partes , aut communio

nem aderunt. Actus eos

diremtorii unt recte dividunt lurif

conlulti Romani in DO ut des, facio ut facias, facio ut des : de qfl

bus videri pote Paulus Iuriconultus in l. Naturalis: Dige is,.

Prfcriptis verbis. Sed Romani ab hac divifione eximunt quof

dam contractus quos ipi nominatos vocant , non tam quod pro

prium habeant nomen (haber enim hoc ac Permutatio quam no

minatorum numero excludunt ) quam quod ob ufum frequentio
rem vim quandam & naturam accepient talem , qu etiamfi ni

hil eflet dctum pecialter , ex ipfo nomine fatis polfet intelligit

unde etiam cert de illis prodit erant actionum formulz cum
in cteris contractibus minus frequentibus hoc tantum ineet
quod djctum erat, ac Proinde non communis aliqua 8C uitat;ed

accommodata ad ipfum factum daretur formula qu ideo pr

fcriptis verbis dicebatur. ob eandem caufam ufus fre uentioris,
in conventionibus nominatis , fi requifita qudam adeffent , ut in
venditione fl de pretio conveniffet , etiam re integra , id e ante

quam si partium altera praetum eflet aliquid , injungeba'tur im

lend necefitas : cuminillis rarioribus re integra daretur poeni
tendilibertas, id e impunitas , quia lex civilis vim coacFrcem
ubtra

.u---cc_

":_L;FZfrf

ne

DE

IVRE

BELL!

ubtrahebatillis conventionibus , ut ola contrahentium fide a

rent. At jus natur ignorat hc dicrimina : nqque vero qui inno
minatiiab illis dicuntur contractus , aut minus unt naturales , aut
minus antiqui. imo permutiato , qu innominatis accenfeturj em

tione ac implicior e & antiquior. Et Euathius ad lliados x , ubi

de certamine publico agitur, cui prmium conitutum e , quod

apud Homerum e puguz, interpretatur amaew , addens

@mm-zw goam G multas nimirum facio ut des. NOS ergo natu

ram equentes, co'nrractus omnes diremtorios , nullo nomina

torum aut innominarorum dicrimine, ad tria qu diximus gene

.
ra revocabimus. Dicemus proinde dari ut detur , ftatim quidem
Ecci rem pro re , ut in ea qu fpecialiter dicitur permutatio , antiqui
I m ' imum haud dubie commercii genus: aut pecuniam pro pecunlai
D. de con- quod collybum erci vocant, mercatores hodie carnbiumz aut
m- rem pro pecunia, ut in emtioneac venditione : aut ufum rei pro re:

'

aut ufum rei pro ufu rei: aut ufum rei pro pecunia , quod pore
mum locatio conductio dicitur. Vils autem nomine hic intelli

gimus tum nudum uilm, tum cum ui cum fructu conjunctus e,

hve is it temporarius , ve perona is , ve hereditarius , ve alio

quovis modo circumfcriptus , ut apud Hebrxos is qui durabat ad

annum lubilum Datur'vero , ut interpofito tempore tantun

dem', ac genere idem detur, in'mutuo , quodlocum habet in his,

qu pondere , numero , menura conant , tam'rebus aliis quam

pecunia - Facti cum facto permutatio innumers'habere potefl

fpecies pro factorum diveritate. At facio ut des , aut Pecuniam,

atque id quoque in factis quotidian utilitatis locatio eonductio

dicitur , in acto prakandae' indemnitatis circa cafus fortuitos

averio periculia vulgo aecurario, qui contractus olim vix cogni
tus nunc e inter receptimos; .aut ut des.rernj aut ufum rei. '
I v. Actus autem communicatorii , aut facta communicant, aut

res , authinc res , inde facta ad utilitatem communem , qu om

nia veniunt focietatis nomine : in quo genere comprehenditur ac
bellica focietas , qualis illa apudynos frequens navium privatarum
coitio adverlus piratasg aut alios invaores, quam vulgo Admirali-L

tatem nuncupanty Graeci ova/famam aut apo/mm vocabant

~V- Mixtia'utem actus unt, aut principaliter , aut per accellio

nemalterius Sic i ciens're-rn majoris emamjr 85 quod plus e in

grm alteri condonemjpartim donatio erita partim emtioz fa

ropecuniam promitr'am ut de uo .auto mihi annulos faciat , parin

tlm

AC

PACIS,LIB.II.

207

tim cmtio erit , Partim conductio. Sic 8C in focietate accidit ut

alter factum ac pecuniam, alter pecuniam tantum contribuat. Et

in feudal contractu rei feudalis conceo beneficium e , Pacto

autem militaris oper pro tutela , e facio ut facias. Mod i
onus penlionis accedat , eatenus micetur cum emphyteui. F0?,
nus quoque nauticum mixtum quid e ex contractu mutui & pe

. -

riculi averi.

v L Per acceflionem ad alterum actum t mixto , ut in dejul

.-.- .
.

one 8C pignoris datione. Nam dejuo , negotium pectes

quod inter dejuorem 85 principalem debitorem geritur , ple
rumque mandatum e: n negotium uod inter creditorem 85
dejuorem qui nihil recepit geritur, vi etur actus mere liberalisz
fed quia contractibus onerois accedit , inde cenleri olet. Pigno
ris quoque datio per e videtur actus liberalis , qua detentio rei

conceditur. fed hc quoque naturam trahit ex contractu cui fe

._-.-_ .

i_I'r_.um_p,i_-t. cur

L.

Labia.

D. de 'ver/7.

curitatem przeat.
x"
VII. Omnes autem actus aliis utiles extra mere beneicos con

tractuum nomine appellantur.

VIII. ln contractibus natura qualitatem imperat , ac ita qui

dem ut ex inqualitate jus oriatur minus habenti. Hzec qualitas

_:I_..-:
.._

partim coniitin actibus , partim in eo de quo agitur; 8C in acti

bus tum prcedaneisp tum principalibus
1 x. Ad prcedaneos actus pertinet, quod is qui cum aliquo con
trahit vitia ibi nota rei de qua agitur ignicare debet : quod non

civilibus tantum legibus conitui olet , fed naturae quoque actus L3 I. D. de

congruit nam inter contrahentes propior qudam e ocietas
quam qu communis e hominum. Atque hoc modo folvitur

'
'

quod dicebat Dogenes babylonius hoc tractans argumentum,

non celari omnia qu tacentur : nec uicquid tibi audire utile e cic- de O

idem mihi dicere neccfle ee, ut de re us coeleibus. nam contra m'

ctus natura utilitatis caula reperta propius quiddam exigit. Bene O. II. c.
Ambroius: In conthZibM etiam mitia eorum que menezmtprodijuberz-
tm', ac
intimaverit @auditor , quamvis injm emptoris tranrz'pcrit, doli

afliomz macuantur. Lactantius dixerat : @Mi mendentzs errorem non Libr v.

redarguit , ut aurumparpo emat , aut qui nonprofiteturfizgitivumfzrvump '

melpdlilcntemiz domum manda-6,11400 id commodow condcns, non efi il- m

lefapienr , ut carneades miden' mole/mt, fed cal/idem U autm. At non militi/f

idem dicendum e de his qu rem non contingunt : ut i quis ciat I .denied.

multas naves in curlu elle qu frumentum advehunt. nam tale Cm" d
apcccatmm
S z
quid[1.2.5.4.71-6,

l_'_lL II- 11-

208

D'EIVREBELLI

quid indicare e quidem ocioum ac laudabile , aepe adeo ut

x omitti nequeat ni iut caritatis regula violeturg non tamen inju
um , id e non pugnans cum jure ejus quicum negotium e: ita.

ut locum hic habere poffit illud quod idem ille Diogenes non in

d. loc. commode dicebat referente M. Tullio: Aduna' , exuviis mando

meum , mmpluris quam cteri : form etiam minoris cum major e cqu'a.
~ cui tinjurza? Non ergo generaliter fequendum illud ejufdem Ci
ceronis , celare ee cum tu quod cias id ignorare emolumenti tui

caulavelis eos quorum interit cire: fed tum demum id locum

habet cum de iis agitur qu rem ubjectam per e contingunt , ut

domus it peftilensa i magiratu dejici jua, quae exempla ibi

D.l.I.D.de dem videas. At vitia ei quicum agas, nota , ut ervitutem dium
L "m- quas M. Marius Gratidianus C. Sergio orat vendebat ab ipfo

'

prius emtas , dici nihil attinet. cientia enim utrinque par pares
facit contrahentes. Horatiusz
lllefretpretiumpne [ccurus, opinar:

Pmdens emii mitiozm.

030d notatum ac Platoni undecimo de legibusl
x.qudam
Neque vero
tantum in intellectu
rerum , ed
ac in voluntatis
uu
contrahentibus
inter e qualitas
debeturz
non qui- i
dem ut i quis anteceflit metus jue incuus , is demi debcat; id
enim contractui extrinfecum e: ed nequis incutiatur contra
hendi caulaj aut li incuus e, ut dematur. Hoc pectantes Lace
dmonii refciderunt emtionem agri quam Elei POeoribus me
tu exprefletant , yia/vuc Hndv ahumdnpov tii/aq ergo are/capillum illa/go dom/ana

may F Hai-m MHCMU: Arbitmti nibilojufiiws ee inrmzorilzmpcremtio

an Gr, nis titulum quam rvi mera rem cxtorquere , qu xenophontis verba

m-

unt.
uod tamen quam exceptionem ex jure gentium habeata
uo loco videbimus.
XI. In ipfo actu principali hc defideratur aequalitas, ne plus
exigatur quam par e. quod in contractibus benecis locum vix

in/L dema- potefl habere Nam quis pro commodato aut opera in manda
L"; 55* usi to aut depoito exhibenda aliquid mercedul llipuletur , non in
qui: ii-Ug_ juriam faciet , ed contractum micebit , id e ex gratuito efficiet
D- dempti emipermutatorium. At in permutatoriis omnibus ollicite id ob

ervandum e. nec e quod dicat quipiam id quod pars altera

amplius promittit donatum ceneri. Neque cnim Olec hic ee

tales contractus ineuntium animus , nec praeumendus e nii ap
Pareat. led enim promittunt aut dant credendi unt promittere
aut

AC'PACS,LI~B.II.

209

aut dare tanquam xquale ei quod accepturi mt,utque ejus aequa

litatis ratione debitum. Iohannes Chryoomus: 3m ,B y n @MCO
/

,x

'

?xa-m; : na, d' al) 711ng dep 71 n : donde@ @Md-.upon Blaze-51.4290!. Ad-How
*1s &ga; meAaCEv {r} mva (WEP 1813 ?M-Liv , Apea n weipr 571- ; Matias

cm'm in contractilzm U quoties emendum quid aut dependendum c , conten

dimm, omnique modo laboramm ut minus quoprcto demm , nonne buicfz

i &o quoddaminezrtum? Scriptor vitae Iidori apud Photium Her

miam narrar, ubi quod emere velletjuo forte minoris eet indi
catum adjecie quod juo Pretio deerat , quod cxiimaret aliter

y_ _

agerc injuitiaa ee peciem , ed talis quee plurimoslateret. Et in

-r ?:_ _._A

hunc enum interpretantur Hebraei legem quee e Levit. XXV, I 7.

x I I. Reat xqualitas in eo de quo agitur , in hoc conins, ut:

etiami nec celatum quicquam it quod dictum oportuit, nec plus

exactum quam deberi utabatur , in re tamen deprehendatur in
'aequalitas , quanquam me culpa partium , puta quod vitium late

bat, aut de pretio crrabatur, ea uoque it rearcienda, & demen

dum ei qui Plus haber redden umque minus habenti: quia in
contractu id utrim ue propoitum aqt fuit , aut ee debuit , ut
utcrque tantundem aberent. Lex Romana hoc conituit .non

_5. _.JH

in quavis inaequalitate , minima enim non perfequitur , imo ZC oc

currendum cenet multitudini ltium, ed in \atis gravi, ut qua: di

midi'umjui pretii excedit. Nimirum leges, ut ait Cicero, iniqua d. lc.

tollunt quatenus teneri manu pount, philobphi quatenus ratio

ne 8C intelligentia. Hi vero qui legibus civilibus ubj ecti non nt,

id qui debent Zuod Izquum ee ipis ratio recta dictar : imo & '
-1_1-_
._-_

illiqulegibus u jcctiunt, quoties de eo quod fas piumque e

'r1-2.-.

a itur , Imodo legeSnonjus dant aut tollunt, ed juri duntaxat

0% certas cauas auxilium uum denegant.

x III. Sed notandum e quandam rei aequalitatem pectari ZC

#

in contractibus benecis , non quidem omnimodam ut in com

mutatoriis , ed ex ilppoitione e'us quod agitur , ne quis cilicet

_ _.
.

ex benecio damnum ntiat: oli (Pam rationem mandatarius

indemnis praeari debera umtibus actis 8C d'amno in quod ex Slr in

*ver o

6111

caua rei mandatx incidir : 8: commodatarius rem tenetur rear P.I.n,7.

cire i pernt , quia non olius rei ratione domino tenetur , id e ex

vi dominii , quomodo quivs pocor teneretur , ut lpra didici 'M-6

mus , ed 8C ratione beneicx acceptionis: quod ita verum e nii
omnino 86 apud dominum liet peritura. Hoc enim cai nihil
per commodatum domino abe. Contra depoitarius praeter
S

delita~

m*

2lO

DE

IVREBELLI

delitatem nihil recepit : ideo i periit res , non tenebitur : non re

ratione , quia non exat , nec locupletior e 5 nec acceptionis ra
tione , quia accipiendo benecium non accexiy , ed dedit. In p
gnore, ut 8C in locato, media via equenda e ,t qui rem accepit,
nec de cau quovis teneatur , ut commodatarius , 8C majorem ta

men diligentiam quam dePOitariuS prceare debeat: quia pigno

rs accepto e: quidem gratuita , \d accedere olet contractui
oneroo. Que omnia Romanis quidem congruuntlegibus , ed

non ex illis primitus , fed ex aequitate naturali veniun. Ware ea

dem apud alias quoque gentes reperire e. Inter caeteros apud
Hebrxum Mofm Maimonidem libro III. Ductoris dubitan

"ILDebe tium capite 43. Spectavit huc Seneca cum dixit aliosdem debere,
mi- I9- alias tutelar. Ad hanc vero formam de caeteris quoque contracti
bus judicium e faciendum. Sed generali tractatione quantum
inituto noro ilcit aboluta , {Pedales quadam contractuum
quxiones percurramus.

XIV. Menilra ejus uod res quae ue valeat maxme naturals

Mr- Ntc- e indgentia , ut Arioteles recte diendit: quod in permutatio

8*

ni_bus rerum apud barbaros populos maxime pectatur. Non ta

men hxc unica e menurla. Nam hominum voluntas , qua? re

rum domina e, multas res magis deidcrat quam unt necearae.
Ix, 35- Margaritis, inquit Plinius , pretz'um [uxuria fcit. Et Cicero Veirina

de Signis :

modus cZ in bis rebm cupz'ditatis idem e zimatzonis. Et

contra evenit ut res maxime neceariae minoris int propter CO

_Piamz (Mod Seneca multis exemplis Oendit libro de Beneciis

vI , cap. 15 5 ubi & hoc addit : Prctz'um czg'zzQMe reipro tempore e. cum
L.prttia.D- bene iZcz [madaverz's, tantz'imt quantoplun's rvem're nonpomt. Paulus Iu
d 1' M' riconultus ; Pretz'a rerum non ex acctu nec zztzlitateingulomm , ed C0m~
zA,
:':

L.Sifer-U. munitermgzmtur: id e, ut alibi explicar , quanti mnibus valeret.

Dlg Hinc t ut res tanti ximetur uantum pro _ea Communiter O

Aq'l'

ferri aut dari olet , quod viX et ut non aliquam latitudinem ha

beat , intra quam plus minuire dari aut exigi Pot , nii ubi lex
certum rebus pretium w ;Ty/.MJ , ut Arioteles loquitur , id e in

Iuncto conitut. In communi autem i110 pretio ratio haberi o~

iet laborum 85 expenarum quas mercatores aciunt : olctque u
bito quoque mutari ex copia & inopia ementium , pecunix, mer

cium.CaEterum pount 8C quxdam ce rei accideutia azimabilia,

ob quee res licitae (upra'aut infra commune pretium ematurven
daturve, Puta ob damnum conquens , lucrum ceans , aectum
peculia

ACPACIS,LIB.

II.

211

peculiarem , aut i in gratam alterius res vendatux ematurve alio

qui non emenda aut vendenda; quaeip accidentia ei cum quo

agitur indicanda mt.

quoque damni autlucri ceantis ratio
haberi pote , quod ex pretii olutione dilata aut anticipata na
CItur.
_
x v. De venditione 8C emtione notandum etiam ne traditione

i o contracts momento transferri dominium Poe , atque id e

implicimum. ita Senecae venditio alienato e U m' iM jurique

n' z'n alium tranatio: nam 85 ita fit in permutatone. Mod i actum
t ne atim dominium traneat, Obligabitur venditor ad dandum
dominium , at ue interim res ert commodo & periculo vendito~
ris: quare quod vendito 8C emtio conat Frxando , ut habere

liceat & evictionem , item quod res pericu o e emtoris & ut Fru
ctus ad cum Pertneant ante uam dominium traneat, commenta.

mt jurs civilis , quod nec uiique obervatur: imo plerique le~

gum condj-toribus placuie , ut ad traditionem u ue res commo
do & periculo vendtoris it , notavit Theophraus in loco qui

apud Stobxum e , ub 8C multa ala intuta reperias de olenn~

rate venditonis, de arrhabone, de poenitentia , multum dieren

tiajure Romano: icut & apud Rhodios perci olitam vendi

tionem & contractus quodam alios relatione in acta , notavit in

Rhodiaca Dion Pru-aeenis. Illud quoque ciendum , I res bis it

vendita , ex duabus venditionibus cam valturam qux in { conti
nuit praeentem dominii tranationem, ve per traditionem, ve

aliter. Per hanc enim facultas moralis in rem abiit venditore:

qUod non t per olam promonem.
XVI. Monopolia non omnia cum jure naturx ugnant.ct nam Arii. 101.

pount interdum ;i fumma poteate permitti ju a de' caui-I 8: l' "

Freto onituto: cujus rei exemplum nobis illure preeth IO

ephi horia cum is vice regia \Egypto praeeet. Sic 8C ub RO

manis Alexandrni lndicarum & Ethiopcarum mercium habe~
-bant, ut Straboloquitur , PUMA/\Sim Pote 8C rivatis initu,
xquo duntaxat compendio. At' qui, ut n Vela ro olcari , de

Compacto id agunt, ut res ilPa pretium id quod ummum nunc

ein
communi_
pretio vendantur
, autmerces
v , aut
fraude impediunt,
-ne
major
Copia importetiur
, aUt ideo
coemunt
ur vendant
Precio quod tempore vendtionis iniquum it-, injurm FHCUDLB

-atqu cam rcparare tenentur. (Mod i alio modo 'im edunt in~ vectonem mercium , autideo cemunt utplurs ven ant ', preto

.. -- .

5 4

tamen

m4.n..

212

DEIV.REBELLI

tamen pro temporis ratone non iniquo , faciunt quidem adverils

C. 6.

caritatis normam , quod multis evincit Ambroius libro ocio

rum tertio, (d propre jus alterius non violant.
x v I I. De pecunia ciendum , eam naturaliter mctionem reci<

Pere , non in materia ola , nec in (Peciali appellatione aut forma,

(ed in genere magis communi , qua \Eilicet comparatur ad res ut
omnes aut maxime necearias': qux zeimatio , i aliud non con
venerit, facienda erit tempore ac loco olutionis. Michael Ephe

ius ad quintum Nicomachorum : i; 99:1 75,354; TEU CPR rypd@

io 01.3 71g yyipeyov . a5; 73 w cma'wy 651; de lu-oa); &JF-EQUI- 5 buzz-554,70 F Manejar
&7424), gTJ EJE *lnzar/.m ac-t CW Bud-::D , Mal [MGM/7M, n) wt'nyov 'Em?av

&MIAMI-y 'poy ?ANBU y 9664. Quog [Mmy Ii ?En lga/.LM Y; w; (Amao

c/zz r Macwopvwv 317534. Mod de indigentia accidz't , idemn nummo mi

dere e/Z. Namicut ea non eademmper , nec enim alienis 7'6th ceguezmper

0pm eZ nobis,ic nec nummw idcmizmper v*ml-:213 , izd mucatur, 01:7' cum_Prius
PIM malueritoea aut minus, aut nibil c*04161:: diutumz'us autem eZ nummi
Pretium : roque ut menum amrum quee compamnturremm wi/emm. Cu
jus loci hic enils e: x utquid adhibetur in hoc ut menura it re
rum aliarum , deber CHE _tale ut per e mini-me ectatur. talia au
tem unt in genere aeimabilium , aurum , argentum , XS. per e
enimfermc tantundem ubique, & imper valent: ed prout res
alize , quibus indigent homines , copioae lm: aut: rarze , ita eadem
Fecuna cx eadem facta materia, eodem pondere, nunc plus, nunc
minus valer.

L. n. D. X VI II. Locatio 8C conductio , ut recte Cajo dctum e, pro

Loam'.

Xma e venditioni 8C emtioni , eidemque regulis coniitz. Re

wondent enm pretium enioni ve mercedi , & re domnum
flacultati utendi. QIare Icut res domino petit , ita naturalter e

rilitas , 8C alii caus qui uum impedunt , damno unt Conductors:

neque eo minus locator jus habebt ad pecunam promiam, quia
ipe acultatem utendi tradidt , quee eo_eempore tautum valebat.

quanquam 8C legibus & pactis immutarl ui pote. Sl temen loca

tor , cum conductor primus re uti impedltus eet , aln cam loca;
vert , quicqud conecutus inde fuerit rependet primo conducto
ri, ne ex re aliena at locupletior.

x l X. Et quod de venditione upra dximus pluris rem vend m

nor/e emi poe , in gratiamalterius vendatur ematurve, alias

non vendenda aut emenda, idem 8C de re aut opera locata condu

ctave intelligendum e. (Mod i una opera pluribus utilis ee

PO t,

ACPACIS,LIB.II.

213

Hit , ut itineris ilceptio , 8C locator pluribus e in olidum ingu

's obrinxerit, poterit de ingulis mercedem pacici quam ab uno
exigeret, ubi lex non obat : quia quod illa opera ecundo qUOque

urilis e , extrinecum e contractui qui cum primo e initus , ne

que revectu prim quicquam minuit de ximatione.
xx. Circa mutunm quxriletiquo jure vetitae int uurae: &

quanquam jure natural vettas e ereceptior e ententia , con

trarum tamen Intit Abulenis. Neque vero, videntur argumenta II Mp. y

.qu-.P in alteram aderuntur Partem talia ee ut aictnum extor- ""f,

queant. Nam quod de mutuo dictur gratuitum ee, tantundem ?'7,
& de commodato dic pote: cum tamen pro uu rei pretium exi*

gere illicitum non t, ed eciat ut contractus in aliud nomen

traneat. Nec mags urget quod uapte natura erils e ecuna.
Nam 8C domos 8C res alias natura inoecundas hominum 1ndura
~ fructuoas ecit. Illud \Pecioius quod hc res pro re reddatur, uils
autem re zi re dngui non pot, cum in abuiz coniat , ac pro
inde pro eo nhil debear exig. Sed notandum e cum rerum qua:

ui1 pereunt , autn alterus dominium traneunt , uusructus Se

natuconultontroductus dctur, non tamen eectum , ut proe Ln'Dd

.
utfmctu
pnus
uusructus eet , de voce uusfructus agI. quee certe ecunmm_
qm

dum uam progretatem taljurinon congrut 5 non tamen czui ucconixm.

inde jus tale ni il ee, aut non xmabile , cum contra certum 1t, L. I. 5. i
i (luis propretaro tale jus cedat, pecuniam poe exi eo nomi "DiVZf
ne. Sic 8C jus illud non nii po tempus certum redcendi pecu FJ. m
niam aut vinum, e aliquid xmable: minus enim olvt qui

tempore minus olvit. Atque ideo y MZ uiIS pecunix cum

fructibus prxdi compeniztur. QFB vero Catone , Ccerone,
x Plutarcho , & ah's contra uilras dicuntur , ea reuiciunt non tam
quod ntrnecum e e, quam quod plerumque ei ade , cam ue

cone uitur. Sed quicquid hac de re ntre libeat, ucere nzis

deber ex Deo Hebrzes data , quee vetat Hebrazos Hebrzes pe

cunam dare foenor. E enm hujus legs materia i non neceia

ra , certe honea moralter , unde & als maxime moralbus an

numeratur Plmo qui apud Hebraeos e decmus quintas , apud

Latinos decmus quartus , & apud Ezechelem capite decmo

octavo. qua? autm hujus generis lm: , Chranos quoque obl~

gant , uppe vocatos ad majora vrtutum pecmna: 86 quee tunc
oca ?lomm' Hebreo aut aloqui crcumco ( namhujus cum

Hebraeo par caua erat) przearjubentur, ea nunc przeanda unc

~

homini

214

DEIVREBELLI

LHC-s 9- homini cuivis , omni populorum dicrimine per Euangelium ub

lato , latiuque
intellectu:
quod
rxter cxtera
iocndt
nignisexteno
Chriiproximi
de homine
Samarita
apoogus.
ltaque
EPi- l- Lactanrius de ociis tractans hominis Chriiani , Non dabit', in

' '

qut , in uinmpecum'am. hoc e em'm de alienis malis lucm capture. Am

De Ociix broius: SuJIDenire non babenti bumanimts e; duriti-s autem 111m extor

I I - ' querer quam deden's. Ipe Caear Auguus notavit aliquos uod pecu
5m. c. 3 9.
nias levioribus uuris mutuati graviori foenore collocalent.
X x I. Obervandum tamen e ee quaedam quee ad uurae \Pe
ciem ccedan!: , ac vulgo uurae ee videantur , cum tamen pacta
nt generis alterius : ut de repenando damno quod facit qui pe
cuniam dat mutuam eo quod diu pecunia careat: item de lucro
ob mutui dationem ceante , deducto cilicet incerto \Pci , 8C 1a
bore qui ubeundus lerat: Sic etiam pro impenis ejus qui multis
dat mutuam pecuniam, &in hoc Pratam haber: & pro periculo

amittendze ortis , ubi idonee non cavetur , i quid exigitur, uura

vere
e. Demohenes
oratione
in Pantxnetum
, cum
ui
quodnon
ex mercatura
aut honea
opera queeivit
ub modico
lucecho
elocat , partim ut (ilum ervet , partim ut gratum faciat alteri , nc
gat fencratorum odio praegravandum.
X X I I. Leges vero humanee quee concedunt aliquid ipular pro

uiFecunix , aut rei alterius z ut apud Hollandos jamprdem con

ce um e aliiS quidem Octo nummos in centum , mercatoribus
autem duodecim pro uu annali exigere, iquidem vere ant intra

compenationem ejus quod abe , aut abee pote, non pugnant

cum naturali aut divino jure : n cum modum excedunt , impuni

tatem prxare pount, jus dare non pount.

X XIII. Contractus avertendi periculi , quem aecurationem
vocant, omnino nullus ert i contrahentium alter rem de Clua agi

tur , autalvam quo deinabatur pervenie , aut periie lciverit:

non tantum ob paritatem quam exigir contractuum permutato

riorum natura , Id quia propria materia hujus contractus e

damnum lb ratione incerti. Periculi autem hujus pretium ex
communi ximatione petendum e.
X X I V. In ocietate negotiatoria,ubi confertur pecunia cum Fe
cunia, i pecuniae xquales nt,2equales ee etiam oportet partes in

damno 8C lucro: in inxquales ierint partes quoque ent pro rata.

quod Arioteles ne octavi Nicomachiorum c extulit: &MW-bl
rm :Diver-gc m@ Amy-Commv o WctCMl-Wl Mia). Atque

ocum

:>,...

. : _

, :

@ .

$ :
, (, @

, - 17
.
, : , 11-...

: : .

221 '

, .
. ,

,
. ,
, :
. : - _

, :

-4.

,
,

-. .

. @ 5;":
@ 1 , . 2

. -
, |
. __
- _
.
.

.
;.
' . --
.

'

1) [

.
:

.
5

;2:/
, : , 13. .
, ,
.

. _
-. .
?

. ]

',

:;
' , ,

-
: @
: ,
. ." .

216

'

DE

IVRE BELL

L. ;a ;an-'e nomine. Hoc enim e uod a'it Pomponius, in pretio vendtionis

;g 'ZZi 8C emtionis naturaliter ?icere e mutuo circumvenire : ubi lcere
rib'm. LJt e non quidem fas ee , ed ita permitti ut nullum contra prodi
{z P'fti D- turn it remedium in cum quie pacto velit defendere. Naturali
m'
ter autem eo in loco , ut 8C alibi interdum, poitum e , pro eo

I Carimh. quod recepti paim moris e, quomodo apud Apoolum Pau

"l 4* lum ipa natura docere dicirur viro turpe ce comam alere , cum

tamen id neque repugnet natur-x, 8C multos apud populos uita

tumit. Sic idolorum cultores , non autem quovis homines @dai
xm z 1- Maniac, id e natura vanos appellat criptor libri Sapientix , 85

Epi]. 11,3. 'ri/cu!- (PU'U 6M; Paulus Apoolus , non tam ex la quam ex Roma
norum , apud quos tum vivebat-, perona loquens, Eucns poeta
vetus:
,
,
(Pay) mAuMinv PSM1511 ?Hen-u,, QAS, : Jr)
7 mu'n'w JS-paimm 'nATz-"mv @JUV rea.

Watt meditare diu durabileet, amice,

Atque id naturam credo mortalibus e.

Ejudem enus dictum vetus apud Galenum exat: 9%th @6011;

L. m- m {Ju conuetua'o adcitz'tz'a e natura. Apud Thucydidem imil notio
ne dicitur "i Vaipaw acept-ng SPw'D/d @ria-g , humana natura legum 'D

ctrix. Sic mQuaTUFI-o dicunt Graeci tum virtutes , turn vitia po

quam altas radices egerunt. Apud Diodorum vero Siculum legi

mus : q (p-zm; iva-v Vd/yx 'HOPVC , cum necez'tas Mmmm , id c robar

L. jm na- mimi , Timeret. Sic Pomponius luriconultus cum dixietjus Ro

ZYD'* manum non Pati eundem in pagans & teato & inteato dece
' '

dere, addidit earum rerum naturalter inter \ pugnam ee , cum

tamen ea regula olis Romanorum moribus pendeat , nequc

apud alios populoslocum habeat, ac ne apud ps qudem Ro

manos in militum teamento. Evidens autem fut utilitas ejus
quod diXi juris introducendi, ad preecidendas controverias inni

tas, &, ob_ incerta rerum pretia inter eos qui communemjudicem
non habent, inexplicabiles , quee vitari non poterant fi ob inaequa

[
t

L.Sivlm litatem Pactis dcedere licuiet. Hzce cmtionis aque mendiviomk

'

;
i?
"-z_

ubantz'a (ajunp Im eratores ubantix nomine morem perpe

'tuum igniicantes quod emtor vai/I'm_ comptzrandz', 'vendimi caon
dimbendi motumgerentes ad bum Contractum accedan:: , mixquepo mul
Ma contentioms , Paulatim *vendieron de eo quod.Petiemt detmbente , emtorc

M VI dem-Item huir: quod ?bin/em addenfc ad cer-tumFonimtiant Praiam.. Seneca

eme-' I

alt hocjus replciens : Md mtm quantznt , cum depmw Interem::

m

.8....
?
? @ 19? 2 ??? ? 7. 1-
$ 118 1[1 (112 ) 7'. ( . . '.
# ) 9 : :. @-:
(/

2?9, : , ?
: ?
. :
. @ 1 : ...:... @ ?? @
(, : ; 9%8

? ???]67'178$4$.

> .

]]1.
1. :.?.: ?? ?? - . @ ?]?' ? ?
? .

??? , ?

1 . ?? !: ?;

: ?2.?) |22.
! . ?&:22./. ?
. ?? ? / :: ? * . ? ] , 19 ?
? 2 !.
2.
1 . ? | 9!0 . .%://2 422 7 :
:.
' ? ' !2.
_ |

. .2 .. : ... . ?? | ? ! ?
?' .
. &?' ' :::|.
4.
. ; & - . ? ? ? :

2]? :

? / / , ../ ?

. ? ? ]
7220/ :

2 [ ? ?!2 @
'.
_

. /:&[ ?.
.
?? [ ? ???
]. ..2'- [2 ? : ? ] [.
._ .
. @ . ? ? : . .9 ? ? '
. ? .4 : ?? .
?]2 , : ??2
#? 4:1|!022.
/?2 ?) '?

. : 2/ ]:
?.
1".
.
. 24: / . |?/
. #?.<]]?: ? .+2 2.2]2774 ?|: , 2]-

? ?/ ?): ? ?
.

/? ? : ? 2? - _ .. .: /? .:22
?:.
? &:.

1 :1 , : 1 15, _., _-

, .: 6 : 1
. : 51 : -
: ? @ ,
: ! :: ? ,

, ?9?2?2: ' 13: @ .

- .

218

DE'IVREBELLI

t - I. nullum miuculum , inquit Cicero , ad adrz'ngendamfidem majores nor'

jurejumndo arctius ege moluemmt. Hinc gravis poena perjuris immi

nere nunquam non creditaz ut Heiodus dixit de juramento:

clades mortalibus unde
Adveniuntp quotiesfol/ucipactar::jurant .

Ita utfrpollseritas etiam majorum delicta lucret , quod non nii de

gravi imis criminibus creditum: & fine facto voluntas quoque

4 poenam in e accereret: quorum utrum ue Herodotus conrmar
Lib. II.

narratione de Glauco Epicydide , qui eliberaverat tantum an

juratam de depoito fidem falleretz ubi hoc carmen Pythi ad

fert idem Herodotus:
At jummento qudam ene nomine proles
Tmma'manus, ij truncapedem tamen impete magna
Adri-mit, atque omnem waatizpemque domumque.

Et eandem hiftoriam recitans luvenalis ita concluditz

Haspatz'tur puus peccdudzfild rvolumus .

Bene Cicero : ffi jusjumndum armado religiaa : quod autem drmate

O. I I I. quafi Deo teeprmzeris id tenendum e.

uod autem addit : lum enim

non ad imm Deomm quee nulla e jfed adjuftitidm Udempmz'm: i ir

nomine perturbationem intelligit , non improbandum e ,- n

qualemcunque nocendi aectum aut voluntatem , minime e re

mh d, m Cipindum,ut recte probat Lactantius. Nunc unde visjurisjuran

Dei.

di oriatur, 8C quo pertingat ufque yideamus.

II. Primum quod de promi is 8C contractibus diximus , et hic

habet locum , ut animus rationis compos & deliberatus requira

tur.

uare i' quis non putans fe jurare verba protulerit jurantia,

ut de Cydippe narratur , locum habere poteft quod ei tribuit

Ovidius:
'
9115@jumt mens e .' nil conjurame illa .
ex liuripide deumtum qui in l-lippolyto dixerat ,

;Gmer

larum lingua efl : mentejurar nihil.

t,WLM-* *.a:u-4,

50:0va I l. (Mod i quis volensjurare obligare ( noluert, non eo minus obli

7- I m 7- gamr, quia obligatio a juramento e ineparabllis 8C effectus ejus
clln'. dd

c. ?mm-vi

Pm 1-5-5- III. Ati quis deliberato protulerit verba jurantia , animo ta

men nonjurandi, hunc non obligarij funt qui tradantyfpeccare ta
men temerejurando. Sed verus e teneri eum vera acere dicta
quorum Deum abhibut teem. nam is actus ui perl e obliga

torius ex animo deliberato procet. Cui conzzquens e ut quan

quam

,1.1..

, ! / [
(]
_

7

' -

? : :
, , ==

)
,

. ? (): @

, '

, : / _ , [ /
8, ' < -
, _/ . : /
[ / . - ' ""
: @ :: , : :

: , : .
.
, , - -
, , - " [(1
#:

, -
: @ :

/ , @ !) 7.
/]: _/ , : .
. @ ( ,
, ). , ; , .6 , , . )
[. @ , , :
,

. )
. ,

,
. . , 8 5
_ (. , ; . , ; 1. , , .
, , , , , , .
. ,
,
_ , , .. , .,
: , ; . ., ; . , , . , 17.

,
*

220

DE'IVREBELLI

nemini conferunt. ln promis interdum , ubi cilicet conditio ta

cite quaedam ilbe. Ideo duas res Apoolus nominat quze immu

tabilitatcm notant , promioncm , quia jus dat , & juramentum,

quia conditiones tactas, & aliquo modo latentes repellit: ut vide

reeetiam Pll. LXXXIX, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36. Nam
aliud e i quas conditiones ipa negotii natura aperte indie-et.

@o nonnulli recrunt id quodlegitur Num; XIV, 30. 'Sed verius

terramromiam jurato dici ipis , non peronis , ld populo,

Poeris c' icct eorum quist Deus juraverat, com. 23. Talis
autem promio im leri quovis temPore pote, nec peronis cer~

- tis adringitur. Ex is qux diximus intelligipote quid (Entienv

dum it de jurejurando .quod .dolo elicitum e. Nam i certum

e cum qui juravit aliquod factum fuppouie quod revera e ita
Nmr. c. non habeat,ac nii id creddiet non fuie juraturum, non Obliga
- ""- l3- bit juramentum. At: i dubium it,an non tiam ine eo idem fui
lt juraturus , andum erit verbis , quia implicitas qUam maxima

v juramento convenir. Atque huc refero jusjurandum quod loile 8C

1, primores populilraliticiGabaonitis dederuut. Deceptiquidem
erant Gabaonitis regione longinqua e venire ngentibus. At

non inde e uebatur Iouam 8C primorcs , i ci'ent eX vicinis P0

Eulis eos Ci , non fuie eis parcituros. Nam quod dixerant Ga

aonitis: Foz-tas in medio mei habits , quomodo tecumpacz'cerer? hunc

habere enum pote , ut interrogentur Gabaonitae quale pactum
diderent , ociale an deditionis 5 aut etiam ut oendant Hebrazi
lcitum ibi non Ce cum quibudam populis foedus inire OCiale: .

non etiam ut ncgent dedentibus e vitam relnqui poe. Lex

Drum. xx, enim divina qux eos populos internecioni devovebat , ex legis al
l- '

terius comparationeita erat intelligenda, ut locum haber-ct nii

i ui moniti atim acerent'imperata. (Md inter ala probar

I MJU, hilloriaRahaba: cui ob benemerita parcitum e, 8C Solomonis,

qui Cananx'orum reliquias ub imperium ac tributum accepit..

x1, 9, z; Atque huc pertinet quod inlolux libro dictur nullam fuie cvi
tatem ex populis eptem quae pacem ecerit 5 obduratos enim ne

gratia ills eret. (LIare cum credibile eet, I rem ipam Gabao~
nitx indicacnt , quod pra: metu non fecerunt, tamen vitam al
vam ub parendi conditione impetraturos lie , valuir jujuran

dum; adeo quidcm ut& de CO violato Poea pcena urntz'e int '
I l Snmml.~gl'aVlmX Deo auctore. Ambroius hanc tractans hioriam: Ioim

m-
'

tamenpacm quam dedemt, rctocrmdam non ccnm't, quiarmatq emi-acm-z

'

menu'

8...

: , , !_/` ,.

.
, ,
_ .

) ,
. ,

. : : - )=
2 [ @ , @ : !

: : , . :

, , :
: .

1. . @
, ,

, .
: ? - - . @ ,
,

63. @1%' , ? ; , ; .) ,
' - ,
76 .
) ; . @~ ,
: 9 , . ) . ,

@-. : : / !
, ! ,[: ,

: , , / -
. : @ , ] / ,
[. . @ @ 2 /
, ! .
@ ! , .2 . 1, "
.
.

..
1 . () 5

8 : - :
. 5:

[ _|,
! : @ .
. : ! 5 - ..,
3

222

DEIVRE

BELLI

nunquam-jamne promium , juramentum cuflodz'w. Auguinus: Si ad

peccatum admittcndumfides exhibmtur, mirum e des @Pe/[atar, Idem

docet fecunda ad Amphilochium Balius.

v II. Imo etiamli res qu promittitur non it illicita , ed majus

bonum morale impediens , c quoque non valebit jusjurandumz ,

quia fcilicet profectum in bono Deo debemus ,ita ut ejus liberta
tem eripere nobis ipfis non valeamus. Huc pertinet inignis ejus
quem dixi Philonis ludi locus quem acribere non pigebit. eia-i
Jl - cPm cif/mm , C aixaww'vnm Y \bz-295M@ psauvsjowziac pez-oan; , G Cm"

api/ris cx-M7151"; daz-0011; wauGv-n, b'qu du} ely/05721@ anguli-nu F Odn,

{mas 5 @amy Margy/mien Npcpv
"z dm, Ema/AW n; divi iui JEEP KDE/
Mair *nm map xa/yx mei lin/datam , NEXO AMO-117;. Sant quidam adeo duro

atque inrcz'abili ingenio,ve odio humanigeneris,ve dura domina iracundia

dmi, ut morumferitatemjurejmando Obrmcnt, utne hunc habeant men

fe aut tecticiumme illi bene unquamfaciantp ne quid ab eo ada-mortem {que

accipiam quod ait jurae uodam ne huic vel illi unquam bene
facerent , id Plebri voca aut mein *m , id elt Ewa QuE-'M4,

motum de benecencia : :mnv mw Levit. v, 6.' Hujus formula tra

dentibus Hebraeorum magiris erat m mam nn ln mp , aut

*(7 mn: amw (mp, cui convenit illa Syriaca in veteri verone Mat
fhaei xv , 5. "JD mmm rm *mp: Greece matidiana Qe/\US$4

ld e, bonum Deo dicatumt , (id enim e pvp muy ) quid unquam

a me boni acceperz's. Votum addita confecrationis poena validum

plane cenfebant Hebraeorum magiri , peimi hac in parte juris
divini interpretes , etiami adverus patentes factum eet: uod

dicto loco refellit Chrius , in cujus verbis FJ/1.9?:- honorare e bc

MMBS,, neacere, ut collato Marci loco ap aret, 8C Pauli Tim, v , 3 , I7;

WWW/\1'86 Num. XXI I I , II. Sed etiam i adverls alios concepturn t,

recte dicemus non obligare jusjurandum , quia ut diximus profe

zctz_

4: mi adverum e.

St l VII VIII. De impoibilibus dicere' nihil attinet Satis enim mani

; 3' feum e ad omnino impobile neminem obligan. I
_
IX. De eo vero quodpro tempore , aut ex fuppolitione e irn
Pobile in pendenti e e obligationem, ita ut is qui CXiIPPitIO
nejuravit operam quam poteft dare debeat , ut quod juravit pol:
bile reddat.
i
.
x. Forma jurisjurandi verbis differt , re convenit. Hn emm
{enum habere debet, ut:Deus invocetur , puta hoc modo , Deus

tq/iz'st, aut Demt-Uindex , qu duo in idem recidunt. Nam cum

fuperior

,..

: 1 :
: 1 , .

.: ; 2 62 8%: @
.2.
: : , (. ,

. 1. ..: . 1
@ :: @ : . : : : : ! . ;

@
.

::

:
8:/!!, :: !.

. 5_ : ,
: , : [ , ,

, , , ,
, :, . ::

, , .
;
9389 , : 4144907898 ;
, , , . :
:,
9 , : 9 ,

7' 80.'

@
,

::
.:
/:
,

.
. ; .

)8 , : :
, . @ @
,2.

:: , ; . , :
17

; - : :
, @ 6 ,

8 @ : , :.
://, " @
.
,

. : : . (
, ) : ' , :::

, . : ,-"["
:: :

:. : :, 6
. , .
( 1 ,
8 ), : :
: : (
8 . :: .
'.

.:

;; , 1 :1:. 1 _
. : ]
.2.111 1 : .. 81
]1 :, ( :
: :. , ] :,
? 1 111:11: 8 8 .
: : : : ] , :

11. . : 81 . :
1 : 1 [. :: ]1 : 1]1
1 . 1 1

1.

]1]
,

],
! 11 5 ! : 11 8

27: : 1 , 1 . ] ,
. ?
:
,

11
1

]11
,

:
.1
]
. .
1 1 . : :

[.1 . : , 5 3. ! : : ?
! , |]2 . 1: : .:
|?,/2 :: ]!!.
111. ]11 111 1
. " ; ; 6 @~, 1

: : ?:]: 2:.

1 @- @/ 7.@

8: | ] ? !?. :
:: : ;... ?
@.:. ) ." 2:, 7

:8: . ? : : : : @

: , :: ? |! : , ? ] @: ?
. .

:. 5 8]:]1 ' : ,

: 1 . [ ]1 , 1
181 , 1 .9= : ; :
181 , 11 : ?,
1 .:.... , ( 1 7987 () .
, , 111 1: 1.
_ 1 . 11 ,
)1 .1 , . , ::
1: 11,
18 . 5 .

101 : , .
: 311 1 1 , : ]1]
,_

AC

PACIS,LIB.IL

'

_22;

randi , ut homo quidem ille jus nullum confequatur , at nihilo

minus qui .juravit Deo- obligetur arc jurjurando. hujus rei

exemplum e: in eo qui per metum injuum cauam promiloni
jurat dedit. Nam hic jus nullum confequitura aut tale quod red
dere debeat, quia cauam damno dedit. Sic videmus l-lebros
reges , ac si Prophetis increpatos & punitos a Deo quod idem ju- Ezec.xvu,

ratam Babylonis regibus non rvaent. Laudat Cicero Pom3"5*

ponium tribunum qui ervavt quod terrore coactus juraverat: - II- .
tantum , inquit , tempon'bus illisjusjumndum malebam 'Ware non Re 731d- l- Iv
culus tantum redire in carcerem , ut maxime is fueritinjuus, de ' *

Suit,- Ed ac decem illi quorum cicero meminit , redire ad Annij - m

balem : jusjurandum enim interceerat.

'

xv. Neque hc tantum inter hoes publicos locum habenti nmng

fed inter quon/is non enim perona ola refpicitur , cui juratur, igri-fibi
fed is qui juratur Deus qui ad obligationem pariendam licit. ZZ i,, ::
Repudiandus ergo cicero cum ait perjurium nullum effe , a pr- wfi de ju

donibus
actum
capite
non adferatur
, ne illef-initus.
'uratum XMLq'
;I f"
uidem It:
quiapro
Hiram
nonpretium
lit ex perduellium
numero
?ed communis ho is omnum, cum quo nec fides eli-e debeat, nec

jusjurandum commune. @od &de tyranno dctum ab eodem

e alibi, ac si Bruto apud-Appianum: BLU mabis-1 MMM; mag @Ohm Civil. xi.
Fa/L imm ,' cum gymnno Romanis nulla fides , nulla jury'umndz' relzgio.

Aqui icut injure gentium contuto dierre hoem pirata ve

rum e , ac a nobis infra oendetur z ita hic ea differentia locum
habere nonpote , ubi eti perfon jus deficiat , cum Deo nego

tum e: qua de cauajuramentum voti nomine nuncupatur. Ne

que id quod fumit cicero verum e, nullam ee cum praedone ju

ris ocietatem. .Nam depoitum ex ipfo gentium jure reddendum L. Bm .

latroni , i dominus non apparet , recte Tryphonino reponiIm A"; .D- d

e. (Dare probare non poum quod a quibufdam e tradtumi
eum qui prdoni quicquam promiferit momentanea folutione
poffe efungi, ita ut liceat ei quod lvit recuperare. verba enim
injuramentb quoadDeum impliciime at ue adeo cum eectu;
funt intelligcnda. Atque ideo qui redivit ad Oem clam, itemm
quc abiit , non fatisfecitjuramento de reditu , ut recte a Senatu

Romano judicatum e.

x V I. Illud vero Accianurriz

T. 'Frcgiz' fidem _ A- Mm neque cdi, neque do lndli cug'pg'm s

n
ita

226

DEIVRE

BELL!

ita demum probari pote , i jurata promiio aperte renectum

L. Siczzt. in habuerit alterus Promions , quee eiuai conditio Jerit impli.~

. ZJZW" cita , non i divcri generis intb Promi a &c citra rpectum m'u
j

'

tuum. tunc enim omnino ervandum cuique erit quod ipe jura~
vit.' Atque hoc nomine Regulum laudans ic compellat Silius :

i
I

M longummperfhmaglcenteperwm
Indisrmljdem marnombere Paem's.

Inaequalitatem in contractibus naturaliter locum acere , aut re

cindendi , aut reformandi contractus upra diximus. Et quan

"

quam jus gentium aliquid in- hac re mutavit , 'ure tamen civil,

Amiz- z- quod-inter ejudem populi Prtes valet , rediri (pe ad illud quod
Z
naturalicebat , itidem upra monuimus. Sed hc quoque , jura
'mentum intercet , etiami peronx nihil aut minus debeatur,
Pal. xv. Deo des erit praeanda. Ita ue Palmorum criptor-ubi vir'rbo

ni virtutes enumerar addit 8C anc: Iumtus in damrmm uum non ta

men mutat.

~
- .
x V I I. Verum illud notandum e , quoties .non peronx jus
nacitur ex tali aliquo defectu qualem diximus , ed Deo Obrin

gitur ds , hredem ejus qui juravit non teneri. Qlja ad here

dem icut bona traneunt , id e qua: in hominum imt commer
Co , ita bonorum onera: non item ala quaz quis ex Ocio puta

pietatis , gratix , dei debuit. ch enim ad illud quod rictejus

dicitur inter homines non Pertinent.: ut alibi quoque ocnderc
memnims.
x V I I I. Sed etiam ubi jus peronae non nacitur , i :amen jural

mentum utilitatem pectet alicujus,atque is cam nolit,non tnebi

tur qui juravt: icut nec tenebitur { ceet qualitas ilb qua alcuj

x '

juravit, ut i ma iratus denat ee magratus. ApudCaerem

z \
F? ,

libro II. de belo civili curio Domitii qui zqrant miltes ic allo
quitur. Sacramento quidem unos tenen quipotuit, quumprojectiszczbus 35
dqboito imperiopn'mms
in alienamublatum.
vemtpoteatem? Et moxiacramentum
ait19@sz
capitis deminutione

'

x I x. Illudquaeritur , an quod contra juramentum t , illcitum

4

t tantum , an 8C irritum , qua de re diinguendum arbitror, ut i

f' _ * c. deleg- d ola des it obricta, valeat actus contra juramntum factus, pu~
i

_ " Fa eamenturq , venditio : non valeat autem i 1ta conceptum t

I _ ,

d, , qum. jUSjurandum, ut imul contneat abdicationem plenam poteatis

vis-p-z--L ad actum. Et: hxc quidem naturaliterjusjurandum equuntur: ex

" ' quibus faciendum. e judicium de Regum juramentis , 8C his qua:
exten

AC

PACIS,LIB.IL

227

exteri exteris jurant , quando actus ex loco fubjectionem non ac

cepit.

'

x X. Nunc quid fuperiorum,id eft Regum,patrum,dominoxun1,

ac
maritorum
in his qu hoc
maritalis
funtefficere-non
jurisyimperia
pofiint videa
mus.
Superiorumiactus
uidem
potefijutojusju
tandum quatenus vere fiiit ob igatorium non fit prfiandumz id 77- - - I
enim , juris e naturalis 8C divini. Sed quia actus nori non plene 89* mp
unt in nora potcate, fed ita ut fiiperioribus dependeantj ideo
i
duplex efle poteft actus fuperiorum circaid quod juratur, alter di

rectus in perfonam jurantis alter in perfonam cui juratur. ln per

onam jurantis dirig poteft , aut antequam juretur irritum red

dendo juramentuma quatenus jus inferioris fub potefiate fulperio

ris continetur , aut poftquam juratum e vetando ne imp eatur.

Nam inferior qua inferior obftringere fe non potuitj nifi quatenus

e
fuperiori id placiturum eet: ampliorem enim non habebat po- xanx?:
teatem. Hoc modo lege Plebra mariti uxorumj patres libero- mari ,,
tum qui fui juris nondum erant juramenta irrita faciebant 'Pro- d fnlffet

ponit hanc quftionem Senecaz Si lex lata eric, ne id quiqzmmfczat P::jaj'

quod ego me amico meozfiummpromzcmm? 8C olvit: fadam lex me de- a M. "de
findit quce 'patata Sed & actus ex utroque mixtus efie Pote, ut u [m, 3;.
. perior confiituat quod inferior juraverit hoc aut illo cau, puta ex
metua aut imbecillitate judicii, ita demum valere iab ipfo appro

betur. Atque ex hoc fundamento defendi poffunt abfolutiones

juramentorumj qu olim a principibus, nunc ipforum princi um

voluntate , quo magis cautum fit pietati , ab Eccleix praei ibus L. uz. ad
exercentur. In per onam ejus cui juratur actus dirig poteft iol- Tf
lendo ab eojus quod ei partum e, aut etiam, fi jus deit, vetando 149_ , '
ne quid ex tali juramento accipiat. idque duobus modis , five in Fiver- de
poenam , five ob publicam utilitatem ex vi fupereminentis domi-WWMM"

nii. Atque hinc intelligidpotefi fijurans non ejufdem fit ditionis

cum eo cui juratur , qui aut hujus autillius rectores pont circa
jusjurandum. ipfe autem qui juratus aliquid promifit nocenti qua

talis e, putapiratae, non poteft

promiffo quzeitum poenae no

mine ob id ip um ei auferrezquiatunc verba nullum haberent ee

ctum, quod omninovitandum eft : Similique de caufa compenfari
non poterit quod promiffum e, cum ure quod ante erat contro

verilm, fi poft motam controverfiam inita pactio fuerit Pote &C

lex
humana
impedimentum
, quod certi generis
actibus
poilerat,
tollere
z i juramentum
aut qualecunquej
aut certa
forma
aCCeI-i
'

feritz

22.8

DElVREBELLl

erit: quod Romana: leges fecerunt in iis impedimentis qua;- non

directe publicam , ed privatam jurantis utilitatem pectant.

Pod i at , valebit actus juratus eo modo quo naturaliter citra

legem humanam fuera!: valiturus , aut dem tantum obringen
do , aut jus etiam dando alteri , Pto divera actuum natura quaa

alibi nobis explicara e;

XXI.Iacobum
Notandum
hcjurando
e obiter
quodin
Chriinon
praeceptis,
apud
de non
dicitur
, POKIC
ad aiierto8C
riumjuramentum, cujus a ud Paulum APO olum exempla eX
ant aliquot, ed ad promiForium ituri incerti pertinere. Oen

dit hoc evidenter-oppoitio illa in verbis Chrii. Audi/fis dictum

antiguz's , Nonpejembz's ,fed redes Dominojummentum. Ego Pero dico vo
bis, chumte omnino, Et ratio quam Iacobus adjicit: Mi M {Aixam
mmm , id e, ne fallaces inveniamini. nam'eum enum vox \lnd
arw ap'd Hellenias hath , ut apparet Iob. XXXIV , Io; Matth.

XXIV , 51: 5 & alibi. Idem evincit illud in Chri verbis , ZM '-3 M
y@ dll-913V, Yui, 29 , quod ic Iacobus explicar, ;m '5 pdyziyazm;

mi *: ubi manie-e e gura quam mna) Rhetores vocant , ut

in illO ,

Ex i110 Corjdon Coqyd'on e temp?? nobis.

.
Et in altero imili: Adillum diam Memmius mt MemmiM. Nam prius.

M4 8C promium ignicat , poerius ejus implementum. E e

nim ya) promittentis: unde per PM explicatur Apoc. I , 7. cun

demque enum habet quod hic in Syriaco e IN repondens

Rabbinico vn & Arabicum

quomodo apud luriconilltos

Rdmanos ,mima 86 quid ni? notae \unt repondentis ad ipulatio

nem. Pro
promionis
ilmitur
ud Paulum
Co
rinth.
I , 20implemento
, cum ait omnia
Deipromia
in Ca rio
ecte vai-gII AFM.
Hinc vetus Hebraeorum dictum , juzbominiuaq e ya) , &5 non e

non. Contra , quorum facta a dctis dicrepant apud eos ee di

citur Nd-tz?. II Cor. I, 18, 19; idem eorumee z?, &e
you'. Sic Paulus Apoolus ipe exp'onit, nam cum negaet e AazQyq '

MJU-Om, levitate uum , addit ermonem uum non fuie mz. q,

Feus varias referens ententias de ignicatione vocis naucum , ic

cribit: Mdam ( ajunt) ex Gmco mig a leem bominem gmcari.

Mod i M4 5 levitatem igniicat, equitur, ut mi m) , ? , conan..

tiam-ignicet. Idem ergo dicit Chrius quod Philo : Mmm xa

BUQSWTHV pff-0770- Aoz-MZ @da-4 zz) ajw'pom, 'm ANIMO EQ' xg JEJE.

dani-VU z 5; TQ A'ys bipxa- ya, yuZid]. Optimum atque

nationale'
.I

:15,..

229

|]

@ . : 6
7@ @~ ; @~, , :60%6%2

0,' ) ]!!' . .

:1 , | , /| . ! ;
:: % 8.

. ,3:

: / :

1]1 : :
' 9 @ ? : .:
! @ . :

: _ ( 1: 8::
. : _ ]. @

: ! ,
/. : , ,
: ' ! , ' ! , !
:. .7 [ . 51 1:
2 - " :
. ()1 @ 1 : , :
;; 7 ; : 8

[ | <' . :
.@- .

: .
_
: . (31: ,
11 @ 81 : , :
1 , 8: ]1 . ,
11: @ ]: : , 1
: 911 . (
: : 6
> ]7 76 4 . 0906% @ :
) . 78 ' 6.:., ' .

..) . @ 1 , :] ,
] : ]_' , / , 9 -

. < , < !

@ , " . 1
_ 88 18.18

: : ;

'$: ]
. 1 1 : ,|22 : :
*- ; ; , ' $; .

. : ! ] [
.

8-

11.

23o

DEIVREBELLI

Can. in c.. x XII. Ideo multis in locis vice jurisjurandi repertum e , ut

bmddes datis dexteris , qu erit mTIBeCm-mvv'j nimirum WIIi/JlL
IWBJMY.

Diod. libromum apud Perasdei vinculam, aut alio quo igno obringatur, ea vi,

ELL-inc ad~ut:-ni impleatur promio , promior non minus detcabilis hae

maz_ 'De beatur quam pejeraet. Preipuede regibus viriquc principi
his qm w' bus dictum e uitatimum , fidem eorum pro jurejurando vale
re. Tales enim efie debent, ut cum Auguo dicere pont, BOM
d

,~,, __ 5, del um: & cum Eumcne, vitam e potius poituros quam dem:

FWD-d quo & illud pertinet Gunther Ligurini:

viz/fiand
obj:
_
nudo jus revercata verbo
17.6mm.
Regzs zmlet, quovzsjuramme major.

Laudat oratione pro Dejotaro Cicero C. Caearis dexteram, non

in bellis 8c prliis , quam in promifiis 8c de rmiorem. Et He

roicis temporibus fceptrum erectum Pro regum jurejurando va

Pol. luie notatum Arioteli.

CAiPVT'

XIV.

_ De eorum qui ummum imperium habent promis

8C contractibus 8C juraments.

_ _-_ _.

I. Rel/iturntentia ataem rcitatio Y v I I. [m qaammfabdiu cite quomodo

m: in integrum exjure civili veuieutex
auramr :
ad regum actua-'qua talesmtfminere: VIII. Ve/'ech a dairzctio queti ex jure natura/'i aut fifa/iii.
mm regem exjuramento no tenen'.
I I. Aaunre um actua leges Perth-Team I X. Contrauz: regum au leges int, '
m exp/ieatar.
quando.
v I I dlinctimi
I. Iureyarando
rex quando encarar,
X. 2150792040 ex regum contrac'i'ibw te
neantur omnium bonorumhereda.
aut non teueatun
1 V. &an-mu rex teneatur hie qmeim X I. _ unmade ex iifdem eomrai'ibxu
obb'genmr qui in regnum fucceduut .
cau a promit.
AV. Pm ejm audde legum *vi circa regum X l I. Et quaterna
.
.
XIII. Bemfez'a regum qua revoeailia
eonzraz dictym ci.
im, qua nan, dzinctz'om explicatun
v1. Rexjbditis obligari natura/iter tan
' tum aut (9- ci-Uiliter que
rec-7C* dz' x I v. Contraibua in'vabrum imperii an
teneatur cujua erat imperium
catar.
O

,PRomiiTa, contractus &juramenta Regum 8C qui alii iis pares

jus in republica ummum obtinent , peculiares habent qu
_
&iones ,- tum de eo quodipfis in actus uos licet , tum de eo
(quod in ubdtos,tum de eo1guod in cceores.0od primum ca
put attinet , quritur an ip e rex , ut ubditos fuos , ita ie quoque
reituere
l
x

AC

PACIS,LIB.lI.

31

retuere in integrum, aut contractum irritum facere , aut a jure

jurando e exlblvere poit. Bodnus cenet iidem ej( cauis Re- 5-1-43?
gem ve aliena fraude ac dolo , ive errore eircumventum , five
metugreltitui poe ex quibus fubditus rellituereturjtum in iis quae

ad jura majeatis mminutx, tum in iis quae ad Privata commoda

pertinent Addit ne jurejurando quidem teneri regem , i ejuf
modi int pacta conventa a quibus difcedere lex patiatur , etiami
pacta honeari fint confentaneaz non enim ideo teneri quiajura
verit, ed quia juis conventionibus quique teneatur quatenus
alterius interit. NOS ut alibi dnxmus , ita hic quoque din

guendum cenemus inter actus Regis qui regii funt , 8C actus eju
dem privatos. Nam in regiis actibus qu rex facit eo loco haben
da unt quali communitas faceret : in tales autem actus icut leges
ab i a communitate fact vim nullam haberent, quia communi
tas eipa uperior non eltj ita nec leges regi quare adverus

hos contractus reitutiolocum non abebitz venit enim illa ex

jure
civili.
admittenda
igitur i exceptio regum adverliis con
tractus
quosNon
minores
ecient.

II., Plane i populus regem fecerit non pleno jUre, ed addi

tislegibus, poterunt per eas leges contrarii actus irriti fieri , aut
omnino , aut ex parte , quia eatenus populus jus libi ervavt. De

iis autem actibus regum qui plenojure regnant , ed regnum non

ut proprium podent, uibus regnum aut regni pars aut res ca

les alienantur , egimus upra , & oendimus hos actus ipfo naturae

jure nullos ee ut factos de re aliena. At privat .actas regis conli

ederandi funt , non ut actus communitatis , ed ut actus artis , ac

proinde facti eo animo ut communem legum regulam equantur.

vnde etiamleges, qu actus uodam aut im lcter, aut i is qui

lfus e velt, irritos faciuntflocum & hic ha ebunt, quafi ub ea
conditione contractum foret. Sic videmus reges quofdam add
verus foenebre malum ibi conilluife juris remediis. Poterit ta
men rex ut aliorum ita fuos actus his legibus olvere; quod an fa
cere voluerit, ex circumltantiis erit ximandum. Si fecerit, judi

cauda res erit ex mero jure naturali. l-loc addendum , i qu 16X

actum rritum faciatj non in favorem agentisa ed in pmnam, hanc

in regum actibus locum non habituram , ut nec alias leges ?Cna

i les ac quicquid vim habet co
gendi. Nam punitio 85 coactlo non

poffunt
coactumprocedere
requiruntnili
diinctas
avoluntatibus
peronas diveris:
, neque lcmnt
itaque cogens
diinct
reizectus.

1 1 l. lu

.r_s, A,

DE

IVRE

BELLI

In. luramentum autem Rex irritum reddere antecedenter po

te ut privatusj i fe ipfe poteftate tale quid jurandi plane priva

verit priore juramento: confequenter non poteft , quia hic quo
que perfonarum dinctio requiritur. Nam quae confequenter
irrita redduntur , jam antea exceptionem infe abebant , ni fu
perior noluerit. at ita jurare ut teneatis nifi ipfe nolis, perabfur
dum e 8C naturae jurisjurandi contrarium. Eti vero ex jureju

rando jus quaeri alteri non pot, ob aliguod vitium in perona, ta

men eum qui juraverit Deo obringi upra Oendmus ; quod ad
reges non minus quam ad alios pertinetj contra quam fentit dcto

loco Bodinus.

I v. Promia quoque plena 8C aboluta atque acceptata natural

\Fg- -L"' liter jus transferre demonratum upra e , quod itidem ad reges

mil-m non minus quam ad alios pertinet , ita ut improbanda frt hoc qui
Cm. jun. dem fenfu eorumfententia qui negant regem teneri un uam his
;MF 38* aux ne caula promilitg quod tamen quo fenfu locum ha?)ch pof

'4'

It mox videbimus.

V. cterum quod diximus fupra , leges civiles regni locum non

Libe II- habere in re m pacts 8c contractibus, id recte vidit 8c Vaquius.

i;n.31:: Sed quod in ert emtionem 8c venditionem ne certo pretio , lo

cationem & conductionem non ex rea mercede , emphyteuin
ne fcriptura i regibus ant va ituraa non concedendum e:
guia hi actus non a rege qua rege , fed ab eo quali alio quovis fieri
olent. ln quo actuum genere tantum abe ut communes regni

SM. libroleges vim nullam habeant , etiam leges oppidi ubi Rex habitat
;12- *35' valere credimusz quia fpeciali ratione rex ibi fe haber, ut illius coe
' '
tus membrum. Aa: tamen ut diximus ita procedunt nii circum
flanti Oendant placuiffe regi fuum actum ab illis le ibus im
munem facere. Aliud vero exemplum quod idem ad ert Vall

quius de romiffione quolibet modo facta , bene convenit , 8: ex

his qu upra diximus explicari poteft

B41. 1-1_- D- V I. Contractibus quos rex cum fubditis iniit obligari eum natu
KPH-;fps raliter tantum , non civiliter lurifconfultiferme omnes fentiunt.

legible!. D. quod loquendi genus perobfcurum e. Nam naturalis obligatio

LZgbg-deinterdum juris auctoribus dicitur per abuionem de eo quod iieri
"F'L'- natura honeum e , quanquam non vere debitum , ut legata in

::zz-;m7 C. tegra ne detractione Palcidi prxare, olvere debitum quo quis

(fl/If.

Dd. in c. I.

'

'

ln PN

de Can. Ba. L. Sf peo-mia. C. de amd-H. ob CAI-fm: 69 in l. ex imperfecta. C. de reammlis. L. S

Perm- D. chnd- Md. L- I. C. ad l. Pale: L. Std Cilege. 5. conllm't D. depa-t. bmd.

AC-PACIS_,LIB.II.

23;

in poenam creditoris erat liberatus , vicem beneficia recpenderep

qu omnia ceare faciunt condictionem indebiti : Inter um vero
- magis proprie id quod vere nos obligar, ve inde jus alteri oria

"tur,ut in pactis,ive non oriatur ut in plena 8c firma pollicitatione.

Maimonides Hebraeus libro lll ducis dubitantium ca ite 54,
tria
apte ,diin
it , 8c
qu non
debentur ait
tatishc
nomine
id efl-jon
quam
alii interpretes
advenire
Prov.benigni
xx , 28
explicant nmmn 1179 abundantiam bonitatis , qu debentur ex

. jure ricte umto nam judicium Hebraeis vocari, qu ex ho v

neate juitiam HP"! id e aequitatem ZMy, ny'aw, mm dixit

xit interpres Matthi XXIII , 2.3. ubi nim vocat use Hellenis ~
plerunque e mmimam Nam :ey/m pro eo quod

ricte debetur

reperias etiam Macc. VII , 18 ,-& 32. Civiliter quoque obligari

ex actu uo dici quis potefta aut eo eniI ut obligatio procedat non ' h p

ex mero jure naturali, ed exjure civili, vel ex utroque t aut eo fene ilib-V- d;
u , ut in foro actIO mde detur. DlClmus ergo ex Promlo &cp-,34, &l

traau Regis quem cum ubditis iniit n ci veram ac propriamdqlmpma

obligationem qu jus det ipfis ubditis: ea enim e 8C Promiog'IF

rum 8c contracStuum natura , ut (il ra oendimus : etiam intenti-ar amili
Deum ac hominem uod i tales En: actus_ qui et rege-1 ,fed m;@5146- 3- - r
quovis alio iant, etiam civiles leges in eo valebuntz inactus itlfej-;Bd'l' 6'8'
gis qua regis , ad eum civiles leges non pertinent quod dicrimegg

Vaquio non fatis obfervatum c. neque tamen eo minus ex";

utrovis actu nacetur actio, nempe ut declaretur jus creditorisp (2:51,
e:
coactio
namefcilbditis
ui non poterit
cogere eum
, ob atum
cui funteorum
fubditiquibulizuni-riiegotiuiriz
non licet, ed &qu-5

libus in aequales id jus efi natura., uPerioribus in ubditos etiam

ex lege

_ _

v I I. Sed hoc quoque ciendum e,poe fubditis jus etiam qua

itum auferri per regem duplici modo ', aut in pnami aut ex vi
fupereminentis dominiiz td ut id _at ex vi fhpereminentis domi-s

nii primum requiritur utilitas Publica; deinde , ut i eri pote, nfi i-ZP

com enfatio at ei qui uum amiit ex pommunL Hoc ergo icucf' Pr;
in re us aliis locum haber, ita 8; injure quod ex promio aut conC9 1- I- fri

tractu quaertur.

- E' v

,. -

;r

v ii L Neque ullo modo hc admittenda eftldiflinctio quam-d- 229.

ferunt nonnulli , juris qufiti ex _v juris naturalis , 86 ejus quod V

nit ex lege civili. nam in utrumvis par 'us e Regis: _UFC hc magls
quam illud ne caufa tolli poteft vbi enim derrumum, aut-ilii

. y

n V 3

34

DE

IVRE

BELL]

aliud alicui legitimo modo partum e , id ne ne caua ei aufera

tur juris e naturals. Contra i rex faciat, haud dubie tenetur re

parare damnum datum : facit enim contra verum jus ubditi. Hoc
ergo differtfjus fubditorum &jus exterorum , quod jus cxtero

rum (hoc e qui nulla ratione ubditi unt) upereminenti domi

nio nullo modo ube: nam de poena infra videbimus : fubdito

rum autem jus ei dominio ube quatenus publica utilitas defi

derat.
M- i 1- ' IX. Ex his qu diximus 8C hoc apparet, quam falfum it quod

miifa quidam tradunt conti-aitus Re m leges ec. Nam exlegibus

Em, in 1_ nemini jus adverqu Rc:ng na Citur: ideo eas revocet nemini

c;- D_- fact injuriam Peccat tamen fi fine jua caua id faciat. At ex
::
promith ac contractibusjus nacitur. Contractibus ligantur con
fatix. l trahentes tantum; legibus iibdti omnes. Pount tamen qu
glioi dam ei'e mixta ex contractibus ac legibus , ut contractus eum vi

zz/z,- z -cino rege , aut cum publicano actus , qui fimulpro lege publica
Vqm'- d- tur, quatenus ei inunt qu fubditis obfervanda unt.

"3' "'5'

vX. veniamus ad lcCeores: de quibus adhibenda diinctio e,

intne Omnium imul bonorum heredes , ut qui regnum quod in
patrimonio eft teamento vel ab inteato accipiunt 3 an fucceffo

res regni duntaxat, puta ex electione nova, aut ex prxcrpto, five

i'mitatione quadam vulgaris hereditatis, ve aliter : an vero mixto

jure lccedentes. Nam qui bonorum omnium ita ut regnihere

des mt, quindpromiflis & contractibus teneantur dubitandum
non e. Pro ebitis enim etiam perfonalibus bona deunctiut'

obligata fint ipi rerum dominio covum e.

X l. At qui in jus regni duntaxat fuccedunt , aut partim in bona,
in jus regni vero in folidum , quatenus obligentur , tam dignum

e quae'r, quam conlfe hactenus tractatum e. Drecte, hoc ec

ipaam hos ucceores regni qua tales non obligari atis e mani..

feum. uia jus non accipiunt ab eo ui proxime deceffit , ed a

populo , Ive ea fucceflio propius acce ad jus hereditatium vul

garium , ve abit longius: de quo difenmme fupra egimus. Sed
imago-wg , id eft per interpofitam civitatem obligantur etiam tales
fuccefforesz quod c intelligetur. coetus quilibet non minus quam

perfon fingulares jus habet ifeiobligandi per c aut per majorem

fui partem Hoc jus transferre poteft tum expree, tum per con

fequentiam neceflariam , uta imperium transferendo. nam in

moralibus qui dat finem ,, at ea qu ad finem perducunt
'

.i

(11, Non

ACPACIS,LIB.II.

23

X I l. Non tamen ininnitum hoc abit. neque enim obligandi

innita poteas ad imperium recte ex'ercendum necearia e, ut

nec ad tutelam aut curatonem , el quatenus ejus poteatis na- ; M

tura exigir. Tutordomini loco babetur , inquit Iulianus , cum rem admin ::

ZZ,

mt , non cumpupillumoliat. quo enil & illud intelligendum uod ma

dixit leanus, ma iri {cietatis pactum Icietati non pro ee Z
tantum , ed &obe e. Neque tamen , ut quidam exiimant , res MMM.

haze ad naturam negotiorum georum exi enda e , ut tum demum ratus it habendus actus i utiliter geius it. Nam ad tales

g;
'L

anguias reipublicaz imperantem fedigere ipi reixublicx eer pe Cnm- 5-i

rculoilm. uare nec enie' hoc credendus e populus , cum fif; D'
imperium detulit. Sed uod Romanis Imperatoribus in caua L. 5D.

Civitatis reponilm e, valere tranactionem quam magiratus dP-Yi

, .
.
.
.
.
lm-x.
feelent
m
re dubia
, non i mdubitate
1d
quod deber pot re__L.
C_ am

mium t , idem ad noram de populo toto quaeionem reerrl WM, ,

debet ac ote , ed rvata proportione; Sicut ergo leges non

queevis ilgdtosobligant, pount enm etiam extra eas quae j
bent quod illicitum e , ee quzedam evidenter ultze atque ab- 1111- 1d

ilrdae , c & contractus regentium ita obligant \ubditos I proba- c HZ;

bilern
habeant
rationem
z uod in dubio
obe
regentium
"digna,
tem przeuni
deber.
quqdiinctio
multo
melior 7 auctoritaquam illa 137*Z
R:
quee multis baerri olet de exitu modicae aut immodicae laeio ,,sz PJ,
nis. Non enim exitus in hac re ,' \d probabilis ratio rei gerendaz ' m- "

pectanda e. Ba: i adit,& populus ipe obligabiturzi quo cali

ui juris eeinceperit , & {ucceores ut populi capita. Nam & i b Pann c_
quid populus liber contraxiet, obligaretur is qui POea regnum c ccclc m

plenmo jure acciperet.. Laudatur Cxar Titus hoc nomine z-""24

quod
'cum Tiberius
benecia8Ca cum
uperioribus
icuti non
concea
alter rata
( iabuient
eti paus luperioizr
non e, a-mn
rum benecia , nii eadem iidem 8: ipi dedient. Titi exem ::f'

plum ecutus Imperator optimus Nerva in edicto quod apud Pli Mi; EB* 9.
nium exat c ait: Nola exiimet qm'quam qm ala Pncbc rw] Pri Ali-'Za

mrim Delpublz'celc concutus , id eoaltem me recz'ndz' , utpotm mz'bi de Zuf'

beat illa mm 3.9 carta cero , nec gratulatio ullz'us inaumtis eget Preci- Apolog.p.t.

bus. At vero de Vitellio cum narraet Tacitus , cum nulla P0- "--
erum cura lacerae imperium , vulgo ad magnitudinem bene H'*
ciorum accurrente , quibudam 8C pecunia emercantibus , ad
dit: Alzadczpiemes caz babebantur, qm neque dan', neque accz'pi ahm

republicaPot-emm. lllud hc addendum e i quo cau contractus in.

.

cipat

.:::::

::::-8: :::: :: ::::::::: ::: :1: , :: :: :::::::

1:::, : : ::::: :::: ::: :::: :::::: ::::

::::: :::::]::: 8::::: , ::: :::: ::: ::: ::::

:::6::::: , ::: ::::: :: :::: :: :: ::

:::::: : ::::: ::: : : :: :::: ::. @

::::: ::::::::, ::: ::::::: ::: : ::::
:::: : , : ::: :::: ::::::: @ :::::::
:: : :. :: ::1: ::::::: .:::: :: :
:::::: , :: ::: ::::: , :: : :::::: ::: :.

: :::: :8::: @ : :: ::::::::::: :: , ::

:: : : :::::::: :::: , ::::::: :::::, ::::
:: :: :::: : ::. :::::::: :: :: :8::: ::` :

:::: ::::::: , :: ::::: ::: :::: : :: : ::

:. ::: :: : : 1:: : : :: : :: ::
1111:1118:::11 ::::: :::::: :::::: , :: :: : : ::
::: :: ::::::: ::::8: . (: :::::::::

.::::: :::: ::,:1 , :: ::::: :: .:::: :

:: ::::: :: :::::: ::::: ::::::: ::: ::::::, ::. . 8. :::: :: :::: ::::: ::::: ::::: : ::::::: :
: .

. :: ::
`:7.

1 1 . :: :: :::: ::::::, :::: :::: :::: ::

:: ],"

:::-::::
::
:1::

:::
,
::
:::::::
-: 38.7::
4.. :: ::::::::::::: :: :: :: :::::: :::: ::: :: :
: -: : ; , ::: :: :::: ::: , :::: ::::: ::
:: :::::. ::::: :::: ::: :::: :::: :

_.

..::::.

:: : ::::: , :: :::::: :::: :: :::::::

- . 38.' . :: :. 5. :: ::::1:::: :::: 8: ::::::: ::
:.: .

|:.::2.
. .
'.
62%
22!:.:.:5:.:!

: :::::::. :: :: ?::: :::::. : 18$8

::::: ::: ::::: ::: : , : 8: ::::

:
-:
:::::
:::.

::
::::::

::::
:: : .
: :: :: 1::::.
!. . . 1 . :::6:;: : ::::: :: :: :::::::::::: :::

. ::
::!. 7.

:::::,
::::
:::::::
:::
::
::
:.
:::::
::
::
:::::::
.

::::::: :: ::::::::::. :: :: : :::: :::::: , :

:: 1:::.: : : .::::.

AC PACIS,LIB.II.
CAPV T

237

XV.

De ederibus ac pononibus.
I. Pub/in con-vendn:: qm :
x. Nec Cbriizma.
l I. Dixidmtur indem ,onioms, [>4 X l. Camiones Circa talidfdcm.
u

ctioms A/I'M.

\"1

XII. Cbrgizzmo: amm-y ol/;gun ad:

I I I. chemm ' fpmiomzm dtcrimm,

dm nama/1m advcrfm lloie: Clmiax

nimi,
I V. Rejcta di/ofdcmm quam Manip X1 l I. Si pluma* faemramm bel/11m ge
pmfecit.
'
mm , mi* otim opcmferri aporta:: di 4
in guidonioms oblig.

V. BdC-mm diwiio in ea que idem ia

mm! (JIMI Mm-.e : ' ande idm

iizctioni m explican.
X l v. LA tacitermowtum mziwmr

Mm.
dm.
V I. Et ea que ::liquidadicilmt .* qmimt X v. LA part/Jr alterimperidia alterar

aqualia :
v 1 I. una imqaalia , que mriIm diz/i
dlctlct'.

V I I I. Fedem mm It's qm' alimiizm *ue

ra religiom lia'th cjtm nature .

I XLNEC uni-ucri/iter pro/\ibm [cge He

{f .

libere!.

'

XV I. I quidtemmturmresj ion
io improbetur, :Ibi de Calldllld ozl
ime.

x V I I. dnonio mm improbata obliga:

ex mitin ' le-mio dz'iinctiorzzbm

explicar, #bideonimc ct-mana.

C Onventiones leianus divit in publicas 85 privatas : 8C pu# L, Cn-Um

blicam CXPOiIt non ut quidam putant denitione, le.d tionum. D.
exemplis additis, quxtperpaccm, quod primum exemplum
qud nteri: duces belli qmdampacicuntm quod ecndum. Pu
dPfti-o

blicas ergo conventiones cas intellgt quae niijure imperii majo:

rs aut minoris eri nequeunt , qua nota derunt non tantum a

contractbus privatorum,ed 8C contractibus reum Circa nego

tia privata. annquam ex privatis quoque iis elli caua naci

olet , frequentus tamen ex publicis. Ideo pocuam de conven
tionibus generalter nobis tractata unt tis mu :a , quaedam ad

dendaimt qua: ad excellentorem hanc (Pecem pertineant.

UIT-57:
_-.'.:

l,4.

I. Publicas has conventiones quas Graeci @Oi-m; vocnt,divide

reI poiumus
in federa, poniones, pactiones alias.
i

I I I. De ederum 8C ponionum dicrimine adiri pote Livus

libr. IX. ubi recte nos docet federa ee quee Hunt juu lmmae

poteats , & in quibus ipe populus ira: divinae obringitur I mi

nus etur dicts. Ea apud Romanos peragi

er &ciles olebant

addito patre patrato. Sponio autem e u ihi qm poteate

umma mandatum ejus rei non habcnt aliquid prqmittunt Ted
1 am

-"-f*A'
z.,-4

238

DE

[VRE

BELL!

illam proprie tangit. Apud Salluium legimus : Se:th , utz' pm;

emt, decrevz't, uo arquepopuli injuu nal/umPotm'jzfedmeri. Hierony_
- Lil- xxIv- mus Syracuarum rex cum Annbale, ut narrar Livius, ocietatem

fecera't: At Poea Carthaginem miit ad fedus ex ocictate fa

ciendum. Ware quod apud Senecam patrem e: Imperzztorfedm

percuiit, videturpojmlmpmui Romanus, 6.9 cdere convinetm': ad ant
quos eos pertinet, qui peciale ejus rei mandatum acceperant. At
in regnis regum e fedus facere. Euripides ilpplicibus : v
?l/32 JL PVWCMMUJU
Aiacv ' 5T@- x60@ Hgm@ Dv

vivn; 'LZT'P y Anova-Wan pum-DFM,

Admum Inma opus

11mm: namqueis jus babet regm' Potem _
Legendum
VE Civitatcmfdere
enim
, ut
Obrzngat
dximus , pxwpony, non pm-154016? .

SCllt

autern magiratus populum non obligant, ita nec minor pars p0

puli. quod pro Romanis e adverus Gallos Senonas: nam major

pars populi eat apud Dictatorem Camillum. biariam autem ,ut
apud Gellium e , cum populo agi non pote. Sed ubi quijus P0

Puli non habent , de eo quod populi ec poponderunt , vdeamus

in
quid ,teneantur.
forte
ali uis ,hoc
cail uod
ponores
dem li
bcrae
i operam Putet
omnem
dediigent
ut id
pOPonderunt
eret , cundum ea quie de promio tertii ?acto upra diximus:

ed negotii hujus , cui contractus ine , natura obligationem mul

to rictiorem deiderat. Nam qui contrahendo aliquid de uo
dat aut promittit, is vicim praeari reipa ibi aliquid vult: unde
& jure civil , quod facti alieni promiiones repudat , promio

gui

:_L..
nas-* *WT

tamen ratam rem haberi, ad id quod intere obringit.

.:.-,.-

Iv. Federa Menippus regis Antiochi ad Romanos legatus,refe

rcnte eodem Livio, ma is ex uu uo quam ex praecripto artis ita

zz

diviit, ut diceret tria e e eorum federum qua; ipter e paciizeren

y'

tur reges Civitateque genera: unurn cum bello VIctIS dlcerentur le

ges, quo in genere quid victum habere , quo mulctari eum vellef,

1'

vctoris ee arbitrium: alterum cum pares bello :equo federe in

Fi

pacem atque amicitiam venirent. tune repeti reddique Per C011

ventionem res , 8C i qual-um turbata bello poeo t , eas aut ex

formula juris antiqui, aur ex partis utriuque commodo componi:

Libzmuv;

tertium ee genus , cum qui hoes nunquam fuerint ad amici

tiam ociali federeinteri: jungendam coeant: quos_ nec dicere

leges, nec accipere.

1
i
l

v. At

A,CPACIS,LlB.lI.

v. At nobis accuratius inituenda partitio e, ut primum dica

mus federa alia idem conituere quod juris e naturalis , alia afi
quid ei adjicere. Prioris generis federa non tantum fieri olent in- '

ter hoes qui bello difceduntg fed olim & ebant fpe , 8C ali .
quo modo erant neceifaria inter eos qui ante nihil contraxient.

, id inde ortum, quod regula illajuris naturalis , cognationem inter

homines quandam effe a natura , ac proinde nefas effe alterum ab

- altero ldi , ut olim ante diluvium , ita rurqu aliquo poft diluvium
tempore malis moribus eet obliterata , ita ut latrocinari 8C pr

das agere in externos nullo bello indicto , pro licito haberetur:

quod ZLina'Hbv vocat Epiphanius. Hinc illa apud Homerum,.an L-/-D-d

prdones eis? amica interrogado , cujus & Thucydidcs memi~

cl/:Sim

nit, &t in Solonis lege veteri collegia BH M'M onpvwvz quippe , ut

Iuinus ait , ad Tarquinii tempora latrocinium maris gloria ha- Lib- XII Ir

bebatur: &illud in Romano jure, uti cum gente aliqua neque

amicitiam , neque hofpitium , neque fedus amiciti caufa factum

habeatur, hi -hoes quidem non fint : quod autem ex Romano ad

eos pervenerat , illorum Hat , 8C liber homo Romanus ab eis ca

ptus ervus at. idemque it , fiquis inde ad Romanos perveniatz

-& hoc uoque cai poliminium detur. Sic Corcyrencs olim

ante be li Peloponnefiaci tempora hoes Athenienium non

erant , ed nec pacem cum illis , nec inducias habebant , ut ex ora

tione Corinthiorum apud Thucydidem apparet. De Boccho Sal

luius: nobis neque bello nequepace cogntm. Hinc in barbaros prdam
exercere laudatum Arioteli , 8C ipfa vox hois , veteri Latio ni

hil-nifi externum ignicabat. Sub hoc genere comprehendo ac

federa quibus cavetur , ut utrinquejus hoPiti , utjus commercii

.t, quatenus ifta ub jure naturali veniunt, qua de re egimus alibi

Vtitur hoc difcrimine ACO, in oratone ad Achos apud Liviump
ubi non de focietate ait quri , fed de commercio prbendi repe
tendique juris: nempe ne fervis Macedonum apud e perfugium L-v. libr
xlr.

eflet Hoc genus totum conventionum Graeci ricte eipr vo

cant, 8C opponunt mng , ut tum alibi videre e , tum in oratio

ne Andocidis de pace cum Lacedxmoniis.
.
z VI. Conventiones qu juri natur aliquid adjiciunt , aut aequa
les funt , aut inquales. \Equales unt qu utrinque eodem modo
e habent, a? im; y; :Om-7; y Mdem {zum , ut locrates in Panegyrico

loquiturz quo illud Vrgilii pertinet:

Nec mihi regnapetmparibwfed legisz ambas
Invictasgentes tema indem mitram

Graeci

f
l

240

DEIVRE BELLI

Graeci iasvocant modo MMM.; m liciter , \nodo MMM; CPI; Y@

z; Pr, ut apud Appianum & Xenopontem vidr e : has magis

proprie wal-Mg, & quatenus minus dignos rePICIunt Miz-MG,

aut MMM; x r BUG-JIMTNL quas Demohenes in oracione de Rho

diorum libertate, fugiendas ait his qui libertatem amant , qua ad

ervtutem accedant Proxme, Vtriuque modi federa aut pacis,
aut ocietats alicuj us unt cau. \Egualia pacis , ut quee de rei

tuendis captivis, rebus capts , & ad \ecuritatem conveniri olent,

qua de re agendum erit inra in belli eectibus & conectanes.
Aqualia ocietatis, aut ad commercia pertinent, aut ad belli com
munitatem, aut ad res alias. !Equales de commerC-ispactones

varia: ee POunt, puta utrnque ne vectigal ullum olvatur , quod

in vetere erat federe Romanorum 8C Carthaginienium , excepto
eo quod cribae 8C prxconi dabatur, aut ne majus olvatur quam in
praeens , aut ad certam quantitatem. Sic & in bellica ocietate ut
auxilia praeentur paria equitum, peditum , navium , ve ad om

ne bellum quod Graeci ZUHHd-jlw vocant , 8C explicar Thucyd

des Twrxpg @M vz/AZ@ eciem boes amicos babere: quod

& apud Livium -aepe reperias, ive ad tuendos nes duntaxat,
quod &flcojan', ive ad certum bellum, aut in cerros hoes, autn

PIM.

omnes quidem', ld exceptis ociis , ut in ederc inter Pernos 86

Macedonas, quod apud Polybium e: quomodo & Rhodii Anti<
ono & Demetrio per fedus auxilia promierunt in hoes quoilis
excepto Ptolemaao. Pote, ut diximus, xquale fedus & ad res
alias pertinere, ut ne in connio alterius alter arces habeat,ne ub

Dc

mi.

dtos alterius alter defendat, ne iter alterius hoi przebeat,

VII. EX xqualibus quala mt naequalia facle e intellg. Pro
mittuntur autem insequala aut ex parte dignior , aut ex minus

digna. EX Prte dignior , ut i quis auxilia promttat , nec rei

puletur, aut majora promttat: Ex parte indigniori inzequala, aut

ut Iocrates dcto Panegyrco loqptur , qu Tsvrps; Adan-?MOYA
ha, unt: ea qua: dixmus maeyMG, aut MHz-MG vocar. Et

haze pa aut cum mminutone unt imperi, aut ne ejus imminu~

tione. Cum imminutione imperii, ut in ecundo federe Carthag

nienium cum Romans , ne cui Carthaginens bellum facerent

injuu populi Romani. Ab eo tempore, ut Appianuslpquitur,

Kpxnoivm lw/.can \Bwin-y ivwvx , Canbaginiens Romanis ex fdere

mmmgerebant. Pote addihuic generi deditio conditionata , n

I quod illa nonimmnutonem , (d tranationem totius imper
.

continet,

AC PACIS,L1B.II.

241

continet , qua de re diximus alibi. Talem autem conventionem

federis nominej 8C alibi Livius appellat , ut libro IX. Teates Apuli

impetmmmnt utfdm daretur , neque ut nequa tamenfizdere ,fed ut in ditione
populi Romam' emant Sine imminutione imperii oneraa aut tranito
ria funt , aut manentia. Tranitoria de olvendo ipendio ,' de
moenibus diruendis , ut locis quibufdam decedaturz ut dentur ob

ides, elephanti, naves. Manentia, ut de imperio ac majePtate co

miter colenda, cujus federis qu it vis alibi diX-imus. Huic proxi

mum e ut hoes 8C amici habeantur uos velit partium altera:

ne cui exercitui, cui cum altero bellum it per nes tranitus,com~
meatuve detur. Tum illa minora , ne arces certis locis xdicare,
ne exercitum ducerej ne naves habere ultra numerum denitum,
ne urbem condere , ne navigare , ne militem certis locis concri~

bere liceat : ne ocos o pugnare : ne commeatu hoes juvare:

ne recipere eos qui aliunde veniunt : ut edera prius facta cum aliis

dirimantur: quorum omnium exempla apud Polybium , Livium,

ac alios videre e. Solnt autem edera inqualia contrahi , non

tantum inter victores & victos, ut- Menippus cenebat, ed &inter

potentiores ac impotentiores etiam qui bello inter ( experti non
unt.
'
- '

VIII. De federibus frequens e quaeio , licitne ineantur cum

his qui 'vera religione alieni unt : qu res in jure naturae dubita_
tionem non habet. ~ Nam id jus ita omnibus hominibus commune 711.2. 2. q.
e,ut religionis dicrimen non admittat. Sed de jure divino quri- m- n-

tur, ex quo hanc qultionem tractant, non Theologi tantum, ed

ac Iuriconultorum nonnulli, inter quos oldradus ac Decianus.

Oldr.c'.7r

I I I.
IX. videamus primum de jure divino vereri , acturi deinde de Deci.
cnfzo.

novo. Fedus non nocendi caufa cum alienis a reli ione contrahe

re ante Mois legem licuit. lixemplum efl in ferire lacobi cum

Labane : ut jam de Abimeleco nihil dicam, quando non atis con

at eum fuie idololatramNeque id lex per Mofem data mutavit.

lixemplo lint IEgyptii haud dubie idololatr. l-los tamen averfari Gm mt

vetantur Hebraei. Excipiendiimt' populi feptcm divina fententia Rm"
' damnati, cujus fententi exfecutores erant delegati lliraelitze nam XXII I, 7*.
his in idololatria perantibus, ac imperium detrectantibus parce- Dm. vu;

re vetantur , quibus itidem decreto divino additi unt Ama ecit. B

Federa quoque commerciorum , et quae his fimilia ad utilitatem 1
communemp aut alterius partispertineng inire cum profanis licet

per legem nihil enim reperitur quod obet. Et exempla habe

'X

mus

242

DE

IVRE

BELL]

II Sam. v, mus federum quze David 8C Solomo cum Hiromo Tyriorum rege

:km fecerunr: ac notandumin'acra hioria dici fedus hoc a. Solomo

' i 'ne factum juxra apientiam quam Deus ei dederat. Lex quidem
LW- xm Mois (Pecialirer imperar benefacere popularibusg iz-Mz?:- :SIMM-w:

Mmm, Fraererea peculiaris VIctus &i morum ratio ludana prxcripra fami
I.

- iarem cum hominibus caererrs coniletudinem Vix patiebatur. Ar

hinc non equirur aut benefacere extraneis non licuie, aut eriam

laudabile id non ee , -quod male inde collegit poeriorum ma

girorum prava interpretario : unde illud Iuvenalis de Iudzeis:

Non monmre rom: eadem macm colentz'.

quo loco exemplum monrandx vix minime molea neque fum

O. I.

tuoa benecia indicar , quee ignoris etiam rribuenda Cicero dicir

?l "K & Seneca. Eodempertinet Taciriillud de iidem : Apud ipiu des

v. obinata, miericordia imprentas , adrerus omnes alias bozle odiar. Sic in
novi federis hioria legimus -Iepe non oliros Iudaeos convivere,
yy/"ft-Oq, Meslv , IEA-ZM , Wax'pxrzaj alienigenis. Er Apollonius
M010 ludxis objiciebat , 511 (mi mloedzova TQ; &Mm; wxadArjcvs;

365m; 'EI-Ei Org, und Emma-?v JJSAOV n :car-9 TE/@ev a'uUnNa-v BX

WMPSMVDIQ';

non admita' c117 eis qm' dc Deoimtirent ala , nec quirquam

commum e

cum bis quiinitutis dierrem : Amici Antiochi apud Diodorum Iu

dXOS accuanr: Feoiys QTRYTUV HOW-Tv EMMA-rs; vaq 'z 'ms No Yn@- (Hi

,ugu 5 WASP[8; @UM/Calvin ?ru/VG!: las ex omnibwpchtlis inciabiles ec'

cxtmncis, im ut CKCCTOSPO boilms durant. Sequirur de idem Mi JA
Ago EOI/ ?varn- Iisszvv 7D ava , parir ruvev , cum nal/agente lid menam

hallen: communem , neque [If-716 eos aliz's fuelle.. MOX eis ,tribuitur plan-PST@

?liar odium bumamgencs. Et pud Philorarum' Tyanenis de lu~

dxis: a Bziav aLi/.cmnv ep'v-n, o [c-n Ken/ri W653; GPU'WX raz-ta: "vic-Ege

nus adcoizcremm al) bumam commeer TBPCTCTMH, ut ne menizm quidem

Cum aliis ommzmem babmm. Sicut 8( pam Iudaeis apud Ioephum

Objcitur, TZ C'umrv , 'ni alaviyOuAay , 27' 24945? fuga/d- ,

ThtMZ' ?d

r-I'O." Ar hunc non ee le is enum Chrius nos docuir exemplo

lo , cum Samaritide emina aquam accipere non recuavir, le
gis ubPue obervanriimus. Sed & Olim David apud populos ir
religio OS perfugium ib quxiverar nuquam eo nomine repre-
Am.vIII,henils. Apud loephum Solomoni remplum dedicanri &oranti
'

ur Deus ibi eriam aliengenarum Preces exaudirer , hxec tribuirur

OltiO: Tiu abc dmvOpa-me T) @dan C'-EV , d Mo-rol); wei; TQ; Cok POQJ

M ?z/.m non itmm inhumano ingeni neque male ectecti caga exrmneos.

Excipiend ab hac regula non illi ranrum populi quos upra dixi
- '

mus,

.
AC PACIS,LXE.II.

l
m

mus, ed inluper Ammonit 8C Moabit de quibus fcripturn e

Deut. XXI n , 6 s Non qu-eresjzroperitatem eorum ( ita rectius hoc loi

il

co verteris Dnw quam pacem eorum) nec bonum eorum ullis diebus
tuis unquam Dibus verbis federa beneica' cum illis populis ve- ,

tantur,
non etiam
jus-bellie,
concediturz
autabcerte
,' qu
l-lebro-rum quorundam
fententia
vetatur pax
illis peti
, non
etian'r. i

F' l

oblata accipi. certe jus belli in Ammonitas Hebraeis negatur

Deut I I, 19: neque lephthes arma in eos movit ni po tent'a ind-mm

tas qu pacis vias ,. neque David nii atrocibus injuriis lacetus. n Sm'

De ocietate
quaeio
ilpere.
Ante
legem ,apparet
hanc quoque
non
illicitambellica
fuie cum
profanis
gentibus
exemplo
Abra-

i 11

hamiimpios Sodomitas bello adjuvantis. Nec lege Mois quic

puam generaliter hac in re mutatum legituri Atque ita videmus
enie Afmonaeosj legis 8C peritos & reverentes admodum , ut ex

religioa Sabbati obfervatione , permia olafili tutela , non alio

armorum uil , apparet Et hi tamen cum Lacedmoniis 8C R0

manis fedus pepigere, approbantibus lacerdot-ibus 8C populo: imo

tg t

ac pro eorum falute acra publice fecerunt. QR vero contra ad- ~ _~

feruntur , cauas habent peculiares. Nam quos reges aut popu- ' "
los , .extra eos qui in lege expre erant , exolos ibi &t inortunio ..

damnatos per Proplietas Deus ignicaet , eorum tutelam uci

Pere , aut cum iis arma ociare haud dubie nefas erat. Hue illud

pertinet Prophet ad Ioaphatum de rege Iiaelis : Tem improbo opi l PMA?

tulmij 5 eos diligere qui Deum odmmt? At ob hoc

exmt in te Dei im. x '

Naminfelicem belli exitum Micheas Propheta jam ante prdi-i

xerat. Et alterius Prophet ad Amaiam: Ne ita tecum exercitm Ime I I PPliturum : mm non adu/i Deus Imelz'zis , ulli inquam prmimz'mrum. Hoc V 7

vero non venire ex natura ederis , ed ex perfon peculiari qua

dam qualitate , vel hinc evincitur , quod graviter increpitus e IOfaphatus etiam diris additis eo nomine quod commercii caufa o-
Cietatem iniiet cum Ochozia rege lfraelitarum milem ei quam II Parp.

1; v
l
'
1

David 85 Solomo inierant cum Hiromo , quos eo nomine partim "" 37*

'

non reprehenos, partim laudatos diximus Nam quod additur

Ochoziam impie egie , debet ad totam ejus vitam referri ob

quam Deus ilpfi omnibuque ejus conatibus infenqu fuerit: quo

modo hc hi oria explicatur in libro cui nomen conitutiones
clementis VI , capite xvr I I. Notandum ac hoc , pejorem fuiffe
cauam eorum qui Iacobo orti Deum bene cognitum deerue
rant , quam populorum extraneorum. ,Nam in detectores illos
'
X z
cteri

'

44

DE

IVRE BELL]

Czeteri populares armabantur lege quee exat Deut. XIII , 13.

E 8C ubi culpantur federa ob' animi'vitium unde procedebant:

"'P'll- ita a Propheta reprehenus Aa quod ad ocietatem Syri e contu
ZVI:6 liet , Deo dius: quod oenderat cum res Dco \cratas ad Sy

aII 1ml- rum mIttret: Sed nemp rex idem culpatus quod in medics
adwm pouiet non in Deo. Non ergo ex hac hioria magis equi~

Rmmp. 3. tur per e, aut generaliter malum ee ocietatem contrahere cum

AMY-"Z talibus quales erant Syri , quam medicos conillere. Multa enim

MCL, non illicita vitiat' animus , ut b cenizm in Davide , theaurorum

b II Sam. oenionem in Ezecha. Sicd alibi ducia in \Egyptio poita re

clvl- R prehenditur , cum tamen_ Solomoni cum /Egy ' tio anitatem
xx, 13_ 'contrahcre licuerit. Qgbus & hoc addcndum e( , fHebraeos ub

d E-ml atu legs veteris dirtas habuie promiones victoria? i legem

?IRM-15,1. obervarent , quominus recurrendum habebgnt ad humana auxi~
"'mr_

f Dmm. lia. Exant quidem 8C apud Solomonem g (ententix non paucx

l ;j de vitands conortiis imporum. Sed hxc prudentiae monita unt,
" 0; non leiis przecepta: 8C illa ip monita , ut moralia pleraque, plu

xxn , 2+; rimas abent exceptioncs.

" " x. Lex autem Euangeliinihil hac in Parte mutavt: imO magis
Vz'cIoria de etiam avet federibus uibus hi qui i religionc alieni unt in cau
Mi! "Mi: jua ijblevantur, quiaenecentiam in quovs homines data OC
;na Caione, non liberam modo reliquit & laudabilem, ed 8C iIb prac
Anm de Cepto pouit. Nam Dei exemplo , qui olem oriri facil: bonis 85

?fi-:9:: malis , & pluva utroclue humectat , jubemur nullum _hominum

_A.

915M,, genus zi -beneciis noris excludere. Bene Tertulljanus: Mamdiu

Ml-narr intra Ii'ae/cm eratzzcramentum , merito in lo:anes micricordiam num

'd'" dabat. Amb Cbrio dedtgcmcs bereditatcm UPoiioncm terminos term,
l

Matt/:wi v, U (epic expzzngi quod dictar e Oe .' NonPcPu/us mampopulm meus , 9

45-

nonmiizricomiam conada mzricordam conizczzm , Nacio Ci/z'cetz exindc

Cbrius in omnes egemmeme [Imgnimrs extendit , ncminem cxcludcm in

Gl-VL myemrioneicut in macatione. Waz accipi oportet lva gradus die

rcnta , utjn omnes irnus beneci , prazcpue tamen in rcligions.
_ Libro VII, conortes; In Clementis cpnitutionibuslcgimus: m2 w Yuca-
mP' UI' AXA-fm Z alza/my mmv ' wpyn'oyj 73; ag, Omnibus [agiend-umde nd

Open:: d I'M up imctorum Patior babcamr ratio. Pezfcta liberalim: , n

O. 1-6-3Ambroiupde,
commendatur, 7d
utprz'mum
(pere
Mc_
, quit
n'scirczctz
domez'cosde. cauir,
Simileloco,
etempore
illud Ariotelis,
Mim @Mixed
wvrzwv@ Sp-;4m Mana). Nequc enimpar e qua/em cummulzPm ex
term's UPI-0 amicis. Convictus etam familiaris cum hominibus qui

alieni

***TAPTH*v, #

AC

PACIS,LIB.'II.

245'

alieni unt rcligione non prohibetur: ac ne cum illis quidem quo

rum pejor caua e , 8C qui diciplinze Chriianae regula de

ciunt, omne interdjcitur commercium, ed familiare extra nece
itatem , non etiam quod emendandis pis pem prxbet. Illud
vero quod apud Paulum e , Ne jagum ducz'te cum alienz's'zzde : quod II THeaI.

enim conmium ejuitire cum iningitate, aut quee commixrio e luci cum te :lamb
ncbris, aut qm concordia e Cbrzo cum Sultana , aut Yumpars credenti cum VI, ,4_ '
non creciente? ad eos pertinet Eui in idoliiS convivabantur, atque ita

v aut idololatriam committe ant , aut certe committentium pe

ciem prxbebant. Oendunt equentia : @lij conimo Templo Dei

cum dolls? imilia illis quee in priore ad Corinthios eodem : Non Cm,

potez'seriprticzlbes menie Domim' 6.9 menie dzmoniomm. Neque ab eo

quod (ubeunda \Ponte non Imt profanorum imperia , nec conju
gia cum eis contrahenda , recte proceder argumentum. Nam in

utroque hoc cai apparet majus ericulum, aut certe plus dicul
tatis injici verx religionis uui. a de (lluod magis erpetua imt ia
vincula: & in matrimnio liberior e ectio, cum edera ex tempo
rum & locorum occa'ione lumenda int. Sicut autem benefacere Silver.

'

rofanis malum non e , ita nec opem eorum implorare , icut WI" M*
Caearis 8C Tribun auxilium Paulus nvocavit.

:1', :9'

X I. Nulla ergo hicintrineca aut univeralis e pravitas , ed eX " * qud

circumantiis xmanda( Cavendum enim ne nima commixtioctp'd v'

contagium'adferatinrmis; quam ad rem Utile erit edes din '

MKII-'
':_'
--J-

gui , Icut Iraelitae eorim ab \Egyptiis habitamnt. Neque enim

ratione caret illud Anaxandridaz :

Gnzo? Suce-[4140 @pnz-:iv k-'Iv yai '

59 o qaimt 73 Ml-a" 49 v'po
zz'ny ' 70" My/Am

Axsmv ?ID .

Ego e rueernon quam commilito,

@Mando nec leges, nec mom cone-ntz'unt,~

Sed multi interie intervallz's dicrpant .

Qup pertinent & ea quee alibi attulimus de religione Iudzeorum & Lib-n 0-2.
Chriianorum in commilitio cum paganis. Sed 8C ex ocietate Silwr. in

tal proanx opes magnum int habiturx incrementum, abinen MMM?

dum erit extra ilmmam necetatem : In qua locum haber, quodP'Icti'v'3
in

I'C dXit Thucydides 2 ::dem/(PJWOU

3m fan-eg {5 *FFETS

F AJU- Libro r.

mmJPUCXA'II-u, (Mi 'e'quI-a'vav, 7M G Bupps WAWCJVG-C lg@

Slzaq, His qui inidz'z's impetuntur, ut nos ab Atbenicnibm, invididm' non
debet _ falutem quarantmmGr-ecomm modo , d U barbarorum maxi/iii.

Non

4.- n14

246

,DEIVRE BELL!

Non enim jus quodvis fuiiicit ad id committendum quod religio

ni, fi non directe , indirecte tamen nociturum utetur. (Daem
Mauh-ei dum enim primo loco e regnum ccelee, id efi Euangelii propa
vx, 33- gatio. optandum eet ut multi hodie Principes ac populi in ani

mum admitterent liberam 8C piam vocem Pulconis Archiepico

.Frod. [.IV. pi quondam Remenis carolum Simplicem ic admonents: c(Mi:

non expavefcnt mos inimicorum Dei nmicitiam mel/c, ac in cladem 9 ruinam
nominis Cbniani , pagana arma Ufdemiaciperc deteanda? Nibilcnim

diat unum quis[epaganisociet, an abnegato Deoidola colar. Exat apud

'Al'rianum

Alexandri: oiobxeiv Agoda nic :TUTOFI-X inania ral

MM nisi n Bapceaz agas aai az-MG, qu T IMM: graviter eos delinque

re qui admum Graco; barbaris militarem comm Smcorumjum

1 con ma XII. Illud hic addam , cum omnes Chriian unius corporis
18 6'

membra int qu iubentur alia aliorum dolores ac mala perfen

tifcere , icut id a ingulos pertinet , ita 8C ad populos ua po uli
unt, ac ad reges qua reges pertine-re. Neque enim proie qui que

tantum , ed et pro mandata ibi'poteate ervre Chro deber.

Hoc autem pr are reges 8C populi non poffunt , graante armis

hoe mpo, nii alii aliis auxilio Int: quod commode iieri nequt,

nii fedus eo nomineineaturz uod fe us jam olim initum lt, 8C

princeps ejus creatus confenfu communi Romanus Imperator.

Debent ergo Chriiani omnes ad cauam hanc communem pro

' .viriummodo viros aut pecunias conferrez uod quominus faciant
non video uomodo poflint excuiari ,

ii qui bello inevitabili

aut non dillimili malo domi diinentur.

v
x l I I. Solet (Lepe de illa incidere qufiio , i plures bellum genu
rant,
utrcPendum
Otius opem
utriqueadeinjua
federatus.
H'IC
rimum
e, ferre
quod debeat
et fupraqui
diximus,
bella nul
am efle obligationem Ware qui federatorumjuam habet belli
caufam prferendus , i cum extraneo res it. Etiam i cum alio

federato: Sic oratione de Megalopoli offendit Demohenes Mel:

v \nis fociis contra Lacedmonios item ocjos opem ferri ab

Athenenibus debere i ab his incipiat injuria. Sed id ita verum,

ni convenerit hoc quoque ne adverqu eum auxilia mittere li
Tll"- -"- ceat. In pactone Hannibalis cum Macedonibus erat : Hoium ha*
cs m'mmxxcbtis rcgibus, civitatibus cij20111412M quilmcumfdus nobis 9

{mzz'cacia e. mori i ederati inter e committantur cauis utrinque

"NIOS, quod accidere pote, utraque parte abinendum erit.

_SIC m Lcuctrica Ariids quinta dicitur E4 Ap 72" Mc REA-uu , MM

-\

m ' ezr

AC PACIs-,LIBAIL

247

w) ' Ear" MAssj uaAowzirv , cix Shit-Imqu : quidem in alios auxilium

pccerent , zcz'le c negotium : nimorum alter in alterum, nollez mycm'.

(Mod federati in alios bellent jua quique de caua, i~utrique
auxilia mitti poflunt , puta in milite aut pecunia , mittenda erunt,

ut t circa creditores peronales. At fi ipius qui promiit prien

tia requiritur qu individua eft , ratio poftulat ut praeferatur cum
quo antiquius e fedus , quod Acarnanes Spartanis dicunt apud

Polybiumzeodemque pertinet Conulis Romani refponfum Cam- Lib. 1x.

panis datum: amicitiws ita inituipare ne qui foetuior amicitia ac)
tietm wioletur. Sed addenda exceptioa ni fedus poerius ultra

promiliionem aliquid habet quod quafi dominii tranilationem in

e contineat , puta ubectionis aliqpid Nam 8c ic in venditione S- ai"

dicimus priorem pr erri , ni po erior dominium tranltuleringzlghzm

Sic Nepeinis apud Livium deditionis quam ocietatis fides an- w_ m
ctior. Diin uunt hc alii ubtilius , e qu dixi , ut impliciora
ita veriora ar itror.

XIV. Finito tempore edus tacite renovatum intelligi non de

bet , ni ex actibus ui nullam aliam interpretationem recipiunt

non enim facile priiimitur nova obligatio

ec
4o7.

X v. Si pars una fedus violaverit , poterit altera a federe dice Dec. cmp
dere : nam capita federis ingula conditionis vim habent. Exem-FS
plo
mmm,
it
NCapud
o (u)ThuCYdidemiiAJsm
magnus-nc o; a) Erma/dawn.
Tus curavdozgl
Saluti 37x di cugmm
Emu/a; omm CZ"
Libro!.

nent , non qui defmz' ad alias e conferant , fed qui quamjumtpromi emm:
opem re non pmant. Alibi apud eundem : a, 'n dyhrirmgyci
may Ema-011!pr if; 'now , tim MAiiaqu Tang av'ovaql. Si vel tantillum ex

P4729

altemm-a trangrederetur , rupta fre pacta. Sed hoc ita verum e , ni

aliter convenerit: quod eri interdum olet ne ob quaf/is oenas

federe difcedere liceat.

X v I. Sponfionum tot effe materi poffunt quot federum. Di-

fiant enim hc perfonarum facientium poteate. Sed duo mt
qu de fponfionibus quri olent: Primum i improbetur a rege,
aut civitate ponio, in quid teneantur ponores, ad id quod inter
e , an ad reituendam rem in eum atum in quo erat ante fpon
onem, an ad Corpus-dedcndum. Prima ententia videtur juri Ci
vil Romano congruere: fecunda quitati quam in Caudina con
trovera tribuni plebis L. Livius 8a
Melius urgebant: tertia
uiI probata e , ut exemplis (Ponionum duarum nobilium Cau
din Sc Numantnae apparuit. Sed illud ante omnia tenendum,
X

eum

1.121

3:
: !! :
! : : , !
! , , ! . :
! ! ! :
: : ! ! ! !!!, .
, ,
: 8 ,
( 3
1 3 ,

3 .
,
,

3.
:

3.

(
,

5 , 1 .
: ,
. 5
- , 8
. ,
5, _
. :: , 3:1
.

. , ,

, 3: 1
. : 0011
, 3.

3 ,

5! .
__,_43_ ,
2::,82: , 3:. (
. .

.
1

. , :
.

>,

,
:. (
1 ) . (

@ . : : -

, , :
' .
, :: . : :
6
, :
. :
, 8 :
: ! ,

@
.
()8:
1,996 '
8

. 5
.

. .

81, : !.
,
: ,

: , 1 1 [
, .

1 ,
. @ ..
:
, ,
.
, :
: . 8

: :::::

:::>:;. .

:::::::::: .
::, : .::.
1. ..2' : /: .:::.
1 . /::,: /::.: :: , ! 1 . .< : :: .:2:: ::
: :
. :: :/.
. : : :: : ].'

: :::::! :
. &72 :: ::: >

1 . |?::: @ .: ::
, :/: ::, :: ::

::,/::[:/::, 2.
. |?: :: . : ::

:: :
. 7? .: : :

::: : & :::/::: :

: . :: :#2:: :

. :: :: : |:.

. .: : : :: |:

:7: :

. / ::: : : :. .

. ..2: /:': .: ::
:: , :: :: '

,|:' ::: =|::: : :/|

: :
:: .
. 23' ::: :: @ . : : :::: :
1 . .: . ::7%:::4 :
:
:::.

. 13? ::: :: :: . ( 0:::: : /::::

.: : : :

, :':/, , :::.

. ::7: : :':[! :: :

. ! :::/ :::: :(
:::: :: :: : /:::::: 5 !
': ::? 02/
|:::
:/::?2/::.
'

: 1. .: ': '?: /9: . .: :: (, ::::

:

::: ::

: :: :::::.:.

::: ::: :

1 1 1. .: : .. , : :::::

. / :: : /::: ::1::: ::: ::::

: , : : :: /7 1:- . @:@ '%

... 4...[ ) .:.,..:.. : . .9:: :: ' :::?
!::: : :::2.
2::.

. ,,% :2::': , [- . . ? ::22:

:: :- :: [:.
:/: :::: :8:2.
. :: :, .2:| ::::- : . : :':: :::
:: ::: :?' :: :: .
8.

'' . ..2.8?/: :::::, ::

?: .:!::.

:::::: :: ::::: :-::::: :: ::::::, :::: ::: :::: ::

.:.)]:::.

(::
:::
::::
::::::
:::.
1::::::
::
::
::::::

:2::, :::::: (3::: :: :::::::::: :: :::

:: :::: ::::: , : ::::: :::::::::::: :: , :: ::::: : :-

:: :: :::-: ::::::::: :::: :: :: :::::::: :::: ,

: ::::: :::::::: ::::: : :: : :: ::: :::::::::: :: :
::::::-:::: : :: ::: :: :: ::::::: ::::. :::::

::::

8,[...

: 1 _

. ?
, ", , , :

5 . 2:, :
: , @ :
, , ,
.
: 8 / !!? . - 1
-: : @

8
,

: : - , ]&.

1 1. ] : ,

, : : : ,
. 1,

: , @ .9' 7072 .
_
8 [.
1 :
, ,

] , 8
, ! : :
, ,
!. ( - 01?
, .

'

1 . , : , - '

] : , ]
, ,
8. : 1
: : , [ [ : : 9>
[ . 8
, 11
.
: 1 :

. @ :
. ( 8 . -1.. .
1
, 1.
. - . . .
:

, @ - ) ,
. . .

DE IVRE BELL]
turn. & Livius in octo millibus peciem ponit jui exercitus. Pari

252.

modo de Clae erit aeimandum. Sic arx e locus qui arcere ho

-ilem exercitum ad tempus pellit
Iv. Conjecturis aumtls opus e., ubi verba aut verborum

complexio funt mAmyM, id e, Plureslignificationes recipiunt

Hunclocum Rhetoresvocant EE HQ-Gxz: Dialecticiubtilius , fi
in una voce enxsee Plures POent summi/am i in complexione
' MMM-'M Similiter conjecturis opus e quoties in pactis e UM
aequus/eia , pecies qudam rugnantix. Tune emm conjectura
qurend funt quae partes

ias aliis concilient i eri potelhnam

1 certa it pu na , quod poerius inter contrahentes Placuit prio

ribus deroga it: quia uno tempore nemo contraria potuit voluill
e , 8C eanatura e actuum qui voluntate pendent , ut novo actu

voluntatis difcedi inde POit, ve ,bx-MPS; ex parte una , ut in lege

8C teamentove conjunctim,ut in contrctibus ac pactis. Hunc

locum Rhetores vocant EL ada-evagina Et his quidem caibus verbo

rum evidens obfcuritas cogit recurrere ad conjecturas. Interdum
vero ipaz conjecturze ita evidentes unt , ut ponte e inferant
etiam contra receptiorem verborum ignicatum. Hunc ocum

GrzeciRhetoresvocant mat ms wg llgwol/acgg Latini ex cripto &fen

tentia cripti. Loci autem ex quibus voluntatis conjectur pro
munturj Prcipui funt ex materia, ex eectu, ex conjunctis.

v. EX materia, ut VOX diei, triginta dierum pact int inducix,

non debet de diebus naturalibus , ed civilibus intelligiz id enim

L Mmm. materize congruit. Ita verbum donare fumitur PIO tranigere ex

negotii qualitate Sic armorum vox , qu modo belli inltrumen

inzc ML ta, modo milites armatos ignicat , Pto materia , aut hunc aut il
j rm- lum in modum erit interpretanda ltahomines qui reddere pro
miit , vivos non mortuos reddere debet contra quam cavillati
funt Platenfes Et ferrum deponere ju , atis fecerunt i gla~
TM.

dium deponanta non 8C bulas , quod Pericles argutabatur: 8C ex

itus ex urbeliber intelligi debet , ita ut ac iter tutum t , contra
quam fecit Aiexander. Et pars dimidia navium in diviione, inte

grarum intelligi debetj non ectarum, contra quam Romani An '

tiocho fecerunt De milibus idem eo judicium

twk-inlo- v L Ex effectu , in quoprcipuum eli vox ex ul receptiore

m mbfwfumta eectum po e traheret ratione alienum In ambigua
0.1 mb. enim voce ea Potius accipienda e intcrpretatio quae vitio caret.
IA

w_ D_ deltaque non admittenda Braidae cavillatiop qui pollicitus agro

Iegzbm.

Boeoto

 0.

Ac'PACIS,LIB.'IL

2;;

Boeoto e deceurum negabat agrum Boedtum ee quem exer 77m:- Iv

cituinideret , quafi de bellica poeone non de nibus antiquis

ea vox intelligenda eet; quo en inanis fuerat pactio.
VII. Conjunctaunt, aut origine, aut etiam loco. conjuncta

origine unt Pure ex eadem voluntate proficifcuntur , etiami alio EWh-_il'

loco 8C occa

Ione dicta , unde conjectura nafcitur , quia in dubio

voluntas creditur libi JiITe conentiens. Sic apud Homerum quod

dictum erat interParidem 8c Menelaum , ut victor Helena cede
ter, ex poerioribus ita erit exponendum , ut victor is demum in IM-"?
tellgatur qui altemm occiderit. Rationem reddit Plutarchus: x, 3.

dices
o Axmq
accedunt
Tel-7 (MKV
ei quod
HQz'Cn-m'mpv
minus ambiguum
E'xo waWinv'm/
e omib eonvquod
MCPTEPOU
efi oburiua.
clavel-1:5:
v I I I. Inter ea qu 8C loco conjuncta funt , vim prcipuam haz
bet ratio legis , quam cum mente multi confundant , cum unum

t ex indiciis quibus mentem venamur. E tamen inter conje

cturas hc valdima, i certo conet aliqua ratione tanquam
caula unica voluntatem lie motam. nam epe rationes funt plu
resz interdum 8c prter rationem voluntas emet ex vi libertatis
(use determinat , quod ad obligationem producendam ucit. .
l-loc modo donatio ob nuptias facta vim non habebit nupti
fecut non nt.
I x. cterum cendum e voces multas habere ignicationes
plures, alteram rictiorem, alteram laxiorem: quod multis ex
cauis evenit , aut quia pecierum uni nomen generis adhret , ut
in vocibus cognationis &C ado tionis , item in nominibus maculi
nis qu etiam pro communinus fumi olent ubi deimt commu
na, aut quia ufus artis latius patet quam uus popularis, ut mors in

jure civi i ad deportationem producitur , cum apud populum

aliud igncet.
x. Simul notandum e eorum qu promittuntur , alia efie fa

vorabilia, alia odio, alia mixta, aut media. Favorabilia funt qu Al-v-
qualitatem in e habent , 8c qu communem \Pectant utilita r7.
tem, qu quo major e, atque atius patet , eo major e promi
favor, ut eorum qu ad pacem faciunt major quam ad bellum, 8c

belli ob tuitionem iIcepti major quam aliis de cauis. Odioa imt

qu partem alteram tantum, aut plus altera onerant , 8C qu poem
nam in e continent, 8C qu actus faciunt irritos, ac made priori
:

bus aliquid immutantz uod mixtum it aliqui , ut mutans

quidem priora, ed pacis caula , id pro magnitudine boni , aut
mutaa

It

D'EIVREBELLI

mutatons , modo favorabile , modo odioumcenebtur, ita ta

men ut, cteris paribus, Favor ceneatur potior. . '

X I. Dcrimen actuum bon fidei 8C ricti juris quatenus ex ju

re e Romano , ad jus entium non pertinet. Pote tamen ali
uo en huc aptaria ut cilicetfi quibus in regionibus actus aliqui

zarmam quandam habeant communem , ea quatenus immutata

'_'- =.--_. _ ._

non eft , actui inee intelligatur: in aliis autem actibus qui perfe
unt indeniti, qualis e: donatio, ac liberalis promio, magis llle

~'
'_'i._

tur dicts.

'

?nl-1% X I I. His POits h tenend funt reglas. ln non odiois lumen

ya um,

. kgim . da verba fecundum totam proprietatem ufus popularis 8C li plus

res int , eam qulatillima ec , quale e ut ma culinum umatur
'ro genere communi, 8C indefinita locutio pro univerfali Sic ver

a hc , unde quis dejcctm e , etiam ad eum reliituendum pertine

bunt , qui vi vetitus e ad uum accedere. nam vox laxius lumta

fert eam ignicationem, ut recte Cicero pro A. Qaecina diPutat.

Bm.i_n1. Si In favorabilioribus , I is qui loquitur jus intelligat , aut peritorum

is qu

MHZ- juris conilio utatur , verba laxius lumenda , ut etiam includant i

zm-,

gnicationem artis, aut quam lex dedit. Ad ignicationes autem

plane improprias non recurrendumgnifi alioqui ablurdum aliquid,

CNN-.III. aut pacti inutilitas equeretur. EX contrario verba etiam rictius,
W-"3M- quam fert proprietasa fumenda erunt, i id necearium erit ad vi
7'iqun kg

cm_ GL tandam iniquitatem vel abfurditatemz ati non talis e necelli

5- " "5- taS, ed maniea quitas vel utilitas in rerctione , ubiendum

erit intra arctimos terminos proprietatis , nii circumllanti

aliud iladeant. In Odois vero etiam fermo iguratus aliquantu

lum admittitur, quo onus vitetur. ltaque in donatione & juris ui

remione, verba, quantumvis generaliaj reringi olent ad ea de
quibus verifimilter e cogitatum. Et in hoc rerum genere occu

patum nonnunquam id demum intelligetur quod fpes it polfe re

parb. xv, tineri Sic auxilia promia ab una tantum parte, intelligentur de
m 6* beri impendiis ejus qui poulabit.
_
X I l I. llluris e quaeio, ociorum nomine veniant tantum qui

erant federis tempore , an 85 futuri , ut in federe facto inter popu

lum Romanum ac carthaginienfem po bellum de Sicilia z Vm'u
quepopulicii ab utroque populo tuti zmto. Hinc Romani inferebant,
etiami fedus cum Adrubale ictum de lbero amne non traneun~

clo , nihil ipis prodeet quod Carthaginienes id ratum non ha

buient, tamen i Carthaginienfs factum Annibalis oppugnantis
Sagunt

F"

AC

PACIS,LIB.IL

5';

.Saguntinos , quos POPC edus Romani ocios adciverant , proba

rent , -bellum indici ipis poe tanquam federe violato. Rationes

-ita Livius exponit : San": cautum em Saguntinis,cis utrommque exce Lil- XX!
Ptis. 7mm neque additum emt z'z's qui tzmc eent , nec, ne quipoea ameren
\

-tur. 9 cum aumere nomas licerctcios , qm's quum cenret , aut 0121114114
;quenquam meim z'n amicitiam recipi, me receptos z'ndcm non defcndi , tam

;um neqCan/mginienum izcz'z' , aut llicitarenmr ad\iefectionem , autim

izontc dccz'centes recibercntur . Que ferme ad verbum de Polybio lA/.m.

Umta apparet. (Did dicemus?

_au- .

uin verbum o'ciorum & ri

ctam illam de iis qui erant federis tempore, & ampliorem alteram
.ignicationem qux ad futuros quoque porrigitur, recipere pot

alva ratione recti ermonis, dubitandum non e. Vtra er O pre

ferenda t interpretati0,ex regulis ante traditis erit videnum: e
cundum quas dicimus , futuros non comprehendi , quia agitur de
federe rumpendo,quze Odioa e materiachc de adimenda Cartha
ginienibus libertate, eos qui injuriam ipis fecie crederentur, ar
mis cogendi; quee libertas e naturalis, nec temere abdicata cen
etur. Ergo Romanis adciere in ocietatem Saguntinos, aut ad
citos defendere non-licuit P Imo vero licuit, non eX vi federis, ed
ex jure naturali, quod federe non erat abdicatum: ita ut Sagunti

ni apud utroque eo eent loco , quai nihil de ociis conveniet:

quo caiI nec Carthaginienes contra fedus erant acturi , in Sa

A_,

ntinos arma moverent quee jua arbitrarentur , nec Romani

IeOS' defendere'nt. Plane icut Pyrrhi tempore inter Carthagi ll- i t

nienes & Romanos convenerat,ut i eorum populorum alter cum III.

Pyrrho fedus faceret , ita faceret ut jus auxilia mittendi ei , quem

Pyrrhus bello impeteret alvum maneret. Non dico juum utrin
que bellum ee potuie: (d anO pertinuie hoc ad federis vio
lationem:
uomodoPolybius
in quxione
de auxilio
Mamertinis
mio
Romanis dicztinguit
, an juum
id lerit
, & an per
fedus
licuerit. Et hoc ?plm e quod Corcyrenes apud Thucydidem Libr I.
dicunt Athenien 1 bus, licere ipis ibi auxilia mittere, nec Obare

ui
u.

lt)
m

quod Athenienis habebant cum Lacedzmoniis fedus , quando

per id fedus novos ocios adcicere liceret. Atque eam enten
tiam ecuti imr Athenienes poea , imperato uis , ne in Corin
thios pugnarent , nii ubi ii decendere pararent holiter in Cor-

cyram, aut in aliquod olum ditionis Corcyrenium, ne cilicet fe

dus rumperent. Non pugnat autem cum federe , ut quos alii of

fenderent .hi defenderentur ab aliis, manente de caetero Race. .

r
ltl'

Iu inus

Ibidem.

256

DE

IVREBELL'I

ua III. Iuinus de his temporibus agensz Inducz'as , quaaproprio nomine con

dixemnt, exciorumperm rumpebcmt, quippe qua minusperjuri contra

bertszp fcntescus zum/zapatsz quam dPEOPW/{O dzmwant. SIC
ac in oratione de Haloneo qu inter Demohemcas legitur , ap
paret pace quadam Athenienfium cum Philippo cautum ut qu
ea pace non comprehenderenturcrci civitates libera: cent:
fi quis vim inferrd, defendere eas in pace comprehenfis liceret.
Et hoc quidem exemplum e in federe aequali

x 1 v. ln federein uali ponemus alterum , convenerit ne al~

l
'
i

ter federatorum inju u alterius bellum gerere POt; quod pofi

tum fuiffe in federe Romanorum &Z Carthaginienium , po bel
lum Punicum fecundum , fupra memoravimus. ficut 8C potum
Liv.1ib.q.z.a1itin federe Macedonico cum Romanis , ante Pereum reem.
Cum belli gerendi nomen, ac ad omne bellum ertinere poffit 8C
ad id quod infertur non quod repellitur , in du io arctiorem hic
ignicatum lmemus, ne nimium coarctetur libertas
X v. Ejudem generis e illud , quod Romani promiferant libe

ram fore carthaginem : quod quanquam ex natura actus de ple

nima
8C alia qudam
poteatepridem
intelligi
omiferant
non poterat,
) aliquam
(belli tamen
enim fufcipiendi
illis relin ue
bat libertatem,& minimum tantam ut alieno imperio urbem edi

bus transferre non tenerentur. Frura ergo vocem carthaginis

urgebant Roman , dicentes civium multitudinem non urbem i

gniicari: (quod quanquam improprium concedi poteft , ob at

tributum quodcivibus magis quam urbiconvenit.) Nam in vo

ce , liberam relinqui , @M-M, ut Appianus ait, manifea erat
captio.

XVI. fluc 8C illa fre uens quPtio referencia e de pactis per

fonalibus ac realibus. t fiquidem cum populo libero actum it,
dubium non eft quin quod ei promittitur fui natura reale t , quia

fubjedtum elt res permanens. Imo etiami atus civitatis in re

gnum mutetur, manebit fedusa quia manet idem corpus , eti mu

tato capite , ac ut fupra diximus imperium quod peeregem exer

cetur non denir imperium effe populi. Exci iendum erit , ap

_
i

1) -
_ a

pareat caufam fuiffe propriam ei atui, ut fl li er civitates liber

tatis tutand caufa fedus contrahant. At i cum rege contractum

t , non atim perfonale erit cenfendum fedusz nam ut recte di

ijgm- ctum e :i Pedio 8C leiano , plerumque perona pacto inferi
{fja tur , non ut perfonale pactum fiat , cd ut demonretur cum quo
Mau,

v___..

pactum

ACPACLS,LI,,B.ZII.

:57

pactumfactum e. (Liod i'adjcctum t: federi ut perpetuum it

aut' factum in bonum regni , aut cum ipo 8C ucceoxibs, aut ad

.Zys denimm , jam atis a'pParebit re'le' Ee. -Tlel videtur

' e fedus Romanorum cumPhilippo Macedonuxrz.che,-quqd

cum Pereus ejus lius ad e 'entincre regata, bellurme domini

xortumle." Sed 8C ala verga,- &5' ip-irteidum mrmri:

cturamippeditabunt- hen -impxdbabilm. "Bod i PBSim. ;~ .

utrumque conjecturze,percrifznt'fvorabiii'credamur 'ec ica-e

lia, odio vero perlnalia. ' Fede'ra pacis':- ua fact'azz. *aut com
merciorum favorabilia imt.

ua? belli cauaz non odioa o'mni;

utquidamccment, ed Wp-.Mu, id e federa tuendize cua pro

pius ad favorem accedunt, IIqu magis ad':onera. Ad (1111122 c

cedit quod in federe ad bellum quodvis , prxumitur. rtio abita

prudentize 8C pietatis ejus quicum agtur,ui: qui non modo non in

jue,ed nec temerc bellum ulepturus videreturLLIod vro dici
olet , ocietates norte iniri , huc non adfero : pertinet cnim h'oc

ad cietates prii/atas , & juris e civilis. Ihre-ergo an injuria Fi- DCC-1517.!

denates , Latin , _Etruci , Sabini Federer diceerint mortuis Ro- m*
mulo , Tullo , Anco , Prico , Servo , dijudcari nobis recte non

potc, cum non exent federum verba. Cui non dimilis e illa
apud Iuinum controveria ,- :m civitates qux Medorum tributa
-.*~_I_

ria: fueran!: , mutato imperio conditionem mutaent. Spectan

dum enim an in conventione dem Medorum elegient'. Mini

me vero admittenda e Bodini argumentatio , federa ad regum MMM,

lcceores non tranixc , quia juramenti vis peronam non exeat.

Pote quppziuramenti obligatio Peronam tantum obringerc,

& p promi 10 obligare heredem. Neque enim verum e quod
'M-'~F-i *H'4L

urnt , federa jurejurando veluti rmamento inniti , cum plerum

?ue in ipa promiione \tis t ecaciae, cui majoris religionis cau

ajusjurandum additur. P. Valerio Conule juraverat plebs Ro

mana conventurosjuu Conuls. Mortuo illi lCCCdt L. Qyn

, tius Cincinnatus. Cavillantur tribuni quidam quai non teneretur

religione populus. Sequitur Livii judicium: Nondum MC que mmc te- Lib. x I.
mtde negligentia Deum menemt: maintevpretando
quique jMju
mndum 3.9 leges apta): faciebant,jduosp0vius mares ad ea accommodabant.
x v I I. Sane cum rege initum fedusmanet, etiami rex idem aut

ucceor regno ilbditis it pulils. Ius enim regni penes ipilm

manet , utcunque poeonem amierit: quo Pertinet Lucani ilq
lud de Senatu Romano :
Y

non

258

: ?E

DE'KIVRE'BELL

T; e - ;

~ - .zionunqudmzprdidit ordb -

. ~~f~
.

IM

.MMMDMjuraloc.

s-

'

1-"

l
A

"XVI-I I. Gntra i alieni r'egni :invaor volente vero rege, -aur

oppreox,pbpuli liberi antequam lciens populi conferius acce.,
dar bellozirupetatuny-nih eo etcontraedus: quia hi Poeio '

nem habenx, jus non

habentndbis
Ek- hoc
qud
Nabidjl
EcebatL-
T
Lim: Eb. (lu-intiuszrrgctmicztia
'Uth
null:: e
tecum
,jd'cmn
Palongc
XXX"-

Ced-emom'ommju'o acgitm factzxi Balitates autem ze in fe

deribus, regisjuceeoris' 8T milajuS proprie ignicann,& odio:
aeinvaorumcauv ' .
:'72
rw 4 -~}.\ *I: 'I 5:.
X I X. Tractaverat'olim' Chkyippus hnc quae'onem-,an pra-S

mium promium ei qui? primus ad metam- pervenietS-'debeanu

urrique i imul Pervenerintzan neutri. Et ane vox
ambigua
e, nam ut eUm igncat qui omnes antecedit, aut quem memo:
Sed quia virtutum Pirmia favoxabilia imt, \kerius e concururos
ad przemium, quanquarh liberalius'SciPio, Caear , Iulianus his qui
' pariter muros acenderant olida Premia tribuerunt. Ethzec qu-.

dem dicta unto de interpretati0ne ea qux verborum igniicatio

ni propris: vel impropi'ia aptatur. , .
'
, '
MMM-I. . x x. E 8C aliud interpretandi genus exconjecturis extra igni
Zz :Sii: cationem verborum , eorum cilicet quibus promio contine

kM tur: quue duplex, vel extendens r, vel coarctans. Sed qux exten

i_ tm-O dit interpretado dicilius procedt, faciliusquz aIctat. Nam ic

'
._J. .

ut in rebus mnibus 'ut cectus non equatur {tis e unam deee

' caurum , ut nacarur omnes convenire oportet 5 ita 85 in Obliga

tione conjectura extendens obligaonem non temere admitten

da e: multoque hc diicilius qulam in ca de quo Ipra diceba
mus , ubi vel-ba largam aliquam ignicacttionem , eti minus rece'

ptam admictunt. Nam hc extra verba promittentiq conjectu

ram quxrimus, quvc valde cera ee deber, ut obligationcm indu
-.-_a

cat, nec ratio imilis ucit , ed oiportet eadem it z nec id ernper

atis e , ut dic-mus ex r'atione Yaciendam extenionem:

uia ut:

' modo dicebamus, xpe ratio ita mover ut voluntas tamen It cau~

a per e uiciens , etiam ine ratione illa. Vt ergo talis extenio

. recte at, opus e ut cone't rationem ub quam venir caus quem
volumus comprehendere, ee C'auam' unicam & ecacem quee
Pmmittentem moverit, eamque rationem ab eo conideratam

in fue generalitate, quia alioqui promio futura fuiet iniqua aut

mutllis. HXC quoque Pars tractari olct Rhetoribus in loco OEI
iz-.TZ

AC

P'ACIS,

LlB.

lI.

259.

,SNES
&vg-x, cujjeciemmamzpdnunn;quodesmper
can-z . '.
dem ententiamdiCmUS
: d8ct>alter lo'cus.-a.n @Mwwjpercta

.A

tiociriatine'mhuwpertinet:?Mmm Ubicxcriptoducixuus' god;

(ri 'Iumnon e ui: loquiturQiyntilianus.; Et qua: luxco [Lis,
tragumurde his
frauden'munn -EEXmplumit-ipactjpge
ne quiS' 10m5 mr-is'cingaxur: factaco tem QIC cum -nou-aliudj
itmuniendi genusg:Js'loeusnc-aggerc'qui em eingi: pot-Exit; {En
is cnet'Pfohibendiimos .unicam 'jic caum ;Iagmunirgy-z
is locusj 7 Vulgo oltt'exemplumadfcrri de cnditionei pohr.
mus it mo'rtuus , abneocriptaqui pohumum omninQ-,expctaz
bat, utcntntia dipoitionis producatumd cum; cah'mz'iis Po-z

humus natus non eet, quia conet voluntatem loquentis motang

iie'conderatione non exitu'raeprohsn quod ipum non apud

uriconillvos tantum ',p ed '8Q

Cicei'bncm,&_ Vlerium Mazl-b- L ?

I I .de Ora!.

ximum
invenire
e. u Cicero
cauam
hanc:.ajdfert-,orxi0nepro Bruta : (9
. _
,
,
_
,
_ u
. _

Cxcma. Md? memiztzs hoc rautum emt? mmzme. qwm zgztur roza-pr CM.

Iuit? molunuzs : qmi tacitis nobisinpelligipoct', r'verbis omnina 'nonutrczz

mar: guia mpotch , werba rqzermmtnmngimpdirem ,-d quzqz'ndzg'j

cai-ent molamtem. MOX in eadem rtionedicit

:jusce lab

perpicitur una atquc eadem caua xquitatis ,- ,id e-raztnisqs,

ola mover'at: Ita interdictum , :mide -tu- me mi dq'ecem. Mii-11'12.? con:

&is armatifve
, loum-habere
adve'rils
omnem vim quee adcaputp
'Vitam
pertiueat.
b Ea enim , iinquit:
zP161'qutparbn-Ms
CctQ- mi"?
matoque: quee alaconlz'o, eodem ?Malozctwg Acdemjureq @olga
mm. In declamatione Patris Quintiliani exemplum-I hoc e; Oct-s
dc: mideturigncanmguinem
aliogmere
meIcrit
06H
cz'u-.e,
ad il/am [cgem rnrtctemur. Ufmum:
Si inciderit qms
in latrones
, aut in
WMP-6613
Pitatm
aliquam
immenam altitudz'ncmSimilis
dejeclmwrit,
mdcm-lege 'Din-3
dicabz'tur, z, inqua
illa quifrropercuctm;
_e argumentatio
IEEL
oratione de Pyrrhi hereditate , cum ex eo quod teamentum At- .

tica lege vetitum eet eri lia im'ta, inferc, ne adoptionem qui
dem ea invita permitti.
- _
y

X X I. Atque hinc olvenda e celebris illa quzeio quee 8C apud

Gellium e de mandato , an impleri pot n'on per idem , -ed er L I
-y-~-

aliud :eque utile, aut utilius' quam erat id quodzmandator prat eri;x
pcrat. Id enim ita demum liceti conet-quod praecriptum erat,
non przecriptum fuie ub peciali ua forma ,1 e'd ub coniderae

tone generaliore qux aliter- quo'que. obtineri

: .quomodo

cum qui dejubcre etat' juus, mandare poe CCdthll , _ut teFtio

pecunlam

Jl'A.* *

-260

DE

IVRE

BELL]

L. Mz. _D. pecuniam numeret, a Scvola rcponnm e. cterumubi de eo

MW" non fatis conar, retinendam tqnd apud Gcllum eo locolegi-t

tur, dolvi imperantis ocium g qnis ari-id quodface'e ju us;

OPE, non obequio debito, ed conilo non deiiderato repondeat.;
_ x x-'. 'Rerin ens intcrpretatio extra i'

` i ca'tionem-NerboS

rgrzquaz 'premi onem continent , aut ex z cectu Pettur origi

ni'io voluntatis-1

ex calus emergentis r'eliugnantiicum volun

tate Defectus
voluntatis
originarius
intelligitur
ex abiurdoquod
alioqui
evidenter
equeretur;
ex ceiatione
rationis
qu ola ple-
ne ac ecaciter movit voluntatem; 8: ex materi defecto. Pri
mum
in eo
habet , quod nemo credendus c
aburda.
I fundamentum
' "
velle.

v x x 1 1 L Secundum , cx eo quod contentumin promiliione , ubi

rto talis additur , aut de ea conar , non conlideratur uude , cd

quatenus fub ea ratione venit.

