Tekirdag Ziraat Fokltesi Dergisi

Journal of Tekirdog Agricultural Foculty

Korobulut ve Bellitrk 201310 (2)

Farkli Magnezyum Kaynakiarinin Asit Toprakiarda Yetitirilen Misir Bitksinin

Potasyum-Kalsiyum-Magnezyum ierigine Etkisi*
K. Bellitrk,2

. Karabulut\

^ Kirkiareli Gida, Tanm v'e Hayvancilik il Mdrlg, Kirkiareli

^ Namik Kemal niversitesi Ziraat Fakltesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Blm, Tekirdag
Bu ara?tirmanin amaci, Kirkiareli ili sinirlari iinden alman farkli tekstre sahip olan asit toprakiara
farkli dozlarda uygulanan magnezyum slfat (MgS04) ve dolomitin (aO3.MgO3), bu toprakiarda
yeti?tirilen misir bitkisinde magnezyum elementinin bitkinin K, a, Mg ierigi zerine etkilerini
ara?tirmaktir. Killi, tinli ve kumlu bnyeye sahip topraklarm her birine dort doz magnezyum slfat (Mo=O
g, Mi=0.4 g, M2=0.8 g ve M3=1.2 g) ve dort doz dolomit (Do=O g, Di=4 g, D2=8 g ve D3=12 g) tekerrrl
olarak uygulanmi?tir. Bitkiler geli?imin 35. gnnde hasat edilip bitki % K, % a ve % Mg ierikierinin
belirlenmesi iin analiz edilmi?tir. Analiz sonularma gre, killi toprakiarda dolomit uygulamalarmm bitki
% K, % a ve % Mg icerkleri zerine oluml etkileri grlm?tr. Tinli toprakiarda bitki % K ierigini
magnezyum slfat uygulamalari arttirmi?, bitki % a ve % Mg ierikierine yapilan varyans analizlerine
gre magnezyum kaynaklarinm etkisi nemsiz olarak bulunmu?tur. Kumlu toprakiarda doloniit
uygulamalari bitki % K, % a ve % Mg ierikierini arttirmi?tir.
Anahtar kelimeler: Magnezyum slfat, misir, asit toprak, dolomit
*Bu ali?ma zlem Karabulut'un yksek lisans tezinden tretilmi?tir.

The Effect Of Different Magnesium Sources On Potassium-Calsium-Magnesium

Contents Of A Maize Plant Which is Grown in Acid Soils*
The aim of this research is, to observe the effects of magnesium sulphate (MgS04) and dolomite (CaCO3.MgCO3),
on K, Ca, Mg contents of a maize plant, which is grown in acid soils. Sample soils, were taken from three different
places in Kirkiareli region and applied with different doses of magnesium sulphate and dolamite. Four doses
magnesium sulphate (M0=0 g, Ml=0.4 g, M2=0.8 g ve M3=1.2 g) and four doses dolomite (D0=0 g, Dl=4 g, D2=8 g
ve D3=12 g) had been applied to the soils, which was classified as clay, loamy and sandy, with three repetitions.
Plants have been harvested at the 35th day of their progression period and analyzed to determine plant % K, Ca and
Mg contents. According to the results, in clay soils, dolomite obtains possitive effects on % K, Ca and Mg contents of
the plant. In loamy soils, % K content increases with magnesium sulphate applications. In loamy soils, according to
variance analysis of % Ca and Mg contents, the effect of magnesium sources are not significiant. In sandy soils,
dolomite applications increased % K, Ca and Mg contents of the plant.
Keywords: Magnesium sulphate, maize, acid soil, dolomite
*This study is a part of zlem Karabulut's master thesis.

Giri$
Bitkiler ya?amsal etkinlikleri iin gerekli enerjiyi
fotosentez yapmalari sonucu ortaya ikan organik
bile?iklerden
saglamaktadirlar.
Magnezyum
elementi klorofilin yapita?i olmasi zelligi ile ba?ta
fotosentez olmak zere pek cok fizyolojik ve
biyokimyasal reaksiyonda grev almasi sebebiyle
bitkiler iin son derece nemli bir besin
elementidir
Topraklarm dogal yapisindan kaynaklanan asitligin
di?inda, yanli? kullanimi (ajiri gbreleme, bilinsiz

ilalama ye sulama vb.) neticesinde pH degerlerinde zaman zaman azalmalar grlmektedir.

Boyle durumlarda, asitle?meye maruz kalan topraklarda kire ihtiyaci analizleri yaptirilmali ve analiz sonularinda ortaya ikan ihtiya kadar tarim
kireci uygulanmalidir (Bellitrk ve ark., 2012).
^^'^ karakterii toprakiarda magnezyum bile?ikleri
bitkiye elveri?siz formlara dnu?ebilmektedir.
Magnezyum toprakta birbiriyle denge halindeki
degi?ebilir, degi?emez ve suda cznebilir olmak
83

