Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

TC NG CA THU, MI TRNG KINH DOANH

V A IM U T I VI FDI CC NC
THUC KHI OECD
I. GII THIU

Trong thp k qua, mi quan tm n ch thu thu nhp doanh nghip c

tm quan trng nh th no i vi quyt nh la chn a im u t ca
cc cng ty a quc gia tng ln song song vi vic huy ng vn v quc
t ha hot ng kinh doanh.
Cc cng ty a quc gia d on rng thu thu nhp doanh nghip c th nh
hng n FDI bng cch to ra chnh lch v gi gia doanh thu trc thu
v doanh thu sau thu. Tuy nhin, chnh lch v thu ny ty thuc vo hnh
thc u t ca cc cng ty a quc gia l u t m rng hay u t thnh
lp mt d n mi hon ton. Hn na, mc ca chnh lch gi ph thuc
vo chnh sch thu ca quc gia nc u t v nc s ti, chng hn nh
cc u i thu quan.
Cc nghin cu gn y cng cho thy rng cc cng ty a quc gia trn
thc t c th ng chnh lch gi ny bng cch thc thi chin lc tam
gic khai thc s khc bit gia cc chnh sch thu ca cc quc gia hon
hoc trnh phi np thu.

Trong khi cc nghin cu thc nghim thng cho thy rng s la chn a
im u t trc tip nc ngoi ang b nh hng bi nhiu bin php nh
thu thu nhp doanh nghip, th nhiu nghin cu ch tp trung vo mt s
nc (thng l nhng nc c quan h thng mi song phng vi M), s
dng nhng bin s khng ni ln tm quan trng ca c ch thu song
phng v quan trng nht khng cp n nhng yu t nh hng mnh
m n quyt nh u t ra nc ngoi, nh hng ro bin gii v mi
trng kinh doanh trong nc.

Bi bo ny xem xt nhng nh hng ca vic nh thu thu nhp doanh

Trang 1

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

nghip trong lnh vc FDI ti 28 nc u t v cc nc nhn u t, tp

trung vo cc nc khi OECD giai on 1991-2000. u tin, bi bo cp
n tng quan gia FDI song phng vi vi mt lot c tnh mi v
chnh lch v gi do nh thu. Nhng c tnh ny c da trn cc m
thu v cung cp t l thu hiu qu bin (METR) v t l thu hiu qu bnh
qun nh trn FDI cho mi cp quc gia trong khi OECD. Ngoi ra, bi
bo cp n nhng yu t c th nh hng n FDI bao gm m ca
cho u t v thng mi nc ngoi, chi ph v lut lao ng v cc chnh
sch nh hng n mc cnh tranh trong th trng ni a.

Phng php tip cn thc nghim ny kh mi m trong mt s kha cnh v

n nhm phn tch li th so snh v cc yu t quy m kinh t c th nh
hng n vic la chn a im u t trc tip ra nc ngoi.
Hn na, bi vit ny c da trn mt phng php c tnh bn tham s
cho php kim sot i vi mt s hiu ng khng thy r (nh cc mi lin
kt vn ha, lch s gia cc cp quc gia) c th tc ng n vic la chn
a im u t ca cc cng ty a quc gia.

Cc hi quy cho rng thu thu nhp doanh nghip c tc ng mnh n s

la chn a im u t, v tc ng ln nht l mc thu hiu qu bnh
qun (AETR), trong khi h thng min thu v hon thu khng nh hng
ng k n co gin thu c tnh. Tuy nhin, min thu c khuynh hng
lm gia tng FDI.

Kt qu nghin cu ch ra rng thiu cc chnh sch nh hnh cho mi trng

kinh doanh ca nc ch nh c th dn n s mt cn bng nghim trng
trong c tnh co gin ca thu. T mt m hnh n gin ch bao gm
chnh sch thu n mt mi trng rng hn bao gm c cc yu t khc nh
hng n t l li nhun trn vn FDI lm gim co gin thu c tnh
mt cch ng k.
Nhn chung, thu c v t nh hng n vic la chn a im u t ca
cc cng ty a quc gia so vi cc chnh sch nh hng n s d dng thm
Trang 2

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

nhp cho cc cng ty nc ngoi, chi ph lao ng v hot ng ca th

trng sn phm ca nc ch nh.
II. THU V FDI: VN V KT QU

Hu ht cc m hnh l thuyt v thc nghim v hnh vi ca cc cng ty a

quc gia hoc FDI u ng hay r rng ch ra u t qua bin gii nhm ba
ng c chnh - quyn s hu, v tr v quc t ha. V nguyn tc, thu c
th nh hng n tng cng ty. V d, thu c th nh hng n ng c
ca cc cng ty a quc gia thnh lp mt cng ty con nc ngoi do
tng, gim li ch gn lin vi quyn s hu (v d: thu x l tin bn quyn,
c tc hi hng).

