You are on page 1of 11

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

YEN MEDYADA HABER DL


(AYE PAALI OLAYI ZERNDEN GELENEKSEL MEDYA VE
NTERNET HABERCL KARILATIRMASI)
Yusuf YURDGL
Atatrk niversitesi letiim Fakltesi, Erzurum, Trkiye
yusufyurdagul@hotmail.com
. Etem ZNDEREN
Atatrk niversitesi S.B.E Radyo TV Sinema Anabilim Dal, Erzurum, Trkiye
i.etemzinderen@hotmail.com

ABSTRACT
The news subject is the primary subject emphasized diligently by the media studies. The
news, which develops and transforms the knowledge and interest of the society, and which
recreate the reality according to structure, technology and the ideology of media
organizations, has been the guarantee of reliability of the media organizations most of the
time, as well as their quality and prestige. Whether be it traditional media or the social media,
the language used in the text of a news story is indispensable in terms of the credibility of the
news, although it's claimed that the image used defends any event or idea, and the language is
only a complementary element. The Ayse Pasali murder, which occupies Turkey's agenda
over the news on the violence against women, was chosen as the case study to illustrate the
differences in the news language used in the traditional and social media. The news covered
in newspapers and Internet news sites on the Ayse Pasali murder will be examined by the
comparative content analysis method, and the differences on news languages will be put
forward.
Keywords: News, News Language, Social Media, Traditional Media
1. GR
Medyann en temel amalarndan biri insanolun merak duygusunu gidermesi olarak ifade
edilebilecek haberdar etme, haberin iletilmesi grevidir. Bu grevi amzda yeni iletiim
ortam olarak tanmlanan yeni medya aralarndan biri olan internetle birlikte geleneksel
medya kapsamnda ele alnan gazete ve televizyon gibi aralar yerine getirmektedir. Genel
itibariyle geleneksel ve yeni medya birbirine kyasla farkllklar tad gibi, zelde de birer
medya arac olan internet, televizyon ve gazete kendi iinde de birtakm farkllklar
tamaktadr. Bu farkllklarn ortaya konulmas asndan Aye Paal Cinayeti zerinden
yaplan haberler ele alnarak irdelenmitir. Kullanlan haber dilinin izleyicinin duygu,
dnce ve davranlar zerindeki etki boyutunun belirlenmesi geni apl bir aratrma
gerektirmektedir. Ancak almada farkl medya organlarnn haber, haber dili, haber ierii
ve haberin oluturulmasna ynelik farkllklar ele alnarak yeni medya ve geleneksel
medyada amzda artk bal bana bir tr olarak grlmeye balanan haberde ortak ve
farkl ynler ortaya konulmaya allmtr. Geleneksel ve yeni medya organlar sahiplik
olgusu erevesinde ele alndnda, geleneksel medya organlarna sahip medya irketlerinin
yeni olan bu medya ortamnda da hkim olmaya altklar grlmektedir. almada ele
alnan gazete, televizyon ve internet haber sitelerinin seiminde de bu durum etkili olmutur.
Toplumun bilgi ve ilgisini gelitiren, dntren ve medya organizasyonlarnn yapsna,
teknolojisine ve ideolojisine gre gereklii yeniden kurgulayan haber, medya
organizasyonlarnn kalite ve prestijlerinin yan sra ou zaman gvenilirliklerinin de
garantisi olmutur. Bu ynyle haber konusu, medya almlarnn zerinde titizlikle durduu
konularn banda gelmektedir. ster geleneksel medya olsun isterse yeni medya, herhangi bir

