Opracowanie: dr in. A.

Masternak-Janus
Kierunek: Logistyka
Rok II Semestr IV

Materiay pomocnicze do wicze z przedmiotu

Zarzdzanie Produkcj

SPIS TRECI
1.
2.
3.
4.
5.

Metoda ABC .................................................................................2

Programowanie liniowe: metoda graficzna.........................................................5
Metoda MRP I ...........................................................................................................8
Rwnowaenie linii produkcyjnej .....14
Metody oceny rnych opcji mocy produkcyjnej ...21

1. Metoda ABC
Metoda ABC suy do klasyfikowania obiektw nalecych do wyodrbnionej populacji (np. wyroby,
zapasy, operacje), na podstawie pewnej cechy charakteryzujcej te obiekty (np. poziom aktywnoci,
udzia w zachodzcych procesach) na trzy obszary: A, B, C [1]. Wspomaga w zwizku z tym procesy
decyzyjne w przedsibiorstwie, poniewa daje podstawy do ustalania priorytetw wzgldem kadego
obszaru ze szczeglnym uwzgldnieniem obszaru najwaniejszego.
Metoda ABC ma swoj genez w badaniach woskiego ekonomisty Vilfredo Pareto (1843-1923) oraz
sformuowanym przez niego prawie Pareto. V. Pareto bada rozkad zasobw materialnych ludnoci
w rnych krajach. W tym celu sporzdza skumulowane szeregi rozdzielcze wielkoci dochodw,
wczeniej porzdkujc badan populacj wedug poziomu dochodu. Nastpnie tworzy wykresy
skumulowanego udziau w dochodach w funkcji skumulowanego udziau w liczebnoci populacji.
W wyniku swoich bada zauway, e 80-90% bogactwa caego kraju znajdowao si zazwyczaj w rkach
10-20% ludnoci.
Badania rozkadu zasobw materialnych ludnoci pozwoliy na sformuowanie prawa Pareto (inaczej
reguy 80:20 lub reguy Pareto), ktre mwi, e nieliczne przyczyny maj dominujce skutki, a liczniejsza
reszta niewielkie: jedynie 20% przyczyn powoduje 80% skutkw. Proporcja ta sprawdza si rwnie
w innych przypadkach praktyki gospodarczej, np.:
- 20% formularzy stanowi 80% cakowitego zuycia drukw,
- 20% wyrobw daje 80% wartoci sprzeday,
- 20% operacji w procesie produkcyjnym warunkuje 80% kosztw wytwarzania,
- za pomoc 20% nakadw mona osign 80% wynikw.
Analiza ABC oparta jest na prawie Pareto, a jej przeprowadzenie pozwala na stwierdzenie, e
w zbiorowoci niejednorodnej 20% elementw (obiektw) reprezentuje 80% skumulowanej wartoci
cechy sucej jako kryterium klasyfikacji.

Procedura postpowania w metodzie ABC:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Ustalenie zbioru elementw do analizy

Ustalenie kryterium podziau (wartoci cechy) badanych obiektw (np. koszt elementu, warto
przychodu itp.)
Zebranie i uporzdkowanie malejco danych dotyczcych wartoci cechy
Obliczenie skumulowanej wartoci cechy
Wyznaczenie procentowego udziau wartoci cechy w skumulowanej caoci
Wyznaczenie procentowego udziau kadego elementu w skumulowanej caoci
Wykrelenie krzywej przedstawiajcej przebieg funkcji (na osi rzdnej y kumulowany procent wartoci
cechy, a na osi odcitej x kumulowany procent elementw)
Wyodrbnienie stref A, B, C, w zalenoci od przebiegu krzywej: A = 20/80, B = 30/10, C = 50/10

Ide zawart w prawie Pareto mona odzwierciedli graficznie za pomoc krzywej, w statystyce zwanej
krzyw Lorenza (rys. 1) [2]. Na krzywej Lorenza mona zaznaczy 3 obszary: A, B, C ukazujce podzia
badanych elementw ze wzgldu na kryterium klasyfikowania.

Rys.1.1. Przykad krzywej ABC (Lorenza) z wyznaczonymi obszarami A,B,C [2]

Wytyczne do analizowania obszarw A, B, C:

A - may liczebnie podzbir obiektw (elementw) najbardziej aktywnych, okoo 20% obiektw generuje
okoo 80% kumulowanej wartoci cechy, obiekty w tym obszarze zawsze wymagaj szczeglnej uwagi
(np. 20% wyrobw stanowi 80% kosztw produkcji),
B - elementy o przecitnej aktywnoci, 30% elementw reprezentuje okoo 10% kumulowanej wartoci
cechy, (obszar ten analizujemy w drugiej kolejnoci)
C - podzbir elementw dominujcych liczebnie, okoo 50% elementw stanowi 10% kumulowanej
wartoci cechy (analizowanie tego obszaru moe by nieopacalne, poniewa wydatki mog przekracza
moliwoci uzyskiwania potencjalnych korzyci).
W praktyce obszary A, B, C mog znacznie odbiega od wyej wymienionych; czasem pozostaje
tylko idea samej zasady, na ktrej opiera si analiza ABC, e stosunkowo niewielka liczba elementw
rozpatrywanej zbiorowoci reprezentuje zasadnicz warto cechy, ze wzgldu na ktr ta zbiorowo
jest rozpatrywana.
Metod ABC stosuje si dla ukierunkowania dziaa korygujcych lub naprawczych: niewielka
ilo osb lub przyczyn odpowiada za wikszo wystpujcych zjawisk:
- zlikwidowanie 20% znaczco poprawia kocowy wynik, proces, sytuacj,
- zidentyfikowanie 20% pozwala kontrolowa znaczc wikszo skutkw.
Metod ABC stosuje wiele firm w wielu dziedzinach ycia gospodarczego. Jest elementem
dostpnym w wielu programach komputerowych wspomagajcych zarzdzanie, gdzie jest
wykorzystywana jako narzdzie wspomagajce decyzje (rys. 2). Metod ABC wykorzystuje si [3]:
w sterowaniu procesami - w organizacji ktra zajmuje si realizacj zlece, dziki tej metodzie
mona dostrzec, e kontrola kilku z nich zapewnia kontrol wikszoci zada organizacji,
w kontroli zuycia materiaw - grupa pozycji A jest pod cis kontrol, poniewa znajduj si tu
materiay najczciej uywane w produkcji, grupa pozycji B kontrolowana jest z mniejsz
dokadnoci, a grup pozycji C traktuje si swobodnie,
w sterowaniu jakoci - podczas porzdkowania przyczyn wadliwoci czsto okazuje si, e
wikszo wadliwoci spowodowana jest nielicznymi przyczynami,
w sterowaniu rnorodnoci wyrobw gotowych - analizujc wyroby pod wzgldem przychodu jaki
przynosz oraz wkadu na pokrycie kosztw staych mona zauway e okoo 20% wyrobw daje
80% wartoci przychodu, 20% wyrobw przynosi najwikszy - bo 80% wkad na pokrycie kosztw
staych.
Metod ABC mona wykorzystywa rwnie:
- w sterowaniu zapasami materiaowymi,
- w ewidencji obiegu materiaw,
- w sterowaniu dostawami i dystrybucj wyrobw,

w obsudze eksploatacyjnej,
w pracy umysowej (dzieli si zadania na najwaniejsze zadania kierownicze oraz mniej wane, ktre
mona przekaza zastpcy).

Rys.1.1. Przykad programu Comarch ALTUM wyposaonego w Analiz ABC [4]

Zadanie 1
Zakad produkuje 9 typw wyrobw, ktrych przychd ze sprzeday wynosi:
1. ekspres do kawy - 120z
2. lokwka - 15z
3. suszarka do wosw - 18z
4. lodwka - 300z
5. pralka - 250z
6. odkurzacz - 70z
7. mikser rczny - 30z
8. elazko - 20z
9. czajnik elektryczny - 25z
Zbudowa krzyw ABC, zaznaczy strefy A,B,C, wyznaczy wyroby, ktrych przychd ze sprzeday jest
decydujcy dla zakadu.
Zadanie 2
Tabela zawiera klasyfikacje materiaw (oznaczonych od A do L) ze wzgldu na wielko zapasw w
przekroju rocznym. Dokona klasyfikacji asortymentu zapasw materiaowych metod ABC.
Materia
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L

Wielko zapasw [kg]

1080
520
350
3250
740
2450
1240
215
4000
100
150
285

Zadanie 3
Zakad produkuje 10 wyrobw (oznaczonych A - J). Tabela zawiera klasyfikacje wyrobw ze wzgldu na
warto przychodu jaki przynosi kady wyrb [z] oraz ze wzgldu na wkad kadego wyrobu na pokrycie
kosztw staych [z]. Dokona analizy ABC ze wzgldu na te dwie wartoci.
Wyrb
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
Razem

