TR

NG
D

I H C AN GIANG
N P.H.E

K N NG T

DUY C LOGIC

(Ti li!u ph%c v% chuyn +, rn luy!n k0 n1ng s4ng

cho sinh vin thi!t thi tr89ng HAG)

Bin so n: TS. V V n Th ng

Thng 01/ 2007

L I NI ;U
Trong qu trnh t n t i c a mnh, con ng$%i lun kht v*ng hi+u bi-t v. t/
nhin v x h3i. Do v5y, nh5n th7c hi8n th/c khch quan l m3t nhu c9u t:t y-u
c a con ng$%i. Nh$ng lm th- no con ng$%i c th+ nh5n th7c =ng = n hi8n
th/c khch quan, tm ra chn l v hnh =3ng c hi8u quA tBt?
Nh5n th7c =ng l =i.u ki8n c9n gip con ng$%i hnh =3ng =ng, = t =$Ec
hi8u quA mong muBn. Ng$Ec l i, nh5n th7c sai, khng n m b t =$Ec bAn ch:t v
quy lu5t c a hi8n th/c khch quan th con ng$%i sF hnh =3ng phiu l$u, m o
hi+m, dH =i =-n th:t b i.
Nh5n th7c =ng = n, t$ duy chnh xc, l5p lu5n chJt chF, m ch l c, c s7c
thuy-t phKc...l nhLng n3i dung quan tr*ng m khoa h*c Logic h*c mang l i cho
con ng$%i.
VNi nghOa =, chng ti bin so n ti li8u ny vNi mong mPi gip cc anh
chQ sinh vin c =$Ec nhLng phRm ch:t c9n thi-t nh$ = ni trn.
Chc anh chQ sinh vin thnh cng.
Tc giA
TS. V V N TH?NG

MAC LAC
Ch8Bng I: DI T ENG V NGHHA CIA LOGIC H C ................................................ 4
I. LOGIC HXC V Z[I T\]NG N .................................................................................... 4
II. LOGIC V NGN NGa .................................................................................................... 6
III. NGHdA CfA VIgC HXC ThP, NGHIN CkU LOGIC HXC.................................... 8
Ch8Bng I: NHKNG QUY LUMT CN BPN CIA LOGIC H C HNH THRC................... 9
I. ZnC ZIoM CfA QUY LUhT LOGIC ............................................................................... 9
II. NHaNG QUI LUhT CfA LOGIC HNH THkC ........................................................... 10
Ch8Bng III: KHI NITM........................................................................................................ 16
I. KHI NIgM L G? .......................................................................................................... 16
II. KHI NIgM V Tw......................................................................................................... 16
III. CxU TRC CfA KHI NIgM ...................................................................................... 17
IV. QUAN Hg GIaA CC KHI NIgM ............................................................................. 18
V. Z{NH NGHdA KHI NIgM ............................................................................................. 21
Ch8Bng IV: PHN ON ...................................................................................................... 27
I. ZnC TR\NG CHUNG CfA PHN ZON .................................................................... 28
II. PHN ZON Z|N .......................................................................................................... 28
IV. PHN ZON PHkC V CC PHP LOGIC .............................................................. 37
Ch8Bng V: SUY LUMN............................................................................................................ 49
I. KHI NIgM CHUNG V SUY LUhN............................................................................. 49
II. SUY LUhN H]P LOGIC: ................................................................................................ 50
III. SUY LUhN NGHE C L ............................................................................................. 66
TI LITU THAM KHPO ....................................................................................................... 68

Ch8Bng I

DI T ENG V NGHHA CIA LOGIC H C

I. LOGIC H C V DI T ENG N
1. LOGIC H C L G?

Thu5t ngL Logique b t ngu n t chL

((((( (LOGOS) trong ti-ng Hy-

L p. T ny c nhi.u nghOa: t, t$ t$ng, tr tu8, l%i ni, l lF, nghOa, quy lu5t,...T LOGOS
xu:t hi8n =9u tin trong tc phRm tri-t h*c c a Heraclite (khoAng 544 483 trCN) vNi nghOa l
quy lu5t c a th- giNi.
T lu, thu5t ngL logic ra =%i vNi nghOa l bi+u thQ t5p hEp cc quy lu5t m qu
trnh t$ duy c a con ng$%i phAi tun theo nhm phAn nh =ng = n hi8n th/c khch quan.
Nh$ng =+ ch tnh quy lu5t c a hi8n th/c khch quan, ng$%i ta hay dng cc khi ni8m logic
c a s/ v5t, logic c a cc s/ ki8n, logic c a s/ pht tri+n x h3i... Z chnh l logic khch
quan. Chng h n, trong x h3i, g n li.n vNi giai c:p l nh n$Nc. Zy l mBi lin h8 t:t y-u, n
=Qnh m con ng$%i khng th+ xo bP theo ch quan.
Ngoi ra, ng$%i ta cn dng khi ni8m logic ch quan =+ ch mBi lin h8 c a cc y-u
tB c:u thnh t$ duy tru t$Eng. Theo quan =i+m c a ch

nghOa duy v5t bi8n ch7ng, logic ch

quan l s/ phAn nh logic khch quan. Chng h n, khi th:y khi xu:t hi8n th con ng$%i d/
=on rng = c la. Bi v, con ng$%i t$ duy rng, n-u khng c la th sao c khi.
Trong cu3c sBng hng ngy, chng ta th$%ng ni: "Anh A ni chuy8n v l, khng
logic"; "chQ B ni c l, suy lu5n hEp l"...T "c l", "hEp l..." =y =$Ec hi+u theo nghOa l
t$ng rnh m ch, chJt chF, khng mu thun, hEp vNi lF phAi, vNi s/ th5t. Logic h*c chnh l
mn h*c d y ta nhLng quy t c suy lu5n hEp l, t$ duy chnh xc, chJt chF v khng mu thun.
T th%i c = i Hy-L p, con ng$%i = hnh thnh m3t khoa h*c v. t$ duy. V ng$%i ta =
dng thu5t ngL (((((( (logik) =+ ch khi ni8m ny. Thu5t ngL (((((( =i vo ti-ng La tinh =$Ec
vi-t l logica. Cc t logika dng Nga, Ba Lan, logic Anh, logique Php, logik Z7c =.u
c ngu n gBc t logica. Vi8t Nam, t lgch xu:t hi8n vo th- k XIII, =$Ec dQch t chL
logique trong ti-ng Php.

VNi nghOa =, logic h*c = ra =%i t th%i c = i, g n li.n vNi tn tui c a

hi.n tri-t Aristote (384 322 trCN) c a =:t n$Nc Hy-L p. Trong tc phRm
ORGANON, Aristote cho rng, logic h*c nh$ l cng cK gip chng ta t$ duy
=ng = n, m ch l c. =y, Aristote = c ni =-n logic h*c hnh th7c =+ ch
mn h*c nghin c7u v. nhLng hnh th7c t$ duy (thu9n tu), b:t lu5n n3i dung c a
4

t$ t$ng (t$ duy) l g, t = c th+ rt ra nhLng quy t c m t$ t$ng phAi tun

theo =+ trnh mu thun, ph hEp vNi hi8n th/c khch quan.
Aristote =$a ra m3t v dK r:t ni ti-ng:
M*i ng$%i =.u phAi ch-t.
M Socrate l ng$%i.
V5y, Socrate phAi ch-t.
Suy lu5n ny c cng c:u trc vNi suy lu5n:
M*i kim lo i =.u dn =i8n.
M = ng l kim lo i.
V5y, = ng dn =i8n.
CA hai suy lu5n ny =.u c d ng tng qut:
M*i M l P
M*i S l M.
M*i S l P
Ta th:y, hai suy lu5n ni trn mang hai n3i dung khc nhau, nh$ng chng
=.u c m3t c:u t o chung, giBng nhau theo hnh th7c tam =o n lu5n.
Nh$ v5y, l9n =9u tin trong lQch s, logic h*c hnh th7c =$Ec xem nh$ l
m3t khoa h*c v. t$ duy. Nh$ng khc vNi cc khoa h*c khc, logic h*c l khoa
h*c nghin c7u nhLng quy lu5t v hnh th7c c a t$ duy nhm h$Nng nh5n th7c
con ng$%i = t =$Ec chn l. Andr La Lande, gio s$ tri-t h*c = i h*c Sorbonne
(Php) cho rng, logic h*c l khoa h*c c mKc =ch, xc =Qnh trong nhLng =3ng
tc tr tu8 =+ ti-n tNi vi8c nh5n th7c chn l, nhLng =3ng tc no c gi trQ v
nhLng =3ng tc no khng c gi trQ. Theo nghOa =, logic h*c va l khoa h*c
va l ngh8 thu5t. Zy cng chnh l quan ni8m c =i+n c a phi PORT ROYAL
th- k XVII: Logic h*c l ngh8 thu5t t$ t$ng, nghOa l m3t khoa h*c quy t c
d y ta cch suy nghO trong khi =i tm chn l. Cn tri-t gia ng$%i Z7c Wilhelm
WUNDT cho rng, khoa h*c quy t c d y ta ph$ng ti8n v c7u cnh.
VNi nhLng quan ni8m nh$ v5y, logic h*c hnh th7c = t n t i suBt 20 thk, tuy n =$Ec b sung, nh$ng khng thay =i g lNn. Do v5y, ng$%i ta g*i =y
l "LOGIC TRUY N TH NG".

Hi8n nay, ph$ng Zng cng nh$ ph$ng Ty, = c r:t nhi.u quan
=i+m khc nhau v. logic h*c. Tuy v5y, nhi.u ng$%i thBng nh:t vNi =Qnh nghOa:
Logic h c l khoa h c v nh ng quy lu t v hnh th c c u t o c a t

duy

chnh xc.
2. DI T ENG CIA LOGIC HNH THRC:
T$ duy khng phAi ch l =Bi t$Eng nghin c7u c a logic h*c m l c a
nhi.u ngnh khoa h*c: tm l h*c, ngn ngL h*c, tri-t h*c, ton h*c, sinh l h*c
th9n kinh cao c:p.... Mi ngnh khoa h*c nghin c7u t$ duy gc =3 khc nhau.
Tm l h*c nghin c7u t$ duy gc =3 ho t =3ng tm l c a n; ngn ngL
h*c nghin c7u t$ duy gc =3 quan h8; tri-t h*c nghin c7u t$ duy trong quan
h8 vNi t n t i. Cn logic h*c hnh th7c nghin c7u nhLng quy lu5t v hnh th7c
c:u t o c a t$ duy chnh xc. Do v5y, !"i t #ng c a logic h c hnh th c chnh
l nh ng quy lu t v hnh th c c a t duy chnh xc.
NhLng quy lu5t c a Logic h*c Hnh th7c l: quy lu5t = ng nh:t, quy lu5t
c:m mu thun, quy lu5t tri8t tam, quy lu5t tc l.
NhLng hnh th7c logic c a t$ duy chnh xc l: khi ni8m, phn =on, suy
lu5n, ch7ng minh
II. LOGIC V NGN NGK
GiLa logic v ngn ngL c nhLng =i+m chung:
- Th7 nh:t, ngn ngL v logic =.u c h8 thBng k hi8u.
K hi8u logic l k hi8u nhn t o v hnh th7c. Do v5y, n g m nhLng k
hi8u thu9n nh:t, =n trQ v b:t bi-n.
K hi8u ngn ngL l nhLng k hi8u t/ nhin. Do v5y, n khng thu9n nh:t,
khng b:t bi-n.
(Xem Nguy_n

`c Dn, Logic Ticng Vi!t, Nxb. Gio d%c, tp. HCM,

1996, tr.16)
- Th7 hai, logic v ngn ngL =.u c nhLng y-u tB, =n vQ c bAn chung.
Cc =n vQ c bAn c a logic h*c hnh th7c l khi ni8m, phn =on, suy
lu5n. T$ng 7ng vNi cc =n vQ c bAn ny c a ngn ngL l t, cu, chui cu.

- Th7 ba, n-u nh$ logic c cc tc t logic hay cn g*i l lin t logic th
trong ngn ngL, cc lin t ny cng c ch7c n ng t$ng t/.
Tuy v5y, do nh5n th7c c a con ng$%i l m3t qu trnh bi8n ch7ng. Qu
trnh ny mi ngy m3t ti-n g9n =-n chn l tuy8t =Bi hn. MJt khc, ngn ngL
cng lun lun pht tri+n. Ci chuRn ngy hm nay c th+ hnh thnh t nhLng
ci phi chuRn ngy hm qua. S dO c hi8n t$Eng = l v bAn thn ngn ngL n
chQu tc =3ng c a nhi.u y-u tB: khng gian, th%i gian, s/ pht tri+n c a t$ duy,
c a x h3i...Chnh v v5y, bn c nh nhLng =i+m chung, giLa logic v ngn ngL t/
nhin c nhi.u =i+m khc nhau.
- Th7 nh:t, ngn ngL phong ph hn logic.
- Th7 hai, tuy khi ni8m v phn =on l =n vQ c bAn c a logic v t$ng
7ng vNi n l t v cu trong ngn ngL, nh$ng khng phAi chng hon ton thBng
nh:t vNi nhau. Chng h n, c khi ni8m =$Ec th+ hi8n bi m3t t nh$ng c khi
ni8m th+ hi8n bng cKm t (c nhLng t - h$ t - khng bi+u hi8n khi ni8m no
cA). Phn =on =$Ec th+ hi8n bng cu, nh$ng khng phAi cu no cng l phn
=on, = l cu cAm thn, cu hPi, cu m8nh l8nh.
- Th7 ba, nhLng quy lu5t, quy t c trong logic =$Ec khi qut t quy lu5t v
hnh th7c t$ duy chnh xc, cho nn, n mang tnh ph bi-n v khng thay =i.
Cn nhLng quy lu5t, quy t c c a ngn ngL, n khng ch tnh =-n nhLng y-u tB
= m cn phK thu3c vo n3i dung, =i.u ki8n lQch s, nt =Jc th c a tng ngn
ngL.
Sau =y l m3t vi v dK v. hi8n t$Eng khc nhau ny.
+ Trong logic c quan h8 suy diHn giLa m3t hay m3t sB phn =on khc.
Trong ti-ng Vi8t cng c quan h8 ny, tuy v5y, c nhLng suy diHn trong logic
khng th+ p dKng vo ngn ngL t/ nhin.
+ Hay trong logic c quan h8 so snh: a bng b, b bng a, ta k-t lu5n a v b
bng nhau.
Nh$ng trong ngn ngL hng ngy, khng phAi lc no t nhau cng
=$Ec hi+u nh$ v5y.
+ C nhLng php suy diHn c th+ p dKng =$Ec cho cA logic ln ngn ngL.