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

81

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

olay ya da dnceyi, kullanlan grntnn savunduu, dilin ise sadece tamamlayc bir
unsur olarak ie yarad iddia edilse de, bir haber metninde kullanlan dil haberin
inandrcl asndan vazgeilmezdir. nk haber, gerei ilettiini izleyiciye
duyumsatmak iin dile bavurmaktadr. Gazete, televizyon ve dergi gibi geleneksel medya
haberlerindeki dil, ounlukla alglamay ve hafzada tutmay kolaylatrmak maksatl yaplan
dzenlemelerden olumaktadr. zellikle fotoraf ve hareketli grnt, haberi sadece o
anda ve o aratan takip etmekten baka bir seenei olmayan izleyici/okuyucu iin
kullanlan dil negatif ya da pozitif cmlelerden kurulu, daha ok iknaya dnk bir dildir. O
anda ve o arala takip etmek/edilmek zorunluluu bulunmayan yeni medyada ise haber
dili geleneksel olana kyasla deiiklikler iermektedir. Geleneksel medyada haber
konusunda ne kan ikna srecinin yerini yeni medyada hz almtr. Haberi dnyann
neresinde olursa olsun muhatabna en ksa sre iinde ulatrma gayesi, haber dilinde kkten
deiiklikler meydana getirmitir.
Geleneksel medya ve yeni medya kyaslandnda ortaya kan farkllklar oluturulan haber
diline de yansmtr. Geleneksel medyaya kyasla yeni medyadaki haberlerin deien dilini
ortaya koymak iin haber, haber dili, grnt, gereklik, geleneksel medya ve yeni medya
gibi konular almann haber konusuna dnk kavramsal erevesini oluturmaktadr.
2. KAVRAMSAL EREVE
2.1. Haber
Yasama, yrtme ve yargdan sonra drdnc kuvvet olarak nitelendirilen ve insanlarn
medyann etkisinin dnda kalma imkannn bulunmad, bir ada yaamaktayz. Konuya
bu adan bakldnda haber, insan hayatnn her aamasnda yer alan medya
organizasyonlar bnyesinde, insanolunun en temel gdlerinden biri olan merakn
karlama amacyla bilme ve haberdar olma abas neticesinde ortaya kmtr. (Oktay,
1995:160) Herhangi bir konudaki yeni bir bilgi, gerein zeti, gerekliin toplumsal
kurgusu, herhangi bir olayn raporu ve belirli yer ve zaman iinde gereklemi olayn
bilmeyenlere aktarm gibi olduka farkl tanmlamalara sahip olan haber, medya
almalarnn her zaman odanda olmutur. (Girgin,1998:13) Belki de haber, medya konulu
almalarda en yaygn aratrma konusu olmutur. Medya almalarnda pek ok gelime ilk
kez habercilik ve haber konular ile ilgilenen aratrmaclar tarafndan gerekletirilmitir.
rnein ilk kez katlmal gzlemle medya kurulularn inceleyen aratrmaclar (Tunchman,
Molotch ve Laster, Fishman) haber reten kurulularda almalarn yapmlardr. Yine
ierik zmlemesi teknii haber aratrmalar ile gereklemitir. Farkl disiplinlerden gelen
aratrmaclarn medya ile ilgilendikleri durumlarda yine en sk odaklandklar konu haberdir.
(Yurdigl,2011:19-23) Genel olarak haber bir bilgidir. Haberin bir bilgi olmas insanlk kadar
eski olduu anlamna da gelmektedir. Yine haber, dnn bilinmeyenidir ve dolaysyla ok
sayda insan ilgilendirmektedir. Haber en nemli ve gncel olaylarn doru, tarafsz ve abuk
bir biimde aktarlmasdr. (Parsa,1993:32) Bu noktada zerinde durulmas gereken husus
haberin olayla ilikisidir. Buna gre haberin malzemesi olaydr. Ancak her olayn haber
olduunu sylemek doru olmayacaktr. Haber daha ok olayn aktarlyla ilgilidir.
2.2. Haber Dili
Medya organizasyonlar iin haberin stili olarak ifade edilebilen haber dili, haberlere birtakm
zellikler kazandrmakla birlikte baz snrlandrmalar da getirmektedir. Haber yazm
srecinde zamana kar bir yar iine girildiinden genellikle hata yapma olasln en aza
indirgeyecek ekilde ksa ve anlalr cmleler seilmektedir. Dilbilgisi kurallarn bilmenin
byk nem tad bu noktada cmlelerin bir anlam karmaasna yol amamas iin devrik
olmayan yaplar kurulmakta, anlalrlk en st seviyede tutulmaktadr. Haberde hitap edilen
kesim dikkate alnarak kelime seimi yaplmalkta ve zellikle de kelimeler Trke olarak
seilmektedir. Bu balamda modern haber teknii olarak ifade edilen 5N 1K (ne, nerede, ne
zaman, neden, nasl ve kim) kural dikkate alnarak haber dili kurulmaktadr. (zerkan,
2001:129) Bu kuralla haberin bir btnlk iinde tm ayrntlarnn verilmesi

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

82

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

amalanmaktadr. Haber dilinde anlalrlk asdan sadelik n planda tutulmaktadr. Bu


yzden tm bu ayrntlar habere aklk kazandrma abasnn bir rn olarak ortaya
kmaktadr. Ancak belirli kalplarla verilen haberde bir tekrar sz konusu olabilmektedir. Bu
da haber dilinin kurulmas srecinde ortaya kabilen olumsuz durumlardan biri olarak
karmza kmaktadr.
Bir habercinin haberi ortaya karma srecinde subjektif bir etkisinin olmas ve yine haberin
ortaya k srecinde medya organizasyonunun da nemli bir rol oynamas gibi haber dilinin
kurulmas da haberciye bal olduu kadar habercinin bnyesinde alt medya
organizasyonuna da baldr. yle ki her medya organizasyonunun gerek ideolojik gerekse
haberin yazmna dair kendine zg bir slubu sz konusudur. Dolaysyla haber dilinin
kurulmas srecinde medya organizasyonunun da nemli br etkisi sz konusudur. Ancak bu
noktada haber hangi medya organizasyonu tarafndan yaplrsa yaplsn, haber dilinde ortak
niteliklerin de var olduu gz nnde bulundurulmaldr. rnein habere tanklk etmicesine
bir dil kullanlmas ortak zelliklerden biridir. Nitekim haberci her olaya birebir tanklk etme
imkan bulamasa da izleyicide, yaplan habere tank olunmucasna bir izlenim oluturmaya
almaktadr. (Ylmaz,2009:147-150) Bu etki haberin ilk elden verilmesi izlenimi
kazandrmak iin haberin olay yerinden muhabirin azdan verilmesi suretiyle
oluturulmaktadr. Bu durum haberin sonradan renildii izlenimini tamamen yok etme
abasdr. Haberin ilk elden verildii izlenimi oluturmaya ynelik tutum balamnda metne
tanklk ya da ok yakn gemi izlenimi verilerek bir haber dili kurma abas n plana
kmaktadr. Yine haber dilinde mecazi ifadelerin kullanlmamasnn yan sra okuyucu veya
izleyiciye dorudan hitap etmek yerine zamir kullanlmadan dolayl bir sesleni tarz
benimsenmektedir. (zerkan,2001:130-135) Dolayl anlatmn benimsendii bu tarz haberin
ieriini kurmakla birlikte ierik retim, anlama ve kullanm aamalarna sahiptir. Haber ve
haberi oluturan szler arasndaki iliki basit bir yapya sahip deildir. Haber dili tek tarafl
deil ok boyutlu bir oluum gstermektedir. Bu oluum ani deil bir sre eklinde
karmza kmakta ve olduka karmak bir iletiim srecinin bir paras olarak
grlmektedir. (zerkan,2001:132-135)
2.3. Geleneksel Medya Ve Yeni Medya Karlatrmas
Genel olarak yeni medya ile geleneksel medya birbirlerinden birtakm izgilerle
ayrlmaktadr. Yeni medya ile geleneksel medya arasnda farkllklar yeni medyay niteleyen
temel nitelik etrafnda ekillenmektedir. Bunlardan ilki Etkileimdir. Bu kavram
geleneksel medyada alc ile verici arasnda dorudan bir etkileim bulunmamasna karn
yeni medyada etkileimin dorudan gereklemesini ifade etmektedir. rnein mzik yayn
yapan bir radyo veya TV kanalna ark talebini gndermek isteyen bir alc mail, sms veya
telefon gibi nc bir iletiim kanalna ihtiya duymaktadr. Buna karn internet zerinden
mzik yayn yapan bir web sitesi zerinden istedii mzii dinleyebilen bir alc ise baka bir
iletiim kanalna ihtiya duymad gibi annda istedii eye eriebilmektedir.
Kitlesizletirme olarak ifade edilmekte olan ikinci temel nitelik ise geleneksel medyann her
bireye ayn mesaj gndermesine karn yeni medyann her bireye birbirinden farkl mesajla
ulaabilmesini ifade etmektedir. Mzik yayn yapan geleneksel medya organ rnei
erevesinde aklayacak olursak, herkese ortak yayn yaplan geleneksel medya organna
karn rnein son zamanlarn olduka popler mzik sitesi olan ttmzik adl site zerinden
yaplan mzik yayn kiiye kendi tercihleri dorultusunda ok fazla seenek sunarak yeni
medyann kitlesizletirici niteliini n plana karmaktadr.
Geleneksel medyadaki ayn andalk gerekliliinin ortadan kalkmasn ifade eden nc
nitelik ise ezamanszlktr. Geleneksel medya olarak adlandrlan yazl ve grsel basnda gazete, televizyon v.b.- iletim tek ynl olarak gereklemektedir. Buna karn yeni medya
aralarnda hedef kitle ile karlkl etkileim sz konusu olabilmektedir. Kitle yerine bireyi ve
bireyin tercihlerini n plana karan yeni medyada alc ile verici arasndaki tek ynl