Uzyskany przychd
6210
2400
8894
770
580
346
92
390
206
1143
21031

Wkad na pokrycie kosztw staych

700
608
512
350
232
118
92
73
50
20
2755

Zadanie 4
Tabela zawiera klasyfikacje materiaw (oznaczonych od A do J) ze wzgldu na ich warto zuycia
w procesach produkcyjnych. Dokona analizy ABC.
Zapasy
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J

Zuycie wg wartoci [z]

3000
6750
1800
3780
7000
2000
8000
2750
2450
3705

2. Programowanie liniowe: metoda graficzna

W momencie podejmowania decyzji w wielu obszarach dziaalnoci przedsibiorstwa stosuje si
technik zwan programowaniem liniowym (PL). Wiadomo, e przedsibiorcy prowadzc dziaalno
gospodarcz napotykaj na rozmaite ograniczenia typu: niedobr surowcw, konieczno minimalizacji
kosztw, problemy alokacji zasobw. Konieczne jest, aby prowadzona dziaalno miecia si
w obszarze zidentyfikowanych ogranicze i przynosia maksymalne korzyci przedsibiorcy.
Aby podejmowane dziaanie byo racjonalne, naley okreli zbir dopuszczalnych decyzji,
dotyczcych rozwaanego problemu oraz sprecyzowa kryterium wyboru wrd nich decyzji optymalnej.
Rozwaajc tego typu zagadnienia wykorzystuje si aparat matematyczny, a wybr decyzji optymalnej
wie si zwykle z wyznaczeniem maksimum (lub minimum) jakiej funkcji. Cay proces wyboru decyzji
optymalnej jest sformalizowany: trzeba zagadnienie przedstawi w postaci rwna i nierwnoci,
a nastpnie zaplanowa i wykona operacje matematyczne, prowadzce do wyboru najlepszej decyzji.
Gdy programowanie matematyczne prowadzi do ukadu rwna i nierwnoci liniowych, mwimy
o programowaniu liniowym [5].
Zagadnienia programowania liniowego mona rozwizywa za pomoc metody graficznej
(geometrycznej). Mona stosowa rwnie dodatek SOLVER dostpny w Microsoft Excel.

Model programowania liniowego:

Majc dane zmienne decyzyjne x1, x2, xn znajdujemy minimum lub maksimum funkcji majcej posta:
Z = F(x1, x2, xn) = c1x1 + ..... + cnxn

(2.1)

przy nastpujcych warunkach ograniczajcych:

a11x1 + ..... + a1nxn () b1
a21x1 + ..... + a2nxn () b2
...................
am1x1 + ..... + amnxn () bm

(2.2.)

przy czym:
x1 0 , xn 0

(2.3)

W programowaniu liniowym podejmowane decyzje przedstawiamy za pomoc zmiennych np. x1,

x2, xn, ktre nazywamy zmiennymi decyzyjnymi.
W zadaniach programowania wystpuje funkcja celu n zmiennych decyzyjnych (dana wzorem
2.1), dla ktrej naley wyznaczy minimum lub maksimum przy zadanych warunkach ograniczajcych.
Parametry c1 ... cn s wspczynnikami funkcji celu.
Warunki ograniczajce przyjmuj posta nierwnoci o znaku lub (wzr 2.2).
Wzr 2.3. przedstawia warunki nieujemnoci, czyli nierwnoci dotyczce znaku wartoci
zmiennych decyzyjnych.
Punkt w ktrym funkcja celu osiga ekstremum przy spenieniu ogranicze jest rozwizaniem
optymalnym. Zbir rozwiza optymalnych to zbir takich punktw.
Zagadnienie programowania matematycznego nazywamy zagadnieniem programowania
liniowego (PL) gdy [3]:
- funkcja celu jest funkcj liniow dwch lub wicej zmiennych,
- ograniczenia maj posta rwna lub nierwnoci liniowych,
- wszystkie zmienne decyzyjne s nieujemne.
Uwaga: Metod graficzn stosuje si w przypadku wystpowania tylko dwch zmiennych decyzyjnych!

Schemat postpowania w metodzie graficznej:

1.

2.
3.
4.
5.

6.
7.

8.
9.

Okrelamy zmienne decyzyjne x1 oraz x2

Okrelamy funkcj celu Z = F(x1,x2) = c1x1 + c2x2 (naley wyznaczy jej minimum lub maksimum)
Zapisujemy ograniczenia w postaci nierwnoci: a1x1 + a2x2 b lub a1x1 + a2x2 b
Zapisujemy warunki nieujemnoci w postaci x1 0; x2 0
Nanosimy na wykres punkty przecicia z osiami x1 i x2 (osi rzdnej i odcitej) w celu utworzenia
prostych. Dzielimy wic obie strony nierwnoci a1x1 + a2x2 () b przez b np.:
a1x1 + a2x2 b / b
a wartoci powstae w mianowniku prawej strony nierwnoci nanosimy odpowiednio na osie x1 i x2
Po wyznaczeniu prostych wybieramy paszczyzn nad prost lub pod prost wedug zasady:
Nierwno a1x1 + a2x2 b oznacza obszar lecy nad prost a1x1 + a2x2 = b, wraz z punktami tej
prostej
Nierwno a1x1 + a2x2 b oznacza obszar lecy pod prost, a1x1 + a2x2 = b, wraz z punktami tej
prostej
Okrelamy obszar rozwiza dopuszczalnych poprzez wyznaczenie wsplnego obszaru
paszczyzny, ograniczonego liniami wynikajcymi z warunkw ograniczajcych i warunkw
nieujemnoci
Zaznaczamy wierzchoki obszaru rozwiza dopuszczalnych i wyznaczamy ich wartoci, poprzez
obliczenie ukadu rwna dla prostych, ktre przecinaj si w danym wierzchoku
W celu otrzymania rozwizania optymalnego obliczamy warto funkcji celu w kadym punkcie
wierzchokowym.

Zadanie 1
Zaznaczy na paszczynie x,y rozwizanie ukadu
a)
2x + y 6
x,y 0
2x + 4y 12
b)

3x + 2y 6
6x + 5y 30
y5

x,y 0

Zadanie 2
May zakad produkcyjny wytwarza dwa produkty: stoy i krzesa, uywajc do tego drewna i elementw
metalowych. Normy zuycia czynnikw produkcji i zysk z jednostki produkcji podane s w tablicy. Jaki
asortyment produkcji zapewnia uzyskanie maksymalnego zysku, jeli zapasy wynosz: drewno bukowe 250 jednostek, drewno sosnowe - 120 jednostek, elementy metalowe - 100 jednostek
Nazwa

St
Krzeso
Zapasy

Drewno bukowe

Normy zuycia
Drewno sosnowe

10 jedn.
5 jedn.
250 jedn.

4 jedn.
4 jedn.
120 jedn.

Zysk jednostkowy
Elementy
metalowe
2 jedn.
4 jedn.
100 jedn.

4 jedn.pien.
2 jedn.pien.

Zadanie 3
Do wytopu eliwa uywa si dwch surwek: S1 i S2. Surwki te rni si od siebie skadem chemicznym
i cen zakupu, co przedstawia tabela.
Wiadomo, e eliwo musi zawiera co najmniej 24 jednostki Si, co najmniej 20 jednostek Mn oraz
12 jednostek P. Jaka kombinacja obu surwek zapewni optymalny skad wsadu do jednorazowego
wytopu w eliwiaku najmniejszym kosztem?
Surwka
Si
S1
12 jedn.
S2
4 jedn.
Minimalna zawrto 24 jedn.

Mn
5 jedn.
5 jedn.
20 jedn.

P
2 jedn.
6 jedn.
12 jedn.

Cena
0,60 jedn.pien.
1,00 jedn.pien.

Zadanie 4
Firma produkuje dwa produkty A i B, ktrych rynek zbytu jest nieograniczony. Kady z produktw wymaga
obrbki na kadej z maszyn M1 , M2 , M3. Czasy obrbki (w godzinach) dla kadego produktu oraz
maksymalny czas pracy maszyn podane s w tabeli. Zysk ze sprzeday jednej sztuki A i B stanowi
odpowiednio 5 i 3 z. Okreli tygodniowe normy produkcji wyrobw A i B maksymalizujce zysk.
Wyroby
M1
M2
M3
Zysk [z]
A
0,5
0,4
0,2
5
B
0,25
0,3
0,4
3
Max. czas pracy
40
36
36
Jak zmieni si rozwizanie, gdy zysk z wyrobu A spadnie do 2 z, a z wyrobu B wzronie do 4 z?
Zadanie 5
Wyznaczy metod graficzn minimum:
P = 2x + 4y
2x + y 8
4x + 3y 0
2x +5y 0
x, y 0
Zadanie 6
Przedsibiorstwo rolnicze prowadzi hodowl tucznikw. Tuczniki s ywione dwoma rodzajami pasz. Ile
naley dziennie dostarczy paszy A i paszy B, aby zapewni trzodzie niezbdne minimum substancji
odywczych przy jak najmniejszym koszcie zakupu wymienionych pasz? Kilogram paszy A kosztuje 5 z,
a kilogram paszy B - 2,5 z. Zawarto substancji odywczych w 1 kg poszczeglnych pasz oraz dzienne
zapotrzebowanie tucznikw na substancje odywcze podano w tabeli.