+ Nh$ng cng c nhLng suy diHn ch th:y trong ngn ngL, khng p dKng
trong logic.
S dO ng$%i ta suy diHn =$Ec nh$ v5y l do d/a vo 02 t: "l i" v "=m".
Ng$%i ta g*i =y l ti.n giA =Qnh.
+ Trong ngn ngL, c hnh th7c suy lu5n suy . Suy th$%ng =$Ec p
dKng trong =%i sBng hng ngy, do v5y, n mang tnh ph qut, ph bi-n trong
m*i ngn ngL t/ nhin. Tuy v5y, suy l m3t hnh th7c suy lu5n g9n =ng, phK
thu3c nhi.u vo ngn cAnh, n th$%ng khng chJt chF nh$ nhLng quy t c suy l
trong logic.
Ngoi =Jc =i+m chung c a m*i ngn ngL t/ nhin, ti-ng Vi8t cn c logic
=Jc th c a n. Vi8c giAi thch, phn tch cc hi8n t$Eng ngn ngL trong m3t sB
tr$%ng hEp l r:t kh kh n, ph7c t p, th5m ch c tr$%ng hEp khng th+ phn
tch, giAi thch. Sau =y l m3t vi v dK =i+n hnh.
Trong ngL php, c nhLng cu mang hnh th7c nghi v:n nh$ng ch7a =/ng
n3i dung khng =Qnh hoJc r:t nhi.u hi8n t$Eng khc nLa.
III. NGHHA CIA VITC H C TMP, NGHIN CRU LOGIC H C.
Trong cu3c sBng hng ngy, ng$%i ta c th+ ni =ng, vi-t =ng, l5p lu5n
chJt chF, thuy-t phKc m ch$a h. h*c t5p, nghin c7u ngL php, logic h*c. Zi.u
= khng c nghOa l ng$%i ta khng c9n h*c ngL php, logic h*c. Bi v, logic
h*c l mn khoa h*c gip con ng$%i v5n dKng m3t cch t/ gic nhLng hnh th7c
v quy t c t$ duy =ng = n.
Ni cch khc, logic h*c gip con ng$%i t$ duy m3t cch t/ gic, trnh
nhLng ki+u suy nghO t/ pht, khng chnh xc. V nh$ v5y, n gip con ng$%i
pht hi8n =$Ec nhLng sai l9m trong qu trnh t$ duy c a bAn thn mnh v c a
ng$%i khc.
C th+ ni, l5p lu5n chJt chF, chnh xc, c s7c thuy-t phKc, = l phRm
ch:t, l gi trQ lNn lao trong m*i k lOnh v/c ho t =3ng khoa h*c v ho t =3ng
th/c tiHn no.Sa u =y l m3t vi v dK v. nhLng suy lu5n m n-u khng n m
vLng quy t c suy lu5n th chng ta sF khng pht hi8n =$Ec sai l9m c a n.
Logic h*c cn gip chng ta s dKng chnh xc h8 thBng ngn ngL.
8

Zi.u ny l r:t c9n thi-t cho m*i =Bi t$Eng, =Jc bi8t l nhLng ng$%i nghin
c7u khoa h*c, nghin c7u, so n thAo v n bAn php lu5t... Hi8n nay, khng ch
trong =%i sBng hng ngy m cn ngay cA trn bo ch, =i pht thanh - truy.n
hnh, cng v n c a cc c quan... cn c r:t nhi.u sai st, khng chnh xc khi s
dKng t. Chng h n, chng ta hay ni: t:t cA m i ng

i, =. c5p

n, bch ho

t ng h"p, sau cn bo i qua, nh tri-t gia, bi(n ZQa Trung HAi, cha Long Hoa
T/,...

Ch8Bng II

CC QUI LUMT CN BPN CIA LOGIC H C HNH THRC

I. iC IjM CIA QUY LUMT LOGIC
1. Khi ni!m v, quy lult logic hnh th`c
Trong hi8n th/c, quy lu5t l mBi lin h8 bAn ch:t, t:t nhin, ph bi-n v lJp
l i giLa cc s/ v5t, hi8n t$Eng, giLa cc y-u tB, cc thu3c tnh c a cc s/ v5t hay
c a cng m3t s/ v5t.
C nhi.u lo i quy lu5t. Tu theo ph m vi tc =3ng, ng$%i ta chia ra thnh:
- Quy lu5t ring: ch tc =3ng trong lOnh v/c no = v =$Ec m3t khoa h*c
chuyn ngnh nghin c7u.
- Quy lu5t chung: tc =3ng trong ph m vi r3ng lNn hn v =$Ec m3t sB b3
mn khoa h*c chuyn ngnh nghin c7u;
- Quy lu5t ph bi-n: tc =3ng trong cA t/ nhin, x h3i ln t$ duy con
ng$%i.
Tu theo tnh ch:t =n trQ hay =a trQ ng$%i ta chia quy lu5t thnh:
- Quy lu5t =3ng l/c: l quy lu5t m 7ng vNi m3t nguyn nhn ch c m3t
k-t quA xc =Qnh;
- Quy lu5t thBng k: 7ng vNi m3t nguyn nhn, k-t quA c th+ nh$ th- ny
cng nh$ th- khc.
Ngoi ra, chng ta cn chia thnh:
- Quy lu5t c a t/ nhin, c a x h3i v c a t$ duy;
- Quy lu5t ho t =3ng v quy lu5t pht tri+n c a s/ v5t;
9

- Quy lu5t c a th- giNi bn ngoi v cc quy lu5t c a khoa h*c,

Quy lu5t c a logic h*c l quy lu5t c a t$ duy, n l m,i lin h. n/i t0i c2a
cc khi ni.m, ph0m tr, phn on, nh

trong t t 7ng c2a con ng

i hnh

thnh tri th9c v; s< v=t.

2. nc +iom cpa qui lult logic hnh th`c
2.1. Tnh khch quan:
S/ v5t, hi8n t$Eng t n t i theo quy lu5t khch quan, do v5y, qui lu5t c a t$
duy khng th+ khng tun theo qui lu5t =. Ni cch khc, cc hnh th7c t$ duy
v cc qui lu5t logic khng phAi l ci vP trBng rng m l s/ phAn nh th- giNi
khch quan.
Nh$ v5y, cc qui lu5t c a t$ duy cng nh$ quy lu5t c a t/ nhin khng
phAi do con ng$%i t/ t o ra m chnh l s/ phAn nh mBi lin h8 t:t nhin c a
th- giNi khch quan vo trong c con ng$%i. Chnh nhLng mBi lin h8 = =$Ec
lJp =i lJp l i nhi.u l9n = tc =3ng vo con ng$%i, thng qua = con ng$%i hnh
thnh nn nhLng hnh t$Eng logic. Ni nh$ V.I. Lnine: Th/c tiHn c a con
ng$%i lJp =i lJp l i hng nghn l9n =$Ec in vo th7c c a con ng$%i bng nhLng
hnh t$Eng logic. NhLng hnh t$Eng ny c tnh vLng ch c c a m3t thin ki-n, c
tnh ch:t cng l, chnh v (v ch v) s/ lJp l i hng nghn tri8u l9n :y
(V.I.Lnine, Ton t5p, T5p 29, Nxb Ti-n b3 Matxcva, 1981, tr. 191)
2.2. Tnh phs bicn:
Tnh ph bi-n c a quy lu5t logic th+ hi8n s/ chi phBi c a cc qui lu5t =-n
qu trnh t$ duy c a con ng$%i. Z+ = t =$Ec chn l, m*i ng$%i phAi tun th cc
qui lu5t c a logic h*c hnh th7c v cc hnh th7c c a t$ duy. NhLng qui lu5t ny
=ng vNi m*i ng$%i, khng phn bi8t dn t3c no hay giai c:p no, cho d c s/
khc nhau v. ngn ngL.
C th+ ni, cc quy lu5t c a logic hnh th7c tc =3ng vo m*i qu trnh t$
duy c a con ng$%i = ng th%i n =Am bAo cho qu trnh t$ duy = diHn ra m3t
cch =ng = n: khng mu thun logic, khng =7t =o n, xc =Qnh v phAi c c
s vLng ch c.
II. NHKNG QUI LUMT CIA LOGIC HNH THRC
1. Qui lult +tng nhut (Law of identity)
10

1.1. Nxi dung quy lult:

"T8 t8zng ph{n nh v, +4i t8|ng z +i,u ki!n xc +}nh th +tng nhut
v~i chnh n v, mnt gi tr} logic".
Lu5t = ng nh:t phAn nh quan h8 = ng nh:t tru t$Eng c a cc s/ v5t, hi8n
t$Eng c a hi8n th/c, t7c l s/ = ng nh:t c a =Bi t$Eng vNi chnh bAn thn mnh
khi n =$Ec xt phRm ch:t xc =Qnh.
N-u dng chL "a" =+ k hi8u cho m3t t$ t$ng vNi gi trQ logic xc =Qnh c a
n = =$Ec =Qnh hnh trong t$ duy v dng d:u " " =+ ch quan h8 = ng nh:t c a
cc t$ t$ng v. mJt gi trQ logic th c th+ m hnh ho lu5t = ng nh:t bng s =
sau:

a a
Z*c l: "a = ng nh:t vNi a v. mJt gi trQ logc"
HoJc c th+ bi+u diHn lu5t = ng nh:t bng cng th7c sau:

Z*c l: "N-u a l chn th/c th a l chn th/c".

1.2. Yu cu
Th` nhut: PhAi xc =Qnh n3i hm v ngo i din c a khi ni8m =$Ec dng
trong ki-n =$a ra v. b:t c7 v:n =. g.
N-u khng thBng nh:t =$Ec =i.u ny sF dn =-n ch tranh ci khng c9n
thi-t hoJc khng c h i k-t, bi lF mi ng$%i hi+u khi ni8m theo m3t nghOa khc
nhau. V.I.Lnine = tng cho vi8c tranh lu5n m khng xc =Qnh nghOa danh t l
=i.u ngu xuRn.
Th` hai: Khng =$Ec =nh tro =Bi t$Eng c a t$ t$ng.
Th/c ch:t yu c9u ny l =i hPi t$ duy phAi phAn nh chn th/c =Bi t$Eng
m3t phRm ch:t xc =Qnh.
V dK: V5t ch:t l ph m tr tri-t h*c (1)
Ci bn l v5t ch:t

(1)

__________________________________
11

Ci bn l ph m tr tri-t h*c (0)

Th` ba: Khng =$Ec =nh tro ngn t diHn = t t$ t$ng (=nh tro khi
ni8m)
V dK: Ci m anh m:t, t7c l anh khng c. Anh khng m:t sng. Cho
nn, anh c sng.
Th` t8: nghO, t$ t$ng ti t o phAi = ng nh:t v. nghO, vNi t$ t$ng
ban =9u. C nghOa l, khi nh c l i nghO c a mnh, hoJc ti-p thu, ti t o nghO
c a ng$%i khc, =i hPi phAi =$Ec = ng nh:t vNi nghO =, khng =$Ec thay =i
tu ti8n.
Nh$ v5y, lu5t = ng nh:t l s/ phAn Anh hi8n th/c khch quan trong tnh
t$ng =Bi n =Qnh v tnh xc =Qnh c a s/ v5t. Trong cu3c sBng v trong h*c t5p,
cng tc, n-u khng tun th lu5t = ng nh:t chng ta sF gJp l ng c ng.
2. Qui lult phi mu thun (Law of noncontradiction)
2.1. Nxi dung
T8 t8zng ph{n nh v, +4i t8|ng trong cng +i,u ki!n xc +}nh
khng tho +tng th9i mang hai gi tr} logic tri ng8|c nhau.
Ni cch khc, hai phn =on mu thun nhau khng th+ cng chn th/c.
Cng th7c:

Z*c l: Khng th+ c chuy8n, t$ t$ng a va chn th/c l i va

giA dBi.
HoJc Khng th+ c chuy8n, a va l a va khng l a.
V dK: Ta ni, T:t cA sinh vin lNp ny =.u l =on vin.
Sau =, ta l i ni: C m3t sB sinh vin lNp ny khng l =on vin.
2.2. Yu cu
Th` nhut: Khng =$Ec dung ch7a mu thun logic tr/c ti-p trong t$ duy
nh$ phAn nh v. =Bi t$Eng =i.u ki8n xc =Qnh. T7c l, =Bi vNi m3t =Bi t$Eng
no = khng th+ = ng th%i va khng =Qnh =i.u g =, va ph =Qnh ngay chnh
=i.u =.
V dK: A l th9y gio v A khng l th9y gio.
12

Th` hai: Khng =$Ec dung ch7a mu thun gin ti-p trong t$ duy.
Th+ hi8n hai d ng:
- M3t l, khng =$Ec khng =Qnh cho =Bi t$Eng m3t =i.u g = r i l i ph
=Qnh chnh nhLng h8 quA t:t y-u =$Ec rt ra t =i.u va khng =Qnh.
V dK:

M*i kim lo i =.u (khng =Qnh) dn =i8n.

S t l kim lo i.
S t khng dn =i8n

- Hai l, khng =$Ec = ng th%i khng =Qnh cho =Bi t$Eng hai =i.u trong
hi8n th/c l lo i tr ln nhau =i.u ki8n xc =Qnh.
V dK: - A l anh hng.
- A l k hn nht.
Hai phn =on trn l hai phn =on khng =Qnh nh$ng lo i tr ln nhau.
Trong th/c t-, c r:t r:t nhi.u ng$%i vi ph m quy lu5t = ng nh:t. Tun th
quy lu5t ny chng ta sF trnh =$Ec s/ khng nh:t qun, khng mu thun trong
t$ duy khi trnh by, tranh ci v:n =. no =.
3. Qui lult tri!t tam (Law of excluded middle)
3.1. Nxi dung:
T8 t8zng ph{n nh v, +4i t8|ng z +i,u ki!n xc +}nh ph{i mang gi
tr} logic xc +}nh, honc l chn thc honc l gi{ d4i, ch` khng c kh{ n1ng
th` ba.
V dK: Con ng/a mu tr ng hoJc khng phAi mu tr ng ch7 khng th+ va
tr ng va khng tr ng.

Cng th7c:

Z*c l: HoJc t$ t$ng a chn th/c, hoJc t$ t$ng a l giA dBi.

3.2. Yu cu:
Th` I: PhAi xc =Qnh t$ t$ng =ng trong hai t$ t$ng mu thun nhau.

13

Trong th/c t-, giLa hai phn =on ph =Qnh nhau, n-u m3t phn =on l
=ng th phn =on kia phAi sai v ng$Ec l i, khng c tr$%ng hEp cA hai cng
sai.
Th` II: PhAi =Qnh hnh n3i dung c a cc danh t logic ch7a trong cc t$
t$ng mu thun :y.
4. Quy lult tc l
4.1. Nxi dung:
T t &ng ph(n nh v !"i t #ng & !i u ki)n xc !*nh ch+ ! #c cng
nh n l chn th.c khi c !0y ! c1n c xc minh ho3c ch ng minh cho tnh
chn th.c y.
Quy lu5t ny do nh ton h*c Leibniz =$a ra.
4.2. Yu cu:
- L do =$a ra =+ tha nh5n hay khng tha nh5n m3t v:n =. no = phAi
chn th/c. NghOa l, n phAi =$Ec ki+m nghi8m, ch7ng minh trong th/c t-.
V dK: Chuy8n k+ rng, Nh5t BAn, c m3t chng trai =i bn ra. Anh rao
bn:
Ra =y! Ra =y! Ai mua ra? H c sBng ngn n m, ra sBng v n n m.
Ra sBng m3t v n n m, gi r:t r.
M3t ng$%i trung nin nghe ni ra sBng =$Ec v n n m, li.n mua v. m3t
con, nh$ng chng may, hm sau ra ch-t. ng li.n ch y ra chE tm l i ng$%i bn
ra v b/c t7c ni
Ny, thng la =Ao! My bAo ra sBng =$Ec v n n m, sao tao mua v. mNi
qua =m = ch-t?
Chng trai bn ra c$%i ha hA, trA l%i:
Th$a ng, nh$ v5y th xem ra =ng vo =m qua ra va trn m3t v n
n m tui.
Ta th:y, lu5n c7 anh chng bn ra =$a ra l hon ton v c n c7, khng
th+ ki+m ch7ng trong th/c t-.
- L do =$a ra khng ch chn th/c m cn phAi =9y = . T:t cA l do =$a ra
=.u phAi tun th quy t c suy lu5n, ch7ng minh, nghOa l chng phAi c lin h8
chJt chF, t:t y-u.
14

Cc quy lu5t trn =y c lin h8 vNi nhau. Vi ph m b:t k quy lu5t no

trong bBn quy lu5t c th+ dn =-n vi ph m nhLng quy lu5t khc. V nh$ v5y sF
dn =-n mu thun logic. Cho nn, vi8c tun th cc quy lu5t logic l =i.u ki8n
c9n =+ = t =$Ec chn l.