Tekirdag Ziraat Fakltesi Dergisi

Journal of Tekirdag Agricultural Faculty

zere farkh formda bulunmaktadir. Degijemez

formdaki magnezyumun en byk orana sahip
olmasina ragmen, bitkiler degijebilir ve suda
oznebilir formdaki magnezyumdan yararlanmaktadir (Gne? ve ark., 2007).
insan beslenmesinde ve hayvan yemi olarak
kullanilabilen miSir bitkisi, dnya tahil retiminde
844 milyon ton ile birinci sirada, ekilijinde ise
bugdaydan sonra 162 milyon hektar ile ikinci
sirada yer almaktadir. Ikemizde misir, tahil
retiminde bugday ve arpadan sonra 4.3 milyon
ton ile ncu sirada, ekilijinde bugday ve
arpadan sonra 593 bih ton ile nc sirada
gelmktedir (FAO, 2012).
Sicak iklim bitkisi olan miSir, gnejli ve sicak
gnierde hizli bir gelijim gstermektedir. Hafif
kumlu ve ok killi dijindaki tm toprakiarda misir
tarimi yapilabilmektedir. Toprak asitligine hassas
bir bitki olup, pH 6-7 olan toprakiarda iyi
gelijmektedir (Zengin ve Ozbahe, 2011). Misir
bitkisi magnezyum ihtiyaci yksek olarak
bilinmektedir. Rehm ve ark. (2002) magnezyum
noksanhginda misir bitkisinin alt yapraklarmm san
izgili' bir hal aldigini, bitki koknn uzamasi ve
dallanmasinin azaldigini ve sap veya gvdede
zayiflamanm bajladigmi belirtmijlerdir.

Karabulut ve Bellitrk 2013 10 (2)

zellikle ayir-mera otlari ve kltr bitkilerinden

misir bitkisinde grlmektedir. Gzel ve. ark.
(2004),
bitkiler
tarafindan
magnezyum
elementinin aliminda, topraktaki iin Ca/Mg
oraninm 10/1-15/1 oranindan. byk olmamasi
gerektigi belirtilmijtir.
Bu deneme, Kirkiareli ilinden temsili olarak ahrian
asit karakterli ve c farkli tekstre sahip
topraklara belirli doziarda magnezyum Sulfat ve
dolomit uygulanmak suretiyle sera koullarinda
yetitirilen misir bitkilerinde, magnezyumun bitki
beslenmesi ve gelijimi
zerine
etkilerini
aratirmak amaciyla yrtlmjtr.
Materyal ve Yntem
Aratirmada kullanilan topraklarin tum Kirkiareli
il sinirlari ierisinde bulunmaktadir. Killi toprakiar
Vize ilesi Akmcilar Kyu'nden (kuzey 41 28'
15.81", dogu 27 40' 05.88"), tinli toprakiar
Merkez ilesi inece Beldesi'nden (41 40' 18.73'^',
dogu 27 06' 16.98") ve kumlu toprakiar ise
Merkez ilesi ayirli Kyu'nden (kzey 41 52'
35.86", dogu 27 01' 58.54") olarak belirlenen
noktalardan ve 0-20 cm derinliginden ahnmijtir.

Rhoads (1987) misir ve soya bitkilerinde

magnezyum alimi ve kuru madde verimini
ara$tirdigi ali$mada, asit karakterli toprakiarda
yetijtirilecek misir ve soya bitkileri iin en iyi
magnezyum
kaynagmm
dolomit
oldugunu'
bildirmijtir. Mayland ve Wilkinson (1989)
tarafindan yapilan bir ali$mada asit ko$ullarda
magnezyum slfatin, alkalin ko^ullarda ise
magnezyum oksitin magnezyumlu gbre olarak
seilmesinin uygun olacagi, hem pH hem de
magnezyum seviyesi ykseltilmek isteniyorsa
dolomitin tercih edilmesi gerektigi vurgulanmi5tir.

Topraklarin
tekstr
siniflari
Bouyucos
Hidrometre yntemi ile (Bouyucos 1962); tbprak
reaksiyonu suyia doygun toprakta pH metre ile
(Richards, 1954), toprak tuzlulugu suyIa doyurulan
toJDraktan elde'edilen saturasyon ekstraktmda
kondaktivitemetre ile (Richards, 1954), kire tayini
Trakya yresi topraklari iin Adiloglu (1992)
tarafindan nerilen kalsiyum asetat yptemine
gre (Saglam 1997) belirlenmijtir. Toprak organik
maddesi modifiye edilmij Walkley-Black yntemi
ile organik karbon miktari belirlendikten sonra
1.724 katsayisi ile arpilarak (Richards, 1954),
yarayijli fosfor Olsen ve ark. (1954) tarafindan
bildirildigi jekilde 0.5 M sodyum bikarbonat ile
ekstrakte edildikten sonra spektrofotometre
kullanilarak beiirlenmi$tir. Denemede kullanilan
topraklarin degijebilir katyonlari (K, Ca ve Mg)
amonyum asetatia alkalanip ekstrakte edildikten
sonra ICP-OES kullanilarak (Saglam 1997, Kacar ve
inal 2010) tespit edilmijtir. Denemede kullanilan
topraklara ait bazi fiziko-kimyasal zellikler izelge
l'de verilmitir.