Substancje odywcze [kg]

Pasza
Cena [z]
Biako
Wglowodany
Sole+witaminy
A
1,25
0,1
0,01
5
B
0,25
0,03
0,01
2,5
Zapotrzebowanie
na
25
3
0,5
subs. odyw.
Jak zmieni si rozwizanie, gdy cena paszy A spadnie do 2 z, a cena paszy B wzronie do 4 z?
Zadanie 7
Organizm mczyzny pracujcego fizycznie wymaga dostarczenia dziennie co najmniej 0,03 jednostki
witaminy A i 3,25 jednostki witaminy B. W tabeli podano zawarto witamin w 1 kg wybranych produktw
i ceny tych produktw w z. Zaplanowa dziesiciodniow diet minimalizujc jej koszt.
Witamina
Drb
Ryby
Zapotrzebowanie
A
0,02
0,04
0,03
B
4,0
2,5
3,25
Cena 1 kg
5,4
4,0
Jak zmieni si rozwizanie gdy cena drobiu pozostanie bez zmian, a cena ryb wzronie do 5,5z?

3.

Metoda MRP I (ang. Material Requirements Planing)

System planowania potrzeb materiaowych (MRP I) jest zbiorem logicznie powizanych procedur,
zasad podejmowania decyzji oraz dokumentw, majcych na celu przetumaczenie operatywnego planu
produkcji na wielkoci potrzeb netto w podziale czasowym oraz okrelenie planowanego pokrycia tych
potrzeb w zakresie kadej pozycji zapasu niezbdnej do realizacji tego planu. System planowania potrzeb
materiaowych weryfikuje potrzeby netto oraz ich pokrycie, gdy zmienia si operatywny plan produkcji,
stan zapasu lub konstrukcja wyrobu [6].
System MRP I uwzgldniajc zdolno produkcyjn w przedsibiorstwie, aktualny stan zapasw
wyrobw gotowych, zamwienia zoone przez klientw i przewidywany popyt pozwala na wyznaczenie
terminw i wielkoci produkcji. Nastpnie badajc stan zapasw materiaw, czci, podzespow oraz
produkcji w toku ustala co trzeba zamwi lub wytworzy, w jakich ilociach i terminach. Takie dziaanie
umoliwia ograniczenie zapasw zarwno surowcw, produkcji w toku, jak i wyrobw gotowych (dugie
utrzymywanie zapasw tworzy koszty).
Poniewa sterowanie zapasami zaley od zlecenia (zamwienia) na wyroby gotowe, metoda
MRP I naley do grupy metod, ktre mona stosowa w sytuacji zapotrzebowania zalenego.
Zapotrzebowanie nosi nazw zalenego, jeli jest bezporednio zwizane, bd wynika
z zapotrzebowania na inn pozycj wystpujc w zapasach lub na wyrb gotowy (np. wyrb A skada
si z czci B i czci C - zapotrzebowanie na te czci bdzie wic wynikao z zapotrzebowania na
wyrb A) [6]. System MRP I opiera si na analizie zamwie na wyroby gotowe, a na podstawie tej
analizy wyznaczane jest zapotrzebowanie na komponenty wchodzce w skad wyrobu gotowego.
System MRP I posiada trzy rodzaje wej:
- harmonogram produkcji wyrobw finalnych (MPS - Master Production Scheduling),
- konstrukcyjne rozwinicie tych wyrobw na zespoy, podzespoy i elementarne czci (BOM - Bill of
Materials),
- informacje o aktualnym stanie zapasw dla wszystkich pozycji materiaowych.
Harmonogram produkcji wyznacza si na podstawie zamwie od klientw i danych przez nich
terminw dostaw, a take na podstawie prognoz sprzeday. Przy jego tworzeniu wane s rwnie
aktualne zdolnoci produkcyjne w przedsibiorstwie. Rozwinicie materiaowe wyrobu polega na
rozpisaniu wyrobu finalnego na poszczeglne elementy skadowe, te za na dalsze elementy niezbdne
do ich wytworzenia. W ten sposb tworzy si struktur wyrobu w ksztacie piramidy (patrz Przykad 1),
ktra jest zazwyczaj generowana w systemie CAD. Struktura ta jest podstaw do wyznaczania iloci
potrzebnych do produkcji materiaw.
Metoda MRP I wymaga mudnych oblicze manualnych, dlatego rozpowszechnia si
w zakadach produkcyjnych z chwil zastosowania tam techniki komputerowej. Stao si wwczas
moliwe zastosowanie systemu MRP I w przypadku duej liczby detali konstrukcyjnych np. w przemyle
elektronicznym, samochodowym.

Schemat postpowania w metodzie MRP I:

1. Na podstawie harmonogramu produkcji okrelamy zapotrzebowanie brutto (PB) na wyrb finalny
2. Obliczamy zapotrzebowanie netto (PNt) na wyrb finalny w ten sposb e: pomniejszamy potrzeby
brutto o aktualny stan zapasu wyrobw gotowych w magazynie (ZAt) wedug wzoru:
PNt = PBt - ZAt
gdzie:
PN potrzeby netto
PB potrzeby brutto
ZA zapas aktualny w magazynie
indeks t oznacza dany okres

3. Ustalamy termin rozpoczcia produkcji wyrobw gotowych, tak aby na czas zaspokoi
zapotrzebowanie netto. Terminy uruchomienia zlecenia produkcyjnego na wytwarzanie wyrobw
gotowych okrela si poprzez odjcie czasu realizacji zlecenia od planowanego terminu dostawy
wyrobw gotowych (wyznaczonego przez moment wystpowania potrzeb netto).
4. Jeli s kolejne poziomy rozwinicia wyrobu (wyrb gotowy skada si z rnych elementw
skadowych, czci itp., a te elementy s zbudowane z kolejnych), dla kadego z elementw
konstrukcyjnych okrelamy:
- zapotrzebowanie brutto (PBt) elementw poziomu nastpnego wyznaczamy je na podstawie
planowanego uruchomienia zamwienia lub zlecenia produkcyjnego dotyczcego elementu
poprzedniego poziomu.
- zapotrzebowanie netto (PNt) na elementy skadowe wyznaczamy je w ten sposb e: pomniejszamy
potrzeby brutto o wielko aktualnego stanu zapasu (ZAt) oraz zamwienia bdce w realizacji
(dostawy w drodze) (PPt) wedug wzoru:
PNt = PBt - ZAt - PPt
Potrzeby netto s pokrywane za pomoc planowanych uruchomie zlece produkcyjnych na
wyprodukowanie danej czci lub poprzez zoenie zamwienia u dostawcy na dan cz lub materia.
-

moment rozpoczcia produkcji lub zoenia zamwienia u dostawcy ma na celu zaspokojenie

zapotrzebowania netto. Termin uruchomienia produkcji lub zoenia zamwienia okrela si poprzez
odjcie czasu realizacji zlecenia produkcyjnego lub czasu dostawy od planowanego terminu, na ktry
wystpuje zapotrzebowanie (wyznaczonego przez moment wystpowania potrzeb netto).