TH C HNH
1. S/ khc nhau giLa quy lu5t c a t$ duy v quy lu5t c a t/ nhin v x h3i?
2. N3i dung, yu c9u c a cc quy lu5t: = ng nh:t, phi mu thun, tri8t tam, tc l.
3. Tm v dK v. tr$%ng hEp vi ph m cc quy lu5t logic.
4. Tm li logic trong cc suy lu5n v cc mu chuy8n sau =y:
4.1. 4 v 5 l sB chn v sB l.
4 v 5 l 9.
V5y, 9 l sB chn v sB l.
4.2. B gi =i chE c9u Zng
Gieo m3t qu bi l:y ch ng lEi ch ng?
Th9y bi gieo qu ni rng
LEi th c lEi nh$ng r ng khng cn.
4.3. Giai tho i Einstein khng bi-t chL.
M3t l9n, Einstein vo qun n, nh$ng ng qun mang theo knh nn =
phAi nh% h9u bn =*c gim th/c =n. Ngu%i h9u bn gh vo tai Einstein th
th9m:
Xin ngi th7 li. R:t ti-c ti cng khng bi-t chL nh$ ng.
4.4. NgK ngn VE ch ng qu (La Fonteine)
M3t khch b3 hnh, =ang =i giLa rng th =m xuBng. Th:y xa xa thung
lng c nh =n bn l9n xuBng xin ng qua =m. Nh$ng = l nh c a qu. VE
ch ng qu r:t mng v t$ng gJp m3t dQp may.
Gia =nh qu sa so n n tBi. Qu vE m%i khch cng ng i vo bn. VQ
khch ng i vo bn v =$a hai bn tay ln mi8ng thi.
- ng lm g v5y? Qu ci hPi.
- Tr%i l nh cng tay; ta thi cho n :m ln.
15

- Qu vE mc cho khch m3t bt xp, hi nng bBc ln nghi ngt. Ng$%i

khch l i gh mi8ng vo bt xp thi. Qu ci th:y l , hPi:
- ng i, ng lm g v5y?
- Ta thi cho n ngu3i =i!
VE ch ng qu nghe th:y v5y hBt hoAng:
- i, ng i! Xin ng =i =u th =i. Ngay b*n qu chng ti cng khng
lm =$Ec chuy8n m3t ci thi va lm cho nng ln l i va lm cho l nh =i!

Ch8Bng III

KHI NITM
I. KHI NITM L G?
Khi ni)m l hnh th c c6 b(n c a t duy, ph(n nh nh ng thu9c tnh
b(n ch t c a s. v t, hi)n t #ng, phn bi)t s. v t, hi)n t #ng ny v;i s. v t,
hi)n t #ng khc.
Khi ni8m phAn nh s/ v5t, hi8n t$Eng thng qua cc thu3c tnh c a n, do
v5y, m7c =3 ph hEp c a n3i dung khi ni8m vNi cc thu3c tnh c a s/ v5t, hi8n
t$Eng phK thu3c vo nhi.u y-u tB: trnh =3 pht tri+n c a th/c tiHn, c a th%i = i,
c a n ng l/c nh5n th7c c a con ng$%i. C th+ ni, mi khi ni8m khoa h*c m
con ng$%i = t =$Ec l m3t b$Nc ti-n c a nhn lo i, n =nh d:u b$Nc pht tri+n
c a con ng$%i v. khA n ng thm nh5p vo th- giNi khch quan, ti-n g9n =-n chn
l.
II. KHI NITM V T
Con ng$%i t$ duy bng khi ni8m, nh$ng =+ bi+u = t nhLng khi ni8m =
con ng$%i phAi nh% =-n t hay cKm t. Khng c t hay cKm t con ng$%i khng
th+ bi+u thQ khi ni8m v s dKng khi ni8m. C th+ ni, t hay cKm t l ci vP
v5t ch:t c a khi ni8m. Chnh v v5y, khi ni8m v t c quan h8 m5t thi-t vNi
nhau.
Tuy t g n li.n vNi khi ni8m nh$ng chng khng hon ton = ng nh:t vNi
nhau. Bi lF:
16

- T l ph m tr c a ngn ngL, l s/ thBng nh:t giLa m v nghOa, cn khi

ni8m l hnh th7c c a t$ duy, l s/ thBng nh:t giLa n3i hm v ngo i din, nh$ng
chng ta khng th+ thay n3i hm v ngo i din c a khi ni8m bng gi trQ m v
nghOa c a t.
- Khi ni8m v. m3t s/ v5t, hi8n t$Eng giBng nhau, nh$ng trong nhLng
ngn ngL khc nhau, n =$Ec bi+u thQ bi nhLng t khc nhau.
V dK: m (Ti-ng Vi8t), maman (Ti-ng Php), mother (Ti-ng Anh)...
- Ngay trong cng m3t ngn ngL t n t i m3t khi ni8m c th+ bi+u hi8n
bng nhi.u t (t = ng nghOa).
- C hi8n t$Eng, cng m3t t nh$ng ch nhLng khi ni8m khc nhau (t
= ng m).
Chng ta th:y rng, khi bi+u thQ m3t khi ni8m bng t hay trong l5p lu5n
logic sF xAy ra nhLng tr$%ng hEp hi+u theo nghOa khc nhau do nh9m ln, nh$ng
cng c khi do cB tnh, =Jc bi8t l lEi dKng n =+ ngu bi8n. Cng v v5y, trong
mi ngnh khoa h*c khc nhau, ng$%i ta phAi xc =Qnh nhLng khi ni8m, ph m
tr ngay t =9u cho nh:t qun, nhm bi+u thQ r rng, chnh xc cc khi ni8m.
III. CU TRC CIA KHI NITM
Mi khi ni8m =.u c hai mJt: n3i hm v ngo i din.
1. Nxi hm (Comprhension)
N9i hm c a khi ni)m l t p h#p t t c( cc d u hi)u chung c a l;p !"i
t #ng ! #c ph(n nh trong khi ni)m.
V dK : Khi ni8m "con ng$%i" ni chung sF c n3i hm:
a - L =3ng v5t c x$ng sBng, c v;
b - Bi-t ch- t o cng cK lao =3ng v s dKng cng cK lao =3ng;
c - C mBi quan h8 x h3i;
d - C ngn ngL;
e - C th7c.
NhLng d:u hi8u sau =y khng phAi l n3i hm c a khi ni8m "con ng$%i":
f - Tc =en;
g - Cao 1,8m;
h G9y.
17

2. Ngoi din (Extension)

Ngo i din c a khi ni)m l t p h#p t t c( !"i t #ng c cc d u hi)u
chung ! #c ph(n nh trong khi ni)m.
v dK trn, ta =. c5p n3i hm c a khi ni8m con ng$%i, con ngo i din
c a khi ni8m ny l t5p hEp =Bi t$Eng no c =9y = cc d:u hi8u: a, b, c, d, e;
=Bi t$Eng no khng c = cc d:u hi8u = th khng thu3c ngo i din c a khi
ni8m con ng$%i.
Nh$ v5y, trong qu trnh nh5n th7c, con ng$%i hnh thnh nhLng khi ni8m
c ngo i din r3ng, hp khc nhau, th5m ch c khi ni8m khng ch7a =Bi t$Eng
no. 3. Quan h! gia nxi hm v ngoi din cpa khi ni!m
N3i hm v ngo i din c a khi ni8m thBng nh:t, quy =Qnh chJt chF ln
nhau. N3i hm quy =Qnh nhLng =Bi t$Eng no c =9y = nhLng d:u hi8u chung
m n phAn nh thu3c ngo i din c a khi ni8m =. Ng$Ec l i, ngo i din c a
khi ni8m quy =Qnh nhLng =Bi t$Eng no c =9y = d:u hi8u chung mNi thu3c
ngo i din c a n.
N3i hm v ngo i din c quan h8 tri ng$Ec nhau. N3i hm cng chi ti-t
th ngo i din cng hp; ng$Ec l i, n3i hm cng t chi ti-t th ngo i din cng
r3ng.
IV. QUAN HT GIKA CC KHI NITM
C n c7 vo quan h8 v. ngo i din c a cc khi ni8m, c th+ chia quan h8
giLa cc khi ni8m thnh 6 lo i quan h8: = ng nh:t, phK thu3c, giao nhau, tch
r%i, =Bi l5p, mu thun.
1. Quan h! +tng nhut
Quan h) !@ng nh t l quan h) gi a cc khi ni)m c ngo i din hon
ton trng nhau.
Ta ni, hai khi ni8m S v P c ngo i din bng nhau, = l hai khi ni8m
= ng nh:t.
Ta vi-t: S = P
Ta c th+ bi+u diHn bng s = Euler Venn:
S, P
18

V dK: Xt hai khi ni8m:

S: Tc giA BAn n ch- =3 th/c dn Php c ngo i din S
P: Tc giA Tuyn ngn =3c l5p Vi8t Nam c ngo i din P
2. Quan h! ph% thuxc
Quan h) phB thu9c l quan h) gi a cc khi ni)m m ngo i din c a
cc khi ni)m ny hon ton nCm trong v ch+ l m9t b9 ph n c a khi ni)m
kia.
Xt hai khi ni8m:
S: Sinh vin c ngo i din S
P: Con ng$%i c ngo i din P
Ta c:
- M*i sinh vin =.u l con ng$%i.
- C nhLng ng$%i khng l sinh vin.
Ta ni, khi ni8m "sinh vin" phK thu3c khi ni8m "con ng$%i" v ch l
m3t b3 ph5n c a khi ni8m "con ng$%i". Bi v, t:t cA nhLng sinh vin =.u c
=9y = d:u hi8u c a con ng$%i.
Ta vi-t: S

Ta c th+ bi+u diHn bng s = Euler Venn:

S
P
- Khi ni8m S hp hn khi ni8m P, ta g*i l khi ni8m ch ng hay h ng
(espce) so vNi P.
- P l khi ni8m r3ng hn S, ta g*i l khi ni8m lo i (genre) so vNi S.
3. Quan h! giao nhau
Quan h8 giao nhau l quan h8 giLa khi ni8m m ngo i din c a chng ch
c m3t ph9n trng nhau.
Xt hai khi ni8m:
S: Nh c sO c ngo i din S
19

P: Ho sO c ngo i din P
Ta c cc phn =on =ng sau:
- M3t sB nh c sO l ho sO (ph9n giao)
- C nhLng nh c sO khng l ho sO.
- C nhLng ho sO khng l nh c sO.
Nh$ v5y, S v P c m3t sB ph9n t giao nhau, nh$ng cA S ln P =.u khng
l t5p con th/c s/ c a nhau.
Ta ni, hai khi ni8m "nh c sO" v "ho sO" c quan h8 giao nhau.
C th+ bi+u diHn bng s = Euler Venn:
S

4. Quan h! tch r9i

Quan h8 tch r%i l quan h8 giLa cc khi ni8m m ngo i din c a chng
khng c ph9n no trng nhau.
V dK: Xt hai khi ni8m:
S: Nhi = ng c ngo i din S
P: GiAng vin = i h*c c ngo i din P.
Ta c phn =on: Khng c nhi = ng no l giAng vin = i h*c v khng
c giAng vin = i h*c no l nhi = ng.
Ta ni, S v P c quan h8 tch r%i.
P

S
5. Quan h! +4i llp

20

P =

Quan h8 =Bi l5p l quan h8 giLa hai khi ni8m c n3i hm lo i tr nhau;
n3i hm khi ni8m ny chng nhLng ph =Qnh n3i hm khi ni8m kia m cn
khng =Qnh m3t thu3c tnh =Bi l5p vNi khi ni8m =. Ngo i din c a hai khi
ni8m =Bi l5p khng bao qut h-t ngo i din c a khi ni8m lo i r3ng hn.
V dK: Xt cc khi ni8m:
S: Mu tr ng c ngo i din S
P: Mu =en c ngo i din P
M: Mu c ngo i din M
S+P<M

Nh$ v5y, quan h8 =Bi l5p th/c ch:t l m3t lo i quan h8 tch r%i.
6. Quan h! mu thun
Quan h8 mu thun l quan h8 giLa hai khi ni8m tch r%i, c n3i hm ph
=Qnh nhau v ngo i din c a chng hEp l i bng ngo i din c a khi ni8m lo i
r3ng hn.
V dK:
S: Chi-n tranh chnh nghOa c ngo i din S
P: Chi-n tranh phi nghOa c ngo i din P
Q: Chi-n tranh c ngo i din Q
Ta c: S + P = Q
Ta ni, khi ni8m Chi-n tranh chnh nghOa "v Chi-n tranh phi nghOa
c quan h8 mu thun.
V. NH NGHHA KHI NITM
1. }nh ngha khi ni!m l g?

21

D*nh nghEa khi ni)m l thao tc logic v ch r n9i hm c a khi ni)m

nhCm phn bi)t ! #c l;p !"i t #ng ! #c ph(n nh trong khi ni)m v;i cc !"i
t #ng tiGp c n v;i n.
V ch r n3i hm c a khi ni8m l v ch r d:u hi8u chung, bAn ch:t, =Jc
tr$ng c a khi ni8m.
V d%:
a. Ng$%i l =3ng v5t chnh trQ (Aristote).
b. Con ng$%i l th/c th+ t/ nhin c tnh ch:t ng$%i (Cc-Mc)
Hi8n nay, ng$%i ta chia thnh nhi.u cch =Qnh nghOa: =Qnh nghOa n3i hm,
=Qnh nghOa ngo i din, =Qnh nghOa tc t, =Qnh nghOa trP ra, =Qnh nghOa phn tch,
=Qnh nghOa tng hEp, =Qnh nghOa t$%ng minh, =Qnh nghOa khng t$%ng minh...
2. Cuu trc logic cpa +}nh ngha khi ni!m
Mi =Qnh nghOa th$%ng =$Ec c:u thnh bi hai v-:
V- 1: Khi ni8m =$Ec =Qnh nghOa (DENFINIENDUM)
V- 2: Khi ni8m =Qnh nghOa hay khi ni8m dng =+ =Qnh nghOa
(DEFINIENS).
Hai v- =$Ec lin k-t bi t l.
Nh$ v5y, m3t =Qnh nghOa th$%ng c d ng:
...................... ..................... l ..................................................
(Khi ni8m =$Ec =Qnh nghOa) (Khi ni8m dng =+ =Qnh nghOa)
V d%: ThQ tr$%ng l ton b3 quan h8 kinh t- hnh thnh trong lOnh v/c trao
=i v. tiu thK hng ho.
Trong =Qnh nghOa ny, ThQ tr$%ng l khi ni8m =$Ec =Qnh nghOa
Definiendum. Ton b3 quan h8 kinh t- hnh thnh trong lOnh v/c trao =i v. tiu
thK hng ho l khi ni8m dng =+ =Qnh nghOa - Definiens.
Thay cho t l ng$%i ta cn dng k hi8u: = def

hay = dn. Z*c l,

bng, theo =Qnh nghOa.