Thay i trong ch thu theo thi gian v/hoc s khc bit v nh thu
i vi thu nhp cc cng ty nc ngoi gia cc quc gia khc nhau c th
nh hng n c s pht trin v phn b xuyn quc gia ca FDI. Tuy
nhin, cc hiu ng ny c th b gii hn bi kh nng cc cng ty a quc
gia c th lp k hoch hot ng kinh doanh v/hoc cc chin lc ti chnh
gim thiu gnh nng thu. Hn na, thu ch l mt trong s cc yu t
quyt nh sc hp dn ca mt quc gia cho cc nh u t quc t.

c nhng cuc nghin cu v phn ng ca FDI i vi vic nh thu t

gia nhng nm 1980. Nghin cu phn tch cc kt qu thc nghim khc
nhau ch yu v loi d liu FDI, kiu mu, ch s thu v c tnh ca cc
m hnh thc nghim.
Kt qu ca nghin cu trc y cho thy rng c mt s tc ng hu ch
cho c tnh chin lc c s dng trong bi bo ny. Trc tin, c mt s
ng thun rng d liu v hot ng thc s ca cc chi nhnh ca cc cng
ty a quc gia l thch hp nht nh gi nhng nh hng ca thu trn
FDI. Tuy nhin, chng hn d liu n gin khng tn ti trn c s song
phng cho mt b ln cc cp quc gia v cc thi k. Hn na, s thin
v ng bi vic s dng nhiu d liu c sn trn cc dng ti chnh khng
ng k.
Trang 3

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

Th hai, trong cc phng php thc nghim c s dng trong loi hnh
phn tch, bng d liu nghin cu v co gin thu c cung cp trong
phm vi trung bnh c tnh c sn.
Cui cng, c c c tnh co gin khng thin v, vic kim sot
khng ch i vi mc hp dn u t v cc yu t khc m cn cc chnh
sch khc nh hng n FDI.
III. D LIU V PHNG PHP PHN TCH THC NGHIM
1. Ch s thu
a. S la chn ca METR v AETR

Hai ch s thu phn nh gnh nng thu song phng ph bin nht hin nay
l t l thu hiu qu bin (METR) v thu sut hiu qu bnh qun (AETR).
Cc ch s ny o lng chnh lch gia t l li nhun trc thu v sau
thu c tnh ba chiu ca cc chnh sch thu: h thng thu thu nhp doanh
nghip ni a ca nc u t v nc nhn u t; vic nh thu cc dng
thu nhp xuyn bin gii; v tng tc gia h thng thu ca nc u t v
nc nhn u t. Phng php METR p dng cho cc d n u t bin m
kim t l doanh thu ti thiu sau thu, trong khi p dng AETR d n u t
h tng bin m kim c mt s tin thu kinh t, tc l mt d n m kim
c li nhun sau thu sch.

Bi bo ny c s dng s liu c lng gn y ca Yoo (2003), ngi m

rng cc bin php tnh ton trc y ca OECD (1991) v y ban chu u
(2001). Yoo (2003) xy dng METR v AETR cho nm 1996 v 2001, v sau
s dng thng tin chi tit v ci cch thu c nhn cc nc OECD trong
nhng nm khc nhau to ra chui thi gian thay i vi s pht trin m
s thu v cc tha thun song phng hoc a phng. Hai thi k c
nghin cu l giai on 1991-2000 v 1996 - 2000. Theo ghi nhn ca
Devereux v Griffith (2002), AETR c xu hng phn nh tt hn METR v
gnh nng thu i vi FDI, bi v AETR c lin quan n cc quyt nh v
Trang 4

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

th trng cnh tranh khng hon ho, hoc quyt nh a im ca cc

cng ty a quc gia v cng bi v METR dnh cho khong thi gian di hn.