MRP I uwzgldnia jedynie gospodark materiaow przedsibiorstwa wyznaczajc zlecenia

produkcyjne i zamwienia do dostawcw na podstawie zestawienia materiaowego (BOM),
harmonogramu produkcji wyrobw oraz stanu aktualnych zapasw. MRP I zosta wic rozbudowany kolejnym krokiem w rozwoju tej metody jest system planowania zasobw produkcyjnych MRP II
(Manufacturing Resource Planning), a nastpnie system planowania zasobw przedsibiorstwa ERP
(Enterprise Resource Planning). Te najnowsze systemy typu MRP cz wszystkie obszary dziaalnoci
przedsibiorstwa. Integracja obejmuje planowanie, zakupy, wytwarzanie, magazynowanie, kontrol
zapasw, dystrybucj, obsug serwisow i sprzeda, wydatki i przychody.
Przykad 1
Przedsibiorstwo zajmuje si montaem stow, uywajc zakupionych czci kady st montowany
jest z 4 ng i 1 blatu. Czas realizacji zamwie przez dostawc zajmuje 2 dni dla ng i 3 dni dla blatu,
natomiast monta zajmuje 1 dzie. Klient skada zamwienie na 20 stow, ktre maj by dostarczone
5 wrzenia oraz na 40 stow na dzie 7 wrzenia. Przedsibiorstwo dysponuje zapasem
2 kompletnych stow, 40 ng i 10 blatw. Kiedy powinno zamwi brakujce czci?
St

(4)

(1)
Nogi )

Blat

Tab. 3.1. Plan potrzeb materiaowych dla stow

Dni
St
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas w magazynie
Potrzeby netto

5
20

2
18

Planowane
uruchomienie montau

18

7
40

40
40

Potrzeby brutto dla stow wynikaj z harmonogramu produkcji (5 XI do klienta ma by

dostarczone 20 stow i 7 XI 40 stow).
Potrzeby netto na 5 dzie wylicza si nastpujco:
Potrzeby brutto 20 stow
Zapasy w magazynie 2 stoy
Potrzeby netto = Potrzeby brutto Zapas aktualny w magazynie = 20 2 = 18 stow
Oznacza to, e naley zmontowa 18 stow (2 stoy przedsibiorstwo posiada w zapasie, co w sumie
pozwoli pokry zapotrzebowanie klienta na 20 stow)
Planowane uruchomienie montau 18 stow wyznacza si nastpujco:
Monta stou trwa 1 dzie
Termin dostawy do klienta 5 XI
Termin uruchomienia montau = termin dostawy czas montau = 5 1 = 4
Dnia 4 wrzenia naley wic rozpocz montowanie 18 stow, aby wyrobi si ze zleceniem na
5 wrzenia.
Potrzeby netto na 7 dzie s rwne potrzebom brutto i wynosz 40 stow (poniewa firma nie posiada
ju zapasu stow w magazynie). Odpowiednio wczeniej (1 dzie) naley rozpocz monta stow.
Tab. 3.2. Plan potrzeb materiaowych dla blatw
Dni
Blaty
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas w magazynie
Potrzeby netto
Planowane
uruchomienie
zamwienia

4
18

10

10

10

10
8

6
40

40

40

Potrzeby brutto dla blatw wynikaj z planowanego uruchomienia montau dla stow
wyznaczonego w tabeli 3.1. Jak wynika z tabeli 3.1 w dniu 4 wrzenia firma rozpoczyna montowanie
18 stow, natomiast w dniu 6 wrzenia rozpoczyna montowanie 40 stow. Firma do montau musi wic
przygotowa 18 blatw na dzie 4 wrzenia i 40 blatw na dzie 6 wrzenia (w skad stou wchodzi
1 blat).
Potrzeby netto na 4 dzie wylicza si nastpujco:
Potrzeby brutto 18 blatw
Zapasy w magazynie 10 blatw
Potrzeby netto = 18 10 = 8 stow
Oznacza to, e w zwizku z posiadaniem przez przedsibiorstwo zapasu 10 blatw, naley zamwi
u dostawcy jedynie 8 blatw.
Planowanie uruchomienie zamwienia u dostawcy wyznacza si nastpujco:
Czas realizacji zamwienia przez dostawc 3 dni
Termin dostawy 4 wrzenia (w tym dniu firma musi otrzyma 8 brakujcych blatw)
Termin uruchomienia dostawy = termin dostawy czas realizacji zamwienia = 4 3 = 1

10

Podobnie postpuje si przy wyznaczaniu potrzeb netto na dzie 6 wrzenia i odpowiednio

wczeniejszego terminu zamwienia dla blatw.
Tab. 3.3. Plan potrzeb materiaowych dla ng
Dni
Nogi
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas w magazynie
Potrzeby netto
Planowane
uruchomienie
zamwienia

4
72

40

40

40

40
32

32

6
160

160

160

Podstawowe metody ustalania wielkoci partii dostawy

Metoda partia na parti zwana niekiedy zamawianiem dyskretnym oznacza, e w odniesieniu do danej
pozycji materiaowej zamwienie do dostawcy skada si na wielko pozwalajc na pokrycie potrzeb
netto. Tak okrelone pozycje materiaowe s wielkociami dynamicznymi, wymagaj zmiany po kadej
zmianie potrzeb netto. Metod partia na parti stosuje si zazwyczaj w odniesieniu do materiaw
kosztownych lub o zmiennym zapotrzebowaniu.
Metoda staej wielkoci zamwienia oznacza, e w odniesieniu do danej pozycji materiaowej
zamwienie do dostawcy skada si na sta okrelon warto. Sta wielko zamwienia stosuje si
zazwyczaj, gdy koszt zamwienia jest tak wysoki, e wyklucza moliwo zamawiania w ilociach
rwnych potrzebom netto. Wielko t ustala si na podstawie intuicji i dowiadczenia.
Zadania do wykonania
Zadanie1
Okreli potrzeby materiaowe dla planowanej produkcji stou, wedug systemu MRP.
Gwny harmonogram produkcji przewiduje dostaw: 350 stow w tygodniu 4, 0 stow w tygodniu 5,
100 stow w tygodniu 6, 300 stow w tygodniu 7.
St skada si z 1 blatu oraz z 1 podstawy. Podstawa skada si z 4 ng, 2 poprzeczek duszych
i 2 poprzeczek krtszych.
Zapasy gotowych stow oraz ich poszczeglnych elementw na pocztku planowanego okresu produkcji
przedstawiaj tabela. Przedsibiorstwo stosuje metod zamawiania partia na parti.
Czasy realizacji zamwie lub zlece produkcyjnych poszczeglnych elementw skadowych stou:
Monta stou - 1 tydzie
Wykonywanie podstawy - 1 tydzie
Dostawa ng - 1 tydzie
Dostawa krtszych poprzeczek - 1 tydzie
Dostawa duszych poprzeczek - 1 tydzie
Dostawa blatu - 2 tygodnie
Tygodnie
STOY
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas aktualny
Potrzeby netto

1
0

2
0

3
0

4
350

80

Zamwienie lub zlecenie

produkcyjne

11

5
0

6
100

7
300

Tygodnie
BLATY
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas aktualny
Potrzeby netto

30

Zamwienie lub zlecenie

produkcyjne
Tygodnie
PODSTAWY
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas aktualny
Potrzeby netto

100

Zamwienie lub zlecenie

produkcyjne
Tygodnie
NOGI
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas aktualny
Potrzeby netto

80

Zamwienie lub zlecenie

produkcyjne
Tygodnie
POPRZECZKI KRT.
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas aktualny
Potrzeby netto

Zamwienie lub zlecenie

produkcyjne
Tygodnie
POPRZECZKI DLUZ.
Potrzeby brutto
Nadejcie dostawy
Zapas aktualny
Potrzeby netto

80

Zamwienie lub zlecenie

produkcyjne

Zadanie 2
Plan produkcyjny wykazuje potrzeby 45 sztuk na 5 wrzenia, 60 sztuk na 6 wrzenia i 40 sztuk na
8 wrzenia. Na skadzie jest aktualnie 10 sztuk produktu. Kada sztuka wymaga 2 dni do zmontowania
z dwch elementw czci A i trzech elementw czci B. Kady element A wykonany jest w cigu 1 dnia
z jednego podzespou C i trzech podzespow D.
Czas realizacji zamwienia dla B, C i D wynosi odpowiednio 1 dzie, 2 dni, 3 dni (stosowana jest metoda
partia na parti). Aktualne zapasy wynosz: 50 sztuk B, 100 sztuk C i 300 sztuk D.
Poza tym przedsibiorstwo spodziewa si dostawy od kontrahenta czci B w iloci 100 sztuk na
6 wrzenia.
Zaprojektuj harmonogram dziaania dla przedsibiorstwa.