Nh$ v5y, khi =Qnh nghOa, ta thi-t l5p m3t phn =on khng =Qnh, trong =,
ngo i din c a khi ni8m =$Ec =Qnh nghOa phAi = ng nh:t vNi ngo i din khi
ni8m dng =+ =Qnh nghOa.
3. Cc quy tc +}nh ngha khi ni!m:
22

3.1. Quy tc 1: Khi ni)m ! #c !*nh nghEa v khi ni)m dng !H !*nh
nghEa ph(i c ngo i din bCng nhau.
C th+ khi qut quy t c ny bng cng th7c:
S( x ) = P( x )
V dK: Hnh thoi (S( x ) l hnh bnh hnh c cc c nh bng nhau ((P( x )).
Vi ph m quy t c ny sF dn =-n nhLng sai l9m:
3.1.1. }nh ngha qu rxng:
D*nh nghEa qu r9ng l kiHu !*nh nghEa m ngo i din c a khi ni)m
dng !H !*nh nghEa l;n h6n ngo i din c a khi ni)m ! #c !*nh nghEa.
V dK: Sinh vin l nhLng ng$%i =ang h*c t i cc tr$%ng chuyn nghi8p,
cao =ng v = i h*c.
ZQnh nghOa qu r3ng, v nhLng ng$%i =ang h*c t i cc tr$%ng chuyn
nghi8p, cao =ng v = i h*c c ngo i din lNn hn ngo i din khi ni8m sinh
vin. Nh$ v5y, =Qnh nghOa ny c d ng: S( x ) < P( x ).
3.1.2. }nh ngha qu hp:
D*nh nghEa qu hIp l kiHu !*nh nghEa m ngo i din c a khi ni)m
dng !H !*nh nghEa nhJ h6n ngo i din c a khi ni)m ! #c !*nh nghEa.
V dK: Sinh vin l nhLng ng$%i =ang h*c t i cc tr$%ng = i h*c.
ZQnh nghOa ny qu hp, bi lF, ngo i din c a khi ni8m dng =+ =Qnh
nghOa nhLng ng$%i =ang h*c t i cc tr$%ng = i h*c hp hn ngo i din khi
ni8m =$Ec =Qnh nghOa sinh vin. Chng h n, ngoi tr$%ng = i h*c, nhLng
ng$%i h*c trong cc tr$%ng cao =ng cng =$Ec g*i l sinh vin. Nh$ v5y, =Qnh
nghOa ny c d ng: S( x ) > P( x ).
3.2. Quy tc 2:

}nh ngha khng +8|c lun qun (vng quanh)

NghOa l, khi =Qnh nghOa m3t khi ni8m, khng =$Ec php dng khi ni8m
P( x ) =+ =Qnh nghOa cho khi ni8m S( x ), sau = l i dng S( x ) =+ =Qnh nghOa cho
P( x ).
ZJc bi8t l, khi =Qnh nghOa, ng$%i ta phAi trnh tr$%ng hEp dng khi ni8m
ch$a bi-t, ch$a =$Ec cng nh5n =+ =Qnh nghOa cho khi ni8m mNi, khi ni8m c9n
=Qnh nghOa.

23

V d%: "Ch$ng trnh khung (Curriculum standard) l v n bAn Nh n$Nc

ban hnh cho tng ngnh =o t o cK th+, trong = quy =Qnh c c:u n3i dung mn
h*c, th%i gian =o t o, t l8 phn b th%i gian =o t o giLa cc mn h*c c bAn v
chuyn mn; giLa l thuy-t vNi th/c hnh, th/c t5p. N bao g m khung ch8Bng
trnh cng vNi nhLng n3i dung cBt li, chuRn m/c, t$ng =Bi n =Qnh theo th%i
gian v b t bu3c phAi c trong ch$ng trnh =o t o c a t:t cA cc tr$%ng = i h*c
hoJc cao =ng..."
"Khung ch$ng trnh (Curriculum framework) l v n bAn Nh n$Nc quy
=Qnh khBi l$Eng tBi thi+u v c c:u ki-n th7c cho cc ch$ng trnh =o t o.
Khung ch$ng trnh xc =Qnh s/ khc bi8t v. ch$ng trnh t$ng 7ng vNi cc
trnh =3 =o t o khc nhau".
Nh$ v5y, trong =Qnh nghOa khi ni8m "Ch$ng trnh khung", n-u ng$%i =*c
khng bi-t khi ni8m "Khung ch$ng trnh" th sF khng hi+u "ch$ng trnh
khung" l g.
(Trch ti li)u h ;ng dLn "Xy d.ng b9 ch 6ng trnh khung cho cc
ngnh !o t o ! i h c v cao !Ong" c a VB D i h c B9 Gio dBc v Do t o)
Tuy v5y, trn th/c t-, khi ta =Qnh nghOa S( x ), ng$%i ta d/a vo P( x ); =+
=Qnh nghOa P( x ) ta d/a vo R( x ); =+ =Qnh nghOa R( x ) ta d/a vo T( x )...
C th+ khi qut bng s = :
S( x )

P( x )

R( x )

T( x )

U( x )

....

N-u =Qnh nghOa nh$ th- ny, chng ta khng th+ ko di mi m phAi c
khi ni8m xu:t pht; = l khi ni8m ch$a =$Ec =Qnh nghOa. T =y, ng$%i ta xy
d/ng cc khi ni8m khc. Khoa h*c no cng c nhLng khi ni8m xu:t pht, n
=$Ec xy d/ng trn c s cc quan h8 giLa cc khi ni8m hoJc m tA khi ni8m.
V dK: Trong hnh h*c, =i+m, =$%ng thng, mJt phng,... l nhLng khi
ni8m khng =Qnh nghOa =$Ec.
3.3. Quy tc 3: }nh ngha ph{i ngn gn, r rng.
Z+ =Qnh nghOa ng n g*n, r rng, ta phAi lo i bP nhLng d:u hi8u c th+
=$Ec suy ra t nhLng d:u hi8u = =$Ec nu trong =Qnh nghOa.
M3t =Qnh nghOa khng ng n g*n c th+ gy m h , trng l p d:u hi8u v
nh$ v5y, ng$%i ta dH nh9m ln, kh phn bi8t =Bi t$Eng m ta =. c5p.
24

V dK: Hnh tam gic =.u l hnh tam gic c 3 c nh bng nhau v 3 gc
bng nhau.
3.4. Quy tc 4: Khng dng cch +}nh ngha php +}nh.
Nh$ = =. c5p, =Qnh nghOa khi ni8m l v ch r n3i hm c a khi ni8m =+
phn bi8t lNp =Bi t$Eng =$Ec phAn nh trong khi ni8m vNi cc =Bi t$Eng ti-p c5n
vNi n, cho nn, n-u =Qnh nghOa l ph =Qnh th ta khng v ch ra =$Ec d:u hi8u
chung thu3c n3i hm c a khi ni8m. V nh$ v5y, ta khng th+ t o =$Ec s/ = ng
nh:t v. ngo i din giLa khi ni8m =$Ec =Qnh nghOa v ngo i din khi ni8m dng
=+ =Qnh nghOa.
Hn nLa, khi ta ph =Qnh khi ni8m ny ch$a ch c l khng =Qnh khi ni8m
kia.
V dK: Mu tr ng l mu khng =en.
Mu khng =en khng c nghOa l mu tr ng, m c th+ l nhLng mu
khc.
4. Cc hnh th`c +}nh ngha khi ni!m
4.1. }nh ngha thng qua khi ni!m chpng v s khc bi!t v, loi
VNi hnh th7c =Qnh nghOa ny, khi =Qnh nghOa, ng$%i ta =$a ra khi ni8m coi
nh$ bi-t r (cng nh5n), r3ng hn khi ni8m =$Ec =Qnh nghOa, sau = thm vo
nhLng d:u hi8u =Jc tr$ng (n3i hm) =+ thu hp ngo i din khi ni8m = l i cho
trng khNp (= ng nh:t) vNi ngo i din khi ni8m =$Ec =Qnh nghOa.
C th+ khi qut cng th7c ki+u =Qnh nghOa thng qua khi ni8m lo i v s/
khc bi8t v. ch ng:
x P( x )

Q( x ) /\ R( x )

V dK: Hng ho l v5t phRm do lao =3ng con ng$%i lm ra v =$Ec trao =i
mua bn trn thQ tr$%ng.
4.2 }nh ngha li!t k
ZQnh nghOa li8t k l ki+u =Qnh nghOa nu ra cc khi ni8m c ngo i din
hp hn thu3c ngo i din khi ni8m =$Ec =Qnh nghOa.

25

Hnh th7c =Qnh nghOa ny nhm s dKng nhLng khi ni8m = bi-t, c ngo i
din hp =+ =Qnh nghOa khi ni8m r3ng hn. Nh$ v5y, n khng nhm nu ra d:u
hi8u bAn ch:t c a =Bi t$Eng m n ch r nhLng khi ni8m hp hn.
V dK: Thnh vin c a tr$%ng = i h*c g m th9y c, cn b3, cng nhn vin,
sinh vin.
* L8u : Ki+u =Qnh nghOa ny ch =$Ec p dKng khi sB l$Eng =Bi t$Eng li8t
k c giNi h n, khng qu nhi.u, bi v, n-u sB l$Eng =Bi t$Eng qu nhi.u, chng
ta khng th+ li8t k h-t.
4.3. }nh ngha thng qua quan h!
Khi =Qnh nghOa nhLng khi ni8m r3ng nh:t, chung nh:t, ng$%i ta khng th+
=Qnh nghOa bng cch =$a n v. khi ni8m r3ng hn (thng qua khi ni8m lo i v
s/ khc bi8t v. ch ng) m ng$%i ta xc l5p m3t quan h8 giLa khi ni8m =$Ec
=Qnh nghOa vNi m3t khi ni8m khc.
V dK: Trong tri-t h*c, c nhi.u =Qnh nghOa thng qua quan h8. Chng h n,
V.I.Lnine =Qnh nghOa khi ni8m "v5t ch:t" thng qua vi8c =Bi l5p vNi khi ni8m
th7c. Cc cJp ph m tr hi8n t$Eng v bAn ch:t, nguyn nhn v k-t quA,... cng
=$Ec =Qnh nghOa theo ki+u ny.
4.4. }nh ngha kicn thict (xy dng)
ZQnh nghOa ki-n thi-t l ki+u =Qnh nghOa ch r ngu n gBc ra =%i, ph$ng
th7c t o thnh c a =Bi t$Eng hoJc c:u t o c a =Bi t$Eng =$Ec =Qnh nghOa.
V dK 1: Z$%ng trn l =$%ng cong khp kn =$Ec t o thnh bi m3t =i+m
chuy+n =3ng trong m3t mJt phng v lun lun cch =.u m3t =i+m cB =Qnh.
V dK 2: Phn =on l hnh th7c c bAn c a t$ duy, =$Ec t o thnh t s/
lin k-t giLa cc khi ni8m.

TH C HNH
1. Cc =Qnh nghOa sau =y c =ng khng? V sao?
1.1. Logic h*c hnh th7c l khoa h*c nghin c7u t$ duy c a con ng$%i.
1.2. Hng ho l sAn phRm do lao =3ng c a con ng$%i lm ra.
26

1.3. Tri-t h*c l khoa h*c v. nhLng quy lu5t c a t/ nhin, x h3i v t$ duy
con ng$%i.
1.4. X h3i c3ng sAn ch nghOa l x h3i khng t n t i giai c:p.
1.5. - Th- no l phK nL =p?
- PhK nL =p l phK nL c s7c quy-n r.
- Th- no l phK nL c s7c quy-n r?
- PhK nL c s7c quy-n r l phK nL c s c =p.
2. Dng vng trn t5p hEp =+ m tA quan h8 ngo i din giLa cc khi ni8m sau
=y:
2.1. Sinh vin, b th$ chi =on, sinh vin $u t.
2.2. Sinh vin, =on vin, c9u th bng =.
2.3. T3i ph m, t3i ph m hnh s/, t3i ph m tham , t3i ph m gi-t ng$%i.
2.4. Khi ni8m, phn =on, suy lu5n, ch7ng minh, hnh th7c c a t$ duy.
2.5. Nh c sO, ho sO, nh bo, tr th7c, ng$%i Vi8t Nam.
3. Hy cho bi-t, cch phn chia sau =y c =ng khng? V sao?
3.1. GiNi t/ nhin chia thnh giNi v sinh, giNi hLu sinh, =3ng v5t, th/c
v5t.
3.2. C c:u cng quy.n =$Ec chia ra thnh l5p php, hnh php, t$ php v
ZAng.
3.3. T5p hEp sB chia thnh sB thnh sB t/ nhin, sB d$ng, sB m, sB hLu t.
3.4. Chi-n tranh chia thnh chi-n tranh chnh nghOa, chi-n tranh phi nghOa,
chi-n tranh bAo v8 t quBc.
3.5. V n h*c chia thnh v n h*c Vi8t Nam, v n h*c Anh, v n h*c Php,
v n h*c M, v n h*c chu u.

Ch8Bng IV

PHN ON
27

I. iC TR NG CHUNG CIA PHN ON

1. Khi ni!m phn +on:
Phn !on l m9t hnh th c t duy, ! #c hnh thnh nhU s. lin kGt
gi a cc khi ni)m, n khOng !*nh ho3c ph

!*nh m9t !3c !iHm, m9t tnh ch t

hay m9t m"i lin h) no ! c a !"i t #ng.

2. Gi tr} chn l cpa phn +on
- Phn =on c gi trQ chn l =ng =$Ec g*i l phn =on =ng.
K hi8u: 1 hoJc = =ng; "c" chn th/c.
- Phn =on c gi trQ chn l sai =$Ec g*i l phn =on sai.
K hi8u: 0 hoJc s sai; g - giA dBi.
- Gi trQ =ng, sai g*i l gi trQ chn l c a phn =on.
V dK:
- Karl Marx l ng$%i Z7c = 1.
- Karl Marx l ng$%i Nga = 0.
3. Phn +on v cu:
Phn =on v cu c quan h8 m5t thi-t vNi nhau. Trong qu trnh phAn nh,
vi8c hnh thnh cu v phn =on = ng th%i xAy ra.
Phn =on =$Ec bi+u = t d$Ni d ng ngn ngL thnh m3t cu (m8nh =.),
phAn nh =ng hoJc sai hi8n th/c khch quan. Cn cu l ci vP v5t ch:t c a
phn =on.
V cu l s/ lin k-t giLa cc t nn t cng c lin h8 vNi phn =on.
nhLng ngn ngL khc nhau, ta c nhLng t khc nhau =+ th+ hi8n khi ni8m. Tuy
v5y, c:u trc logic c a phn =on vn giBng nhau.
Tuy phn =on v cu c s/ thBng nh:t, nh$ng giLa chng khng phAi
hon ton = ng nh:t. Bi v, phn =on =$Ec bi+u hi8n bng cu, nh$ng khng
phAi cu no cng l phn =on, = l cu hPi, cu cAm thn, cu m8nh l8nh,...
II. PHN ON NN
1. Lin t logic v cc php logic:
Nh$ = trnh by trn =y, phn =on l m3t cu (=n, ph7c) c:u t o =ng
ngL php. Trong nhLng phn =on =, ta th$%ng gJp cc t: v, hay, hoJc, n-u
th, v nn, Logic h*c g*i = l nhLng lin t logic.
28

Cc lin t logic ny 7ng vNi cc php logic. Chng h n:

- Php ph =Qnh 7ng vNi phK t khng (Cng =$Ec g*i chung l lin t
logic).
- Php h3i 7ng vNi lin t v.
- Php tuy+n 7ng vNi lin t hoJc, hay l.
- Php ko theo 7ng vNi lin t n-uth.
Cc php logic trn =$Ec k hi8u:
- Php ph =Qnh: hoJc 7 hoJc ~
- Php h3i: /\.
- Php tuy+n: \/.
- Php ko theo: hay ().
- Php t$ng =$ng:

hoJc hoJc = .