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

83

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

iletiimin yerine alc ve vericinin tek bireyde toplanabildii, anndaln n plana kt bir
iletiim sreci sz konusu olmaktadr.
Geleneksel medya, enformasyonun salanmas iin belli bal kaynaklara ihtiya
duymaktadr. Bu ynyle snrl bir kitleye eriimin sz konusu olmasnn yan sra yeni
medyaya kyasla daha masrafl olduu grlmektedir. Yeni medyann ise greceli olmakla
birlikte geleneksel medyaya kyasla daha masrafsz ve daha geni bir hedef kitleye sahip
olduu grlmektedir. (Geray,2003.17-19) Dolaysyla yeni medyada eriim aralar herkese
ak ve bireysel giriimler olduka kolay olabilmektedir. Yeni medyada geleneksel medyada
olduu gibi birtakm masraf olduka fazla olabilen yatrmlara ve lisans zorunluluu gibi
gerekliliklere ihtiya duyulmad grlmektedir. Geleneksel medyada ise sz konusu yayn
veya yaym masraflar gibi bireysel olarak giriilemeyecek boyutlarda gereklilikler
barndrmaktadr. Bu yzden geleneksel medyada zellikle kurumsal bir yap gereklilii
zorunluluk olarak karmza kmaktadr.
Geleneksel medya retimi genel olarak uzmanlam kiiler tarafndan yaplrken yeni medya
ou zaman uzmanlk gerektirmeyen, herkes tarafndan retimde bulunulabilecek bir alan
olmasnn yan sra kolay deitirilebilen, dzeltilebilen bir yapya sahiptir. Ancak rnein
geleneksel medyada baslan bir makale deitirilememektedir. Bu durum geleneksel medyada
kalcln n plana kmasna karn yeni medyada hzl bir deikenliin var olduunu ifade
etmektedir. (Eren, 2007: 89-92)
2.4. Geleneksel Medya Ve Haber
Genel olarak, endstriyel, mass veya broadcast gibi kavramlarla da ifade edilen
geleneksel medya deyince akla ilk olarak radyo, televizyon ve gazete gibi yazl, grsel ve
iitsel medya organlar gelmektedir. Ancak habercilik kavram radyo, televizyon ve gazete
arasnda farkllklar arz etmekte olsa da literatrde yeni medya teknolojileri karsnda bu
medya organlar geleneksel medya anlay ierisinde deerlendirilmektedir.
Yeni medya teknolojilerini saymazsak gnmzde habercilik dendiinde akla yazl basndan
ok radyo ve televizyon gibi iitsel ve grsel medya gelmektedir. Grsel medya, devlet
kontrolnden uzak zel yaynclk anlaynn gelimesiyle birlikte, lkemizde olduu gibi
okuma alkanlnn fazla yaygn olmad dier lkelerde de hzla tketilmeye balanmtr.
Medya ieriklerinin tketimine ekonomi-politik adan bakldnda talebin yazl basndan
grsel basna kaymas pek de abartlacak ya da kanlmas g bir olgu deildir.
Geleneksel medya aralarndan gazete, haber bakmndan radyo ve televizyon haberlerine
oranla daha statik bir yapya sahiptir. Gazete haberleri radyo ve televizyon haberleriyle
gncellenebilirlik bakmndan kyaslanamayacak derecede bir farka sahipken radyo hzl
haber yapm noktasnda daha n planda durmaktadr. Ancak televizyon haberleri de bu
noktada radyo haberlerinden geri kalmazken olay yerinin grsel olarak sunulmas nemli bir
etki unsuru olarak karmza kmaktadr. Elbette bu gazete haberlerinin nemine glge
drecek bir durum deildir. Nitekim gazete haberciliinin entellektel bir duru olarak
alglanmasnn yan sra, radyo ve televizyon haberlerine kyasla daha detayc ve yorumlu bir
haber anlay ile n plana kmakta olduu grlmektedir. Dolaysyla gazete haberlerinin
dierlerine gre daha ok birer yorum rn olduu sylenebilmektedir.
Televizyon haberlerinin izleniminde dikkat younluunun az olmas tezlerine karn
televizyonun izleyiciyi esir ald savunulmaktadr. (Ylmaz,2009:51-55) Ancak gazete ya da
dergideki haberle iliki bir anlamda okuyucunun inisiyatifi altndadr. Yazl haber sabittir,
statiktir. Okuyucu onu istedii zaman ve koulda tketebilecei gibi ona tmyle ilgisiz de
kalabilmektedir. Haber okuyucunun yorumuna aktr. yle ki okuyucu szcklerden,
satrlarn arasndan farkl anlamlara gidebilir ya da haberi eletirebilme imkn
bulabilmektedir. Radyoda inisiyatif daha azalm grnse de haber dinleyiciyi tmyle esir
almamaktadr. Dinleyici haberi dinleme annda bedensel olarak baka eyler de