, .
x x I v. Tertium',
in eo
quodloquentis
materia ,deetiamfigirerba
qua a 'tur, femper
in
telligenda
ea obverfari
animo
latius pa
teant. Hzec quoque interpretandi ratio a Rhctoribus tractatur
in loco @Zip-M5 lgun-:4 , 8C titulum habet , cum dicitur-non fem
per eadem fententia.

- 'x xv. Sed de ratione notandum e fub ea comprehendi fpe

quafdam res', non fecundum exientiam , fed fecundum poten

tiam moraliter conderatam, qu ubi locum haber, rerictio fa- _

cienda non . Sic i cautum t, ne exercitus aut clas aliquo du
catur , non poterit duci , ctiam animo non noccndi. (Dia in pa
ctione
certum
damnum
, ed
limita
tum
e.non
Solet
& hoc
diputari,
anpericulum
romiiia inqualecunque
e habeant tacitam
conditionem , i res maneant quo fiunt loco: quod negandum e,
nili apertifiime pateat , &amm rerum praeentem in unica illa
DFM_ 1,, quam diximus ratione inclufum ee. Sic pam in hioriis legi

g- - 49- mus legatos a fcepto'itinere domum rediille delerta legatione,

quod res ita mutatas intelligerent , ut tota legationis materia aut

cau ce'aret.

xx VI. Repugnantia caus emergentis cum voluntate olet ac

ipfa ab oratori artis magiris referri ad eum quem dixi locum
aa {mz} Iz-vices. E autem duplex: nam aut voluntas colligitur ex
naturali rationel aut ex alio ligno voluntatis. Dijudicandze volun

tat ex naturaliratione Arioteles, ui hanc partem accuratifli

me tractavit , propriam virtutem tri uit in intellectu www , ive

iiinum

A'CPACIsgLIB.II.

Mmma-th , id e aequiprudentiarnj in voluntate vero BIM-'ou s id

e quitatem , quam apienter dent , correctionem ejus in quo

lex del-icit ob univerfalitatem : quod ad teamenta quoque ac pa
'cta lo modo referri deber. Nam quia calus nec Prvideri omnes y
pount , nec exprimi , ideo libertate quadam opus eft eximendi
caus quos qui locutus elt i adeet eximeret : non tamen temereg
' id enim eflet dominum fe facere actus alienis ed ex uientibus
indiciis. Certimum indicium e , uo cau equi verba illici
tum eflet , id e pugnans cum naturalilnus aut divinis prceptis
Talia enim
cum obligationis
capaciapater
non nt
, eximenda
unt ne
ceiario.
@IL-edam
, ait Quintilianus
, etiam
nullagnicatione

legis compre/jeniznt , natura Mmm excszz'untur. Ita qui promiit depo

itum gladiumreddere , non reddet furenti , ne aut ipfi ericulum
creet , aut aliis innocentibus. Sic nec reddetur res cle Oita ei
qui de Ouit, i dominus eam repetat Prabo, inquit Trypgoninus, L- Bm

bzmc qjuitiam , quzoimm cuique ita tribuz't, ut non dz'mbatur ab ulliusjjj"1" '

Paomjuiore rqetz'tione. Ratio e, quia , ut alibi notavimus, intro

'ducti emel dominii ea vis e, ut rem domino cognito non redde
re, omnino injuum it.

'

x x v I I. Secundum erit indicium,i verba lequi non quidem per

{e 8C omnino illicitum t , ed que rem ftimanti nimis grave

atque intolerabile : ve abOIUte @ectata conditione human na

turae, ve comparando peronam & rem de qua agitur , cum ipfo

ne actus. Sic qui rem ad dies aliquot commodavit , intra eos \Win-M

dies repetere eam POterit, ipfe valde e eat : quia actUS tam be- 94' mm
veri 057m

-nei ea e natura , ut non credendus it quiquam ad magnum MMM#

fuum incommodum e voluie obligare. Sic qui auxilium federa- L/7L?

-to promiit, excuabitur quamdiu Efe domi periclitaturj in quan- : 61'17"

tum copiis opus haber. Et conce io immunitatis vectigaliumc Jj: MQ:

tributorumintelli etur de quotidianis &z anniverariis , non de iis V CW

qu fumma nece tas exigit , & quibus carere republicanon P0 miifa .

te. EX quibus apparet nimis laxe dictum a Cicerone , non ler
vanda promia qu int iis quibus Promieris inutilia , nec i plus
tibi noceant quam illi Proint cui promieris. Nam an res utilis it

ltura ei cui promia e, judicare promior non deber, nii forte

in cau furoris de quo fupra diximus: et ut promium promio
rem non obliget , non fatis elt uodlibet nocumentum in promi
orem, fed tale oportet t quod1pro natura actus credi debeat ex
ceptum. Sic qui operas \ricino ad dies aliquot promiit, non tene
bitur,

-.
.
_ -.

DE

262

IVRE

BELLI

bitur , eum morbus onticus patris aut lii detineat. Et hoc re-c
te cicero de Ociis primo: Si conitum's te cuipzam advocdtum in

rempmntem ec menturum, atque interim graviter ngromrelim Emperir,

nont contra officium non facere quod dixm's. _In eundem enum acci
(
De beneli Piendum, nec ultra trahendum e , quod apud Senecam legimusz
bro !Lazy

Tune fidem zllam , tunc inconantin crimen audiam , cum omnia eadem
ne , l quce erant prominente me , non Pmzceropromzjzm. alioqu quicquid
mutaturp libertatemzcz't de integro condendi, U meamdcm liberar. Pro
advocationem : Poea apparuit_per illam caudm prjudicium inpatrem

meum queri promi meperegre una mmm : i-:d iter infdri latrocim'is mm
tidtur. In rempmfentem menturwfzd : fed tegerfiliwgfsdpuapem uxor te

net. Omnia ege debent eadem quee mint cumpromitterem , ut promittentis

dcm temas. Omnia intellige pro actus ejus de quo quritur natu
ra, ut jam modo expouimus.

X xv III. Diximus alia cquoque effe poffe igna voluntatis quia

oendant caum eximen um. Inter ea gna nihil validius e
quam verba alio loco polita , non ubi dirccte pugnant , qu e

ma/,a , cujus fupra meminimus , fed cum veluti infperato ex ipfo

rerum eventu inter e committuntur , quam Rhetores Graeci vo
cant , i* ): @SIS-Dalma); misz

x XI X. In hac diceptatione utra pars cripiti cum ex eain t col

liio prvalere debeat , regulas quafdam ex antiquis auctoribus
Cicero Pilit, qu ut fpernend neutiquam unt,ita mihi non lo

ordine videntur collocat. Nos eas hunc in modum digeremus.

Vt quod permittit cedat ei quod jubetz uia qui permittit aliquid

ita permittere videtura ni a iud quid ob et, quam de quo ibi agi
LibroII.

tur: ideoque, ut ait Scriptor ad Herennium, plus valet ancto

permione. Vt quod faciendum e certo tempore ei praefera

tur , quod quovis tempore eri Pote: unde _cqmtur ut plerum.

que pactio vetans vincat jubentem , quia pactlo vetans obligat ad

quodvis tempusj jubens non item , nii aut tempus t expreum,
aut juo tacitam prohibitionem contineat. inter eas pactiones

quae ilpradictis qualitatibus pares funt , ut praeferatur quod magis

e peculiare , & ad rem propius accedit: nam olent pecialia ef

caciora ee generalibus. 8C in prohibitionibusj ut quae poenam

adjunctam habet ei qu poena vacat , & qu majorem poenam

minatur ei qu minorem, praeferatur. Tum vero ut fuperet quod

cauas habet , aut magis honeas , aut ma is utiles. -Extremo lo
co, ut quod poftremo dictum e vincat. ud ex fuperioribus Mc
. -

repeten

AC

PACIS,LIB.II.

263

re etendum e, pactorum juratorum eam efle vim , ut intelligi

deieant fecundum receptifhmam proprietatem , 8c ut omnes re
rctones tacitas, 8c ex natura rei non omnino necearias, quam

maxime repudient. quare 8c ijuratum pactum cum nonjurato

pugnet certo eventu , prferendum erit cui ade jurisj urandi re

10.
X X x. Solet 8c hoc qurijan in dubio contractus perfedtus cen

leti debeat antequam cri tura confecta t, & tradita. Nam id

Murena caulabatur adverliis ea use inter Syllam 8C Mithridatem \ip-MW

convenerant. Mihi apertum videtur , ni aliud convenerit , cre

dendum, cripturam adhiberi , ut monumentum contractus , non

ut fubilantiae ejus partem Alioqui exprimi id olet , ut in induciis

cum Nabide : Ex qua die decrz'pt-e condiciones edites Nabidifbrent.

LW br

X X x I. Illud vero non admittam quod quibufdam placuita con- mm

tractus regum 8c populorum quantum en ote interpretandos 1;" v m

.

l' .

ex jure Romano: ni appareat inter quo dam populos jus illud

civile in his qu juris mt gentium , etiam pro jure gentium rece
ptum ee: quod temere prfimendum non e.
XXXII. De eo vero quod Plutarchus in ympoiacis mover, IX. Sjmp_
conditionem Oerentis, an accipientis verba attendi magis de- I3
beant,
itadare
videtura
cum accipiens
hic in
t ileuiperfecta
promittitint.
, ejusNam
verba
formam
negotio,
abfoluta8c

per affirmationem refpiciant verba offerentis , tunc ea ipfa ex na

._ -._ ._
.

tura vocum relativarum repetita in promiflione videbuntur. An

tequam vero accepta t conditio , ne eum quidem teneri qui ob

tulit, certum e. nullum enim adhuc jus qulitum e, ut ex his

qu de promiflione fupra diximus apparet Et hc oblatio condi

tionis minus e promione.

CAPVT

..--.

264

D E

IVRE

CPVT

BELLI

xvan

De damno per injuriam dato , 8C obligatione

qu inde oritur.
I. Culpa: obligare ad jlimtian' damm'. x I I I. Exemplum in homicida .
Il. Damnum intelligi quod pugnat cum- X I V. In eo qui aliter wm intulit :
jurciricte dicta.
X v. ln odit/tero ufmtore :
I I I. accurate diinzuendam aptimdi- X V 1. Inne, raptor? , - ali/2 :

nem jurcirictc dicta ubi concurra-nt. X V I I. 02:4} eaufzmpromszioni dm'itptr

I V. Damnum ' ad uhapertime.
dolar mt metum injum :
v. Md lumem ce/'21m quomodo ?
v I. Damnum dareflzeienterprimario .VII. Etcundxrio :

X v I I I. uidmetujit/lo natura/iter?
XIX. ,Zgid de metu quem jm gentium
prnjuo babet ?

v I I 1. Item non facientes quod debent x x. Pata/late: civiles quatmm teneantur

primario ,
I X. Etfecundaria.

X. Mal efcacia circa ullum adboe requiratur.

ex damno perbdito: dato : ubi qu

io de prdia in mari 467i; inrm CM

tra imperiumpublimm
X X I. Naturaliter ex anima/n ui, aut n4

X
ordine tem-am.
culpa, neminem
teneri.
x I.I I. ,Ago
obligationem
extendi etiam ad v x x-vimzctoim
I I. Dammm dari
* adwrfm
f4
dammmz confcquem.

mam " honor?, * quomodo repnretur.

SVpra dximus cjus quod nobis debetur fontes effe tres , pa

ctionem , malecium , legem. De pactionibus ats tracta
tum. veniamus ad id quod ex malecio naturaliter debetur.

Malecium hc appellamus culpam omnem, ve in faciendo, ve

in non faciendo , pugnantem cum eo quod aut homines commu

niter , aut pro ratione cert qualitatis facere debent. Ex tali cul
pa obligatio naturaliter oritur damnum datum e , nempe ut id

rearciatur.
Il. Damnum forte a demcndo dictum , e eae/milon cum quis

minus habet uo , ve illud lilum ipli competit ex mera natura ,

ve accedente facto humano, puta dominio , aut pacto , ve ex le

e. Natura homini mm elt vita , non quidem ad perdendumj

Fed ad cuodiendum , corpus , membra, fama ,honor, actiones

propri Dominio 8: pactis quomodo uum quid cuique t, fupe

rior tractatio docuit , tum quoad res , tum quoad jus in actiones
alienas. Simil modo ex lege jus uum cuique oritur , quia idem,

aut plus lex pote, quam in le ac fua ingulj. Sic pupillus jus habet
cxactam quandam diligentiam exigendi a tutore , refpublica a
magiratu,

 . ..

, . -, :1

, .. ; )
` , ,
, : , @ -:

: , :
49 -, : . 2: 96: 84.

: / , ; [ '
__
[
:
,;
: .
, !
( (.
:
!
._

: , ,
, @ 1. _ _

. 5 : : 88 .- .
. 1, 2
;; @ ~ @

. :

,
:: , (619 @ ;;; :

, . . 866. .
` , ;2272
8 . 2).8.

8 , , . 1
8 , : :8 > | '
. _
. . -
, ,

8118 , , , : - !. .
, , 97-!
..2.
, : . 6.-3.
.

. 5 , -
, . :'2
. ' , 2.1 .
, ? , : - 779.2.2.62.

, : , : - 4-
, , , - 22' '

. , , , .

// 9!? ()
.

266

D'EIVREBELLI

VIII. Non {aciendo item primario aut ccundario: primario;

?ui cum ex iure propriedicto debeat vetare prcepto , aut opem

erre ei cui tinjuria , id non facit. IS chaldo Paraphrafl Le..

vit. xx, 5 tum obrmator dicitur.
IX. Secundario , qui aut non diffuadet cum debeat , aut fa
ctum reticet quod notum facere debebat lllud autem fdebere in

uni/im his omnibus referimus ad jus proprium quod juitia expletrix

'IO.3' ' refpicit , vc illud ex lege , ive ex qualitate exortur. namidc-l
beat ex caritatis norma, peccabit quidem omittendo , non tamen

ad reparationem tenebitur , cujus origo e jus aliquod proprium,

ut ante diximus
.
~
711.22.62. X. Sciendum quoque bos omnes quos diximus ita teneri i vere

16v* Socaufacrinp damni , idlePt momentum attulerint ,_ aut ad totum

3.4 ' damnum , aut ad partem damm. Nam aepe aCCIdItm agentibus
vel negligentibus ecundarii ordinis , interdum etiam in quibufl
dam qui imt ordinis pr'imarii, ut etiam ne eorum actu aut negle

, etu is qui damnum dedit certus fuerit id ipfum dare: quo cau illi
uos dixi non tenebuntur.
uod tamen non ita intelligendum
,Cej-\m d e , uti ali deuturi non lerint , puta qui fuaderent , autjuva
KLM? rent, non teneantur qui laerint, aut juvermt , i abfque ope con
q illio qui dedit damnum daturus id non fuiet. Nam 8C illi alii i
uaient aut adjuvient tenerentur.

'

XI. Tenentur autem primo loco ii qui imperio aut alio modo
WW-"- aliquem impulerunt ad factum: his decientibus patrator facino
3M"
'
m dubwnm Scpoileumctern 1n.o1
l'd unrn1 guli qm a d_ a aum caufam
dederunt, i totus actus ab ipfis quanquam non olls procedit
XI 1. (Mi vero de actu tenetur , imul tenetur de his qu illum

ex actus vi funt conecuta. In Senec controveria quadam hoc

tractatur in fpecie platani incenf ex qua domus arferat , ubi hanc

ponit ententiam. Etiampartem damnidare nolm'i, in totum quapm

dem dederis tenencia: es. ex toto enim 'noluz' debet qui impwdentz'a deendz'
Sir-dmn. tur., Ariarathes cappadocum rex eo quod Melani amni exitum

per laciviam obruxerat , cum ejus perrumpentis impetu elatus

liuphrates rapta parte cappadocum terr magna 8C Galatis 8:
Phrygibus damnaintuliet , permio Romanis judicio , talentis
trecentis difpendium arcvit.

x 1 I I. Exemplo hc Int. Homicida injuus tenetur folvere im

penas liqu factx unt in medicos , 8C iis quos occiqu alere ex of

Lin: I co olebat, puta Prentibus, uxoribus, liberis dare tantum quan

tum

-90

9*

8,

207

, : , :
: . .
. .
'2. 18. . ? ) )
,-? @ @ 88 !

# . @ :

._ [. ]@ ,
. ] ; .
, : , : 8 ,

. : . ,,,_,_
1 .

$- - 22
. . .

. @ : : - : 092
: . !
,

. & .
. ! .66..
: : , ! : - '["66
: 3:
. ( 8 , ,
: @ :
.]]. .
: :
. : : &
'"'
: , 1 : - 3.

, , : , - 12

. ` - [
:.- 5 , , .
] .

233-#8
. 5 & , ,22%
: , : 8

, 1 , , 8
; : , : . . .
! : - ';'""'
:.

: 3-: 3
. : , 8 :
! .

:.
1 . : 8 & ,

8 & [
, 1 , ( ,

_
:

":-r-'l

268

DEIVREBELLI'

ita 8C hoc ut talis belli metus hactenus pro juo habeatur, ne

quod ita obtentum e repeti pot. Atque hoc (nil admitt o

De Ocii: te diinctio Ciceronis , inter hoem , quicum multa jura ha e

1b' :l dz- mus, ut air, comn'Iuniaz ex gentium conenu cilicet, 8C Fira-tae ac
Ag, P' latrones. Nam hI i qmd metu expreerunt repetl pote mi Jus
Wx,

jurandum intercecterjt: quod illi , non item. Qlac quod Pol

bio videtur
fuie
cauam belli occupatis
Punici :
cundi
, quodjuam
Romani
abCarthaginenibus
ipis mercenariorumcteditione

bello denunciato Sardiniam'inulam 8C pecuniam expreent,

habet naturalis xquitatis aliquam peciem , ed jure gentium

a_

abit, ut alibi explicabitur.

X x. Ex neglectu tenen'tur reges ac magiratus qui ad inhiben#

da latrocinia 85 piraticam non adhibent ea qua: pount ac debent

PIM.

remeda: quo nomine damnati Olim ab Amphictyonbus Scyri.

anzitum memini ex facto , cum Ptri-ae nora: rectores potea

tem prxdarum in mari ex hoe agendarum per codicillos pluri

mis dedient, & eorum nonnulli res amicorum rapuient , der
\aque patria mari vagarentur, ac ne revoati quidem redirent, an
rectoreseo nomine tenerentur , aut quod malorum hominum ui
eent o era , aut quod cautionem non exegient. Dix eos in ni

hil ampus teneri quam ut noxios , i reperiri poient , punirent

aut dederent : prxterea in bona raptorum jus reddi curarent,

Nam pos inju-x praedations caum non lie , nec quicquam
de ea participae : prohibuie etiam legibus ne amics noceretur:

cautionem ut exigerent nullo jure lie obligatos , cum poent,

etiam ine codicills, omnibus ilbditis hoem @oliandi potea
tem facere, quod 8C actum Olim eet: neque talem permo
nem caua'm ee cur damnum datum eet ociis, cum poept pri
vati etiam ne permiu tal naves armgre 8C in mare progred.
Malivero an uturi illi eent provider non potuie: neque vero
vitari poe quominus 8C malorum opera utamur , alioqui nullum
colligi poe exercitum. Neque vero i q'uid milites , aut terre
res , aut nautici contra im erium amicis nocuient , reges tene'

Czjz, @z/ ri, (lcd Galliae 8C Anglix te imoniis Ptobtum, Vt vero necul~

77m- pa a eX minirorum factoqui uam teneatur , non ee juris

;Luigmj gentu\m , ex quo dijudicanda eet SEC Controveria , ed juris ci

anm' 1583. yilis ,- nec generals ,- \d adverils nautas 8C alios quodam ex ratio
P- 44*

nibus peculiaribus introductum. Atque in eam Pttern upremi

_uditoriijudicibus contra Pomeranos qu'odam pronuntiatum e,

dque

AC

PACIS,LIB.

I'I.

269

dque ad exemplum rerum in caua nondilPari ante do ecula jus

dicatarum.
'
,
*'
X X]. lllud quoque nota-ndum e,ut mancipum aut animal quod

damnum , aut pauperiem ecit noxae dedatur , tidem ex jure ci

vil eie. nam dominus , ui in culpa none ,- natura ad nihil tene

tur. ut nec is cujus navs gnc pius culpa navi alterius damnum de-

dit,- quanquam multorum populorum legibus, ut & nora', dam

num tale dividi olet ob cul x probandx dicultatem.

_'

X XI l. Sed damnum, Ut (KXDHS, etiam adverus honorem & a- _

mam datur, puta verberibus, contumelis , maledicts , Calumniis,'

irrii , aliique imilibus modis. In quibus non minus'qam in fur

to atque aliis criminibus vitioitas actus abeectu dicernenda e.

nam illi poena-repondet, huic damni reparatio quee t culpze con BMV-I I,
feone
, exhibitione
honoris , teimono
innocentiae
, &C
Fer ea l"; i
qua: his imila
\mtz quanquam
8C pecunia tale
damnum
rependi

potert , i lxus velit , quia pecunia communis e rerum 'utilium Sz-lil- IV~

menlra.

' m' 3'

l

CAPVT

XVILI.

De legationum juregi

I. Obligatiorm quaddm ex jun gemium VI. Haimadquem

naci, ut jm; legatiomzm.

1,)

c legatm

1mm' :

I l. Inter quo: [0mm babeat.

_
' I I l. Mnimper admittenda legatio.
'I \7, derfm [egatos Pegiculoiz molierl-

V I I. Nec 01711071pojejm talionis :

V I I I. Im hoc - ad comite-s legatamm
porrigi : i legati 'value-rin::

m defeniomm licitam , mm cxactia l X. Et adbom mobicta.

"" Pm'

~X. ExemPla obligation ine cogendi

v. Lkgatiorujure '1071 tem-ri mm adquem

[cgntm
'

non

'

are,

X I. Wantiit bocjm lagrima'.

Actenus ea memoravimus qua-r ex jure naturae debentur

H nobis, paucis duntaxat additis de gentium jure voluntario,

quatens ab eo aliquid erat juri naturx uperadditum. Re-

at veniamus ad obligationes quasipum per e jus illud gentium,
quod voluntarium dicimus, induxit. quo in genere praecipnum e
caput de jure legationum. Pam enim legimus acra legatxppum,
anctimoniam le atomm, jus gentium illis debitum , jus lelnum

humanumque : (nctum inter gentes jus legationum , feder'a an

cta gentibus , fedus humanum: ancta corpora legatorum : Pa
pinio ,
Sanctumpopulispcrfecula nom.
u
'Z

Clcero

ill

270

DEIVREBELLI

cicero de Harucum rponis: Sic enim izntio jm legatorum cum

.

hominum pmidg'o munitum , tum etiam divinojure ee val/amm. ltaque

hoc violare non injuum tantum elle fed 8C impium omnium

ll

confefiione ait Philippus in epiola ad Athenienfes.

II. Sed primum fciendum e , qualecunque e hoc jus gentium

in

de quo videbimus, ad eos legatosfPertinere quos mittunt qui Yum

mi imperii lunt compotes inter e. nam qui extra hos legati funt

provinciales , municipales atque alii , non jure gentium , quod in

ter gentes e diveras , ed jure civili reguntur. Legatus apud Li

if;

' L"

vium publicum e nuntium populi Romani vocat. Apud eundem

z,

- V'- Livium alibiSenatus Romanus jus legationis externo, non civi

, ,

comparatum aitz 8C Cicero ut oendat non efle legatos mitten

dos ad Antonium: Non enim, inquit, cum Annibale res efi boe reipubli
te , ed cum cive.

jr

w Y;

autem externi habendi int ita clare expofuit

Virgilius, ut nemo lurifconfultorum Poilit clarius.

omnem equidemfceptris terram que libera noris
Dijidet, externam rear.

Wi ergo impari junguntur federe , cum ui jurs elle non de

nant, jus habebunt legationis : imo 8: hi qui ex parte lubditi unt,

ex parte non unt , pro ea parte qua non funt ubditi. At reges qui
bello olenni vict regnoque exuti unt cum aliis regni bonis 8c jus
legandi erdiderunt. ideo Perfei a fe victi caduceatores retinuit

P. Aimilius In bellis vero civilibus necellitas interdum locum

huicjuri facit , extra regulam , puta cum ita divius e populus in
partes quali aequales , ut dubium it ab utra parte et jus imperi;
aut cum jure admodum controvero de regni fuccellione duode
certant. nam hoc eventu gens una pro tempore quai du gentes
Hi-HI- habetur. ita Flavianos accuat Tacitus quod acrum etiam inter

exteras gentes legatorum jus in Vitellianis civili rabie temeral1

ent. Pirat 8c latrones qui civitatem non faciunt jure gentium
- niti non pount. Tiberius cum ad eum Tacfarinasjegatos mii
{et indoluit quod delertor 8c prdo hoium more ageretz qu

Ann. m. verba mt Taciti. Sed interdum tales ui imt, jus legationis nan
(Sa/IL: x I. cicuntur de data, ut olim fugitivi in a tu Pireno.

fit-. _I I I. Duo autem imt delegatis qu ad jus gentium referri Fa

'
im videmus; prius ut admittanturi deinde ne violentun De prio
Lib. xx. re locus e Livii ubi Hanno Senator Carthaginenis in Anniba

jj

lem c invehitur : Legato: abciis Uprociis rvenientes bonus impera

tor nocr in cam non admg't . jus gentium aulit. mori tamen non

"

ita

ACPACIS,LIB.II.

ut

ita crude intelligendum e: non enim omnes admitti prcipit

gentium jus: fedvetat ine caua rejici. Caua efie potell ex eo

qui mittit , ex eo qui mittitur , ex eo ob quod mittitur. Melelips

pus Lacedmoniorum legatus auctore Pericle dimius e extra 77m. 1.11.

fines agri Attici , quod ab hoe armato veniret. Sic Senatus R0-

manus negavit e Carthaginienium legationem admittere polfe Zm- - '

quorum exercitus Cct in It,alia. Perei adverqu Romanos bellum .Li-U. 1. xlr.

mohentis legatos non adgniferuht Achi Sic Torilx faepe per'di P

'I

legationem rejecit Iunianus, & Gothi qui Vrbini erant Beliarii erari-il I

oratores. Cynethenium quoque ut gentis fcelerat legatos un

dique pulfos narrat Polybius. Secundi exemplum e in Theodo L "
ro ui XXII@- vocabatur
, quem aliis
Ptolemo
ad e mium
Lycmachus
noluit : idemque
evenit peculiaris
odii audire
cau.
Tertium quod diximus locum habet ubi caufa mittendi , aut l

quem e , ut Rhabacis Ayrii legatio ad populum concitandum II Regnm

merito ilpecta erat Ezechiae , aut rion ex dignitate aut tempori- "
bus conveniens..Sic \Etolis denuntiarunt Romani , ne quam le Mi*: lib

gationem mitterent nii permiu imperatoris : Pereo ne RO

mam mitteret , ed ad Licinium: & lugurth legatis edictum in Sal]. Ing.
tra decem dies Italia excederent ni regnum 8C regem deditum ve

nicnt. optimo autem jure rejici pount qu nunc in uu mt le

gationes aduze , quibus quam non it opus docet mos antiquus
cui illa: ignorat-.R.

Lv. De non violandis legatis dicilior e quaeio, 8C varie clai

ris hujus freculi ingeniis tractata. videndum autem habemus de

legatorum p'erons , deinde de comitibus eorum ac bonis. De

pcrons alii ita entiunt , jure gentium vim duntaxat injuam

legatorum corporibus arceri : Cenfnt enim privilegia ex jure
communi interpretanda. Alii non omnibus de cauis putant lega

to vim inferri poe , ed ita demum i jus gentiumabeoliumfig

quod latis late aatetz nam in jure gentium jus natura: includitur,

ita ut ex omnibus delictis puniri jam legatus pot, nii quae ex

mero jure civili oriuntur. Rerngum: hoc alii ad ea quae contra
atum reipublicaez aut dignitatem ejus ad quem legatus mittitur

'
.p

iunt: quod ipfum funt qui periculofum putant , at querelas expo

nendas ei qui miit ejuque arbitrio permittendum legatum Sun!:

&qui putant confulendos reges aut gentes narum nihil interesz

uod prudentiae efie potefl , juris non pote . kationes quas pro
fiquiiljue aerunt ni 1l deimte concluunt : quia jus hoc non ut
'
4
ius

l
.'

272

D'E

'IVRE

BELL

jus naturale ex certis rationibus certo oriturjfed ex voluntate gen

tium modum accipit. Potuerunt autem gentes, aut omnino Cve*

re legatis , aut cum certis exceptionibus nam & hinc utilitas at

Poen in gravia delinquentesa 8C inde utilitas legationum, quarum

mittendarumfacilitas fecuritate quanta poteft ee maximaopti

me promovetur.v Spectandum ergo quouue gentes conene

rint: quod ex folis exemplis evinci non pote . EXant enim fatis
multa in partem utramque Recurrendum igitur tum ad fapien

tum judicia, tum ad conjecturas. ludicia duo habeo maxime illu

ria; Livii alteruma alterum Salluii. Livii hoc e de legatis Tar
quinii qui proditionem concitaverant ROI-nazi Mmmm rw'iimt
commii m: boz'um loco eflent , jus tamengentium maluit videmus hic
etiam ad eos qui hoilia 'patrant jus gentium extendi. Salluii
dctum ad comiteslegationis, de quibus mox dicemus, non ad le

gatosipibs pertinet: ed recte a. majori , id e minus credibili ad

Bea Ing.

minus, id e magis credibile procedet argumentario. IS ita aitz

Fit reus magis vexaequo bonoque quam exjuragentium homi/carcomes ejus qui
Ramamfidepublica mena-at. Bonum 8C quum , id ec merum natu

r jus patitur poenas exigi ubi reperitur qui deliquitz at jus gen.
tum legatos, & qui his miles de publica veniunt excipit (LM
re ut rei iiant legati contra jus e gentium , quo vetari multa O

lent qu jus natur permittit conjectura quoque hinc at. Ve

rius enim ec privilegia ita intelligenda , ut aliquid tribuant ultra
jus commune qiiod i legati ab injua tantum vi tuti efiennnihil

in eo magni eet, nihil Irxcipu. Adde quod fecuritas legatorum

utilitati qu ex poena ea r-xponderat. Nam poena haberi poteft -

per eum qui legatum mi lt volentemz ac i nolit ab ipi) exigi bel

lo , tanquam criminis approbatore. objiciunt aliqui latius unum

plect quam bello multos involvi. atqui i is qui legatum miit fa

ctum ejus probe: , legati poena bello nos non eximet. Parte vero

altera valde in lubrico locatur lalus legatorum , i actuum uorum

rationem alii reddere debeant quam :i quo mittantur. Nam cumz

plerumque diverfafpe & advera fint conilia eorum qui mittuntt

legatos, & qui accipiuntj vix e ut non iemper aliquid in legatum
dici poflit quod criminis accipiat fpeciem Et quanquam qu-y
dam imt ita manifea , ut dubitationem non habeant , uct ta:
men
ad 'Ante
quitatem
8: utilitatem
univexalis
uni
verale.
omnino
ita Ceneolegis
, placuiiie
gentigericulum
us ut commu

nismos qui quemvis in alien? territorio exiltentem ejus lociterri

tono

AC

PACIS,LIB.II.

273

torio izbjicit, exceptionem pateretur in legatisa ut qui icut ctio

ne quadam habentur pro perfonis mittentium (Senatuszcicmjcum

attulerat , audoritatem reipublice , ait de legato uodam M. Tullius) MI, v,
ita etiam ctione imili conituerentur quali extra territorium
unde Sc civili jure populi apud quem vivunt non tenentur. Va
re i tale t delctum quod contemni polfe videatur , aut dimu

landum eritj aut nibus jubendus excedere legatus quod PolyA

bius ei factum narrat qui Romae obidibus fugiendi cauam pr

buerat. Vnde obiter datur intelligi quod alio tempore legatus

Tarentinorum qui idem deliquerat vir is caeus e, id eo evenie
quod Tarentini victi ub Romanis e e cpiffent Si crimen t
atrocius & ad ublicum malum pectans , mittendus erit legatus

ad eum qui militi cum poulato, ut eum puniat aut dedat, quomo

do Gallos poulae legimus, ut fibi dederentur Fabii. Sed, quod

upra diximus aliquoties , humana jura omnia ita ee comparata,

ut non obligent in fumma necetate, id de hoc quoque prcepto - .

anctimonix legatorum obtinebit. Verum is apex necellitatis
non e in umtione poen , quam ac aliis in caibus tolli jure gen
tium nra apparebit , cum de olennis belli eectibus agemus:

multo minus inloco , tempore ac modo lumend poenae , ed in

prcautione gravis malipfprfertim publici. (Dare ut obviam ea
tur imminenti periculog 1 alia nulla e ratio idonea , 8C retineri 86
interrogari legati poterunt Ita conules Romani Tarqunii lega
tos deprehen erunt, literarum in primis habita cura, ut Livius lo
uitur,
ne interciderent.
Wod
i vim
armatam
intentet
legatus,
;Jane
occidi
poterit, non per
modum
pn
, edper
modum
natu
ralis deenionis. Sic Pa ios quos violatores juris humani Livius

vocata Galli occidere Potuerunt. Itaque apud liuripidem Heracl

dis Demophon fecialem ab Euryheo milium ac vi filpplices abri
.pere conantem, vi prohibut, ac cum ille diceret,
Tunfecialem cadere huc
aude/u .
rCJOIIdet,
'
Nz'fcz'alz's dexteram a m' temperet

Huc feciali nomen fuiffe Copreo,& quia vi ageretla populo Ath

nieni interfectum narrat Philoratus vita Herodis. Dinctone

_E

non dmli olvit Cicero qufitum illud , an patrem patri pro- O. m.

ditorem filius acculare debeat. Vult enim debere ad avertendum
periculum I'mmnens, non autem vtato am periculo in fact po:

nam.
V. Ea

74

DE lVRE BELL!

v. Ea vero quam dixi leX de vi legatis ngn inferenda intelligen

da e eum Obligare ad uem mia e legatio, atque ita demum
admiit, quai icilieet eo tempore tacita pactio interceerit.
CXterum denuntiari & pote &iolet ne_ mittantur legati 5 alioqui
Li-Uim libr Pro hoibus fore : ut \Etolis Romanis e denuntiatum , & olim
X X V I I.
:i Romanis Vej, entibus. edictum ni faceerent
urbe,. .daturos quod .
Idem l. Iv.
. \

L, x_ Lars Tolummus dediet :185 Romanis a SamnIthus , iquod

adiient in Samnio concilim haud inviolatos abituros. Non per
tinet ergo hxc lex ad eos per quorum nes non accepta venia
tranunt legati. nam iquidem ad hoes eorum ent , aut ab ho

ibus veniunt , aut alioqui hoilia moliuntur, interici etiam po~

*Ma II, terunt , quod Athenienes fecerunt legatis inter Peras 8C Sparta
APP-d bd nos , Illyrii legatis inter Eos & Romanos: multoque magis vin

ZZ/'vr de eiri uod conituit Xenophon in quodam , Alexander in .eos qui

MP" CW. The Is 8C Lacedzmone ad Darium ml erant , Roman 1n lega

x Amy I tos Philippi ad Annibalem, & Latini in legatos Volcorum. Ta

Lim; libra le inihilit 8C male tractentur legati , non illud jus gentium de
-

quo agimus, fed amicitia 8C dignitas, aut ejus qui miit, aut ejus ad
quem eunt , violata cenebitur. Iuinus de Philippo poeriore

Lu,, ,z xxx, Macedonum rege : chatumdeinde ad Anniba/emjungendzeiycietatisgm

tia cum piolz's mittit : ' qui c0mPrebenzI-s U 4d Smatum (Romanum)per

ductus, incolumz's dimm e, mm z'n bonorem regir,fed ne, dulzz'us adbuc, in

dubitatus bois reddmmr.

VI. Cxterum admia legatio etiam apud hoes , tanto mags

apud inimicos, prxeidium haber juris gentium. Caduceatoribus

in bello pacem ee dixit Diodorus Siculus. Lacedxemonii qui Per

Her. 101. \rum feciales interfecerant , eo dicuntur avyxm m MMM MPA-My

Luiz. D.dc MMM, confith omnium hominumjum. Si qui; legatum boiumpulizt,

"Em contrajusgcnthsm id commiitm e exiz'matur, guiaancti babenturlegati,
Ann. I. inquit Pomponius.- Et Tacitus hoc jus de quo agimus vocat , 120
ium Ujus Uizcm legationis Gfas gcntum. Cicero prima Verrina:
Libr III, Nonne legati inter boes incolumes e debent? Seneca de ira ; Vio/avi:: lc

fb" 3*

gationes nzptogemz'umjure. Livio cxdes Iuptura jus gentium , celus,

L' ' " caua neanda , caedesimpia dicitur , in hioria legatorum quos
Lib. x, Fidenates occiderunt. Et alibi: Legatisinpericulum adductis: ne bel/z'
Lib. xv. quidemjum-relicta emm. Curtius : Caduceatores qui adpacem eos compel
lerent , miizt , qIIOS 1)*riic0ntrajuigentium occiiDS Przcczjn'mvmmt in altum.

Merito ne: nam & in bello plurima incidunt negotia qua: nii
per legatos tranigi non pount, 8C ipa pax vix e ut aliter coeat.
VII. Soler

AC

PACIS,LIB'.'II.

27;

- m Solet 8C illud quzeri, an jure talionis interiicij aut male tra

ctar legatus pot ab eo veniens qui tale Fuid-Patraverit. Et unt

quidem ultionis talis exempla in hilioriis ati'sm'ulta. ~fed- nimirum
hiorix non tantum qu jue , ed 8C qu inique , iracunde , im

potenter facta unt memorant. lus gentium non tantum mitten

tis cavet dignitati , ed et ejus qui mittitur fecuritatij quare cum
- hoc quoque tacite contrahitur. Huic ergo t injuria , etiam ei
qui miit nulla at. Non igitur magnanime tantumj fed 8C ex jure
gentium Scipio , qui poftquam legati Romanorum -Cartha i
nenibus male eent habiti , ductis ad fe Carthaginienium lega [APP-417
tis , & quid eri deberet interrogatus , refpondit nihil tale quale ''
factum eflet a Carthaginienibus; Addit Livius dixie cum, nihil Lib- x XX

fe acturum nitutis Populi Romani indi num. valerius Maxi

mus
facto, des
imilicivitatis
, ed anti
uiore
hanc
tri- Lb-LW
buit Conulibus
vocem: IoRomanis
te metu , in
Hanna
no/cllm
liberar.
Nam
tunc quoque Cornelio Alin contra jus legationis inject a P

nis caten fuerant.

V II I. Comites quoque Sc vafa legatorum \ui generis anctimo

niam habent. unde in antiquo fecialium carmine erat : Rex,zcine
me tu regium nuntiumpopuli Romani Writium? rm-z comitcqm meos . Et L, lege [n

lege lulia de vi publica teneri pronuntiantur non modo qui lega- li- D- ML_

tos , ed & qui comites eorum injuria aecerunt. Sed hc ncta Z. d

unt acceore , ac proinde quatenus legato videtur. ltaque i

quid comites gravius deliquerint , oulari legato poterit ut eos

edat. Vi enim abrahendi non (gm: quod cum factum eet ab
Achis in Lacedmonios quofdam qui cum legatis Romanis Pa: libro

erantj vociferati imt Romani jus gentium ldi. quo referri etiam V"
Pote Sallujudcum de Bomilcare quo fupra ui fumus ngd
dedere eos nolit legatus , eadem fcilicet facienda erunt qu

modo de legato diximus. IFE: autemlegatus -an juridictionem

habeat in familiam luam , ac an jus afvli in domo fua pro quibull
vis eo conlgientibus, ex concellione pendet ejus apud quem agit.

Iud enim juris gentium non e.

I x. Bona quoque legati mobiliaj ac ua: pronde habentur per

onae acceo , pgnoris caufa , aut ad olutonem debiti .capi non
poe , nec per judiciorum ordinem, nec, ?od quidam volunt,
manu regia , verius e. nam omnis coactio a efle legato deber,

tam u res ei necefiarias quam qu perfonam rangit, quo lena

ei fit ecuritas. Si quid ergo debiti contraxit , 8:, ut t , res oli eo

loco

75

_DE'IVRE

BELL]

loco nullas Pofdep, ipe compellandus erit amice , 8C i derre

ctet, is qui miit, itaguazd poremum uurpentur ea quee adverus
debitores'xtr-a_ teriitqriiumpoitos uiirpari lent.
, -X. Nec-metueulum e quodquidam putant , ne i id juris it
nemo inveniaturqui cum legato contrahere velit. Nam 8C regi
bus qui cgginequeunt non deilnt creditores , & apud quodam

populos_ mbxiS'iie _docet Nicolaus Damacenus,ut de contract

bus qui in r'editum iient jus nullum redderetur , non magis cili~
cet quam advexils ingratos : ita ut ogerentur homines, aut pari

ter im lere contractum, aut contenti ee nuda de debitoris. Et

optar q unc rerum atum Seneca : Vtinam quidem peruadm po~

- mm , uppeczmz'm credims tantum z molcntibm map-ent : utinam Till/[AZ i
Pulatio emtorem rveMitorioblgarct.* nec pacta conmentaque imprefis gm's
cuodircntur. Pide: Potus illammet , U quam colcm animm. Peris
Ci-vil. I.

quoque Appianus air diplicuie ni xx-galn 5; MMA-;v 715 MARMOL

_pecum'am creditamiamere , ut quee resf'mudibus &9 mendaciis eet obnoxia.

L" 1"' De Indis idem narrar \Elianus : cui conlntit Strabo his verbis.
Lib, xv.
AXLIJ

.,

v
ya, WL() 5118 Y; UCPEM ' Cox w M9371) mi mv rab-nz * 'm

1'07; -UHCAmiz-w'

ma-lu * 3; *n vxeaq &f Eiaw 71g @BCE 713w 7nim * Ml

{aggdv 374.0 monctavz al Alma-h- mnpaw ?MMDNK

11011 B " de

cede U injuria: guia bomojmsare nonPosz'v , ne in m incidat: At contra

&us in cujuque epotcate .' ideoferendum quisdem r-Uz'olct : U ante 'm'

S'b- "Z'- dcndum cui qm'que credat non autem litibus implendam Civitatem. A Cha~
ronda quoque conitutum fu!: nequis actionem haberet qui de
preto habuxet dem : quod 8C Platoni placuit. Notatum 85 Ari
Mor. Nic. OtCll 2 Mp' w'm
VIII, 15'.

nu'rwy Gi Cia-l Ymi, RC oimq &Tv ;pp-{II :047222 711/91# Fluid-

AeEw/G , ajmd quoizam de bis rebusjudicz'a mmzmtz cxiimant enim bo

Mr-nm. minas contentos q debere de quam imtizcutz': Et alibi: mx THa'lv.
75,140 , F Exxmwv MHCOMNV cixa; mi n, l; le/ay

c-in'f &WAV-&wal t; TQ

m m9de MMM, E ubileges de creditojus reddi metant , quaijrz'hm

tim tantum cum co agendumir cum quo qui: contraxz't , U cujusdcmfecu

tm e. BR contra hanc fntentiam aderuntur ex jure Roma

no , non ad noros legatos, ed ad provinciales aut municipales
pertinent.

X I.- Bellorum uae ob male habitos legatos ucepta unt plena:

n SMX. lnt proanae hi7cori2e., Exat 86 in acris libris memoria belli

quod eo nomine David get adverth Ammonitas. Nec aliam

cauam juiorem exiimat Cicero adverus Mithridatem.

CAPVT

AC PAClsgLIB.;.\II.

:77

C P v T 'X.IX.z --

De jure epultura.
I. Ex edem jura gemium mn jm ka- Iv. LA - inigniterfacimrois .
mandi mortuas.
V. e/fn * hu quii intezfccrim a
I 1. Vrzdc mm .
v l. ua ala cxuregmtium debeantur.
I I l. Deber ' hoibm :

E X jure gentium quod ex voluntate ortum haber, debetur

corporum mortuorum epultura. Dion Chryoomus inter @Z ?98;

mores , ve 6% (luxe 1-7; MO-cpm , id e cripto

opponit,

po legatorum jura commemorat [Mi :ca-MINI 18"; yexp Svclv , nonPro

ljz'lzere qzwminus peliantur mmm : Et Scneca pater inter jura non Libro I,
cripta , ed Omnibus criptis certiora onit humum Porri ere ca Cm" "

daveri. Naturae id jus appellant He rxi Philo ac loep us , 8C

cpm Iza-PQ; , Iidorus Peluiota : ut olere ub naturze nomine Epz'.ultim.
comprehendi mores communes naturali rationi conentaneos ali- - 49
bi diximus. Apud \Elianum C : -n' (Pez-w; 'l xmv mnn #mE-n

UG. Lib. XII.

xdGzp'J/oq: cum mortuum condi Pa impera: commum's natura. Idem alibi: Lib. x xr.
'mi @maiz iau ?tiny Mya-57; vocat 907V : leu) , termm acqmltumm bominz'-

bus cunctz'x communia U ex quo debim. Leges hominum , :l/[48; BMW-Ty,

dixit Euripides Supplicibus , xgwv vipv Arides , Lucanus homi
num ritus, terrarum leges 8C mundi federa Papinius, ortis huma
nse commercitim Tacitus , @em communem orator Lyias. Pi Tac- Ann
lnlPCdlt, hpmmem expere Claudlano (1101111:, naturae dedecus a ;h GM.

. cere Leoni lmperaton : le mM 6651@ , fm *molan: Iidoro Peluio- Nv_ 1,

tae. Et quia veteres jura hxc hominibus bene moratis communia, d.10c0.
quo {nctiora viderentur , ad Deos referebant auctores , ut lega-

tionis , ita 85 hoc jus Dis acribi pam videmus. Itaque in dicta
Tragoedia upplcibus MFM MMM Dcorum legem dictam inve

nies , & apud Sophoclem Antigone Creonti qui Polyncem hu

mar vetuerat , ita reIPondit.

Decreta qm'ppe IMC neczgzremus Iuppter,'

Necfaz Deomm Mamum dictavemt ,

Ms alajum debet bumanumganas .

Nec id Udfi'ct credia'z' juus tuo ,
chum non concrIPta,id num Dezim
Concez,empitema, mmm/isjztus
'
'A a

Nolan:

'l

73

.DE.IVRE~B-ELLI."

Violarepas. non em'm nupcr Wigan: ,

Sed 170 ab 0mm' :- inicia in occ'mlto Intent;

Norma ergofm' cante,epito metu

Mortalis z'm,}arDei: magnisait
Me crm morem .

PMA. Iocrates de bello agensTheos adverils Creontem ita loquitur:

**k

Mi.; mjct , guz's non didicz't , rvelin Dionyzs ex tragwdiamm auctorilms,

que Admo mala Circa Thelma cantigerz'nt , cum reducen: molan: Oedbodis
[Zum , generum autemuum , AvgivorumplurimosPcrdidz't , {Pique ductores

midit
interemtos
: ipiz
mero cum dedecoreuperes
inducida
das
mmuos
obtimre
nonpotuiet
, uPp/ex Atbmazcum
menit,
quam ad
tuncImman
C'DM
tem Tbeeus regelmt , eumque 0mm": nc wiros tales iniPultosjacerepro m'blo
duceret, nevepatereturproculcari antiquum morem, UjusUltrium quo omnes
homines imerc amm-ur, non quai ab humana natura condito , fed tanqmm
imperato divinapotemia : gm cum illa amith ,ne mom legationem '1be

le decencia Idem mox Thebanos reprehendt quod Cvtatis ua:

decreta legibus divinis antehabuient: ejudemque horxe , &
alibi memim't , Panegyrico , Helenae Encomio , Plataica o'ratione:

Cia m,, Herodotus

quo ue Calliope,
Diodorus
Siculus
quar
to , Xenophonclioriae
Graecze
exto , 8C
Lyiashioriarum
ea quee e in
ho

n' a; {} norem efultorum : poremo Ariides in Panathenaico :'qui bel

22.

vlum hoc uceptum ait pro communi natura hominum. Et pam

ff- apud laudatos auctorcs vidcmus egregia vrtutum nomina huic

EL Ocio t'ribui. Nam humanitatem vocant Cicero & b Lactantius,

;m , Ml: humanitatem ac manilctudinem Valerius Maximus, miericor

:xbb diam 8C religionem d quntilianus , miericordiam 8C humanita

zf, III c, tem Seneca , Jam q Uni; Qaw, miemtionem commum'x natura Philo,

?HP [Ati ortlsdhumanze commrcmm Taqtus, mlencordlam Pltatem

,p-,J , flelanus , g Modemus memongm !ngmanaz qndltlonls: cle
terdum. D. mntam h Capitolinusz Mula: , ve Jl'lltlam Eunpldes & Lactan

Z \faja-[33_- tus: opus benignum Prudentius. Contra_Donati2_Ls qui Catho

, z, 7M; licorum corpora epcliri vetabant impietatls 21ccuatl Optatus Mi..

" - D levitanus. 'Apud Papnium ,

h Capitoljn
[fe/la cogendm cb( mms_

cmi. in.

M. Amon.

In mom bommemgue Crean.

li'g- lv Spartanus tales ait eeine humanitatis rcverentia: l Livius ac

.

I.

MMM-, vmam vocat ultra humanarum irarum dcm. Homems dixerat

ICZan/a Gra, Em. Eorum qui upervacaneam facerent pulturam, m La

m L'xjctantius impiam vocat fpientiam. Eandem ob cauitm impius

n77xb.: I r. EtCOClCS n Papinio.

I I. (DB

AC

11.

PACISILB.~I~I.

2.79

ua: primum caua moris hjus intr'ddcendi fub'rit , ut

corpora humo tegerentur, ve condta prius ur apud Egyptios, Gen; L. 2.

ve cremata , ut apud Grzecos plerpque , iVC ita uti unt , quem T-Hill"

morem ee antiquimum notavt Cicero , 8; po cum Plinius,

de eo nonidem mnibus videtur. Nam Mochion eximat oc

caionem
datamepulturam:
ex gigantes.ita
feritate
mndendi homines, cujus
abolita: ignum
enim air:
i
Tunc marte raptos imPemtum Iegzlzus
Mandame term,}uhcrem1>e Margen
Nccdumizpultis, ne darentur conict
Abomimmdaignapau5Pnini .

Aliis videntur hoc modo homines velut [ponte olve debiturn

quod alioqui vel ab invitis repetir natura. Nam hominis corpus
ex terra ortum teme deberi, non Deus tantum Adamo edixit , ed

8C Graeci Latinique pam agnocunt. Cicero cx Euripidis Hypi

PYlF
Reddenda term term.

Et quod apud Solomoriem legimus pulverem quidem ad terram &d mp_

redire , quale fuerat , piritum autem ad Deum qui dederat , Euri xu, 7.

pides hoc ipizm argumentum ex perona Thei in Supplicibus

tractans c ait :
Iamimte teme marruosgremio tegi .*

Res nde quxqueizmeratprz'morium

E0 recipz'mw: jjzz'rims cwlo radio
Cmpzizue term : jura nec em'm mana# ,

_ Sed kiwi; ad :cpi tempus utendum datur:

M0x term repetit pd quod nutrivemt.
Lucretius imliter de terra:

Omniparem cadcm remm e communeepulcbmm.

Cicero de Iegibus I I ex Xenophonte : redditur term corpus dj I'M
locatum acitum , quai qbermento matris obducturi Plinius quoque cri
it terram nos nacentes excipere , natos alere , (Emelque editos

\uinere emper , noviime complexam gremioam reliqua na

tura abdicatos , ut matrem opcrire. Sunt qui reizrrectionis \Pem

primis humani generis parentibus hoc veluti monumentcpo
eris conignatam putant. Nam & ob revivicend Promi um
adfrvanda corpora docuie Democritum , Plinus teis e li
bro eptimo, capite quinquageimo quinto. Chriani autem
sepe morem honee condendi corpora ad hanc Dem reerunt.
Aa z

Pruden
_

~_ _-_ _

DE

PrudentiUs :

IVRE

BELLI

Mmmbiizxa camara ,
Midpulcbm wlan!: monumenth ,
Ni quod m meditar illis

Non mortM,jd dataomno?

Simplicius e, cum homo Caeteris animantibus prceet, indignum

viiim ejus corpore ala animantia Pcerentur: quare inventam

epulturamut id quantum poet caveretur. Mieratione homi
Dccl.vr. num cuodiri corpora ab incuru avium feraiumque dixit uin
tilianus. Apud Ciceronem de Inventiorie primo: Iz frz's Vexatm,
commum' bonore in mom camit. Et apud Virgilium legimus :
non te optzma matar
Condet humo,pam'o'vc onembz't membmepulcbro :
Alitz'lms [inquerefcria

!mm-XXII Et Deus inviis ibi regibus minatur apud Prophetas futurum , ut

aini epulturam habeant, ut canes eorum anguinem lingant. Nec

M- VI-

aliud in epultura coniderat Lactantius cum ait: Non enim Patie

mur gumm 6.9 gmentum Dei , feris ac Tolucrz'bm in Prcedamjacrc. 8C
D ?Wi-'- Ambroius , cujus hxc verba unt: Niki/hoc ocz'o Preeanriw ci COH
frre , qui jam tibi nonppte reddere : vindicarc 'DDIdtilbus , ?indicara bc

iis conimem natura Sed eti -taleS abeent injurias , proteri ta

men ac lancinari corpus humanum , alienum merito videtur ab
iius naturee dignitate. Vnde non abit illud in Sopatri Contro
VCllS: 371 73

Kat\On , bn mnv 7,5 Qm 523102 ni; raipamv iia-,uni lm

[af-EVO(- {L Juli/crm' aluva anumP :1,3%va ' TE?? 7D @001 quv, Tn @Ma-Opwmv'
?En Tai; biMz' JDM-7 , {TE 9t) 1'72 mi; ;fps-eg 'I'dU/Tw
Mmm ni; MLS-0:ng 2- rnul)

_xamnimm MU-u) :5, Ci); SID/MM- m '15 @da-EU;

,IEP r 'nAle :Zn-ua 3M'

xvzq, 7? xpuvv 73v MBPC-mv Pampita/AW dia-Gir , i'm. TIP na-;He-an ,Msz

MS-m n UTM MMCM. Honeum ee bumare morimos , 9 al? z'pa mz

tum qua conceizm cozporibm, ne Pelutprabro Izicanturpo mortem nu
da dimnt.plzzccre id 0mnibm,i)e Diz'zm'nt, iveimidei qui bzmcfunctis

'Dim corpon'bus bonorem induemnt. Md enim &Tatiana alienum qZ natum

llamame arcampo Mortcm mnibus conicua exponi,morem nde ab antiquo

acczbz'mm humana cozpomfepelcndi, ut monumento condita Clam Uprocul

cona-Zu Mbdnt. quo 8C illud pertinet Gregorii Nyeni in epiola

ad Leto'um : ai; mi vaxvm T53 A- le XV/rulwi-z @602m , nelz* 0..

endatur id quad dedecori e human-e natune. Hinc e quod ocium c_

peliendiz non tam homini, id e peronx, quam humanitati,id e
De bneli- naturae humanas pra-:ari dicitur: unde publicam hanc humanita
Seneca & (Dintilianus , tralatitiam Petronius. Cui

[m
v. 0.0.
m
De_- tem dixerunt
Cl. VI'

ACLPACISQ-LIBQI'L

@81,

confquens ePc, ut necinirnieisiiec hoibs invide-i-iFe'pltura'dei.

beat. De inimicis egreia e apud Sophoclem diertationYi
pro humando Ajace, u i hoe 'e inter extera.
Mendaeo tot dictaapienter, cave- '

:z .- r

_Rationem'redditEuripides
l
Injun'cusrz'n-bominemrzofuum.'v
Antigone: .; '"

'-

vMor":jmgiormnm's emrtabus: 'Ff'

Nam majus aliudquideteletbodari?

Idem Supplicibus:

Fecere
Cecidere:
ral-z'sz
in hoes
quid Argvz'male,
ia vindicta eatis.

Et Virgilius:
Nullum cum victis certamen 6.9 there caisj

37
-

j"j'3:
t '

_ '

z _ _' *j-;
.-- .un

j '-- .- a - : _

. * -

Quim \ntentiam citans criptor ad Herenni'um addit: Nam quod

malomm e extremum, decidir illisjam. Papinusz
bella'vmus : ee :
Sed cecidere odie, 8.9 m'es mm obrm't iras.
_
'
Et eandem reddit Optatus Milevtanus : Si inter Pimenteseemt certez
men, odia Wm belmars aliena comPecat. jam Meet cum qu!) 'ante litigabaz..

I I I. Ql'are & hoibus publicis deber epulturam omnes En

tiunt. Belli hoc jus (95va a n mHI, vocat Appianus, -belli com*
mercia Philo. Tacitus : Ne laa/Ze: quidem ulmmzn 'Midna Di
Chryoomus ervari hoc us ait etiam v 'n mqAI/l_ , aPd hoies':
addit: xv z xgvmAM-m: eeiam adummzem 'odia'ProcePI

TintDe eadem re agens Lucanus hominum ritus in hoe ervandos

dixit. Sopater idem quiupra : v; AMP@ mm z 71M; n) T-'uurpavmv
Mi@ 'pyz ri; {ze} Pvnmxamn'aum w136; 'tu muy-(IAU'PCIG @BENQ nv ?WH-\9'

19m lw%e7a,- Mod bellum boc ultimo bonore bumanumPrimrit genus? que
inimz'cz'tiez eozgque extendit malefzctorum memoriam , ut bene legem violare

auderet? IS quem dixi Dio Chryfomus oratione de lege: 2L; TZ

Tav TQ; MJuvvG- dc-1; ZI Icy/yd mE/eg, d 117w &95cv y Ta) &Cow Ei; 'De caiga@

vazunsy MISA) Propter hrme moreuos nemo holesjudicat, neque ire: 9 C0n~
tumeliez in eorum cmpom extendimr. Et pam extant exemctpla. Sie
Hercules uos hoes, Alexander victos ad Ium, Hannibal C.Fla Millan-!Ib
-minium, P. IEmilium , Tiberium Graechum , Marcellum Roma

nos queeivt ad epulturam. C'EdtI/S , inquit Silius ltalicus , Sidnum Diad. libr
cecidie ducem. Idem Hannoni Romanis prseitum , Mithridati xv"

Pompej 0, a: Demetrio multis, Archelao reg ab Antonio. ln Graz

eorum adverils Perls militantium juramento erat : Socios omnes

Aa

izpeliam:

'

:82

DE

IVRE.BELL

peliam : bello victordiam barbaro: : 8C pam in hioris legas mpe

tratam vexpy unicar fculmtemtollendi mamas. Apud Paulniamn

Atticis exemplum C: TQ;

lvl-738; AQUI-dos@ MJmAyS-m , r- mir-m;

'0/0707 au'pru yexy 75 xpdxaq: Medos Atbcnienes ipultos ajtmt;

qua

Iemcmaque mortuum term condz' faz t. Ware Hebraeorum vetcrum

interpretatione Pontifcx Maximus,cum aloqu rei ull fmebri n
tereie vetaretur , re errum tamen hominem iu ultum _fpelire
Ambr. II. ctiam jubebatur. C riiani vero tantiecerunt epulturam_ , ut

" 3 ejus caua icut ad pauperes alendo's , aut ad caprivos redimendos

vai Eccleix etiam initiata conari , aut vendi licite exiimave

rint. Sunt quidem & exempla in contrarium , ed communi jud

cio damnata.

Hum oro dendcfurorem ,

c apud Virgilium:
bominemque mantas
Lib. v.

Exuz'x, Q9 tenuem Cds invidit arenam:

apud Claudianum. Diodorus Siculus: n mAepv T m/\M Tt; 11.

.SM-@01 97053: fm'num /Z bel/umgerm cum mama"; qui cjuiem MMM

fuer-im.
_-
I v. De nigniter
tamen facinorois , video eiie dubitandi cau
s. Lex divina Hebraeis data, ut omnis virtutis ita 8C humanitatis

magira , illos ipos qui iipeni patibulo erant ( quod valde igno
_miniolm cenebatur', Num. XXV , 4,- Deur. XXI , 2.3; II Sam.

XXI , 26.) eodem die epelir jubet. Hinc loephus tantam Iu

dzeis ait ee curam \pulturae, ut eos etiam qui ad patibulum dam

nati (imt ante ols occaum tollant, 8C humo mandent: 8C alii He

braeorum interpretes addunt exhibitam hanc reverentiam divinx
imagni ad quam homo t conditus. \Egihum Tui adulterium
caede regs cumulaverat regis interfecti ilio Ore e humo man

datum Homerus memorat Odyex tercio. Sed ZC apud Roma

L.I'.decaa. nos leianus cor 0ra eorum qui cagitis damnantur co natis air

Pm"

neganda non CHE: imo 8C quibui et petentibus danfa cenilt

L- !Ir-ib- Paulus Iuriconiiltus. Et Diocletanus ac Maximinianus lmpera

C- d tores italreponderunt: obuoxios a'irjzinum fgnodqupllicio aectosipzd

tune tradz non Detamm. Legimus qmdem m luorns exempla eo

rum qui npulti abj ecti mt, frequentiora civilibus quam exter
nis bellis: 8C hodie vdemus quorundam damnatorum corpora
Rc/m de diu in publico conpectu relinqui : qui tamen mos an laudandus it

HK?? dlPutant, non politici tantum, \d 8C Thcologi. Contra: laudatos

I c. IL-pam. depult. .HI-U. in va'b,epu[tura. quago.

videmus

ACPACIS,LIB.

II.

33

videmus qui fepeliri juerunt corpora eorum qui id ipfum aliis

non permifrant, ut Pauaniam Lacedmoniorum regem, qui inX

citatus ab ginetis ut Perarum factum in Leoniden iimili facto

ulciceretur , confilium ut \ ac Grcb nomine indignum rejecit

Apud Papinium Theeus Creontem ic alloqitur :

'

. made tm damma

quplicia, extremique tamenfecure

Alexandrum quo ue lannum regem , qui in mortuos populares

- A
LM"; ,

valde conrumelioius fuerat , fepelierunt Pharifi. (LJod Deus e: Gohn.

interdum fepulturjactur'a uodan puniit , fecit hoc uo jure l
prale es conitutus. Et quo Goliathi caput David fervavit oen
tui
fctum
fcilicet
in alienigenam
Dei contemtorem
lege, qu
proximi
nomen
ad olos Hebros
Porrigebat., i 8c ub ea
v. Vnum tamen notatu non indignum , deepeliendis mortuis

regulam apud ipos Hebros habuie exceptionem eorum qui .h de

ip 1 bi mortem conciverant; quod Ioe hus nos docet. Nec id be alud. c.

mirum , cum in hos aliud fupplicium con 'tui non poliit qui mor- 2"- e a
tem pro fiipplicio non habent Sic Mile virgines a voluntaria nf_ 'm,

morte ablierrit , 8c plebs olim Romana quanquam improbante 6:11- l-xv

Plinio 5. Sic 8c Cleomenis corpus qui le interfecerat Ptolemus ?5'2de
fulpendi juit. Et paliim receptum, ait Arioteles, ut ignominia Mut. km.
aliqua. afiiciantur
qui libi. mortem concverunt : ubi
Andronicus
515"- 7"
.
.
- xxxvl,c.l
Rhodlus id exponens ait , epultura eorum corpora prohlberl. cm;
?und inter alia DemonafT CY ri regin fcitalaudat Dion Chry om 1x

oomus. Neque huic mori ob at quod Homerus, fchylus, So- me 5,,;,_

phocles , Mochio , 8c alii monent , nihil (entire mortuos: quare m. Iza ce
nec damno nec pudore aci. Satis enim e id quod mortuis acci- SPh'AJ"'

dit s vivis metui , Aut hoc pacto eccato retrahantur. optime

enim Platonici contra Stoicos , 8C iqui alii ervituts & morbi fu

gam, imo & fpem gloriae pro jua caula mortis voluntaria: admit
tebant , entiunt -retnendum anmum in cuodia corporis , nec

injuu ejus quo ille nobis e datus ex hac vita demigrandum.

quam in rem multa videre e apud Plotinum , olympiodorum 8c

Macrobium ad \mnium S'cipionis. Hanc ententiam ccutus

Brutus olim Catonis factum, quod imitatus poea e, damnave
rat , w; 8:75 bmavxal DDHH; ;PJ-!W 'oxwpv n; dui/em , "9 fui &ze-23511; wife-militi

de, M MMO-Mim quippe necpium cenims nec wi/e cedereftum, U

z'mminentz'a adveriz , quefer-anda fortiter emm , bterfugere. Et Mega
henes notaba!: ab lndorum fapientibus reprehenliim Calani 5M" x
Aa 4
factum,

2.84

DEIVREBELLI

factum, neque enim eorum placitis probari talem exitum homi

num vitx impatientium. Nec aliena Perarum, ut videtur nten

Lib. v. tia , quorum rex Darius apud Curtium : alienocelm quam meo mori
mala, Ide Hebraei mori vocabant MAeDq, id e dimitti , ut Vi
dere e non tantum Luc. II, 295 ed &in Graeca verione, Gen.
xv , 2 ,- & Num. xx , in ne. quod genus loquendi & ercis ui
tatum. Themiius de Anima: MAen-.I Avmynmu@ , 5 Tia) 'HAGO

TZu) MMM xMm: cum qui moritur ajunt dz'mitt , 9 mortem dz'mz'iionem
rvocamv. Apud Plutarchumin conolatione legimus hoc enii: 'Em

ai) 59:5; azd'amAo'y *ill-bd?: donec Dem z'pe nos dimittat. Nonuulli \amen
Hebrzeorum de lege e non intericiendi unam caum excipiunt,
tanquam zAyyzaywwa, quis videat e deinceps victurumin
I probrum ipius Dei. Nam quianon nobis , ed Deo in vitam no
ram jus ee atuum, (ut recte Iephus los ed'ocet) exiimant:
prxumtam Dei voluntatem olam ee qua: mortis anticipandz
conilium abolvat. .A-tque huc. referunt Sam ons exemplum
I Same!. qui in lo corpore veram ,religionem videbat e e diriiii , & Saulis
"- ' qui gladio incubuit ne ct'Dei uique hoibus illuderetur. nam hunc
reipuie volunt poquam Samuelis umbra mortem ipi praedxe

rat , quam gnarus ibi imminerei pugnaret , prxlium PIO patria

8C
legepraecctonioz
non detrectavit
, aeternam
inde laudem
meritusepelie
Davi
diSDei
etiam
. q-Uoc
ii qui. Saulem
Cum honore
fact teimonium
retulerunt.
Tertium
e exemplum
ctII M4- rant
Razisrecte
Hieroolymitani
enamris
in hioria
Maccabaica.
Sed 8C

" 37* in Chriana hioriaexempla legimus imilia eorum qui mortem

ibi intulerunt ne t'orments adacti Chrii religionem ejurarent',

8C virginum qua: ne Pudicitiam'amitterent in umen \ jecerunt,
quas & in martyrum ceniim Eccleia retulit. Sed de his tamen ,

L_ib_. I , 'dequid Auguinus entiatyidere e operaepretium. Alteram quo

g-Z que exceptionem a ud ercos obtinuie video , quam Locriop
LLIDCZ ponebancPhoccn Ibus , a hay Trim TDT; Ema: :Envis Nja@- w n
691.1 , c. @3; Sie-Hz, TgizpzM: Communem Gmcis omnibm morem e ut acrzlegi

;jndfjm inmulti abjzcz'antur. . Sic & Dion Pruieenis Rhodiaca Tx Mcg; 3g

@Mim/z_ Ms; az'tizpultum Urban'. Idem Ather'ls in proditores conitutum_

;fl-1' narrar Plutarchus Antiplionte. Sed ut ad initutum me recipiam,

'

ob negatam epulturam bellum juc ucipi cenuerunt vetcres

conenii magno, ut ex illa Theei hi-oria apparet quam tractant
Epripdes dicta tragoedia Supplcibus , & Iocrates eo quem addu
leus loco.

'

~
VI. Sunt

AC

PACI S,LIB.

II.

:8;

v 1.'v Sunt &C ala quaedam-quae exjure gentium voluntario de

bbentur , ut _longo tempore poea, ucceones ab inteato , 8C_
qux ex contractu quantumvis inazquali veniunt. Nam hazc omnia

_quanquam ex jure naturae ortum aliquatenus habent , accipiunt

tamen ex humanalege rmitatem quandam , ve adverus con

jcctureincerta, ve adverils exceptiones quadam quas alioqui

ratio naturalis videtur ilggerere: ut upra obiter nobis de jure

"natura: agentibus oen um e.

CAPV T

XX.

De Poens .
I. Pez-IM deniti origo.

I I. Spectareawam aa'jzchieiam ekem'

impunitatem[614m diinctione exp/I'

eatur.

X v I I I. LctM memos !10 prmilzi

tem - quemado.
!es inter homines .
I I I. szam eermper 07M naturaliter mm
debemid exigipamnm lieite quo/1dfue X I X. M4571 externos quo: ag/im*
humana neqm't -Uitare.

nature al eo zip/ria mm deliquerit.

I V, Pte-mm utilitatz alicia/'m Mieit exi x X. Nec ::ctm quin-I _eietr humana
nee dire-Ze nec indirecte editar .- mjm
gendam inter bomines , aliter quam
rei ma: redditur.
md Deum : - quan'.
v. 02110 eniz ultio mmm/#er it i/!ieitm X X I. Reicimrntewtiaiatuem igmee
V I. Vti/itrtapame trzlex.
re nur-!quam licere.
v I I. oenditur adutilitatem ejm qui de X X I I. oendimr id [ieere ante legem
pzz-41m :
liquitpwnam qualibet exige' naturali
X X I I I. N071 lamenimper :
ter, cum dzim'one amm .
V I I l. Item aa' utilitazem :7214 in quem X X I V. Etiam poi legempzz-14km :
Peecatum ei , ubi de ultione licita jure X xv. ,2154? ad idcimdum probabi/es

caua intrinjm :

Gentiam .

1 X. Item adutiliiatem quommliet.

X Xv I. ,T54 exm'nicx.

X. 9215121lex Huang/im (im: Jane mate x X v I I. Rellimrmemiaamm nul

' ridm coniimerit.

X I. Sol-Iitur argumnfammtum Dei

mricardia in Eumgelioatefcta :
X I I. Et pneeompawitemiz.

lam ejnim cauam dimimdi m'i

quzper modum exec-prime? :Mit-e init

legi.
x X v I I I. Pam taxatio ex merito .

X I I I. Reicilmmr imperfectz diviione: X X x X. Spectm bie eMM impeemes,

[za-mmm.
que interi* comparamur :
X I V. Cbriiiam's pri-Udri no ee tutum X X X. Item eaum que pemma'o abim
[mmm exigen- etiam ubi 'ure Gemium
id [ice: .

X V. Ant/jente adaeeutionem prlire:

X v l. L/ztet delicia capitalia actare.
X V I l. Legej 110mm que interctionem

bere debzermt: :Ibi degradibmprece

ptomm Deealogi que proximum mn

gtmt * ala quedan :

.
X X X I. Item aptitudinem e-emma ad
utrumque que varie ectatur.

poe
JFK-mm permittmzt an jm dem , zm v X x x 1 I.i Medium pm extendi
ad 7714le

286

DE

lVRE

BELLI

ad mafi' uocumemum quam quodFer_ x LL Difcemendum jm mitum mori

cans ium/iic * quam
bw vila'sz late rec-.pta .
XXX] I I. [IE/Editar [Ententia dep-017w. X LII. Et jure divino 'voluntario non

tione harmonica in pam.

omnibm cognita
XXXIV. Min/ii pomum ex caritate m XLI I I. In jure notum difcerrzerzda mo
major coritm abiet.
nifea zi non mam/M.
XXXV. Facili/M peccauoli quomodo ad XLIV. An ob lc/C74 iu Drum , bellum

puam imier : itcm conletudo pec-

fcipi poiz.

condi quomodo adpuam imita aut ab X L V. Notizie de Den maxime communes

eo retrabat.
X X X V I. clementiae ufou ad Ia-IM: minuendns.

qu ' quomodo prim/3 bem/ogi pre

capri; india-mw.

X L v L ,Ti Imprim violantpuniripq.

x x x v I I. g/fd fii eriores locos rafa-mn- XL v I I. Non item alios , quod o/leuditur
tur qu ilebri Romani inpane-

Hari 'vo/:mtX X X v I I 1. De bello adpuam

argumenta legis Hebrew.

X L V l I I. Bel/a ju/le non iuferri iis qui

C/Irziamm religionem amplech n0

X X x I X. LA jujium it bellum ob deli-

74 I'm/Mata, dzinctiom explicatun

x L. LA reges populi bellum recta in-

lum .

x L I XI Ine infemi ii: qui dari/l'inno:

obfolum religionem (mdc/iter trac'ant:

ferum ob ea qu comij natnneunt, L. Non etiam bu qui circa legit divina

non tamen ndwrm ipfis ipiimmue

iuterpretatiouem balluciuamur : quod

jiibditos , explicatur , rejeliufememiu aucioritotibiu ' exemplii i/luramr :

ame-nte natura/iter odpmzm exigeu- LI. At illisjue qui in Dea: quo: pur/mt
dam requirijurifdiioncm.

impiijiiut.

Vpra cum de cauis ex quibus bella ucpiuntur agere coepi

mus, facta diximus duP ici modo conderari aut ut reparari

{ount aut ut puniri Priorem partem jam abolvimus, Su

pere poerior qu e de Poenis : qu res eo diligentius tractan
da e nobis, quod origo ejus 8c natura minus inte ecta multis er
rationibus cauam dedit. E autem Poena generali ignicatu ma
lumpaffionis quod infligitur ob malum az'onz's. Nam quanquam pro poe
na quibufdam injungi opera udam olent , ea tamen opera pe

ctantur tantum qua moleaunt, atque ideo ad Paones unt re

ferenda : quae vero incommoda patiuntur aliqui ob morbum
contagiolum , aut corpus mutilum , aut alias impuritates , quales

mult exant in lege Hebraea, puta arceri coetibus aut lnction

bus , proprie ocn-x non unt , quanquam ob imilitudinem quan

dam8c per abulionem eo vocabulo appellantur. Inter ea vero

qu natura ipfa dictar licita efle 8: non iniqua , ell 8C hoc ut ui

male fecit malum ferat, quod antiquiimum 8c Rhadamantheum
jus vocant Philoophi , ut alibi diximus. Spectat eodem dictum
Plutarchi libro de

Taj

rea/km; YUI T MNmz-LW T' 92k vailua'

l
l
l

mulieros

A C ]?A C [Si L IB. IL

&Q7
'HI/01059 Edy-29a mz'v-n ZZ-pum (pa weg; MPG.; uipaiwu, Fan-ep mAm,

Iuitia Deum camitatur, ulm'x in eos qui adverm legem divinam delinquunt:
qua omnes bominzs natura utimur advers omnes homines ut Ciber. Plato ,
dixit, xvo ei 571 Izay LT MSpawwv UAN? ydv ai 1:57 7: Amalia-x YC

'n'v Jixlw , nec Deomm , mc bominum qmquam boc dixerit , injue agente'

non lucndampwnam. Et Hierax jutiam ex parte hac tanquam no

biliima deniebt 7114de Wi-DIM @gi F Wyixnxlwv, PLENA cx

actionem abiis qui priores lxere , 8C Hierocles ae-r'ny ?name/x malicia

medicatncem. Lactantiidictum e: Non exiguo faJluntur errore,
qui cenilram ive humanam ive divinam acerbitatis &malitize
nomineinfamant , putantes nocentem dicioportere , quidocen

tes acit poena. Quod vero diximus poema quee proprie ita n0
minatur omnino hoc inee ut delicto reddatur , notatum 8C Au

guino e, qui dixit: omnspaena, jua e, Pcccatz'pxna e: quod ad l Rff-7

Poenas etiam quee Deo irrogantur Pertinet, lcjuanquam in illis in- P' 9'
terdum ob humanamgnorantiam , ut idem criptor loquitur , 14

m cup: ubi mm lampwm.

Il. Sed an ad agnatricem an vero ad expletricem juitiam

pmna pertineat dveri diverilm ntiunt. Widam enim' quie.
qui plus peccavit gravius, qui minus levius puniuntur , 8C quia

poema quai toto parti datur, ideo ad agnacricem juitiam

poemas'reerunt. Sed quod primum illi ponunt, anatricem
juitiam t'oties locurp habere quoties inter terminos P ures duo
bus inituitur ae ualitas , verum non ee in principio operis hu
jus oendimus : einde quod magis Docentes gravius , minus no
- centes levius puniuntur , id per.conequentiam duntaxat eve

nit, non quod hoc primo ac per e pectetur. Nam primo ac

per pectatur :equalitas inter culPam & poenam: de qua H0- x 5,,, z
ratius :. .
-

Cm* non

_- '
Ponderibus modulzueizis ratio utitur, 4C res
z_
Vt qmque e ctzqpliciis delicta coercet ?
Et alib :
Adt
\

Regulapeccats qmpaenas inoget aeun,

Necutica dzlgrzum bmibz'liizctereagello.

Eodem [Pectat lex divina Deut. xxv. 8C novena Leonis. Sed nec . v.
alterum quod illi ponunt magis verum e poenas omnes venire ex
toco ad-partem , quod ex his que dicenda unt a parcbit. Turn

vero oeniim z nobis lpra everam juitia: aanatricis ratio

ricm,,

::

, ,
,

- , . @
, 8 , :
@ 1 ,
. : , 18
, : , 8 :

. 8 ,

, : . 8
, , :
, .
5 ,
.

:,
&
.]
,

, , :

: 1 !
: ,
,
, ,
,
.
" . , : :
. @ /2 ,

73 2- , :
' : : 16
' [ , , :
.
: . . ; 98

. .: |6
,

@ ':

: : ! / , :. ).
.6. ? ; 8; , )

(:0$$ 2$ 87"26% ||

: , .9 9 ! .

11 . 5 ,
. 1
, 1 :

: :
6 , ::

1 11.1 , 1

AC

PACIS,LIB.IL

289

-lio inferiorem ceneatur fecie , 8C quai ex hominum cenu de 77,_ z_ . q_

.truie in ceniim beiarum qua: homini ubj acent, quod Theo- md@
logis quibudam e proditum.Democritus:<pml n) pzq'y sziy ns M. " Fj'

01m , natura ere-nit un me/I'Oi-:quiorz' imPcret. Et Arioteles-ait deterio-.VI P(

ra comparata ee in uilm meliorum,tam in his qux atra unt, m'
quam qux ab arte. Cui conequens e ut altem ab ?eque nocente
zeque nocens puniri non debeat: uo Chrri ententia pertinet: Mi
'Uemmnepeccato e (tali cilicet) primum [apidem mittac , Ioh. VI I I ,
7. QIOd ideo dixit, uia co xculo corruptiimi erant Iudzorum

mores , adeo ut qui [nctimi videri volebant in adulteriis &

-milibus agitiis volutarentur , ut videre e Rom. II , 22. Idem

.ergo quod Chrius dixerat, dixit 8C Apoolus : @Lap-optar inexcu

aIII'lis es, homo, quiquis alium dammvs : n'am boc I'P quod damnas altmzm,
te

condemmw : quando eademzcz's tu qui altemm dammvs. Illud Se

necae huc pertinet: nonpote ul/am auctoritatem babere mtentia , ubz'

qui damncmdus e damnat. Et alibi : faczet nos moderadores recctus n0
rz , i coniIlIIcrI'mus nos : numquid 5
aliqm'd tale commiimm? Am
broius Apologia Davidis: unuquijue de aliojudicatums dei: pri
mumjudicet , nec minom in ala emm: condemnet Cum

mmit.

gmm'om com

'

- IV. Altera quaeio e de ne poens propoito. Nam quze dixi

mus hactenus id duntaxat Oendunt nocentibus injuriam non e
ri i puniantur. Inde vero non equi'tur omnino puniendos. Ne
que id verum e: multis enim nocentibus multa 8C Deus 8C homi DS- 11x
_nes condonant eoque nomine laudari olent. Celebre e Platonis ' '
,

99:7 num; Jxn 7:'sz Jy-fa: 86

x 'Eivexu Y xaxspz-mr Y

Jom Jim , (3 9311) 9470x125 :ig-mvil- u m-n) TE cx 137 011331; Zyexackfolyov. Mod I De CIM

ita vertit Seneca : Nemoprudenspunit , 'quiapeccatum ed nepeccetur. , 1 5,

Remocari enimjDr-emim nonpoimt: fiatumprobibentzct. [dem albi: Ne

bamz'nz quidem nocebimus guiapeccait, ed nepcccet, nec unquam adpmteri
tum fed adtmum_puma refretur: non em'm mcitur, d cavet. Apud

Thucydidem Diodorus de Mitylenaeis ad Athenienes verba fa

CCS S [Ai 7 IBMQM WEVU xed-m; mir; !Al 7970 5 WHEN., mied-a,

a w; ZUPQPGV. ut maxima llos injue qqijzmnunticm , non U intercicndos

cen ebo, nii d exPediat. Sed hzcc in homnbus punientibus vera unt:
nam homo ita homini alter ipa conanguinitate allgatur , ut

nocere ei non debeat nii boni alicujus conequendi cau. In

Deo ala res e , ad quem Plato dictas eutentiasl male extendit.

Dei enim actiones niti pount ipo fummi dominii jure , etiami

Bb

nem

Gorgid.

'

ago

DEIVRE BELLI

Mofozi- nem nullum ibi proponant extra pls : 8C ita Hebraei' qu

IFE; ' dam explicant illud Solomonis quodad hanc materiam pertinet.

MMM. tum mihima nm Insynv mn' 71:5 SD Vt enils it , resfrigii/aa Dewfacit

5 Bl; - prq/ater

, etiam impium ad diem malum. Id efl etiam tum cum im

pium punit , non alio ne hoc facit quam ut puniat. quanquam

Im. va, etiami receptioremcquamur interpretationem eodem res reci

4:det: ut dicatur Deus fecie omnia propter {e , id e jure fumm

libertatis, 8C perfectionis nihil extra e qurens aut refpiciensz c

ut Deus dcitur Mrwi, quia non e natus ex aliquo certe poenas

quorumdam valde perditorum a Deo non ob aliud exigi acra ver
Deuteran. ba teantur, cum dicunt eum voluptatem capere ex ipforum ma

rz lo,fubfannari atque irrideri impios a Deo. Tum vero 8C extremum

PMJ, 1226, judicium po quod nulla expectatur emendatio , imo 8C in hac

vita poen qudam inconfpicu ut obduratio , verum effe , quod

contra Platonem dicimus , evincunt. At homo cum hominem
ibi natura parem puniti ali uid ibi debet habere propoitum.

Trix-;1:12- Et hoc e quod ajunt chola ici , non debere in malo cujufquam
z,, nb ',acquiecere ulcicentis animum. Sed ac ante ipos Plato in Gor
wind-'ctm

gia , eos qui quenquam morte puniunt , aut exilio , aut mulcta

non hoc esl/ieeur mc-7; , implicitcr vel/e , ed bom' alicujus cauiz eiveua. ?
Lzb_ n d, z-9:?: Et Seneca ad vindictam veniendum non quafi dulce jit mind

I, P- care , [ed qua utile. Etiam Arioteles eptimi de republica capite

mu'

XI I I ait qudam efle honellia fimpliciter , qudam ob aliquam

necefiitatem , 85 poerors exemplum ponit in poenarum ex
aione.

V. (End ergo mimo dictum e:

Lz doloris remedium inimici dolor:
& Cicerone dolorem poena mitigari , Plutarcho ex Simonidez
Iux 3 nAnpv I'm-ep Maui-'11 syluis G @hip/padrin Beam-Ca** auampwo'w

wrcppclv
, congruit
uidemira
ei natur
uamita
homo
cum beiis
ha
bet communem
: e tenim
ut in beciliis
in homine
gem ga
xa.pr ZZ/4667@ Jl Kei-;flv adulto-nium , ut recte denir Euratius , fervor

fanguinis circa cor ob appetitum reponendi doloris , qui ap etitus adeo er

e caret ratione ut fpe feratur-in ea qu non l erunt , ut in F

tus ferae qu laeit, aut in enu carentia, ut in lapidem quo ictus e:

canis. At talis appetitus in e pectatus non convenit parti ratio

naliq cujus e imperare aectibusz ac proinde nec juri naturze,
quia id e dictatum natur rationalis ac focialis qua talis e. di

ctat autem ratio homini nihil agendum quo noceatur homini.

L

i,

AC

PACIS,

LIB.II.

29

alteri , nii id bonum ali uod habeat propoitum. In olo autem

inimici dolore, ita nude ?pectatm nullum e bonum nii faliim 85

imaginarium: ut in divitiiS Hipervacuis multiquc aliis rebus ejul

modi. Atque hoc \nu ultionem improbant in hominibus non
Chriiani modo doctores,ed 8C Philoophi ut Seneca: Inbumomum Lib. I t de
PUtzrbum e &5 quidemprojuo rccmtum ultio, 6:2 contumclia non de ni 1'"' 3'
ordine. Mi dolorem regcrit tantum excuatim pcccat. Imo i Maximo
Tyrio credimus WHUPVZ @MMM-M@ MS-ng@ , z'm'quior e qui ,,- .
ulcicitur eo quiprior nocuz't. Muonius ,' id ait cogitarc quemado quis remor
deat mordentcm , U nocenti noceat , frze e , non hominis. Apud Plutar

chum Dion is qui apientiam Platonicam in actus civiles conver

tit: TB anwpc-uf 70s Wee-Amb valla-q) dmmavzpv

@dodqyzvuEyav Som

,Mag OSO-AM: ultionem [cgis arbitrio juiorem cenirri llum injuria: avi na
tura pectetur ex codem anim morbo naci. Pugnat ergo cum natura

hominis in hominem agentis alieno dolore ua dolor e atiari:

Atque adeo quo hominum quique minus va et rationis uu eo ad
vindictam e pronior. luvenalis :
At windicta bonum ruina jucundiu-s
.
Nempe hoc indocti, qzwmmprxcordia nui/is
Interdum aut 1m'sz miden/S agrantia caus :
Mantulacumque adeo e occa0,uicit im .
Cbpppm non dicet idem, nec mite Tbalctis
Ingenium, dulciqueenex micz'nus Hymerto ,

Mpartem dCCBPtceDd inter mincla cients

Accuatori nollet dare. Plzm'ma flz'x
Paulatim mitin atque errores exuzt omnes ,'

P71'sz docet rectumapientia: quippe minute'

Samper U inrmz' el animi exiguiqe rvoluptm

Vltio: Continuoc colgc, quod @indicba

Nemo magisgaudet quamemina .

'
Eodem enu Lactantius: imperitz' 9 inipientes , qmndo acczPzmt n~ Lil* V1jurzam, MCO 6.9 inationabzlz'mre ducuntur, &9 z'z's, quzbz nocent raicem re

m'lmere Conantur. Liquet ergo ab homine hominem non recte pu

niri tantum'puniendi caua.quae ergo utilitates rectam faciant poe
nam videamus.
o
v I. Pertinet autem huc poenarum partitio quee e apud Plato~
nem in Gorgia &Taurum philoophum ad eum locum cujus ver
ba Gellius recitar libro v , C. XIv. nam partitiones ix ex ne de

umptae unt , nii quod cum duos neslato pouiet emendatio

B

7.

nem

91

DE IVRE BELL!

nem & exemplum,tertium addiditTaurus &Maimquam Clemens

Alexandrinus denit , ca-x9 ajmmoa-w Ei n gnwp@ ll/Qpv Mapepa

pvnv mall' retribmtionem que mi exigentz's utilitatem refrtur. Arioteles

qui omia poema exemplari hanc lum peciem cum emendatio
Rhet.1,mp. ne POI'lt, adhiberi eam dCit , TQ wosvr@ 'L-ma iiva MDHPUSZ , exgen

1-

tis cmz utez'tzsat: Plutarchus quoque eam non omiit,cum dixit,

u

zeey n7 nAHUHvOI MVTTM 71Hde " F PiMive-w air Fmgw A

nna-a,va e (chupe TD mpyj/Dpu Tx mva-m ;NEON ewm. lllchfdcinm d.

timebquunturpwne, non modo inpoemm inhibent delinquendi audaciam,

d 85 injuria afectos maxima conolantur. Et hace proprie e quam
idem
commutamcem
Arioteles
mame.
reert
Sedadubtilius
&xm'vivnv
ia
ruuaMuxZMv
examinanda
,
unt. Dicemus
quam
ergo in poenis repici aut utilitatem ejus qtui Peccarit , ut ejus cu

jus intererat non peccatum ee , aut indi incte quorumlibet. Ad

horum trium nium primum pertinet poema quze philoophis mo

do vxsmu, modo xMen; , modo @gjcyms dicitur, Paulo Iuriconul
to poena quee conituitur in emendationem , Mopma@ ?DEM Pla
toni , Plutarcho 411561,00 11/0907; mimi medicatrz'x , uze hoc agit ut eum

qui peccavit reddat meliorem medendi mogo qui e per con

traria. Nam quia omnis actio , prxefrtim vero deliberata ac fre

quens, quandam gignit iii proclivitatem,qu2e adulta habits dici

tur , ideo vitiis quam primum eri pote adimenda e illecebra, _
quod eri rectius ncquit , quam i dolore quodam iibequente a

porem amittant dulcednis. Platonici rectante Apulejo: gmw'us

U acerbius e omnizqpliciai noxzo Www/s diratur , nec bominum in

Ann. III. terim animadverioneplectatur. Apud Tacitum e: coqutus imul9

comeptor egcragmns zmimus band lewioribm remediz's re/Zinguendm e
quam libidinibus ardecz't.
.Mm. q. V I II. Punitionem quxhuic ini iuervit _natura CuIVIS

llei

zz. z.

tam , qui Judco valeat & Cjumodi generis aut paribusvmls non

Plant. 77/1'

teneatur ex ea quze verbis t caigatione apparet.

Amicum cazgare ol meritam noxz'zzm ,
Immzme ezcinus , mmm: in :tth ati/e.

7mm.

In verberibs vero 85 liis qux coactionis aliquid continent,dicr

men inter peronas quibus id liceat aut non liceat non e factum
n_atura (neque enim potuit , ni quod ratio arentibus in liberos
jus juris ufurpationem pro aectus nece Itudine peculiariter
- i-.h._~_.in_.i
**A

cmmend at ) ed legibus, quee communem illam generis huma

nl Propinquitatem vitandarum rixarum ergo ad proximos ae
ctus

AC

PAClS,LIB.II.

'293

ctus rerinxerunt , ut videre e tum alibi turn Codice luinianeo

titulo de cmendatione propinquorum: quo 8C illud pertinet Xe
nophontis ad militCS: C4 (EV waipaq xAum 77m, , E15 @Ex-{y ixlw,
-I._~ -.

3m &WM; 11'07; &MMM; Wim-i. { 93 mg-u Tluvsm C caign wapoaq. Si

quem mprodem *tmbn-avi , Panam debera meProteor, qualemParentes

11'25, 3.9 magiri dicijmlis. Nam &9 media' grotumuo z'pus bono urzmt ac

ecant. Lactantius libro VI : Iubet Deus ut manus noras uper

minores Emper habeamus , hoc e ut peccantcs eos aduis ver
beribus corrigamus , ne amore inutil & indulgentia nimia edu
centur ad malum & ad vitia nutriantur. Hoc vero puniendi ge
nus acl- mortem pertingere non pote , nii eo modo quem redu
ctivum vocant ?no ne ationes reducuntur ad rerum OPPOitarum
cnera. Nam cut C rius dixit melius quibudam Jturum lil Maraxxv,
, id e non tam male , nati nunquam eent , ita ingeniis ina 2.1.

nabilibus melius e, id e minus e malum , emori quam vivere,

quando certum evivendo pejores evainos. De ta ibus Seneca D 1M MP

loquitur, cum ait interdum ut percant interee pereuntium. lam

6.

blichus : anUm-p T55* @71155.0 BEA-m- 73 xaeq g Mpvctv , irw Tc; 4095917953

n nvm, IF (iv. Wmodouppumto melim e un' quamc manera , im I'm

probo mori quam miren. Talem vocat Plutarchus npz M mzum ,BM
Cepbv, Mg.? 'n BMCepamy , cxteris noxzum quidem, atibz maxime. Et Ga
lenus cum morte puniri homines dixiet,primum ne vivi noceant,

deinde ut alii poema metu dererreantur, addit: xa; W'Ty, 5 Mw

Acc-ivan; &ip-ebay n'vavaq AecpI-appvm Src 71a) Luxu CJ; va-rv 'sz 7M xaxaur.

Tercio &9 zjzs expedia mori ita corruptis animo ut ad anitatem _Perducz ne

gucant. sunt qui hos ipos ee putant quos lohannes Apoolus ait I 10h.v,16.
ad mortem peccare. Sed quia fallacia unt ejus rei argumenta,
dictat caritas neminem temere habendum pro deplorato , ita ut
hoc quidem ne animadverio non nii raro admodum locum ha
bere poit.
.
v I I I. Vtilitas ejus cujus intercrat- non peccatum ee in eo ita
e ne po hac tale quid patiatur aut ab codem aut ab aliis. GEI
lius ex Tauro hanc peciem ic decribit , cum dignitas auctorztave
::jm in quem cPeccatu'm tuenda e, nepmtermz'h animadWrO Contemtum
ejuspan'at JJ' bonorem levet. Sed quod de auctoritate lza dicit idem

de libertate cujuque aut alio jure laeo intelligcndum e. Apud

Tacitum legimus: conuleret jcurz'tatz' jua ultione. Ne qui laeiis e
ab eodem malum patiatur tribus modis curari pote: primum i
tollatur qui deliquit, deinde vires nocendi ei adimantur : Pore
Bb

mo

294'

'DE'IVRE

BELLI

mo i malo ilO dedoceatur delinquere quod cum emendatione de

qua jam egimus conjunctum e. Ne ab aliis lazdatur qui lxius e

punitione non quavis , ed aperta atquc .conpicua quze ad exem

plum pertinet obtinetur. Ad hos ergo nes , ,8C intra &qui termi

nos dirigatur vindicatio, etiam privata, i jus nudum naturae, id

l
]l-

y e abductum a legibus divinis humanique &C ab his qua: non ne

ceario rei acidunt , rePicimus , non e illicita: ive at ab ipo'

- .

qui laeiis e , ive ab alio quando hominem ab homine adjuvari

natura: ec conentaneum. Atque hoc enu admitti pote quod
De ment. Cicero cum jus naturze ee dixiet id quod nobis non opinio ed
IL
innata vis aert, inter ejus exempla CO locat vindicationem quam
gratiaz opponit: acne qus ambigeret quantum eo nominc vellet

!1

intelligi, vindicationem denir , Paya-zm *Dim ac contumclam ddn

dendo aut aki/candoprqmamm iz nobis ac noris qui nobis cart' ez dcbcnt,
Libr Ups? uampeccampzmz'mus. Mithridates in oratione quam ex Tro

mm go exgcripit Iuinus: Adrezus Intranem nequezmt Proizlute , Pro ul

zione tamenim omnesfrrumringere. Hoc ipum MM ypv vocat in

vita Arati Plutarchus. Hoc naturali jure deendens e Samon ad

verils Palarinos inontem e teatur fore i Palaenos qui (e ma
z
i

lo aecerant malo viciim aceret: Et po peractam ultionem

eadem e tuetur ratione , dicens \e ipis fecie quod ipi ibifeci:

:i

fent prior CS. Plataeenes apud

fl

umus
TEU *iria:, ;vo/(v
jzm: xajiT-m
apud omnes
Tv recpw
&Pm/7G.ut
?MAZA-tor
boilz'apatmntem
ii'mv eivaq wii/209m]
ulcicz' liceaE.
, merito
Demo
605

F'-

henes oratione adveriiis Ariocratem communem ait ee le

gem inter homines nt eum qui nora vi rapiat ulcii nobis fas it.

i-

Et Iugurtha apud Salluium qum dixiet Adherbalem vitx uze

ee inidiatum , addit Populum Romanum neque _Pro bono ncquePI-a

, painpwpnm'pu ::un

mlo zctumm abjure gentium c thibuerit: id e ab ultione. Ari

_
l

Om. pro ides orator 8C a poetis & legum auctoribus & proverbiis 85

?mr-

ab oratoribus, ab omnibus denique hoc ait probari , Pude-aa, T22;

@Tipic-UG; , ulrionemizmz' de bis gm' injuamzcm aggreizmt. Macca~

Dchf. 1.1, bzcos laudat Ambroius quod etiam Sabbato ulti unt Innocen

'4'
z"- -j
-2-:HTM
{-

tum necem fratrum lorum. ldem adverils Iudaeos incenam '.

chrjjanis bailicam graviter querentes diputans, ic ait : AC carte

EP- 9-

jura mmm gram, dicerem quantas Izaill'ccu Ind-ei tempOe impm' Italia
ni mendez-int : ubi jus gentium vocat par ,pari referre. Nec aliter
Hzt. Iv. apud Tactum Civilis .z Egregz'um pratium laboris capi necem- atris Q9
vincula mea,Ue1iimM bujus excititus voces quibus adzquliciumpetitm,

-Maa

...ILL
..4._u

jura

AC PACIS,LIB.II.

29;

jura gentium Parma! mpoco. Sed quia in rebus noris 8C nororum

-._-._ -

aectu corrumpimur , ideo imul multae familia, in vunum locum

convenerunt, judices conituti, & his olis data poteas vindican di leeos , ademta caeteris quam natura indulerat libertate. Lu
cretius:

Acrim ex im quad enim: ququcpambat

Vlcici, quam mmc conceum e legibm equis ,
Ham ob tem e bominespertezm *vi calm @Mm .
Demohenes in Cononem @coma-Gx n74 rzLt; va-4 73'va ms-3 le
(Mula: , ,u TZ Fma-XM@ PM GX/\M mm xejvuzzj. placuz't de omnisz

bis injuriis ex legibusjudicium cxercm' , non autem ex cujuque mpetu atquc

arbim'o. Vintilianus: injuria compenatio noniIlum juri inimica , cd
Paez' : e enimlcx, orum,judex, m'i quemjure mindicaripudct. Imperato L. Nulli.C.

res Honorius 8C Theodoius: idcircajudiciorum @igr jurque Public MW

tutela in medio conimm , ne quiquam in'

Per-minera maleat ultionem.

Rex Theodoricus : him e quod [egum rcpma eacm remerentia, ut m'- (3451,40,
Ji/manu, nihilproprio agcretur impulu. Manet tamen vetus naturalis lil-\V
libertas, primum in locis ubi judicia unt nulla, ut in mari. Bo
forte referri pote , quod Cajus Cxar privatus adhuc piratas zi
quibus captus fuerat Clae tumultuaria perfecutus .e , ipofum~ V1 P 1
que naves partim fugavit, partim merit, & cum procon ul negli
FM:
geret animadvertere in captos piratas , ipe eos-in mare reverus in C

cruci uXit. Idem locum habebit in lociS deertis , aut ubi N0- ApndStab.

madum more vivitur. Sic a ud Vmbricos narrat Ncolaus Dad "g

macenus ibi uem ue fui e ultorem: quod 85 apud Mochos
hodie impune t, P0 t'empus' aliquod aditi judicis. Nec aliunde -

orgo iqgularium certaminum quee ante Chriianimum Germa

nicis nationbus uitata, alicubinecdum atis deileta unt. ideo

apud Vellejum Paterculum mirantur Germani, cum Romanae ju- Lib- n

ridictionis formam conpicerent , quod injurias juitia niret,

quod olita armis dicerni jure terminarentur. Lex Hebrea pro

pinquo occii permittit ut extra a_yli loca homicidam interciat:

rectquc notant interpretes Hebraei talionem pro mortuo manu
exigipoe z ln-0 (e, ut puta in vulnere , non nii per judicem , qua Sen. I de

cilicet dici ior e moderatio ubi proprius dolor accedit. P3. km' 3*
rem morem Privatim vindicandze caedis apud vetuimos er

cos fuie apparet CX Theoclymeni verbis uae apud Homerum

unt Odyeae . . Sed maxime frequentia unt ujus moris excmpla
inter eos qui co-mmunem judicem non habent. hinc jua bella

'

Bb 4

denir

2,6

DE

IVRE

BELL]

L_.vI,q.I, dqiniriylent; Auguino tee , guie ulcicunturinjurias: Et Plato bel

l"l jb' licum certamen probar , pz-MZ Mi) o als/710 Mayan-095m {zm} z aim-n'uy

L" Rl" Ayymy (iva :Nx-v ,- donec quiin culzaferz'nt cogantur innoccntibus dolore
acctispwnmpendm.
IX. Vtilitas indiincte quorumlibet , qui nis erat tertius , ea
dem
haber
partes
illaaliis
queenoceat
adlxizm
pertinet.
aut hoc
agitur
, ne qui
uniquas
nocuit
, quod
t cumNam
tollendo
aut i
debilitando, ive conringendo ita ut nocere ne ueat, aut emen

dando: aut ne alii impunitate illecti aliis quibuiiris molei inr,

quod ex ilppliciis COUIPicuiS obtinetur , qux' Graeci @Z/mdypam,
I,, @mi Latin exempla vocant; quee ideo adhibentur,.ut unius cena me
Eau_7.

gji
tus it multorum, ut poenae genere deterreri czeteri PO Int , ut le~
1 LJ M_ ges loquuntur , im EMO- zrc'vm ?Ia-7m ,5 @065m ut Demohenes.
"1Pr- Pl- Hujus
Sic Plutarcciius
quo ue juris
virum
Poteas
bonumnaturaliter
air naturapenes
magiratum
unumquem
degnari,
ue e.
& quidem perpetuum: nam ipa natura: lege ei principatum-de

ferri qui agat'jua. Sic apentem nunquam ee privatum Nai

cae exemplo probar Tullius , 8C Lllium non unius anni conilem
Horatius vocat: 8C Euripides lphigeniain Aulidc:

Mente qm'prudente_Pol/et is magiratumeric .

(luxe tamen in republica intelligcnda unt quatenus ejus leges id

ferunt. De hoc natural jure italoquitur Democricus :iius enim

verba quia notabilia unt aderam. Primum de jure be ias inter
ciend iC illi videtur : Ica-70115 {aim Qivz ,wi @JUS- 552 Z954* *mi axov@ G
929m@ Am-?v 95~ ayy 'wc 23 q''v TQTC ?Eddy PMOV

yr). De occiden

* dis autmm occidena'is animantz'bw ita fc m babt : gm injuria"; faciant aut:

farm molan:: qm'qm's occideritpmu e, adeo quidem ut bocfcz quam nan
_

t TCM. Et mOX, leidy/fi m 'Dj-cub@ 'Oyye dxlw mx/G @Si zumi,

ea qua injue nobis nacen:: omnno U omnau occidm. l_t cette non
improbabile e hoc more vixie viros p'rqbus ante diluvmm, an
tequam Deus uam voluntatem de vertendls m hommum alimen

ta animantibus exteris proddet. Rurus : bxw; @E2 mwy n z;

pm-IM 34dequ F WAS/.dm , -'Tw @KnT aictpwwv dox'mzszK-iv Sim magraTv.

Wa mero de mubbm 9 de inimicz'sipentibusryimus, eadem in homini

12mfaciena'a r'Uz'afemzm Tum vero lbjungit : MANIsz Aya-dv 'zu/ym :Elayav

*n BSOMDEM arxeiyaa e xEAewv MQ?. Furem 8.9 latwnem ququo

cumque modo occiderit,i)e manu , vejuctu ,wzragz'o innocens e. Ad

Lu dera quos locos repexie mihi videtur Seneca cum at: cum cervices n0

xio jmecidz mambo , eo multa animoque ero quo ezpentes c217 animalia
memnata

AC P'ACIS,LIB.II.

29-,

menenataprctio. Et alibi: ne vyjeras quidem L natrzes :15i qm morz

..__-.-. '

aut
ictu nocent qgeremus , ut
reliquzz manuefzcmpomus , {mt qf'cere
ne nobis aliiquepericzzlo e
Ergo ne bomz'm' quidcm niocebimus quiapecca

Dited nepeccet. Sed cum & fact nquiitio xpe magnam diligen
tiam & poemas aeimatio multum prudentix & xquitatis deide

ret , ne dum quique de e nimium prteumeret , aliis non cedenti

bus , rixx orirentur , eo placuit hominum juis communitatibus
eos deligere quos optimos ac prudentimos putarent , aut fore

(Perarent. Idem Democritus: cinc a) xzAuy 6,40; gy Zxccgvv MTZJKM

Exa-fm , Ei (U) ani7xpav AU/cabara. JV@ ' galan@ apzqv mpyaier, .Non

prohibm'nt utique legesuo quemgue arbitrio vivm , Hi alter alta-11m oen

cm iit. Invidz'a enimcditzom' molitur exordz'um. Sed icut in ultione
factum modo diximus , ita 8C in hac ad exemplum punitione ma

nent veigia ac reliquix prici juris in iis locis atque inter eas per
onas qux certis judiciis non ilbunt: ac praztcrea in quibudam
caibus exceptis. Sic Hebrzeorum moribus Hebrxus Dco 8C Dei DMX,
lege deciens aut ducem e ad falOS cultus praebens illico E quovis 9
homine poterat interci. Iudicium zeli id vocant Hebrati quod Num. m.
Phinea primo exercitum ajunt , 8C inde abiie in morem. Sic Iu
daeum quendam Graecis \ ritibus polluentem occidit Mathatias. Mm- H
Sic trecent alii Iudxi popularibus uis occii referuntur libro qui
vulgo dicitur Maccabxorum tertius. Nec alio Obtentu inituta Actr-VII,
lapidatio in Stephanum , 8C conjuratio in Paulum: multaque ala I'M l

exempla ejucemodi exant & apud Philonem,& apud loephum. 13.

Tum vero apud multos populos 8C dominis in crvos , 85 Prenti

bus in liberos nlanitjus puniendi plenum etiam ad mortcm uque.

SiC Spark-I: Ephoris licuit civem occidere extra judicium. Et ex

his quidem (lux diximus quale t Circa poc-:nas jus natura: , ' 8: quo
uque manerit intellgi pote.
X. Nunc illud videndum e num lex Euangelca libertatem il
lam arctius circumcriperit. Certe ut alibi diximus , non mirum
e , quaedam quee natura 8C per'leges civiles licent vetari lege divi
na , eaque perfectma 8C prxmium promittente natura humana

majus , ad quod conequendum non immerito virtutes requirun

tur quze ola naturae praecepta excedant. Caigationes qua: neque
infamiam , neque damnum permanens relinquunt , & pro ;Etatis

at alterius qualitatis ratione imt neceariae , i ab iis ant quibus

leges'humrmx' id permittunt puta ' parentibus, tutoribus , domi

nis, magirs , nihil habere quod cum Prxceptis Euangclicis repu

'

gnct,

298

DE

\VREBELLI

gnet , ex ipa rei natura tis intelligi datur. Sunt enim haec reme

dia animorm non minus innocentia quam pharmaca enii in. x

grata. De ultione aliter entiendum e. Nam quatenus duntaxat
animum dolentis exatiat illicitam ee etiam naturaliter, tantum

abe ut Euangelio conveniat , upra oendimus. Lex vero He

braea non modo vetat odium aervari in proximum , id e popu

larem, Lev. XIX , I 7 , ed 8C communia quazdam benecia talibus

inimicis impendi prxcipit , EXOd. XXI I I , 4 , 5. Quare proximi
nominc ad omnes homines prolato per Euangelium, patet a nobis
requiri, non modo ne noceamus inimicis, verum etiam ut benefa~

ciamus, quod 8C dierte imperatur: Matth. v, 44. Lex tamen He

MSLLPPI
.jr-?BSM
;

braeis graviores injurias permittebat ulcici , non manu , ed adito

ndice. At Chrius idem nobis non permittt quod apparet ex il

a oppoitione : Audiis dictumfi, oculum Pro acido : 8C Inox: Ego De
ro dico Pobis. Vanquam enm uae equuntur de arcenda injuria
proprie agunt , &S hanc quoque icentam ali uatenus altem re
. N_k_

ringunt, multo tamen magis ultionem improiare cnenda imt,

quia veterem permionem ut imperfcctiori tempori congruen
tem rejiciunt: Cbe dins 73 Azalea; Pou-Ling 'my, Mai WeiHy@ "IS vefmama,

non quod nquaitjud ultio,zd quodez'PreetPatientid, ut e in coni-I

tutonibus Clementis libro VI 1 , c. XXI I I, qua de re c loquitur

Tertullianus. Noiamplanepatiemiam docet Cbrzm, etiam vicem injuria;

Prohibempermizm Creatore oculum engemepro oculo &5 dentempm dente,
contra
alteram amplen maxilldm Qem'jubens , UtPer tunicam pallio

quoque cedi. Plane hoc Clmus adjecerit utupplementa conntdnea dgcbli

M Crearme. Atque adeo bacatim renunciandum ejZ em dzjylin-epdtientia
Predicecmpenes Creatorem. Sicper ZC/ddeTt'BP ne

mali

tiammm'sid memz'nerz't, ed mcproximz'. Nam 9 rmus: Ma/tiezm, in

quitroximiui umquzque ne recogitet. Multa mngspatientinm indixit in
jurbe, que' indxit Oblivionem. Sed 019 quam dicit, milaz' mindictam U ego vin
dicalro, prvindepeztentiam doce:: rvzndz'ct-e exjDecZdtn'cem. In quantum ergo
non capit, ut dem videatur &.7 dentemjzm dente,oculumpro oculo, in vicem in

jmize exgere, qui non modo vicemizd etiam ultionemxtiam recorddtionem U

recogtzztz'onem ijleEP'ObIlB , z'n tantum Perturnobis quomodo OCU/11mPra
ocn/0,65 dentempro dente cenieen'tmon adecundam injuriam talonispermit
tendam, quamP-obibuemt interdicta ultioneziad adprz'mam coercendam quam -

Pmbibuemt talione (hpcyitez , ut unuqmque rez'czens licemidmecund-e inju

ri &Pmametg'pitm contineret. Facilus em'm Dim compi-mi eit reren
tatiane tellionz's, quam EIWOMZJOHG ultionis. Vtrumque autem conituendum
jim:

AC'PACIS,LB.IL

299

u'tp'ro natura 9de bomz'num, ut qui Deo crederet,ultionem a D60 execta

ret : qui minusderet leges taliom's timeret. Ham legis lo/untatem de intellectu
laborantem, dominus 8.9 abbati, U legis , 9 omniumpatemarum dzoiu'o
num Chrius cb reyelavie 8.9 comPotemfCit, mandans alterz'us quoque maxil

la oblationem, ut tanto magia*vicem lujuria extingueret, quam &5 [expercalzo

nem roluerae impediz, ceree quam Propbeea manifle coercuerat, 9 memo
riam injuri-eprobz'bens 9 ultionem ad Deum redzgens. 'Ita quid Clm'us in
tulz't, nou admrariajd adjutorepracepto, non demxit dicb/inax _Creaton'L
Dem'quei m bizm ratiouemPatientizePrIecqiend-e, 9 quidem tamplene atque
Peifcte
conderem, non conjet,i
non eZ Creaton's, qui vindictam
repmmit
tiie, quijudicempra-at.
Alioquz'i tantumpatientiapondus
non modo
non re
percurz'endi, izd &5 aliam maxillamprabendz' , 9 non- modo non rcmaledicendz',
fed eeiam beuedicendi, 6.9 uan modo non retiueudi tunicam,ed amplius Upal
Iium concedeudi is mihi imponit: qui nouit me deuierus , m Vacuumpaeiem
tiampracepz't , nou exhibens mzbz' mercedempracepti , Paciencia; dicouctum,
quod e ultio, quam mz'bi_permi1]:: debuerat,i e nonpraat, aut mz'bi mm
Permittebae zpieprearee , quom'am 5 diciplina intere injuriam viudicari.
Metu em'm ultiom's omnis im'qutas rezr-emma'. Caterumpaiim emia liber

tate dominabitur utrumque oculum eouraj omnem dentem excitatura Pra

impuuitatisecuritate. Cenet , ut videmus , Tertullianus non modo

Chriianis poulationem talionis ee vetitam , ed ne Hebrzis

quidem permiam tanquam qua? vitio careret , ed majoris mali

vitandi caua. Mod quin verum it de tali poulatione quee ex
odio venir, non e dubitandum, ut ex uperioribus apparet. Nam

hanc improbatam etiam illis qui inter Hebrzeos apientia excelle

bant, nec legis verba tantum , ed 8C ropoitum intuebantur , ex

Philone apparet apud quem Ind-:ei Axandrini ita loquuntur : Clive

PAS-cm? dwGg-npwym x3pct deddayym WEB; F epaTv vol/My MOPMMWHVZ

non delectamur, domine, ultione de inimz'co : nam exfacris legibus didz'cz'mus

bominum mz'ererz'. Et huc pertinet quod Chri'us nobis indiincte

exigir, ut omnibus remittamus qui in nos deliquerunt , Math., VI,
14 , 15. id e ob enum mali nori malum illis nec procuremus,

nec optemus: nam id qui facit,ut cum Claudiano lo uar,fms e 1e

gumque widetur Vindictam praare bi. (Dam ob caugm Lactantius dictum illud Ciceronis commemoranszjuitieprimum munus eZ ue cui LI* *
noceat m laceiitus injuria , ait implicem veramque ententiam duo
rum verborum adjectione corruptam : & Ambroius idem illud I De O.

Ciceronis dictum vacare ait Euangelii auctoritate. Qijd autem 8

de ultione dicemus , non quateuus praeteritum repicit , (ed qua

tenus

nii-ngi
e'
_-z_v

geo

DE

IVR'EBELLI

tenus in futurum cavetP Sane 8C hanc condonari vult Chrius;

Sp/Lm 32.

primum i qui nos lfit teimonia probabilia det pnitentis ani

C01. 3, 13.

mi Luct XVII , 33 quibus locis de pleniore quadam remiione

agitur , id e qu etiam in jus veteris amiciti refiituat eum qui

peccavt, unde equitu ut nihil ab eo poen nomine exigi debeat.

Prterea etiamfi abfintitalis poenitenti igna, damnum haud ni

mium grave infuper habendum Chris prcepto dimittend

tunic docet. (Din 8C Plato dixit non referendum malum 'n Se?.

Mg TvzzMe,mn miga), etiam quid gravius Patiendum nobis immi

mat , qui enls 8C apud Maximum Tyrium exat. TCPEIO); Machu, id

e actionem ob acceptam contumeliam aliquam ( qualem Chri

us alap nomine indicar) negabat Mufoniusjaut e inituturum,
aut cuiquam ut infiitueret auctorem foret multo enim rectius con

donari talia. led I dimulatio magnum cum periculum fe

rat , ea cautione contenti efie debemus qu quam minimum no-.

ceat. Nam ne apud Mebros quidem in uu erat talio , ut Ioe

phus & alii Hebrxorum doctores notant , ed Olebat qui laequ
erat ultra impendia a fe acta , de ' uibus orim lex exat Exod.
XXI , I 9 3 ( h Sec enim e impli reimtio nihil poenale continens)
pro talione pecuniariam mulctam accipere: Bed ac kom fa'
Lib.20,c. x .

ctum docet apud Gellium Favorinus. Sic Ioephus domini noftri

._,_ _;. . -.

Ieu educator cum uxorem fuam adulterii compertam crederetj

divortiofe liberare maluit , quam committere ut traducereturz

.
'

atque id ecie dcitur, quiajufius erat , id efi vir probus ac facilisz

ad quem locum Ambro ius ait non tantum ab ultionis atrocitate,
ed etiam ab accufationis feveritate alienam effe ju perinam,
LL,

MN!, c

in

Io.

icut ac ante Lactantius dixerat : neque nccufare quenquam crimine ca

pitali juo licebit Iuinus de Chriianorum accuatoribus agens,
lxlolumnsp ait, eospuniri , qui in nos alunmi-amur5 Sucit illisfuaPravitcu,

iii rerum banaram ignoran-tia. Reant pn quae non privato , ed

publico bono confuluntz partim tollendo aut coercendo nocen
item , ne cui noceat , partim deterrendo alios feveriitate exemplir
TF!:
.-:.-_. _

quas non fublatas a Chrio certimo exemplo alibi probavimus

quod cum fila daretrprcepta fimul tefiabatur fe nihil legis tolle
re. Lex autem Mo is, qu in his rebus, quamdiu aba; refpubli
ca, are debebat , magiratibus rigideimperabat , ut homicidia

-~

ac alia qudam crimina punirentz Ex. XXI , 14; Num. XXXIII,

14 a 37 s Deut. XXIX ', I 3. moti i Chrii praecepta coniere

potuerunt cum lege Mois quatenus fupplicia etiam capitalia irro

gabat,

ACPACIS,LIB.IL

30

gabat , poffunt 8c cum humanis legibus divinam hac in parte imi

tantibus coniere.

. _

x 1.* Sunt qui ut contrariam fententiam tueantur adferunt lum

mam Dei lenitatem in novo federqqu proinde hominibugetiam
magiratibus , ut Dei vicariis fequenda t: quod aliquatenusve
rum effe non negamus , fed non tam late patet quam illi volunt.
Nam Dei ingens miericordia in novo federe pateacta, praecipue
pectat peccata contra primvam legem, aut etiam contra legem

Mois commia ante acceptam Euangelii notitiam, Act.xv l I , 36;

Rom. H, 2.5; Act. XIII , 38;'Hebr. IX, 15. Nam quaepoea
committuntur , prfertim i adfitcontumacia , comminationem

habent judicii multo feverioris , quam illud fuit quod per Mofem
e initutum , Hebr. I I, 23; Iv, X , 29; Matth. v , 2.1, 22, 28;
neque vero in altera tantum vita , fed 8c in hac ipfa in tales culpas
Deus non raro animadvertit , I Cor. XI , 30. Ac talium facino

rum indulgentia non folet impetrari , ni ipfe homo de le quafi

poenas exegerit , I Cor. XI , 3 ; gravi quodam meerore , II Cor.

I I, 27. Vrgent iidem altem paenitentia ductis dandam impuni

tatem. Sed ut omittam de vera paenitentia hominibus vix effe ut

conet, nec quemquam non impune lua \nalefacta laturum i eam
quovis modo profiteri uciat , Deus ipfe non femper paenitentia

uctis omnem remittifpoenam , qtuod vel Davidis exemplo appa

ret. Sicut ergo poenam legis, id e mortem violentam aut alioqui
immaturam remittere potuit Deus , ita ut non levibus malis a
ceret eum qui deliquerata ic nunc quoque potefl pcenam remitte

_ EP*

re mortis tern atque interim peccatorem aut morte immatura *

ipfe punire, au't velle etiam ut fic per magiftratum puniatur.

x 1 L Rurilm alii hoc accufant quod cum vita imul fpatium ad

poenitendum prciditun Sed fciunt hujus rei piis magiratibus

fummam haberi rationemp nec quem uam ad fupplicium rapi nii

datoitempore quo peccata fua a no cere ac ferio deteari poll

t: qualem poenitentiam , etiam 1 opera morte interclula non-fe
quantur , acceptam Deo effe poie , latronis cum Chrio crucixi
exemplum probat. quod fl dicatur vitam longiorem ad magis
feriam refipifcentiam prodeffc otuie, reponderi poterit , inve
niriinterdum , quibus merito clici poffit illud Senecz Mod unum f*: d1"

' bonum tibipere rqbnefentabimus mortem, ut 8c illud ejufdem : quo una ' c. y*

modopoimt denan:: mall' e, quod Eufbius Philofophus dixeratz

iwddciv Gabo ov 'n mm :l 'r-rezan ;y Taj Efe;wa XmAurn g W-592!- dio-pof 'zS xxx-faec
C C

noc/a'va

302

D E

I V R E

B E L L I

mycrmj num. Hac ergo , upra ea quee operis into dixmus , re

pona into illis qui upplicia aut omnia aut capitalia ine ulla ex
ceptionc Chriianis prohibita volunt , contra quam nos Apoo

lus docet qui cum regio ocio uum gladii incluiet ut exerci
tium divinae ultionis , alibi orandum at , ut reges Chriiani ant,
& Rua reges unt , innocentibus mt prxdioz quod , quee etiam

rh:H~

PO Euangelium propagatum magnae partis hominum e impro~

btas , obtineri non Potc , nii ,quorumdam \norte reprimatur

*aliorum audacia , guippe cum ne c quidem inter tot cruces 85

upplicia ontium a tis tuta itinnocentia. Neque tamen abs re ert Chriianis rectoribus, altem ex parte alqua,imitandum pro

ponere exemplum Sabacons Egypti regis pietats nomine lau)

datiimi, quo capitales poemas in damnationem ad opus mutatas
Li'br 1.

felicmp {cceu narrat Diodorus : etiam ad Caucaiim gentes

Lib. xx.

quadam ait Strabo [MXN:- &DIOSny 1 fapapnwwv m #Cp-\Su namim' mor

tem iwoga quamvispefima merito. Neque @ernendum illud Bih

tiianzNemo dubtabit,quini mentes matan' in bonam mentem digno modo
120izntcmt_po?: interdum concediturzizlpos ee eos magis rpublz'cait quam
Pum'ri. Notat Balamo leges Romanas qua? mortis poenam irro~
-gabant a poerioribus Imperatoribus Chriianis mutatas pleral
que inalia'ilpplica , quo & acrius damnatsinureretur poeniten
tia, 8C mags ad exemplum proceret poena diuturnior.

Lilaxt I, 1.

x I I l. EX ea autem quam nos fecimus enumeratone nium POE:

nze apparet nonnihil praetervium Tauro Philoopho , ex quo ita
Gellus. Mando igitur aut/cs magna e ut z's quipecca'vz't citrapwnam bc
e ultra can-gm , aut/pes contra mella E mandan' mmpoe U comp' , aut
factura-n dignitatis z'n quampcccatum e metuz' non necczcm eZ , aut non id

Pcccatum el cztjus cxemPlO neczzrio metuuccurrendumit, tum quicgmd ita

delictum eZ, nonime dig-num e Womndxpwmudium rUz'mz c. Nam

ita loquitur quai uno ne lblato tollatur oena,-cum contra om~

nes ceare oporteat ut Ptenae_ locus non lt. Deinde illum inem
omittit, cum homo inemendabilis vitazeximitur ne plura aut gra
viora Pcccet: 8C quod de jactura digntatis dixit , etiam ad ala.
D Cl l-r, damna quee metuuntur extendendum iit. Melius Seneca cum '
C. 2!.

dixit : In windz'candis injun'z's [mania lexiquum e que Pmcjzsquoque

guz' debet ut aut cum quempum't mendez: , aut ut1mm ejus cueros melio

res reddat , aut ut izblatzs malisizcuriores cam' Tirant. Nam hic i er

czeteros intelligas 'non minus qui lxi jam imt , quam qui lxdi ad
huc POunt,plenam habebis partitionem,nii quod ad illudlblau's
adden

-R--1
n-_a.--.-qL-u

A;C'PA'C usa LlB. l].

303

addendum ait aut repreis. Nam ac vincula &z qucumque CPE

virium deminutio eo ertinet.: Minus perfecta elt illa alio loco

ejufdem Senec dirigutio z Hocfemper in omni animadverionema L. I de tu,

bit ut
altemm adbilzeri ut emendet malos, alteram ut tllat; lllud cli-iin- ' ""
tiliani dictum aliquanto etiam imperfectiusztomnispna non tam
ad delictumpertinet quam ad exemplum
'
' ,
.
x 1 it
v. Chriiano
Ex his qu homini
dicta funt
hactenus
i potefl
quam
tuc
tum
privato
ve colli
fui gve
publici
boninon
caua

poenam fumere de improbo quoquam praefertim capitalem.quan.

quam id jure gentium nonnunquam permitti diximus , unde lau
andus e mos eorum populorum apud quos navigaturi inruun
tur mandatis publica poteate ad perequendos piratas quos

in mari repererint: ut data occaione uti point , non quaii auu

uopte ed ut publice ju.

X v. Cui non dimile eft quod multis in locis receptum ec , ut

ad accufationes criminum non admittantur, quibus id libet , ed

certi homines quibus id muneris publica poteliate impofitum e:
ut nihil quiquam faciat ad alienum anguinem mdendum niiof

cii neceitate. Huc pectat Eliberinx Synodi canon: Delator ji

quis exitm'tdelis , @Perdelationem ejus aliquis acrit PcCPtu mel in
mfctm,placuit eum nec inne acciperc communionemi
' x v I. Sed 8C illud imul ex antedctis intelligitur minime conful
tum ee homini vere Chriiano ac ne ipfum uidem decerea ut ad

muneralpublica qu de-fanguine judicium hafbent ua (ponte e in

gerat,j que vit ac necis in civesLlibi tanquam omnium excellen
timo at Deo cuidam inter homines deferri quum exiimet ac
profiteatur, Nam certe quod chriPcus monet periculofum efle MMM 1,

de aliis judicare, quia quale judicium inalios ferimus, tale nobis in I

paribus cauis Deo t EXPectandum , omnino huc etiam per
Inlet.

'

1': ;7

~ ' x v II. ?Veeio e non ignobi-lisz, Tan leges human- qu inter

fectionem uorundam hominum permittunt , interfectoribus jus

verum pr ent etiam apud neum , :an tantum inter homines im

punitatemi 'Poeriuhoc covarruvi ac Fortunio lacet,qu0rum Cow. 4.
ententia adeo difplicet Pernandolvafquio , ut ne andam vocet. :-"Z
'Dubium non c, ut alibi quoque diximus , utrumvis legem facere Mim d;
polfe , in certis caibus.~ Vtrum autem voluerit partim ex verbis lj 11/9- 1-

legis , partim ex materia intelligendum e. Nam i dolori lex iungi-fiigit

dulget, poenam humanam tollit non vitium, ut in marito qui adul- ami/1.08.
.

Cc

teram

304

~ D E" l V R".E

B E L L [.7

teram uxorem aut adulterum occidit. Si vero Periculum refPicit

futuxi mali ex dilatione poema: ,' c'enenda e ac poteatem pu

blicam privato concedere ita ut jam privatus \ion t. Hujus ge

' neris e lex illa in Codice Iuinianeo ub rubrica , quando liceat
unicuique ine judice e vindicare vel ublicam devotionem , ubi

cuicumque licentia datur upplicio u jugandi milites populato~

res hac addita ratione:- melius enim e occurrcre in tempore quam 12on
exitum rindicare. Vemm z'gitur wbispmittimus ultionem , U quodemm
ejZ punire judicio ubjugamus edicto , ut nullusparcat militz' cui obviare tela

\Parcent uz: latrom'. Et lex iibequens de opprimendis deertoribus:

cunctz' , inquiens , adverus latroncs Publicos demoreque milicia: jus bi
cz'antpro quieta communz' exercendeePublic-c ultiom's indultum. Huc & illud
ertinet Tertulliani : In reos majeatis @Publicos hoes amm": homo mi
s , Atque in hoc diert jus occidendi exulcs , quos bannitos

vocant , ab iarumlc mpecie , guodibi praecedit pecialis en~

tentia, hc enerale e ictum, acce ente facti evidentia , vim lata:

ententiaz o tinet,

,_

x v I II. Nunc illud videamus int ne omnes actus vitioi tales ut

puniri ab hominibus pont. Pro certo habendum e , non 0m

nes ee tales. Primum enim actus mete interni , etiami cau al

quo puta per confeonem ubecutam , ad notitiam aliorum per

veniant , puniri ab hominibus non poum , quin ut alibi diximus;

natura: humana: congruum non e ut ex actibus mete intemis jus

aut Obligatio inter homines nacatur. Et hoc enu accipiendum

e quod dictant leges Romana:: Cogitatiom's Poznan mminem mami.
Id tamen non obat quo minus actus interni quatenus in exter
nos inuunt in ximationem veniant non ui proprie, led actuum
externorum, quiinde meriti ui accpiunt qualitatem.

X IX. Secundo puniri ab hominibus nequeunt actus inevitabiles

natura: humanas. Banquam enim peccatum ee non POte nii
quod libere t , ab omni tamen' omninopcccato 8C mpecabi.
nere fpra humanam e conditionem , unde cognatum homini

ee Peccar-einter Philoophos Sopater , Hierocles , Seneca , inter

. -. dem-S Philo, inter hioricos Thucydides, inter Chriianosplu
De'iia'1ib.rimiprodidernt. Sipunimdus e , inqunt Seneca , cuicumquepmvum
!L 31- -malqcumqueingmiumq , [MEM nmz'mm excgbiet. Sopater-_vero EO; v
'17$ 3; dddfl'jls BAJO n [b'ffy 'ESTEPMMF "1173 (P5017 Emup-Qaiw. Si qm*:

hominespum'at tanquam qui ab omnipeccato "bacanPoint menumm exce;

dz: ejm quacundum Mmmm e correctionis.. quod Diodorus Siculus

Vocat

AC"pACIS,LIB.II.

30;

vocat nwauhmv -Iw xswlw MGMT-y MMM iujurium e: adverfue commu- Lib. xm
nem hominum imbecillitatemz alibi , 'r ais-pemim C xew cies-evehor maw- Lib. XVII.

?Dive-Dz , oblivifci inrmz'tatz's ejw ques communis efl humanogeneri IS quem

Sopater dimulanda ait ni pelagi 5 aum/au F HOLPMPCTUVNHPM mi

nores 8.9 quafi quotidiauae Imo dubitari poteft an hc recte & pro
. prie peccata dicantur cum libertatem quam in fpecie habere vi
dentur in ua generaljtate conderata non habeant. Plutarchus
Solonez 3973 eath ri duueeziv piae/ostiis ii- MFPy, ei peditem/tenuing Ayg, md

y; mm); gigas una: oportet legem cn'bz'fecundum id quod obtinerz P0

te , quis velitpaucos utiliter , non multas inutiliter'pum're. Sunt 8C qu
dam non humanae fimpliciter natura?, ed huic 8C nunc inevitabila
ob corporis concretionem in animum tranleuntem , aut adultam
conuetudinem , qu tamen puniri olet non tam in fele quam ob
culpam praecedentem , quia aut neglectamt remedia , aut ultro

attracti in animum morbi.

.'

'

X X. Tertio punienda non imt peccata qu nec directe nec n

directe pectant ad ocietatem humanam aut ad hominem alte

rum. Ratio e quia nulla elit caufa cur non talia peccata relinquan
tur Deo punienda ui 8C ad ea nocenda e apientiunus , 8C ad
expendenda :aqui imus & ad vindicanda potentimus. Ware
ab hominibus punitio talis inltitueretur plane ne utilitate , ac

proinde mendoe. Excipiendx hinc imt poen emendatori u

cauam habent ut qui peccavit melior at , etiami forte id

io

rum non interit. Puniendi quoque non funt actus oppoiiti vir
tutibus quarum natura coactionem omnem repudiat , in quo ge- `
nere unt mericordia , liberalitas , gratiae relatio. Tractat hanc
quitionem Seneca , an in rati vitium irnpunitum ee debeat; 8C L. In de
cur non debeat, adert mu ta, fed hoc prxcipuum, quod 8a ad alia bm' "6'

fimilia extendi pote: cum res bonez'ima t referre gratiam , dem't

homa e nece1pm e , id elt honeatis gradum excellentem
amittit, quod fequentia indicantz non mim magis laudabit quzfquam
gratum hominem quam eum qui depotum reddidit, aut quod debebat citraju
diciumlvz't. Mox : non eglorioa resgratum e:: , m' tutum e ingratum
a. Aptari ad hujus generis vitia poteft illud Senec patris in
controveriis : Ego reum non laudari defidermfed abhu'.
X xl. Sequitur illud tractemus , an ignocere aut veniam dare
liceat interdum Negant enim Stoici , ut videre e in fragmento
'apud Stobum titulo de Magiratu, in oratione Tulliilpro Murc
na, 8C in ne librorum Senec de clementia , d levi argumento.
v.

Cc

Vania,

,J

306
'

DEIVREBELL-_I

Vania, ajunt , debitepna remiffio e : Sapiens autem quodfacere debetfa

cit. 'Hic fraus latet in illa voce debita Nam intelligas eum qui

peccavit poenam debere , id e ne injuria puniri polfe , jam non

fequetur i quis non puniat, facere quod facere non debet. Si ven-t

.ro ita accipias debitam efle poenam a fapiente , id e omnino

oportuiffe exigi , dicemus id non femper accidere , ac propterea '
hoc enu poenam polfe efle non debitama fed liciram tantum. AtJ

que id verum effe pote turn ante legem poenalem. tum po eam
potam.

X XII. Ante legem oenalem conitutam dubium tamen non

eft quin poenae locus e e ponit , uia naturaliter qui deliquit in eo

atu e, ut unir licite Pot: d non ideo equitur debere eam

exigis quia lioc pendet ex connexione nium ob quos poena in

ituta e cum ipfa poena r Ware i nes illi per e moral xima~
tione necearii non nt , aut alii nes ex oPPOito occurrant non
minus utiles aut neceflarii , aut fines poen propoliti alia via obti

neri
pont
, jamSit
apparet
efle quod
ad poenam
exi endam
prcife
obliget.
primi nihil
exemplum
in peccato
pauciliigmis
co
gnito , cujus proinde publica traductio non neceifaria t , aut
Ad.
Q . damnofa
etiamz quo illud dimittz'
pertinet
Zeuxirem
quodam:
ct v -Adductum injudiciumfbrtage
nonciceronis
oportuerz't: de
Emitir
adjudi

cium nece nonfuz't. Secundi in eo qui benemerita aut la aut paren

tum repenfari digna, culp opponitz nam , ut ait Seneca , bene

cium/uperveuiem injuriam apparere nonpatitur. Terri in eo qui verbis

emendatus e , aut lfo verbis fatisfecit ut ad eos nes poena jam

opus non t. Et hc pars una e clementiae s puma liberans: '

xu , :9. quam refpiciens l-lebrus apiens dixit: ea e Jim sim omm/spuma
juum decet dementia. Nam. quia poena omnis , praecipue graviora

aliquid habet quod per le pectatum non qpidem juite , *fed ca

ritati repugnet , facile patitur ratio ea ab 'neri , ni major ac ju

ii

Pcior caritas qua irrefragabiliter obet. Appoitus e ad hanc

rem Sopatri locus , cum ait : n DE n a-uuuMaiypuG- a Yung Emmy?va

&Qe-.31d mA fa 7-' ;cun-Iv vitiosa-bar EPI-I DT; nyz-mm xsipceyov cile dmin.?

x_

il
.w
1

{ we? ,5; @MWPUW F zadmv @tn-mv. Iuz'tiapars illa qua contrarius ad

qualitatem reducit omnino remit amm-:gramgenus: at eapars qua circa de
lia occupatur non recufat imvem cb blandam gratiarum faciem cujus

Ad L?. enus partem priorem ic expret cicero : Vajuris ejufmodi efi quia

'

buiam in rebus ut nihilt locigratie : pofleriorem e Dion Prufenlis

'

oratione ad Alexandrinos : ,We-a? MPG/VO, wyfvm; bom' pradis e,

'q
i
ignpere.

AC

P'ACIS,

LlB.

Il.

307

ignocre. Pavorino *i nativa/dva pcin magio nic uuis-pening ?En '91? , timeam

nyc-Aug cv agens en quedicitur clementia apud homines , efil tempiva re:

laxatio defummajura. _ _
~

X X l I I. Pount autem tria hc occurrere aut ut poena onmino

t exigenda , ut in pemi exempli celeribus , aut ut omnino non
exigenda , ut i bonum publicum omitti eam exigat , aut ut liceat
urrumvis; quo pertinet quod ait Seneca clementiam liberum lla
bere arbitrium Parcit-tunc , inquiunt Stoici , apicns , non igno

cit. qua vero nobis non liceat cum vulgo loquendi-domino

.ignocere vocare quod parcere illi vocant Nimirum ac hic 8C ali
.bi, ut Cicero, Galenus atque alii notarunt, ,ma na pars Stoicarum

difputationum circa voces conumitur, quod Piloopho apprime

cavendum e. Nam ut verime dixit fcriptor ad l-lerenniumz Lib. II.

"Ditin controveriam intendere pnpter nominnmsmutationem .' quod

Arioteles dixerat da-Cn'an TZ EU); rit/vaga MAD-IM.

_ 73] 4"

x XI v. Major efle dicultas videtur poft legem poenalem, quia

legis auctor aliquo modo legibus iuis o ligatur , ed hoc diximus
verum efle quatenus auctor legis ut pars civitatis ectatur , non
qua civitatis ipfius perfonam atque auctoritatem uine-t. Nam

qua talis e pote legem etiam totam tollete, quia legis lhuman
natura e ut a voluntate humana pendeat non in origine tantum,
fed &in dumtione. Non debet tamen legis auctor legem tollere

nili probabili de caufa , peccaturus alioquivin regulas juitix gu

bernatricis. Sicut autem totam legem tollere poteft ita 8C vincu

lum ejus circa perfonam aut factum ngulare manente de ctero

lege , Dei ipfius exemplo qui Lactantio tee , legem cum panem non

utique ademitbz omnempoteatem,fed babet ignojiendi licentiam Imperd

tori, inquit Auguinus, licet revocareizntentz'am, U reum mortis ablpm

ij

igancere : cauam explicat , quia non ebjectus legibus qui habet

inPoteate legesfrre. Seneca Neronem hoc vult cogitare , occidere Drw-1.

contra legem nemoPote: fervare nemo pneter me. Sed hoc quoque fa- I ' 7'
ciendum non e nii caua lbit probabilis qu autem int cau
f probabiles , quan uam non pote prcife deniri , tenendum

tamen e majores e e debere poft legem quam qu ante legem

Pectabantur, quia legis auctoritas, quam ervari utile e, ad cau
as puniendi accet.

X X v. Cauze autem liberandi aliquem a poena legis olent-ee

aut intrinic-ze, aut extrinecx. Intrineca cum non injua, du

ra tamen e poena ad factum comparata.

Cc', 4

XXVI. Ex

303

DE IVRE BELLI

X XVI. Extrineca- ex merito aliquo aut alia re commendantez

aut etiam fpe magnain pollerumz quod cauf genus tune maxi

me lciet , fi ratio legis faltem particulariter ceffet in facto de

quo agitur. Nam quanquam ad fuflinendam- legis e'c'aciam fatis
e ratio univerfalis fine repugnantia contrariae rationis , tamen

ceatio rationis etiam qu particularis e: ecit ut lexfacilius ac

minore cum damno auctoritatis olvi poffit Id autem maxime
ufu venit in iis delictis qu per ignorantiam , uamvis eulpa omni

non carentem , aut per animi infirmitatem uperabilem quidem

fed diculter fuperabilem committunturj ad qu Chri'ianus ho

minum rector maxime refpicere debet ut Deum imitetur , qui in

veteri quidem federe multa talia hoiis quibufdam expiari voluitz

Levit. Iv ac v 5 at in novo federe verbis & exemplis teatus e fe

ad talia refipifcentibus condonanda effe facilem. Luq XXIII,

34; Hebr. Iv , 15; v , z z I Tim. I , Iz. Et quidem illis Chri
i apud Lucam verbis , condona illis pater1 quia nefciunt quid fa
ciant , adductum Theodoium ut Antiochenis ignofceret , notat _.

