ntdek kAfrika

r u g e r pa r k

Geschiedenis van Kruger

Wildparadijs Kruger
Private Game Reserves
Toekomst van
natuurbescherming

.3 Natuur, cultuur, geschiedenis en geografie van het Afrikaanse continent

tekst Joske Korevaar

88 ontdek afrika 3 • 2009

Cheeta (foto Frank Sillen)
 Wildparadijs Kruger

wildparadijs
kruger
ontdek afrika 3 • 2009 89
90 ontdek afrika 3 • 2009
 Wildparadijs Kruger

Over leven en dood

Zuidelijke hoornraaf (© South African Tourism) ontdek afrika 3 • 2009 91
In het landschap van Kruger zijn leven en dood
nauw met elkaar verweven. Dagelijks ontmoeten
deze twee elkaar ontelbare keren. Bij zoveel ge-
boorte en sterven past geen sentiment, het is een
cyclus die geen begin en geen einde kent. Overal
in Kruger zie je skeletten, botten en andere over-
blijfselen van alles wat ooit leefde. Als bezoeker
sta je oog in oog met deze omstandigheden en
wordt je onvermijdelijk herinnerd aan je eigen
sterfelijkheid en de plaats die een mens in de
voedselcyclus inneemt. De planten en dieren
die in Kruger voorkomen, leven in een complexe
verhouding met elkaar en zorgen ervoor dat de
cyclus in een ritmische afwisseling van leven en
dood steeds vervuld blijft.
Begrip biodiversiteit Het algemene begrip
biodiversiteit is breed en omvat alle dier- en
plantensoorten op aarde; vele miljoenen volgens
wetenschappers. Vandaag de dag is nog lang niet
alles in kaart gebracht en worden er nog steeds
met enige regelmaat nieuwe soorten ontdekt.
92 ontdek afrika 3 • 2009
Biodiversiteit wordt meestal in drie componen-
ten verdeeld: de verscheidenheid aan soorten, de
ecosystemen waarin die soorten voorkomen en
de genetische variatie binnen soorten.
Met verscheidenheid van soorten worden de
verschillen tussen de soorten zelf bedoeld, zoals
het onderscheid tussen planten en dieren.
De ecosystemen waarin soorten voorkomen zijn
bij de meeste mensen wel bekend, zoals bijvoor-
beeld hoogvenen, koraalriffen, graslanden en
toendra’s. Een ecosysteem is eigenlijk het geheel
van alle organismen, hun wisselwerking en
leefomgeving in een bepaald gebied. Daardoor
kunnen ecosystemen op verschillende niveaus
worden gezien en overlappen ze elkaar. De
gehele aarde valt zodoende onder de definitie,
maar ook een klein deel van de aarde, zoals een
woestijn.
Met het beschrijven van de genetische vari-
atie binnen soorten worden de varianten van
een bepaalde soort bedoeld, zoals ondersoorten
van een dier of de varianten van een boomsoort.
Film Wilde honden op jacht ' Planet Earth ,BBC
Wilde hond (foto Frank Sillen)
 Wildparadijs Kruger