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

84

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

yapabilmektedir. Haberi almak iin sesi alglamak yeterlidir. Oysa televizyon haberleri
izleyiciden tmyle teslimiyet istemektedir. nk televizyondaki tm programlarda olduu
gibi grsel ve iitsel duyularn ak olmasyla zihinde tam bir alglama oluturacaktr. Bu
kuatc yap, profesyonel gsteri teknikleriyle retilmektedir. O halde televizyon haberi tipi
(tr) drama dzenleri iinde gerekletirilen, kurgulanan, sahnelenen bir zel gsteri
trdr. (Parsa,1993:20-27)
Televizyon haberciliinde her haberin mutlaka grnt ya da grntler eliinde sunulmas
asl ama olmaktadr. Haberde grnt ile sz birbirini tamamlamakta, grnt salanamam
ise haber mutlaka baka grnt unsurlaryla desteklenmektedir. Bu kural televizyon
haberciliinin vazgeilmezi olarak byk nem tamaktadr. Bu anlamda televizyon haberleri
grntye sk skya bamldr. Ancak televizyon haberi yazl haberin grntlenmesi ile
ayn deere sahip deildir. Yine ayn ekilde bir radyo haberinin, radyoda okunan bir eyin
grntlenmesi deil, grntnn haber olduu, zellikle haber haline geldii bir habercilik
olarak ifade edilebilmektedir. Bu nitelik ayn zamanda televizyonun en gl yann da
oluturmakla birlikte en zayf yan da oluturmaktadr. nk bir olayn grntye ok iyi bir
ekilde yansmas gerekmektedir. Bylece grntyle metin birletirilerek haber ortaya
karlmaktadr. Bu yzden haber grnts ile metinde uyumluluk olduka nemlidir. te bu
nokta televizyon haberciliini oluturmaktadr. (Yurdigl,2008:55-62)
2.5. YEN MEDYA TEKNOLOJLER VE HABER
nternet, uydu kanallar ve dier aralarla dnyay daraltan, siyasi snrlarn tesine geerek
dnyay birbirinden haberdar hale getiren kresellemeyle birlikte iletiim teknolojileri de
gelierek geleneksel medya yaplanmalarnda byk deiimler meydana getirmitir. Yeni
olarak adlandrlan iletiim teknolojilerine bal olarak yeni medya politikalar da
ekillenmeye balam ve insanlara istediklerine eriebilme, istediklerini paylaabilme imkan
salayan bir medya ortam domutur. Etkileim ve sanallk zerine kurulu olan yeni medya
zaman ve mekan kstlamalar olmayan yeni bir alan olarak karmza kmaktadr. letiim
teknolojilerinin gelimesiyle birlikte mobil iletiim, internet tabanl medya ve sosyal alar
gibi yeni medya aralar ortaya kmtr. Yeni iletiim teknolojilerinin sunduu yenilikler ve
muazzam imkanlarla haber ve gazetecilik de bir dnme uramtr.
Yeni medya teknolojilerinin kullanmna dnk gelien medyann henz emeklemekte
olduunu syleyebiliriz. En yaygn kullanm alan olarak grlen internet gazeteciliinin yan
sra sosyal alar (google, facebook, twitter, e-book v.d.) ile yine dierlerine gre ok daha
yeni fakat hzla yaygnlamaya balayan -televizyon haberciliinde son zamanlarda nemli
lde kullanlmakta olduunu grdmz- 3G teknolojisi n plana kmaktadr.
nternet gazetecilii henz ok yeni olduundan internet haberciliinde haberin nasl
yaplaca konusu snrlar izilmemi bir alan ifade etmektedir. Dnyada olduu gibi
Trkiyede de geleneksel medya organlarna sahip medya irketleri internet gazeteciliine el
atm ve internet habercilii bu anlamda geleneksel medya irketlerinin tekelinde olmasa bile
medya irketlerinin nemli lde hakim olmaya altklar bir alan olmaya balamtr.
Dolaysyla internet gazetecilii anlaynn bu erevede geleneksel medya anlayna
paralellik gsterdii sylense de teknolojinin getirdii bir ok yenilikle internet
gazeteciliinde haber anlay geleneksel medyadaki haber anlayndan birtakm
farkllklar gstermeye balamtr.
Yeni teknolojilerle yeni ortamlarda bir iletiim srecinin yaand yeni medya ile birlikte
geleneksel gazetecilik anlay da deiim gstermitir. Bunun bir sonucu olarak gazetecilik
ve haber anlay pratikte farkllamaya balamtr. rnein mesaj kurann stnl
azalm ve bireylerin dier kullanclarla, gazetecilerle, haber veya mesajn asl kaynayla
dorudan iletiime geebilme imkan domu ve giderek kolaylamaya balamtr. eitli
teknolojik aralar (kamera, cep telefonu v.s.) vastasyla, tanklk edilen olaylarn kaytlar