Karaman ve ark. (1999)' na gre magnezyumun

yarayijliligi toprakta mevcut olan Ca, K, Na, NH4,
Fe, AI gibi elementlerin artan miktarina bagli
olarak azalij gsterebilmektedir. rnek olarak,
topraktaki K/Mg orani 1.5/1' in zerinde
oldugunda magnezyum alimi azalmaktadir. Bu etki

izelge l'de belirtilen verilere gre 1 noiu (killi)

topragin "hafif asit" karakterli, % tuz ierigine
gre "tuzsuz", organik madde ieriginin "az",
fosfor ieriginin "az", potasyum ieriginin
"yeterli", oldugu grlmektedir (U.S. Soil Survey
Staff, 1951; Lindsay ve Norvell, 1969; FAO, 1990;

Magnezyum slfatlar, magnezyum oksitler ve

magnezyum karbonatlar kimyasal gbrelerde
kullanilan
magnezyumun
temel
kaynagmi
olujturmaktadir. Magnezyum retiminde ham
madde olarak dolomit, manyezit, deniz suyu vb.
kullanilmaktadir.
Yaygin
olarak
kullanilan
magnezyum kaynakiari magnezyum slfatlar ve
dolomitik kire tajidir (Adiloglu ve Eraslan, 2012).

84

Tekirdag Ziraat Fakitesi Dergisi

Journal of Tekirdag Agricultural Faculty

^,

*. ,

Tovep, 1991; Eypoglu, 1999; Gnej ve ark., 2007;

Saglam, 2008).
Arajtirmadaki 2 nolu (tmli) topragin "orta
derecede asit" karakterii, % tuz ierigine gre
"tuzsuz", organik madde ieriginin "az", fosfor
ieriginin "yeterii", potasyum ieriginin "az",
oldugu gorlmektdir (U.S. Soil Survey Staff,
1951; Lindsay ve Norvell, 1969; FAO, 1990; Tovep,
1991; Eypoglu, 1999; Gne? ve ark., 2007;
Saglam, 2008).
alijmadaki 3 nolu (kumlu) topragin "kuvvetii
asit" karakterii, % tuz ierigine gre "tuzsuz",
organik madde ieriginin "az", fosfor ieriginin
"yeterii", potasyum ieriginin "az", oldugu
gorlmektdir. (U.S. Soil Survey Staff, 1951;
Lindsay ve Norvell, 1969; FAO, 1990; Tovep, 1991;
Eypoglu, 1999; Gne? ve ark., 2007; Saglam,
2008)." Arajtirmada kullanilan topraklar "killi,
kumlu tin ve tinli kum" bnyelidir. Eypoglu
(1999) tarafmdan yapilan bir alijmada Kirkiareli
topraklarinin % 9.7'si kumlu, % 57.8'i tmli, %
31.1'i killi tinli ve % 1.4' killi bnyeye sahip
oldugu belirtilmijtir.
Misir bitkisi ile yrtlen saksi denemesinde
MayAgro tohumculuk firmasma ait Hido misir
ejidi kullanilmijtir. Bu hibrit ejit, uygun kltrel
ve iklim kojullarinda uzun boylu bir silajlik ozellik
tajimaktadir. Denemede magnezyumlu gbre
olarak yaygm kullanimi olan magnezyum slfat {%
15.83 MgO (% 9.50 Mg) ve % 32.50 SO3} ve
genellikle asit topraklar iin kireleme materyali
ve magnezyum kaynagi olarak nerilen dolomit {%
30 CaO (% 21.42 Ca) ve % 19.16 MgO (% 11.5 Mg)}
inceogtlmjformda (<0.5 mm) kullanilmijtir.

"^

'

Karabulut ve Bellitrk 2013 10 (2)

Denemenin Kurulmasi ve Yrtlmesi

Alman topraklar belirli araliklarla.alt st edilerek
havalandirilmij ve glgede kurutulduktan sonra 2
mm' lik elekten geirilmijtir. Her saksiya
magnezyum slfat materyali 0, 0.4, 0.8 ve 1.2 g
MgSO4/5 kg toprak olarak, dolomit materyali ise
0,4.0,8.0 ve 12.0 g Ca.Mg(CO3)2/5kg toprak olarak
uygulanmijtir.
' Magnezyumlu
gbrelerden
dolomitin iyi bir jekilde cznebilmesi iin,
ekimden once bir ay beklenilmijtir.
Her saksiya standart NPK gbrelemesi yapilarak
100 ppm azot, 80 ppm fosfor ve 100 ppm
potasyum verilmijtir. NPK gbrelemesi NH4NO3 ve
KH2PO4 kimyasallari kullanilarak gerekletirilmi?tir. Bekleme sresi tamamiandiktan sonra her
saksiya 5 adet misir tohumu ekilmijtir. Deneme,
tesadf parselleri faktriyel deneme desenine
gre tekerrrl ve her uygulama grubunda 24
saksiolacak jekilde (2 farkli magnezyum kaynagi x
4 doz Mg X 3 farkli tekstrde toprak x 3 tekerrr)
72 saksi kullanilarak gerekiejtirilmitir.
Deneme Kirkiareli Atatrk Toprak Su ve Tanmsal
Meteoroloji Arajtirma istasyonu Mdrlg
serasinda yrtlmjtr. Misir sicak iklim tahili
oldugu
iin
ekim
Temmuz
ayinda
gerekiejtirilmijtir.
Ekimin 4. gnnde ilk
imienme gorlmjtr. Ekimden iki hafta sonra
her saksida en iyi geli5im gsteren 2 bitki
birakilacak jekilde seyreltme yapilmijtir. Saksilar
srekii kontrol edilerek nem dzeyleri azaldika su
ihtiyalari karilanmijtir. Bitkiler bej yaprakii
olduklan devrede (V5), ekimden 35 gn sonra
agustos ayinda hasat edilmijtir.