Cng cn lu rng nhng ch s ny thu khng tnh n kh nng mt

cng ty a quc gia ti phn b thu nhp chu thu ton quc gia khc nhau
nhm gim thiu gnh nng thu. Hn na, nhng ch s ny khng c a
vo cc chnh sch u i ti chnh. iu ny c th l mt nguyn nhn gy
ra vic c lng qu mc gnh nng thu thc t v FDI, c bit l cc
quc gia m quyn li cho cc u i c ph bin rng ri. Cui cng, ch
s gnh nng thu ny c da trn gi nh FDI hng n khu vc sn
xut.

Tuy nhin, hai ch s AETR v METR c u tin hn cc bin php t l

thu trung bnh (ATR) v nhiu l do. ATR c tnh nh thu tng hp tr
cho nc ch nh tng ng vi thu nhp trc thu v li nhun thu c
nc s ti, c hai u l c sn t khai thu hay d liu k ton. Trong khi
ATR mc vi m gii thch cho cc k hoch v thu ca cc cng ty a
quc gia 1 chng mc no th nhng bng chng gn y cho thy rng
vic gim thu thay cho chuyn c tc v cng ty m khng th thy c
nu s dng bin php ATR gin n. Ngoi ra, ATR phn nh mt phm vi
rng cc khon u t khc nhau v thi gian, c cu ti sn, thnh phn v
ngun ti tr ca xy dng. Hn na, so snh quc t da trn ATR gp kh
khn bi s khc bit trong cc nh ngha k ton.
b. Xu hng trong METR v AETR

Hin c mt s thay i ng k trong cc mc thu c hiu qu v FDI

trong nm 1990, phn nh ci cch thu nhiu nc OECD. Khi o bng
METR v FDI bn trong (ngha l phi i mt vi METR mi nc ch
nh ca mt nh u t nc ngoi t cc nc OECD trung bnh), gnh nng
thu trung bnh gim 8 phn trm. Cc AETR theo mt m hnh tng t
trong na cui thp k va qua. Bt chp xu hng suy gim tng qut, mt
s bin i ln trong thu phi i mt vi gnh nng thu thu nhp do ch
Trang 5

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

u t trn ton nc s ti vn cn mt phn do s khc bit gia cc quc

gia trong khu tr thu sut thu trn c tc chuyn qua bin gii v thu nhp
li qua cc quc gia, v tng tc ca h thng thu nc u t v nc
nhn u t. V d, s khc bit gia AETR ti a v AETR ti thiu trong
mt nc ch nh a ra dao ng t 9% n 31% cc nc OECD trong
nm 2001.
2. Cc bin s khc
a. FDI

S liu FDI c s dng trong hi quy c rt ra t Nin gim thng k

u t trc tip quc t ca OECD v bao gm 28 quc gia OECD giai on
1991-2000. Hi quy c phn tch tp trung vo u t ca FDI song
phng gia cc cp quc gia. Hi quy cho dng FDI cng vn hnh cho cc
mc ch mnh m v t nhng kt qu tng t.
b. nh hng ca yu t chnh sch v phi chnh sch

C s quan tm c bit v vn xc nh cc bin s v mt chnh sch

ngoi thu song phng c lin quan n FDI bng cch xc nh nh hng
n mi trng kinh doanh ca quc gia nhn u t v t l li nhun trn
u t vo cng ty con nc ngoi. Nhng nhn t ny gm ba lnh vc
ln: cc hng ro bin gii, quy nh ca th trng sn phm trong nc v
tha thun trn th trng lao ng.

Hu ht cc bin s chnh sch c th c cho l nh hng n s la chn

Cng ty a quc gia gia thng mi v FDI cng nh cc loi v a im
ca FDI. V d, nhng hn ch ca FDI c th quyt nh hng ti xut khu
hng ho, dch v, trong khi tham gia trong cc lnh vc thng mi t do c
th khuyn khch FDI theo chiu ngang m li dng tn dng u im tip
cn d dng mt th trng rng m hn.
Hn ch trong nc cnh tranh, ro cn php l hoc chi ph lao ng cao
c th ngn chn FDI trong mt a im c th . Gi s rng quyt nh u
Trang 6

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

t ra nc ngoi ca cng ty a quc gia l do li th so snh ca nc c

u t so vi nc u t (v d, trong so snh cc chi ph sn xut trong
nc v xut khu sang th trng ngoi nc so vi chi ph sn xut ti th
trng ni a, hoc trong so snh chi ph trong nc v nc ch nh vi
mc ch sn xut chia nh), cc bin p dng cho sn phm trong nc v t
chc th trng lao ng nc s ti c th hin di dng mt t l so
vi cc bin tng ng ca nc s ti.
IV. KT QU PHN TCH