Iohannes Chryoomus.
Lib.I,c,46.

x xv II. Atque hinc ap aret quam male Pernandus Vaquius

dixerit, juam cauam di penlandip id e lege olvendi , effe eam

tantum de qua legis auctor coniIltus dixiet, extra mentem fuam
Lilu, me effe earn obfervari Non diinguit enim inter 3214x40- qu legem
- 4-5* interpretatur , &inter relaxationem: Vnde &alibiThomam ac
Sotum reprehendit quod dicant legem obligare etiamli caufa
particulariter ceet, quafi legem effe putaffent folam fcripturam.

quod illis nunquam in mentem venit. Tantum vero abe ut om

nis legis relaxatio , qu fpe libere 85 dari ac omitti potefl , refe

renda t ad Jnamim pro rie dictam: ne illa quidem relaxatio qu

aut ex caritate aut ex ju( itia rectrice debetur , eo referri poteft
Aliud enim e legem aut probabili aut etiam urgente caufa _tol
lere , aliud declarare factum ab initio mente legis non fuiffe com
prehenilm. De tollendis poenis vidimus , de taxatione earum v..
deamus.

X X V II I. EX fupra dictis apparet in poenis duo Pectari id ob

quod, ac cujus ergo. ob quoda e meritum s cujus ergo, e utili
tas ex poena. Puniendus nemo e ultra merituquuo ea pertinent

EPM-xv d qu ex Horario jam ante protulimus & ciceronis illud : E Paez-w

' Brut.
1urit

l modzszcut rerum reliquarum v qudam mediocrima. Ideo poenam fli

_ dljmatlonis nomine appellat Papinianus. Et Ariides Leuctrica e

'-md-_v

~q

r. .

damn.

cunda

.Lv_. ,

A'C-PACIS,LIB.II.'

309

cunda humanas naturae conveniens ee ait , ut in quoque crimne

t aliquid ultra quod vindicta prcedere non debeat. Demohe

nes vero in epiola pro Lycurgi liberis aequaltatem in cena non

ita nude Pectandam ait ut in ponderibUS & meniiris , ed expen
o propo 1to acvoto ejus qui deliquit. Intra meriti vero modum
mags aut minus peccata puniuntur pro utilitate.
'
~'
x X I x. In merito examinanda veniunt caua quze impulit, cauiz

quze retrahere debuit', & peronaz idoneitas ad utrurnque. Vix

quiquam gratis malus e aut quem malitia propter \ipam de
lectat is ultra modum humanum procet; Pars maxima ad pec
candum ducuntur aectibus: MIU/uk wMuCim 74x74 MP-AM; AP.. ac, r , Ig.

petitus concTensparitpeccutum. Apperitus nominej am 8C declinandi

mali mpetum
qui maxime
ei naturalis
inter
appetitus comprehendo
honeimus. ,unde
qux mortis
, carceris,ideoque
dOloriis'v
aut iimmx egeatis vitandae caua injue unt maxme vExcubi'

lia videri lent. Et huc illud Demohenis pertinet : quam-: bis

qui cum divitesnt malint magir z'miu quam bis qusv egeZa-s inzpellI't : nan
und bumunitute utentesjudz'ces neceiitas aliquz'd adfert venue , cumi qui in
rerum umntzu injuz'unt nibil babeantPr-etextiProbubilz'se Sic Acarna
nas excuat Polybius quod mpendentis Periculi repecturfederis Lil'- "
cum Graecis in Etolos inti leges non impleent. 'Ario'telesz
xa-01'50 MMM imev chez-'20120 '1 NN? ' y' ,Lc-?
[.496 u-m efnm 5 @Jaj-1;- ?Sam-7@- Qdm * Ii

'A BOI-EI), JE ls-"Au'wum Ii

65m) Yu m'nv Tue? , MUn Emi.

m. Magi* r'voluntm-iu e incontinenta quam timiditm: mm illa wolupta

tir ergo : brecpwpter dolarem. Dolor autem hominem qua extra mde M
zum exitium adferens : Volzqtaa m'bil tale , idea Plus babe: Voluntarii. . In
eundem enilm inignis e locus apud Por hyrium de non cu

animalium libro terto. Caeteri appetitus a bonum aliquod ten?

dunt aut verum aut imaginabile. Vera bona extra virtutes 8C ela~
rum actiones quae ad .Peccatum'ln'on ducunt -( MWBSU ,Y a pm-J

conjntz'unr enim-vz'mues interfe)(nt aut delectanta,aut delectantium

caua quae utilia vocantur ut pdeonum. abundantia. Imagina*

-bilia nonautem vereronailnt, excellentia iipra alis quatenus

virtute 8C utilitate 'ejun itur,"& vindcta :' .quee quo magis na*
tura abent eo mt fee iOra.- Et hos tres 'aPPetitus lohannes his I
vocibus exprimit:

Cupxspcvuzu F OS-AFM , Mnx E? S?. r 1.1,. n,

Primum'enim-membrum
voluPtatum
deid-eria,
cundum
h" J ' - i
bendi cupiditatem; .tertim
varias' gloria-r
conectationem
85 ira
ctcundianl Complectitnr, Philo 'in'. decalogi explicacine omnia
'

_ I

ma .

310
l

DE

[VRE

BELL]

mala ee dicit, EZFn-pziu Map-Tuy &En; Sl-hc. Lactantius l-ibro

.;

xto: Virtua e mm cobibere, cupidz'mzem compecere, -libidz'nem remare.

Nam fre omnia qu-czmt injue atque improbe ab bis oriuntur aectibw.
quod 8C alibi repetir.
X x x. Caua quee delinquendo abrahere debet Feneralis e:
injuitia. Veramur enim non in quibuvis eccatis, ed in iis quee
repectUm
extra
Pcccantem.
Injuftia
co eobtinent
major quo
majus
alterihabent
damnum
infertur.
ldeo primum'
loicum
de

licta conilmmata , poremum qua: ad actus aliquos', ed non ad

ultimum proceerunt:-in quibus tanto quidque e gravius quo
ulterius procet; In utrovis genere ea injuitia eminet quae com

munem ordinem perturbar ac proinde plurimis nocet: Sequitur

ea qua: ngulos tangit. *Maxima hic e qua: vitam : proxima quee
familiam , cujus fundamentum e matrimonium : porema qua:
res ngulas expetibiles pectat, vedirecte ubtrahendo, ve do

lo mal' cauam dando damni; Pount haze ipa ilbtilius dividi,

fed quem indicavimus ordinem Deus in Decalo o ecutus e.

Nam Prentum nomine', qui naturales unt magigkratus , etam

e alios rectores par e intelligi , quorum auctoritas ocietatem hu

;._.
"

' ~ manamcontinet: equitur interdictio homicidii: deinde matr

monii a'ncti inhibitis adulteriis: tum ltra; & falimoniae: loco
ultimo delicta in'conummata.' lnter cauas autem abrahentes

non debet poni tantum qualitas ejus quod directe t , d BC ejus

quod fCuturum probabile e , Ut in incendio , 8C perfoo ag ere

:
1:!

multorum ummaz cala'mitates & mortes etiam [pectandae unt.

Ad . injuitiam quamggeneralem cauam POuimus interdum 8C

?1:1*i

.}_i:'~"
U..

l1
'

alud accedit ingratils

vitium , anim'us
Putaimpietas'
in Patentes'
,- inhumanitas
in
prop'inquosz
in benecos
, quze augent
delictum.

Apparetquoqueor pr'avitas i- quis aepius ideliquit , quia habi

tus mali actibus unt pejores.' . Ethinc intelligipote quanenus na
tura XqUUmit-quo'd apud ?Peras ebat utivitaanterzior mul cum
delicto aeima'tionem Nenir'et. :Id.enimlocum habere deber in

his uibusalixoquinIL-.I'nali'sv ubito-aliqua Peccandi dulcedo ubi

rep lt: 'non-in his7qui tot'um- NitXchl-s iminutarunt in quibus

c.xvn1. Pie Deus a ud Ezehielem nui-lam e habere ait prioris vitae ra

Libix. ~. Lionem, qui uqueadeo Thucydideumilludaptari pote: mmm.
- a; Cupr.; 52M m 371M* pa-957. xmz MMO: Dupliciterpwnm meremur

_.-j'-I

Lib. III. eo, quod ex [Ramis~ malifctiunt. quod & alibi dixit,- ~'7rc&x &ic @Um-'mi
fedvan ,' guia zjhspeccqre mnimcdecebat. Itaque oprime Chriiani
-'- ,
veteres
.I. -_
-*I. 7

Mi
'N r3

,:.'.

:: 1 :11 : 1

1 , 11: : 1 :
1 : 51 : : . ] - . ,
1 : 15

1811: : : :
.

!. . 6._
: [ !:[: :: . - . 1 .
: : : , :
: :, , ' .
. -: 1
,
_ , , ::,1, 1 1:.

: , 1
]:`, :: : :
: :: 1 , : .8.
. , : :1 , . 1- . ,
(18 '(82 : :: % , -
' ; , ? 7: '

7. 8%/

: , .9' !: :- !:. 1 :
: , :
, . 1 : ::
11 :: ;
11 1111 , - .

: 12 1 .
_1 : 9
79 ( ) . . > '87

: : .

_ 1 11 11 1 : ]1
1 , 1:
1: . : : : - . 6.
-
?""" 8';
8.
9
#7%%

@
-

/;
:

- 9 @ ; ; :
: : :

:: : : : ,
!!. : ! !!: @ : @
1: : 1: :

. ;: :? 1 1 11 :
@ : : ,

@ :

312

DEIVREBE_LL1

Et qu in fenum amores pam in comoediis le imus, EX his igi

tur 'cau-is xmandum meritum intra quo Poena coniere

debeat.

'

' -

X X X I I. Tenendum autem e quod Pythagorici dicebant , ju.

i_tiam efle To MMM-UIS; , id c parem paonem in poenis , id non

ita acciPi debere quali qui alteri nocuit deliberato 8c ine cauis
culpan valde minuentibus tantundem nocumenti nec amplius
ferre debeat ld enim non ita ee ipfa lex qu legum omnium per
fectimum exemplar e ,oendi't cum furta quadruplo aut quin
tuplo vult lui. Et lege Attica har ultra dupli condemnationem per
dies aliquot vinctus habebatur ut Demohenes in Timocratem

De officiis nos docet. Leges,inquit Ambroius, ea que detrafla

l I I '' juria pmee aut rei

alicui cum in

cumulo rez'tuz' impmmt qua furem dtabed

aut puu deterrmnt aut mula revocent. Ariides Leuctrica ecunda:

107; w diurna/ais '271725901 7:7; AMO-um poc:Zna 9 ?nm/Bum &Yo-aq DE) T- vo'-.
,MM
; nuuane Mm. His quictjudicio illatasbi injuriaspequuntur, majo
m legespermittuntpm mindicta exigere quam que Ds accidemnt. Seneca

de judicio po hanc vitam :

celem taxantur modo
Majors nam.

Lib. x v.

Apud Indos ut Strabo notat, qui quem mutilafletjfupra talionem,

1,c.xxxv.

manu truncabatur. Et in Magnis Moralibus qu Ariotelis no

men prferunt legimusz alumnae/m ny aoSuApbyegemxl/i III-@ odmm
wiivaq yevov , aima aia/om MJEV:

oculum alteri Qdfl't , mm

tantundem modod &5 ampliuspatiatur. Nec enim quum e ut par t

periculum innocentis &z nocentis ut recte oendt Philo quo loco

de homicidii poena tractat. Atque hoc inde quoque zemar p0
-te quod delcta qudam non co'nilmmata, 8c ideo confummatis
Dm. xxx, minora nocumentum inHigant par cogitato.quod in lege Plebra
de alo tee Proditum 8c in lege Romana de eo qui hominis oc
ncidendi caufa cum telo ambulavit: Cui conequens e ut Eerfc
19'

ctis criminibus major relbondeat poena , fed quia morte ni il e'

gravius eaque iterari non ote , ut Philo notat dicto loco, ideo

intra eam neceirario con iPcitunadditis tamen interdum pro me

rito cruciatibus.

x x X I I I. Poems autem magnitudo non tantum nude pectatur, '

fed cum repqctu ad patientem. Nam mulcta eadem pauperem

onerabigdivitem non onerabitz 8c vili ignominia leve erit malum,

honorato grave : quo genere diverlitatis fpe utitur lex Romana:

unde

ACPACIS,L1B.IL

3I3

unde'harmonicam proportonem exruxit Bodinus: cum tamen Lib_ d,

revera'implex hicit & qualis in numers xqualitas , meriti ad ch.c. uk.
Pznam, icut in contractibus mercis ad nummos, quanquam alibi
merx eadem lus , alibi minus valet , itemque numm. At faten

dum xpe in ege Romanaid non eri , MM mmmmzw, id e i

ne nimio pcronarum 8C qualitatum ad factum non pertinentium
\eIPCctu
quo vitio
longiime
mper
abe lex Mois.
Et haec
quidem ut, diximus
intrineca
e poence
taxatio.
i
X X X I v. Sed intra conceum modum ad minimum duciit carl"
tas e'us quipunitur , nii plurium juior caritas aliud uadat ob

ca am extrinecam, qua: interdum eingens periculum ab eo

ui deliquit plerumque autem necetas exempli. Ea autem naci
?ole't ex generalibus invitamentis ad pcccandum qux reprimi nii
acribus remeds nequeunt. Invitamen'ta autem przecipua imt,

conuetudo & facilitas.

~
X X X v. Ob fcilitatem lex divina Hebraeis data gravius unit
furtum de Pcuo quam de domo, Exod. xxx I , I 8C 9. Iuinus
de Scythis: Nullumcelm ajmd eoscrto graxias , qm'jzpeine recto muni
mentoquepecom 9 armenta babentibus , quidahmm eet zrari [im-et?
Simileilludin Ariotelis problematis ectione XXIX : yp-OM; sx
xav BUG.; {WMFEVO Voy Qlwma l' rpv adn?? m'natv. Legis auctor cum

fciret illz's in locis domino: resims caodire mm po cuadem legcm addidit.

Coniletudo fact eti aliquid detrahit de culpa (non _ne ratione me
m'am dedit, inquit Plinius',fa&0 merito guidem, nontamen inuitato) poe
nz tamen acrimoniam ex ala papte agitat: quonam ut Satr L mf
ninus loquitur , m'mz'um multi: gramtibus opus examploeZ. '56d in ju- DAWN-
dcis magis illud , in legibus hoc equendum e, ratione habita
'
temporis quo leges aut judicia feruntur: quia poenx utilitas ma

gis in univerltate !P'ectatur Circa quam untleges : culpa autem

major aut minor e in ingulis. l

x X X v l. ngd autem dximus ubi magma urgente ue caua:

ceant , ad minuendam potius oenam promtos nos el debere,

in eo clementix pars altera ita e . Nam priorem in tollcnda POE

I. de
na collocavimus. M4 dzicz'le temperamentumnquit Senecauzd Lib.
CI. c. I,
quid quoplusfuturum e inPat-tem bumam'orempreponderet. Alibi : PE Cap. XX.
Mmi tutopotm't donet , n minus temperet. Et apud Diodorum Sicu
lum laudatur rex \Egyptius quodimponeret Mde &Ms; 'XS ga

iTPCd mcts minor-a. De M. Antonino Capitolinusz Em:: mos z'e

Antonino uz: omnia criminal minore zpplicio, quam legibm _plecti lercnt,
D

puniret;

L',,

314

DELIVRE~BELL1

Punict: Ixus quoque Orator dixit , oportere leges uidm oni

tui rgidas , ed poemas e'xigi legibus mitiores. 'Et I ocratis e mo

_

nitum: 'm 71,11.de Aax wwe-?05041 MTV pavapvwv utPaen-ze inigamur

inmeechzti modum. Auguinus Comitem Marcellinum i admo

net ili ocii. Mibillicicudo maximaincucz eji , nefrte blimz'mx tua

Caryat cos tanta legmizvericate eeplectcndos , ut qualia fcemnc, taliapa
tiantur, ideogue bis literis obtelordcm mmm, quam babes in Cbrio,per Dm
Dominz'
miricordiam ut hoc nonzczas , nec omnino m permittaz.
Cujus'c 8C hoc : Sic ctiam ipjs criminum altares , atque in hoc ccza non

'
'

impmpria caminatas , izd [egum mni'ros , necimrumfed alicnarum exami

match-um injuriarum mindices, qualesjudices e debe-nt , termit divina cerz
m un cogitarentprvpverapeccata miizricordzam Dei necezrian , nec Puta

y!"
H;

Tem ad cupzzm cy'cz'ii/z'pminere , quz'd aga cos mien'corditer agercm , 'quo

mm vite necijue baberent legitimampoteatem.

X X X VI I. Speramus nihil nobis pretermium, quod ad hujus

\j

argumenti iltis dicilis 8C Obcuri cognitionem magnopere fa

ciat: nam quatuor illa quee Maimonides maxime ait \Pectar in
poenis, magnitudinem pcccati , id e damni , frequentiam talum
Peccatorum , quantitatem concupicentia? & operis facilitatem

ad ua loca retulimus: nec minus illa ptem quee conlf atis- in

L. Ant f-I poenis oniderat Saturpinus. Nam perbna Cjus gui Fecit ad apti
BZMD' dtudinemillam judicandi maxime pertinet, 8C perona ejus qui pa
P

-titur interdum ali uid confert ad aemandam culpa: magnitudi

-nem. Locus injugitiae culpam aliquam ddere olet peculiarcm

au't Ctiam ad facilitarem operis pertinere. Temp'us ut diutur
-num e aut breve ita lbertatem judicandi auget, aut minut,

interdum &Pravitatem -animioendit. Ogralitas partim ad ge

nera apPetituum refertur , partim ad cau as qua: abrahere

PCCC]do debebant. Qantitas qoqe ad' appetitum referenda

e : Eventus ad cauas a rahentes.

'

'

-XX x v I I I. Solere poeme expetendze caut bella uii & upra

oendimus 8C pam docent hiorize; ac plerumque XC caua
cum altera de damno reparando conjuncta e , quando idem a

ctus & vitious ait & damnum rcip' intulit,ex quibus duabus qua

5-1

litatibus duse diverzz nacuntur Obligationes. Non ee autem

.bella ucip'ienda ob delicta quaevis tis conat. nam ne leges qui

-dem
uam illam ultionem , quee' tuto nec nii noce'ntibus nocct,
-mnibus culpis impendunr. Recte , ,Ut modo diximius , Sopater

k f?.

,oporFere ait ea 'qua-z minora8c vulgaria unt delicta dimularinon

-

-vindlcar.

XXXIX. ll

ACP'ACIS,L'IB.II.

31;

, X X XIX. lllud autem quod in oratione pro Rhodenibus Ca Cd* ,_ v

tone dictum fuit, non effe quum poenas quemquam dare ob eam c. z.
rem quod arpuatur male facere voluiffe , fuo quidem loco non
male erat po itum , quia nullum populi khodienfis decretum ad
ferri oterat , fed animi uctuantis conjecturx: univerfaliter au
. tem oc recipiendum non CPE. Nam voluntas qu ad externos

actus procet ( internos enim ab hominibus non puniri iiipra di

ximus) poenis folet effe obnoxia. Seneca pater in Controveriis:

Scelem quoque , quamvis citra exitumubderunt , Puniuntur. Injuriam qui

fhcturus efijamfizcitj ait alter Seneca : non exitus rerum fed confilia De im l

legibus vindicari Cicero dixit pro Milone. Periandri dictum erat: m

[Mi po'vv 18s MpnvayG , Mai 5 TQ; HDMI-G; :da-Ce- Sic Roman cenent

bellum ineundum cum Rege Perfeo nii tisaciat de coniliis bel- livi! 5

li parandi adverlus populum Romanum initis , quia fcilicet arma, x u'

milites , claffem am comparaveran Atque hoc ipfum in Rho
dienium oratione apud Livium recte notatur: neque moribus,

neque legibus ullius civitatis ita comparatum effe , ut liquis vellet

inimicum perirej fi nihil fecerit quo id at, capitis damnetur. Sed

nec omnis perver voluntas facto jam aliquo indicata poenae facit
.locum. Nam fine perpetrata quidem peccata omnia vindican
tur, multo minus cogitata ac coepta. ln multis locum habeta quod

Cicero dicit: baudczo m fatis it cum quilacerztinjr-e uzepasm'tere.

Lex l-lebris data adverfum delicta inchoata contra pietatem aut
etiam contra hominis vitam extrajudicium ', nihil fpeciale coni

tuit: quia 8C circa res divinas ut pote nobis inconfpicuas facilis e:

error , 8C iracundi impetus non indignus c cui ignocatur. Caz
terum in tanta matrimoniorum copia alienas nuptias attentare.

aut in tam quabili poffeffionum divifione fraudem ftruere qua

cum aliena actura e quis locqpletetpminime erat ferendum Nam

illud , non concupifces , quo in Decalogo e , quanquam i ico

pum fpecies legis, id e n) Und/WMV , latius patet (vellet. enim lexa
omnes etiam mente effe puriflimosj tamen ipfum prceptum ex
ternum , enim cupula) , quod attinet -, ad motus animi pertinet .

qui facto produntur, quod aperte liquet ex Marco Eu'an'gelia qui Cp- xa I9
idem illud prceptum extulit , ,mi Mag-im: idque cum jam ante
pofuiffet , Mi mah Atque eo fenfu vox Plebra 8C ei refpondens

crca reperiuntur tum Mich. Il , z , tum alibi. lnchoata ergo

delicta armis vindicanda non unt , nii sc res fit gravisj ac eo pro
ceum it ut ex tali actu aut certum malum , eti nondum illud
Dd _z

quod

315

DE IVRE BELLI

quod intendebatur , ecutum jam it, aut certe ingens perculum,

ita ut vindicatio aut conjuncta t cum cautione futura: noxa. de

qua upra egimus in capite de deenione) aut dignitatem laeiam
tueatur aut pernitioo exemplo occurrat.
x L. Sciendum quoque e reges & qui gar regibus jus obtinent
jus habere poemas pocendi non tantum O injurias in e aut ubdi
tos uos commias , ed 8C ob eas quae ips peculiariter non tan
gunt , ed in quibuvis peronis jus naturae aut gentium immaniter

violant. Nam libertas humanae ocietati per poenas conulendi,

qux initio ut diximus penes ngulos Ierat , civitatibus ac judiciis

incitutis penes ummas poteates reedit , non proprie qua aliis

im erant , ed qua nemini Parent. Nam ubjectio aliis id jus ab~
u it. Imo tanto honeius e alienas injurias quam uas vindi
care quanto in luis magis metuendum e nequis doloris ui eni
aut modum excedat aut certe animum inciat. Se hoc nomine
ab antiquis prxdicatus e Hercules quod Antxo , Buyride , Dio
l De bene.

mede 8C imilibus tyrannis liberarit terras , quas ut Seneca de eo

cap. 4.
lacr. He].

Ene.

loquitur traniit non concupicendo, ed vindicando, maximorum

bonorum auctor hominibus, ut Lyias de eo loquitur, injuos pu

niendo. Diodorus Siculus de eo ic loquitur: TQ; @g-vapum; u
&paims

&Maine; @empalme d'mz'leime Tag 715M; mnm euiyovde: homines

injuosd reges inizlentes tol/endo beatus reddebat ciritates. Alibi dixit:

707292 du) ixxpvlw @Hgm Tx Mus; orlzem abiz'tpaenas de iniquis expetem.

Dio' Pruxenis de eodem: TQ; mvnp mSpw KeMe @F (ITEMQMKBU

dSa'ZW-V xao-EAue :5 cp-Web 771w gd-a: Homines mulasPuniebut , Ugber

[20mm regnu deruelmt , aut: in alias tmmfrebat. Ariides in Panathe- '

naico ait eum uce ta communi humani generis cura meruie in
Deos
Lauxatur
imiliter
Theeus
latron'eS Supplicij
Scironaz
Sinin,referri.
8C Procuen
uulerit
, quem
ic deceuod
loquentem

bus induct Euripides: -

<

Pridem facinom nomen bocper Grecia":

Mibz dederunt, ultor utfcelerum voer.
Lib.v , c.3.

Valerius Maximus de eodem : quidquid ubique monrz' autceleris fui@

mirtute mimi ac robore dextr-e commiuuz't. .Sic non dubitamus quin ju

a int bella in eos qui in patentes impii unt , quales Sogdiani an

,

Plntch-de tequam eos Alexander hanc feritatem dedoceret , ln eos qui hu~
Frt. Alex. manam carnem epulantur, quo more abiere Gallos veteres

Hercules coegit , narrante Diodoro, in eos qui Firaticam exer

m De be- cent: Seneca : Si nonPatrz'am meumimjmgnagizdw gruvis e, @fum
"f

rm.

AC PACIS,LIB.-11.

31,

_tuzs meagenteuam exagimt , abfcidit nibilominm illum tanta pmvim/S

animi. Auguinus : Si aliqua terrena civitas decemeretfcelem qudam ma- 'Ly de Ci-U.

gm:eri, decernente genere humano evmendabret.. De talibus enim bar- D"

baris 8C feris magis uam hominibus dici recte potei}: quod de
Peris qui Srcis nihilo deteriores erant perverfe dixit Ariote~
les , naturale in eos ee bellum , 8C quod lfocratesPanathenaico

dixit , jumum effe bellum in belluas , proximum in homines

belluis imiles. Et eatenus fententiam fequimur lnnocentii ac alio- MMM

rumqui bello ajunt peti polfe eos qui in naturam delinquunt : con-'Per hi5: d
tra quam fentiunt Victoria, Vaquius, Azorius , Molina , ahi, qui

3:3:

ad juitiam belli requirere videntur , ut ui fufcipit aut lfus fit in fmz, . y.

fe aut republica fua , aut ut in eum qui be o impetitur juridictioi 21; ""
nem habeat. Ponunt enimilli puniendi poteliatem effe eectum ,_ VEZ?:

proprium juridictionis civilis , cum nos eam fentiamus venire I de Indix,

Et
etiam
faneexfi jure
illorum
naturali,
quibus
quadientimus
d re aliquid
admittatur
diximus libri
fententia
primi initios
z jam c. 2;.

hois in h'oem puniendi jus non habebit , etiam po fufceptum

bellum wex caufa non punitiva: quod tamen jus plerique concan _ y .

dunt & ufus omnium gentium confirmat , non tantum poquam

debellatum e, fed 8C manente bello, non ex- ullajuridictione ci

vili , fed ex illo jure naturali quod 8C ante intutas civitates xit,
ac nunc etiam vi et, quibus in locis homines vivunt iri-familias non
in civitates difhiuti.

'

~ -r - '

X L I. Sed cautiones hc nonnull adhibend imt: prima , ne

mores civiles quamvis inter multos pofpulos non iine ratione rece

pri fumantur projure naturae : qualia erme erant illa qu Perfas a

Srcis difparabant , ad qu recte Plutarchi illud referas: wccpzmv
anmeng MMM n Bwpzwv , barbams gentes ad mores cubran:: reducere

melle obtentum ege quo rue/em' alieni cupidz'tzvs.

x L I I. Secunda , ne temere annumeremus natura vetitis ea de
quibus id non fatis conat , &quxlege potius divin voluntatis
interdicta unr, in qua claffe forte ponere liceat innuptos concubi
tus, 85 quofdam eorum qui ihcei dicuntur, & fumus.

x L I I I. Tertia, ut diligenter diin amus inter principia ge

neralia, uale e honee viven'dum, i e ecundum rationem, 8C

qudam is proxima , fed ita -manifea ut dubitationem non ad

mittant , quale e alteriimm non rapiendum , & inter illationes L. Si 44x1

, ut poito matrimonio mim- 6

iquarum ali
` facilem-habent
i
' cognitionem
*
- -. D.
non
admittendum
adulterium
,
ali
vero
diCIliorem,
ut
ulura-frigida
ii
i ct
Dd 3
nem dub.

318

1311-1.1.

:-.
: , : : -_
, )

8 : , : ,
:. 5 8 @

: : 1,
8 :
. : :. 8
3128 ) ;
? , . & !: .

:. :
9 [ 6 : ! :

|
:
:
'.
:

. ' @ , : 8 :

- : :, :! 2

" 1-:. -
: . : ! : , !
/2. ;
.

.
. : !
_,,,_ & (?:. 5 : :

-
.
: & 1 , :

! | , 8 !
: 8! ::
. . :_ ]1: :,
, : ,
@ ( , , ]@
:|:. : .
> @ : :
: 1 . :
5
! . : ,
: :,

-- _ _; : 11:1: ,_ ,
=

: .

:1- 8: , : :
.-;...

AC PACIS,LlB'.'lI.

319

humana eectus maximos. Neque enim immerito Plato religio

nem propugnaculum poteatis ac legurn 8C honez: 'diciplinae

vinculum vocat. Plutarchus imiliter avyex'ngv mm Muay-M5 0,44091
aa ?Pda-H4, coagulum omnisixietatis Umdamentum legiatonis. Philo
ni quoque e (DA-:gay Mumyimnv G Sea-ing Du-7@ euvaz prcxr

rb

9:5 71M: ecaciiimum amatorium U *vinculum indzllubile bem-rolas ami .

cvica, :mias Dei calm. Contraria omnia abimpietate:

Heupiim-scelemm caui mortalibm gris

' Sil.1mlim.
Nam-am necz're Dei,
Omnis fala, inquit Plutarchus , de rebus divinis periaio Pern
tioa, accedente animi perturbatione pernitioima. Exat apud

Iamblchum ententia Pythagorica: mn; F Jzzsv gs-xy n EN@ (De

;Mam-v@ mx: Dei cognitio U 'Dirtus e Uapientia Upezj/ctalicitm.

Hinc Chryip us legem dixit reginam divinarum humanarumquc
remm, 8:: Ari oteli inter curas publicas Prima de rebus divinis, 8C vn. Pl.

Romanis juriprudentia divinarum humanarumque rerum nti

tia. Philoni ars regia wyyprwv'ctdmav @Jugo-74m pt-v mp-Ma- , *7;6-'4 Dent-z,

rumpriMMrum, publicaran Uamrzlm curado. - HEBO vero omnia non

tantum in una aliqua civitate conideranda ilnt, ut cu'm apud XC C771' in.

nflphontem Cyrus ait lbditos hoc bi a-dglictiores fore quo Dei "- ""
e ent metue'ntores, ed 8C in communi ocietate generis humani.

Pietateublata , inquit Cicero , des ctz'am djcem/S bumanigmeris L9 Lib. I de

una excellentzima vias juz'tia tallitm: Idem alibi: Iuz'tiam adfm N" _Dm
cum cognitum habeas", quoditlmmi rector' 6.9 domim' mamen , quod cn- D Fm' v'
lium, qua: do/unan. Atque hujus rei evidens argumentum e , quod

Epicurus cum divinam providentiam iluliiet , juitix quoque

nihil reliquit nii nomen inane, ut quam naizi diceret ex ola con
ventione, neque durare ulterius quam cmmunis du'raret utilitas,

abinendum autem ab his qux alteri nocitura eent olo poenae

metu. Verba ipius ad hanc rem ane inignia exant apud Dio
genem Laertum. Vidit hunc nexum & Arioteles qui v de re
publica capite XI c ait de rege: Hy (pema n) MSM -n @y-MM
{zm} F 1m'va , Eau) JUMHOM vppwmy ya,

pzvGr minus enimpcPulus tir

melzz't injuc tractari 21 PrinczPe quem religiim credat. Et Galenus libro

Ix de placitis Hippocratis & Platonis, cum multa de Mundo diVif * naque natura queri dixiet nullo ad mores uiI , quxonem dc
Erovidentia agnocit uus ee makimi tum ad privats tum ad pu.
licas virtutes. Vidit hoc 8C Homcrus qui Odyex exto ,8: nono
-hominibus 650m7; yaa-Sferis 9 injuzs opponit eos quibus v'@ T

Dd

Stn-N:

3m

DE'IVRE BE-L'LI

92M; mens relzgica, Sie Iudaeorum veterum juitiam religione per.

mixtam laudat ex Trogo Iuinus , icur eodem Iudaeos Strabo
In. 11'17. v. Axmwggcyvum sn-C03; ai; &AUGE; ?JPG-.9. Lactantius: Si ergo Piera: e

cognocere Deum , cujm cognitiom's b-ecumma e ut cum colas, ::gnome uni-T

quejuitiam, qm' religionem Dei non tenen. Mamada enimpote mm no

Deim Dei. qm' unde Oatur g-10m . Idem alib: Rellgioni e propia ju-ztin. lam
vero majorem etiam uum haber religio in majori illa quam in

civili ocictate , quin in civili partem ejus upplentleges 8: facilis

legum executio : cum contra in magna illa communitate juris ex
ecutio it dicillima ut ?1122 nii armis expleri nequeat , & leges

paucimze: que: ipx in uper anctimoniam lam haben!: preci

ue metu numinis , unde qui in jus gentium peccant divinum jus
1.4 , C. de violare pam dicuntur. Non male 'ergo 'religionem Contamina
h''ii*
tam ad omnium Pertinere injuriam dixere Iimperatores.
X L v. \lt rcm totam Penitius intropiciamus , notandum ei: re _
ligionem veram quee omnium zetatum communis equator pree
cipue pronuntiatis niti , quorum'primm e Deum ee 8C ee u _

num. Secundum Deum nihil ee erum qua: videntur, ed his al

quid ublimius: tertium Deo curar res humanas, 8C x uiims

arbitris dijudicari : qqartum eundem Deum opiicem e ererum

omnium extra e. Haec quatuor totidem decalogi prxceptis ex
plicantur. Nam primo aperte traditur Dei untas: ecundo na..
tura ejus inconpicua: nam propter earn imago ejus exrui veta
tur , Dut. Iv , I 2. Bomodo & Antihenes dicebat : OcpzA
P07; x pqm , tiein Fama!, Ji'mp adreiy &FOLIO f axgv@ &I'm-Tu]. OCUS non C011

icitur, rei nulli eimz'lis , unde nec quiquam cumpote ex- egie cognace
re. Philo autem : 7-31- ao'zgmv mvayypcv Plmordv x la-m. Procznum B

q'us qui inconicuus epingendo autngendo imaginen exhiben. Diodorus

Excerptf Siculus de MOC: MAMI, a xanzaxiaee 21.90 7 'un yafcy dictpwm'mpcpy C-ya

ny 9M: mulacrum non conituz't, eo quod Deum non credcret humanaforma

e. Tacitus: Ind-ei menteilla unumque mmm intel/gunz : Profmos qui

Dezm imagines mortalibus materiz's injcciem hominum eingunt. Plutar

chus vero cur Numa de templis imulachra lulerit cauam hanc
1Cddt Z ai; Cd"c Oneuj 91$: ;um-th JAM); vrdv Md Deus CONCD

_l

' "i mente nonpoiv. Tertio przecepto intelligtur cognitio 8C cura re

rum humanarum , etiam cogtationum: nam id jurisjurandi fun

damentum e. Deus enirn teis etiam cordis, &c i quis fallar Vin-'
dex invocatur, quoip imul & juitia Dei igncatur & poten
tia. (Harto origo mundi totius auctore Deo , in cujus rei memo

\lam

..L-_-__

-_

hl~_~

-7

ACPACIS,LIB.IL

321

tiam initutum fuit olim bbatum, ac quidem lingulari quadam

nctimonia upra ritus alios. Nam i quis in alios ritus peccaffet
poena legis erat arbitraria, ut de cibis vetitis 5 fl in hunc poena ca
pitisz quia labbati violatio ex nituto contnebat abnegationem
mundi a Deo creati. Mundus autem a Deo creatus 8: bonitatem

ejus 8C fpientiam ac aeternitatem ac potentiam tacite indicat. EX

his autem notionibus contemplativis fequuntur activa: , ut Deum
honorandum, amandum, colendum eique obtemperandum Ita
ue Arioteles eum qui Deum honorandum aut parentes aman- TP- l s 9
dos neget , non argumentis fed poena edomandum dixit. Et alibi ?VP-114
alia qudam effe honea , Deum honore profequi ubique la
rum autem quas contemplativas diximus notionum veritas haud
dubie etiam petitis ex rerum natura argumentis demonftrati po
te , inter qu illud validiiiimum e quod res ali uas effe factas

oendat enus , res autem fact omnino nos ad a iquid non fa

ctum deducant. Sed quia hanc rationem & fimiles alias non om
nes capiuntj fuiiicit quod ab omni ;evo per omnes terras, pauciff
mis exceptis , in has notiones confenferunt 8C hi qui craiiiores e

rant quam ut vellent fallere , 8C alii fapientiores quam ut falleren

tur : qu confenfio in tanta ac legum ac opinionum aliarum va
rietate fatis oendit traditionem a. primis hominibus ad nos pro
pagatam, ac nunquam folide refutatam, quod vel folum ad fidem

faciendam fatis e . conjunxit ea qu memorata nobis jam funt de

Deo , Dion Prufenlis cum dixit @22$wa , id eft perfuafionem de

Deo , aliam effe nobis cognatam , ex argumentis fcilicet petitam,

aliam MW-4m acquifitam ex traditione. Plutarchus eandem vocat
MMM) mim, Z; aixi/m er-mn Sid!" alvabyv nic/uiaov vacpg-e'npov, galbam : Balan

cp-MSM xgiylui mag euaxCdm: antiquam Peruaomm qua nullum baberipof

t aut dici aigumentum certius , fimdamentum in communepietati poitum.

Ariotcles mm; ade'pwmt 'DEI ausu {xuu @UNYK Idem enus apud bem/ais
Platonem de legibus decimo.
N

x L VI. (Dare non vacant culpa qui etiami hebetioris fmtin

genii quam ut certa ad illas notiones argumenta aut reperire poli
int, aut comprehenderep eas repudiant, cum 8C ad honeum int
duces , ac diverfa lententia nullis argumentis nitatur. Sed quia de

poenis ac quidem humanis agimus , dicrimen hic adbibendum e

inter notiones pits,& inter modum ab iis difcedendil-l notines,
numen aliquod effe (unum an plura epono) ac curari ab eo res ho
minum, maxime funt univerfales 8C ad religionem ive veramlFIVC
'

fa am.

32.2

DEIVRE BELL!

falam conituendam omnino neceariae. Tzu Wszo'pem n; 9;

h-6- (id e qui religionem habana: n'am religio Hebrzeis acceus ad Deum
,

vocatur 711513020 35-? '0'71 91, V 727; Mn-rva anv (uN-amsinj ;ix-{lam cum C72..

. dera (9110713613 9 ce Deum, 9 ab copmmia darie colemz'bm. Similiter Ci

De Na. cero: Sunt Pblqiybbi Uxmnt qm' nui/am haben: cenrrent bummmmm
D" L rmzmprocumtz'onem Deos , quommi meracntenta e gu-epote e?:Pierna,

'

quzezmiitcu; , quee relzgz'o . H-ec enim omniapure ac cae tribuenda Deorum

I'M numiniunt , animadveuntur ab bis 5.9 e aliquid Diis inmortali
17M bumanogenerz tributum. Epictetus: 717; @Si Tx 922; EUUECHM; 159: '071 n) xu
(jaG-rv xiva E'v , pv MARI/4; AT?) arav :295er , c5; Swan- &Mir-ak::- 'TH- HAM

news; Amw. Pietatis bocprxcbuum beneentire de Diis , ut que' Uint {9

Lib-l , - res omnes jue ac recta admin/Zrent. Ailianus ait barbarorum nem
3"

nem delapijm ad MNK-I, ed ab omnibus armari 8C ee numen

& nori curam gerere. Plutarchus libro de communibus notitis

at eam quee de Deo e notitiam tolli ublata providentia. a 93 z .

vz-rav Handycm-hy, AI-xa @IAar-IFS'PNTM xqmamev wDNll-wy @UAM-Ca

mIaq Macau, TW 9m: Non cm'm immomzlcm tantum 9 beatrsz , fed U bo

mz'mzm mmmtcm , .I'm ut U cui-et eos 6.9 Prot

, comz'pi atque intel/{gi
Deum. Lactantius: Neque honor ullus deLEPOte Deo , Miki/Pmat
calenti, nec ullus metas non imjcitur nan colcnti. Et revera negare
Deum ee aut negare Deo curari actiones humanas, i moralem
eectum repicimus , tantundem valer. Ware ip quai necei
rate auctore ha? duae notiones apud omnes ferme quos novimus
populos per tot am xcula contrvatze imt. Hinc Pomponius er~

L. exe-[und: ga Deum religionem, juri acribit gentium: 8C apud Xenophon

"'lr- tem , Socrates T; 922; z'Cey , Deosolere legem (HZ , ait qua: apud om
nes homines valeat: quod & Cicero tum de natura Deorum libro

primo tum ecundo de inventione armat. Dion Prueenis ora~

tione XI I vocal: &fou- mvww x9th Y ZU/Ha@ ::Jya-mln- gzsvx, HtLog/u@

EARva , Haz/a); SERVER-:pn- Mayxamq ?fl-@UTN y wow- Tzu' 034,453 OPS/[w

Meg @raw. periminem 21116 init bamz'nilzm \communica- omnibus non mz'

mu barbaris quam Gmais nccem'am ac natura/em cunctz's Tatiana Menti

bus. 'Et paulo PO: whom-y myu i%vevdeim1 CAc Y Town); 55:13 @Y

.j,

Mia" T07; ?Ono-w Zfuyylw 7 .Zlgcf-LVXU'M. Perqionem maldc robuamac

_lnzbtermm apud omhcsgentes cb" cwptam Upcrmanentem. Xenophon in

convivio 8C ercos 85 barbaros ita ait exiimare,nota ee Diis 86

.r

Prae'entia & 1tura. Has igitur nottias qui primi incipiunx rolle

re; icut in bene conitutis Civitatibus coerceri olent, ut Diagorze

Ufli. LIX. Melio accidielegimus, 86 Epicureis qui ex bene moratis urbibus
"
l

ejecti

-,..

323
] ,
. 5:
! : 8673 : ; ) : .

, : |2 @ ?

: ! : ,

.
1 . ,
: ) ,

3 , - , :
, - , .
8

8 -

8 . ) 1
,
, 8 ,
:,
, ,

: 1 !,
; _ , ). : , 16.
: , ). : , .
8 ,
11: , 2... ( .1 211 % . |9 9232

] @ : @
) : :
, :: , .6 , 7.7.
5 , .. , .. (
-

: ,
:: 8 , . ,
6. :
, . , .
, , : -?"'
- :
( , , . .
.

. 5
8 ) ,

: , ,-
=- -

ll

324

DE

[VREBELLI

rerum naturalium virtutes, aut'piritus, ive in imagipibus , ve in

animantibus , ve in rebus aliis colunt , aut etiam animas eorum
qui vrtute 8C benecis in humanum genus excelluerunt, aur men
tes quadam incopo'reas , pra-:fertim i nec ipi tales cultus com

mentilerint , nec iImmi Dei cultum ideo deerant: ita impiis

magis (Flan) errantibus annumerandi unt , qui aut cacodxmonas
quos ta es ee norunt , aut vitiorum nomina , aut: homines quo

rum vita Fuit agitiis plena , divinis honoribus colereinituunt.

Nec minu illi qui Deos colunt hominum innocentum nguine,

quo more quod Carthaginiens abinere coegerit laud'atur Da

l- - xx- rius Perrum rex 85 Gelo Syracuilrum tyrannus. Narrat & Plu
PZ tarchus barbaros quodam (luihumanis victimis Deos colebnt,
?m'mm
poemas daturos
Romanis
uiie:
edtantum
cum antiquitate
moris e ex
M'd.
cuarent,
nihil mali
paictos:
vetitos
nequid in poerum
ta
1-.lct- le facerent.
Rm' ' X LVIII.

uid de illis armis dicemus quze inferuntur populis

aliquibus earn ob cauam , quodilli Chriianam religionem ibi

propoitam amplecti nolunt? Non jam quxram an talis propo

natur qualis deber,, & uomodo deber. Demus ita eri: duo no
tanda dicimus. Prius e veritatem Chriianre religionis , quate
nusiilicet naturali ac primeevze religion non pauca ilperaddit,
argumentis mere naturalibus perladeri non poe , ed niti hio

ria tum reilxrectonis Chrii, turn miraculorum abi \bc A 0

olis editorum: qux res e fact olim quidem irregagabili us
temons
probare.
, ed
Olimt, ,ita
& haec hxc
quxio
facti
, &C
jam
perantiqu:
ng
magis
'ututdoctrnia
ab his
quitnunc
primum eam audunt penitus in animum admtt nequeat nii e

crets Dei auxiliis accedentibus, quee icut quibus dantur non dan

tur in opers alcujus mercedem, ita i quibus negantur aut minus

large conceduntur id t ob cauas nonnquas illas quidem d ple
runque nobis incogntas ac proinde humanojudcio non punib~

Cap.dc Iu- les. Huc repicit Canon conciliiToletani: Przecbit ancta Symdm
"WW-45 mmim' dejnceps ad credendum vm rcrre. Cuiem'm rvult Deus m'eretur, 3.9
'quem r'ou/t: indumt. MOS enim e icrorum librorum quarum re

rum cauaz nos latent eis cauam agnare divinam voluntatem.

, Alterum hoc e, Chrio novze legis auctori omnino hoc placuifl
ut ad legem uam recpiendam nemo hujus vitae poenis aut ea
rum metupertraheretur; Rom. VIII , 15; Hebr. II, I 5,- loh.

v1 , 67; Luc. IX, 54; Matth. XIII , '24,- quo enil vernmg
_

i lu

18.1...

: -.
: (3 ,
9 , . , :,

; - ... .! !: .
, !2 .,[ !! ! : - -

. : . . , [
! @ = :: :
: /: : ?
188 10 ; ) ; ,

: ., . 5'_
! :
! . :
, , ... ,
: 8
, : 8 , :: 6
: .1. , 29; . , ;

, ; ; (. , . :
,
: :
.
8.
1. 1 . @ 1

*
. : ( ( - .

, )
, . ,
. ( .
, , ,
. : ,
8: 4

. : , : (: : : .
:, , 22! :
: , - . 4..

, @ ,

: : :. (
8: :
: ,

.

; , . .1..
. , . -
: ,

326

DEct'IVREBELLI

dc qua 8C inra agemus , quam ad poenae exactionem pertinentl L. ln ,eos vero qui Chrii legem pro vera habent, ed de quibu
dam qux aut extra legem unt , aut in lege enum videntur habe

re ambiguum & ab antiquis Chriianis non eundem in modum

-unt expoita , dubitant aut errant , uppliciis qui graanturcfzer

inique aciunt: quod oendunt 8C ea qua? ante diximus, & Iu azo

rum exemplum vetus. Nam hi cum legem haberent qua: uppli

ciis hujus vitae anciebatur , nunquam ta'men poznis ubdiderunt

Sadducaeos qui rejiciebant dogma reurrectionis , verimum qu
dern , ed in ealege non nii Obcure 8C ub verborum aut rerum

involucris
traditum.
Bidi
vero
gravior it
8C qui
a ud
xquos judices
facile poit
acra
autoritate
auterror,
veterum
conepnii
revinci? cogitandum hic quoque quanta it vis inolitze opinionis,

& quantum libertatem judicii minuat in uam cujuque ectam

udium, malum , ut Galenus at , quavis cabie innabilius. 'Ap

POite ad hanc rem Origenes : ezepepv 9-5 MZSYMM@ m @E2 ::Z/Ma. a'wm*
Jefa; , xa) Juanma-900; adn-Tv ?xp , xaGAefzzmq aaiz ,

Tag 'REC 'm o'ypaG. Faci

II'M
qui.: aliabiiAdde
conuetaquod
exuatquanta
, quantumvz's
afxust
, quam
ea qu@
dogmarumimt.
haec itz'l/z'sculpa
pende!:
ex modo
illuminationis & aliis animi diPOitinibus quas hominibus PCI'
nocere non e datum. Hzereticus Auguino is demum qui ali
cujus temporals commodi 8C maxime gloriaedprincipatuque ui
gratia , falas ac novas opiniones vel gignit v

equitur. Audia~

mus de Arians Salvianum: ereticiznt, d nonciemes : denique Pad

nosimt bzmtici , Pud nonimt : mm intamume Catholicos 'eejudzicamz
ut nosz'pim titulo bm'eticx Pravitatis inzment. Mod ergo i111' nobis imt 9
hoc nos illz's. Nos llos injuriam divinos generatiom' zcere certiumm, quod
minorempatrclimn dicant. 111i nos njurz'oiyspam' exiimam quod &quede-s

ee credamm. Veritm alma! nos e,cd il/z' apude cpmtmzmt. Honos Dei
aPud nos e , fed I'llz' Loc arbitmmur bonorcm divinimtzs quod Credzmt. Inofl
ciomt,fed i/lii boa ummum TelIgioniS ocium. Impiz'zmt,jd bocjm
tam "Damm epietatem. Emmt ergo ,fed bono ,animo crm-nt, non odio, d
aectu Dei, bonordre dminumz- atque amare crecientes. Mams non, ba..
,Immt rectamdem, illz' Mmm bocpezfectam Dei :ez'mam caritatem, 9 gua

lz'ter'pro hoc Dill/[e Opiniom's me in diejudiciz'puniendiim , mhzojote

cz're judex. Interim iccz'rco ez's', ut reanpatientiam Deus commodat, guia
"Uidetem et norrecte credere , aectu tamenpize Opinionis amy-e. De Ma

nichaeiS, audiamus eum qui in illorum Crais ordibus diu hxit Au

guinum. 111ifame in 'vos que' mciumf quo cum labore 196mm Man-:tur:
'
U quam

AC

PAClS,LIB.I.

327

f quam diftile caveantur errores. I'l/z' z'n rosfeviant qm' neciunt quam ra
rum U arduumit Cddlia Phantammpie mentir erem'mte upemre. Illi
in 1705evz'emt , qui necz'zmt quam-"ez dicultateemetur oculus interioris bom
m's , ut paiivintuerilemum. 111i in 1705ievemv , qui nrzum quemn's ge
mitibus Uieiriisat ut ex quantulacunque Pampofie intel/{gi Deus : Po
rcmo z'lli in vos/Diane quinullo tale' errore den-Dei zmt , qua/i 1705 deceprps
Pident. Ego autemievire in 17'05 omnino nonpoum , quoscut me
illa
tempore, ita mmc debeoiez'nere , 6.9 tantapatientiq Dobicum agere , quanm
mecum egemntproximi mei cum in Vero dogmate rabious 9 cecus ewarem.
In
Arianam
haereininacriter
invehiturua
Athanaius
epiola
ad oli.
tarios
quod prima
contradicentes
ectet judicum
poteate,
& quos non potuiet verbis inducere , eos vi, plagis , carceribu

que ad \e pertrahere anniteretur: Atque ita , inquit , j ipam quam

nontpia, nec Dei culm'x manz'fat , repiciens'ni fallor ad illud quod

legitur Gal. Iv , 29. Similia habet Hilarius oratione ad Conan

tium. In Galla jam Olim damnati unt Eccleiae judicio Epicopi
qui ut in Pricillianas gladio animadverteretur curaverant, 85 in

Oriente damnata Synodus , quie in Bogornili exuionem conen

erat. Sapienter dixit Plato errantis poenam ee,-doceri.
L I. Iuiusilli punientur qui in eos quos Deos putant irreveren

tes atque irreligioi imt:Atque heec caua inter cxteras allata belli 'T/mc. I .
Peloponneiaci inter Athenienes & Lacedazmonios, 8C Philippo Did.

Macedone in Phocenes: de quorum crilegio c luinus: quod

liler
X vI.
Lib. VIII.

Orbis viribus exPz'arz' debuz't. Hieronymus ad Danielis VI . Buenda

rafa eerunv in dolio Balgylonis , non e ratas Dominus (videbzmtur enim

rem Dei,ecundumPmMm qm'de opinionem , tamen divino cultuz' confecm~

z) poquam autem bumanz's uilms divina contaminant, atimpaenezequi
turpoaMlegz'um. Nimirum & Auguinus exiimat auctum Deo

Imperium Romanorum quod crdi illsfuiet quamvis fala reli

gio: 8C , ut Lactantius loquitur , lmmum hominis Oicium , eti
non reipa , tamen propoito tenerent. Et upra diximus quala

cumque quee putantur numina pejerata ver() numine vindicari:

Punitur, quiet tanquam Deofcit , ait Seneca: Opinio illumim Oblgdt pa: VI db"
c. 7.
n-e.
Sic
accipio
8C
illud
Senecae
:
Vzolatamm
relzgionum
alz'ubz'
atque
alin
bi-dve'rizpwna e , ed ubique aliqua Et quod Plato caipitis damnat 6.II de ben.
De legib. x.

religionis temeratores.

CAPvT

328

DEIVREBELLI
CAPVT

XXI.

De Poenarum ommunicatione.
1. Pam quemado trancat ade-05 qui deli x. Diinctio yk-5 quod directa inur
71'imtParticves.
* quod in canquentim unit.
I l. @manita aut rectores tem-mm- ex ub

diti delictoiadit iimtia - mmpro

X I. Diiinctio ym quodit occaimptc

tati ' quad cx cauizpeccm'.

bibitio cumprabiberepqiim * delmt: X I l. Proprie loqumdo ncmimmzepu

l l l. Item ex recepm mmm qm' alibi deli
qucrtmt .

m'ri ob delictum aliemmz * mr .

X I I l. Nonili: ob pare-71mm delicta :

V. Remaetur
mcmtum . ad Dei zcta [im:
l V. Nti Mt Puniant aut deal-zm : quod x I11'05
exempl i/lziramr.
v. Iuraapp/icum adinfrtamto: Im 4d x v. &Multa mima: cognm: alias",
Morentesperzimre : mm chtionibm: X V I. Po Mmm liber? ' cog-:r m
v I. Defendi :amen-@Dylan dum de can
mxmm aliqm'd negari quodaliaqui Ia
cognocimr : ' cx quo fare cimda
bere pam-Im:: mm templ?.
x v I l. Nccizbditoxpropriepuniripoe ab
:03mm. '
v I l. &amado delictirectommartitipes
ragis ele/Hum .
inticbditi aut commum'mn qui ym X v l I I. Nec ingulos qui nor concni
membmimt:' quamodo drampw
mm 017 lc/371071 !mi-verinm.
m commamtatt ' [mm ingulamm. x I X. Hdrcdem ad [mmm quamna ei

v I ll. Pun-e jm in uni-veritatcm quam

diu dure-t.

I X. ufnim delicti communicatiompw

no tem-r1' : * mr .

x X, Tem-ri tamenipama in dlilld' debi'

gema tranierit.

m tran/at,

Voties de poema communicanda quzertur,\aut de iis qux

ritur qui delicti lnt participes , aut de aliis.

ui delicti

participes imt, non tam ex alieno quam ex lo de 'cto pu

niuntur. Hi qui int, ex his quee \pra de damno injuria dato dicta
mt intelligi pote. Ferme enim iidem modis in delicti partem

quis venit, quo in damn dati : non tamen emper ub damni obli
atio e etiam delictum e, d tum demum qua malicia nota

ilior acceerit , cum ad damni dati obligationem aepe qualil

cumque culpa uciat. Ergo qui factum vitioum jubent , qui
conenum requiitum adhibent, qui adjuvant, qui rece tumpraz
ant, aliove modo in ip crimine Participant: qui coni ium cant,
laudant, ae'ntantur : qui cum CX jure proprie icto teneanfur ve
tare non vetant , aut cum teneantur ex mili jure o em ferre in

juriam patienti non ferunt, qui non diuadent cum 'uadere dc

beam: , qui fctum reticent quod notum facere ex jure aliquo te

nbntur , hi omnes puniri pount , i in ipis talis it malicia quee

-

ad me

>,...

3;9

!
.

4 .
11. !:. :
1 : 1 : ! . 1
2
-
, |
:
! :
42
, 90
!

< : 1!
|:
|2-

9

!

60474
. [.:

: [.

* :.`>

'. (-

: , . ;, . , : . 2.1.

: 5[ :. :
88: ;

8242242772 6 : ! !, <
. : ,
: : , 81 ( , 1

. : : :
- , @ , 8
. : 8 . : .
, , : - 8- `
, 1. @ 1 : -
9: ,/ !: , |2
! 2! !| : , : 22.
: (]: @ , /? :
) , : . )

6- . : 8 : :: ! !:: .
$ , : 1>:/
, . : ! |: , ! ,
,
5.
18

:
@

0|77'8
7'
.
.
.
. .

. . .
, . - 11 ? .

: 1 .

. @ 8: 2.

. 18 @ . 2. .
1 @ .

: .
: ; : : 5^77
: , : : , _2;; ::
: @ : : :- - 1
[ : & -%:2

. .

330

DEIVREBELLI'

CM/1M. 115 tem proclamaverit , i dominum contemerit: quia cilicet culpa

RJ' "W" vacat qui citquidem ed prohibe-re, non Pote. Sic parcntes te
'trim' 00..

1. I. g. qui'CnUIl ex delictis liorum, ed corum'dcmum quos habcnt in po

rr/f:: teae. Vcim etiami in potcate habcant & alioqui Pdrohibc

0_5_L,_N5re pouermt non tenebuntur mi (SC clvermt. Pariter _emm con
ala D. qm' currerc haec debent , cicntia , 8C non prohibitio ut ?1115 ex facto
5_ alieno tencatur quae omnia ad ubditos par ratione unt referen
q'm, i, D_ da: Veniunt enim ex naturali aequitate. Egregi'e Proculus ad il
rl- fm- lud Heiodi:
fr"

mMax : uz-mina 715); Kang DUDA-\og mup

Szepe luitpopuluspamm um'us inigm' .'

ait , CJ; 23v KUQV, mi xwwau '1? v Tmy/M , ut qui mmPro/Jiller Piit mm

Prohith um'm maliciam. Sic in excrcitu ercorum ubi Agamemnonv

ipc 8C alii concilio communi uberant , non immerito '

'
gy'chz'd delirant regesplectuntur Achivi :
Iporum enim erat cogerc Agamemnonem ut acerdoti lam
redderet. Sic po eorundem clas exua narratur

Vnim 012 cupam Ufhn'as Ajaczs Oilei ,

uia cxteri
impedierant
ne legatos
virgo ccrdos
raperetur.
Apud
L'- "ctb- Livium
c :non
Propinqui
regis Tatii
Laurentz'um
Pumt : Cumquc
Laurenmjurc gcntium age-:rent , aPud Tatiumgmtizz izomm 9 Prem plus
potuemnt. Igiturillommpwnam ini: memt. Huc propre pertinet il

lud Salviani de regibus: Pata/ZM magna U potentifz'ma qm Prohben

celus maximumpote, qzmprobat deberceriiemptiturpepetra, Et

na;:; :.- .~

111.- 1

C I 5 uvpsy@ MGM , :ZA-Spav

, Magix HBI

L. I {5 vI. ci; quipoteprobilzerc. Sic apud Livium ch entes 8C Latini Romanis

z-".Lmn::FEmI

1l)J"' \ excunt , quod hoes eorum :I ubditis lis adjuti eent e in

cis. 'Contra Teucx re inx lllyriorum non accipitur excuatio
quod diccrct non e , d ubditis piraticam exercer: ~neque

cnim prohibebat. Olim ab Amphctyonbus damnati Scyrii quod

lorum quodam piraticam exercere patiebantur. Sciri autem
facilc e ut praeumantur quee .conpicua imr , quee frequentia.
*n cmMy @MCRL/ay, III-alguen HUM Me-Tv:

quod Wllis t , ncce

nemz'ne gnoretur ait Dion Pruxenis Rhodiaca : \Etolos graviter re

prehendt Polybus quod cum hocs Philippi videri nollent , uos

. _,

tamen palam patercntur agere hoilia , 8C eorum qui tala face

rent prncipes honoribus ornarent.

I I I. Venamus ad quaeioncm alteram de reccptu adverils poe
nas. Poemas ut ante diximus naturaliter cuivis cui nhil Imle
objci
.. .E.I_.-

ACPACISQLB.II.

331

objici poteft exigere licet. initutis civitatibus id quidem conve-

nit ut ingulorum delicta qu iporum coetum proprie ectant

ipfis ipfarumque rectoribus pro arbitrio punienda aut di imulanda relinquerentur. at non etiam jus tam plenum illis conceum

-i
'

c in delictis u ad focietatem humanam aliquomodo perti

nent , qu per equi ita civitatibus aliis earumve rectoribus jus e,
quomodo in civitatibus fingulis de quibufdam delictis actio datur
popularis : multoque minus illud plenum arbitrium habent in de
lictis quibus alia civitas aut ejus rector peculiariter l-:eus e, ac quo
proinde nomine illeillave ob dignitatem aut fecuritatem uam
jus habent poen exigend fecundum ea qu ante diximus. Hoc

ergo jus civitas apud quem nocens degit ejuve rector impedire
l non deber.
1 v. Cum vero non oleant civitates permittere ut civitas altera
armata intra nes fuos poenae expetend nomine veniat , neque id
expediat , (quitur ut civitas apud quem degit qui culp e com
pertus altemm facere debeat , aut ut ipfa interpellata pro merito
uniat nocentem., aut ut eum permittat arbitrio interpellantis.

lioc enim illud e dedere quod in hioriis aepiime occurrit. Sic

llraelit alii a Benjaminits poulant ut dedant facinoroos , lud.
XX : Philizei ab Hebraeis ut Samfonem quafi malelicum ibi de
dant , Iud. XV. Sic Lacedmonii Meeniis bellum intulerunt, PNV-x"

quod interectorem quendam Lacedmoniorum non dederentz

8C alio tempore ob non deditos eos qui mis ad \crum vir ini ? h
bus vim intulerant Sic Cazarem Germanis ob bellumin-ulge il- m
latum dedi voluit Cato. Sic Fabios fibi dedi Galli poulabant

quod in fe pugnaent. Ab Hernicis agri iai populatores dedi ibi

ppftularunt Romanic Poenis Amilcarem non illum nobilem
ducem , fed alium qui Gallos conctabat: poularunt 8C poea
Annibalem: item lugurtham Boccho his apud Salluium verbis:

mu-l nobis demercs acerbam neceiz'tudznemparter te errantem v illumfce- uum im

lerqtimzsmperjqui: ab ipis Romanis dediti qui Carthaginienium x x v 1 l.

quique Apolloniatarum legatis manus intulerant Achi a Lace- Lib

dmoniis dedi ibipoularunt eos qui Lanuicum o pugnaent, xxx"

addito ni dederentura violatum videri fedus. Sic At enienfes per Piad.l.xvr.
prconem pronuntiaruntj liquis Philippo inidias Pcruxiet, ac

Athcnas conlgiet @Yes-'va cyaq in coatu egit ut dedi deberet Beo

ti ab Hippotenibus exegerunt ut qui Phocum interfecerant , de- P1- N"

derentur. quae omnia tamen ficintelligenda funt utpon ricte

Ee

'MM

populus tum , 5.

332

DEIVREBELLI

populus aut rex ad dedendum teneatur , ld ur diximus ad deden

dum aut puniendum. Nam italegimus Electos bellum intulie La
- cedaemoniis quodilliin-eos qui Eleis injuriam fecienr non ani
,madvertcrenr : id e nec animadverterent nec reos dederenr. eli:
.tenim disjunctiva obligatio. Interdurn ontes depocentibus optio
Liv.l.vrr.d1tur quo cumulariusrisar. eries apud Livium Romanis i-.

gnicantj tranezmtes agmzne info Per agrum mm quuinicnzs cum

pmrer viam'nilyilpctiint tmxz' quodam agreium PCPulationis ejus qm

in' crimim' dctm'comites Eosfeu dediplaceat, dedereizpzn'atos e,_/u p

Plz'cio afcz' , darzzros Pumas. ln oedere Carthaginienium 85 Roma
_norum ecundo , quod apud Polybium , exar locus male vulgo
85 dinctus 85 verus. a 3 [mi, Jiu [LEGmPOS'-. u 'n Tn MM
amv Ms@ n) MMM; N1' dt (quid id ir incertum e: nam quee
prxcedunrunr mutila) pn'mcim quique jus uum Pciequtor. Id ubi

fch-t
ni jus reddarur)
Pub/cum
deII'qum lmbetor.
nes in (nimirum
repono adverlctus
accuarionem
Demohenis
de male\Echi
obita
legarione, narrar e, cum apud Philippum Macedonem ageret de
Pce ercizr, dixie inter ala, aequum ee ut Poenas luerent com

miorum criminum non civirates , ed qui peccaenr: nec quic~

quam nocendum civitatibus qux accuaros judicio ierent.

Quinrilanus declamarione C CLV : Proximos cxz'z'mo eos Maraggi;

' quilms tfnJtch rccijzizmtur. Inter mala quee ex dicordiis civitatum

zW;x-vKn-R

riacuntur 85 hoc ponit Dion Chryoomus orarione ad Nicome

dlClS: 5771 7727; Junaumrw deja- -wtw Tracy xaGCPug-EU: LCCtbl-S

altemm injuria dCElmt ad alteram conIgeiz. Hic de deditis occurrit

Luz,, 1M. quxio an i iua cvirare dediti , nec reccpri inr ab aliis , cives
lch-

maneant. Non mancre cenebat Pub.Mutius Scxvolaquia quem

UMA._

populus dedidier expulie ex civitate ua vidererur Icut face

runNi- i-ig

L. I &Fu rct cum aqua 85 igni interdiceret. Conrraram ntenriam de

j 7:1;- fcndit Brurus , 85 po cum Cicero : quee 85 verior e , non tamen

M-Z- ' proprie ob id argumenrum quod Cicero aerr, qua ut donatio ira
'
u deditio ine acceprione non pot intelligi. Nam actus donatio
'

nis perfectionem nn haber nii ex duorum coneuu. At dedere

.v_*zia r

de quo hic agimus nihil e aliud quam civem alrerius populi po

reati permirrere, ira ut de eo aruat quod voluerir. ch aurem
permio, jus nullum dar, aut adimit; executionis ranrum impe
dinienrum tollit. Quart: i alter populus conceo jure non uta
_-

tur, erir is qui dedirus e eo loco ur a. uo populo pot puniri

V41. lib.vr, ( quod in Clodio Coris dedito, nec ab iis accepro evnit) aut non
"f3"

'

"

puniri,

>,.

333

, : .
, : 8: : , , ::
,
1 .
..
1 .

: : @

. @ : - . :
1 5:* "'"*
1 ,
: - .

. . 8
.
, :

. . ( [. 5 . :
: 1@ : ,
!: @ , : ! @ |
, #? !. : | ,
- / ! , [:/ , /!2
: 1. | : :, : 2.<
., /. 1|-/: , !!
7-874$0 .. ,
8 , :
;

) : .
|| @ [ ,
: /., ! 1! @ .

: , ; ; ! .
88, 36. @ :

: , 1/ ,
! .. , : -
) * : @ /|,| ; , .
: .: : @ //
[ :. ( .,
, : @ - "",

' : '
_ ;;

, ? , "

. ,- ,
. : / . 122:. :
' "'

334

DE

IVRE BELL

aliter Greci antiquores. Nauplium narrantr Chalcidens A

Plut. qux.

chvis dedere noluie, ed caua additur , quia atis e purgaverat

Gr. 32.

de his quee ab Achivis objiciebantur. Erat apud Athenienes ara

,

Miericordae , cujus meminerunt Cicero , Pauanias , Servius,

etiam Theophilus in Initutionibus , 8C quam late decribit Pa

pinius duodecimo Thebaidos. At quibus patebat illa? Audi Poe

tam.
.
Et
fecu'eizcram :
Inox convenie eo ait ,

mictos bellispatriuque zdefugaces ,

Regnorumque inopes.

Panathen. Ariides propriam Athenienium laudem ee at Tim F vaxcv

DP LAC/(314131.0
uwzyrmft.
(zz03on
El'. mpuuuszim
Z ni; ct-9,nal-;3;
quod omuibus
wxm :cami ?ta-tv 3mm eri-m@ , T3

q miAew mam 779@ dep 3; edgar) : His qui ubivis locorum inlzcesimt, com~
munis ei: una elflicims, bonita/S CDtdtS Atbeuieniser quumulutis com

_potes unt. Apud Xenophontem Patrocles Phliaius in oratione

quam Athenis habebat; &GAM 1M '571w mM , bi'n MW; e Ta Axxpux
@Sri-de qu-CPEWGS mu-0'# &ms; I'ma-oy wyxaveiv: luudalzum bum urbem

quod omnes aut injuria aectos , autibipnemetuentes huePagiut uu

xiliz' comparesu-i intel/excmm. Idem enus e in epiola Demohe

i

nis pro Lycurgi liberis. Itaque Oedpus ad Colonum conlgiens

in ejus nominis tragoedia apud Sophoclem ita teatur:

L'--l-a-n.t...-._I-ir-

Hen, Cecrcpidxe, mula multa tez/1';

Sed nempe tuli .' Deus eZ teZt's ,

Nz'bil [10mmoutePatmtum.
RePondet Theeus:

Non mepigebz'c bojjzz'tem , qualem OedzPe

c_ _

Te tueor, omnioitare in tempore 5

Homo e meminz'.

y ',

Similiter TheeiliusDemophon cum Herculs poeri Athenas

conugient, ic ait:
'
Hecpatziu nomizmper invlidosijlet ,

j \ I:

"

- Sedjmeetos, Opeieu defendera

Antede umicis mil/e relevuna'is Zulu

Dej-mina : &5 uma aliud inpramtu imminet.

A
Et hoc illud factum e ob quod Athenienes praecipue przzdicabat
Cllihenes: *r-rs; ?3 @de Evpvolei 77M-ng {mil "7 mm F' lign/\Zac

Wee-wqu y u; 70'?: q EAMJO: bos em'm U in Eujbeu bellumiecepipm

*

Herculs

AC

'PACl-S,

LIBJI.

3'3

Herculis liberis , cum Gmcz'am Emyheus ;Wannidejzremma . Contra de

malecis hoc habes in eadem tragoedia:
4
Hum quizcinomm concz'w, nec [egibus

Fidens, ad ams *volviturilpplex Dezim ,

Trabere ad tribunalHuila rellzgio mibi :

Malaemper &quumrquicit male.

ldem Ione:

,
Non enim tangi decet

Manu nocente numz'na, axjuum fait

Piispatm temple; contra injurias.
Narrat orator Lycurgus Calliratum quendam, qui capital com- Adef
mierat, conulto oraculo reponilm accepie , i Athenas iiet, Li'
'nauy Ty yw, confecutumm quod jus et : illum vero conu ie
ad id quod Athenis anctimum eet 'altare , impunitatis du '
cia. at nihilominus occium eum ab obervantima iiarum reli~
gionum civitate, atque ita impletam oraculi' dem. Et Tacitus Am, III.
improbat receptum lo aeculo morem per Graecas urbes Hagitia

hominum , ut ceremonias Dem protegerdi. Apud eundcm e:

Prncipes quideminar Deomm s : fed neque z Diis
juas ibplicum
Preces audirz'. Tales ergo aut puniendi, aut dedendi, ut certe amo
vendi. Sic narrante Herodoto Cymxi Pactyen Peram cum nec Lib- \
dedere vellent, nec retinere auderent , Permirunt abire Mitle

nen. Demetrium Pharium qui bello victus ad Philippum Macc- Li-Uim libro

donum regem fugerat , rege depopoce'runt Romani. Pereus

rex Macedonum in purgatione adMartium de his agens qui Eu

meni inidiati dicebantur: Ego ios , utpn'mum in Macedonia e ad Li-Uim libra

manitas Tobi; congzm' , requztosabire ex ragnojuii , 8.9 inpmpemzzm in*- "l I'
terdz'xznibus mez's. Samothraces Euandro qui Eumeniinidias ru
xerat denuntiantz liberarct religione templum. Cazterumjus hoc

quod diximus depocendi ad-Poenas eos qui extra territorium pro

ugerunt , hoc & proxime actis aeculis in plerique Europx parti
bus Circa ea demum crimina uilrpatUr, quze atum-Publicum tan

gunt , aut qux eximiam habent faciuoris atrocitatem. Minora:

mutua dimulatione tranmitti invaluit , nii'ederis legibus pro

pus quiddam convenerit. Sed_~& hoc cindum e latrones ac pi

ratas qui ita invaluerunt ut formidabiles e fecerint _recte recipi ac
It

defendi poenam quod attnet , quia intere huiuani generis ut i

aliter non pount impunitatis ducia maleiciis devocent'ur,

!5

.ejuque negotium gerere quivis popuius aut popuh rector po.

- VI. o

336

DElVRE BELLI

' V I. Notandum &hoc , interim dum de caua: juitia cognoci

tur deendi upplices. Sic Demophon ad legatum Euryheos:

Sir: crir'nen zis aliquod bqitilmsmz's ,
Ius imPetmbis: rm' quidcm binc mm abmbes.
Et in altera tragoedia Theeus ad Creontem:
Esfczcinus auus ti-:met indignum, creo,

Tuique Tbebis ac mis majon'bus:

Ingreits urbem qm coll'th acpium ,
@La cuncta rite legis ex normazcz't ,
Norz's omiiis moribus, quicquid lubet
Molirz's, &.9 vi szcta te actummputas.

Adeone hominibus cal'th melpatiens jugz'

Vrbs a viiz e, &5 ego nullius rei .
Non te z'a docm't Civitas Ampbionis ,

Qype educare baudiylim mortalesfros :

Nec @pvbabit illa cum te audivm't
meunt Deorum, qmgue meapmaderc ,

Et rapere ab alma'edc miizroszqplices.

Ego Labdaceai urbepoziempdem ,
Wamrisjua milai certifima ,

Indubizz, null injz'ccretentaem manum

Nii annuente quz'ili regnum tener ,

Quid in urbe decczzt boitem externa memor.

Tu nec merentempzzm'azn aegis tuam

Probro atque maca/is, Uenem certc tua

Tefcit ms, izdpamm mentispotem.

Q110d i id cujus accuantur upplices non it vetitum jure naturx

aut gentium , res dijudicanda erit eX jure civil populi uncle ve

niunt. quod oprime oendit \Echylus Supplicibus , ubI Rex Ai'

givus Danaidum gregem ex \Egypto venientem i atur:

'm KUTg'l 717:7325' Algo'zlx azJiv ,

W;ng 'In/Am; (Pal-xauu; -mn

vaq , T; a) nio-al cui-rmvaq &EN; 5
Je? *rafa-E cpm'wh/ xau- va'ya' T; oiy ,

a5; Cd"x cteixxa'x KP@ XV Mp? 01?.

Mfmum tibi immittat \Egyptigenm

Md legePam-iapraxmosimguine
Dicant, qm": IMC objicere contra raelz't .
Exlege,tuum
nullojure
te illisubjici.
Ware
c doccre,
natalisli .

v l I- Vi:

AC

PACIS,LIB.II.

337'

- v 1 L vidimus quomodo ubditis , aut veteribus , aut advenis

culpa in rectores trancat: vicim lumma poteltatein ubdi

tos culpa tranibit i in crimen ubditi conenerint , aut iquid l

fecerint fumm poteatis imperio, aut lau , quod facere ne Fa
cinore non poterant: qua de re rectius erit infra agere ubi qu

partes int ubditorum examinabitur. ntiam inter univeros ac

ingulos communicatur delictum : quia, ut Auguinus ait loco u

pra adducto,.ubz' um'wt , ibi Uinguli .' um'vwi nonpomt nii eat-fuga
lis quibugue conare . Naminguli quique congregati , vel in fummam repu
tatizciunt univerizs. Pertinet autem culpa ad ingulos ui confenfu
runt , non ad eos qui aliorum fententiis victi unt. DTinctI enim
um: poeme ingulorum & univeritatis. Sicut ngulorum poena
interdum elt mors , ita m'Aew Quinn@- daaivfov ?El/Naty, mors civitatis ijrg. 0

6mm' quod t cum corpus civile diolvitur 5 ,qua de re diximus W

alibi. Atque hoc modo i civitas ee deinat , uumfructum velut ?ZP ZP'

morte niri recte dixit Modeinus. Singuli in ervitutem poen 14.5 ufu

nomine rediguntur, ut Thebani fub Alexandre Macedone z ergcc-fmflm D

ptis his qui decretib exuend ocietatis contradixerant. Sic 8C ci
vitas fubitfervitutem civilem in provinciam redacta. Singuli bo- MZ, AIM.

na lua amittuht concatione. Sic civitati adimi olent qu habeto communia , muri ,navalia,naves bellicaej arma , elephanti , ra
rium, agripublici. At ut inguli ob delictum univeritatis citra

conenum uum ea amittant qu iporum unt propria , injuum

e , ut reete Oendit Libanius in ea quae e de leditione Antio

chena. Idem'Theodoii probatfactum qui commune delictum
unerat intrdictione theatri , balneorum , nominis Metropo
itani.
i
i
.
VIII. E regia hic occurrit quPcio , an poena ob delictum uni

u
l.

veritatis imper exigi poit. (LIamdidurat univeritas videi

tur poe , quiaidem corpus manet , quanquam articulis fucce
dentibus , ut alibi Oenum e. Sed ex adver o notandum e.
udam de univeritate dici primo ac per e , ut habere xrarium,
leges ac fimilia : qudam non nii derivatione a ingulis. Sic numAny?. vm
ue doctam dicimus univerlitatem ac fortgn , qu plurimos ha- P" "
bet tales. De hoc genere e meritum.primo enim convenit ingu

lis un animum habentibus quem univeritas per e non haber. Ex

tinctis ergo illis per quos ad univertatem meritum deducebatur,

ipum quoque meritum extinguitur , ac proinde ac poen debi

tum, quod iine merito diximus non coniere. Libanius in dicta

oratio

338

DE IVRE BELLI

orationc : fl) uy 93 &mi; Zxv yz-Lexl@ n' MIKT' ch (MEM & MET :Mx-,97

Icemv: *Im cm'm exiz'mo , uicere tibi ad Pwnam quod nemo per-t amm
qui deliquerum : Probanda igitur Arrian ententia damnantis vin
dictam Alexandri in Peras , cum pridem interiient qui in Grae

cos peccaverant. De excidio Branchidarum facto per eundem

Alexandrum, hoc e Curtii judicium: Wee in z'pijs _Proditionis au
ctores excogimm eent , jua ultio e non cruda/iras rvz'deretur. Nuno cul
Pam majommpoeri lu'e qui ne videmnt quidcm Miletum , adeo Xerxi non

pomemntprodere. Simile e Arriani judicium de Perepoli incena in

ultionem eorum quod Athenis Perae fecerant; aim QDQ ) axi
C'-L" w Baja-u TQTD 7: AZMJMV , JE Evoq 'ng ::UZ-n HEFIV F ?MENU *nuwyiu: _At

mibz'non rvz'detur bocpmdmter fci Alexander, neque Vero IMC Vera e

mindz'C'Zaz'n eos Perl-s quipn'dem e deemnt. Nam Agathoclis illud
nemo non rider , qui ad Ithacenium querelas de damnis illatis

rePondit plus mali Siculos ab "Vlie olim pertulie. Et Plutar~

Chus libro contra Herodotum minima ait vero ee imile Corin
thios ulcici voluie accptam Samiis injuriam Poe-m N?: ww) 12on

\ m: bomnum Mates. Nec procedit hujus 8C imilium factorum de

fenio , quam apud Plutarchum legere e de era numinis vindi

6ta, Aliud enim e jus Dei, aliudhominum , ut mox apertius et.

Neque i xquum e poeros honores 8C praemia accpere Ob me
rita majorum, ideo & punirieos ob eorum peccata aequum e.

Benecii enirh tals e materia , ut in quemvis conferri ine inju

ria pot; poema: non item.
'

IX. Diximus de mpdis per quos communitas poeux accidit ex

culpas communtate. Reat pectemus,an 85 culpa non communi

cata communicetur {cena quee res ut recte intelliatur, 8C ne qua:

re ipa divera unt o vocum imilitudinem confmdantur , mo
nenda unt quze'dam.

x. Primum , aliud ee damnum drecte datum , aliud quod in

conequentiam venir. Directe datum voco quo cuiquam aufertur

ad quod jus proprium haber. Per conequcntiam quo t ut quis

non habeat quod habiturus alioqui liet , ceante cilicet condi

L Flmi- tione ne qua jus nonihabebat. Exemplum e apud leianum:
Si in me Puteum aperui quo factum e ut venae ad te perventuraz
praeciderentur: ne at Opcris mei vitiodamnum datum in ea re in
L. Procnlm quajure meo uus uni. Et alibi, multum aitinteree,utrum dam
:A:.A.Aj
'll-L:IA

d*
num quis faciat, an lucro quod adhuc faciebat uti prohibeatur. Et
L-PmiaD.
Paulus Iuriconultus , Pmpoerum e air, ante
nos Iocuplces diaz' quam
0d LO Edo
l

AC

PACJS,LIB.II.

339

hcquiierz'mus. Sic parentum bonis confifcatis fentiunt quidem in

commodum liberij fed proprie ea poena non e, quia bona illa il
lorum futura non erant nifi a parentibus ad ultimum f iritum efl
fent confervata. miod recte ab Alpheno notatum e , cum ait LEM-.D.
patris poena amittere liberos id quod ab ipfo perventurum cffet "md"
ei rcleg.

ad eos: qu vero non a patre, fe a rerum natura , aut aliunde tri

buerenturgea manere incolumia. Sic Themiocls liberos efguilfe

fcribit Cicero, nec iniquum putat, ut eandem calamitatem erant L- l 1- EP
II 6919.
lberi Lepidi. ldque ait antiquum effe & omnium civitatumz cui
tamen mori leges poeriores Romance multum temperamenti L.Cum m

adjecerunt. Sic cum ex delicto majoris partis , qu ut alibi dixi

tio. D. de
bonis damn

mus perfonam univerfltatis fuflinet , univerfitas in culpa e , eo

que nomine amittit ea qu diximus , libertatem civilem , muros,
8C alia commoda , entiunt damnum ac inguli innocentes z ed ea
' in re qu ad ipfos non pertinebat nifl per univeritatem.

XI. Prterea notanduma interdum imponi alicui aliquid mali,

aut boni aliquid auferri , occaione quidem alicujus peccati , fed
non ita ut id peccatum caufa fit proxima ejus actionls quod jus

ipfum agendi attinet. Sic qui occaione alieni debiti aliquid pro
miit malum patitur , ex veteri verbo , eju/m nat/ega al im, Spondc,

noxapmo a: at proxima caufa obligationis e ipfa promiff1o.

Nam ut qui pro emtore dejut , non proprie ex emto tenetur,
ed ex promiffoz ita 8C qui pro delinquente , non ex delicto , fed

ex fua ponfione. Atque hinc t quod malum illi ferendum men

furam accipita non ex d'elicto alterius , fed ex poteflate quam ipfe
in promitendo habuit. Cui confequens e ut ex fententia , quam
Y

veriorem credimus , occidi nemo poffit ex dejuione , quia a

tuimus neminem jus tale habere in vitam , ut eam fibi ipfe adime
re , aut adimendam obligare poffit : cum veteres Romani Graeci
ue aliter ea de re fenferint : ideoque 8C vades capitali judicio cre

FBE-E.

diderint obli arij ut in Aufonii e veru, ac ex notima Damons

8C Pythi hioria apparet : 8C obides fpe capite plexerint , ut
alibi memorabimus
uod de vita diximus.idem 85 de membris
intelligi debetz nam 8C in illa jus homini datum non e nii cor
poris fervandi caufa
uodi exilium , fl pecuniarum damnum

in- promione iiierit , ac alterius delicto impleta it conditio,

damnum feret dejuor , qu tamen in ipfo , i exacte loquimurp
puma non erit. Simile quid occurrit in eo jure quod quis habet

fic ut ab alterius voluntate pendeat, quale c jus Ptecarii, refpe

-

'

ctu

-340

DEIVREBELLI

ctu habito ad rei dominum 5 8C jus privatorum , repectu habito

ad eminens dominium quod utilitatis Eublicx caua Civitas haber.
Nam i quid tale alicui_ aueratur occahone delicti alieni , pozna in

' illis
proprie non e, d executio juris antecedentis, quod erat pe
nes aufierentem. Sic quia in beias proprie delictum non cadit,
ubi Beia occiditur , ut lege Mois ob concubitum cum homine,

non ea vere poema e, ed uus dominii humani in beiam.

X I I. His diinctionibus poitis dicemus nemincm delicti im

munem ob delictum alienum puniri poe. Cujus rei ratio vera

non c ea quam adfert Paulus luriconultus , quod poenze coni
tuantur in emendationem hominum : nam exernplum videtur a

tui poe etiam extra pernam delinquentis , in ea \amen per

ona quzc ipum tangat,ut Inox dicemus, ecl quia obligatio ad poe
nam ex merito oritur: meritum autem e peronale,quippe ex vo

luntate ortum habens , qua nihil e magis nobis proprium , unde

dnfmv VOCtUI.

EPi- SN** XII I. Neque vinmes, neque "Ditz'aparentum , inquit Hieronymus , II'- l

ct' bm's imputantm'. Auguinus vero, Deus , ait ,

frct injumi quen

Epz. 05. quam damnarcc innoxium : Dion Chryoomus oratione ultima cum
inctione Athenienium adecta Solonis legibus devoveri poeros
dixiet , de Dei lege haec (ibjicit: Dz-Ala) M73; 9 My@- sz'x mzem, M;
cme?, FpapGyo'wv' APC Exa@ adn? yt'vem 'z aij MUXO*: 'verum MC

non, ut 114,1ibavs U poerospeccamiumpunit : dibz quiqmt infortmzii

- caud. 8C huc illud vulgatum pertinet , NOM caputeqm'tur. Samimm,

ms C de ajunt Imperatores Chriiani , i121' epwnm , MIN' U noxcz c. Dein
Pm-_

de: Pcccam gimuas tneam auctores: mc ulterius Progrediatur meta-3,

Lib, n *dequamreperiaturdelictum. Iuum e , ait Philo , eorum eepoenas

lg-[15m

quorum unt peccata; reprehendens morem qliarundam gentium

qux tyrannorum aut C{Moditorum inontes li eros morte punie~

bant. quem reprehen it & Dionyius Halicarnaenis , Oendit~

que iniquam ee rationem quae obtenditur, quod parentibus imi
les futuri putantur , cum id incertum it, nec incertus metus ad

L..Quiijuis mortem cujuquam iicere debeat. Neco, quis Chriiano lm

21_
peratori Arcadio auus e hoc dictare , debuic paterno perire
upplicio in quibus patern criminis exempla metuuntur: 85 Am
Libr
mianus narrat interemtam obolem , pal'vam etiam turn , ne 4d Pa
xxvuI.

rentum exemplduccneret. Nec magis jua caua metus ultionis, un

Victoria de de natum e Gre-cum proverbium :

'

bell'. .

'
'
'
'
Dqpzt' occzdcm
quzpatremngnomemm.

at Se

,..[.

341

$ : : 920282 | 2. - .
8 , 1 , @

11 ,
. ' 8 , ||: .
1111 51: @ ]!22: 1'22
( ) ' ( !:2:. ::
, !! /?

1 . )1 8 1
: : [
, : 1 1 , ; 1

11 , : 1 1 1
1 $
, 51, , , : ] :-
, :: . - : '>

1 , 1 & 1 , ; , 9
1 1 1 : , . : :

1 1 5 1
1 1: 8
: (1 : , 1- - - 29,
(18, ::) , ; %.; . 9

/ :/ 9:42 [ :]]> :
1]1 1 , 81

: ! ,1 1 , ! :
! , !#: " . $

11 8 :
1 : , :
1, ]1, 8. : : 11
: 1 .. ,
, [ 8: 811 1:

.
!1 1 :
!/: ,
: : 1 :

8 25 @

@
: :.

1 :
1 1 5 ] 11
. . 1 :
.
,

' '

342

DE

VREBEIJLI

dam virtus in liberis eluceatz ut videre e Ezech. cap; XVI I l , ac

exemplis quibufdam a Plutarcho dicto loco probatur. Et cum in
novo federe apertius quam olim declarata fint upplicia qu im
pios po hanc vitam manent , ideo in eo federe nulla extat com
minatio peronas peccantium egrediens; quo prxcipue, quan
quam minus aperte , ut mos e vatibus , pectat dicta jam Eze
chielis oratio. Factum autem illud Dei hominibus imitari non
licet : neque par ratio e , quia , ut jam diximus , Deus ne culp
intuitu jus habet in vitamg homines non nii ex gravi culpa, 8: qui
DcIIt.XXIv, dem qu perfon it propria. quare eademilla divinalex ut pa

6'

rentes pro liberis, ita ob parentum facta liberos mortis poena a

Ci vetat : quam legem pii reges etiam in perduellibus fecuti le
l_ 1'17- Ir guntur: eamque legem valde laudant lofep us 8C Philo , ut 8C li
?blade-leg.
,ut m milem \Egyptiam llocrates , &t Romanam Dionyius Halicarna~

1fac. Buiri- enis. Platonis eft 'mz-PEZ; MJU g made midwv 3M fua/imolava med

Di\ Latine ita exprimit Calliratus luriconultus: Crimen vel pacmsz

Vl I I.

L, Crimen term nullam maculamlzo mzgere poteft Addita caua: Namque mm

D-dtpm's- quigue exuo admzbnti zbjicitur , nec alieni criminisucceor conitu

M- 2" d tur. Fmetne , inquit cicero , ulla civitas latorem I'iumodz' [cgis , utam
' m' dcmncrzzr lius aut nqpos , i pater aut avus deliquz'ent? Hinc factum ut

prgnantem mulierem mortis (upplicio acere nefas habitum it

xlligyptiorump crcorum 8C Romanorum legibus.

x v. Quod fi injuae leges humanae , u liberos occidunt ob
f2" v x parentum delicta , injuior ane lex Perflarum 8C Macedonum de
Iu. bb. x. vovens 8C propinquorum capita , quo qui in regem peccarant tri
iores perirent , ut Curtiusloquitur: cujus legis diritate exupe

Lil-XXI 1 1- rari leges omnes fcripfit Ammianus Marcellinus.

~ X v L lllud tamen elt notandum, fiquid habeant , aut Expectare
pont perduellium liberi in quod jus proprium t non ipis , fed
populo aut regi, id auferri ip Is polfe jure quodam dominii, cujus
tamen uuis fimul in pcenam redundet eorum qui peccaverint.
Hue refer uod Antiphanis ut proditoris poeri sin/m vip/@0177010,

narrante P utarcho , id e bonozibusprobibitimt , ut Romx liberi

a Sulla profcriptorum Sic in dicta Arcadii lege illud tolerabile in
liberos : Ad nullos honores, ad nullaizcmmentaperveniant. Servitus au

tem quomodo ac quatenus in liberos ine injuria traneat , alibi

nobis eft explicatum.

.x'v 11. quod de liberis malo aciendis ob parentum delicta

Dums, idem aptari pote ac ad populum vere iubditumz ( nam
qm

ACPACIS',LIB.IL

343

qui fiibditus non e , ex fua culpa , id e ex negligentia puniri po

te, ut diximus) quratur an is populus malo Pot aci ob re
gis , aut rectorum facinora Non jam quaerimus i ipfius populi

conenus acceerit , aut actum aliud quod per fe t poena di

gnum, ed agimus de eo _contactu qui ex natura oritur ejus corpo

ris cujus caput e rex , membra cteri Deus quidem ob bavidis
peccatum populum pefiilentia confecit , & qudem ut David cen
It innocentem , ed Deus qui in vitam iporum jus habebat plev

nimum. Interim hc poena erat non populij fed Davidis: nam,

ut ait fcriptor Chriianus , memini Wwe/4'01. F Mmmm famam 71- Q4}. ad

M51@ 3'; Mi. Acerbz'fz'mum efi delinquentibus regibuslpplicium, id quodpo- "h- I 33
pulis ingitur. Perinde enim hoc e , ait idemvfcriptor , ac i quis

qui manu peccavit , in tergo feriatur : quomodo in iimili argumento Plutarchus non aliter id ait accipiendum quam i medicus

ad curandam coxam urat pollicem. Hominibus cur id non liceat

jam antea dxmus.

xv r1 I. Idem dicendum de ingulis qui non conenerunt malo

aciendis circa ea qu iporum unt, ob delictum univeritatis.
-. XIX. Heres vero cur de cteris debitis teneatur , de poena non
iteneatura icut Paulo Iuriconillto'criptum e , ipwmz alicui I'm L- Slm."

atur, receptum e]? commentitiojure, ne ad heredes tranat, vera caua D'd'Pm"

ic e, quod heres perfonam deuncti refert , non in meritis qu
unt mere peronalia, ed in bonis quibus ut coh rerent ea quae al
cui debentur ex ipfa rerum inqualitate , mul cum dominio fiiit
introductum. Dion Pruxenis Rhodiaca: MMC, aqua/mm -m F m
M'ymz 71777011 mii-div Let'va sic

dmn.xa9an

g 93 iqog/gum pylon-g z

maoxg: gw: debuemnt majores ed non minus debent pom'. neque enim
dicerepotes repudidtam nobis hereditatem
x x. Et hinc equitur , ut ultra meritum nova qudam caufa

obligationis extiterit , deberi jam pofht id uod in poena erat,

quanquam non proprie ut poenas Sic alibi po fententiam , alibi
PO litem contefiatam , quibus rebus vis contractus datur , poena
ecuniaria ab herede debebiturj ut & ea qu in conventionem

deducta e. lam enim nova accedit debendi caua.

Ft' 4

cApvr

DE-IVRE

344

BELL]

an-.
- _ . '

CAPVT

XXI].

.
.

De cauis injuis.
I. Explicamr di crimen inter cauazjaii XI. Injuiam nmizm ej , - libertari
deiderzum inpopuloizbdita .
fm: 'ilaoiad'.
1 I. Bel/a qua: retro ue mz drum genere ca

rent,ferina eZ.

XI. Et *voluntzttem regendi alios I'm-z'

tos qua/ ad Domm 170mm :

I 1 I. Bella queaoridd cauM habenton XIII. [tem tiza/um uniwzlfs imperii

juiiimx, eiPrzdmum.
quem quidam aribum Imperatori,
I V. Qtjzza'am e [ntf/to' que falizm [Mqm' ref//itun
.
mm juicciem :
X I V- L/I/I'i ECC/fa, qui item ref//ilur :
V. Vt metum imertum :

V I. Vti/itatcmine maiimtc :

X V. Item 'voluntatem mp/md vaticim'a,

im: Dei mandato.

VII. Negatum matrimonium in magna XVI. Item idqnoddcbetur, mm ex jm

fcmirzamm copia :
v I 1 I. Cupiditatem maliorisoli :
I X. [nd/emm?? rcmm orcupatar ab aliis.

X. &idi prior omqmtores amenth

im?

ricte dic70,id aliunde.

X v l I. Diiinctio bel/z' [tt/'M cau II/"lt
ia , ' ejw mi Alitmde -Uitinm aca-dit:

* diver/i utriuque eect-\14.

D IXimus jpra , cum de cauis agere initueremus , cauls

Lib; 1,0.1.

alias ee juicas , alias uaorias. Polybius , qui id dlr

men rimus notavit , illas vocat mod-RE, uia palam pro
erri olent, ?titulum dixit aliquoties Livius) has generis nomine

ci-AM. Sc in bello Alexandri adv erus Darium wecpum fuit ultio in

juriarum quas Perae Grzecis intulerant , auna cupido gloriae impe
rii & divitiarum, cui accedebat pes magna acilitatis concepta ex
.;_i_'~.I_-i-,.n_iz_.a_.-;.

Xeno hontis&Ageilai expeditionibus. Sic EQam bell Punici

ecungi controveria de Sagunto, caua indignado Carthaginen

ium ob pactones quas Romani inquis temporbus ipis expree

rant , & aucti (Piritus ex cundis per Hipaniam_ rebus , qua? Poly..
Lib. I.

bio notata. Similiter Thucydides belli Pcloponneiaci veram eau.

am cenet fuie vircs Athenenium augeientes 86 Lacedxmo
niis upectas, obtentum vero controverliarn Corcyrenium , P0
tid-xenium 8C ala 5 ubi \amen ille aida; & moda-.Em nomina per..

Livim 1x17.
vx 1.

micet. Eidem dicrimen in oratone Campanorum ad Roma.

nos um adverus Samnites punaee ajunt verbo pro Sidicinis,

re pro eipis: quod viderent u conagraent Sidicini ad e tra

LI'IMKXEWI.

jecturum ee incendium. *Antiochum quoque Livius memorat in

Romanos bella ucepie , in fjeciem caus habentem Bartillx
necem 8C ala quxdam , revera quod ex labente Romanorum
diliq

018..1..

(: .
::
, :
.

. 5 8 ,
, , : .
, . 5- [ .
: : ! , ! [ , ! @ 6- 7

] . : :: : , .
: :: : : . (:
1 1:
: ) : @~ : ; 8; .

6:@- 7;. : : : :/
: . : & .
( ? 9 ,

: ; '

62%9. : /`,
:.
9 111. ,
, . 5 ,

, , !

. - 1 !
1182 ; 61:1 ; 7 9 : ".

: ] : : [ 2- _
. 18. .
5 , :

/,
:.
.
, ,
:: ,

.
:'

:: / :
, 1 !2:.
: !: : , !:2 (
:! @.

. .
.
. !
.
' . 1)' :
- ? : : , . ::
:: : ::]%. (] 8 :
: 9 : : , : ,

!)

346
DE lVRE BELLI
modo mirtuts non e , izd potius immanitatis omncm bumanitatem Tape/[m
tis. Andronicus Rhodius t pepa'va 'Emma 33er Aac,uCavm 39W 3' Se?,
Tampa? UEG-97; EU'me xmkum * 070( 01v OZ 'TU/@UML , ai Tag m'AQ meu-rz.

magni compendiijui caua acczjiunt mde non OPOtCt, bipmvi, impii, in

julz Appz/lantur,gualcsiant t 72mm' 9 urbium Matores.
Iv. Alii cauas quai ju( icas aderunt , qux expenir ad rectam
rationem injuae reperiuntur: 8C ut Livius loquitur , non c'erta
Pjrrlao.

men juris, ed vim quzeri apparet. Reges pleroque air Plutarchus

duobus nominibus, pacis &'belli , tanquam num mis uti non ad id

quod juum e, ed ad id quod CXCdt. (Mae autem int cau xin

juae , cognoci aliquatcnus pote

ex juis cauis quas hactenus

explicavimus. Rectum enim Obliqui e index. Sed perIPicuitatis

cau umma genera annotabimus.

v. Metum er 0 ex vcina potentia non ucere ilpr'a diximus.
Vt enim jua It defcnio neceariam ec O ortet,qualis non e
nii conet, non tantum de potentia , ed 8C e animo z 8C quidem
ita conet ut certum id it ea certitudine ux'in morali materia

locum haber. (Mare minime C probana corum ententia qui

juam belli caum atuunt , i vicinus nulla pactione imeditus
in uo arcem faciat, aut munitionem aliam qua: damnum a iquan

do dare pot. Nam adverils tales metus contrariaz in lo muni

tiones & iqua um: imilia remedia quxrenda unt , non vis belli

ca. Injua in
igitur
bella Romanorum
Philippum
Macedonem,
Pf-I- Lyimachi
Dcmetrium,
ctni ala cauinadfuit.
Valde
mihi placer
Zamm:.

Taciti illud de Cauchis: Papa/us interGermanos nobilimmguique ma

gnitudz'nemim'm malitjuitia mm' , ne cupiditate , ne impotentia .' quien',
ecretigue: nu/aprowmm bel/a, nui/is raptibus aut [arrocim'ispojmlantur: id
quejzmchm mimmis ac Wiz-um argumentum e, quod, utiqeom agant,
710Kper injurias aquuntur. promm Mmm omnibm arma , ac , i qucat,
exercitw : Plurimum virorum cquorumque, 9 quiccentibm eademzma.

V I. Nec utilitas Pr jus facit cum necetate.

VII. 1ra ubi laxa c matrimoniorum copia , negatum aliquod
matrimonium caum bello prxbere non poteo : qualem olm
\Hercules arripuit in Eurytum, Darius in Scythas.
VIII. Nec magis mural-dx dis amor , ut paludibus_ 8C oltudi
'nibus bellandicauam
relictis {lum foecundius
quam Germanis vete
- Hi. Iv., 'ribus
liiie airpodeatur:
Tacitus.
V7 de d- I X. Eque improbum e inventloms tItulo ibi vindicare e
WL.. n' ;1: qu-x ab alio tenentur, etiami IS qm tenet it improbus, de D610

ma e

ACPACI.S,LIB.II.

qm

male fentiens , aut hebetis ingenii. Nam inventio e eorum qu

nullius unt.

X. Neque ad dominium requiritura aut virtus moralis , aut reli

ioa , aut intellectus perfectio: nii quod hoc videtur polfe de

fendi i qui fint populi omnino deituti rationis uu , eos domi
nium non habere , fed ex caritate tantum iis deberi quae ad vitam Vi?. de bel:

unt, necearia:
Nam qu& alibi
diximus
de'uentatione
;ffl
nii
quam pro infantibus
amentibus
facit
jus gentium , domiad eos g"
71:18..
l '
populos pertinet , cum quibus e pactorum commercium: tales
autem non mt opuli qui reperiuntur toti amentespde quo me
rito dubito. Male ergo Grzeci barbaros ob morum diver tatem, PZlfb R"

forte et quod ingenio cedere viderentur, hoes ibiquai natura- fgij DE"

liter dicebant Batenus autem ob peccata gravia 8: naturam Hoc-dm.

aut
aliafocietatem
e quaeio,humanam
8C modo, cum
impuYenantia,
poenarum
auferri
juredominium
ageremus ,pot,
nobis '

tractata

XI. Sed nec libertas ive ingulorum five civitatum , id e Am

,m , quai naturaliter , 8C femper quibuvs competat , jus bello

prearelpote. Nam libertas cum natura competere hominibus

aut popu is dicitur , id intelligendum e de jure natur prce

dente factum omne humanum , 8C de libertate nomi ripam , non de

ea quae e m7 Nu-HONG, hoc e ut natura quis ervus non it, non ut
jus habeat ne unquam erviat : nam hoc enil nemo liber e. quo
pertinet illud Albutiiz Nemz'nem natum liberum e: , neminem fermm; Sn-!Vrt
b-ecpoiea nominafingulis impofuglkfortunam Et Ario'telis illud: yp@ I 101.
"z" pv dgiw ya, , z

f-.JPl. lege rvemjk ut alias afer liber , alimiznms.

Quake qui legitima caufa in fervitutem , ve Peronalem ive civi

lem devenerunty contenti ua conditione efie debentj ut &Paulus I con-mh Apoolus docet, BEA@ MMM, ,mi mz- magna Vocatus es adfervitmem, vII,2I.

ne id te torqueat.

'

XII. Neque minus iniquum armis lbiFCre aliquos velle, quai

dignos qui ferviant , quos ac naturaliter ervos interdum Philoo
phi vocant. Non enim iquid alicui elitutile , id atim mihi licet

ei er vim imponerez Nam his qui rationi habent ufum libera

cf; debet utilium ac inutilium electio , nii alteri jus quoddam in

eos qulitum it. infantium plane-ala e ratio , quorum reg

men , cum ipfi jus exercend adnwgmu actionumque uarum ygd, 1nd,
moderandarum non habeant , occupanti ac idoneo natura con- Mf- A
?3

Cdt-

'

_ iimu
XIII. VlX 0.2.. n.29.

348
comm c-

DE'IVRE

BELL!

XII]. vix adderem ultum elle titulum quem quidam tri

zechz s buum [mperatoriRomano , quafi ipfe etiam in remotillimos 8:

Ca-[q,

incognitos hactenus populos jusimperandi habeat , nii luricon

Ad L. H0 fultorum diu princeps habitus -Bartolus hreticum auils eflet

{:23- Zpronuntiare qui id negat 5 nimirum quiaSc lmperator interdum

dig/m- M', e mundi dominum vocet , 8C in factis litteris imperium illud,

L. Riu-d.

quod Romanian] poeriores criptores vocant , appelletur q- lza

,Mim nomine : qualia unt ac illa:

'

orbemjam totum victor Romana: babebat ,

multaque imilia per complexionem, aut exceum , aut excellen

tiam dicta: quippe cum ac in iifdem acris litteris ola luda faepe
veniat nomine q zwam. quo enil accipiendum dictum vetus

Iudxorum, medio telluris itam urbem Hieroolyma, id e in me

dio lud , icut in medio Graeciae Delphi imiliter dicti orbis um

bilicus. Neque e quod quemquam moveant Dantis argumen

ta , quibus probare nititur lmperatori jus tale competere , quia id

humano generi expediat. Nam commoda qu adfert uis pen

A/- vu antur incommodis. Vt enim navis aliqua ad eam magnitudinem
rom pervenire poteft qu regi nequeat , ic ac hominum numerus ac
locorum danta tanta efie ut unum regimen non ferat Deinde
vero conceo hoc expedirep jusimperii non fequitur , ult quod ni.

,,_ L' gai ex confenfu aut poena naci nequit. Ne in omnia quidem qu
mr. lro ci- olim fuere populi Romani , lmperator Romanus jus nunc habet.
' "'9' multa enim ut bello qufita , ita bello amia unt , alia pactioni
bus , alia dereliftione in aliarum gentium aut regumjus tranie
runt.
udam etiam civitates olim plane fubdit , POea tan
'

. tum ex parte fubdit , aut tantum inqualiter foederat efle cce

perunt. Nam omnes hi modi aut amittendi aut mutandi jurs,

.

' 'non minus adverlus Romanum Imperatorem,quan1 adverils alos

valent.
'
XI v. Sed ac Eccleix jus iuerunt qui adlererent etiam in PoPu_

los ignot hactenus partis terrarum1 cum tamen ipfe Paulus Apo
mad-Ing. olus aperte dixerit eos qui extra Chrianinum unt judicandi

ibijus non efle -n adum Tx ?EN olx-v5 I Cor. 'v , 12, ac quodjus

L.1. 71.29, Apoolis judicandi competiit , quanquam etiam ad res terrenas

uo modo pertinebata erat tamen cmles, ut ita dicam , non ter

reris ingenii, exercendum fcilicet non per arma 8C flagraj fed per
verbum Dei generaliter propofitum , ac ad circumflantias pecu
liares aptatum , per igillorum divin gratiae exhibitionem , aut
negatio

AC

P-AOIS,LIB.-l'l.

negationem, prout cuique conduceret :

349

Oremo loco etiam per

vindictam non naturalem, ed natura ipx uperiorem, ac proind

Deo procedentem: qualis in Anania , Elyma , Hymenzeo 8C
aliis apparuit. Chrius ipe , quo omnis Foteas eccleiaica
Huxit , & cujus vita exemplar e Eccleize , qua talis e , propoi
turn, negavit regnum uum ee de hoc mndo, hoc e, CJUS natu lb-XVII!,
Tae cujus imt cxtera regna: addens alioqui futurum fuie, ut m0- 36'

re aliorum re

m opera militum uteretur. 'Nunc Vero' etiami le VId. Im.

-gones volui et pocere, popociet, non hominun1,d Angelo Dm- lz;

rum , Matth. XXV'I , 53. Et quicquid fecit pro' jure -ua: potea- Zip_
"PID
"n"'
Ph

-tis, id fecit non humana , ed divina virtute , etiam tum cum nun 22.1.
dinatores templo ejecit. Flagrum enim tum qu'oque divinas im:
-erat ignum, non inrumentumz'ut alias {Futuro & oleum ignum
medend, non remedium. Auguinus a indicator] Iohannis lo

cum: Audite ergo IHdrCi U gentes: audi Circumcio: audi pmputz'um zm

-dz'te
regnum
omnia
meum
r'egna
nontmena
e de hoc
: non
mundo.
impeda
Nolite
dominationem
metacre meti;
*Demm
VaniimO,
inboc quo He
D_

u.K,
rb

rodes lle major , cum Cbz'us natus mmtiarctur expavit , 9 tot inmtcs, ut
ad cum morspervirat , occidit , tmendo magis , -quam iraendo crudelior. Regnum, inquit, meum non el de hoc mundo. quid "UH/EB amplias . Vem'te .mi
regnum, quod non eZ de hoc mundo : Vcnz'te credendo, 3.9 nolitesvirc metam
do. Epicopo inter csetera interdicit Paulus 'ne percuor it z I: Tt

moth. II I , 2. Myxp Wz? imperare imPOita ne'cetate z' Ca

cilicet qux ex humana vi procicitur , regum ee non Epiciopz_

* rum , dixit Chryoomus: Et alibi : None nobis dampotefas ut; au A5- Al-?f

fioritareiznteritim ( tahs cdiceti quze lus exequendi Pier mangnljrc~,P,-:

glam, aut mIIItarem, aut juris quahcunque human ademtionem bam.r.ep{'}.

' in e contineat) cobilzcamus bomimzs delictiss, Et: Epicopum Ocjo I* 77"

bom. lv de

- uO

ait ,Bm'pevov , Mai WAJWG mncogend0,iadcnd0. EL_ Xzcnd_

his quidem ltis apparet Epicopos, (Lua tales lm: , jus r-gnandi in w_ 1 I,

homines humano more nullum ha ere. Hieronymus regem 8C, *

Epicopum comparans: Illa nalentilzmpme, bic Poland/2M. An vero

reges ipi iis qui Chriianam religionem rejicunt arma quai .poca "
na: nomme inferre pont , ilpra capit'e de' poenis nobis dquiii '_

turn e quantum nituto ucit.

belli
x v.,cauam
Hoc quoque
non daremonebo
Peru conceptam
non rura
exaliqua
,' ed quia
divinorumytiN
vrerlbus re"
Centa conferens magnum malum, ni caveatur , prasvdeo ,
"j

cinorum explcatione. Nam prseterquam quod quae nondum ,

~

Gg

, A implex

'

350

DEIVRE

BELLI

impleta ilnt oracula interpretari certo vix contingit ine prophe

tico piritu , etiam rerum certamm latere nos pount tempora.

ac Oremo przedictio , nii expreum adit Dei mandatum , jus

nuum dat , cm Deus quee prxdixit , aepe per improbos homi
nes, aut pravas actiones ad exitum ire permittar.
X v I. Illud quoque ciendum e , i quis quid deber , non ex ju
itia propria, ed ex virtute ala , putalberalitate, grata , mieri
cordia , dilectone , id icutin foro exigi non pote , ita nec armis
depoci, Nam ad utrumque horum non (cit, ut id quod pou..

latux it ex morali ratione faciendum, ed praeterea opus e in no

bisjus quoddam it ad llud, quale jus interdum leges divina: 8C hu

manaz dant etam Circa debita aliarum virtutum. quod cum Et,

nov tune debendi ratio accedt , quee jam ad juitiam pertinet.

Id cum dee, injuum ex hac caua bellum e, ut Romanorum in
regem Cypri tanquam ingratum. Nam qui benecium dedit,
nullum habetus ad repocendam gratiam : alioqui contractus e
(t, non bene cium.

dejare X v I I. Notandum 8C hoc (epe accidere , ut bello caua quidem

h" "'*

jua ubit, ed vitium action accidat ex animo agentis: ve quod

aliud quiddam, non illicitum per e, ma is 8C principalus anmum
movet quam jus ipum , puta honoris dium aut utilitas alqua,

ve privata ive publica , quae ex bello ipo eorim cau ua ju

ica coniderato expectatur: ive quod ade aectus plane 1
licitus , ut gaudium acquiecentis in malo alieno , ne boni repe~
ctu. Sic Ariides de Societate \cunda Phocenes air merito pe
riie , at non bene fecie Philippum cum eos perderet , quippe

non religioni udentem, quod prxerebat, d augendo imperio.

VM 9 ea metas caua bellandz' , inquit Salluus ,pmfimaa Cupido I'm

_pm'z' &5 divictamm. Aurum 5 opespmcipm bel/0mm me , apud Tac..

tum, &in tragoedia :
San. Hipp.

r
COMMEN

.
um , 1:12.

Rzerezzdm impius lucrz'tror

EN impmccps.

Bo
Noccndi
cm.
, &. Augu niillud
. recte referas.
. .
- cupiditm, -ulcicendz
- .

xxx L,74,-delztm , Implacatus ,

Implacalzzlzs ammus , ferztm rebellandz , 1112de dom:

Cervand. 5. nandi, S qzzmitntimilia, lMCimt qua in bel/isjzzre cupcznvur. Sed hace,

F-"~~ * ubi cauajuica non dee, peccarum quidem arguunt, ipilm

4, m_ .L tamen bellum
roprie injuum non faciunt, unde nec ex tali bel.

jet. 2.2. q.

Sim? inlo reitutio de etur.

*verbo Bel/Z,

.
...4.,

n. 2. Sum

ma Ang. invrrb Bel/um. 71.5. Sum. Ra b, 71.3 & 8. 771.2.2. 66. 8.

CAP

ACPACls,LIB.IL

35

CAPVT XXIII.
De cauis dubiis.
I. bnbimndi caufa in moralibm unda
rum reg/im ocio circa partes bel.
1 I- Mhilcimdum contra animi dzctalamas:
men quam-ui; erram.
_
I X. ufut etiamforte.

{
.'1m

II I. iudicium in alterampartem duci ar- X. certamen ingulare ad vitandum bel.

game-m"; rerum .I V. Vut auctoritate.

lum Mpermittiza/fit.
X I. .Me/orem ej]? conditionem poiidm

'

v. Si utrinque dubitetur in re gra-Ut' , - ;

[ll
itl
EL

alterumit eligendumicmemlum quod xl L Si mata-r poiideat in pari dubia

e tutim .rem dividendzm
V I. Vnde [aqu tali cajic beda abinen- . x I I I. L/fn bellum utraque ex parte ju

m inpari dubia

m
.

dum
u _
Q
v I I. Id autem vitari pojf colloquio .-

LF

v 1 I I. \Aut arbitrio : ubi de Criiiam

fum detur multis dzinctionibw ex

111mm.

'

zm

Erimum e quod fcripfit Arioteles , in moralibus non I "th-Nic.

seque , ut in mathematicis difciplinis certitudinem inveni- t'

0d

ri: quod eo evenitp quia mathematic difciplin mate

m,

ria omni formas \parant,& quia formipf tales plerumque unt,

z,
.
1.
Be,

ut nihilhabeant interjectum , icut inter rectum ac curvum nihil

e medii. At in moralibus circumiianti etiam minim variant
materiam , 8C form de quibus agitur lolent habere interjectum
aliquid , ea latitudine , ut modo ad hoc , modo ad illud extremum

Pe_

propius accedatun ita enim inter id quod eri oportet , & inter

Pc

id quod iieri nefas eli , medium e quod licet , fed modo huic,

;1-0_

modo illi parti proplnquius : unde ambiguitas ae incidit , ut in

zm,

crepuculo , aut in aqua frigida calecente. Et oc e quod ait

ci.

Arioteles , ?en xAmiy va-n n cg/viv mmi uiri ma- cu'pen'y ,

cui antej_ III Nx.

nendum jit dicz'lisfepe ejudicatz'o. Andronicus autem Rhodius: n} m'

l qu-.aiAna'u Jumv Juzep En gamma imam dicile efi id

me I N10. 3.

juum e ab eo quod tale rvidetur di camera.

m

1 I. Primum autem illud e tenendum , etiamfi quid juum re

mi

ipfa e , fedab eo t qm omnibus expeniS-ijuum id exiimat,

actum cfie Vltlom. Hoc emm C quod dicit .Paulus {\pocoldusz Rm. xm

quicquid non t ex fide peccatum ee: quo in loco fides animi 3'
judicium de re ignicat. Nam vim judcatricem humanis actio

reli

nibus ducem Deus addiditj qua contemta obbrutect animus.

Spe autem acciditz utjudicium nihil certi monret, {ed hlitetz

Gg

z,

qu

_.

-:-2.-.

-.A.

352 '

D E

IVRE

BELLl

u hlitatio i attenta conderatione expediri nequeat, fequen

DcOf. 1.1. dum erit illud Ciceronis: Bone przecipiunt qui metum quicquam agere
quod dubites quum t un iniquum Plebri magiri dicuntz; phi-sun

PPD-*Im abnete Ire dubz'd. Sed hoclocum habere non pote, ubi
CM,, m_ alicui omnino alterutrum c faciendum , ac de utroque an quum
'I de mm- it dubitatur: tunc enim licebit ei eligere quod nnnus iniquum ei

gig- 5* vdetur. Semper enim ubi electo evadi _non pote, mmus malum
Manus, rationem induit bonis m Nigga lunae/ov F MMS- , ait Ariotclcs: Ci
Cic.O.nI cero , de malis minima. Qgintilianusz In comparatione malorum , boni
locum obtinet [evita,

pague: I. I I I. Plerumque vero in rebus dubiis poli examen aliquod ani

Zpf-: mus non in medio haeret , ed huc aut illuc ducitur argumentis ex
Med_ 1_ z, re petitis , aut ex opinione quam habet de aliis hominibus lentenu

IM- I4- tiam uper ea re pronunciantibus. Nam ac hic verum e illud He

iodi , prxantimum elle per e apere g proximum , duci aliena
ope.
re petuntur
'eectisdeaeperitia
adjunctis
ctIV. Argumenta
Sed ad hc ex
recte
nocenda, cauis,
uu quodam
opusaliis.
e;
nadm- quam qui non habenta ut aetivum judicium recte conforment, te
, ,z, nentur audire apentum coniha. Nam eyzave probabilia unt,

ff " jm Arotele tee, qu omnibus videntura aut lurimisj aut certe a

ZC. pientibus; iique rurfumg aut mnibus, aut pluribusp aut prltan
T01. m. tioribus, Et hac via judlcandi maxime utuntur reges quibus ar
tium momenta edicere aut expendere vix vacat.
Cp) frugum/at **r comani avi-5044.

Datzzpere regi turbufqpientum comes.

Ariides de concordia ad Rhodios ait icut in facti quPcionibus
id pro vero habetur unde plures maximeque idonei ant tees,

ita fententiarum eas fequendas qu plurimis prliantiflimilque

nitantur auctoribus. Sic Roman veteres non ni conulto colle
gio fecialium ad id inituto , lmperatores Chriani vix nii audi

tis gpifcopis , bella ucipiebant , ut quid eflet quod religionem

po et injicerep ejus monerentur.
v. Accidere autem in multis controveriis pte, ut ab utraque
parte probabiliae oendant argumenta , ve intrineca , five ab
aliorum auctoritate. Id cum accidit , i res mediocres unt de qui
bus agitur , videtur vitio carere polfe eleetio , "in utramvis partem
ceciderit At i de re magni momentifut de fupplicio capitali ho

mmis, agitur , jam propter magnum difcrimen quod einter eli

genda, prferenda e pars tutior, ut dici olet z

In Hampartempotiuspeccato Mmm.

Ideo

'A'CPACIS,LIB.II.

353_

Ideo atius e nocentem abolvere quam innocentem condemna

re. Scriptor problematum quze Arioteljs nomen prxerunt: 5:51. 29.'
?nm@ HV (DIMM no? @ElgOI'm ' ABUETQ
*"

AJ; Chu JM-.ET,

,M Munch@ XEGancpzbuD-I 5; oce-. ( quibus in verbis vulgo pro al

muGT@-, legitur MP AMI-LUTO, 8: contra.) Nemo e nqme, ait , qm'

"-"

non malit nbdche quamvis nocentem, quam dammzre innocentem. Et mox '
addit rationem quam jam dedimus ; ix gb" ITM 21$ lA@ZDZZ n MMM F

=.'~=:

apmyrwv ajpmy. Nam ubi quis dubitat, elzgendum in quo minus delinqui

m'

tur. Antiphon l El &av 77 Maa-?v , ? aidxw MARN m-T9011

m. n uv 7V pizzde 91, 73

T Jtctxw m

Jnw &DIJE-7m dny-d. S emmdum e,imz

jura abihere , quamper injuriam condemmzrc eanctius : Nam in llo error

e, in damnatione injnts,1cinus.
v I. Maximi autem moment e bellumz ut ex quo mala plur
ma etiam in innocentes equi oleant. Ideo inter ententias alter

nantes vergendum ad pacem. Laudatur Silio ltalco Fabius :, - Lil- I

caum\facu/atar mentefiaturi ,
'.
"
Nec IMS dubiispaniizue [acere Martem.

Tres autem unt modi quibus vitari pote , ne controverix in

.bellu'm erumpant.

VII. Primum e colloquium: Cum duo int genera dceptandi, at De of r

Cicero , unzzmperdiccptationem , altemmper Wim, cumque illudthPrium Vu_ Qj-'

t hominis, hoc bel/mmm, conzgicndum e adpoa'ius mi non licetprz'm. bel. n. 28.

,Et TerentiuS: '

Omniaprus experri r'merlzis quam armiszzpientem decet:

Mcis, an qzmjubeamne \vi zcz'at?
Apollonius Rhodius dixerat: My dm; Ak 'aryv {mori y: wdyvaq. Et Euripides :
Aiz-om Tala-mv * a'

(2; , Bilz &F54

Wrzzs I'd mpctmbo ,- n aquea, manu.

-ldem reprehendit Supplicibus Civitates qu? hanc viam omt~
terent:
EL "vos quaque urbes qm quod e merbis-aatum

'

Tranigereotimfis ad cwdem arbitmm.

Achilles Iphigena in Aulide:

Siparez: quo, m'lmea "001i: opa

Opus c. luris eZ in hoc unoatix.
j Mnuyue
Egoimulamicgmticzmrvzzvem
mido mmet 0mm: agmen mibi,
Rationei remgen'm, mm mirilms.
Gg

Qyod

354

DEIVRE

BELL]

Mod in Phn'nis apud Euripidem legimus 1

.

mi# IB fcaipdAi-y@

aiqp@ mAeFI-y &jew- a :

'

. l

;-

id auctum ic extulit apud Livum Phaneas: multa lminas ne bellarc

necc t, ?go/untate remittere, quee bello 9 amis cog nonpoiint. Mardo

nus apud Herodotum Polymnia Graecos culpar hac in -Parte : rs

Midi' cteiav'G.; HoyNJN-X , XHPUZ'TI MMM/.cvs Edy-EM@ xaGAapCav-Jv 722i; 219:

@0552; 'UNA-Ti IMM :PP-,cima quas (Pomar, Cam ejuiem ent lingua: , cadu

ceatorum &9" legatomm opera nonpmliii marron-ns tmctare. Coriolanus

QPUd Halicarnaenem Z ni 07 Tv M-:w &Ivy-52v , Mi *mi murav wa-t.
TEV , ic; (mi 'mp/zm'avG. 7318 mmuv, :me De) HDMz/a-v m4 xaM'v. Siquis

non aliena cupiat,dmpoulec, atque is non impetmtis bellum mowat , id

.omnium confiione quam
Apud Cundem Halicar'naenem rex
Tullus , quee Derbi; compone' nequeunt , ea armz's ait decmni. Apud Tac
tum Vologe; :equipara quamnguine , caulz quam amis mina-apar
Ca II I. ta majoribus maluemm. Et rex Theodoricus : Veniendum umc ad arma

V- 7- cum locum apud admariosjuitia nonpote inyenire.

v I I I. Alterum e inter eos qui communem judicem nullum

' habent, compromium Z CPU i' Jixaz MENU@ vapipav ai; ; AMM-u Era,

ait Thucydidcs: In cum qui arbitrum acapra paz-atlas c, ncw ut in

injurioiim ire. Sic de re no Argivo Adraus & Amphiaraus Eri
_Phyle judicium Permirunt narrante Diodoro. De Salamine in
ter Athenienes 8C Megarenes lecti judices tres Lacedaemoni.
_
~.<:zA--.."A_I-

APUd dictum modo Thucydiden Corcyrenes Corinthiis ignii

cant Paratos e dceptare controverias apud Peloponnei civita_
- tes , de quibus inter ipos conveniet. ~Et Perclemlaudat Arii

des quod ut bellum vitaretur voluerit :NM aj-AMM @a USM Alaca'pwv

Pagik_A_u.r_n-

de controveriisarbitrosizmere. Et Iocrates oratione adverus Ctei

phontem laudat Philippum Macedonem quod quas habebat cum
Athenienibus controverias , de iis paratus eet &HT-Dma- mAd -ms
LM bo fc,, z; 5,40@ , arbitriumpermittere _alcuz' Civitatz' quee utriqueparti; Sie olim
v,
Ardeates 8C Aricini , poea Neapolitani &.Nolani controverias

iias arbitrio populi Romani permierunt: Et Samnites in contro-I

veria cum Romanis ad communes amicos provocant. Cyrus ib

, A

j;

L-l?"1- 8C Ayrio arbitrum ert regem Indorum. Poeni incontroveriis

' '

cum Mainila, ut bellum vitent ad.judicia provocant. Romani

Lib.- v, ? de controveria cum Samnitibus aPud Livium ad communcs

ocios Provocant: Et Philippus Macedo in controveria cum Grae

Cis ait \ arbitrio uurum populorum cum quibus pax utriue

fui et.

-8, .. .

;;

. 86 ] - #
8

''
.!..! .

2.!

28 . ;

#19 !! ?/ 22
. (3 5: "

.79 6.; . <> !:: :: : [

@: . - . .
_ . ( 8
. ] - _

_ ] , (- -

, : . , 8'
3 8 , ]
, 9 5 ,
, 8 : ]

8. , : ,
: ,
(] , . :.

8
:

-'22:
,,,,,?),,:
5 . @
] - 22

. .

1 . : ' : : 1 #4-
.
. :8 5 .. . . .
(1

. , 18.

. 5 , ]
, ,1 ' |
8 : , - ,,_

1, : 1- #
, 8: ,
./ : , (3 8 . 1: .
, ::1.
, : . [. - .
: : : : , :

, @ " :. 5
: - : 8:
: 8 '
. _ :
(38 4
1

356

DE

\VRE

BE,LLI

im ene laudat Agathius libro primo, cujus ipa verba (funk: enim
in ignia) apponam: RC img y gmc Eigv n @amem 'ypevauz'uup
VLZJYL/) , @Yvp Lc-\ev ela-wn; a mAEMavm &Wii; nica; ZLgexUJnoz-uyoi,
.

Pl-UE ;Ce-.292011- 'JBo'v'z-E

MAg xaewv-n mnr); , nen/cae 'ni xuswalvv

MCLROVTEQ 61; MDQPoa'wilc-U perwpgm , 73; Mz-05m; HAM/S" &un MEMO# 'inex
pcpzohe .Name/Mams * ei

, (Dll/8; neziyx dywweoaq, y EPI/,cm mini;

:Mastu-UZLHV , a3; x 'olaav v , F 'ITMTUDV , Mine; aTV Zvexa. Jun-PENA# , 'mi cena
'mueu'vecOgG uice'TE-rgjicpJDq ' 213913; 'r2 gw Tag' TE @da\00; ZLSEUXD-I , G 'mi _ii-Wwe Ti

Jvm , niymv plain 044191; : *ill-Lip'm; , 'Qomad 7! mp Mxax Puliaexm, C

EPI-with , (PPOL ci/,LD 'me Nice'. irw 539: mini; 7D [.ev mixceay (Aka:an @Marm

-IU- 1B 3% ?ISGZPXOV SUM-eg :0 May-1C MISMO Si que force inter reges orinntnr

controverce , . acem quidem omnes inmnnt tanqzmm bellnturi mi rcm amis

decernendnm: 85 Obvinm-alii alz'is Procednnt. At 14121', coniati izm invi
eem exercz'tm , abjectn im ad concordinzn redennt , U Tegilms auctaresnnt,
K5\

ut jura patines erre-nt: aut id nolint ,

interengulcm' dimicent cen-ami
ne , U uo dunmxat zzin'zem Feriado Tem tran/zth .', Negue enm eme quo

- U bono , autpatr'iis'z'nitutis con-Venire , ut

Obpropria odia bonnmpulzli

.cum la'bezctent, me enerMnt. Ergo confimolvnnt ch'CuS , &5 rez'tnm

Pace tuto intere conzmeant , nblntis malomm caus. Tanta iniebditis cum .
jnicze Pati-ie amor: in regilzm 'vero anima/sPlncidus Uins obequens.
X I. Banquam vero in Caua dubia pars utraque tenerr quer
L. n Pm. tere condiciones quibus bellum vitetur , magis tamen id tenetur
D.de R.). ?ui petit quam qui podet. Vt enim in pari caua melior it P01:

Zdjg identis condiFio , non Civili tantum juri , fed 8( naturali convenir,
30'" i' cujus rei cauam alibieciam ex Ariotelis qua? dicuntur Proble

-Lejde In,\l18,tibl183ttlllilhll8. At ue hc 8C illud addendum e , ab eo qui

c- 9- M- juam cauam labere ?e cit , ed documenta non-habe'tilcien
QA/[ohne: .

. .

. .

. .

Nm MUI quibus pocorem de lJUltla ("una poeonis convmcat,bel

in _fecund lumiicite non umi: quia non haber Jus cogendl altemm ut de
'm-L* POeone decedat.
2.. 2..fd.z.

My-1.4. < X I I. -Vbivero 8C jus ambiguum ePc , 8C n'euter podet , aut

.Lo-rea. 2.2.2qu0 uterque, ibi iniquus ce'nendus ent, qm Oblatam 1'61 contro
f~-4- verzc diviionem repudiat.

""'
s v e

XII

EX hisquae d"
1* agltata:
1prqus d'i
e inrp cem
_ a inutis

Init. junquacio , an bellum ratione habita. corum qm prinupales belll

&Jjmmores unt utr'mque juum ee pot. Diinguendx enim mt
MULA varix acceptiones vocis
luum enim aliquid dicitur , aut ex
:31. mami?. caua, aut ecundum ecctus. EX caua rurum , aut \Peciali acce
md_ 1_ Ptione juitiae , aut illa generali qua omnisrectitudo eo venir no_
C.Z.

&IPN-;de In.Piccolom. lib.v.Ci-vil. Phil. 0.21. Alb.Genr. l. I. c.6.

mine.

C PACIS,LIB.II.

.357

mine. Specialis acceptio iterum dividitur in eam quae ad opus per

tinet, ac eam qu pertinet ad operantemz quarum illa poteft dici

poitiva , hc negativa : nam ipfe operans jue agere interdum

dicitur , quoties injue non agit , etiami id quod agit juum non
t: quomodo recte diinguit Arioteles, n d-MEM, ac n) Mmm-My, L-V g- '
ros
- njue agere , ac agere quod injz-.Ium efl Speciali ac poitiva accpto RM
I Ia Ic.
ne bellum utrimque juum effe non poteft , ut nec lis, quia acul- 13. l
'-
mv-

tas moralis ad contraria , puta ad agendum ac ad impediendump Saf;be

non datur per rei ipfius naturam At vero ut neuter bellantium g @Ph-1,_
injue agat , fieri fane pote: injue enim git nemo nifi qui 8C EUA - \$

fcitfe rem injuam ageret multi autem id ne ciunt. Sic jue , id PEL::Lg
elt bona fide litigari poteft utrimque. Multa enim ac in jure & in IO. mmm.
facto, unde jus oritur, fugere homines folent. General acceptio- Vi' ' 3*

nejuum dici olet quod omni culpa agentis vacat. Multa autem

fij'

etiam fine jure Hunt abque culpa ob ignorantiam inevitabilemziu , 8.

cujus rei exemplum ell in his qui legem non Obrvant, quam fine Hl-ded
culpa lai norant poftaquam lex ipfa promulgata e , ac tempus
fi
per fe ad cientiam fu ciens traniit. Sic 8C in litibus accedere nal.I.I,c.I

poterit , ut pars utraque non modo injultiti , fed 85 omni alio vi ? 3'
tio careat , praefertim ubi pars utraque , aut altera litigat non fuo
fed alieno nomine , puta ex tutoris ocio , cui congruitjus etiam

incertum non deferere. Sic Ariltoteles in litibusjuris controveri, m 1"

ait neutrum effe improbum , quod ipfe dicit ?EMP/v. Cui conen
tiens uintilianus polfe accidere ait , ut ex utraque parte orator

s
'

id e vir bonus dicat. Imo ac jue judicare judicem ambigue dici

ait Arioteles: ignicari enim aut judicare ais aa Plane ut oportetj T-p.: , x z.

ne ullaignorantia, aut Mn le aun? Mz-du.- ex animin'ntentza. Et

ZEN , \2.

aitz Et aiyvv inania alba Axe? , i quispergnomntidmjudicavc , non

egit injue. At in bello vix e , ut temeritas faltem omnis 85 dile

ctionis deectus abit , ob negotii ipfius gravitatem , qu omnino
talis e ut cauis probabilibus non contenta uam maxime evi

dentes requirat. At juum fi accipimus, quoad cectus quofdam .

jurs, certum e bellum hoc fenfu juum utrimque dari , ut ex iis

apparebit qu de bello publico folenni infra a nobis dicentur. Sic
enim &lntentia non ex jure lata , 8C poeo iine jure habent

quofdam juris ecctus.

CAPVT

358

DE

IVRE

CAPvT

BELIZI

XXIV.

Monita de non temere etiam ex juis cauis

fufcipiendo bello.
I. Im epe remittendum ut helium -w'tetur :

l I. Maximejm adpmzr .-

diam [ibm-at p-:ci: :qua intern-cio l

populi eviten.
V I I. \Alza-m exigendiy abiimre debere

I I I. Pmnim rege lxz.

P
qui non multa it 'va/idior.
1V. Etiam uz-an' - wrum abiinen- v I I I. Rejiare ut bellum nont/Eipim
dam/521w bello.
dum nii ex mceiitate .
V. Regale md-.mix Circa electiomm b'a- I x. LAN cx maxima can/Z: cum maxim:
mmm.

occaiom.

v I. Exemplum in deliberations interu- X. Be/[amm mala ab oalospoita.

-W,

Vanquam inituti, quod de jure belli infcriptum e, pars

Proprie non videtur exfequi uid circa bellum virtutes ali

Prcipiant , aut uadeant , o iter tamen obviam eundum
elt errori , ne quis exiimet ubi jus fatis compertum e , atim

aut oportere bellum ucipi, aut emper etiam licere. Contra enim
evenit utl{Aerumque magis Pium rectumque it de jure fuo cedere.

Nam no me quoque vit curam honee deeri , ut alterius & v

anmejm t 8C faluti per tu quantum in nobis e conillamus , fupra uo

bll" "- 14 loco dictum dt. Maxime autem Chriianis hoc- convenit qui in
33 eo perfectimum Chrii imitantur exemplum, qui PIO nobis ad
huc impiis 8C infeis morivoluit , Rom. v, 6. ngdi lm multo

etiam magis nos excitat ne res noras aut nobis de itas fPerfe
uamur cum tanto aliorum incommodo uantum ecum erunt
Pl- 5- lv bella. Non ob quamvis cauam talem blum ucipiendum , 8c
Arioteles monetj 8C Polybius. Nec veteribus laudatus Hercu

lan bN. les quod Laomedonti 8C Augi arma intulit ob non olutam labo

ris mercedem DiohPruaeenis in ea oratione qu c de bello 8C

Pace, non hoc tantum ait quri folere ei avpcicilmv aidi/ma may ,gm
s MMM@ Mchu , an injuria acceptdt ab his de quzbus bello petendis

agitutgfed etiam JNML TQM metam quanti ,ez'mandumt z'd quad dccidit

1 I. Ad Poenas vero omittendas multa funt qu nos hortantur.

videamus quam multa patres in filiis dimulant; qua de re dier
tatio e ciceronis apud Dionem Caum. Pater , ut Seneca air,

Wi multae &9 magminjurix patientiam deticmmt , nip/m e quod timet

quam quod damnat, non accedat ad decretorium ylum :, unde non multum
dicrepar.

.18.

1.1..

- 5: ,. .
, [ 8; , ) ? % ? (9 .:

... ; ". : 86
1 , @
| , ) ); . ! 911118 2 .11'

, ,
18 () :: ! , ,
], /.
2.: .-.... , /.
1 : ) , ,
: 11 - :

! '

. :,
] , :-

] 1 ,

".

. . , [ :. . ...
$ . , , - :
, - ',
1 , . . . 8 #4
8
,

,
,


.

. [] ! !:: [ 2! , . 1 #4
! ! , . ' "
. 8 / 8 . : .. . ? !
.

970'. . 2.( :
- ;
. % 8 $ 4. 2 1907

: ! | , <7.9 2 / !
. ( : ,
) 0#6 . 867 8/2 ! 0722

: /, &||. : :
, (58 ..: -"

.
111. ( : , ,
( , : , : ,
, : (] , .
1 , 32. ? @ : ( ? 4 ;3 6

, ? , . = ..
: : @ 22 ! . 5. .
: : @ : ! &! ]22:. 6|:.::.2_
' ! 2: !
#: :| < , ! @ . , _

360

.DE

IVR'E

BELLL'*

&um qui cum ms imulzs agitatur, non prolit: qm' intelligt magm' anima'
ee injurias in zmma Potentia Pati, nec quicquam e glon'ous -Prinajbe
impune lce). (Dintilianus. Suadcbimus-Princhi ut laudem humanitari

Potius quam VOILTtatemultionis comupzcat. In C. Caearis laudibus p0

uit Cicero ut praecipuum quod Oblivici nihil oleret nii injurias.
Livia in allocutione ad Auguum apud Dionem: Tx PXOPG.; vopsi
'w o MMO) 'r dv ni Kervin Aumv mztvoquiva , TQ;

3/90 71 c-x :LJ-r; @iq-Hu.

Mv 80x9qu (ppcv. Im Plerique exiimant , rectobuspunienda qu-e'contm

commzmcm utilitatempeccantur; quze Vero n ipu diiimulanda. Antoninus

Philoopbus in oratione ad Senatum: Non mm unquampacet in Im
pEmtorc vindictaui'doloris, qm et juiorait, acriorvidetur. - Ambroius
in epiola ad Theodoium: Antiocbenis tuam dormz' injuriam. Et in

;A

ejudem Tbeodoii laudibus ad Senatum Themius: bn abc ci-n

CAanHovG. \KH 73v zoevBamACw, 05M 23 ?mab-m Hew Qxviq F obxmmh

Bonum regem Oportct bis qui inpeccamntizpeorem e , non rwciiz'm ho

cendo , fed benezciendo, Magnanimus qui it eum Arioteles negar

Q

De Off. I. ee Mmm injurian memorcm: quod Cicero ic exprimir*: nihil

magno 35' PMCIM'O rviro dignius placabilitate atque Clementz'a. Hujus exi

miae virtutis inignia nobis exempla acrx literae (uppedtant in

Moe Num. XI , 12: 8C Davide II Sam. XVI , 7. Maxime vero

id locum habet , ubi aut nos quoque nobis veccati alicujus filmus
Die-1.17M- concii , aut id quod in nos peccatum e a humana quadam 85

C,mz.
""
excuabili
inirmitate
procedit
, aut
atis .aPparet
poenitere
eum
c.6.
.
.
.
.
.
.
.
.

qumocmt. E ulczcendz 19Pumadz modus, Inqmt Cicero , 6.9 band

jio anztist cum qui Iaceizerit injurimzzxepwnitere. Sapiens , inquit Se

*l *z

neca, multa remittct: multosparumani, -edrmabz'lis ingeniz'izrmbit. Et

il \z

ha@ quidem cauae bello abinendi ex dilectione nacuntugquam

A) .

ipis inimicis, aut debemus, aut recte impendimus.

3,

IV. Saepe vero nobis ipis norique przeandum habemus .nc

ad arma veniatur. Plutarchus in Numae vita ait poquam jue

POC ucipi bellum decrevient feciales , conultatum enatu an

y
z,
'

ex uu eet ucipere. In fabella quadam Chrii dicitur, quis rex

cum rage altero bello certandum habeat , primo edentem , qui

mos e cum cura conultantium, expenilrum apud e , an ipe qui

decem minis. militum habeat , hoi ducenti bis totidem Par ee
- , Pot. quod i videa-t eimparem fore , antequam ille intra nes

L'w. EL". adit, miurum legationem cum mandatis pacis caua. Sic Tucu
.lani omniapatiendo 8C nihil recuando Paccm Romanis meme

runt; Apud Tacitum e: Fmm adverzs ,Eduas qmm bel/icazgiz.

Mi

ACPACIS,LIB.

II.