2. Phn +on +Bn v cc hnh thi phn +on +Bn

2.1. Phn +on +Bn:
Phn +on +Bn l phn +on +8|c to thnh t m4i lin h! gia hai
khi ni!m bzi h! t L honc KHNG L.
V dK:
- Vi8t Nam l thnh vin th7 150 c a WTO (a).
- M*i cng nhn khng l k bc l3t (b).
Khi ni8m ch =Bi t$Eng c a s/ suy nghO Vi8t Nam v cng nhn g*i
l CHf Tw (Subjectum) c a phn =on.
K hi8u: S (Subjectum).
Khi ni8m ch tnh ch:t, quan h8 c a =Bi t$Eng c a s/ suy nghO thnh vin
th7 150 c a WTO, k bc l3t g*i l V{ Tw hay TN Tw.
K hi8u: P (Praedicatum)
Ch t v vQ t (tn t) g*i l thu5t ngL c a phn =on.
Nh$ v5y, ta c th+ khi qut cng th7c c a phn =on =n:

Ho c

S l P
S khng l P
29

Do v5y, ng$%i ta cn cho rng, phn =on =n l phn =on khng ch7a
lin t logic.
C n c7 vo l$Eng t, ng$%i ta chia phn =on thnh nhLng lo i khc nhau.
2.2. Cc hnh thi phn +on +Bn
C n c7 vo l$Eng t v h8 t (l, khng l) ng$%i ta chia phn =on =n
thnh 4 lo i:
2.2.1. Phn +on khng +}nh chung (ton x$ng - khng =Qnh)
Cng th7c:
M*i S l P
K hi8u: A Affirmotio
V dK: M*i dn t3c =.u c quy.n bnh =ng.
2.2.2. Phn +on php +}nh chung (ton x8ng php +}nh)
Cng th7c:
M*i S khng l P
K hi8u: E - (Ngo)
V dK: M*i ng$%i Vi8t Nam =.u khng thch chi-n tranh.
2.2.3. Phn +on khng +}nh ring (+nc x8ng khng +}nh)
Cng th7c:
M3t sB S l P
K hi8u: I - (Affirmotio).
V dK: M3t sB sinh vin l =on vin TNCS HCM.
2.2.4. Phn +on php +}nh ring (+nc x8ng - php +}nh)
Cng th7c:

M3t sB S khng l P
K hi8u: O (Ngo)
30

V dK: M3t sB sinh vin khng thch h*c logic h*c.

* Ch : ZBi vNi nhLng phn =on =n, =Bi t$Eng =$Ec =. c5p l m3t
ph9n t duy nh:t v th/c t- vn c m3t th ta c th+ xem = l phn =on ton th+.
3. Tnh chu din cpa cc khi ni!m trong phn +on +Bn
3.1. Khi ni!m ngoi din
Tlp h|p cc phn t, cc +4i t8|ng trong khi ni!m gi l ngoi din
cpa khi ni!m.
Nh$ v5y, ngo i din c a khi ni8m ni ln quy m, trnh =3 khi qut c a
khi ni8m.
V dK: Xt khi ni8m con ng$%i. Khi ni8m ny c ngo i din r:t r3ng,
v n ch7a t:t cA ph9n t ng$%i (con ng$%i cK th+) trn th- giNi.
3.2. Khi ni!m chu din
M9t khi ni)m ! #c g i l chu din khi ngo i din c a n ! #c ! c p
!0y ! trong phn !on.
Nh$ v5y, m3t khi ni8m chu din, khi ngo i din c a n hon ton nm
trong hoJc hon ton nm ngoi ngo i din c a khi ni8m khc; m3t khi ni8m
khng chu din, khi ngo i din c a n ch c m3t b3 ph5n nm trong hoJc nm
ngoi ngo i din c a khi ni8m khc.
K hi8u khi ni8m ngo i din: +.
Ta k hi8u khi ni8m khng chu din: .
V dK: Xt phn =on M*i cng nhn =.u l ng$%i lao =3ng.
G*i: S l cng nhn;
P l ng$%i lao =3ng.
Ta c s = Euler - Venn bi+u diHn quan h8 ngo i din giLa 02 khi ni8m
ny:

S+
31

Ta th:y, khi ni8m cng nhn chu din trong phn =on trn. Bi v, trn
s = , ngo i din c a khi ni8m cng nhn hon ton nm trong ngo i din c a
khi ni8m ng$%i lao =3ng; khi ni8m "ng$%i lao =3ng" trong phn =on trn l
khng chu din, bi v, ngo i din c a n c m3t ph9n trng vNi ngo i din khi
ni8m cng nhn.
Ni cch khc, do khi ni8m "cng nhn" =$Ec =. c5p vNi =9y = ngo i
din nn n chu din, cn khi ni8m "ng$%i lao =3ng" =$Ec =. c5p khng =9y =
ngo i din nn n khng chu din.
3.3. Kh{o st tnh chu din cpa khi ni!m trong phn +on +Bn
3.3.1. Phn +on khng +}nh chung (SaP)
M*i S l P
M*i ph9n t thu3c S =.u thu3c P.
C hai khA n ng xAy ra:
- M3t l, n-u ngo i din c a ch t S nhP hn ngo i din c a vQ t P th S
chu din v P khng chu din.
V dK: M*i cng nhn =.u l ng$%i lao =3ng.
Ta c s = Euler Venn:
P
S+: Cng nhn

P-: Ng$%i lao =3ng

- Hai l, n-u ngo i din c a ch t S bng ngo i din c a vQ t P th S chu

din v P cng chu din.
V dK: M*i tam gic =.u =.u l tam gic c ba c nh bng nhau.

S=P

S+: Tam gic =.u

32

P+: Tam gic c ba c nh bng nhau

3.3.2. Phn +on php +}nh chung (SeP)
M*i S khng l P
M*i ph9n t thu3c S =.u khng thu3c P.
Tr$%ng hEp ny ch c m3t khA n ng xAy ra.
V dK: M*i k n bm =.u khng c ch.
S

S+: K n bm.

P+: Khng c ch

3.3.3. Phn +on khng +}nh chung (SiP)

M3t sB S l P
C m3t sB ph9n t S thu3c P
C hai khA n ng xAy ra:
- M3t l, n-u ch t S v vQ t P c quan h8 giao nhau th S khng chu din
v P cng khng chu din.
V dK: M3t sB sinh vin m bng =.
S

P
S-: Sinh vin
P+: M bng =

- Hai l, n-u ch t S v vQ t P c quan h8 phK thu3c th S khng chu din

v P chu din.
v dK trn, n-u t:t cA nhLng ng$%i m bng = =.u l sinh vin, ta c
s = :
S-: Sinh vin

P+: M bng =

33

3.3.4. Phn +on php +}nh ring (SoP)

M3t sB S khng l P
C m3t sB ph9n t S khng thu3c P
C hai khA n ng xAy ra:
- M3t l, n-u m3t sB ph9n t S nm ngoi P, m3t sB ph9n t cn l i khng
xc =Qnh c thu3c P hay khng v tn t P nm ngoi ch t S th S khng chu
din v P chu din.
V dK: M3t sB cu khng l phn =on.
S

P
S-: Cu
P+: Phn =on

- Hai l, n-u vQ t P hon ton nm trong ch t S th S khng chu din v

P chu din.
Trong v dK trn, n-u m*i phn =on =.u l cu (=ng) th ta c s =
Venn:
S
P

S-: Cu
P+: Phn =on

* Nhln xt: Qua khAo st cc cc tr$%ng hEp trn, ta c th+ rt ra k-t lu5n:
- Ch t (S) chu din trong phn =on chung (ton x$ng) v khng chu
din trong phn =on ring (=Jc x$ng).
- VQ t (P) chu din trong phn =on ph =Qnh v c th+ chu din hoJc
khng chu din trong phn =on khng =Qnh.
4. Quan h! gia cc phn +on
34

ZJt 04 phn =on =n A, E, I, O trn 04 =nh hnh vung, ta c hnh hnh

vung logic (the traditional square).
ZBi ch*i trn

ZBi ch*i d$Ni

Th7

b5c

4.1. Quan h! mu thun (Contradictory)

Quan h! mu thun l quan h! gia cc phn +on +Bn c cng khi
ni!m S, P, nh8ng tri ng8|c nhau v, l8|ng t v h! t.
Theo hnh vung logic, quan h8 mu thun g m quan h8: A - O; E I.
- Xt quan h8 A - O:
A: M*i S l P
O: M3t sB S khng l P
V dK:
A: M*i sinh vin =.u l =on vin.
O: M3t sB sinh vin khng l =on vin.
Ta c, n-u:
A=1

O=0

A=0

O=1

O=1

A=0

O=0

A=1

- Xt quan h8 giLa E - I
E: M*i S khng l P
I: M3t sB S l P
V dK:
35

E: M*i sinh vin khng l =on vin.

I: M3t sB sinh vin l =on vin.
Ta c, n-u:
E=1

I=0

E=0

I=1

I=1

E=0

I=0

E=1

4.2. Quan h! l! thuxc (subalternation)

Quan h! l! thuxc l quan h! gia cc phn +on c cng khi ni!m S,
P, cng h! t nh8ng khc nhau v, l8|ng t.
Theo hnh vung logic, quan h8 l8 thu3c g m cc quan h8: A I; E - O
Xt quan h8: A I
A: M*i S =.u l P
I: M3t sB S l P
V dK:
A: M*i sinh vin =.u l =on vin.
I: M3t sB sinh vin l =on vin.
Ta c, n-u:
A=1

I=1

A=0

I = || (Khng xc =Qnh)

I=1

A = ||

I=0

A=0

4.3. Quan h! +4i chi (Contrary)

Quan h! +4i chi l quan h! gia cc phn +on c cng khi ni!m S,
P, cng l8|ng t nh8ng tri ng8|c v, h! t.
Theo hnh vung logic, ta c 02 lo i quan h8 =Bi ch*i:
4.3.1. Quan h! +i chi trn
l quan h! gia hai phn +on A - E.
A: VNi m*i S =.u l P
E: M*i S khng l P
36

V dK:
A: M*i sinh vin =.u l =on vin.
E: M*i sinh vin =.u khng l =on vin.
Ta c, n-u:
A=1

E=0

A = 0 => E = ||
E=1

A=0

E=0

A = ||

4.3.2. Quan h! +4i chi d8~i (Subcontrary)

l quan h! gia hai phn +on I - O
I: M3t sB S l P
O: M3t sB S khng l P
V dK:
I: M3t sB sinh vin l =on vin.
O: M3t sB sinh vin khng l =on vin.
Ta c, n-u:
I=1

O = ||

I=0

O=1

O=1

I = ||

O=0

I=1

IV. PHN ON PHRC V CC PHP LOGIC

1. Khi ni!m phn +on ph`c
Phn +on ph`c l phn +on +8|c to thnh t mxt hay nhi,u phn
+on thnh phn nh9 cc lin t logic.
2. Cc php logic:
2.1. Php php +}nh
2.1.1. }nh ngha
Php +}nh cpa mxt phn +on l thao tc logic nh m t mxt phn +on
+ c, ta to ra mxt phn +on m~i c gi tr} chn l tri ng8|c v~i n b ng
t php +}nh "khng ph{i.
37

V dK:
- Karl Marx l ng$%i Z7c = 1
Ph =Qnh phn =on trn, ta c:
- Khng phAi Karl Marx l ng$%i Z7c = 0
Nh$ v5y, t m3t phn =on P b:t k, ta c th+ t o ra phn =on ph =Qnh l
khng phAi P.
K hi8u: P
Ta c th+ l5p bAng chn trQ c a php ph =Qnh nh$ sau:
P

2.1.2. Php +}nh kp

ph9n trn, ph =Qnh m3t phn =on P ta c phn =on P . N-u ta ti-p tKc
ph =Qnh phn =on P th ta sF c phn =on ph =Qnh c a ph =Qnh P .
Xt phn =on:
P Thng hai c 31 ngy = 0
- Ph =Qnh l9n I: P Khng phAi thng hai c 31 ngy = 1
- Ph =Qnh l9n II: P Ni rng, khng phAi thng hai c 31 ngy l
sai = 0. (NghOa l, thng hai c 31 ngy).
Ta th:y, qua hai l9n ph =Qnh ta c phn =on mNi c cng gi trQ chn l
vNi phn =on ban =9u.
K hi8u:

P= P

hoJc

~ ( ~ P) = P

hoJc

( P) = P

Ta ni, P v P t$ng =$ng logic vNi nhau.

Z*c l: Khng phAi khng P t$ng =$ng logic vNi P.
H8 th7c t$ng =$ng ny giBng nh$ trong = i sB h*c c cng hng =ng
th7c: a = a.
38

C th+ l5p bAng chn - trQ php ph =Qnh kp nh$ sau:

P

Ta th:y, P v P cng gi trQ chn l.

Do v5y: P = P
2.2. Php hxi
2.2.1. }nh ngha php hxi
Phn +on hxi l php lin kct hai honc nhi,u phn +on thnh phn
bzi lin t logic V.
Xt hai phn =on:
P = n thch xem phim.
Q = n thch xem ca nh c.
Ta thi-t l5p phn =on h3i:
n thch xem phim v (n thch xem) ca nh c.
Ta vi-t: P /\ Q
Z*c l: P h3i Q hay P v Q
Ta c bAng gi trQ chn l:
P

P /\ Q

Do v5y, ta c th+ =Qnh nghOa, phn =on P /\ Q =ng khi cA P v Q cng

=ng v sai trong m*i tr$%ng hEp khc.
Do v5y, ng$%i ta g*i phn =on h3i l phn =on tch.
39

* L8u : Khi nBi hai phn =on bi t v =+ diHn = t php h3i, ng$%i ta
th$%ng bP bNt m3t sB t trng l p hoJc sa =i =i cht.
2.2.2. Nhng lin t khc t v nh8ng c ngha php hxi
Ngoi t v, trong nhi.u tr$%ng hEp, ta gJp cc t khc cng ch php
h3i nh$: = ng th%i, nh$ng, m, r i, song, vn, cng, tuy nh$ng, mJc d...
nh$ng,... hoJc ch bng m3t d:u phRy ,.
* Ch :
1. C nhLng tr$%ng hEp, t v khng mang nghOa php h3i.
Chng h n: Ni v lm =i =i vNi nhau. T v trong cu ny khng
mang nghOa php h3i, bi v, ta khng th+ tch cu trn thnh 02 phn =on:
Ni =i =i vNi nhau;
V:
Lm =i =i vNi nhau.
2. Trong ngn ngL, c nhLng tr$%ng hEp t v =$Ec dng khng r
nghOa. Hy xem v dK sau =y:
Napoleon thch uBng n$Nc v r$Eu.
(Napoleon liked water and wine)
(Xem Samuel Guttenplan, The Languages of Logic, Oxford Publishing
Services, 1986, P.112)
Ta c th+ hi+u cu ny:
Napoleon thch uBng n$Nc v Napoleon thch uBng r$Eu.
Nh$ v5y, v:n =. l khng r. Bi lF, c th+ Napoleon thch uBng cA hai
hoJc thch pha n$Nc vNi r$Eu. Tr$%ng hEp ny, t v =$Ec hi+u l vNi mNi
=ng.
2.3. Php tuyon (tsng logic)
2.3.1. }nh ngha
Php tuyon l php lin kct hai hay nhi,u phn +on thnh phn bzi
lin t logic honc, hay l.
V dK: Xt hai phn =on:
P: Anh :y l gio vin.
Q: Anh :y l nh c sO.
40

Ta thi-t l5p php tuy+n:

Anh :y l gio vin hoJc (anh :y l) nh c sO.
K hi8u: P

Z*c l: P hoJc Q, hay P hay Q, hoJc tuy+n c a P v Q.