Kt qu hi quy c bo co t mt s m hnh phn tch k thut khc

nhau ch yu theo s lng cc bin s chnh sch c s dng m t
mi trng kinh doanh trong nc v nc s ti. trnh nhm ln, cn lu
rng khi so snh c lng cho hai ch s AETR v METR khng ng bi
v s lng cc quan st khc bit ng k qua hi quy do thi hn quan st
mu ngn hn cho AETR. Sau cc cuc tho lun trong de Mooij v Edeveen
(2005) v Bnassy Qur et al., (2003), mt s hi quy bao gm mt bin gi
m t phng n thay th thu ca nc s ti kim tra xem co gin ca
thu c tnh chu nh hng ca cc ch thu. Cui cng, mt s hi quy
cho thy h thng thu song phng gia nc ch nh v nc s ti c th
gy ra hin tng rt vn o t (hoc u t t) ca FDI t nc ch nh
i vi cc nc khc (hoc ngc li). Tc ng ca s sai lch ny thng
b b qua trong cc nghin cu thc nghim ca thu i vi FDI v thiu st
ny c th l ngun gc ca xu hng thin v ca co gin thu c tnh.
Khong thi gian cho php s dng hi quy kim nh b hn ch cho c
giai on 1991- 1999 (METR) v 1996-1999 (AETR) bi v mt s bin gii
thch khng c sn cho c giai on 1991-2000.
Qua kho st, FDI ch yu c iu khin bi vn ng (tip cn th trng)
theo chiu ngang trong cc nc OECD thuc mu.

Cc kt qu cho AETR v METR ca Yoo (2003) cho thy rng mc thu

sut thu doanh nghip c nh hng tiu cc ng k n quyt nh FDI
Trang 7

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

ca cc cng ty a quc gia. Ty thuc vo phng php c lng, cc c

tnh bn tham s cho thy rng trung bnh mt t l phn trm tng im
trong METR dn n vic gim t 2% n 4,5% ca vn FDI cc nc s
ti. Theo d kin cc c lng bn tham s cho AETR th ln hn, vi mt
phn trm tng dn n vic gim t 3,5% n 5,5% trong FDI. S co gin
tng ng l 0,6 n 1,2 cho METR v 0,9 n 1,5 cho AETR.

Nghin cu cng khm ph nhng tc ng ca h thng tn dng thu, min

thu v kh nng ca FDI b trch do thay i thu ca nc s ti (t gc
nhn ca cc quc gia ch nh). Ph hp vi th t u tin, kt qu cho thy
rng nu cc yu t khc khng thay i, c mt xu hng di chuyn n cc
nc c h thng min thu tng vn song phng ca FDI. Tuy nhin,
khng c bng chng cho thy phn ng ca FDI vi nhng thay i khc
nhau c trong METR v AETR gia cc nc c hng chnh sch tn
dng thu v min thu. Theo ngh ca Tanzi v Bovenberg (1990) v
Altshuler v Newlon (2003), v tr tn dng nc ngoi v chin lc thu
vt k hoch c th lm cho s khc bit trong thc t gia gim thu v
min thu khng cn quan trng i vi cc cng ty a quc gia.
Hn ch ca cc nghin cu v AETR v METR l chng c th dn n s
sai lch ca co gin c tnh bi v nhng ch s ny khng th chim
chin lc thu ca cc cng ty a quc gia nhm gim thiu gnh nng thu
(Swenson,1994). V d, Cng ty a quc gia c th da vo vn mng cng
ty con b nh thu cao, hon np thu bng nhiu cch khc nhau. Nhng
tnh nng ny l rt kh a vo m hnh AETR tiu chun hoc METR
khung.

Cc hi quy v gia hn thu c bn v m hnh FDI v s la chn a im

ca cng ty a quc gia, tp trung vo khu vc bin gii, sn phm v s
cung ng lao ng c nh gi cao. Kt qu hi quy cho thy c tnh nh
hng ca cc chnh sch ny tng ng vi trnh t u tin. Tng s ci m
bng cch tham gia vo mt khu vc thng mi t do c xu hng tng mc
Trang 8

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

u t FDI ti nc s ti. Hiu qu ca vic ni lng cc hn ch FDI thiu

r rng v c th trn tt c cc phng php c lng tip cn v m hnh,
c phn nh y trong mu thay i ca cc ch s, c bit trong hi
quy AETR. C hai u bo v lao ng v vic lm tng i cao v gnh
nng thu c xu hng hn ch u t FDI v cng l ng vi lut chng
cnh tranh.