-361

lupi pecuniam atque arma defrre ,- gratuitos infi/aer commgzatm pnaum

Sic legatus luiniani Amalamthae regin negavit ariiis e Crta

turum. Pote ac temperamentum adhiberi ut zi Syrmo Tribal y, :

Y ,
15L*

lorum rege fae-um Strabo memorat , qui Alexandrum Macedonem ac inulam Peucen intrare vetuit , ac imul donis eum hono
ravit , ut oftenderet e quod faceretjuo metu non odio aut con

temptu ipius facere. (god euripides de Srcis dixit civitati

1 -

bus, idem ad alios quolvis recte apts:

TB
Ji
lin

De Marte quoties iturinzmgia ,

Nemo immz'ncre cogitat morcemibi ,
Sed quique cladem deinamm alteri :

tin

'
-

c(>\150d in comitiismem ante oculosfbrent ,

Puriata bello 7101112:.-th gratia

p
APud Livium e : Cum tuas *aires , tam rvimfortzma , Martemque coma

M-

l munempropone animo. Et apud Thucydidem : Si MEM T @Rym-y xm

[L:

En waw y @cbr-,J www @fm/INOX. MCQll-d inopz'num accidctcpote in bello

jr-'

priufquam aggrediare condem.

v.

deliberant, partim de finibus non quidem ultimis ed in

terjectis deliberant, partim de iis qu eo ducunt. Finis femper e

me
75

bonum aliquodpaut certe mali declinatio qu vicem boni obtine

re pofitqu vero huc aut illuc ducuntpper e non expetuntur,ed

lac

quatenus ducunt: quare in deliberationibuscomparandi funt , ac

um

nes inter e, ac eorum qu ad nem ducunt facultas eectiva ad

lai
de.

finem producendumznam ut recte dixit Arioteles de animalium

~

motione. a) @cp-mid; cu' mmzmaqx 2152 &i MTY yvv'mq ,' mel 'n g chdes e .219 g"

E' E
nam

uuars: pmpoitzons qua activa-tem efcz'unt duorummtgenemm ab eo quod

bonum efl U ab eo quodfieripoteflsqu comparatio tres habet normas.
Prima e z i res de qua agitur qualem , morali fcilicet llimatio

sm

ngecaciam habere videatur ad bonum ac ad malnmyita demum

ehgenda e i bonum aliquanto plus habeat boni quam malum

,11.15
m
qui

m
e
.

lioc elt quod Ar

ic enuntiat; iri-rij inani duspgc nipyl

m
,
.
.
.
,
. .
mela
dummch
Andronicus
khodius
ubi. magnanlmum
defcribm
alt eum non ob quafvis cauas pericula fubiturumpfed ob maximasg

Alterag videatur ee quale bonum ac malumyquod re de qua

- quritur pot procedere , ita demum ea res eligenda e i eca
eia ad bonum quam ad malum major t. Tcrtia , i videatur 8C

nes

H
_Ze

'

bonum ac malum effe inquale , nec minus inqualis rerum ef

cacia, res ea ita demum eligenda e, i ecacia ad bonum major

t collata ecaciae ad malum quam ipfum malum ec collatum

-

Hh

bono;

362

DE I-VRE BELLI

bono; aut ibonum it majus comparatione mal quam ecacia

ad malum mparata ad bonum. -HBC nos limatius paulo.: ed e0

D - 1- dem tendit via planiore Cicero: cum ait fugiendum ne _oer-a

mus nos periculis ne caua ;quo nihil pote ee ultius :~ quapro

pter in adeundis ,periculis conuetudinem imitandam medico

rum , qui leviter xgrotantes leviter curant z gravioribus autem

morbis Tericuloas curationes 8: anci ites adhibere coguntur;

quare luiwenire tempeati apientis egdicit, eoque magis i plus

EP.adA!t. adipicare re explicata boni quam addubitata mali. Et alibi: Vbi

WL 7- JAMN magnum nullumcripoit , 01757607M rvcl non magnum nacim

mmtr, quz'd (bus e @Fey-MyMqu ; Dion Pruaenis Thareni altera:

Lsa) ddow acingv' M,

Jiuouy mibuxe yiveaq , de? wa); Tn @INN

Eumarmeaaadydw@ 7m. Six zme hoc injulum 5 indgnum quod

tolcrewr. At nonquzd injui accidzt , nos idea debemm certandi udio m
met incommodz's objicere. Et POE Z im-Lp , aii-em , ?DZ Halln Ta-T mi) ,uv ai

' dejemy vxus [MJ zwaijeeu , UTMV a3; nigga MMM, ' HTUC
pvo payn uanyw ;mv (PF

?En

UZ

73/78 cazar ZTEPOV , HOTS-,uu a5; xaQoi-m

G Emaq. Sicut 0mm ubi I'm r'aa/de nos urgent uz: durara aqueamus , queri
mm abjicere : mediocritcr auremprei &5' ?Elm-3 talibm ut aut Za autgmvio
mfrendaint , in hoc nos componimus ut quam expeditimeizbcquammz
Scula fecunda: 31' ponan' (Pa/C@ m'd@ , 'UC-Te (ixifm Qu

MHecaaq z ubi majorc metas e, quomodo non tempm el caverna/1'?

v I. Exemplum umamus ab eo quod inter Gallia: civitates con

ultatum Olim narrar Tacitus : Liberan anpaxplaceret Libertatem

intellige civilem, hoc e jus regendx per e reipublcaz: quod jus
plenum e in atu populari, temperatum in atu optimate , prx

_ertim tali ubi nemo civium ab honorbus arceatur : pacem vero

D'be Ep. talem qua bellum redmatur internecinum, id e, ut Cicero alibi
:ir/4' "7" Grzecis verbis hanc quztionem explicar , Eau MEN 243 T21 DE 'o'va
'
Mmxwuuedw Puta ubi recta ;eimatio futuri nihil erme aliud

quam totius populi exitium videatur portendere : 'qualis erat a

tus Hierolymorum Obeorum Tito. Hc Cato quid dctu

rus it qui mori quam uni parere maluit, nemo necit: quo &illud
pertmet :
@gamt non ardua minus
Swtium
manu.
,,
.Et multa ala ad eum modum. At aliud dictat recta ratiq: Vi_
tam cilicet , qux fundamentum e omnium bonorum tempo

ralium & Xternorum occaio , pluris ee quam libertatem; ve

I
\

ACPACIS,L1B.II.

353.

utrumque-ilmas in uno homine, ive in toto populo. Itaque Deus II Rr-II.

ipe pro benecio im utat quod non perdat homines , ed in ir~ 73'
vitutem tradat. Eta ibi uadet per Prophetam Hebmis, ut 'Imxxvn.

Babyloniis in ervitutem dedant , ne fame 'ac pee moriantur. Is

Quare illud quamquam laudatum an tiquis,
'

Obenm Pwno geiit quod Marte Snguntnm :

laudandum non e, nec qux eo ducunt. Internecio enim populi'ggs ,f
F:

in ho rerum genere Pto maximo malo haberi deber. 'Cicero de' ,th , :5:

:IL

Inventione fcundo necetatis'hoc ponit exemplum, neeee ee

E-.

'F

\z
r-Lha:
:-

..3
.

.'_
<>A
Y

*1,*

(.-,

Cailinenls (e dedere Annibali, quanquam neceitat aderat haec

adjunctio,nii malint fame perire2De Thebanis qui Alexndri Ma 14'6va 1 I.
cedonis temporibus vixerunt exat hoc Diodori Siculi judicium:
177; @Ud/.www Menpav MEM

@pvwaivkpov/zgnazlpem wmav'v ei; nvan-qv

*F M1549@ ?Mreau animz' viritn fom' mngzs quam Prudente intemeeionem

Patri-e
acceiiwmnt.Pharlicam
De eo quemcedere
diximus
Catone
& Scipione,
qui . - o victoriam
Cxiari
noluerunt
judicium

S,
_A
-,

exat apud Plutarchum: Mi'n'ow izxawi CJ; moA zoe-9Q; adidpae v NC@
;

@yy-Mme abc mz/nad); : tnnqunm qui viros multas 55 egregios in Ai '

cn perdiderint, nullo @emPr-etio. Pod autem de libertate dixi, idem

de aliis rebus ex etibilibus dictum volo , i oppoiti mali majoris

juior aut .par (i expectato. Nam , ut recte Ariides , moris e

navem ervare rerum, non vectorum jactu.

v I I. ln poenis quoque exigendis illud maxime obcrvandum e,

ne*unquam eo nomine bellum ilcipiatur in eum cui pares mt.
vires. Nam ut judicem civilem, ita qui armis facinora velt vindi Cjrt- -

Care multo ee validiorem altero oportet. neque vero prudentiaq''m'g'

tantum , aut lorum caritas exigere olet , ut bello periculoo ab: {fm

tineatur , ed ae e etiam juitia , rectora cilicet , quee ex ipa re- ?HL-:M

gi'minis natura uperiorem non minus ad curam pro inferioribus, 102..
quam inferiores ad obedientiam obligar. Cui coniquens ec id
quod recte Theologis e traditum , regem qui ob cauas leves,
aut ad exigendas
poenas iicipit
non necearias
8C magnum
ecum peri
culum
trahctentes bellum
, teneri ubditis
ad reparationem

damno'rum qua: inde oriuntur. nam eti non in hoes , in uos ta

men veram committit injuriam , qui talibus de cauis tam gravi

malo eos implicar. Livius:Iuum bellum quibm necejzrium,9pia arma

qm'lms nit/[d
in armis relinguztures. optar hunc atum Propertius:
Solagernt miles, quibus arma caerceat, arma.
v I I I. Rara ergo belli umendi caua e q'uz omitti aut non
Hh

pot

36~

, @ , ,
. 5 .

@ : 1 :: ;

!
:.

<
,
, "

,
);

?
,
, : , : (

) . ,

: . , &,

,
..

- . , , - ,

.
, : 1: : .
8; ] ,
(! ] 1 ' [. '
3. :

5 ? ...

, , : /
, .2. , :. [.

, @ ,
..!.1. , ...
-

. 5.2 : !

: .

. @ , , 1

] : : @

, ) ! ( !) :

, : ? ,, /, ! ,
:!!, !
? , , !,/ : ,
[
, .
(: , ,
!
2
:

[

!
@.

/, ? ,[]:
| , < :: !

: . : : , : , [

, .

..

. .

,
_[] /. :
: : ! , :
1): 2;
: !!

: : ' ~
. ;

15 . ; 8
"$2 . 9 ? 9, 7: )

1 , ! : :
@- ; ; @- ; ) -; ,

./ ".@ , :1]>. @

>,..

365

, . - .
:! 8 , , .
: , ::

; , :
1
. 5 @

:: 5 :) :
, ,

: 5 :
! : ,
, () , ,

1 9 (): !
(9 @ : "
.

)
.

.
. .

//-/2
:
,0 [.

?
,

::
.

1 . : /) : |/2 % 1 .
#2, : .
[ , ?
. ! ;/ ]'
.
## !,
. // ? : ,
. 770 :
|2/ / '.
. 2!:
. . :: /'
. [, ,
[ .

. 8 . (: ,
, ! :

] , 2.11. @ @
1 ] 8 , @ [
. 1 ,
1, . 5: ' '
:, . 5 [ (

] : ?. ] , =
1 : ( , [ 2
!!1]:. : @ !! # ! ". .
: , 196%|42%2 , .! @ :

"

366

..

? @ : ,
, 1 .
. () : 5 / [
2 < ! , < 9:. '
( ( ,
: , , .

. @ .
:
- .
: 8

:
,

.
5(#'- . ))

, , ::
10 . - :

.
.

3.

,
, .

, . ; @
. .
, : ,

, , )

:1 : :

: . -
: ]
5. 1 : -

: 8: , . ,

: - , .
: 1 , :

: , ~ : . !
, , ,
., - ,
. : ,
1 :.

:
6/ ;
? 39 @ @

7 ; , ;" .

! : :

8,..

367

:
,

!
:

( @ .

8 - '
, . ()

. . | : 1
_ @ !. .
,
: 2,
: [: , :: :

, . .
: <: ' | : @ , !
: ! -/. . - . '
: ::
// : [ ,
. 1 ,
.
8 : ,

8 . 5 1 [
,

: .
: . : 8 :
: , @ ,

: , . 8 ;.;
: `8 7'
,

8 . - .1'
:
1 , 6 ,

.
. 5 , ,
, ( , :
: , .
01%33
[2, |,

.
. .
: , ,

: :
. ; , "'
:. 11 .

368

DE ,IVRE' BELLL I

cietas contrahitur. Dendendus autem ocius e etiam contra

alium itidem federatum , nii priori federe' aliquid @ecialius con
venerit. Sic Corcyrzeos, i cauaeorum jua rat, Athenienes de
endere potuerunt etiam contra Corinthios ocios vetuiores.

THEM, v. Terta caua e , amicorum quibus auxilium promium qui

IZ-(-z dem non e, ed tamen amicitixe quadam ratione debetur, i faci-
M_ 'ml j le & ne incommodo exhiberi pot. Sic pro Lotho 'cognato ar-

ma umit Abrahamus: -Antatibus praeceperunt ROman fie in

Grzecos utpote ltalorum cognatos piraticam exercerent. [idem

aepe non pro ociis tahtum quibusex federe id debebatur, \d Pto

amicis bella uceperunt, aut ilcipere minati unt.

fi; &13;; VI. Porema latimequepatens e hominum inter e conjura-v

u_ L_ ; ctio , quee vel {ola ad opem erendam ucit. Homo z'n adjutonum

.vim- D- dr inutmzmgene-mms e, air Seneca. E udem e : b Sapiens quotz'cspom't

Lf'frtum intercedct. Euripides in Supplicibus :

MP. 7.

Prxbcntxapcttgium fm's

b Clm-

Amquemulis. urbilzusprcfis malo

n 5'

Tutamm urbes.

De O. I. Ambroio , fbrtz'tudo quie dendz't inrmosplcmzjzitiq c. Va de re'

Lil -- ijpra quoque egimus.

VII. (lgxritur hc , an teneatur etiam homo homiuem, P0PU

De kgibm lus populum ab inuria 'defendere Plato pum'e'ndum ceniet qui

1V-

vim alteri illatam non arcet: uod & \Egyptiorum legibus Cave-s

Dd* 1*" batur; Sedprmum i manifeum it periculum , non teneri cer

tum e. pote' enim _iam vitam 8C res alienis przeferre. Atque

ita interpretandum Cenlo illud Tullii: 96M' non defndz'v , nec Obiit
ipotq/Z injzirizc, tam a in vicio quqmipqrentes, ampatriqm , qmocios de e
rat. utPote illud ntelligamus , cum uo commodo: nam &idem
alibi dicit , non dqndz' bominesim vituperationefrta Poimt. APUd

Salluium e in hioriis: omnes quz'cundis relms jz's ad bel/iimeta

tcm mmm* , conidcmre debent , liceatne tumpaccm qgere. dein quod quem'~

turatz'iepium, mmm ,glorioizm an indecommit. Senecae quoque hoc

non pernendum : Succurmmperz'turq,jd un ipi nonpeream , nz'iizm

Dj-lib-\I- ms ero magm hominis mt magma rei marcas. Sed ne tune quidem tene-4

"4M7* bitur , i oppreus nii morte invaoris eripi non pote. Nam i
invaris vitam qui invaditur ux pote przeferre, ut alibi diximus,
non peccabt qui nvailm id aut credet , aut volet malle: Drexler

t'im cum CX Prte invaloris majus it periculum damni irreparabi

lis 8C empitern.

v I II. E

.:.:.:.

569

. 8 , 1
, 1 ]:. 5 ::
, ]1 ::
: : . :
', ; ::

, ; ; : :;

: :: !: : 4
.
_29: .
:
8' :
.
2:/
;=. 8 5,-
51
2/, 1 ': ? -: , !

:: <7.9' .
! :
:: !! :! @ : ,
/#?
! .
'
1:

1):| : .

! :
: 8 :

@ , :
, 1: [ - <#
]
6[2$ 87]27

777.
;

()
: . 2
, 1
: 7/$0.$'
-

. 1 ! - ..!.:::.

8 11:], ,/: , :: , ::
2: . $ 1 1 :: 11
[1, :. : 1
:. , ]1, '
, , :: 1 ,
:11 , :: 1
9 5 1 11:, !
1 , '
:: . .

1 1 -
( : : 1::

1) 1 1

37

_.'D E' IV~R.E

BE L.L I

poe pro pis ab aliis armailmi Boties enim actioni alicui m

Pedimcntum ponitm peronale, non ex re 5 tOties quod uni non li
cet ,' 'alteri pro eodem licere pote , i modo tale incgotium in

quo alter alteri pr'odee poi Sic pro pupillo , cujus Peronaju
dicium non cap'it , litgat tutor aut alius: Pto abente etiam ne
mandato deenor. Impedimentum autem quod reiere ilbdi
turn rohibct , non ex caua ven'jt quee eadem e in ubdito &in
non ubdito , ed CX peronx qualitate , qua: in alios non tranit.

Sic Sencca exiimat bello a m Pet poe, qui mea gente epoi
tus , uam exagitat , ut diximus, cum de PCEHS expocendis agere

tur: qux res aepc cum deenione innocentium conjuncta . Sci

I'nuS quidem CX veteribus novique hioris alieni cupidjtatem hos
ibi qurerere obtentus : d non ideo atim jus ee denir quid
malis uilrpatur. Navigant 8C piratz: ferro utuntur & latrones.
I_ X. Sicut autem ocietates bellicas eo initas animo ut in quodvs
bellum nullo cauee dicrimine ror'nittantur auxilia -, I'llcitas dixi
5210. ir M- mus , ita nullum vitae genus efg improbius quam eorum qui ne

Bm- caux repectu mercede conducti militant, & quibus

55;?: l'

bi I/s ubiplun'ma marcas.

Liz/imlibr (Mod Plato ex Tyrtaeo probar. Hoc ipilm e quod fEtols

l Xxx 1-

Philppo exprobratum legimus : 85 Arcadibus Donyio Mileio

hS VCI

: (j-UU mAl-B @dud-aq , :5; m F EMI/I'm cami Tza) Apxacwv WQQ

@IE-prm 'ln/ASF@ Ki-;IM abc Eizwv: bel/z' inituzmtur nundz'me , U Greecorum

mala in uctuimt Azradibm Uine muarum mxqu modo bue modo illuc
arma Circummnmr. Res (Eme meranda, ut Antiphanes loquitur,
'Hg 'eivexao g

?pzectl' Xmvpev@ ,

Miles qm' r'aim cauai: auctomt naci.

Dion Pruacenis: Maq' 'm 'n

{En dzyxmi'npiv Em*

7878 'ESI Wei-8 m

w-mq
e necemum
?Miu-reg; UEM
nobis
3pm;
, aut
Tgn
quidpluriyt
MMO/891 !Al
quam
guy-uva
vina? 6.9
m9v'l-d-P:
Mmm

banc guagua

Bel/nm de non Pam' Perdzmt dzzmpeuniam zac-mm. Parurp vero quod uam ven
m-Iz,, I dunt nccem , ni & allorum \zepe Innocentlum venderent 5 tanto
P-t-L -4- carnice deteabliores, quanto pejus e ne caua quam ex cau

a o'ccidere: Scut Antihenes dicebat carnices tyranns ee

nctiores, quod illi Docentes , hi innocentes intepicerent. Major

DM, IMPhilippus Macedo huic homnum generi , mg ?gcpe MXN szv ox "f2"
' xvur.

Fxcppey , guilms mms ex milicia quzeus at , dicebat bellum epacem,

v Pacem bel/um. Non einter articia bellum, imo res e tam hor
fnd, ut cam niiilmma necetas , aut vera caritas honeam

ecerc

AC

PACI'SJLIB.

\'L

371

e'cere nequeat: quemadmodum ex iisintelligi-Pote qua, ca

ptum antecedentium proximo dicta nobis mt,Auguino jud D.,- M5,*:

ce militare non e delictum,idprqzterpmdam militarePeccatum el.

- Dmm'

'X6 Imo & propter ipendium , i id unce aut Plxcipue @ecte

tur: cum alioqui ipendium accipere lictum it omnino: 71; Fey:
*miem- aYaz Him/e; mm 5 ait Paulus Apoolus: quisiu's impens militat? \ 1 Cr, x, 7,

CAPVT

XXVI.

De cauis jus ut bellum geratur aib his qui ub

alieno. imperio unt .

. OTI dicanmr-izb alimo imperio.

I V.

uidi dulzitmt .

'

I I. @QA/I'd 1215ciendztmi addeliberado- V. Pietatsc 1M: in re dubitantibmikb

mm adbibcmmr , aut !iba-zm electioditlparcm b omn- tributi extra.
mm habeant.
dinarii.

II I. Si imper!" ipis, * cauam bel/z' VI.

inuiam credant, mn militandum.

nando bditorum arma iziait

II bel/D izquo.

Gmus de his qui imt ui juris: unt alii in conditione paren

E di oti, ut lii familiarum, ervi, (ubdti, etiam cives ngu

li, Ecum civitatis uaz corpore com arentur.

. I I. Hi vero i aut ad deliberationema hibentur , aut libera ipis /Egid-Keg.

Optio datur militandi aut uiecend eadem regulas qui de- ;:Y'dZ"
bent , quas ini qui lopte ar itrio pro e aut -aliis bella ucipiunt. z, 80.
III. At i edicitur ipis ut militent , quod eri olet , i uidem chihdejm

conat ipis injuam ee belli cauam, abinere omnino debent. "- _"
Deo POtius obediendum quam hominibus , 'non Apooli tantum A5, v ,
dixerunt,ed 8C Socrateszc apud magirpsHebraeorum exat en- I
tentia,indicansregi contra Deilegem quid Fraccipient prorus non

parendumPolycarpi jamjam morituri dictum exatwexweu-;d

Zza { Zfn-{SSW} 925 WGYHVMC 'nylu) un). 73 'auditr 'le (.in BAa'zxmv (4,043

Mvudv : didicimm imperiz's acpoteatibm Deo ordinatis exhibere bonorem

quem par e quique alutcm nomm non impediat. Et Paulus Apoolusz Eplj. vr, I.
\qu

Filii , inquit , obediteparentibm z'n Domino, id em'm ceqzmm e. Ad quem

is ee

locum Hieronymus: Peccatumliomm e non obedire parentz'bws , &9

\him
:iv A

quapotemntparentes aliquz'd impermepemmizm, adjunxit, in Domino. Et

de ervis ,addit : Cum domimu cami: Domino zirz'ms diverum imperat,

MCM)

non e obediendum. Idem alibi : In I'llz's tantum debent dominis Uparenti

hor

bus e ubje qu: Contra Dei mandqtum non imt. Nam 85 dem illc

BW

.~ ,

cue

Apoolu

37

DEoIVR-E'BE,LLL

EPb-Vl,3- Apoolus dixerat ui quemque operis mercedem reportaturum

ive liberum ive er'vum. Tertullianus ver-o :- tSPMCPtum babe
mus , z'n 0mm' abizquio .ez nos (where,fecundum Apoolz'Pnecq'nm,tbditas
magimeibns , PrinciPilzus- Potqdtibus : zd inem limites diczPline. In
martyrologio Silvanus martyr: Iccireo Romances leges contemm'musut

.juz divinnjervemus. Apud Euripidem dicenti Creonti :

Nonne exeqnz mandntnta
jubet?
reimndet Antigonye :
Non imperatezjure necjm exeqni.
505- tit- li- Muonius ita ait: Si qm*: , nntpatri, eme magimtnz' , aut domino tznpia;

Pin-nex.

berorparem,
- _ .
. . .
.
hnrnd_
aut Imqnnzctn
Impemntz. nonpara , 25. nec znobedzens
e , nec Injnrlnmzczt,

L j W. necjzeccnt. Gellius negar probam ee ententiam , omnia ee que:

paterjuerit parendum. Mid enim, ait, proditionempntrize,i mams

netem, i ala quednm mPemn't zmpm nue impin? Medin giturintentiaPei
mn ntqne tutiiz'ma min el , quednm e?:Parendnm , qundmn nan abizquen
Dz_ 71, dnm. Seneca pater: Non omnilms imperiispnrendum a. Quintlianus:

Non One-nin nece e lm-e liberz's quecnmque Parres imperant. Mulmunt

gzzzeeri nonpojmt. Si impereslio utizntentiam dime contra quam exii
mt: teimoninmjubeaa diez' ejus re quam ignora : izntentinm iniannm:

Capitolium .me incenderejubeevs , nrcem occupezre, licet dicere: Hazeunt que

De Benef. 1.eri non (Doma Seneca: Non aut nos omniajnberepoemm , nue z'n 0m

' nin/erre' Parre coguntnr. Contra rempublicnm imperntn nanfacient : nullz'

celeri manu: commodlemne. Sopater: ed, maz, 747509771114 Tqmro- a (iv
:cami yilus xaM' JE @Y Tb wfnw, cx ZiUyov. Patri, inquit,Parendum i

Si gzeidem intmjum , rect : n ultra boneum , non convena lrriiis olim

Stratocles qui legem Athens rogaverat ut quicquid Demetrio re
gi placuiet , id in Deos pium &inter homines juum eet. Pli

Lib. 1 II. nius alicubi elaboratum e. e ait , ut conaret minierium crimen

EPT' .d ee. Ipa jura civilia , quae peccatis excuabilibus facile veniam
Mmmmm.

praebent, favent qude his qui parere necee habent, ed non m

L. Adat.D. mnibus.~ Excipiunt enim ea uze atrocitatem habent facinors

"- I-

vel celeris , qux ua ponte ceerata ac nefaria unt , ut loquitur

1--17- III- Tullius , malecia quee \Ponte & non dputatione Iuriconiilto
rum, (d naturali interpretatione fugiendi unt, ut Aconius inter
pretatur. Narratum Hecatazo Ioephus memorat, Iudatos qui-Ale
xandro Macedoni militabant, neque verberibus neque contume

liis ullis adigi potuie ut: ad Beli templum, quod Babylone erat, in
aurandum ., humum cum militibus caeteris aggererent. Sed pro
pius nori argumenti exemplum habemus in The bxa legione, de
qua

8,..

373

8 8 3 , :
: : :: :/ : # 6]:
: : !: :! , : - 018 !|, - 9

: : , :: : : :: , 5
:!2. 5 8: 8 : (
8 8 (
: ::. -#<

:. ] . : ' '
: .
.

- -

. , ,
9 : : .
, : : ,

.. (
: !.
8 .
:,

, , ,7
: 8. : , @ :

:: @ . -
. , . - 222
, ] , 211- -. .

, . : ] -
.

. .
. ..
..
...1.1).
: ; : $,,,,_,,_

, :

8)
:

|
:: ?:.

:
_

22-5-<

2:.

;
@

)
)-
8
:
;;.

_-_

! : |:: ! :
4 ,/| : .

! ::.:

:
@- : .

8 : : ! !.

: 1322 5 /:
@@ |' . . -
8 : : ? ]# ,
62.8$788478. : !:
: ,

;.
.:-VEW-N..T.Hv.m

374-

DE

IVRE

BELL]

0
' Et @ecialiter i'n hac de militi'a quxione ita cnit Auguinus.
Pgs; Sic enim ait: Ergo wirjuusforteel rege etiezmezcn'lige milita, rectepo
AMM ' te i110jubente bellare civicepacis ordinemjenmmguodjzln'jubetur, Velmm
d

zr_

ee Cnti- DeiP'KECBPWM cerms e, Velutmmit, certus non e: I'M mm:

reumzciae regem iniquz'ms imperandi, innocentem autem mi/tem oendcztor

D_ cijvit- doerviendi. Et alibi: Miles cum obediensPDeati ub qua legitime Coni

fgfb' l meus e hominem occidit , nal/a Civieezeis ne [age reus e bamzczdi: mo mi
fcerz'e, reus C imperii tie/em' arque contemti. quodimante atque auctori~
tatefecit, in crimen eui bumaninguinis incidt. Itaque zmdejmnitza*
Sil-U. in verfecerit injusm , indepuniretur i non fcerit jujius. Atque hinc pam
:jzz: recepta e: intentia, iibditos quod attinet, dari bellum utrimque

ah in Lv. juum, id e injuitia vacans; quo illud pertinet:

D-d i

quisjuiusndzmt arma

Scire nefas.
qu.3.ar1f.3.N0n caret tamen hoc ila dicultate. Et Adrianus nors , qui
ZZ?? Cialpinorum ultimus Pontifex Romanus factus e , contrariam
&ja deendir ententiam , quaz abiliri pote non illa przecie ratione
Pc'- Pm- quam ille adf'ert, d hac quee magis urget , quod qui dubitat con

"vt/,kf templative , debeat judicio activo eligere partem tutiorem. E

quod!. n. autem pars tutior abincre bello. Laudantur Eeni quod inter
aiia jurarent Mi Bzdmv *mi Z Mz-NUZIQ: mm nocitm'osi: cuiquam ne
juberenturquiaem : 8C imitatores horum Pythagorei, qui, Iamblicho
tee, bello abinebant, caui addita, quia qbomv zme'nz G rmm

m/eF-@ [ze/[um cede: ubminz'mt atque imperat. Neque Obat quod

ex altera parte periculurn e inobedientiae. Nam cum utrunque
incertum t (nam i injuum e bellum, jam in ejus vitatione ni
hil e inobedicntiae) caret eccato , quod ex duobus minus e,

Bll-. 11. Inobedientia autem in cju modi rebus iuapte natura minus ma
387' lum e quam homicidium , przeertim multorum innocentium.
Sotmdmer.
anmembr. Narranr veteres cum Mercurius ob Argum interfectum accuatus
M-- ' lovis mandato e defendiet, non tamen auos Deos eum abolve
"ct" d" re. Sed nec Pothinum Ptolemzei atellitem Martialis, cum air:

Antoni temen ePejor, quam caua Pot/jim' .'

Hiczcz'nus dominopmitie, illeibi.
Wed-jm Nec magni ponderis e quod contra nonnulli aderunt fore , ut

1- " 5' id i admittatur perdatur aepe republica ; quia plerumque non

expediat rationes coniliorum edi populo. Vt enim hoc verum
t de cauis iiaoriis belli , de juiicis verum non e , quas opor
tet claras ee 8C evidentes , 8C proinde tales quee palam exponi 8C
POnt

''

AC~P~A.CIS,LlB'.Il.

'

375:

pont 8C debeant. (Luod de 'legibus nimis forte indiincte di?

ctum Tertulliano ez in his legibus ve edictis de bello geren
do locumjuiime haber. Neque civis delitcr legi obequitur gnom-ns Aplogm. .' .
quqle t quod ulcicz'turlex. malla lexbiivli corcienriqmjuitieue debe-tz f?"

fed eis quz'busuobiequium exeiqt. Cetmmizpecta lex e qua: Probari fc

' ' '

non win: inqbrolm autem , 0111170174134 dominctur. Apud PaPiniurx

Achilles Vly e ad bellum excitanti at:

Mee Damn*: tantipmordia bel/i,

,
l

'

Ede, libetju/ZM bincizmcreprotinm ms,

.Apud eundem Theeus :

",
. z
' - u

'- '

Itealqcres, tantzqueprecor condite canje.

Propertius dixerat :
Frangt 9 attallit mires in milita caua :
9115-5 juzzube, excutit arma pudor.
,
.
-Cui par illud Panegyrix : TMmm etiam inter arma bona concz'entiqbi
mindz'cat ut jam caperz't non mirtutis magis quam integritatis e mictm-id.
AC ic viri qudam eruditi interpretantur Pl quod legitur Gen'.

_XIV , 14: ut eniis t miniro Abrahami anfe rxlim ab ipo

pleneinitutos
dedicemus
armorum
lorumjuitia.
Et &ane
denuntato
'nes , pt mox inra
, palam
er olebant
cprecta
cau,
ut totum quai genus humanum de jutia cauaz po it cog'noce
re. Scilet Pmdentia virtus e ,~ ut 8C Ariotel vium , imperan

tis propii :' -juitia vero hominis qua homo e. 'Orrinino autem Ugz-,1_ Re_
quenda videtur ea uam diximus Adrianintentia, i ubditusgim Hct
non modo dubitet , ?ed argumentis probabilibus inductus magisifz*
in id propendeatut belluminjuum ee putet: przec'ipue vero i. Y:
'de alis impetendis, 'non de uis tuendis agatur. Quin'probabile -4
e etiam carniici qui damnatum occiilrus e, hactenus, aut quod NOEL::
'uaeioni & actisnterlerit , 'aut ex rei confeiione cognta ee &MIdel
eberc ca-uze merita , ut (tis ei Conet mortem ab eo commerj-P' 3'
lff

tam : idque nonnullis in locis obfrvatur. nec aliud pectat lex He BMW I,
brxa cum ad_ lapidandum eum qui damnatus e tees vult prxire 7

populo.

v. uod i iIbditorum anmis er cauie expoirionem iltis .ne- Sil-ui ver.

queat eri, omnino ocium erit on magiratus tributa ipis Po l-Iz
tius extraordinaria imperare quam operarn militarem: przeertimfj 7' m
ub non deuturi mt ali'qui militent. quorum voluntate non tan
tum bona , ed & mala uti pote rex juus , quomodo Deus &

Diaboli & impiorum patata operauttur z & icut culpa caret qui
li

2.

egeate

uci-t

,I
fi l

'376
DE VRE BELL AC PA ClS, LIB. III.
egeate prefqu pecuniam umir ab improbo oeneratore. lmo

'

'

etiam i de cauil belli dubtari non poffit , minime tamen videtur

quum ut chriPciani inviti cogantur militare , cum militia abi

j

"

'

i
j

nere ,, etiam cum militare liceat , majoris cujudam it anctitatis,

quae 8C clerics ac a poenitentibus diu exacta e, aliis vero omni

bus multis modis commendata. Origenes Celo Chriianis obje
ctanti militi detrectationem c repondet : Hi5 qui de alieniPro
p iqpulzlica militarevuosjubeut , U homines occidere , ita ?Ewnddzimus : Hi qui
mulda'arum weflrorumfuntjava-dates , U Deomm quos putatisqmines,
dexterampumafcrvautfacnfciomm ergo , ut ea imruemz's U nulla aede ma
culatis manibus ommt bis qui creduntur Dz'z' : neque _quod exoaturbe/!um
jacerdotes anbuntw* numeris .' Wdi id ratione mm caret , quanto magis
cteris militantibu-S, illi quoquefuo modo cenfe-ndifunt militare , tanquam DEI'

acerdotes atque cultores , qui mama quidemjuvantpuras , dprecibus apud

beum certant , Pro his quijuc militaria , UPro eo quijue regaati quo in
loco acerdotes vocat quovis Chriianos exemplo anctorum'
criptorum , APOC. I, 6 g I PCtr. II, 5.

v I. Arbitror vero evenire etiam poe ut in bellonon dubio tan

tum; ed ac maniee injuo jua aliqua ee pellit ubdtorum de

fenio. Nam cum ilbditosinnocentes , 8C belli culpa remotos

.
*

interficiendi jus verum 8C internum hois , juum quamvis bel

lum gerens, non habeat, nii aut ad neceariam deenionem, aut

per confequentiam 8C' extra propoitum poema enim illi obnoxii

non unt) equitur ut i certo conet ho em eo venire animo ut

Q 4_
'

l hoilum ubditorum vit parcere cum poflit omnino nolit , ub

' . diti illi tueri e poflint ex jure natur , quod gentium jure adem
z, '

tum illis non e. Neque tunc dicemus bellum utrinque juum

w '

efle non enim de bello , ed de certa ac definita actione quri

tur. llla autem actio , quamvis de ctero jus ad bellum habentis,

injua c, ac proinde jue repellitur.

HVGO

A
I

H'V G' o N' I

'EL

II

.ECI

3'79".

CNR; o Tim-:z ;

'l

a n.

.':K Yin"

[UI

DE IVRE BELLI.AC-j.p;,Aqg1
LIBERTLERTlVSJ
CAPV I...,
I

lli

!91",

nm
\bie
enim
Hi gi
2mm,
!di M

J ..3!

.J

':.n

anntum in bello liceat regulate generales ex jure

naturz ubi Sc de dolis &',mendacol'
.1)"1

toniiere iri repugnantia cumjure alteri , ,

rim, quodex licaturz
- "'1' i
X I I. Et oierldimr licitum elfum lo
adfrzemfuut neta/"aria :' exglicatun
qui apudliufimtes * ame-nm.- j- ~ ,3
l I I. .fecunda : jm mm taritum ex rie
I. O Rdo/quentium.
I I.
Regula prima .- licere in bello qu

L'Eng
mihi

ms -

pio , fed - tau/is in bello jidmafcenti

quoi
ieiu

bmectari.
_
I V. Tertia: qudam conquz'jne injuria

IOW*

imda
morcs
,I
s bil

XI I I. Et cum III decztyr _ad quemrmo

mm efi * quem exiru ferman 'deczf- _
Pere liceret :
i
'
"

X I V. Et cum rmo efl adeum qui sua/u '

ita decipi .,
:i.JJ-1
v. ,QI/ia' liceat in ms qui hoibur rudz X V. Et cum qui loquitur utitur jura fu
pereminente inbi/ubditum :
minimntper dwctione: explicatun
v I. L/fri dolo uti in bello liceat.
X v I. Forte - cum -Uiam mote-m duc
pur aliquid tueri aliter nanpo/fumxu. l
V l I. Do/u: in adu negativoperf non ei
que ex propo/ito non [ice-rent : cui cau
tio additur.

illicitm.

'

x v I I. LA adbig/les licitumfaM/oquium

v I l I. palus in actupoinw diinguitur

quiim/cam auores. , *
in eum qui t peraux libere/gmfcan xv III. Non extendeudum boe ad 'verb'a
le: , &Ter awgniume: velut ex
romin-mia :
convenit-aries ' I-enditur dolui/tyrio x I x. Net ad/uramenta. '
}generis licitum ?.
X X. Genero/I'm tamen ei- ac diri/liane
I X. In ca/7do genere indicatur queio
imllicitati comerzientiux fixl/zloquio
'

m diere/MI.
X. Non omnem ufcrpatioriem locutiomi

in oiem quoque abiirzere : quod per

miliu il/uratur.
.l
qua/iiamr in aliumiwim accipienda x x I. Non licere nobis quenquam impel
[ere ad idquodnobili licet.
non licet.
ce illicitam

X I. Mier/dad qua illicitum efi rman i X x I I. Licere tam? uti opera ultro oblata.

: T qui bellum gerant , 8c quibus ex cauis belligerare

~ liceat vidimus. Sequitur expendamus, quid quantum

ue in bello liceat & quibus modis. quod aut nude

pectatur, aut ex promio antecedente. Nude ex ria

tur primum , deinde ex Gemium julfe. quid ergo
natura liceat videamus.
.ot.

I 1.' Prmum , ut jam ante diximus aliquoties , ca qu ad nein

Ii

ducunt

,'.r

j
L.
.:-.

373,

DE

IVREBELLI

Vi?- dei": ducunt in mbrali materialiimationem intrinfecam accipiunt ab

M' ' 5' ipfo ne: quare qu ad nem juris confequendi mt neceifaria
,

. .

.-

necetate umpta non fecundum Bhyicam ubtilitatcm ed mo

raliter , ad ea jus habereintelligimurz lus dico illud quod ricte

ita dicitur 8c facultatema endi in olo ocietatis repectu gni
cat. Chiare vitam aliter rvare non poflum , licet mihi vi quali
cunque arcere eum ui eam impetit , etiam forte is peccato va
cet, ut notavimus ali i: quia jus hoc non proprie ex peccato alte
rius oritur , ed ex jure quod mihi pro me natura concedit. cym

Vd?. dejre & rem alienam ex qua certum mihi periculum imminet citra cul
"gw p alien conderationem invadere poum : non tamen domi.

n' nus eri: id enim ad eum finem accommodatum non e:

cu

odire donec fecutitati me latis cautum lit :. quod ipium quoque

tractatum e nobis alibi. Sic rem meam quam alius detinet eri
pere ei naturalitermihi jus e : 8C id dicilius, aliud tantumdem
Sil-0.1"@ 2m- valens: ut 8c debiti confequendi gratias quibus ex caus domi
i Iii/12:: num quocLue equitur , quia alio modo lla qualitas reparari ne
rm,

quit. Sic u i jua e punitio,jua etiam vis omnis ne qua ad p

nam veniri non Pote: 8L omne quod Poema: pars e , ut rerum

corruptio per incendium aut aliter , intra juum cilicct ac qui

peccato re pondeat modum.

III. Sciendumlecundo ejus norum non ex {blo- belli princi

pio pcctandum, fed 8c ex caus fubnafcentibus , cut 8L injudiciis

po litem conteliatam jus faepe parti novum paritur. Sic quie

aggregant me impetenti , ve ocii ve ibditi , in e quoque jus

tuendi me mihi porrgunt. Sic qui bello e micent quod injuum

e , praefertim ipi id injuum effe cire poffunt ac debent , ob

ligant e ad lumtus 8c damna refarcienda quia culpa damnum

dant Sic qui bello ne probabili ratione uceptq accedunt, ipfi

quoque poen meritum contrahunt lpro ratione injufiiti qu

_'iporum actui ine. Ita Plato probat ellum NEW " ct idzmmay
:ca-\907m Cm) F amen/m Arncn-w Jwa, dixlw , donec bi quifonresfunt cogan
- turinmibus malo afespwnas dme.
'
f

Iv. Obrvandum tertio , ad jus agendi multa confequiindire

cte 8: extra agentisdpropoitum, ad qu per (e jus non eet. In ui

. - . -.
_...
.

_. defenione quomo o id locum habeat explicavimus alibi. Sic ut

Had*:- nprum conlequamur , tantumdem accipi non Pote, plus ac
clpere nobis jus e, fub obligatione tamen relhtuendi pretium e
jus quod redundat. Sic navis piratis plena aut domus latronibus,
tormen

AC

PAC'lS,,LIB.'

II].

379

tormentis peti potefl etiamli intra eandem vnavem aut domum

fint pauckinfantes, mulieres aut alioqui innocentes quibus inde
creetur periculum. Nec rem e mortis aliam , inquit Augunus, qui-44 Pbl

cum fua poioni mumrum umbitum circumduxir , aliquis ex z'pizmm u; 'Mi' 74'
percus interiit. Sed icut antehac monuimus fpe , non femper ex
omni parte licitum e quod juri rcte umto congruit. Spe e
nim proximi caritas non permittet ut ummojure utamur. Qa
re etiam qu extra propofltum accidunt 8c accidere polfe prvi
BIM
null
!MDL
\L !

W
fl m

ndem
ioni
rine

dentur, cavenda erunt , ni multo majus it bonum quo noftra

actio tendit quam malum id uod metuitur , aut ni in pari bono
&malo multo major t pesoni uam mali metus , quod pru
denti arbitrandum relinquimrz ed ita ut femper/in dubio ad
eam partem qu alteri magis quam ibi conillit, ut tutiorem , in

clinandum it. Sinite crecere (Rania, inquit optimus magier, nedum ' Mmbci
'ea evellere multis ere/latis U triticum Malta: occidere 6.9 indijretos , inquit

Seneca , incendiz' U ruinzepotentia e. Docent nos hiori quam e- 4,64553,

ria poenitentia, Ambroio monente,talem vindictae immodeiam n L u

Theodoius expiaverit. Nec quid Deus interdum facit tale , id d I'm'

&qm'

nobis in exemplum trahendum e , ob pleniimum illud dominii

jus quod ille in nos habet , nobis vero alteri in alterum non con
cet , ut alibi notavimus. Et tamen ille ipfe Deus , hominum [ho Gm. mm,"
jure dominus , ob pauciffimos bonos parcere olet quamvis mel3 cr"

iciis

gn malorum univeritati , 8C eo {arn , qua judex e , quitatem

teatam facit ,, ut Abrahami cum Deo colloquium de Sodomis

emm

We

aperte nos docet. Et ex his quidem generalibus regulis cognofci

poteft quantum in hoem liceat naturaliter.

v. Sed 8C quxio incidere let quid liceat in eos qui hoes non
unt, aut dici nolunt, ed hoibus res aliquas ilbminirant. Nam

&olm 8C nuper de ea re acriter certatum cimus, cum alii belli r

orem, alii commerciorum libertatem defenderent. Primum di

inguendum inter res ipas. Sunt enim qu in bello tantum ufum

habent,
arma: funt
quae
in &
bello
nullum
habent
uilmufumclia
, ut u '
voluptatiut
inferviuntz
funt
qu
in bello
ac extra
bellum
bent , ut pecunia commeatus , naves&' qu navibus adunt. In
rimo genere verum e dictum Amalaluinth ad luinianum , in

liollium ee partibus qui ad bellum neceifaria hoi adminirat.

Secundum genus querelam non habet. Sic Seneca, tyranno gra Prz!" t
tiam e relaturum ait i benecium illi n ue vires majores datu- G '

rum e- ad exitium commune ,- neque cormaturum quas haber,

li 4

id au

!l l!!

.382.

DE.RI-VF.RE

BEqLLl'q

id autemx quoduzcddi ilii ne pernitie Publica poit: qud ex#

plicans :idqlit: pecunizzmquceatellitemqendio teneat , nonulminimbo;
maz-mom dj rvees (ederabic , Kibiloberz't cuiquam I'd quo luxuria ejus I'm

[imitan
Militcm
&Fama mmiIggemm.
magnopetet
munere&9artces
c'ene
RW
fritatsegniejus
eniollicmt, libem'Sipro
oemm.
Cm' triremes
ratas
non mimrem, Injurias chzdziculatas :U ala ludibria regum in mari lacivien
Lil-.Lazo
cium
miriam. Et Arribroio judice largiri ei qui conpiret adverus
d '
patriqmct non e Probabilis liberalitas. ln tercio illo genere uus an
ciptis,diinguends erit belli atus. Nam tueri me non poum
nii quee mittuntur intercipiam , necetas ut alibi expoiiinmsjus
C _ dabitged ub onere reitutionis nii ala caua accedat. Wodiju
M quan-n_ ris Iuei executiouein-rerum ubvectio impedierit , idque cire POA
Jn.

C.

45sz tuerlt qm adveXIt , ut i OPPldum obkum tenebam, 'i portus

bem-dem: clauos , 8C jam deditio aut pax expectabatur , tenebitur ille mihi
" de damno culpa dato , ut-qui dbitorem. carceri exmit , aut l
5,17,_ n m, gam ejus in meam fraudem inruxit : Et ad damni dat'i modum

rej-"- res quoque ejus capi &dominium earum debiti cniquendi caua
P'' 91' quaeri poterit. Si damnum noudum dederit (ed dare voluerit , jus
erit rerum retentione cum cogere ut de futuro caveat obidibus,

ignoribus aut alio modo. (Mod i practerea evideutima it ho

_

i is mei in me injuitia, 8C ille eum in bello iniquiimo conrme,

jam non tantum civiliter tenebitur de damno , (d & criminaliter,

ut is qui judici imrinenti reum manieum eximit: Atque eo no

mine licebit in eum atuere quod delicto convenir', ecundum ea

quee de poenis dixmus. quare intra eum modum etiam poliari p0

terit. Et has ob cauas olent bellum gerentibus ublicve ignii~
cationes eri ad alios po ulos, tum ut de jure cau De, mm etiam ut

de peadjus
probabili
juris
exiquendi
appareat.
Hanc nihil
autem
quaeio
,nem
naturx
idecto
retulimus,quia
ex hioriis
comperire

] q

,
l " g

potuimus ea de rejure voluntario gentium ee conitutum. R0

109/7. I.' manos
qui Carthagiuienium
hoibus commeatus
attulerant,
ipi
Carthaginienes
, aliquando ceperunt
: eodem iidem
Carthagi
l, Dhnienes repetentibus Rmanis rddiderunt Demetrius cum At

mi-

ticam teneret'exercitu , jamque -vicina oppida Eleuina &Rha~

mnuntem cepiet, vAtheuis'famern facturus, navis rumentum in

ferre parantis 8C magirum & gubernatorem upendit z atque eo

'

'\ modo deterritis csete'ris potitusur-be e

' VI. Modum agendi quod attinet, vis ac terror maxme propria

H 5

bellorm. *An & dolo uti liceat quzeri olet. Nam Homerus qui
dem

___-_,.__,L____"._-L~' .NN-'m 'UAc

01>18,..111.

381

) ; @ 2` ; .

8 ,/ /, 4
: :

: : -

, :

@ @
: .

9:
:: : :: : @
:
:: ::

:: .
: : 1 5
1. 5 :: = :
.

! :.
_

!:: , : @ : . :! , : :, -
. , #"
1 : : |''
:: 8 : -.
. , : :-
. .

: : : : 5 1 21|7:

: :

214 ! :: .

!>-
'7

: .: , -
] : . '
: :: . :
: : : 76 8 ! :: .

: () @ . 1
: ! : : ::

:. : || 1: !2,#: :: _ .
: .

! : : : , - --1)
: : : : : `6@- : :, '
924209 : . - !.
: : !// , < 4: :: :: :, " *
2 . ( :.-

: : 9. 5 :: *

324
u fuadere videntur
**DE partem
-IVEiBEEEL
contrariamquarum1 nonnullas in;
?ra aderemus. Qgeionis hujus Henitio'pendet ex eo , an dolus
in genere t femper malorumyinxquibus locum habet-horreile fa
ciendum malum ut eveniat bonum , an ex iis qu vitium non ha

bent univerfaliter ex fuapte natura ed quibus accidere etiam po

te ut bona int.
*
'

<
-v I L' Notandum igitur dolum alium coniere in actu negati
vo, alium in actu poltivo. Doliyocem etiam ad ea qu ir'rnegati
.1, 5.401,; vo actu coniunt extendo , Labeone' auctore qui ad .dolumfed
if non malum refert ubi quis per diflimulationcm tuetur ua vel alie I
Dc O_ 3; na. Haud dubie crude nimis a. Clcerone dictum e: ex. omm'fw'ta
'
mulationem diimulationemqm tollendam. Nam cum nec qu fcias

nec u Yelis omnia aperire aliis tenearis , iequitur ut dimulare

Libro CEM qu am apud quoda'm, id e tegere 8c ocult'are fas t; Licet, ini

quit Augullinus , meritatcm_occuctareprudenterizb aliqua dinulatz'one.

40%, ; Et necearlam han omnino atque inevitabilem his rfertim
rapis W. quibus ljepblica'commia e non uno loco-fatetur ip e Cicero.
Ze'FExemplurn ad hanc rem inigne prbet leremi hiftoriaecapite
bah/1;, XXXVI I I.. Is enim Propheta rege interrogatus de obidions
*mm- 9-1- eventu , apud proceres , regis pofiulatu , hoc ipfum prudenter oc
cultat , aliam interim caulam , nec falam tamen , colloquii ade

95mm. tens. Et huc quoque referri potefl quod Abrahamus Saram oro
1"Mi

rem, id e e'X utato tum lo ucndi more propinquam confangui

Gm' xx" neam vocat, matrimonium mulans.

ct

VIII. Dolus qui in actu poitivo coniit , i in rebus , mulatio;

Th-Z-Z- 'i in rmn, mend'acium, quod

vocatur;
midum
inter hc duo
::SEM3'__cctontqdieretim
dic-ant
vocesnaturaliter
gnahanc
efle
intellectu'utn', res non item. Sed contra verum e voces natura 1

fi via 8: citra hominum voluntatem nihil igncare , nii forte vox

fliit-coniua 8C MMO@- qualis in dolore, quaeipa rei magis appella

Lupe-1.5. tione vienitquam locutionng quod i hoc dicatur , hominis natu

'fD-dram hanc efie Peculiarem fupra animantes caeteras ut conceptus
m Wanimi Pftliis indicare 8C ad eam remivoces repertas , verum

uidem diei-tum fed hddndurpct', non oli'S vocibus tale eri in

Si nutibus
ur apudipfa
muros,
ve, illi
aliquid
habent '
i diciumgfed
turn re fignificata
commune
natura
venutus
tantum
X nituto
_~
~(luibus"'njtibus pares-funt notxv ill qu non voces lin

i
|
l

L. M: gua* Equi-51245 'ignicztz ut Pa'ul'us Iuricnultus loquitur , fed res

e
lr

{ZzgfiPs !Ve ealiqua'chvenientia,7ut not hieroglyphic , ve

mero

AC PACIS,L113.III.

333

mero arbitratu ut apud Snenes. Alia igitur hic adhibenda di

inctio e , qualem adhibuimus ad tollendam ambiguitatem in
voce jurigentium. Diximus enim 'us gentium dici , & quod n
gulis gentibus placuit ine mutua o ligationea & id quod mutuam 1
obligationem in e continet. Voces ergo 8C nutus 85 not quas
diximus reperta mt ad ignicandum cum mutua obligationer

quod Aroteles dixit ume ruuxuz res ali non item. Hinc t ut De inmzzr.
rebus aliis uti liceat etiami prvideamus futurum ut alter inde * 4
falam concipiat opinionem. Loquor de eo quod intrinfecum e,
non de eo quod accidit. itaque exemplum ponendum e , ubi
nullum qutur inde nocumentum , aut ubi nocumentum ipfum
fe oita doli confideratione , licitum e. Prioris exemplum ein
C io qui apud comites Emauntinos wCamm-n ire longius , id e Luaxxtv,
peciem prtulit ituri longius , nii malimus vere quoPue voluie 8'
eum ire longius , ub conditione tamen nii magno ni u retinereA

tur , quomodo 8C Deus multa velle diciturlqu non unt , 8C alibi

item ~

:JPR
iiant
ffof

nift

'Dro
Mi

LUJO;
banc

melle

Chrius iple dicitur voluie prterire Apo olos navigantesynem- Mm. v1;
pe nii im enfe rogaretur navem acendere; Alterum exem lum 43*
dari pote in Paulo qui Tmotheum circumcidit , cum atis ciret
ludos hoc ita accepturos quali circumciions praeceptum , quod
revera abolitum jam erat, adhuc obligaret Iiaels poeros quali
que ita fentirent ipi Paulus ac Timotheus: cum tamen non hoc
quaereret Paulus , ed tantum familiarius cum ludis verandi fa Actacvnzi
cultatem fibi ac Timotheo praebere Neque vero circumcio,
ublata lege divina, ex inituto amplius ignicabat talem neceii~

tatem,neque malum quod inde fequebatur erroris ad tempus de

docendi POea , tanti erat quanti illud bonum quo Paulus tende
bat: nimirum Euangelicze veritatis innuatio. Hanc imulatio~

imm 1

nem Patres Grazci faepe vocant oixevolufaw. de qua egregia extat en

tentia clementis Alexandrini qui de viro bono agens , ic ait : 99:1
PENE

ff mnmlov eiccitqu [.wivp mur/ad ma. a? x no? mag/uying

range-ins ab uti/itala

nam

tem proximifizciet qnaedam quaeanza alioquin ac primaria intentione non

EPM'

zcerec. Tale in bello Romanorum illud , qui de capitolio panem Lim: v.

:mn

in hoium ationes jecerunt ne fame premi crederentur. Exem- mm_

plum poerioris e in ficta fuga , qualem Ioue uis prcepit ad Sim-in ver-
Hajum expugnandum Sc alii duces pe. Nam hic quod fequitur
P'
um
a

B.
na
w:Tv

nocumentum licitum ee ponimus ex belli juitia , ipfa autem l

ga ex inftituto nihil ignicat, quamquam hois eam accipit ut i
gnum pavoris, quod alter cavere non tenetur, utens lua libertate
uc

386

DE

IVRE

BELL!

hucvel illuc eundi, & magisminuve celeriter,& hoc vel illo geu

habituve. Eodem reerri deber eorum actus qui hoium armis,

gnis , veibus , velis ui paim leguntur. Haze enim omnia ejus
unt generis ut quovis pro arbitrio etiam contra conuetudinem
uurpari pont , quia coniietudo ipa ngulorum arbitrio , non
qua 1 coninu communi introducta e , qualis conuetudo nem
nem obligar.
IX. Gravior e diputatio de illis notis quae ut ita dicam in com~
mercio hominum verantur , in quo genere proprie mendacium
tum e. Multa enirn unt contra mendacium in acris literis. Ver

Imm mendax odio babebit jum , id e , vir bonus , Prov. XI I I , 5:

Faliloqumtiam 9 werbum mendax amore 21 me , Prov. xxx , 8 : Perder
laquentes mendacium , Pi: v , 7: Ne mentimz'm alter alten' , Colo 11 l, 9.
Et hanc partem rigide tuetur Auguinus : 8C unt etiam inter Phi
loophos 85 Po'e'tas qui cum eo entire videantur. NOtum illud
Homeri :
1116 mibi invimpzzter cumzucz'bm Ora' ,
Cajas mens aliud condit quam linguaproztur.
Sophoelesz
'
Alienzz 'aeroproloquz' nunquam decct :
At 176m certamcm pecm-mnv
Huic danda mania e,izczt quod non decet.
Cleobulus.:
Mendzzcium odia quiizuz'r animimsapit.
Arioteles dixit : MaS" an) nva 111283@- (pauj'Mv \Jaen-:iv , 73 MISS xux!

mvmn Pcri: mendacium tlIPE atque mituperalzi/e , rMiriam pulcbm ac

[MMM/is. Neque tamen deein alteram uoque partem auctori
tas: prmum in acrs literis eXempla lau atorum hominum ne
reprehenionis nota: deinde veterum Chriianorum pronuntia
ta,Origenis,Clementis, Tertulliani, Lactantii, Chryomi,Hie~
ron mi, Caani,im0 pene omnfurr ut ipe fatetur Augunus,ita

di entiens,ut ::amen magnam quzeioncmiatebrczm tractationemiim

I taria-715m inter doctor alternantem ( hzec enim omnia ipius verba ilnt)

{F Si agnocatlnter Philoophos aperte hinc ant, Socrates 8C dicipuli

rep.Xenaph. ejus Plato, Xenophon, & alicubi Cicero,& Plutar'cho ac Ain
ZI tiliano credimus Stoici , qui inter pientis dotes ponunt mentir
de :SMN-11H 8: quomodo oportet : neque videtur dientire aliquot in locis

contract.

Arioreles , cujus illud KMS adn quod dixims exponi pote com

flm" 1muniter, ve re pectata epoitis Circumantiis : Interpres autem

Niavz I, 3.

CJUS

7_

__

. \.

_.

 ,1.1..

] .
: 2 , 3 @ , : :
2 @ @, : !!

;. ( ;
)

! ! . .

3! 2
: | ! .
( 5 ,

/ ?
,
,/:! .
:: . . @
: < / !2
. 1
: 9 @ 2: :
.
.
.
1 , 22 9#
1 ( - :"1,22,2
: 81 & 8 : , .
,
.
1 :

,
] . $8 8

1 1 1. (
1 :: 1 1: ,
, :: 18 : ,
1, ,

8
,
.
1: :: :
: , :
8.
(] , , :2724.9 ,
, [

386
-

DE

lVRE

BELLI

!b-II, zo, retur. Et quod de Templo inaurando ipfe dixerat , intelligens

"
hoe de uo corpore ,Iudaeos ciebat accipere de Templo proprie
LM_ m l dIctO.SI cum Appollg ad Inar thlarcharum apud l-lebros
30_
edes eximias 8C regi proximus duodecim promitteretj 8C alibi vi
Mamxxvl ni novi potationem in patris regno, atis civie videtur non alter

j i l d ' hoc
abillis
accipi quam
de regno
aliquo
hujus vit
cujus pe
ad
ipfum
momentum
Chrii
ad clum
acenlzri
pleni, erant.
Idem
.-_ ;

alibi per fabularum ambages populum alloquiturj ne audientes

ipfum intelligerent , nili fcilicet animi attentionem talem ac doc

litatem aerrent , qualem afferri par erat. Poerioris uus exem
7zc. An
plum ex profana hioria dari poteft in L.Vitellio, cui Narc
Ml. VI. ~
ius inabat , aperiret ambaoes Sc veri copiam faceretz fed non
ideo pervicit , quin upen a 8C quo ducerentur inclinatura re
fpondereu Dictum Hebraeorum huc pertinet : tubas nm yw DN

man ab Dm aram ium me quzs norit utipezplexiloquia, recta :n minus

tacent contra accidere potech ut tali loquendi genere uti non

modo illaudabile it, ed ac improbum , uta cum Dei honos, aut

amor proximo debitus, aut reverentia adverqu fuperiorem aut rei
. qu agitur natura exigunt , ut quod animo cogitatur omnino pa

teat: icut in contractibus diximus id aperiendum quod natura contractus intelligitur exigere , quo enu non incommode accipi

potefl ciceronis illud , toi/entium ee ex rebur contrabendis omne menda

Demh. in
Leptimnz. cz'um, deumturn ex vereri lege Attica cami le mm XI/MEM: quibus

in locis mendacii vox videtur ita laxe accipi ut etiam Obcuram

locutionem includat. At nos proprie loquendo mendacii notio

ne idipum

excluimus.

XI. Ad communem ergo mendacii notionem requiritur ut quod

diciturj cribitur, notaturj innuitur, intelligi aliter nequeat quam
in eum enum quia mente proferentis dicrepet. Huic autem no

tioni laxiori rictior mendacii qua naturaliter illicitum e. fignifi

catio differentiam ali quam propriam adjiciat necefie e, qu , ii

recte res infpiciatur , autem fecundum communem gentium exi
imationem nulla videtur alia dari poffe prter repugnantiam

cum jure exiente ac manente ejus ad quem ermo aut- nota diri
giturz nam ibi neminem mentiri , ut maxime falfum proferat a
tis conat. Ius hic intelligo non quodvis &t rei extrinfecum fed

quod proprium iit huic negotio atque cognatum. Id autem nihil

e aliud uamjudicandi li ertas, quam homines colloquentes his

quibus colloquuntur debere quaii pacto quodam tacito intelli

guntur.

,___.\_.l

AC PACIS,LIB.III.

.337

guntur. Haec enim nec alia e mutua illa obligatio quam homi
nesinituerunt.
introduci voluerant
, imul
atquefermone
uetale
imilibus
uti
Nam fine
tali obligatione
inanenoti
liiiillct
reper

tum. Deideramus autem ut quo tempore fermo t jus illud fub

iat, ac maneat : eri enim poteft ut quidem lerit, ed fubla
tum it aut tollatur ex alio jure iupervenientep icut debitum acce

ptilatione aut conditionis ceatone. Tum vero requiritur ut jus

quod lditur ejus t quicum loquimur , non alterius , icut 8C in

contractibus injuita non nafcitur nii ex lfo jure contrahen

tium. Huc forte non male refcras quod veriloquium ad juitiam
refert po Simoniden Plato, ac quod mendacium illud vetitum a- Lib-1 dm
.

Il .

cr liter faepe defcribunt teimomo ve elocutione adverus'

proximum , ac lquod ipfe Auguinus in mendacii natura coni

tuenda nit fa endi voluntatem Et Cicero quaeionem de ve

:Off:

ritate eltquenda referri vult ad juitize fundamenta. Tolli au

tem videtur poe jus quod diximus , icut confenfu ejus quicum
agimus expreo, ut iqus prdixerit e fala dicturum & alter per
mrit , ita ac tacito quave ratione prfumto , aut oppoitionc

juris alterius quod communi omnium judicio multo plus valcat.

Hsec recte intellecta multas nobis iup editabunt illationesa qu

ad concilianda fententiarum fupra de ignatarum didia non pa

rum valitur inr.

'

X II. Primum e , etami quid dicatur quod fallain habeat i

gnicationem infanti aut amenti in eo mendacii culpam non ee.
videtur enim communi omnium hominum nu Permium ee,
VEpuerorum cta/S improvida ludz'cemr.
Et Qyintilianus de pueris locutus : milimis, inquit, eorum gratia mul

ta ngimus. Ratio proxima e quia cum in infantibus Sc amenti

bus non it judicii libertas , non poteft eis circa eamlibertatem in
juria cri.

X I n. Secundum e, quoties ermo ad eum dirigitur qui non de

ci witur , etiami tertius inde faliam hauriat perfualionem , nullum
eli/e mendacium: non ratione ejus ad quem ermo e: quia illi li
bertas manet integra plane ut illis quibus id intelligentibus fabula

narratur , aut apud Hnos profertur ermo guratus m wverw aut

m9 ftu-apcko , qu gura, ut Seneca ait, ad verum mendacio ve

VII &Be
mf.zz.

nit: &C Bintiliano ementiens uperjectio dicitur. Neque ratio

ne ejus qui obiter id audit : quia cum eo non agitur , ideoque nul
la elt ad illum obligatio. Imo i ipfe ibi opinionem informar de eo
Kk z
quod
a

~.4 . ,A_.A . ;.

388-

.-DEIVRE BELLI

quod non ipi-, ed alteri dicitur , haber quod ibi non alteri rem
impuret. (Milzye i' recte judicare volumus illius repectu ermo
I, non ermo e, ed res qux igniicare quidlibet pote. Nihil ergo

APP Hi- peccavit aur Cato Cenorius , qui ociis auxilia falo e Pollicitus,
aut Flaccus qui hoium urbem ab \Emilio expugnatam aliis nar
ravit , quanquam eo hoes decepti unt : cui rei milem de Agei

lao narrar Plutarchus. Nihil enim hic dictum hoibus: nocumen

\7

tum autem quod inde ecutum e extrinecum quid e ,8C per e

nonillicirum optariaur procurari. Ad hoc genus Chryoomus
4 & Hieronymus retulerunt Pauli ermonem quo Antiochiae Pe
rrum ur nimium'ludaizanrem reprehendir. Cenent enim Petrum
iris intellexie non id erio eri : interim vero coniiltum inrmi

tati adantium.
l

XIV. Terrium e quoties cerrum e eum ad quem ermo e li

berratis luxe in judicando laeionem non 33ng laturum, imo grarias

habirurum eo nomine , ob commodum aiiquod quod inde ae

quirur, runc quoque mendacium ricte dictum, id e, injurioiim

non committi , cut irtum non perpetraret qui ex erumra do

minivoluntate rem-ipus exiguam confumeret ur inde magnam

eidem utiliratem pararerln his enim quae adeo cerra iunr przeiim

ta voluntas pro exprea habetur. Volenri aurem conat injuriam

non eri. Sie ergo videtur non peceare, qui aut xgrotanrem ami
cum peruaione non vera olatur , ut Arria thum lio mortuo,
?uz hioria e in Plinii epiolis : aut in prxlio periclitanti ex fal

o nuntio,animum addit quo incitarus victoriam 85 alutem ibi

pariar,ac ic deceptus non capiatur quemadmodum Lucrerius lo
quitur. Democritus Anpvziv/zedy 3m Mm: Omnino Veroquio uten
dum eZ ubi id e melim. Xenophon: WM; ixmv 54m7qu 993 Si Maqu

amicos decipere licee , Mmm bona. Er Clemens Alexandrinus conce

dit lex-32465 v Jycma MEM, mendacio utipro remedio. Maximus Tyrius:

@24750; yevum Zac-7mm? {e} ;gym-wii; y xvCepw-zv ver/im; * G ivvxeiy.

Et medicas egrotmn , 9 imperator exercitiim L" gubernatornaums decipir:

' \i I,

nec quiczuam inboc medi e. Rationem reddit ad Plaronem Proclus:

" "

nl ?dexu'xpv ei-z AUGE-Mz 7mm quodbomzme, id mero e melius.

.
z

Iv-Scr- Tale illud apud Xenophonrem, ocios jamjam adfore; & Tul
Lipim libro li Hoilii , uo juiiucircumduci Albanum exercirum: & M11
XXXI"- ctii Coniilis, ut- hiorize loquuntur, alubre mendacium , ho
q

es ab altera cornu fugere : ac imilia paim aPud hioricos.

.Norandum autem e lxionem judicii inhoc genere eo minoris

ee

,
I"

ACPACIS,LIB.III.

389

ee quia erme momentanea e , pauloque po aperitur vertas.

X v. Vartum 8: ilperiori anc e, quotiesqui haber jus u

peremnens in omnia jura alterins , eo jure bono ipius ive pro

Ptio ve publico utitur. Et hoc maxime pectae vdctur Plato, m dare?.
qui imperium habentibus concedit alzm dicere. Idem cum me
icis modo dare videatur, modo adimere , dcrimen hoc adhi
bendum videtur, ut priore loco medicos intelligat publice ad hoc
vocatos, poeriore eos qui privatim id ibi arrogant. Deo tamen, '

quanquam jus ummum in homines habenti non convenirc men

acium recte agnocit idem Plato, quia inimtatis nota e :1d ta

la conlgere. Exemplum forte inculpatx faliloquentzr , laudan

le ae
roflm

te etiam Philone , dari poterit in lo::th , qui regia vice imperans

fratres primum quai exploratores, einde quai fures icte nec ita
entieus accuat. Et in Solomone qui apientiae divinitus data, pe
cimen dedit, cum apud mulieres de partu litigantes voces cas pro
tulit,quaz voluntatem cindendi infantis ignihcarent,cum anmus
ei longime a tal voluntate abeet , 8C veraz matri uurn partum

md()

attribuere vellet. (Dintiliani e dctum: aliquando exigit commum's Lib.II,18.

Ofi
grad

xm

militzu ut etiamzfz defndantur.

X v I. Qljntum ee ote: quoties vita innocentis aut par ali

Indm

qud alter ervari, 85

ami
rtuo,

avert non pote: quale lt factum Hypermnerae quze hoc no

Igl

ter ab improbi acinoris Perectione aliter

mine laudar (let,

Splendide men-14x, &5 in omne fvirgo

:Xi-:

Nobilis Num.

m HH

Hamt. I I I
Carm. I 1:.

X v I I. Latius quam quee jam diximus patet quod pam a

tuunt &picntes , apudhoem falo ermone uti licere. Sic regulx Lib- II de

Xenthon
de non mentiendo
, Philo inter
exceptionem
Iudaeos , inter
nii adveriis
Chriianos
hoes
Chryoomus.
addit Plato, ZP#
v Sacr. Plai
030 orte non male referas quod in acrs literis extat Iabeita lfa??
rum in obidione mendacium , & factum non dimile PlPthR z, De Sf_
Eliei & Valerii Levini , qui Pyrrhum e interemtum jactabac_ I 52m. xr.

_Ad tertiam, quartam, & quintam obervationum earum quaS jam '' V"
i .POiIimus , pertinet Euratii Metropolitae Nicazenislocus ad x
:tum Nicomachiorum: EG Buhoiyev@ abc E dice-ym; MISIN ny. ?:
Y 7157 z- pOa GaAJy-evv FE

\Izss CeruiaquSir' Mme &SLO N89,;

7 1m 959va 'DWG , 'Ale a-(PaAz-i awnw ,

(Pon 'I'v' mdd/zi awny d'en una? , Tava m

RWJyMG v TIA? queja-u; mm.

recta 'conulmt non utique U "06774771

daicit. Fierz' enimpote ut qui: recta conultans hoc Dum conultet quopacto

de in

390

DE IVRE BELL

de indun'a mentiatur aut boz' ut cumfallat , aut amica ut eum malo [iba
ch : quarum rerum exemplisplaneejmt ini/laria Et Wintilianus ab ho
mine occidendo grafrator evertendus it, aut hois pro falute pa

tri fallendus, quod alias in fervis reprehendendum it, ore ait in

71-- trl- ipo apiente laudandum. Non placent hc fchol actorum pau
g' fineni lo ante fculorum , ut qu unum ex veteribus Augucinum ferme
mr. in c. in omnibus fequendum ibi delegerit. Sed eadem chola tam ab
WW" " omni ui1 abhorrentes admittit interpretationes tacitas , ut dubi
PL'le m

Pl_ 5_ 5._ . tan pofht an non fatius t adverqu quofdam ifalhloqulum admit

_I;.' made tere in iis quos diximus caibus aut eorum aliquibus ( nihil enim
!gliftzvgl deniendum hic fumo ) quam illa a falfilofquio tam indifcrete exi
1ei.lib..1.v.c. merez ut cum dicunt, necio, intelligi po e nefcio ut dicam , non

ml-V- _- habeo intelligi polfe ut tibi dem , ac id genus alia qu ieuius com

{"
munis repudiat , 8C qu admittantur jam nihil obabit quomi
tia. Mp.4z. nus qui quid armat id ipum negare , qui negat alrmare dica
"1"- 9- tur. Verimum quippe nullam onmino efle vocem qu non am
biguum recipiat , cum omnes prter ignicatum quem vocant

g .

prim notionis, altemm habeant fecund eumque varium fecun

dum varias artes , tum vero alios quoque ex tranatione ac imili

bus guris. Neque magis eorum commentum probo , qui, quali

_ -_ . .

vocem non rem exhorrecerent, joca vocant ea qu vultu ac pro

-. .

nuntiatione maxime feria proferuntuiz

X v I II. Sciendum vero qu de falfiloquio diximus ad aeren

\g

tem ermonem , ac quidem talem qui nulli nii publico hoi no

v l

ccat , non ad promittentem referenda Nam cx promione , ut

jam modo dicere coepimus, jus fpeciale ac novum confertur ei cui
t promiiQ -: idque inter hoes etiam locum habere ne ulla ho

x.

ilitatisj am exients exceptione , neque tantum in promiflis-ex

ir

preis , ed &in tacitis , ut in colloquii pollulatione , Oendemus

'

cum ad eam partem qu de de in bello fervanda e ventum erit.

in

X l x. lllud quoque ex uperori qu de jurejurando fuit dier

tatione repetendum 'e , ve id aertivum t, five promivum

vim habere excludendi omnes exceptiones qu ex perona ejus

quicum agimus peti pollent , quia non cum homine tantum ed 8::

cum Deo res e, cui per jusjurandum obligamur etiamli homini

jus nullum naci pot. lbidem 8C illud diximus , non icut in alio
fermonea ita in jurato , ut mendacio excufemur admitti inter-u

pretationes verborum quavs non plane inuitams: fed omnino

verlttem requiri eo in enu quem homo exaudiens intelligere
fide

-L.

~__ A

AC PAClS,LlB.

III.

39x.

"i"

de optima exiimatur: ut plane deteanda itillorum impietas,

qui ut pueros talis, ita viros urejurando all'endos aerere non du~
bitabant.
q

'

X X. Scimus etiam audium,quas conceas naturaliter diximus,

Pm

genera quaedam populis aut hominibus nonnullis repudiata: ed

id non accidit ob injuitiae opinionem, \de ob eximiam uandam

mh

animi celitudinem , interdum 85 vrium ducam. EX at apud

lr

\Elianum dictum Pythagoraz duabus rebus hominem ad Deum

FJImuii

roxime accedere , vera (mper loquendo 85 beneaciendo alis:

85 apud lamblichum veracitas dux dictur ad omnia-divina huma

trfxi

naque bona. Arioteli a pswAzpuz@ mppqumez Ms , ma- Mc. IV, s.

Mon

gnanimus rvemm 3.9 libere eloquz'amzzt. Plutarcho n \Lweaq axAmm

5mmJUH

nle mentin'. Arrianus de Ptolemxo: mi n?? Bza/\ET 3er 05296100'an ;7 Liz,, 1,

?qu JM@ 11/Ede r: Et uqzote reg tmpius mentin' quam all cuivis. Apud

3 itl-

eundem Alexander : MMM, Baeamz cif/\Ao 74 MOMO rwc Tg Riz'xeiu: Lib. vr 1.

Dnzmrom:
fn- i

non debera Tem apud ubditos aliud quam 'DENIM eloqui. Mamertinus de
Iuliano.9104779Z
Mim cl
in Princi/ze
nOTO vitiumcz't
mentir lingmque
concordia.UNon
' Mami/is
animi,id
Uirvz'le
c mendacium:
raremodo
cum

mz'L-L

.mendzzces bomines aut inopz'a aut timorfacat , magnitudinemfrtumim im .

qm

Pemtor qui mentitur gnomt Laudatur Plutarcho Aridis (pd4 pu

qz

Him v

BECK-ll?) ms TZ &muay TEM, 11/255@

ad U 'EI-MAZ; *1m fn-cy

@gmez-,Em ingenium mai-um conqntidpmditum , 9 juz' temx , mendacz'z'

etiam inj050zgicns. De Epaminonda Probus: adeo mritatis diligens ut nc

: en
M

joco quidem mentiretur. de prefecto Chriianis eo mags ober

le) u

vandum e, qura rpis non niplicitqs tantum imperata. c Matth.

.Mi

X , 16 , ed 85 vamloquentia Interdlcta Matth. XI I , 36; 85 ls In

exemplum propoitus in quus ore dolus inventus non e. Lactan

j .

,tlus. Itqquc Matar illa "ver-M acjuus non dice: illud Lucilianum .'

{mus

,d etiam z'mmzca atque zgnoto exzzmzzlzzt non e mentiriuum : nec aliquan

x
:Y

do committet , ut lingua nte-rpm animz' imia U cogimtz'one dg'cordet. Ta

lis e ingcneroamplicitqte
Philoctete Sophoclis
Neoptolemus
Maava
man-n y;
LW-ever'th,
excel/qm
,i ut recte notavit
Dion Pruxen

iS, qm Vly ad dolos hortantr ic repondet :

HDMI-11' mico qcfizmiliqriunon el mentir meum.

Mi
;ka
M
no
1m

Ego audzens
dqleo, Lamaat'e ,
Implercf'actzs oderzm Multa magzs: i
Nam c nec {gofun.: mms, ut Fallacm-s
Secter, nc 011mgeqztor, utpebzbent,.meus:
Aticmpamtus rw mera, nonfmudzbus

de

Fama/\ere rzzptum .

Kk 4

Euri

392

DE

IVRE

B'E'LLI

Euripdes Rheo.

Gencrcss animas hozbmmim neccm

Infem mzt.
Sic Alexander Irarinegabat e velle victoriam. Et Acha-OS ab
Lx'b. IX. horruie ab omni in hocs fraude narrat Polybius , ideo quod

cam demum rmam cenerent victoriam, qua: , ut Claudiani ver

bis enum ejus exprmam ,
d _
.
confjn animo quoquedzjugat bocs.
Tales Romanierme ad uque belli Punici ecundi nem. Elia
nus: Zum Pwluuot 9490) ya-4, y; pala) 2191- 'nixwz 5 &92753967Y xa'Gywvauq

' n; &25979;; Romanispropriaervz'rtm , non per aus U Mticm uzeta

victoria. Vnde cum Pereus Macedonum Rex deceptus eiet pe
pacis , negaban!: veteres enatorum e agnocere Romanas artes.
majores nunquam ut au magis quam virtute gloriarentur bella

gee: non verutiis Punicis , non calliditate Grzca , apud quos

fallere hoem quam vi uperare glorioius foret. Turn illud ad
debant : Interdum in Pmiz-ns tempusplzzspMci dolo quam ?MuteJed ejus
demum am'mum inPezperuum Vinci , cui confiio exPrcrz eez: ,e cague am
negar: caujd collatis cominus viribusjuo acpz'o bello zpcratum. Etiam
.Ann. 1. n. {rus apud Tacitum legimus : nonaude, neque occulre ,' cdpzzlnm &F
&kawa _aratumkulum Romanum boes iws ulczjcz. Tales etlam TIbareni
4d II A, qm praelu quoque locum & tempus condlcebant. Aod 8: de
Pl-WL ercis ui temporis apud Herodotum prodit Mardonius.
X X l. Ad modum agendi 8C illud pertinet, quod quicquid alicui
facere non licet ad id eum impellere aut ollicitare nonliceat. Pro
exemplo int hace: regem uum occidere ubdito non licet , nec
oppida ine conilio publico dedere , nec POliare cives. Ad haec
ergo ubdtum , qui tals maneat , permovere non licet. Semper

enm qui alteri peccandi cauam dat peccat 8C i e. Nec e quod

regerat quiquam , ipi qui- talem hominem a acinus impellit,
actum ta em, puta hois interfectionem, ee licitum. Liceu: enim

id ei facere, ed non eo modo. Bene Augunus: Nibil intm utmm

_celus admitm/s, zm aliumPrther te admittcre Pelis.
.
'-
l

X XII. Alud e i quis opera pontc nec uo impulu peccants

ad rem ibi lcitam utatur:quod iniquum non ee Dei ipius exem

L.'Tamfu- plo alibi probavimus. Tmmfgamjure bel/irecipz'mus , inquir Celils,

gm- D- d id ec , contra jus belli non e, ut eum admittamus qui delrta ho

ac . remm

'l

, . .

Ium parte noram ellglt.

Y
C

"l

y!
!

CAPV

8;1..11.

393

()1 @ 1
1 81: 1 .
1. 22 ] . :: ]:
, ` &'.

. : ? :
'2: 2 : :

' , !

/? ] :
.

?.
. :.
. ! . . 19 : ! :
1 . 252 .
/ 22.

,' 1 : :: @ & 81.

11 !! 11: :.
. 811 . @ &
:1 1 :
1 11
. 1 : - -

1 11. 1 1] 1, " '"||"' '

: , : 1 , 1 ) : ::

2;.

. : 1 1 : 81 @

:1 1
: 1
(

::

: :

181 , ]

.
(: !. .. !
1111111. 5 : : 768, 1"

// :, : :: !`. [1

. :: ? [ . :

, [ /. :: / -20
!2 . - @ ' 1_9'6_
:1 11 : :- "

, 61 1- : @
11 , : 1 1

-, : , , , 1 - ? ):
: 1 1 , 1 ,
]1 -: 1. 101 :: ,

(], : 1 ." .
8.

. 1 1.. 11 , : 0189
, , :

_ :1 @ , : , (
1

T:TE.:LEE'.t

394

DE l_VRE BELL}

alieno debito jus non reddendo e quoque Obrinxerit, pro eo te

neantur & obligata int bona omnia corporali-a 8: incorporalia
eorum- qui tali locietati aut capiti ubmt. Expreth autem hoc
qudam necetas, quod alioqui magna daretur injuriis faciendis

licentia , cum bona imperantium faepe non tam facile poflint in i

Ino dejn manus venire quam privatorum qui plures unt. E igitur hoc in

ter jura illa qu Iuinianus ait uu exigente, 3 humanis necellita

7212;ng- tibus gentibus humanis conituta.

on autem ita hoc natura*

jim-, M: repugnatj ut non more & tacito confenfu induci potuerit , cum &

uofa 121 idejuores ne ulla caua ex olo confenfu obligentur. Et fpes erat
@T216 facilius membra ejufdem focietatis a fe mutuo jus confequi poe
7mm,3_N.-,z- 86 indemnitati uze conulere quam externos quorum multis in lo

W"- C- 7- cis exigua habetur ratio : deinde commodum ex hac obligatione

"m Is

commune erat omnibus populisgita ut qui nunc eo grav aretut alio

tempore indidem ublcvari poet. Receptum autem hunc mo

rem non tantum apparet ex bellis plenis quae populi populis infe
runt: :inPopuli:
his enim
quid obfervetur
denuntiationum
for
M- "ct- 1- mul
prcomm
Lutinorum , oftendunt
hominibujque
przcis Latinz's bel/um
Lib. xxxI. indico,21cioque .' ac in rogationez lfcllenajuberene PIJI'IIPPO rcgz'MIIcedo

Cll-L XVI: nibufque quizb regno ejus ccnt [IE/[um india": c in decreto ipfoz Pqsz
cij/im L [us Romana: cumpopulo Hermzmdulo, bominibufque Hermundu/zs bel/umjuf
xx x_v_zn,t, quod ex Cincio e in re militari: & alibi : Hoiyjitille, quique in
gll" - tm przedi ejus jum : verum etiam ubi ad eam belli plenitudinem
i

nondum ventum e,ed tamen violenta quadam juris executione,

_ id e, bello imperfecto opus e , idem videmus uurpari. Pharna

rm. Alga bazo Regis PerEIrum ubdiro dicebat olim Ageilaus. re-ET; ? Mm.
Cal: , { @Mzzi/'ng farfp'npov BumAc-I, Kaze-c292 707; chai143 Ugly/aca? @Men-7;'
m5 ?RAE/Mo ysyov'n; , meyzm: EN tu? xoq' UE r Bamw (h/cer ph-n; eil/aq
BxlLLevav, Kg/Ta); llg aZ mabilan (x-Ebay, NOS Pbumalzezze cum amici

Regis e_mus amice nos erga ea quae Mus enmt gerebumus , 9 nunc cum Jo
esmus zcti bolz'ter nos gerimus. caluere cum U tue velis interea que
Regismtjureper te illum lzedz'mus.

_ I I I. Ejus quam dico exfecutionis fpecies erat quam Athenien

` . - z ies vocabant edito/mum de qua ic habebat lex Attica: Em 'ns ;Stde-
9:01qu XmQu'm tim-ep TX'TX 707; mon/iimu ya-4 Tax DDJPMU-\La , EN; mi) olim g
f @6m xfzrulgwazv, Ta); Xvnm'rvw dedim- 711.0 MSPOU-\HM ya, er-xy 105V,

men-g (Mi: id e. Si qui; marte-per vim illum obim't,pro eoproximis ut ne

'cqariisjus eo hominesprehendendi , donec uuztpuujumutur de cede , aut
'bomz'cz'd-e deduutur : liceat autem tres tautum hominesprehendere , non ultra.
Hic

AC PACIS,LIB.lII.

Hic videmus pro debito civitatis, qu obligatur fubditos fuos qui

aliis nocuerunt lectere, obligari jus quoddam incorporale fubdi-.
torum , ipfam cilicet libertatem morandi ubi velint , 8: agendi
quod velint, ita ut in fervitute interim fint : donec civitas id faciat
quod facere tenetur , id e puniat fontem. anquam enim 113.

gyptii , ut ex Diodoro Siculo difcimus , difputabant corpus five li

bertatem Pro debito obligari non debere , nihil tamen in eo eflz
natura: repugnans 8c mos non Grcorum tantum , fed 8C aliarum'

gentium in contrarium valuit. Ariflocrates Demohcni covus

decretum rogaverat , quis charidemum occidiffet eum abripe

re undecunque liceret , 8c i quis obieret is hoium cffet nume

ro. Hic multa reprehendit Demohenes: primum quod non di

inxert Ariocrates inter caedem juam 8c injuam , cum 8c ju

a aliqua effe pot: deinde quod non exigit ut prius pouletur
judcium: prterea quod non eos apud quos facta fit cdes , fed

eos qui homicidam recipiunt teneri velit. Verba Demohenis

mt Z ,uv v6pv , odi mn Yung {2115965007075 Mi) TZ mac/91:; poe/vna , fui-n reis
didymo/ms FMAan , KEMU'K xao-DZ '-mv yoo, r Jammy/\va x,me 1-051- '

nifo

uv Sa-58; ?Dene aidi ixo/yw 7nde mel aai-minl iidiva , nic iii/dq ?MPA/76m , @r

-ow

gra , xat-ni l1 :cswa'v owOgamov volucr , '5; x53 rr (Pen-IG. dixic/fig , {mepvx

cavg va-4

, EDU) fui "z xTZw (male editur xn'w) nonv &303017.

Lex apud quos Mdes evenit , nequejus reddant nequefontes dedant , adver
n cos dat trium hominum prehenonem. At hic hos quidem relinquit inta
&os , ac ne mentionem quidem eorumfacz't. Av eos quijamiga elapm , im
enim remponnm , ufccpemntcundumjus omnium hominum guodgientes

multPo

, bos mult ee hoium loco m' gpplicem dedant. Barra

reprehenfio e quod Ariocrates rem atim ad plenum bellum

deducit cum lex prehenflone contenta t. Ex his primum illud 8c

fecundum 8c quartum ratione non caret. At tertium illud , ni ad
folum eventum caedis cai aut ob fui tutelam fact reringatur,
non
efit
utdictum.
non oratorie
& argumenti
caufa llufcipiantur
uam ex vero
& jure
Nammagis
jus gentium
ut fupplices
8c
defendantura ut fupra diximusa ad eos tantum uibus fortuna, non

crimen obat , pertinet cteroqui par jus e eorum apud quos

crimen e factum , 8C eorum qui fontem Punire' aut dedere recu
mt. Atque adeo aut illa ipfa lex, ?ua utitur Demohenes, inter -

pretationem eam quam dico ex u u recepit , aut adverqu cavilla

tiones tales expreius poea e polita : horum enim alterum quin

t , non negabit qui attenderit ad illud lulii Pollucis : MMM- '5, Ub vm-J
I

'ona '

396

DE IVRE BELLI

mv n Ti; MODOQI/x xaGQUJ-V'GC c3; 71m; mrv mi Amy-@ch , ?Emu x F abc

&cxymv Z750 ?TE/ZM MWYEL Hominum prebenio e quoties quis bom

Cidm qui Id aliquos cozgemnt non recbit cum d Poulavct. Namjus e
tres bomincsPrc/ycndendz' admu eos qui dedere reczmt. Nec alter Har~
pocration : u-IUMMVM T oilpm'v noi-UPM; ix 71v@ milxw . OSXZOMZM.
?x-am WW :PoderioCPa'yov , Fri WL'LLVZHJ aw'Toy EZ;

IMJ bominum PVE

benonis ejZjm rapiendi aliquos ex urbe aliqua. Nam in cam Civitatem , quee

homicida"; tenazet: , napa-*M dederct , pignemtz'one utclumtur; Simile huic

e quod ad recuperandum cvem injuria manifea captum Civi
tats apud quamid factum e Cives retnentur. Sic Carthagine
quidam impedierunt ne Arion Tyrius caperetur-, hac addita
Liw'mlibro cau: idem Cartbagz'nzcnibus U Tyrz' &5 in aliis emporiz's in qzmeqmntcr
"1 comment awenturum.

Iv. Alia executionis violemx .pecies e 'cexuyaa-Ho ivepz'gno

'ratio interPopulos dims , quod jus reprealiarum vocant recentio

Ba!. III- res Iuriconulti, Saxones 8C Angli Withernamium, 8C Galli etam,

"' 78'

ubi Rege impetrariid dlet , literas IAarcae. Locum autem ha

ber, ut ajunt luriconillt, ubi jus denegatur.

. , v.
uod eriintelligitur non tantum i in ontem aut debito
rem judicium intra tempus idoneum Obtineri ne ueat, Verum

Bart. dr- etiam i in re minime dubia (nam in dubia re prx umto e pro
his qui ad judicia pu'uiice electi unt) plane contra jus judcatum
t. nam auctoritasjudcantis non idem in exteros , quod in ubdi

L. Juli-mm tos valer. Etiam inter ubditos non rollit quod vere debebatur.
LIMA Vms dcbz'tor, licct ablutus _t , natura ::amen debitar Permanet: inquit
LRc-cript Paulus Iuriliconilltusz Et cum _per injuamjudiczs domino ram qm deb

Sz 1- D: _d ton's nonzzt alzulzzt creditorquai oblgatambi, &5 qumretur , cm)

luto debito reitui mm qbortcret debitoriczebola rcituendamprobavit. Hoc

P471. in c. intere , quod ilbditi executionem etiam injuae ententix vi

1"" "impedre , aut contra eam jus uum vi exequi licite non POunt
imli-chl.

.. .

, .

Sato!. 111.0bl11PCll m Ipos ecacmm: exteri autemJus habent cogendl,

. 9-4- "- F ed quo uti non liceat quamdiu per judcium uum pont Obtinc

l- " C- re. Tali igitur de caua aut corpora aut res ubditorum ejus qui

Jus non reddlt cp Poe, non qmd em natura mtroductum ect, ed

Mic. Free-amoribus Pam r'eceptum. Vetuimum exemplum e apud

Y"Z'ZHomeI-um IliadOSA ubi Neor narratur ob erepros patri equos
1.

WSUS, Elldenium pecora & armenta cepie pum &Acouqung ut Poeta

lic. m aut/a.

CASA-. C5

loquitur,

l- "- " M 7W ""- V0 tizm- Silv- " wl- "Prf/Tel. Bambi naudneprcjazs. CM.
IMF-c 7.32. Gal/.dcP1372. c. I. n. 5'. VIE?. dejre bel/in. 4.1. Covar. c. peccnmm, 17. 1.5. 9_

AC

PACIS,LlB."III.

397

loquitur

Jard- interpretatur 'Euathius IU aai m5- upem _Xcm

"l

Mpem G ari-n F War-pmmwv @MHz-.em. Sequitur deindc in narrado,

MIT

ne g" convoan edicto ad

Hl-

bus aliquid ab Elidenibus debebatur, niminm

ilum perequendum omnes cos qui

mi -n a anoipevO xfa i'ay

"FW .
1, j-
\chic

- Ne quisjtaibipczrte carerczt.
.
Aliud exemplum e in hioria Romana de Romanorum navibus Iii-11.55.
quas Em bonis Tarquiniorum Cumis Ariodemus Tarquinio

mcirl-

mm

.him
Idm
i

Halicamaenis. Et apud Ariotelem .oeconomicon ecundo de V"

decreto Carthaginienium ad prehendendas exterorurn naves
77;
Zzd autem
ut ibi loquitr,fi
VI.'vu
Vita
ubditorumqui:jmprebendendi
innocentium ut baberet.
ex tali cau obli

WPLM

geturforte credtum fuit apud aliquos Populos,eo nimixum quod

mm.

crederent unicuique hominum jus vitae plenum ee in e , 8C id ad

icnm,
mhz.

;eres retinuit. Famulos jumenta, pecunias retenta dixit Halic. ab.

rem blicam potuie transferri : quod minime ee probabile

nec aniori Theologiaz conntaneum alibi dximus. Fieri tamen
POterit non ex intentione ed ex accideni ut occidantur qui juris

CM
vcrum
Agp
:3mm

cxecutonem per vim volunt impedire. Sed_ id i przevideatur'ex

caritatislcge omittendam Otiusjuxis percutionem a-libi oeu
dimus , cum ex ealege , C riianis Ptsertim , pluris ee debeat
vita hominianuam res nqcra, ut alibi demonratum e.
'

[ubdi:damn
'qu

V II. Caeterum non minus in hac materia quam in aliis cavn

dum e_ ne cpuxndamusa quee juris gentium (um proprie , 8C
coa qua? jure CIVIli aut 'pa-ctis_ populoru'm quituunmr. !nte-gen? D, my;

' M

tium ub) acent Pignoratlom omnes ixbdm Injuriam fauentis qm 352.1%!. l.

'l ,~

tales imt ex cauf permanente , ive 1nd1gen2e , ive advenae: non

fll;

qui tranundi aut morse exiguz caua alicubi imti Introdukae i

:: .

enim fmt pignorationesad exemplum onerum quee pro exolven

WB

lP
cg?
19W'

dis debitis publicis indicuntur , quorum immuncs \mt qui tantum

pro tempore locilegibus ubunt. Anumero tamen ubditorum

jure gentium excipiuntur legati non ad hocs noros mii , 8C res
eorum. At jure civili populorum (Lepe excipi olent peronae mu

5,11? &Y

lierum & inantium , eorum vero qui literisoperam dant , & ad

Nik
?EiPd

nundinas veniunt etiam res. Iure gentium ingulis pignorandi jus

e', ut 8C Athenis DAWN-419;. Iure civili multorum locorum peti

WP";

id olet alibi apoteate umma, alibi judicibus. Iurc gentium

!Pr

ipo facto dominium rerum captarum acquiritur ad lmmam de

qul"

biti & umtuum , ita ut reiduumreddi debeat. Iure civili olent

y,

Ll

citari

' '

398

DE

I'VRE.BELL

citari *quorum intere,' fes publica auctoritate diVendi aut ad

l dici iis quorum intere. Sed~hxc atque ala Peri debent ab his'
vfg- If; qui jura civilia tract'ant , 85 nominatim in hac mat-ria Bartlo
BC l

qu de reprealiis cripit. Illud hic addam , quia adj'ur-is hujus fa

tIS per e rigidi emollitionem pertinet, eos qui non olvendo quod

-"7 debebant , aut jus non reddendo cauam dederuntdignorationi

bus , ipo natural ac divino jure teneri ad rearcie-n a damna alii's.

quibus cam ob cauam aliquid decedit.

CAKPV T

Ill.

- De bello juo ve olenni jure (Pentium, ubi

dehxone '
I. Bel/um olmne jun": Gentium e- inter v I I I. tz-e in denumiatiwzilzmirztlkr
ci'UilI-i, non Gmtium.

divcros populr.

'

I l. Diizzctio populz' quam-ui injuie a IX. Bellum alimi indifam imul indi
ctum E ju-5 nbdit * iw qm
germ pin-mk * latronibm.
I I I. Mutationem interdum inciden.
quqnmr :
IV. Kequiri 4d mmmm fact [Mmm-'5 ut X. Non quapere conideranmr: quodex
emplc i/Iuiratur.
auctorcm babeat cum qui itmmampo

tqlatem habra: .- quodquamodo intelli XI. Cauiz mr denuntiatio ad ectm

en tm.

V. Requiri * denuntiatiomm.

'

quo/Ham requimmr.

4 l

XI I. Hq: q-ctm mi; rcperiri 'in aliir

z*
I
'
V I. &id in demmtiatiom itjum mm '
m,quidpr0[rium]ris Geminm dijim x l I l. Bel/um animulatqqundictum fl

gen' poiz't. _'

Ye expliatur.
v I I. Denuntiatio ala conditiomta , ala X I v. ufn indicmdum ei quijm Zegatia
m *via/Mit.
pum.

Vpra dicere incepimus juum bellum apud probns auctores

S dici aepe non ex caua unde oritur , neque ut- alias ex rerum
z
gearum magnitudine , ed ob peculiares quoiiam 'juris cf
fectus. Quale autem it hoc bellum oprime intellgtur ex ho

LHthIde ium denitione apud Romanos Iuriconirltos. Hocs imt qm' n0

Wb- iS' bis aut quibm nos Publice bellum decemz'mm Meri latrones aut pmdones
L_ Hh, um:: ait Pomponius : 'nec aliter Vipianus: Hceszmt quibm bel/um_
D; 4 Pti-Pulzlicepcpulus Romanus decrevit ,. welqbfiquulo Romano , Mten' lam-neu!: *

7"

UBIPtedOHBS appellantur. Et idea qui [amnibm captus eerbm 14mm

non eZ , nccpolimnium' i111' necean'um e. Ab boibus autem UPM , Puta ,
l l z Germain": 9 Part/11's, Umms e. hoium Upoliminio atumpriinum

recuperar. Et Paulus: Apimtz's aut latronibus MPE [iberipemanena Ac

de CdPtUI..
l
~
cedat

:>,..

399

: !2! : (
2 : 2 , -5

: , - .
: <7.9' : 9' 20.
:0 : !! :2
:. 61 .
.
. , (] , 1| , , 7 , >,.|,2,_ :

< : : 3!
:.

. , (
, , :

:1
.
: :
: ,
=
:
,
: . ,

8 ,

1- - 1
. :
: !
, 8. '"
.
) ) : , ;

, ; ?- ,
@ ,
.) ; @- . @; @ 7;.

@ @ : , |
, ! 8 @ @ ,
2 |. , :
@ : . : .

:
: ! 2,

2 : : !!. (:
0? @ ; @/ 2

. 92.

, @ , :
.. .

.,

40

ct

DEIVREBELLI

mates, aut ipfe populusj non jam vitom, ed nullam efle rempuq
1),-. cm. Dei blicam: quam fententiam Auguinus corrigens , Nec ideo mmm,

mm 4* ait rvel
non epopulum , melejus rem dixerim non ege remPub/iCm,
quamdiu manet quulzjtunque multitudinis rationalis ctus rerum quas diligit
concordi communionejiciutus corpus morbidum corpus tamen e:
ac civitas quanquam graviter grota civitas e , quamdiu manent

leges , manent judicia 85 qu alia neceflaria funt ut ibi jus exteri

BWV-'ni confegui poflint , non minus quam privati-inter (. Rectius Dion

d Chry oomus , qui legem (cam praefertim qu jus Gentium facit)

dicit efle in civitate ut mentem in corpore humano : ea enim i1b~

lata'civitatem non elle amplius Et Ariides in ea qua Rhodos

ad concordiam hortatur Oendit etiam cum tyrannide leges mul

tas bonas Oe confiftere Arioteles quinti de republica capite

nono ait l quis nimium intendat vim paucorum aut populi primo

vitioiam eri rempublicam poftremo nullam. lixemplis rem ile

luremus. A latronibus captos capientium non fieri fupra dicen
tem audivimus leianum. Idem captos a Germanis ait liberta
tem amittere. Atqui apud Germauos latrocinia qu extra civita

tis cuju ue nes fiebant , nullamhabebant infamiam , qu verba

pa vt. funt CX: aris De Veneds Germanorum populo Tacitus : quicquid

inter Peucinos Pennofquelvmm ac montium erigitur , latmciniispermant.

D 'Wib- ldem alibi Cactos nobilem Germaniae populum latrocinia agi-a

mm tae dicit. Apud eundem Garamantes latrocins foecunda Peas,
Hi r. md gens tamen. Illyrici ne dicrimine mari prdas agere Oliti,

"11" de iis tamen triumphus uit: Pompejo de piratis non Fair. Tan
tum
dicrimen
e inter
quantumvis
celeratum, &inter
eos qui
cum populus
nonpopulum
int (iceleris
caua coeunt.

II I. Pote tamen mutatio incidere, non in ingulis tantum icut

Iephthes, Araces, Viriatus ex prdonum ducibusjui duces fact
unt , fed etiam in coetibus , ut qui prdones tantum fuerant aliud
DH D. vit genus amplexi civitas ant. Auguinus de latrocinio locutusz

ab. Iv,c. IV. Hoc mii/nmi in tantumperditorum hominum accciibus adit , uz: ij [oca te
mat,edes confiituatj civitates occzgpet,populosjibjugetj regni nomen a
1v. Summum autem imperium qui habeant diximus Iupra, un

de intelligi SC hoc poteft i qui pro parte habeantj pro ea parte ju

cum bellum gerere : multoque magis eos qui non fubditi , {ed in
Cajet. 2. z. qualiter funt federati , quomodo inter Romanos 65 eorum o
9'4*"*"cos , quanquam fed ere inferiores , VOIIEOS , Latinos , Hipanos,

Poenos omniaju belli exercita ex hioriis ducimus

*

d
v. Se

AC
P
nen,
(ctm)

iiigit

utili
ment
nmi
S Dion

Ifacit]
imlil
.hdjas
;ML-
nunc
1 prin
rem l

PACIS,LIB.III.

40:.

v. Sed ut juum hoc igniicatu bellum t, non lcit inter

ummas utrinque poteates geri : ed oportet, ut audivimusa ut 8c

publice decretum t , 8c quidemita decretum publice ut ejus reiz

ignicatio ab altera partium alteri facta it, unde promulgata
prlia dixit Ennius. Cicero Ociorum primo: At belli quidem -i
quita-s anctzzmefcialipopuliRomam' jure perfcripm e : ex qua intelligi
ddturnullum bellum e?: juum , quad aut rebus rqaetitisgeratur , aut de-nuntiutum antet d" indium. Minus plene vetus fcriptor apud Iido Lib. I.

rum : Iu/ium bellum efi quad ex edictogcritur, rellm repetitis autprapuMdn

darum hominum caufd. Sic Livius bellum palam 8C ex edicto gerere
dixit in ui belli decriptione. Et cum narraet Acarnanas agrum Lib. Km;

Atticum elle populatos : Iritdtia animorum euprimu

: paeujuum

bellum decretis civitatum ultro indicendafdflum.

v I. u loca &C alia de belli promulgatione agentia ut intelli

gantur , accurate diinguenda unt u jure natur debentur,

uiiiu
liberta

qu natura non debentur ed honea unt , qu jure gentium re

l cie

peculiaribus populorum quorundam -initutis veniunt. Naturali

jure ubi aut vis illata arcetur aut ab eo ipo qui deliquit poena de
pocitur, nulla requiritur denuntiatio. Et hoc e quod Sthenelai- Lib, I;
das ephorus dicit apud Thucydiden: a dium a MW; aima-tiu mi

rvcrbz
uich

quiruntur ad eectus juris gentium proprios , 8c qu prterea ex

nle

1 agl
, gens,
, (OM,

,. Tan
&inter

My@ e mag SAavaouivxgz non e quad werbz's 8.9 judiciz's dicePtemus ultrd
verba Le. Et Latinus apud Halcarnaenem. n);- AMM@ 'UACH-8 m; a Lib. x.
wmsmazuwjm : bellum inferentem is quz' impetitur 'e repellerelet. Et
Elianus ex Platone ait uod ad propulfandam vim ilci itur bel
lum nona caduceatoreled a natura indici. l-linc Dion C ryoo

mus in ea quae e ad Nicomedienes: ari/\cpm a; Pn : mam aixijpwaot

plin/aum : pleraque [Je/[anes denuntiueionejufcgpiuntun Nec ob aliam cau
mifai

m Livius Men po praefecto Antiochi objicit quod Romanos

uodam cecidi et nondum aut indicto bello , aut ita commio

ut rictos gladios aut anguinem uquam factum audient: eo

ipfo oendens ex his duobus alterum potuie ad facti defenio

nem ucere. Neque magis per naturae jus indictio neceifaria e
i dominus rei uze manum injicere velit. At quoties pro re una
res ala, aut pro debito res debitoris invaditur , multoque magis i

res eorum qui debitori fubditi unt occupare quis velit , interpel
latio requiritur qua conliet alio modo eri nequire ut norum
aut nobis debitum conequamur. lus enim illu non primarium
e ed ecundarium 8C urrogatum ut alibi explicavimus Sic etiam
'

Ll

ante


* U_K

402

DE-IVREB'ELLI

antequam ummam poteatem habens impetatur ex debito aut

delicto ubditi , interpellationem oportet intercedere , quee illum
in culpa conituat , ex qua aut damnum dare ceneatur aut 8C ipe

delinquere juxta ea quee nobis upra tractata unt. Verum Ctiam ~

ubi jus naturae non praecipit talem interpellationem eri, honee
tamen 8: laudabiliter interponitur , puta ut ab Oendendo abi

neatur aut delictum poenitentia & atisactione expetur , fecun

dum ea quee de tentandis rationibus bell vitandi dixims : quo 8C
illud pertinet:

ExtremaPrimo nemo tentar# loco.

Dwn! I- Et przeceptum quod Deus Hebreis dedit, ut civitatem oppugnan

dam prius ad pacem invitarent: quod cum pecialiter illi populo

datum t male nonnullis cumjure gentium conmditur. Neque
enim erat illa qualicumque pax , fd lblege ilbjectionis , 8C tri
but. Cyrus cum in regionem Armeniorum perveniet , ante
quam noccret cuipiam, miit ad regem qui debtum ex federe tri
butum 8C miltem CXgCI*ent 2 vopwv (PMma-npov c-vaq fra-g, luz; mdnzivm

mpiiq , bumam'm id exiimzms quami ultra duceret , nihilpmdccm , ut

Hl?"- II- in ea hioria Xenophon loquitur. Caeterum jure gentum ad e
fectus illos eculiares omnibus caibus requiritur denuntatio, non,
utrinque, (Ed ab altera partium.

v I I. Sed hxc denuntiatio aut cpnditonata e aut pura. Con

ditionata ubi cum rerum repetitione conjungtur. Rerum autem

repetitarum nomine jusfeciale comprehendebat non tantum vin

dicationem ex jure dominii , d & perfecutionem ejus quod ex
caua civili aut crmilns debetur ut recte explicar Servius. Inde 1'1

un)...
-i.-

lud in ormulis, reddizcztisyierz', dedi, ubi dedi, ut alibi diximus, intel

ligendum e ni punire bntem malnt ipi qui convenuntur. Hanc

rerum repettionem dictam ee clarigationem teis e Plinius.
Conditionata e denuntiato apud Livum. Eami injun'am m' ab
Lib. vnr

' Dis qui fcerint demamr, ipizs 0mm' rw' dputros e: , & apud Tacitum:

Lib-I A- nl'upplicium in malos Pmizmzmt , zurum promicua czede .* 8C vetus ejus

""

exemplum in Suppliibus Euri ds, ubi Theeus caduceatori hxec

dar mandara ad Creontem T ebanum:
Vzcz'na Tbee'us qui tenet regm'la
Humarepocic mmm: .' quodi datur ,

Si: amimflzcietgem Erccbridum tibi.

Hzcprobantur, cum reyr retropedem :

Sin nemoparet, merbaint IMC altera :

14m max ut armapubz's expectent mw.

Papi

AC PACIS,LIB.III.
l

-403

Papinius in ejudem rei narratione:

Aut Danni: dice mgos, aut-Praia Tbebs.

Pi

Polybius hoc vocat Jm quMdszomani veteres condicere. Pura

Brun

denuntiatio e quee pecialiter indictio aut edictum , ubi aut bel

di

Ium
alter intult 8C hoc e quod apud Iidorum dicitur bel '
lum propulandorum hominum caua) aut ea deliquit ipe quae

poenam merentur. lnterdum autem conditionatam pura zbi:

(i

qluitur, quanquam id necee non e, ed ex uperabundanti : Hinc

ZW
Mll
,
UM
:, antrdercnr
m-
Armar
mdd:i0,n0u

i a formula. Teorpopulum llum injuum e neque jm reddcre. Et al

tera. HI/drum mmm, litium , cauarum condixit Patcrpatmtmpopuli R0
mani Wirixium Pam' Patmto P0121111' Przcorum Latinomm , hominibuijue
Pncis Latz'm's , un res necivhmmnv , nec dedmmt , necfcerunt , qust res
dari,m', iihz' qportuit,Puro ,pioque duello qu-erendm cenizo, an-:mio , con
cicoque. Et tertium carmen : Modpapuli Prza' Latiniadrezmquu
lum Romamzm Wir-iria":fcemnt, deliqummt, quodpopulm Romana: 06x31'
rtium bellum cum Pris Latinisjuzt e, Senatuque Romana: uiritium
cen uz't, coqenit, corcilitv ut bellizm cum Pncis Latiniseret, ob cam rem ego
Populzgque Romana; pqpulo Pricorum Latinomm bellum indico, fZICOque.
HOC autem caujta ut dixi,non ee praeciie neceariam denuntia Liv-LM!,
tonem ex eo quoque apparet quod ad proximum prxidium rite 59 XXXV

eret, ut ecia es in Philippi Macedonis 8C poea in Antiochi cau

Con-

a conulti reikionderunt, cum prima denuntiatio ipi facienda e

Mzm

fet qui bello petebatur. Imo & belli in Pyrrhum indictio facta e

uni militum Pyrrhi , idque in circo Flaminio ubi is miles locum

uodn
DM.

emere dicis caua jubebatur , ut Servius narrar ad nonum \Enci

dos. Supervqcuae ObeFX'ationis & hoc argumentum e, quod bel

ijmj,

lum aepe utrin

HM

ibus 8C Connt 11$, cum al? alt-erayarte Indictum ee lClat.

_Mm

v I gentium
I I. A more
& initutls
quorundam
populorum
jure
mtautem
, caduceus
ctpud Graecos
, agmina
& haanon
n

indlctum e, ut Pelogonneiacu'm a Coryren

,
Mim.

guinea apud \Equicolas primum 8C horum exemplo apud Roma

nos , renunuatlo amICItlx & OCIetatIS i qua mterceiiet , po

Wht

res repetitas triginta dies olennes , hax miio iterum , 86 ala id

genus , qux cum his quee propriejurs gentium imt conmdi non
oportet.
deiie docet
Nam nos
&horum
Arnobius
magnam
: imopartem
jam Varronis
iIO tempore
aevo quaedam
uilrpari zz z,

[O]

omittebantur. Punicum bellum tertium imul indictum , imul l- " "W

latum e. Et Mcccenas apud Dionem quaedam horum vult pro m'

Fria ee atus popularis.

.
P1P

Ll 4

IX. In

DE IVREBELLI

I X. Indictum autem bellum ei qui imperium in populo (um

mum haber, fimul indictum cenfetur omnibus ejus non fubditis

tantum, fed Sc quie ocios adjuncturi unt , ut qui acceo int
gliz: ipfius , de hoc efli quod ajunt recentiores Iuriconillti didato

nim

'principe didatos ejus adhaerentes nam indicere bellum vocant

didare. quod intelligendum e de eo ipfo bello quod adverils

LM "T" eum cui indictum e geritur, quomodo bellum Antiocho indi
xx x VI' ctum cum eiiet, Etolis e Jaratim iudici non placuitj quod ipfi pa

lam \ Antiocho adjunxi ent : ,Etolos ultrobz' bellum indixzj refpon

debant feciales.
X. At eo bello aboluto , i ob auxilia fuppeditata populusy aut
rex alter bello impetendi int,ut effectusjuris gentium confequau

tur , opus erit nova indictione. lam enim non ut acceo fpecia
tur , ed ut principale aliquid. Ac propterea rccte dictum e non
fuiffe juum jure gentium bellum aut Manlii in Sallogrcos , aut

Czearis in Arovium: non enim jam ut acceo alieni belli ed

principaliter impetebantur , quam ad rem icut ex jure gentium

indictio , ita ex jure Romano novus populi Remani julius defide
Liviw lilrra rabatur. Nam quod in rogatione contraAntiochum dictum erat:

illa I_ 'jog/{eng juberentque cum Amtiucbo rege quiquefeflam cjusiizcmi eent lie/lum
.

_."...
- *....
...-
.L~...-..,.._ .,,z.

mm: quod ac obfervatum in decreto adverils regem Pera, vide

turintelligi debere quamdiu cum Antiocho aut Pereo bellum eil
ietz ac de his qui reipfa ei bello e mmicerent.
X I. Caua autem cur gentes ad bellum illud, quodjure gentium
A11- G"m- juum diximus , denuntiationem requirerent , non ea fuit uam
"' aderunt nonnulli, ne quid clam aut dolo agerent, id enim a for
titudinis prxantiam magis quam ad jus pertinet , icut nationes

qudam etiam prlii diem 8C locum condixiiielegunturz ed ut

certo conaret non privato auil ed voluntate utriufque populi,

aut populi capitum geri bellumz natn inde nati funt eectus pecu

liares, qui neque in bello adverqu prdonesy neque in eo quod rex

M-. pk-::r.-_-mzu. _.

m m de gerit m fubditos locum habent. ldeo Seneca dlmcte dIXIt: In

m al dlcta SLI/anitimis qutgea cum czmbus.
Aj/a l- I, Xll. Nam quod notant quidam 8C exemplis docent , etiam in
' '

bellis talibus capta ieri capientium , verum efi , fed ex una dum; .

taxat parte , idque ex jure naturali non ex jure voluntario gen

tium , ut quod gentibus tantum profpicit , non his ui fine gente

. ._ ._~IS-
J

A112. Gm funtp aut pars gentis Errant &in eo quod putant bellum ili tuen
" """ di aut rerum tuendarum ergo fufceptum ndictione non egere:
nam

8,1...

4;

8 : : , :

: : :. .

'

11. : , : :
?:, ( , (-.
- .
. : , :

: : :_ , :1
@ , [ , : :1.

. :
.

1
.
@

!8:

:
,

: ::
: : , : :
8 : ::

: 6: : :
: .
. .- @ 2
- :
. ' : .
7$!!'.
. ? ! '27 ' . : ! , |,
/ : [22: ,
: :
: , : . 2 . :2.
2 / '03 . . 72 ' / "
. #? &/&! @
/ , : ,
| /':: : ' !
3.
2:.
. :.

. 22:

1 . : #? -.
. ?# && .
:
. :: @ 1. /! : :
22: :/: .
:
. . :
1 . #48 .

. :: 1 1 . #22 2 : :
|2 : 2.
6': ; 2.
. /2:: . 6'2 : : : (.

) 8:
: , : 2

5 @ 8

406

DEIV'REBELLI

Martio & ulterius ab /Equicolis petiiet , ic ait: Si quando bemines

aut animalia ab aliquagente rapta eirentpopulo Romano, cum fecialibue id efi

facerdotibue qui faciendis prajunt federibue profcifcebatur etiam Pater pa

tratae , id antefinesan: clara voce dicebat belli caufam , 9 nolentibus res

ereptas rejlituere rvel auflorer injuria tradere , jaciebat bafiam qua res erat

pugnaprincipium , 3.9jam licebat more belli res raperek Ante autem dixe
rat : veteres [cadera res rapere dicebant etiamp rapine nullum crimen exiflea

ret : imiliterdticerercs reddere dicebant. nibus docemur belli in

ter duos populos eorumve capita indicti eectus quofdam elle
proprios , qui bellum ex ola natura non equuntur : quod cum iis
optime convenit qu ex luriconultis RomaniS modo attulimus.

- 11. Sed quod dixit Virgilius licebit videamus quo pertineat In

terdum enim licere dicitur id quod rectum ex omni parte pium

ue e etiami Forte aliud qui fieri pot laudabilius , quale e

I7'Cor. VI, cilicet
Pauli
generis

cujusI rem/va
funt um
deleges-rv
quibus
, RCagere
mincoeperat
WHQM'. , 8C acturus
c

D6.I,c.IS erat) licent mibifzd non omnia expediunt Sic licet matrimonium con
trahere , ed_ laudabilior e ex pio propoito clebs caitas ut

ad Pollentium ex eodem Apofiolo dierit Auguinus. Repetere

quoque nuptias licetz edlaudabilius e uno contentam elle ma
trimonio , ut recte hanc quiiionem explicat clemens Alexan

ad PPI/n drinus. Chrianus conjux pa anam conjugem licite relinquere

:' "" l pote , ut enit Au uinus , quod quibuscircumfiantiis verum

' i

t, dicutere non e ujus loci ed 8C pote retinere: itaque ad

dit illez verumque quidempariter licitum efi per jujiitiam qua coram D0
mino efl : df ideo nibilborum prohibet bominem .* fed non utrumque expedit
vlpianus de venditore cui poft diem prfiitutum vinum licet e
L-I- 5-1? andere z Si tamen cum pojet efundere , non efundit , laudandus ejlpotiue.
'

Alias vero licere aliquid dicitur , non quod alva pietate 8C Ocio

md

rum regulis eri poteft , ed quod apud homines poen non ubja
y

cet. Sic apud populos multos cortari licet; apud Lacedxmo

Lib. III,niOS ac \Egyptios etiam furarivliceban Apud Bintilianum e:

* 8*
Sunt quadam non laudabilia natura , fedjure concea , ut in XI I tabulis , de

bitoris corpus inter creditores dividi licuit. E autem hc vocis licere i

gnicatio minus propria , ut recte notat Cicero Tuculanarum

quinta de Cnna loquens: Mibi contra nonjllam eo evidetur mzr , quod

l
,Y
Jl

eafcic, ed etiam quod itafe gejfit ut eafacere ei liceret : etfipeccare nemini

licet,_/edermonis errore labimurt id enim licere dicimue , quod cuique concedi
tur: Rece-Pta tamen : ut cum idem cicero pro Rabiro Pohumo

judices

ACPACIS,LIB.IIL
We;
nil e

407

judices ic alloquitur : glujd deceat 'vos , non quantum liceat mabis , jive;
&are debetis : enim quod liceat qwtisgoteis tollere civitate quem raul

IW P4.

[ibm

re: rm
mir

tis. Sic regibus dicuntur omnia licere quia funt mumSmm, exemti
pnis bum-ans , ut alibi diximus: At Ro:ng ve imperatorem
informans claudianus recte ait:
Nec tibi quid [ica-at,ed quidfecille decebit

EB erilli

Occurmt.
bella
iam
duri
tuin
inc: ll
w

quid
nii illa

'

& Mulonius cagat reges y); n) necde ,um Aylv fummam me n) Egea

(t , qui in more habent dicere boc mibi licet , non boc me decet. quue enu Decl- 1. I I I
faepe opponi videmus quod licet, 8c quod oportet ut a Seneca pa- v"
_
tre in controveriis non femel Ammianus Marcellinus. Szmt aliqua Am- m
quueri mm oportet , etiam licet Plinius in epiolis. oportet que funt Plin. lib. v.
inboneu non qud ilcitad qudpudenda mitram cicero ipfe oratio

{spam

ne pro Balbo. E enim liquid quod non aportan, etiam licet. Idem pro
Milone fas efle advnaturam , licere ad leges refert. Et in declama- Deal. cclI_.'
tione Patris Bntiliani e,aliud efle jura ipedarqaliud juitiam.

III. Hoc er omodo ldere ho hoem licet 8c in perona 8C

in rebus: id el? non ei tantum qui ex jua caua bellum gerit, qui
que ldit intra eum modum quern naturaliter conceum initio

{Tem

hujuslibri diximus, ed ex utraque parte 8C indiinctez ita ut earn

lium

ob caulam nec puniri pot in alio forte territorio deprehenqu

'nquere

tanquam homicida, aut fur , nec bellum ipfi ab alio talis facti no

mmm
I cii

mine inferri. Hoc enu apud Salluium legimus: cui omnia in mi

immil

' IV. caufa cur id gentibus placuerit , hc Iit uod inter duos

u api-3

populos de jure belli pronuntiare velle periculogum lcrat aliis

brer

populs,
ea ratione
bello alieno
implicarenturj
Mallilien
les
in canluiCzeiaris
8c Pompeji
dicebant
, neque fuicut
judiciiyneque

MMO

i fuarum ee virium difcernere utra pars jui'orem haberet caua'tn:

deinde quod etiam in bello juo vix atis cognoci potefl ex indif

'C 36m
u'umcon

diras z

003M2

f-Zoria lege belli licuerunt.

ciis externis , quis juus it fe tuendi ,' la recuperandi aut poenas

exigendi modus , ita ut omnino prftiterit hc religioni bellana ' ' '

tium exigenda relinquere quam ad aliena arbitria vocat-er Achi

in oratione ad Senatum apud Livium : Mmm modo ea quejar-E belli wn

nctamt , in if/61513413in veniunt? Prter hunc eectum lic'entix,, mm "

id e impunitatis , c' Sc alius ,r dominii fcilicet , de quo poflerius

-agemus.

' -i T ' _ ' -

v. Illa autem quam 'nunc tractare ccepimus ldenjdi licentia prii

mum ad peronas porrigitur: de qua multa 'exant apudProb'

'

auctores

408

DE

auctores temona. ercum e proverbium ex tragoedia Eu

ripids:

H
anupZ ::-M; *m ?DNPfs; 'a' ai- MGM.

j z

Pumsjmcto e quiguz's boem occiderit.

IJ ,

\,

IVREBELLLX

Ita ue more ercorum an'tiquo cum his , qui extra bellum occi

dit ent homnem, lavare, potum umere multoque magis acra fa

Liv- XXVI- cere fas non erat,cum his qui in bello,as erat. Et pam occidere,

Lib- xxr- jus belli vocatur. Marcellus apud Livium: guicqm'dz'n boibusfci,jm
Libro

[ze/[1' dendit. Apud euhdem Alcon ad Saguntinos : Sed MC paciencia

I" ccniopotius , quam trucidari corpom wem , mpz'pmbique ante 0m r'\c-zm

conjuges ZC libero: bellijurenatis. Idem alibi cum narraet , Aapen

es occiosz addit factum jure bell. Cicero p'ro Dejotaro : Tibi Ic

ro inimz'cus cur eet 22 quo cum melinterci 170111' legepotuit, regeme Ulios
uos conitutos e memim't? Et pro M. Marcello : Nam cum
vi
&ari-e condicionajura omnes occidzctcmus , Clementzlc tu-ejudz'cz'o confervatiiz

Com-n. lib. mm. CXar Haeduis igniicat to benecio coryrpatos quos jm belli in
" l*

tcrccrepotuz't. Ioephus in bello Iudaico, xau/\EV w MMM.: &vn/(mb, M

' j,mAu
me id voiluq
e vitam
TXT S7?
adimentcF victore.
KUUTUV:
Papinius
Pulcbrum
:.

occumbere
*
,

Nec querimur MiDS: brcc bclicajura, viccque ~

Amaru-m.

A_

_luxe autem belli cum dicunt hi criptores , non tale ntelh'gi quod
actum culpa omni liberet , ed qualem dXi impunitatcm ex aliis

AM. I. locs apparet. Tacitus dixit impacc caum 9 merimffectan", ubi bellum
Hi/ZJIX. ingrzmt innocentcs ac noxios juxt-a cadera. Idem alibi : Nec i111": aut hono
rare cam cxdcmjus bom-inum aut ulcici ratio bellipermittebat. Neque ali
ter \mcndum jus belli quod abinuie Achivos \Enea &C Ante
nre memorat Livius , eo quod pacis auctores emper fuicnt.
_Seneca _in tragoedia Troadibus;

_ \ \ .
5 k'

godcunque libuitacere, victor licet.

'

Epi.XCVl- _Et in ep Olis : M4 commija capita [amm: tam gua _Paludau' fcerzmt
Epi . II. _laudamm
minus rocatur
8C Cyprianus
cumpublt'ce gritur.
_, Homicidim
imPum'Mtemce/eribw
'cum admiptuntnguli
acqmrzt,crimen
non no
~ _ @nti-e ratio , fed bitizlmagnium. Dei'nde: Concncre um pecmts 6.9' '
' Iv In.t.9: ij; e licitum quodpublicum
r Si' Lactantus Romanos ait legiti

1,thl" I_ minjurisjmulie. .Nec alio \Enu Lucanus: Iuque datumccleri.

v I. Late autem patet hoc jus licentiae. nam primum non eos
_tanxum qomprehendit -, qui actuipo arma gerunt aut ?ui bellum

nvent _zbditi unt , fed omnes eri-am qui intra fines unt hol
.
\..'

es:

..

' ~

AC PACIS,LI~B.IIL
Eu

noch

{mii
(diu,
mchm

409

les: quod apertum t ex ipa formula apud Lvum , Hois t lle Libr
quique-intra Przeidia ejus zmt. Nimrum quia ab illis quoque dam :2?
num .metui potefc quod in bello continuo & unverili ucit utim,
locum habeat jus de quo agimus: aliter quam in pignorationibus,
qua: , ut diximus , ad exemplum onerum impoitorum ad luenda

cvitats debito. introductae imt: quare mirum non e i quod A41. v, D.

Baldus notar multo plus lcenti-:e t in bello quam in pignorandi "Vlh

c PRL-ri;
omgn

jure. Et hoc quidem quod diXi in peregrinis qui commio cogni

toque bello intra nes hoicos veniunt dubitationem non haber.
v I I. At ui ante bellum eo iverant videntur jure gentium pro

Ah

hoibus hzerilpo modicum tem us intra-quod diedere po

'0I :

tuerant. Nam 1C Epidamnum ob euri Corcyraei peregrinis Iri Tbm. 1. r

mum dicedendi faciebant copiam, denunciantes alioqui pro bo

'm

#Mi

ibus futuros.
VI l I. ui antem vere ubdti unt hoium , ex caua cilicet

"Heigl,

permanente , eos oendere ubique locorum jure hoc gentium li

cet , i i orum peronam repicimus. Nam cum alicui bellum in

Y, friki'

dicitur (qul indictur ejus populi hominibus ut upra oendimus

'en Mi

in formula indictionis: ic 86 in decreto : VeIlen-tjuberent Fiji/PPD re~ Liz-im lil-r

gi Macedonbuque qm'ub rcgno ejus ent bellum india'. Hois autem qui x "x"
e ubique ecundum jus gentium impeti pote. Euripides:
gi quod
\EX his
ubibdluu

NAN-@1 93 xD93v >1qu ?I'M-8 \Ea-'CFC mna.

Vbicunqua Prenemjum cdi baeminunt.

Marcianus Iuriconilltus : Tmn#th licet ubicunque inyenti fuen'nt, L. 3 in

equal?
Mt'

gua boes intercere. Interici ergo pount impune in lo prOPrio,g D. 2d I.

in lo hoili , in olo nullius , in mari. In territorio autem pacato c2::
quod eos intercere aut violare non licet , id jus non ex iporum

Wenn

venit perona, ed ex jure ejus qui ibi imperium haber. Nam Civi

j ,1m FEM

les ocietates conituereFomerunt in eos qui in aliquo unt terri

torio nihil per vim agi ni judicio tentato : icut ex Euripide cita
;riI' W774"

vimus:

Si crimen izs aliquod bojz'tibusruz's

Im imparabis : rw' quidem him non abmbes;

Pau-(Jin

Vbi autem judicia vigent , ibi peronarum pectantur merita , 8C

ceat jus icud promicuum nocendi quod inter hoes introdu

ctum dicimus. Narrat Livius eptem triremes Paenorum fuie in Libro

portu ejus ditonis cui Syphax imperabat, cui pax eo temporexm"

erat cum Cart'haginienibus Romanique. advenie eo cum dua
bus triremibus Scipionemzopprimique Paenis potuie priuquam
m

portum

:
!:
`

1 . : : [

##### , 8

'
@ .
.:, 4
, (
: ,

] .

# !
9 , :
.) .

!! @
,: .

. . , . '

'

.
: , . ; 7; ,

_/!,,,,_1 : :, : .
( .)

, : , :
!. .:
. 1 8
: .
. . .
. .
'.

:: :
1 2.

.
5:
2 1 1]..
5 , ,
. :
/ , !2.
. . : ,

' : : ! ,

AC

um

PACIS,LIB.

I.~I'I.

41-27

Iiceret POitum videtur. Sic ' Coryrzis interfecti captvi ex Epi; Lib. r.

Tg)

'

damno narrante Thucydide. Sic quinquc milla captvorum ab APAM.

Annibale occil. Apu'd Hirrium bello Africano Scipiondn ic al Dim-"1V

eFw
parum

quuitur centurio Carxianus. Tibigraca; ago , quod mill Hiram inco

lumimtcmque belle' jure captopolliceris. Nec tempore 11110 excludtur

hf
W'

potjeas occidcndi tales rvos id c bello captos, quantum adjus

gentium pertinet: eti legbus Civitatum hic magis , illic minus

W?

adringitur.

W'

XI.

_
gm,
fif-'F'

'

uin & upplcum occiorum pam occurrunt exempla,

ut ab Ac ille apud Homerum, apud Vir ilum Magonis 8C Turni:

qua: ita narrar videmus ut defendantur mul i110 quod dixi belli
jure. nam 8C Auguinus laudans Gothos qui fpplicibus &in tem .
pla perlgientibus pepercerant: 930d bellijureeri licuet , ait, i/li- t {le Civit
citumjbz' ejudicamm. Nec quie dedunt Emper recipuntur , ut D '

in pugna ad Granicum erci qui Perx militabant g apud Taci

turn VPens venam liberis corporbus orantes : quod aer-nzzti, in- AM. XII; quit,imt victores ut bellipotusjure caderemt. Nota 8C hic belli jus. .
;tesoccf-

X I l. Sed & acceptos in deditionem ine conditione ulla , _legas Di xlv.

umTh:-

interci , ut Romanis Pometize prncipes , ~ Sulla Samnites , Dv. II.

,e HUFmm

Cxre Numidas , & ipilm Vercingentorigem: imomos hic fer~

me perpetuus Romanorum in hoium duces ive captos , ve de

<

{era-

' ditos , ut triumphi die occiderentur , quemadmodum Cicero nos

0
MW

docet quinta Verrina, Livius tum alibi, turn libro xva I I , Taci
tus Anual XI I , 8C alii multi. Eodem Tacto memorante Galba 14,75, _

No@

decmari jut quos deprecantes in dem acceperat : 8C Czecna l

,WM-

n deditionem acce to Aventico in Iulium Alpinum rinciPi.

'Emu'.

bus, ut Concitorem elli animadvertit: cazteros veniae ve aevitize

Vitelli reliqut.
X I I I. Solent interdum hiorici cauam interfectorum ho

ium , captorum przeertim aut ilpplicum, reerre aut ad talio

nem, aut ad pertinaciam in reiendo: \d hee cauae ut alibi diin

ximus larix magis unt, quam juicze. Nam talio jua 8C pro
pre dicta in candem pernam que deliquit exercenda e , ut n
,44

telligi pote CX- his (lux de poema communicatione dicta unt l

pra: Contra vero in bello plerumque id uod talio dicitur in ma
lum redundat eorum quorum in co quog accuatur nulla e cul
pa. Cujus morem ic dccribit Diodorus Siculus: a 93 Ms- Jr au;
TaJII F ipywv ,MISA-77; , 371 ?5$ lamlxepm cn-ic 'z 'raz-c \la-apxn , lup-:I'M:
Zr-m ni;

1;

Mlin youqu mzy, aa) adn) rg-Zwmv a TZ; dwxoqu-.

Mm

7.

Ncquc

412

DEJVREIBELL

Nequc enim ignorabant ips rcbm edofh' , cum bellantiumpartfrtumz; l

temm's , male remgeinc id cxj'ectandum quod in mictosatuijmc.
Apud eundem Philomelus dux Phocenrum 2492 PMA-im; 13; 94899;
Mim #SNIE-35 7 {TMQOZVB y; 3M; me.de : _pariPcEna exacta eecit ut 170

es 2a zpe-rbo 5 inlenti tpplico temperarent. Pertinax vero udiuin

I Gth. in partes nemo e qui upplicio dignum judicet , ut apud Proco

pium Neapolitani Beliario repondent , quod tunc maxime obti

net cum partes illze aut natura agnate aut honea ratione ele

ctzunt. Imo tantum abc ut in eo crimen it , pro crimine, hai

betur iquis prxidio deceerit, raeertim veterijure militari Ro- 1- b-1 mano quod hic nullam ferme a mttebat metus aut periculi exh

Libjxlv_ cuationem. Pmdio decedere apud Romanos capita/e e , ait Lvus.

Ob utilitatem ergo uam quique \mmo i110 rigore,ubi vium e,

uttur: deenditur-autem rigor ille apud homines eo gentium ju~

re de quo nunc agimus.

x I v. Idem jus & in'obides uurpatum, nec in eos tantum qui c

-P-[m-dfCZ- Obligaverant , quai ex conventione , ed 8( in eos qui ab alis tra
"m' diti. A Theals occi olim ducenti quinquaginta , Romans
Dion .XVI.

TM.]'CIK1.VOlCl Aurunc1 ad trecentos. Notandum autem olltos Obidcs

.XI I-

daIi Ctiam pueros ut Parthis , quod & Simone Maccabxorum

I Mac-mb

1,17. 'uno actum legimus , 8C feminas ut Romans Porrnae tempori

IV Hi. bus 8C Germanis narrante Tacito.

X v. Sicut autemjus gentium permittit multa, eo permittendi

modo quem jam explicavimus , quaejure naturxx mt vetita , ita.

quxdam vetat permia jure naturae. Nam quem intericere li

ceat eum gladio an veneno interimas nihilntere , i jus natura:
reIPicaS: jusinquam natura?: narn generoius quidem e ita oc
cidere ut qu occditur u defendendi habea copiam: ed non.
debemr hoc cuiquam qui morimerut. Atjus gentium , i non

omnium, certe meliorum jam Olim e, ne hoem veneno inter

cere liceat: qui conenus ortus e ex repectu communis utilita
tis_, ne pericula in bellis quee crebra ee coeperant nmium inten

derentur, Et credibile e regbus id profectum quorum vita ab

armis ante alos defendtur , veneno minus quam aliorum ruta

Liviuslibre , nii defendatur juris aliqua reli ione & metu infamiae. Clan
"11V" "" deina celera vocat Livius de PCI'O loquens: neas Claudianus
10 GM.

'

..

. .

O _ agens de Inidns m Pyrrhum aFabrlcxo reJectIS , & ClCClO celus

candem hioriam tangens. Communis exempli interee ne tale

quid dmittatur ajunt Conules Roman in epiola ad Pyrrhum

quam

;..

.(. 8 . : - $-- ?

()
, @

. :
,
3,"
], . (
, @

., . , 1 .
.

>
. ,
@ 5 ,
., 5 ,
. 5
] , :
. 5

, ] : :: - 1
]: @ !. '
[ / 5. ,
1 ,

)
@ . 5
. 1 ,
: ,
( $"^
) . "

. ,
, $ -

] : & - 0:12): 2
:2 .

. ,
1 .
. 1 @
'; .
: , ,
8 , - & , :,

8
, , @

: .] :
: .
,
, . :

4,4

DETRE-BELLI_

Liv. liber I- hioricis QMutii Scvol conatqu quem ipfe ic_ defendit, bz's
hoem occidenfwlui. Poriena ipfe in hoc facto , nihil niftvirtutem

Lil- agnocit. Valerius Maximus pium ac forte propofitum vocata

3'

laudat 8C Cicero pro P. Sextio. Nimirum hoem occidere ubivis

licct, non natura: tantum fed & gentium jure ut fupra diximusz
. nec refert quot fint qui facianta autpatianturg Sexcenti Lacones

cum Leonida cara hoilia ingre recta tentorium regis pete

Iffiff- T1- batir. Paucioribus idem licuit. Pauci erant qui Marcellum con

L'Wl ctillem cx'inidiis circumventum occideruntz 8C ui Pctilium Ce

X x VI 1' .

1ac.11g/1lv.rialemparum abait quin in lecto confoderent. Laudat Eleaza

D - !,;um Ambroius quod elephantem fupereminentem cteris ador

4'

tus e arbitratus ei infidere regem Neque tantum qui hc fa

ciunt fed 8C qui aliis faciendi auctores imture gentium inculpati

habenturL Scvol ad audendum icrunt auctores illi in bellis

nulia-u adeo ancti veteres Romani fenatores. Neque movere quen

quam debet quod deprehenfi tales exquiitis fuppliciis acio
lent: nam id ipfum non eo evenit quod in jus gentium deliqucrint,
fed quia eodem jure gentium in hoem quidvis licetz gravius au
tem aut levius malum atuit quique pro ua utilitate. Nam ic
L_ 3_ 5, uz,, .& exploratores, quos mittere jure gentium haut dubie licct, qua
d 1- l Cofff- les mit Moes , qualis fuit ipfe loile , depreheni Peme tractari

d" ;Mm olcnt caeca TQ; mnwg; Jah-dv , mos e exploravom interccre ait AP
M' ianus) jueinterdum ab his qui manifefte juam habent bel
Hindi cauam; ab aliis'vero licentia illa quam dat bellijus. quod
i qui reperiuntur qui tali opera oblata uti noluerint , id ad animi

celfitudinem 8: virium apertarum fiduciam , non ad jui injuive

opinionem referendum e. At de his percufforibus quorum fa
cto perdia ine , aliter cenfendum neque enim ipfi tantum con

tra jus Gentium faciunt , fed & qui eorum utuntur opera: quam
- quam enim in rebus aliis , qui malorum opera in hoem utuntur

peccare cenfeantur apud Deum, non autem apud homines , id eil

in gentiumjusa quia ea in parte ,

Mores legesjzerduxenmt inpoteatemfuam :

Lib.. VI 1 1. Et deczPere , ut Plinius loquitur , Pm moribus temporumprudentia efi : ta*

men intra jus interficiendi conitit hc coniletudo. Nam hic

. qui aliena utitur perdia violaffe jus non natur tantum, fed &C
Cm. I. Iv. gentium creditur. Hoc docentilla Alexandri ad Darium: Impia
bellnucz'pz'tz's , U cum babeatis arma , licitamz'ni boz'um capita. 8C mox:
Lib. x-I v.
qui nebell quidemjum in mermveris. alibi : Ad intemecionem mihiper
qumdu:

ACPACSQLB.L

Mi .
11M]

Rar,
:ubixis
,ximux
;atom
Spu

1m con
(mm C

415'

equendus e , non utjuus bois izd mpcur Venecus. Eodem refe

rendum illud de Pereo : Non juum appamre bellum regio animo , d Liv.l.xlrx.
peromnia clandeinagmd celem latrocz'niorum U WGMCiOrum. Mar

cius PhilipPUS de iidem factis Perei agens : Ea omnia quam Dz'z's quo

Liv.l.xkv.

que maia ent,enurum in exitu remmuamm. Pertinet huc illud Va Lib-lx,c.7.

leri Maximi: VVl c-edes dzzplicemPezdiee accuiztionem recepit , in ami
czs quod eorum manibm interemtus e : in 913. ServilI'O Cepione Conide , qua
is celen's bujus actor impunitate promz'a n't: mictonamque non memz't,
d emit. Caua cur hic aliud quam in rebus cxteris placuerit , ea

: Heus
Iris2:70;
j hn' fi

deree quenqwzm ducumc velle mineere -, ut

inrlgad

atueret. Apud eundem cum Beus Dario manus intuliet , dici- Lib. xu.

i a
:re que
sadi

tur exempli & communis regum omnium ee caua: & Oedipus

ip e quam de veneno (upra attulimus , ne nimium intenderen

tur pericula eorum maxime qui eminent. NegabatvEumenes cre _,z,_

in i: exemplumpeiimum

regis Laji caede vindjcaturus apud Sophoclem ic ait:

Kaly?) Mmpxv guy lummb QEA:

liqucrit.
mmm

Et apud Senecam in ejudem argumenti tragoedia:

Mml

Confules Romani epiola ad Pyrrhum: Communis exemph' U del'

cer) qu:

mium e, ut teizhmm welimus. In bello ergo olenni aut inter eos qui

,U'Jct

belli olennis ndicend jus habent id non licet : extra vero bellm

-EI'CAP
embel

olenne , habetur ro lcito eodem Gentum jure. Sic in Ganna~

Regz' Mendez e maxime regumalus.

h. W

cum deectorem ructas inidias tales degeneres negat Tacitus. Art-XI

Curtius Spitamenis perdiam minus ait invim ee mie : qua Lib. vx r.