ontdek afrika 3 • 2009 93

Deze genetische variatie hoeft niet altijd op na-
tuurlijke wijze te ontstaan. Er zijn verschillende
soorten die de mens heeft gedomesticeerd, zoals
huisdieren of landbouwgewassen.
Biodiversiteit in Kruger Als je Kruger in twee de-
len opsplitst, een noordelijk en een zuidelijk deel,
dan zijn er behoorlijke verschillen in bodem- ,
voedsel- en diersoorten waar te nemen. In het
algemeen spreekt men met betrekking tot de bo-
dem van Kruger over mixed woodland savannah,
ofwel gemengd bosland savanne. De verhouding
tussen het bosland en de savanne wordt bepaald
door de fauna, seizoenen en het klimaat. Deze
symbiotische relatie wordt ook wel ‘de dans van
de savanne’ genoemd. De biodiversiteit in het
park is enorm, met meer dan 200 plantensoor-
ten in 30 botanische gebieden die weer in 17
ecologische zones kunnen worden verdeeld. De
landschapsverdeling is zo gevarieerd dat er meer
grote diersoorten dan waar ook ter wereld kun-
nen leven.
Ten zuiden van de Olifants rivier wordt het
Krugerpark gedomineerd door bosachtige ge-
bieden en bosland met acaciabomen. Ook zijn er
enorme stroken grasland in het oosten en bergen
in het zuidwesten. De Crocodile rivier en de Sabie
liggen in dit deel en er leven meer diersoorten
dan in de andere delen van Kruger. Dat komt
door de grote hoeveelheid eetbare grassen en
de variëteit in leefomgevingen en territoria.
De zoete grassen in dit gebied trekken kuddes
gnoes, zebra's, buffels en giraffen aan en waar dit
soort dieren leven, vind je ook altijd de grotere
roofdieren zoals leeuwen. Het is dan ook niet
verwonderlijk dat je op de centrale graslanden
veel wild kunt zien, bijvoorbeeld rond Skukuza, in
het zuidoosten.
Biomen Een bioom is de regionale verzame-
ling plant- en dierengemeenschappen die goed
aangepast zijn aan hun leefomgeving in een
bepaalde topografie. Bepalende factor is het kli-
maat. In Zuid-Afrika zijn de zeven biomen fynbos,
savanne, grasland, Nama-Karoo, Succulent-Karoo,
woestijn en bos bekend. Deze biomen worden
94 ontdek afrika 3 • 2009
geclassificeerd naar de regenval, dominante
leefvormen en andere structuurkarakteristieken.
In Kruger zie je grasland, savanne en bos.
Bomen in Kruger In alle regionen van Kruger tref
je bijzondere boomsoorten aan, zoals bijvoor-
beeld de mopane en de rode boswilg. De mopane
groeit voornamelijk in het noordelijke deel. De
bladeren worden gegeten door olifanten, die ze
vanaf de boom eten en door andere dieren, die
de afgevallen bladeren vanaf de grond eten. Het
hout van de boom wordt gebruikt als brandhout.
De rode boswilg domineert in het zuidelijke deel
van Kruger. Het hout wordt gebruikt om meubels
van te maken, daarnaast worden de bladeren
verwerkt in medicijnen tegen maagproblemen.
Verder groeit er onder andere de baobab, de wee-
ping boer-bean en de marula. Sommige baobabs
ten noorden van de Luvuvhu rivier worden ouder
dan 4 000 jaar geschat. Veel van de bomen in
Kruger staan er al eeuwen en werden en worden
veelvuldig gebruikt door de lokale bewoners om
hun medicinale eigenschappen.
Het ecosysteem in Kruger is uiterst complex
maar kan vereenvoudigd worden uitgelegd door
het voor te stellen als voedselketen. Het eerste
niveau van de keten zijn dan bijvoorbeeld de
grassen. Die worden gegeten door de dieren uit
de tweede laag van de keten, zoals impala's. Deze
dieren worden primaire consumenten genoemd.
Laatstgenoemde soort dient als voedselbron voor
de secundaire consument, zoals een leeuw. Hoe-
wel leeuwen vaak beschouwd worden als hoog-
ste niveau in de voedselketen is dat in werkelijk-
heid dus niet zo. Leeuwen zijn, als ze sterven en
zelf te oud zijn om te gaan jagen, het voedsel
voor de tertiaire consumenten zoals bijvoorbeeld
aaseters.
Als verschillende voedselketens intercon-
necteren, is er sprake van een voedselweb. De
afzonderlijke delen in een voedselketen worden
ook wel tropische niveau's genoemd, waarbij
planten (voedselproducenten) onderin de pyra-
mide staan. Daarboven vormen de consumenten
de andere niveau's. Opvallend feit is dat naar-
mate je dichter bij de top van de keten komt, de
Koedoe (© South African Tourism)
 Wildparadijs Kruger