12

Zadanie 3
Podwykonawca zajmuje si montaem czci A, ktra jest skadana z podzespou B i dwch
podzespow C. Monta czci trwa 1 dzie roboczy. Podzespoy B i C zamawiane s wedug metody
staej wielkoci zamwienia w partiach odpowiednio 100 i 200 sztukowych. Czas realizacji zamwienia
to 3 dni dla podzespou B i 2 dni dla podzespou C. W magazynie znajduje si aktualnie 50 sztuk
podzespou B i 30 sztuk podzespou C. Ustali plan potrzeb materiaowych wiedzc e zapotrzebowanie
na cz A wynosi: 50 sztuk na 3 wrzenia, 70 sztuk na 5 wrzenia i 80 sztuk na 7 wrzenia.
Zadanie 4
Zapotrzebowanie na wyrb finalny wynosi 160 szt. w ostatnich tygodniach miesica. Produkcj elementu
skadowego planuje si realizowa w partiach po 300 szt. Dugo cyklu produkcyjnego dla wyrobu
gotowego i elementu skadowego wynosi 1 tydzie. Opracowa plan potrzeb materiaowych na okres
8 tygodni.
Zadanie 5
W skad zestawu mikrokomputerowego wchodz m.in. dwie stacje dyskw elastycznych (1,2 MB) oraz
jedna stacja dyskw twardych (40 MB) ktrej elementem skadowym jest sterownik.
Ujte w operatywnym planie produkcji zapotrzebowanie na kompletne zestawy ksztatuje si w kolejnych
tygodniach nastpujco: 70, 50, 0, 40, 60, 30, 0, 90 szt.
Zapasy poszczeglnych elementw zestawu na pocztku planowanego okresu produkcji, dane dotyczce
wielkoci partii, cykl realizacji zlece przedstawia tabela.
W pierwszym tygodniu spodziewane s planowane przyjcia rwne wielkoci partii poszczeglnych
elementw skadowych zestawu.
Opracowa plan potrzeb materiaowych na okres 8 tygodni.
Wielko partii (szt.)
Stacja dyskw
elastycznych
Stacja dyskw twardych
Sterownik

200

Cykl realizacji zlecenia

(tygodnie)
2

100
150

Pocztkowy stan
zapasu (szt.)
50

1
3

25
10

Zadanie 6
Licznik pomiaru zuycia energii elektrycznej A skada si z podzespou C i podzespou D. Podzesp D
zawiera czci E oraz F. Do montau podzespou C niezbdny jest rwnie podzesp D, zoony
z czci E oraz F.
Produkcj podzespow C i D realizuje si w odpowiednich partiach, ktre przedstawia tabela, przy czym
okresy produkcji s zmienne i nieregularne ( jest to tzw. produkcja seryjna nierytmiczna). Czci E i F
zamawiane s wedug metody staej wielkoci zamwienia (dane w tabeli).
Zapotrzebowanie na licznik A ksztatuje si w kolejnych tygodniach nastpujco: 0, 100, 0, 140, 100, 150
szt.
Zapasy poszczeglnych elementw skadowych licznika A na pocztku planowanego okresu produkcji,
cykl realizacji zlece oraz dane dotyczce planowanych przyj przedstawia tabela.
Pozycja zapasu

Stan zapasu
(szt.)

Wielko
partii (szt.)

Cykl
(w tygodniach)

Planowane przyjcia (szt.)

Tydzie 1
Tydzie 2

Kompletne
urzdzenie
30
1
Podzesp C
25
100
1
Podzesp D
110
150
3
Cz E
160
180
1
360
Cz F
180
20
2
Sporzd schemat graficzny struktury wyrobu oraz rozwi plan potrzeb materiaowych.

13

100

Zadanie 7
Sporzd plan potrzeb materiaowych dla wyrobw gotowych A i B, wykorzystujc dane dotyczce
operatywnego planu produkcji, struktury materiaowej wyrobw, zapasw i zwizanych z nimi czynnikw
planistycznych oraz planowanych przyj.
Operatywny plan produkcji dla wyrobw A i B
Okres(tydzie) 1
2
3
4
Wyrb A
0
10
0
20
Wyrb B
0
0
0
0

5
10
0

6
0
0

7
0
40

X
3

Y
1

m
5
Zapasy i czynniki planistyczne
Pozycja
Zapas
Czas realizacji
zapasu biecy na zamwienia/zlecenia
magazynie
produkcyjnego
A
10
1 dzie
B
5
1 dzie
X
20
2 tygodnie
Y
20
2 tygodnie
Z
40
3 tygodnie
m
10
1 tydzie

8
20
0

9
20
0

POZIOM 0

POZIOM 1

POZIOM 2

4
Wielkoci partii
dostawy/produkcyjnej
20 sztuk
50 sztuk
100 sztuk
50 sztuk
150 sztuk
200 sztuk

Planowane przyjcia
Tydzie 3

Tydzie 5

100
50
200

4. Rwnowaenie linii produkcyjnej

Rwnowaenie linii jest technik stosowan w zakadach wykorzystujcych linie produkcyjne lub
technologie grupowe, czyli tam gdzie wystpuje rozmieszczenie przedmiotowe. Polega ona na
przydzielaniu zada stanowiskom roboczym poczonym w szereg, tak, aby miay one do wykonania
jednakow ilo pracy (wtedy linia jest idealnie zrwnowaona). Naley przy tym dy do minimalizacji
liczby stanowisk oraz skrcenia cakowitego czasu bezczynnoci na wszystkich stanowiskach przy danym
poziomie produkcji. W rzeczywistoci wikszo linii jest niezrwnowaona, a faktyczna ilo pracy na
poszczeglnych stanowiskach jest rna.
Etapy rwnowaenia linii [7]:
1.
2.
3.

Zidentyfikuj wszystkie zadania, ktre musz by wykonane oraz okrel czasy ich realizacji, relacje
nastpstwa i cakowity czas wykonywania wszystkich zada.
Przedstaw na wykresie kolejno wykonywania zada. Wykres bdzie podstaw do przypisywania
zada poszczeglnym stanowiskom roboczym.
Okrel takt linii. Takt mona obliczy, dzielc dopuszczalny czas produkcji przez wymagan wielko
produkcji:

14

Takt = dopuszczalny czas produkcji / wymagana wielko produkcji

(4.1)

Takt okrela dopuszczalny przedzia czasu pomidzy ukoczeniem kolejnych jednostek produktu.

4.

Oblicz teoretyczn minimaln liczb stanowisk roboczych wedug wzoru:

I

LS min =

T
i =1

(4.2)

takt

gdzie:
Ti

- czas potrzebny na wykonanie i-tego zadania

i =1

- cakowity czas potrzebny na wykonanie wszystkich J zada

Im krtszy takt, tym wicej stanowisk roboczych naley zorganizowa. Wynika to z tego, e zadania
musz by rozdzielone pomidzy wiksz liczb stanowisk, aby czas trwania cyklu (uzaleniony od iloci
pracy na najduej pracujcym stanowisku) by krtszy od taktu.
6.

Przypisz zadania do stanowisk roboczych wedug nastpujcych zasad:

zacznij od pierwszego stanowiska i przydzielaj mu zadania tak dugo, a nie bdziesz ju mg
doda kolejnego zadania bez przekraczania taktu,
- jeli nie udao Ci si rozdzieli wszystkich zada, rozpocznij tworzenie drugiego stanowiska
i powtarzaj t procedur tak dugo, a rozdzielisz wszystkie zadania,
- uwaaj, eby nie przypisa zadania do stanowiska roboczego przed rozdzieleniem zada
bezporednio je poprzedzajcych (jeli takie istniej),
- okrelajc kolejno przydzielania zada: (1) przydziel najbardziej czasochonne zadanie, ktre
mona doda do stanowiska roboczego bez przekraczania taktu, (2) przydziel to wolne zadanie,
ktre jest bezporednim poprzednikiem innych lub (3) zastosuj jak kombinacj dwch
poprzednich zasad.
7. Oszacuj wydajno proponowanej linii, obliczajc kilka podstawowych miernikw, w tym:
-

czas trwania cyklu = CTC = czas pracy najbardziej obcionego stanowiska roboczego

(4.3)

czas bezczynnoci = CB = LSr * CTC -

T
i =1

(4.4)

gdzie:

LSr - rzeczywista liczba stanowisk roboczych

CB

procentowy udzia czasu bezczynnoci = PCB =

*100%

(4.5.)

T
i =1

opnienie efektywnoci = OE = 100% PCB

(4.6)

Rozwizania charakteryzujce si krtkim czasem bezczynnoci i wysok wartoci opnienia

efektywnoci s uznawane za najlepsze. Wyej wymienione zasady podejmowania decyzji nie zawsze
jednak prowadz do najlepszego rozwizania, a dobrzy decydenci zawsze szukaj moliwoci jego
udoskonalenia.
Przykad 1 [7]
Firma Elektroskop, niewielki producent kontraktowy, podpisaa umow na wytwarzanie, testowanie
i pakowanie pewnego produktu dla innego przedsibiorstwa. Z kontraktu wynika, e Elektroskop musi
wyprodukowa dziennie 500 sztuk wyrobu. Lista zada, czasy ich realizacji oraz relacje nastpstwa s
nastpujce:

15

Czynno
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
Ogem

Tab.4.1. Lista zada firmie Elektroskop [7]

Czas realizacji (w sekundach)
Czynnoci bezporednio poprzedzajce
15
Brak
26
A
15
A
32
B,C
25
D
15
E
18
E
10
E
22
F,G,H
24
I
202

Poniewa kontrakt jest ju pewny, Jan Czarnecki, zaoyciel przedsibiorstwa, decyduje si na

uruchomienie procesu liniowego. Wie, e na kadym stanowisku roboczym bdzie musia zatrudni
jednego ze swoich pracownikw. Dlatego nie chce tworzy wikszej liczby stanowisk, ni jest to
konieczne, a poza tym chce jak najbardziej ograniczy czas bezczynnoci. Przede wszystkim Jan
opracowuje sie czynnoci (rysunek 4.1). Czynnoci s na nim symbolizowane kwadratami, a relacje
nastpstwa zostay przedstawione za pomoc strzaek.