Ati-mimi

nihil ulli nefaum in Beum interfectorem regis

iiniuf

Sc &in latrones & piratas perdia , vito quidem non caret , ed

apud gentes odio eorum in quos committitur mpunita e.

videbatur;

uomm

X I X. Stupra in emnas in bellis pam legas & Ferma & im~

permia. Bi permiinunt ectarunt injuriam \ am in alienum
corpus cui ijacere quicqui hoile ejuriarmorum non incon
gruens judicabant. Melius ali ?ui non olam injuriam d ipiim
eeratae Iibidins actum hic con derarunt, & quod is neque ad e

curitatem pertineat neque ad poenam , ac Proinde non bello ma

gis quam Pce impunitus ee debeat, atque hoc poerius jus c
-gentium non omnium ed meliorum. Sic Marcellus anteqluam 4m l

Syracuas caperet legitur gee curam pudicitiae etiam n oe C" Dl

bro r.
ervandze.
Selpo
apud
Lvium,
&
ua
8C
opuliRomani
interee
M_
air, nequid quod uiamzmctum 'et apud pbs *violaretun upiam id e mn_i

- apud moratores populos, Diodorus Sculus de Agathocls mil

Mm

tibus:

._ _. _-. _. h_
.H

4M,

DElVRE BELL!

dem
tibus:
*vim;Ti-'IS
nezrz'am
.ii zanja-?xau
abzncbant;
CPSM \Elianus
@Yuwie-r
cum
aim/xuu":
narr aec
ne Swami-WL
l

Libra vr
I ',0'. /I/.

ctmibus cminarum ac virginum Pcllenxarum- pudici-tiam proi~

tutam ic cxclamat: @70de mm, ? 912 MMM, e 3; &Rgzz;
Kom* , :cm-E 'I'lwiylai l-CVEXOMI. CMC/ia MCP81' D605 GTKGC, U QMM'MB-s

moria comp/ector, ne

quidem barban'sprobam. Atquc id interChri

ianos obrvari par e., non tantum ut diciplinae militaris pac~

tem, ed & ut partem juris Gentium: id e ut qui pudicitiam vi

1.1:it , quamvis in bello , ubique poen-ze c obnoxius. Nam nee He*

Z '- brrea lego impune quiquam id tuliet , ut intellii pote ex ea

*

| .

parte quac dc captiva ducenda neque vendenda po ea,, conituit.

Ad quem locum Bac'chai magier Hebraeus: Voluit Dem u: Cdm

MNK/inmmznrimcta, non projccta iniortationcs &5 abominationes cataas
It camgcnrium. Arrianus cum narraet captum Roxanes amore
Alcxandrum ab'. JEanq Gym xuump &WN-mv , Moi 717,441 Y chin.

{27an , no/Ird ch ut captimPer libidizgem abutied man-mania dignatum,

najicitfzfi laudzztioncm. Plutarchus de facto eodem : z &Co-w, M'

mu @Maow ; nonpar libidinem almu ca ebidugorm domit, ur dignum

1.n.u/.

pl_lq/jl.0. Et Torquatum quendam quod hoili virgini vitium

Obtult Romanorum decreto in Cor cam deportatum annota~
vit Plutarclms.
\C A P v T

V.

De rebus vaandis eripiendique.

l. Rm' 'r' (XL-m 'unvmqi

l l I. D01
B rte/giouddita
itidlm [Jutiom,
IV.
7!NCWXI. bi( rm-fi.

ll. Him .). 12.: , IMJ quem-Uch Itz/I'

gmail-Im.

On eli?: contra naturam \poliare eum quem honeum

(_fcz l l 1 .

N 'e nccarc , d'mit Cicero.

uare mimm nu e i jus
gentium corrumpi ac rapi permirit res hoium ques

intercere permicrat. Polybius itaque hioriarum quinto jure

belli comprehendi air ut municiones hoium , portus, mbes,viri,
naves, fructus 8C i qua unt limilia aut eripianmr aut corrumpan
- tur. Et apud Lvum legimus c quxdam bel-?jura gm ut
tijrrs: ~(JIM mui , dit-m' recta; Pidl lvmimzmpmvmqm

&APF
[pins

urbes rotas dirutas aut mcrnia lolo xquata,populationes anromm,

incendia hngulis ferme pag-inis apud hioriarum cn'ptores inve

-:15,1.1.111.

: . 8 . , -
,1]::/[ _ .:

: @
. 1 ] ,
, 1 , - :
. ! : 2 : :

#26 , . 8 12%?
|:, . ] , ? : ,

, : .

8 ] : 1 1
, ::
:: . , !
:

, , 478,/, .
:

] .

1
: @ .
] $ 1

] . .
- , ) @ ; ; .-" @ .

, ; : ... 4 (: @ ,

@ .9> !.

: ( |2 - ''"
., 9,]: :. (
:
, ]: . "
""""'
, [2:,,,.,_9:

, , - ? 1)
, 5, ] , : 1 8. :"!
.1 2.8 : -, ;

6. 2>;]9

.< ! :

.". !/ # @
. , : [ . :
5 . !! ! ,
@ /22 :0 . 1&

#
'

418

DEIVREBELLI.

rum Caearis : Profmum quod ex religioi) "061 zzro in bomimzm uumpro

Prietacemque converizm e. Hoc ergo gentium jure uils Germanicus
Am_ I, in Maros , narrante Tacito: prcznamulizcm Q9 celebmimumil
lisgmtibus temp/um quod Tanzm macabant , lo zqzmntur. Pertnet huc

: ALmT..

illud Virgilii:

US-.4 ,.

calm' Derosizmper honores

.QI/05 con-tm \Encadce bellocereprofmos.

Lib. vr II. Deorum donaria capi victoribus olere notavit Pauanias: & Ca
VW. III. cero belli legem id vocat de P. Servilio loquens: Szgmz , inquit , j

ornamenm ex urbe boium mi U 'bil-tura capta bell lege aque inzpemtoojh

Li- XxV- reizulit. Sic Livius templorum ornamenta quee Syracuis Mar
cellus Romam advexit parta aitbellijure. C. Flaminius pro M. Ful
vio : Signo; dbldtd 9 Ctemflctd qm captis zmbibus leant. Fulvius quo
? \x que in oracione belli jushoc ipum afpellat. Et Cato in orationc
a ud Salluium referens quae victis Olent accidere , ponit 8: fana
Oliari Illud tamen verum e, i quo in imulacro numen ali
quod inee credatur, id violari aut corrumpi neas ab iis ui in ea

peruaione conveniunt: 8C hoc enu impietatis aut lee l etiam

gentium _juris accuantur interdum qui talia commirunt , nimi

rum ex talis opinionis poitione. Aliud e i hoes non idem in
Dm tiant: icut Iudzeis non permium tantum d & prxceptum e
F'

gentium imulacra abolere. nam quod ibi accipere vetantur , id

eam cauam habet quo magis Hebraei uperitiones gentium de

tearentur, impuritatis admoniti ipo contactusinterdicto, non
quai alienis \cris garceretur , quomodo Iophus exponit , R0
manis hand dubie landens, icut 8C in expotione prxcepti alte
rius, de non nominandis gentium diis , quod ille ita e licat quai
illis Obloqui vetarentur, cum revera honoris ca'ua aut me abomi

natione eos nominare lex non ineret. Sciebant quippe Hebrxi

Dei certimo moni'tu in imulacris illis non habitare, aut Dei pi

ritum , aut bonos Angelos , aut vim arorum , ut deceptae gentes
exiimabant, d Pi-avos & humano generi infeos Dxmonas, ita

Hijhv. ut recte dxerit Tacitus in Iudxorum initutis decribendispnz

M illic omnia qua apud nosizcm. Non mirum eigo i templa pro
I M-'- v, (ani cultus Maccabxis incenf non emel le imus. Sic & XCYXCS

ZEN cum imulacra ercorum 'orrupit , nihil 'ecit contra jus gen
Vrilllr. tium , eti multurn id ad invdiam exaggerant erci criptoreS
Nam Perae non credebant in imulacris ee ulla numina ed
Deum ee Solem 8C portionem ejus aliquam ignem. Lege He

braea,

AC

w
m

PyACISrL'lB lII.

4X9

bra ut idem Tacitus recte , templi liminepneterfacerdotes arcebantur.

At Pompejus eodem auctore tenaplumjwe victorias ingenia efi : aut ut
~ Auguinus rem eandem narrat non devtioneizpplicixd jure victoris: D CMD

mmi

1erhic

lib. xvr r I,

bene ille quod templo pepercit , de rebus templi , quanquam ut c. 4;.

Cicero diferte ait , pudore ac obtrectatorum metu , non religo- lr Flacca.
ne: male quod ingreus e, quippe contemto vero Dco, quod 8C

Chald-seis exprobrant Prophet : quam etiam ob cauam quidam Drm.V, 23.

LS'. &CL

factum arbitrantur ingulari Dei providentia,ut is quem dixi Pom

WM
enim
cui
niliil

pejus quafi in conpectu lud trucidaretur , ad Caum Egypt

rmontorum. at i limites opinionem Romanorum , nihil in eo

Factum contra jus gentium. Sic idem Templum excidio datum a

Tito loephus memorat, additque factum n; Y" miring militem

Et/- !ud

I I I. (Lgod de acris diximus idem ac de religiois intelligi de

m
1 om

bet.nam hc quoque non mortuorum unt,ed viventium,ive P0

inltiilii

puli alicujus ive familiae Ware icut acra loca ab hoibus capta

amini
is qui in

ita 8C religioa talia elle de inere fcripfit dicto loco Pomponius ac

Paulus Iuriconultus: Sepulcbm hoz'um relzgioiz nobis non jmt , ideoque L.fepulchm

im em:

lapides inde fublatos in quemlibet ufum convertere poumus : quod ita ta

men intelligendum ne ipfa mortuorum corpora male tractentur,
quia id contra jus e hominum fepeliendorum , quod jure gen
tium introductum alibi demonravimus.
IV. lllud hic breviter repetam non vi ola res hoium hoibus
eripi ex jure gentium , ed ac dolos qui Peridia carcant permios
ceneri, imo ac alienae perfidiae incitationem. Nimirum ad mino

ra & frequentia hc delicta ita connivere coepitjus gcntium, icut

leges civiles ad meretricium 8C improba foenora.

cum

"

cA!lA
M.kz-w.". .
24""

4,20

DElVRE BELLI
CAPYT

VI.

De jure acquirendi bello capta .

I. Circa ocqui/itionem rerum bello capta- X III. Nti lex civilis aliudiatuat.
rum qualejuc MMM.

II. cilia/e jus gentium .- cujus tefimoniu

x I v. captus acta publico/Fm' populi aut

ejus cujus es? bellum :

X v. arbitrium tamen in res tales li

ada'umur.
quod[cl/ere imperatcribm concedi .
III. .215472510 res mobilis capto cmatur
x
V
I. ui aut eos referunt .1d mriumz
ex dentiumjure :
x V I I. All; dividant militi - quamoda.
I V. ,QI-ando agri.
V. Re: quo non mt hqium non ocquiri X v I II. ufut direptionem permit/uni .
x I X. L/fut alius comedunt .-

belle.
v I. ,215Mde rebus reparte*: in navibus ho X X. L/ltfmlpnrtibm aliudaiquc aliud
flatuunt : (7' qrmmoa'o.
inm .
v 1 I. lure centium noiraierz' quae lyaes X X I. Peru/amm circa pedum committi
noiri ali/k bello eripueront , quad tci x X I I. Lage aut alio voluntatis act de
jure hoc communi aliquid immutori
monipkprobamr.
fa.
V I I I. Rc/[iturntentiaamcm res co
ptm ob boz'bm omnino fingulorum ca x x I I I. Sicciispmdam concedi .
XXIV. stirpe ' izbdit : quad variu
piemiumcri.
exemplis terrciribm * maritimu ilu
I X. Naturalitcr &Pq'iiomm clomi
mtur.
nium per alium acquiri.
-X. Diirlctio actzmm bellicomm in publi x x v. V/ia ante diclorum
cos pri-varas.

X l. KAng ncquiri populo aut ejus cujus

cfl bellum
x I I. Re: mobile: 'c moventes ociupri

'anto captmingulon capimziumeri.

l
_

X x v I. uf# capto extra terrztorzum u

triu/oue partis bclontinm acquiruntur

bellijum
x xv I I. m: hoc quod dixinms quomodo

bc/lijlcnmkitproprium

Raster quorundam actuum inter homines impunitatem , de

qua egimus hactenus , e ac alius eectus bello olenni ex

jure gentium proprius. Ac. jure natur quidem helio juo

ea nobis acquiruntur qu aut paria unt ei quod cum nobisit de

bitum aliter confequi non poffumus , aut etiam qu nocenti dam

num inferunt intra quum poema: modum , ut alibi dictum e.

'Hoc jure Abrahamus de idoliis, qu quinque regibus acceperat,

decimam Deo dedit , ut hioriam qu exat Gen. XIV explicar
divinus criptor ad Hebrzeos VII , 4.'quo more Srci quoque

Carthaginienes 8C Romani dis uis, ut Apollini , Herculi, Iovi Fe

retrio decimam de prda acraverunt. iacobus autem Iocpho

Pr fratribus Prcipuum relinquens legatum: Do tibi , inquit ,par
tcm unum upmfiutres Mos, quum iz manu Aman/2d capigladio meo 9 M
mco.

A',CPAC,'-IS,

LILB.

Ill.

42:

meo , .Gen. -x LVIII, 22. (LIO in locozilldupz' propheticn {Ou

quendi genere pro cerro capiam umi videtur, 8C Iacobo attribui
quod Poeri ab cjus-nomine dicti facturi ,emint quai eadem eet
progenitorisc liberorum pero'na. Id, eni-m rectius ,'-quam cum
Hebraeis verba haze trahere ad illam expilavionem Sicimor'um quc
jam ante a liis Iacobi facta erat; nam 'cam ut cum vperdia _con
junctam Iacobuspro la pietate ernper impctrobavit, ut videreze

;Ezm
l i

Is Miu"; .

Gen. XXXIV , zo; XLIX, 6. Probarum autei Deo jus przeda:

:mi:
?1151125:

inter eos quos dixi naturales terminos aliis quoque loci-S apparet.
Deus in lege iIa de Civitate po pacem repudiatam expugnata Den-mc,r4._

MEME"

, loquens ic ait: Omnia ejw o/ia din'pies tibi: U ueris [Ir-cda boium
Him!"

quam tibi Deus dederit. Rubenikae , Gaditae 3C pars Manaitmm di

vicie
eorum, quod
v'icinos,
multamque
praedam ab iis
\i cuntu'r
abule
, hacIturxos
rgtjone,BCaddita
in bello
Deum'invcaent
8C

mi:1M

'Mm

Deus eos propitius exaudiiet: quomodo & rex pius Aa narra \Pr-VIN

Mi Si
Ii im"

tur Deo invocato de \Ethiopibus injuo bello \ laceentibusc

:mii:

arma illa nn CX peciali mandato d ex communi jure umeban l 3

tur. Ioile autem eodem quos diXi Rubenitas , Gaditas& Manal

victoriam & pradam reportae: quod eo magis notandum quia lt Para!.

s Pattern ecundisominibus proquens : particion, inquit,tispr IqInu I,8.
de@ boiuin cum'atrilzus la/iris. Et David cum ad Senatores Hebraeos

mitteret parta de Amalecitis polia Pretium dixit muneri : Ecce do

num hoc eo robis depmda bbiumdomini. Nimirum ut Seneca dixit m Bemfz'

'militaribus viris ecioimum e divitem aliquem poliis hoi 37'

libus facere. EX ant 8C divinae leges de Aprxda dividenda Num.
XXXI , 27. Et_ Philo inter diras legis ee alt ut ager ab _h'oibus Drix.
demetatur , unde qui. Niov ,un cpM; , $59907; '5 @ade inuostmem,

copiam boibug. ' . S

, ~
_
.
I I. Caeterum ju're gentium non tantum is qui ex ju-a caua'bel

lum gerit , ed & quivis in bello . olenni.& ne ne modoque doq

minus t eorum qu? hoi erpit ,z eo enI nimrum ut gentibus

mnibus & ipi: & qui -ab eo titulum habent in poeone reruni
talium tuendi int. quod dominium quoad eectus externos licet
. appellare. Cyrus apud xenophontem: voip@- y MDZ-m @JH-Amr; UZ'Jsi Xemplmdc_
51v 'O/TM mgpurm miN 2193.-? Aoiy'rwv tiva 'mi

Lex jmpitema '"- C177"

inter bomines, capta boium urbe eorumdem res dique-Pecunizbs victr cedere. ct
Plato dixit , TDM;- F vmwyywv AH F muii-mv ;JM-Nin, , bona quee PZM bil- D "Sib-.

!mit omnia rvictoris eri: qui & alibi inter genera quai naturalia aci
quiitionis atuit mewxlu), quam & Mi?,va , aywvmxx) 8C Mng@ Sapln.

Nn

vocat,

.422

DE'IVRE'BELLI

Cmm. Iv. vocat; aentientem hac in re habens cum quem dixiXenophon

'

tem apud uem Euthydemum SO'crates interrogando eo &ardu

cit , ut oliare non lmperinjuum fateatur , ut i in ho em id
at. vSuAriotele quoque auctrea UAH@- [MAap-ia, 71; m ( vina-zi

I Poli!.

mAq-eo? nyzrpuaF xynub'rwv va- Quen: Lex 'velewpactum

com

mune e quo bello capta capientiumunt. Eodem repicit dictum illud

Antiphanis Z Il-ri ni; MAS/tkm Zuzwg 3:5 Tie/pacta Tupevoq za-0; debs-ide. ;JI-SJ yd

gra); F xd-mw me Fr :tejmtw'rwli- Optandum ut hoibus bona adatne vir

tate. SI'C em'munt illa non eorum qui haben!: ,izd eorum qui capiunt. Apud
Plutarchum in Vit Alexandri t 'me F rie-Fva 'Ei-"m 'n JE: WMPPEEM]

' xynui@ ea que victierant 41.9 ee U appellari debene Victorz's. Idem ,

Z 7

wyywv e mi; ;dz/,mg MM , 7'27; vmmv Oka admin# : qua: VC!

ba unt ex Xenophonte ecunclo de Cyri initutione. Philippus in

epiola ad Athenienes mm; m4 MN; Ixzm ;i away @FEMME
.

xo-m- ?/EF-v mie/at Cgus/V15;- Omnes tenemm

D,

\[721

jure." [EChlUCS , El* y!! ECS);

ezta lega EE , uuu'w ?x Te;

majoribus ?dicta 4111

er/\epu Machu-17m* doo It/\Iv

mAFy-x v'pq) x'lnove'pev@: Si [76110131 nos

dmb

"f"j l cepz'iurbem , jure eamPOIides belli lege. Marcellus apud Livium quxv
LWllbft
.
.
mm
-ademit. Syracums. ademie
e alt. bell. jure.
Roman. legatl. PhI.
lippq de Thraciae & aliis civitatibus dicebant , Philippus bello cepiet eas praemium victoriae belli jure habiturum: & Malni
Lil-.XXXIX. quem agrum pater uus Carthaginienibus bello ad'emet, habe
Lzzm,

re le jure Gentium ajebat. Sie & apud luinum Mithridates: non

xxxvm- Cappadocialium eductum quam jure gentium victoroccuPaVerat. Cicero

Bag
Mitylenas
aira Populi
lege ac'jlure victorias.
of L , ldem
privata
quua eeRomani
cceplicteatas
altut belli
occupatloheyacuorum
aut
bello , eorum c Icetqui victoria potiti mt. Dion Caus: @2 .MJU
5mm_ 1, Hmmv 127; tanga! mag-nm, Etiam Clemens Alex'andrinus ait res

hoium \api-85 acquir belli jure. Wa ex ~boilms capiunturjure gen

L.mmmlE,-tz'am atim capientz'um lme ait Cajus Iurilonultus. Naturalem

5-"1- D- " hanc;k acquiitionem Quezsz Mim appellat Theophilus in Graecs
Initutionibus*, icut & Arioteles (llXBl'at MS/UCM @Ji :On-mila)

rn_ divgi rem militarem ecum rre naturalem acqm'rendz modum. nimrum qua
jeff:: " non caua aliqua , ld PllZI-m nudum factUm pectatur 8C ex eoJus L. L 5_ D. nactur, icut 8C Nerva lms, referente Paula Iuriconulto, deml~

d, W, P; nium rerum e); natural poeone coeple ajebat, ejuque rei ve

iium remanere de his quee terra, mari, coeloque'cap-untur, item

in 'ello captis , quee omniaprotinuseorum unt qui primi poe

vionem apprehenderunt. Hoi autem erpi eenlntur 85 quee ub

'

ditis

illon

AC PA'CIS,LIB.III.
423
dtis hoium eripiuntur. Sic Dercyllides argumentatur apud Xe- Hz!?- Gr

irdu

nophontem , cum Pharnabazus hois cffet Lacedemonorum, m'

lviii

Mania autem fubdita Pharnabazo , Mani bona in ea effe caula

imi

ut a jure belli recte occu entur.

'

MCM

I I I. cterum in hac belli uliione placuit gentibus , ut ce ifl

iilud
MEP

e rem is intelligatur qui ita detinet ut recuperandi ipem proba

bilem alter amierit, ut res percutonem eugerit, ut loquitur in

Tr

iimili qufiione Pomponiusz Hoc autem in rebus mobilibus ita L_- TWP"

procedit ut capta dicantur ubi intra fines id e prazidia hoium :23wa

-It. iji

Perducta fuerint Eodem enim modo res amittitur quo poiilimi- LLPgrflimi
mm

nia iiim

nio redit. Redit autem ubi intra nes imperii ec coept, quod zm. JPY'
alibi explicatur intra priidia. Cui conquens efie videtur ut in fiilya z:

: "M

hilpi

mari naves & res ali capt cenleantur tum demum cum in na ula ibid- l

DEJEN

valia aut portus aut ad eum locum ubi tota claffis e tenet perdu- ZZZ

!MM-3

ita unt. nam tunc delperari incipit recuperatio. ed recentlonzit.

mv ?El-l

jure gentium inter liuropos popu os introductum videmus ut ta- Cl

\541m m

vumq

lia capta cenfeantur ubi per horas viginti quatuor in potePcate ho

I
ium fuerint.

campum
'

cgatPhi
EPuS bello

MM
&habe
mm

x, &M
etiam
morum
ml; :3?
lll iis

'
'
'
'
Maris mp.
IV. At agri' non atlm
capti intelliguntur
limul atque Inf
87' cn.
mt. nam quanquam verum e eam agri partem quam cum ma- 54M, jib,
gna vi ingreus e exercitus ab eo interim POderi', ut Celf xx- i'- 1'3

notatum e , tamen ad eum quem tractamus eectum non ilf- LTL"

cit qualicunque poeo, ed'irma reuiritur. Itaque Romapidein Gm.
ni agrum extra portam quem Annibal ca ris inlidebat adeo non
amium judicabant ut eo ipfo tempore nihilo minoris venierit ng_ p '
quam ante veniet. IS ergo demum ager captus cenfebitur qui L-qmdme
manilris munitionibus ita includitur ut nii iis expugnatis. parti Z*l *ZZ*

alteri palam aditus non t. Et hc non minus probabilis vide-pom

mm "L"

'allata, quam illa Varronis -terendo , aut Frontini terra , aut -

NEW

Pomponii Iurizonllti terrendi jure quod habent magira

'tus. Sic Xenophon libro de Vectigalibus agripoeonem belli

15 'MW

tur nominis territorii origo a terrendis hoibus Siculo Flacco U LW

tempore ait retineri per munirnenta qu mzy g pdfm ipfe ap

pellari
*
<
v ~

v. Liquet 8C hoc ut res aliqua nora belli jure fiat requiri ut ho ' i ~

ium iiierit : nam qu res apud hoes quidem unt, puta- in op idis eorum aut intra przeidia, ed quorum domini nec hoium Int
ubdti nec hoilis animi , e bel o acquiri non poffunt , ut inter

ctera \Echinis dicto jam loco oenditur Amphipolim , qu

Nn

7.

urbs

424

DEIVREBELLI.

urbs eflet Athenienum , Philippi bello in Amphipolitanos ipfius

Philippi non potuie eri. Nam 8C ratio dect , 8C jus hoc mu-v
tandi per vim dominii odious e quam ut produci debeat

Cond. ma v l. quare quod dici olet hoiles ceneri res in hoium navi
'"- - 73- bus repertas , non ita accipi debet quafi certa _tjuris gentium lex,
ed ut prfumtionem quandam indicet qu tamen validis in con
trarium probationibus pot elidi. Atque ita in Hollandia nora

jam olim anno fcilicet CII e e c xx x VI I I agrante cum Anati

cis bello frequent cnatu judicatum 8C ex judicato in legem tran
iie comperi.
v I I. Illud vero extra controveriam e i jus gentium refpici
mus, qu hoibus per nos erepta funt , ea non poe vindicari ab
his qui ante hoes noros ea poffederant & bello amierant: qua
jus gentium hoes primum doininos fecit dominio externo, dein

de nos : quo jure inter alia tuetur e lephthes contra Ammonitas,

quia ager ille quem Ammonit vindicabant belli jure ab Ammo

ut 8C Iictet;
ars alia
ad Amoros
, ab Amoraes
ad He
ld-3 nitis
bros, tran
Sica8cMoabitis
David quod
ipe Amalecitis
, Arnalecit
44: 7
1 Sm.m,
zo.
Lib. .vx. '

antea PalPtinis eripuerant pro uo habet ac dividit Titus Lar

gius apud Dionyum Halicamaenem in Senatu Romano cum

Volc olim poea repeterent fententiam ic dixit: 'o'w puma KM
)\Iu WAapGa-piy Ms ya, y &Roman; ,

xagxwpey mille/ego luce/me G

Volpe) 657o coii twv/eductum (wal-_x- Tiw BES-r) Quo-(au. uiimm/ov n Wim e 11?; 1C
18'va yew/aim; xaGAzmv jam-029d ' WII' u'dpxo'y-my 37 andy297!- 6 nw.

Tx, 3m mAepfsgeAciipopeyg Romaninos bondliiimm em atquejuijfimas

credimmpoioms quae belli lege captae babe:sz , neque rvero inducipou
mm hznzjlultezflzciliitzzte ta/mmm minutis monumenta , eae illis reddamus

quibus mel perieruht. Imo rvero tales Poiiones non tantum cum bis qui
mmc vimm civi/am
communicandzze , jd Upom's relinqumdm cen
mus: tantum 41ij ut parta relinquendo in nos bs ea can/fitme que

in bes conituialent. 8: in rewno Romanorum Auruncis dato

pe-?g Opa-'I'm &xa-:Emu 'o'au mina; 'n; ESTE ?lv/\mas (Peev@ Tub-m ni; 'en-'.

m; ai; nimia @YA-Sam: nos Rommn' im arbitramura quce quis bofiibus erepta -

virtute qwvit ut qptimojurepropria ad poeros tran/mini. Alibi in rc

m vm. {Pono ad Volos ic Roman: : foc; 5 xeyw-ignes yapsfau mid; a? ?) m
Apcy xeyw/eunte idcm/uv ' $57: A:an terinaeum/pomi valmy n'u de , '72 adde 0053705
ft-mn;
waw iyd/eivai
, eian
qcedat/vituy
MEM lady
aix 985v
pallanng
, UNIT-tc'
0% ', 7Jr
[Ma/a;
odi 31713;;qu
Banged/pa;
En F eidem
&Fund-rm'

MAN;

'p nan-11;, ei 71;

&mi; Mnica; cmwjaun, Tab-m

dilu/ae p
/

5-\ Fae/1, .

AC PACIS,LIB.IIL

43;

M5144 damnati/ay : Nos autem optimum judicamus pqziiom's genus quad

bellijure captum qmrumque e. cumque non nobis bocjust initutm,
ed Dz'is werius quum ab hominibus Pmzctum , omniumque gentium tum
Gmcamm quum burbamrum ujiprobntum , nibil mabisperignavium cancedemus nec bello partis ab/Zemus. Maximum enim idprobmmrct, qua

\
'

virtute ut fbrtitudine que-ecaz mt eaperrmidinem aut uporem amittere

Sic ac in reiponfo Samnitum 2 ?MAZ/My xgjc'mmlwy I/MSU I'm-p En ;Io/,40@ x-nzi- W-Wth

aw; Axmm')@. Cum armis IMC quaerimm , quae lex acquirendi jufizjfimu
e. Livius cum narraet agrum prope Lucam a Romanis divi- Lib. XII.

ium , eum agrum ic notat : De ngure captus is ugerfuerut : Ethrufco

mm antequam Ligurum fini-ut Hoc jure Romans retentam Sy
riam Appianus notat , nec redditam Antiocho Pio , cui eam eri- I _
puerat
quas Galiis
Tigranes
eripuerant
hoisCimbri:
Romanorum:
& Iunus
ed ex8CTrogo
eas Galliae
c relponpartes M_ "xl:

dentem facit Antiocho Pompejumz ut habenti regnum non adcmm't,

im qua cerit szgmni non daturum, quad tueri nefciut.
v I II. Gravior dputatio e, cui in bello publico ac folenni rcs

hoium acquiratur ipli ne populo , an ingulis qui de populo aut

in populo mt. Valde enim hic variant recentiores juris inter- Bernd l
pretes , quorum plerique cum in jure Romano legient capta ca- 37;
pientium eri , in canonum autem corpore diilribui praedam pu- Aux_ {5

lico arbitrio , alii po alios, ut eri olet , dixerunt primo ac jure f -1- D
ipfo eri capta ingulorum qui manu capiunt , attamen duci a- ATTE
gnanda qui inter milites diribuat: qu fententia cum receptademdwif
n o

non minus quam falfa fit , hoc accuratius a nobis refutanda e , ut 512".2":

fpecimen it quam parum tuto in hoc controverarum genere ta Sicmoffdt:

li auctoritati credatur. Enimvero dubitandum non e quin gen-fuit :deju
tium confenfu utrumvis potuerit conitui , aut ut capta populo
'
bellum gerenti , aut ut cuivis qui manu caperet in dominium ce- nemini

derent. Sed quid voluerint quaerimus , 8C dcimus gentibus la- 71- "m

cuie ut res houm hoibus eflent non alio loco quam quo Elm: 22,13,"
res nullius, ut ex Merv filii dicto jam antea apertum fecimus.

bella qu.

I X. At res qu nullius unt unt quidem capienutium , fed tam

eorum qui per alios quam qui per le cqpiunt Ita non ervi tantum
aut lii, ed & liberi homines qui in pi cando , aucupando, venan
dojmargaritas legendo qperam uam addixerunt aliis,atim quod
acceperunt acquirunt ip 1S quibus operam navant. Modeinus Iu
riconilltus recte dixit: quod nutumliter ucquiritmgfcuti epoefwer L, , qu

quemlibet molentibus nobispoidere acquirimus : 8C Paulus receptis : Pc fl)- de q"

Nn

fez'onem m'

426

DEIVREBELLI

feionem acquirimus anima &5 corpore : anima utique noro .' corpore veina
1.ib.vrft.z. [ira vel nlieno. Idem ad edictum: Perprocuratorem tutorem curator/emm

L. I. . perpozo nobz's acquiritur , quod explicat i id ea mente faciant ut ope

F? ram nobis accommodent. Sic apud Grcos qui in olympiis cer
'

' ' tabant prmia acquirebant iis a quibus mittebantur. Ratio e,

- quia naturaliter homo hominis alterius volens volentis inltrumen

L- i-1m2- rum e, ut 8c alibi diximus. Quare dicrimen quod traditur inter
que D. e
b@
[Mm liberas per-ionas &erviles circa aequiitiones , juris elt civilis 8C ad
Im, Mire- civiles acquiitiones proprie pertinet ut ex dicto Modeini loco

i f. 'b- apparet : 8c tamen has ipfas Severus lmperator poea ad natura

If? C_ Vlium exemplum admovit propius , non utilitatis tantum , ut ipfe

Pmp-'a profitetur ratione ed 8c juriprudentix. Semoto ergo civili jure,

rua:

S@ :1; locum habet quod dicitur per alium facere quem polfe quod per
Reg, 1m, e ipumfpoteft 8C perinde ee per e quis faciat an per alium.
X. Di
inguendum
ergo
in noftro
otiooccaione
inter actus
vere
blicos
belli
8c inter actus
privatos
quinegunt
belli
pu ua
l

I._ _;

ci: per hos actus privatis res quritur primo ac drecte: per illos

actus populo Ex hoc gentium jure Scipio agit cum Mainia

imm-m.

apud Livium: SJyJ/mqupuli Romani aujpiciis vias captufque

ftu

Liv. xxx.

que Ipiz, conjux, regnump agar, oppida, homines qui incolunt, quicquid denique

Sypbucis fuit , pmda populi Romani e. Nec aliter Antiochus Magnus

argumentabatur Coelen Syriam Seleuci factam non Ptolemi,
eo quod Seleuci bellum fuiet , cui Ptolemus .navaet operam

Horia e apud Polybium quinto.

x 1. Res oli ni publico actu, inducto exercitu , impoitis prfi

diis capi non olent: ideo ut refpondit Pomponius , publicuturager

qui ex llo/libus captust .' id elt ut ibidem exponitprede non cedit : pr

d nomine ricte accepto Salomo prtorii przeectus apud Pro

copiumz ai; m m addpeimdae C ?al Dme mva

ni; ;ey-1157114; eis MW"

gziiraq dxdwdxde Va, 1115 ,uv m auri-ttvx Baume? 'n TZ ;Fc-\MM

wawlv

Captivosme U res aliae militibuspm loco cedere ratione non caret .' (ac

cipiendum hoc ut at publico conceu quemadmodum infra ex

ponemus) agros autem ad Prinq'pem 29 buperium Romnnum Mime.

Sic apud Hebros 8c Lacedmonios ager manu captus ortito di

viis e. Sic Romani captos agros aut locandos retinuerunt, in
L. LHC. 7? terdum modico veteri poeori honoris gratia relicto, aut diftra
~:cI<

'W.Dtjxerunt, aut agnarunt colonis, aut fecerunt vectigales, quarum

71.J7Z',ct,,mirerum pam in legibus , hioriis 8c agrimenorum commentariis

verb._6.l-dteiln1ia exant. Appianus libro primo belli civilis MMO-id

rei wind.

'

MMM

>,...

; : .0: ! .| .

@ @ |?. : .
; ) /.

|70-

! , #. (

:, .
.

11. :
, . ,

8 : : @ : : "<#(#
|: : , ! . ( 5:2:2
1, .

. ,

: .. 8 - _ 7 2!
. ! : , !|/ 1] , 80- :

/1> 9 . // ( 8 - ?
: ) . .
:, : :
:: : . :
:!! / , . 1
&
, & - :,

: : .
@ 8: :
(
, :: )
: 8 ,

6" 6

. .
.
.
.
. .
@-
. 5 11115]1 : : .

8 : :
. :

, 8 ,
" . 5 :

: .
. : : .
, 8 ,

, , :
: , :..
@ , :
:: 8 :
4
,

A q

42.8

DE.IVREBELLI

exemplis. Incipiam Graecis , quorum morem Homems non unn

loco decribit :

Mei TDi/Ey Miu/am fe-zavmv , Ta, aq.

Omniizjam diviz quibuaoliavimm urbes.

Apud eundem Potarn Achilles de urbibus agens quas ipi: expu-.

gnaverat ,
*Mim &776,0ka Le/.MM 'MM FS/\ai
EMO/Lba , mii-G. @EPM Ipaqmw 350x01

chiip 3 KUNG Hvwv @PL ynuai 92km

&Ze-p.th 3:1 war-'Eye 3aarx'axen, MAME JL {xenon

Omnibus his ingensprctio mima-aque iippellex

Nom mpm mami : regiizd mictor Amici-E

Cuncta tuli, celcm redem quipone carimu ,
Divideret cumPuma aliis,bimulm tenebat.
Spectandus enim hic Agamemnon , partim ut totius Graecize eo
temporeprinceps , atque ita populi gerens vicem: quo jure ipe

ed cum enatu prgedam dividebat : partirn ut munere mgens im

peratorio ac Ptomde de c-ommun partem cxteris majorern fe

rens. Eum ip um Agamemnonem ic alloquitur idem Achilles:

I

N
1

-V

3 7V m mm mw Exa Mega; , emm-r @xauu

"tft-;UV cmmprwa" EJ Wlf-Wll OOPOV:

Nam neque mc tecumpmd-epars GYMizqumir,

Si Danam "OTM Trojanam ccrtcrit urbem.
Et alibi Achilli Oert Agamemnon de conlio publico navem ple~
nam aeris 8C auri , & viginti mulieres qua: praecipiat de pueda.
_-*~1-. -. -.~

'.'.-II.-'-.-'.e
-

Trojajam capta, Virgilio narrante ,

~
Cuodes lecti Pbaem'x U dim: Vh
Pradam amqbant: bue undique Troz'a 4m
Incenis erqbta adytis, mcrgieque Deorum ,
Cmtereque aurolidi, capa'qu weis
Congctitur.

'

-1
_.....

Ilm. Ari Sic poerioribus temporibus prazdam Marathoniam aervat Ari

K--._. ,_ ,. A_ ,.

flfw x ides. Po: praelium ad Plateas evere edictum ne quis de pueda

" ' privatigi quicquam tolleret: deinde Rueda pro populorum meri

Ilur. L) tis diributa. Athenis poea devictis In pubiicum relata Lyiin

"d- dro prxda. Et public ocii nomen apud Spartanos,MDquzM
Pmdw menditom. Si ad Aiam venimus, Trojani oliti, ut docet nos

Virgilius , [>1de ducere ortem ut in rebus communibus dividends

eri olet. Alias arbitrium ejus dividendae penes imperatorem, '
quo

--l-_-

AC
HUBO

PAClS,LIB.-Ill.

429

quo jure Hector Doloni id expree ipulanti promittit equos A Hmem_ 1/

chillis , ut intelligas jus acquirendi dominii in captura ola non LNWP- .
iie. Ad Cyrum Aiae victorem, nec minus ad Alexandrum po
'
ea , Perlta prxda. Si Africam relPicmusz idem mos occurrit. PVH-m bm

le EXPR

Sie qux Agrigenti capta,quaeque in pugna Canneni & alibi,Car- XXIII,C.3.

thagnem mia. Apud Francos veteres ut ex Gre orii Turo

g'
nenis hioria apparet , qua: capta erant orte dividegantur: ne Iibrdxvn:
?ue rex iple aliud habebat de praeda quam quod ors ipi addixill S'l- ?W
et. sed quanto *re militari Romanicxteris praeiterunt ,- tanto un" UU?

mt di niores quorum exemplis immoremur. Dionyius Halicar 1217. *xxx rr.

nai'ens
morum Romanorum diligentmus obervator ita nos
ch"
hac de lC edocet: Tai &A r7 MS/.Jay cQvejt, ''avv a) zip-'Iv tapxp Taza?) Y pe- ' i 7'
7M , dnluo'me ya, :am-i 6 Id/.0@- , ?En x 'iww 71g di-nz; ve-m x60@- , 05M
SE w673; *PYME-bea); pepa-iv. a mia/ae; awm) @AMCer mz-mk? ( 64; dnpdazv

GIMP
0 jure ipl
momia)

.o l.
.leh'

ichllts;

wacpp-i: Wawnque ex boibusper mirtutem captaimt ea lex jubetpublica

ee , ita ut: non modoprivatz' eorum dominz' nonant , d ne ::Pj quidem I'm-
Perator exercitus. merumqueor illa accsz't Q5*mendita inPublicum refem
Verba haec unt eorum qui Coriolanum inculant , nonnihil ad in
vidiam compoita.
_ b

x v., Nam populum dominum ee' praedaz verum erat; (Ed .illud
nonreminus
ejus dipena'ndae
arbitrium
libe
ra
ublicaverum
permium
fuiie, ld tale
ut actusimperatoribus
fui rationem popu~

lo delinerent. *L. \Emius apud Livium : cajztas non deditcu dz'nPi urbes, Libr
Myk

Q9 in bis tanen arbitrium ee imperatoris non militum. Sed hoc arbitrium *

de Frid.

quod mos 'deferebat imperatoribus ipi interdum, quo lon ius ab

omni upicione elent , rejiciebant ad Senatum ut Camius: 8C Liv. lib. v.

ui retinebant prout religioni, famae, ambitioni erviebant diver
?o modo ui reperuntur.
'
x v I. Qui anctimi ee aut credi volebant , praedam non at
tingebant omnino , ed ive pecunia erat in praeda, earn jubebant

quxore populi Romani percipi , ive res aliae , cas per quzeo
rem ub haa venumdari: unde redactam pecuniam manubia

rum nomine ignicatam Favorinus apud Gellium lnit. Haze Lib. XIII,
pecunia per quaeorem in ;erariUm deerebatur , prius tamen , I P- -3
reS triumphi eet, oentata publice. Livius libro Iv de C. Vale"
ro Conule : Prada ex aiduSPPuldtinibm , quod omnia in lacum mmm
congea erant , n't aliquantum : mendieum ub baa Cond z'n :erarium re '
diga-e quaores juiit; Idem fecit Pompej us de quo haze unt Velleji Lib. n.

verba. Pecum'a Tigram's , cm Pompq'o mori: era:: , redacta zn quaoris

-

poteatem

430

DE IVREBELLy

Lib. 1 r, EPateatem acPublicis decrbta [item, Ita & M. Tullius qui c de e p

P'7'

in literis :1d Salluium; Depmda meapmm queores 'mb-mos, I'd epo

pulum Romazum, temntium nec attigit : nec :facturas e

Atque

id antiquis 8C melioribus temporibus fuit maxime uitatum; quo

Plautus rcpiciens ic air:

Nunc ban-cpmdam omnemjam ad qumoram demm.

Et de hominibus captivis imilter :

'quos emi dcpmdcz de queon'bus.

'O

Sed alii ne qu-Ieore ipi praedam vendcbant & reerebant in

q

:errum , quod & ex Halicarnaeni eqentibus verbis colligere

zz-Eb, I. e. Sc Tarquinio rege am olim victis Sabinis prxdam & ca

ptivos Romam mios legimus. SiC Romulius 8C Veturius conilles
M_ UL narrantur prxdam vendidie ob ;erarii Penuriam aegre id eren

te exerctu, Sed cum pam id occurrat, quantum ducum quil

que ex triumphis Italics, Africanis , Aiaticis, Gallicis , HIPanicis '
in xrarum per e aut quxorem retulerit, vexempla congererc

' nihil e: opus, lllud magis notandum datam prxdam aut ejus Par
tem interdum diiS, interdum militibus, interdum & alis. Diis aut
Zi'zb
res ipae datze ut POlia quae Romulus lovi Feretrio uIPendt , aut
,7 _'55, redacta inde pecunia , ut ex Pometinis manubis Superbus tem
plUm Iovis in monte Tarpejo atuit.
X VII. Militibus praedam dare pricis Romans ambtoizm vi~

Liv. d. 11'17. debatur: ut Sextus Tarquini Superbi lius ,Id Gabiis prolgus,
praedam militi dilargitus dctur , ut eo modo potentiam bi con
Liv. (17, v. cih'aret Appus Claudius in enatu imilem largitionem arguit ut
novam ,' p'rodgam, inconijltam. Praeda autem militi concea

aut dividitur , aut dripitur. Dvdi pote aut ratione ipendo

D, 0M, rum , aut ratone meritorum. Stipendiorum ratone dividiprae

'
Li. x.

dam Appus Claudius volebat , i iud obtinere non poet ut re

dacta nde pecuna in xrarium deferretur. Totum autem divi
dend ordinem accurate explicat Polybius: nempe n dies aut vi
gilias partem exercitus alteram aut minorem ad comportandam

praedam mitt bltam :' & quod quique reperet idjuum in ca'
ra perferre ut per tribunos xqulter divideretur, vocatis ad par
1 Sm.m, tem etiamhs qui cara ervarent (quod & apud Hebrxos reg

4-

David placue & inde in legem traniie legimus) quique per

Liv. l_- xlv- valetudnem aut delegata minieria aberant. Interdum non ip
2:5" prxda ed redacta inde pecunia prxdze loco militibus donan!,

quod azpe in trumpho ebat. Proportionem hanc invenio ,

mplex

-f

CPAClS;LIB.lll_l.

43x

mplexipediti , duplex centurioni , triplex equiti datum. lntcr

{P -

dum implex pediti , equiti duplex. Alias implex pediti , du lex

W
un Fm

centurioni, tribuno 8C equiti quadruplex( Meritorum ctiam xpe 5m. Cafr

habita ratio , icut Marcius quod fortiter feciet ex praeda Corio ZP'
lana donarus e Poumio. Vrrovs modo eret diviio licebat LM. d. ab.
imperatori , ddlptnv hoc e prxcipuum ibi acci ere quanum vel
let : id e quantum xquum arbitral-ctm*: uo 8C "aliis interdum

virttis ergo conceum. Euripides _Troadizus de nobilioribus f

:Tahiti

minis Trojanis agens, ait

scolnga:

1-07; WAI-m EMMA-vz,

3m

' ;UTE

~
?e im

qu-cpn'ncipibw mimi-e dans

Erant_ACbz'vis.

Et de Andromacha
.

COI]ng

* xa; Ta)

AgMw ?Ad-ze Fact; Edip-rv :

'

'

Accepit illam Pyrrbus eximiam bz.

Mcjuspi- ,

A'canius de equ apud Virgilium.

5. D115ax

dj, zx!

Ipim zllum, Clypeum maque mbentds

Exczjbiamrti. .

.WM

Pauaniae PO in Plataeis praelum eximia data mulcrcs, cquos, ca

melos narrar Herodotus. Sic Ocriiam Corniculanam prxcipuam
accepit rex Tullius. Fabricius apud Halicarnaenem in oratio~ Lil- "

Mm vi.
NEWS,

ne ad Pyrrhum xa/mv &Deux-okm ZEN- [4M AaCv dm-BBI/[ALU': ex

MW
WW

Jur

.bulla emm_capa, &ceba-t miliz' quantum Dellem excz'pere. Iidorus huc repi
fqiens ubi de juievagit minturi: pued-e? ai!: decio Upraperonarum qua

d NM
WM
QW-

lztatzbm ac labonljufjua dzvz0_, acpzncgpzsportio. Taruinhs supr- w..

bus , ut upud Livmm c ;l ip' dittivolebat , 8C elmirepraeda
Popularium ammos. SerVIhus m oratione pro L. Paulo at cum Liv- l- xlv.

przda partiendalocupletem e facere potuie. Et hanc impra

P .~

. rs portionem imt qui otius ignicatam volunt manubiarum no

F ~

mine, quos inter e Alonius Pedianus. Sed laudatiores illi qui jus m V

d ni;

ilum remitcentes nihil ibi de prxda cepcrunt, qualis is quem dixi

Fabricius i- x &xa-UUQ-rv NEUBA! 'Sivexa zn , eamqeparms dividen

Il

Pm gloria contemnens: quod pf e facere ajebat Valerii Publicolae

zamr.

8; aliorum paucorunmxemploz quos M. Porcius Cato imitatus e Pl-- M.

:bn-'Tg
WWE'

in Hiimnieni victoria , negans quicquam ad e pervcnturum Cm"

bello captis, praeter.ea quee in cibo ac POtu inumit: addens ta

m l'
,ug W

WW
y

11$?

men non e cul ari imperarores qui conceas utilitates lme

rent , ed malle de virtute cum optimis , quam de pecunia cum
'

ditimis

432

DEIVREBELLl-z

ditimis certare. Proxime ad hanc laudem acccdunt qui prec- '

dam modice deliberarunt , ut Pompejus apud Lucanum Cato

ne laudatur qui
.
INM/it.

plumrctemz's
-

UU_
diviioneFabiusct
interdum
& abntium
habitaob
rtio
, ut capto
Anxurc
!dE l.MW_
I n. ln
cnitut
Ambuus
: interdum
caulm
quorund-_m

quamvis przentiur'n non habia ut Minutiani exercitus dictaron:

Cmcinnato. Bed autem jus vetere republica imperatores ha,

bueranr , id po occupatam rempublicam ad magiros militum

tranatum ex Codice Iuinigneo apparet, ubi georum ni

nuationeabolvuntur donaciones rerum mobilium 'vel e movem

i tium, quas magiri militum militibus preant ex poliis hoium

md,- H-; ive in ipa bellorum occupatione ve in quibucunque locis dege
mado C. de re nocerenur. Sed hzec diviio jam olim (PPC in calumniam pa
gfi VI tuit , quai duces ea ratione privatam gratiar'n captarent , quo n0
@VI-l. ' mine accuati Servilius,C0riOlanus, Camillus quai amics ZC clien

Liv- lib- V- tbus de publico'largientes. lpi CO'ntra e tuebantur publico bono

La o d'una-@em

Zpya "1" F m'vwv xapmv EHMUHEVOL WWFw; J'm Mac ;Oz-ct

Mg -wrm , ut 11m' Open' adfuemnt, uctu labospercqhto ad ala/I expedi

D- Hlit- tioneserentpromtiores. quee Halicarnaenis in hanc rem verba unt.
l" l'
X v II I. Venio @d direptionem. ea militi concca autn popula
tione' aut .'Po praelium oppidive expugnationem ut igno dato
DioryJJv. diurreretur: qudd antiquis -aeculis rarius , nec \amen exemplis_

'_ Liu/11.1% carut. Nam Sueam Tarquinius milit dirpiendam dedit: Ca

D
*

Diory.{.lv, a Aquorum Q_Servilius Dictator: Vejos urbem Cmills:

"- 'x cara Volcorum conill Servilius. Permiit 8C dreptionem L4_

' ~Valeris in agro Aquorum, QFabiusi filis'VOlcisz CPtl:
Liv.l.xle. Ectra , mox alii epe. Victo Peceo Paulus Conul @oliajacentis

-exercitus peditibus , euitiblgs prxdam Circmjacentis agri con- .

cet. Idem ex Senatu conulto diripiendas dedit militi Epiri ur
Ap-Mtbr- bes. Lucullus victo Tigrane militem- polis legendis diu phi
bu't , Inox ccrta jam victoria jus poliandi hoes indulit. Cicero
de Inventione primo inter modos ac y uireudi dominii ponitqUd

ex hoibus captum t, cpjus prxdae Cctio non venerit. A m

rem huncmprobant, ajunt avidas ir) direptiones manus prxripe

' re fortium bellatorum razmia , cum ita ferme eveniat , ut qui v

gnior t praedetur , at. ortimus quique laboris periculiqpe pree

lma. v x. Cipuam partem peterc oleat, qua: unt verba AppiL apud Livium:
unde
l

 :, ,. .

( 1: ;
" ;

, :
!.

: :
, : .
: . :

.,!

! , ]!. !
:: , . : :

. 8 .
*"
1 . ( : : !
: , .

.
.- : : .

"
. - ''

: : :
8 . (
: : ( :-
, : (
11 8 .
: . - : -

: : ,
. . :: ! -
;

, : : ] ::
: . ( :
: , , : ,
: , , :

. :

: . : '"
:: , @ '"
: . (3
, , :: :.: ::

: . , : - .
. : ,
(3 ::
: : ()

: . .
: : - . . ,

, () ,

. , : 4
.

:!'

434

DE'IVREBEL'L]

corpora militi concea e. Fabricius {uperatis Lucans , Brutiis,

Sanmitibus militem ditavit, tributa civibus reddidit, uadringen
Liv-'m libr ta talenta in gerarium retulit. (LFulvius & Appius C audius cum
xxx Hannonis capta eent cara , przedam vendiderunt , divierunt_
Liz), 1_ m_ que, donatis quorum opera lerat ngularis. Scipio capta Car

thagine quae in urbe erant dedit diripienda militi , excepto aurO,

App. Fun. argento, donariis. Acilius capta Lamia partim diviit, Partim
Livimlibra vendidit przdam. Cn. Manlius victis Gallograecis , concrema
ZVIb-m tis ex Romana uperitione hoium armis , caateram przdam

, xx v 1 - conferre omnes jut , & aut vendidit , quod ejus in publicum re

digendum erat , aut cum cura, ut quam :rquiiima eet, in mil
tes diviit.
~
x X I. EX his quae dximus ap aret , non minus apud Romanos

?uam apud alias gentes plera que przedam fuie popu'li Romani,
ed ejus dIUenandae arbitrium aliquod imperatoribus conceum,
ita tamen ut quod ante diximus , rationem actus ui populo debe
rent. quod inter ala docet exemplum L. Scipionis , qui damna~
La, , , 3_ tus e peculatus judicio ut loquitur Valerius Maximus , quadrin

"5 L** i1- genta~oct0ginta argenti plus accepie quam in :crarium rctuli
"

ft: 8C aliorum quos ante retulimus. M. Cato in oratione quam

de mada cripit, vehementibus atque illuribus verbis, ut ait
L"- " - Geius, de im unitate peculatus atque licentiae conqueus e: ex

;l-'fc' h qua oratione oc exat fragmentum : Furespvatommrtomm in

vI x.
nmw aque campedibus tatem agunt. Puras Publici in aura atque mara.
Idem alibi dixerat, mirrz'e andare quenquam capta bellognaprozzellc
, li/e domiatuere. Ita ZC Verri peculatusinvidiam uCt Cicero,
V, v,, quod gnurn iluliet_ 8C quidem captum de prat a hoium.
Nec imperatores tantum , ed & militcs peculatus rxdze nomine

tenebantur, inempe eam in publicum non detu ient: adigc

..

bantur enim omnes acramento , ut air Polybius, '3754 ?I mmvm

Qiezq ,MUJER Tav cm 75

, Mal 'mp'v Ta) 7n'm una: "z" 3pm :

quen

quam exPr-eda intermzmm , ddem matums cx wlgioneiza'amnti.

Lib.xvx,c. Quo forte reerri pote formula jurisjurandi apud Gellium qua
4'

milit imperatur neciuid tollat in exercitu decemque millia Pal:

uum prope , quod p uris t nummi argentei , aut i uulerit ad

Conulem proferat , aut triduo poximo proteatur. Hinc intelli

L.pmnlt.ad gi pote quid it quod Modeinus dicit. Is qui Prada"; al boilms

1-P"~zmuitpeculatus tem-tur: uod vel unum tis ee debuit utjuris in
LLM- terpretes moneret ne ex oibus capta ngulis acquiri credercnt,
'
cum

ACPACIS,LIB.III.

43;

cum conet peculatum non ee nii in re publica , lacra aut reli

ioa. Haec omnia eo pertinent ut appareat , quod fupra diximus,
Femota lege civili 8C rimo , in bellicis actibus capta populi aut re

is bellum gerentis eri.

' X x I I.~ Addidimus emota lege civili 8C primo ive directe: illud
quia de rebus nondum actu quzeitis lex ad utilitatem publicam
pote imperarej ive lex illa lex populi e ut apud Romanos, ive
Regis ut apud Hebreeos 8C alibi. Sub legis autem nomine etiam
confuetudinem recte introductam volumus comprehendi. Alte
rum illud eo pertinet, ut ciamus icut res alias ita ac praedam poe

populo aliis concedi, nec tantum po acquiitionem, ed ac ante

eam , ita ut ubfcuta captura conjungantur actiones brevi manu

ut loquuntur lurilconfultiz nec tantum ea conceflio nominatim
eri poteft , ed 8C in genere ut viduis enibus ac egentibus pupillis
pars prd data e temporibus Maccabaicis , aut etiam perlonis u Mc

incertis ad exemplum millilium qu Romani Conules capien

tium faciebant Neque vero hc juris tranllatio qu lege aut

conceflu t femper mera donatio e, ed interdum contractus,

interdum aut olutio ejus quod debetur, aut remuneratiopob dam

na qu quis paus e , aut ob id quod ipfe bello impendit , five
lmtu ve opera , ut cum oci aut ubditi nullo Pcipendio militantj

aut non tali quod oper repondeat. Nam ex his cauis prdam
aut omnem aut ejus partem concedi olitam videmus.

XX_I II. Et illud quidem tacita confuetudine ubique ferme in- ath cn
ductum Iuriconulti nori notant , ut ua faciant qu capiunt aut gifiiing

ocii autlubditi qui ne ipendio & uo lmtu uoque periculo bel- iimili
lum gerunt Ratio in ociis e evidens quia naturaliter ocius o- 73W- inf

qzzjzlzf
cio tenetur ad reparationem damnorum qu ob negotium com
mune aut publicum eveniunt Adde quod opera quoque gratis deb-am

r-eari vix olet. Sic medicis, at Seneca,pretium rupem/bva quod de- Prz ;
finiunt , quod rebmm's Macau' nobis fumma ln oratoribus idem
quum judicat Qnintilianus, quia hc ipfa opera tempufque omne cnm-ado

alienis negotiis datum facultatem aliter acquirendi reciduntzquod pecmt,p.z.

5 I l BW
Tacitus b dixit omitti cura/s familiares ut quis/b alienis negotiis intendat. l..1v..dec.yz

Credibile ergo e ,'nii caua alia appareatg uta aut beneficentia V " B"
mera , aut contractus antecedens , pem ex l-loftibus lucrandi pe b AZ"

;ctatam in damni 8C oper compenationem.

x X I V. In ilbditis id non que evidenter procedit : quia hi ope

ram civitati fu debent: ed contra occurrit quod ubi non omnes

oo

ed

436

DE'IVRE

BELL]

ed aliqui militant , his ipis eorpore eivitatis retributio debetur

1

ejus quod plus caeteris opera: aut umtus impendunt, multoque

magis damnorum , in eujus retributionis eertae loeum pes Pl'de

totius aut partis ineerta: facile, nec ine ratione conceditur. Sie

Prp.

Pota

Pradaie hac I'llis quorum meruere labores.

Li-0.1.xv C9 De ociis exemplum e in federe Romano quo Latini in prxdre

X,
.
. us
.. bellis
. qux populi. Romanl. aupi
.
MW M. Pattern aequam admlttuntur
In

VI_

ens gerebantur. Sie in bello quod \Etoli gerebant adjutoribus

1b'b- l-xl- Romanis, \Etolis quidem 'urbes 8C agri, Romanis autem captivi 8C
lb-tz De- res mobiles cedebant. Po victoriam de rege Ptolemaeo partem
7m prxdae Athenienibus deditDemetrius. Ambroius hioriam tra

x x XI I I. ctans Abrahami moris hujusixquitatem oe-ndit : &me bis quicum

Lil: 1 deient in adjumentumzrtae vcz'ari , partem emolumenti. m'buendam a
ZM '3' rie, tanquam mercedem labon's, De ubditis exem lum e in populo

77:?" Hebrzeo apud quem pars praeda. dimidia cede at his qui in pro
I Sam.xxx, cinctu aerant. Sic 8C Alexandri miles Frxdam privats ereptam

59 di*uam faciebat , nii uod eximia quxdam olitus eet ad regem

J" Mm. reerre :'unde accultos eos videmus qui ad Arbela COUIPrae
vm , 28, dicebantur de praeda omni ita ibi vindicanda, ut nihil in aerarium
3
deerrent. At quee publica hoium aut regis ierant exemta erant
11m. Ap- huic licentix. Ita legimus Macedonas eurn Darii eara ad Pira
Pb*

mum amnem irru ientingens auri argentique pondus diripuie,

nee quiequam reiiquie intactum , prxter regis tabernaculum:

tradito more , inquit Curtius , ut mictorem wih' regis tallemaculo excha
II Sml- rent : unde non abit mos Hebraeorum qui victiregis eoronam reg

4.y,

$122' imponebant victori: eidemlue agnabant ( quod inThalmudj_

' "" Cis Digeislegitur) regiam upellectilem bello captam: 85 quod
in rebus geis Carol Magni legimus cum is Hungaros viciet pri
Arim d varas opes militi , regias aerario ceie. At apud Grazeos Move-je
ZX?: erant publica ut ante oendimus , (DLOL ingulorum. Vocant u.

IMS, n. 3. tem 'X-DL ea quae durante certamine eripuntur hoi , MCU@- qux
\Cw/U::- Po certamen : quod dicrimen & aliis gentibus nonnullis placuit.

SZIZLZ'WL At apud Romanos veteri quidem republica non tantum iie

_bb/1m 1- conceum militibus atis apparet ex his qux lupra diximus. Plu
P7" R culum indulgeri empit militi in bellis eivilibus. Ita a Sullana mili
ell-Wmb.

ad _5. item te \Equulanum dreptumlegas. Et Catr po punam Pharal

fx

L, " cam cara Pompej ana militi dat diripienda cum iOC dicto apud

:gip.rivii.l Lucmlmz
lil'- Vl 1-

iTmfZPw imguine merces

n m monmre meum eZ, nec em'm denme rombo

Qodlzi guqu dabit,

Bruti

AC PACIS,LlB.lI.-l.

437

Bruti& Cacar dirpuerunt Octaviani & Antoniani milices. App- civil

Bello civili alio Flaviani ad Cremonam duct , quanquam inabat V'

nox , coloniam divitem feinant mpetu capere ,- veriti alioqui ne

opes Cremonenium in inu prazectorum legatorumque eent,

gnari izilicet, ut Tactus loquitur, exjpugnat-e wbispmdam ad milircm, M. WW_

tedio-e ad ducempem'ncre. Atque id langueiente diciplina eo liben- III.

tius conceum militi ne manente periculo omis hoibus przeda

mauus impediret , quod plurimas \Lepe victorias corru it. Cum M- Am_
caellum Volandum in Armenia Corbulo expugna et : Imbelle XlII.
wgm, narrante Tacito, el: corona 'vendi-um , rcliquapmda mictoribm A ""
ceiz't. Apud eundem criptorem in praalio Britannico Suetoniu-s
los hortatur ut cazdem continuent , PI*de immemores: addens

parta victoria cuncta ipis ceura: quala & alibi pam invenias.
Adde quod ex Procopio jam modo attulimus. Sum: autem qua-:

dam tam exigua ut publicar digna non int. Haze ubique olent.
caentes equi quuli conceu. Tala erant vetere Romana re-

pu lica, haa, ha le, ligna, Pbulum, uter, follis, facula 8C i quid

minoris eet nummi argente. Nam has exceptiones acramen

to militari additas apud Gellium le imus. Cui non dmile e Lb-"VL

qod nauts etiam ipendio militantius conceditur : Galli depo CL/z_ 64,,,
liationem aut pilagium vocant 8C eo comprehendunt veem , au; [7- xx. rit
rum quoque & argentum intra decem cutatos. Alibi pars aliquo- l": f'
v-hL-..-,

ta prxdae militibus datur, ut in Hzania modo quinta, modo _ter- 1,2, HW:
tia,alias dimidia penes regem manet:& \ptma,interdum decima li- \v- ""
genes ducem exercitus : cxtera unt capientium exceptis navibus v" "
ellicis quee totze regi cctedunt. E & ubi operx periculiilmtuum- 4
que habita ratone partitio inituitur , ut apud ltalos cptx navisl
pars tertia
cedit
domino navis
victricis hi
, tantundem
ferunt quoCm-{atu
turn
merces
in navierant
, tantundem
qui pugnaverunt.
Nectcv

\a

non & illud accidit ut qui lo ericulo ac \uth bellum minirant

non totam przedam auerant ed partem debeant publico aut ei

'

T \"~
-ra'F-

qui ex publico jus ilum trahit. Sic apud Hpanos i in bello na M:

ves privatis lmtibus inruantur , de pueda pars regi , pars 8C ma Y:: P' '

ris prefecto debetur. Gallix moribus decmam ert maris prxfe- C- _G/1

ctus : ic & apud Hollandos: ed hic quinta prius P1-de pars a re ;'I'
;

publica deductur. Terra vero (pam nunc ufurpatur ut in dire-[MT: m'

ptionibus oppidorum 85 przeliis uum quique faciat quod cepit: in 'Mi- *
excuribus vero capta* communia ant eorum qui in comitatu u'

unt,inter ipos pro dignitatis ratione partienda.

OO

xxv. ch

433

DElVRE

BELLl

X X v. ch autem eo pertinent ut ciamus i apud populum bel

lo non permixtum controveria oriatur de re bello capta , addi

cendam rem ei cui faventleges aut mores populi a cujus partibus

res capta e: quod i ejus nihil probetur , ex jure gentium com
y . _muni rem ipfi populo adjudicand am , modo ea res in actu belli

=CO capta C. Nam ex his qu dicta jam ante nobis unt fatis ap

Li--W- paret non omnino verum elle id quod pro Thebapis adfert uin'
tilianus, in eo quod in judicium deduci potelh nihil valere jus bel
li, nec armis ereptap nili armis polfe retineri.

x X V1. QR vero res hoium non unt , eti apud hoes repe
_ riantur, capientium non iunt: id enim nec naturali juri congrut,
I
l

Liv-lib- lv nec jure gentium introductum e. Sic Romani Pruix dicunt: Si

is ager Antiocbi nonuet, eo nepopuli quidem Rmanifhctum apparm. Si

quod tamen in illis rebus jus habuit hois quod poeoni con
nectatur , puta pignoris , retentionis , ervitutis , id quominus ca

,,

pientibus acquiratur nihil obat. Solet 8C hoc quri , an extra

territorium utriufque partis bellum gerentis capta ant capien

tiumz quod 8C de rebus &deperonis olet in controveriam vo

cari. Si jus folum gentium re picimus , puto locum hic non con

derari , icut 8: hoem ubique recte interci diximus. Sed qui in

eo loco imperium habet poteft lege lua prohibete ne id at, 8C

i contra legem factum it , de- eo tanquam de deicto pocere
pote ut ibi atisiat. Simile e quod in agro alieno capta fera
dicitur capientium fieri , ed domino agri prohiberi pelle ac
' ceum.
'
~
L-qud - XX v u. lus autem hoc externum acquirendi res bello captas
ydozita proprium e belli olennis ex jure gentium , ut in aliis bellis
L. mum locum non habeat. nam in bellis aliis inter exteros res non acqui
1?, 1-@" ritur vi belli fed in compenfationem debiti quod aliter obtineri

'non Ote: In bellis autem inter cives Ive magna ea ive parva

Silv. in ver- mt, nulla t dominii mutatio nii auctoritate judicis

bo belli-yp l .
5. 3. C 5.

'

I l . *ver:
octavo.

aj

id
l

CAPV-f

:1..

>

: @ .
. 0: : /|/|]) : . ! : |:2[2_/ .
: [.

. _/ %#.

1 1. : : :.
1 . : /.

. : |.:
:

. :: , :, - 1 . : :: 6'.
/.
& ? [2:.

. - .

, : 11111118.11111 - :
: , , : 5 1)
_

: - 1
: : ,

_ : 6 , ]
8, : .
8 @ &,

. :,
: : ,
, :: :

: . 6 -
, ! : [ , - 26222
, : :.
. : ; 9 . ,
! 8 ? @ .: 9 1) ''

:: . @
=6 8 ;

, ,

4!

/? / !. : : ?
:
: @ , !!2:]( [ !
522 /. : : : " :
;; , : 9: ", ,
|: :

@ / 21 !. -6.
: : 768 . .
'@ ; -= , . ! :

68 , : | : 1 [
. 5 : 8
1 .
. ]: ,

4+0

_DEIVREBELLI

LEtferv tuum , nempe qui ex matre lerva PO ervitutem nacuntur. Et

hoc e quod jure gentium fervos noros fieri dixit Martianus qui

mmm,
Ann. I.
_

ex ancillis nors nacuntur. Servitio fubjedtum uterum dixit Ta

citus, agens de Germani ducis uxore.
I I i. Eects. vero juris hujus infinita unt , ita ut in ervum domi

I Cor-rr. y. no nihil non licere dixerit Pater Seneca. Nulla perpellio e qu

non impune illis imponatur, nulla actio u non quovis modo im
peretur aut extorqueaturz ita ut etiam vitia dominorum in fer

viles peronas impunita t, ni quatenus lex civilis fviti mo

j; :ll-? dum poenamque ponitz Apud omnfzsperzeguegentes, alt cajusl animad
pm, jun-L vertere poflimus fiomzms In ifr'ros ron-e neqqu p-oteflatem
Add::

la?. d bis deinde nes huic poteatl poitos ex lege Romana m olo cilcet
Romano. Hue pertinet illud Donati ad Terentium. Widnon ju

Aidnzz @um domino infervum? Sed 8c res omnes qu capt fuerant cum
61- x fm- l perona acquiruntur domino. Ipi: fervus qui in poreate alterius
ZZ?
e, ait lulcinianus, nihil ilum poteft habere.
acq. sitam Iv. Vnde refellitur aut certe relh-ingitur eorum fententia qui
idicunt ac
incorporalia
belli
jure
non ac uiri. cujus
Nameaverum
e non
primo
per le acquiri
, fed
mediafpercliona
fuerunt.
Ex
cipienda tamen unt ea qu ex ingulari perlbn proprietate
fluunt ac proinde inalienabilia unt ut jus patrium l-lc enim i
manere poflunt manent penes peronam z i non, extinguuntur.
v. Atque hc omnia jure gentium de quo a imus non aliam ob
cauilmintroducta unt quam ut tot commofis deliniti captores
libenter abltinerent a lummoillo rigore , quo captos &c ftatim 8C
LIupI'I'lm, P0P: moram intercere poterant , ut ante diximus. Servorum appel
D- " V- 5- [aria, inquit IOmponius , ex eofluxit , quad imperatores capturos mandere

acper bocjnmrc nec occiderelent. Dixi ut libenter abinerent: ne

ue enim quali pacto e ut abnere cogantur,

hoc gentium

limitesa ed modus perfuadendi ab eo quod ePc-utilius. Eademquc

ex caufa hoc jus etiam in alios tranfcribitur , perinde ut rerum do
minium Ad natos autem dominium hoc Porrigi ideo placuit,
quia alioqui lummojure captores uterentur illi ipi nactur non
eran:: Cui confequens e ut nati ante calamitatem , nii ip ca
piantur, ervi non ant. Ideo autem natos matern ee conditio
nis placuit gentibus , quia ferviles concubitus nec lege nec certa

cuitodia erant conricti , ita ut nulla ilciens prseumtio atrem

indicaret. Atque ita capiendum leiani illud , Lexnatum iiecsz

LJ " quz' naz'mrne legitima matrimonia matremfquatur, id e lex conue

rac. D. de
aw hominm'.

_ p
tudlms

AC

PACIS,LIB.III..

44x

tudins generalis ab aliqua ducta ratione naturali , quomodo juris

naturalis vocem abulione uadam interdum fumi alibi quoque
demonravimus. Non fru ra autema gentibus introducta hc
jura exemplo bellorum civilium intelligi pote, in quibus plerum
que videmus captosinterectos quia in ervitutem redigi non po
terantz quod & Plutarchus notavit vita Othonis: 8C Tacitus h
orarum ecundo. cterum populine an ngulorum fiant qui
capiuntur, ex his qu de prda diximus definiendum e. nam ho
mines hac in re jus gentium rebus quavit. Cajus Iuriconilltus L MME
libro I I rerum quotidianarum : Item quae ex boz'bus capiunturjuregen @Y z, de,, _.

tium atim capientium um: , adeo quidem ut ea liberi hominesinfmitutem D- d !

dcducantur.
m' dm'
v I. uod tamen Theologi nonnulli entiunt , qui bello injuo
capti imt, aut ex captis nati , iis fas non ee fugere nii ad luos ; in

eo eos falli non dubito. ld quidem intere, quod li ad uos fugiant ac/F 14'9- I
bello manente libertatem confequuntur ex pollliminii jure : i ad "5' "l" 5*
alios aut etiam ace facta ad uos, vindicanti domino reddendi

imt. Sed noni eo equitur animo quoque injici religionis vincu

lum : cum multa int jura qu tantum exterius judicium lpedtant

qualia unt hc belli jura qu nunc exponimus Nec e quod ob
jiciat alilquis ex dominii natura talem in animo obligationem e
qui. Re pondebo enim cum mult _nt dominii fpecies polfe 8C
dominium dari quod tantum in judicio humano ac quidem coa
tivo valeat. quod &in aliis juris generibus occurrit. Tale enim
aliquatenus 8C jus e teamenta nulla dicendi ob deliquium o
lennittis alicujus quam jura civilia prfcribann Probabilior e- Stqdejo
nim ententia e etiam quod tali teamento relictum e retineri ?2:1

alva pietate polfe , faltem quamdiu ei non contradicitur. Nec nihil

longe abit dominium ejus qui fecundum leges civiles mala de -14-4'43* rxcripit: nam &hunc civilia judiciaut dominum tuentur. Et
hac diinctione facile olvitur nodus ille quem Arioteles nectit
de cavillationibus libro - I I, c. 5. oie; Yamah- @A awn? ?zip exzyzZB-Z m
xgjyammu, MEM/TU MTS, mi) 41603; , maei m x ; Vo'fus ' n adn

dlxmov

g x (NUM. Nnnejus e mua quique habeas ? At que ex animin'[enten

tiajudexjudicaverz't, ex lege ratamt. Erit ergo idemjus 35 nonjus. In n0

ra vero quxione nulla caua ngi pote cur gentes aliud !Pe
ctaverint quam cxternum illud. nam facultas vindicandi ervum,
ac cogendi , imo ac vinciendi 8C res ejus habendi uiebat ut ca

ptis captores vellent parcere : aut i tam feri eflent ut iis utilja
t us

*fu_5. -M_

442
DE IVRE BEL'Ll
tibus non moverentur , certe nec moturum eos fuerat vinculum

aliquod animis injectum , quod ipfum tamen i omnino ibi necef

farium crederent , poterant exigere fidem aut jusjurandum. Ne

que vero temere in ege quae non ex aequitate naturali ed majoris

mali vitandi caua lata e ea fumenda e intcrpretatio qu pec

L,MI,,-D_ cato obnoxium faciat actum cteroquilicitum. Plorentinus lu

d-11%

riconultus: nihilintere , quomodo captivus revwm efi : utrum dimius

an rw' welfzllzzciapoteatem boium Marit. Nimirum quia hoc jus

captivitatis ita jus e ut alio enu plerumque ac injuria it, quo no

L_- pclinzi- mine 8C Paulo Iuriconulto nominatur: jus quod eectus quoil
IZQ/:5 dam: injuria i id quod rei intrinecum e pectetur. Vnde 8C

m,

' hoc apparet iquis bello injuo captus in poteatcm hoium ve'
nerit , ab eo non attaminari irti crimine animum i res uas fub
ducat aut laboris ui mercedem , i quam upra alimenta prliari

ae uum ezmodo ipfe neque uo neque publico nomine quicquam

34mm.?" de eat domino aut ei cujus jus dominus acceperit. Nec refert

IMF-4Q quod fuga talis ac iIbductio deprehena graviter puniri oleant.

Nam ac haec est alia multa faciunt potentioresanon quia qua unt
ed quia ipis expedit Mod vero prohibent canones nonnulli ua

aj quis/er- dere ervo minierium domini ui deituere , ad ervos referas

'-\7-7-4- qui poenam juam ferunt , aut voluntaria pactione e addixerunt

' 7' prceptum ell-juPtiti , in ad eos qui bello injuo capti mt, aut
ex captis nati , oendit Chriianos Chriians auctores potius
patienti efle debere quam rei talis , qu quamvis licita , animos
o
tamen a Chriianimo alienos aut alio ui inirmos poet oen
dere. Similemque in modum accipi po unt Apoolorum ad fer
vos monita, nii quod illa magis videntur obedientiam a fervis exi
gere dum rviunt, qiiod naturali quitati confentaneum e. nam
;TF -. T-_
.;W

alimenta 85 operae i i mutuo rePondent.

VII. cterum ab iifdem , quos indicare coepiTheologis , illud

dictum recte arbitror , \rvum domino jus illud externum-exc

'SH-'

naaqunn-

quenti reiere illfo juitia: ocio non pelle E enim inter

hoc et ea quae diximus manifea dicregantia. Externum jUS
quod quidem non ola agendi impunitate ed Sc judiciorum tutela
conat , inane erit ex advero reiendi jus maneat. nam li do

mino vi reiere licet, licebit & magiratui dominum tuentizcum

tamen magiratus ex jure gentium dominum in illo dominio , e

juque uii defendere debeat. E ergo hoc jus imile ei quod

ummis in quaque civitate poteatibus alibi tributum e ;i nobis,
ut vi

A~'C PACIS,~L'IB.11\.

443

ut
vi illis reiere
piumque
non it. principes
Ideo ac6.9Auguinus
utrumque
conjunxitlicitum
cum dixitz
Ita pctkbibm
inz's do

mini . jrendz' funt , ut ub exercitatione tolerantixuzneantur temporalia v

jzerentur tema,
VII 1. Sed de hoc ciendum e jus illud gentium de captivis nec
femper receptum aie nec apud gentes omnes : quanquam Ro

mani'Iurionulti univeraliter loquuntur , partem notiorem indi

getantes totius nomine. Sic apud l-lebros , qui fpecialibus ini

tutis ab aliorum populorum communitate legrega antur , perl-Dm
.Fium erat ervis, nimirum _ut recte notant interpretes his qui nulla xxx r I, I y.
ua culpa in eam calamitatem devenerantz quali ex caula videri Bodi. Map.

pote ortum jus quod in olo Francorum ervis datur proclaman- 7- - la

di in libertatem, quanquam id nunc quidem non tantum bello ca
ptis, fed & aliis qualibullibet ervis videmus dari
.
l

1 x. Sed ac Chriianis in univerilm placuit bello inter ipos or B"- i L

to alia
ac
captos
patiervos
quae ervorum
non fieri ,unt:
ita utmerito
vendi POint,
ane: quia
ad Cm-as
a omnis
urgeri,
cat-inpesz
ritatis commendatore rectius inituti erant aut ee debebant 5-2-25;
quam ut mieris homini bus interciendis abduci nequirent , nii W-"

minoris fviti conceone. Atque hoc majoribus ad poeros 4-, B"

pridem
traniie ,inter
qui liii
eandem
religionem
criplit Gregoras
nec eos
eorum
proprium
qui profiterentur
fub Romano affixi
b bel/1mm.

imperio viverenta ed commune cum Thealis ,' Illyriis ,"Triballis

I;
ac Bulgaris. At ue ita hoc altem, quanquam exiguum e, perfe ' '
cit
reverentia
C riiana,
uod cum Graecis
inter'e
ervan
dum
Olim diceret
Socrates,legis
nihicllimpetraverat.
(Lllld
autem
hac

in parte Chriiani , idem ac Mahumetifi inter e ervant. Man- P14,, v d,

t tamen etiam inter Chriianos mos captos cuodendi donec rp
perolutum
it pretium
, cujus
in captos
arbitrio
e: victoris:
nii
certi aliquid
convenerit.
lusllzimatio
autem hoc
lervandi
olet BMW-' i
.

enim

concedi nguhs qui ceperuntj extra peronas eximi dignitatisz D_ {le , ,

in has enim reipublicae aut ejus capiti jus dant plerarumque gen-5:1??- Bg
tium mores.
can/fin eg,
Mp. [tb,
.

a .

vCAPVT

\7

vrn. tit
26. para.

444

villii-lvng

BE_LL.I

LC A P v T , V l.I'I.

I. L/I'cquiri
. [ze/['imperium
De imperio
civilztum ~Ill.
in'victos.
latera/um hc micerj.
t .

_ i

ut eiiim rege, mm ut eum popu/a @- Iv. K/fcquiri &mp-11414', etiam incor

ejzos aequi/iiiriali ectd.

orales , Ibi tmctatur quee/io de rigife

1L LAchiri * imperium herile in pai

Palumqm' tum mam e deim't : '-

gr/:Fija ihe/plerum

- -'

i - Vi fibi ingulos fiibjicere poteft ervitute perpnal ,. nihil

mirum e fi & univeljos , five illi civitas fuerunt , ve civi

_ f tatis parsfubjicere ibiv pote, _ubjectione ve mere civili
five mere herili five mixta. lioc argumento quidam utitur in con
troveria de Olynthio apud Senecamzl Sadam efi meus quem ego emi

'

--'

Apolg

bellijure; "nobis, Atbmiergfesa expedit alioquin imperium mcmm n antiguas

nes regiigitzirp quicquid efi blbparcum. itaque imperia armis qurg
victoris propagari dixit Tertullianus, Qgintilianus jure belli re

gna ,7 populos , nes gentium atque urbium contineri Alexander

apudCurtium leges victoribus dici, accipi a victis. Minio in ora

Liv.l.xxxv. tione ad Romanos : cur Syracufax atque in aliam Sicilia Gmcas urbesPM

torem quotannis cum imperio 1.9 mirgis Ucuribus minitis? Niki!aliudjzro

fcto dicatis , quam armisupemtis mas iis bas leges iwpcuz. Arovius
De hoyo
Gdic.

apud Cxarem jus efle belli ait , ut qui vicient_ iis quos viciflent
quemadmodum vellent imperarentz Item populum Romanum
victis non ad alterius prfcriptum fed ad fuum arbitrium impera

Lib. I.

.re conuee. Narrat Iuinus ex Trogo qui ante Ninum bella gef

erant non imperium ibi ed gloriam qufiiffe ac contentos victo

ria abnuie imperio: Ninum primum fuiffe qui fines imperii
De bello
Ing.

proferret , aliofque populos bello ubigeret: Et ex eo id abiiire in

morem. Bocchus apud Salluium: ob regnum tutandum armafe ce

1211]?: nam Mumidipartem , unde iugum/iam expulezit , jure bellifuamfa

84m. Pote autem imperium victori acquiri vel tantum ut efi in
rege aut alio imperante , 8C tunc in ejus duntaxat jus ucceditur,

non ultra, vel etiam ut in populo e , quo cau Victor imperium

habet ita ut ac alienare pot, icut populus poterat. Et ic factum

ut regna qudam in patrimonio eflent diximus alibi.

I I. _Pote &t amplius fieri , nempe ut qu civitas fuit civitas effe

deinat , ve ut acceo at alterius civitatis1 ut koman provin
ci , five ut nulli civitati adhreat , uti Rex fuo umtu bellum

gerens

AC PACIS,LI;B.III.
44,,
FCCHS populum ib ira ubjicat ut cum re i velit non ad popuji_
ed ad regentis prxcipue utilitatem , quod erils emPerii noi
civilis. Arioteles libri VI I de republica: Ze: '5 DRM@ Z- iman@
xayv ,

Zxopvu. T F55 'rr-w ,uy &Kw-071x111) ya, (Paez-.Lev , 'dl-U

F AOPEN-w:

IMM-um aliud e ob utilitatem regentis , aliud 01) utilitarem ejm qui regimr: _
hoc inter libero; [ocum babes , illud inter domino: Uervos. (Mi \ergo-tal

tenetur imperio populus in poerum non Civitas erit , \ed magna . -

familia; Bene enim dictum ab Anaxandrda:

Fx 57' 33'va 94.9" 330144)? ?ID/\US ,

~. 't -

, ,z

Vzr bonemomm mella efZ uquezm Civits.

Et Tactus hxc inter e ic opponit : non dominationem 9 mws, fed wam,

rectorem U cines cogitaret. De Ageilao Xenophon: amam ':3 MN; @z-- poca-wn , Qu-49M ah-Jy 3m ;EAN Jem-&ms; \Lawyertn , WTBHLV iau LU'JPO

pzz-n @AIM-m. quaczmque Civitates in itam redtgebatpoteaqem , bos inz

mzmes habens ab bis que-:nai dominixprzeemt , ea Mmmm imPembat in quee
liberz' bomz'nes recton'busparent.
I I I. Atque hinc intelligi pote quale it mixtum illud imperium
quod dixi ex civili& herili, nempe ubi ervitus micetur cum ali
qua pcronal libertate. Sic populislegimus arma ademta , impe
ratum ne ferr quid haberent extra quam ad-agriculturam , alios
coactos crm onem & vitae genus mutare.
Q.

I v. Sicut autem res quee ingulorum aernt jure belli iis acqu
runtur ?ui eos ibi ubjiciuht , c 8C res univeritatis eorum unr

qui ibi ubjiciunt univeritatem i ipi velint. Nam quod de dedi

tis dixit Lvius, ubi omnia ez' qm' armis plmpote dedimimt, quee ex ii: ba

lzere victor , quibus mulctzzr'z' eos Je/it, pusjus atque arbitrium e : idem in
bello olenni victis locum haber. Nam deditio ponte permitt'it',

?e

quod alioqui vis eet ereptura. Scaptius apud Livium: Agrum de Lib. un
- quo ambigiturnium Coriolanor-umficz'je, captzque Coria/is , jure belliubli
cumpopuli Romanifzctum. Annibal in oratone ad milites apud eun Liz,, L

dem : quicquid Romam' tot triumpbis Partum congeumquepoiidem id om

ne norum cum
dominisfuturum e. Antochus apud cundem : quo LM. xlu I
micto cum omnia qm illiusz'entjure belli Seleuci zctaint , ex/ZMd'ef-
ditom's e. Ita Pompejus qua: Mithridates bello capta imperio SMN,

lo adjeceratfpopuli Romani ect. Ergo &'incorporalia _jura qua:

univeritats uerant ent victoris quatenus velit. Sic Alba Vlcta
::a\X
E'

qux Albanorum jura uerant ibi vindicarunt Romani. Vnde e- Diary-.Uf

quituromnino liberatos Thealos obligatione centum talento

m qum ummam cum pi Thebanis deberent, Alexander Ma

'
XP'.

Pp

gnus

446

DE IVRE BELLI

gnus Thebarum dominus factus jure victorias ipfis donaveratz

neque verum quod ro Thebanis apud miintilianum adfertiir id

demum victoris efli quod iP: teneat: jus quod t incorporale

apprehendi manu non po ez aliam conditionem ee hxredis,

L. m, aliam victoris , quia ad illum jus , ad hunc res tranfeat Nam qui
rm-
dominuscompetir.
elt/perlonarumipoflidetur
idem 8c rerum
e 8c juris
quod
de reg jur- peronisct
non poffidet
libi , omnis
nec in pote
L. ch eve.
.
_
m
D_ di. ate habet qui~ non e use poteatls.
lmo etiam
fi quis
opulo
1u1. de 4. victo jus civitatis relinquat , Ote qudam quae civitatis erant

M'-

ibi lmere. In ipfius enim ar itrio e quem velit ee ui benecii

Cia. Epi. modum. Imitatus fuit actum Alexandri Caear donato DYrrach

dm- nis re alieno quod necio cui adverarum partium debuerant.

Sed hic objici poterat bellum cfaris non ex eo ee genere de .

quo jus hoc_ gentium conitutum e.

C AP v T

I X.

De polimino.
I. origo wcllrpoftliminii.
I I. 215M# in foci: Polimim'umit.
I I I. P/imz'nio quudam reverti , qua-

' dum rccipi.

x I. Servi pq/tlimz'nio quomodo recipi

untur , etiam WMVth .- quomodo qui
redemtimt.

X I I. Mubditipo/tlimiuio recipiantur.

I V. Iucpo/iminii 0/72 in pace " in bel/0, X I I I. Mgm- Doiliminio recipi.

' uid/i nihil iupaoe dictumit .

v. Liz" boma bel/0 mamme quandopofilimiuio redeat .v I. &Mitra rm'piat, qu non recipiat
v I I. lum " in illo/um rciitui.
v I I I. Cur qui dedth jm poliminii

non habqam.

X I V. Circa res mobiles quod di crimen

olim obr'vatum.
x v. QE-ja' circa re: mobich hodie jam' .
xv I. aque res recipiuntur ita ut poli
mim'i non age-am.
X v I I. Mamma:: ex lege civi/i , quoad

itbditosim.

I X. Populm quando poi/iminii jm IM- X v 1 I I. Palliminium quomodo obfervov

cat.
mm inter eos qui boes non emm:
X. 021542 iu ho}quiPoiliminz'o redeuntint x I X. &ando id hoa'ieque locum haber
jar/3 cir/iiti
'
poit.

AS Icut de his quae ex hoibus capiuntur , ita 8c de poltliminii

jure nihil ferme ani prodiderunt hi qui retro actis aeculis ju
ris cognitionem profe mt. Accuratius hc res veteri
bus Romanis tractata e , ed {sape conue nims , ita ut qu juris

gentium quque civilis Romani ee vellent lector nequiret di

nguere. De voce poliminii rejicienda Servii fententia qui

partem

AC

PACIS,LIB.III.

447

partem ejusequendus
poerorem
productionem
ee verbi
ine i cicero Tp.
gnieatu:
Scvola
qui junctumputat
docebat
eie verbum

a po quod reditum notat & limine. Namlimen ac limes exitudilfidm

ac exionis modo dierunt, Cum alioqui origine (veniunt enim ab mm'

antiqua voce limo , qu tranverum igniicat) ac primitiva no

tione idem int , icut materia 8: materies , pavus ac pavo , conta
gio Sc contages , cucumis ac cucumer , quanquam uu eriore fae

ctum e ut limen magis ad privata , limes ad publica referretur. Sic veteres eliminare dicebant nibus ejicere ac exilium nomi

nabant eliminium.

Il. E ergo Poliminium jus quod nafcitur ex reditu in limen L; llo/mm

id e nes publicos. Sic Pomponiusi reverum poliminio ait qui ILL:: '

intra prseidia nora elle coepit : Paulus cum in nes noros intra L poli/imi
verit. Sed ex paritate rationis conenls gentium rem eo perdu SME/'
xit , ut poliminium locum haberet , etiam li quis homo aut res
.

ejus generis in quo poliminium efle placuerat perveniet ad ami

cos noros,ut loquitur dicto loco Pomponiusaaut ut Paulus exem
pli caufa explicat , ad regem ocium vel amicum. guibus in locis
amici aut ocii intelligendi fint non fimpliciter quibu cum pax e,
ed qui partes in bello eafdem fequunturz ad quos qui venerunt,

ut Paulus loquiturj nomine publico tuti e'e incipiunt : Nihil enim

intere homo aut res ad hos aut ad uos pervenert. Apud eosve
ro qui amici unt ed non earundem partium , bello capti atum

non mutant, nii ex peciali pacto , quomodo in fecundo federe Paljln In;
icto inter Romanos 8C Carthaginien es convenerat , ut qui Car

thaginienbus capti ipopulis amicis Romanorum in ortus Ro'

manis ubditos veni ent in libertatem vindicari point: utque

Carthaginienium amics par jus eet. Ideo qui Romanorum bel- 121_ ma
lo Punico fecundo capti in Srciam commercio pervenerant, jus mini
ibi polimini non habuerunt , quia Srci in eo bello 'neutras le
cuti fuerant partes: ac propterea opus lit eos redimi ut libera
rentur. Bin 8C apud Homerum non uno in loco videmus bello

captos in locis pacatis venditos , ut Lycaonem lliados 0. Euryme

duam Odyeze H,

I I I. Vetus Romanorum locutio receptos poltliminio etiam ho

mines liberos dicebat. Polimz'nio receptum (ita enim legendum e) F41. Pmp.
Gallus \Elas in libroprimogmjcatz'onum qua adjuspertinent , div ege eum
qui liber qua civitate in aliam civitatem ubiera# , in eandem civitatem redit

eo jure quod coufiieutum efi dePolz'mz'm'z's. Item quifervus a nobis in bo-ium

Pp z

poteflatem

4+8

DEIV'REBELLI

poteanmpervenit , poeaad nos redit in ejuspoteatcm , cujua anteaa't,

jurepoliminii. Equi &5 muli 6.9 mm*: eadem ratio c in Polimz'nii recepta

(ita tria hc verba qu delenda cenfet vir incomparabilis in Ro

mani juris udio Iacobus Cuiacius levi mutatione retineri polfe
arbitror) quarvi. quagena'a rerum ab hoibus ad nospoliminz'o redezmt,
me duas eadem genera rerum a nobis ad boes redirepoum. Sed oeriores Ro

D- " MP- mani Iuriconulti dicrete magis duas atuerunt iIecies polimi

"EZ nii ut aut nos revertamurj aut aliquid recipiamus.

bella D. eo- IV. Retinendum 8c illud Tryphonini, qui poliminii jus com

timis-nili petere ait in bello aut in pace: enu paulo alio quam quo idem
P

' dixeratPomponius. In pacerpoftliminium ni-i aliter convenerit

e his qui non virtute bellica uperatifed ato fuo deprehen funts
ut qui cum bellum ubito exarit apud hoes reperiuntur. Aliis
autem captivis in pace pollliminium non e , nifi id pctis erat
.S-m. lib. x. comprehenliim , ut optime eum Tryphonini locum emendat do
7ctiimus Petrus Faber, non im robante Cuiacio. nam hoc 8c uib
\

jecta ratio 8c oppotum mem rum aperte evincunt. Pacemce~

77m' m' rat captivis dimi'z's , ita enim convenerat. inquit Zonaras. Et Pompo

nius: captivus de qua inpace cautumfuerat ut rediretfua voluntate ajmd bo

L ?mfias mant, non c ei_poeapol'iminium. Paulus : Si in bel/0 captmpace de

be/0 d. rit- mumfzcta rzgitoliminio redit ad eum a quopriore bello captus eraosm0

do non convenerit inpace ut captivi redderentur. Cauzm cur de his qui

bellica virtute capti -unt id placuerit ex Servio hanc aert Try
-.u_n...._-_.

phoninus , quiaem revertendi civibus in virtute bellicamagis quam input::

Romani ege voluemntmimirum ut Livius loquitur,ab antiquo minime
indulgens in ea tivoscivits. Sed hc ratio Romanorum propria

.,i_.~_..-.,_.pu.h._-.c~h-

non potuit coniiituere jus gentium : potuit tamen inter cauas ei1
e cur Romani illud jus ab aliis gentibus introductum 8c pi am
lecterentur. Verior hc e ratio quod reges aut populi qui bel

- um \cpunt credi voluntjuas fibi fuie cauas cur id facerent:

contra autem injuriam facere eos qui adverliim e arma ferrent:
quod cum utraque pars credi velleta nec tutum 'eet pacem erva

re cupientibus huic e controverae interponere , ni il melius fa

cere potuerunt populi pacati , quam ut id quod eveniet pro jure

acciperent':v atque ita captos in actu repugnandi haberent quai

hc'-I-

ex jua caufa captos. At de his qui bello exorto deprehenfi erant,

dici idem non poterat'. nam in illis nullum injuria: confilium fingi
poterat Tamen ad minuendas houm vires retineri eos manen

te bello non iniquum videbaturz bello autem compoto nihil

-

obten i

.ACPAC-IS,LIB.I'II.

obtendi poterat quominus dimitterentur. ltaque confenfum in

hoc e, ut tales in pace femper-libertatem obtinerent- ,Tur confe
iione partium innocentesz in cteros vero ut quifque ufurparet

quod vellet credi jus ee, nii quatenus pacta certi aliquid prfcriL
berent. Atque eandem ob caufam nec ervi nec res, bello capt v

pace redduntur nii pactis expreum id it: quia victor-credi vult

jus ibi fuifle iltaqurendi : cui contradicere , id vero ierat bella z - ex bellis erere : cx quibus apparet ingeniofe non ex vero allatum
illud a ud Bntilianum pro Thebanis: Ideo captivos i in pa

triam Emm redierunt, liberos ee, quia bello parta non nii eadem

vi podeantur. Diximus~ de Pce. In bello redeunt poliminio

homines qui antequam caperentur liberi fuerant : recipiuntur erz

vi 8C alia qudam
v. Liber homo ita demum polimiqio redit i hoc animo ad

fuos venerit ut eorum res fequeretur , ut a Tryphonino proditum ?253:

e: nimirum quia ut quis ervus liber fiat , e debet ut ita dicam wm @1,

acquirerea quod non e ni-i volen'tis. cterum an vi bellica rece-plimifii .

ptus t ab hoibus an dolo prol erit , nihil refert uta Florentino affixi
notatum e. Tantundem erit 1 ab hoibus fponte t traditus. L. nihil D.

Mid i ab hoe venditus commercio , ut t, ad uos perveneritte Pr:

Tractatur hc controveria apud Senecam in olynthionquem
C_
Parrhaius emerat. miserit enim cum decretum factum e et ab dep-:l

Athenienibus ,

uo olynthii juberentur liberi ee , hoc conti

neretur liberi ut erent, an ut liberi judicarentur, quorum hoc e

venus.
.
v I. Liber autem homo, poftquam ad luos rediit, non e tantum
ibi acquirit ed ac res omnes quas habuerat apud populos paca
tos, five corporales , ve incorporalesz Via populi pacati icut
factum pro jure ecuti erant in captog ita 8C inliberato, utle quos

prbeant utrique parti. Ergo dominium quod habuerat in res

ejus is ui belli jure eum poidebat 'non erat ine omni conditio-. .
ne: ce are enim poterat ipfo invito , icaptus qui fuerat ad uos
perveniet. Has ergo res 1C ille perdit , fquomodo hominem cu

jus erant acceio. (Did i tamen aliena et e an qui titulum ha

bet ab eo qui belli jure eo tempore erat dominus tutus erit cFen
tium jure, an ac hc recuperabunturP De his loquor qu apu po
pulum belli medium exabant. Diinguendum videtur inter res
Pu ejus funt generis ut poflliminio redeant,& qu extra id genus

unt, quod dicrimen jam mox explicabimusa ut illa videantur

P p ,3 '
alienata

45

DE rivum .B_E_L.Ll

alienata cum fua caufa & fub conditione :- ifta vero i-fnplicitec.,
Alienata autem intelligo etiam qu donata aut acceptilata unt.
V I I. At cut ad poliminio redeuntem jura redeunt, ita 8C jura

L_,'n MI., 5, in ipfum teituuntur ,. ac pro eo habentur ut Tryphoninus loqui

Wa tur ac i nunquam ille hoium potitus et.
i
de mp,, ~ V l I l. .Hgm rc:le de liberis hominibus exceptionem hanc re
L Mmi-ctm acnblt Pau us: Polzminz'o carent qmarmzs '0th bofizbusfe dede
mu

'

'

m d. m. mnt, nimirum quia pactiones cum hoibus fact valent jure gen
L pauwii-tium ut alibi dicemus, nec adverqu eas e polminium. Id-eo Ro
jzmani illi Pnis capti apud Gellium: polimiqiumjuum non cjlzi
apt.

quoniam dejara raimi foi'ent. Vnde 8C induciarum tempore non

rqud-effe poliminium recte Paulo notatum e. At hos qui hoi

1'

bus deduntur ne ulla fcilicet pactione , poliminio reverti re

fpondit Modeinus.
.

IX. quod de ngulis per-ionis diximus idem & in populis lo

e cum habere arbitror., ut qui liberi fuerunt iuam recipiant liberta

tem i forte eos vis fociorum leximat hollili imperio. At i ipfa

_ multitudo , qu civitatem conliituerat , dioluta it , verius puto
non eundem populum cenlerignec poftliminio res reftitui ipfo gen- v
tium jure, quia populusjvut navis.partium diolutione plane inter

'it ,, eo quod tota ejus natura in illa perpetua conjunctione coni

t. Non ergo qu fuerat Sagunti civitas eadem extt cum ve
teribus cultoribus ea edes Octavo po anno reituta'e. neque

Thebae
cum jam
Thebani
fervitutemdebuerantyon
ab Alexandre venient.
Hinc apparet
quod
TheialiinThebanis
efle The
bans Poimino reitutum: idque duplici de caulaz tum quod
novus erat populus : tum quod Alexander quo tempore dominus
erat hoc jus alienare potuerat &Z alienaverat: ac quia creditum

non in eorum e numero qu poftliminio redeunt. Ei quod de

civitate diximus haud multum dfmile e quod vereri illo Ro

L, m uz I, mano jure quo difrolubilia erant conjugia, matrimonium non cen

d 5-1- batur polimino reitu, fed novo confenfu redintegrari
D. de capi. X. Et ex his uidem intelligi poteft qualeht jure gentium poli-u

limnum in li eris hominibus. cterum jure civili idiplum jus

quod ea attinet qu intra civitatem aguntur, 8C adringi additis
exceptionibus aut conditionibus ac produci ad alia commoda poe
-, 1; l/1'- te. Sic jure civili Romano de numero eorum qui polminio re

xxxix-deum exemti funt translhgz etiam lii familias in quos patri

ez 5. limYldCtur alva effe debuifre poteas illa patria qu propria erat
qnaqm.

JL

ACPACIS,LIB.III.

451
"q
:X
."EP"

Biritiuin. ~Sed hoc ideo placuie ait Paulus quia diciplina ca

'rorum antiquior iiit parentibus , Romanis quam caritas libero
rum: cui congruit quod de Manlio ait Cicero uo dolorcancivi D 1717- 1
eeummilitarisimperii diciplinam, ut aluti prOIPiceret Civium
3...4_
- _-

qua intelligebat contineri uam: ipique natura: & patrio amori

prxlatum ab eo jus majeatis. Detrahit &hoc aliquid de jure

::-vz
A_
-j,
.-

poliminii , quod legibus Attics primum , deinde Romanis con Dcm- "TL
itutum e ut qui redemtus e: ab hoibus redemtori erviat do Nicl
nec pretium reddiderit: Sed hoc ipilm favore libertatis introdu
ctum apparet ne ademta pe recuperandx pecunix multi in ho

ium manu relinquerentur. Et illa ipa ervitus iidem Romanis C. de pal.

legibus multis mods mitigatur 8; porema lege Iuniani nitur ~
operis quinquennii: morte quoque redemti jus repetendae p'ecu 1L)- l?

nize ex inguitur: icut &contracto inter redimentem 8C redm L'i Jj',

tum'matrimonio remium cenetur: & redemtae mulieris 'proi , C. de
tutione amtttur , multaque ala jure Romano in favorem redi- 12%": el:
mentium &in Poenam proximorufn qui uos non redimum: con n,,

'ituta unt. Rurum auctum e poliminii jus lge civili eo quod

non ea tantum quee in POliminiO unt jure 'gentium , ed es om
J

nes, jura
omnia
erinde
, ac i isobtinuit.
qui rediit Nam
nunquam
ho
ium
potitus
eictgt:
quodhabentur
8C jure Attico
ut apud

=---.-Ez-L-._

Dionem Prufeenem oratione xv lcgimus quidam Calliae c lium

dicens captum in clade ad Acanthum 8C \rvie in Thracia , cum

Athenas poliminio rediiet hxreditatem Callize poeoribus

etiit , nec aliud quzzitum ein judicio , quam an is revera Callise
eet lius. Idem narrar Meenios , cum longo temporc ervii
ent, tandcm & libertatem 8C regionem recepie. Imo 8C quae

'gh:
"L"
.:zA,

per uucapionem aut liberationem ex bonis ubtracta, vel non

utendo nita ee videbantur, actione recioria reituuntur. nam L, az, ML

in edicto de majoribus in integrum reituends is comprehcndi- 1m _C {le
tur qui in hoium e poteate. Et hoc quidcm venir ex ure R0 "Kms
mano antiquo. At lex Cornelia etiam hxredibus coniiluit eo- quin; Lx
rm qui capti apud hoes deceent: bona eorum conrvans mj
perinde quai qui non redit jam eo tempore uo captus e decc- m'

iet.
Bee juracivilia
tollas
, haud
dubieoccupantium
Hatim ut quiSab ho
ibus catus
eet bonaiejus
ltura
fuiictent
, quia
qui
apud ho( es e pro nullqhabetur. (Lied i qui captus fuera!: re L, Dm,
direr, nihil recipert praetcr ea qua: jure gentium polimnium D-, jm
.
bom,
. habent. Aod veropaptivorum
bona co cedunt, i ha: r'es nullusfa,
. Apparel,
PP

"

it, D. de mg::

:w;ljA'z

_aL-.I.

45

DEIVREBELLI

t , ex jure peciali e Romano. Vidimus de his qui redeuntz vi

deamus de his qu recipintur.,

X I. Inter hc imt primum ervi 8C ancill etiam faepe alienati,

L. in bel/0. etiam ab hoe manumi : quia holiiuml jure manumio Obee
?gmm- civ noro ervi domino non potuit : ut bene notat- Tryphoninus.
'

Sed ut ervus recipiatur necee e ut aut revera habeatur vete

re domino,~ aut haberi facile pot. Ware cum in rebus aliis fuiii
L.ult. nde ciat eas intra fines ee perductas, ad poliminii jus in ervo id non
MP-

erit fatis , nii 8C cognocatur. nam qui in urbe Roma e ita ut la

teat , nondum rece tus Paulo videtur. AC icm: hac in parte s re

bus inanimis diat ervus, ita viciim libero homine in eo diat,

?nod ut polimino recipiatur non requiritur ut animo res noras

equendi venerit. Id enim in eo requiritur qui \e recepturus e,

d. 1. In [yd/o nonin eo qui ab altero it recipiendus , et ut Sabinus cripit dejua

ZW* qua civitate cuique conimendizcultaz libera eZ, non de dominiijura. Non

LPM-.mt.- exeeplt'ab hoc gentium jure ervos transfugas lex Romana. nam
m'um. 5. & m hIS dommus prllnum jus recipit ut Paulus nos docetz ne

/"- contrarium jus non tam ipfi iqjuriolilm it , qui ervus emper per;
manegquam domino damno um. Generaliter de ervs qui virtu
-n-.~l-I-r.I-r.~-

te militum recu erantur dictum e ab lmperatoribus illud quod

L_ ab hh- ad res omnes male a nonnullis trahitur : Receptos eos non captosjudz'

im , C. de tare debemm, aj militem nomm defniv'em eorum decet e, non dominum

Fj"
-v:-Uc-ln

Qui ab hoibus redemt unt ervi protinus Romano jure unt re

dimentis , ed oblato demum pretio poltliminio recipi intelligun
tur. Verum hc ubtilus explicare juris civilis interpretum e. l

Nam 8C poerioribus legibus mutata tunt nonnullaz 8C quo ervi .

capti ad reditum invitarentur , propoita libertas his quibus mem
brum ruptum eet ftatim , cteris poli quinquennium ut videre

e in legibus militaribus a Rufo collectis.

'

X I. I. Illa quxio magis ad nos pertinet , an 8C populi qui fubje

cti alieno im erio fuerunt in veterem cauam recidant z quod tra

ctari pote mon is cujus imperium fuerat , ed ociorum aliquis

' eos hoi eripuiet. Puto hic idem dicendum quod in rvs, nili
fociali federe aliter convenerit.
, <
XIII. Interres primum occurrunt agri , qui in polminoimt.

L- MP"- verum efl , ait Pomponius , expus bozlms ex agris quos toperth dominia

gig: eorum ad priores dominos redire. Expuli autem hoes intelligi de

deccsz

bent ex quo aperte eo accedere amplius non poflunt ut alibi eX

Smb libr plicavirrius. Sic Aiginaminfulam Athenienlibus ereptam veteribus

vnx.

.
\

2.-,

AC PACIS,LIB.III.

453

._
-I
=._._ v

dominis Lacdaemoni reddiderunt. Agros ex Gothis & Vanda ABI-.mu

lis Ijecuperatos veterum poeorum haeredibus reddiderunt Iu

nianus aliique Imperatores: non admiis adverils dominos prec- VMA ?_

zriptonibus illis quas Romanx leges induxerant. Qod de agris 3:12?ij

jus e idem ee arbitror de omni jure quod olo adhxret. Nam de MMM.
calamtate
8C loca capta
fuerint
ab _hoibus
lberata,
qua?
quai
religioa
quodam
vel poliminio
acra lerantrever
, i ab'hac
pri~ Di, "de: izzf
ino atui reitui cripit Pomponius: quicum convenir illud Cigit

cerons in Verrina de Signis, de Diana Segeana: P. Aiczmz' *oir

tutc rclzgionem imulcum loco recuperar. & Marcianus cum poliminii L. mami,

jure comparat jus illud quo olum ;edicio occupatum eo colla- &dvi-'"

po littori rcdditur. (Dare 8C uumfructum agri recepti reitui

dicendum erit ad exemplum ejus quod de agro inundato Pompo- L gr D.
juridictiones
nius
minores
repondit.
intra
haareditarix
Sic
quadriennium
Hipanislcge
polminio
receptione
cautum
redeant
evindicentur,nii
ut, comitatus
majores omnino,
8Cquod
aliaa Reg. Qan.
' '
arcem bello amiam 85 quomodocunque recuperatam retinendi "-W9
jus rex haber.
P' '
x I V. De mobilibus generalis in contrarium regula e , ut po
liminio non redeant: ed in preda int ut hzec opponit Labeo.

(Dare & commerco Prata,ubicunque reperiuntur, manent ejus

qui emit: nec apud pacatos reperta aut intra nes pcrducta vindi
candi jus e veter domino. Sed ab hac regula vidmus Olim ex

cepta quee in bello uum habent: quod ideo placuie gentibus vi

detur ut recupeljandi pes ad ea comparanda alacriores homines
reddcret. Plurimarum enim civitatum inituta eo tem ore ad
rem bellcam referebantur. quare facile in hoc conen um- e.
Vilm autem in bello haec habere cenentur que modo ex Gallo
!Elio attulimus , fd quee diinctius expoita extant tum apud Ci~ L, , 9 4,
ceronemn Topicis , turn apud Modeinum: Naves Cilicet lon D- d MP
Fx atque onerarix, non item luorie, aut actuarix voluptatis cau

a parare: muli , ed clitellarii: equi & equze, ed frxni patientes,

Et hx res unt uas & legari recte voluerunt Romani 8C in praea- L "d Md
.
. .
.
.
a udhoej,
clones
famlhae
ercxcundae
venlre.
Arma &VClS. uum qu1dem
l_ MW.

in bello habent, ed poliminio non redibant , quia mnime favo- Lim La

rabiles erant qui in bello arma aut veem-amitterent: imo id a- ":'g dl;
gitii loco habebatur , ut pam in hioris ::PPM-et. Atque in hoci cr _

notantur arma ab equo diare quod equus Ine culpa equitis pro
rpere e POtuit. Et hoc quidem rerum mobilium dicrimen vide~
tur

iWK_
A..51A ._

II

DE IVREBELLI

tur uilm habuiiie ad Botii uque tempora. Is enim ciceronis

Topica explicans ita videtur de hoc jure loqui quafi quod ad eum
diem vim uam obtineret.

x v. At pollerioribus temporibus , i non ante , fublata videtur

aai-nmi hc differentia Paim enim tradunt morum periti res mobiles
"D"ddc T/ poiminio non redire &id de navibus conitutum multis in locis
.
al t, _
Amy L. videmus
'
- 'J
lic- f- 1- 45 X v L Ex vero res qu intra prlidia perduct nondum unr,
o

ZZi C' quanquam ab hoibus occupat-aea ideo pollliminii non egenuquia

Con. 64/1. ominum nondum murarunt ex gentium jure. Et qu pirat aut
-"163- latrones nobis eripuerunt non opus habent poliminio , ut leiav

iiigit nus 8C lavolenus refponderuntz quia jus gentium illis non conceit
c. 28;.

it ut jus dominii mutare poflentz quo innixi Athenienes Halo

nei1m quam ipfis prdones , prdonibus Philippusteripuerat , ut

NT?.I-u

bump], redditas a Philippoa non ut donatas volebant accipere Ita ue res

P"{imf'-' ab illis capt ubicunque reperiuntur vindicari poflunt , niPI quod

?JL-,Pi
HIFI*nIla-np
I'm_

ex naturali jure alibi cenfuimus ei qui uo umtu poeonem rei

m/.- de adeptus e tantum efle reddendum quantum dominus ipfe ad

Hl' rem recuperandam libenter impenfurus fuerat.

Liz,, z, X VII. Pote tamen lege civili aliud conitui: icut lege Hipa
~129 P-Z nica naves a piratis capta: eorum unt qui eas eripiunt piratisz ne

w", ?ue enim iniquum e ut privata res public utilitati cedat , pr

'ii::.1-

.7

'11.. .n. enim in tanta recuperandi dicultate. Sed lex talis non oba
"- 3bit exteris quo minus res las vindicent.

X VII I. Illud magis mirandum quod teantur Romana: leges

poliminii jus locum habuifle non tantum inter hoes , ed 8c in

Lib- xr- c. ter Romanos 8c populos externos. Sed alibi diximus reliquias has
"V 5"' efle fculi Nomadum, uo enilm naturalis ocetatis, qu e in
ter homines , mores exiiirdaverant itaque apud gentes , etiam
qu bellum publicum non gererent , erat qudam belli inter prie
vatos quafi ipis moribus ndicti licencia. ac ne ea licentia ad inter

ficiendos homines prolirct, placuit captivitatis jurainter eos in

troduci , cui confequens fuit ut 8c poliminio locus eflet , aliter
quam cum latronibus ac piratis , quiailla' vis rem perducebat ad
quas pactiones qu a latronibus 8C piratis contemni olent. Iuris
olim 'controveri vdetur fuifle an qui apud nos ferviunt ex populo

federato i domum revenient poliminio redeant. ita enim hanc

qultionem proponit cicero primo de oratore .Et Gallus quidem

L-nnMi- !Elus ic ait : Cumpopulis liberis 5 cumdcmtis v cum rqu'buqulimi

:0,D-da cap.

"um

AC

PACIS,LIB.III.

1.

::Zum nobis c I'm nti cum boz'bus. Contra Proculus: Non dulzico quin

federati 3.9 libere' nobis externiint : non inter ?MVIth eos poll/minium e.
Eg'arbitror diinguendum inter federa, -ut i qua eent que
belliduntaxat publiccomponendi aut cavendi cau eent inita
ea nec eaptivitati in poerum, nec POliminio obarent. at i qua,
id continerent ut tuti eent publico nomine qui ab his ad illos ve

nient, ut tunc captivitate ilblata cearet 8C poliminium. Et~

hoc mih indicate videtur Pomponius cum air, z cumgente aliqm ne- D; ?z M1?
. . u
- - - Mi. .
que amzatzczm neque bozztmm neguefdm din-?CEM cauiz factum lmbemus, Pm_
bz' hoes quidem nonmt .' quod mztem ex noro ad eospenent illorumt, U

liberbomo noer ab ez's captm nmt U amm : Idemque e ab i/lis ad

nos ali uz'dpervcniat. hoc quoque gitur caia Polimz'num datum e. Cum
dixit Zedus amicitiae caua , oendit & ala ee poe edera qui

bus nec hopitii nec amicitiae jus inir. Proculus quoque eos (
populos federatos intelligi qui amicitiam aut hopitium tutum
promiient, atis igniicat cum ubjicit : Etcm'm quid inter nos atque
cospo/I'mz'nii opus e., cum U i111' apud nos 3.9 libertatemuam U dominium
rcmmimrum que ntque apudiz retineant U eadem nobis apud eos contin
gzmt? (Dare quod apud Gallum \Elium equitur , qm naciones in di-.
tone nomimt cum bis Polimz'm'um non e , ut recte legit Cujacius, Objflxni
hoc additamento upplendum erit , nec cum his quibucumfedus .3'
amicitix caua habemus.
-'

xxx. At noris temporibus non inter Chriianos tanttn" , edid- lib- !

8C apud pleroque Mahumetias , jus ut captivitatis extra bellum, z

rap. c. 7

ita 8C poliminii evanuit , ublata utriuque necetate 'o'b reitu.i

tam vim ejus cognationis quam inter homines natura ee voluitq .

Habere tgmen locum poterit vetus illud jus gentium,.i res it cum
gente tam barbara ut ne' indictione aut caua omnes externos 85

res
hoilter
proe
jure
At ue eam
in len
ar
temeorum
dum haec
cribotractaxe
judicatum
in habeat.
ummo Aultorio
Pati
i , coetuis principe Nieolao Verduno: bona qux Francorum ci
vium fueran!: ab Al erienibus , populo praedationibus maritimis

in omnes alios grari olito , capta belli jure mutae dominum:

ac proinde cum recepta abaliis eent , facts. eorum qui recepi

ent. In eadem cognitione & hoc judicatum e quod modo dixi

nms, naves hodie inter ea non ee quee poliminio recipiuntur.
\T-Ae.

CAPVT

4.56

DEIVREBELLI

C A P v T

X.

Monica' de his quee iunt in bello injuo.

I.

:Io irgiz pudor WM?? dimmr quod IV. ,2152 [aim, * quatmm ad reflitutio
lex Permittzt :
mm obligentur.
I l. L/,Iptzzzum hoc ad M 111M are Gentitzm V. L/fl res capta bel/0 injua reddendx
Permi diximm.
i
int al c0 qui cepit .

I I I. [mama mjuftitz'a juflum - quod V I. ' L/[ * ab eo qui detimt.

ex bel/0 inju'a t.

l
iban, c.
4..

Egenda mihi retro veigia & eripienda bellum gerentibus

pene omnia qua: largitus videri poum , nec tamen largtus
lm. nam cum primum hanc juris gentium partem expli

care um aggreus , teatus um juris ee aut licere multa dicieo

qod impune ant , partim etiam quod judicia coactiva uam iis '
auctortatem accommodent , quee tamen aut exorbitent rccti

regula , ive illa in jure ricte dicto ive in aliarum virtutum pree
cepto POit-a e, aut certe omittantur anctius 8C cum majori apud

bonos laude. In Troadibus Senecaz dicenti Pyrrho

_

* ' '

;g

Lex nulla CdPtOPdCt, autpwmzm impedir ,

' rcgerit Agamemnon ,

@150d non ?c-:Mt lex, bocmrateripudor.

Wo in loco pudor non tam hominum & famx quam ae ui 8C bo
ni aut: certe ejus quod xquius meliuque e repectum gnicat.

F.

- Sc in Iuinianeis Initutionibus legimus : Fideicommz'a apellam

- jim!: quin nullo vinculojuris' , d tanrumpudore 60mm qui rogabantur , conti
nebamfur. Apud patrem Qlintilianum: Non aliter aho pudore mi
wnrcm ?anit creditor quam recz'jzerc debitore nonPOiia. Atque eo

enil aepe videasjitiam cum pudore conjungi. Ovidius:

Nondum Iutamfacinm mortalegmt .
Vltz'ma de SzTerz's illa reliqui bumum:

j
,i

'

Pquue maupczpulumine m' Pudor De rcgebat.

OPML, Heiodus:
ATM] al a* papa; { 2303;
G737(- uf ONU/ 0Q zac-t; Y' B'es'm @CJ-m.

' nuquam Pudor: amm maqu

Iuitia : yz/IMHEpmw meliorilms ultra.
Plato libro XI I de legibus . MPJ/v@ 93 239; Aza 2%qu 7 G Zum; PID,

Emendem MWh-@0: ut enus it: Comes Pudon's juitd evocar-'m' 6.9

' mm'to

AC PACIS,LIB.III.

4,7

men'to Quidem. Nam 8C alibiidem Plato ic loqutur: 9209 am @A Protagom.

Tqz-vd ASPE/ww [mi MAMI-a Fact, &meji-m aS'pim :da-I 'n Aixlwiy' E-ev m'va

"

xa-,uz *n G 32: @Mu/oe; :Maz-@zm , Dm metuem neplane interimgenus Im AI zm,,

manum dedit bomz'm'bm Iuztam ac Pudorem ornamenta Civitatum &5 ad dim 1M-

4 i
z

amcitz'am collgandam "vincula : 8C Plurarchus imili modo ML vocaridm

, z

?Mmm-29; , Iuz'tzampudoris cobabitatricem: qui 8C alibi jungir ma 8C VM -Iaei.

,j

Jinmwzwlw. Apud Dionyiurn Halicarnaenem imul nominanrur Lib. VI. v

"

Mg :Sap-@ ( qu , _pudor decorum U boneum. Sic & 42M & PU-{MM

"61:

copular Ioephus Pudorem & Equitatem : Paulus quoque luriconill- L_ ?ML/,ZZ

. \j Z

tus conjungir naturale jus 8C pudorem. Cicero aurem inter jui WI, D. de
violare
tiam &c homines
verecundiam
, verecundix
ira nes regir
non, offendere.
ut juiriae Cum
parteseo
aruar
quemnon
ex S?"
Lib. II de

Seneca adduximus veril bene convenir dictum ejudem in criptis -7-

"

philoophicis. War angua innocentia e ad legem bonum Je . c@Manto

latin: ocz'orumPatct quamjmis regula ? quam multaPiera/S, buma-m'tm, lt'

beralitas, juitia,des elegunt? qua omnia extraPublicas tabulmnt. Vbi

[3]

vides jus juiria diingui , quia jus accipir id quod in judiciis eX

A\

ternis viger. Idem id alibi explicar egregie exemplo jurs herils Lil-- I de

in (Emos. In mamipo cogtandum e, non quantum illud impunePatipoiit, Cm' 8'

fed guantum tibz' Permittat aqui bonique natura , quaparcm etiam captivis

i"

Upretioparatisjubet. Deinde: Cum iniznum omnia liceam, e aliqm'd

quod in hominem licere Communejm animantz'um meten. quo in loco noran

- , i

da irerum vocis lcere divera acceptio , altera exterior , altera in

terior.

inctio:
I I. Eundem
non gm'd
haber
egofcm'm
enilm
in diquztionem
illa Marcell@mit
in Senatu
, quem quicquid
Romanoin bo
d Liam";

isz fci jm [ze/li dendit, o! quiet z'z'pati debuerint , ex xquo 85 bono

cilcer. Idem dicrimen Aricoteles innuir dipurans an jua di- 101. ,0, 6.

LF

cenda it qua: CX bello 01'in Cl'VtllS: UAN; al ci-1956114.001 7m; , a Jymy

0T
&Ms
' (Pa-cn
ny@
* 71711)
(5 7B
93 roja@ Jiumaiv
'cs-Ham
n)(mile
Jxaaw
xao-ml vaq
m'Aqaov
F mAva.
daniaur -nfh'am
Miriam
Ama/M.
recien
SAN;

i
j?: \

tesjuz' alquz'd (nam U lexjuum qm'd e )juam (Ma ajunterm'tutem ex

bello: at omnz'nojuam e negant , quando accidere pote ut injuafuerit

bellandz' caua. Simile e ilud Thucydids in Thebanorum orario- Lib. m.

ne Z l; v xrpazv mile-bacn x Ht/(4);' Ay-Emu ' nan-m) voizaav 93 d 94m m%v: de

bis quo.; in conictu occidiis , non adeo querimur. accidit emm boa illz'sjure

quodammado. Sic 8C ipi Iuriconulri Romarii , quod aepe jus capti L Plim
viraris vocant albi injuriam appellanr & xquirari opponunr na Mp.
turali , & Seneca ervi nomen ex Injuria narum , id quod xpe zc: Epi.xxxu,
(U

Cl lt

v {
75 \ r

458
Libr

DElVRE BELLI

cidit repiciens. Apud Livium-quoque Itali retinentes ea qux Sy_

racuanis bello ademerant , pertinaces ad obtinendam injuriam

o, xv, appellantur. Dion Pruaeenis cum dixiet bello captos i ad uos
rediient libertatem recipere addit , sdd'xwdgt-,ovG m: quiper
injzm'am inrvitntezint. Lactantius de philoophis loquens: Cum
de ofcz'is ad Tem militarempminmtibus diummk, nequc adjutitiam niegue

ad r26mm mirtutcm accommodatur illa omnis oratio,ed ad [MMC mitam, mo~

rcmque CVcm. Idem Inox Romanis ait legitime illatas injurias.

II I, Primum ergo dieimus, i belli caua injua it , ctiami bel~

lum olenni modo uceptum it,injuos ee interna injuitia 0m
nes actus qui inde nacuntur: ita ut qui cientes tales actus OPC

li-;.Ib:r

rantur aut ad eos cooperantur habendi int in eorum numero qui

I Cor. vx, ad regnum eaelee ine poenitentia pervenire non pount. Vera
'
autem pmnitentia , i tempus & copia \uppetat , omnino requirc
ut is qui damnum dedit, ve intericiendo, ive res corrumpendo,
ive praedas agendo , id ipilm rearciat. Ideo Deus negat grata i~

:wY-:-z-..:r.

m U, , bi ee jejunia eorum qui nonjure captos detinebant: 8C Ninivtis

rex indicens juitium recipit-ut rapina manus vacuefaciant, na

tura: ductu agnocens me tali reiturione poenitentiam ctam 8C

LibrPm: inanem fore. Atque ita videmus entire non Iudaeos tantum 8C
ZZZZ Chriianos ed & Mahumetias.
v
ZM XVI. Iv. Ad reitutionem autem tenentur ecundum ea quee gene
?UZ-li W raliter nobis alibi explicara unt belli auctores, ive Poteatis ju

7: mg"; re , ive conilio , de his cilicet omnibus que bellum conequi o

f \2. Co- lent: etiam de inolits, i quid tale juerunt,aut uaerunt,aut cum
T"; ' 5' impedre poent nonimpedierunt. Sie 8C duces tenentur de his

' 'l ' quee lo ductu facta unt: & milites in olidum omnes qui ad actum
Llaliquem communem, \puta urbis incendium , concurrerunt: in
;dij-IMJ; actibus dividuis pro damno quique cujus ip caua unica aut cer
ng 5- i te inter cauas iit.
.

L? d v. Neque admittendam putem exceptionem quam nonnulli

'
aderunt de his qui aliis operam navant: i _modo in i is aliquid
Sil-"J- hxreat culpa?. Ad reitutionem enim ine dolo cupa ucit.
"m' Sunt qui videntur exivimare res bello Captas, etiam I jua belli

mp]. 1119.1. cauia non adlerit, reddendas non ee, eo quod bellantes intere
WWW-- cum bellum inierunt ia capientibus donae intelligantur. Sed
. ;Ir/.17,
.
_
.
_
ZALMAN,
nemo uum jactare
temereprxumitur:
8C bellum per elonge
113- 5- t abe eontractuum natura. Vt vero pacati populi Cert quid ha
""'
berent quod equerentur , nec bello implicarentur invizti', u

ciebat

,...

4,9

6
.
5 [. , :: @
. , - . .
8 5. :

, 8 - @ @

: -
:
: .

. 5 ,
, ) , ? :
, @ - >

, ,
.
: !., , ._ @

/ | , , @
@ >!, /
! , : .
" "

.
,

,

.
..

, . -

- : , . .
,

.
@

, .

>

450

-DElVREBELLl
CAPV

XI.

Temperamentum Circa jus interciendi in bello juo.

I. I [IU/!0 juio am quodam nte-maja
iitia carere : quodcxpanimr.

niiqaid(ra-aim admirim m'b/a.

x. Parccndtim * hi* qui izira aut [items

I I. [nte-foi qui Pocim cundum juii

tanttim mmm .
X I. Et agricolp's:
zum mtcmam.
I II, 012 inrmnium eminem recta in x 1 I. ' Et-mermtaribm acimilibm :
tici , iit qui coacti partesumtur: X I I l. Et Cpri!.

I V. Nec ob culpan medium inter infrm x I V. Recipiendos qui dedere vohmnb

&qu conditionibm.

m'um ' dolum : mjw natura ?xl/[L

camr.

X V. Parcendum * bisquiine conditio

V. Diiingumdos auctores bel/i417 IS qui

m'c dedidemm.

eqzmtur.
:Lv I. HAE ita *vera niigm-Ue delictam
V I. In ipis auctoribw diingumdzu Mii x ahtcccrit : quod quomado acctpim
MFrobabilE-s al] improbabi/ibm.
dum.
V 1 l. Etiam map-tem meriti ,haiibmich X v I l. Delinqwmilzm ob multitudimm
"Fin-"Pm"

va-24m rEctc condonari.

recta para'.
V I I I. Cavendtim quantumieripatc m X v I II. Non cuide-;idas obides m'i
innacentcs , ctiam 2mm- propoimm,
deliqucrim.
'
occiddmtir.
x I X. Mbiimndum ab 0mm' dimimtia

.uET;'F_.-v
Mz-u'rikl-v

I x. Fazer/ mpcr parte-72de .' femim

m- imzti/i.

Ed nec in bello juo admittendum e quod dctur

.Lx/camu.

S -

Omnia dar qujua negizt

Melius Cicero. Sant qucedam ofcia ctiam adherus eosfenmnda

O, z, guibm injuriam accepen's. E em'm ulciend @Pimiendi modus. Idem lau
O. 1'.

dat vetera Romanorum tempora cum exitus bellorum erant aut

\I deClcm. mires aut necearii. Crudeles vocat Seneca , qui punicndi cauizm
cup. 4.,
babcnt, modum non baba-nt. Ariides Leuctrica prima z 2;: 7B Eng @l-**
(l/8;' HTEUS Am-?m Icav 71 a Tag 77Hde Mxmnpa , @(55 1- JV-mqu Tm

@RFEF 5267210@ , Zyxel meM. Poimtzmepomt etiam qm'e @indicamt in~

jui ei modum excedant. Nam &9 qui inpuniendo progre-:dimi- ad id quod

inz'quum e,eczmdus eZ injuri-e auctor. Sc Ovidio judce quidam

;-=:zT-:I.
."~'.u

De Ponlo
l. X,

' Mile noccntum

Se nimis ulczcens exitit
nacen!.
Platmes in Icratea oratione quxrunt, a Jxqay Em (AEP mmsmv
yxAWMT-\v gra); di-8; G &JI-x

m 71/1-de : m quumt 0117731714

Peccata Mm graves 5 iniquaspaanm eszerc? Idem ille Ariides ecun

da pro Pce: (u) mqu M3' 'o'va aw'r W/.cwpn'ach nw-&77, DEM &mas ct

@ 39 75m 25m; adn) 79 [-fal/ re mazd: nan boc tantum ricite qua/s b
muM

AC PACIS,LIB.I~IL

46

muaz12thtis cxacturz , izd 65 qm' m: de qzdbusizmmdatpwha , qm'

nos ip , Q9 quis juuspamarum modus. Laudatur Propertio Minos:
Victor em quamvisyequus in boefioit,

Sed 8C Ovidio:

'

Lage: captz'sjuiimus ::actor

Hoibm mPCsic.

Y II. Bando autem jua t'interectio (inde enim nobis inci

piendum e) in bello juo, ecundum uitiam internam , quan
do non it , ex iis intelligi ote qux capite primo hujus libri n0 .
bis explicara unt. Interli enm aliquem contngit ex propoi "-dlr

to, aut citrapropoitum. Ex propoitojue interci nmo pote ?SL/2 ' 36

nii aut
in poenam
juamaut
quatenusillud
abEJue
eo vtam
res noq
iras
tuerinon
poumus:
quanquam
ipum
ob res8:caducas

hominem occidere, etiami juitia rcte dicta non abeat, ca

ritatis tamen lege dcedit. Poena vero jua ut it opus e ut pe _
qui intericitur deliquerit , & qudem tantum quod apud xquum
judicem mortis iJPPlCO Pot vndcari. qua_ de rc eo nunc minus

deremus quia quicquid ejus ciri oport ftis explcatum arb- _7

tramur Capite de poem's.
A ,
_j
.
- ~II I. Supra cum de upph'cibus ageremus (iznt autm ut in Pce'
ita &in bello ilpplices) dicrevmus zyydiuz/Im I'nfnanium
U injuriam.
Gylppus
eo quem
ibi ctare
Siculi
loco
quaerit utra
in claicte
Athenienes
ponicoepmus
debcant Diodor
, nforunato-,
rum an injuorum :, 85 pro nfortunats habendos negatqu ultrq_
nulla laceti injuriasyracunsbcllum ntulctent: undenert;
cum @cute bellum uceperint , erenda quoque ab pis bcH ma? _ , z r

la. Inortunatorum exemplum unt lli qui non hoxl ahmq apud*
hoes um: , quales Athenenes temporb'qsr Mthrjdatics , de: "

quibus c loquitur Vellejus Paterculus. Sz' quis hoc rebel/and tem-'Li ir

Pm, qua Athenaqbpugmzt,.e Iz Sullant imputar Atbcnjczzbm , ;pimium .ft/

ri metuariue gmas, adeo mim -CHM Atbem'mium HAY-manos ?,

des dt, ut'emper U ' Tin 0mm' re , quicyuz'd inccmide em,th ia Rai?..

mani Atticaen''Pr-edicmnt; C-etemm; zum (per Mz't/zriatiy (mis Z07'

minas miei'Tm-Conditianis cum al: inimicis Mmmm, @MVA/mm:

amicis,
Uanimos-extm
mwma, cmom
neccjmtimimtex,
Ktm-_maz
ros balch'sz.
qua pals porexacx
_Ly'o
vidd,, _qtct
aPud M. xva.
quem In'd-bils Hpanus corpus*_duntaxat(xum pu, .Carthagfz

nienes., air'num aPxciRomanpsgat lzNimimm, ut, ait'Cij'Zr LW,

cero , crime: qumm-in4-d1tnius manu mica Pcm , Mm COgWlfm'

'

Mi.

,J
'

4a

DEIVRE BELL!

quidpoz't 1': , cujmin ditione ac Poteate imt , quam qm'd debeatchere.

Lib. XXL

Idem pro Ligario : Tertium e tensz , quopo adventum Van' in Aica

reitz't. quod e criminoim , neceficatis crimen c , non rvoluntatis. At~
que hoc ecutus e lulianusin caua Aquilejenium tee Ammia
no , qui cum paucorum upplicium narraet, adjicit: Reduz'omnes

abierunt innoxiz' , quos in ccrtamz'num mbiem neceitm egcmt , non "volunum

Lib. I.

Ad Thucydidis locum de Corcyrenium captivis venditis vetus

commentator: 13 "uyen

hklwm -roi'wx &Mi { a); alwlw ,NJ Maz@ TQ;

al-wxel'm Sum-nui MM,- 7x &ha; 78; mi :cae-DZ ;as/.dm lxsiau meuox-um.

Ocndic clemencia"; dgnam Gmcorum ingenis : durum enimpopugnam ca

pta: occidere , mospmmim , qm' nonua 2011471th bel/um gerunt. Pla
txens in dicta oratione apud Iocratem : 7d xm; >28 dayxacv

Txansnamy. non *volantes fed coacti illis .(Lacedxmoniis) fervi

Dimas. Idem de GXCS aliis: *07; ca/.cam II-Ey dicciqu XSBJEV imyxu'am.

maeymme'pymv: illomm (Lacedaemoniorum) Panes camara

equicogebantur \animo mobicum emm. Herodotus de Phocenibus
dixerat: MMM aim Emm, OEM W'daymdns: Mcdarum parte: eque

an.

Lib. l,

bamur , nonontcd r'm' neceitatis. Zeldis , ut Arrianus narrar , pe

PCICt Alexander , i-n @10s Bau {yx-ww meg-Cm ni; Bapcz'fm quod coqctz'

mjxmtznt in partibus barbaromm. Nicolaus Syracuanus apud Diodo

rum ln oratiOne PIO CPtiViS Z CINcaxo TQ 'F :ayuno/TUN \Im-epoxi ,8m
cOnt , imyxctnmv wey-n@ ' Jio'mp ei TQ; ZZ mCu Anulva JYxauv En
'nyc-1570x914 , r xa-diu; HPTM'VOVGC @BOTON d; &1] wyyya/.M facial SOC "Di

.Lib.

imperantium adamt ini/tam : quarecutPar e eospuniri, qm' data qua

m injzm'am z'nfmm , I'M @quam qZ ignocz' bis qm'pmter rvolzmtatem uam
xxv .pecczmt. Sie & apud Livium Syracuani Romanis (e purgantes

ajunt , e metu ac frude turbats pacem oppream. Similem ob

x x v 1 x. ' caum Antigonus bellum e cum Cleomene , -non cum Spartanis

Juinm lib

habuie dicebat.
IV. Sed notandum e inter plenam injuriam & merum infor
tunium medium zepe aliquid inltereedere ,. quod ex utroque quai

conatum t , ita ut acto neque mere eientis 8C volentis nequc

mere auti norantis aut inviti diei pot. Arioteles huic gencri
_ nomen poFair Mz-77M: Latine-culpam aliquam liceat dicere. Sie
enim'ille Moralium libro quinto capite decimo : Emum qucewntc
zcimus alafacimus deliberato, ala non delibcmto, Deliberatom' dicuntur

qMPr-eeunte canizltatione quadam anir'm'unt : qm **vero aliter, indelibem

to. Cum ergo damm data m'lzus modis in bominumciemte contingut, ca qznc
ab ignorancia proceda infrtunium dicitur , ut qui: egent quippiam non in

quem

A _. _.~.

,- 173--

ACPACIS,LI'B.1II.

463

quem exiimabat, aut non quod putabat, aut non quoputabat modo, aut non
taline : ut quisefrire non hoc iurumento , non bum bominem , aut nou
bujus rei cauiz credidit:: ied eyenit quod e nanjzrcqboizerat ibi .* puta melli
care r'wluitr non 'vulneran , aut non bum: , uan hoc modo. Ergo itaPrem id
quod exectan'potuic damnum detur, erit infonanium. At ita ut eijefZazi
acprevideri aliquo modopotuerit , ed nou improbo anima , culpa erit aliqua:

nam cui/ze am's e qui ine babe: agendiprincipium : qui 'nero extra , infe
lix. AD quoties quis id quodzcitciem facz't, non tamen deliberato,fatendum

e adee injuriam . ut quafacere bomineslentperiracundiam 3.9 perturba

tianes _miles aut naturales aut nec-Miriam nam qui ica common' Ledunt 9
cui/9am admitmnt ab injuria non Pacant : neque ::amen injui aut improbi di
cuntur : atquis idem couulto admittat , S Pera improbus &5 injum recte

nominabitur. Merito zjgitur quaper iramunt cenjntur non ex provieri.

non em'm inciitjis qui ex ira quidfacit, ed is qui rampravocavip : atque eo't
ut &P6 injudiciz's rerum ejuinadi nonfacti , izd legtimaiat quleio. uacitur
enim ira ex eo quod quis injurioiefactum exiimat. Non ezgoicuciu conu'acti
bus, an hocfactumit diutanv : bi enim nii que interceerit oblivio, omnino
alteraPartium impraba ejZ, quedem non mp/et :ed anjuefactumit quad
~ factum e,exquz'ri Volunt. At qui_Priorruxit inidiae nibilignoramfcis: qua
re nou mirumi alterilzz injuriamfizctamputat, alternonputat. Ej? tamen ut

U qui tali ex eau/a [edit injuus cenerz' debeat,i nempe aqualz'tatis autpm
porcionis normam excedat quod reponitur. Siejuus e/Z qui deliberato _ju/Ze
agit : alioquijue agerepote a/iquisoute tantum, non U deliberato. Cate~
mm eorum qua nanonteum ala mia dgnaimt, ala minus. Vnia digna
que mm ab gnorantibus modofed &9 012 gnorantiamunt : Atiqua ab gno
Tantibus admittantur, nec tamenper ignorantiam , id cali auimz' morbo qui

communes humana natura nes exceda: , mm digna imt qui/\us gnocae

Locum ane egregium & uils maxm ntegrum Latine poln' uia
minus recte verti deoque nec \ts ntelh'gi let. Michael Ep e vr! Mr

ius cum locum interpretans ejus quod exfjwctar non potuit ex~
emplum ponit , in eo qui fores aperens patrem 12th , aut in loco

litariojaculando (e exercens ah'quem vuineravt. Ejus quodprx

vderi potuit , d ine dolo z in eo qui jaculatus e in va publica.
Idem crptor necetatis exemplum pontn eo qui fame, aut t
adgitur ut quid facat: perturbatonum naturalum , in amore,
dolore , metu. Per gnorantam er at ub fctum gnoratur , ut
i quis mulierem necat nuptam. Ab ignorante non per ignoran _

tam , ub jus ignoratur. Ius autem ignoran' interdum excubili- fr-f

ter , interdum inexcublter: quee cum Iurionultorum dictislcti g,
(Lg

oprime

464

DE

lVRE

BELL]

Lib. I. oprime congruunt. E ejudem Ariorelis locus huic non di

milis libro de arre oratoria. \Equitcu imperat ne Pan' loco babeamusz'n
jurim &9 culpas , neque item culpar 6.9 infrtum'a. InfOtunia autemimzt qua
necprovideripatuerunt nec improbo animo admittuutur: culpa qua propicien'
Potueruut , non tamcu imProbo animount : injuria quee U deiuato U am'.

m0 improbo. Tria haec notarunt vetereS' 8C in illo Homer veru de

AChllC Iliados poremo: 9/7: 93 Z5" apwv iT' lava@ , iT Ain'pr

L.per/Pici Non gi-;ara i111', maleprovide; , nec mala mens e. Similis e diviio apud
mi' dMarcianum: delinquiturautpropoito , aut mpetu, aut caia. Projwito de.,
'

[inquunt [aviones quifhctiouem babem : impetu autem cum Per ebretatem ad

maum aut ad ferrum ramitur: Caia "vero cum in @cuando telum in fram

bominem interfeczt. Duo illa quee propoito & ' mpetu unt,

D, O, I_ huncin modum diinguit Cicero: Sed in 0mm' injuitiapermultum in

tere, utrumperturbatione aliqua am'mz' , quaplerunque'brevz's e JJ' ad tem..

PM, au cauulto 8.9 cogitatoat injuria. Leviora cnimjunt qua repentino ali
quo maru accidunt , quam ea qua meditata UPMPaMM infnmtur. Philo

autem in legum pecialium explicatione ic air: Frez-oy Ta) arg-gw

m, TZ; ALyIbe mi qungzupvn; &x Pmp? 127; Padwan: dimidiatum cfa

cinm ubi mm auteceiit louga am'mi deliberado. Cujus generis ea prxc -

pue Iimr qua* neceras i non defendit tame e-xcut. Nam ut De

mohenes air in Ariocrarem a; :dYxa-oukaq n 71 @auctin EN M.
340742; abia-439m &meva; * -' s mn I'd-(77H axyCoAag-Es de? \i' &atada; femwu.