ontdek afrika 3 • 2009 95

biomassa en energie van de niveau's steeds maar
tien procent van het biomassa- en energieper-
centage van het voorgaande niveau bedraagt. Ter
illustratie kun je een voedselketen nemen, het
eerste level – gras – met een biomassa van 100
procent, het tweede niveau – een muis – , heeft
een biomassa van 10 procent, de pofadder – het
derde level – heeft een biomassa van 1 procent en
tenslotte heeft de tertiare consument, zoals een
honingdas, een biomassa van slechts 0,1 procent.
Onder biomassa wordt dan verstaan: het droog-
gewicht van organismen, of delen ervan, zowel
plantaardig als dierlijk.
Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewe-
zen dat de biomassa van insecten in Kruger per
hectare ongeveer gelijk is aan de biomassa van
grotere zoogdieren, naar schatting zo’n 2,5 ton.
Veel diersoorten in de voedselketen jagen op
dezelfde prooien zodat er een strijd om voedsel
kan ontstaan. In bepaalde gevallen, zoals bij de
cheeta, kan deze strijd een beperkende factor zijn
om te kunnen overleven in Kruger.
Grassen in Kruger De grassen in Kruger vormen
het fundament van de voedselketen omdat alle
diersoorten direct of indirect afhankelijk zijn van
de voeding die eruit verkregen wordt. Een tiende
deel van alle grassoorten op de wereld bevindt
zich in Zuid-Afrika, en de meeste daarvan zie je
ook in Kruger. De drie soorten grasland in het
gebied – zoetveld, zuurveld en gemixt veld –
trekken grazers aan. Het sourveld is het minst
voedzaam en groeit in het westelijke deel van
Kruger. Dieren eten het vooral in de zomer en als
het afgegraasd is groeit het maar langzaam weer
aan.
In het noorden van Kruger vind je vooral
mopanevelden op rotsbodems en op de zand-
gronden. De Limpopo rivier vormt de begrenzing
en de andere grote rivieren in het gebied zijn de
Luvuvhu, Shingwedzi en Letaba. Ten noorden van
Mopani vind je nog een klein beetje tropische
vegetatie. In de gebieden bij Punda Maria en
Pafuri zul je de meeste dieren tegenkomen; daar
hebben de mopanevelden plaats gemaakt voor
gevarieerde graslanden op de zandgronden.
96 ontdek afrika 3 • 2009
Grazers De aanwezigheid van grazers, zoals
buffels, zebra’s, nijlpaarden, elanden en olifan-
ten, op de graslanden van Kruger hangt af van
de kwaliteit van het gras. Zeker nu de grenzen
van het oude Krugerpark vervaagd zijn hebben
de kuddes meer ruimte en meer verblijfsmoge-
lijkheden. Zebra’s en gnoes hebben een sociale
band en trekken ongeveer gelijktijdig naar hun
zomer- en winterplekken. Die ‘samenwerking’
is niet uitzonderlijk: het blijkt dat grazers vaker
in grote groepen samendrommen omdat de
kans dat ze dan aangevallen worden door een
roofdier kleiner is. Een ander voordeel is dat er
geprofiteerd kan worden van de kwaliteiten van
andere dieren. Zo hebben zebra’s een zeer scherp
zicht en kunnen gnoes goed horen. Olifanten
vormen een bron van controverse in Kruger. Het
grote aantal olifanten zorgt ervoor dat er steeds
minder bomen in de graslanden kunnen groeien.
De voedselbehoefte van olifanten overstijgt
momenteel eigenlijk het aanbod. De autoritei-
ten van het Krugerpark staan vandaag de dag
voor een grote uitdaging voor wat betreft het
beheersen van een gezonde olifantenpopula-
tie. Contraceptie, relocatie en geplande jacht
behoren tot de mogelijkheden hoewel de laatste
optie al sinds de oprichting van het park voor
opschudding zorgt. Het is echter wel de snelste
en makkelijkste optie en dat maakt de afweging
voor het parkmanagement moeilijk.
Leefgebieden Langs de rivieren in het park liggen
regenwouden, bijvoorbeeld tussen de Luvuvhu
en de Limpopo rivier. In totaal is een derde van
Kruger tropisch gebied. Krokodillen en nijlpaar-
den vertoeven het liefst in deze vochtige streken.
In de zuidwestelijke hoek van het park valt de
meeste neerslag en dit is dan ook het meest
begroeide deel van Kruger. De vegetatie is er
zeer gevarieerd. Veel voorkomende bomen zijn
bijvoorbeeld acacia’s, boswilgen en wilde vijgen-
bomen. Witte neushoorns en buffels zie je hier
veel, maar antilopen niet. Roofdieren komen er,
bij gebrek aan geschikte prooien, dan ook maar
zelden. De regio’s in Kruger zijn nog specifieker
te duiden aan de hand van dertien verschil-
Hyena (foto Marijn Heuts)
Reiger (© South African Tourism)
 Wildparadijs Kruger