Ta c th+ l5p bAng chn - trQ c a php tuy+n nh$ sau:
P

Qua bAng chn - trQ, ta th:y, phn =on P

Q ch sai khi cc phn =on

thnh ph9n =.u sai v n =ng trong cc tr$%ng hEp khc. Do v5y, ng$%i ta cn
g*i php tuy+n l php tng logic.
2.3.2. Php tuyon chnt v php tuyon khng chnt
Php tuy+n m ta =. c5p mKc 2.3.1, logic h*c g*i l php tuy+n khng
chJt (cn g*i l php tuy+n lPng, tuy+n r3ng hay php tuy+n khng lo i). N
t$ng =$ng vNi t hoJc theo nghOa v/hoJc.
Ngoi php tuy+n ny, ng$%i ta cn dng php tuy+n chJt (tuy+n lo i). N
t$ng =$ng vNi t hoJc theo nghOa hoJchoJc.
V dK: Xt hai phn =on;
P = Vi8t Nam gia nh5p WTO n m 2006.
Q = Vi8t Nam gia nh5p WTO n m 2007.
Th/c hi8n php tuy+n ta c:
Vi8t Nam gia nh5p WTO n m 2006 hoJc 2007.
K hi8u: P V Q hay P + Q
Z*c l: P tuy+n chJt (tuy+n lo i) Q.
Ta c th+ l5p bAng chn - trQ php tuy+n chJt nh$ sau:
P

PVQ
41

Nhn vo bAng chn trQ, ta th:y, php tuy+n chJt ch =ng khi c m3t trong
hai phn =on thnh ph9n l =ng v sai trong cc tr$%ng hEp khc.
2.4. Php ko theo
2.4.1. }nh ngha php ko theo:
Php ko theo l php lin kct hai phn +on thnh phn bzi lin t
logic ncu th
GiA s ta c hai phn =on thnh ph9n:
P: Tr%i n ng.
Q: Ti sF =-n th m b n.
Ta c th+ l5p phn =on ko theo:
N-u tr%i n ng th ti sF =-n th m b n.
Phn =on ny c d ng: N-u P th Q
K hi8u: P

P: Ti.n =.;
Q: H5u =. (k-t =.)
Z*c l: N-u P th Q, hoJc t P suy ra Q, hoJc P ko theo Q
Php ko theo c th+ xc =Qnh qua bAng chn - trQ:

0
42

Nhn vo bAng chn - trQ ta th:y, phn =on P

Q ch sai khi tr%i n ng

m ti khng =-n th m b n; cn n-u tr%i khng n ng (c th+ tr%i m$a) m

ti vn =-n th m b n hoJc nh =.u =$Ec.
Do v5y, ta c th+ =Qnh nghOa:
Q sai khi P =ng m Q sai v =ng trong cc tr$%ng hEp

Phn =on P
cn l i.

2.4.2 Cc phn +on t8Bng +8Bng v~i P

Xt phn =on: N-u tr%i m$a th =$%ng phB sF $Nt.

G*i:
- Tr%i m$a l P;
- Z$%ng phB $Nt l Q.
Phn =on trn c d ng: P

Phn =on ny =ng, v khi P =ng th Q cng =ng. V v5y, khi Z$%ng
phB khng $Nt (khng Q) th ta c th+ suy ra Tr%i khng m$a (khng P) (v
n-u m$a th =$%ng phB = $Nt). Do =, ta phn =on t$ng =$ng =ng:
N-u =$%ng phB khng $Nt th suy ra tr%i khng m$a
K hi8u: Q

Q= Q

Ta th:y, phn =on N-u tr%i m$a th =$%ng phB sF $Nt cn t$ng =$ng
vNi cc phn =on sau:
- Ni rng, tr%i m$a m =$%ng phB khng $Nt l sai.
HoJc:
- Khng th+ c chuy8n, tr%i m$a m =$%ng phB khng $Nt.
P Q

Nh$ v5y, ta c phn =on t$ng =$ng:

Q=

43

Ta c th+ ch7ng minh h8 th7c trn bng cch l5p bAng chn trQ:

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

Ta th:y c3t 5, 6, 8 c cng gi trQ chn l.

V5y, P

Q= Q

P = P

2.4.3. Cc tnh chut cpa php ko theo

2.4.3.1. Tnh chut ph{n x:
a

2.4.3.2. Tnh chut ph{n +{o

(a

b) = b

2.4.3.3. Tnh chut chuyon v} (bc cu)

[(a

b)

(b

c)]

(a

c)

2.4.3.3. Quan h! v~i php php +}nh, php hxi, php tuyon
(a

b) = ( a )

b=

2.4.4. i,u ki!n cn, +i,u ki!n +p

- Xt phn =on: P

Ta ni, P l =i.u ki8n = =Bi vNi Q, cn Q l =i.u ki8n c9n =Bi vNi P.
V dK: N-u tr%i m$a th =$%ng phB $Nt (P

Q).

Ta ni: Tr%i m$a P: l =i.u ki8n = =+ c Z$%ng phB $Nt Q: l

=i.u ki8n c9n =+ suy ra c tr%i m$a (P)
- Xt phn =on: P

V dK: N-u ai khng giPi ton th =ng vo =y (Heraclite)

44

G*i:
- P: Ai giPi ton;
- Q: Ai vo =y
Phn =on trn c d ng: P

Ta ni, P l =i.u ki8n c9n =Bi vNi Q; c Q l = =+ suy ra c P.

Nh$ v5y, giPi ton l =i.u ki8n c9n =+ vo =y. Cn n-u khng giPi
ton = =+ suy ra khng vo =y =$Ec. Nh$ng, n-u Ai khng vo =y khng
th+ suy ra rng, h* khng giPi ton.
C th+ =Qnh nghOa:
- G i P l !i u ki)n ! !"i v;i Q l khi c P th chZc chZn c Q. Cn Q
l c0n !H c P.
- G i P l !i u ki)n c0n !"i v;i Q l khi khng c P th chZc chZn khng
c Q. Cn c P th ch a chZc (ch a ! !H suy ra) c Q hay khng c Q.
2.5. Php t8Bng +8Bng
Q

Xt phn =on: P

C th+ pht bi+u: N-u c P th c Q v ng$Ec l i, n-u c Q th c P.

Q bng cch khc:

Ta cng c th+ diHn = t phn =on P

P l =i.u ki8n c9n v = =+ c Q. C P khi v ch khi c Q (n-u v ch

n-u).
K hi8u: P

Q hay Q

P.

Ta ni phn =on P v phn =on Q l 02 phn =on t$ng =$ng.

Nh$ v5y, php t 6ng ! 6ng chnh l php logic h9i hai phn !on c
d ng P

Q v Q

P.

V dK: N-u t7 gic ABCD l hnh vung th t7 gic ABCD c 4 c nh bng

nhau v c 4 gc vung. V ng$Ec l i, n-u t7 gic c 4 c nh bng nhau v c 4
gc vung th t7 gic = l hnh vung.
Ta l5p bAng chn trQ c a phn =on P
P

Q
1

P
1

45

(P

Q)

(Q
1

P)

Ta th:y, phn =on t$ng =$ng ch =ng khi hai phn =on thnh ph9n
cng =ng hoJc cng sai.

TH C HNH
1. NhLng cu sau =y, cu no l phn =on:
1.1. C nhLng sinh vin h*c giPi.
1.2. Hy nhanh ln!
1.3. H Ch Minh l m3t danh nhn v n ha.
1.4. Logic tnh thi l gi?
1.5. Zp qu!
1.6. X thch xem phim.
1.7. N-u tr%i m$a th 2 + 2 = 4.
2. Cho P: N thch h*c Tri-t h*c.
Q: N thch h*c Logic h*c.
Vi-t phn =on sau =y d$Ni d ng k hi8u:
2.1. N khng thch h*c Tri-t h*c m cng khng thch h*c Logic h*c.
2.2. Khng phAi n va thch h*c Tri-t h*c va thch h*c Logic h*c.
2.3. N ch thch h*c m3t trong nhLng mn (Tri-t h*c, Logic h*c).
2.4. N thch h*c t nh:t m3t trong nhLng mn.
2.5. N khng thch h*c t nh:t m3t trong hai mn.
2.6. N thch h*c nhi.u nh:t l m3t mn.
3. Cho phn =on: Trong lNp ny, c m3t sB sinh vin h*c giPi.
N-u phn =on ny =ng th cc phn =on sau =y nh$ th- no:
3.1. Trong lNp ny, c vi sinh vin h*c giPi.
3.2. Trong lNp ny, ch c m3t sinh vin h*c giPi.
3.3. Trong lNp ny, khng c sinh vin no h*c gPi.
3.4. Trong lNp ny, khng phAi khng c sinh vin h*c gPi.
3.5. Trong lNp ny, sinh vin no cng h*c giPi.
46

3.6. Khng phAi m*i sinh vin trong lNp ny =.u h*c giPi.
3.7. Trong lNp ny, khng phAi khng c sinh vin khng h*c giPi.
3.8. Trong lNp ny, m*i sinh vin =.u khng h*c giPi.
4. Vi-t cng th7c cc phn =on sau =y:
4.1. SB c c vE c ch ng.
Sinh con =9u lng chng gi th trai.
4.2. Ch =u c s a trBng khng.
Khng thng n tr3m, cng ng =i =$%ng.
4.3. N-u khng c lng yu lao =3ng =-n cu ng nhi8t th sF khng c ti
n ng, khng c thin ti. (Mendeleep)
4.4. Ch-t th bP con, bP chu
SBng th khng bP mng su thng ging.
4.5. Nn thE nn th9y v lo h*c
No n, no mJc bi hay lm.
4.6. N-u b n muBn giu c th chng nhLng phAi h*c cch lm ra ti.n m
cn phAi h*c cch s dKng = ng ti.n (B. Franklin)
5. Cc t v, d:u , trong phn =on sau =y c mang nghOa c a php logic
khng? N-u c th = l php logic g?
5.1. An v Bnh d t nhau =i chi.
5.2. Cng nhn, vin ch7c khi v. h$u, gi y-u, b8nh t5t hoJc m:t s7c lao
=3ng =$Ec h$ng quy.n lEi bAo hi+m x h3i.
6. Cc t hoJc, hay l trong cc phn =on sau =y mang nghOa php tuy+n
no:
6.1. HoJc chng ta =i ln ch nghOa x h3i hoJc chng ta =i theo con =$%ng
t$ bAn ch nghOa.
6.2. B:t k hi8n t$Eng no cng thu3c v. hi8n t$Eng v5t ch:t hoJc hi8n
t$Eng tinh th9n.
6.3. Sinh vin cc tr$%ng cao =ng, = i h*c phAi h*c Logic h*c hoJc Tri-t
h*c.
6.4. LEi nhu5n c a nh t$ bAn t ng nh% n ng su:t lao =3ng t ng hoJc gi
thnh sn phRm giAm.
47

6.5. Karl Marx sinh n m 1818 hoJc 1819; muBn bi-t r, hy xem trong T
=i+n tri-t h*c hoJc cuBn LQch s tri-t h*c Mc Lnin.
7. Ch7ng minh cc cng th7c v tm n3i dung cK th+ theo cng th7c sau =y:
7.1. a
7.2. a

b = (a

b = (a

b)

7.3. [ (a b) (b) ]
7.4. (a

b)

7.5. [ a

b]

7.6. a b = (a

(b

b)

[a

(b

a)

(a

b)

a)

a
b]

(a
b)

b)

(a

b)

8. Trn c s xc =Qnh =i.u ki8n c9n v =i.u ki8n = , vi-t l i phn =on sau =y
d$Ni d ng N-u th hoJc N-u khng th khng.
8.1. Ch c khoa h*c khi c tng qut. (Anstote).
8.2. N.n kinh t- hng ha ch pht tri+n m nh mF khi c = cc d ng thQ
tr$%ng.
8.3. Ch c ch nghOa x h3i, ch nghOa c3ng sAn mNi giAi phng =$Ec dn
t3c bQ p b7c v nhLng ng$%i lao =3ng trn th- giNi khPi ch n l8. (H Ch
Minh).
8.4. MuBn th7c tnh m3t dn t3c, tr$Nc h-t phAi th7c tnh thanh nin.
8.5. Z+ =Am =$ng =$Ec vai tr lnh = o, ZAng phAi vLng m nh v. chnh
trQ v t ch7c, phAi th$%ng xuyn t/ =i mNi, t/ chnh =Bn, ra s7c nng cao trnh
=3, tr tu8, n ng l/c lnh = o.
8.6. Khng c gi:c m no tr thnh hi8n th/c, n-u b n khng th7c d5y
lm vi8c (Banking)
8.7. Suy nghO xa sF khng lo bu n g9n (Khng T).
8.8. Ng*c chng mi chng sng.
Ng$%i khng suy xt, khng thm tr khn (Khng T).
8.9. Ch nhLng nhn cch c = o =7c cao cA v tr tu8 su s c th mNi cAm
th:y bi kQch do th7c =$Ec s/ phn cch c a mnh. (A.Xpikin)
8.10. SF khng c t$ng lai, n-u khng c ch
Derrida).
48

nghOa Mc (Jacques

8.11. MuBn th/c s/ hi+u =$Ec phRm ch:t v ti n ng c a dn t3c, c9n phAi
=i su vo nhLng diHn bi-n lQch s v pht hi8n ra nhLng nt =3c =o =$Ec Rn su
trong lng hi8n v5t. (Tr9n V n Giu).
8.12. Chng no ng$%i Ty nh h-t cP n$Nc Nam th mNi h-t ng$%i Nam
=nh Ty. (NguyHn Trung Tr/c).
8.13. V n ha, n-u =+ pht tri+n m3t cch t/ pht, khng c s/ h$Nng dn
t/ gic, sF =+ l i sau l$ng m3t bi sa m c (Karl Marx).
9. Tm cc phn =on t$ng =$ng vNi cc phn =on 8.1, 8.3, 8.4, 8.5, 8.6, 8.10,
8.12.