Necciivatis impulu' aufrunt ayudicatiouem de ea quad ageudum me] mm

ageudum e, quare nou uimz's ngide expendeuda bacimt ab aqui: rerum ar

Izzms. ui (nils eriam larius ab eodem exprimirr in oratione de

falo teimonio advers Stephanm. Thueydides libro quatro:

Etx Va Tlf ?r/\Zum 5 dq'wi 7m zxppswy Edy-341va 'n ?JJ/yeah, '23135; F
mz
92x ' G 73 ;"- cachenim Hapmparm xaGQuyM ya, Ta); ,Bai/ @Yvwim 7 ni
717; mi 043057sz acus; v-MON@ ( Ci); EPI-i n mi TISII faz-Qaqay TI nApriauaz.

Credz'bile Cje apud Deum quoqueparatam e- rvcuiam bis qui bello aut qua
mi/i necefitatc coactz' aliquid admittunt. nam 5.9 Deorum altaiapcugium
patera cuqzs non moluutariz's : 9 injuitiam S am'lzz' qui ultra mall' imik,

b vu, nan bis quos adaudendum res extrema imPe/lum. . Caertes apud Livium

-ad Romanos : Ne appel/areut coulium qua vis ac :neceiitas appellanda cf

Lz'lz. vuI.et. luinus : Factum Pbocenum , :ameti omnes execmrcnturjzmptcra

-cr'legz'um,plus ::amen nvidia Tbebauis, a quibusad [9am neceiitatem compul

quam TSJAfo
uuu/it. wScwuyxlw
Iocrarejudice
qui lurisinju'a
Cauar'mela
PIX
y iwmnt,
dtllr ?x4 @dm/M
, babe:: ueceijitatem
mentum. Ariides Leuctrca cunda: a Jun/\zm *z: MP5,, dba/\074g
vdzdaiam

ACPACIS,LIB.I'11.

46;

vMaM-I n"; QEXmvr dicilia temPom excuatz'onem aliquzzm dan: deci

centibus, De-Meeniis accuatis quod ab Athenis exules non re

-CCPTCH ita Philoratus Z *Xonz-ia. Ica-m' uywaislw iigunq , ' AAZMPU
@Oigpvwv G i malv- (Pa'Gv ynd 17 Ruz EMMA STE-ipod; c-ze. Cauiz ijgimm in

deprecatz'onepam e, Obtendensfacta A/exandrum U meram ab ~ip quem

nu/4 non Pars Gucci-e emea et. Tals 8C ille apud Ariotelem y
Him-an; G Cel-x ix@ - s od CBA@.iM{P'VH non injuus; mm indizz '

tor. Dicrimina hzec ad argumenti nori uiim ic aptat Themi

. ius in laudibus Valentis Imperatoris : xa; MW; n MMM z; Lp
TWM , xnya *

a pr) 77:2 Mac-mv@ Mapa-EQ ,und m Ztzniia ,MEG

xeiylg, Mai 722,72 &calidd; &MaS-m n {pj/oz; BEmo - a 7d 75 Tb); Tzcwtlat; fiix i
T; 'n Ef Z'pxi Bueva zw muda-1:07? T; Lgun 'F va WavpvG-.,
G T; {dq T9? Jamah-n :Leyre-?y @mdd/MQ; ' Mai P HZ- xuniyyw , T
Kbul/a),

71:7; @UAM-7M. Diz'nxz'z inter injudm 6:7 ::114mm &5 inirtunium; Wan?
quam nec Platoms cual-[Ia edicis, nec AriZOte/em uctaz,
tamcnpla
*cita 121on exequm's. Non mPcti ja-:M dzgnos exi/Zimaz' qui'ab initio
buzz-:mt
bel/ummmmt,
ez' que' 4m remmpotiri
5 quipoeczmidebatur.
4177131LimtSed
armomm
llos dammi
impem ,,~ bos calzjgaii,
quiizcca o

.
'

:y
i

'

Poremos mzemtm es.. Idem alibi adolecentem Imperatorem vuit

'

difcere , *zi a"tewz'vxev Tv/zapat ( d/dfp'ryluu C Azcqu ' :537: Maid "FEMME/at,
75
m'um
uv NM'pr
, cupra, aliquid
n mvpJUu-
, U injuria
, ,uaivav: U
Ta ?ganar
quomoao
'Tlfwpcelfl
regcm deceat
quid iius
dltmz'izzm',

bdlc comgereorer'mim 'veroiilam {tionepmqui. Sic apud IOCphum Lib. v Mi

Titus
nem LE/W
unum
Aoiyx,
crimmIS
ola verborum
ducem pumt'pzs
increpatione.
pyz,Mera
xClP infortunia
a , multitudi
nec mz,
oenam merentur, nec ad reitutionem damni Obligant. Inju
a: actiones ad utrumque. Culpa media, ut reitutioni Obnoxia

e , ita poenam Lepe non meretur , prxertim capita-lem. Ad hoc

illud pertinet Valerii Flacci:
At quibm invita madummt imgm'ne dextM,

SirsiswPrcmat micros,edPraximzz at/M

Has pan'zs mens
mdis gil?, Uim caszmt
Facta vros rcdes.

_ _

V. qud monet Themiius diin uendos qui actores belli le

runt ab is qui alios ducentes Ecuti unt, ejus pam exempl in .

hioriis exant. Narrat Herodotus Graecos perns umpie de OKI/i
his qui Thebanis ad Medos deciend auctores icrant. Sic Ar
I V

dea: prncipes Ecuri percu , narrante Livio. Eodem auctore,

Valerius Levinus , Agrgento capta , qm' capita remm emm, Difgis c-in M. XXVI.
icm'

'I

D E

466

I V R E

B E L L I

curipercuit : exterospmdamquc Vendidic. !dem alibi : .Atella Calaaqae

in deditioncm mapas.- ibz' quoque in eos qm' capita rerum emm, animadverum.

Rurum alibi : Moniamdefectionis auctores meritas pzz-nm Diis immor_

talibus U 21 Pobis haben!: P. C. quidplacet de innoxz'a multitudinem? Tan

demignotum ezllis \29' Civitasdata. nimirum , ut idem alibi loquitur,

.-.HA LA

xxv. ut unde UTM .cuba et , ibPand coneret. Laudatur apud Euripidem

' Eteoclus Argivus quia

Cubczmfrebatizmper 2'1leudice
Reus
: @on urbspatria , qm: [mim mall'

Rectoris mgouinet calumniam.

Lib. III. Et Athenienes , ut Thucydides narrat, Poenituit decreti adveriis

Mitylenxos, mM 'AZw MONTO; ,Mmm- i) Tx cai-43; , ut totam Civitath
Potim qzmmolos dezctionis auctores intercerent. Narratur 8C -Diodoro'
Demetrius captis Thebis decem lblos interecie auctores deej
ctionis.

'

V13.dejh m v I. S_ed in ipis quoque belliu auctoribus diinguendae c'auiez

bel/I', n. ;9. unt emm queede non Juae qmdem ed tamen tales ut non m
M_ L Probis pont imponere. Scriptor ad Herennium deprecationis

caum :equiimam hanc ponit, iquis que: peccavit , non odio ne

que crudelitate, ed ocio &recto udo commotus ecerit. Sa

Lib. I l de piens Senecx , bocs dimittetafvos , aliqzmndo etiam laudatos , i boneZIlr

Cl?- - 7- cauispmde , prodcre, pro'libmate in bel/um accimiinc. Apud L

Lb' l' vium petunt errori veniam. erites quod uerint auxilio conln

guineis Phocenibus. Chalcdenibus & aliis qui ex federe Antio-'

chum juverant data Romanis venia. Ariides Leuctrica fecun

da Thebanos qui Lacedxmoniorum ductum contra Athenienes

CCUt erant, ait :cmme-'iv #Ey lxai:: WE/YPLOLT@ ' alde

Tpu WYFE

da) (va , .res. mgz qu Ti; yxyyox: in P4716772 quidem Penicz'njuoc

acZionis,jd quamjzzo aliqu-o melarcntide in princvesiu' federis. Cice

ro de Ociis primo conlrvandos eos 'dicit qui non crudeles in

bello, non immanes ilerunt: tum bella'quibus imperii gloria pro
Oita e , minus acerbe gerenda ee. Sic Ptolemxus rex Deme
tro igniicabat @Si ?lili-rw :Zycu , @Si &En;

MMME'W 5707;, non

derebm omniBus,i2d de imperio 9 gloria inter tz/s Ccamm e

Severus
Lib. III. apud Herodanum: Cum [ze/[um advezus Nigrum geimusxnon I'M fame
eciom iximicitiamm cauas babebamm. mzmpoxum in medio _Princbatum
atque ac/mc in diceptationc rcrantempari ambim acerque nomm adie mz

C/t- fP- bebat. Sxpe haber locum quod de bello Cecaris & Pompeji ell:

"l Bm" apud Ciceronem : EmtalIcurims guxdam .' emt certamen inter Clarijiimos
' ~

'

dates:

_
amd-IK

AC

PACIS,LIB.III.

467

duces: multi dubitabauIquz'd optimum ei. Et quod idem alib: ezj a/z'- Pr M
qua cuIPa tenemur errorz's human-z' , celere certe liberan' iimm. plane ut Mrc/

apud Th'ucydiden dicuntur venia digna qux iunt PM; Pie-m MMM,
zn 3 ,Ia-DM etpa-.pum. De Dejotaro idem ille Cicero: non z'lle odio tui

Prg-41245 , ed errore commzmz' Iapizs eZ. Salluius in hioriis: Cetera

multitudo , Vulgi more magis quam judicio , pa/Z alias alium quaiprudeniio

remcuti. Wed de bellis Civilibus Brutus criperat putem non

male ad pleraque bella ala reerri poe: acrius eeobzbenda, quam
invqberatos iracundiam exercendam. '
v l I. Etiam ubi jutia hoc non exigt , xpe tamen convenir
bonitat , convenit modex , convenir animo excelo. Ignocenda
auxz Populi Romam' magnitudinem ait Salluius. Taciti e: quauta Am- x1 I
Pmicacia in boem , tanta bendicentia adVerusupplices uteudum : At Se
neca : Ferarum , necgeneroarum quidem _permordere U mgere abjectos.

High/?antes leoneque iraueuut qua impuleruut. SXPC oportunum CPE 1'1 D Cm-
lud Maronis :
cm'
non lu'c rvictoria Teumm
Wrtitur, aut anima una dabit dcrimiua tanta.
E in eam rem inignis locus in libro quarto ad Herennum : Beue
maiores norz' hoc comparaveruut, ut ueminem regem quem arme*: Cqient ri
taprirareut. Mid ita . quia , quam nobis facultatemfortuna dedz' et,v I'u
quum erat in eommijzplicio couiimere, quo; eademfunapaulo ante in am
pliiimo atu collocarat. Md quod exercitum contra duxit? deno memim. Mid ita? Wa 'DOtS ejZ , qui de "victoria cauteudant , eos bo es
' _Putare : qui mictiunt, eos homiuesjudicare, utpoiit [Jellumfrtituao miuue
re,pacem humanitas augere. At ille,i :vicztz num idemat?Quid igztur
eiparcz's . quia talemultitiam contemuere, nou imitan' conueli. Side RO

mans
hoc accipias
hoc,
cumpugnat
& peregrns
cts
ariumentis
utatur is(incertum
(icriptor) enm
advera
ronte
cum eo85quod
ha ernus in panegyn'co qui dictus e Conantino Conanti Elio:
Cautior licetii qui deviuctos babetPer Peniamperdue//e5,mior tameu Equi
calcat iratos. Renovati Imperator meterem illam Roman Impei'i du
Ciam qui de captis boium dual/\M r'uiuu'z'ciam morteumelzae. Tune euim ca
prim reges cum &parti; ujque adurumltumpbautum currus bouelaut,i~
mulatque in Capitolium cumzmectere emperat Impemtor, abreptiu camerem

uecabantur. unzuproi: Ipiz Pau/o quizdeutemi: accepemi dqbrecaute ( 1e W PM _

ge: 2mm Pereus D Pau/0 qui dedeutemi: accejberat deprecame ) legem 1/ 1M: ME
Iiusievm'tatis eDait .' Meri in rainculis Imprim aliis regibus dedere dacu "li/"
mentum , ut mallenuamicitiam colere Romauorum quam exaemrejulztiam

Sed

U
y
'

468

DE IVRE BELLI

Sed & hic nimis laxe. Dicit quidem Iofphus idem de everitate
Romanorum in hioria interfecti Simonis Barjorae: d de duci
bus loquitur ualis Pontius Samnis, non de his quibus regium eet
nomen. Venorum enus Latine ic haber. Fim's triumph' etho
quam ad Capitolium Ioris dem eratpmzentum: mm ibi exmflarc impera
tores mos antiguaspamjubebat donec nuntz'ata ec mars boium ducis. Is
emt Simon 10mlius qui inter Captivos in triumpbo ducebatur : is tum injecto
[aqueo infbmm tmbzcur verbemntibus inizperipum cuodz'bus. Nam eo in

loco mos e Romanisupplicium zmere de damnatis ob noxas capitales. Hic

ubivimmniie mmtiatus e , ecum um: ma omina , dcindeacrz' Cia.

Idem ferme dicit Cicero Verrina de Suppliciis. De ducibus all

im exempla exant: de regibus alqua ut de Arionico, Iugurq

tha, Artabado : ed tamen praeter Pera Syphax, GentUS', luba

8C Caearum tempore Caractacus atque alii , tale iipplicium eva

erunt , ut appareat & belli cauas 8C gerendi modum @ectata

R0manis,quos tamcn aequo aperiores in victoria fuiiie Cicero at

Exa.

que alii agnocunt: itaque M. \Emilius Paulus apud Diodorum Si

culum non male in Perei cauf Romanos natores monet , d
?MBPC-J'myy (PoiCov eazCaqu, ?My- TQ; 'LEDEPHQOLMT TMF; fgmm ,Ec-@(4585

Hmmwylw Nuea'zv MMM-4 , Si bumaninibzlnzetuerent , at divinam mind

ctam timermt , it's imminemm qm' *victoria nlentim utuntur. Et Plutar

chus nota!: bellis inter Greecos ipos etiam hoes regbus Lacedae

moniis manus abinuie reverentia dignitats. Hos ergo qui

non id quod humana? leges Fermittunt , id quod ui e ocii,

quod fas & pium e volet re picere, parce!: etiam hoili an ini:
neminique mortem irrogabit nii quo mortem mortive Imile

quid evitet , aur ob peccata peronae propria que ad capitalem

menilram devenerint: Et tamen quibudam id meritis aut om
nem aut mortis poenam condonabit , ve humanitatis intuitu ive

Lib-nm. ob alias probabes cauas. Egregie idem quem diXi Diodorus Si

culus : a) F miAewy mxthiau 5

{ *mi Md-72$ zum l W/\SPM @tpIMM

G. m Malya-2250 'Iv'sz Y FHM Mwyxavem ' 0T v m7; fxmiou Ei; TQ; 73a1
,Gm Km@ PEUZJPM@ Alg ,uvn 73 OPOWEN; ve-:q , Vrbium exnggnariam,

icundaPmlia Uiqmd aliudz'n [ze/lopmzerumepeftlm-E magic quam vir

tuti debentur. At inizmmo imperio mictis miericordiam impartiriiilimpm
dencia 4pm e. Apud Curtium legimus : Alexander quanquam [ze/11' aa

Zorz'buspotemt mci, tamen mnibus mania data.

VIII. De ncce autem eorum qui caii non deinato occidun

tur, tenendum quod [apra diximus , i nonjuitive , miricordiz

:amen

ACPAC!S,L!B.III.

469
A"
35-._

tamen ee non nii magnis & ad multorum \lutem perventurs

eauis tale quid aggredi unde innocentibus imminere pernities
pot. Idem nobiicum enit Polybius qui libro v ic loquitur , s 93
En" TUN-4'36 de? QUIEN 107; MANU MAS/.45v Tz za-98; 185M 011M En
&g-9050# (2de r" *W'DIHVUV JE 'zwawmpv m pndv Jmgum T07; Amda
Ma marc-Zeit* mefaupdg Tai; mica-11'01; (male editur UMrim) Ta); dos(qu

Gachxey. Bonomm m'romm e etam cum minus probz's non intemecimzm

gerere bellumfed bactmus utdelictaarcianrur atque emendentur: neque in

fantes cum ntibus una 1703714 involvm d inimtium cauiz etiam jontibus
barcere.

I X. His cognits de his quee magisPecialia mt non dicilis ert

denitio. Puemm ctas excuzt, fminamcxm , ait Seneca libris qui Lib- " 1-
bus irx iracitur. Deus ipe in bellis Hebraeorum etiam O~ pa Km_ xx,
cem oblatm 8C re udiatam parci vult feminis 8C infanti us: ex 14.

tra paucls gentes eciali jure exceptas: adverus quas uod erat
bellum non erat hominum , ed Dei, atque ita appellaiatur. Et
cum mulieres Madianitidas vellet occidi ob Ptoprium iprum cri
men , excepit virgines intactas. Imo cum Ninivitis ob gravima Nm-m1

peccatainternecionem
evere admodum
eetquae
, retrahi
e ELi '
paus
e mieratione multorum
millium minatus
ejus zetatis
honei
& inhonei dicrmina ignoraret. Cu imilis e apud Senecm

Intentia: Numquzsimiturpueris , quomm tm nandum now*: remm dz'- Z " "

cn'mz'na . Et apud Lucanum :

P' 9'

Crimine quoParm' Mdempotuerc maz-eri?

Si hace Deus feeit ac atuit, qui quovis homines cujueunque e

xus aut Xtatis ne ulla eaua non injue Pote occidere , utpote
vitae dator ac dominus, quid homines facere xquum e quibus ille
nullum jus tribuit in homines , quod non ad hominum alutem ac

ocietatem conervandam eet necearium . Accedit primum de V75? dejr

puerisjudicium eorum populorum ac temporum quibus fas maxi M "' 36'
me valuit. Arma babemm ( ait apud Livium Camillus) non adrerus
mm aatem cm' etiam CdPtS urbibusparctur: ed adveriu amiatos. Addit
hoc ee inter belli jura, naturalia cilicet. Plutarchus de eadem 5:4 C4

re agens: Sum inquit , apud bonos etiam belli qmdam Ieges. Vbi nota ""
illud apud bonos , ut' hocjus ab eo quod in moribus & impunitate

poitum e dicrimines. Sc Florus nelqat aliter eri potuie alva Lib- r

integrtate. Apud Livium alio loco e : qua tata etiam hoes z'mti Lib. xxm

alzinmnt. Et alibi : uque ad infhntium cxdcm im cruda/Spervnia Quad

autem in pueris rationis uilm non adeptis emper , id in feminis
Rr

plerun

4-70

DE

IVRE

BELL!

plerunque obtinet, id e nii aliquid peculiariter vindicandum

admierint , aut virilia ociac ip e uurpent. E enim , .ut Sta

tius loquitur , xus Tudis inczuque fem' : Neroni hoem _vpcanti

'' Octaviam in tragoedia reponit prazfectus
Femina hoc nomen capit?

Lib- v- Alexander apud Curtium. Cum captivis Ufmim's gerere bellum nono
Libr lea: amatust aportet quem oderim. Grypus aPud Iuinum: a nullo un.
xxx quam majorumuoruminterwt domeica_ &5 externa bel/a Po Pictoriam

infminmavitum, quasiexus ipiz PCHS bellorum Uievitie victomm

eximat. Apud Tacitum alius: neque adrerts fminas , ed Palam ad
Lib.Ix,c.z. Veriis armatos bellum _j tractare. Valerius Maximus Munatii Flacci
in infantes 8C femings eeratam- Yocat crudelitatem 8C auditu
lil-nr- etiamintolerabilem. Apud Diodorum Carthaginienfs* Selinun

te narrantur interecie feras , feminas , infane , Mp Munddaw

La,, m, AaHCdvm ne humanitatis aectu. ,Et alibi hoc ipum Pd cruda
tatem
vocat. de
Latinus
de feminis
mile Papinii
enibusPacatus
pronuntiatum
: :exus
i cui bellaParrunt. Si
nullz'syiolabilis armz's
Turbaieues.
i Vu?- dJac. x. Idem
atuendum univeraliter de maribus quorum vitx ge
L

x xLilm
v x r_ nus ab armis- abhorret., Im bel/z. m. armatos rqiugnanteque cades ut an:_
Am, x l, Livius , id e eo jure quod naturae congruit. Sie Ioephus zequum

P 3-

ait utin pugna poenas dent qui arma ceperunt, inontibus non no

Lw_ A v. cendum. Camillus Vejis expugnacis edixit, ut ab inermi abine

retur. In hac clae primum ponendi unt hi qui acra curant. nam
ut hi ab armis abinerent mos ab antiquo fuit gentium omnium:
atque ideo vicim vi in illos temperabatur. Sic Philihx hoes
Iudaeorum non nocebant collegio Prophetarum quod erat Gaba:

ut videre e I Sam. X , 5 & IO. Et ic ad alium locum ub imile

erat collegium tanquam epoitum ab omni armorum injuria cum

Samu'ele confugit David 1 Sam. XI X, I 8. Cretenes, narrar Plutar

Qua. Gr. chus,cum bellis inteinis colliderentur,omnem noxam abinuie

(cerdotibus , & iis qus humands mortuis propoitos Ica-GMde

vocabant. Huc 8C proverbium illud Greecum pertinet 3% Moa/z@

iwaAdQJU.Notat Strabo olim cum tota Greecia armis ferveret Eleos
L- Vm- utpote lovi acros 8C eorum hoizites in alta pace vxie.SacerdOti

bus merito hac in parte aquantur qui vite genus imile elegerunt,
ut monachi 8C converi id e poenitentes , uibus pronde :aque ut
gig@ (eerdotibus Parc volunt canones naturem aequitatem ecqti.
-

'

as

AC

PACIS,LIB.III.

4-7:

Addas his merito eos qui udiis literarum honeis & humano ge
neri utilibus operam navaur.

X l. Deinde agricolas quos 8C canones acribunr. Diodorus Si L,,

II.

culus de Indis cum laude refert: Pod-IPN 9d mmm'um Mi/ASS' uv Bilz!,

METAL/3m- w mi; pizca; , T; de wi TM Mmm-our l/G.; 15m CAMCES , w; Ken/QC'

FUCK WR/llva Euepzem Inpraliis quidem boes alii alias iniciciunt : at agri
colas relinquuut intactas tanquam in commune utiles. De antiquis Corin

thiis 8C Megarenibus Plutarchus: -rs MUFMILJZMG xa Mi n) @jimxu

memo 'agricolas ullo aciebat: malo. Er Cyrus regi Ayriorum nuntiari Xert-de C]
jur, ?3'71 ?mz-e@ in qu TQ; pwHVX-TZU) 907V { [mi Amn P'lmi 605 run-Z' v'

qui agros colereut , illzejs indemnequeinu'e. De Beliario Sudas : a '-3

TQ; pgaxctz 'ma-min, (PE-130777 {Y} vaqe fl;n , 141 B5dQ9'ZUDL] ,uv mur dv ?Fw/

um gyzmymr@ Rwnd mx-,neu agricolis itapaicebat, aC tantam Pro 1

[is curam gerebat ut eo duce nullz' uuquam eorum 'vis illatazeriv.

X I I. Ad' it canon mercatores, quod non tantum de his ui tem
porariaminhoico moram agitanr intelligendum e, ?ed 8: de
lbdiris perpetuisz nam & horum vita ab armis aliena e: ac ub

hoc nomine continenrur imul alii opices & artces quorum

quxus pacem amar, non bellum.

X11 I. Vt adqeos veniamus qui arma geerunt , jam ante reruli

q mus dictum Pyrrhi apud Senecam qui verari nos air pudore id e
xqui revectu ne capro viram adimamus. Simileru Alexandri en
tentiam artulimus quze cum feminis conjungir caprivos. Accedar Ad Bam-
illud Auguini: bocmpugnantcm necefimsperimat, non Volunta/s : Sicut Epi-. I.
Zc/[anti &5 reenti r*oiolcmtia redditur, ita victo melcapta mi/ericordiajam
debetur, maxime in quopacz'ipmurbavio non timetur. Xenophon de Age
laO: Wuqycpe ni; ?ULA-mz; Tu' Iqxopm lA-"7615; Eliza-g wuwpcaq, DEM

&ig @SPAMg; UG; QUAaioseiv: monuit milita: ut aptos non tauquamimtespu

m'rent , izd tanquam hominis cuodireut. Apud Diodorum Siculum e: Lib. XIIr.
-Tmivr miniADN-zu (v md; T; ainG*Hpvx , ixxm

TDI; *Czumwxoim Omues

(Grzeci) opponuutie rquguantibm,parcuntjamiibactis. Eodem judi- Lib- XVII

ce Macedones qui ub Alexandre MMM:EPM I? mAewchzpy WWQEPOVTD
-n @nCci acerbius cgcraut cum Tbebauis quam Belli
crcbat. Sallu
us hiora Iugurthina cum puberes po dedirionem inter

fectos narraer, factum air contra jus belli : quod interpretare

contra xqui naruram 8C morem mirius viventium. Apud Lactan- Lib. v.
tium e: Parcitur "Uiii: 9 ltus interarma clemeutiaz. Laudat Ta- Hz. Iv;

citus primum Antonium 8C Varum Flavianos duces quod in nemi

nem ultra aciem Eeviient. Ariides : @UPM-Tv MEP <1 MS UME; vw cpum, Dy-ct II-
Rr

Tx

473

DEIVREBELLI

TQ; FEV dGagnmim , :cum/>de n 312mm * TQ;

(WWW-G; Imiw percty'edX:

Hominum eZ norz ingenii reentes armis coercere , Promtos tractare [MIL,

lll_ Reg-VI-ter. De captivis Propheta Eliieus regem Samariae ic alloqutur:
An quos captivos abduceres glztdIZO tuo U arca tuo eos interimeres? Apud
Euripidem in Heraclidis quxrenti nuntio ,

HocmPeT'imcre rvcm [cx ergo meme?

remndet Chorus ,

Mena Mars relguitprzclioupwitem.

ibdem Euryheus captivus :
M me necabunt non cmntpmze mmm'.

Lib- XII- Apud Diodorum Siculum Byzantii 86 Qhalcedonii, quod captivos

atis multos nterecient hoc elogio notantur : mn/AMM wey/EJ;

5,467722: Merau: pequetmrunt facinom eximize crudelitatis. Id'em alibi
captivis parcere vocat Kwai vy/W jm commune : qui aliter agunt,
eos at extra controveriam peccare. Parcere captvip jubet bo

v De !e-m. nI 85 &qm natura , ut In PhllOOPthlS crlptls dlcentefn Senecam

non diu e cum audivimus. Et laudari in horis eos videmus ui

mp. 18.

cum nimia captivorum multitudo oneri aut periculo ee po et,

dimittere omnes quam occidere maluerunt.

X I V. Eadem ob cauas vitam alvam pacicentium, ive in prac

lio , ive in obidone non repudianda dedicio. Ideo Arranus in
deditos editam Thebans ragem , at fue tin erc mors,
zz Elemlu cpaz/Zu). Ac_imiliter Thucydides libro 11.1. Exasz Te

Adm, x'ey? WIQCOMEUS* 5 '5 ya@ nEmm Mxvmrrx: Volantes

nos U mzmm tendentes acaepz'l's inpotatcm. Mos autem Grzcamm cz/Z M

les non inmcere. Et apud Dodorum Sicu-lum Syracuani cnatores:

'w'sv 13v ixw, ZIN- SHEW)~\1U,E"N4 : magno animo digmzm ezplcz'parcm.
Sopater : MH@ 91 78"; xm &ACEtv 0717; mAlt-Lox: moris {

'ld

appliccs. In. obls o pidis obervatum id Romanis antequam

Lib. II demurum areApercu et. Caear Advatcis denuntiate eorum ci

M- vtatem con ervaturumx, i priuiiuam aries murum attgiet, :

dedidiiet. qui mosnunc quoque obtinet in locS' inirmis ante

quam machines igniarix explodantur : in munitioribus , ante

O: I.

quam in moenia mpetus at. At Cicero Don'tam quid at quam

qud natura xquum it repiciensic ea de r pronunciar. Et cum

S quos rw' deviceris coniclendum eZ , tum iz' quiarmiqutis ad imPcmtomm

dcm congiunt , quamvis mmm arias percuerz't, mzbiendi. Notant

Hebrxi interpretes majoribus uis in more fue ut quam OPPU~

gnarent urbem eam non cingerent corona , ed partem liberam
*u

relinque
<

AC PACISiLI'EIII.

47;
L'
*:

relinquerent eugere volentibus , quo minori fanguine rcs tranfl

. iret.

-W

x v. Eadem quitasjubet parci his qui ne conditionibus fe vi

ctori permiftunt aut fupplices Hunt. Trucidure deditosfevum cenfem

te Tacito. Salluius imilter de campfanis qui {e Mario dedide- Arm. xm

rant, cum puberes interfectos narraet, addit facinus iie contra Bl/ g
jus belli, naturale fcilicet. Idem alibi: non armato: neque iupmlio belli Lib- I "
jure d izpplz'ces interfctos. Et Livio ut am diximus jure belli in ar- "7" m*
mutos repugnantefque Malas. 8c alibi : qui deditis contrajus acfm bellum in- Lib. x l v;

tulit. Imo 8c in hoc laborandum ut potius metu ad deditionem

cogantur quam ut interciantur. Laudatur id in Bruto , qui ad
verfarios aiu ci/any EHCdEV , Mai @'wam quidem xeAeaiy, i; fee-mi fuxpv

mn- MEM z nonpam e impetu @pugnarid equitatu circumdedit : Para'

jubem ut maxa'sfuturis.
.
X VI. Adverfus hc quitatis ac juris naturalis praecepta exce
ptiones adferri folent minime jux , nempe i ta 'o exigatur , i

terrore opus t , pertinacius reitum t. Atqui hc non ii

cere ad juam cdem facile intelliget ui eorum meminerit qu
de juis occidendi cauis upra funt pro 'ta. A captivis 8c dcditis

aut dedere fe cupientibus periculum non e: ut ergo jue occi- V14: m

dantur oportet crimen antecedat , 8c quidem tale quod quus u- dl
dex morte vindicandum cenferet. Atque ita videmus interdum "'49
in captos aut deditos fvitum , aut deditionem fub vit Pacto non
acceptam , i qui de injuitia belli convicti tamen in armis periti

tiffent , immanibus convitis famam hois laceraent , I fidem

violaent, aut aliud gentium jus ut legatorum, i transigae effent.

At talionem natura non admittit nii in ips ui deliquerunt:
neque ucit quod hoium unum quai corpus ctione quadam
intelligatur, ut ex iis poteft intelligi qu de poenarum communi
catione fupra a. nobis tractata unt. Apud Ariiden legimus: m3; Dlmen.
CER. a'b'romv mam;me [AEX/z ylv ai; diaden/ipaam avpCaLplfLuf

cifqu N; 5p

95; actu ; Nome ubfurdum ea quae accufes Upmvefka diam tanquam re

cta "Della imitan' . Accufat Syracufanos hoc nomine Plutarchus quod
l-licet uxores ac liberos occiderint , ideo tantum quod Hicetas PI
.

. .

ut. 77m.

Dionls uxorem fororem 8C llum InterFECIet. thlitas etiam qu 5 Dine_

a::

ex terrore in pofterum fperatur ad jus dandum cdis non pertinetz

fed ubit us , poteft inter cauas effe ob quas jus non remittatur.
Obinatus autem udium in uas partes , modo caufa earum

'T'1

vcu

non fit omnino inhonea , fupplicium non meretur , ut Beliario LibN Gorb

Rr 3

apud

474

DE

IVRE

BELL]

apud Proeopium ignicant Neapolitani: aut i qua ejus Poena

e , non debet ad mortem pervenire: neque enim id atueret

aequus judex. Alexander cum in oppdo quodam quod acrius re

Plid-Iibr iterat puberes omnes juet interici , Vius e Indis bellare la
'V'

tronum more: eamque famam reveritus Rex victoria clementus

uti coepit. Meliusidem Mileiis quibudam parc voluit 071 Mai"

*n G mp) ati/TJ cpmyvr quod eos videretgeneros acfuisdos ee , que AI

riani verba unt. Phyto Reginorum prxtor cum ob pertinacius
defenam urbem Dionyio ad cruciatus 8C mortem raperetur,
exclamavit eo quod urbem noluiet Ptodere upplicio e aci,

cujus ultionem Deus brevi eet exacturus. Diodorus Siculus poe

nas has iniquas , &MiNaS-71Hde vocat. Valde mihi placetvotum
quod e apud Lucanum :
7

viv-;cat , quicuuque necee

'-I._n-r.I*'_. .

NonPutat in victosevum dzringereferrum ,

Wiqueims cz'bes quodgua adVera tulerunt ,

dum tamencivium
Non credit-C
nomine intelligamus non hujus aut illus re
gionis , fd communis illius ex humano genere conantis cves.

"-_W-u.-n,

Multo vero minus caedem juam facit dolor eX accepta clade,

icut Achillem, \Eneam , Alexandrum amicis luis fnguine capto*

rum aut e dedenrium parentae legimus. Icaque Homerus meri

to illud acciuit:
nms @pd HDMI ?ppm

faciuuque animo reiabat inzctquum.

X v I I. Sed 8C ubi delicta (un: talia ut morte digna viderioint,
mircordia, erit ob multitudinem eorum aliquid dece ere de
immo jure: cujus clementix auctorem iplm habemus D_eum
Dm.xx, I o

qui Cananxis eorumque vicinis populis longe agitioimxs pa

cem oerr voluit , uae vitam ipis ub tributaria conditione con

II de lr-cederet. Pertinet ?gue Senecx dctum: In ngulosemritm fue

l" ' ratoris deriugitur : at necearia eZ evenia , ubi tofu deieruz't exerritus

Quid tolliiiiramapz'entis? Tui-12aPeccamum. Et Lucani illud:

Totimuliuo mames occumbere [eta
Sepelmespelagiqueiror,iibitaque mine ,
Aut cali terraque lues, aut bellica dades ,
Nunquam Pwuafuit.

P70 CIM:- Ne nimium multi pwnam abireut , nieio comparata e , nquit C

Cero. Salluius ad Caerem : Neque quiquam te ad crudelespas-nas

aus
d

JL

AC PACIS,LIB.III.

47

aut aca-ba judicia in'nocat , guibzzs Civitas wz/Zamr magis quam con-girar,
x V I I l. De obidibus quid ex jure naturx atuendum t accip
Pote; ex iS quee in ilperioribus dicta nobis mt. Olim cum vul

go crederetur quiquein vitam uam '-id jurs habere quod in res

alias qux in proprietatem veniunt , atque id jus coneniu aut tac

to aut ex reo zi ingulis pervenie ad Civitatem,, minus miran..

dum e l obides privatim innoxios ob peccatum Civitatis morte
aectos Iegamus , ive tanquam ex lo peculiari conenil ive tan
?uam ex publico cui & ilus includeretur. At poquam vcrir

apientia nos docuit dominum in vitam Deo exceptum , equitur VM. dejm'
ut olo conenu nemo jus cuiquam dare POt in vitam aut uam /1"- "-43

aut civis iii. Atque ideo- Nareii ,bono dui atrx vium de in
noxiis obidibus upplicium Umere narrar-A athiusude aliis alii:

etiam Scipions exemplo qui aj ebat [e nOn 'in o idesn'nxios, ("ed Lim
m os qux defeCIent xwtururn: nec ab merml , ed ab armatO'

. ,

ho e poenas expetiturum. (Mod autem ex recentoribus 'Iuricon

\ltis non ignobiles , conventiones tales valere dicunt -i moribus \Vim/

rmentur , accipio , i jus vocant olam impunitatem qux in ho'c "T ' 7' "
argumento aepe venit iib talinomine: inl peccat immunes
putant qui ex conventione ola vtam adimunt alicui, vereorne &

fallantur ipi & periculoa auctoritate a~lios fallnt; ' Plane i qui
obes venit e aut ante fuit in numero graviter delinquentium,

aut POea dem e datam in re magna -ellit, -iei~r'i.pote ut

upplicium injuria vacet. At Clcelix quaenn a pdnte'ed Civi
tatis juu Obes venerat , cum tranato Tyberi eugiet; apud re
gem Ethrucum non tutaolum-ed 8C honorata virtusuit , quse Lib. 11.

Liviiin'hac re enarrandaverba'unt.

-' ~ x

-l - 3

XIX. lllud adhuc addendum e omnes 'Commiipctns ?Uxad

jus conequendum aut bellum niendum nullius int uis, ed me

ram habent virium oentationem propoitam , id e ,~'~ ut Graeci An. lib. I.

loquuntur , HHH-{fu 55077; HEMOUZJ ad; mMpux 75m, & 'cum OCO

Chriiani hominis & cum ipa humanitat'e pugnares -Itaque (rio

hxcvetare debent rectores' , inutiliter li imguinis rationem ei

reddituri, cujus vice gladium geant. Bippe & Sallui lauda_

ti duces qui incruento exercitu victoram deportarentEt de Cat

ts nt? VirtUtS POPUIO Tacitus: mn' cxcurjm Muitcpugn-e.

--Rr

CAPVT_

476

DEIVREB'ELLI
CAPVT

XI].

Temperamentum Circa vaatonem 8L milia.

l. ,Tx -zzaatiofait * quatmm :
V. Si res ipz ad[IE/lumfowndm nl/im
I l. LLFZI'm-ndum a Tafatiom- i res 710- it um.

bnctuoitit - extra hofzpozca- V I. Hoc maxima [Drum haber: ir ha? qu

tem.
izcraimt aut/Zum accedth :
I I I. Si magnaitjzes tela-ri; 'victoria : V I I. Item religioi::
IV. Si hois babe-at aliumlc quo ih VIII. Vti/itdtcs qua ex :ali moderador::
Renta-t :
i-qmmmr amount.

_'-.____. _.

..__-.zn--v

R Es alterius ut perdere quis ne injuria ot horum trium

unum anteeedat nece e e: aut nece tas tals qua, in pri

mi domini nitutione excepta debeat intelligi , ut i us

tertii gladium quo uurus it Irious periculi ui evitandi cau ain

.:'R~:m.J.h-'

amnem

rojiciat , quo ipo tamen cai manere obligationem

damni reFarciendi ex veriore ententia alibi dixmus , aut debitum

aliquodproeedens ex inxqualitate, nimirum ut res perditam

puteturin illud debitum quai percepta: alioqui enim 'us non ei:
Vdejmet: aut merltum allquod malum cu poena talis par It aut_ quus
M05 91 meniiram poena non excedat: nam ut recte notar am udlcu
6.
I. v.

Theologus ut prOHter pecora abacta aut domos ahquasincenas

totum re num va etur aequitas non ert: quodc PO ybus vidit,

ui in beo non in innitum vult vagari poenam , ed uque eo ut

delicta xquo modo expientur. Et ha: quidem cauze 8: intra hos

duntaxat nes faciunt ut abit injuria. Caeterum nii caua utilita

,

tiS iiadeat ultum it nullo ilo bono nocere alteri: Ideo qui (
piunt utilitatibus moveri olent quarum prxcipua e illa,quam an

Strat. :.6. notavit Onender :

'F MASA-Uy (WiFi-m :amrw G 'Til-VTU ' CHF-sz

guy-:51m G tapan-Tv ?7344 Her? ?AM/.40v Fr-mp 17' 01'00

Hoz'um terramP61

dera, :crm-,Pepulari meminerit. Nam Upccuniamm Uzgumpenun'a bel

lum minuz't, quantum auget copia: quo non dicrepat illud Procli:
;ey-7724@ n F ywvmv @SNOW-"v a) evmyms bon cZ imperatoris boz'um C0
_pz'aa undique accidere. De Daro Curtus; credelmt inopiq debe/MMM,
Hmd.1.z.nibz'lbalzentem m quod rapiendo occupat. Et illa quidem populatio

1- 5- V- ferenda e qua: brevi ad Pcem petendam hoem ubigit; quo

genere belli uils Halyattes in Mileios, Thraces in Byzantios, RO
Liv.v,vx mani in Campanos, Capenates, Hipanos, Ligures , Nervios, Me
mrv,xl.
.
al
xfdmnapioa
At i recte rem expendas, Flerunque admittunturtda
6'41. [ik Vl-

o o

_SL:

ACctPAClS,LIB.I*II.

477

odio magis quam prudenti ratione. Ferme cnim event ut aut

cauze illae (hadentes ceent, aut ut ala? int validiores quee d

uadeant-,

'
I I. Id eveniet primum , i nos ipi rem frugieram ita teneamus

J\
5

ut hoibus non poit ee in fructu. QlZO proprie @ect-at lex divi

na quee in vallum bellique opera vult impendi arbores feras: fragi
feras vero aervari ad victum , addita caua, quod non ut homines

ita 8C arbores adverilm nos in praalium conurgere Ont: quod

ex rationis imilitudinePhilon etiam ad agrOS tragiiros producir:

legi hace verba angens , Md rebus inanims quzeU mitesimt &9 mi Dem.
tesuctusferunt iraceris? An Vero in morem bominum qui boes mt , im'
micitiaignicationem arboresprodunt , utpra bis quafaciunt aut facere mz'

, nanturizpitus Mel/ende ne? Winprohm mictoribus _Prabeutque copiam

rerum quaz necefitas exigt , vima U ad roluptatem. noniili bomiues tributa
fruur, zd meliora arbores atis temporibus, ac talia utine is *vivere non detur. loephus vero ad 'eundem locum , i vocem edere POent ar
bores clamaturas ait, inique e, cum belli cauz; non int , perfer
Pythagoricum
re belli poenas. apud
Neque
lamblichum:
aliunde , ni#Hgan
fallorQUI-Mz;
, originem
iyxaepmv ,4,515
habet
BMy,
illud

z
.
i, z'
b,)
I
' 7;'3

'

MTS (PSEFM: manuetamfrugiframque arborem nec Ledere nec excinderefas

eo. Porphyrius vero \hores Iudaicos decribens libro de non

iz \

edendis animalibus quarto, legem hanc, conuetudine ut puto in

terprete , etam ad anmantia ruris operi infrvientia producir.

nam his quoque ut in bello parceretur Mole prxceptum at.

Thalmudica
hanc porrigendam
vero- \ZriPta
ad rem 8C
quamvis,
Hebrzeiquee
interpretes
ne eauaaddunt,
perituralegem
t, ut

;ji y

"moderado,
aedicia comburantur,
Conentit
cum
qui narrante
hac legePolyaeno
ducis
eculenta
Athcnienis
, cia
ac poculenta
mqfcmvTimothei
fr aixu
corrumpantur.
Teprudens
6me . '

i l

xasoqpev- (En aa Myl, Jay-w &ixviv , nonpatiebaturaut domum , aut vil

lam dirui , aut arboremfrugifram exciudi. Exat 8C lex Platonis de

Republica
, MT;Multo
yZuI ?pvkiTeixa-yumwejvm.
terra Tae
tur, ne domusquinto
incendantur.
vero magis hoc locum ne
habebit
Po

i
"

1;
qz
i

Flenam victoriam. Corinthum exciam non probar Cicero , ub - tamen foede tractati erant Romanorum legati: idemque alibilr dm
horriicum, nearium, omniimbutum odio dicit bellum, quod Pi d P"
rietibus , tectis,columnis , poibus t. Laudat Livius Romano- L -

rum lenitatem victa Capua., quod non aevtum it incendiis rui-

1 ig
i

LP i q
iq

nique in tecta innoxia muroque. Agamemnon apud Senecam: Tio-divx

Equidemfatebor (Pace dixi hoc tua

Argiva

e
i

'S

4-78

DE

[VRE

BELL]

rgiva tellus liceat) aligi an'gas ,

Vmcique moluiz fuere &9 aquarilo ,

Etiam arguim.

f vr. Sane docet nos acra hioria urbes quadam Deo damnatas ex
:ZRe-"I Cidio : etiam contra legem illam generalem arbores Moabitarum

'

_-

juas exciudi. Verum non factum id Odio hoili , ed in jugm

derearionem facinorum quee aut publice erant coguira , aut

Deo judice tanti ximata.

'

III. Secundo eveniet quod diximus eriam in dubia agri poe

ione, i magna pes t celeris victorix , cujus pracmium 8C ager 8C

fructus futur int. Sic Alexan'derMagnus milites , narrantelui

Lib. XI. no , populatione Aix prohibuit , Parceudum uis Tebmprezuu nec

VM HMLPerdenda ea quapozuri reera-nt. Sic Pintius Philippo Thealiam
trancurrente populabunda manu, ip e hortarus e milires, ut Plu

tarchus loquitur, irer facere tanquam er coneam & iporum

jam factam regionem. CroeiIS Cyro uadens ne Lydiam popu

Herod.1.x.landam miliri darer: non meam inquit urbem, uan res mas diripies : nz'
bilem'm ad mejam iapertineut: tuaunt : tua illi perderte. Aliter qui fa
ciunt in eos non male quadrant illa locaae ad Polynicem verb-.1
Thebaidibus Senecze:
'
s
~

Petendopatriamperdis : utat tuu

Vis e nui/am. quin tua, caza-e nocet

Ipum hoc, quod armis r'vereis infisivlum;
Segeteque adultas emis L" totosigam
Edisper aga-os. Nemoc Vaatia .*

@La con-Di zgne, qua metigladiojubes ,

Aliena credis.

Par enus apud Curtium illis verbis : quicquid nou corrupz'iznt koz'um

1;? 9"Io_ ee conffi. unde non longe abeunt ea qux Cicero in literig ad At

'
m_WT,v

ticum diputar , adverus Pompeji conilium fame Tarriam Decan

di. Arque hoc nomine Alexander Iius culpar Pliilippum libro

Lib-XXXII- Polybii XVI I , cujus verba Latine hunc in modum ver-tir Livius:
.Tube/10 non congredi ( Philippum) aquo campo, neque col/atisgnis dimicare,
id reigientem incendere ac diripere urbes, 5.9 vincemium premia victum COT
rumpere. At nonc antiquos Macedonum Reges , fed acia bellareizlitos , m
bibus _parcere quantum pO-:nt , quo opulenvius imperium haberent. Nam de

quorumpoeioue dimicetur tol/emem nihilbiprarcr bel/um relinquere, quod

conlium ee?

IV. Terrio idem er i hois ,habere Poiir aliunde quo e u

renret:

~ *.

AC PACIS,LIB. III.

479

entt : puta i mare, i nes alii pateant. Archidamus apud Thu

cydidem in oratione qua Lacedaemonios ios a bello in Athcnien
es dehortatur , quxritjuas belli gerendi pes habeant: an forte

quod militum copia v cant \Perent Atticum agrum \ facile

Oe vaari: atqui , inquit , habent _illi & terras alias uaz ditions
(Thraciam & loniamintelligens) & maritimis advectionibus adi
pici pount ea quomm indigent. Tali ergo atu optimum factu
ut agricultura ctam in ipo collimitio tuta maneat: quod ub tri
buto utrique parti prxeando factum diu in Belgicogermanico

bello nuper vidimus. Eque id confntaneum mori veteri lndo

rum, apud quos ut Diodorus Siculus loquitur , F yewpyy ;EM 5 MMv
iwpym' aMaz'av F @ye-Dfwy Map-0141771; uimuqnm F MUR'va &I'm Agricok n

tactz'zmt ac Pelutacrqancti , imopmpe cam U agmimz (Pusfzciuntpo

t per-cala

, ':u paz-Fey; *F djWWDE/-Lu-UTUV iT pomo/Zum , $57! &MPC

mpaw. Hoium agro: neque uruntmeque excindunt arbores. Poea: Mg

Mi) Mlctl@ @WZKJV pimp- xao-lu 7L() xieyzv dudev , UEM ai; :(9in; Depp-Em;

vz/mvonmian Ji-ca; amzmq. Hois nemo cuiquam agricola damnum dal?,

d id bominum mus ut in commune benecum ab injuriis omnibus immunc

prceamr. Inter Cyrum quoque 85 Ayrium convenie ait Xeno

Phon ut cum agricolis pax et, cum arman": bellum. Sic Timotheus
partem agri maxime rugiferam clocabat colonis , ut Polyxnus

narrat : lmo quod Arioteles addit, ipos etiam fructus \Tendebat Ocen. II
hoibus, 8C eX ea pecunia ipendium praebebat militi : quod Vi

riato etiam factum in Hipania teis e AP ianus : ldque ipiim in

eo quod diximus Belgicogermaniae bello umma cum ratione 8C

utilitate ieri vidimus , exteris mirantibus. Hos mores humanita

ts magiri canones Chriianis mnibus , ut majorem cxteris hu

manitatem debentibus ac protentibus , imitandos proponunt,
ideoque non agricolas tantum d 85 animalia quibus arant, & e- cdWg_

.mina qua: ad agrum portant , extra belli periculum poni volunt; 9 Pc

nimirum imilem ob caufm ex qua civiles leges quae ad arandum MC. Da
uiii \[Int vetant in pignus capi , & apud Phrygas ac Cyprios Olim, ":ij v

poea apud Atticos & Romanos bovcm aratorem occidere ne- 14. 15m:
fas erat.
Chpra

v, Barro evenit ut res quzedam ejus int naturae quee ad bel Jm",
lum faciendum aut ducendum nihil moment habeat: quibus re- C. que m
.bus parci etiam manente bello ratio vult. Huc pertinet Rhodio- PZ"
rum oratio ad Demetrium urbicapum ro pictura Ialyi,v c Gel

-lio Latine exprea , 96x54 malum ratio e ut tu imaginen z'am 'Pelis in- Lib.xv,c.zx
rendio

48

DEIVREBELLI

cendio -cdzumzcto dicrdere? namfi nos omnes upemveris, U Oppidmbyc

totum cepen's , imagine quoque illa integra 35 incolumz' per Victri? pana?:

n vero nos vinccre obdendo nequim'sctimm conidcres,ne tmpe ubiit qm

nonPotlmix Rbodios Vincci? , bellum cum Protogene martuo geiie. Poly
Liz,, v, bius rabioi ee anmi air ea perdere (lux nec hoi perdita vires
adimant , nec erdenti emolumentum aderant , qualia unt tem
Vm. II. pla, porticus, atuae8c imilia. Marcelluslaudante Cicerone,-edz'<
cis mnibus &jr'acuarumpublicis UPN'va acris U Promis c Pepercit

qua ad m dfndenda cum cxercz'tu non expugnanda Venit. Idem po

Lil "- lea: Major?: nori relinquelrant iz's gu-e jucunda victz's , nobis [avia vide
bantur.
.diximus
v I. Hoc
cauam
vero icut
, ita pecialis
in aliis ornamentis
ratio accedit
valer
in iiS
obquee
camacris
quamuibus
dicata unt: quanquam enim 8C hxc, ut alibi diximus, publica uo
modo \nt , atque ideo im une per jus gentium violantur , tameu

i nullum inde periculum lt , conervari talia ;Edicia & qux eis

accedunt uadet rerum divinarum reverencia inter eos maxim
5;!. debe/10, qui eundem Deum ex eadem lege colunt , etiami forte ententiis

P'* "" quibudam aut ritibus dideant. Thucydides jus at jicntcr

Graecos ui tempors , MPG; 33:1 P MMM, SPQR F rainm Simn-4,14: que'
in boicum mpetum fzcercm: [ocisacris abinmnt. Alba Romans
dirutaDem templis temperatum ait Livus. DeRomanis Ca
Pua capta ic Silius libro XI I I .
Ecce repens tactopercumtpectomni
Rel/{ga Ur'lms componit numz'ne mentes ,

Ncammam tcada/Que relint, ne templab uno

In cinerem /dz rogo.

Liz,, x1 1, Adverfs

ulvum Ccnorem dctum narrar Lvus : Obringm

cum Izlzjgionepcymlum Romanum minis temp/0mm tanquam non iz'de ubique

Die' immmczlesint , doliis aliorum a/iz' calendi exornandique. At Mar

Lib. xlrv. cius Philippus ad Dium cum veniet metari iIb p templo ne

Lz-I,, v, qud in loco fcro violarerurjur. Narrat Strabo Tactoges qui

cum aliis pecunias Delphicas rapuerant placand numns cau

domi eodem cum additamento concrae. Ad Chrianos ut

Lib. Il.

venamus , commemorat Agathus Francos templis pepercie ut

qui cum ercis eent ejudcm religions. lmo & hominibus ob

templa parci oltum , quod (nc proanarum gcntium qux multa
Did.1.x1x.unt exempla aderam, quippe cum morem hunc nme F Ezkva v

,UM Scriptores vocent) in Goths Romx captoribus c lauda

Au~

,/

ACPACIS,LIB.lII.

43

Augunus. Telantur bOCMartjrum locaij bailice Apoiolorum que ia Libro I L,

illa Vaione vicios ad couigientes uas alieuoque recgberzmt. lJHC uquei D <
Ciueutmeviebat inimicus : ibi accipielzat limitem trucidationisuvr . illa du
cebantur a miierautibus boilzus , quibus (malim qui , nam dinguit
mitores a. duroribus ) etiam extra
locapeperceraut ne in eos incurre
reut quiimilem miericordiam nou babereni: qui tameu eriam
alibi tru
ces atque boili moreievieutespocaquam ad loca illa meniebaut , ubi juez-at

interdictum quod alilzijure belli licuiet , totaievienui 7enabatur immani

tas U capiivaudi cupidicasfraugeliatur.

VII. Quod de \crs diX , idem de reli os intelligendum e,

etiam de iis qux in honorem mortuorum ructa mt. nam 85 hsec,

quanquam jus gcntium mpunitatem ir? in ia exercendae indul.

get , violar non pount nii contempta humanitate. Summam L_ lm.

ee rationem ajunt Iuriconulti qua: facit pro religione. Tam pro @Fr- d
religiois quam pro cris pia exat Eurpidis ententia Troadibus: "li '
(air-I@

&WITKJV Sn; &amp-997 m'M ,

mx n Tuy-Cu T", SOY F xexunxamv ,

pu/fee 33; own (II/MS" {Fagr .

Homo quiquis urbes 'Daat 8.9 dis Manibus

Sedesacratas, templaque, baud recte apiv:
Namimilis ipiimpeis excidii manet.

Apollonius Tyanzeus de Czelo gigantibus oppugnato abulam ic

interpretabatur: Ce/im, 3; Tzm wryn'eq raim eos intuli e Deo

rum temp/is acedibm. Statio Annibal acrilegus qui dem face m

cuit aras. Scipio capta Carthagine milites donis ornat , zac); 1" M

12m_

n AmMydmMprpmv , inquit A ppianus: exczqtis qui in Appal/iuis tem

plumpeccaVei-ant. Trophxum Mithridate ructum Czear, ut nar- LED, x1; I.

rat

, uaAcv @ha Ill'l-Lv EJ; Tai; szepxioi 9:07; Pai-Liv , 13011676 auus

nou e , ut [ze/li diisacratum. Marcus Marcellus , qua: victoria profa

na fecerat, religione impedims non attigit , air. Cicero Verrina

quarta , 8C ibide'm addit hoes ee aliquos qui in bello religionis_

8C coniletudinum
jura retineant.
Brenniuibellum
fano Lib. XIv.
Actpollinis
illatum nearium
dixit. Idem
Pyrrhialibi
actum
Proerpinae
theauros @Oliaet fmdum vocat Livius 8C in Deoscluperbum. Si
mile Himlconis Diodorus atls-(M 8C a 929; MP-rw. Philippi bel
lum idem ille Livius nefarum quai Diis uperis inferique illatum:
etiam lrorem ac cele'ra. Flors de eodem: Philzjpus ultra jus Vi

&aria iu templa , amsipulcljraieviit. Eandem hioriam tangens P0

IYbiUS hOC addit judicium 2 ?bi 54157 ni; zNt 'UEQP/[l-dlv CPUKSU'M VEAN@

[4013

432

DEIVREBELLI

. TM__Fj_W

pad' viv-m* @Sdm-Scv , (-n n EpC-9907; Auf-Hum we'; 79 l F-57 "AW-",

n @BUE I'd-Q; , pa-"j *t-m; Adam/IG.; G Wim- 3,; Tlu) rozan/lla- cd-GUILM AU
I-m'vesw, m3; 657!. a) Im Ti; ivaq fwa {e} 9141.9 Ala-FISH@ 'Egg-av 9x36 nequc 710

bis ad bel/um ttummt uiti , nec bolms incommodatum , ea TEPBIZI'ZIIZ,

temple: maxima U quee in iismulacm Umilia ornamenta, qm's ncgct male

mentir UPM z'mfuribundc e1P: opera .' Atque ibidem talionis non ad
mttit excuationem.
VIII. uanquam vero proprie inituti nori hic non e quid
cx uil t inquirere , ed laxam bellandi licentiam adducere ad id

quod natura licitum aut inter licita melius e , tamen ipa virtus,
vilis hoc azculo, ignocere mihi debet i, quando per e contemni
tur , ex utilitatibus ipi pretium facio. Primum igitur moderatio

ia in ervandis rebus quee bellum non morantur , magnum hoi

telum eripit , deliverationem. Archidami dictum e apud Thu
cyclide , [mi Y M 'n yp/ETS 'Illu ylzb" Ty mAeHwy bi/uzpav {zm Ex tran
36'50 lll-SUD" ESI/PMP# z "77$ @uidetzq MU ai; &GEFEVS (M) Ei; dim'ymw xaGWP-m

G; adra'Mvmps sz. Temzm boilem non qliud quam Olza'em ccncte,

tamqu meliorem quanto magis exculm el? : quan: 6.9 utplztrimum equrcen

g** /'- dum e, ne dezemtio boes reddat inviC'Zz'ores : idem A eilai conilium

r' 'v'

cum Acarnanibus , contra quam entiebant Achzei , liberam reli

quit ementem , ajens quo plus evient eo pacis cupidiores fore.
Hoc e quod dicit Satyra: Spolz'au's armaupezmt. Livius narrans
captam Gallis urbem: Placuemt, inquit,princg'pibm Gal/0mm non om
nia concremari recta , ut quodcunque izpereet urbis idpignus adectendos

boumanimos baberent. Adde quod peciem hoc Ptxfert manente

....r_.5_

bello magnae de victoria iduciae : 8C quod clementia apta per @

M-mlv- rangendisc onciliandis animis. Annibal apud Livium in Ta
rentino agro nihil violar: apparebat, ait , non id madeimmzlitum aut
ducis , mi ad conciliandos Tammz'norum animoseri. Simili de caua Au
Lib. xlrx. guus Cxar in Pannoniis rapina abinebar. Cauam Dio adfert,
;Panz 9B &XML; awn MES-Da. Spembat enimfre utic eosne wibi ad
M, m, jungeret. Timotheus ea cura quam upra narravimus preeter ala
mMZw le evwu *rr-Ty MMM/M JyipEv , ait

magnam ab JO/M10'

Mi:
bcnctolentzam
Quintio
, 8Ccommemoractet
qui cum eo erant
Ro
manis
Plutarchuscaptalmt:
cum quazDe
iipra
dximus
, addit:
Hujus modeize non multoponctum cepm. 2mm ut in Thealiamparran
tum e?, dqcerlmt ad cum urbes. Tum 0er U qui intra Tbermopy/II-s habi
taban: Gmcz Wintium ardentibus mori: deiderabant: .AC/M2' Tem Tamm

tiata Pbilq'bpi amicitiucietatem adverizs cum cum Romani* nin-um. De

Linge

AcPAcis.L11a.1rL

483

Lingonum civitate qu bello , quod ductu Cerealis , aufpiciis au

tem Domrian in civilem Satavum ejufque focios gereb-atur, po

pulationem formidatam evaferatj fic narrat Frontinus, quod contra Lib. v, c.3.

exectationcm inviolata nibilex rebwais amiferat , ad olzquium reducta

iPtzIaginm millia armatorum tradidit ei. confiliis contrariis contrarii
quoque eventus. Exemplum dat Livius in Annibale. Pracqps in Libacxvr.
avaritiam U crudelitatem animus , adolianda qua tuerinequibat , ut va
jiata boirelinquerentur, inclinavz't. Idfwdum conilium , cum incepto tum
etiam exitafiiit . neque enim indignapatientium modo abalienabantur ani
mi, fed Dem-0mm etiam: quippe ad plures exemplum quam calamitzvspzrti_
nebat. Veriimum autem fentio , quod a Theologis quibufdam ezfgid-Re

(
notatum
ac a Deoe8C, 8C
abummarum
hominibus oteatum
aberi volunt,
8C ducum
ocium
quieffe,
Chriianos
violentis ZZ;
anlng 3,',
urbium direptionibus 8C fiquid his imile e intercedere , ut qu j-?wm
abire non pont ne gravimo multorum innocentium malo, 8C 17

fpe ad belli fummam parum roiciant: ifa ut bonitas Chriia

na fere fempera ipfa quoque ju itia plerumque ab ipfis abhorreat.

Majus fane e Chriianorum inter e vnculum , uam olim Gra:

corum fuit, quorum bellis nequa urbs Graeca ex cinderetur cau

tum erat Amphictyonum decreto. Et Alexandrum Macedonem

narrant veteres nullius rei a {e acta: magis ductum paenitentiaj
quam quod Thebas evertiet.
CAPVT

XIII.

Temperamentum Circa res captas.

I. Re: etiam boiilium lbditorum bel/0 II I. Debitum hic intel/gi etiam quodz'n
UPM; Trim-ri admodum debiti :

bela danaitur. Exa-7111214.

11. Non etiam in pmm alieni crimi- I V. Humanitan ejfmmo jure hic non
mln

un'.

E i Ed neque peccato vacare aut a reitutionis onereimmunis

cenr debet rerum hoilium in bello juo captura. Bip

pe i id quod recte t fpectasj non ultralicitum e capere aut

habere quam caufa fubePt debendi in hoe: excepto quod etiam Vd?. dejmc
extra eam ad fecuritatem neceffariam res poffunt detineri , fed g"'
retuendx , ceante periculo , in fe aut in pretio fecundum ea '

qu libro II cap. Il tractavimus. nam quod 8C in re pacatorum

liceret multo magis in re hoium lcet. Hoc igitur e capiendi

S f 2.

quoddam

.-h._.

4,84

DEIVRE

BELL!

quoddam jus fine acquirendi ure. Cum autem deberi aliquid no

bis poffit aut ob inqualitatem remm, aut ex Poema, potefl ex
utraque caufa acquiri res hofiilisfed cum difcrimine tamen nam
fu ra diximus ex debito illo priore non res tantum debentis fed &c
fubditorum ejus ex introducto jure gentium quafi fidejuflione

Cdjttdn. in obligari. (lgod quidem jus gentium alterius generis credimus

gl;- quam illud quod in impunitate fola , aut externa vi judiciorum
dirigsz coniit. Nam icut in res noras ex confenfu private noro ei
COMA-lg. qui cum actum e non externum modo fed 8C internum jus qu

;ffctx ritur , ic 8C ex commun quodam confenfu , qui ingulorum con

mzfdejmgfenfum vi quadam in fe continet , quo fenfu lex mew meus-tiu mz,
lm- 39- communispactz'o civitatis dicitur. Atque id in hoc negotii genere pla

M- n_ cuie gentibus eo e credibilius , quia hc lex gentium non \bla

mat dip majoris mali vitandi caufa fed etiamjuris cuique fui confequendi
7*

gratia introducta e.

I I. At in altero debendi genere quod poenale e non video gen

tium confenfu talejus in res fubditorum effe proditum odiofa e-

nim e talis rerum alienarum obligatio , ideoque latius produci

non debet , quam actum appareat.- Neque vero par e utilitas in

ofieriore hoc, ac in priore debendi genere nam prius illud e in

nis , POerius hoc non efi , ideoque perfecutio ejus fine damno
omitti pote. Nec Obat quod fupra de jure Attico diximus.
Lib. III, Nam ibi homines obligabantur non ex eo proprie quod civitas
1" '
puniri poterat , fed duntaxat ad cogendam civitatem id facere

quod facere debebat , id e judicium reddere in fontem quod de

bitum ex Oco ad prius illud non ad pofierius debendi genus re
ferturz aliud enim e debere punire , aliud debere aut poffe pu
niri , quanquam ex ceffatione circa illud hoc fequi folet , ed ita ut
diincta it caua illa 8C hoc eectum. Ergo poenae nomine acqui
ri res ubditorum hoilium non poterunt fed eorum duntaxat qui
ipfi deliquerint in quibus 8C magiratus continentur qui delicta
punienda non puniunt.

__m
Mji_
se
i i'i_

I I I. cterum res fubditorum ac capi ac acquiri poffunt non tan

tum ad confecutionem debiti primarii unde ortum e bellum,
fed & ilbnacentis ecundum ea qu diximus initio hujus libri. Et

Sjl-U. vl-.c accipiendum e quod cribunt Theologi quidam, capta in

_<-,.- .

bello non compenfari cum debito principali : intelligendum enim

Bm: ,zz hoc ufque dum fecundum fanumijudicium tisactum it de eo

quid M, damno quod in ipfo bello datum e . ic in difceptatione cum An

nds capt.

tiocho

AC PACIS,LIB.III.

43;

tiocho Romani Livio narrante impenim quee' in bellum acta el: UAN!?
et omnem praeare reem aequum cenibant cujus culpa bellum

excitatum eet. Apud Iuinum e impenizs bell legejuaiicqhturm: Libra .

Apud Thucydidem damnanrur Samii M-4G m MNJVG Mm, xx X1 I

iihere bell impenas. Et alibi xpe. (Mod autem victs jue impo
ntur idem & bello jue extorquerur.
I v. Cazterum ciendum e quod & alibi meminimus , larius Pa
tere caritatis quam jurs regulas. Qui diviriis oret immiricor

dia: reus ert i inopem debitorem omnibus reculis uis excutiat, ur

i e ulrmum quadrantem conequatur , multoque magis i is ipl

debitor in id debirum venerit ua bonitate, ut i pro amico dejul

erit , ipe autem nihil pecuniaz verterit in rem uam Mierabile
enim e , ut, ait pater Quinrilianus , {Ponors periculum. Tamen
tam durus creditor contra jus ricte dictum nihil acir. (Dare
exigir humanitas ut his qui extra culpam imr bell , quique non

alio quam dejuorio nomne obricti unr , rehnquanrur res ix

qubus nos facilius quam ipi careamus , praertim vero i tis ap

pareat illos ipos id quod eo modo amierunr Civitare ua non re

cuperaturos. Hue pertinet quod Babylone capta Cyrus militibus
dixit: &mw Jim/qc 3-5 'Efe-re b' , *n d) {zac-re, Mai @MMS-paid@ 057(- (PmFrUEcO-e

IMM ZTe ?zu aurx'. Injue quidem non _Pofz'debitis que tenetz's: ed quid
' nou au/retis boibus, id Dene eric bumauitatis. Notandum 8C hoc cum igid- Rj

in ubidium introductum (it jus hoc in bona ubditorum inno-ZZ;

centiUm , quamdiu pes e: nos norum \atis facile conequi poe ruralibus,
ab originaris debitoribus , aut ab iis qui jus non reddendo \Ponte "f Z-
ua debitores \e f'aciunt , ad eos venire qui culpa vacanr , etiami 7' ' "7'

concedatur cum ricto jure non pugnare, abire tamen ab huma

nitaris regula. Exempla hujus humanitatis extant pam in hio- L- " 4371"

ria pracerrm Romana , ut cum agri hoibus devctis ea conditio- alj' m'
ne conce ut in civitatem venirent, id e victat civitari cederent, D.I.I'n 43m.
quebarur.
aut cum ex Sic
agris
Romulo
modicum
Vejhonoris
entes agri
gratia
parte
.veteri
mulctatos
poeori
narrar
relin
Li gi, D_ d,
vius. Sic inis Alexander Macedo agros quos habuerant dedit "civindz

vectgales.
mus non peronis
Sic deditas
tantum
urbes
ednon
8C rebus
diripia xpe
ros coFentium
le as : & lupra
cum laude
dixi 571. in' Mi.
& ex pio Canonum praecrigto parci, a tem iIb tributo & ub i- "gz

mili tributo olere 8C merci us concedi a bello immunitarem.

.0er 3,
a An. lib.
III

S'i 3

CAPVT

436

DE

[VRE

CAPVT

BELL

XIV.

Temperamentum Circa captos.

I. DTM/IM [ayer: laminas [iceat juz'- VI. Peculium quomodo domini, quemo
tia interna:

cruz'.

II. &I'd internojuflitie dominio inr V I I. Mnr-wfugere [ice-at.

uum [ice-at :

v I I I. fon ir'ws mi domino fffattr

I I I. N071 licere occidere innocmtcm :

' quatmm.

I V. Nmprmire inclementer :

I X. &df-'Idean :Ibi captarumirw'

v. Non 0pm: m'mizm gra-ves impone-re .

tm in ::fit 201 eft.

Vdcjun
a. M4.

Vibus in locis captivitas hominum & ervitus in more e,

i internam juitiam repicimus limitanda primum e ad
rerum inar ut cilicet eouque licita it talis-acquiitio

Gv-m - quouque debiti aut primarii aut ubnacentis quantitas patitur,

Pmm nii forte in ipis hominibus peculiare it delictum quod libertatis

I I. MEM damno puniri aequitas ferat. Hactenusct iitur nec ultra juum bel

pag. II. 5.

ctzPI-HC lurn gerens in hois lbditos captos jus abet , idue in alios vali
[mi-*I di), de transfert. Erit autem aequitatis 8: bonitatis o cium hic quo
3- ?m-6- que ea adhibere dicrimina qua: cum de intericiends h'oibus
ageretur iipra annotata imt. Demohenes in epiola pro Ly

curg libers laudat Philippum Macedonem quod non omnes qui inter hoes fueran: ervos feciet. xa Sn Yxmm c-raq mi; ms
dad-m '77 xma ?iz-Ta , Ma?. 717w 'l fae mozxl'w a-UAAoyscin@ vu. Tla-51"

mxwey. Neque enim, inquit, eadem in omnes aut qua aut boma ceniz

Imt,ed rcm exputam Cum accez'one ejm quod qu/que memzet diam in tali
lms velutjudicem agelmt.
II. Sed primum notandum hic e: jus illud quod quai ex de
juione pro civitate oritur neutiquam tam late patere quam jus
quod ex delicto nacitur in eos qui poema ervi fiunt. unde Sparta
nus quidam captivum ( did-:bat non ervum. nam rem rectc

inPicimus jus hoc generale in captos ex bello juo Par e ei juri

quod habent domni in eos qui paupertate coacti in ervitutem
vendidcrunt , demto quod cram magis miranda e; eorum ca

lamitas qui non lo facto @eciali d regentium culpa in cam (br

tem deveniunt. Miln-rv &UOMO-); ;EVE-Dm: R65 accrbz'iima e bellijm

Phaaic. captiwmerz', tee Iocrate. Ec ergo \rvitus haec perpetua obliga

Sm h_ tio operarii pro alimentis itidem perpetuis. Chryippea denitio

mlibJu, huic gener ervorum oprime congruit: Serius e PHPWUS merc

mp. 32.

ACPAClS,LIB.IIl.

48-7

narim. Et lex Hebraea eum qui inopia ' coactus e vendidit dierte
mercenario comparar, Deut.xv, I 8, 4o, 53. & in redemtura ejus

operas ita vult ipixrodce icut fructus ex agro vendito Percepti

I(Ibn:
rodeent
id quodveteri
im uneomino,
in \rvum
Deut.
t exXVI
gentium
I I , 50.
jureMultum
85 id quod
ergo
natu
di

ralis ratio eri Init. Ex Seneca upra citavimus. Cumin fervum 0m x de CIM.
ia liceant e aliquid quod in bominem licere communejm animamium Peter. * 13
Philcmonis iud eodem tendit :
xqv 59A@- [U 71; FEV r-Hv , (TEMDG,
00'// PUE-@
Here
qu'quis
{515;e
$inhomo
mi) Koi/PUT@
meus, quam'visemidt

Isiwitutem, Mmm e_1P homo non dena.

Alibi idem Seneca: Sem'unt , ima bomines: rm'mt , ima contuberna EP- x1" \
.les : rm' unt, ima bumz'les amici: ervz'unt , ima conmz'. qux 8C apud
Macrobium legas enum plane eundem habentia cum Pauli Apo

oli dicto : Domnz',jus U quod @quam cervispmare, gnari rwbz's quo- Cle-m I~
que dominum e in cae/0. Et alibi vult dominos cum ervis non mna E v
citer agere eo quod jam diximus argumento , uod & ipi domi- P ' 9'

num in coelo habeant qui ad tala qualitatum icrmna non a1:

tendat. In conitutionibus quee Clementi Romano acribi lent Lib. VI x,
legitur , dxhm MA@ r8 , HUMANA :0 ?mada ux. care ferro am: * ""

ancilk impera: acerbo animo. Clemens Alexandrinus ervis nos uti Panz-m.
vult tanquam alteris nobis,quando homines unt non minus quam
nos, ecutus apentis Hebraei dictum , a id a) ixm JM Mny a5; JM

epv''n 05; v 4/0705 ''- Si !Num habeas .ut fratre mm , mii: enim q/Z qua

lis tu.
_
'
v
~
lII. Ius ergo vtx & necis quod dictur in Crvum domino prat
at , ut domeicam habeat juridctionem , cd nmirum eadem
religione exercendam, qua publica exercetur. Hoc volth Seneca I d, CIM,,

cum dixit in mamsz cogitandum non quantum illud impunepatipoft , ed \3

qmntum tibipermittat qui [ROI-Sigue natura qu-eparcere ett'sz Cptivis UPre y

tiopamtz'xjubet : qui & alibi , Md intere , ait , quli qui: rematar I'm Lib. III de
pario izmmo tenetur? quo loco comparar bditum ixvo & air gf- 8
dipari titulo, para in llos licere:

uod certe in hac parte vitae P' x m'

f1.---.'r"

admendae & quid eo accedit veri Imum e. Majores nolri , at

idem Senepa, domum nmmpuillam rempublicam ejudz'camnt: 8C Pli

nius
mz's remb/ica
qmdam
9 qu
CDEM
damasadmiiie
d. Cato
Ccn
rius :narrante
Plutarcho
i quis
ervus
capital
viderctur
cz

de eo pplicium non umebat nii poquam damnatus eet etiam

S 4
' conlr

488

DEIv.REB,ELLI

conervorum judcio. Vicum conferenda verba Iobi XXXI , 13,

85 deinceps.
IV. Sed & Circa minores poenas puta verbera in fervos , adhi
benda e Xquitas, imo 8C clementia. Non opprimes eum, non domina

ben's ei dure, ait lex divina de ervo Hebrxo quod nunc prolata vi
proximitatis ad omnes ervos debet extendi , Deut.xv, 17, 45, 5 3.
Ad quem locum ic Philo; Jeep-mms 'w'xp uv AMM xvm, @tintos
3 '15 mir/'h HEGWMQVM T07; dear5m; '

Si@ voipq) xamv F &xa-im *im Ti vuxu,

AMI zi 75 (Duiow dupp'mv * Jzb Wan/x4 18; ms; (.07) xanaipe- gif-9m mi; ZS

aim; :cm-Di ;*- ixerav, Aavciow @ma-v dq'vlui Hi-:7772: chdmvpI/X ' Tau?
'm 93 Cox ZST -lJ/uald- *dwxr eiplwmi A, 'CMT' xyaiac i LWEUJWOV (male

editum wiewv) xeAav xao-:Di 'ZUWHLM Juni-mew. Semi muua qui

-_-_

dem iuriaresuut .' natura autempares domiuis : at divina legijui rgula

eZ nonquodfbrtuue , edquod nature congruii. Idea nou OPMM domiuospo
teateua inerposproterre uti , nec eam materiamumere uperbia U inu
leutie , U direfriiati. Hac enimigna animi nouplacidi ,ied male tempera
ti, Q9 iuiilzdicos prannico quodam domiuatueviemis. Numquid nam equum
e, at Seneca , gravius bomim' U durius VTEMV quam imperaturanima
lilIus mutis? atqui equum nou crebris merberibus exterret domiuaudi peritus

magier, et enim frmidolcus U contumax uii eum tactu blandiente Per

muleris. Et Inox: quid ultius quam in jumeutis quidem U cauibuseru
beiereiram exercere , Peiima autem coudiiione hominum ee? Hnc e
F

Exod. XXI ,

quod Hebrxa lge ervo aut ancillae non pro oculo tantum ed &

26 , 27.

pro dente excu 0, per injuram cilicet, lbertas debebatur.

v. Sed 8C operx cum modo exigendz mt , 8C valetudinis ervo

Exaxx, IO.

T._.

rum humane habenda ratio. qud ipijm przeter ala pectat lex

xxx 1 l, 12..

Dm.x,14.

Hebrxa in Sabbati initutione , nimirum ut laboribus aliquod

daretur fPramentum. E C. Plinii epiola ad Paulnum quee ic

incipit ; Video quam molliter tuos habeas , quomplicius contelzortibi , qua

_.

__

indulgemia meos tractem." E mibiemPer in animo HomeIicum illud : un-Ds

-,._,

Sum-nie , 5m@ ev, dj boa norumpaterfamilias. In eadem voce ve

Eptadvx I terum humanitatem obervat 8C Seneca: Ne illud quidem wideu's
quam omuemzuvidiam majores noiri dominis , omnem contumeliamrvis
detraxerint? dominum Patremfamilia aPPellaverunt , jenws miliares.
I

Dion Pruaeenis optmum regem decribens: Jmnlu 3 z 3m; 15v

ACCISPM , Mei udi Ta-Tv dsva zm'pav Ica/\uevovz domim' nomen !Ide iii/10mi
-,.-..w- ._ -4

od. cp.

.r- .,.-e~

nes liberos non uiapat, ut 9 inernos eo abiueat. Vlyes apud Home

rum ervos quos dos repetir apud {e ait futuros eo loco qui
Telemachi lii ipius fratres eent. Tertullianus: Gratiuse nme
" pum:

_L

AC PACIS,LIB.III.

439

pietaris quam poteatis : etiamfamilz'a magispatres quam domini rvacan

tur. Hieronymus ive Paulinus ad Celantiam: Familiam tuam ica re;
gc U conitue ut te matrem magis tuorum quam dominam raideri @Elis a
quibus benzgnitatepotius quam emritate exige revmntiam. Auuinus: Lib-xxx#
DomcZica pax a juzs _Patribm ita olim adminirata e ut izcundum hac
2
temporalia bonaliorummm aworum conditions diinguerent, ad Deum
autem colcudum omnibm dommim membrispari dileione conjulerent : quod
naturalis ordo itapracribit ut nomenpatrismilim him: exortumt , U tam
late Vugatum ut im'que etiam dominantes bocgaudcant appellari. uz' au
tcm mmPatreszmz'liamt mnibus infamiliam tanquam liz's ad colm
dum U promerendum Deum conulunt. Similem pietatem in voce pue

rorum quo ervos ignicabant annotavit Servius ad illud Maro

nis,Clauditejam rvospuerimec dimile quod Heracleotx ervos uos
Mariandynos dupocqx ,id e donatarz'os appellabant, cpmpyn n 7n

xpiw -IS many-vejez; Parcentes acerbitatz' nomim's, ut ad Ariophanem vetus

inter res Calliratus notabat. Laudat Germanos Tacitus, qui

bus (grvi tanquam coloni habebantur. Theano in epiola: Maia

Ma; Zivat lui-r 2151) "y :(9,711- xaipwwzn , ca/'n duna-75m 249i Ta) 53an Iuus man

cpiorum bc ejZ uua ut necPra labre deciam, map egeatem impamm

frmdo.
VI. Pro opera ut diximus alimenta ervo debentur. Serpis, ait De O. I.
Cicero , non malepracbz'unt qui ita jubent un' ut mercenariis : operam exi
gendam,juapmlenda. ArioteleszsAQMOS-E WW. fervopro mercede 0m,

alimenta. Cato: Familiae ut bene it provideto, ne algeat , ne eil .

fit' E liquid it Snc qud dOMWSP-Eareerw debeat ut Ciban'a, ' l "
mearium. In cibariis erant quaterni modii rumenti in menem Ahh,

quos praeitos ervis Donatus auctor e. Martianus Iuriconultus 451. I Sc. i:

ee ait qux dominus necee habet ervo prieare ut tunicas 8C i L' 5;"?
milia. Damnatur ab hioriis Siculorum crudelitas qui ca tivos ;;m/1;,, '
Athenienes fame necabant. Inuper Seneca dicto loco prozac in Twlvx \

quaedam liberum ee ervum & benecii quoque habere mate- 3T?: h

riam , i quid fecerit quod \rvilis ocii modum excedat, quod

nn ex imperio d ex voluntatc praeetur , ubi ex minierio in

aectum amici tranitur , quod late explicar. His conentaneum

e, ut i quid ervus , quemadmodum apud Terentium e , iium
deraudans genium comparit , aut ilcciivi temporis diligentia

ad

quseivit , id aliquo modo it ipius, Non male Theophlus pecu

mz,.

lium denir aau @venvir naturalepatrimonium quai contubernium in lt-P

deinias naturale matrimonium , ed & leianus peculium dixit 5L; ciego;

'

puiilumpmu.

.---

'

490

DE.IVREBELLl

puillum Patrimonum. Nec refert quod peculium domnus uo

arbitrio adimere pote aut minuere: neque cnim quod xquum.

e faciet ine cau id faciat. Cauam vero intelligo non poenam

* modo , ed & domni necetatem: nam ervi utilitas utilitatibus

d, , domni ube , magis etiam quam res civium civitati. Appoite

"ef-4.

ad hanc rem Seneca: non ich m'bz'l babetmus guia non babitums i
dominus illumbalzcre nolum't. Et hinc e quod dominus non repetir
i quid ervo in ervitute debitum Po manumionem olvit: quia.

Liquidp. (ut Tryphonjnus ait) debiti vel non debiti ratio in condictione na
MM turaliter intellgitur : dominus autem ervo debere naturaliter

DW'JJI, pote. Itaque icut clientes in uum patronorum & ubditos in

uilm regum , c ervos in uus heriles contulie legimus , uti ila
dotanda , i captivus lius redimendus , 8C i quid his eveniet
Lb- mile. Plinius , ut ipe in epiolis narrar , ervis uis concedebat
F 6' etiam quxdam quai teamenta acere , id e dividere , donare,
relinquer'e intra domum. Apud aliquas gentes etiam plenius

quoddam res acquirendi jus (rvis conceum leimus, icut eryi

Lib-11.03. cutis plures ee gradus nobis alibi tractatum e . Ad hanc inter
nam quam exponimus uitiam multos apud populos etam jus
illud exterus dominorurn leges retraxerunt. Nam & apud Grae
cos Irvs durius habitis lcebat Wgc'ay-mnv ad renditimemPOC/amare,

8C ROmX ad atuas conlgere , aut przeidum mplorare opem

1-1?. de bi: contra aevitiarn vel amem vel intolerabilem injuriam. Illud vero
jj " 7"jam non ex jure ricto ed ex humanitate & benecentia venier,
'

interdum tali qux &debeatur, ut Po longag operas aut valde

T:'-.T_-:r-~._,
,-

L_ mm_ magnas libertas detur ervo. Poeaquam jure gentium ervitus in

mm, vait, ecutum e benecium manumiionis air leianus. Exem:
D' d ' plo it illud Terentianum:
{9' bm.
. \
.
. . .
fcz eebo ut 'es 11176773M mzhz
Propterea quodirvibzu libera/ter,
Lib. In. Salvanus in u quotidiano ee air ut ervi eti non optimaz altem
non improbae rvitutis libertate donentur. addit , 9 illa qm infer
vtutepcti conquiiemnt cx dominorum domo tol/ere non metantur. Cujus

benignitats multa exempla in martyrologis a parent. Et hic

Dmt. xv,
I z.

quoque laudanda benignitas legis Hebrx, quee ervum HebrXum

cerro tempore exacto manumtti omnino jubet nec ne donis, de

cuj us legis contemtu graviter queruntur Prophetx. Catonem

majorem reprehendit Plutarchus quod ervos enectute confe

ctos venderet immemor ejus quae e inter hoxpines commums na
turze.

'

v1!. (115x

_.-_n

ACPACIS,LIB.1L

491
c Sil-U. verba

VII. miliio hic incidit an figere fas it ei qui bello julio a-fmmwg.
ptus e. non de eo agimus qui uo proprio dellcto poenam eam e Formmm _in
commeritus, fed qui publico facto in hanc fortunam decidit. Ve- l* mm
.

. .

,.

v
j

vm, DJ!:

nus e fas non ee,qu1a

' ex conventione ut diximus gentium com-Mz@jm,
muni operas uas civitatis nomine debet. quod tamen ita elt ing fg- Rgtelligendum nii intolerabilis fvitia hanc ipi imponat necetaPm_ Paz
tem. videri circa hanc rem pote rcponum GregoriiNeocx 31. M. 7.

'

il

rienis xvi.
~
"*u* I
VIII. Movimus alibi dubitationem an 8C quatenus nati ex cr- Lg-blu

ij

vis domino teneantur interno jure , qu hic ob fpecialem bello u 'c5'

qui
de
captorum
icto
lperabantun
poenam
conidcrationcm
mortis
ad vitam
erant
fervandam
omitti
commeriti
non
obringi
poterunt
debet.\rvitio
Sieorum
parentes
, quia
pofieri
aliouo ' " '

iji
li

it
Y,
im'
n'.

qui extituri non fuerant. nam 8C ob alimenta alioquin defutura

prolem iilamfparentes in fervitutem vendere poffunt ut ibi dixi
mus. Tale e jus quod in cananorum poeros Hebraais Deus Dex-.xv,sz
concedt. Pro debito autem civitatis ii quidem qui jam nati erant

'

us.-

at
ut in
pars
nondum
civitatisobligari
natis non videtur
poterinthc
non
caufa
minus
ucere
quam, ed
arentes
alia requiip.

1fl

ri: aut ex parentum confenfu expreo accedente alendi nece

rx,

tate, idque etiam in pizpetuumz aut ex ipfa alimentorum prita-

I!

tione idque duntaxat que dum oper totum quod impenfum elt

expunxerint. Si quid ultra juris in hos domino datur , id videtur

e,,

ex lege civili dominis plus quo lar tentibus procedere.

jdc

I x. At quas apud gentes jus illu fervitutis ex bello in ufu non

e , optimum erit permutaricaptivosz proximum dimitti pretio

m.

non iniquo. Hoc quale t prci e deniri non Pote: fed huma
nitas docet non ultra intendi debere quam deducto ne egeat ca
ptus rebus neceariis: nam 8C leges civiles hoc multis indulgent
qui iuo facto proprio in debitum nciderunt. Alib hoc pactis aut
moribus denitur: ut apud Srcos olim mina, nunc inter milites

menruo pendio. Narrat Plutarchus olim inter corinthios 8C .Aa-ej!. Gr.

Megarenfs 'bella gea ipaam un-Em?: maete U ita utpopulos

h
wm
I di

aonmguincos decebat. Si quis captus eet eum a ca tore habitum

ut holpitemac de de pretio accepta dimilihm omumz unde
natum Byz-Emu nomen. Excelions animi e illud Pyrth Clcc

rone laudatum :

IME.

Nec mi ammpofco nec mipretium dederitz': :

Ferro non auro f-oz'mm :mamas utrique :

MMM

'492

DE

IVRE

BELL!

Mmm 'virtud bellfbrtunapepercz't

Eoruna'em libertad meParcere certum e.

. 4

Non dubium quin crediderir Pyrrhus juum e bellum geri : ta

men parcendum exiimabar eorum libertari quos probabiles
-~>-'*-7x,

II erop. cauze in bellum tulient. Simile Cyri factum celebrar Xeno

phon, Philippi Macedonis po victoriam in Chxronea Polybius:

Alexandri in Scytllas Curtius: Ptolemxi regis 8C Demetrii inter

VM Dem. e non bello magis quam in caprivos benignitare Certantium Plu~

Stralia libr tarchus. Lyimachum vero Getarum rex Dromichxres bello ca

VH-

ptum hoizitem ilum fecit , Pupertatique imul Geticae ac comi

tatis teem factum perpulir , ut talibus amicis quam hoibus uti

mallet.

a:

CAPVT

31

XV.

Temperamentum Circa acquiitionem imperii.

I. ?antenas iuiitia interna permittat VII. Vtilitas ab bai mederatieue indi

q
lg

imperium acquiri.
catur.
I I. Laudabile e' bee/ure ir 'victor abii- V Il I. EXC-mph : * de mutataferma m'
ere :
pub/I'M (IP/Id victos.

III. .Si-ve eos mieemla 'victorikm :

5

1V. Sim reliaquendo imcrium bis qui

''

babuerant :

1 X. {expert/Im i azmma'nm f, recta

parte-m ejm *victis re/irlqui :

X. &Aut eerte libertatem a/iquam:

3|

v. Inter-dim; impaiti'x uraidiis :

Zl

v I. c/!ut tribute": etiam imilibw oue- X I I. Sdlltm -w'eos demente-r haben' 0

i
,

ribus.

Gif-dejre
l/538-

X I. Praeipue in religiom .

Fortere: ' eur?

Vaz in ingulos aut exigitur acquitas , aut laudatur huma

nitas , tanto magis in populos aut in populorum partes
uanto in multos inl nior e & injuria 85 benecentia.

Iuo bello ur ala acquiri point ita & jus imperantis in populum,
'8C jus quod in im erio habet ipe populusz ed nempe quatenus

fert aut poena: na cenris ex delicto aut alterius debiri modus; Vi_
bus addenda e cau vitandi periculi ummi. Sed hxc caua ple
rumque cum aliis micetur , quae tamen ipa turn in x ace con
tuenda , tum n utenda victoria maxime @ectanda e . Nam cx
tera eut remittantur ex miericordia: ln publico autem pericu

lo quee modum excedit ecuritas, immiericordia e. Iocrates ad

Philippum TV BaepCa-pwv Uri na'nv Zupxad teje-zii 'oiazw y io-QaAeia'uaG-F'M

'l

i wn? zaieytv: barbari bacteuus edomaudiunc , quantumatis eric ut tuam

regionemzntuto colloces.

Il. Crpus

ACPACIS,LIB.1I.

493

I I. Cripus Salluius de Romanis veteribus , Majores norz' religio III-gmb.

iimz'
mortales m'bil
mictis\ctententiaz
crwebamPrcterinjurizc
licentiam.
qux
a Chriiano
diceretur
quicumillud
ejudernDigna
convenir:
Sapicntcspacis cauiz bellzsmgcmnt U laboreme otiicnzant. Ariote Dir-"Pg
ms
les non
Uemel
negotium
dXCat
Otiz' caua
mM/MV
inz'tutum.
ya, plai
Nec
Za'yv,
aliud
960)uiow'3
vult Cicero
955M); 1161le
cujus c. 7.

hoc enctimum eatum: Bellumim zczjiz'atur ut nibil aliud m' D ' '
pax quam wideamr; Ejudem & hoc imile: SC ucipz'enda bellaunv
ob cam cauizm , utne injuria inPace Pirata?: Nihil haec diant ab his
quae nos docent vera* religionis Theologi nem belli ee amove TIM. z. q.
re ea qux pacem perturbant. Ante Nini tempora ut ex Trogo :Z- mI-H,
alibi dicere coepimus nes imperii tueri magis quam proferre mos Mim ,'zj
erat: intra uam cuique patriam regna iniebantur: Reges non licnchctf.
imperium ibi edkopulis luis gloriam quaerebant, contentique vi 7' 7'

ctoria imperio ab inebant :. quo nos retrahit quanturn pote Au--chiw Da.
guinus cum ait: Videant Mmm neforte nonpmimat ad "UTOS bonos gau- 7. lv', l 5:

dera de impm'i latitudz'n-e. qui & hoc addit: felicitM major e raicinum IM
berc Concordcm, quam rvz'cinum malumizbjugarebellantem. Adde quod in
gvis Ammonitis Propheta Amous evere reprehendit hoc u 1 \3
ium proferendorum per arma nium.

I I I. Ad hoc antiqux innocentiae exemplar proxime acceiit ve

terum Romanorum prudens modeia: Mid odie at impen'umz LU dein
ait Seneca ,

lubrisprovidentia victospermicuiet mictoribm? Con- P31"

ditor noer Romulua , ait apud Tacitum Claudius, tantum pientizz A, v_

"caluit ut _pleroquepopulos codem die boes , deinde Cha-:s babum't: addit

exitio Lacedaemoniis 8C Athenienibus nihil aliud iie , quam
quod victos ro aliengenis arcebant. Livius rem Romanam au- Lib. 1.
ctam dcit oibus in civitatem recipiendis. Exempla extant in
hioriis Sabinorurn, Albanorum, Latinorum , deinde aliorum ex
Itaiazdonec poremo, C-earGa/los in triumpbum duxz't, idem in curizzm.

Cerialis in oratione ad Gallos quze apud Tacitum : Ipplemnque lc

gz'onilzm norispmdetis:
bm aliaquepravimizu regtis. Nibz'lpam
tum clauzmhe. Et Inox : Proindepacem 9 vitam quam micti rw'ctorggua
codem jura abri-:emm , amare , colita. Tandem quod mirandum maxi

me in orbe Romano qui mt , ex conitutione imperatoris Anto

nini cives Romani eecti imt qux verba unt leiani. ex eo ut
Modeinus ait Roma communis patria e. Et de Roma Claudia- L- ::1 "
nus :

HujusPacz'cis debcmm mar-ibm 0mm '

2;,

Md cunctigens unaitmm .

m4,' D. ad

Tt

Iv. Alia "W"

W .-A_4,._

49+

DE IVRE BELL]

I v. Alia model-atea victoriz pecies e victis at regibus aut po

Sm. TW!. Pulis relinquere quod habuerant imperium. Sic Hercules, Priami

Hoispar'm' mictm ladnymis ,

Suczjze dixit, rector haberlas ,

Patrioquede cemlio:
Sedccptmde meliore tene.
/fl- 1- \Vs Idem victo Neleo Elio ejus Neori regnum permiit. Sie Perx
2mm reges victis regibus regnum relinquebant. Sic Cyrus Armenio:
@zm L

Sic Poro Alexander. Laudat hoc Seneca , nihil ex Vega r'Uionpmter

gloriamumere. Et Polybius celebrar Antigoni bonitatem, qui cum

Spartam haberet in poteate reliquerit ipis , 79 mim moMG
du) Mazda, , rempublcam majomm ac libercatem , quo ex facto maxi

mas er erciam laudes conecutus ibidem narratur. Sie Cappav

doci us Permium Romanis uti qua vellent reipublicze forma: Et
Livim libra multi popul l{o bellum relicti liberi. Carthago libera cumuzslegilms
""

c, ajunt R odii ad Romanos po bellum Punicum ecundum.

MMM, Pompejus -F Anppcvwv Omn- Mi Hy MMM cpe , inquit Appianus, ex de

)Iz'ctis gentilms guadam reliquit liberas. Et Qgintius fEtOlS dicentibus

pacem rmam ee non poe nii Philippus Macedo regno pelle
retur
, dixit
ententiam
eos:dxie
immemores
Romanorum
mo
riis,
victis
parcendi:
addidit
Adrerus
vias mitz'iimum
quequmaxi
Ann. m. mum animum haben. Apud Taeitum e: Zoznz' rm'cto m'ljilerqbtum.
v. Interdum imul cum conceone mper Cnltum victo

rum ecuritati. Sic Vintio decretum , Corinthus redderetur

Achaeis , ut in Acrocorintho tamen prxidium eet: Chalcidem
ac Demetriadem detineri, donec cura de Antiocho deceet.

VI. Tributorum quoque indictio zepe non tam ad factorum

lmtuum reitutionem quam ad ecuritatem 8: victoris & victi in

L.I MQ-Poerum pertinet. Cicero de Graecis: Simulz'llud Aia cogitev nullam
fr-P 'I' e negar: belle' exterm' negue dicordiamm domecamm calamitatem abttu
mm fui: hac imperio non teneatur: I'd autcm imperium cum minen'm

mectgalzbm nullo mdopoiit, quo animoparte alqzm

uctuumpa

HUF. Iv. tembimpitemamredimat atque otiu'm. Petilius Cerealis apud Taci

tum pro Romanis apud Lngonas aloque Gallos c dierit: Nos

quanqmm taties laceiitijure *victorias idiilum Tobi: addidimus quoPaccm
tuercmur. mm mque quie: gentiumine amis, negue armanependizk, m

gueipendza inc tributz's haben' quemo. Eodem pertinent 85 ala qua?

expremus cum de naequali federe ageremus , tradere arm,
claem, elephantos, non habere aciem, non exerctum.

V
v II. t

AC PACIS,LIB.III.

49;

vil I. Vt autem victis relinquatur iium'imperium , non tantum PIM-qua?.

humanitatis e ed zepe ZC conilii. Inter Numa: inituta lauda Rm* 5

tur-,quod Termini acris mnem inguinem abee voluit,igni
cans ad quietem 8C certam pacem nihil utilius quam uis e nibus
tenere. Optime Florus: Difciliusdiprovincias obtinere quam facere:

'virilzus_paran-tur, jure retiuentur. cui non dimile apud Livium illud: Libr
facilius paran' ngula quam teneri mmm.- 8C Augui .dictum apud Y
P-lutarchum : ,wc-?Zu ' xHamSq Hezaiixlw rfp-Suavu To ALS!:qu -Tlui @cim-mz.

Darii regis legati Alcxandro : Periculoum e Peregriuum imperium: ct

diicile ei continere quod capere nonPoiis. Facilius eZ quadam Vincere quam
tueri : quam Hercule expeditius manus uom recipizmt quam comment.

Mod Calanus Indus 8C ante eum Oebarus Cyri amicus explica

b'ant corii imiltudine, quod ala parte e tollat imul aliam pede

preeris: Et T. (Lnctius ?Bud Livium comparatione teudinis

tur-ae ad ictus ubi collecta in uum tegmen e , obnoxize atque in

rmae ml exeruerit ii partem. Plato III de Iegibus huc aptat

Heiodi dictum: Omni dimia'iumplus. Et Appianus notat non pau

COS populos qui ub Romano imperio ee vellent, ab ipis repudia
tos: aliis etiam reges datos. Scipione Africano judiceam iIiS tem u .

poribus tantum Roma podebat, ut avidum eet quicquam ultra

'

appetere,abunde felix,i nihil ex eo quod Obtinebat amitteret.Ita- Vz, Mix.

que & luri c'ondendi carmen quo Dii rogabantur ut res populirvl-v
Romanimeliores amploreque facerent , ita emendavit precatus
ut eas perpetuo incolumes rvarent.
.
L v I II. Lacedzemonii 85 initio Athenienes in captas cvitates

nullum ibivndicabant im erium: tantum eas republica utivo

lebant ad uam accommoddta, Lacedaemonii quidem iIb primo

rum potentia, Athenienes lb arbitrio Populi , ut Thucyddes, ;H-BW"

Iocrates , Demohenes nos docent , ipi etiam Arioteles quarti WSL,, '

de republica capite XI , &'quinti vr I , quod pizm in comcedia ?l-'NM

ic notat Heniochus illorum temporurn criptor.
::- ?
ytweixe

owrai du" maz/772751' *nn ,

Si a-uuau ' dupaxgniainipqe

- FMF-Yn, Tixn'uW-nipqe,
Y

mmpgowxazy 971 TAGS;

iimgemiua aa' illas accerunt mulieres

Me cuucta Cuturlzaruni : Optimal-iras
Ei 720mmincitatupctn'dem
alieri, alt-'eri Populai'tas
Mmmm
exteruate , o
Tt

I Simiic

496

DElVREBF-'LLI

Ak-vn Simile e quodTacitus ab Artabano narrat Seleuci factum: Ple

bempn'mon'bus tradidit , inquit, axjia ufus nampopuli imperiumjuxza li

bertatem , pancqu dominatio regi libidini propior e. Sed ejuinod

mutationes an ad viatoris fecuritatem faciant non e norae in
IPectionis.

I x. Si minus tutum it omni in victos imperio abinere, rmpe..

rari tamen respotePc , ut aliquid imperii relinquatur ipfis aut ipfo
MIL n- rum regibus. Populi Roman conuetudinem vocat Tacitus ut

haberet inrumenta fervitutis ac reges. Eidem Antiochusiner

vientium regum ditimus. animas PNV-(dm (Mr-DM. in commentaris

de Muono: 8C apud Strabonem circa nem libri exti. Lucanus:

Acqua omnis Lacio Mpmpumfmm

Sic apud ludos manit cheptrum in Synedrio ufque ad conca

Li- m tionem Archelai. Evagoras Cypri rex, ut apud Diodorum e, d
Lib. vn, cebat velle e Perf obedire , ed ut regem rcgi. El: Daro victo
aliquoties hanc conditionem ferebat Alexander , ut ipfe impera

ret aliis,
Alexandra.
Nos de
modis
micendi
imperii
dixi
mus
alibi.parret
(xibudam
pars regni
relicta
, icut
veteribus
poeiio
ribus agrorum pars.

x. Sed ac cum omne imperium victis eripitur , relnqui illis pof

funt circa res privatas 8C ublicas minores uae leges uique mores

Lib-XM!?- &magiratus. Sic in Bit lynia roconfulari rovincia Apamaw

Y f7- tg civitas privilegium habuit u o ar itrio rempub 'cam admmiran
.
r 9.
di , ut Plinii epiiiol nos docent , ac alibi Bithynis ui magiratus,
11W?- 97- fuus fnatus. Sic &in Ponto Amienorum civitas legibus iuis utee
batur Luculli benecio. Goth vctis Romanis leges reliquerunt
Romanas.

XI. Hujus indulgenti pars e avit religionis uilm victis nii

peruais non eripere : quod ut victis pergratum , ita victoriinno
xium probat Agrippa oratione ad Cajum , quam Philo recitat in
legationis ru reuuntiatione. Et apud Ioephum , tum ilpfe loe

phus_tum Titus imperator rebellibus Hieroolymitis o jiciunt,

quod Romanorum benecio iacris uis tanto cum jure uterentur,
ut templo alienigenas arcere ponent etiam capitis periculo. Ati

fala apud victos relfgio, ne vera opprimaturp recte curabit victor,

quod Conantnus ecit fractis Licinii partibus,& POP: eum Fran
ci aliique reges.

x I I. Porema cautio hc e ut in imperio etiam pleniilimo 8:

quafi herili , vcti clementer habeantur 8: ita ut comm utilitates

cum

EITB

AC PACIS,LIB.,1II.

497

cumvictoris utilitatibus ocientur. Cyrus victos Ayrios jubebat XML de Cvi

bono ee animo: candem iporum ortem fore quee uiet, mutaz ""ct'ct' "1"'
to tantum ree. Manilras ipis domos, agros, jus in uxores, in -li-
beros ut fui et hactenus. Vin iquis injuriam ipis faceret , e ac

losvndices fore. Apud Salluium legimus: Populo Romano me/iU(

'Diiam amicos quamchos gamers: tutiuilue mu' molentibus quam (auctis

imperitare. Britanni temporibus Taciti delectum ac tribua & ini HI. A31-.
junctaimperii munera impigre obibant, iinjurix abeent: has'

&gre tolerabant: jam domiti ut parerent , nndum ut ervirent: " '

Privernas ille in Senatu Romano interrogatus qualem ab ipis pa

cem Romani eXmctandam haberent: Si 120mm decia-iris, ait , U- Li'UJJIII

dam Uperpetuam malam haud diuturnam: ratione addita: ne credidcrz's
deniquein
ea conditione
cujusrmimum
621mPmteat imv
diu, LI'UJU ll
~ ul]umjqbulum,aut
tz'us quam necetbominem
manumm.
Sic Camillus
dicebat

...J

perium ee quo obedientes gaudeant. Scythe:: Alexandro: Intr 5mm,

domnum Uizum malla amicz'ta .' etiam inPace bel/ tamenjum cr'vantur;
Hermocrates apud Diodorum: det'v 51 " Mchu Mmlw vez/KM d Lib. mi.
Spwnzyw: non Mm mincere pulcbrum, quam rvctoria Clementer un'. Salua
y -

bris ad victorix uum Taciti ententia: Bellorum egiegii nes quocies

ignocendo tmngitur. In Caeris Dictatoris epola e: HMC nomt
ratio vmendi, ut m'iizicordia 6.9 libera/mw nos muniamm.
-.._An4,.N

CAPVT

XVI.

Temperamentum Circa ea quee jure gentium po

lmnio carent.
I. Internamjuiitiam exigen- ut rcda'an
tm* qua boil nofler ali iii/'u bel/0
:ny/m.
II. Excmpla.

I I I. LA quid due-dim' poiil.

partes reddmdm [II-'5 quomm file-mmi

al baie I'd/*uie occupatiim.
'
V. 92150 te'mpore obligatio rcddmdi ex
tinguatur.
V I,
uidcimdum in Zubia Eau/II.

I v. Etiampopulosizbditas mappy/0mm

Vouque'ex bello uo ?es capientium ant dximus izpraz

quibus de rebus deducenda mt qua: recipiuntur polimi-s

niijure. lm: enm haze pro non captis. At qux'bello inju~.,i MW

o quxruntur reituenda diximus , nec ab'iiis tantum qui cepe 5_.',x,}-,,D',

runt, d 86_ ab aliis ad quos res quoquo modo pervenit. nemO'dajjct-L

enim plus juris ad alium transferre Pote quam ipi habUt 7 .jit 240122012,',
\
Tt 3
lelS

2'42..

4_;=_.~*~_-.'AE,-_
-'.4

;.*zr i

498

'.JK-.

DE lVRE BELLI

LibNdzbc- juris Romani auctores , quod Sencca breviter explicar , nemopote

"f- P-IL quod non babet dare. Dominium internum non habuit qui primo ce
pit:
quare nec illud habebit qui Cauam ab ipo obtinct: domi
nium ergo ecundus aut tertius poictcor accepit quod docendi

cau externum vocamus : id e commodum hoc ut ubique judi~

ciaria auctoritate ac manu pro domino tucndus t : quo tamen i
utatur adverus cum cui res malo facto erePta e Faciet non pr

L- mm be. Na'm quod de ervo qui latronibus captus mox ad hoes

D'dp" pervenerat reponderunt Iuriizonulti nqbiles , verum ee cum
ubreptum ee, nec quod hoium fuict aut poliminio redct

ei rei impedimento ee , idem ex natural jure repondendum e

de eo qui bello injuo captus mox bell-0 juo aut ala rationcn

gd, Re- alterius venit foteatem. nam in jure interno bellum njuum
3' d?- latrocinio nihi diat. Atque in hanc ententiam ex facto conul

tus relpondit Gregorius Neoczearienis cum Pontici quidam res

n. m,
"

civium barbaris captas recepient.

I I. Reddend-x ergo res tales his quibus uerant ereptx, quod 8C

M* L factum aepe videmus. Livius cum retuliet L. Lucretio Trici

Pitino vctos Volizos & ./Equos , expoitam ait in campo Marto

przedam, ut ilum quique per triduum cognitum abduceret. Idem

M- "- cum narraet Volcos Pohumio dictatore aos: Prmparsixa

cognocentibm Latinis atque Hemicis reddim :partemdz la/Zn dictator ren

didz't. Alibi: Biduum ad recqncendtu m datum dominis. [dem ubi

Samnitium de Campans victorim narraverat , quod Levi/Zimum m'
ctoribuszit, captivomm recqzmiptem millia U quadringmti : prada ingens

ciomm : accitigue edicto domim' 4d resims nocendas Izczjz'endaizuepmz'

tuta die. MOX imile recitar factum Romanorum : Samm'tes Interam

mzm coloniam Romanorum occupane conan' urbem non tenuerum : agws depa

pulati cumpmdam aliam nde mixtam hominum que Pecudum colonoque

capos agerent, in mictorem incidunt canidem ab Luceria redeuntem , necpm
damizlum amittunt, ed longo ac impedito agmine incompoiti Czeduntur.

Con/Il Interamnam edicto dominis ad resms nocenam recipiendague conm

can*: exercitu i121' relicto camitcmmz Cauiz Romam eZProfctm. Alibi de

pueda agens quam ad Ilipam Luitaniae urbem Cornelius Scpio
ceperat ic ait idem criptor: Ea omns ante urbem equm e, pote
ague domim's resiw cogmendi zcta : (tem bendenda qu-eori data:
,7,, mv, quod nde @55:8am , miltz' dDgiMI. Po pugnam T. Gracchi ad Be

neventum : jr-cda omnisraterquam bominum captivomm, militz' concda

c Upecm excqbtum cquod intra m'ginm dies domim cagnorzm, eezn

mo

.. .,..
.. .
. . ,
99`
? , ? @ @
. .

5 8 (- ,,_

5:
. @ : 5
: ,
8 : 9' . 8 |
, ] -/ ? ,

: .

5. . "
. - 5 .
: :
. , 8 , : - "1
8 2. , @ , :::2

, .

1 1 . @ , [

()& ( : ,
:
. , :
,
9 : :
8 5 ,
(: : : , : :: 16

8 : .
5 ,
, .

: ,
: ( : .
) , 22- 23%

: .
1 . 5 , 8
, ,
. 5 - .
(] [, . 28
: . ; /,1

: . .
.
4

;Oo

DElVRE

BELLI

urbes qu Graji eent nominis quas Seleucus Antiochi proavus

Lihxxxm bello ceperat , amias receperat idem Antiochusz Neque enim in
\Ealidemloniamquc colonix inmimtem regiam mz'-eunt, aj ebat,fedzr.
pis agends caufagentquc Petuifimzeper orbem terrarumpropagandas. '
V. Solet ac de tem oris fpatio uri , quo reddend reiobliga

tio interna poffit ex( ingui. Sed c quaeio inter ejufdem impe
rii cives dehnienda e 'ex legibus ipforum ( fl modo ill internum
jus concedunt , non in externo folo coniunt; quod ex verbis 85

_ propoito legum prudenti inlpeftione colligendum e) inter eos

Lib.: I ,c.4. vero qui alii aliis externi funt ex fola conjectura derelictionis de
qua diximus alibi quantum inituto noro ucit.
Cic.O1 x.

VI. @od valde ambiguum fit jus belli , qptimum erit Arati
Sicyoniiconfilium nequi , qui partim novis po eoribus perfuafit
ut pecuniam accipere mallent , poeonibus cederent; partim

veteribus dominis ut commodius putarent numerari fibi quod

tanti cffet quam fuum recuperare.
CAPVT

XVll.

De his qui in bello medii funt.

I. Alma/m nihilizmendum nifi Exitm- I I l. narravit ocium para/omm circa
ma mccitate mm rciimtiom pratis

bel/antes.

I 1. Exempla abiinmtize - prat-PM.

Vpervacuum videri poet , agere nos de his qui extra bel

S lum unt pofiti , quando in hos fatis conet nullum elle jus

bellicum Sed quia occalione belli multa in eos , finitimus

praefertim , patrarifolent prtexta necctate, repetendum hic
Liban.
llo

reviter quod diximus alibi , necetatem ut jus aliquod det in

rem alienam fummam effe debere : requiri prterea ut in ipfo do
mino ar necellitas non fubfitz etiam ubi de necetate conat,

nonuiira fumendum uam exigir: id e i cuitodia uciat , non

fumendum ufum : fi u usjnon umendum abufum : abuu it opus,
Ieituendum tamen rei pretium
~

II. Moes cum lumma ipfum 8C populum neceitas urgeret tran;

eundi per agros Idumxorum, primum ait tranfiturum fe via regia,
neque deflexurum in arva aut vinetaz Si vel aqua ipforum opus'

haberet, perfoluturum fe ejus pretium. ldem prliiterunt laudari

ac Grzecorum, ac Romanorum duces. Apud Xenophontem Srci
qui

_ _~I_ __

AC PACS,LIB.!I!.

;ox

qui cum Clearcho Peris pollicentur , nullo \ damno iter factu

ros: 8: venales commeatus prxberentur, neque eculenta e ne

que poculenta cuiquam erepturos. Dercyllides narrante eodem

Xenophonte ?tap-:eye n TM (29$ 'z @M-x; ;Ce-ley; [Mdr B'd/d; T8

"HM/xy; , aPiae duxit Pernes pacatx ita ut mel/0 detrimentoocz'i ace

rentar. Livius de Pereo rege: Per Pbt/Iioridem Acbaiam , Tbea/am

quene damno injuriaque agrommper quo: iterfcit , in regnum rediit. De

Agidis Spartani exercitu Plutarchus: Siam@ mi; mAemv mv , OACI-7;

"l Melia; Karl/a" e Papa-n' ympiluevoa TW HSOWDWUMV: zectaculum eran#

ciritatibus clmenter define noxa Upamene [Zrepitu Peragrantes Pelopan

neiem. De Sulla Vellejus : Putares 'Dem'e in Italiam , non bel/i vindicem, Lib. n:
_edPacis auctorem: tanta cum quiere exercicum Per Calabriam Apalezmque
7_
Ei
Ei"::2.

53

cumngulem' cum ugzkm, agrorum, urbz'um , hominum ,Perduxz'x z'n CdTd'

m'am. De Pompejo Magno Tullius: Cujw legionesc in Aamperpe A1177() {Se
nmmt, ut non mod manm tant exercitmd nec egium quidem cuiquam W
[mento nocuze dcatur. De Domitano ita Frontinus: Cum innibusrlihn

Vbiorum caellaponeret,pro uctibm eomm lacorum que Val/0 comprehende

at. C. I \o

bat Pretium lvijuit , atque eajuitiefhma omniumdembi arinxzt.

De Parthica Alexandri Severi expeditione Lampridius : Tama dz?

'/eblna, tanta Mmma egit, ut non milites,jdenatores dicerentur : qua
czmque termilitafzcz'ebant , tribum accincti , centuriones verecundi , milita:
amabi/es emm: biem mero al: IMC tot U tanta 120M Pmrnciales ut Deum
ecipiebemt. De Gothis, Hunnis, Alanis , qui Theodoio merebant

Panegyria : Nullus tumultus z mella conuo , nulla direPto ut barbaris

emt ,- quian quando dzciliorumentaria resfuzjt , impiampatienterfre
bat , U quam numero arctamt annomzm conyzarcendo laxalmt. Stilconi

Claudianus dem tribuit:

Temm quie: tantuque metusimator bonei

Te modemnteeit, nullz's ut vineaertis

Auteges erepmaudaret me calonum.

Et
Beliario Suda.
Hoc
rxabat
exacta
rerum
ne
ceariarum
, & bene
oltuta
ipendia
, 8C cura
vigorProviiis
diciplinx
, cujus
legem audis apud Ammianum :Pacatomm terms non debera Cea/Cam'. Et
apud Vopicum: Nemo pallium alienum rapid:: ovem mmo contingut, ZM
mmm nullus aufemt,egetem nemo detemt , oleum ,izl, lz'gnum nemo exlgat, !Mo
annonaim contentust. Item apudCaodorum: 1/an cum provin
cialibu , jme cvil .* nec iagizlecat animas quentit urinatum : quia Cljpeus
lle exercitus mi quietem debe!:PreareP4341115. His accedat illud Xeno
Phontis expeditionis libro VI . M Mayu-(0 MN- @ma- a', 'n M adn)
'

Ibn-nc

;Oz

D:_E .171,V,R E ;B E LjL l

DA-zm; zzv: ciritateinamicam cogendam non Me-ut quicquamdaret iu-i.

vita. EX quibus dictis oprime interpreteris illud magni P_rophetxz
imo Propheta major-is:monitum: MMM alga-am , md_avic9@ai7mn,

Luc. III, k-news ni; Ll/OVOI; Juan: A concusione , a calumnia in quovis alrineie._
14cautenti eote-.jZiPendiiseri-s. Cuiimile illudzAureliani apud Vopis,

cum : auuauajua 'quique' ur conteuius Jet, depradalgois non de lacbomiy.

pmmiucialium mixer-et, Nccgquodquis putet- dici hxcpulchre fed_
praear non poe. Neque enimLQIEIt-moneret hacevirdinus, auf_

apientes legnm auctOres {rxciperzent , i crederent impleri non

poe.. Derquenecexei concedamus eripoe, quod factum

' ' videmus; 'ldeo attulimus exempla , quibus-acedat iudjnigne
Lib.IV,C.I. quod ex Scauro' memorat Frontinus , pomifexam arborem quam

in ede carorum fueran cmplexametatjo Poero die'abeunt

Libr' exercituintacts fructibus relictazm., Liviuszcum narrep milites

x v I I Romanos in caris ad Sucronem;procaciusegie, 8C quodam e07

turn noctu prxdatum-;in agrum Circa .pacatum iie , adjicit om?
Lil- x1-

nia libidine ac licentia militum, nihilinitu) ac diciplin-a milita;

_ri geum. E & alterngnis ejusvcriptqris locus ,' ubi iter Phi
lippi per Denthelatarum agros, narratur. Souii~ erant cd pro. tez:

inopiam hand ecus quam hoium nes Macedonejpopulati unt.

rapiendo enim pam, villas primum , deinde quo Cam etiam vi
cos evaarunt , non ne magno pudore ,re is , cum -ocorum vo~
_ces nequicquam Des _ociales nomenque (Sum implorantesaudi

Anular. ret. Apud Tacirum Peligni turpis fama, dum ocios magis quam
11171., hoes prxdatur. Idem Vitellianos notar per omnialtaliae muni
cipia deides 8C tantum hopitibus metuendos. InVerrina quoque

Ciceronis de Praetura urbana haec e accuatio: @pidapacatao

igid- Raj ciorum , atque amicorum diripieuda ac Vexauda curai. Atque hic omit

ZZdZ" tere non POum Theologorum ententiam quam verimam pu

naturalilms to , regem qui quee debet ipendia militibus non olvit , non tan

di- 31- tum militibus tencri de damnis inde ecutis , ed & ubditis uis &
Mim" vicinis quos inedia coacti milites male habuerunt.
TFT'.

-i
IE:u
l-c-!Dz-ls..-

- IIII. Vicim eorum qui bello abinent ocium nihila

cere uo validior at is qui improbam fovet cauam , aut quo ju

um ellum gerentis motus mpediantur eCundum ea qua dicta
Libra m, nobis upra ilnt: In re vero dubia aequos e praebere utriquen
MP' " permittendo tranitu, in commeatu praebendo legionibus, in ob
Lzz,, L es non ublevandis. Corcyrenes apud Thucydidem Athenien
ium ocii ee ajunt , extra partes ee velint, aut Corinthios
prohi

AC

PACIS,LIB.I]I.

503

prohibere ne ex agro Attico miltem conducant, aut idem ibi

Ir*v~_

permittere. Philippo- Macedonum regi objectum Romans

dupliciter ab eo edus violatum, & quod ociis P017111 Romani in

jurias fecert , 8C quod hoes aUXilis 8C peCuma juverit. Eadem

urget T. Qgintius in colloquio cum Nabide : Vos tamen, inquis, '0e
mmquc amicitiam acocietatemproprie non violan'. Matias vis te argmzm

idfcie? ed noloplmilms: lms-Mm Tem comp/actu*: quibm gimr rebus

amicitia rvia/atar? nempe bis Maxima duabus,czos meospro boibus ha*

_bem , boibus te conmgas. Apud Agathium legimus hoem ee Lb-

qui facial: quod hoi placer , 8( in Procopio , in exercitu hoium Gt/m r

eum ceneri qui quze roprie ad bellum uui unt hoili exerctui
ubminirat. Demo henes olim dixerat: Pmyd Mcpfzzlw m7- 11i!- IU.
m 'za-ez'va G menbfzayEI-@ 5T@ lu) MAM-937 pin-w BMW-'I MME nfzup.

Mi eafzcit 65 macbinaturquibus ego cappoiim , etiami nccfn'at , necja

culum emittat , bos mz'bz' e. M. Acilius Eprotis qui milite Antio L-xxx"
chum non juverant , \d pecunam ei miieinimulabantur , ne

gavt (Eire e hoium an Pcatorum numero eos habere deberet.

L. \Emilius Przetor Teios argut , quod commeatu elaem hO- L-XXXVU
ium juvient , vinum promiient: addens ni eadem Romanae
cla darent , e pro hoibus eos habturum. Memorarur 8C Cae- PMBM,,
ris Augui

wavay 715M ya, , *MAEpr ;zz-'mv muy exer : Pacis

ju: amittere Civitatem , qua boem recbiat. Proderit etiam cum utra
que parte bellum gerente foedus micere ita ut cum utriuque bo
na voluntate bello abnere , & communia humanitatis ocia

utrique exhibere liceat. Apud Livium e: Pacem, quod medias dccct Max x x v.
amicos , bten:: belloiznom'nmponant. Archidamus Spartae rex Eleis
cum viderentur in Arcadum partes inclinare epiolam crpit hoc

- tantum contnentem: nazcn 71507qu bonum e quidcmz.

-J-L lA_a-OI_

M..

CAPVT

'EPI*

1-
\

DE [VRE BELL

CAP'vT XVIIl.

De his quae in bello publico privatim unt. '

I. appii/atim boii nou-re liceatcxpo- IV. aegrl Cbhiam dilctiom' regula
itum [um diiim'iz'am jum natura/13,
ab ipis exigat,
dentium ' efui/ph
v. oetiamodo bel/um privatum mm Publi
l I. fili quiizoizmm ni/tant aut ria-vc:
[o mz'immr.
_

infimam quid per internamjuitiam V I. Ad quod teneatur qui im mandato

liceat rec-ctu boiium.

I I I. "Titi repeuite-fae ria/imm .-

boiibm mmm , mm di/indiana cx

plicamn

_ ~.

v diximus hactenus pleraque ad eos pertinent , qui aut

ummum in bello arbitrium habent , aut publica imperia

exequuntur. videndum etiam quid privatim in bello li

ceat, qua naturae , qua divino , qua gentiumjure. Narrat officio
rum
cicero
exercituinmilitalle
Ca
tonisprimo
Cenorii
liumin, Pompilii
ed Inoximperatoris
dimiiam legionem
qua is mili

tabat. cum nihilominus adolefcens amore pugnandi in exercitu

remaniet , catonem cripie ad Pompi-lium ut eum vellet re

ra.-. - .

manere in exercitu , ecundo eum acramento militi Obligaret,

v.-.r.

addita caula , quia priore amo , ure cum hoibus pugnare non
poterat Addit & ipfa catonis ad lium verba ex epola, quibus
eum monet ut caveat ne prlium ineatz neque enim jus elle qui

nm , miles non it pugnare cum hoe. Sic ac chrylantam Cyri mili

Rm- 39 C tem laudatum legimus qui hoi imminens repreflit enem , imul
M' receptuicanere audierat 8: Seneca: inutilis miles dicitur, qui gnum

Dm ''rccqztuidatum neglgit. Sed falluntur qui venire hoc putant ex jure

gentium externos nam id ipectes , cut rem hoilem cuilibet
Lib. m. occupare licet, ut fupra oendimus, ita 8C hoem occidere: nam
4P- 6-

illo jure hoes pro nullis habentur. Venit ergo quod Cato m0

L.demre, nebat ex diciplina militari Romana , cujus ea lex erat Modeino

'

P'''m notante, ut ui mandata non ervaet capite puniretur etiami

ln.
res bene ce Iet : mandata autem non rvae intelligebatur
etiam qui extra ordinem ine ducis imperio in hoem pugnaet,

Liv.l.vu.ut Manliana imperia nos docentz nimirum quia i id temere li

ceat , aut ationes deererentur aut etiam progredientc licentia

exercitus ari'e ejus inconultis prliis implicaretur , quod omni

no cavendum erat. itaque Salluius ubi Romanam diciplinam
decribit: in bel/0, inquit,epim mindicatum in eos quiconrm imperia/opin
bo em

.-_ ~_

boempugnavemnt,
quique tardim
pmlio
exceemnt.
Laco ui
dam cum hoi immnens
auditorevocati
receptus
igno
ictum repreiiiet,
caum ICddidit: '0'71 BAZIU $7 ' Qavedr T miaul 1'53 appovz: guiapmf

&isparreatim e quam boem occidere. Et Plutarchus cur qui militia

blutus e occidere hoem non pot , cauam reddit , quod legi
bus militaribus non teneatur, quibus teneri debeant pu natur,

Et apud Arrianum -Epictetus memoratum modo Chrylntae fa

n, 6.

ctum reerens: "ra) mpyau'npov ?def-v cui-nf n Y 970411772? @day/(mii 72) Ion

Im'v : tanto illz'potz'm midebatur ducz's quamimm moluntatem exizqui. At

'us naturae 85 internum i reIPicimus , videtur in bello juo cuili

{Iet conceum ea facere qua: parti innocenti intrajuum bellandi

modum proitura condit : non etiam res captas las facere,
quia nihil ipi debetur: ni forte poenam juam exigat commu
ni hominum jure: QIOd poremum quomodo per Euangelii le- L-I 1,047.

gem rerictum it ex is quee fupra nobis tractata mt intelligi

pote. Mandatum autem ee Pote aut generale aut peciale.
Generale ut in tumultu apud Romanos Conul dicebat , quircmjm Ser-U. ad
Vlll :
blicam izlmm *volunt meeqmmtur. Imo & ingulis interdum ilbdi mid.
torum jus datur occidendi etiam extra \ui tutelam ubi id publice
expedir.
I I. SPecale mandatum habere Ount non hi tantum qui \ti-"i- qum!
Pendia Percipiunt, \d & qui uo umtu militanr. 85 qui, uod plus cui-;tm
e, uo umtu partem belli adminirant, ut qui naves in ruunt ac t 2.
uentant uisi endiis quibus vice mercedis concedi olet ut ca
ta la faciant , cut alibi diximus. 1d vero quatenus procedat il- L.nr,c.6.

Xf juitia interna, 8C caritate non immerito quxritur. Iuita

aut hoem reoicit aut ipam civitatem cum qua, contrahitur.
~ Hoi diximus eripi POc poeonem rerum omnium qua: bellum
alere pountiecuritatis caua, ed hoc ilb onerc reddendi : ipilm ~
vero dominium ad compenationem u ue ejus quod aut ab inito
belli aut ex Pofacto civitatijuum belum gerenti debetur: ve
res int civitatis hoilis,ive ngulorum, etiam per e innocentium,
bona vero nocentium etiam ex oenze caua adimi & acquri ca

ientibus poe. Fient ergo res oiles eorum qui belli partem
E10 iimtu adminirant , quod hoes attinet hactenus , ut is quem
exprei modus non excedatur , quod xquo arbitratu ximan
dum e.
_
III. Adverls lam autem civitatem juum 'uitia interna id
ipilm erit, i contractui xqualitas init ,17100 eli i imtus & Perli
u
cu a

q..

~ ~

-:1

, :. ( 1 :_
, , : ;
11111]8111111111 11 , ; .

8 --;

1 . ]1. 1: . :

:. ! : ,
11 1 , : : _
1 , :

1
,

,
:

: 2 !, : ; ?

: 1 1:.
-#=#- . 1 1 :

111, : 1 :
' 1 .1:,
1 , 1 : :1 :: 111 .

'

'

#. , :.1

, [ ... : , : .
: , .1 :
. .1. 1 18. 5 ]118 1&
'

1: : 18. :11
.
) 1 :: @ : 11
..111,.:. 1 :: ! 81 :. : :
- ..
#1. =
? :
. .1
. - ] ;
, 8 1: : ; ;11 ,

.. , . 1 ] (: , :
_ _;,,;,.. 1 ! . .

10 1

2-] 8]1
. , 1]: 8
1 . @ 1: ]1. -
:
:11 - : 1 | 8
2-29 : ! .
@ / ! , / /

. : ! /: .
?.

AC

PACIS,LIB.[IL

z-CAPVT

5-07

XI.X.

De de inter hoes .
I. Fidem deben' boiibm quine-b.

v I I I. Et oenditur talia Drmiizimm

I I. Rc/limr mterma que pma'onibm . ri ci-Uitatis hrcjurando :

tyranmidcmr'wrzdam negar.
l X. L/futi tenim [ interpomt miiat

I I l. Sol-uimr argumentmitmtum ex ea Promiiio.

quadtalespamm meremur * oimdi- X. Mutatiaiatm pub/ici tjuomodo iat.
mr hoc non cnidemri #bi tanquam x I. .Me-tw exceptiomm adbc/lum/mne
cum tal actum es?.

m (emitn nanpeimre .

I V. No obart quodpromiiio meta ex- X I I. .215m1 intel/;gendum de meta :ali

tortait ,i ci qui [170th 7mm: Matiz-5

quem/m Gentium agnomt.

nonit :
X I I I. Jer-vandamidem * [1eridis:
V. Mat i in-amerit"; accc-rit, quam X I V. Noniconditio diciat' : quod loa
quam ia' adwu predonem impune
baberei alterparti pactoram noniet.
quod boinim*: attinet *Dial-mln
x v. Neci uia compenizzio oppomzur:
V I. Baden 41mm adubditos bcantes.

X V I.

uam-UIC ex alio contractu :

v I I. Special dimltzu cirm promiia X V I I. va damno dato .

iabdit zcta 017 izperemimm domi- X V I I I. [m0 * cx pna:

m'um tra5711174" :

x I x. &amado ha in bl/[0 loa habeam.

Vid quantumque in bello liceat , diximus partim nude

pectari , partim ex promio antecedente. Parte priore

aboluta reat POerior, qux e de' de hoium inter e.
Egregum e Conillis Romani Silii Italici dictum :
Optimusille
Militz'x, cuiporemumprimumque zum
Inter belladcm.
'
Xenophon oratione de Ageilao , w bl-06 Mm ,615M 1707; 7 mm
7mm 005354 3Q qUe7753 , 'n '6016;- 'n muy ya, 'n 311G. yz-:315214. Tanta Mm

MAU
M100

M.

que pr-eclam e in omnibus quidcm , edecipue in ducibm religionis Udei

Olmmntes 4].? atque haben'. Ariides Leuctrica quarta : y Eiza-MG mv
Ja MMM o-m &naom- mv Ga-Mmm xy'vomq: inPacc alz''que

'con

ventionibmizrvndis maximacctanturqm'juitzxudent. ut enim recte

dixit Cicero de inibus quinto, nemo e qui non hanc aectioncm
animi probet atquelaudet, qua non modo utilitas nulla quaeritur,
ed contra utilitatem etiam conervatur des. Publica des , ur

--"I,-.--d-!

apud patrem e Matillanum , inter armatos hoes inducias fa

.cit, deditrum civitatumjura confervat. Apud eundcm alibi: Fi

dvsaqbremum mmm humanaer vinculum e : acm 14M del znter lg/ZM.

Sicc Abroius: Liquet igimr etiamn bello demjuitiamarmri [117.11, c.
Vu

..

Opom. 9
._._~.
..A

.1.1.

. ! . 1: :62

: !! . 1
. 1 26
] :: . 15 ! -|.
.
8: & , : @
1 :: . 1
]1 :: 111
, 1 86 ! .

. 8 :: .1 .
8 : : : @
. 1
,19
11 1 : @ ; . :9:], . , ' 83!. ;; .


!
: ,2;
98 )
:
,

. 07$
<.9

80

: @ : ! 2:. -
: - @ 89
- ) : .

, ,1[
: , / : ] " , : :

: !21. 1 : ! :/
/ 5' :
@ : @
</! 2: . , ,
!: , , ] ]
. . : , . 1 .
] :
? ): .

; ", .

.
: [[.
11. !!
2 @ , @ 740 . :
!!2 : : :
! . 5: % :

: :.
, 11

1 : : 1
1 8 ,

] . .8

AC.PAC:IS,LIB.III.

5'09

partem chiPompejus Pactionibus confecit, vitam illis pollictus,

& edes in quibus ne rapto viverent Et tyranni interdum liber

tatem reddiderunt , impunitatem pacti. Caear belli civilis tertio
Romanis ducibus cum prdonibus 8C fu itivis qui in Pirenis
erant montibus actum de compoitione {cri ir. quis dixerit quid

conveniflet nullam inde exituram fuifle obligationemf Non ha

bent quidem ia pecialem ill-am communionem quam inter-ho
es in bello olenni 85 pleno introduxit jus gentiumz at quia ho

mines unt' communionem habent juris naturalis , ut recte dierit

Porphyrius libro de non el animalium tertio , ex quo nafcitur ut

pacta ervanda int. Sic Diodorus fugitivorum duci Apollonio
Lucullo . dem ervatam memorat. Et Dio cribit ab Auguo
Crocotze latroni perolutumpretium capiti ejus impoitum cum
le ipfe ieret, ne des violaretut
'
III. videamus tamen ecquid a Cicerone non allatum Proferri
pecioius pot. Primum hoc e, quod qui atrocitet malehci unt,
neque pars funt ullius civitatis , hi quovis homine puniri pount

jus natur relinicimus , ut alibi nobis explicarum e. At qui

puniri poflunt ut vitam amittant , his 8c res 8c jura lua pomt au
erri: icut recte dixit idem Cicero: Non efl contra Mmmmolidre O. III
.eumpoiis
boneum e
necdre.
Inter
autem
e 8C
jus
ex promifrcqauem
qufitumz
poteft
igitur
8C jura
hoc in
poenam
ei hoc
auerri.
Repondeo , proceurum hoc , non tan uam cum malelico
actum cffet z at quando cum tali qua talis eil actum-elt muI de
remittenda , quod hanc rem attinet , poena actum cenfri debet
.quiaemper', ut alibi diximus, ea umenda e intcrpretatio qu
cavet ne actus in vanum recidat. Non male apud Livium Nabs

cum tyrannidcmipi objiceret Bintius Flaminius: De nomine'hdc t

rejjjondmpom , me qualicumquaizm , eundem e quifz' cum tu me
cum T. Mutiixietatcmii. Et mox: 14m fcemm [MC , qualiacum

qzmt, .cumiycietatem mecumpepzgiis. Addit , quid ego mumm mi

bi mm inconrmtz'cz : cum vos mutetis vobis rem ratio reddenda e. L0
cus c non dimmilis in oratione Periclis ad cives luos apud Thu
cydiden: 72?; 'In/.HI,- aw'nvipcs Dalmu , te; euim/diues ?xau-n; Ndal/.429220.

civitates/atim libems e_patiemur , talcsfuerunt, quo temporezctum e

dus. '

. o;

I v. Deinde objici pote quod alibi diximusp eum qui metu cau- Lim , c.
am dedit promio , teneri liberare promiorem quia damnum *

dedit per injultitiam , id cft per actum pugnantem 8c cum natura

i

Vu

libertatis

510

DE

[VRE

BELLI

libertatis humanas &l cum natura actus qui liber ee debuit. Hoc
vero icut fatemur int'erdum locum habere ita non ad omnia pro

mia przzdonibus facta pertinet. nam ut cui promium quid e

ad liberandum romiorem teneatur , opus eipe metu injuo
-Cauam promi o dederit. Si quis ergo , ut amxcum vinculis exi

meret, promierit pretium , tenebitur; huic enim metus illatus

- non e qui ad contrahendum ponte venit.

v. Adde
quodjurisjurandi
8: qui injuo
metu coactus
, teneri
P0terit
accedente
religionect;
nam promiit
inde ut alibi
diximus
homo non homini tantum fed & Deo obringitur: adverus quem

metus exceptio non e. Verum tamen ei: , ex \ali vinculo olo

promitteDtis heredem non teneri, quia in heredem traneunt qua
in humano ilnt commercio ex primxva dominii lege.at in his non
e jus illud Deoquxitum qua tale. Iterum illud quoque ex upe
rioribus repeten um e, iquis dem juratam aut injuratam pre
doni datam Violet , cum eo nomine cenam apud alias gentes non
debiturum: quia odio praedonum p acuit gentibus quee adverils

eos etiam vitioe commitmntur, dimularc.

v I. Qgid dicemus de ubditorum bellis adveriIS reges alia ue

lmmas poteates Hi5-, etiami cauam per c non injuama
beant , jus tamen per vim agendi deee oendmus alibi. Pote
interdum 8C tanta ee aut cauae injuitia aut reiendiimprobi
tas ut puniri graviter pot. Tamen quai cum deertoribus aut
rebellibus actum t , poema promio opponi non Pote ecundum
uf , 7.

ea qua: modo diximus. Nam 8: ClViS dem ervandam veterum

pietas exiimavit , credito Lacedxmonios iram divinam exper

tos , quod Taenarenes ervos contra pacta occidient. Et Diodo

Lib. xr.

rusSiculus
dem
ervis
datam inMerus
fano autem
Palicorum
.
quoquamnotar
domino
fuiie
violaitam.
illti nunquam
exceptio
& hc poterit elidi interpoito jurejurando , icut M, Pomponius
tribunus plebis jurejurando obrictus ervavit quod L. Manlio
metu coactus promierat.

VlI. Sed hc uprg priores peeialem dicultatem facit jusle

l gls conituendae 85 Jus uperemlnens dominii in res ubditorum
quod ivitati competir 8C ejus nomine ummam poteatem ha.
bente
Idexkpromicto
enim jusi adbellico
omnesnatum?
pectat quod
res ubdit'orum,
quidniexercetur.
etiam ad jus
concedi
tur , videntur inanes ore omnes tales pactiones ac proinde belli

nii per victoriam niendi pes nulla. Sed notandum contra e,

JUS

A C~{ P A C'l'S, Ll'iB.

Ill.

:FI-I

Dj

jus
communiter
illd peremnens
expedir innon
regimine
promicue
non dominico
competere
\d,-"cd
Civiliquatnus
, etiam

'

rgio. Plerumque autem communter expedir pacta talia irvari,

5*

?no
\amen
unt.eaAdde
acienda
pertinent
quode,
quze
ubiuthujus
de
nra
przeenti
dominii
latius explicabitur.
atu
uilmmando
res exigir
alibi, compeniltio
dicta nobis
~

V I I 1. Prteterea pount pacta anciri jurejurando, nec tantum

hil

rege aut en'atu , ed ,8C ab ip cvitate, quomodo in leges \has La

jusjurandum.
narum
cedxmonios
mutationejusjurisjurandi
urare
Id enim
feCit
i at
Lycurgus,
omninointercideret,
Athenienfs
ne publica? quidem
Solon
reperi, quotannis
8Cutilitatis
ne per;

"Z

_ !l

mi
:M

caua recedendum promio erit: nam -& de uo cedere Civitas

Potut , 8C verba pount ita ee aprta , ut nullam exceptionem

4"
ir

rz-

admttant. Valerius Maximus Athenas ita alloquitur : Lage legem Lil-.v , c.;

;.

prz-

quee te jzmzjumndo obn'flam tenet. Roman hoc genus leges acratas

DOE
:Iii

diPutatiO
bo explicar
pere
, relio ione
curor
obapud
igabatur.
LiviumE
libro
ad terti0,1_1b
hanc rem ex
pertinens
(nten-

h{ue

"etiam
tia multorum
:ediles , judices
urs interretum
, ecemviros
ait tribuno's
, quorumee
tamen
croanctos,
i cui nocerei
non

'

appellabant , per quas ip Opulus Romanus , ut Cicero pro Bal-

fi-

Mi

turid non jure eret. Caua dicriminis e quod :ediles atque ali

El

bi- '
3M
mm

lege !bla deendebantur: quod autem poremum'populus jul

jusjurandum
et
erat.
id ratum
at tribunos
erat:
interce
religo
manente
eratpublica
quod
tamenlege
a o Eis'ipis
uli nemini
Romani
quicontra
juravcrantalva
tuebatur.
geren'am
ju's'

vi
zi

W.
5d.

EFE-r@
religione
&cx-Anoimtolli non
'vmyaayiv
poterat.
vvCXC-e
Dionyius
TDT; Yupi-mz;
Halicarnaenis
eezv 'vAoy libro cxto;
IU

Um

dzlu.) v'cm C iiny BECcuou-m M6153 73 &UPME; *Joixd Ted-m 73701. BMW

cancione adVocam auctorgritibmcit ur magimtum una non [age td"-

tumizd Ujurejumndo invioldbilem reddere'nt , quod omnibm placuit. Him:

'mg
[OM
W

fgpopulum.
Tiberii
lex
bunitiam
illa acrata
Gracchi
poteatem
Erg
appellatur.
cum Octavio
diximus
populo
ldeoque
tribunatum
habre
jurejilrandov
improbatum
anctmoniam
abrogavit
& Civitas
jit bonis
,ctnon
8Cdicens
rex
factum
adver'z
tri* u

mb,

rmgi poteiunt, ?tiamin cauii ilbdloruini

nec crutablmur qmd aut quatnus ejus inter It , quzeJiIris Roma-x

**hy
,z

ni imt ubtilitates. Natura enim omnium homintIm-nterem

hominibus aliis conulatur. Sic Philippo Pce cum Romanis inta MMM

IV1

W,

I x. Sed

- o; r W t *

tertio3 qm metnm nonintuht ,~ rom19V-ahdeiti

Vu

.
jus
xxnx.

fl'z

"DE_IV'REEB,EJL\)I-*

jus aeviendi in Macedonas qui in bellp ab eq defeceraut' ademtum

..llegInus.
Sed & , quemadmodum
.
probavimus
.
' _alibi
. atus -'mixtosinz
-terdum exiere , icutde atu puro in urum , ita 8C in mixtum_
vtmniri pactis pote: ita ut ilbditi qui emm incipiaut ummum
halbere imperium aut certe partem ejus, etiam cum libertate Par;

tis ejus vi Blender.

i
;
, ,
-
~ . X I. Bellum vero olenne , id e: publicuthrinque 8C indictum,
icqt ala
haber
in jure
Poita, ita
& hoc
ux
neo
bello'
aut peculiaria
ejus iiendi
cauaexterno
promittuntur
adeo
int utvaciida
ut -eX cauametus injue illati , invito eo cui-Promia unt in irri
:um 'deduci ,non pont: quia icw; ala multa; quantumvis vito
nonzcarentia ex jure gentium pro juis habentur, ita & metus qui

- ., cali bello utriu .ue infertur. Quad niidpla'cuiet, bellis talibus

.que valde \il-Ihr requentia , nec modus neCi-\iis POtuiet imponi:

quod tmeneri intere humani generis. Et hoc pote intelligi

Dejm--jusillud ee bellicu'm' quod cum hioeervandum ait Cicero , cm

I-rr. Iv.