izelge 1. Denemede kullanilan.toprakiann bazi fiziko-kimyasal zellikleri

Table 1. Some physicochemical characteristics of soils which used in the experiment
Toprak zellikleri
l.Toprak (Killi)
2. Toprak (Tmli)
3. Toprak (Kumlu)
pH
6.32
5.85
5.30
Tuz (%)
0.08
0.03
0.02
Kire Ihtiyaci (kg/da)
500
400
550
ns
Organik madde (%)
1.05
1.33
1.35
P (ppm)
7.73
20.03
20.03
'
K(ppm)
175.95
117.30
54.74
Ca (ppm)
5700
1400
446
Mg(ppm)
394.40
271.50
101.20
Kil (%)
45.83
19.00
10.42
Silt (%)
10.42
8.33
14.58
Kum (%)
43.75
72.67
75.00
TekstrSinifi
Killi
Kumlu tin
Tinli kum

85

Tekirdag Ziraat Fakitesi Dergisi

Journal of Tekirdag Agricultural Faculty

Karabulut ve Bellitrk 2013 10 (2}

izelge 2! Killi toprakiarda ystijtirilen misirlara uygulanan gbreler ve miktarlannin ortalama bitki % K
ierigine etkisi (LSD testi)
Table 2. The effect of fertilizers and their amounts applied to maize grown in clay soils on %K content of
maize (LSD test )
Gbre miktan

Magnezyum Sulfat

Dolomit

Ortalama

0
1
2
3
Ortalama

3.547b
3.840ab
4.023ab
4.417a
3.957b

4.237c
4.893ab
5.330a
4.763bc
4.806a

3.892b
4.367a
4.677a.
4.590a

Gbreler LSDQ.OS: 0.275

Gbre miktari LSDQ.OS: 0.388 Gbrexmiktar LSDQ.OS: 0.549

Hasat edilen bitkiler toprak st aksamlari steril

bir makasia kesilerek toprak alti aksamlanndan
aynlmijtir. Bitkiler nce ejme suyu ile daha sonra
saf su ile yikanmi? ve kurumak zere birakilmijtir.
Birka gn kendi halinde kuruyan bitkiler daha
sonra kaplara konularak 70' de- agirliklari
sabitlejinceye kadar etvde kurutulmujlardir.

seviyesinde nemli bulunmujtur. LSD testierinde,

bitkide % K ierigi gbre eitlerinden magnezyum
slfatta 3.957, dolomitte ise 4.806'dir. Gbre
miktarlannin bitki % K ierigine etkileri ise 3.8924.677 arasmda degimektedir. Bitki % K ierigi en
fazla. 2 gbre miktannda, en az ise O gbre
miktarmda grlmjtr.

Kuruyan bitki rnekleri gtlerek polietiien

kavanozlara konulmutur. Toplam K, Ca, Mg
degerleri bitki rnekleri nitrik-perklorik asit
karijimi ile yakildiktan sonra ICP-OES cihazinda
belirlenm5tir (Kacar ve inal, 2010).

Farkli magnezyum uygulamalarinin tmli .

toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinin % K
ierigine etkisi

Tesadf parselleri faktriyel- deneme desenine

gre 3 tekerrrl olarak yrtlen denemeden
elde edilen verilerin varysns analizleri ve LSD
degerlendirmeleri TARIST istatistik Programi ile
yapilmijtir.

Bulgular ve Tarti$ma
Farkli magnezyum uygulamalannin killi
toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinin % K
ierigine etkisi

Yapilan varyans analizine gre gbre ejitleri

arasindaki fark % 1 seviyesinde riemli
bulunurken,
gbrexmiktar
interaksiyonlan
arasindaki fark % 5 seviyesinde nemli
bulunmujtur. LSD testierine gre, bitkide % K
ierigi gbre ejitlerinden magnezyum slfatta
4.257, dolomitte ise 3.66rdir. Tinli toprakiarda
gbrexmiktar interaksiyonuna gre, en yksek
bitki % K ierigi magnezyum slfatin 1 gbre
seviyesinde lclmj, bunu yin ayni gbrenin 3
gbre seviyesi izlemijtir. En djk bitki % K ierigi
ise dolomitin 2 gbre seviyesinden elde edilmitir.

Konu ile ilgili yapilan varyans analizine gre, gbre

ejidi ve gbre miktarlari arasindaki fark % 1
izelge 3. Tinli toprakiarda vetitirileri misirlara uygulanan gbreler ve miktarlannm ortalama bitki % K
ierigine etkisi (LSD testi)
Table 3. The effect of fertilizers and their amounts appliecl to maize grown in loamy soils on %K content
of maize (LSD test ;
Ortalama
Dolomit
Magnezyum Sulfat
Gbre miktari
3.952a
4.157a
3.747b
0
4.097a
3.643ab
4.550a
1
3.835a
3.383b
4.287ab
2
3.952a
3.460b
4.443a
3
3.661b
4.257a
Ortalama
Gbreler LSDQ.OS: 0.342

86

Gbre miktari LSDQ.OS: 0.483

Gbrexmiktar LSDQ.OS: 0.683

Tekirdag Ziraat Fakltesi Dergisi

Journal of Tekirdag Agricuitural Faculty

Karabulut ve Bellitrk 2013 10 (2)

izeige 4. Kumiu toprakiarda yetijtiriien niisirlara uygulanan gbPeier ve nniktariannin ortaiama bitki % K
ierigine etkisi (LSD testi)
.
i .
Tabie 4. The effect of fertilizers and their amounts applied to majze grown in sandy soiis^-on %K content
of maize (LSD test )
.