Ch8Bng V

SUY LUMN
I. KHI NITM CHUNG V SUY LUMN
1. Suy luln l g?
Suy luln l thao tc t8 duy logic, thng qua + ng89i ta rt ra +8|c
phn +on m~i t mxt hay nhi,u phn +on + c
Phn =on = cho g*i l TIN Z.
Phn =on mNi =$Ec g*i l KT LUhN.
2. Cc loi suy luln
Nghin c7u suy lu5n, ng$%i ta chia thnh hai lo i: suy lu5n hEp logic v
suy lu5n khng hEp logic.
2.1. Suy luln h|p logic:
Suy lu5n hEp logic l suy lu5n, n-u cc ti.n =. =.u =ng v tun th theo
cc quy t c c a suy lu5n th k-t lu5n rt ra cng =ng.
M3t =:t n$Nc muBn pht tri+n v. nhi.u mJt th phAi h3i nh5p quBc tVi8t Nam muBn pht tri+n v. nhi.u mJt
V5y, Vi8t Nam phAi h3i nh5p quBc t-.
2.2. Suy luln nghe c l:
49

Suy lu5n nghe c l l ki+u suy lu5n khng tun th cc quy t c suy lu5n,
=+ t nhLng ti.n =. = c rt ra k-t lu5n, do v5y, n-u cc ti.n =. =.u =ng th k-t
lu5n rt ra c th+ =ng m cng c th+ sai.
Chng h n, trong truy8n vui truy.n hnh Th ph m l ai?:
- ng A bQ m:t chi-c xe = p v ng nghi l anh B hng xm l:y. ng A
suy lu5n:
1. Trong xm ny = nhi.u l9n m:t tr3m.
2. Anh B l th ph m cc vK m:t = v = tng bQ t v. t3i n tr3m.
3. L9n ny ti m:t xe = p.
V5y, th ph m khng ai khc l anh B.
Trong cu chuy8n ny, k-t lu5n rt ra c a ng A l c th+ =ng m cng c
th+ sai (v th ph m l con ng :y bn =+ tiu xi).
II. SUY LUMN HEP LOGIC:
1. Suy luln t ti,n +, l phn +on +Bn
1.1. Suy luln t mxt ti,n +, (suy luln trc ticp)
Php suy lu5n no ch c m3t ti.n =. =$Ec g*i l php suy lu5n t m3t ti.n
=. hay suy lu5n tr/c ti-p.
Quy tc chung: Khi ni)m no khng chu din & ti n ! th khng ! #c
chu din & kGt lu n.
1.1.1. Php +{o ng8|c (+si ch)
Mu4n +si ch, ta +si v} tr cpa chp t v v} t.
- C ba tr$%ng hEp suy lu5n hEp logic t php =i ch (=Ao ng$Ec Conversio).
1.1.1.1. Php +{o ng8|c hn +}nh
Zy l php suy lu5n chuy+n t phn =on ton x$ng khng =Qnh
sang =Jc x$ng khng =Qnh.
- Ti.n =.: M*i S l P (SaP)
- K-t lu5n: M3t sB P l S (PiS)
V dK:
- Ti.n =.: M*i thanh nin =.u m bng =
- K-t lu5n: M3t sB ng$%i m bng = l thanh nin.
50

1.1.1.2. Php +{o ng8|c +Bn gi{n

Zy l php suy lu5n chuy+n t phn =on ph =Qnh ton x$ng hJc
khng =Qnh =Jc x$ng sang phn =on mNi.
- Ti.n =.: M3t sB S l P (SiP)
- K-t lu5n: M3t sB P l S (PiS)
V dI:
- Ti.n =.: M3t sB thanh nin l c9u th bng =
- K-t lu5n: M3t sB c9u th bng = l thanh nin.
- Ti.n =.: M*i S khng l P (SeP)
- K-t lu5n: M*i P khng l S (PeS)
V dI:
- Ti.n =.: M*i k c h3i =.u khng c lng t/ trong
- K-t lu5n: M*i ng$%i c lng t/ tr*ng =.u khng l k c h3i.
1.1.1.3. Ch
T ti.n =. l phn =on M3t sB S khng l P, ta khng th+ suy ra M3t
sB P khng l S.
V dI: T ti.n =. M3t sB =3ng v5t khng phAi l con ng$%i ta khng th+
suy ra M3t sB con ng$%i khng phAi l =3ng v5t.
Bi v, xt hai tr$%ng hEp c a phn =on M3t sB S khng l P, khi ni8m
S =.u khng chu din, nh$ng n-u k-t lu5n rt ra l M3t sB P khng l S th S
chu din. Nh$ v5y, suy lu5n ny sF vi ph m quy t c = =$Ec =. c5p.
1.1.2. Php +si chut
Mu4n +si chut, ta +si tn t P thnh khi ni!m mu thun v~i n, t`c
l khng P ; thay +si h! t - phn +on khng +}nh +si thnh phn +on
php +}nh v ng8|c li.
C 4 d ng phn =on =n rt ra theo ph$ng php =i ch:t:
1.1.2.1. - Ti.n =.: M*i S l P
- K-t lu5n: M*i S khng l P
V dI:
- Ti.n =.: M*i cng dn =.u phAi ch:p hnh php lu5t
- K-t lu5n: M*i cng dn khng th+ khng ch:p hnh php lu5t.
51

1.1.2.2. - Ti.n =.: M3t sB S l P

- K-t lu5n: M3t sB S khng l P
V dI:
- Ti.n =.: M3t sB loi n:m c ch:t =3c
- K-t lu5n: M3t sB loi n:m khng phAi khng c ch:t =3c.
1.1.2.3. - Ti.n =.: M*i S khng l P
- K-t lu5n: M*i S l P
V dI: T M*i cng nhn khng l k bc l3t ta suy ra M*i cng nhn
l ng$%i khng bc l3t
1.1.2.4. - Ti.n =.: M3t sB S khng l P
- K-t lu5n: M3t sB S l P
V dK:
- Ti.n =.: M3t sB sinh vin khng l =on vin
- K-t lu5n: M3t sB sinh vin khng phAi l =on vin
1.1.3. Kct h|p +si chut v +si ch:
C th+ th/c hi8n =i ch:t tr$Nc, =i ch sau hoJc ng$Ec l i.
- Ti.n =.: M*i S l P
- Zi ch:t: M*i S khng l P
- Zi ch: M*i P l khng S
V dK:
- Ti.n =.: M*i thanh nin =.u m bng =.
- Zi ch:t: M*i thanh nin khng phAi khng m bng =.
- Zi ch: M*i ng$%i khng m bng = khng l thanh nin.
1.1.4. Suy luln da vo quan h! v, gi tr} chn l gia cc phn +on
+Bn (Hnh vung logic).
1.1.4.1. Da vo quan h! mu thun
Rt ra kct luln b ng cch php +}nh phn +on mu thun v~i ti,n +,.
Do v5y, ng$%i ta cn g*i quan h8 ny l quan h8 ph =Qnh.
Z l quan h8 giLa A - O v E I.
Nh$ v5y, n-u ti.n =. l A th k-t lu5n rt ra sF l O .
V dK:
52

A: M*i quy lu5t =.u mang tnh khch quan.

O : Khng phAi c m3t sB quy lu5t khng mang tnh khch quan.

Tm t t:
Ti.n =.

K-t lu5n

1.1.4.2. Da vo quan h! l! thuxc

Ncu ti,n +, l phn +on chung (khng +}nh honc php +}nh) +ng th
kct luln rt ra l phn +on bx phln (khng +}nh honc php +}nh) s +ng.
Do v5y, ng$%i ta g*i quan h8 ny l quan h8 l8 thu3c.
V dI:
A: M*i ng$%i =.u muBn sBng h nh phc.
N-u phn =on ny =ng th k-t lu5n sau =y sF =ng:
I: C m3t sB ng$%i muBn sBng h nh phc.
Tm t t:

53

Ti.n =.

K-t lu5n

1.1.4.3. Da vo quan h! +4i chi trn

Rt ra kct luln b ng cch php +}nh phn +on c quan h! +4i chi.
V dI:
M*i ng$%i Vi8t Nam =.u yu n$Nc (A).
Ta rt ra k-t lu5n =ng:
Khng phAi m*i ng$%i Vi8t Nam =.u khng yu n$Nc ( E ).
Tng qut:
Ti.n =.

K-t lu5n

1.1.4.4. Suy luln da vo quan h! +4i chi d8~i

N-u ti.n =. l ph =Qnh phn =on b3 ph5n khng =Qnh hoJc ph =Qnh th
k-t lu5n l phn =on b3 ph5n ph =Qnh hoJc khng =Qnh.
V dI:
Khng phAi c m3t sB sinh vin khng thch h*c logic h*c ( O ).
Ta rt ra k-t lu5n =ng:
C m3t sB sinh vin thch h*c logic h*c (I).
Tng qut:
Ti.n =.

K-t lu5n

Nh$ v5y, vNi m3t phn =on b:t k lm ti.n =., ta c th+ c nhi.u k-t lu5n
=ng =$Ec rt ra t ti.n =. =.
1.2. Tam +on luln (suy luln t hai ti,n +, l phn +on +Bn suy
luln gin ticp)
1.2.1. Khi ni!m v, tam +on luln
54

Tam =o n lu5n l h8 thBng suy diHn tin =. c x$a nh:t, do nh tri-t h*c,
logic h*c Hy L p Aristote xy d/ng nn.
Theo Aristote, tam =o n lu5n l lo i suy lu5n g m ba m8nh =., trong = c
hai m8nh =. =Jt ra tr$Nc, m8nh =. th7 ba do chng m rt ra (k-t lu5n) m3t cch
t:t nhin; m8nh =. th7 ba = ng9m ch7a trong hai m8nh =. = cho.
Trong tam =o n lu5n, hai phn =on ti.n =. c mBi lin h8 vNi nhau bi s/
lJp l i c a cng m3t khi ni8m. Khi ni8m = =$Ec g*i l thu5t ngL giLa hay
trung danh t. K hi8u l M (Mdium).
K-t =. c a suy lu5n ch ch7a hai thu5t ngL S v P.
Khi ni8m =ng vai tr ch t trong k-t lu5n g*i l ti+u danh t hoJc
thu5t ngL nhP. K hi8u l S.
Khi ni8m =ng vai tr tn t trong k-t lu5n g*i l thu5t ngL lNn hay g*i
l = i danh t. K hi8u l P.
Trong 2 ti.n =., ti.n =. no ch7a = i danh t th g*i l = i ti.n =.; ti.n =.
no ch7a ti+u danh t th g*i l ti+u ti.n =..
V dK ni ti-ng do Aristote =$a ra:
- Z i ti.n =.: M*i ng$%i =.u phAi ch-t.
- Ti+u ti.n =.: Socrate l ng$%i.
- K-t lu5n: V5y, Socrate phAi ch-t.
Suy lu5n trn c d ng tng qut:
- Z i ti.n =.: M*i M l P (= i ti.n =.)
- Ti+u ti.n =.: (M*i) S l M (ti+u ti.n =.)
- K-t lu5n: (M*i) S l P (k-t =.)
DiHn = t bng ngn ngL, ng$%i ta dng hm v =+ lin k-t hai ti.n =. v
dng hm n-u. th =+ lin k-t hai ti.n =. vNi k-t =..
1.2.2. Cc loi hnh tam +on luln
Trong tam =o n lu5n, c hai cch s p x-p th7 t/ theo thu5t ngL P v M
trong = i ti.n =. v hai cch s p x-p th7 t/ cc thu5t ngL S v M trong ti.n =.
nhP. T hEp l i, chng ta c 4 cch s p x-p hai ti.n =.. Do =, c 4 lo i hnh tam
=o n lu5n.

55

Loi hnh I

Loi hnh II

Loi hnh III

Loi hnh IV

MP

PM

MP

PM

SM

SM

MS

MS

SP

SP

SP

SP

Z+ gip chng ta dH nhN 4 lo i hnh, ta hnh dung 4 s/ s p x-p c a thu5t

ngL giLa theo s = m3t c o s mi (a shirt collar).

IV
II

III

Xem Hurley, Logic, Seventh Editon, Page 255

Cc phn =on trong cc lo i hnh trn c th+ nh5n m3t trong 4 d ng: A, E,
I, O. M mi lo i hnh c 3 phn =on, nh$ th-, mi lo i hnh sF c 43 = 64 ki+u.
Do v5y, cA 4 lo i hnh sF c 4 x 64 = 256 ki+u.
Nh$ng = l l thuy-t. Th/c t-, mi lo i hnh ch c 6 ki+u =ng. V nh$
v5y, 4 lo i hnh sF c 4 x 6 = 24 ki+u =ng.
Tuy v5y, do t m3t ti.n =. l phn =on =n ton x$ng khng =Qnh hoJc
ph =Qnh ta c th+ suy ra tr/c ti-p nhLng phn =on =Jc x$ng t$ng 7ng =ng,
nn trong 24 ki+u ni trn, c 5 ki+u =$Ec suy tr/c ti-p t cc ki+u khc. 1.2.3.
Cc quy tc cpa tam +on luln
Nhm quy tc lin quan +cn thult ng
- Quy tc I: Trong tam !o n lu n ch+ c 3 khi ni)m v ch+ 3 khi ni)m
c u thnh.
V dI: - TZ1: V5t ch:t l ph m tr tri-t h*c
- TZ2: Ci bn l v5t ch:t
- KZ: Ci bn l ph m tr tri-t h*c.
Trong suy lu5n ny, khi ni8m v5t ch:t trong hai ti.n =. khng cng m3t
nghOa (khng = ng nh:t).
56

Theo quy t c = nu, suy lu5n ny khng hEp logic.

- Quy tc 2: Trung danh t_ (M) ph(i ! #c chu din t nh t m9t l0n
trong hai ti n ! .
NghOa l, M phAi l ch t c a phn =on chung hoJc tn t c a phn =on
ph =Qnh.
V dI: C m3t sB ng$%i lao =3ng tr c l gio vin.
T:t cA nh th l ng$%i lao =3ng tr c.
V5y, t:t cA cc nh th l gio vin.
Suy lu5n trn c d ng tng qut:
M3t sB M- l PM*i S+ l MM*i S+ l PSuy lu5n ny khng hEp logic v trung danh t M khng chu din 01 l9n
no trong hai ti.n =..
Ch7ng minh bng s = Euler-venn:

S3

P
S1

S2

- N-u S S1 th k-t lu5n bi+u diHn =$Ec trn s = .

- N-u S S2, S3 th k-t lu5n khng bi+u diHn =$Ec trn s = .
V5y, suy lu5n trn khng hEp logic.
Ch : Z+ xt xem m3t suy lu5n c hEp logic hay khng bng s = Euler
- Venn, ta phAi vF s = theo cc khA n ng c th+ xAy ra c a hai ti.n =.. Sau =,
ta quan st, n-u k-t lu5n c a suy lu5n bi+u diHn =$Ec trn s = th suy lu5n =
hEp logic; n-u xu:t hi8n t nh:t m3t tr$%ng hEp m k-t lu5n khng bi+u diHn
=$Ec trn s = th ta k-t lu5n rng suy lu5n = khng hEp logic.
- Quy tc 3: Ch t_ S ho3c tn t_ P, nGu khng chu din & ti n ! th
khng ! #c chu din & kGt lu n.
V dI: M*i sinh vin chuyn ngnh tri-t h*c =.u h*c logic h*c.
57

Anh :y khng phAi l sinh vin chuyn ngnh tri-t h*c.

Anh :y khng h*c logic h*c
Suy lu5n trn c d ng tng qut:
M*i M+ l P(M*i) S+ khng l M+
(M*i) S- khng l P+
Suy lu5n ny khng hEp logic, v khi ni8m P khng chu din ti.n =.
nh$ng chu din k-t lu5n.
Ch7ng minh bng s = Euler - Venn:

S2

P
S3

S1

Nhn vo s = ta th:y:
- N-u S S1 th k-t lu5n bi+u diHn =$Ec trn s = .
- N-u S S2, S3 th k-t lu5n khng bi+u diHn =$Ec trn s = .
V5y, suy lu5n trn khng hEp logic.
Nhm quy tc lin quan +cn m!nh +,
- Quy tc 4: NGu hai ti n ! l phn !on ph !*nh th khng rt ra
! #c kGt lu n no chZc !ng.
V dI: M*i cng nhn =.u khng l k bc l3t.
Anh :y khng phAi l cng nhn.
- K-t lu5n 1: Anh :y l k bc l3t
- K-t lun 2: Anh :y khng l k bc l3t.
Suy lu5n trn c d ng tng qut:
M*i M khng l P
M*i S khng l M
K-t lu5n 1: M*i S l P
K-t lu5n 2: M*i S khng l P.