&alibi dictm, hoem_ iubello'jura retinere , cilicet non tantum

naturalia, d 8C quxdam ex gentium conenu orta. neque \amen

hinc fquiuir, cum _qui tale quid bello injuo_e,xtorit,alva pieta.-'
t, alvis vikiboni Ociis poe retinere uod accepit , aut etiam
cgere alterum ut et pactis,ive juratis,2veinjuatis. Intus enim-,

&lipa rei natura id injuum manet : neque interna haze injuitia

actas tolli Pote nii exinovo & vere libero aguenu.

.-. X11.. Cxterum quod metum dixi haberi projuo_ qui bello o
_~_.i
_ _ _=..g'._

lenniinfertur , de eo metu intelligi debet quem jus entium non

inaprobat. Nam i upri inferendi metu extoitum It quippam,

autalio terzrore contra datam fide , verius eri: rem conituram

intra juS-naturale: quia;

'.,\

gentium
ad tale-m
,metum _ixam
Viml
.HL-A
.'4
"

DporrjgiR-Lu.

..z-x111, Servahdam autm demetiam peridis, & nos 'ngenera

li tractatforieziipra dikimus, 8C idem docet'Ambroius: quod haud

dube porrigendum adhes quoque perdos z quales Pni, qui -

bl'IS ROmani [Idem fncte Harvavzerunt Seven@ non cos qmbaz- boch
LI'l-vx,c-6-abatur ajjexit , ait in

argmnexnlt Valcrgs<MaximuQEt Sal,

llztius: BellsPuniCis OMUHHSJCUMPPQ -Cnhdgzjnimps dj injpgzce; &9 Per

inducizu mulmfandainmcm; aunqugim'pi _per owgimem Mii@

fcch Appianusde ,Buttanis focdifzags quos Siergius ?G.lb nv

\ Pactio'ne deceths trucidaverat: 'cima-qa ,uv J'dmm MMM @ix gig-2:;

,7L

'

::Si

.'.I

Swymwv

ACPACIS,LIB.II~I.

,5:3

jj MMM plurium/cau BapCpX. Pezdiaperdiqm ulcus comm komuuzzm di

gnitatem barbaros imita-buttn quue nomine idem Galba poea

Lbone tribuno plebis accuatus e: quam rem narrans valerius U5- V:
Maximus: Mzericorda, inquitj illum qu-yionem, mm quitas rexit 2.
(male editur texit ) quam'sz quae iunocemi tribui uoupotemt uofa/uuo
reectuipuzromm dum c. Cato in Originbus Eriprat , nii pueris Ciudad-zz:
tione lib. I,

8C lachrymis unis eet, poenas eum daturum e.

ff Bruta.

X I V. Sed imulciendum e duobus modis eri polfe ut quis a

perida vacet , nec tamen id faciat quod promillum e , defectu
fcilicet conditionis , ac per compentionem. Defectu conditio
nis non vere liberatur promiilbr ,- ed eventus Oendit nullam ee

obligationem ut me non nii ub conditione contracta erat Et

huc referendus ca?us , prior alter non implerit quod ex lua parte
implere tenebatur. Nam unus ejudemque contractus capita
ungula alia aliis nee videntur per modum conditionis , ' nali ex
rcum eflet , hc ita faciam i ac alter faciat qu promi It. Ideo

-Tullus Albanis refpondens , Deos teflesfucita uta-Prius populus res re

peteutes legatos aematus dimim't , ut in eum omnes eaqetuut clades bel/z'.
Non tenebzturpmjcio , ait leanus , qm' ideo renuntiarit, quia conditio L. \2Cm

qudam qzmiycietm erat initu ei nonpmatur. Hanc ob caum quoties ff" D1"
eum

alia mens e, (let diferte poni, ut i contra hanc aut illam partem

quid fiat ctera non eo minus rata maneant.

x v. Compenationis originem alibi indicavimusa cum diximus

nos, iuid norum e aut quod nobis debetur confequi aliter

non po umus, ab eo qui nocrum habet aut nobis debet tantun

dem in re quavisaccipere poe: unde fequitur ut multo magis
poflimus id quod penes nos e five corporale e five incorporale
.retinere. Ergo quod promilimus poterit non praeari i non am

lius valet uam res nora qu ine jure e penes alterum Sene
ca libro deienecis exto: Sic debitori iso creditor_iepe damnaturubi
plus ex alia cauiz ubflulit quum ex credita Petit. Nan tantum inter credito
'rem v debitoremjudexfedet qui dicatpecunium tradidi/li Wei ago? ugol
lum quem non ememspoiidcs : imationcfctd debitor difcede qui credita
romam

X v I. Idem erit i ex alo contractu is qui cum negotium e,

plus aut tantundem deber, idque ego aliter confequi non valeo.
ln foro quidem, ut idem Seneca ait , actiones qudam eparantur,
nec conmdtur formula: ed illa exempla,ur bidem dictur,certis

legibus continentur, quas necec e equi: lexlegi non mifceturz

eundum

ix

;1.1,-

DE

[VREBELLl'

eundum e qua ducirnur. Ius gentium ia dicrimina non agno

cit, ubi cilicet aliajuris ili obtinendi pes non e.

i
1
v
{Si
1

z j

X v I I. Idem dicendum eriti qui promium urget non contra

xerit ed damnum dederit, Seneca ibidem: Colanum uummm tem
qzmmvs cabe/lis m'anentibm qiegetem usProcu/cavit, quiuccidit arbua,
non quin recepz't: quod qugcmcizd guia ne reciperemr echa MOX ala ad
dit exempla: Pccus abegzi, mmm ejus occidz'. Deinde : &cet mccom
Parma invere qzmntumprofuem mibz quique aut quantum noemi: U tam
pimzmcim'e utrumplus debutar mibi andebeam.

'

X v I I I. Poremo &r quod ex PCIe-na debetur ei quod promium

e potec contribui , quod eodem loco late explicatur. Et benqcio

grafa delwtur,

injurz'ee ultio; nec egogratizzm i111' deben, nec illa mz'hz'P0214401."

alter abr'tardaba
altera an
abialvimur.
comparacionefcta
juri,
etiam ultraInox
mibi :debcatur.
ct inter- benecia U in
X I X. Sed ict i quid _inter litgantes convenert ei quod pro
mium e opponi lite manente non poterit aut acto de qua lis
erat ,aut lits damna 8C impenx , ita nec manente bello com en- -

ari poterit aut id unde ortum e bellum aut quidquid be lco

gentum jure er olet. Ne otii enm natura , ne nihl'actum it,

oendt
convenie
controveriis.
null
eet Pctio
qux nonepoitiselli
poiet eludi :.nec
forte malenam
huc aloqui
aptem quod
apud eundem quem jam laudavi aliquoties Senecam e: Nod/am

excuzzz'omm m4me (major-es) ut hominescirem dem utiqucpmam

dam, Satius em'm emt Patxi: etamjzam excuiztiomm nn accipi, quam
al; mnibus aliquam tant/m'. B32 ergo 'unt quee cmpenari cum eo
quod promium e poterunt? nimirumi quid alter quamvis ex
aliO contractu inter bellum inito debet : I damnum deditintrain

L!: ,

5,,

duciarum tempora: i legatos violairit , aut aliud quid ecit quod

inter hoes jus gentium damnat. Obrvandum tamen ut inter
eadem peronas at compeniitio , ac ne jus vtertii cujuquam \ae

X'

datur , ita tamen ut (bditorum bona ro eo quod Civitas deber

jure gentium obligata intelligantur, ut aib diximns. Addamus 8C

hoc generoi ee animi are ederibus etiam po aliquid injuriae
{

PhilqrJib. acceptum, quo nomne apiens Indus Iarchas laudabat regem, qu

u , c. 6. lxils VCDO federato, ' ?rupAUE TQ; Xpus, TU BeCmw pwpoxmj @401%,

J M mn Mug Mm?- anv: non dieffzt jummde , ajens tamizncte

'

jjume , ut alzan' nepo aCCEPtIzm quidem injuriam nocitums eet. ny

i!

vero
de ide
hoibus
data incidere
olentipra
quxiones
0mV
:es olvi
poiunt
i adhibeantur
regulae
traditx,, erme
cum de
_

l.
l

tum

ACPACIS,L1B.\II.

;1;

tum quorumvis romorum, tumpeciali jujurandi, federis, ac '_

iPonionum, 85 e regum jure ac obligatioue , deque ambiguis in
terpretands diertavimus. Tamen ut &.antedctorum uus t
manieior 8C quid przeterea controveri, e diutiatur , Pecia
lium quzionum requentiores atque illuriores attngere non
pigebit.
C A P v T

X X.

De de publica qua bellum intur , ubi de pacSPa

"m_-

ctione, de forte, de certamine condicto, de arbi

. i1_

trio , 'deditione, Obdibus , pignoribus .

.Tz_

I_ pide zr Mz-,- diz/ 4d fdzmm ' x VI." Non etiam que ame bel/umffi-ua
.v qumtium. .

ti! debelmmur.

I I. Pacemzcere in regioam e reg. i X Vl I. Paz-7M diam ante bel/um publica

I I I, 9251.2]irexit inzm ,triom , c4- , deba/&5 ir debio remzu [en en'.
wi-ym, xid _P

x V I I I.- l #id de jun- priwtomm ad

-?'S'z"
...

I V. Inpraremm mt populiatujt/PMI
[a-IMJ .
_uj-mie Pm-sFlan-5_
j x I X. [114 quod mie bel/;Impublic-E obten
v. 92150772M@ imperia? are; Par imperii
deb/!tur , id comrowrimz emt , el/e
UI! regm' [90714 Par? mua *ua/ide alie

CMiri rcm'tm.

'

mntar. 1
' " X X. Capa popacem mide-nda.
v l. (21541021M expaceperregemctao- X X l. De Pacto reddmdamm rerIIm que

Pulm- autzeccrzs tem-an

bella retth imt regula quzedzzm.
v I I. Reis: rebditammpaec concedipo- gb \ X X I I. Deiuctibw.
utilith Publican; ,~ d mm opere X X I I I. De nominibm regiomem.
dama rerciendi. y

ct X X I V. l De relation.? aa' Mctum antece

V Il I. 215Mde rebm' jm bel/0 amiiz .

dem :_ - de eoPer quemietit.
I X. No-'n' aingui bie inter *quie/ta me l X X V. De mora.
gemim jhre civili.
X X V 1. IZ dubio interpretatiommeim
X. Vti/I'Mtempublimm 4pm! extermspro
[mb-Ita haben'.

dam Contra mm qui [cge: dedit.

X X V l L Diingmmmmmmm bel/0 Mu

X I. Regla met-alli 1'77Fate interpret'dai fmpucha-e, *P1166772 rumPere.

X I l. In dti credi ' con-ventum ut re: f X X V1 I I. Tomado ram-Patter- pax t

mamam quo imt loco , quodquomodo tiendo contra idquodomm' mi naft :

acez'FieIdIIm.
!- X X I X. &idiizeii *Dim nm/erim .
X l I I. LEM i convenerit ut re/imdn- ' X X X-_ &idibditi . - quomodo e0

tur omnia in mm atum quo ante bel- l 'unifactum approbamm cenrz' debut:
lumzmmt .
_. .
X x XL Teidiiebditi aliei ni/item .
X I V. Tune, qiizijurs cum cjmon- X X X 11.' &id/i izbaitl nocitum iz?
te- alimz'izbjecemm, non midi.
ubi dzinctio adbzhctr.
X v. Damm bello data remiz in'didzia X x X I I I. uidiaci/r? Ibi item dzin
eencn';

guitar:

.
~ x x x I v. QU

_Ut.ig

A..

516

DELVREBELLI

x x x I V. &amado rampamr pax x. X L v I I. \Arbitros ir dubio intelligi all-l

tiendo contra idquadinpace dictum c. riii'wjuri : _

X X X V- &nzcimda ah/indio capitum X L v I I I. arbitro: de Poeiione [Iro
. . _ . _
..-

pack}.

x X x v I. 9%idfipwm; aai/dh ,P

militiam non debe-rc.

X L I X. 92144/12 lvii deditianpuu.

XXXVII. agam i neceiim bterit? L.

uad ofcium rvz'or circa ea: qui

X x x V I I I. Par manera i id-velit a ic ddlmtz

qui Lem ect.
L I. De deditiom canditiaaam.
X X X I X. &amado rumPatur ax - L I I. Obde: dari qui oi'im debe-_4721.

tienda comra id quad efl deca'ali m- L I I I. negode in o ich.

tura cujujqueP4513.
L I v. ufnfugere obidi [ice-at.
X L. L/fmicitia nomine quidveniat ?
L v. LA objs in aliam caum redit re
x L I. Subdita: ' exles recipere an contimatur.
tm amiciziamiz_
L v I. Martua eo pro qua qu obi: venit

X L ll. Sarto quomodo beuminiamr.

obidem liberan'.

X L I I I. ,21507110010 conditio certamine - L V I I. Rage qui oii/idem dedit mama,

an idliaitum.
an ab e: teneatur .

X L l v. LA:: z'ium regum popular bic L v I I I. Obdcs interdum principaliter

obliga'.

obligari .- alterum ex alteriwo

X Lv.
*victor cen-ndm.
mm tenen'.
X L v I. &amado per arbitriumniatar i L I X. Pignarum obligatio qua/12.
belu? arbitrium bic intelligi im LX. Lumdi quando min/11W.
prawcatiane.

Nter hoes quae conveniunt fide aut expreffa aut tacta con
I ant. Fides exprea aut publica e aut privata Publica aut
fummarum poteatum aut inferiorum. quia fummamm efl
poteatum aut bello finem imponit aut eo manente vim habet.
In his qu bellum finiunt {Petantur principalia 8c acceones.

Principalja unt ipfa qu bellum finiunt , ve actu lo , ut pactio

nes, five ex confenfu ad aliud relato, ut fortes , Prlii exitus , arbi

tri pronuntiatio. quorum ill mere funt fortuit , alia duo caum
temperant cum viribus animi aut corporis aut cum facultate ju
dicante.
i
I I. Pactones inire qu bellum niant eorum e quorum ebel

lum. rei enim ne quifque moderator. Vndc (quitur ut in bello

utrinque publico hoc eorum t qui ummi imperii exercendi jus
habentz kegis igitur hoc erit inatu vere regio, modo is rex

etiam jus ha eat non impeditum.

III. Nam rex qui tatis efl ejus qu judicii maturitatem non
haber, (quod in re nis aliquibus lege denimr, alibi probabilibus
_
a

conjecturis erit imandum) qui imminut mentis e pacem

facerejibn potc. ldem dicendum e de rege captivo i modo

~
\
\

.'35,

regnum

8,...

347

8 :: .
: 8: :
. 8 8 ] ,
:
&. 8
: . ,
. @ ::- ,
9 5 , : :

. ] : 8 : .
- , ]4. :
] 5.
.
1

1 . :- ]
:, ,
$ : . . .

8 : :: . , .. .
! , 4. ! !
_/ . , . .
"
8, ? ,
;
09 ,
,
?: 0|
7'.$'20,' 7$/$.
|-

"

[] /. ! !! . . :.

: , 8 .
~& 3'
. - ]6 . 1 7/4
. . , .4..

1 8, 8 ,

18. - , .

:: . 8 ,
, %
,

8 : ,
! ,

8' :: ;

55 . : .- . _ ` _

, :+

. .

8 .
9
:: , : 5 8511 @ . :
@ : : : .
9:. --5 :::
1 : 21% .
&. :

. - :: 8
::

;13.

DElV'RE'BELLl

nihil impedir. Ficri tamen potie ut talis rex Lai-tem liquam im

perii alienare non valat, ncmpe regnum : onere ejus non d@ '
videndi in proprieratcm acceperit. Bonavero qua: regni dicun
tur quod attinet, Ount 8C hxc in patrimnium venire regis duo-j
bus modis, aut; eparabiliter , aut individue Cum ipo rcgno: Si

L-r nc. r 3- hoc modo , trancribi poterunt ,ed non nii cum regno : I illud,
etiam eorum. Vivero rcges in- Patrimonio _regnum pon haq

bent , his vix e ut jus regni bona alienandi conceum videatur,

ni diirte id appareat ex primitiva le'gc a'ut more cui contradi-
\ctumnunquqm it.ct ,
2:.;
" :- ~.-
w,
V I. Sed 6C quatenus. promio regis populus ac imul ucceore

obligentur 'alibi diximus : nempc quatenus obligandi thas ub'

imperio comprehena . quod n in innitum protrahi nec ad
an ias'niiniasrctridebet,
fed-ita intelligiut
valeat,ubditorum
quod pro;
"'Vi-d--s9'
. bailli
ration nititur. Plctnc alid-i-,it
iquis rex iinul
*

dominuSt, mque't'aincivile 'qum familiareimpcrimn accept:

rit : ut qui \bello victos inrvitutch redigunt : aut I inperinam'

qidem dm'inium nonhabcat-'din res -habcat , ut Pharao in

erraJEgYpIsi-ex'emtonBC-akiiqui advenas in,Klum' privatum rece

- peiunt, Nam hic'jusPraetr reg'inm accedns efcit ut ex co con~,

iat, quod alioqui Tr. e lo regidjur'c coqierejnon poct. z

r vn. DipmzariSz- oc oletquidrnxes ngulorum pxqtpcs
_'
.-.

cauaatucr'e

reges unt, necinxesdubditorunkud NS h:

ben: quamrre'gium. Alibi dixims'hts ubditorpmilb emmentt.

~ - dominio effe 'cvicatis,ita ut Civitas, aut qui ciitatiwiczc fngitun

iis rebus' uti , -'a ue etiam perder-C 8C -alinare'pot, nomaan
!: 'ammancc'e rate, quePrvafis-quoque aliquqd.-.zfll_l
conedi ', {Ed-ob 'ublimrriutililttem , cui

cedlell'lPi

vle enndi unt qu'imcivilcnixotumrooienunt.; Sd addn

diIm e; idfcum-t'ivicaomn tenri hizzqui uumainittunx; arcur

Vu. 55.1,damnum depubiio'pimqqod pnbiicum ann-&pc qui 511.3*

c; 5'. Rom. num pau's::112,15 uppxrfb5.cot1*ichts.-2N6que hp-\mr lh*
m 31'tur cvicas irnunc frte eizpz'atiomi arnnitzed quaqglqmm
5)!. in verb.
&11.1.9.43.quecpPia-ilpPedtyfxincbcajtm opitmbligto :n-n: LL..
L.
1- n- I3 c5!."Vquiusz
v I I I. Ncqueilld
Igncereciyitatm
indiinctnnxdebere
aduiitmzz-quddii
id gmnqm
_ quodsz
m

beo datumo ,'e quod us Ibbclli

permuta;

,jtzs illud

bectll PoPulosalios.pCctat ,= ut niibhcpoizinms : pa-xtim-&130W;

inter c , Donacivesntcr'yql cumo'cii mrzathuum mc?:
' v'
'

muma
J

15,.1.14:.

:: :::: ::::: ::: : :::. :- . ::: .

::: : : :: ::::: :::: : :: :::: ::::::2 ::.:: :: ::- 9:"':'::
:: ::::::: :: , : : :: :::: ::::::::.

: . $: : ::: ::::::::::: ::::: ::: :::::

: :: :::]: 8: : :::::: :: :: :::: : :

: ::: : :::::: , ::::: ::::: :: : :
::: , : ::: :::::: :::: :: ::::::::: :: ::

: :::: : , : ::: ::: ::: :: ::::- :

:::::: : :::::: :::: : ::: :: :::: ::: : :::::
::: : :: : :: ::::::::: :: ::: :::::.
.

. :: ::: :::: ::::: :: :::: :::::: : :::::

:::::::: :::: ::::: : ::::::::: , : : :: ::: :::::

:: ::::::: 8: :::. ::: ::::: , : : : :

:: , :::::: :6:::: :: , ::: ::::::::: :::

::: ::::: ::::: ::, :: ::: :: ::: : ::

:: :::::::: :::::: :: :6: :8: ::::.
"2
. ():::::::: :: :: ::::::::: ::
:: :: ::::: ::::::::: , ::: : :::: :::, :
:::: : ::::::: :8: ::::, : ::6::. : :

: ::: : ::::: : : :: :::: , : ::::

:: ::, :: (::1:::::: : :: : :
::: :::: :::::: ::::::::::: :::: : :

::: :::: :::::: ::: :::: :: :::: ::::::: 8: :::

::: ::: : :: ::::: : : :::: :::
::: , ::: :: :: :::. 5:: : :: ::: ::: :: :::
:]:: ::::, ::: :::::: :: : :::: :::::::

:: :: ::::: ::::::::: ::: ::::::: :: :: :

:: ::: :: ::::::::: :::::::: : : :::: ::: :::::

::::: ::::: :: :: ::::::]:: ::: ::: : (: :- :::

: :: ::: :: :: ::::: :: ::::::::) """"
: : : :::: :::: : : :: :: :: : .
:: :: : :: :::: :: : ::: :8: :: : ::
::: , : :::: ::,8: ::: ::::::::: :::::::::. : ::

::::: :: :::: :: :: : ::: :::: :::::: - :: :

::: :::::::::::: ::: :: ::: ::: : :: : ::::::::::: 5::"'"
: :: :::: :::::: ::::::: :: : ::: ::::: 5"
:::::. 5: : ::::: :::::: ::: :::. : , :

:::]: ::: ::::::: ::: :: : : ::: ::: ::: ::- --:":4:

::::: , 8: :::: ::::::: :: : :: ::. : :: 2.2:"
::


..
:. ! : 4'
: : :: [: ,'
[ : ::. : .

. .( : :
'.
5

: , . 6 :8: , : :. ;
: : , :::

, . !
.

. ::

11. '
::- : :

:
:

: ! . = = : . .
:

. ' : :
: , :,: :

: , ,
5:
8., : 296 ; )

, / , ,

[787' . . -
: : 2 : :: . (1: :

" " ' ' , , " |2| !

.

: 3=

' . , : .
. : : : ;

: :
: . . @ : :
:, .

1. : : : : : :
. ; . [!: :

61

. ( ,
( :

: : ) : :
' ( () : :
.

. .] . :
8 : ,

::

ACPACIS,LIB.III.

;n

pax non latis pax lit li veteresad bellum cauas relinquat. (Mare
8c ignorata hic venient fub verbis generalibusjut de mercatoribus

Romanis quos a Carthaginenibus meros ignorabam Romani

narrante Appiano. my;qu MMM-ao) w a}; i361 m qum lama-lamam

inquit Donyius Halcarnaenis: oprime comi/arjona quae imm U

oenmm memoriam delcnt. Iocrates Plataica: MMM iiant @wins

#Mmm-;EH m ac nn ?aq06m1*: Inpace non decet amepeccata exfequi.

X VIII. De rivatorum jure ad poenam non tanta e ratio ut
remum cen eatur: quia ne bello judiciis expediri pote: Ta

iizitur
men cum
, 8c paz-naa
hocjus
emper
non itaaliquidlodii
norum it
habeant
ut quod, levis
ex in
vercborum
ualitatecon
na
jectura ucet, ut hoc quoque donatum intelligaturi
XIX. Pod vero diximus jus quod ante bellum fuit ademtum

facile cen eri non debere , id in privatorum jure rme tenendum

e , in jure autem regum 8c populorum facilius e ut condonatio
aliqua intelligatur facta , I modo verba aut conjecturae non im
probabiles luppetant : maxime vero jus de quo agitur non liquiu
dum erat , ed in controveria poitum. Benignum enim e cre

dere id actum ut belli emina evellerentur. Idem quem modo lau

davi Dionyus Halicarnaenis: Cine 37%? Tn uam imi mn amis

Zia; nupouv gxogy :Algeuamu-u 6769; M/\8; , UEM aiigt (1.773 @551; min mitt

pa-wlmv Z'n Se? ragyndaamazq ' educata mino-imum - maqu a'Lwn-afaev

RC zum-yce. Non tam cogitandum e de farcienda in Pmims amicitia; L-

quam id curandum ne bello iterum implicemurs neque enim ad dzercndaed
ad aufrenda mala convenimus :' qu poitrema verbo tenus ferme de
fumta unt ex Iocratea oratione de pace.
x x. (pus poft perfectas pactiones capta unt, reddenda atis

conat. ublatum enim jam erat belli jus.

XXI. Atin pactionibus , qu mt de reddendis his u bello Ala. vrefp.
capta ilnt , primum latius interpretand qu mutu unt quam 7'

qu claudicantz deinde qu de hominibus agunt plus favoris ha

bent quam qu de rebus: &inter eas qu de rebus h qu de
agris plus uam qu de rebus mobilibusz &z qu de his qu penes
publicum unt plus quam qu penes privatos : ac inter eas qu pe

nes privatos , plus ill qu reddi jubent lucrativo titulo Poea, Cic. deo/ji
quam oneroo, ut qu emtionibus, qu dotibus tenentur.

X X I I. Cui pace 'res conceditur ei 8c mctus conceduntur

tempore conceonis , non retro , quod rect defendit Caear Au- A. cz,

guus contra Sextum Pompejum qui Peloponnefo ibi concea

XX 3

mul

DE [VRE BELLL

mul etiam tributa qu pro exactis annis debebanturlibivindi

cabat.
'
X X 11 I. Nomina regionum accipienda ex ufu prfentisitempo
ris , non tam vul gi quam peritorum. nam a peritis negotia talia

tractari olent.

'

X X IV. Habent 8C ill regulas frequentem uum, quoties relatio

t ad pactum antecedens aut vetus , toties repetitas cenferilquali

tates aut conditiones priore pacto expreas , &C pro faciente ha
mifl-alch bendum qui facere voluit i per alterum , quicum controveria e,
cc x VI II. gerit quo minus eret.
_. - ~._ _.

x X v. quod vero quidam ajunt morae purgationem intra bre

'P
.

ve tempus admitti , verum non e nifi improvifa necefiitasimpe

dimento fuerit. Nam quod canones nonnulli purgationi tali fa

vent , mirum non e , cum eorum Ocium it , Chriianos ad ea
permovere quae caritati mutu conveniunt. At in hac quliione
de ,Pactis interpretandis non jam qurimus quid melius t , imo
nec quid si quoque religio 8C pietas expocat, ed ad uid cogi pof

it, quod totum veratut in eo jure quod externum diximua

x x v I. qui
In dubio
autemelocutus
fenfu magis
ut contra
eumpotentiorisz
at inter
ct* pretatio
conditiones
c , e
quod
efie olet

(e ejus qui dat non qui petit conditiones pacis dare, ait Annbal)
ID-dl*
Veteribm icut
& contra venditorem t inter retatio. Haber enim quod libi
imputet qui non apertius locutus elli
: alter autem quod plures fcn
us recipiebat id fuo jure accipere potuit in partem libi utiliorem.

unde alienum non e quod Arioteles dixit: Mi : fva q @mas

ZM; ri '2? MM@ WEA@ poe-reali dv, libi utilitatis cauz amicitia e, ibi ejus qui
accipit utilitas ejM quod debetur mencta e.
,
r

X X v I I. Botidiani ufus et illa difputatio e quando pax rupta

cenfeatur : quod Grzeci vocant @Reg-Twinswa. non enim idem @Pc no
vam bello cauam praebere 8C pacem rumperez fed multum inter
haec intere, turn ad committendam pcenam peccante, tum ad

liberandamin cteris fidem ejus in quem peccatum e. Rumpi

tur pax tribus modis , aut faciendo contra id quod omni paci ine,
aut contra id quod in pace dictum e aperte , aut contra id quod
ex pacis cujufque natura-debet intelligi.
x X v 1 Il. Contra id quod omni paciine fiet , i vis bellica in
feratur , nimirum ubi nulla nova ube caula : qu i probabiliter

adferri poteft , atius e injuiltitiam fine perfidia quam cum Per

dia admiam credi. - lllud Thucydidis vix opus habet moneri:
Axm

AC PACIS,LIB.I!L

523

\Xng DE; war/30x 37x a dpzwaiperoz , A, o @Cl-pt moim, Pacem rctuthunt non

m' Wim rw' arcangizd quipriares vm inmnt. Hoc poito quibus, 85

qubus Mata vis armata pacem olvat videndum e.
X X I X. Qgi (cii uerunt iquid tale faciant , pacem rumpi , v
deo ee qui intant. Nec nego ita convenr poe , non propre

ur ex alieno facto alus at puma: obnoxius , (Ed ut pax non videa

tur plene inita, ed ub conditione, partim'POtcatva, partim ca
ual. Verum hoc modo facta Px, ni manifee ap areat , credi
non deber: e enirn enorme , & commun pacem acentium vo
to non convenir. ergo qui vm intulerunt alis non adjuvantibus

pacis rupta: tenebuntur. & in eos bellandijus ert , non in alios:

contra quam Thebam aliquando contra Lacedazmoniorum o- Pau Ix
cos dixerunt.

X X X. Si qud ilbditi per vm armatam facunt ne juu publ

C0 , videndum eric an privqtorum factum publice probatum dic
pot: ad quod tria requiri , \entiam , puniendi potentiam , 8C *

neglectum ex his quee lpra tractavimus facile pote intelligi. L'l- "a
Scentiam evincunt acta manfea aut denuntiata. Potentia '
praeumitur nii rebellio appareat. neglectum oendit elapam
temporis lizacium quale in quaque civitate ad crimina punienda
umiolet: Et tals neglectus decreto idem valer , nec aliter acci

pi'endum quod ait apud Ioe hum Agrippa , regem Parthum ar

bitraturum paccm rumpi , 1 ubditi ui contra Romanos armati

procedant.
' X. \
*
X X X1. ?mi aepe olet an & hoc locum habeat , i cujus (b
'diti on per e arma moveant ed aliis bellum gerentibus militent.
Certe Cerites apud Livium e purgant , uos non publico conilio L-

b militae. Eademque Rhodienium fuit deenio. .Et verius e: ut Gdl- vu,

id quoque permittendum non t , nii probabilibus argumentis ' 3'

_appareat actum aliud ut nunc interdum eri olct , exemplo ve

tcri fEtlorum quibus pro jure erat , 0de aQUPoy X71?) MQPX , cx 0m
m'pmdaprcedamumm'e , cujus moris hanc vm ee air Polybius: mgy 1091:. libr
ctei'npm me; ?IDlx-a at; Mz-Mu; , Sung AiTwAaiv @Dm auilupacxoz, (MEP ;2-7701- x" I'

Ze-7m 707; AtTJ di :(9613 MWh-@- 'mp' pCP-E'yaz meF-Qm Ta) xyv 34v

F ::EHQUIN#- Etiam non

zd alii bellum emm amici por'mn aut ixii,
m: eo non minus Etolis liceat Citrapublz'cum decretum um'que Pam' militare,
3.9 utrinquepmdzps agere. Livius de iidem: Izwentutem adverus uosjb
ciospublica tantum auctorztatc demta militarenunt , 5 contrarze iepc acies
n utmguepam \Etolica auxila babcnt. Olim Ethxuci ngato Vejen Li-U. 151:. v.
'
Xx 4
tibus

;24

DElVREBELLl

tibus auxilio iqui fuae iuventutis voluntarii ad id bellum irent non

impediebahu
i
x X x I I. Rurixm ax rupta ceneri debet non modo i toti cor

pori civitatis fed ac 1 fubditis vis armata inferatur , nimirum ne

nova caua. Nam ut omnes ubditi tuti int , pax initurz e enim
pax actus civitatis pro toto ac pro partibus. lmo 8C i caua nova
ubit, per acemlicebit e uaque defendere Naturale enim hoc
L- Vin-w', ut ait cangius arma armis repellerez ideo abdicatum inter pares
ZZ? non eli ut facile credatur. ulcici autem aut oblata recuperare per
'
vim non licebit, nii poquam judicium erit negatumz Haze enim
res moram fert: illa non fert. At i quorum ubditorum ita per

petuum it malecium ac juri naturae contrarium, ut quod faciunt

id credendi int omnino facere rectoribus uis improbantibus , &c

in eos judicium poulari non pofiit , quales funt qui piraticam ex

ercent , ab his 8C res recuperare 8C ultionem expocere licebit tan
quam si deditis. At alios innocentes eo nomine armis impetere,

id vero e contra pacem.

x x x II I. Sociis quoque vis armorum illata pacem rumpit : fed

Lm-15- his demum qui in pace comprehenfi funt , ut oendimus cum Sa

guntinam controverliam examinavimus. Vr ent hoc corin

thii in oratione qu e apud xenophontem hiiori crc lx

to : m? HIV mim; pg p-Supu- omnes nos mabis oman jumvimus.

quod i ipfi oci nonpepigerint, ed alii pro ipis,idem tamen ita

atudum eric, Et poquam atis conat eos ocios pacem ratam
habue. nam quamdiu adhuc incertum e an ratam habere ve
cen- Cn lint , hoium loco unt. Aliorum ociorum ut 8C cognatorum &

J:: mu_ anium, qui nec fubditi funt nec in pace nominati, eParata caufa

53:.

e, nec ad pacem ruptam vis in eos trahi poteft neque tamen e

quitur ut & ilpra diximus bellum eo nomine ilcip non poe, ed

id bellum erit ex nova cau.

X X XIV. Rum itur & aX ut diximus faciendo contra id quod

in pace dictum e( : ub aciendo autem comprehenditur & non
facere quod 8C cum oportet.
x x x v. Neque admittam hic dicrimen capitum pacis qu ma
joris quque minoris momenti int. Satis enim magna ut ferven

tur videri debent qu pace comprehenfa imt. Bonitas tam?)

maxime Chriana , leviores culpas , accedente praefertim poem
tentia facilius condonabitj ut illud locum habeat ,

SM. Ag.

lgalujzmpamitetlbecczzjlzhbene e fallacem

d
Se

ACPACIS,LIB.II'I.

5'2-5"

Sed quo maois paci caveatur conultum erit ut capitibus minoris

momenti adjiciatur , ut iquid adverqu ea factum crit pacem non
rumpatz aut ut arbtri prius adeantur quam arma inferre liceat Lib. Mi.

quod erat in federe PeloponeaCo, memorante Thucydide. ~~ -'

x X x v L Et plane fentio id actum videri , fi qua fpecialis poena
adjecta t; non quod nefciam Poe ita contrahi', ut: electio t ejus
cui facta e injuria, poenam malitj an a tranctione recedere, fed

quod negotii natura hoc quod dixi potius requirat. illud quidem
conat &jam fupra dctum anobis e 8C hiorix auctoritate pro
. batum, pacem non rumpere qui pacts fimpliciter factis pOerior

non at : neque enim tenebatur nii fub conditione. - -

' 3- 4 f f

' x X X VI 1. cli-md i neceffitas aliqua in caufa t quo !minus pars

una impleat id quod promium e , puta fi res perierit, aut ablata
t, aut factum redditum fit aliquo eventu impobil'e-, pax quis '

dem rupta non cenfebitur : nam ut diximus ','non fbletilla pende

re a conditione cailali. Sed alter optabits an expect'a'r-e mali: , fi
qua fpes fit impleri promium e'rius IMHE,- :a zeitktationem neck**
pere , an mutuis prxationibus ii'capitiEPORdentibus- auti x2
quum valentibus liberari.
="
_ f - w f
a

x 'x XVIII. Certe etiam poft lfam fidem integrum efizinnoi

centi pacem fervare , icut Scipio fecit poft multa Carthaginiem

fium perfida act'a, quia contra obligationem faeien'do neme. ~

obligacion eximit : 8C, i additum e ut tali facto pax ?ru-pta habea
tur, ad ectum id cencri debet in commodum innocentisduntaiiatg

fieoutivelit.

~_

MI;

X xx IX. Poremo diximus pacem olvi fac-iendo id quod !Pe

cialis pacis natura repudiat.
- * -
z I'
amicitiae
XL. Siclege
qucontracta
contra amicitiam
e: quodfunt
enim
, rumpunt
inter cteros
pacem
ffolius
quami
citi ocum exigeret , hic etiam pacti jure prfiandum e. Et
huc , non vero ad quamvis omnino pacem ( e enim & fedus non 1- FIJI/imi

amiciti caufa ut nos Pomponius docet) refero multa qu de in- "ii,

a
lurus non armatis , 8C contumeliis a legum peritis differtari olent

D. 4':

85 prcipue illud Tullii: Po reditum ingratiam quz'd efl commium, Pr Gabin

id mm nqgleclumd violatumputatur , nec impmdentimcdpezdi-e afgm

mr. Sed hic quoque detrahenda quantum fieri poteft facto invi
dia. Itaque perfon quamvis conjunctae aut fubdit facitainjuriaj
ipfi qui cum pax inita e facta non cenfebiturp ni aperte ad ipius

ugillationem facta t, quam naturalem aequitatem in ervis atro

citer

'S6

DE

lVRE

BELLI

citer lfis fequuntur leges Romans: 8c adulterium aut fiuprum

libidini potius quam inimiciti imputabiturz 8C invaio rei alien
novae potius cupiditatis reum faciet quam fidei lef. Atroces fane

flex. 11- min nulla nova caufa praecedente cum amicitia pugnanti 8c huc
F 3' referam arces in finibus ructas, , non tuendi fed nocendi caufa , 8c
infolitam co iarum confcriptionem , i juis atis indiciis appa

reat in non a ium hc quam in eum qui cum pax facta eli com

parar1.

x L I. Subditos ingulos qui ex altera ditione in alteram migrarci

volunt ilcipere, non e contra amicitiam. Ncque enim naturalis
L* 11> -s- tantum fed 8c favorabilis e illa libertas ut alibi diximusa Eodem
loco pono perl ium exillibus datum. Nam in exulesut'ex Eu
ripide diximus 'bi nullumjus civitati. Perfeus apud Livium rem
L. xl I. ac z u Mim cuiquam exliumPatere nufquam exfuliaurua e Iowa?

Arii es Leuctrica fecunda Siga-924 Tx exnnich vocat mw ta-um:

Spmm: commune jus hominum exdes rcczjere. Plane oppida aut ma
gnos ctus , qui civitatis partem integrantem faciant, recipere

non licet, ut alibi diXimus: neque ma is eos qui ex acramento

aut aliter minierium aut fervitutem ebent. De his autem qui
belli forte (rvi unt idem introductum gentium jure apud quof

dam populos HRK:: memoravimus. Sed 8c de his qui exfules non

L.n,c.2o. acti pcenam ju am eugiunt dedendis egimus alibi.
X LI I. Sortis ale fubjici belli exitus licite non femper potellg
fed tum demum quoties de re agitur in quam plenum habemus

dominium. Nam ad fubditorum vitam , pudicitiam , 8C fimilia

tuenda civitas , 8c ad bonum civitatis tuendum rex arctius obliga

tur quam ut omittere poffit eas rationes qu ad fui 8C aliorum tu

telam maxime imt naturales. Attamen i vera ftimatione qui

injuo bello mpetitur, tanto it inferior ut reiendi nulla fpes it,

videtur fortem oerre poe, ut certum periculum incerto evadat
hoc enim e de malis minimum.

X L III. Se uitur valde agitata quflziode prliis qu dento

numero conicuntur belli nendi caufa , puta inter ngulos u
trimquc ut \Eneam 8c Turnum, Menelaum 8c Paridem z inter bi
nos utrimque ut inter \Etolos 8c Eleos; inter ternos utrimque ut

inter Horarios Romanos 8c Curiatios Albanos; inter tricenos u

Imv- trimque ut inter Lacedmonios 8c Argivos. Si

gentium ex

ternum tantum \Pectamus non e dubitandum quin per id ifpfum

talia certamina lint licita : houm enm cdem id jus indi crete
permitth

AC

, *- {NQ-_rw

PACIS,LIB.

III.

27

permittit 'Bed i vera eflet veterum crcorum Romanorum

& aliarum gentium opinio. quemque vit fu efle lmmojure do

minum , jam 8C interna juitia talibus prliis non deeet. Sed
hanc fententiam reet rationi ac Dei prceptis pugnare aliquo

tiesjam diximus. In proximi caritatem peccare eum qui ob res

uibus carerc poflumus retinendas hominem occidit alibi Oen Lib.II,c,I.
gimus 8C ratione ac acrorum oraculorum auctoritate Addemus
nunc, 8C in le 8C in Deum peccare qui vitam bi Deo pro magno

benecio conceam tam vili ximat. Si res bello digna agitur ut

multoruminnocentium alus , pro ea totis viribus nitendum e.
Condicto certamine uti tanquam teftimonio bon cauf aut ju- Tb. II. 2.
dicii divini'inrumento, vanum e ac si vera pietate alcnum. Vna
:

res eft qu tale certamen juum ac pium poteft reddere ex una

duntaxat parte, alioqui omnino expectandum it ut qui injuam

j '

cauam ovct victor it futurus cum magna innocentium rage.

nihil enim ei imputandum e qui mavult ea ratione certare qu Cj- d- '

fpem ipi maxime probabilem ocntat. Sed 8C hoc verum CPI:

?uaedam qu non recte fiunt , ab aliis tamen recte , non probar,
ed permtt, ut graviora mala qu aliter vitari non poffunt vicen

tur-. quomodo multis in locis tolerantur ac im roba foenora, ac

impudicitiam profeff mulieres. I Bed ergo upra diximus cum L.u.c.zz.
ide prveuiendo bello ageretur ',z fi duo quos inter de regno con

troveriia eft-paratifint inter e armis cernere , pati id poe popu

:-ar.x-f;r.-s

lum ut major calamitas cteroqui imminens evitetur, idem 8C

cum de_ bello 'niendo agitur dicendum erit. Qomodo Ay

nam regem Cyrus provocavit, &apud Donyium Halicarnal AMR@

enem Metius' ait , non iniquum fuifle ut ipli principes populorumgidi-3

armis rem interfefdifceptarent ,' i de iporum non de populorum Mds'

L. In,

potentia aut dignitate controveria liet, Sic l-leraclium impe

ratoremrcum Coro filio Perrum rege pugnae ingulari cer

tamine legimus w

'

'

c 'x L'II V;- cterum qui ic in prlii exitum conjiciunt contro

veriamJ-bi quidem jus i quod habent adimere poffunt , non
atalteriquinonihabet dare , in illis quidem regnis uz in patri

monio nrimt. itaque ut valeat pactio &1populi ac 1 quijam na

!ti
adilcce'onemhabent conenilm necefie e- accedere : in
fcdis nonliberis etiam domini-five enioris. .
'

- ' X L'V. spe in talibus prliis quri olet uter pro victor: it ha-~
-bndus. ' Victi non poflunt viderinifi qui aut- omnes occubuerunt
EX
LA

. "

aut

;2.8

DEIVREBELLI

aut in fugam dati unt. Sic in nes e aut oppida recpere apud
L"- "- Livium victi igna. Apud tres nobiles hioricos Herodotum,

.,

Thucydidem, Polybium tres propo'nuntur de victoria controver

4

x, quorum primum ad condictum certamen pertinet. Sed iquis

' recte advertat invenict omnibus illis prxliis ne vera victoria d!l

j.

He,, L ceum. Nam Argivi non lgati ab Othryade \d nocte uperve

niente abierant victores e rati ZC id {his renuntiaturi. Neque C0

77- \ rinthios fugaverant Corcyrxi , ed Corinthii cum foeliciter pu

gnaent Athenienium claem validam conpicati nullo cum A
thenienibus virium periculo facto ccm ierant. Philippus vero
Macedo Attaliquidem navem uis deertam ceperat , at Claem

L. va. nihil minus quam fugavcrat : Itaque ut Polybins notar magis pro
victore e gerebat quam victorem \e entiebat. Illa vero , polia
legere, cadavera ad epulturam concedere, predio iterum lacee

Lib. x, re , quee & dictis locis 8C apud Livium aliquoties repcrias ut igna

H;

"1-

pon victorix, Per e nihil probant , nii quatenus cum liis' indiciis
valent ad docendam hoium lgam. Et cette qui loco Ceit in
dubio magis e ut jgie credatur. At ubi victoria rma argu
menta non unt , res manet eo loco quo ante prxlium lt: &c aut
ad bellum aut ad novas pactiones veniendum e.

' [cictatm,
X L v l. Arbitrorum
Proculus
nos doce!:
duodebeamus,
ee genera
, unum
D-P''i ejuinodi
ut ive azquum
ive nquum
parre
quod
ob

z jj'

ervatur, air, cum ex- compromio ad arbitrumitum e; alterum

ejumod ut ad boni viri arbitrium redigi debcat, cujus generis

L

Si [ibertm, exemplum habemus in Celi repono: Si [ibmw, inquit, imjum

D" "P-M" Peri; darefe qual: (Perasjmtronm arbitratmt , nan aliter mmwa adie
triurnpatmni quami quam arbitrams t. Sed hzecjursjurand inter
pretado , ut Romanis legibus induci potuit , ita verbotum mpli
citat per ( pectatx non convenir. Illud :amen verum manet
utrovis modo arbitrum izmi poe , aut ut conclatorem tantum,

quales Athenienes inter Rhodos 8: Demetrium le legmus,

aut ut cujus dcto parendum omnno t. Et hoc e genus de quo

Lib. u , c. nos hc agimus, 8C de quo nonnulla \pra dixims cum de. cavend

belli rationibus loqueremur. (Panguam vero etiam de talbus ar

btris in quos compromium e lex civilis atuere por, & alicu

x-,
j

bi atuerit, ut ab iis provocarc 8C de injuria quxr liceat, id ramn

inter reges ac populos locum habere non pote; Nulla enim hc

e poteas (perior quee promi viuculum aut impeda!: aut ol

var. Standum ergo omnino ve xquum, ve iniquum p'ronuntia
-

verint,

A'CPACIS,L1B.III.

;'29

verint , ita ut Plinii illud huc recte aptes : mzmum qui/qua cau eum Prrf. mi.
judicemzcit, quemcunque eligit Aliud enim c de arbitri ocio, aliud [Ji/.

de compromittentium obligatione quaerere

x L VII. In arbitri ocio (Pectandum , an electus it in vicem
judicis, an cum laxiorc quadam Poteate quam arbitri qua pro

priam vult Seneca cum dicit : melior rvidetur conditio angie bona i ad Lib.
judicem quam ad arbitrum mittiturs quia illumformula inc/adit U cento;
quos non excedat terminosPanic. Hujus libera U nul/is adjiricia vinculis rc
ligio U dextra/aere aliquidpoteji U adjicere U ntentiam fuam nonprout lex
autjuitiafuadet, fedprout humanitate U mg'fericordia impulit regere Ari

u dc
bem c. 7.

Hoteles quoque uuum id e qui 8c commodi hominis efie ait, RIM. r ,

1

A.

,z

n; eliam wmn a eis AKLUBsAu-Jaq Mq , mal/e ire ad arbitrum , quam jas,

rationem adjicicns, 6 'KS Maq-11771;; ni MME; epift '

9-

r,
'

Jxa "Z- roi/aer * TS/Tx

;remo lga-mi; EulaJy a-w; n Unix-; ixu'y: Nam arbiter id

equum efi refpi

cit: judex legem: imo arbiter ejus rei caufa reperias e ut roa/eret requiram

(FO in loco quitas non proprie fignificat ut alibi partem illam

ju iti qu legis onum generalem ex mente auctoris adductius

interpretatur ( nam hc 8C judici com'mia e) ed omne id quod

rectius t quam non t, etam extra juliiti roprie dicte regulas.
Sed tales arbitri , cut inter privatos 8c eju dem imperii cives fre

quentes unt , 8C pecalter Chrans commendantur ab APO

olo Paulo , I Cor. vr , ita in dubio non debet tanta poteas con

cea intelligi : in du-biis enim quod minimum e iequimur : pr

cipue vero id locum habet inter fummam poteatem obtincntcs,

ui cum judicem communem non habeant , arbitrum cenfendi

21m adrinxie iis reguls quibus judicis ocium adring folct.

X L v I I I. lllud tamen obervandum e arbitros lectos populis

aut lmmis POtCatbus de prinquali negotio pronuntiare debe-i

re, non de poeone. nam poe o ria judiciajuris civilis Jnt: Iu

re gentium oiiidendi jus dominium equrur. ldeo dum caufa co
gnofcitur ni il e innovandum tum nefprjudicium at, tum quia
diclis e recuperatio. Livius in hi oria difceptatorum inter

populum carthaginieniem 8c Mainiam: Legatz, inquita juspoe

ons non mutarunt.

*._-R=.__

x L I X. Alterus generis e arbitri lmto cum quis ipi ho de

e arbitrium permittit , qu e deditio pura, ubditum faciens
eum qui e dedit, ei vero cui t deditio fummam deferens potea
tem. ngwdo mmS M'nv dicunt GlYC. Sic \Etolos in enatu 1'0

gatos legimus permitterentne de fe arbitrium populo Romano.

Yy
Conilium

h.

3'30

DE

IV'RE

B-ELLI

Lim'mlibro Conilium L. Cornelii Lentuli apud Appianm irca nem belli

"rz - Punici ecundi de re Carthaginienium hoc erat: Permittam,inquit,

" Canbaginienes : arbitrio noro ut mictizlent , &5 multi ame hac fcerunt;
videbimus deinde nos, Uquiduerimus Iargiti babebunt nobis gratiam: m
que em'm fdus dicerepotcrunt. permultum autem intere. Mamdiu fderzz
cum illis im'mus ut ea rampantmperaliguid cauczbuntur , tanquam Le aa'
veriu aliquamfderis par-tem. Nam guia multa zmt dubie incapretationis,
patetizmperpeplexandi materia. At ubi ut deditz's abu/cn'mus Mma , cor

pom pa acceperz'mus inPoteatem , mm demum intelligent nihilie baba-apro

Prz'um , demivcemt animos , 5 quodcumque z nobis acceperint id tanquam de

alieno datum libentz'bus mimis accipient. Sed hic quoque diinguen

dum e quid victus Pati debeat 8C quid victor jure, quid etiam al
vo omni ocio facere pot , qud denique cum maxim dcceat.

Victus O deditionem nihil non patiendum haber. quippe jam

ubdtus , 8C i jus belli externum repicimus , eo in loco ut ei nihil
l
non eripi pot, etiam vita, etiam libertas peronalis, multo magis
xxi-K bona non publica tantum, ed 8C ingulorum. .Bali, inqut alio lo
' co Livius,permz'b libero arbitrio, ne in corporaevz'retur mctucbant. C1' ta

vimus alibi : ubi Omnia ei qui armisplmpotq/Z dedimunt, qua exii: haben:

?victor , quilms mulctarz eos welit , Pus judicium atque mbitrium e. E0

Lz'lwr, I I. dem illud Livii pertinet : Romanis mos metuus rat cum quo nec eden:

nec equis [cgibusjungmntur amcz'ta , nonprz'us imperio in cum tanquampa

catum utz' , quam omnia divina humanaque dedidt , Obdes ACCCPE , arma

ademm , przedia urbz'busz'mpqmfrent. Etiam occidi licite interdum

deditos Oendimus.
L. At victor ne ud njue aciat @ectare rimum deber ne
quem occidat , niH id uo facinore meritum. 1C 8C ne ui quic

quam auerat nii in juam poenam. Intra hunc autem modum,

quantum curitas patitur , ad clementam 8C liberalitatgm Ero
pendere emper honeum e , interdum pro circumantns ctmjm

ex morum regula necearium. Diximus alibi bellorum egreglos

nes quoties ignocendo tranigitur. Ncolaus Syracuanus apud

Lib un' Dodorum : mpKaxw eau-r9; () F &Wim ms'emm TZ F Ney-naoer UM-wm
mjm
cum. armij
M759 coni
QE); ACE,
Clemmtz'x
da-Q; qvictoris
luz-fax: \Pctvaj
quan: indignum
QKMS'PUFIDGI
fret cos decz'pi t: n0
!qiuL
-iL.i.

re lmmanitatis. Poea: 72; EMZwwwx @Y-MG; mir; z Tr? F WWW

.

uwwpaa-uup mevamilax Quim *nymola; Efe-UU, Mi: unquam Gmcomm

dos qm'e clemencia victorispermitcerent , indePrecabiliPPlicioPunendS Cm

isz't? Et Caear Octavius aPud Appianum , L. Antonium quite de

[Cn

_Ac-PACIS,LIB.III,

;3:

,f

xux/TO.venerat
aazrovov alloquens
Mrn-n G T;
, rde
@hy CPH'IY'ZNV
ll? WSL/PSV@
ryLuxe;
G Tav Mi)
?ge-19v
Pull-or?
, gba-{pff
5 ym.:
uv

lr

?ra-av pz-lu) , (Pmp Y* fede-NU) meviyev@ 003 ?Jun-x; ( male editut

Hazme) r'waqu. @HAZ-HAND 73 07; ZEN UPM? mzy ?-WFZXB c51- zu A-

xauo'v ;- mzy. 33-; @OZ-Mm. Si adfdempnczcenda menisns me 9'

'

,EL ,l

mictorem U injuria actum. num cum te U amicos U exercitum arbtrzo

noropmnittis , deim's mibz' mm , dems U eamllboteztemv quam in dem
coactus es concedere. Nam cum eo quod mos azgnum epati ,imuljam 6.9'
altcrumectandum qZ, \qq-I'd mefzcereparit : Ith bocprzefmm. Occur

l
3; .
"
.ri-_iv

:hn-m_x._. A

rt aepe in Romanis hioris locutio trader ein dem , tradere

in demtrdentes
& .clementiam.
Sic_ apud Livum
lib. XXXVI
Legatione
niimm
indcm Civitztesmw
benignectaudivit.
Lib'.I_:XLIV
: Pam-T
la uti-imque indem U clementiamPopuli Roman?"permitmp (autentica-Ire,

ubi de rege Pereo c'r'mo eyciendum aut'en c hisverbis nihil

aliud quam deditionem meram intelligi-Q: neque dei jnOIn'en- h_

in locis alud igniicare quam ipm probftatm *Victors cui eVL

ct_us committit. Nobilis e apud Polybium '8C LiVum hioria de Li-55""
Phanea \Etolorum legato , _ qui in_ oratone ad Maniurn coniile'm XXXVI.

;
l'

eo prolapls' e ut diceret : MME-ayy 127; Kain-I'M; con; MT ?mie-\Z6

a nw UNAM mm. ,Et-0705' (ita-vertit Livi) vaquedeiPMMILRz

mani permiten-c. Cumque percunctanti conill terum id armal ' ' ^
et, poulae onulem, ut quidam bel-liincemres ibi ne mbr
'

dederentur. .Cum Phaneas excpiet , nonin ervittem \d- in-'~

dem tuam nos tradimus, 65 quod im eraretur non e mor-s er

corum , CIPOndie conulem nihil e crr quid erci eet mb"

ris : e more Romano imperum haber'in- .deditqs'ilo decxetq',
M-. -

_8C catcnis vncirilgatosjue, 'In erco e: @Si MH@ 5; 'MWtati:

KayI@-cumjam
mxn oyy
mas&Buddy;
de hflmpermrritis?
&aun;
EX5 De
his OCU
verbs apparet
dGCOO bC-dlji
(IU-ah 9-

'

\
,! '

. 1. -.

tum impune 8C non violato gentium jure facere pot'is in Cjus

.E -

dem "populp's alqus ' permiit. Neque- tamen hac poteate

uils c Romanus Conul, {d 8C l~'ega_tos dimiit 8C \Etolorum _cd

cilio de ntegro delibcrandi fe'cit Poteatem. Sc populus Romi Vaz, M4,,
nus Falicis
EdQctum&ctd
Falcos
c non
pote-lib-vr,c-4
axied
deirePondielegiturz
Ronianorctum commiiei
Campns
legitns
Liwiuslibra
.~*
:r:Mre"

eos non federe ed dedirorie in dem vn'ie. Ad cium vero "

ejus cui facta e deditio non'male retulers _Sn'e'cze illud: Cleme'm'a L. u d,
Iibmm m-bz'trium babes : mmub formula edjqayqdjop indicar, U Clem- 7.

aIz/bbm z'llz' licet, &57 quam' r\vulzt anrc [item, 'Nqykffctf exm
Yy

2.

ande'

ki'"

\
* *s-i.

l-.

$3

on

!VREBELLI

an dedens e dicat fe dedere alterius a ientize, an moderationil an

miericordiae. haec enim omnia blan 'menta unt; res manet ut

victor arbiter at.

LI. Sed unt tamen 8C deditiones conditionat , quae aut in

gulis conliiluntj ut quibus vita alva, aut corporum libertas , aut de

quaedam bona excipiuntur , aut etiam univerlitati , quarum non

null etiam mixtum quoddam imperium poflunt inducere , de
Jl-.I, c. 3. quo egimus alibi.

L 1 I. Acceones pactionum \mt obides ac pignora Obides

diximus dari aut ua voluntate, aut ejus qui imperium habet. nam

in ummo civili imperio comprehenditur 8C jus in actiones fubdi

torum , ut in bona. Sed civitas aut ejus rector tenebitur illud in
commodum ei ui patitur aut proximis rppenfareg ac i plures int,
quorum quis ob es eat reipublicae nihil interit, danda opera vide
tur ut orte res dirimatur. ln vaallum , nii idem ubditus it , jus
hoc feudi dominus non haber: neque enim reverentia & oble

-_ . .L . .-_ .-

InUn_.gD-u.nu

quium, qu deber, huc ufque ertingunt.

Llll. lnterci obidem po e diximus per jus gentium exter

num. non etiam interno jure nii par ipius culpa accedat Servi
quoque non unt: imo ac jure gentium bona habere & hredi
Lbzwde bus relinquere poffunt , quanquam Romano jure cautum e t

Vlr"

bona eorum in cum cogantur.

'

L l v. An lgere obidi liceat quritur . 8C conar non licere , i

ab initio aut poea quo laxius haberetur dem dederit. Alioqui
videtur non is animus fuiffe civitatis obligandi civem ne aufuge
rex , ed hoi dandi facultatem qualis vellet cuodix. Et c de
fendi potefl cloeli actum. Sed eti ipa nihil peccaverat, civitas
MM, tamen recipere'8c retinere obidem non poterat Sic Porenna:

Si non dad-:turobirspra rztocfedm babz'tmum. Deinde: Romanipigm

pacis exfdere reitmnt.
L v. Odo autem eli obidum obligara, tum quia libertati ini
mica , tum quia ex facto alieno venit. ideoque rictainterpreta:

tio hic locum habet. quare in unam cauam dati in aliam retineri
non poterunt , quod ita intellige i aliud quid fine obidum accel1
.au-.,
:n-4.-_.c

ione promum t. Ati in alia caula desjam violata it aut con

tractum debitum, 'am poterit obes retineri , non ut obes, ed eo

gentium jure quo ubditi ex facto imperantium detineri poflunta

minim/saxum quod ipfum tamen ne at caveri poterit , adjeeco

pacto de reddendis obidbus ubi id cujus nomine dati erunt 1m:
plerum erit.

L v L cll-n

AC

P-ACSLIB.

lll.

;33

L v I. Qg obs datus e tantum ur alterum captivum aut obi

dem redimat , eo morfuoliberatur. nam in illo dum moritur jus

pgnorisgxcinctum ut in captYO
dixit leanus.
qua WMA
reicut in leianict quzione
Pretumredemto
non debetur,
quod in pero
decapt.
me locum lccetz ifahec hic Perong manebit obligata (lux per

onae vicaria facta e.~ Sic Demetrius Senatu Romano non ini
que POulabat

,.. 40's AvZixg (EN adZJz , Av-nixx ijJDu-MO,

inquit
ex Trogo:
que' (olzizs
Rom-e
emt Sjr.
Lib.
cognitq Appianus:
mom Antiocbiluinus
atrisizmtum
adiitDemetrius
obdemquei:
malim
legere
xx i
obdem inquiensj, ut cohzeret orato) mirafmtre rumi, quo mortuo

cujus obesit gm-Ire::

L v I 1. Re e autem qui fedus fecit mortuo an teneatur adhuc
obls , peinr ab eo quod alibi tractavimuS an oedus hab'endum LJ Im,,

t peronalc an reale. nam acceoria non pount ecere ut in

principalim interpretadone ' regula recedatur. cjus .autem na

uram .Sc ip fqui dbent.

'L VIII. _Obiter hoc addendum e , obides interdum non ac

ceonemx ee ohligationis d revera partem principalem , ut
cum quispx contractu factum promittit non ilum, & quia eo non

prxito
tenetur
ad id quod intere
, ejus(Ponionis
vice Obides
obligantr,
qUamctuiii
videriu'tentiam
Caudinx
diximus
alibi. L.II,c.x4.

Non (lupa tantum ed 8C niqua e {ntentia exiimantium obi- A15, Gm,

..

des etiam ine conenil uo alterum- ex facto alterius POe obli- l- r 6-19

-g an.
L I X. * Pignora
quaedam
communia habcnt cum obidibus , quee
:,-_m3._-

dam ropl'ia. Commune, quod BC ex alio jam debito retinentur,

.g_e-_r_

ni o et data des: prfrium quod quee deiis e pactio non

tam ricte fmitur quam il a de obidibus: neque enim xquale e
odum.- Res enim nate mt ut teneantur, non 8: homnes.
L x. 'Iltud alib qoque diximus nullum tempus id ecere poe

-17:7 4

ne luitioit pignoris id praetur pro quo pignus ilppoitum e.

Nam qui actus cauam veterem 8C notam haber , non creditur ex
nova procedere. Ideo patientia debitors veteri contractu non

_I-n_-i,

derClictioni imputatur, nii certx 'conjecturx aliam interpretado

nem exprimant: ut i quis luere cum vellet mpedtus id ilentio

WH. .:

"
*

tranmiiet tanto tempore , quod ad connils conj ecturam il

cere_ pot.

..

Yy

CAPVT

-,=..3

$34

_DE'lVRE'BELLl

CAPVT
.

.35'
o

C*

k .' t

De de manente bello , ub1 de Inducusv, Commearu,

captivorum redemtione . I. dllctl 'qziidim ' 411 id templo Te- x V I I. De extmime adpnma .
XVIII. Mdbom:
' l
1

ai/rpm zm Mi nombre.
x I X. Comit - gznt nomina qm' III-
II. Var' origa.
I I I. Now indictiom Fact Macias 710
man: :
X X. LH canciiojuro? comme-Md mar-'
0pm.

I V. @Tomado computaizda int tempara

te extmguatur .
x
XI.
uidi data it dom qm cd
induciisPmnita.
v.

Mudo obligan- wi-1m.

*vo/mn) .

"

xx I. ufn caritm - exr'a !tn-it:

VI l, L) retrocede# - reicerc mania
rium dcbcatur.
r

X X I I I. Favor , rcdcmtiom capi-004

(Fimilia :
,
v l I I. De [ac occupandis diiinctio.
mm :
- .
y., _ l_ y
1 X. LI rcdirc poiit qui 'UI' major-e re x x I v. LA [cge interdici mlemtia po;
v I.

w'de inducida [mw .- . -

tmm: c Circa eximm induciamm.

X. De ezialibw induciamm pactiom'

bm * que mie qa-criolem.
X I. Induciarumpactionibm ab alterapar

te mpn alteran bel/um mamn- Po.

X I I. &idiP-IM additazcrit .

fit' dtipzctiom explicatar. v~ TS

X x V. Im in ca 'ti-Uum cedipqe:

X X V I- Pq a unpretiumplwibm de
beri .

x x v I l. Con-vehtio a rcindipoiit ab
:Ji-view CdeUi ignora-w.

X l I l. Prir/atom"; facta quando indu

. [AF rumPMt.

X x v I I I. 215.- bam capi captar-cm c

qmmtur.
' 5
XIV. bajare commeandi extra inducido* x x l X. \An lam-S Pre-ti":deben: di i11
qualicmmda interpretado .
ctione explican.

x V.

ui militar): nomina *venian: .

x v I. Ire , *venire , abin' quomoa'o ic ac

X x X. uf redire alt-beat qui dimm el?

a altemm liberal, ea marino.

ciyierzdd :
_lLL.-."
._.L_>.-

S Olent & inter bellum umms poteatibus concedi quee

dam, ut cum Virgilio 8C Tacito loquar,belli commercia, Ho~
\nero rating-aleman , qualia funtinducix, commeatus, captivo
rum redetntio. Inducix unt conventio per quam bello manentc
ad tempus bellicis actibus abinendum e. Bello inquam mamen

te: nam, ut Cicero air Philipica octava inter bellum & Pcem ni
hil e medium: Et bellmn atus e nomen , qui pote ee etiam
cum operationes las non exerit: Am? yzeau, :5 ez-SM ;XING-7M

Ugg-M ;Y UQEV :AL-,:2 Ca , ait Arioteles : erz'pote ut -Uirmte qm's

v u M_przeditus 8.9 aut domiat aut mitam agua actione macuam. Idem alibi: o

n ' lemn: 71) (PMM mag , M le vpzdm non bam amiciviam di

_lp/punt

_ _*__

>,..
;
!! @ . 1 1: ..
'8 : : : 8-

87'8472

: @ : = #
;9: @

: ; , ;;

' 4]

94 ..... 2:!22 , @
: ] : ; , : ::

/.

' -

: :: : : 9
; : : =[ 215;-
&]8' 2.! :
- !

=: 11;," .
: 3
! '

..

._' .

>

'

: _';1

`1|9.
5 ,118
< 1
,

@288118
2: !!42;
@ " : ~

#2. @ : [1 1
' ;1 , ;, 42-1--
1 ::1 .1666
8 __,23:;;
8& :: , - :

3::

8 :8 ]1 ;7; 8-1 1
, $! ,..

5 [
16 -11 11 211 ;416%

: 2. ( 8 1 41%1 ! "
]1 @ , : 1 =. 51686

@ -: 8.5-` >
, ( : :1 :
. ; ; ::0 ;[1 !
: : 1 ( ]: - 8:::4 ~1
1 : , 3211181 @ ,..21.

-- 1;; 181 1]6

: - :: 31:-==-|-
;2:=?2 ;
#. :, ;'166-:

1 8: <1 : :)

:1111- ; 91 65
>,- : 1 . ,
: .: 122 _

= - .

;.]:2 :; 1:; #-1$

1 1. 1 11 86 .(#

-
,-,7:

!;:::16!

4.6
.

1'
> ?
.

.1.1.1

642.,.110 ' :. (

86 11, :1 , , 1 :1 ,
11 1 , 1 ( ;:1_;
. 1 1 ; 1 : ! 1

, .; ,; ;
) . , &:

_(
;
;

, 511: :: 1 , 1 ,[
: , _1;11 , (
: 6, `: , 3 ; ?;
181; @11;:;2

. . 18: 11 _[;1
!! : 111.,, : -;

@ - 1111 @ : , . :
-|-
- #-,
1 1. (
,.
1:

! . - :_:
;
-. `

3:23)
:
1 ,'
: ,8::.
]::
.
@
;
. ;;

_:
4-29-1..1 ::. ;; @
5
! :
1 1 ;: ;: [

: ] 1: 1:. _ ;:
. 1 ..1: 6]6 92.
2, 15, 9;7

.
4:=: _00;. #1>%$ _
: ;
,#
-!

000000
3 !
.
!:

:
'

_, .

:8, -1 1 818% !

1 ., -.21_;:. :

413.1:2 11003902 - :01$9;9

- 5 1. 89066.(1 (9 ?
225)9: : =.: 33-.

' ;586 218 515 008

1 : @ - 84:
5 , 5$ 3&: 3 :::
- 11);1
=3 -> 1 111 _-1:. ,1

: 1 : 9= )

;;; =.;%.". :=

4;6%1%& , -

, :%1 2:; 3222

0-.>5:

+
_

ACPACIS,LIB.IIL

at,

;31

quoque dies quo quis marcam efl numerario. Prdixerat cfari S-"515.4

Spurina periculum quod non ultra ldus Martiascproferretun ln 5

terpellatus ipfis idibus , dixit venie quidem , fe non prxteriie.
quare multo magis fumenda e hc intcrpretatio ubi temporis

lproduftio favorem in \ haber, ut in induciis qu humano angui-

ni parcunt. At vero a quo die menfura aliqua temporis incipere

dicitur , is dies' intra menfuram non exit: quia ejus prpoiitionis '

jus e difizernerea non conjungere.

y-

V. lllud obiter addam inducias ac iquid e mle ipos Contrahentes atim obligare ex quo contractus abllutus e: at bdi
tos utrinque obligari inci ere ubi induci accpperunt formam le

li

gis cui ine exterior qu am publicatio : qua acta atim quidem

incipit habere vim obligandi ubditos, ed ea vis, li publicatio uno
tantum loco facta it , non per omnem ditionem eodem momen
to e exierit , ed per tempus lciens ad perferendam ad ingula
loca notitiam. quare i quid interea ubdtis contra inducias zm-_LM_

factum t , ipli a pomis immunes erunt. neque tamen eo minus " fflm/iv

contrahentcs damnum rearcire debebunt.

V1. Bantum per inducias liceat , quantum non liceat ex ipfa RI. .7.
denitionc
daturz ive
intelligi
cnim uid
imtvi omnes
actushoem:
bellici: ct
ve in pexonas
in res :Illiciti
id e quic
t adverqu

It

id enim omne per induciarum tempus t contra jus gentium ut in

concione ad milites lo uitur L. \Emilius apud Livium. Etiam

qu res hoium cau jiquo ad nos pervenerunt e reddend

erunt , etiami ante norae miram uia quod jus externum atti

net , ex quo hc dijudicanda unt , ip orum funt acta:: Et hoc e

quod ait Paulus lurilconfultus induciarum temcpore poliliminium

non ee, quia Poliminium requirit ut antece at jus ello ca ien

di : quod per inducias non e. Ire ac redire ultro citroque, ed eo
paratu qui periculum nullum oftentet , licet. Notatum hoc et

ll

Servio ad illud Maronis , Mixtiqueinzbune Latim' , ubi 8C hoc narrat

oba urbe Tarquinio inter Porennam 8C' Romanos factis in
duciis , cum ludi Circenes in urbe celebrarentur , ingreos ho

una-l

ium duces curuli certamine contendie ac victores coronatos.

v l l. Interus recederc cum cxercitu quod Philippum fccic lc Lib. mr.
gimus apud Livium , cum induciis non ugnat: nec recere m l.n,c.3.

nia, nec militem concribere, nii quid pecialius convenerit.

v l I I. Corrupts houm prfidiis loca invadere qu i i tene

bant, haud dubie contra inducias c. talis enim acquiiiiio juPca

effe

'*iactare-g
:'~"-''
r
..

;z

"JDE-IVRE'BE'LLl

~ ee non pote nii cx jure belli; Idem habendum i qui izbdti

decere ad hoem velint. Excmplum e apud Livium, lib. -XLlI:

Corona' 3.9~Haliartiif2z1>ore quodam inta in reges , legatos in Macedonian

miemntpmdiumpatentes quo : adveru-.s impotentem uperlziam Thelma,

mm tual-ipofim. Cm' legationi rejPonum ab rage emdiumi: ob inducz'm

cum Romanisfzctas miden-z honpoz. Apud Thucydiden libro quarto

Braidas Mendam Civitatem ab Athenienibus ad Lacedaemonios

decientem induciarum tempore recipit: ed additur excutio,
quia habebat qaequ viciim Athenienes criminaretur. Dere~
licta (Eme OCCupare ice: , dum-vere derelicta , id e eo animo ne
I.

amplius int quorum lerant, non *i incuodita, ive cuodia ante

inducias, ive factis inducis omia t. dominium enim manens iu~

_ 4\-.-._- _

Prcp- Ir

G"

facit alterius poeonem,quo refellitur Beliarii dverus

Gothos Cavillatio, qui cali obrentu- loca praei'diis nudata Per indu
cias invaerat.-

'' '

I X. (Liaeritur an qui vi majore impeditus quo minus reeederet,

- intra nes hoicos deprehenditur poquam exierint induciaz , jus

redeundi habeat. Sijus externum gentium repcimus, non dub

to quin hic ar t ei qui cum in Pce veniet bello repente exorz

t'o inter hols faro uovdeprehenditur ,- quem captvum manere
Lib. III, ad pacem uque izpra notavimus , neque .juitia interna dee:

c- 9-

quatenus bona & actiones hoium pro debito cvitatis obligan~

tur , 8C in olutum capiuntur: necmagis hic qud queratur haber
tot aliicau
innocentes
quos bellorum
mala
recduut.
quze
jeuam
commi
Circa in
merctces
tractantur
adferri
huc nec
debent,

1.i'tff'g
Can. l. nec
quod
apud Ciceroncm
edelata,
de inventione
de nave
ro
rata
vi ventorum
in portum
quam CXcundo,
lege quzeor
publi
L.._gp-

Z: Puch, 'carivoleban .lbi enim.vis major POE-na liberat , hic proprie de

poema non agtur , cd dejure quodcerto tantum tempore inter

quieebat-.LITamen quintalem remittere benignius , quin 8C ge
neroius it nuilam hbet dubit'ationem.
T-.-...-._

. X Sun!: & quzedainpcr inducias illicita ob pecialem conventio

nis naturam'ut- tantumepeliendorum homiuum caua datx int
inducize ,z nihil crit immutandum'; c i obes datae induciaz tan
tum ne ppugnentur ',z jam ,auxilia &C commeatus admittere non
licebit. namcum tales induiae alteri partium proint, non debcnt

interim ejus qui-deditcauam duriorem facere. Interdum 86 con

venir ne commeare liceat. Interdum eronis cavetur , non &re
bus:Quo
icau rad res defendendas lx antur peromemihil cmt

in ucias

AC

PACS,LIB.III.

5'39

inducias et: nam cum liceat res defendere , perfonarum ecuri- tas ad id quod principale e , non quod in alicujus confequentiam

venit referendum e.
XI. Si des induciarum parte altera rumpatur , quin lfo libc
rum lit etiam ne indictione ad arma venire , frura dubitatur.
Nam capita conventionis infunt conventioni per modum condi dm ho

tionis ut paulo ante diximus Reperias quidem in hioriis exem 19 9 zo.

la eorum qui uinuerint in finem induciarumz Sed 8C bellum il- Li-U. lib. Ix
fatum Hetrucis ac aliis quod contra inducias feciffenr legas : qu "

diveritas ar mento e jus ita effe ut dicimus , ed eo_ jure uti vel
non uti in ar itrio effe ejus qui lfus e.
XII. Illud co at i poena conventa pofcitur 8C perolvitur ab

eo qui contraf'gcit, am bellandi jus non effe. Ideo enim poena fol
vitur, ut ctera alva maneant. Etcontra i bellum moveatur, rea
ceffum pana cenferi debet, quando optio data e.
p
x I I I. Privata tamen facta non rumpunt inducias , nii publicus
actus accedat , puta imperii aut ratihabitionis , qu etiam intelli
gitur accedere , qui deliquerint nec puniantur nec dedanturz I

non reddantur res.

XIV. lus commeandi extra inducias privilegium quoddam e.

J
M -* un.

quare in ejus interpretatione cquenda unt qu de privilegiis tra

duntur. E autem hoc privilegium neque tertio noxium , neque
danti admodum grave: ideo intra verborum proprietatem laxa

magis quam ricta intcrpretatio admittcnda e , eoque magis i

e\iYevar-i'Fnr.

non petenti datum bene cium , ed ultro oblatum t , multoque

magis, ultra privatam publica qudam utilitas in negotio verta

tur. Rejicienda ergo ricta intcrpretatio etiam quam ferunt ver Canina;
ba , nifi alioqui ablurdum aliquod fequeretur , aut eo ducant pro- mmm

babiles admodum voluntatis conjecturz'e. contra vero etiam ex

tra proprietatem laxior intcrpretatio locum habebit ut mile ablrdum vitetur, aut ex valde urgentibus conjecturis.

WM,
'

X v. Hinc colligimus datum militibus commeatum non ad me

dios tantum ed ac ummos duces porrigi: uia verbi proprietas

admittit eam ignicationem , quanquam e & alia rictior. Sic

nomine clericorum venit epifcopus Etiam qui in clabus unt 1.1.5_ I_ D,

naut milites intelliguntur & omnes omnino qui iacramentum de 1"- MF

dixerunt.
'
x"' ""
-x r

l. ut
In itu
cautumvitcturvz
& de reditu
, noneffe
hocbeneficium
ex vi ver
bi,x ved
abliirdum
nequeccnfctur
enim inutile
debet.
i

'Ra

;40-

nnn/uu BELLI

ma"VI"Sic. in
debet.
Et unde
abitusAlexandri
tutus intelligendus
ufquequidum
eo pervenerit
ubi
ctm"
tuto it,
fides accuata
quibus
abitum indul
.

ferat eos in ipfo itinere jut interci. At cui abire datum, nonc
redire : fed nec cui venire conceum e mittere Potcritz nec con
tra : funt enimhc diverfa nec extra verba expatiari ratio cogitz

ita tamen ut error etfi jus non det , Poena certe qua adjecta eil
relevet. Sed 8C cui venire permiflum ell , emel veniet, non ire.

rumj nii temporis adjecto aliam luppeditet conjecturam.

l. penl!. de x VI l. Patrem'lius , uxor virum non fequitur , aliter quam in

1"" jure commorandi. nam morari olemus cum familia , peregrinari

fine ea. Famulus tamen unus aut alter etiamli expreus non t
comprehenils cenlebitur in eo quem ine tali comitatu ire inde
Abbm_ corum foret nam qui aliquid concedit , concedit qu neceirario
?M d equuntur. b necetas autem hic moraliter intelligenda e.

M"

X v I I I. Similiter bona non quvis comprehendentur , fed qu

olita unt ad iter aumi.

X I X. Expreo comitum nomine non unt intelligendi hi quo
rum caua magis ell odioia , quam ipfius cui propicitur. Tales
funt pirata: , latrones , transuga: , deertores. Gentis expreum

nomen in comitibus , atis oendit facultatem ad alios non por

rigi.

x x. lus commeandi cum veniat ex vi poteats , in dubio non

ie.f
..-...

w_ I l t _ exinguitur morte concedentis , fecundum ea quae alibi diximus

r 3.
'

de regum ac aliorum imperantium beneficiis

xx L Diputar olet de eo quod dictum e in hunc modum,

uam diu voluero. Et verior e ententia eorum qui exillimant

jurare beneficium tale etiam i novus volendi aitus non interce
dat , quia durare in dubio prfumitur , uod ad juris eectumu

cum n c. mortem
cit ,- non
etiam ubiPer
is ona
ui conceflit
deiitcollabitur
poe velle
, quod
per
gf
contingit
enim fublata
etiam
illa pr-i
Rmu' ' d
' ' i t ccidens interitu ubantix.
umtio uratloms, cu a

x XII. Cmmeandi autem ecuritas ei cui data elt debetur

etiam extra territorium concedentisz quia datur contra jus belli

L.nr.c.q.. quod per \ territorio non includiturz ut alibi a nobis dctum e.

X x l I I. captivorum redemtio multum habet favoris , maxime
Ma. xx v, apud Chrianos, quibus lex divina hoc mifericordi genus pecu

367 39- liariter commendat. captivorum redemtio , magnum atque pmlamm

U" ' juz'tze munus e: verba unt Lactantii. Ambroio captivos redi

mere , maxime ab hoe barbaro , prcipua 8C fumma liberalitas

vocatum
Q

AC

PAClS,

LIB.

Ill.

541

vocatur. !dem defendit uum & Eccleiae factum , quod va ec Lib. II .

cleix , etiam initiata , confregerint ut captivi redimerentur. Or- ' 'F

mutua , in uit , acramentomm rcdemtio captiromm c , 8C multa alain Jl-M

eandem Pententiam,

X X I v. Qgibus adducor ut non audeam ndiincte probare le

gesjllas quee eaPt'ivoe relimi veapt quales apud .Remanos le 5m, m
leglmus: Nui/z Cz'pztatz ewhom captm quam nom , alt m natu Ro XXII.
mano uidam. Eadem Civitas Lvio dcitur minime in captivos

Ibid.

jam ine antiquitus indulgens. Nota e in hanc rem Horatii Ode,

ubi captivos redimere vocat conditiones oedas & exemplum per
niciem trahens: agitio additum damnum. Sed quod Ariote
les in Laconum intutis reprehendit , dem in Romanorum cul

ari flet: nimis kilicet illa omnia directa ad res bellicas, quai in
illis olis lus cvittis conieret. Atqui i rem humanitats m0

d-aimamus , atius xpe eet , jus quod bello pettur amitt,

quam plurimos homines , & quidem cognatos aut populares , re

linqui in gravimis aerumnis. Non videtur ergo lex talis jua, n
i appareat opus tali rgore ut majora aut plurium mala alioqui
moraliter inevitabilia caveantur. Nam in talineceitate, cum ipi
ca tvi ex caritatis lege iIam ortem pariente ferrc debeant, po
(BC hoc eis injungi , 8C aliis nequid contra faciantfrzecpi , \
cundum ea qux de cive ob bonum publicum deden o cripimus
alibi.

X X v. Non mt quidem moribus nors erv qui bello capun

tur: non dubitem tamen quin jus exigendi prctium redemtonis
capto , pot ab eo qui captum tener in alium'trani'cribi: nam
8C incorporalia alienari natura pattur.
,
X x V I. Et potedem pluribus debere pretum, i ab uno dmil

\hs , precio nondum \luto , captus t ab alio: (im: enim dvcr

hace debita ex diveris cauis.

'

x x v I I. Conventio de pretio facta rendi non pote eo quod

captusntelligatur locupletior quam credcbatur: quia juregen

tum externo , de quo quaerimus , nemo cogitur ilpplere quod in

contractu minus xquo precio promiit, i dolus non intercet; ut

intellg pote ex his quae de contractibus ilpra a nobis explicara JIM-!

un t
x x v I 1 I. EX eo quod dXimus captivos noros lrvos non ee,

equitur ceare illam acquiitionem univeralem , quam acceio

ncm ee dominii in peronam diximus alib. Non la ergo Cptor L' I""
ZZ

acqui

542
DEIVREBELLI
acquireutur quam qu iivecialiter apprehenderitz quare iquid

--w.

clam cum habet captivus , non erit acquiitum , quia nec poei
um. Sicut Paulus luriconilltus contra Brutum ac Manlium re
fpondit , qui fundum poeone cepit , theaurum quem in fundo

-__...-_l..'..-.-.

MMM-5_ efle nefciat non cepiez quia qui nefcit nequeat podere. Cu

Nr-im . confequens efl ut res eo modo celata ad redemtionis Pretium ol

D' deam vendum prodee pot, quafi retento dominio.
~P
x x1x. (Macari de hoc olet an pretium conventurup & ante
mortem non olutum ab hrede debeatur. Expedita mihi vide
tur reponio, i in carcere mortuus e, non deberi : promio cnim
inerat conditio i liberareturj mortuus autem non liberatur. Con

tra i mortuus e cum in libertate eflet , deberi. lam enim lucra

tus erat id pro quo promium erat pretium Plane fateor Sc aliter
conveniri poffe ut ab ipfo contractus momento pure debeatur
pretium , ac captivus tantum retineatur , non jam ut jure belli ca

ptus , fed uta eoppigneratusz Et contra pactum iniri poe , ut

procedat pretii folutio die prllituto qui captus t liber vivat.
Sed hc ut minus naturalia non praailmuntur acta, nii manifes
documents.

x xx. Proponitur 8C illud an in carcerem redire debeat qui di

miqu e fub pacto ut faceret dimitti alterum , qui factum morte

L.lI,c.Io. prvenerit. Diximus alibi factum tertii liberaliter promifum fa

tis impleri , i nihil omittitur ex parte promioris: at in onerois

obligari promiorem ad id quod tantundem valer. Sic ergo in

propoita quxone non tenebitur uidem dimius reddere \
cuodx , neque enim id conventum

it , neque tacite actum n

tellg atitur avorlbertats, neque debebit lucrifacereliberta

tem , Ed ejus quod rltare non poteft llimationem praeabit.
_ Hoc enim naturali implicitati congruentius , quam quae in actio
l. natural-I,

. .
imlth- ne de prfcnptis
ver-bis.

. .
de condlctxone
ob cauam dati. caula

c. *veg- ei non ecuta, Roman juris Interpretes tradunt.

'

:Zh-

Mi.

CAPYT

n_

ACPACIS,LIB.III.
CAPVT

543

XXII.

De de minorum poteatun in bello.

x. bacam genera .

II. Quan-72m forum pactio obliga: mmampoteatem:

I I I. Mat arca/ionem obligationi det.

1x. ,Tx/Crina perfaaamm , qua re:

'
ab ips come-di pli/fini.
X. Strictc laterpretaada talia palla '

quan.

I V.i gidzctum quidcontra manda- X I. .21507720W iaterpretanda dad/to d

tam . :Ibi dzinfioms ad/Iibentur.
,.V. L/ tali caiz pars altera oblzgemr.

duce accepta.
x I I. &amado malia , i reg popa/0

V . I.fint circactinriores,
aidbe//i dam aut aut
magiratm
po: X I'v/4m
ucrit. Premi/; de oppida
pro izlem.
I l. &amado
v I I. Pamfare datam ma te :
v I I I. LA inducida dare, dzirzguitur.

nadando.

I Nter publicas conventiones leianus 8c hanc fpeciem POuit I. commin

quoties interle duces belli qudam paccuntur. nos diximusjjzI D'd

po fidem datam lmmis poteatibus agendum 8c de ca

'

quam dant minores inter fe aut aliis: ve minores illi ummis int
proximi , quales funt duces excellenter dicti , de quibus illud Livii Lib, Iv.
.caPiendum: Nec ducem novimus m cujm aujjicio bellum guitar: ivc

longius remoti. quos c diinguit Caear: alieeimt legatijmrtes, alia cam HL

imperatoris. Alter agere adprafcrzlptam , alter libere adimzmam rerum con

ulcre deber.

_ I I. E autem in horum proms duplex nwctio. nam aut hoc

quritur an fummam poteatem obligent , aut au le ipos. Prior
quaio denienda c ex eo quod alibi diximus obligari nos 8c per Lu-
eum quem voluntatis noftr minirum elegerimus , ve voluntas
illa fpecialiter exprea e , iive ex ipfa prpotionis natura colli

gitur. Nam qui dat facultatem dat quantum in e e quae ad fa

cultatem unt neceifaria , quod in materia morali intelligendum
e morali modo. Duobus ergo modis poteates minores liipre
mam uo facto obringunt , {aciendo id quod probabiliter ipfo
rum officio contineri cenfetur , aut etiam extra illud ex fpeciali
prpofitione nota publice aut iis quorum res agitur.

III. Sunt 8C alii modi quibus poteas lumma obligatur antece

dente minirorum facto , ed non ita ut id factum caua t ro
prie d icta ed ut occalio it obligationis: idque dupliciter, VCFper
il

confenlum , vel per rem pam: Conenils a parer ratihabtione,

non tantum expreaz ed & tacita, id CPC ubi civit fumma poteas
Zz z

quod

;44

DElVREBELLl

quod actum erat 8C fieri palla e u ad aliam cauam referri

probabiliter non pount. quod ipfum quomodo procedat alibi
Lib. ll ,c. tractavimus. Per rem hactenus obligantur ne locupletiores fiant

4 4* aliena jactura , id e ut aut contractum prltent ex quo commoq

dum volunt conle ui, aut de commodo dicedant, de qua aequita
Lib-II,c-9. te itidem a nobis alibi dictum e. Et haftenus nec ultra recipi po..
te quod dicitur jvalere quid utiliter geum eft contra vero

ab injultitia excuari non poffunt qui cum pacta improbent, ta

men retinent quod me pactis non aberent : Vt cum SenatusRo
Lib.1x,16. manus, narrante Valerio, factum Cn. Domitii neque probare 90
tuirj neque refcindere voluit: qualia multa in hioriis occurrunt.
Llm_ Iv. Illud quoque ex fupra a nobis dietis refpetendum e , obli~

gar eum qui prpofuit etiam i przepoitus ecit contra mandata

arcana , intra limites tamen public functionis. Hanc aequitatem

recte cutus eft Prtor Romanus in initoria actione: neque e-z

diligatis nim omne quod cum initore geritur obligat eum qui prpoluig
ZM" D_ fed itai ejus rci gratia cui priplofitus fuerit contractum e. de

dein/iu - quo autem palam profcriptum it ne cum eo contrahaturz ispr

mam 5,4, poit loco non habebiturz quod i profriptum quidem t, ed

?Mz ? 5- non pateat , tenetur qui prpoluin conditio quoque prpolitio

?SHELL nis fervanda e: nam i quis ub certa lege vel interventu cujull
[mi cad. n). dam peronze contrahi voluit , seqkuimum erit id lervari in quo

prpofitus
Cui conquens
ei ut alii reges
autpoflilnta
po uli ma
is,
alii minus exe.ducum
ilorum contractibus
teneri
i atis
not int porum leges atque inituta. De his i non conat , (

quendum e quod conjectura dictar , ut conceum intelligatur

id ne quo fatis commode qu ocii unt expediri non pount.

Mandati nes fi excefierit minor poteas , tenebitur ipa , quod

promiit praeare non Pote, ad aeimationem: nii lex ali uafae
tis cognita id quoque impediat. cluod i dolus acceerit, id elt i
pr e tulert jus majus quam habebat : jam tenebitur 8C de dam
no culpa dato , imo 8C ex crimine ad poenam crimini refponden

tem. EX priore caufa bona obligantur ac i ea deficiant o cree,

aut libertas corporisz ex poeriore quoque perona, aut ona,

aut utrumque pro delicti quanttate. (Mod autem de dolo dixi

mus procedet etiam i quis teftationem inter oluerit emetpum
obligari nolle, quia 8C damni dati 8C poenaeju debitum cum de

licto non voluntario ed naturali nexu cohrent.

v. nga vero femper aut fumma Poteas obligatur aut niinilier

Cjus,

ACIRA'CsIS-;LLE III.

;4,

cjus-,' idco' &c'rtuniePartemaltcram obligar, nec dici poe'

claudicarezcontractuhu . Egimusdelcomparatione eorum qui me

dii \unt 'ad uPcrioreQ

' -

,.

~~v I. Videamus &quid in inferiores pout :- Nec puto dubitan

dum quin dux milites, magirarus oppidanos obligent intra eos

actus qui ol'cnt ab ipis imperari : alioqui conenu opus'eer.

Contra i ducis aut magiratus pactum inferioribus Ptoderit in Aid-VIII

mere utilibus omnino: id enim in poteate comprehenum \tis 4'

c: in his quee onus annexum habent , intra ea quee imperari o
lent, omnino 5 extra ea, ira i acceptaverint: qua-z congruunt his

quae de ipulationc pro tertio ex natural jure alibi dieruimus. L.u,c.Io.

Generala hxc illuriora acient fubjectx (Pecies.
VII. De. bclli cauis 8: conequcntibus tranigere ad belli du

cem non pertinet, .neque enim belli gerendi pars e bellum nire;
imo eti cum maxima poteate praepoitus fuert , ea de belli du
ctu eric intelligenda. Agelai reponiim ad Peras iit Flwn 7M, '
w'luv m, :we/07 : depace conitucndi jm e Civitati. Mm Pacem A. Alr'lgmb

binua cum Iugurtba regeenatm irgiuzfcemt ,femme recz'dz'x , inquit Sal;

luius. Ec apud Livium c: qui mm aan eric , quam'mm ex au'aT L_ m,

n'tateimatm, nonjuh pepuli Romam' Percgemm? Si'c Cudina, i

Numantina [Ponio populum Romanum ut alibi expoiimus .non

obligavit. Et eatenus verum eillud Pohuini , quz'd e z'n quo

oblz'garipopuluspotq
, inquod
Omniapote
, nempe
eoi'um qua:
ad deditcto
ductum
elli non pertinent',
oeqdunt
antecedentia
, de.
ne, de (Ponione relinqucnd-xiaujpcendendse uxbis , de atu mu

tando.

' ,

' q

- v l li. liiducias dare, ducum e, nec ummorum tantumz, fd &

minorumz, -iis nempczquos oppugnant aut obeios tcuent , &,

uaquc copias quod atti'net. Nam alios duces pares uuu obligau, Lil xx"
zI

quod
8C Marcelli
hioria
apud llo
Livium
declarar;
l x. Fabii
Homines
, impexia_
, agrosb
quaeia
concedere itideuil-

.:,

ducum non' e. Hoc jm'e Syria Tigrani admta quququam Lu

cullus dederat. De Sphonisba que bello apta erat -ai 'Scipio ~ la?. bad.

,natus
ppulique Romani judicium- arque- ,arbitrium eej_ ideo Liv- 1- xxx
Maan a , quo duce capta erat , ' libertatm eictdari un potuicte ?Rlf/*
In res alias qua: in prada imt jusaliquod concedi imPcrantibus jm 'l'
videmus non tam ex vi poteatis quam cujuque populi moribus.
qua de re atis uperius nobis dictum e. At nondum quxita Lib. m,

'.-condonareomnino in ducum e poteate: quia Oppida pleraquc

Zz z
"\

&ho~

;46
DElVRE BELLI"
& homincs aepe in bello dedunt (, ub cnditionibus vita alvx,

aut 8C libertatis, aut 8C bonorum , de quibus lmmx poteatis ar;

bitrium exquiri res plcmmque non patitur. Pari ratione

hoc.

8C ducibus non ummis dandum e intra ea quze ipis agenda com

mia unt. Maharbal Romanis quibudam,qui ex razlio ad Thra
ymenum evaerant , atis longe abente Annib e , dem dede-A
rat non tantum vita: q mandn; , ut nimium concie narratPol bius,

edi arma tradidient abire cum ingulis veimentis Pirum:

retinet eos Annibal hoc cauatus 3 Mabel-x abc in x40@ a q M
MIAMI; JIQ; 71) ca-(PAEM n Wwvsc. InPoteate Maharbalis mm

inconidrodem darai: dedentz'lms qua ipu illxjs aut indemne: Pr-eamj

ludicium de hoc facto Livii equitur : Punica relgionemamdes ab
Armilmle e. Ware & M. Tullium , in Rabirii caua ut oratorem
audre debemus , non utjudicem. Vult Rabirio Saturninumju

re caeilm quem Conilll C. Marius data de ex Capitolio abduxe~

rat. Pide: ait , quipatuitineenatuconulto dan"? &ita rem agit uai
Marum olum des ia Obringeret. Atqui C. Marius ex \na

tuconllto poteatem acceperat operam dandi ut imperium p0

\'v

puli Romani maj eaque conervaretur. ln ea poteate , quee

Romanis moribus erat maxima , quis neget comprehenum jus

dandae impunitatis eo modo Omnc periculum :: republica ar~

ccrctur .

'

,Y

x. CXterum in his ducum Pactis , quia de re agunt alicna , qua

'tenus contractus natum patitur, adrin endainterpretatio,nem~

Pe ne aut exi orum facto Ihmmagote as plus quam vellet obli

getur, aut ip 1damnum \beant o cium faciendo. ~

I x I. Ita qui in dedtioncm puram duce accipitur, eojurc acce

Ptus ccnctur ut de eo victors populi aut regis arbitrium t. cujus
exemplum e in Gentio Illyrii, 8C Perlo Macedonise rege, quie,

.14.*.

ille Anico, hic Paulo dediderunt.

' X_I I. Sic adjecta Cautio , ita mtumt , populm Romamu ceniztk;
.

uam !Zepe n \Ponionibus nvenias , eciet ut ratihabitione non

cura, dux in nihil pe teneatur, nii qua locpletor factus it.

X II I. EtutquieciPe
op dUm
tradcre
promicrunt pount prxidium
Liu-XXIV dmittere,
Locrenes
legimus.

CAPVT

_1...___

___

A-CPAC[S,LIB.IL
CAPVT

3-47

XXIII.

De' de prvaa in bello.

I. chf/limr [Eufemia iatum: pri-vaio: I X. Captrmz aiii/Z dare mnpo.
X. LA prim' togmdi im faitpote
ide boi data mn obringi.
I 1. Oenditur olz/Zringi '05 diam pirata
alibm implere quodpromicmnt.
I - latrom' : * quatmm .
II I. Minor bi: rior excz'pitur :

X l. 144113 interpretado in brghmodiFa

ct adbibmaa.
'

I_ v. Error Im [ibm-t :

X I I. 21507710MiImndx ww: vila, *ve

Y. Sol-vitur obj'ectioizmta cxpublica uti

litate.

ium, ad/emm, auxilii.

X I I I. Redii ad lioicm qui; dicendm.

V I. LPdlr ante dictaadidem datan X I V. Iuia auxilia que , in deditioneizb

conditiomzcta.
reditw ir mmm-m .
v I I. II tcum 10mm no redeurzdi .z mn x V. ,Liga adexecutimem pertimm, [0n
ditiomm nancerc.
mill'tarldi :
'

Y I I l. Nm gimai.

'

x v I. De talirzmpactomm olzidibw.

Iceronis e illud tis tritum: Etizzm quidingulz temporibm

adductz' bolipromz'izrz'nt , e in eo Pi) des conenmnda : nguliz. .

'
milites puta aut Pgam: nihil enim ad dem refert. Mi
rum e inventos ec uns ma iros , qui docerent pacta publica;
cum hoibusinita

dem ad ringere: at quee privatis ierent Em. i l.

nonitem. Nam cum privati jura Pvatzi. habeant (lux obligarc DAMM
Fount , &hoes capaces int acYmrend jurIS , qmd ee pote Zi_ ,-

quod obligationem impeda!: . A de quod ni id atuatur, datu'r pl. _c-tm

caedbus occaio , libertat im edmentum: nam &ille caveriac- MW"
pe, 85 hace obtineri _captvs de privatorum izblata 'non poterr.

' 1. Imo non hoi tantum ill Huemjus 'gentium agnocit , ed 86

latron & pirata data privatim des Obl at perinde ut de de pu: Cl" "
blica izpra dixmus. Id intereft , quod !gmetus injuus ab alter
incuus impulert ad promit'ten'dum , is qui promiit petete rei- 0147-. NZD.
'tutionem aut i alter noh't ibi cam prxare pote. (Luod in me~ Cow. de
tu procedente ex bello publico jurigentium locizmnon haber. "4W"- P

Vod i 85 jusjurandum accecrit , jam omnno quodpromium ;12344

"e Ptaaandum erit ab eo qui -Promiit, i perjurii crimen eugerc
'volet. Sed tale perjurium i n hoem publcum commium t:
puniri ab hominibus olet, i in larrones aut piratas dmulari Odio ,

eorum quorum commodum a tur.

' ' ' ' .

III. In hac quoquc privata de minorem non cxcpiems qui

_ejus atus e ut actum intellgat. Nam quee minoribus conulunt

Zz 4

bene

<I~

!-'-.-.--_~-;-

.-.:._

.:_.1.1

6 : : _1: . ] 8 .
. :, : & :

.
,

:. ' '
-
... . :: :
. @

:: ,
, , .
: , ::
: : [-
: ] ,
: : . $ (

: ! ]
: : , :
1. . : ) 7 ..,......,. , : ;
. :
8: ,

@ 8= : : : :,
:.&;., . :9

] . .: :(
1, : 5 : :
. ' . ,: : ,[
-. . .
,' :

.. , . 000! 8

>8 ;) : 68 122

' .1= :( .
'

:: ( :88.1 _
`:: ..! : :. .(:
:: &, : 8- 11101

] , - , & ,
'
, @ .,
- _ ` ] . '
` , ; _ .

= , .: : .
, ( ; :

. : : ;

: . , . . :
... ! |!! 9' . :: :
. : ' 4# : _
. .
;

0,

..

'

AC PACIS,LIB.II-I.

Nam 8c hoc er pofle jam cerat cum promitteret. Sic & de de

cem captivis , ut quidem ex antiquis fcript-oribus rem narrat Gel v
lius, actapqlimz'niumjuum non eibi rewna'cmm quoniam dejaria vin- Mi; V \
ctzzrent.

ct' I i

v I I I. Solent ac promittere quidam ne in certum locum re

deant, ne adverqu eum qui ipfos in poteltate habet militent. Prio

ris exemplum apud Thucydidcm , ubi c Ithomenes promittunt

Lacedmoniis , cxituros ie Peloponnelo , nec unquam redituros.

Poerus nunc frequens e. vetus exem lum e apud Polybium

'-:"T_y-l-.

ubi dimittuntur ab Amilcare Numdae , ub lege , mam (pam iimu Lib .I.
mamn m My , Ne advasz Carthagim'enzs eorum quifquam arma bah'
Iia few-ct. Simile pactum habet in Gothicis Procopius. Hoc pa- Gd- m
ctum quidam irritum pronuntiant , quia t contra officium quod

patri debeatur. At non uicquid contra ocum e ftatim 8c

irritum e , ut & alibi 8c upra diximus. Deindc vero ne contra

officium quidem , libertatem ibi parere id romittendo quod

jam e in hois manu. Nihilo enim deterior (l: patri caufa , cui
is qui captus e, ni liberetur, jam eriie cenendus e.
Ix. Promittunt8cnonnullinon gere. tenet hoc eos , etiami
n
p-o

gepere

vinct promilerint contra quam quidem entiunt. Nam 8c ic olet v

aut vita fervari aut mitior obtineri cuodia. Si vero vinctus it

poea, ita demum liber erit i ideo promiferit ne vinciretur.

x. Satis inepte quritur an qui captus e alii dedere e pot.
Nims enim certum e neminem fua pactione jus alteri qulitum

J--ru
m.
om
e.mm

m:

adimere poe. E autem captorijus qufitum aut ipfo belli jure,

aut partim bellijure, partim conceu ejus qui bellum gerit fecun
dum ea qu ilpra expoilimus.

Lib. m,

X I. Circa effectus pactorum egrqgia quPtio e, an privati i in ' 6*

fide prftanda negligentes nt uis Eoteatibus co endi int

eam implere. Et cogendos verius e in ello duntaxat olcnni, ob

jus gentium , quo bellum gerentes Obringuntur alter alteri jus

reddere , etiam de facts privatorum , ut puta i privatis violati

vellent houm legati. Sic Cornelius Nepos recitante Gellio cri Lib. vm,
ferat multis in Senatu placuifit ut ii de decem captivis qui redire - 3
nollent datis cuodibus ad Hannibalem deducerentur.
XII. De interpretatione , tenend regul jam aliquoties met

morat ut a proprietate verborum non recedatur ni 1 aburdi vi

tandi caufa , aut ex alia fatis certa mentis conjectura: ut in dubio

magis interpretemur verba contra eum qui legem dedit. vitam

pactus

ggo

DE lv-RE BELLI

pactus non etiam ad libertatem jus habet. Veum nomine arma

non veniuntz funt enim hc divera. Venich auxilium recte di.

citur it in coni-peetua etiamii nihil agat z nam ipfa prfentia

uam vim haber.

'

XIII. At rediie ad hoem non dicetur qui clam rediit ut a

tim exiret: .rediie enim ita intelligi debet ut in poteate ho.,
Dem.ium iterum it. contraria intcrpretatio veteratoria Ciceroni,

Pculte callida, qu fraudem in e 8c perjurium habeat Eadem

Lib. vIII, Gello fraudulenta calliditas , Cenore Ignominiis notata , qui
eam adhibuerant inteitabiles 8c invi.
XI V. Iua auxilia in pacta deditionis non faciend i ea- adve.

c. 9.

nerint, intelligi debent alia qu periculum ceare faciant

X v. Notandum & hoc , i quid de exfecutionis modo convenir,

id conditionem non injicere Pacto , ut i dictum certo loco olvi,

qui locus poea dominum mutaverit.

x v I. De obidbus tenendum quod fupra diximus plerumque

eos acceiiionem ee rincipalis actus : ed tamen conveniri etiam
poe ut dsjunctva It obligatio , nimirum ut aut at aliquid aut
obdes retineantur. Sed in dubio tenendum e illud , quod man
xime e naturale, id e ut acceo tantum credanmr.
CAPVT

XXIV.

De de tacita.
o

I. Thcitc quomodo/illas inter-MMM

mtt integrum e ras/5mpremo-wm

.

1 I. Emmy/Im in 0 qui in tute/am "Hifi V. De mutI-Qcignis ex conetudiut aliquid

popa/0 aut rege expert} :

gnicanfibm.

I I I. .2152' (0/10un poflth aut admittit: V I. DE !Mita approbatimeonian.

Z( V. Hulk Mmm dam col/ocular mm rm- V I I. Pm quando :Mile ram/.

LM [age, D.
locati.

E ,1 llentio qudam conveniri non male Iavoleno dctum e,

quod &in publicis, 8c in privatis &in mixtis conventionibus

uil venit. Caua hc e quod conenus qualitercumque in

dicatus 8c acceptatus vim habet juris transferend. Sigma autem
Lib.: 1,0.4.

L. I I gaz.

confenius imt 8C ala prter voces 8c literas ut non femel

dicavimus. Baedam naturainunt acti.

I I. Excmplum It in eo qui aut ab hoibus aut ab externis vej

niens in alterius populi aut regis fidem fe dat. nam hic quin tacite

( oblige: nequid faciat adverus cum atum in quo prdium

peut,

AC

PACIS,LIB.III.

5;

petit , dubitari non deber. Vai-e Equendi non (un: qui Zopyri
factum re rehenione remotum ajunt: nequc cnim des ejus in
regem per diam in os ad quos conjgerat excut. Idem de Sex- M. lib. I.
to Tarquinii Elio qui ad Gabios e contulerat dictum eo. De Si
none Virgilius:

Acczpc mmc Danazm inidia-S , 9 Crimine al: una

Dice omnes.

Amd.

I I 1. Sic & qui colloquium aut poulat aut admittit , tacite pol
licetur collocutoribus id innoxium ore. Hoibus per colloqui
\PcCiem violandis jus gentium violar pronuntiat Livius; addit Lil

colloquium perde violatum. namperdem mendoc eo loco cri"xvm

bitur. Cn. Domitius eo quod Bituitum regem Arvernorum per
colloquii imulationem acceritum, hOIIitioque exceptum vinxit,

hoc Valerio Maximo judicium reert: Nimia glam cupidz'tm per- Lib. x, 0.6

dum exiere caegz't.

uamobrem mirar ilbit curcriptor lbri octa

vi belli Gallici Caearis , ve is Hirtius e , ve Oppius , imile fa

ctum T, Labieni rcerens adj ecerit, indelitatem ejw (Comii cili

cet) _ne ullapezdiajudicavit comprimipo , nii hoc Labieni magis

quam criptoris udicum e.

I v. At non ultra tacita illa voluntas trahenda e quam dixi. nam

dum collocutores nihil Ptiantur , pecie colloquii avertere ho
em belli conilis, ua interim promovere, eridiavacat, 8C do

lis bonis annumeratur. quare quideceptum pe pacis regem Per

um arguebant, non tam juris 8C dei quam animi exceli & glo
riae bellicae habebant rationem , ut ex his quee de dolis bellicis di- LLi-v.l.xlrr.
mc

Ximus atis pote intelli i. Ejudem generis erat fraus illa qua A
drubal ex Auetanis alti us exercitum crvavit, 8C qua Scipio Ari Ci xxx.

canus major itum carorum Syphacis perdidicit , utrunque nar

rante Livio. _Quorum exemplum imitatus L. Sylla bello ociali
Lib. I, a.
apud Eerniam, ut apud Frontinum legimus.
v. Sunt & igna quaedam muta ex conuetudine ignicantia, ut

olim vittae & rami olivarum , apud Macedones haarum crectio,

apud Romanos cuta capiti imPOita, gna upplicis deditionis,

quze proinde obligant ad arma ponenda.

vero deditionem

acci ere c ignicat an obligetur & quatenus, ex his uae i'I ra di

cta !gncpetendum e. Hodie vela candida tacitum haint Ignum Lib. m,

Petiticolloquii: Obligabunt er o non minus quam voce peti~ llme
tum eet. Sponio ducibus acta quatenus tacite approbata amn_

populo autrege ceneri debeat 8C hocjarn (upra diximus, nimirum . zz.

ubi

DElVREBELLl

ubi ac actus fuit cognitus , ac ali uid factum aut non factum cujus
rei alia caufa extra voluntatem Pederis probandi dari non poffit

v L Poen remillio ex fola diffimulatione non poteft colligit fcd

opus e accedat actus talis qui aut amicitiam per fel oendat , ut
fedus amicitiae caua; aut opinionem de tali virtute cui merito an
teacta condonari debeant, ve ea opinio verbis indicata elt , ve
rebus qu ex more inflitut fint ad talem ignicationem.
CAPVT

XXV.

Concluio cum monitis ad fidem 8C pacem

l. Maxim adidem eruendum
I l. Ir bello pacem empercctandam :

v. Et victor :
V I. Et quorum m dubia um.

I l l. Et amplectendam etiam cum damno, V I I. Pacem fadam mzma religioner

Cbriiz'am'spraefertim .**U/andar.
I V. nile id vict* :
v I I I. Vol-mz &fm'I Per/3. i

Tque hic finire me poffe arbitror , non uod omnia dicta

fint quae dici poterant , ed quod dictum atis t adjacicn

da fundamenta , quibus i qlqis velit fuperftrucre fpeciofio

ra opera adeo me invidentem non abebit , ultro 8C gratiam re

feret. Tantum antequam dimitto lector-em , icut cum de bello
fufcipiendo a erem monita qudam de bello quantum iieri po

te- declinango adjeci, ita nunc quo ue monita pauca addam quae
in bello ac poft bellum valeant , ad dei curam 8C pacisz 8C dei
quidem tum propter alia tum ne fpes pacis adimatur. Fide enim
O. III. non tantum refpublica quaelibet continetur ut Cicero dicit , ed ac
libeh ad
Theod. I,
c, I 5.

Epila

major illa gentium focietasz Hac ublata ut vere Ariftoteles M'z

pmaq oi mag cemam/uda F damma tollitur quod inter homines e commer

cium. itaque merito idem ille cicero nefarium effe ait fidem fran

gere qu continet vitamz Sanctiimum, ut Seneca lo uitur, humani

luxan pectoris bonum: quam tanto magis prfiare debent ummi homi
num rectores quanto cteris impunius peccantz ltaque fide fub
Cic.
Ro."pro

lata feris erunt imiles, quarum vim omnes exhorrent. Et juitia

quidem in cteris i partibus faepe habet aliquid obfcuriz at fidei
vinculum per fe manifeum e, imo ideo quoque ufirrpatur ut de

negotiis omnis dematur obfcuritas. Bo magis re m e reli

ioe hanc colerea primum concientize, deinde 8C fam caufa qua

at regni auctoritas. ' Ne dubitent igitur eos qui ipfis fallendi

artes

JL

ACPACS,LIB.

III.

5'53

artes inillant, idipfum facere quod docent. Non potefl diu pro

dee doctrina qu hominem hominibus infociabilem facit : adde

& Deo inviilm.
II. Deinde in tota belli adminiratone non poteft ecurus 8c
Deo fidens animus retineri ni femper in pacem propectet. Vc Oman

rime enim dictum Salluio: Sapientes pacis cau a lie/lum gema'

Cui congruit Auguini ententia :. nonpacem quaii ut bellum mercedEM- I ad
tur , ed bellumgeri utpax acquiratun Ipie Arizoteles non femel accu- Km
at gentes qu bellicas
_
actiones
_
quafi pro ultimo
_
ne bl_ propO-glxx.
F 1.1
nerent. Perinum quiddam vis e: quae in bello maxime eminet:
quo diligentius curandum e ut humanitate temperetur ne ni
mium feras imitando dedicamus hominem.

III. Pax ergo tuta atis haberi i pote, 8c malcactorum 8c

damnorum 8c fumtuum condonationc non male conat : prci

pue inter ChIianos , quibus pacem luam Dominus legawt. Cu

jus optimus interpres nos vult , quantum fieri potefl , quantum in Ram. xx I,
nobis itum e, cum omnibus pacem quaerere Viri boni e inI

I itia belli invitum ucipere, extrema non libenter perequi: ut

apud Salluium legimus.

IV. Satis quidem hoc unum effe debet , fed 8c plerumque utili
tas humana eodem trahitz primum eos qui minus valent : quia

ericulofum e longum cum valentiore certamen , 8c , ut in navi

t , jactura aliqua redimenda major cal'amitas, omia ira ac pe
fallacibus , ut recte Livius dixit , auctorbus. hunc fenfum Aro
teles iic enunciar: npeov n; XPS-'770w p6p@- 'n Y Lza'acpxawv Wigan , 2m
Ailuap xywzv aai-reis ang/Efnfmamv XmAq. Satius efl bis

plus pol/eat

aliquid rerumfuarum relinquere, quam bello victos cum rebusPerire.

V. Sed &r eos qui validiores unt: quia bonis uis rebus, ut idem

Livius non minus vere ait, ampla ac peciofa dantibus pax e: ac

melior tutiorque quam fperata victoria. Cogitandus enim Mars
communis : Mgmv , ait Arioteles , m maduere mg w MEF@ 5; 71M
M) g @MMM ;iz-MO. cogitandum in bella quam multa quamque improvi a

mutationes accidere/eant. In oratione quadam pro pace apud Dio

dorum culpantur n) MEMO@ F ednuepvucirwv WCPLFilu-em , damp q 'wxnc
du 6,000de siam-14an ,GQ-;CULO 'nxamz mille/aou mmimam qui rerum gefla

rum ap magnitudinem extollunt, plane qua non is mos etrtum bellipro

jjaera rvicilzus largz'ri. Et maxime metuenda delperantium audacia,

tanquam acerrimi morientium belluarum morus.
VI.
uod i uterque pares ibi videantur , id vero cfare au- 3.1, z-1,1_
Aaa

ctorc

5-54

~DE lVRE BELL] AC PA-CIS. LlB. Ill.

ctore optimum tempus de Pce agendi dum ibi uterque con-3

dit. .

'

v 1 L Pax autem facta qualibufcumque legibus , ervandaomni

no ob cam quam diximus fidei anctimoniam , olliciteque caven
da, non tantum Perizidiaj fed 8C quidquid animos exaperat. Nam
quod de privatis amicitiisdixit Cicero, ad has publicas-non minus

recte aptes, eum omnes umma religione ac fide tuendas, tum eas
maxime quae ex inimicitiis revocat unt in gratiam

v II I. Incrbat hc Deus (qui olus hocpote) cordibus eorum

quorum res Chriiana in manu e , 8C ii dem mentem divini hu
manique juris intelligentem duit , quque femper cogitet lectam

e mniram ad regendos homincs, Deocarimum animal.

LOCI

FINIS.

SCRIPTO'RVM

I; () (3 I

IN HOC OPERE SPECIALITE-R

EXPLCAT1,AVT EXAMINTL
AVT

EMENDA_T1.

Ex' fcris Liters :

veteris Teament.
Gemis.

Caput

ver:

Iv.

14.
24.

pag.

271.

xxx.,
xx,

xvxxx.

20.
23.

40. Plmi.
379. Eiziaa.

1 I.
1 1.

xx.
xxv.

1 2.
6.

382. 1mm. xxxvx x 1.

161.

32.

2. 7.
2.
37-

2. rq. 320. Proverbia.xvx.

.

8.

2.1.4.
243.
43
22.

4.

zoo. Ezecbiel. XVIII.

x 5. Eccleajl. xx x.

64.
87.
64.

xxx x x.

5. 6.
17.
16. -jZ-q. 499.

. xx.

pag.

2.

I8
xxvx.
18. Jam/ip. XVI.

xx.
xxv.

xxxvx xx.
Exodm. ' xvx x.

vcr.

caput
, 1
I. Para/111. xxx.

26.

. I
26.

v 480.
382.

'74.

303
79
290.

I; q. ;f- a NOVI Teamentl.

x7.
14.
2.

xxx.
xxx 1.

3 I 5. Matthew. v.
3 3 3.
41, 99.

17.
2 x. -q.
34..

22 3,2 28.

39- TilI I
Leviticus. xvxxx.
Numeri. x xv.

9.

3 1 3.

30.

1 39.
220.

xx. xxx.
Druida, xx x.
19.
xx.
Io. xg.
1 1.

19xxx x.

28.

xxxxx.
[cz/'ue'.

. xx.

6.
i

Iudimm. x 1 1.
xx.

1 5.

2.

x.

5-. xo.

xx.

xxx.

18.

XXV.
II. Regum qui Latini:
IV. Regf. 111.
19.
VI

28, 42, 43.

44. iq.

xxo.
3 1 2.
1;.
402.

xx.
xx 1 1.
xxxxx.
xxvx.

477
81. z Marcus.

23.

x 3.

23.

20.

88.

2 I.

22 3.

2g.
3 8 y.
F- 4- 43 44

VI.

48.

38 3.

xx.

19.

3 15'.

220. F_ Luc-a.

I x.

I.

348.

88.
22x.

XIV.
xvx x.

x 3.
3.

32 y.
300.

xx 1 x.

30.
28.

386.
383.

470. Johannes. xv.

9-

43*

389..

vx xx.

7.

289.

470.

xvx xx.

36-

349

243.!

I. Sameli: qui Latini:

I. Begum. vx x x.

27.
20.

73.

XXIV.

22 1. ABR/FM, x.
483.
389.

xvx.
xvx 1. ,
Aaa 2

2.

9.

3.

383.

9.
Ad

I N Dj E X.

.,

Caput

ver.

AdRoma. LT'
III.

2;.
27.

VII. -

14.

x.
XII.

5.
17.
19. l
I. ,

XXII.

'

pag; z Auguiinm de libero arbitrio. 42, Ioo.

. 323.
de mendaciv.
3 84. - q.
de Civitate Dei.
481.
2.1.
22. ai qui;[Cr-1mm. xv l I. q.4. 150, 442.
4 5'.
324_
Iz. C. de [udwl'ct
470, 479.
3x. "c. 2. de Treuga * Pace.
T uldrianm quod/bet, z.
37 5,
43.
l
Dominic..$0to
de
[ui'jure
1.v.c.
l.
339.
22.

-45- 74 &

\ Francicm Victoria rclcctiom de India .- *

le.

4.
23.

LdCor. VII.

21.

150.

2;.

140. EX Iurc.

36.

!37.

14.

216. L Lex XI l Tubularum.

xx.

II. adCor.x.

3. '

XI.

3.

XII.

14,

AdGalat. III.

2.5.

'

Iv.

I.

vr.

5. ,

21. 25-.
de jun- bc/li.
4 5', I l 6, 340.
382.
3 ;1. Medina de renar/time, q. 1 o.

31.
104.

Lex .So/07113.

4!, 98.

29, 41, 98.

; Digeis.

160 'De Iuiitia 'juch. Lhujmiudii. 417.

Iz. l

1. cx IMC jura.

'

6.
_ l I 8.

118 De diwione ren-ml I. quzdam.

150 Dc pactis. l. conventiomzm.

2 37.

AdEP/?e II.
vr.

3.
12.

216 De minoribm7, l. ir ma: cognitiom. z I 6.

36. I
l. I.
16.

\MCU/o III.

22.

150 Si quadmpc: Pmperiem cije dicamr.

1.4d7'z'm. II.

I. z. 3.

AdTimm. II. '

9.

Adchr. VI.

7.

v x.
VIII.

13.
19.
7.

' xr.

6.

21 Aa' l.Aqui/. Lwmadmodumjtm. 108.

I ;O "Dc religiois - izmtibwizmmm. l. mm

219.

10M.

417, 460.

2 De kondictiom nde-bin'. l. luli-mm, 396.

Iz. Def lege Rbodia de jacta. 1.2. 5. cum in e4
Iz
dcm.
_
107.
322. , l. Efe-mg.

_3.1.8.

33- 34_Iacobm.
I. Petri.

I.
Iv.
v.
II.
y

I. [Mam-.I I.
Ill.
V..

15'.
I.
12.
Iz.i
16.
16.
16.
16.

190, zz y.
I; Depoiti. I. bomides.
309. De_ dziractioize pgnomm. l. reirum.
32.
5. I.
396.
II.
Dc
[(34:13

idcmmmiis.
l.
cum
228.
7;.
ita leganmz. 9. inideicommz. 169.
I yo.
Ma'legem Falcidiam. l.Praia.
2. x O.
309. Si taba/e tcammti nal/x wabmt , Im
;0.
a'e* [zh-ri. irilzto. 5. I. ,
160.
293. De damno incto. 1. Ilumimm. 5. alt, *

l. Prom/M.

ExTheologis.

3 38.

'De acquz'rmdo remm dominio. l. quodin

Symam Nimmis can. XII.

Sjnoa'm L/!relatmiy l. [471. I I I.
Comilz'um ToletarIum I.
Leoni: cpi/lola.

37.
littorc.
I 1 8.
I 2 z.
39. vl. ir angc limitan-'5.
l. tmmzgam.
ct 392, ;19.
I 44.
3 8. De acquirerzaa wlamittmda poiiom.

L/fugrfiilmr quxi.ilper

381.

l. I. 9. 1.

422.
Negra-d

I N D
Neqrqid 1'12 loro pub/'ica wlitimre iat : l.
littom.

X.
tro-vcriamm iuirzum . 5.9. 458.

I I 8.

c. I 3.

De diveris tempvmm prairipzionibm.

Li qraiijuam.
1 x9.
Defum. l. I.
.

11.

De incendio, ruina , muagi. l. quo 7M#-

I I l-

agiltm, g. quad air.

366.

c. 2 5.
c. 46.
c. 5101.34.
f-

3-

317.
308.
232.
Fl3

I 08. Mmochim arbitrariamm quzeiion VI I .

De-pulcbro '0101410. l. fepulcljm.

4 !9.

47 s'

Ad leg? Carne/am deimril'zjzrmm. 99. [04mm Radium de republica , Iib. I. c. 8.

Daya-n]. autfacta.

314.

l. crimen.
Dejan
1. Imperatores.

3 3 9.
2 88. |

,
V.
VI.

231,236.

c. alt.
c. lt.

2 ;7.
3I3

De capi-UIQ - deyoilz'minio. l. Muibm, \ Guilielmm Barclajm adverm Momrcho

i-q.
4 y 3.
machos. I I I. 8. .
.
80.
1. pfliminii. 5 . input.
4; y.
IV. 16.
_
8$
1. nm duhjto.
6, 4; 5.
VI. 23. 24.
' 80.
1. in bel/0.
448. FrancicmCommm commemariomm
1.q1iminium.5.]10ilimixi0447,;3y.
r nr/l , Lib. I. c. 6. * v. c. I.
l i/im quoquc.
4 ;0.
Lib. I I I. c. 6.
. I ca ti-UM.

l_ MQ

8.

1.i qm'a'be//m

448. Plato,~60rgia.

.De *zm-17077igmicatimibm.l.probmm. 5.
De rtguljaris. jm mmm.
2 6.
.

Cdlce*

398,120. Ex Phlloophls.
289.

de legibm. IX. X l I-

98.
4 56

<

Xenphon I Socmtiwmw. 1V.

De Ida. l. mI/lz'.
De legibm. l. 7:07 Mium.

9 5.
I 44.

&ando [mperator inter papi/{os cognocat.

I 39.

UML/[mk: Nicomacbiomm. v. IO. 462.

62.

'_

q.
283-

I y.

Politicomm Iv. 4.

48

Prblematumi-ctiom XX IX.

3 53.

&anda [I'ma unimique windicarei, ml M. Tlll/M Cicero de oc-'I I .

3 62.
publican' dewotimem.
3 oz.
I I I.
207, 3 8 2.
De Poilimirzio rwerixlab bQiibMJ, ;2.
ufdAm'mm XI I I . 27,
362.
L/{d [Egem [II/am Majcat. l. alt. z 56. L. LIMM &76M De bcmici Iv.
De emendationcpropinquor. 292 &'293 .
227, 262.
. . .
Plutarcbw qua/Zion"; Romanar cv I I.

Inltutlonlbus.
.Deremmd
il . 5 . l .
. Nm_

3 8.
-.
l I 8-. Ex Hiorus.

EX Im Iconultls.

Pbl-w.

Ban-olla in Lconwmim, nde-Factis. ;47. Livim v.

1'22 l. Hoes. D. de capi-UA?.

348.

XXXIV.

Zaim apologa contra ECium.

;47. Mppianm CivilibmDidacm Cruna-vida iz Clem.im'om:
Mithridatico.
De Homicidiopam I I I. 9. I.

97. Iaiiml-S ex Trogo.

irz apuntan P, 1 1.5. I o. r 3 I 8. Vale-rito: Maximw.

Rrdinandm Vaqm'm MME/Jacmis rm- sz'tm Anna/um I I.
Aaa 3

333, 469.
1 14

3 8*
53 1 ' S'3
6 3
y3 3

5'12, 5 I 3.
I 84.
Eucbm'm

INDEX.
Eucberim hifion'a mary-mm \Afgan Philo de kgibm'ecialibm.
nmium.
84. Plinim V~I I I cpzala ad Ari'omm. 14 5-.
Pamgyn'cm dictm Conctam'm Conffamii

Ex aliis.

ilio.

57. .Fc-fm: Pompey'm.

Damm/\mes v.
Virgili/M,

270. Dante!.

ScrIptor ad Hftnim Iv.

467.

467.
228, 447.
471.

'INDEX
RERVM

PRZECIPVARVM

'A-C VER-BORVM'QVIE' IN HOC

ctTINENTVR.
OPERE

CON

A.
Bdicari rcgnum an pot. 169 Acceionisjus qualc.
Abdicato lio an quid debea
tur.

I 60

181
Accipi plus Eote quam quod n0
rum e, led ub onete reituendi

quod excedir.
378 8C cq.
Abitus tutus quomodo umatur. ;4o
Abrahamus bello adjuvit: extraneos. Accuare an Chriiano conveniat.
300.

39

Abrahamus res hoiles ibi acquiitas Accuatores ex ocio publico con

itui melius.
Achazi
dolis abinebant.
Abrahami lii ex Cethura non habue
judicat.

420

3o3
392 v

, runt partem hereditatis.

161 Aquri bello non poi'unt que: penes
hoes unt, ed non hoium. 423
Abentes an partcm pueda: feranr.
8C v438

4308143

Abentium jus prxentibus accrecit. Acquiruntur bello quoad jus exter

num, qua*: hois noer bello acqui-r

146

Abolvere cut atius quam condem

iverat.

424

429
452 8C eq. Acquitio naturalis in bello.
I 16
Abolutio juramento , unde vim ha Acquiitio rerum originaria.
bea.
227 Acqutioncs improprie dictae juris
Abiuentiae in olo pacatorum exem
gentium.
174
P .
;oo & eq. Actio injurix an Chriano conve
Aburdus intellectus vitandus. 2 ;2 8C
niat.
299
nare.

260

Acceptio pro alera facta quid ope

retur.

202

Actionum in'uarum gradus.

309
Actionum orenium 8C belli iidcm

fontes.

9z

Acceptato an praecedere alienatio Actor ut bellum vitetur , re dubia P0

nem poiit.

I 52

tius cedere deber.

3 F6
Actus

ll;

'

INDEX.

Actus homni inevitabiles an puniri lEquvocatio. 'Uidc Locutio ambigz

pont.
304 IES, 8C aurum diduci pomr.
Actus , qui humanam ocietatem non Eras CP( quid peronalc.

I 82
I 67

pectant, pum'endi non unt. 305 [Etolorum mos.

Actus ex more communes nemn Arorum mos Circa pracdam.

52 3
42 9

I 1 y Agamemnonisjuramcntum de rc ll

prohibend.

Actus interni an punbles inter homi

nes.

Clta.

304 Ager pote: vendi mcnura nominata,

Actus imperfecti an punianrur jurc

gentlum.

3I y

Actus contra concientiam illicti. 3 ;I

non tamen ad menuram.

426
205'
ibid.
ibid.
206
ibid.

occupatorii.

cedxmonorum , 8C Romanorum

mos 8C conuetudo.
79

249 Agri POlmno recpuntur.

Actus communes dividus dn Agricols parcendum.
guendi c'rca retutonem.
458 Ager Boeotus ecundum nes ,
ante bell erant, intellgcndus.
~.Actas contrajurament factus quan
do It vtous tantum, quando 8C Ageila dictum.
226

Actuum humanorum , qui aliis homi

426

Agri in dubio non cenentur arcin.

m'ltus.

I 22

Agri capti quando intellgantur. 42 3

Agr capti public unt.
426
Agri capt : de his Hebrzorum ,. La'

Actus poitivi 8C negativi quantum

dierant.

I 79

Agri divi, ive agnat, ve lmitat:

menura Compreheni. arciuii ve

Actus public , 8( privat in bello pu

blico.
Actus benec.
Actus permutator.
Actus dremtor.
Actus communicatori.
Actus mixt.
-

22I

4 5-2
471
qui
2 5- 3

38I

A71].

3 38

Agnatica ucceio lneals.

I 8

nibus unt utiles, plura genera.

AMM-0G.
_
Admiralitats natura.
Admiralitats contractus. -

zo y Alapam occidendo alterum axcere

I 76
an lceatjure naturze , an Euangeli
21 y
co.
97
206 Alendi lber , etaln vulgo quxt:
etiam exinces: quodjus Roma~
Adonis. regno exheredatus.
I 69
AdoPtatuS ex conjectura voluntaria
num prevt.
I 57, I ;8

uccedit.

wKz-r.z_.;

II Alexander latro 8C prazdo dctus. 92

Adoptiv non uccedunt in regns

pulo delatis.
166
Adulter 8C adultcra ad quam retu
tionem tenentur.
267
Advocataajus.
66
Edicate in littore an liceat 8C quate

Algerienes praedones.

dum periculum.
~
3 78
Aliena res ad debti conecutionem
accip quando pot.
1 ;6, I ,-7
Alenam tem accipere pro debto non

nus.
I I 2, I I 3
Edicatio in mari aut littore. I I 8, I I 9 4

EqualitaS exigendi in contractu qua

4)- y

Aliena res occuparipote ad vitan

licet , ubi debitum per judcium

conequi datur.
ibid.
Alienam rem retuere unde, & qua

lS exgatur, 8( quare.
208
tenus teneamur.
I 89 , I 9o
Equalitas contractibus requiita quo Alienam rem reddens prztmum in
tuplex.
207
ventonis non recte petit.
190
..

M.?

Equaltas rei in contractibus qualis. Alienandi uajus naturale.

209
Alienati imperii excmpla.
Aaa 4

I ;I
58
Alie


INDEX.
Alienatio requirit actum externum Anglia, jus Circa przdations, qua
8C acceptationem.

I ;I

contralegem unt.

- 268

Alienations requiita quxdam mere Animus vitiat actiones fui naturalici~

~ untjuris civilis.

1 51, 15-2

tas.

244

Alicno uti quomodo liceat. 107, 108 centum Anni tres ferme trates,

Aleno qui utitur in neceitate , tene

12-7
Antiochus an jus habuerit in He

braos.
tur ad reitutionem.
1 09
Alieno debito \Remo obligatur natu Av9pwm7m9ec gura.
ralitcr, nii heres.
574 Anthro Phagii
Alimenta an liberis debeantur, 8C quo Aodiq Zum quale. .
enu.
~ 157, 158 AQJNPUU; quid.

80
2 9
279

88
I O4

2.24 AUW; qud.

AAHJ'DPKEV.

ibid.

Allodialia regna quam ucceonem Appellationis exemptio an ubdito

acquiri pot.
, equantur.
"
1 67
Amapv.
Allqvio cujus naturaliter. _
178
Alluvio quando cedat proximorum Apooiorum judicato qualis.

I3 x
31 5

348,

z;
przcdiorum domins.
I 78, I 79 Aptitudo juris pecies, quid.
Alvei mutatio an nes immutet. I 22, Aptimdo moralis non facit naci obli
6$
I 23 _ gationem retutionis.
Alvcus ccatus cujus naturaliter. 177 Aptitudo, 8C proprie debitum bene
diinguenda, ubi concurrunt. 265
Alveus ccatus privatis quando ce
dar.

179 Aqua prouens quaenam t.

Io9

Alvei ccati cujusjure gentium. 176 Aquas corrumpere in bello an lceat.

u uI.

AMPWM quid.

462

413

Amens promittcndo non obligatur. Ara Miericordix apud Athenieues.

i

I97

334

Amenti aJum dicere non e menda Aratori bov parcendum.

479
cium. \
3 88 Arbiter de bello lectus de poeiione
Amantes populi an dominum hapronuntare non deber. 529, 530
beant.

347 Arbitri ocium quod.

529

Amici qui int in 'ute polimim'i. 7 Arbitri reges veljudices.

ibid.
Amicorum cau a bcllum rect uci Axbtrorum genera. *
' 528
pitur.
' 368 Arbor cientix boni 8C mal cujus rei
Amicitia non cx ola indigentia naciymbolum.
104
tur.
96 Arbor vitae cujus rei ymbolum. ibid.
Amicitix conventio in pace quid ope- Arciinii agri ve occupaton'i. 122
retur.

52 5 AFA-Hawai Ariotehi qua?.

48

Ammonitx nec federati , nec perpe- Argumentis paribus pars utra prxe
tui hofces Hebraeorum.

AMOICMCI. apud Rhetores.

243

renda. v

3 ;2, 3 ;z

2 ;2 Argumenta , qualia injudicandis m0

Animantia muta alunt obolem. I 58

ralibus.

'

ibid.

Animantibus qua: ruri infaviunt par- Arma apud Romanos polmno cut
cendum.
Avpoanxp'a Puid.

477 479
recepta. ,
453
394 Arma hoi alicnjus ubminrare h

Angariatus equi quo cnu Chrio

is e.
jubearur.
28 Armis hoium uti licitum.

380
334

Anglia: regn ucceo.

172_ Armorum vox quid \igniccr-

Arrag0~

Jh

.l N U Bx
!AttragoniCl-Tucceio.,l
iArrogatio. -!L-''f- ' - F48 'Bellum privatum ahlc'tumjwo co
, - itutajudicia,& quibuscaibUSL40.

1Arxqqid.1'
- ' ? ' 1535.
Artium vocabula quomdo accipien
-r da.
ibid.
-Aae moscirca praedam.. '
428

S . privatum alquod llege-Mois pct

z-I mium. 41'. an cum Euangelo p
gnet.4I SC 42. Ambroii 8C Augu
~ ini dicta contra illudi v 43
-Amonai. -Uia'e Macabaei.
Bellumjuugpz ac olemne quid. y 398
Bellum
ex edicto.
46k
Acurationis _ contractus. 1 206. na
* -tura.
v
2 14. Bellum CmManlii in Galtas an ju
~Artio promione mulmm djat. ' um. 46. Caji Cxaris in Germanos
** ~
'
'
390 anjuum. 46, 47. Octavii 8C Dcc'i
?Alertio mera xtur qud ,' 8C quam 4 m an jua bella ': -Cai 'quoqu
."- vim habeat.
~
' 196 Bellum
~ bellum
publiCum
anjuum.
olemne, vel minus

Atticumjus de captvisredemtiszzy'i
' ' 144
Auctores bell injui ab aliis dier '.olemnep
' E-nendi;
- 465, 466 Bellum gerere reerv-tun'i' hbenv
-Aves quomm -int.
mz',
ummumimperium; " '
- V4";
Aukiha ab una parte promia intelli Bellum quando 8C quatenus ab infe
guntunumptu pctentisi
z ;4 \ 'riribspteatibus g"eri poit; 8k
Axilium mittere quis excuetur. 26 I ~ an talc bellum publicum dcendum.
' 46.8(
aageri
pot
ab illis ex *conj
Auxilium veni quando dicatur. 5 ; an
ctura
Bellum
voluntatis
Oix'ie-t
uPeriorisct.-peju'sfyrannide.
84'7
T'

_,S,,;_- _B' _, , ,
.- 'l v

vBellum pro ociis, 8C ro amcis'. 36

B Arbari'malc ercis- pro hoi Bellum ucipi'- pote Prfquibuvs

~
bus habiti.
347
Barclaji ententa de jur'j -reiend,
" quod t penes'pppulum, vel majo
remejuz parten].
-' .
8'0
Bell-audipro'aljojuXCauaE.." 36)Bpllandijs inerioribus poteatibus
quibudmconceum. -
46
Bcllantum extra territorial): qua: ca
" piuntur ,- 'anjure belli- acquirantur.

F hominibus.

. - 468

Bellum an licitum pro amicis aliens,

.-

.1...21'3'

469

Bellm geri pote per hominesim'

. probos.
37;
Bellum anlcitum in eos , qui in natu

2 ram delinqmmt.

. .316
Belle ctan liditum , ut cogantur
ah'qui

' eri Chriani.

.' x

-?.;P-AIY:27-;'k-u'-'ILZ

324

x
,
43 8 gd Bellumihjum obligatur nemo'.
*Bellare quidam lege vetantur. 90
~- . 246
Bellum natura quo cnuI 5 Bellum pro olo Oenivo-quando u
Bellumjuris gentium quoenu.
16 * mendum.-
2;;
Bellum an vetetur lege , qua, data e: .Bellum non lictum Ob'n'im'iam pa
Noa?. 17. an vetetur.- lcge Euange - -tentiam vcini tanmm. -b -: n

I o
_ _ -*i-',

zo Bellum juumnliunde .vitm haberc

lca.

Belli denido.

I 8C 'z

pote.

'.

'

* ~

3 ;o

Belli vocs origo.

.
z .Bellum an utrmque juum detur. 3 56
Bellum an juum aliquod jure natu Bellum omittendum a-zpe nori, &C
TX.

2 13

'A

nororum caua.

360

v Bellum alud prvatum: alud publ .Bellum ob poenam ucprc deber

ce valdioris multo. S ...M
363
cum: alud mxtum.
4o
Bellum

611616 1616161666616 611 6666161216 6116

91121112 1462662111 6815 6166112
1 1111116
5.8
261 6662116116.
`
363 251 364
611616 :10152.1112 861. 3 ; 3 110111111 6111611661 1136116612;
611616 1121161 8611 66161661: 1661616111
16666 661116
.

! 268
-

611:.

46 3 11 181112.18.5.
3 64
6611616 16166616 1461 661111: 16616 26 111 61.1 1161166261 : 6261 661116_

1111666122 161662 6661611. 484,48 ;

.
. 1 . 48 .
611616 2115 62612.
49 3 61161616 616
111212.
21101113 11166161
`
16166616.
3
111 211-%3611111621: 666661 6611116211.

1616 61616612.
3 69
6111 6166166162 621.118 , 1112.165, 112. 6661162, 1166 62612, 1111111111. 92
26162616, 111111111661216.
88 1.12. 616 81115 661 1121111216 116112 86
61116261216112,
1616112
1612.92.
86
66
6166212.
89
160110 12182493. 6261126 66111 16216112::
311

6116 211 6611 6611161 6611666616

1611111626, ! 66661612 1111118.
9 1 . (111111112611161.
;
111111]1.1111 61166166 1616111.
4 98 66112 11116 111115 626112, 1611125.
343
6!111 166161:2 11106111!!! 6116661616 6611 6112 611 626116 1112161116 , 6661111611611,
616666.
466
%61212..
11614
11.1 666
626116 66116111 6116616 6112 26 161616161162 01) 11611662 111
626116.
466
6616.
318
66111 1616 61616216 666161 6611161. 11121: 6112 616 1111661111 16112 86 26 661261:
6616616 & 66161.
12116 16161616662.
366

111(1618.(11 1611116126.
463 136112 06 16611 6211125 11612.
111 16616116.
462, 11.03 1163118116112 2616 16.