Gbre miktan

Magnezyum Slfat

Dolomit

0
1
2.
3
Ortalama

2.410b
2.453b
3.653a
2.713b
2.807b

3.093b
3.530ab
4.000a
3.930a
3.638a

Gbreler LSDo.os: 0.268

Gbre miktan LSDo.os: 0.379

Farkli magnezyum uygulamalarinm kumlu

toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinin % K
ierigine etkisi
Varyans analizinde elde ediien sonulara gre,
.bitki % K ierigi bakimmdan gbre ejidi, gbre
miktarlan arasindaki fark % 1 seviyesinde, gbre x
miktar interaksiyonlan arasindaki fark ise % 5
seviyesinde nemlidir. LSD testine gre, bitkide %
K ierigi gbre eitlerinden magnezyum slfatta.
2.807, dolomitte ise 3.638'dir. En yksek bitki % K
ierigi 2 gbre seviyesinden elde edilmi?, en djk
ierik ise 0 gbre seviyesinde meydana geimitir.
Kumlu toprakiarda gbre x miktar interaksiyonuna
gre, en yksek bitki % K ierigi dolomitin 2 gbre
seviyesinde icuimj, bunu ayni gbrenin 3 gbre
seviyesi iie magnezyum slfatin 2 gbre seviyesi
izlemijtir. En djk bitki % K ierigine magnezyum
slfatin 0 gbre seviyesinde rastianilmijtir.

Ortalama

2.752c
3. i 92b
3.827a
3.122bc

Gbrexmiktar LSD0.05: 0.536

Farkii magnezyum uygulamalarinm kilii

toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinih % Ca
ierigine etkisi
Yapilan varyans analizine gre, bitki % Ca ierigi
bakimmdan. gbre ejidi, gbr.e niiktarlan
arasindaki fark % 1 seviyesinde, gbre x miktar
interaksiyonlan arasindakj fark ise % 5 seviyesinde
nemli bulunmujtur. LSD testierine gre, bitkide
% Ca ierigi gbre ejitleririden magnezyum
sifatta 1.042, dolomitte ise 1.163'tr; En yksek
bitki % Ca ierigi 1 ve 2 gbre seviyelrindeh eide
edilhiij, bunu 3 ve 0 gbre seviyeieri takip
etmijtir. Killi toprakiarda gbre x miktar
interaksiyonuna gre, en yksek bitki % Ca ierigi
dolomitin 1 ve 2 gbre seviyeierinde olim, en
djk bitki % Ca ierigi ayni materyalin 0 gbre
seviyesinde gorlmtr. -

izelge 5. Killi toprakiarda yetitirilen misirlara uygulanan gbreler ve miktarlarinin ortalama bitki % Ca
ierigine etkisi (LSD testi)
.
Table 5. The effeet of fertilizers and their amounts applied to maize grown in clay soils on
of maize (LSD test

)l '*'

Gbre miktan

Magnezyum Sulfat

0
1

1.033a
1.113a
1.053a
0.967a
1.042b
Gbre miktan LSD0.05: 0.107

Ortalama
Gbreier LSD0.05; 0.076

Doiomit
. 0.960b
1.273a
1.273a
1.143a
1.163a
Gbrexmiktar LSD0.05. 0.'152

Ca content

.Ortalama
0.997b
1.193a
1.163a
1.055b .

87

Tekirdag Ziraat Fakltesi Dergisi

Journal of Tekirdog Agricultural Faculty

Korabulut ve Bellitrk 2013 10 (2)

izelge 6. Kumlu toprakiarda yeti?tirilen-misirlara uygulanan gbreler ve miktarlarmn ortalama bitki %

a ierigine etkisi (LSD testi)

table 6. The. effect of fertilizers and their amounts applied to maize grown in loamy soils on
content of maize (LSD test ]
Gbre miktari

Magnezyum Slfat

Dolomit

Ortalama

0
1
2
3
Ortalama

0.437a
0.480a
0.463a
0.430a
0.453b -

0.500c
0.657b
0.927a
0.620b
0.676a

0:468c
0.568b
0.695a
0.525bc.

Gbreler LSDQ.OS: 0.054

Gbre miktari LSDQ.OS: 0.077

Farkli magnezyum uygulamalarmin tmli

toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinin % Ca
ierigine etkisi
Konu ile ilgili varyans analizine gre gbre e?idi,
gbre miktari ve gbrexmiktar ihteraksiyonlari
arasindaki fark Istatistiksel olarak nemsiz
bulunmu?tur.