Rys. 4.1. Sie czynnoci dla firmy Elektroskop [7]

Nastpnie Jan oblicza najduszy dopuszczalny czas trwania cyklu, czyli takt projektowanej linii.
Poniewa omiogodzinna zmiana liczy 28 800 sekund, otrzymujemy:
takt = dopuszczalny czas produkcji / wymagana wielko = 28 800 sekund/500 sztuk dziennie =
57,6 sekundy
Dysponujc t informacj, Jan moe obliczy teoretyczn minimaln liczb stanowisk roboczych:
I

LS min =

T
i =1

takt

202 sekundy
= 3,51, czyli 4 stanowiska robocze
57,6 sekundy

Wynik zosta zaokrglony, poniewa nie da si utworzy uamkowego stanowiska roboczego,

a utworzenie mniejszej liczby stanowisk ni obliczona byoby niewystarczajce. Znajc takt linii
i minimaln liczb stanowisk, Jan zaczyna przypisywa zadania do stanowisk roboczych.
Postanowi kierowa si przy tym nastpujcymi zasadami:
1.
W pierwszej kolejnoci przydziela najbardziej czasochonne zadanie, ktre mona przypisa do
danego stanowiska bez przekraczania taktu.
2.
Jeeli pierwsze kryterium jest niewystarczajce, najpierw przydziela to zadanie, ktre jest
poprzednikiem najwikszej liczby innych zada.
3.
Jeeli nadal nie moe dokona wyboru, przydziela ktrekolwiek z zada speniajcych dwa
pierwsze kryteria.

16

Jan zaczyna przypisywa zadania do pierwszego stanowiska roboczego, przestrzegajc wymienionych

regu. Najpierw przydziela zadanie A, nastpnie B i C. Cakowity czas pracy pierwszego stanowiska
wynosi ju 56 sekund:

Poniewa dodanie kolejnego zadania spowodowaoby przekroczenie taktu (wynoszcego 57,6 sek.), Jan
rozpoczyna tworzenie drugiego stanowiska. Wynikiem caego procesu jest nastpujcy podzia zada:

Rys. 4.2. Podzia zada pomidzy poszczeglne stanowiska robocze [7]

Cakowity czas pracy stanowiska nr 2 wynosi 57 sekund i jest najduszy ze wszystkich. Poniewa
produkty musz przechodzi kolejno z jednego stanowiska na drugie, czas pracy najwolniejszego
stanowiska wyznacza czas trwania cyklu dla caej linii (CTC = 57 sekund).

Rys. 4.3. Podzia zada midzy poszczeglne stanowiska robocze w firmie Elektroskop [7]
Rzeczywista liczba stanowisk roboczych (LSr) jest rwna teoretycznej liczbie minimalnej (LSmin),
wobec czego Jan uwaa, e opracowa dobre rozwizanie. Oblicza jednak czas bezczynnoci,
procentowy udzia czasu bezczynnoci i opnienie efektywnoci projektowanej linii:

17

czas bezczynnoci = CB = LSr * CTC -

T
i =1

= 4 * (57 sekund) 202 sekundy = 26 sekund

procentowy udzia czasu bezczynnoci = PCB =

CB

*100% = (26 / 202) * 100% = 12,9%

T
i =1

opnienie efektywnoci = OE = 100% PCB = 100% - 12,9% = 87,1%

Wyniki te mona zinterpretowa nastpujco: czas bezczynnoci linii wynosi 26 sekund, poniewa nie
wszystkie stanowiska robocze pracuj przez rwne 57 sekund. W rzeczywistoci czasy bezczynnoci
poszczeglnych stanowisk wynosz:
Stanowisko robocze nr (czas cyklu)(cz

as
Analizujc czasy bezczynnoci poszczeglnych stanowisk, Jan dochodzi do wniosku, e linia nie jest
idealnie zrwnowaona. W zwizku z tym prawdopodobnie pracownicy bd musieli zmienia si na
stanowiskach roboczych, eby nikt nie czu si niepotrzebny. Czas bezczynnoci wskazuje, e w produkt
ley bezczynnie przez 12,9% czasu trwania caego procesu. Z kolei opnienie efektywnoci oznacza, e
wyrb podlega obrbce przez 87,1% czasu.
Zadania do wykonania [7]
Zadanie 1
Firma Delfin chce montowa na swojej linii produkcyjnej 50 odzi w cigu omiogodzinnej zmiany.
Cakowity czas realizacji wszystkich zada wynosi 45 minut. Jaki jest takt linii? Jaka jest teoretyczna
minimalna liczba stanowisk roboczych?
Zadanie 2
Pewna linia produkcyjna skada si z 4 stanowisk roboczych, a czas trwania cyklu wynosi 50 sekund.
Cakowity czas realizacji wszystkich zada to 170 sekund. Jak dugi jest czas bezczynnoci? Jaki jest
procentowy udzia czasu bezczynnoci? Opnienie efektywnoci?
Zadanie 3
Centrum Technologii Edukacyjnych chce uruchomi w swoim zakadzie, funkcjonujcym w specjalnej
strefie ekonomicznej, lini do produkcji serwerw internetowych. W poniszej tabeli przedstawiono list
zada, czasy ich realizacji oraz relacje nastpstwa.

18

a) Narysuj sie czynnoci. Za, e takt linii wynosi 240 sekund (4 minuty). Jaka jest teoretyczna
minimalna liczba stanowisk roboczych?
b) Przydziel zadania do stanowisk roboczych, wykorzystujc zasad najwikszego wolnego
zadania (tj. w pierwszej kolejnoci przydzielaj najbardziej czasochonne zadania, ktrych dodanie
do stanowiska nie spowoduje przekroczenia taktu).
c) Ile stanowisk roboczych jest potrzebnych na Twojej linii?
d) Jaki jest czas trwania cyklu? Jaki jest czas bezczynnoci?

Zadanie 4
Naczelnik urzdu skarbowego chce zorganizowa proces przetwarzania zezna podatkowych w formie
kilku identycznych linii produkcyjnych (pracujcych przez 8 godzin dziennie). Rne zadania, czasy ich
realizacji oraz relacje nastpstwa s przedstawione poniej. Naczelnik oczekuje, e kada linia bdzie
przetwarzaa 150 zezna dziennie.

Zostae poproszony o opracowanie ukadu dla wszystkich linii.

a) Jaki jest takt kadej z linii? Jaka jest teoretyczna minimalna liczba stanowisk roboczych na kadej
linii?

19

b) Dokonaj podziau zada, wykorzystujc zasad najwikszego wolnego zadania. Oblicz czas
trwania cyklu, czas bezczynnoci, procentowy udzia czasu bezczynnoci oraz opnienie
efektywnoci dla powstaej linii.
c) Jaka jest maksymalna dzienna liczba zezna, ktr moe przetworzy pojedyncza linia?
Zadanie 5
Firma Omega Sp. z o.o. zajmuje si regeneracj czci samochodowych. W jej gwnym zakadzie
funkcjonuje komrka zajmujca si regeneracj pomp paliwa. W poniszej tabeli przedstawiono list
zada, czasy ich realizacji oraz relacje nastpstwa:

a) Narysuj sie czynnoci. Kierownictwo firmy chciaoby, eby komrka regenerowaa 100 pomp
dziennie (8 godzin). Jaki jest takt linii? Jaka jest teoretyczna minimalna liczba potrzebnych
stanowisk roboczych?
b) Dokonaj podziau zada, wykorzystujc zasad najwikszego wolnego zadania.
c) Ile jest stanowisk roboczych w zaproponowanym przez Ciebie ukadzie? Jaki jest czas trwania
cyklu dla caej linii? Jaki jest czas bezczynnoci? Procentowy udzia czasu bezczynnoci?
d) Za, e kierownictwo firmy chce podwoi produkcj i oczekuje, e komrka bdzie
regenerowaa 200 pomp dziennie. Czy przy obecnej strukturze zada jest to moliwe? Uzasadnij
swoj odpowied.
Zadanie 6
Wadze uniwersytetu opracoway omioetapowy proces sprawdzania skadanych co roku tysicy poda
o przyjcie na studia. Dyrektor administracyjny uzna, e najlepszym sposobem wstpnej selekcji
dokumentw bdzie wykorzystanie procesu liniowego. W poniszej tabeli przedstawiono czasy realizacji
poszczeglnych zada oraz relacje nastpstwa pomidzy nimi:

a) Narysuj sie czynnoci. Za, e uniwersytet musi w szczytowym okresie przetwarza 30 poda
na godzin. Jaki jest takt linii? Jaka jest teoretyczna minimalna liczba potrzebnych stanowisk
roboczych?
b) Dokonaj podziau zada, wykorzystujc zasad najwikszego wolnego zadania.