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

85

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

kullanclar tarafndan gerek kendi paylamlar olarak bloglarnda, gerekse dier sosyal
paylam alar araclyla verilebilme imkan sz konusu olmaya balamtr. Dolaysyla
habere ulama noktasnda gelien teknolojiler sayesinde bir kolaylk n plana km bu da
herkese datc rol stlenme imkan sunarak amatrl beraberinde getirmitir. Yeni
medya teknolojilerinin datmda getirdii kolaylklarla datm hzla kresellemeye devam
etmi ve veritabanlar sayesinde haberde zaten nemli olan hz ve zaman kazanma daha da
nem kazanarak beraberinde byk kolaylklar da getirmitir. Bu anlamda gerek habercinin
gerekse kullancnn haberi fiziksel ortama bal kalmadan istedii yerden paylaabilmesi
olanayla yeni medya teknolojileri mobililiteyi n plana karm ve haberciliin son derece
hzlanmasn salamtr.
Bilgiye ulama ve bilgiyi paylama abas bilgisayar ve internet teknolojileri dzleminde
kolaylam, bu teknoloji temelinde gncellenebilirlik n plana km ve bunun bir sonucu
olarak da haberin okunma, takip edilme veya tklanma gibi nitelikleri asndan
llebilirlik zellii nemli oranda artmtr. llebilirlik durumu ise kullanc eilimleri
hakknda detayl bilgiye erime olanan dourmutur. Bu srete okur yorumlar ve
kamuoyunun fikri yapsnn llmesi de kolaylam ve haber yapm asndan yeni
medyann en byk getirilerinden biri de etkileim olmutur.
Haberde multimedya diye ifade edilmekte olan ses, grnt fotoraf gibi elerin
kullanmyla ierik etkisi artrlmaya allmaktadr. Haberlerin geni bir biimde depolanma
olanann sz konusu olmasysa okuyucuya daha nce yaplan haberlerin arivlerine ulama
noktasnda byk kolaylk salanmtr. Web sitelerinin arivlerini tarihe gre kategorize
etmesi gibi ieriin konulara gre de kategorize edilmesi eriimde daha da kolaylk
salamaktadr.
Yeni medya teknolojileri sayesinde internet habercilii bu kolaylklar sebebiyle nemli bir
tercih sebebi olmaktadr. Teknolojiyi olabildiince kullanan internet haberciliinin tercih
edilebilirliini salayan tm bu farkllklar kreselleme temelinde iletiim teknolojilerinde
yaanan evrimin bir sonucu olarak karmza kmaktadr. Bu balamda yeni medyann
sunmaya balad yeniliklerle birlikte geleneksel medyann haber retme anlay da
deiiklik gstermi, haber retimi yeni medya teknolojileri araclyla geleneksel
medyaya kyasla biraz daha farkl bir kulvarda gelimeye balamtr. (Trenli, 2005: 194-210
)
3. YNTEM
3.1. Ama Ve Kapsam
Geleneksel medya ve yeni medya aralar arasndaki farklarn bir rnek olayla desteklenmek
kouluyla haber diline yansmasnn tartld almada hem rnek olaya kar medya
organlarnn ilgisi hem de haber dilinde ortaya kan farkllklarn ortaya konulmas
amalanmtr. almann kapsamn ise belirli bir aralktaki Aye Paal Cinayetine
ilikin gazete, televizyon ve internet haberleri oluturmaktadr.
3.2. Olgular, Olaylar Ve Yntem
Trkiye gndemini olduka sk megul eden kadna iddet olgusu erevesinde ele
alabileceimiz olaylardan sadece biri olan Aye Paal cinayeti geleneksel medya ve yeni
medyada kullanlan haber diline ynelik farkllklar ortaya koymak iin almaya rnek olay
olarak seilmitir. Metod olarak kavramsal ereveye ynelik literatr taramas da yaplan
alma Krippendorf ve dier dnrlerce aklanm olan ierik analizi yntemiyle
incelenmitir. Aye Paal cinayetine ilikin televizyon, gazete ve internet haberleri ierik
analizi yntemiyle irdelenmi, medya aralarnn habere olan ilgileri ve haber diline ynelik
farkllklar bu yntemle ortaya konulmaya allmtr.

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

86

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

4. SONU
Kadna iddeti konu alan haberler toplumsal yaamn bir paras olarak gerek geleneksel
medya organlarnda gerekse yeni medya organlarnda sklkla karlatmz olaylardr. Bu
durum bata kadn haklar savunucular olmak zere geni evrelerce ska eletirilen bir
seviyeye ulam olsa da iddet haberleri kendi iinde bir ekicilik de barndrd iin bu
konu etrafnda gelien gncel olaylar medya organlarnn haberlerinde nemli bir yere
sahiptir. Kadna ynelik iddete dair medya organlarnda yaynlanan haberlere gsterilen
tepki haberlerin yaynlanmasndan ziyade haberde kullanlan dilin olayn ieriini rahatsz
edici bir biimde kurmasndan trdr. Haberin ierii balamnda geleneksel medya ile
yeni medya haberciliinin Aye Paal cinayeti ekseninde gstermi olduklar bu performans
haber diline dair ortak kullanm noktalar ve haberin kurulumunda ortaya kan bir takm
farkllklar noktasnda eletirilebilir.
Sz konusu haberde olay; Aye Paalnn 2006 ylnda aile ii iddete (fiziksel, cinsel v.b.)
maruz kalarak einden boanmak istemesine ramen -evrenin araya girerek boanma
davasndan vazgeirmeleriyle- boanamamas sonucu Aye Paalya ei tarafndan
uygulanan iddetin devam etmesi erevesinde gelimitir. iddete dayanamayan Aye Paal
evreden gelen telkinlere aldrmayarak boanma davas am ve nihayetinde einden
boanmtr. Ancak daha sonra boand ei ile Ankara Yeni Etlik Caddesinde karlam
ve yaanan tartmann ardndan boand ei tarafndan baklanarak ldrlmtr.
Kamuoyunda Aye Paal olay olarak lanse edilen ve kadn ve iddet ierikli haberlerin
merkezinde yer alan bu olay, gerek bu tr haberlerin medyada yer alma skl gerekse haber
ieriklerinin kurulmas balamnda eletirilerin de odanda olmutur.
Yaplan alma neticesinde gazete, televizyon ve internet haber sitelerinde olayn habere
dntrlmesine ve kurulan haber diline ynelik bulgular u ekilde sralanabilir:
Aye Paal Cinayetine ilikin haberlerin yer ald medya organlarnn bal olduu
medya kurulular dikkate alndnda toplamda Aye Paal olayna ilginin Ciner
Medyaya bal medya organlarnda daha fazla olduu grlmtr. Ciner Medyaya
bal nternet, gazete ve televizyonlarda Aye Paal cinayetine ilikin toplam haber
saysnn on alt (16) olduu gzlenmitir. Doan Holdinge bal medya organlarnda
yaynlanan haber saysnn on (13) haberle Ciner Medyaya yakn olduu grlmtr.
Samanyolu Yayn Grubunda ise Aye Paal Cinayetine ilikin toplam haber saysnn
alt (6) olduu gzlenmitir. Bu ynyle dier iki medya kuruluuna kyasla Samanyolu
Yayn Grubunun Aye Paal cinayetine ilgisinin daha az olduu grlmtr. Bu
durum medya kurulularnn Aye Paal cinayetine ilikin habere ilgisini ve yayn
politikasn ortaya koymaktadr.