Gbrexmiktar LSDo.os: 0.108

seviyesinde gorlm?, en d?k bitki % a ierigi 0

gbre seviyesinde ortaya ikmi?tir. Kumlu
toprakiarda gbre x miktar interaksiyonuna gre,
en yksek bitki % a ierigi dolomitin 2 gbre
seviyesinde lclm?, en d?k bitki % a ierigi
ayni materyalin 0 gbre seviyesinde grlm?tr.

Farkli magnezyum uygulamalarmm kumlu

toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinin % Ca
ierigine etkisi

Farkii magnezyum uygulamalarmm killi

toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinin % Mg
ierigine etkisi

Varyans analizine gre bitki % a ierigi

bakimindan gbre eidi, gbre miktari ve gbre x
miktar interaksiyonlan arasindaki fark % 1
seviyesinde nemli bulunmu?tur. LSD testlerine
gre, bitkide % a ierigi- gbre e?itlerinden
magnezyum slfatta 0.453, dolomitte ise
0.676'dir. En yksek bitki % Ca ierigi 2 gbre

Varyans analizine -gre, bitki % Mg ierjgi

bakimindan gbre miktarlan arasindaki fark % 5
seviyesinde nemli bulunmu?tur. LSD testine gre,
en yksek % Mg ierigi 1 gbre seviyesinde
grlm?, en d?k bitki % Mg ierigi 0 ve 3 gbre
seviyelerinde ortaya ikmi?tir.

izelge 7. Killi toprakiarda yeti?tirilen misirlara uygulanan gbreler ve miktarlarmn ortalama bitki % Mg
ierigine etkisi (LSD testi)
Table 7. The effect of fertilizers and their amounts applied to maize grown in clay soils on % Mg content
of maize (LSD test )
. . .
.
Gbre miktari
0
1
2
3
Ortalama .
Gbreler LSDQ.OS: 0.035

88

Magnezyum Slfat

.0.350a
0.337a
0.323ab
, 0.257b
0.317a

Dolomit

Ortalama

0.287a
0.353a
0.283a
0.283a
0.302a

0.318ab
0.345a
.303ab
0.270b

Gbre miktari LSDQ.OS: 0.050 . Gbrexmiktar LSD0.05: 0.071

iim
GIS?
AC

Tekirdag Ziraat Fakltesi Dergisi

Journal of Tekirdag Agricultural Faculty

Karabulut ve Bellitrk 201310 (2)

Farkh magnezyum uygulamalarinin tmli

toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinin % Mg
ierigine etkisi
Varyans analizine gre gbre eidi, gbre miktari
ve gbre x miktar interaksiyonlari arasindaki fark
nemsiz bulunmujtur.
Farkh magnezyum uygulamalarinin kumlu
toprakiarda yeti$tirilen misir bitkisinin % Mg
ieri|ine etkisi

miktar interaksiyonlai-i arasindaki fark .% 1

seviyesinde nemli bulunmutur. LSD .testlerine
gre, bitkide % Mg ierigi gbre ejitlerinden
magnezyum slfatta 0.332, dolomitte ise
0.462'dir. En yksek bitki % Mg ierigi 1, 2 ve 3
gbre seviyelerinde grlmj, en dk bitki %
Mg ierigi.0 gbre seviyesinde meydana gelmijtir.
Kumlu
toprakiarda
gbre
x
miktar
interaksiyonununa gre, en yksek bitki % Mg
ierigi dolomitin 2 gbre seviyesinde ollmj, en
djk bitki % Mg ierigine ayni materyalin 0 gbre
seviyesinde rastlanilmijtir.

Varyans analizine gre, bitki % Mg ierigi

bakimindan gbre ejidi, gbre miktari ve gbre x

izelge 8. Kumlu toprakiarda yetijtirilen misirlara uygulanan gbreler ve miktarlannin ortalama bitki %
Mg ierigine etkisi (LSD testi)
Table 8. The effect of fertilizers and their amounts applied to maize grown in loamy soils on % Mg
content of maize (LSD test ]
Gbre miktari
0
1

Ortalama
Gbreler LSD0.05: 0.032

Magnezyum Sulfat

Dolomit

Ortalama

0.363a
0.367a
0.263b
0.337a
0.332b

0.337c
0.450b
0.610a
0.453b
0.462a

0.350b
0.408a
0.437a
0.395a

Gbre miktari LSDQ.OS: 0.045

Sonu
Bitkideki potasyum (K) ierikieri incelendiginde,
killi ve kumlu toprakiarda dolomit uygulamalarinin
magnezyum slfat uygulamalarma gre olumlu
ynde daha etkili oldugu grlmektedir. Tinli
toprakiarda ise bu durumun tersi sz konusudur.
Magnezyum
slfat
uygulamalari
dolomit
uygulamalarina gre bitki % K ieriginde daha
fazla artija sebep olmujtur. Buna gre, killi ve
kumlu
bnyeli
toprakiarda
dolomitin
oznmesiyle niagnezyumun serbest kalmasinm
tinli topraklara
gre daha
hizli oldugu
djnlmektedir. Toprak ozeltisinde fazla
miktarda
bulunan
K* iyonlarinin,
bitkiler
tarafindan Mg*^ iyonlari alimini engelledigi pek
ok arajtirici tarafindan ortaya konulmujtur
(Karaman ve ark., 1999; Gzel ve ark., 2004).
Yapilan alimada toprak rneklerlndeki potasyum
miktarlan djk oldugu iin, bu rneklerde
.'fiesaplanan K/Mg orani her toprak tipinde de
diger alimalarda belirtilen oranlarin altinda
kalmaktadir. Analiz sonulari bu yonyle
incelendiginde magnezyum yarayililigini azaltacak
oranda potasyumun varligi gorlmemektedir.