3 39

9
61121611:2.611 611112 6811168 2 )

61162 136111 166161166661 1111111612 1

1112.
463
1611112.
11661662 6612661661 6611166116
66116 666 1661616 26 62612 81811 6112
11616 112111.
464
6666611662.
32
6116 62612 1616 8066111111 266161166 1.12 66 168118 1116121165. 276. 6616
161.
421
66666662 61611666. 278. 66 666
11261.
296 21 3 14
11 62612 61661 1616 1616 86611616

112111.

4141 =1= 1 6612111161121616 6616 88116118 1112611

13 6661661112.
22 1
42 1. 426 66611612 1115 211 6616111 6611: 61118

110 62612 6686161616 11611 1161611666

16616662.
1
1661161111.
233, 236
61161661 6111111616 6166611125.
441
66116 11116116 62612 26 1661166662 26 66611612 6116616616 26 1616661 1.
6211 1.11'.
236
66 , 66166611. 438, 439. 81 211 10111

1116.
8110 1616116 62612, 611111 1666666161, 1666611612 136665 1866115 11166662. 242
26 6616 66612111 661111.
111111. 66611612 611216 162.112 6166666 01111
16261.
244
61161616116 62612 , 11 6661611112 1161,
66662 26 66 661 66111161.

4 99 6666612 6666:1 6666166612.

16 6666116112 6661616666 812665 66

110118 11661 6611111161 16111166.
16121. 1
161'2611.
11121.
110 61111 8 6166111666 261361126 611126 66161661 211 166110 681112 16
61.

438

6621111.

269

11 11011 16161661 162 1411616666 26- 6661161116 666111 61126611662666

6111126161.

111116

6616.

7;
662

lNDEX.
eo, quem redimere debebat.
Bona avita in ucccone diinguun
tur noviter quxtis. 162. quibus

naturaliter relicta ceneantur. ibia'.

Bona noviter quaaita naturaliter cre

542

Captivi promum de redtu in carce

rem valer.

548

Captivi res , nii apprehenae, non ac

quiruntur.
542
duntur proximo relicta.
16 3
Bona legatorum anpoint: pro deli Captvi quorum in poteatc nunc
int.
443
cto capi.
27 5'

Bona ubditorum ex facto upero Captv occdi bellijure pount. 410

rum Obligantur ex jure gentum. Captivi an quovs tempore occd
41 r
393 394 pont.
Bonaj ure civili,autjure gentium quee

de Captivs 8k rebus cur pecialter

convenir debeat.
448
519
48 Captivorum redemtio. 491. permuta
Brabantorum lex contra lberos ex
to.
bid,
ecundis nuptis.
16 Captivorum redemto quam favora
bilis.
540
Braidae dictum.
3 8
Captivorum poer , ervi.
439
Captivorum redemptioncm quee ve
C.
tant leges, anjux.
;41
Captivorum
bona
Romano
jure
co
!Elare quid.
207
cedunt, i heres nullus ir.
4 5- r
C. Cazaris bellum in Ariovum
quale.
404 Captus alii e dedere non pote. 5-49
Cananaeis e dedentbus parccre P0 Captus in bello juo an licte fugiat.
tuerunr Ii'aeljtae.
220
49
Canones quid conituant Circa popu Capta actu bellico quorum int. 427
lationes.
480 Capta bello quatenus concienti pu
Canones de ervis quomodo intelli
ra acquiranrur aut retineantur. 483
gendi.
44.2 Capta bello injuo non unt capcn
Capere bello quomodo t contra
numjure mtemo.
497
charitatem.
- 48 y Capta bello injuo , prion'bus domi
ta &que alienantur in Pce.
BxMZm quee Ariotel.

_P_.. .,fir-c.;.A4_,.A3f,:

. ._.4.

Capere homines in bello quatenus l

ceat.

m's reddita.
498
486 Capta po pac ntam reddda. ;2:

Capenda non unt bona nnocentium, Capti bello erv unt etiam Ctra de
ex debitoribus principalibus no
llFm439
rum conequi poumus.
4,8 5 Capo cenentur qui intra prxidia du
cti unt.
ibid.
Capita rerum.
46 5, 466
Capitalia quazdam delcta poc Euan Capri gratis dm.
49x
441
gelium praedcatum.
6 Capri quibus acqurantur.

Capitales cognitones cur degerint Captorum bello liberi an ervi : 8C

quatenus.
Chriiani.
3 5'

Tr.4z-,
3-

"

..-~
A~'vf

'f.J:~

Capri qudo pont interci. 472,47 3 Capris parcendum in bello. 472. ex

Captio Romanorum adverus Car

ceptiones , quee valgo contra ade

z ;6
runtur.
473
2 ;I Captis quid acicndum, ubi ervitus in

thagneues. '
Captionum exempla,
Captivus idem pluribus pretium de
uu non e.
49 1
bere pote.
541 Captivitats jus etiam injuria dicitur. _

_Captivus an redire debeat , mortuq

442
Capt~

INDEX.
Captivitatis jus non e jus gentium Chriiani eti ne armis militant. 376
univerale.
443 Chriiani tenentur auxilio ei'e Chri

Captivitatsjus quale his temporibus.

Capuae civitatis intertus.

ibid.
nem.
. 246
1 8 5' Chriianis an reicrc uperorbus

Camfex quomodo dejuita enten

ta:: inruendus.

ians periclitantibus ob Religio

37 y

Caro imbecillam corporis conditio

y permittatur in umma necetate.

82. veteres etiam in umma nece
tate non reciterunt , cum po.
ent.
83

nem igniicat.
3I
Carthago CiveS an urbe~ guicet.: 56 Chrianorum edus inter e : ejus ob
ligado.
246
Caella: regni ucceo.
168,17
Cagatio utilis ei qui cagatur. 29: Chriianorum veterum ententia de
Caus improvii conductorem non li juramento.
229

berant.

2 I z Chriianorum mos Circa captos. 443 '

Catonis Cenori dolus.
388 Chrianos an deceat ex prada qua-.
Caua: injua, 8C uaoree, 8C cxemz
um facere.
506
pla utriuque.
344 Circcidi Chritian an potuerint. 383

Cauae impellentes qux peccatum ex~ Circuncio ad quos populos perti

cuant.
3 O9
nuerit. IO. olim multis populis cu:
Cau abrahtes peccato quze. 3 I o
neceria. ibid. ab extraneismnte
Caua: dipenandi intrinecx 8C ex
ucepta, 8C quare.
bid,
3 O7, 308 Ciratio in locs non tutis.

4o;
Cauae ubnacentes in bello.
37 8 Ctato in repre'alis.
397, 398
Cepie bello rem quando qus dica Civis corum capi pote , qui norum
trinecae.

tur.

42 3

civem injuria detinent.

396

Certamen ingulare an permittendum Civis innocens anjue dedipoit , ut

excidium vitecur.
366
ad bellum virandum.
3 y;
Certamna certo numero an licita. Civium 8C ervorum dierentia. 44;
~

Certus non e certiorandus.

526

208

Cives Roman quo enu dicantur,qui

in orbe Romano vivunt.

I 87
h_

Chariras non obligar aepe , ut Clare Cves quando jus damn repetendi
loquamur.

386

habeant in Magiratus.

264

Charitas multa vetat , quee ex jure -Cives an abccdere civitate pomt.

147
ricte umto er poimt .
48 y *
Charitas vetat azpc quod jus permit Civis civitatem indemncm quomodo
praeet.
ibid.
tlt.
379
Chrographi Thealorum controver~ Civitas quomodo dividatur , 8C quo

HS" MO ~ cectu.
186
Chrius non e tantum interpres legis Civitas bello victa an denat Civitas
Per Moem dataz.
zo e444
Chri facta non omnia nos ad imita Civitatis res belli jur acquiruntur.
tonem obligant.
H
Chriiaui non reiterunt mals Impe Civitas
ratoribus : etiam cum praetextus

ua non denir Civitas ee.

399

eet probabilis reiendi.

76 Civitas injua piratarum coetu quid
Chriani jurarunt per res creatas
det.
_
bid,
cum repectu ad Deum.

224 Civitatisjus in cives.

147
Cvitates

INDEX.
Civitates federatae imperio dinctae. in Commearu Comites qui.
ibid.
.
48 Commodatarus ad qud teneatUr.
Civitates immortales quo enu. I 8 3

209

Civitates decicentcs recipere , con Comminatio nemnijus dar. 21 9, 220

tra amicitiam e.
526 Commiiones. vid:- Dimicationes.
I la
Civitatis jus in magiratus quale. 264, Commerciorum libertas.
26; Commodator quando intra prxdi

Clais qud.

25I

ctum tempus rcm repcterc pot

Clauula, ut certera tamen rata ma

260

Communio au durare poit.

I O4
Clari atio.
402 Communio quibus ex cauis ceavc
llt.
Io5
Claulula, i populus vclit , qud opere
Compeuari
nou
pote
id
quod
bello
tur.
;46
Clemens Alexandrinus pro poenis 8C
cauam dedit , autjure gentium fa
ctum c.
;I 4
miltia.
35
Clementia in bello.
467 Compenatio debetm* ubditis , quo
Clerici bello arcentur,8c quatenus.9o
rum bona Pce alienata unt. 5 I 8
-

neant.

Clericis nterdicta c militia.

52;

3 8 Compeuatione non e lxdendumjus

Clero olim exclui , qui po: bapti

term.

5-14

, mum milita'ent , aut magratum Compenatur cum promi'o res inju~

e derenta.
- 5I3
geint.
38

Coemptio an licita.
I I 5 .Compenatur cum promio debtum.
.Cogcndus ad religionem Chriianam .
l bici

- nemo.
3 24 Compenatur cum promi'o damnum
Co'gere pugnatcum atu nferiorsz
datum. ;14 8C poema.
ibiza.
Cognatica lucceo linealis: &ejus Compromii 'uus ad bellum vita'n
fundamentum.
167
dum.

' 3 ;4
Collegio deructo an res mancaut Couceo mmunitatis vectgalbiis
eorum, qui aliis uPerunt.
I8y
6C tributis quomodo intelligeuda.
Colloquium poulans ad qud oblig
' l' 4 '
26-1
tu'r.
l
I Conceum au morte conceoriS-n
Colloquio durante res uas promove
tereat.
b
5-4
re licet.;
.
ibid. Concubinatus quidam peces matri
Colloquii uus ad vitandum bellum.
mouii naturalis.

.143
3 S'3

Concupicere in Decalogo qud. 3 I y

-463
Colonia-, naturaliter non ubunt civi~ Condicere.
tati matrici.
I 86 Conditio non implcta liberar dem.

',Comiteslegatoruman int inviolabi

les.

;I 3

27 Conditioues contra eurn , qui elocu

tus e, potius interpretandaz. 52 z

Commeand jus qualem interpreta'
tIonem reelpiat.
5-39 Conditio, i res maneant eodem loco,
Commeandi ecuritas ctiam extra ter
quando tacite init. -
260
ritorium dants porkgitur.
;4o Conditionem deferentis an accipicn
tis verba plus valeant.
263
Commeatus an ad bona extendatur.
Conjectura:
ad
nterpretationes.

2 58
ibid.
2 58
-Commeatus morte dants an exin Conjecturae extendentes, '
guatur.
ibid. Conjecturae reringcntes. a 58, 260
Bbb
Conjun

IND-EX.

Conj unctorum lotus ad interpreta Contractus regis an actionemparant.

tionem.

2 53

Conjugium. 'vida Matrmonium.

2 32
Contractus Regis ubditis jus cogen
di non dant.
ibid.

Conenus olus inducir obligado

nem.
39 5' Contractus Regum an leges dicen
Conequs popul in rebus modicis e
da?.
233

qui facilius prxumitur.

I 54 Contractus SC leges miceri pomt.

Conilia 8C praecepta interdum ind

3
incte ceruntur.
3 S Contractus perfectas ne criptur:
Conilia \pientum quantum valeant.
_
63
3 $I Contractus Regum 8C populoruman
Coniliarii Regum quomodo obli
interpretandi ex 'ure Romano. 263
Contractui extriulleca non ntndi

gentur ex bello injuo.

458

Conita an olo ced ant.

"'-~-_d._.

Iz

canda.

207
I 96 in Contractibus vidum rei indican
Conantinopolitani nullum jus ad eli
dum, 8C quare.
ibid.
gendum lmperatorem habuerunt, de Contractibus leges Romanorum
quod non dependeret Populo R0
8C Hebraaorum.
21

Conantiaa debitum quale.

I 87 Contractibus nvaorum ve tyran

mano.

Conituens non emper uPerior con

tuto.

norum populi non tenentur.

2 36

;3 Contractuum natura repudiat ambi

Conuetudo quomodo introducatur.
guas locutiones. z 386
I 26

Contumelia quo enu b injuria di

Conuetudo pro conenu populinju

nguatur.
.
29
,re concedendarjuridction. I ;4 Conventio de redemtone'an recndi
Conuetudo horum temporum de
poit ob lxionem. . ~
5'41
,- z mobilibus bello captis.
. 4 ;4 Convencional:: diviio in publicas , 8C
Cniletudo hodierna de recipiendis
deditis.

privatas. ~ -

237

-__~\

47 3 Conventionum' publicarum divizio.

Conumens nummos ll'tVOS ad rei

tutionem tenemr.

i id.
19x Conventiones. -via'e Contractus,

Confortia impiorum vitare , apiens

- monitum.

Fedra.

244 Convictus cum impiis 8C contumac

ad Contrahcndum nemo metu impel .. bus quatenuscillicitus 244. qualis

4$
~. lendus. .
,
208 S prohibeatur.
Contractus Quid.

207 Cornelius' manit Centuro POP: ba

Concractuum diviio. ~

206

ptimum.

2;

Contractus innominati qui , 8C unde C'or'nelia lex pro heredibus comm,

dicti.

II,

bid, j_ qui poliminio redierunt.

Contractu populi facto cum liber e

et, Rex poea factus tenetur. z 3. y

45x
Corpus ad ervturem bctligari pote.
'.-r (

ct

48

Contractus vergens ad pernicem pu Corpus naturale idem quamdiu dica

blicam an obliget. r' , '
236
tur. .
' ,
184
_Contractus Regum ecum ferentes .Corpus ex- terra ortum terra: debe

alienationem pecunia: popul , re

tur.
79
gni,partis regni, patrimonii regalis, Corpus humanum beiis dari mie
an valeant. 1-- _
ibid. ' randum.
8
Corpor

_- ._._

).
.
3

.
2_ : ` .


.

32

: ' 8

(.

8, : .
44
() .
427
( :

, . 9 4 .
379

,
:

()
(:

.
.
4.83
:

8.

438

( 8:

.
: .

22
42

.
462 &9 .

3 3 2
.

37

(: .

38

@ : .

:
.

17 , 8: .
24
:.

473

: .

.
47 , 472
,
, . ;46
.
.
4 6
.
_
5 29

266

, 8 .
264

: 8:
.

269

:
1-

1 , 8:
, .

34.

266

:
.

3 :
.

.
472
,
! .
368
:
3 .
4.

.
94.
:. 98

.

378

9 3 .
,
24
:.

, .

. . ,
: 5
, .
.
.
8
.
4.24 ) : .
2 67

. '
22 ) .

5.

62

1 38 :
.
2 34.

2

INDEX.
Deliberati 8C indeliberati actus diin Deus owncpu quo enu.

290

ctio.
462 iq. Deus ropter le omnia feci'e uo
ens dicatur.
lid.
fuper Deliberationibus Poltics re
gulae.

36

Deus au non Poit agere , m'i ob

nem.
ibia.
Deliberationum nes , 8C media inter
Deijus
in
homnes.
379
e comparanda: 8C quomodo. ibid.
301
Delicta quomodo Contractibus com Dei lentas in novo federe.
Dei
factum
Circa
liberos
peccantium
parentur.
288
cur hominibus non imitandum.342
Denuntiato honea etam ubi non
necefaxa.
4o Deo mendacum non convenit. 388
Deuuutiatio in quibus bellis uece'a Deo magis quam hominibus obedien
dum agnocunt 8( Philoophi. 72,
na.
401
Denunato pura &C conditionata.4oz

._4__._-. -_

277, 278

Denuntiatio ad proximum prdum. Dictatoris poteas alquando um

403
ma.
;6
Denuntiato eur requratur,

404 ad cum Diem, excluve , au incluive

Denuntiatione an opus, ubi legati vio

intelligendum.
536
lati unt.
40 5 Dierum vox in federibus quomodo
inteligenda.
2 ;z
Depoitarius ad quid reneatur. 209,
2 I O Diis acrpta quee jurs imt gentum.
Domm prazdoui reddendum ,

ominus appareat.

77

22 5 Amour-5,140061..

' 4
43

Depoita bona po publcatonem Ama;wi qua: Ariotel.

l-.._

co non priori domino reddenda,8c Delatio conditionis ante acceptatio

quare.
190
nem non obligar.
63
Depotam apud e rem uam Demo Diligendorum gradas.
3
reddere tenemr.
ibid. Dimcatz'o ugulars qubus Cibus li
cita.
I OI
Derelictum quid cenetur , pe rccu
perandi ami.
126 Dimicationes ne fructu illcitx. 47 5'
' Decrtoresjuslegationis non habent. Dimdum navium de integris intelli
geudum.
2 52
27 I
Mu;FF-~
:du:

43 2, 43 3
Deperatio ho eripitur, rebus erva Dreptio praedae quals.
tis.
482 Direptions concedendee aut negan
Depolatio quid.

437

dae rationes.

ibid.

;O4
I 96 Dciplua militaris Romana.
Deus njuramento teis 8C ultor. 222 Dipenaudi in lege poenali cauac
Deus promittendo obligatur.

uae.
307
Deus probavitjus puede.
421
Deus noceutibus parcit nnocentum Di peuatio dinguitur ab xquitate.
308
caua.
379
Deus quojure eciat, ut peccata po Dimulato an licita.
fcers noceant.
3 3 8 Dviio rerum.

33, ' 335

I 16

Deus quo enu dicatur mutare con Divo rei ad bellum vtandum.
lum,& poenitentia duci. 2 I 9.quau Dvorta olm lcta. 13 5. Chrifaus
prohbta.
71d
do dicatur improprie nos fallere.
2O

Deus po ulo cladem immttt ob Re

gum acta.

DO ut des.

Dolor nou datjus occidendi.

343 Dolus bonus qus.

0$'

474
33
Dolus

.-a_

1.:.sz D...: B; X
Dolus an ex genere emper malorum. Dubts ubdtus an recte miltetjlzid.
l

Dubitans dejur gold zgere debp

382

Dolusinbelloanlctus,&quis. 380, z
~ 3 $
::
_
.558? ggbtms uomodo ad judcanduln'
Dobmah vox.-.--_.!--~--.\rri gubllum.
uxpropxiehqus.
vde'DmcaiingulairiS;
' Y , _ _5,43

.LdSiP-zv ~

Dqlo contralzpns ad

' M

;renado-f

neIIItcxxatux-z-J

ME , . x ,-391 Dx milites quqtenus obiljgc't. ' 54;"

Dolisabnexegennum--z 3917-35@ ,Dax de blli _cauis trdgcre non , ,

D010 res houm caliere lt..- 27

Domanfnxtusdnwddpwz Qu::
_ 5 te.
homnes,
{4,37, lgducias dtgxsjam
Pte. at;
ri-

.u*.

Domanium.
r '{PUHI . -_ . wide
-

.T STH

1"'. ,-z'

: quia,
Concederp non pote 'quaz
kid,
Dax
cohdohaire'potnbndih

'EL

. t

Dominatio pqucorum ad regulanFT

a ~ Cedit*

..izzur

;vu-4195

Dominiumezxternum; , ,z 5 ,.- -

TI &WPF-Fl?? J

I ,

.ll,"-lj!; 5452546

Ag Ducxs belljus eximium in PRI-:da~

Dominium -naturlex .zr *Perliun Dues belli dipenatores prxdxaRlcl_

acquirtur.
42 5 -q.
Domnium uoiunde. zz _
_ ,17
T;

Domirmninantis nude.; .
Dominum conditionatum.

DUCCSR.
-'

. IPQ..?sz:.-Srm
Lil'LIIH.

;'_Iziev , rca prazdam. '

. I'd.
Duces;
"cerP.\th-bell
l lliguidamdqpgda
qpoml-Johligeptur,
4 'I
"zl r
.CDS
. x3 Duces

_Dominum rerum,quaz pondexe,lpn

fura , 8C numro conant , quand

traneat.

~ bellinjua

~=-.-.43'3

193 Ducum ipacia quam :cgipjant .impr

Domnium- ?extemum -nc memo

_,., precarionem.
"

-Dnu'nia'quomodo inter'eant ,ilblt

ubjecto.

,L, ,-.. _ 54?

,

..x JA!

' LPI

Im,., , :v [183
'

x r

E.

Drnimzrprzcndlx's ir qui l.
L +75

El*

puitqur

ECcllijusan Baba-.at Rmsaeles; ~

;Dominus qui' denunciavit, ne fervp

3.43

credertur , tene'tur de Peculigut Exlxv quid apud

intemwer- .- Mm-z

K, ...19,1

lum.

.:-m43

Dominpm rci , quam Podet , igno Eleazar

3qu quid.
factum. - -._ 2-.;- ;. . 414
:~- rans,neminitenet'ur.
93
Domini- xerum , que de. navi jacta _Eligens- indignum , xeippblicae .tpgez
tur'

unt, partem ab alis rcPetunt. bid, -

venditorinon
rcm alienamr
pte.
,,,r''limerc
Demos incendere inhumaIIum. 477;, Emens,
- . 193
,
_.__
- 480 -q, Ementi pignus creditorie, tcp'tux

Donate, pro trangrc. '

252.
Dontio an acceptari ,poit mortuo l quioppignoravit,_etiami.res it lc

donacoxe.,
202
._
x-LJ. ,. ,Fi-9
Donaciones magiris militum fa_ Emptor rei cath bello injuo anquid
I 'OSX-Tv - -'

':. ',

432

impendii deducat..

Aqo699p,tvi,unde. 489 EymZocpMe-u.

Dubitaxe (luis .potclt, ontemplaive, Evexuyctm.
I. nnactiV'e- _
I i

, _ [o

::Jul

_499
252
t ,F9 3

EVT-M.
'

B bb

' im-ltda.

_.lND*EX.
26':

B7114de ' 'r

ct- j

_ '

Emdzu fontes 6C regulen. '

lingua-a, .
Emapxs'v.

ibid.

T" '" 240

224

ct'

_
F.
.Aco 1.'
ut facas.

lr,,

..Jl J l. ..

._
"Facio utdes.
'
Epicoporumzopnila Circa bella. 3 52, - FainoronEdxd'

,2..

0*

:zo

'end.Try-'I'
''- ''z
~

I'x

Equi 8C Equa: que: p'olimno apur Fultas ,juris pecies ,- quidg 8k quo
Romanos \aceptar '- '

453

-...<-PICX.

. '-3

Facultas eminens, quick lff" bil

Erra'ns'ho'roblgatur ex pacto. $48 {nera
'Fcult'as quee Purctrt ,*ntempo'
Exirantes mquem Chr'iada: relT

-. 'SiisariPundErroran jm: '

'

3')

' fe amittantur.

*fx

ctum'a't. ' '193 Falm 'dicermenti ,'8c- infant, noi

Bcnhonjrabann '
' 29 CPE mentir, ricte umta voce. 387
Enangeli prcpt mi tnan'tur Pato eri'qux dantur.
427
~ 2 ;z
,9 Fayor in Yroms.
' 224
F'vpmb ia in dbo' re'ala'" 2 ;1

_hjrcnzturgh._
BWxv,
" ct' j

Rakim;

43*

{gmbilioia qomod'o' 'interpretan'

25
Exceptionm habensjhslbetdpe; * \l-=i
*
. u'ni redacta'm ex,
ven FbtialiumuiISRomx.jrf=:I;,- 3;:
, _dids'
,-"."*
Federatus an deendendus* contra fe~

-Egcecutos'ac'l ino'dum quod perd

Fidel-atumlmm.

"..(\', fr:

368

net,condjdonem
nonfgcit.
;'59 Flds quidg-:g ...55,1- . ,117. z ~
,Ekerctcitoractio
une.~'_'
' _, 'zi

37

chuzquad'fenovatum' cnanlr.
Exrcores_ an teneautur in olidum

xacto .inagr.
Exercitus quid.

-
''

'

\N

'

347

' ibia'. FdUS ndietrre lat. " bil,

2 chus antiquus quando platfrm

Exules non teneutur imperiis Civitats, ? dum.

-'" -?-j-'246i-2451
147, 148 chus cum populo reale._~~~
"-256
Exheredato lio , an quid debeatu. Fedus cum-'R050 non' mper- perf
,Jl'JU'

' '_
E515'.

"

ICP

1 853

- K nale.

'

- &$6,157

Fedus ju's d't ch qui' ?tcgo- pult

Ezitus liber um itinere libero intelli- 'l- ~e . JJ ' j .'\n"-';. 57

endus.
_
z ;z Fedqs cum
ulo, aut o Regc,
!Ekploratorcs gravter puniendi caua.
invaori &Prmd MPOC

- *' .

"

414

EX x

- . -

!Ti-,'ti;

9.8.

ExtCri qomodo de -rebus be'llo cpts ?dins -' inaeqale -- prPre .._ . .aid
67
- "<4:
.'-1' judicare debeant.
437 --~qunndar. '
Fedus-nzqhlqod.
M-Y
6k
Exfe's
qdomdo
ex83
le'
' 'ctgecivilL
' jus' nac'atur
" Federe i'naequali qui tenetm- populus,
'66
Eir-m I renentuk 'pto jure no- - ber e uoh'deinit. " z
' 'utdstion' . A 397 Fder'e naeql qui renci 'r'x POL
l

Exerni tegmzi gon prohibennu jur - 7 te: fummum imperiun' reduct

in "l
Federe uperor
(iii-:::3 quis
'i ',dicatur
.1
"U
natural!. '
-*
I y;

Externijuris qualis ecaca.

442
Extcmum dominium ne intemo.44 I cheris rumpend materi'odioi. z ;y
ExtrineCa contractui non unt indi~~ Federaqudam idem tuunt qud
canda.
l , l 207 jus nannx,8cquare.--".-'-'-" 39
4-)

Federis

.u

l N D E"X)

Federis MPS- impr in gliza] Fendalikgsqm'ruemhe'd'f

i
- rebus habt. l
6'8 km'r..u r'. . 1 "I m nn"
ju'jilis perc'icfi az
in be o_
b 'I'. ': WITH):
.XII .-' \Lnk-7
v
Pdet

@MMM-;- et'l

7 '- ubi bellum non

-"'~ -14 FdeS PTMR
Matar.: ;Mi
Federal
.qui Renz
an-'buti'ahi
fmt- 've-E*
WPcum
\Raigieg Fides perdo an eryada: j "'" {I z

Fde cdmjo qUnodiberI

Tidesaetq'a .c'um13 31111.33::
'-'V . no
*.- quaa, 8C quatenus ure natura; ,juxe tur.

Y Lchgxpjm-eEiig'libb4i,"24L
'J 4-

-)..-i7if).'
'-

- .4 z; Inuzagiqyt'h).

Pids commndatg in bella " 'y y

Pd'qiz' Kim-habaxjrm: '236

Fedra cum qubudaqi ' HS \retira

Federa
-. lege 5 qu. favorabila,
'efAI-'i-'
(lux odioaf. i'Fide ei qmd? .';mrl

I 'sji \PTE-61

3
b'oha
human
Pide reptat.
{bd}aliemnqi'kgx;
_ *m- U \191,4
z

.mw-:.7 - .'{Z'LUJMI "zr,

Federa zequalia, tum pacis,nun ocic

tatis.

.7)

240

bone Fdci , a; ucti'szdirc-En

+3 an valeat-iiitr PdpOSR-djverqi

Federa inzqualia.

8- '

. Feder equalia de commerisi

Fedr Pernh'_ ..-Lruzzuiiu'z

Fedra
Federatirealia.
inaquale-
Habe

Pideibemwpamumr Ir'xl .
.7il-{T}IDL>( 'UM-FOL!? ,'"Z" ;55:

bbnz* Fdip'ei

tenetdkd

S E te, que
Fidei pol'pr'kliidoa
. 'fJi'JjJ-' ',
_ ""'3 'd ha bhae

-u-.- '. inqmzzz -- z' . Vern-aii thatui-rgiif_ ;em v'eh

FederumdivioS - *HH-' 2'38, 'z 8 Hidkighquand' :EMMA-'Mz

Federum inaequalipm diyiiq. - 4o

Sme-Ma 'plfhmrahcei

Federum diagnctioircajspi

I uctus \ns .facin

: - -

~..-.-.:U::4;4,4.;

Femme Cptivate :_ Hebrxoxum lex --Znem tegetur. _

Tip-01m3,*: -, ::44" fi-fl Slf'i41

.Ofidl r . {8}

anza Fidipd'eor d'iritrtid

.

;-"{T'_.Ii'

'

' '18

!bbeMWdranEjtemp

'mr';~QBYm

Feminx uccdunt in regnis ptrin'm jr cg-yi- -'I -l.. _, -115.- CNI MH

,.njljbus;'j:;; U! . ._
!LX!J()IZ".~,: 6 falaa Fdci ppe'ox an _peciem Pez:
Feminx quotpodo obhbxiebellicj
{,::juriz

..; :~

2;:Idat_iv"::;_f.:" '

!r[')'r:z"59,-47

"li muy? :1-8;

Fidci potear--r'aa Mpedj

Feminis parendung. -f-'111'-"46v9,v '470

..I ZULIildIUJ'.: 8

F.

Mi' Fidei pdl'fiptpi

Fme
1-07; 1615; Qu-69k
i regquornib'lle,
addici,n"oninjt1fl~ - IO]
* x tir. , _ ,

bid,

Pera in {Ylvis pkivatsmblnf milL FideiCommdmfamilrevzaqex

ct' brdincm, equatur.
*W-': ' - 'I6

Pe'r unt'lh'cpumin GrH'Ianiiam-

Llins_

U '

..'.LKJ'

Tideicnibnoxilgvd h
-~
Peras an 'domis mit'tk' , 'auige .a :Prrajqmun ; lL 10mm 12-sz5
"f

.:.AI"-v~'

Z' Fidcjubens_& olvens proiu 'cn

Fenuminati na fa'it diion. I 82

-'remplddn tertiijgaionmhbet

Fuda Franc; ve liberda ' l 76

- T in eum qui libertu's' " 19)

Feuda lonnga pofeione acquirunj Fidejuioqals actud "Mm-20"]

;turf
.
j.. ..
UMIHYL.
2'9 Fidejuor ad mortem obliga-'i v'nop
!Si

'eudalejus in peronam, 8C in rm.7_o '- 'pot'elt adexilum'

" ' 34:
Feudalis- oblig'tio- non tllt ' um Fidejuors obligado ?Medina-un:

!num mperium.
!

ibid.

'5 de_

--...I."-L..JJ] Lx:- c..

B bb

Filia

l NQ Di E, xt
retr.:
non'jr'.debenth
Filia frattis-majoris anpxxfrenda ag Plas
:H l WWW
y
'lial'
~ !gti minor in regni uccdone. x73

Fius an debcat accuate patrm proz Excts mofa-pt anrpmendin-m

;Drm
-~_;ditorem.
..,9 "-E ' 2-74 Fmctuzixxpae qui.
,:- . z Fih-li, Q FH
Filius Patxi: Rge in rcgno cxhercz ngntur-rdarinPdit'

;(illz'1.' I ::,69

,Exan clmJh'tueudx:v - '192

\eg ,_ an prxfc; .Excts .Kelk-;ct ex. (llm dai-o.

Filius, Ram; parte

. ~ reudus ante nato.

. 170 ::-;zz ,- .'iLX'J'Yl'L; ~ -JHqL-l* 6$

Filio abdicato 8C exheredato an qud

Euxdqmdztntur-

c ,debearun

nocturniBt diumi (iiinctio quo

.:UnW-H ',LUUKETJJ. '9

_ A..

1.69

.zz-..zz- ' 267

natuxales ;m uccedant; Patri; &C

~ adoptari pont. uz .
4 164 Euxious pioinittendq_ enzobligamn
IiiuidvusvarusRheconm .
:zz-g .I'lzz, - -fopzlfj: '-.~'1L.i.,hp;i 97
5
Elacci dolus;
. .
388 Fuxtum contrajus uaturale. .
-i-:A
ct
"ZZIJ-I'.
"'
,Ssil.*';r2'i:~lni
Flumen totum interdum. ripam alga?

r- rm

- i nn-3 ,

Flumcni em quo cuu.

x84

Flumina quomodo occupentur.

Francici

....PE'ULN :

:y: Abaxiaum-coutrbveria. 220 4

II8

Flumiuis_,curu mutato i gn imperii ki

nes mutentur.
_ ' J
2.2 .cx

Foeuus nauticum.
- ,T Y
Funeraria actio cujus nature.

. 1" .I

39".

Gallicumjusde predmartma.
.Mia. i:

437

296 Gallxjusix Pldtgnquz con

;93 L.. tra legm pblicam Hunt. ,7:-5- 268

icccoiurgnis. 168 _Gl-mani una uxoce qntmti-antqui

_ts .{;iiIIHm-z 'W

'- - 36
Francomm imperium - difnctum
.Gekicjus
djuula
&allfuvione.
'179
, Romano.
z l
. 18

Francorum ,regni diviliq in- oriental; _Generis uomen hape adlzxretiecici.

, &occidentale.
,.
y ibid.
..-zuL'IJQ I :avijl
' 5;
Frncrum
x qluatemis :egum
populiuc
voluumte pepen Germania non fui: pais Romamiim_
_, :.-PCIIU 1123321 ' .
t-

r.

. LET" *

87

German'orun'i veterum latxocmiaqoo

Francorum jus de poliminio extra Gignmmxtas'.,

,~.
04
bellum Publicum. a. . _ 4 5 5 _ ladium accipiens gladio peribir,quo
BrancorUIDjus Circa eLVQS

443 r--cnudictum. ,z

44

Prancoruxn {nos ad bellmn vitandum,

Glad gxt Apliqudm- 4

Tui-I'm

0 _

355,356

quid L- {,2 269, 26

Francomm modcraucrm-bello urea Gothorxim- moderado ,in z bello Circa

_ resacras.
- -,. v _480 --xcsacras.

480,48

Frncmm-mo ifPtzdm- 19

_'Gradus_ in. ,Levitico prohibi, an 8k

Frater minor angrxtaxma&ansma

@Dune mritimniixnpsdint- 139

jrislo-.,-z . 'iziez
Pratrs_

17

_Gradas qui in Levitico per interpre

?armo rgs praaeEen z -tationm Prohibitinanw. 4!

1 dusinuelione. " a,
72 GIZC aliqu plats, uxores ha?
;Fraudantes veligalia ad
:eucanf- A bucrez y: ., 32,
q 35
vFructus
[111'. utuni
H., populo vgdanmr
?gw-
pa Stemi-um mos Circa praedam. ,427,
2..

ctianliic-

_Fructus qui recitucndi.

. .

"T

L'

J.

z.; r

43

4 U Gram "muituis_ quqmqu, rcddanm

\a *.

H _392
'
u*

ziw

.HIM-K .1:9 i

56

Gradam

INDEX.
Gratiam referre prius quam bene Homicida qud reitucre teneatuh
cium concrre. '
62
266, 267
Gravia upra modum eximenda ver Homicidas occidere ut Iiceat, nude
borum univeritatc;
26 I
ortum habea.
~
I7

Gubernandi tres formas.

5 x Homo ad quaejus habeat.

26+

Homo homini inrumcntum.

H.

'

vivs intelligendum.
Abitatio an concedenda exter'

nis, 8C quibus legibus.

Honeum qud 8C quomplex.

Hois occiio indiincta quo uu li

313
Clta,
407
y 'Hois an O'endi pot in olo Pca

H'ebraei jui acra Gentum abolere.

?REI-z

to.

'

409

217 Hoi ubmnrans

' Hebraeis an licuerit benecia dare ex- ' ~ habendus.

traneis, aut ab eis accipere.

I3

226 Honoribus arcenrur nocentum liberi.

34 3
_ _
339
3 26 Hols qmd antiqus.
2 39

Harmonica proporto an in poenis lo

cum habea.
Haamm erecto.

2 52

Honeats generale prxceptum in

Euangelio.
A
26

I I3

Haeres non tenemr ex vi ola jura

menti facti deuncto.

eres an de poena teneatur.
Haereticus Auguino quis.

426

Hominum reddendorum pactmnde

res an pro hoe

379

242 'Hoci mentiri licere qui enerint. 3 3 9

Hebraeorum lex pro feminis captivis. Hocm Poliare an liceat. -Uidc Spo

liare.

'vida Femina: captivae.

?Ms-gui?

u
H',

v Hebrxorum \nos de agris capts. 426.

436
de corona victi Regis. Hebrazorumjus Circa ervos.
443
Hebrazorum lex. -Uidc Lex.
Hebraaorumjus in liberos.
134
Hebrxorum lex de arboribus in bel
lo. 477. pro \rvs.
490
Hebraeorum leges in ctractibus. zI O

res ad Heem mi'ze quando , 8C qua

tenus intercpi pont.

3 80

Hoes epelendi.
_
28 I
apud Hoes ee pomr qui non ho
ili int animo.
- Hoes qui.

461, 462
39 8

Hoes lm: 8C qui pro parte ummum

imperium habent.
4o

Hebraeorum cntentia diinguens ea, ~ Hoes unt etiam, qui inaequaliter

federati unt.
ibid.
qux natura houea unt.
23 3
39 5
Herodis Magni liberorum controver Hoium ubditi, hoes.
a.
I 7o Hoium ubditi ubique Oenduntur
409
Hipanicum jus de erdS terreribus jure belli.
8C maritimis.

437

Hipanicum jus de poliminio , de '

Comitatibus 8C arcibus. 4 ;4. de na
vibus, quas piratae ceperunt.

4 ;4

Hollandieejus Circa praadationes,qu'ee

contra legem unt.

I.
IAcobus probar jus acquirendi bel
lo

ZO

268 Iacobi lii ex aucills ab po adoptar

injus uccedendi.
I61
ercitorum.
201 Idololatras quos morte puniat lex He
Hollandicum jus de agrs inundatis.
braea.
3 z3
Idololatriae
pecies
8C
grados.
324
78. Circa inulas , SC alveos icca
88
tos.
177 lchu factum quale.
IephthiS

Hollandix mos Circa obligationes ex

lNDEX.-

Iephthis controveria cum Ammni lmperi vox improprie umta pro du:
tis.

x2y

ctu, 8C pro poulatu.

69

lgnocercanliceatinterdum.30 y, 306. imperio partito inguli imperantes

- pro lila partejus belli habenr. 8;
Ignorantia qua: delictum mnuat. 3 x 8 Imperia magna diculter cuodiun
lllicita eximenda verborum univer
tur. ~
49 5
an liceat poita lego poenali.

3 O7

alitate.

26!

lllyrii prxdari olit, triumphati. 400

Imperia ucceva non emper um

ma.

56

Immemorialc tempus. -Uide Tempus Imperia non umma plene haberi , 8C

in patrimonio ee poimt.
60
' immemoriale.

lmmunitas rerum ad agriculturam Imperia electiva quadam umma. 56

pertinentium.

48 5' Imperia quaedam in patrimonio , 8(

lmpediens aliquem petendo mune

alienabila.

re quando teneatur. _
26; lmperia quomodo intercant ublato
Impendens in rem alieuam receptu
ubjecto. v
83
dicilem umptus ervat.
x92 lmperia prophanor ponte non ub~
lmperator Romanus an imperum ha
cunda.
24;
beat in omnes.

348 vlmpietatis authores jure gentium pu~

Imperator Romanus qua talis , unde

_nibles.

323

jus uum habeat. 188, vicarium ei Impoibiltas fact promi excuit,

qus dare pot.

ibm.

ne pax rumpatur.

52;

lmperator Germaniae qua talis , unde Inazqualitas,quze ine contractuijurc

jus uum accipiat.
ibid.
gentium non rearcitur.
2 s
lncarcerans
alterum
injue
ad
quid
Impcrum acquiri quatenus pot.49z

!mperium in victos accipi recte ad ui

tutelam.

teneatur,

ibid. Inceum jure gentum.

57

_ l 33

lmperium bello acquirtur. . 444 Incorporaha cum perna acquxrun

Imperium ut in Rege e; bello acqu
tur.
440
ritur.
ibid. Iuramentum miiitare Romanorumde
Im erum alienari pote: Rege con
pueda.
434
(nu populi.
I 52 lndcnita Pto univerali quando u
menda.
z ;4
Imperum Romanum diinctum b
I 36
imperio Francorum,8c regno Lan Indi plures uxores habebant.
gobardorum.
I 88 Indictum bellum principali , imul in
dictum ubditis 8C ociis.
404.
Imperium 8C majeatem confervare,
402
quid P
66 lndictio belli.
Imperii Romani nunc non unt omnia Indictio belli utriuque facta.
403
que olim fuerunt.
343 Indctio pecialis non requiritur , i
_Imperi ummijus tam populo , quam
oc per e , 8C apud e bello impe

Regi longa poiione acquiritur.

tantur.

403

1 2 9 Indircctc licent qua:dam,quae direct

lmperii ubjecta peronae , 8C territo ' non licent.

num.

Imperii pars pgnoridari n pote. I 5 3

lmperii exempla.

378

I I 7 lnducae quid: 8C unde dctx. 534, ;3 y.

quando incipiant Obligare.

$37

57 lnducae ad certum nem 3 8( erum

Imperii ummi partido quomodo at.

6 I , 62

eectus.
Induciae ducibus dantur. _

538
54$
Indu.'

INDEX.
Inducarum tempus an veniat ub bel Inundarj agri cujusjurc Romano. 176
li an pacis Domine.
534, 5 3 5. Inundatiouis dux pecies.
ibid.
Induciarum tempus quomodo com Inundatione domini naturaliter non
amittitur.
. j
177, l 78
putandum.
536
Induciis nitis nova indictione non Inundatus ager qUando derelictus ha_
opus. 536. earum tempore quid li
beatur.
178
ceat, 5 37. an decientes 8C relictos lntentio mala per e ad reitutonem
recipere liceat.
53 8
non obligar.
z 5o
lnducis elapis , qui ne Culpa penes Interfectio. wide Occio.
hoem reperitur,an capi pot. 5 3 8 Interim pro nterdum.
221

Induciis ab altera parte ruptis ind

ctione non opus.
Inermibus parcendum.

539
470

Invaorimperii praeceptis uis quate

nus obliget. 86. quomodo poiit in=
terci bellijure : 8C ex lege antece
dente: &ex authoritate jusimpe
randi habentis. 86. cur extra caus

Inans promittdo non obligatur. I 97

Infantis dominium unde.
I I7
Infantium domiuium quale." I 3 3, I 34
exceptos interci privato non
Infantibus parcendum.
469
pot.
87
lneudatio e alienatio.
I 53 Inventionis ttulus locum non haber
lneudatones regnorum rrtx me
in his quee
podentur.
346

.. conenu populi.
I 67 lnvoluntarium ex voluntario haben
lnfbrtuni &injuria quo dient. 3 3 3
dum pro voluntario.
267
Infortunii 8C injurx diiuctio. 461 Ioannis Bapticae 8( Chrii doctrina
iug
.~

qui
:57

'

qumt.

quatenus eadem.

23

lngrati non pununtur.

Inimiciepeliendi.

3 o 5 Ioephus Iudxus in legis expoitione

28
Romanis blanditur.
41 8
lujuria quando alteri in perona alte Ioephi Patriarchee dolus. <
388
;z - -rius facta ceneatur.
525 Ioephi Patriarchae monopolum. -2 I I
.lnjurix , culpa: , 8C informnii dicri lra quid.
29 o
-men.

464, 46; Ira in Deo quatenus.

21 8

lujuria. quxdam ferend,8c quales.z9 Irregulritas ex bello.

3 64

lrriti actuis
actus 'quinamjure
natura?
36
Injuitia committi pote in belloju lrriti
lege civili non
uut , Inii
- o.

46

Injuum, quid.

., eorum qui ubunt.

I 43
lnjucijudices , tees , accuatores ad ltus quomodo redimm Comprehen

quid teneantur.

67 . dar.

53 9

lnnoeentem an teneamur defendere, Iudaei. *vid: Hebraei.

8( quando.

,_

36 8 Iudaeorum opinio de neceitate rei

lnignia regiae poteatis CORCEdlIntur

principibus populi liberi.
Initoria actio unde.

tutionis.
5 Index quai pater.

458
3 59

20 ludicandi liberts homin ab homine

uomodo debeatur.
386
Iucare an pot de regni ucceio

Iurumenta ruris pignori Capi vetita.

Inuia quomodo dicinguatur ab

-. Viene.
Inulae cujus .

Interpretationis fontes.
luterpretandi regulae.

ne, veRex, ve populus.

79 Iudicia in ubditos.

170

369
10-7 ludicium zeli.
297
2 51 ludicii ceto momeutanea aut Con

254

tinua.

,4_1_
ludlcu

INDEX.
morale, non valer.
Iudicii cei'atojure aut facto.
ibid.

223
Iudicia criminala quare intuta.29 g, luramentum violat. wide Perjurium.
296

Iuramentum quomodo ex lege actui

Iudicia capitalia an perm'a Chriia

nis. 300. iq. non unt aectanda.

invalida validtatem conferat. 227,

303

lurament de re illjcita non valet.zzI

228

Iudicia apud Hebraeos quaedam regia: luramentum non extendendum ultra

potcati exemta.

63 i-q.

conuetam ignicationem.

221

Iurans non daturum e pote repet luramentum Regis irritum e'e pote:
tlonem ereptl ormttere.
zz
ob actum ipius prazcedentem. 232
Imans praedoni , datum non recte re Iuramentum dolo clicitum quam vim
_ petit.

22 5'

habeat.

220

Iurans redire ad hoem , clam re Iuramentum non intelligendum ub

deat, non atsfacit.
bid,
conditions tacita.
219
Iurans tenetUr ex animojurare , 8C re
implere quodjuravit.
224
Iuraus quando Deo tantum oblgetur,
quando 6: homin.
224, zz;
Iurans nou tenetur, is, cuijuratum

Iuramenti forma.

223

Iuramenti eectus.
224
Iuramenti ecacia quatenus pendcat
uperiore.
227, 228
Iurameut vis& interpretado. 391

e, eum liberet.
226
217, 218
Iurans mplere deber contractum, cui Iuramenti violat poena ad poeros

ine inaequalitas.

ibia'.

manat.

218

Iurantis verba quomodo accipienda. Iurament obligado ex animo delibe

2I8

rato.

ibid.

lurare volens obligatur , et obligare Iuramento promilm non pote re

tineri ob peccatum altenus ante
e nolit.
zI8
Iurans deliberato animo e non obli
cedens.
228
gandi, \amen obligatur.
bid, luramento convenit maxxma imphc
Iuravt Paulus.
2.28
tas.
22.0
Iuramentum per ceptrum , lalutem, Iuramento teis 8C ultor Deus. 223
8C imila.

223 aboluto Iuramento , unde vim ha

Iuramentum per alutem Principis , 8(
beat.
228
majeatem Imperatoris.
224 Circa luramenta qud pomt upero

.luramentum per Deos falos an obli

res

ibid.

get.
bid, Iuramto promium compenari nou
pote cum eo, quod ante erat con
quamentum pratze aut tyranno prz
tum obligar.

2.2 Y ? -troverum.

ibid.

Iuramentum metu extortum obligar: leges Romanae Circa Iuramenta quid

8C guatenus.
225" z -atuaut.
I'M.

Iuramentum perjuro datum an obli Iuramenta Chrio que: prohbira.

2.28
get.
22 5 . '
luramentum per res creatas -an lci Iuramenta Regum. *vide- Reges.
tum, 8C quo enu.
22 3 Iuratum pactum fortus non jurato.

_
63
uramentum de re mpobl tu'hil
operatur. 222. de re .pro tempore Iurdctiones umma inferiores con
impobili qud operetur.
ibiza.
cedjure hereditario poimt Popu
Iuramentum,impediens majus bonum

li conenu.

I F4
Iuts

4L

..
. 1.
: .8,
: 8: :1 .
::.
3
. 3:

.
8 .
' 3 . .
11. 1.
8 : 8:
3 2 , 8: . 2 1. 8. :
. ;; .
..
3.1
1 .
.
71
111 .
2 , 8 3 :.

112. , 1 . 3 , :::,
3'

.
.
4 .
: : 2.: ].

. .

! .

2. 4. , 8:

3 .

8 : 1

! .
, 22%

4 36, 43

2.

: ,8: 8 . 1
.
2:
?;.
. . : : 1 2 :.
19
. !.

:. 6. 43 1- . .
.: 1.
: : .

, 1.6.3 :
. . .33 :

2 34

2 39
42:

, : , 1

: :1, 8. 438

: , 8: ;
) .
] : 1.

.
6
442
8 : 3:
11 , :
:, 8 2.
4.1
: :.
. 8 . 4..
-
4.16
&, 8 :.
2
1. 6. !
: :
: 1 1 1 :
.

383

, ! : @
.

3 38

2 1 : , 8 :
11.
3
1 , .
&
. . ): 1118

:1, 11.

8,

1 ; . 39 3
- 1182 @

:: (..
3 |
8 ,

.

.
'
8: : 8
. 6.
12
: :

.`
, 22.

INDEX.

lura quaedam ad ummum imperium Legati in bellis civiibus quojure int.

ibid.
pertinent eparabiliter aut commu
ibid.
nicabiliter.
I 30 Legati an admittendi.
Iuris natura: uaadam unt , quee non Legati ob quas cauas pont non re
cipi.
271
ubique ob ervantur.
I38
Iuris gentium multa improprie dicu'n Legati quo cau mutabiles. A ibid.
tur.
174 Legati referunt peronam mittentis.

luris quaetijure natural anjure Civili

diinctio repudianda.

7, 73

2 3 3 Legatijure civil loci ubi unt non te

nentur.
273
Legati
habentur
quai
ei'ent
eXtr
Iuris extemi ecacia quals.
443
territorium.
i.
iid.
Iuris ignorantia aut excuabiiis, aut in
excuabilis.
46 3 -q. Legati delictum pex quem punicn
Iura quaedam realia quo enu dican
dum.
'
ibia.
tur.
3 Legat per modum defenions occidi
Iuris ocetas aliqua cum prdone.zz y
aut repelli pount.
the'.
Iuitia explctrix.
3 Legati an ubjaceantjur talionis. 275
Iuitia atrributrix, Sigur-.MULA. bid, Legati domus an pro aylo.
274.
[uris fecialis origo.

4o y

luitia artributiva an tantum Circa res chatorumjus.

269
communes , expletrix Circa res in Legatorumjus an valeat apud eos, ad
gulorum veretur.
ibid.
quos non mittuntur.
,
274

Legatorum jus valer in bello.

hd,

Legator comites _an nviolabiles.z7

Legatorum bona an pont pro deli

cto capi.
Acedaamone nepos ex lio majo
re lio minor natu in regno pree ob Legatos violatos bella.

ibm'.
276
latus.
172 Lex quid.
'
4
zo
Lacedaemonc lius regc .parte natus Lex Mos dupliciter umitur.
raeferebatur ante nato.
I7I Lex Mos judiciaria quando 8C quo

Lacedxmonii dolum in bello pluris

modo ublata.
A
24
quam vim faciebant.
38 Lex Mos. wide Ius Hebraeum.
Lacedaemom'orum mos de agris ca Lex Mois non hath prius 8C poe
nus.
14:
pts.
426

'V'i _" ':-_"i

u_-_

Laconum us in Meinam.

I z 5 Lex non emper irritum facu quod

AJQUU.

436

vetat.

143

Latroni des ervata.

;08 i-q. Lex imperfecta leiano quee. 144
Latrones jus legadonis non habent. Lex de abbato 8C de decims quo
27
modo ad Chriianos pertineat. Iz

LT-."

Legationes aiduae rejici po'untjbid. Lex idem pote quod conenus ex

Legaxus atijuridiction habeat. 27;

preis.

484

Lex in prazumtione facti non exien

compellandus.
27 y
ris fundan, an oblget.
198
Legati mttent obligant etiam con Lex Romana de laeis ultra dimidinm
Legatus , 1 quid debeat , quomodo

tra arcana mandara.

20 1
pretii.
209
Legatus nando ponte domum redi Lex occid aliqem permittens an
re PO lt.

260

Legau' quijure gentium urantur. 270

concientam liberet, 8( qund

oo
Lex,

1.4.

.
_, , , .8 .
, .

. : , ]
.
.
!
:: :
,
. .
. 1 30

: ' ! :

--

74

.8
. 3 .
.8 . - 97
..8 ], :4
- '. .:
: .

. . .
-- 46
..
' 98
.. . : 8 - ;

8.
236 .

:
.
308
: , : ->
.

:: 8:

.. 8 .

.
8 .
7
..

; ..

. 6

..
:
.
3: -
.. 3

: 8 5- : "

. '.
. . 3 . 8
.
. ;6
[.865 .

. :! 5! . $
.
3 8 :
1 .
.8 .
.8
- .
.
. - . .
, . :
. ' 6
..: : & @ . ! [
234
.
34

1 .

.8 !.
3 ,8 -
.8:
. . : ;
,

[
.] , 1
7 .
33

8: : .
;8
. : .

.:

:.
38

.: 111 . . . ."
.
. !. _ !
.
; . : ,
. : ].
.
362
:
?
.
.
6 :.

. . .
.
8 .
3
198.

.
.

.. 1: , : ,
: . :
:.
;
:.
79
:

.:

I'NDEX.

Licere projure externo.

477 Magratus Chriiani Pauli tempore.
2
Licere , vox ambigua quas ignca
tiones habeat.
406 ' 407' Magirams Hebrae non reiterunt
Licere quxdam dicuntur,quze rectius
mals Regbus.

78
Magiratus
ex
quibus
damms
:enca
ah'ter unt.
406
Licere quaedam dicuntur , ob impuni
tur.
268

tatem.
'
407 Magiratus an teneantur , eo quod
nautis caution non exigermt. szd.
Licere, oppoitum ei quod dec et, aut
oportet.
Limen 8C lmes idem.

Limitati agr.

'

ibid. Magiratus opidanos quatcnus ohh

get.
54.1.
447

I Maharbalis factum.

;46

Lis pote utrimque e ne pecato. Mahumetiarum opinio de ueceta

'

3 $7

te reitutonis.

458

396 Majelcas pro dgnitate imperantis u

Literx Marcx.

Litigare Chriiauis quo enu veri

mitur. ;6. qud t.
6;
tum.
27 Majoratuum jura tempore amittun
Littus quorum.

II8

tur.

129

Loca in olo pacato poita quo cau Majoratuum ilcceo in regno Ca

recte occupentur bellante, I 09
ellae.
168
Locans pluribus operam an nguls Mandantis morte an pereat manda

mercedem in olidum exigere po

tum.

202

it.
z 1 2 cum Mandatario qui contrahit, etiam
Locationis 8C conductionis natura.
mandatarus mandamm excedat,
'
2x2
obligatur.
202
Locator tertio rem locans , condu~ Mandatarius mandatum excedens
quando nos obligar.
20 x
ctor tenetur de eo quod perciPit.
209
212 Mandator ad qud teneatur.

Locator opera: ad qud teneatur. 2 Io Mandamm an impleripot per aqui

Locupletatus ex re aliena, eatenus ad

llens.
I 88
retutionem tenetur, 8C quare. Mandatum excedens , 8C c cum alio

contrahens, ad qud obli etur. 544

190
Locutio de futuro norx poteatis Maudatum generale , 8C pecialc in
quotuplex.
196
bello.
;04.
Locutionis ambigua? uurpatio quan Mandata publica , que nautis dantur
do licita.
97
adverus piratas.
30 3

Ludovici 8C Galeatii controveria de Maulii bellum in Gllograecos quale.

Mediolano.

17x

M.

44
Manubia: qud.
429, 431
Manumio interdum omitti ne pec
cato neqmt.
490

M Acabar bello adjuverunt extra M.Marcelli moderado in victoriis.481

neos.
243 Mares feminis prxeruutur in regnis
Macabeorum reienta qualis.
80
populo delatis,
166
Macedonum lex quaedam injua. 3 39 Mare an proprium eri poit. 106. an

Magiratus inferiores ummum im

'terra contineatur.

, perium habenti juc reiere non Mare non divium.

pount.
77 Mare in fundum admium.

ibid
ibid
1"9
Mare

INDEX.

nusChIiamPauhn-M

Mare' occupatione omi ad natu Maximus natu n regnis populo del

ram redit.I 19,120. navigaudijus in

11

latis prszertur inter pares exu. I 66

ams Hebrzi rm \EPM

Mari. ibid. imperium in Mari quo~ Membri conervandi cauainterfectio

mus er quibm mm

rum t.
ibid.
lcita.
9 y
Maris pars quatenus occupari poit. Mendacium prohibitum. 3 84 'q.

'

163

turns opidnos quauus oki

'

I I 8 Mendacium qui authores certis ca

I 6o
'
Matrimonum quid it cxjure natura?. Mendacium Deo alieuum.

Si

Ubalisidum
F
umcdhmmonodcnccu
rcimuonix

Maritij us upra uxorem.

1 34
bus admittant.
384
Maculina pro communibus.
1'08 Mendacium dcere 8: mentir apud
Mater quomodo magis certa parte.
Gellium quomodo diinguantur

:mms aumentr , muii.

1'15 caution nonexigmur Mi

'

'

>

13$

ibicl.

388
Mendacium ricte dictum quid. 3 86

Matrimonium an irritum deciente Mendacium an committatur repe

Conenu parentum.
I 3 6 -. ctu terti , ad quem ermo non dir

!j

:ns prodigniure imperm;

\Matrimonium irritum cum alterius vi

mu.56.quid1L
i
Dntuum jura tempor- Mi'
u..

Hi,

onmmn mgn C.?

M3

:UML
Mantis mrr " Pcm
ni

Matrimonium ad morgengabicam.

quid matcriale quid formale. 38;

o
. iq*
Matrimonium apud veteres Roma de Mendaco 8( aaquivocatione Scho
nos poliminio non reituebatur.
laicorum ententia.
390
.
451 Mendacium pro vita.
_ 3 89
I 61 _

Matrimonii petitio injua belli caua.

. ~

?BLUMEME
m '

ndath Tlm a zar

- WKMMM/PM-

ventis conjuge.

gitur.
387
I 37 Mendacii , qua illictum naturalitcr,

Ul.

MIUWWXWMWBS

' .

Menura cjus quod res valent.

2' o

346 Mentiri apud volentem auliceat. 388

Matrimonii jura ex lege Chriiana. Mentiri hoi licere qui enernt.

- 389
13$
Matrimona non ineunda cum pro Menttur qui dicit quod falum putar,
phanis.
24;
licet verum t.
38 5
Matrmonia quedam talia unt ex le Mercatoribus parcendum in bello.
ge , ut lberi ad hxreditatem non

47x*

nmmhcnx qmdbh M

343
admittantur.
161 Mertum ex libera voluntate.
Matrimonia plurum uxorum olim li Metus tertio illatus an actum vitiet.
' I 99
cita.
13 y

n a

Matrimonial cum propinqus angui

ne,aut anitate, unde, 6C quatenus

nen
pdmmexccdD
? @lio.H

QUO

H
.

illicita.

Metus alterius an tollat jus tranire

volents.
.
III

I 3 8 Metus * .vicino an jua belli caua.

Marrimonia parentum cum Iiberis, 8C

346

liberorum cum Parentibus contra Metus olus non ucit adjus inter
jus natura : 8C unde illicita. I 38
ciend alterum.
94, 9 5
Matrimonia an licta in gradibus ex Merus exceptio non liberar religio
pres in Levtico.
I39
nejurisjurandi.
509 & .
Matrimonia fratrum 8C ororum quo Metus qui projuo habeatur in bello
publico.
5I2
jure vetta 8C uude illicta.
141
Matrimoniorum contrahendorum li Metu promttens an teneatur.
199
bertas quibus , 8C quatcnus debea Metu quid aciens , abolute velle di
,cendus.
99
tur.
I 1'4
Maxillam obvertere Hebrxis quid. Metu cauam dans contractui quando
ad reitutionem teneztur.
267
Bbb 3
. Metum

INDEX.

Metum infereus teuetur ad reitutio- Modi habendi qui.

* nem.

_ 56

199 Mouomaclua bellum imre an liceat.

-
,J .
5,
'
f

Miles de incendiis , 8C raptu inejuu

'
,
5-5
ublco , an reneatur.
506 Monomachia: de regno qms eectus.
Milites Chriiani ub luliano. 39. ub
.
ld
Docletiano.
.
_- ibid. .Monopolia quze licira,qua-: contrajus,
Militis Chricani ocium. '
ibm.
6C quze contra charitatem. 21

Milites Iudxi exrernis milicabant. 2 3 Monopoliuin. -Uide Coemtio. '

Militi qua: ex prazda cederent apud

. Romanos.
* 437
Milites ab Eccleia non exc'ommun, '<cati. z
35
Milites quomodo tenenturex bello

'

njuo.

Mora in territorio alienoanhcta. \12

Mora: purgatio in Pce an admitteu
da.
'K
522
Moralium incertitudo unde.
351
-MoriHebrEeis dimitti vocatur. 284

458. -Mores generales in aliqua parte uuu

_Militibus daras commeatus prode 8C ~v di non faciuntjus natura

. duci.

317

5 39 Mors deporraonem quando com

-_ _ _

'l

<-.
_

Ir

-Milirum Domine qui venaut.

ibid. .- Prehendat.
. 253
Militare propter prxdam , aut ipen- Mors pro vera religione quant [acien
dium praccipue non licer.
37x - da.
84

l
"

Milita mercenaria ne delectucauae Mortem pati potus quam alium oc

im robatur.
370
cidas,quando liceat,quaudonon.96

Militia poenitentibus olim interdicta, .Mortem Xtemam aggrel'oris an quis

. -: 8C quare. 38. e nterdicta clerics. . ua morte cavere debcat.
42

'

ibid. earn Eccleia vet'us probar. 3 9 .Morris caus expreio quando exten

Militiae repetido qualis damnata Synodo Nicxeni.

datur ad caum nou nan'.

Militiam ccedit Origenes interdum

Chriianis.

reccpti.

'
:
l

453

33 Mulierum imperia Romauis incogni

- Miliriam 6C capitalia npplicia conce- ,

V*

259

37 Muli qui apud Romanos Poliminio

dit illis Tertllianns.

ta.

33

bid, Multitudini etiam in delicto pal-ceu

.Militiam ob qas cauas Iudaeidetre~

dum.
474
ctaverint. 34. quas ob cauas olim ,Mundiburgiijus.
65
etiam Chriiani eam- derrectave- .Murenae controveria cum Mitlmda

.
'

rint.-

34, 3 5

Minor annis hoi obligamr.:;547

Minor an promittendo obli etur. 97
Miericordia dgn qui belfo capiuutur.
487
Miericordia: ara apud Athenienes.
3 34

-i-C.Iac
:5*

te.

263

Muri deod prohibido quando ad

aggeres extmdatur.
2 59
MutiScxvoleactum.
414
.-Mutilator quid reituere tcueatur.
,
l
267
Mutuum gratutum quo enu. 2 Iz

Mobiles res quando ant ingulorum Mutuam accipens pecuniam debi

2
z

capieutium.
427
tore meo, mihi tenetur.
Mobilia generalter poliminio non e

5:

recrpiuntur.

\l

l
L

4 $3 v

19

N.

Moderado in belljure Circa peronas.

-*

*
'
467
Modus m poena nude petendus. ' 308

Abidis controveria cum R'

mania*
.58
NM

; .

? : :

! 8. .

: @ :8 =

, 8:.

, 8:

: 8 :

173
. 28.:
]
.

, , . 3 1 .. -
' :. 3 3 ,

: . : .

. :

32

:
- . - -- ; 5,.
- : !

.
[ .

:
! : ?
11 . : : 1
39
.
07 :.

:
: .

468,469

1 ;6
8:- .& . :8 :

::.

4
.
>3
:, : : 1 .
-
.

.
.
...
.

.
.
_
269

_ .
- 378,:379
.

" 1
.

: .

3 . . _

38%
.

. 3 .

.
. 1 .
`

..

: . . 378 3 : .1 - _
8 .

"
`
324
7 :, . 333
53 , 5.
4
19

2 . . 3:
9,
33

@ [. . 1 269
'

; '

:
.

:
(.
1
!:&
.

:.

37

:
.

233, 3 3

! 8
: 1
.
.

1]:.
, ,
: .
193
8 :
7

24.6 '

-.

:: .
7
~

#
: . :
: 4

INDEX.
Obligatur valide prdoni is,cui metus Occidere upplices an liceat.
ncuus non e.

41

51 o Occidere obides au liceat.

41 z

Obligado ex facto minirorum cujus Occidendi deditos aut captos auju

t juris.
268
a caua talio , aut reiend perti
Obligacionis ne coactionc exempla. - nacia.
bid,
4
176 Occidi poimt jure bell, qui intra
Obligatio ex culpa qualis.
264
hoium nes unt.
408, 409
Obligado cadit in actum aut faculta Occid au pont, qui ante bellum

-XM_.._-._

y tem: 8C uomodo haec dierant. 60

alquo vencrunt.

409

Obligado cudalis non tollit ummum Occidqntur enes belh'jurc.

410
imperium. wide Feudalis obligado. Occiduntur caPtivi beHjuxe@ bi-1.
Obligato ex dominio qualis.
I 89 Occiduntur intantcs bell jure. iia'.
Obligatio ex rebus exantibus,& non Occiduntur muliercs belljure. iba'. _
-- exantibus
ibid. Occiio quandolicita jure interno in
Obligado interdum e in nobis ita, ut . bellojuo.
460, 46x
lterijus nullum quaeratur.
I 96 . Occiio quateuus licita in repre'aliis.
ad Obligadonem requiritur animi de_
397
liberado.

197 Occo hos indijucte quo enu

_Obes an teneatur , mortuo qumiit.

~ - ,

licita.

407

;3 3 Occiio extrapropoitum, ve indi~

-Obes qui 'fugit recp civitate non - recte,quando licita.

, 379
pote.
' 532 Occiio pro vita: defenionc quomo
Obes datus pro altero ,
t lberatur.

is mortuus do vitioa.
96
ibid. Occiio,ue _lgere cogamur:pro tuen~

Obcs an ex ala caua pot renen'.

da exiimatone: 8C pro rebus an
_
ibiza'.
licita,
9798
Obidi Igere anliceat.
47; Occupand jus in atu remm com
Obides an_0ccidi pout jurc bell.

munum.

103

41 I Occupatio po omii'am communic

_ Obidcs an occidi pont jure internem.
106
no. 47 5'. pount.
ibiza'. Occupato non eni in te terminara.

\:E-vr

qu
: Li;bJs-SNyaOez.;-,

Obides ervi non unt. 53 2. nillis l

ere liceat.

'

bid,

ibid. Occupatio,ala per univeritatem,ala

Obidum bona cui cbdant.

ibid.
per mdos.
Obdum obligara odioa. 53 2.eorum OccUpatio imperi.
I'

ibid.
6 '

obligado interdum rincpaljs. 5 3 3 Occupatio domni. v

ibid.

Obidum alter an ex acto alterus te- Odum in promis.

2 53

neatur.
ibid. Odio carencia quomodo intellgcnda.
Obnata reentia nou ucit ad

254
.u.

-jus intemum occidendi. wide Re Odioa quomodo interpretauda. ibid.

entia obnata.
Odioa in dubio perfonah'a.;
257
Occidere hoem,jus bell dicitur.408 Omvw'a.
_
333

mortem pad potus quam alium 0C'

QIKUKM.

3-18

_ cidas,quando lceat,&quandonon. Onus vitandum in Verbs interpretn

9'6

dis.

.54

Occiderc e an uanam lceat. 28 3, Onera ex fcderc trautoria aut m

284

nenti.

241

Opera

IN

D-EX.-v

:rectuppcesmhw W
Opera &z pecunia quot modis inter e Parentes liberos pignorare ac vender

:rc Obdsanlim u
:ndi dellin aurum mur

comparentur.
'
2r 5
quando point.
133
operas qui promiit, quibus ex cauis Parentum jus in liberos fecundum

MO, me

J pollumjure bellum

il.

ziumiineslmr

l n point, qui man

uovencrunn

luntur lmesbellijuia

in

.iuntur
idir-imi capiribellijum
mlarresliellijm r

illo
idunuir
quandolicinjurcmr
muliereslxlliiui

e_xcuetur.
26
Opicibus parcendum iu bello. 47x
Oppidum tradere qui promilinpoteft
prlidium dimittere.
546
oi) quid.
228
orbis pro Romano dictus. . 3 48
Orbi toti an unum imperium expe
diat. : .
ibid.
Ordo eorum qui damnum dederunt
in debito reititutionis.

li

ullo hois indiltiudc quinis

itiu.

. l',-

;Ciio eruagrohpqlimm miil

rectaqmnp ciir
zcilip pro \mzdeleniti M;

Partus an ventrem fequatur z 8C quo

jure.
1 80

Partus matrem naturaliter non magis

quam patrem fequitur.
I 49

26 5 Pater jus fuum in filium alienare an

ordo qui fervandus inter focios. r 46

cllojuilu H y M
;Lo quateuuskmrtprci

tempus diinguitur.
I32
Parent cum liberis matrimonia con
tra jus natur.
I38
Pars major jus habet univeritats. r 44
Participes delcti qui.
' 328

POt.

Paterfamilias quid igm'cc t.

148

488

Ordo condendi inter Reges Chri

ianos.
bid,
ordo inter eos, qui partes in re di a
res habent.
iEid.
ordinum conventus populum refe
runt.
I 53

Patrimonium populi rex alienare non

Ordinum conventus alibi alios ufus

poteft r 54. illius pars,id e, doma

habet.

55, 56

Ordinatio divina e regia poteftas

Parientia qu punibilis in rectore, aut

republica.
329
ad Patientiam Chrii exemplo invita
mur.
84.

ni Rege oppignerari cur poft.

_
ibid.

quo fenfu dicatur.

22 Paucor dominato. wide Dominatio.

P.

Paulus Apoolus non improbat pr

dium militare.
25
Pax religiofe ervanda.

5 53

Acator quod Ocium circa bel Pax utilis validioribus , invalidioribus,

lantes.

502

8C paribus.

ibid.

Pacta qu pactis als prvaleant , i Pax rupta quando cenfeatur.

52 2
cafu collidantur.
262 Pax rumpitur ab eo,qui ex vcteri cau
Pacta, quibus imperiimixtura t. 5x 2
fa vim infert.
52 2
Pacta nuda an obligent jure natur, Pax alienans bona corona.
5r8
8C gentium.

I 94 Pax , qua imperium , aut pars imperii

.Pacta in mari , in vacua infula , aut in

alienatur.

51 7

ter diverfarum civitatum cives per Pacis caua an bona fubditorum vali
literas facta , reguuturjure natur,
8C gentium.

de alienentur.

51 8

1 98 Pacis conventionuminterpretatioues.

Pacta Regum quojure regautur. ibial

5 I9
Pacta errantium.
ibid. Pacs capita au dnguenda in majora

,Pactis poerior difccdens non e

perdus.

Pactorqm peronalum 8C rcalium di

fcrimen.

8c minora.

524

51 3 Pace non reddi civitates libertas , qu

fe fponte fubjecerunt.

520

2 56 Pace Regis an teneantur uccei'ores:

8C populus.
518

Paganus an hoem lcite occidat, 504

Ha-ejdylua.

Patentes alend.

296 Pacem ervare qui vult poftquam ab

I 59
adverfario rupta e, poteft
52 5
Pacem

INDEX.
6 Pera. multas uxores habebant. i 36

Pacem facere cujus it,

_Au-huh"-n,"e

Pacem major pars faciens obligar uni~ Perarum opinio de Dco.

418
veritatem.
5x7 Perarum mos in judiciis criminum.
.
310
an Pacem facere poit Rex aut mi
nor, aut captvus, aut exul.
;I 6 Perarum lex qumdam injua. 339
I 34
Pactiones de rebus reddendis , quee Perarumjus in liberos.
magis minuque favorabiles. 52 I Perecutio dicilis praeumi facit de
Peccandi facilitas caua non minuen
relictionem.
r7;
daz poenae.
43 r Perei Macedonis controvera cum
Peccatum ad mortem.

29 3

Romanis.

. l

:., ,;.

256

Peccara quee acile condonanda. 308 Peronarum aptitudo ad cauas pec

Peccata que excuabiliora.
3I 1
candi impnentes', abahentes.,
Peculatus committitur Circa praedam'.
.
311
'
4340 43 F Petenti dare, quo enu Chrius pr Peculium qud.
,,_l

49 o

cipiat.

28

Peculium quatenus demini, quatcnus Petri factum glado utentis cur im

ervi.
ibid.
probamm?
4;
Pecunia communis menura.
269 Planrata an olo ced aut.
I 82
Pecunia quanti aeimanda.

2 I o Plebs in Ariocratico regiminc exors

Pecunia eris quo enu.

2I3

omnis poteatis cvilis.

;o

Poenitentibus milicia olim inter-dicta Pgnorationesjure civili vetitx. 393

8C quare.

38

Pignus accipis ad qud teneatur. 2 Io

Penitato non repugnat cum ummo Pignors dario qualis actus.

206
7 Pignorum conventio quam interpre

imperio.

Percuorem immittere an liceat in

tanonem recipiat.
53 3
437
bello.
4 1 3 Pilagium qud.
Peregrini tenentur legibus loci,in quo Pipini Ezctum.
4 3
400
contrahunt.
198 Pirata: non triumphanmr.
Perdiae uus in defectores , piratas, Pirata: quee capiunr non mutant do

latrones,juregentium dimulatur.

41$
Perdorum opera uti contra jus gen

minum.

Piratis damn: repeti pote.

454

:68

Pirataejus legationis non habent. 270

4x4 Picaudijus in mari, quomm t. 119

tum.

Perjurii poena poeritatem contingit. Picandi jus in diverticulo uminis oc~

cupari pote.
'
bid,
Perjurii voluntas punitur.
ibid. Pices quomm (int.
07
Perjurus in piratam, aut latronem non Pices in \cagno privato non unt nul
punitur.
5'10
lius.
!74
Permio quotuplex.
I r Poenae denitio.
286
Permiio ex more diinguitur per Poenajua nulla nii ob culpam. 287
miiione ex benecio.
I I 5 Poena deberi quo enu dicatur. 288,
Permio an legis t actus. 4. quom
a;
plex.
I I Poena exigi deber propter qud. 289
Permittere e arbitrio aliorum qud Poena divina qualis & an ob nem.
'

t.

21 8

5'29

289, 290

Permuratioxntr'actusantiquiimus. Poena cum benefactis compenarur.

2.06

306

Poma

X.

INDEX.
Poenalia quando ad haeredes tranil
Poena pote: ee citra legem poena
lem.
ibid.
eant.
343
Poenaanemper przerequirat juridi-i Poenitentibus an poena omnis condo

{3: multas moreshabeu 136

{drumolimiodebm n
v{amm mos 'm judm 31;

ctonem.
3 17
Poena
an traneat in eos qui non -deli-v

nanda,
- 3'01
nAeu@'unde dictum.
'

3 3 8 Pollicitatio qud , 8C quem cectum

rarumlexquxdammjuz ;59
:rarumjusinliherm

querunt.

j 134

Poena accepta auertjus belli movenj

:Xccutio diciliswzumi \ni

rclictionem.

dl

l'

539

habeat.
-HoNvai ars qua: Arotel.

196
48

modus in Pocna unde petendus. 308 Politci criptores magis ' pectt quo
Poena proprie dicta in beias non ca
tidianam adminirationem quam

crci Macedons continun

Romanis. .

'. r

cronarum
candiimpemcs'qykmlu
apu'tudo ad
311

Doremi dare, quocuuChihir

Petri
cipizt.
factum ghdxo7 musl (U
probamm?
1;:
Piantatamolocdmt la

PlcbzmAnochPFBW P
omnisporczusqulLS_ M

dt.
340
jus
63
Poema an delict excedere pot. 31 2 Pompejus templum Hieroolymo
Poema remittenda , ne ad bellum VC-
rum ingreus contra legem. 419
mami.
v
3 59 Pontifex Romanos coronat Impera
Poena maxime remittenda ab co , qui
torem Romanum qua talis e. I 88
lxus e, etam .rege.
3 60 Ptfex Romanus prontiavit electio
nem factam populo Romano. I 8 8
Poena Pace remi qua: ceneatur.
520, ;2x Pontifex Romanus vacante imperi0,'
Poenze privatze permio.
296
feudorum invei'turas quojure tri;
,
e
I 88
Poenae exactio an Euangelio perm. ~ buat.
298

Pignoradonesjmhw; -

Pdpulus porc jus e regendi totum'

PInon'sdau'oq F _m _

alienare. 49. eorum _exempla quie

Poenae improprie, irregularitates. 286
aliis ubjecerunt.
49, ;o
Poenae exactio ad quam jufcitiae pe
cem pectet.
287 Populus liber facto Magiratuum ine

mmWW III

in Poens aequaltas primo ac per e

PILDUS accipisadgul " m

1DG

moncmfp

MMA

413

MiMUY-Wme
'.
_ mude
P
PEN

Pun: l

45 3

Piradsdmww W 7
_

Wn a- 19

PzrJ - UM*

qucepectetur.
Poenaa in mari.
' nis Poema.

mandato non blgatur.

248

ibid. Populus Romanus jus imperatorem

~

29;

eli endi emper retinuit.

I 87

289 Popu us Romanus idem qui olim.ibid.

Poenae omttendae Cauae. 306 i-q. Populus regimine mutato tenetur de

nes quomodo cent.
3 o'6
debito ante contracto.
I 86
Poena, quomodo ab aliis in alios tran Populus liber factus edet eo loco
quo ante rex autprinceps.
I 86
eant.
3 28

Pccnae civitatum diincta: poers Populus idem ub Monarchico , Ari,

3 37

ocratico,Democratico regimine.

Man-J "

Poenx obligado in univeritate quam

I 8 y, I 86

PiccsIUlm
CuPPtdtm' WWW
.

diu duret.
ibid. Populus migrans idem.
Poena: remo qubus igns intelliga Populus idem quamdiu.

ingulorum.

Picalldj P

Macs Mao P177

'MOVE'

IT-Y

I 84.
ibid.
ibid.
tur.
5 52 Populus quomodo intereat.
Poenx minuendaz aut non minuendae Populus ubditus an ob Regis deli
caux.
3 I3
ctum punri pot.
342, 343
Poenaa menura.
- 3 2 Populi ob regum peccata puniti, qua
Poenx jus remlm , ubi actum e
re.
'
;4
_ cum tyranno, quai \ali aut cum 'Popuh' pars alienari non pote , ni 8C
praedone.
;09
ipa conentat. 1 52. nec pote re
Poenanun parti-:io: nes. 291 -i-q.
cedere po ulo,nii ex umma ne

Poenale pactum aut lex ortior non

poenah.

262

ceitate. ibzd. ne quidem ex nece

tate recte alienatur.

ibid.
Populi

INDEX.

Populi conenus Circa alienanda im

peria quomodontclligatur.

I ;3

Poiminium apud ocios, & amcos.

45h45:

448
bid,
Populi minor pars populum non obli Poliminium an dediti habcant. 4;o

Populi teimonium dejure ucceio

nis quid valeat.

Poliminum In bello 8C pace.

1 7o Poliminii pecies.

2 3 8 Polimiuum extra bellum unde or

gat.

Populi an poliminio rcgibus reci

t: 6C apud quos locum hab-::IMM

452 Polimnii non e jus durantibusin

plantur.

Populo deructo an res ma'neant eo

duciis.
450
rum, qui populo uperunt.
I 8 5 Poliminio qu dicantur recepta.447
Populatio inutilis ubi hois aliunde ali Pace qui Polimino redeant , qui
pote.
478, 479
non.
448

Populato quibus ex cauis inhibenda. qui Poimiuio rediit ,jurain cum rc

476 iq

ituuntur.,

,-

450

Populatio qua: utilis: 8C qux inutilis. Polmnio an aliquando - populi c

476
uaque recipiant.
bid,
Populatione abcinendum ubi pes e Civitas Pocliminio quomodo redeat.
celcrs victorix.
47 8
ibid.
Populationeinhibta conciliantur ho Poteas.
3
iumanimi.
482 Poteas civilis in quibus rebus Cn
'in Populationibus inhibendis Belga
ar.
47
rum, 8C Indorum mos.
479 Poteas umma quee. 48. lh'us ije
ctumjlrid. non e emper penes po
Pocio per ali acquiritur, 42 , 426
Po'eio in re dubia imperii cquenda
pulum.
49
privato.
88 Poteas umma tem oraria alqua. ;3
Poeio ferarum per inrumenta Poteas regia quo enu bono noro
inervre Paulo dicatur.
;4
quomodo queeratur.
17;
Poteas
civilis
humana
ordinatio
PePoio longaava inter reges 8C po
pulos.
124., rz 5 , tro, Paulo divina : quo enu. 80
Poo non acquiritur jaculi immi. Poteas patria quaedam exjure civili.
ione.

176

'

134

Poeions longx favor Circa impe Poteas umma per res quomodo
ria,

127, 128

Poions immemorialis quee visju

' re gentium.

I 28

Po'elor necetate pari- prxeren

dus.

08

obligetur, ex pacto minorum pote

atum. 543 , 544. quomodo obligo
tur ratum habendo , 8C ex eo quod
contra arcana mandara factum be.
z' id.

Poi'or male dei quale jus acqui Poteates minores quibus mods um
mam obligent.
543
rat.
44
Podentisjus.
I 08, I O9 Hejmv cdnv.
474
Podentis melior_ condito in re du Przceptum Chri de non reicen
do, quem enum habeat.
43 '
ba.
3 ;6
Poeri captvorum, ervi. 439, 440 Przecepta Enangelii an contineantur
Poeriora prioribusderogantur. z ;z
injure naturali. -Uidc Euangeli Pr'

Poeriora fortiora prioribus.

262
capta.
Poliminium quid : 8C illius vocis or Prxceptorum ordo ecundx tblx
nDecalogo.
31
gH7
Prxda;

i X.
MW Pduccs

1- 'N D E3 X."
,
Prada: Graecorum, Aize',Afrorum, Privatus e obligans ho-mi-Contra

&7;

liminiuminbcll0&p1c:
PcdeS

l' ;Francorum 8C Romanorum mos zrempublicam aciat.

L

548

\- circaeam._
428,429 Privati an cgendi uperoribus im;
P"raada militibus interdum data_,_8c
plere, quod hoi promicrun-t, 549

'-- quibus excauis. Y -

llliminuman deditihnm :
Oliminium cura bellmiz.

'

43 Privati pacts cum lioepblig'anturrzt

Prasda eadem indiveros uiis diri-

t? & &PUd (DIOSlllllll:Alli-(351l

oiminii
duciis. none jus

.;~

Mm

dz

quo enu etiam. pirats &C latroui

4MN4

bus obligentur.
.:-- .
547
Pra-.da in olutum conced folet. bid, Private interfectionis exe'mpla.. a \ 297

Pra-,da militi- dar quando* coeperit Privatis Chriiauis an liceat punire

Oiminioqudicanurrmug

:apud Romanos.

Dice qui Pollliminio \tiene

de 'Pra-,da lex-civilis' amere pote.

non.

436,437

'

- ' - 43$

qui Pollliminorcditjuuiuuz

Pi'de interdur'n" bditis conceditur.

lhtuuntur.
53
Poliliminio an aliqmndo pez::

- 1- 43 fal'oci'iaiq'uando parten: habent

uaqucrecpam.

cintas Poliminoquom mi;

Potcas.

r'5

Potcasdu'lis in qwbus bixll

Porclsimmqur.
&MMM
at. mneemzw;
411
ilum.

. - .

?MMMPW
Potesfgl qu"th

arme-WWW@
Potcas CMYWWM 8:

na/"M'iu

rmuwmm a

inca
. - 'j
?ka-:da: decime confecrata. ":

malecos.

.'-,7.: , 303

Privari quatenus captauwfaca'nt; 50,5

Privati de bello captis quandoxhi,
quando civitati :encantr- "l-(d.
Privatorum ,pacta cum "hibl qua:
7 irrita.
549

bid,
420 Privata caua cum publica fin-bello

conjungi pote.
--xz ', ~ \289
Pra':dzejus~ptobavit Deus..
42 I
Pra-:daa nomine urbes 8C agri veniunt --Privilegia quomodo interpretandal.

in piis caus.
43 z
Prada: genera.
ibia.
Pra-:daa diviio quot modis facta. 43 o
"Praedx Pi-s data iis qui-'non milita
rent.
43 3
Praedae pais data mierabilibus pero
ms.
. 43 5

~.
272
Privilegia que late interpretanda. 539

Prohibita non emper eriam irrita. 144

Promiio non omnis tollt ummum
imperium.

'

, 60

Promio ut valeat acceptanda. 201.

millius acce ratio quomodo at: 8C

Preedari vetit manente periculo. 437 "an innote cere debeat promiori,
Predandi licentia olim inter populos
ut perfectam vim habeat prom
'. 'diveros
39
o.
' bid,
Predictio divina anjus det.
349 Promio anrevocablis nte acer":
Pradoni des debemr.
508
Ptationem : 8C mortuo ante acce
Praedones duces facti.
400
ptarionem promi'aro.
20.2
Praemium cui debearur, i duo imul Promio an revocari- pot mortuo

impleverint'conditionem.
258
internunto : item mortuo cabellu
ibid.
Prxentem reipublicaa arum tueri ' -rio.
civis boni e.
I 28 Promiio per minirum facta quan
do revocabilis.
ibia'.
Prxumitur in dubo pax inita hoc en
-Promio
facti
alieni
quid
operetur.
u , ut res maneant in atu , in quo
pocremo erant.

' 5x 9

204

Previa rerum unde.

210

Promiio requirt uum rationis in

Primi vox quid gnicet.

2 58

prominente.

79

Promio in errore fundata. quando

-Princeps noviter factus fede!: co loco,
dicatur, 8: quid operetur. , 198
quo ante populus.
186 Promio rei illicitae non valer. r 99
Prnceps. *vida Rex.

Prncipes populi liberi vi reprimi po Promisio fact , quod nuuc in pote

unt.

i11lele
Cpl-0mm

i
feudl?

84

Rate prominentis non e , quid va

Prvarus non deber ad e raperejudi

leat.
ciurn quod el!: populi.
87 Promisio ex metu.
Ddd

Sge-lg-

'

ibid.

:99
Promi

I {NX D E, zx.:
_

Prmioob cauam aut dcbitam an

__

j obl ct.

'rm-:r

_ ,reprentaoncmonumjgq
adus _fu_ rioris. .,

:-200

,17:

Prm' o perfecta quid,&.quam vm \Peeaq n lacrs liters quiet .~ ~,-, -. :9

<-. haben. -
-. . ._
._

__

_ -_ -_-.

"

Promo novumjus confrt.

196 Pevpmv. U -' .

3,90 Publica utilitas ad alienandI, BEC. 'vida

Promio de :nonzlgicndo vncto

PUbllC- _ Q
n ;351?
Y: facta valer.
;49 Pudicitiz confervandae caua match
*Promi 'de non redeundo in certum
ctQl'Cl-tai
' rmg ;Ft .- (- 553]
' v t looum , .-& de non militando , ho Pudor quid, ub dejate agan. ,M
E facta valer,
;48 Pueri, d e, erv. _a Um-z), U .989
'Promiom's materia quals ee de Pugnatein hoem , qu- mes nop x,
cbeat.
~'
199
quoure vetetur.
O4

.Promonis vis.

1 9 5 Punic bell ecuud controvera'. @

Promion onus adjici quando po Punir anpoutqui in falos Dosm

pie agunt.
., . . 327
<-' t.
zo3

Promiones Cauam expream non Punto exemplaa-.N _ '_ 295,2

<~ habeutes naturalitcr valent.
204 Pupillus ex comodato tenen!: in

Bromilmob cauam turpem an prac

. andum.

Prom onus n commodum teni

, adjunctum,qud operetur.

Promilquae plus no'cmt prominen

t quam alter prount , an praean
2.6

Ptomi favorabilia , odio: , mixta,

M vel media.

9x

'

.w.

2.03

Promil multa , ua: naturavalent,

-\ lex civilisrrita cin
r
zoo

' 't da.-

quantumlocupletior. ,

'zoo

2 54

Promi Regum. *vid: Reges..

&lint z

_i

l'alubre mende

cium.

333

Quitrde dictum-

R.
. r ,

, l_

'

Abiriifactum.

S46

OlVum. 2,'

55

- Promittend modus quis.

zo Ratam t haberipbligatio qualis. 2.38

Promittens metu an teneatur.

199 Ratihabitione umma Pteas quo..

modo obligetur.
Prophetrum dicta de Pce ub Enan
elio quem enum-habeant.
26 Ratiojuris mdamemum. , , _
.Proportio Arithmetica 8C Geometr

Ratio adzquata me. z

544
;- 7
2 ;8

Ca an proprie dnguant juitiam Ratio zzpe co der,de ecundum

. expletricem 8C attributricem.
3
potencian z non ccundum cxicen
.Propoiti, mpetus, 8C caus dinctio.
tiam.
2.60
463 464 Ratio legis non plane idem cum men
Propricratis exordium
03
te.
253
equip/MQ.
A
2.40 Ratio ada-:quam qua , 8: quid opere
maz-59:. maris quorum int.
I I9
tur.
ibia.
Provi 8C mprovi dilcincto. 46 3 Ratons dentitas quando inducat ex.
Provocado non datur ab arbitris le
-tenivaminterpretationem. :58
ctis inter ummas poteates. 52.8 Razis mors.
b
28A,
, Proximus quis n legc Hebraeazt qus Redempt ex captvitate tedemptori
n lege Euangelica.
3o
uomodo tenentur.
4;
Proxim nomine venir etiam qu per Redie ad hoemquis diccndus. 550
Regimen

lzyN' De'

Regimen-1.19.11
mnjs
whm-r'
girr!
t
.'j "zm-*>53
&Zm-@ide WOW@- '

XI

Religincm
~ioe uuhtm'wm
multia'ectu
HOY!!~, 2-1222

23

zz): Rial!"ng arbellijure defhuhtUI-.Urip 8

Rgnr!) qndq-;vidmx .Acqu Religioa loca hoibus religia; non

. .cto

.:..2155185 ;\l,l{lt3)j_,_.

mm?:

l- -- -49

.Refunzpy
.ic ndvrif Religiis lcis \parcehd in belloa
~ i .trimvls
, btcmxx-rzxurzc*
Bgn vpopulo dclat ehcxdjtas Renuutim. *vide Abdcare;

x :'31:

.Renuxxtito dc regno- annocet-ib

M~T!"u-'~

nu-
I
tax-v

,. @Papay cewrhxdicacc- E . 167

fis nats,8c mlncmris.- ! '3169

Regl 8, Priniptus Yg-:s ,ting

nouRe_ \crea iii nahdare'11125.71

NP. ,.imPF !i-.MM.

Mi .Repraetatio apud Hoz-brech -rxo
Rglglcg ve ablglt cxcmpja ;z Reprnttnisju's' unde. I: IDS tj-)

Regqigp, Plti-uc non Repixentatichrmmis few cgni

- \cht-\HH .Snr h-.Qt-N ,-1.67 ;Reprgentat'o

K *fa.xllj t
in 'duhio' admtjitthck.
..
Fi? te-.hluxum B-.La
joncum.

_ ;'I- 3 6 3

,3:

:;F;I.:;:2.irz-I'dja

Regua populo delgada duhiandi Reprdnmio. nou:cm=ogat~ w

,HHL' ~
,,I w: " :.XG

-*

., . legum , quod exus aut xtais'erat

Regua ' pppqu delata ,non default] z- proprimsz

::LMIOJ .

f :-3135

'_ _tur 'a'd eos, qui prixo Rage non Reprei'alx. 3'96. qnidsjl ,.'I .._.z,-I;z%id.

. ddxmt t- ,HORIVMt-,d
. natuiuls necgdadlptivoxs.

.Repreliarum faculta's \miner-;

bid,

principe olet. .'J'tr' z - :-1-5397

,Regna Populo delataad marcgvc in Repte'aliis ctauogzsp

'ITEM-l
; ., nun Bjusquam ad_ _femnas. _ - I_6;_6 Reprealiis qui culpar fun cauadcs

,Regnaquomodo dcfcrantur Pcruc

bnm. btetaco.

derm ,'-tenentun eos >qu-damfmx

pa unt indemm prakexct 398

.454

\Reigod garrimonalia prvenire,..po - Repreliis :obnoxji ui nt.- -- 3 \ 39'57

unt' P ,. u
_ Reg:;gn
''izdcudlfnt.q~'
4 2 RePrdaliisuon u um: Ilegti'kso res
60mm! "

[Kegnhilli-, '

.tanU e -. - Ilha

;_ ' ;118,8 Reprcals exmi !lcgc- civil -tent

Regula de p guqdliexi. bclhszzzq' - : \mulcrcsz-ihan'teg, res Rudiooihx,

Sant ad nuudnas mii'a:: v' \ -frlillid.

-
*373
,Regula , Ecundum aganWENA ut .RePremnz-utalir untjurs

quem: equunrur
..tir : - gentium,aliajuris civils. - 'Mi-l.
Damm@ _cquanpmuomodqm Res reptingqud -igncct. ' ' i '- "i-;
'.'t-e'l.li"g'cmd,-~ - ;xz ..' .180 Res rapre quid verexibus Latnis-.brq
'Regulz
Pet
deliberadonibus
politi Res reddere'pro quays' Radsfctin'.
Relatm
h - (is- jinxcfrenre.-;
:
'
' Il-.7
, - . . .~.--.:-;zz
.

-bid.

Rs pomt capi tm inic natii

eligo quo epujurs gentium. 31x

nem debti in bello ubn cts. 484

eligiozhiana, quralispropxi; Res hoimn- perder'e quuilue &et

_ naturalbus argumentis non nitiur.

':jntiaintema.

- 'Iv'l 6

:314 Res amico'rumlquzrqpiiuumv

.apud He- , vbus hoqu-Ian-'beliijuw auqu

Relguu
~ brxSRege ndb*

Z .-78 - \anna-r; ;UH ..I IJkilljj Lv! ', 7414

Rigiis
j xiettxm
humRes-&modus circahnpch'bm
Amin_
X . nam,, e Y
.. 318 ziguumur,
l 5_
,5 ,,6

" ' '

l".
J

.
l

Dd d 3

Rs

\ N I)Z E: X:
Res_ mon perductaintra prxdia vd chctus u's'\PHVatos lg'pote
. e. minium non mutant.- . :.- M- 1454 (cximere.

,,

53x

Rebus- ad bcllni non faichb'spar

Rex
CJPdhf
ubdirf
c'd't?
uf'e's {Cami

h :lcendumu Izrdle'm I. M

OTI'
A::

:22479

-Rer defeno an jus det ociddi. 98

- *nunk ' r -

'zz

Rerum erv::Illdacmnjcam:Y vis pg-Eu ReiPophimfrcefeJrdB

{ ljgtpimmfhkl'
b" , ' ct.-33f118tgt'ehus
angelium amcqlmtenus'hita. I OO

*-

Rdcioxazactio'ex - polimitio apud

?36

(y Romanosn* -: .liz -- '2 --.iI-' 451 Rex ipcnd Molvn ttim v'

3 "WSd d &Fria :1 y " fz

Reiexe hm-ceatuperimii
umm
ctiiict'z
h -:~L.necetat.
1 JM. .Mp-..min:.:.
73 Rexmnor axf' ar',
.Bcientaxobnata non-Iizcit ad Re'x'exul'an
Rex-!Captivg
egrce'rpt.Ta 'E
,-117
M1543; imermam-'zuccidendi fee

1 T m_W<,._- .- 5

\_,
. ..J
..,.
..~-4":'.
pnvamty
legxs
ghqfnz; a;
'47,3 Rx

.Rcntia aquild'in delatine imperii "Rx Part'e'ipul almix non-po

, _z-\cervari interdum olet.
86 ?.j tet. ,
_ v , '" '153
Republica notcnetur'ex cto ub Rexhos ttPpl Hgmamic
i tics: quomodo hoc ca &Monty
3;:d-P.
. :,.u UL'J '."LJL' 1 .'
l 328
-Rex regno' Pl'sjus hbfek fedcf.
:Reipublicae bonum an noti-tantum

96 ,'.'..:.,, . U'nnq .r i: g. .INP-zm. . 57

Republicaeforima mutatzpud vi Rx -fub'dit' {bum h" ' ct

,MX caua dedemus.

ctos,&anrecte.

- '

"49;

in pwnam 6; ex vi

Reituere qu'LAteneantur: faciendo, l'1cmnenrzssj'

UPC);

2-33

aut non &tienda A .-;.... .4 6; 'REX imperhi-drcnqur privtgs

Reituto non 'debetur ex bellojuo .fzut . .-- ..121311. "7' &VK-.. 34:3?

-Retutio
_ob viroamintentonemi
350 ?REX rcgno jct'l'zs 'njusct legandi ha
rer captar in biell'onjure
, ,31 jf' -'" L"Ulig
- o
,,3 dubio gnonwdo temperanda. ;OO Rex teince' b'm

"hs ad re#

Reiruto eorum, qux hoi-injue I \titutionem ubditist, r'. _ 365

Rgiperona'iolbis'?
Regis apud Smuel''If1"*'"-1 ' l
u tenmereggaunt. m.- .
93 js
Reinuiomm~ ,qui -debeaut-'in -zli
"T'l b.- * -* 266 RgS regnnm lienqnti gqatnus tg

f, : _dum vel exPate.

IES iere lice't i ''

'B

:Remtilr .obligab cx bello inji

Regi-curwe debe't
'41 5
Biturum debajgtunquuojure on"a' Reges poian el (SIMM) ix: fer'
Z. _ ;tur-q. i .A EM: -- ' .Funny, 266 '~ wire Chrico debent qatges n.

_zz'JO.

A,. .

, J: Jl.) -Cliii Li); .uiannz 458

,Remctins fpes an auz' epeliei -rizz- ."l' ::*r_n'.'" ' hi-'P ' L 2':
.\\'- 'd79 'Rges quidam non ubiint pdpul'
RHYOCatO_ pomions. wide Prom - L - etiam univerm fump: '' ' '

5:

Regcs
j ' l v 5;
;Rsum jpdici-oxmensT crimen com -Reges non 'mnes conkhxitjur po*
53591'

''T'ut-

4'

Regcs Perarum
.u .u'il HIummum
" H'Tid'
injeperutp
.: :ERMI-L---'zgo ;ypuloi

R7~mttit.

BGN unuscezpmezplurancgn'
*Jl-.5541, l l 49 - habebant -, qaedamct tambn &cer
,,Rx an c adverus contrctum felt
..U'i.
'_

F .jue non'poceran.~'

6.!

. z mar Diliy-123m- an juramento tci Reges [Ethiopum' a'nm ,' adrcti

\ Promiis.
\ -neatur.

-_.,

;Im-.

.-

L , I

'

33

Reges

#J

3.' X.

'INDEX'.x

cx adus luoipriiatcsi leg-_M

Cxunere.

Reges Hebraei fummam imperium Regum res unt Regis vctors. z _436

WWW.
comm licere ii Com
mum,

l i r

;79

Reges Orient'is, Perf, gypti, Syri, Ripa: cujusjure Romano. 176. cuj us
naturalirern
n v
. _177
Aatici ummum imperium habe
bant.
iln'd. Roma quondam comanis patria. . 493
Reges veteres Germani 8C Salli Romani cur ipulan'onibus plus tri
buant, quam pactis.
_
I 97
non habebant umm imperi. ibid.
468
Re es Romani cum populo parriti Roman alperi in victoria.
ummum imperium
6 5* Romanos. vide Populus Imperum.
Reges gypti ummi , adricti pro Roman veteres dolis abnebt. 392

.' ,B

ch populum lltfnccemzh

hgatmmzmqm
oblich _1 --

63 Ripa privatis quando cedat.

habebanL

-U

Kex ihpendiznoiriilvens mii

dnist damnis'dazie v .s-;z
ch minor anych increpuit ri

misis.
ibid. Ronmni imperii qu fuerunt , cujus
Reges,cum acta qud ua ab aliis CX- w nunc nt.
187

ch capti\'us_d1pacacefepolu

pericli volt, aut etiam refcindLnon Romani libi vindicant , qu' hos

ch cxul mpzc'emfacerqxx m
ch privatus
partem populi
(CR.

eo partiuntur ummum imperi. 62

iporum aliis eripuerat.

-' g: y

Reges creduntur in dubio velle fequi Roman duri in captivos populares.

541. eorum inituta ad resbbellicas
iuccefsionem , qualis in uu elt in
directa.
*
. bid,
fnis locis.
I 64

imp
3

Rexhoiskospopuregnumm

Reges medii deberent cogere bellan

' dci quomodohoc camini

ati
nszc alia de duratione federis. *z m
cum eectu obligantur.
z 3 I Romanorjus de poltliminiomr 50,4 ,- I
Reges etiam cum homini non obrn Romanorum mos de agris captis426.

Romanorumjus in liberosi 1 3 3 i 34

tus ad accipienda &quam pac. 3 f Romanorum controveria cu

Rex regno juliusjus babe:me

_ ..

Reges minores in actibus publicis

ch ubdus jisluunaulm tri-

1]me
'a cmdcP"E'

guntur, Deo obring'untur.

232

circa prdam.

' 429

Reges tenentur ex promiffo , etiam Romanorum lmperator idem Ger

manorum_: unde.
188
_ caufa non exprea.
' ibid.
Reges ex contractibus naturaliter, an Romanorum jus de captivis redem

-zminenmv

8( civiliter obligentur.

'

23 3

ptis.

4;!

Reges an ex militum , aut nautarum Romanorum jus pro iis , qui polim
facto teneantur.
268
nio redierunt.
ibia'.
Reges quomodo obligenrur ex bello Romanorum lex circa res captas. 48 g
' injuo.

Regum fides pro 'uramentd.

Regumjudex o us Deus.

4 58 Romanorum mos circa keges captos.

23 o

467 463

54 Ruben exheredatus jure primogeni

inter chem 8C populum mutua ub _ tur.

jecto non e ordinarie.
ibid.

Regum actus non funt irriti contra

dictione parentum.

negas
Pl'non

fummam

RegesPFrfmsxdammW
. hl

r'

Rge .

S.

Abbati lex pro ervis.

488
Sabbati lex cujus rei ymbolum.

23 I

320, 321

Regnm non plene regnantium actus

poffunt irriti fieri per legem populi.
ibm.
chum cura generalis pro focietare
humana.
3x 8
Regibus captis an parcendfu 467,4,68.

Sabbati violat poena cur capitalis. 3 2 I

Rmanorum mos circa eos.

jukcigpm mm,

I 34 .

Regum memoria damnata.

6r
Regum actus privati legibus commu
nibus civitatis reguntur.

I 69

468

Sacerdotbus 8C eorum aeclis pat

cendum in bello.

470

Sacramentum militare po Confian

tinum.

36

Sacra corrumpi an posnt jure belli.

'
m
Ddd

M
l

Sacra

INDEX.

Sacra quo enu'publica. '

ibid. Sepultura an debeatur his , quie oc

283
'Sacra in deditionccornprehenduntur. - Ciderunt.
SePulturam
prohibere
furor
dicitur.
~~
'
4x7
Sacra hoi acra an mt;
.- . ._

--

282

416

Sacra' populi voluntate profana facta. Sergius Paulus in magiratu manet<

25
417 factus Chriianus,
48
48 r Servitus ex voluntate.
Saguntina controvera inter Roma Servitus neutiquam pugnat cumjure
nos SC Carthaginienes. 2 ;4, 2 5-;
naturali. '
ibid.
Samonis mors;

284. Servitu's ex poema.

I ;o
Sacris parcendum in bello.

Sapiens natura magratus, quo enu. Servitus perfecta, 8C imperfecta qua?.

296

'

148

Satisactio oerenda ab eo , quidel Servitus quo enu contra naturam

quit antequamjuum bellum gere

dicatur.

439

150
440
284 Servitutis bellicaa caua.v
Sciens prxens &tacens quando con Servus mercedem laboris u an u
re pot.

I 02 Servituts imperfecta: genera.

Saul an in impietate mormus.

entire credatur.

Scintia quando pratumatur.

x I 26

mete poic.
442
3 30 Servus reiere an licite poit domi

Scholaicorum ententia de merida

no.
442, 443
cio 8C azquivocatione.
390 Servus eognoci deber ut poliminio

,4.:

_Unj.-i.

Scriptura in dubio ad monumentum

CClPlatu.
4p
cOntractus adhibita cenetur. 263 Servus recipitur , etiam animum tes
Scriptura. 8C pictur eadem ratio.2 ;2
noras equendi non habe'at. 45- 2
Scripti 8C ententix locus apud Rhe Servus mercenario comparatur. 486,

487
totes.
ibid.
440
ZKM.
436 in Servum qudvis licet.
437
Semipravi.
464 Servi an-es nori.

Sedis mutanda: amor,injua belli eau. Servi naturaiiter Philoophis qui. 347
a.
346 Servi ad- operas urgdi moderate. 488
I ;o
Senatus Romanus aliquo tempore Servi quo cau fugere pont.
Servi
transng
recipiuntur
polimi
partitus ummum imperium cum
populo.
65
n10.
452
Servi
quando
polimnio
recipiantur.
Servorum deliberatrix facultas imper
fecta.

Sententiajus proprie non dat.

ci..

45

373

396 _Semi etam manumi poliminio re

Sententiae qua. divideuda, , aut con

cipiuntur.

452

jungendze.
45 .Servi redempti quod jus apud Ro
,Sententix quomodo numerandae in
manos.
ibid.
ter eos qui dipares partes in re ha Servi dicuntur populi ubjecti,
56
89
bent.
146 Servi pro dominis bellant.
-Sententiarum pari numero reus abol Servi res unt domini.
440
vitur 8C poor vincit.
r4; Servis Romani licebat ad Ramas
- Sepeliendijus quale.
77
conugere.
490
Sepcliendi mos unde ortus.
278 Servo dominus qua: prxare dcbear
. Sepeliendi hoes 8C inimc.
2 8r
~
'
488
ob Sepeliendos mortuos bella. 278 Servorum naci mattem crquunm-H'
v.

Servo

X.
Duitura ln debeamr his ., Axim
:idcrunt
*3;

lN< DE X.?
Scrvorum lii an naturaliter ervi , '8C Societas navaliS. vide- Admiralitas.

quatenus.
49 Societatem morte niri , non ejuris
mServos lenitas adhibenda. 488, jus
naturalis aut gentium.
- 2 57'
vitae 8C necis in eos quaie.
ihz'd. Societatis bellcae divio.
2.40
in Servos jzusqyitae ac necis domino- in Societate partes xquales quomodo
intelligendze.
2I5
rum quale. '
49
Scr'vos Romana lex belloarcebat. 9o Socius ocium cogere pote , ut \ter
circa Servos Francorum jus 8C He
federi.
67

mlmram prohiben furor &nz

152

rgius Paulus

JCUSChiiDUS.

25

:nitusexvolunme
u
:n'irus neuquzun pugna: muy:
naturali.

brxorum.
443 Soci ociisjus reddere debent, i ub
Severitas laudabilis Dei,,MoiS , Chri . diti ui accuentur. .
ibid.
. i 8C Apoolorum.
. 30, 3 I Soci defendend, quando.
367'
Sexus ec quid peronalc. 166 Soci q'ui int njure poli'minii. 442

Mi

ervimscxpcrm. _ 1 x;
MYitllSPtdelPC
u!

Scrurus quo cnu contra Mm

dicatur.
4;,
Sch'xIUUSnprcctzgmaz 15)
Sch'xmns bclhcxczulr . r
SCn'us mercedem laboris
nicrepoiit. H w -H_

Scn'us rcicre In hate;ML d?

Sexus privilegium majus~ quam aetats Soci quando partem habeantin pra-:
I 6,6v
d43;
r7: Sociis .illata vis quando pacem rum-
'
. ;4
I a. 5 - PRLK '
3.84 Socii- in-bello injuco de damnis tenen
Signicado impropria quando admit, tur, interdum 8C puniri pount. 378

in regnorumucceqne.
Siculx ucceonis controveria.
Signs. voluntaris. 4z z
'Signis hoium uti licitum., - q '

2 54. Social-um controveriae judicari quo

tenda.

Signicado rictior, laxior, 8( media.:

no.

H,
y' l 3

SchS cogno'deber u: Mi?

rcdpianr. _ W
,

"

Sen'uncaplnH

-68

- _ -

noicmequeudmouht

Silentium quando cohnum_ prober. . - . .

~

.'c

Silentium non liberum

~

modo oleant.

, 2.53 Sociorum ociis op'pre'orum exem-i

operatur. ~ pla.
A
69
.12.7 Sociorum plurimn quis preferencis:

. u .' .

,-

"246,247

.x49. Socior nomine an futuri venian!. z 55

Simulato quee licita. 5

~ 4 38 Sociosin'fe'dere nou: nominams ade
Singularium certaminum origo, "2,9 5, .- -vare non e contra fedus.- :r,<>- "256
Singulatim lcet quod gregatimzrlon Snititarc fubditos- alienos non lic'et;
licet.
~ ~ &4.7 \ 7 _'
39
_Singuli quando punibiles ex facto uni Solum nculrum Tan co'ncedendun.
vertatis.

r:

,3 3:7. . .eXtemis.

~ '

1-: K 113

Societas civitate in'quodi'erat. - 68 Sorores duas ducer'e lim licpim-rizz

Societas civils ab humano inituto Sorte amplias quando aliqldzicice

coepit.

.79 *. -exigi

Hit.

r-- -7-2-- M7214'

Societas cum quibus illicita HebrxiQ Sortis uius ad bella vitanda. :I ;- 35$
. ,
,
. ;441 Sparta. wide Lacedxmon.- m n' -I -'
Societas
j mmunis
an it.
iniri poit , u't alter
_
z 2.1 5 Specialia fortoza gencribmn 2'62

Species pars ubntie.x-z . NJ M18

Societas, ubippera &pecunia inter c, Species popul quomodo -tolftint 5
l comparantur.
.. z
ibid. Species, id e , torinx pluresnhi'us rei
-Societas cum profans que , 8( quate-,
_u nus periculoa , &quomodo peri

culis occurri pot. 1

articialis.

~: tr :- i- J;'.;86

Specicatione an res-acquiraruiJB

24 5, Spes lucri quando venia: in rez'mro

Societas , .eX' qua altet nhil lucri -pe-_v . nem.

l ,1.,1zat,non valer.

J'I izizsj

' 2:15 Spritus, id e,orma

:I 'zum :183
Societas bonqrum univcrorum qua-J Spolia hoi detractaquonunntzp7
Spoliarezho lice'jure- getm: 41 6
1
. Alse

*Du

D dd

Em a

!ND-EX.
ENVIE) quid.

239, 240 Subditi pro imperantibus bellant. 89

237 Subditis illata vis pacem rumpit. 524
Sponio anex noticia 8C ilentio Re Subdits alterius, qui pirata: int, vis
gem aut populum oblget.
248
illata, pacem non rumpir.
524.
Sponio quid.

Sponionis Caudinx 8C Numantinx Subditis bellantibus promi'a an tc

controveria.

247
neant.

510

Sponions Luctatiana: Controveria. Subditis dubtantibus tributa potius

249
imperda,quam opera militaris. 376
Sponores
ad
uid
teneantur

impro
betur ponilo.
247 Subditis interd praada ccediturazr3 5
Subditorum facultas deliberatrx im

Sponores tenentur in id quod' inter

e.

perfecta.
373
238 Subditorum ratione au bellum utrin

Sponorum bona ad id quodintere

quejuum.
374
obligata.
248 Subditorum deenio an aliqua jua
Stipulari pro tertio naturaliter licet,&
in bello injuo.
376
. quo eectu. 202, 203. Romanae le

ges Circa pulationem aut acce-

Subditorum libertas obligatur ex fa

cto uperiorum.

395

ptationem pro tertio.

ibid. Subditorum factum 2n Pacem rum
Studiois litterarum parcendum in
par.
523
bello.

47 Subditorum innocentium res in poe

nam non recte capiuntur.
484

Stupra an contrajus gentiumin bello.

' 4$'

Sua hominiqux.

l. ' 264.

Subdiu hoi militantes an pacem

rumpant.

1"

SDbditos ucipere migrantes, non e

contra pacem,quae amicitiam com

plectitur.

Subditus cog pote, utobes eat , 8C Subjecto civilis.

quomodo.
l.
532 Subjectio herilis,
Subditus dubitans an recte militer Subjdctio mixra.

526

-- 523 Subjectio civilis ex poema.

1 5o

444
iid. - 44 5
ibm.

375,376 Subjectio populi perfecta 6C imperfe

Subditi alien an bello defendi pont.

cta.

I 5o

369. eos ollicitare non licet.

392 Subordinationis natura 8C cectus. 77

Subditi quandojue bell gerant. 37 Subantia: vo'x pro more perpetuo.
Subditiqui.
ibid.
Subditi hoium ubique o'enduntur Succeiio titulum veter continuar.216
55
jure belli.
409 Succeo linealis n regnis que. 161

Subditi reddendi uperioribus , i bel Succeo cognatica linealis.

I 68
lo injuo abracti nt.
499 Succeiio linealis nullis gradibus ter~,
Subditi quomodo ant participes de
minatur.
_
ibid.
licti uperiorum.
3 37 Succeo reguorum in Aiicx parti
Subdi'rian emper e in libertatem vin
bus uibudam.
169
"dicare pont.
I 3 r Succe * o in.regnis patn'monialibus.
Sbdilibellare pont n magiratus

X64
ummae poteatsjuii.
71, 72 Succeio ab nteato unde.
' I?

Subditi reiere mperantibus prohi Succesio cur magis dccendat quam

- -bentur ex ipanatura civilis ocieta~ ' acendat.
?
X, \is-72. eorum reiceutia e vetta Succesionis ab inteato 'duo preci

z jura HCMXOSCUC Euangelicoqz

Pui fontes.

\62
So:
0

7.-."
_

I Ni D E" X;
Succeonem quique elegie credi- Templum Hieroolylino'r'um 'nftlrlf

tur, quaein more patria, e. 16+ -"PomperS,incendtTnls;' - l .4'16

Succeonum leges dverae. l l u,16 e'mplHieroolymtanltblgio;ibiz
S'ccedeusin te o patrmo1ial 1. ~ Templa genmIudgisjnenjlii
"viduo debetn shzexedjbu'sdpin Templis pata-;ndqu {'f ~ 7 481

''iepenfrd

~ \6; ,Tempusimllnorialin' 'dub'q

Sceores
Regum qundo' & qztutc tir ad"'j'~-~"-~"
derelictons
P'rmtioner.
nus tenea'ntur. .
2'34 1-" '
4 y 'i-" lkz
;YY-'panza qud,
, 20_6 TempusnmmorileW"tenie'tztro
Superior'i
qdmoddlfctr'lbdfmb
"diert.
- jbz'd.

mendaiumcornmt'ti i

, 388 'Tem'PLIsdPenitenkiabdm-MS

perior non'mpejbjusctltuti ""'qu1pplcoaeiini_ '30

"'tegimenervit.

' 3-2 "'Temporisqugz

\{1} ad
ptxumcndam
'Sllperor qud pollitcir'juctrrnenderelcti'onem;
""i'
. Tl-7

1"'tum. , q
"" ' ' ' zzj Teneri belloquaeintg'rtw.-329
4*"
Superior
ea , qua:\bbdtum
non ex juitia
coger'e, fed
Pote
ex ala
ad 'Terminorum
"Termini
duo
ine'gune; _'
" 9
"
vir'mte debentur.cedat.
' "" _
Hiperiesanol'o

3'68
BOWIE-'quam
'1871 'Tel-ra:
'
7
_ Prtendl'n48,
*il
' "hay

:SupCrios'przeceptunizqndo cdt'c- Tenitoumnde

"1

---'4z[3

* _- et.
_ _
_, q
,
~* 373 Territoripars populq Ycua ali'e'hagi
Supplica'iiPtlia anti'qufm 8:' lp pote'lkff " f-f
-ifz

-.
p
._u_

'i A' quibIIS'crinnbUSQ &8. non olutp ?Terror non ucitlj'dijus nteugp

"Hebraeiseaconcei ' ' 'j

""otcdeddir- " *' ' -473
StjpplicibusparcendI( 47*3 ;Tertio,
u metum non ncut,
fuel;
"Suppliccsdum'Cauicgociund'promicliienet.-"1'~~
- - -- \-ji
1. .:

' "'_fe'nidendz "

" " 1 ' " '-3'I 'Teamenkm olemntte aqdd

*Supplcurljug qbuydbewr. 33%, fectum quem eectam habe'til 'I

-

'

"333 'TeamendfactioE-jukknatutulls:

rsuplicum defenofn'nbd'deen- quo enu.

- '15

otuttt'e'dpla.i ' *[434 'Teament de re'gni ptrimoniial

Slpplicumjus n bello quale.

"46; bus.

58, y

isupples n'bellijut'eocddanturqix Te'njenfa de regnis~non patrm

'Supplicum cnu exqu'ojure cogn. " nialibus'non valen't hi ex popul

ff_ ;cendaT
"'Syxtes_
an-tfiqum-ptopli

"1 __ 'A

'3'3'6 '.?in"conenu.
-pbid.
.106
Tearnentis clauul' derogatoa

..-1'i'711_ "1"" " -quantinhqvaleat. ' "

6'2
T' '
{Tearinon prohibentur extexnjjllte

Dann-ali,

uf;

-ZTAlionon
tranit peronam.
"473 Tecar
quem impedens qundo;
8C
Talionctspoulatio
Hebrzisquo
cuiteneatur.
726;

enu licita'.
l
* 29 Thebaeorum martyrum hioria z
3alionis uus qu apud Hebtazosqc 'TheodotiIEtol factuma
- -4i'3
Rotunm; , "
1** '
360 -Thelurus n multis 'regnis Reg ce
':Tlionem in judicio _exigete Hebraeis - dit.

76

"indultumj' *" '

"z

TelumqmdjureRbn.
'7
"

Theaur cujus,&~de slegesvara.

*

"l-"' "

l 34

I~NDE X
Tbarenorum gcneroitas.
TKM-?r pro benctcerc.

392
?zz

'Icy-Oda qud.
_Timothei ducis moderado.
Titus tem lum incendt.

.193
684, _
419

,Traderc e in dem, quid,

y3 1
Tradto non requirtur namraliter ad
perciendam alienationem. I y

J'.

'l

:o :-

V.

Adcs. ~

343

Valen Laevn dolus.

389

andalica: ucceonis coutmvexa.

TVaallus . Cg
x LA' nou poe,
"i ut
L. eat obes.

Traditio naturalter ad tranationem

$3~

dominii non requirtur.

182 Tafallorumjus
Circa Um-iones,
Vaatio.
Populatp.
_ct.
\Tradito ad nanationem_ ,dominiiin

z_ quibus cabus edamjuc civil non Vectigal ;uaxi imponi

,1,79i

requiramr.

ibid.

Trojan dctutn ad Przfctum preto

I() exponitur.- ;

' .

79

iz

,Yctigl Pr' trntu; Neivim'

Piqupm

' !12

.Vela Cndida.

aneundjus per alieugs-ns. .Up Vendcudilbrtas an alcui debeatur.

.Ttaneundum qua t. l _. . . ibid. ;Vendidolpcttc: dominium transfer::
no,
*:i
.i
.-i- I--<i-i ,._ _

Transfuga_ .jur Roman, polixu

m'um non habcnt.
450 \ ,ante traditioncm.

CII'

Transfugae ervi.pollimiuio reg'piun Veneno intrerejute gentium ver~

tur. ,
_ ..
..
452 , mm.
4x:
Transugm ab his qubus translge- ,Veneno incerc tela an lceat. 413
runt occidi olent.
~ _ 474 Veneno'jncere aguas an liceat. 4x z

Transfuga*: in dubo non rcddcndi. Venia digna que.

'

;20 Veniam darcqan lcct.

46z
305

Translgas admittere licet.

539

392 Venirc, 8C mittre, divera.l

Tranitus non debetu injuum bel Venire cu peimizm , au quem e.

lum movcnti.
. l .
1 1 I , . cum duccrc POt.
54
Tranmiio lincals diert repre Verba intelligenda ecundum mate

i4-u. .,_

entationef

j_. . A.

67 A 'Vierba
b riamex prefiriern in dubio umcn
260
n

Tribuni acroancti quomodo ct.

yl l

-.._'.
_.-zN,-

uri'

da

z ;o

Tributaria Medorum nationesan ejus Verbotum obligdo interna cx men

conditions manernt tranato ad
bid,
.tc.
'aliosimpera
. ~ ~ z 257 ,Verborum bligto externa ccuu
dumncerpretationprobabil.ibid.
Tributorum nisqugj y _..
z , Veritas,
id left, locuto aperta.
Trbutorum ndictio ad Victoris utili
21.9
381
tatem.
.
_494. Veritas juiux pars.
Tulli Hoilii dolus.
A
388 Vcs apud Romanos polimim'o Ron
n Tutelam receptus nihil debe: age
reccpta. . .
473
re noxium arui cjus , quo recc 4 Ve nomina arma non vonunt. 549
ptusc. -rr T
;y ,AV'etans fortus quam jubeus, quam.

Tutores quo dandin regnis patri

monialibus 8C nou patrimonialibus.
-

..

Victi clemcu't'er habend;

;08

't
!80

60

_Tyxannus titulo; 'vida lnvaor. '

'Iyranno ch debcmr.

262

Va publicu quioncmlm

vctoribus permxt. d

496
493
Vcts

l. "'N DC' E AXA

Vcts eripere nhni quod pacem VIHo-anerarjurena'taxx 8( gmm'

V.

impediludbc.- -.

1-4

'-

..hru

Victs YeHctu umipunz. 495. Vltom_ Chriim'spermilz's _

.l

"Arles,

y;

Victis imperium relinquere genero'; -Vltionisrerictie imde." *-- -'~

Valerii LG'm' dohs.

589

:fum e.

'Bin'. Vnio poPlorum-z atfre'g'o'rm qid

""' ' &86
Victis imperium rlinqui olct locis -oPretur.
,q-ibdam detens. -v - 7 il-I'd Vniveritas obligatin los. 7- 144
Victis imperi pars relcta.496.per~.mi Vnivcrrtatis debito inguli an obli

\dahcz iicceonis (MIEL

x-,I
illus cog nonpottm

ae ua. leges,& magiratus.ibid. ua

$3

Iallommjmdrmllmior "B
Nacio. ua':Populati

CctigilmrimPWPF ?
'cazgzh'a Pto \Ianm MMM

pm lP
.'ela candidi-

jbid. Voces an naturalia

religio perm.

anis.

.l

' \Mi

(l.

;IWMMLL

$332;

venta"
venircict'miMie54
WMFWMQ Wim W'
. Verb WWW
:60

. \'MbaexPWmim
mmu . -iolumw5

>

307

. non apparent '

' -' ' '3 4

Voluntasjure mpkbiIiISL--j-Y' 'jfiz .

Viriati moderado. ct 1 ' " ct '479, ?fr- gurHPLFS
exigir, cxiguutur &nunc Chri

mm

38

Voluntas Dei n'oninatur , ubi caua:

Virtutis actus, quo 'il-13 Hebrazorum Tmuym.

\'cnewinccretela:mirL 15
Vmcno inccre aguasan.

a.

.53 Voluptas "qua: pppibilis.

Vndex angnis a dl-Iebrzb. 29';

-Vindicau'o. Jide V ' 1 5. \T 151:.- L.
Vindictze privata exempl; o. -7, ;9;

Veneno
Vendido
WIC intllsmm
potc dommmm . 412

3 z 3, 324

Victor curare deber , ut reli

'vera de Vocbus meris di putatio cavcnda.
libere prxdicetur.
bid,
3 7
7 Volent mentendo an injuria at. 388
Victor quis dicendus.
1 ;7
Victors ocium in eos qui e dedunt. Voluntas demcti pro lege.

, _ W

'cndcndilibems l hndb:

gentur, 8( quatenus.

.:95

,..j;, -

- .S-:v
22$

Vrbes
quaedamjlzeoexido dam
nataz: quar." i " i
478

I I, I 2

Vis injua naturalter que.

14 Vrbes Solomone Hiromo datae qua
Visjua naturaliter (lux.14, I y
les.
58
Visju temons Probatur. ' 1 5 Vrbim matricumjus in colonias apud
Graecos.
- l
y . ~ 66
Visjua in beiis quo enu.
6
Vis poema ergo licita.
378 Vucapio locum non haber 'nrer duos
Vi, ho'mnibus arman's, COctVC,(1Lld Populos aut reges.
l 1': 2,4
I 3.
' gncet.
2 ;9 V urz quojure vertaz. *

Vita in atu innocentix.

I 04 Vura:
Vura, vetitaa
Chriianis
lege illicitae.
Hebraea,
214
zx
Vita populi praeferenda libertad. 3 62
Vita an obligari pot.
3 96 Vurx crimen quibus caibus non ad
Vita tota reorum an examinanda. 3 IO
mittatur.
ibid.
Vitam valide Obligari , antiquorum Circa Vuras legum civilium ecacia.

ententia.

248

bid, Hollandicjus Circa ipas. ibid.

Vitae manda: caua mentiri anliceat. Vus autortas in explcdis legibusg 3

388 Vus rerum naturalis.

03

Vitae pacto libertatcm non compre Vus rei in abuu conicns xmabi
lis extra rem.
2I 3
hendit.
549, 550
Vitium rei in contractibus indican Vti opera oblata licet , eti oerenti
dum, 8C quare.
207, 208
illicta.
392

Vida qualia impunita ee debeant. Vtilras publica ad alienanda bona

ubditorum pacs caua, quo" enu
305- 306
Vitiotas actus ab eectu dicernen

da.

requiratur.

519'

268 q. Vtilitas ex abnentia populatiormm.v

Vittx.

551

Vltio anjuri natura: conveniat.

29 Vtilitatisinnoxixjus.

48, 483
109, Il
onr

L-:N DE
__
onr-in
ge EuangeliCorpus mfi-jshbxw
\
13,5 "i'ErxS-&AI-tbzanis
. contreras
Vxr .tem vindiatcmmfcum

'

a. ' _ "tu

' f, uamrepcterepotuQtr I91- z

Vlore?: an plurcs .h-bm hm t

" r i

17

' ' ~'

vw-fz

" 4

quiplurcshabuerint: quiunacon-

'-J

.. *-

. * -

:emi:
a;-.anhcitumtcasdeerere.
l .
_
-;z I* '
35136

_ Elandomm
us Circa auvncs.
' "
..l

S v MMA P Riv I L E @una S_ AR EI.

A v 'r v M cPrivilcgio Sacra: Czaree Majeaig, F1; R D ni A' o I_ II. Invctiimi
Rmmoxumlmpcrtris emper Augui , n_c quis Hugmcamii de Mabel ac mi h'

bm imprima,utalibi m-:n
vendatinacro Romana meerio,8chnsJrqvnciq
hmcdichrzerc
11m 8C Ioanncm Blacuw,intrzCxcpnium, (ubpcna Gan@
tionslihrqmm 6: (exmarcamm ur. Datum Vienna. 631,
' ' -
'

FERDINANDVS.
*l

SVMMA BRIVILEGII RECIE-GALLIARVM,

LV
n o v I c 1 dcccnnium
X I I l. Gallrum
8C_ Navarranes
Regis
Chrinnimiprivcgiocaunun
pequisntra
intra didonisuz
typismandctncvc
vtndatlibrum cuic;
tii~
tulus e, Hagn-I Gmdelm beMpacilibritw, prazccr Gujelmum Iani'onimn Czium,

Biblia olm Amcrdame H m.

uicusaxit, prartcrlibrorum amiioncmgtavipnnz

mulctabtu: , qlauspatetin ipo diplomth ,dato Paris 9 Augui ,armo lutis !65;
(ubignato,

'
'
Ad mandatum Regia Majcats_

.
4
*.
-'
DELA REBERTIERI,

'-

Errata c corrige :

Png.*.hfn zara. p.zz.L16.qUznoanune. p,:8.~l8.^nqdmni

"pm-xlyakc p.44.

1.34,.privqtur. p.54.inmargine.chcm.xxv,u. p.83 l.u..lute.

p.881.;.17431,

P9814:

fugintcml.13.c-T'.

p.u;.l.z4.vcrum.

P.llSJ..N

ci-Es.

p.xl.l.z.4.Ac,

p.Izo,I.2.8.Tarencs.

'p.t08.l.2.5.ubvcnindum.

pr_37.l.zi.hud.

pxSI.l.zz.Anaai.

p,ls;.l.15m.

p.199.l.z7.cx

legeccivili. p.zsz.l.;.alloquimr. P484.. 1.17.. deriui. p.287.l.n.nccntcs. p.191.. L7. msz

p.196.1A;.x7dva.

pzzo.l.:;.p lid-.wddeJM.

18.paz-,xxm'u:addmulpandilnn

*-

115- p.434.l.36.proximo.
P478 lxpconcczm.

.331.1.6.Czritcs. p.;sz.l.u.Tatcn. Nin.v

p. 9641.3.ctim.

p.44!.l.;z.;a".

p.37z.l.z4.fugicnd. p.39o,L3.avcrcq.

p.445. 1.4..Ts'mn

p.480.1'.zz.'ectoigcs. .'

p.457.1.z5.-nm. p.459.l.lo.pmb

Erx' 8( MMM.
111

,7

*z-1-

240
Z.

Umdorum jurezle
1%:

LLN Dj-E X."

7
a ontinoorpusmariti
giuangelcajushabet-.exle,
\
15 -z';~_
Erxsq &u Artab,
~ X,

onr Tem vindicatemtarinthecuma , r . .i- q

v fa uamrepeterepotu _ et.. 191 SU: -~.-, 5

'
'

onrq; an plures habere hcrtumc

"-fz q

quiplureshabuerntz quiunacon-

--.= :,i ,

:end: anlicitum t eas deerere,

i

'

' .

e'

'i-l" " ' BS-36

.W

Z q

240
_

Elandorum jus Circa auvoncs.

"

'

:ji-Dub
'\_'~\,

Miu

!'71
_

.1)..

\.-

_ cana-ver'.

71); :Uri .0.-.

,7
.

80

;Hit

...

s v ;MM Agp R I v I L E eri_ CAS-AR E I. ~

.

CAV -r vn ctPviLgio Sacrz CaeareazMajeadsp RD mi Nor Il. Invictiimr,

omanorumlnIpcratoris(mper Augui , ne qus Hngm'm de \imbe-'4: m li

brs imPXmat, aut alibi im. pr'os vendath ero _Romano Imperio# chns,Prqvinciq

hzredirariiszprzter 'GuiljeMm &I , nmBlaeuvjntracxcpnium, ,llbpoma ch@

tiom's hrorum &ez 7 cannn'auri. DatumVirma: 163!,

PERDINANDVSL

' '

SVMMA BRIVILEGII REGI-S- GALLIARVM.

V n o v 1 c r X I IL Galliamm Navarr Regis Chranimiprivilcgiacaunnn en;
nc qus intra deccnnium intra dionis [uz nes typis_ mandrn: vndatlibrum cui ti

tnlus c, Hugm'c Grtiiduun bciscpaclibrims, przccr Guiljelmum Ianionium Cxium,

Bibliopolam Amcrdamenem. Wikcus faxit , prztcrlibrorum amionem gravipccna'

' mctabitur , utilacius teth igo diplomatc , dato Patiiis 9 Augui,yanno aluris 163i;
_

ignato,

Ad mandatumRegia: Majeatis_

'

' l

pE-LA REBERTLERE

Errar.: c corrige a
Pag.;.linz.ina. paridaquznonpouns. PJBE'XI-BOLQUKR;

[Pnam-a. p.44.

1.34.Priquur. p.54jnmurgine.\crem.XXV,1,1.. p.83 l.u..alut=. p.881.5.ro\5'n.b. p.98.l.zr.re

fu ientcrnl.13.c31'. p.r01..z4.At p.108.1.2.5.ubvenindum. p.liz.l.2,4.verum. 12.113.145,
ns;- .Izo,l.l1.8.Tar\ncs. Prz7.l.3i.haud. prsr.l.zz.Anaai. pnszjrrym. p.199.l.z7.ex
legcccivili. p.zsz.l.5.alloquitur. p.2.84. 1.17. detiui. p.287.1.u.noecntcs. [1.191.1.7. aix-'NL
p.296.l.a5.x7'mv. p310.l.15.pJuqddhg
.zzzl.6.C:crites. p.361..l.u.Tatcni. 17-355*:
l-xs.pmdu:addmulpandilnn p.364.l.3.ctia . p.371, 1.34.fugicnda. p.59o.l.z.avcrcca

Ps- p.434.l.36.proxmo. 0.441.1.32JUYZ p.445. 1.4.Ts'mr. p.457.l.35.-nm. p.459.l.xo.yrob

P47? li-conce'am. p.480.l.zz..TEctoIgcs. .'

Erxis
lia. ( NM' W
taz-d.

z.

"

[lindorum judi um
e

Proil

licuanWwa

'

-.

Vxzmcorpusmaritijushabetexle- .,;.')_

g-Bungeh'

135

-~

ErxstArtbazams'" contrver."

onr Tem vindicatcmtaninhipecuma _.

.

,ayuamtepetere

ct

'

men-191.5, "4,_.

quiplureshabuerint: quunacon-

J.:

"

OL.

'z

3'53136

N;

-5

,y

'

.':.L

'~-

~~

A.
"-'r'

'

. .

h: l
,5. , l

.l

- 'En

, :1 180

_
'

Jl.,.,_-.-'

'
_

-.

..1.

i..

..

, 24.0
q

Circa alluvdn' s,

_Z '

Ehudon
-

n.
1
.

.z~,..--~, r

cent : &C an lic-mm t cas deererea

ct

17

onre?: an plurcsba te hem-nnt: .WB-W_ l

' -zajzz

~:':

,
.v

'

521;.

*.

h*

...,I

SV MMA PR'IVILE exit-c As-5.11.51, x

A v T Y M cPrivilcgio Sacra: Caeare: Majcatis, F g R D I :A Dt II. Invictim

, Romanotumlmgemtorisemper Augui , ne qus Hagmcamii de \brebail mi l

brs imprima, aut

hereditars, _

im, p

>_s vendatn cro Romano Imperio# chuis,Ptqvncq

' Gujemmn 8C Ioanncm Blacuv,ntracxc1,mium, ,bpcm Conaj

tonis libtqtnm &lexmrcrum'aurt Datum Viennx 163:,

FERDINANDV'S._
"
"K

'

.r.

SVMMA BRIVILEGII REGI-S-.CALLARVMQ J

LV n o v I c 1 XI I I, Galliarum Navarra Regis Chraniiinprivilcgiocaumm cil;
, e qm; intra decennum ma ditionisuae nes rypis mandctncve vendatlibtum en Iii4

mlus_ , Hugmc @reida-m bem-tapan? libritm , pret: Guiljelmum Ianonium Cxium,

Bibliopolam Ametdamenlm. (Lu- ccus faxit , practerlibtorum amiiionem gtav Poma.
' mulctabicur , utilatiuspalt tin igo diplomth , dato Patiis 9 Augui ,anno lutis 163;
ubignato,
'
q*

'

Ad mandatum Regia: Majeatis_

~
'
'
'

'
'
DELA REBERTIERI

Errar: ic corrige:
'Pag.;ili ;6.l'ana. p-tz.l.\6.qua:n0npoi'un:.

p,zs.<&'18.p.u4mm

pm-Imn'. p.44.

1.54..pr_va_cut. p.;4.inmargine.Ictem.XXV,2..- p.83 Lu..alute. p88.l..1mn,\ p.98.l.zr.re

(Sientcm,l.zz.r'. p.o.Lz.4. Ac, 3.108.1.zs.ubv_cniendum. p.xz.l.2,4.vcrum. P418135)
Km. D.Izo,l.vzs.l_'arcncs.
x37.3.baud. pc6.l.zz.Anal{ai. p.lz.irl.1lo p.199.l.z7.cx

lgcccivili. p.zsz.l.y.alloquxtur. p.;8_+.l.7.. detiui. p.187.l.u.nocentcs. 17.191.17.3me

p.z96.1.4;.x7dmr. pzzo.[.z;.po MAL-addemh.
.331,1.6.eritcs. p.zsz.l.u.Ta\cn. p.363..
.l8.pdmza:xdd-*,culpandlnt. p.564.l.3.etiami. P-z71z.l.34.fugicnd. p.39o.L3.avcG*

*-

PSM p.434.l,.36.pxxmo. p.44\.[.31..'3". p.445,l,4.TK'-m. p.457.l.z;.*um. p.49JJo-Lllil

P47_3 l Uzconce'am.

p.480.l.zz-.Tcctoages. .'

X
' Erxs ( Albande con
k ia.

,z-,

f Elmdomm juscrc lluvis

..

lS.

\lo

onrincofP m-hbt'

'

"b-'l' lic-

"ct

'

H u

-.:

I..

.PW
: ,1

0:67

z ,
Q e -

. 4
l

Elandonim us jrmnuv-ncs.

13-5,,136

h ;

- - _.' *A2, ,

1914 S, .- v ,

tenti: 8,; anlicitum teasdecrere

A
'b ErXS-&.Artabazaiiiscontr
.'

Vinci-eg: an plureshabere helturnt:

qipliures habuerint: qui una con

'

ja uamrpetexpotu _

'

--X'x

1"";

3.5

vxfr

-1

s).

i l

- -i. me

:i

:by

.2

D-

~ - .

S v MMA VP, R I v I L E 'GU,.szzSzAR EL A

A v *r v M ePrivilggio ,Sacra Czirea:Majcais, F g R D rn A D I I I. Invictimi

1 . Romanonunlmlzcratorisempet Augui , ne quis Bugtti-.61W de Meliana'ami k'

bm impri , aut;libi im priqs vendatin(hero Lompo Imperio# chnis,Prqvincq
hzrcdicariis,P 'Guiljcmm 8C loanncm Blacuv,inmixcpnium, (Liby-zm anj

onislibrqnim &exmr

'ani-i. D n mmViepna: 163i.

FERDIN'ANDVS. '

' ' ' ~

'

- .I

'

SVMMA BRIVILEGII

.-5

'4

REGIS' GALLIARVM,

V n o v 1 c r X I IL Galliannh S Navarra',Regis Chriianiiimiprivilcgiocauuun CR;

. ng

intra decennium inch dionsfue nestypismauricth vandatlibrum cui ti~_

tulus e, Hagn-'s Grtiide !un benitpa-libritm , preter Guiljelmum Ian'onium Cxium,

Bibliopolam Amcrdameiiem. Ali icus faxit , preterlibromm amionem gravi Firma'

mulctabitur
, dato Pariiis
alutis
ubgnato, , qtilaciuspaterin igo
' diploma@
'
i 9 Augui,anno

_ x63;

'

'

Ad mandamm Regia: Majeariq

~
\.'

'

'

'

'

!PE-LA REBERTIERE

l'

Errata {ic corrige:

iPag. zct. li 56.1311!. p-n.l.rs.quznnp0(unr.

p.18.~hs.BM40imin.- [Jagur-yan. p.44.

l.;4.priva_rur. p.54.inmargjie.\crcmXXVz 12 p.85 Lu..alute.

fu'ginlcml.zz.'. p.rot.l.z4. At.. B.u8.l.z;.ubycniodum.

um;

D.Izo.l.2.8.Tarencs.

p r37.l.3i.haud.

1.881.5.Pro-1Jia. p.98.l.n.rc
p.n3.l.2_.4.v:rum. p.x8.1.z..4

PIGLLUArIagi. 3.163.145.1u. p.199.1.:7.cx

leg ccivil. ' p.183.l..alloquirur. 17.1.85.. 1.17. deriui. p.187.l.u.n0'ccnccs, p.291.. 1.7. mxl
11.196.143-. JE-'mn P30.I.15.Pjl udzr:5dd:,d3;. 7.331.1.6.Czrites. P.;62..I.11.Tarcni. Mia
1'18. paraaxm'u:addhculpbdildt- p. 364.1.;.cciam. [x371, l.;4.quicd, p.390,l.z.avcrecg.
&13- 1.434.1.56. proximo. p.44i.l.;z.'i". 7,445, 1.4.18'm1, 457,135,17, 459.140. Probi.

P-4731!5.conccam.

p.480.l.ze.,'l'cctoigcs. .'