Tablo 1. Aye Paal cinayetine ilikin Medya Gruplarnda yer alan toplam haber
says

Medya Kurulular
Toplam Haber Says
1.Ciner Medya..
16
2.Doan Holding......
13
3.Samanyolu Yayn Grubu.
6
Toplam....
35

Dnem
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
7 Aralk 2010 7 ubat 2011

ncelemenin yapld iki aylk sre ierisinde gazeteler arasnda Aye Paal cinayetine
ilikin drt (4) haber yapan Habertrk Gazetesi en fazla haberin yapld gazetedir.
Ayn sre ierisinde Radikal Gazetesinde iki (2) habere rastlanrken Zaman
Gazetesinde ise olaya ilikin (3) haber yaplmtr.

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

87

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

Tablo 2. Aye Paal cinayetine ilikin Gazetelerde yer alan toplam haber says.
Gazateler
Haber Says
Dnem
1.Habertrk.
4
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
2.Radikal.
2
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
3.Zaman.....
3
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
Toplam....
9

Televizyon haber kanallar incelemesi sonucunda Aye Paal cinayetine ilikin drt
(4) haberin yapld CNN Trk Televizyonunun en fazla haberin yer ald haber kanal
olduu grlmtr. Ayn sre iinde Habertrk Televizyonunda iki (2) haber yer
alrken Shaber Televizyonunda ise bir (1) haber yaplmtr.

Tablo 3. Aye Paal cinayetine ilikin TV Haber Kanallarnda yer alan toplam haber
says.
Haber Kanallar
Haber Says
Dnem
1.CNN Trk.
4
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
2.Habertrk.
2
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
3.Shaber.........
1
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
Toplam....
7

ki aylk internet haberleri incelemesinde ise haberturk.com adl haber sitesinin Aye
Paal cinayetine ilikin drt (4) haberle en fazla haber yapan site olduu gzlenmitir.
Ayn konulu haber ayn srede milliyet.com.tr adl haber sitesinde yedi (7) defa,
samanyoluhaber.com adl haber sitesinde ise iki (2) defa yaplmtr.

Tablo 4. Aye Paal cinayetine ilikin nternet Haber Sitelerinde yer alan toplam haber
says.
Haber Siteleri
Haber Says
Dnem
1.haberturk.com..
10
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
2.milliyet.com.tr...
7
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
3.samanyoluhaber.com.....
2
7 Aralk 2010 7 ubat 2011
Toplam....
19
Haberin ieriinin kurulmas balamnda samanyoluhaber.com ile Zaman Gazetesi ve
Shaber TV arasnda haber diline ynelik bir paralellik grlmektedir. Ayn durum
habertrk.com, Habertrk gazetesi ve Habertrk televizyonu arasnda da sz konusu
olduu gibi, CNN Trk televizyonu, Radikal Gazetesi ve milliyet.com.tr arasnda da
gze arpmaktadr. Haber diline ilikin bu paralelliin medya organlarnn bal
olduklar yayn grubunun ayn olmas ve ayn haber havuzundan yaralanmalarndan
kaynakland dnlmektedir.

Sz konusu medya kuruluuna bal olan medya organlar, haberlerini ounlukla


haber alar gl olan bata Anadolu Ajans olmak zere Cihan Haber Ajans ve Doan
Haber Ajansndan almaktadrlar. Ancak Habertkn hem gazete hem de internet
sitesinde Anadolu Ajansnn yan sra bal olduu medya grubu tarafndan kurulan
Ajans Haber Trkten de haber ald gzlenmektedir.

Ajans tercihleri noktasnda ideolojik bir ba aranm olsa da yaplan alma


neticesinde yayn organlarnn yaptklar haberler iin tercih ettikleri ajanslar hzl ve
gvenilir olmalarndan tr setikleri anlalmaktadr. zellikle gazete ve internet
haberlerinde olaya ilikin ilk haberin Anadolu Ajans kaynakl olduu gzlenmitir.