20

c) Ile jest stanowisk roboczych w zaproponowanym przez Ciebie ukadzie? Jaki jest czas trwania
cyklu dla caej linii? Jaki jest czas bezczynnoci? Jaki jest procentowy udzia czasu bezczynnoci
i opnienie efektywnoci?
d) Jaki jest teoretycznie najkrtszy czas trwania cyklu przy obecnej strukturze zada? Na jak ilo
poda przetwarzanych w cigu godziny przekada si ta warto?

5. Metody oceny rnych opcji mocy produkcyjnej

Moc (zdolno) produkcyjna to maksymalna ilo produktu, jaka moe zosta wytworzona
w okrelonym czasie [8]. Istnieje wiele miernikw mocy produkcyjnej, a przy jej ocenie bierze si pod
uwag wyniki, nakady lub ich kombinacj. Mona okreli moc produkcyjn na podstawie np. iloci
wyrobw wyprodukowanych w danym okresie, czy liczby zrealizowanych projektw, ale rwnie na
podstawie miernikw zastpczych np. ilo klientw na metr kwadratowy, dostpny czas pracy, dostpna
powierzchnia produkcyjna itp.
Organizacja ma zazwyczaj wiele moliwoci zaspokojenia swoich potrzeb odnonie mocy
produkcyjnej, np. firma ma do wyboru budow zakadu lub wynajcie mocy produkcyjnej od innego
przedsibiorstwa, linie lotnicze maj do wyboru kupi samolot lub wzi go w leasing, kierownik ma do
wyboru zatrudni nowego pracownika lub zleci prac w nadgodzinach. Przydatnymi metodami przy
ocenie rnych opcji mocy produkcyjnej s: analiza kosztw staych i zmiennych oraz popytu, wartoci
oczekiwanej i progu rentownoci [7].
Koszty i popyt
Rne opcje mocy produkcyjnej maj rne poziomy kosztw staych i zmiennych. Koszty stae
ponoszone s niezalenie od poziomu dziaalnoci, np. raty leasingowe, raty od kredytw hipotecznych.
Firma musi je paci niezalenie od wielkoci produkcji czy liczby obsuonych klientw. Koszty zmienne
s uzalenione od poziomu dziaalnoci, np. koszty materiaw. Wzr okrelajcy cakowity koszt danej
opcji mocy produkcyjnej ma posta:
KC = KS + KZ * X
(5.1)
gdzie:
KC koszt cakowity
KS koszt stay
KZ koszt zmienny
X poziom intensywnoci dziaalnoci (liczba obsuonych klientw, liczba wyprodukowanych wyrobw
itp.)
Aby oceni, ktra opcja generuje najnisze koszty naley zna oczekiwany popyt. Trudno jest trafnie
przewidzie poziom popytu, dlatego naley zawsze opracowa kilka prognoz popytu uwzgldniajcych
rne moliwoci.
Warto oczekiwana
W sytuacji gdy popyt jest niepewny mona zastosowa do oceny rnych opcji mocy produkcyjnej
narzdzie jakim jest analiza wartoci oczekiwanej. Jest to kalkulacja spodziewanych kosztw,
przychodw lub zyskw oparta na kilku poziomach popytu, charakteryzujcych si rnymi
prawdopodobiestwami wystpienia.
Etapy analizy wartoci oczekiwanej [6]:
1. Zidentyfikuj kilka rnych scenariuszy wzrostu popytu.
2. Okrel prawdopodobiestwo urzeczywistnienia si poszczeglnych scenariuszy.
3. Oblicz warto oczekiwan poszczeglnych opcji wedug wzoru:
I

WO j = Pi Ci
i =1

gdzie:
WOj warto oczekiwana j-tej opcji
Pi prawdopodobiestwo urzeczywistnienia si i-tego scenariusza
Ci wynik finansowy (koszt, przychd lub zysk) i-tego scenariusza

21

(5.2)

Prg rentownoci
Prg rentownoci pokazuje przy jakim poziomie intensywnoci dziaalnoci np. wielkoci produkcji
cakowite przychody przewysz cakowite koszty. Gdy poziom intensywnoci dziaalnoci przekracza
prg rentownoci firma osiga zysk. Wzr na prg rentownoci ma posta:
PR = KS / (Pj KZj)

(5.3)

gdzie:
PR prg rentownoci
KS koszty stale
Pj przychd jednostkowy
KZj koszt zmienny jednostkowy
Przykad 1 [7]
Hurtownia ryb ledzik dostarcza wiee owoce morza klientom w pobliskim miecie. Meneder do spraw
logistyki wskaza trzy moliwoci transportu towaru. Pierwsz jest wzywanie firmy transportowej za
kadym razem, kiedy dostawa jest gotowa do wysyki. W tym przypadku nie wystpuj adne koszty
stae, ale koszt zmienny ksztatuje si na poziomie 2250 z na jedn dostaw. Istnieje take moliwo
wzicia w leasing ciarwek-chodni. Roczny koszt leasingu trzech samochodw wyniesie 63 000 z,
wraz z ubezpieczeniem i opacon z gry konserwacj i naprawami. Poniewa hurtownia musiaaby
ponosi te koszty niezalenie od tego, ile dostaw wyle, kwota 63 000 z byaby kosztem staym. Z kolei
koszt zmienny zostaby znacznie obniony do kwoty 150 z na dostaw, co wystarczyoby na pokrycie
kosztu paliwa i wynagrodzenia kierowcy. Gdzie pomidzy tymi skrajnociami mieci si opcja porednia:
kontakt z lokalnym przewonikiem. W zamian za sta roczn opat w wysokoci 15 000 z firma
transportowa byaby skonna dostarcza ryby na zlecenie hurtowni za 900 z za dostaw. Tabela 5.1
przedstawia wszystkie trzy moliwoci.

Koszty stae
Koszty zmienne

Tab. 5.1. Moliwoci transportu towaru w hurtowni ryb ledzik [7]

Przewz na zlecenie
Przewz kontraktowy
Leasing
Brak
15 000 z
63 000 z
2250 z
900 z
150 z

Moemy okreli dokadny poziom intensywnoci dziaalnoci, przy ktrej dwie opcje generuj takie same
koszty. Jest to tzw. punkt obojtnoci. Musimy w tym celu zbudowa i rozwiza rwnanie, w ktrym
stronami bd koszty cakowite dwch opcji, a niewiadom X liczba dostaw, dla ktrej koszt te bd
jednakowe. Na przykad punkt objtoci dla przewozu na zlecenie i kontraktu z przewonikiem obliczymy
nastpujco:
cakowity koszt przewozu na zlecenie = cakowity koszt przewozu kontraktowego
0 + 2250 z * X = 15 000 z + 900 z * X
15 000 z = 2250 z * X 900 z * X
15 000 z = 1350 z * X
X= 11,11 czyli okoo 11 dostaw
W ten sam sposb moemy znale punkt obojtnoci dla przewozu kontraktowego i leasingu:
cakowity koszt przewozu kontraktowego = cakowity koszt leasingu
15 000 z + 900 z * X = 63 000 z + 150 z * X
X = 64 dostawy
Jeli kierownictwo hurtowni ryb ledzik spodziewa si, e bdzie wysyaa 40 dostaw rocznie, wybr
przewonika kontraktowego wydaje si najsensowniejszy. Jeli jednak popyt przekroczy poziom 75 dostaw
rocznie, taszy bdzie leasing. Problem ten ilustruje tabela 5.2.
Tab. 5.2. Cakowity koszt wszystkich trzech opcji dla rnych poziomw popytu [7]
Rwnanie kosztu
15 dostaw
40 dostaw
75 dostaw
cakowitego
(may popyt)
(redni popyt)
(duy popyt)
Przewz na zlecenie
33 750 z
90 000 z
168 750 z
0 + 2250 z * X
Przewz kontraktowy
28 500 z
51 000 z
82 500 z
15 000 z + 900 z * X
Leasing
65 250 z
69 000 z
74 250 z
63 000 z + 150 z * X