58

Ta th:y, k-t lu5n 1 v k-t lu5n 2 =.u c khA n ng xAy ra, nh$ng chng ta
khng rt ra =$Ec k-t lu5n no ch c ch n =ng.
Ta c s = Euler - Venn:

S2

P S1

S3

Nhn vo s = ta th:y:
- N-u S vQ tr S1 th k-t lu5n 1 bi+u diHn =$Ec trn s = , nh$ng n-u S
vQ tr S2, S3 th k-t lu5n 1 khng bi+u diHn =$Ec trn s = .
- N-u S vQ tr S3 th k-t lu5n 2 bi+u diHn =$Ec trn s = , nh$ng n-u S
vQ tr S1, S2 th k-t lu5n 2 khng bi+u diHn =$Ec trn s = .
Cho nn, mi k-t lu5n rt ra trn =y c th+ =ng m cng c th+ sai. Do
v5y, n-u suy lu5n xu:t pht t hai ti.n =. l phn =on ph =Qnh th ta khng th+
rt ra =$Ec k-t lu5n no ch c ch n =ng.
- Qui tc 5: NGu c m9t ti n ! l phn !on ph !*nh th kGt lu n cbng
ph(i l phn !on ph !*nh.
V dI: M*i v5t th+ =.u khng t n t i vOnh viHn.
Tri =:t l m3t v5t th+.
Tri =:t khng t n t i vOnh viHn.
Suy lu5n trn c d ng tng qut:
M*i M+ khng l P+
M*i S+ l MM*i S+ khng l P+
Suy lu5n ny hEp logic, v n thoA cc quy t c c a suy lu5n.
Ch7ng minh bng s = Euler Venn:

M
S

59

Nhn vo s = ta th:y:
- Ch c m3t vQ tr S l t5p con c a M.
- M hon ton tch r%i P
cho nn, k-t lu5n M*i S khng l P c a suy lu5n = cho lun bi+u diHn
=$Ec trn s = .
V5y, suy lu5n = cho hEp logic.
- Qui tc 6: Hai ti n ! l phn !on ring th khng rt ra ! #c kGt
lu n no chZc chZn.
V dI: C m3t sB ng$%i Vi8t Nam l tr th7c
C m3t sB tr th7c l nh bc h*c
C m3t sB ng$%i Vi8t Nam l nh bc h*c.
Suy lu5n trn c d ng tng qut :
M3t sB S- l MM3t sB M- l PM3t sB S- l PSuy lu5n trn khng hEp logic, v khi ni8m M khng chu din t nh:t m3t
l9n trong hai ti.n =..
Ch7ng minh bng s = Euler Venn:

S
P1

P2

Nhn vo s = ta th:y:
- N-u P vQ tr P1 th k-t lu5n c a suy lu5n bi+u diHn =$Ec trn s = ;

60

- N-u P vQ tr P2 th k-t lu5n c a suy lu5n khng bi+u diHn =$Ec trn s
= .
Do v5y, t hai ti.n =. l phn =on ring th ta khng th+ rt ra =$Ec k-t
lu5n no ch c =ng.
- Qui tc 7: NGu c m9t ti n ! l phn !on ring th kGt lu n cbng ph(i
l phn !on ring.
V dI: M3t sB nh nghin c7u l nhLng tn c h3i
M*i tn c h3i =.u =ng khinh
M3t sB ng$%i =ng khinh l nhLng nh nghin c7u.
Suy lu5n trn c d ng tng qut:
M3t sB P- l MM*i M+ l SM*i S+ l PSuy lu5n ny khng hEp hEp logic, v khi ni8m S khng chu din ti.n =.
m chu din k-t lu5n.
Ch7ng minh bng s = Euler - Venn:

P
M

Ta th:y, k-t lu5n c a suy lu5n khng bi+u diHn =$Ec trn s = , nn suy
lu5n = cho khng hEp logic.
Do v5y, n-u c m3t ti.n =. l phn =on ring th k-t lu5n khng th+ l
phn =on chung.
- Qui tc 8: Hai ti n ! l phn !on khOng !*nh th kGt lu n khng thH
l ph !*nh.
V dK: M*i giAng vin = i h*c =.u l tr th7c
Anh :y l giAng vin = i h*c
V5y, anh :y khng l tr th7c
Suy lu5n trn c d ng tng qut:
61

M*i M+ l P(M*i) S+ l MM*i S+ khng l P+

Suy lu5n ny khng hEp hEp logic, v khi ni8m P khng chu din ti.n =.
m chu din k-t lu5n. Z+ P khng chu din, trong tr$%ng hEp ny, k-t lu5n phAi
l M*i S+ l P-
Ch7ng minh bng s = Euler - Venn:
P
M

Ta th:y, k-t lu5n c a suy lu5n khng bi+u diHn =$Ec trn s = , nn suy
lu5n = cho khng hEp logic.
=y, ta th:y, trn s = S phAi thu3c P. Do v5y, k-t lu5n c a suy lu5n
hEp logic phAi l phn =on khng =Qnh.
Trn =y l 8 qui t c dng =+ khAo st php tam =o n lu5n c a logic c
=i+n.
2. Suy luln t ti,n +, l phn +on ph`c
Suy lu5n ny d/a vo cc phn =on t$ng =$ng. N-u phn =on = cho
l ti.n =. =ng th phn =on t$ng =$ng vNi n sF l k-t lu5n =ng.
1.2.1. Ti,n +, l phn +on P

Ta c cc k-t lu5n:
- K-t lu5n 1: Q

- K-t lu5n 2: P Q
1.1.2. Ti,n +, l phn +on P Q
Ta c cc k-t lu5n:
- K-t lu5n 1: P

- K-t lu5n 2: Q

- K-t lu5n 3: P Q
62

1.2.3. Ti,n +, l phn +on P Q .

Ta c cc k-t lu5n:
- K-t lu5n 1: P

- K-t lu5n 2: Q

- K-t lu5n 3: P Q
Ta ch7ng minh tr$%ng hEp ny bng cch l5p bAng chn l sau =y:
P Q

1
1
0
0

1
0
1
0

0
0
1
1

a
0
1
0
1

1
0
0
0

b
0
1
1
1

1
0
0
0

1
0
0
0

c
0
1
1
1

0
1
1
1

1
0
0
0

Ta th:y a, b, c, d, c cng gi trQ chn l. V5y, suy lu5n trn l hEp logic.
2. Suy luln t nhi,u ti,n +, l phn +on ph`c.
Ph$ng th7c c bAn =+ khAo st v =i =-n k-t lu5n m3t suy lu5n t nhi.u
ti.n =. l phn =on ph7c c hEp logic hay khng hEp logic l l5p bAng gi trQ
chn l. Khi cc ti.n =. =.u =ng v k-t lu5n cng =.u =ng th suy lu5n = hEp
logic. N-u cc ti.n =. =.u =ng nh$ng c m3t k-t lu5n sai th suy lu5n = khng
hEp logic. Sau =y l m3t sB v dK =n giAn:
2.1. Qui tc kct luln (Modus tollendo ponens):
Ti.n =. 1: P

Ti.n =. 2: P
K-t lu5n: Q
V dI: N-u ch quan th sF ph m sai l9m
Anh :y l ng$%i ch quan
Anh :y sF ph m sai l9m
G*i:
- Ch quan l P
- Ph m sai l9m l Q
63

Suy lu5n trn c d ng tng qut:

P

P
Q
P

Suy lu5n ny hEp logic, v khi cc ti.n =. =ng th k-t lu5n cng =ng.
2.2. Quy tc ph{n +{o (Modus ponend tollens):
Ti.n =. 1: P

Ti.n =. 2: Q
K-t lu5n: P
V dK: N-u m3t ng$%i l c quan th ng$%i = yu =%i ( P
Anh :y khng yu =%i ( Q )
Anh :y khng l c quan ( P )
Ch7ng minh:
Suy lu5n ny hEp logic.
P

2.3. Qui tc bc cu (chuyon v})

Ti.n =. 1: P

Ti.n =. 2: P

K-t lu5n: P

64

Q)

V dI: N-u cn ch- =3 t$ hLu th cn giai c:p =Bi khng ( P

N-u cn giai c:p =Bi khng th cn nh n$Nc ( Q
N-u cn ch- =3 t$ hLu th cn nh n$Nc ( P

Q)

R)

R)

Ch7ng minh:
P

Suy lu5n ny hEp logic, v khi cc ti.n =. =ng th k-t lu5n cng =ng.
2.4. Qui tc la chn:
Ti.n =. 1: P Q
Ti.n =. 2: P
K-t lu5n: Q
V dI: Xe h-t x ng hoJc hPng my ( P Q )
Xe khng h-t x ng ( P )
V5y, xe hPng my ( Q ).
Ch7ng minh:
P

Suy lu5n ny hEp logic.

65

5. Suy luln qui np.

Suy lu5n qui n p l ki+u suy lu5n, trong = k-t lu5n v. ton b3 lNp =Bi
t$Eng, =$Ec rt ra trn c s nghin c7u cc =Bi t$Eng ring l thu3c lNp =Bi
t$Eng :y.
Nghin c7u suy lu5n qui n p ng$%i ta chia lm hai lo i : Qui n p hon ton
v qui n p khng hon ton(suy lu5n nghe c l)
5.1 Qui n p hon ton (Induction formelle)
Qui n p hon ton hay qui n p hnh th7c l ki+u suy lu5n hEp logic v k-t
lu5n v. ton b3 =$Ec rt ra trn c s nghin c7u t:t cA cc =Bi t$Eng ring l
thu3c nhm =Bi t$Eng :y.
5.2 Qui n p ton h*c.
Trong ton h*c, =Bi vNi nhLng t5p hEp v h n, ng$%i ta khng th+ th/c
hi8n php qui n p hon ton. Trong tr$%ng hEp ny, nhi.u khi ng$%i ta s dKng
php qui n p ton h*c.
Chng h n, xt hm m8nh =. P(n) trong = n xt trong t5p hEp v h n cc
sB t/ nhin : 1, 2, 3, 4,n, Z+ rt ra k-t lu5n P(n) =ng vNi m*i n, ta xt t:t cA
P(1), P(2), P(3)P(n),
III. SUY LUMN NGHE C L
Suy lu5n nghe c l g m cc php qui n p khng hon ton v php t$ng
t/.
1. Qui np khng hon ton:
Qui n p khng hon ton l suy lu5n nghe c l, v k-t lu5n v. ton b3
=$Ec rt ra trn c s nghin c7u m3t sB =Bi t$Eng = i di8n cho cA lNp =Bi t$Eng
:y.
2. Php t8Bng t:
T$ng t/ th$%ng c nghOa l giBng nhau. Hai =Bi t$Eng =$Ec xem l t$ng
t/, n-u chng c nhi.u tnh ch:t giBng nhau.
Php t$ng t/ l ki+u suy lu5n, trong = hai =Bi t$Eng giBng nhau m3t sB
tnh ch:t, ta suy ra rng chng giBng nhau m3t sB tnh ch:t khc.

66

TH C HNH
1. V sao phn =on ph =Qnh b3 ph5n khng hon vQ =$Ec? Cho VD.
2. Zi.u ki8n =+ k-t lu5n c a lu5n 3 =o n =ng?
3. Cho cc suy lu5n:
a. M*i v5t =.u c mu thun.
th7c khng phAi l s/ v5t.
V5y, th7c khng c mu thun.
b. M*i hnh vung =.u c 4 c nh bng nhau.
T7 gic ABCD c 4 c nh bng nhau.
V5y, t7 gic ABCD l hnh vung.
c. T:t cA nhLng ng$%i ti-n b3 =.u chBng chi-n tranh xm l$Ec.
M3t sB ng$%i chBng chi-n tranh xm l$Et l ng$%i C3ng sAn.
V5y, m3t sB ng$%i ti-n b3 l ng$%i c3ng sAn.
d. Khng m3t n$Nc t$ bAn no khng t n t i quan h8 ng$%i bc l3t ng$%i.
Vi8t Nam khng l n$Nc t$ bAn.
V5y, Vi8t Nam khng t n t i quan h8 ng$%i bc l3t ng$%i.
e. M3t sB kim lo i l kim lo i ki.m.
M3t sB nguyn tB ha h*c l kim lo i.
M3t sB nguyn tB ha h*c l kim lo i ki.m.
f. Hnh thoi l hnh bnh hnh c cc c ch bng nhau.
Hnh ny khng l hnh thoi.
Hnh ny khng l hnh bnh hnh c cc c ch bng nhau.
g. M3t sB t l th/c t.
Danh t l th/c t.
Danh t l t.
h. C th bng mang.
C voi khng th bng mang.
V5y, c voi khng l c.
i. M3t sB sinh vin hoa h5u.
C hoa h5u l ng$%i An Giang.
67

V5y, c sinh vin l ng$%i An Giang.

Dng s = Euler - Venn v cc quy t c tan =o n lu5n =+ xem xt cc
suy lu5n trn c hEp logic khng?

TI LITU THAM KHPO

Ti li!u ticng Vi!t
1. Thi B ch, Zng - Ty Kim C tinh hoa, NXB SBng MNi, Saigon 1965.
2. NguyHn Tr*ng ChuRn - Z Minh HEp, Quan ni.m c2a Hegel v; bOn chPt c2a
Tri t h c, NXB Chnh trQ QuBc gia, H N3i 1999.
3. NguyHn Tr*ng ChuRn, Z Minh HEp, VPn ; t duy trong tri t h c Hegel,
NXB Chnh trQ QuBc gia, H N3i 1999.
4. NguyHn Tr*ng ChuRn, Tri t h c Ty u th kR XVII - XVIII - R. Descartes,
NXB Khoa h*c X h3i, H N3i 1995.
5. Hong Chng, Logic ph thng, NXB Gio dKc, 1994.
6. Hong Chng - L Ng*c Anh, Gio trnh khi ni.m T=p h"p - Logic, Ph$ng
php thBng k, NXB Gio dKc, 1977.
7. NguyHn Z7c Dn, Logic - NgW nghXa - C php, NXB Z i h*c v THCN,
1987.
8. NguyHn Z7c Dn, Logich v Ti ng Vi.t, NXB Gio dKc.
9. Tr9n Thi Znh (dQch), Descartes - Ph Zng php lu=n, NXB Nam - Chi Tng Th$.
10. V Cao Zm, Ph Zng php lu=n nghin c9u khoa h c, NXB Khoa h*c k
thu5t, H N3i 1996.
11. V$ng T:t Z t, Logic hnh th9c, ZHSP H N3i I, 1994.
12. Tri8u Phng Z ng, Ph Zng php Bi.n lu=n - Thu=t hng bi.n (NguyHn QuBc
Siu phin dQch), NXB Gio dKc 1999.
13. S.L.Edenman, Logic Ton, NXB Gio dKc, 1981.
14. NguyHn Thi8n Gip (ch bin) - Zon Thi8n Thu5t - NguyHn Minh Thuy-t,
D\n lu=n Ngn ngW h c, NXB Gio dKc 1988.
15. D.P.Gorki, Logic h c, NXB Gio dKc, 1974.
68

16. T Duy HEp - Phan Anh Tu:n, Logic h c, NXB Gio dKc, 1999.
17. L]ch s^ Tri t h c (T5p I, II, III - t5p th+ tc giA), NXB T$ t$ng V n ha.
18. V.I.Lnine, Ton t=p, T5p 29, Nxb Ti-n b3 Matxcva, 1981, tr. 191)
19. Xy d<ng b/ ch Zng trnh khung cho cc ngnh o t0o 0i h c v cao
_ng", VK Z i h*c B3 Gio dKc v Zo t o.
20. H Thc Minh, Tri t h c C

0i Hy L0p - La M, NXB Mi C Mau 1997.

21. Hong Ph, Logic Ngn ngW h c, NXB Khoa h*c X h3i, H N3i 1989.
22. Bi Thanh Qu:t, Logic hnh th9c, L$u hnh n3i b3, ZHKHXH - NV H N3i.
23. NguyHn Minh S, Ton h c v Tr khn, NXB Z i Chng, Si Gn 1971.
24. L T Thnh, Tm hi(u Logic, NXB Tr, 1993.
25. TrQnh Huy Ti-n, Bi HLu S ng, Tri t vbn trch d]ch Lu=n l h c (Php Vi8t), NXB thnh phB H Ch Minh.
26. NguyHn V n Tr:n, Logic vui, NXB Chnh trQ QuBc gia, H N3i 1993.
27. Tri t h c Aristote, NXB Khoa h*c X h3i, H N3i, 1998.
28. NguyHn Tr*ng V n - Bi V n M$a, Logic h c, T sch Z i h*c Tng hEp
TP. H Ch Minh. - 1995.
Ti li!u Ticng Anh
1. Patrick J. Hurley, A Concise Introduction to Logic, Wadsworth Publishing Co.
Belmont, California.
2. Aristotle, Ancient Philosopher, 384 - 322 B_C.htm
3. The New Universal library, Volume Eight, The Caxton Publishing Company
limited, London.
4. Samuel Guttenplan, The Languages of Logic, Oxford Publishing Services,
1986.

69