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

88

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

Ancak Samanyolu yayn grubu bnyesine dier ajanslarca servis edilen haber,
yaplmadan nce ilgili medya organ tarafndan kendi bnyesinde oluturmu olduu
denetim birimince ele alnarak dorulanmaktadr. Dier yayn kurulularnda bu denetim
birimi bulunmamasna ramen haber merkezleri bnyesinde oluturulan editrlk
biriminin bir anlamda denetim mekanizmasnn grevini yerine getirdii gzlenmitir.
nternet haberciliinde grsel malzemenin bol olduu haberlerde, habere ilikin
fotoraf galerisi oluturularak kullanclara sunulmaktadr. Ancak Aye Paal cinayetine
ilikin haberlerde yeterli grsel malzemenin olmamasndan dolay haber sitesinde de
bu duruma rastlanmad gzlenmitir. Ayrca fotoraflarla desteklenen haberde madur
imaj zerine kurulan bir haber dilinin sz konusu olduu ve bu dilin, kullanlan
sylemin yan sra bir dram ifade eden fotoraf karesiyle de desteklenerek oluturulduu
grlmtr. Grsel malzemenin zaten yetersiz olmas sebebiyle elde var olan fotoraf
karelerinin haber dilinin kurulmas noktasnda son derece nemli olduu gzlenmitir.
TV, gazete ve internet haberlerinin bir dier ortak zellii ise Aye Paal cinayeti
zerinden kadn imajnn madur ve kurban olarak kurulmasdr.
Geleneksel gazetecilik anlaynda nemli bir e olan fotorafn haberi destekleyen
arpc bir grsel e olmasndan dolay yeterli grntnn olmad durumlarda
televizyon haberciliinde de kullanlmakta olduu gzlenmitir. Aye Paalnn
lmnden arda kalan bir kare olan ve Aye Paal deyince hemen akla gelen Aye
Paalnn gzlerinin mor ve yz ifadesinin ok ey anlatt kare de internet, gazete ve
televizyon haberlerinde baat bir fotoraf olmutur. Konuya ilikin fotorafn sadece bu
haberlerde deil, kadna iddeti konu alan pek ok haberde yer ald ve sembol fotoraf
karesi olduu gzlenmitir. Aye Paal cinayetinin, olayn gerekletii zamandan sonra
yaplan birok kadna iddet konulu farkl haberlerde hatrlatma yapmak iin kadna
iddet konulu haberlerin hareket noktasn oluturduu gzlenmitir. Bu anlamda Aye
Paal cinayetinin bu fotorafla zdelemesinin yan sra fotorafn, kadna iddet
olgusunun da bir sembol haline geldii grlmtr.
Televizyon haberlerinde gerek metin gerekse grsel malzeme bir dram biimi olarak
verilmektedir. Dolaysyla hem televizyon haberlerinde hem de gazete haberlerinde
izleyiciye kar kadna iddet ve cinayetin olumlanmas gibi bir duruma rastlanmamtr.
Yorumlanan haberde cinayet, kadna iddet gibi olumsuz davran biimleri ktlenmi,
kadna ynelik iddet ve cinayete dair herhangi bir olumlamaya rastlanmamtr.
Ancak internet ve televizyondan sonra haberlerin yaynland gazetelerde ise, olaya
ilikin bilgilerin iyice detaylandrld grlmektedir. Gazete haberlerinde habere konu
olan cinayetin tm detaylar adeta betimlenerek yklendirilmitir. Gazetelerin bu
tutumu ou zaman eletirilmekte ve toplumu olumsuz etkiledii iddia edilmekteyse de
genel olarak gazetelerde yer alan haberin yorumlu bir biimde verilmi olduu ve kadna
iddet olgusunun Aye Paal cinayeti zerinden eletirildii grlmektedir.
Yaplan ilk haberlerin tek bir haber ajansndan (Anadolu Ajans) alnmas sebebiyle
internet haber sitelerinde ilk aamada haberin ayn yapda olduu grlmektedir. Olaya
ilikin geni apl bilgi edinilmesinden sonra haberlerin detaylandrlmasnn
yaplmasyla haberlerin siteler arasnda farkllklar tad grlmektedir.
Yaplan haberlere bakldnda; bal olunan medya kuruluunun yapm olduu ilk
haber tarznn korunduu, daha sonraki haberlerde ise eksik bilgilerin tamamland ve
haberin daha da detaylandrld grlmektedir. Gncelleme durumu internet haber
dilinde ok ak bir ekilde gzlenirken, haber gazete ve televizyona dtnde ise
gncellemenin internete kyasla daha az yapld grlmektedir. Olayn gazete ve
televizyona daha ge yansyor olmas ve gazete ve televizyonun arasal zelliklerinden
tr haberin bir defaya mahsus tketilmesi bu durumun sebebi olarak dnlmektedir.
Ancak buna ramen ilk defa yaynlanan haberler gazete ve televizyonlarda daha fazla
detaylandrlmaktadr.
nternet sitelerinde yer alan Aye Paal cinayeti konulu haberlerde gazete ve
televizyon haberlerindeki dile kyasla 5N 1K kuralna ok fazla uyulmad
grlmektedir.