.. .

Gbrexmiktar LSDo.os: 0 0 6 3

zellikle asit karakterli kumlu toprakiarda

potasyum
besin .
elementi
fazlaca
yikanabilmektedir.
Bitki rneklerinde yapilan kalsiyum (Ca) analiz
sonulari
incelendiginde,
killi
ve
kumlu
toprakiarda dolomit uygulamalarinin magnezyum
slfat uygulamalarina gore bitki % Ca ierigini
daha fazla arttirdigi grlmektedir. Dolomit
materyali . bnyesinde
kalsiyum - elementini
barindirmaktadir.
Bu
sebeple
dolomit
uygulamalarinin
bitkideki
%. Ca
ierigini
magnezyum slfat uygulamalarma gre daha fazla
arttirmasi tahmin edilebilen bir sonutur. Tinli
toprakiarda bitki % Ca ierigine magnezyum
uygulamalarinin etkisi nemsiz bulunmujtur. Bu
nedenle deneme topraklarinm Ca/Mg orani
aiSindan incelenmesinin faydali olabilecegi
djnlmtr. Toprak' ozeltisinde bulunan
kalsiyum iyonlari miktarmn magnezyum iyonlari
miktarindan daha fazla oldugu durumlarda,
bitkilerin
magnezyumu
bnyelerine
almak
konusunda sikinti yajadiklari
bilinmektedir.
Denemede kullanilan topraklara ait analiz
sonularmda, tinli topraklarin kalsiyum ve

89

Tekirdag Ziraat Fakltesi Dergisi

Journal of Tekirdag Agricultural Faculty

magnezyum ierikieri aisindan yeterii seviyede

olmalari, magnezyum kaynaklarmm bitki % Ca
ierigi zerine etkilerinin istatistiksel olarak
nemsiz
bulunmalarina ' sebep
olabilecegi
dnlmektedir.
Bitki rneklerinde yapilan magnezyum (Mg) analiz
sonularina gre, killi ve kumlu toprakiarda
dolomit uygulamalan bitkideki % Mg ierigini
magnezyurn slfat uygulamalarina gre daha fazla
arttirmaktadir. Elde edilen sonuca benzer pek ok
alijma yapilmijtir. Rhoads (1987), Mayland ve
Wilkinson (1989) yaptiklan alijmalarda asit
toprakiarda yetitirilen bitkiler iin en iyi
magnezyum
kaynaginin
dolomit
oldugu
belirtilmijtir.
Tinli toprakiarda
magnezyum
uygulamalarmin bitki % Mg ierigine etkisi
bulunamamijtir. Denemede kullanilan topragin
magnezyum ieriginin yeterii seviyede olmasi
sebebiyle magnezyum uygulamalarmin, bitki % Mg
ieriginde arti meydana gelmesine ragmen
yapilan istatistiksel analizler sonucunda nemsiz
bulundugu djnlmektedir.
Magnezyum
magnezyum
magnezyum
magnezyum

kaynakiarmdan dolomit materyali,

sulfata gre daha fazla oranda
ihtiva etmektedir. Bunun yan sira,
slfat gbresi dolomite oranla daha

Karabulut v Bellitrk 2013'10 (2)

yksek cznme hizma sahiptir. Bu materyallerin

piyasa fiyatlarinm degiiklik gstermesiyle birlikte,
tanm kireci adi altinda iftiye sunulan dolomit
materyali gehel olarak magnezyum lfata gre
daha ucuzdur. Bu nedenle iftiler iin, hem
magnezyumu daha fazla iermesi sebebiyle daha
az miktarda magnezyumu ekonomik bir.jekilde
yerebilmeleri hem. de zellikle asit toprakiarda
kireleme ihtiyacmin karilanmsi .aisindan,
magnezyum kaynagi olarak.dolomitin avantajlan
SZ konusudur.
.

Misir bitkisi, gelijiminin olgunluk dnemlerine

dogru bitki besin elementlerine daha fazla ihtiya
duymaktadir.
Magnezyum
kaynagi
olarak
kullanilan
magnezyum
slfat
ve
dolomit
materyallerinin bitki beslenmesi ve gelijimi
zerine etkilerinin aratinldigi alijmada, sonucun
tam olarak grlebilmesi ve daha kapsamli
verilerin elde edilerek kesin yargilara varilmasi
gerektigi dnlmektedir. Bu nedenle, bu
alijmanm
bir
adim
sonrasinda
tarla
denemelerinin
kurulmasinda ve denemede
kullanilacak
bitkilerin
gelijim
evrelerinin
tamamlanmasindan sonra hasat edilmesinde
fayda olacagi kanisma vanlmijtir.

Kaynaklar
Adiloglu, A., 1992. Trakya bolgesi asit topraklarinin kire
ihtiyalarinin
tayininde
kullanilabilecek
e;itli
yntemler zerinde bir arajtirma. Doktora tezi,
Trakya niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Tekirdag.