Nhng hi quy m rng ch ra hai cu hi: nh hng rng ln ca cc bin

i mi trng kinh doanh n co gin ca thu c tnh? Tm quan trng
tng i ca thu l g v cc chnh sch trong vic xc nh tnh hp dn
FDI ca mt quc gia? Nhng cu tr li m h cung cp rt hu ch cho thu
i vi FDI v cng c th c nhng tc ng ln n chnh sch. Kt qu
cho thy, cc bin chnh sch khc nh hng hn mt na s c lng
co gin thu, cho thy cc nghin cu thc t v mi lin h gia thu v FDI
b b qua mt bin quan trng bin xu hng. Quan trng hn, kt qu hi
quy cho thy rng, thu ch chim mt t l nh tc ng tiu cc n FDI.
Ngu nhin, iu ny s dng nh ph hp vi cc cuc iu tra, doanh
nghip thng khng quan tm n vic tnh thu nc ch nh khi la
chn a im ca cng ty a quc gia. Tuy nhin, thc t l c mt xu hng
cho c s hi t v s suy gim theo thi gian ca mc thu doanh nghip i
vi u t trong khu vc ny.

V. NHN XT V KT LUN

Cc nghin cu khc nhau cho kt qu khc nhau co gin thu i vi

FDI. Hu ht cc nghin cu c quyn v thu b qua cc hiu ng tim
nng cc chnh sch khc c th nh hng n mi trng kinh doanh ti
nc ch nh ni m cc chi nhnh nc ngoi hot ng. Nghin cu da
trn kinh nghim cng thng b qua kh nng phn ng song phng FDI
khng ch nc ch nh v nc u t, chnh sch thu v m phn song
phng, m cn b qua chnh sch thu ca cc nc s nh hng n
vic la chn a im thch hp u t FDI ca cc cng ty a quc gia.
Trang 9

Tc ng ca thu, mi trng kinh doanh & a im du t i vi FDI cc nc khi

OECD

Trong bi bo ny, nhng vn ny c gii quyt bng cch s dng mt

bng s liu ca cc nc OECD trong nm 1990 c tnh mt m hnh
kh chung ca FDI song phng. M hnh ny bao gm cc ch s thu mi
chuyn tip nc ch nh v quc gia u t v cc chnh sch quc gia
cng nh cc tha thun song phng v t l thu i vi ngun thu nhp
nc ngoi. Cc kt qu chnh c th c nu rt n gin: ch tp trung vo
thu trong nc v nc s ti v b qua cc chnh sch khc c th dn n
mt s c lng qu mc co gin thu v s lin quan ca chng i vi
cc chnh sch. M hnh n gin, bao gm c cc ch s thu cho thy co
gin thu v cc kt qu lin quan khc (v d, s thiu nhy cm ca co
gin c tnh min thu, gim thu) ph hp vi nghin cu trc y.
Tuy nhin, khi nghin cu bao gm mt lot cc yu t bin gii, sn phm,
lut lao ng hoc cho thu trch ca FDI tng t nc s ti, kt qu
l khng ng vi cc nghin cu chnh thng: co gin ca thu c tnh
nh hn nhiu.
Hn na, c lng ng rng nhng nh hng ca thu trn s lng FDI
t hn nhiu so vi nhng nh hng ca cc chnh sch khc lm cho mt
a im hp dn cc nh u t quc t, chng hn nh s ci m, chi ph
lao ng v tr ngi v qun l.
Nu cc kt qu c xc nhn bng cch s dng cc loi d liu (v d,
v hot ng ca cc chi nhnh nc ngoi) v cc ch s thu (v d: lc hu,
tm kim cc ch s nh mc thu sut trung bnh), n s c ngha l phn tch
thc nghim m b qua cc yu t ny c kh nng cung cp mt hnh nh
mo m phn ng ca FDI i vi chnh sch thu v bng cch cng iu
phn ng nh vy, s gy ra cc nguy c hiu lm trong cuc tranh lun v
chnh sch thu.

Trang 10