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

89

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

Gnmzde yaplan haberlerde internet sitelerinin haber metninin yan sra video
haber vermeye balam olmas da haberin internet sitelerinde sunu biimi erevesinde
olduka dikkat ekicidir. Grntl bir haberin ya herhangi bir ajansn sunmu olduu
ham haberin biraz daha dzenlenmi hali, ya da ayn yayn grubuna ait olan haber
kanalnda yaplm bir haberin grnts olarak sunulduu grlmektedir. Ancak Aye
Paal olayna ilikin haberlerin ele alnd almada yaplan haberlerde internet
sitelerinin dier pek ok haberde kulland grnt desteini bu haberde kullanmad
gzlenmitir. Hareketli grntlerden faydalanmama durumu incelenen haber sitesi
iin de geerli olmakla birlikte, internet sitelerinin yaptklar haberlerde ayn zamanda
haber metinlerini destekleyecek fotoraflarn da her zaman kullanmad gzlenmitir.
rnein milliyet.com.tr Aye Paal Cinayeti ierikli yapm olduu haberlerinden
ikisinde, samanyoluhaber.com ise haberlerinin tamamnda fotoraf kullanmamtr. Buna
karn haberturk.com ise internet sitesindeki btn haberlerinde fotoraf kullanmna
ynelmitir.
samanyoluhaber.comda yaplan haberlerden biri (1) olay ykletirici haber
dilinden ziyade, habere dair yetkili azlardan yaplan aklamalardan kurulmutur. Ayn
durumun haberturk.comda ve milliyet.com.trde ise yaplan haberlerden ikisinde (2)
olduu gzlenmektedir.
Aye Paal olaynn gerekletii 7 Aralk 2010 tarihinde internet haber sitelerinde
yaplan ilk haberlerde olaya ait henz grsel malzemenin ulamam olmasndan tr
haber dilini destekleyen farkl iddet fotoraflarnn kullanld grlmtr.
Aye Paal Cinayeti haberi, olayn gerekletii 7 Aralk 2010 tarihinde ilk defa
haberturk.com adl haber sitesinde yaynlanmtr.
Olaya ilikin ilk haberler haberturk.comda ksa ve cinayet haberlerini simgeleyen bir
ariv fotoraf ile desteklenmitir. samanyoluhaber.com ve milliyet.comda ise habere ait
olmayan fotoraf karesi yerine fotorafsz haber metni tercih edilmitir.
Olaydan sonraki gnlerde kesinleen bilgilerle birlikte olay geriye dnk olarak
detaylandrlmtr. Televizyon haberlerinde; cinayet ncesi Aye Paalnn yaam
olduu dram ve iddete dnk yaam yks verilirken haberin daha detaylandrld,
yorumlarla, rportajlarla ve duygusallatrc slow mziklerle verildii gzlenmitir.
Aye Paal cinayet haberinin ilk olarak internetteki haber sitelerine dt
grlmektedir. Daha sonra haber kanallarna den Aye Paal cinayeti, olaya dair
henz detayl grntlerin olmamas sebebiyle ariv grntlerinin yan sra konuya
ilikin haber ajanslarndan alnan grntlerle verilmitir. CNN Trk ve Habertrk
kanallarnda ayn fotoraf karesi kullanlmtr. Bu kanallarda Aye Paal cinayeti
kapsamnda kadna iddetin protesto edildii grntlerin de kullanld gzlenirken,
Shaberin konuya ilikin haberinde bu grntlerin yan sra ariv grntlerinden de
faydaland gzlenmitir. Dier kanallarn aksine haber dilinin Shaberde arivden
yararlanlan grntlerin mozaiklendii, mozaikli grntlerin kadn lklar ve
gerilimli mzik efektleriyle desteklendii bir yapda olduu gzlenmitir. Dier haber
kanallarnn konuya ilikin haberlerinde grmediimiz bu durumla amalanan eyin
kadna iddetin ktlenmesi olsa da, aksi bir etki gsterebilecei dncesi konuya
ilikin sivil toplum kurulular ve ke yazarlarnca ifade edilmitir.
Olayn gerekletii ilk iki aylk srete yaplan haber says 39 olmasna ramen
mahkeme srecinin balamasyla yaklak alt aylk bir sreten sonra, olayn kadna
iddet olgusunu sembolize edebilecek konuma gelmesiyle birlikte yaplan haberlerde bir
art gzlenmitir. Yaplan hemen her kadna iddet konulu haberde Aye Paal olayna
gndermede bulunulmutur.
Tiraj ve reyting gibi ekonomik temelli yaklamlar haberde fotoraf ve video gibi
grsel elerin ahlaki olmayan boyutlarda kullanm noktasnda problem olmaktadr.
rnein 7 Ekim 2011 tarihinde kadna iddet ierikli bir habere ait fotoraf
srmanetten sansrlemeden veren Habertrk Gazetesinin kadna iddet pornosuna
destek olduu yolunda eletirilere maruz kald grlmtr. Haberlerde kullanlan
grntlerin mozaiklenmesi ahlaki sorumluluklar erevesinde deerlendirilirken Aye

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

90

The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC July 2012 Volume 2 Issue 3

Paal cinayeti haberlerine baktmzda konuya ilikin yeterli grsel malzemenin


olmamasndan tr bu problemle karlalmad ortaya kmtr.
KAYNAKLAR
[1] Baudrillard, J.(1991). Sessiz ynlarn Glgesinde Ya Da Toplumsaln Sonu, (ev: Ouz
Adanr), stanbul: Ayrnt Yaynlar.
[2] Blk D.(2011). Medya Kadna iddeti Nasl Hryor? ada Ses, Available at
http://cagdasses.com/haber_detay.asp?haberID=3215 [20 Aralk 2011].
[3] CNN Trk, 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.
[4] Da Medya(2011). Kadna iddetten Medyada Etik kt Da Medya, Available at
http://dagmedya.com/category/kadin/page/4/ [12 Kasm 2011].
[5] Ellwood, W.(2002). Kresellemeyi Anlama Klavuzu, (ev: Betl Dilan Gen), stanbul:
Metis Yaynlar.
[6] Eren, O.(2007). Kreselleme, Yeni Medya ve Demokratikleme Stratejik Analiz, :8894.
[7] Focus Haber,(2011). Medyada Kadna iddet Pornografisi Focus Haber, Available at
http://www.focushaber.com/medyada-kadina-siddet-pornografisi-h-77740.html [12 Kasm
2011].
[8] Geray, H.(2003). letiim ve Teknoloji: Uluslararas Birikim Dzeninde Yeni Medya
Politikalar. Ankara: topya Yaynlar.
[9] Girgin, A.(1998). Haber Yazma Teknikleri, Ankara: nklap Kitabevi.
[10] haberturk.com, 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.
[11] Habertrk, 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.
[12] Habertrk (Televizyonu), 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.
[13] hurriyet.com.tr, 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.
[14] Oktay, A.(1995). Medya ve Hedonizm, stanbul: Yn Yaynlar.
[15] zerkan, . A.(2001). Medya, Dil ve letiim, stanbul: Mart Yaynlar.
[16] Parsa, S.(1993). Televizyon Habercilii ve Kuramlar, zmir: E.. Yaynlar.
[17] Radikal, 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.
[18] samanyoluhaber.com, 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.
[19] Shaber, 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.
[20] Trenli, N.(2005). Yeni Medya, Yeni letiim Ortam, Biliim Teknolojileri Temelinde
Haber Medyasnn Yeniden Biimlenii, Ankara: Bilim ve Sanat Yaynlar.
[21] Wikipedia,(2011). Sosyal Medya, http://tr.wikipedia.org/wiki/Sosyal_medya, Eriim
Tarihi: 11.09.2011.
[22] Ylmaz, H. S.(2009). Her Ynyle Gaztecilik, Konya: Literatrk Yaynlar.
[23] Yurdigl, Y.(2011). Kurgusal Gereklik Balamnda Haber ve Gereklik likisi,
Atatrk letiim Dergisi,13-24.
[24] Yurdigl, Y.(2008). Medyatik Kimlikler, Konya: Tablet Kitabevi.
[25] Zaman, 7 Aralk 2010-7 ubat 2011 haber arivi.

Copyright The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication

91

You might also like