Gzel, N., Glt, K.Y., Byk, G., 2004. Toprak Verimiiligi

ve Gbreler Bitki Besin Elementlerine Giri5. C.. Zir.
Fak. Genel Yaym No:246 Ders Kitaplari Yayin No:A80, Adana, 323-329.

Adiloglu, A., Eraslan, F., 2012. Gbreler ve Gbreleme

Teknigi,Bitki Besleme, (Ed. Karaman MR.) Gbretaj
Rehber Kitaplar Dizisi: 2, 347-474.

Kacar, B., nal. A., 2010. Bitki Analizleri. Yayin No:1241,

Nobel Yayin Dagitim, Fen Bilinileri:63, Ankara, 319346.

Bellitrk, K., 5inik, E., Karaka, ., 2012. Edirne ilindeki

asit karakterii toprakiann beslenme durumiarinin
incelenmesi. (Uluslararasi katilimli) I. Ulusal Hmik
Madde Kongresi, Sakarya niversitesi Fen Edebiyat
Dergisi, Sakarya, 6-9 Haziran 2012,14 (l):207-215.

Karaman, M.R., Aksu. A., Demirer. T., Er, F., 1999. Effect
of Potassium and Magnesium Fertilization On The
Growth, Some Nutrient Status and K-Mg Uptake
Efficiency Parameters Of Corn (Zea Mays L.) Grown
On Siltation Soil. Journal of Agriculture 18(13):107116.

Bouyoucos, G.J., 1962. Hydrometer method improved

for making practical size analysis of soils. Agronomy
Journal, 54:464-465.
Eypoglu, F., 1999. Trkiye Topraklarinin Verimlilik
Durumu. KHGM Toprak ve Gbre Arajtirma Enstits
Yayinlari ,Genel Yayin No:220 Teknik Yayin No:T-67,
Ankara, 122 s.
FAO, 1990. Micronutrient, assesment at the country
level: An International Study. FAO Soils Bulletin 63,
Rome.
FAO, 2012. Food and Agriculture Organization of the
United
Nations, www.fao.org
(eri5im tarihi,
20.01.2012).
Gne5, A., Alpaslan, M., nal. A., 2007. Bitki Besleme Ve
Gbreleme. Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Yayin
no:155,Ankara,Ders Kitabi:504,349-356 s.

90

Lindsay, W.L., Norwell, W.A., 1969. Development of a

Dtpa Micronutrient soil test Sei. Am. Proc. 35:600602.
Mayland, H.F., Wilkinson, S.R., 1989. Soil Factors
Affecting Magnesium Availability in PlantAnimal
Systems: A Reviewl. J. Anim. Sei. 1989 67:3437-3444.
http://www.animalscience.org/content/67/12/3437.f ull.pdf
(Erijim
tarihi, 23.11.2012).
Olsen, S.R., Cole, C.V., Watanale, F.S., Dean, LA., 1954.
Estimation of available phosphorus in soil by
extraction with sodium bicarbonate. USDA Circular
No: 939, Washington D.C.
Rehm, G., Rosen, C, Schmitt, M., 2002. Magnesium for
Crop
Production
in
Minnesota.http://www.extension.umn.edu/distributi

Tekirdag Ziraat Fakltesi Dergisi

. .'

Journal of Tekirdag Agricultural Faculty

on/cropsystems/dc0725.html
.07.09.2012). .

Karabulut ve Bellitrk 201310 (2}

(Erijim
. . .

-'tai-ihi,

nivi-sitsi Tekirdag Ziraat Fakltesi Yayin No: 189,

Ders Kitab No: 5. Tekirdag.

Richards, L.A., 1954. Diagnosis and improvementof

Saline and Alkaline Soils. S. D. A. Handbook No:60.
Washington.

Saglam, M.T., 2008. Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz

Yntemleri. Namik Kemal niversitesi Ziraat Fakltesi
Yayinlari No: 2, Ders Kitabi No:2, s: 1-154, Tekirdag.

Rhoads FM (1987). Relative Availability of Three Mg

Sources to Corn and Soybean. North Florida Research
and Education Center Research Report No. 87-8.
http://ufdc.ufl.edU//UF00066063/00001
(Erijim
*^''''^'' 06.09.2012):- .
Saglam, M.T., 1997. Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz
Yntemleri (Genijletilmis ikinci
Baski),
Trakya

Tovep, 1991. Trkiye toprakian verimlilik envanteri. T.C.

Tarim Qrman Ve Ky ijleri Bakanligi Ky Hizmetleri
Genel Mdrlg.
y.S. Soil Survey Staff, 1951. Soil survey manuel, agrie.
research administration. U.S. Dept. Agrie, Handbook
No:18, U.S.Govt. Print. Off. Washington D.C.
^engm, M., zbahce, A., 2011. Bitkilerin iklim ve Toprak
istekleri. Atlas Akademi Yayin No:04 Konya 5-6 s.

91

Copyright of Journal of Tekirdag Agricultural Faculty is the property of Namik Kemal

University of Tekirdag Agricultural Faculty and its content may not be copied or emailed to
multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission.
However, users may print, download, or email articles for individual use.