22

Zamy, e kierownictwo hurtowni ryb ledzik chce zna oczekiwany koszt zatrudnienia przewonika
kontraktowego. Przede wszystkim trzeba okreli kilka moliwych poziomw popytu:
May popyt 30 dostaw rocznie
redni popyt 50 dostaw rocznie
Wysoki popyt 80 dostaw rocznie
Nastpnie menederowie musz okreli prawdopodobiestwo wystpienia poszczeglnych poziomw
popytu. Jest tylko jeden warunek: suma prawdopodobiestw musi wynosi 100%.
May popyt 30 dostaw rocznie 25%
redni popyt 50 dostaw rocznie 60 %
Wysoki popyt 80 dostaw rocznie 15 %
Ogem 100%
Korzystajc z rwna zawartych w tabeli 5.2 obliczamy koszty korzystania z usug przewonika kontraktowego
na kadym poziomie popytu.
K(may popyt) = 15 000 z + 900 z * 30 = 42 000 z
K(redni popyt) = 15 000 z + 900 z * 50 = 60 000 z
K(duy popyt) = 15 000 z + 900 z * 80 = 87 000 z
Oczekiwany koszt usug przewonika kontraktowego wynosi:
WOKontrakt = (42 000 z * 25%) + (60 000 z * 60%) + (87 000 z * 15%) = 10 500 z + 36 000 z + 13 050 z
=59 550 z

Posugujc si podobn logik moemy obliczy warto oczekiwan kosztu przewozu na zlecenie i leasingu:
WOZlecenie = (67 500 z * 25%) + (112 500 z * 60%) + (180 000 z * 15%) = 111 375 z
WOLeasing = (67 500 z * 25%) + (70 500 z * 60%) + (75 000 z * 15%) = 70 425 z
Z przeprowadzonej analizy wynika, e opcja kontraktowa charakteryzuje si najniszymi kosztami
oczekiwanymi wynoszcymi 59 550 z.
Hurtownia zarabia na kadej dostawie 3000 z, od ktrych naley jeszcze odj koszty transportu. Jaki jest
prg rentownoci kadej opcji transportowej?
W przypadku przewozu na zlecenie:
PR = KS / (Pj KZj)
PRZlecenie = 0 z / (3000 2250 z) = 0 z / 750 z, czyli 0 dostaw
W przypadku kontraktu z lokalnym przewonikiem:
PRKontrakt = 15 000 z / (3000 900 z) = 15 000 z/ 2100 z = 7,1 czyli (po zaokrgleniu w gr) 8 dostaw
W przypadku leasingu:
PRLeasing = 63 000 z / (3000 150 z) = 63 000 z / 2850 z = 22,1 czyli (po zaokrgleniu w gr) 23 dostawy
Przewz na zlecenie charakteryzuje si najniszym progiem rentownoci, co oznacza, e jest to najmniej
ryzykowna opcja. Niemniej hurtownia zarobi na czysto na kadej dostawie tylko 3000 z 2250 z = 750 z.
Z drugiej strony prg rentownoci leasingu ksztatuje si na poziomie a 23 dostaw, ale po przekroczeniu tej
granicy kada dostawa bdzie generowaa 3000 z 150 z = 2850 z czystego zysku.
Wybierajc odpowiedni opcj transportow, kierownictwo hurtowni musi wic dobrze si zastanowi nad
poziomem ryzyka oraz oczekiwanym popytem.
Zadania do wykonania [7]
Zadanie 1
Biuro rachunkowe Manko wzio w leasing kserokopiark. Miesiczna rata leasingowa wynosi 700 z, za
koszt sporzdzenia jednej kopii rwny 10 gr. Jaki bdzie koszt cakowity wykonania 5000 kopii miesicznie?
10 000 kopii miesicznie? Jaki bdzie cakowity koszt jednostkowy kopii w obu przypadkach?

23

Zadanie 2
Kierownictwo spki Tech-Prod musi wybra jedn z dwch opcji mocy produkcyjnej:
Koszt stay (roczny)
Koszt zmienny (jednostkowy)
Opcja nr 1
500 000 z
2 z/szt.
Opcja nr 2
100 000 z
10 z/sz.
a) Jaki byby koszt kadej z opcji, gdyby popyt osign poziom 25 000 sztuk rocznie? A gdyby popyt by
rwny 75 000 sztuk rocznie?
b) Oglnie rzecz biorc, ktra opcja byaby korzystniejsza, gdyby popyt wskazywa tendencj
wzrostow? A gdyby spada? Dlaczego?
c) Wyznacz punkt obojtnoci.
Zadanie 3
Za, e biuro rachunkowe Manko okrelio dwa prawdopodobne poziomy miesicznego popytu na
kserokopie:
Liczba kopii (na miesic)
Prawdopodobiestwo
5000
50%
10 000
50%
Jaki jest koszt oczekiwany, jeli koszty stae i zmienne s takie same jak w zadaniu 1.
Zadanie 4
Zastanw si nad dwiema opcjami, ktre ma do wyboru firma Tech-Prod w zadaniu 2. Za, e kierownictwo
firmy skonstruowao trzy scenariusze rozwoju popytu:
Popyt (szt./rok)
Prawdopodobiestwo
25 000
30%
60 000
40%
100 000
30%
a) Jaka jest warto oczekiwana kadej z opcji? Ktr opcj wybraby, dysponujc tymi informacjami?
b) Za, ze najniszy i najwyszy poziom popytu zwikszono odpowiednio do 40 000 i 110 000 szt./rok.
Oblicz ponownie wartoci oczekiwane. Co si zmienio?
Zadanie 5
Jeste nowym dyrektorem naczelnym firmy KomfoCook produkujcej drogie, luksusowe kuchenki gazowe do
uytku domowego. Musisz zdecydowa, czy kuchenki maj by montowane w zakadzie nalecym do Twojej
firmy, czy lepiej zleci produkcj ukraiskiemu kontrahentowi. Koszty stae i zmienne obydwu opcji s
przedstawione poniej:
Koszt stay
Koszty zmienne
Monta we wasnym zakresie
165 000 z
1860 z
Kontrakt z ukraisk montowni
0 z
2640 z
a) Za, e kuchenka kosztuje 7500 z. Jaki jest prg rentownoci dla montau we wasnym zakresie?
b) Przy jakiej wielkoci produkcji obie opcje generuj takie same koszty?
c) Za, e oczekiwany popyt na Twoje kuchenki jest rwny 3000 szt. Ktra opcja byaby lepsza
z perspektywy kosztw?
Zadanie 6
Filip prowadzi sklep z fajerwerkami. Koszty stae jego dziaalnoci wynosz 12 000 z miesicznie,
a uredniony jednostkowy koszt zakupu towarw jest rwny 8 z. Przecitna cena sprzeday jest rwna 25 z.
Jaki jest prg rentownoci sklepu Filipa?
Zadanie 7
Za, e Filip (zadanie 6) decyduje si poszerzy zakres dziaalnoci. Koszty stae wzrosn do poziomu
20 000 z, ale uredniony jednostkowy koszt zakupu bdzie wynosi 5 z ze wzgldu na wiksz ilo
zamawianego towaru.
a) Jaki jest nowy prg rentownoci?
b) Przy jakim poziomie obrotw Filipowi byoby wszystko jedno, ktr skal dziaalnoci (t opisan
w zadaniu 6 czy t z zadania 7) wybierze?

24

Zadanie 8
Koncern Merc rozwaa wprowadzenie na rynek nowego leku o nazwie Laffolin. Okrelono dwa moliwe
scenariusze rozwoju popytu:
Poziom popytu
Prawdopodobiestwo
1 000 000 pacjentw
30%
2 000 000 pacjentw
70%
Merc dysponuje rwnie nastpujcymi informacjami:
Przychd
140 dolarw na pacjenta
Koszty stae produkcji i sprzeday Laffolinu
70 mln dolarw
Koszty zmienne produkcji i sprzeday Laffolinu 80 dolarw na pacjenta
Maksymalna liczba pacjentw, ktr Merc 3 000 000
moe zaopatrzy w lek
a) Ilu pacjentw musi zaopatrzy Merc, eby przekroczy prg rentownoci?
b) Ile pienidzy zarobi Merc, jeli liczba nabywcw Laffolinu osignie poziom 1 000 000? A jeli zakupu
dokona 2 000 000 klientw?
c) Jaka jest warto oczekiwana Laffolinu?

25

Literatura:
[1] Lenard W., Strzelczak S.: Organizacja gospodarki materiaowej transportowej i magazynowej,
Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1990
[2] Dworczyk M., Szlasa R.: Zarzdzanie innowacjami. Wpyw innowacji na wzrost konkurencyjnoci
przedsibiorstw, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001
[3] Muhlemann A., Oakland J., Keith L.: Zarzdzanie, produkcja i usugi, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2001
[4] http://www.comarch.pl
[5] Grysa K., Trylski Z., Zastosowanie matematyki w zarzdzaniu i ekonomii, Cz.III, Dzia Wydawnictw
Politechniki witokrzyskiej 1995r.
[6] Brzeziski M. (red.): Sterowanie produkcj, Wydawnictwo Drukarnia LIBER, Lublin 2001
[7] Bozarth C., Handfield R.B., Wprowadzenie do zarzdzania operacjami i acuchem dostaw,
Wydawnictwo Helion, Gliwice 2007
[8] Waters D., Zarzdzanie operacyjne. Towary i usugi, PWN, Warszawa 2001

26