ontdek afrika 3 • 2009 97

lende leefgebieden. In het uiterste noorden, bij
Limpopo, is een zandvlakte met afwisselende ve-
getatie. Iets naar beneden, boven Punda Maria, is
een strook bosachtige savanne op leisteen. In het
zuiden van Kruger is ook een smalle strook van
dit leefgebied te vinden. Verder tref je in Kruger
nog, grofweg vanaf het noorden naar het zuiden,
mopanebossen, gemengde bossen op verschil-
lende bodems, open savannevelden, het Pretori-
uskop zuurveld, de Malelane berg bosvelden en
gemengde boslanden.
De rijke diversiteit van planten is het funda-
ment voor het dierenleven. De diversiteit wordt
zeker gesteld door insecten. Planten trekken
planteneters, die op hun beurt roofdieren trek-
ken die weer herbivoren eten.
Reptielen en vissen In alle zeven rivieren in Kru-
ger kun je krokodillen tegenkomen. Dit dier is de
koning van de reptielen; er zijn er naar schatting
enkele duizenden in Kruger. Ze liggen regelmatig
duidelijk zichtbaar op de oever in de zon maar
net zo vaak houden ze zich schuil net onder het
wateropppervlak, op zoek naar hun prooi: vissen.
En als landdieren zich te dicht bij de waterkant
begeven kan de krokodil dodelijk toeslaan; iets
dat verschilende keren per maand kan gebeuren.
De Egyptische cobra, de boomslang en de Afri-
kaanse rotspython zijn enkele van de 54 slangen
die in Kruger aangetroffen zijn. Veel mensen zijn
bang voor de zwarte mamba – niet onterecht –
maar de pofadder en de Mozambique spitting
cobra zijn in werkelijkheid veel gevaarlijker. Zij
zijn verantwoordelijk voor 90 procent van de
beten in mensen. In principe zullen slangen en
adders niet aanvallen, tenzij ze zich in het nauw
gedreven voelen.
In Krugers rivieren zijn twee van de zeldzaamste
vissoorten ter wereld aangetroffen: de longvis
en de killivis. De longvis is waarschijnlijk ver-
want aan de krokodil en de kikker. Hij kan, net
als zoogdieren, met zijn longen ademen en de
ledematen lijken meer op poten dat op vinnen.
De killivis is een kleine tandkarper die zich voedt
met muskieten. De barbeel komt het meeste
98 ontdek afrika 3 • 2009
voor. Hij wordt ook wel ‘de impala van de rivier
genoemd’ vanwege zijn populariteit als voedsel
voor krokodillen.
In de rivieren van Kruger vindt een feno-
menaal proces plaats: de levenscyclus van de
zoetwateraal. Deze alen zijn geel van kleur en
jagen op krabben en vis. Een natuurweten-
schapper deed onderzoek naar deze vissoort en
ontdekte dat als de aal klaar is om nakomelingen
te krijgen, hij naar de Indische Oceaan zwemt.
Gedurende deze lange reis ondergaat de aal een
metormafose van zoetwatervis naar zeevis. Zijn
kleur verandert van geel naar zilver of wit, zijn
bek wordt puntiger en zijn ogen worden groter.
Naarmate hij dichter bij de oceaan komt veran-
deren ook zijn inwendige organen. Eenmaal in
de oceaan zwemt hij naar Madagaskar, legt daar
eieren en wordt vervolgens nooit meer gezien.
De eieren daarentegen worden met miljoenen
tegelijk met de stroming meegevoerd naar de
Afrikaanse kustlijn, waar ze zich vermengen met
plankton en in doorzichtige larfachtige wezen-
tjes veranderen. Aangetrokken door de smaak en
geur van het zoete water uit de rivieren zwem-
men ze richting de bron van het zoete water: de
riviermonding. In dit stadium ontwikkelt het
diertje razendsnel spierweefsel zodat hij genoeg
kracht heeft om stroomopwaarts te zwemmen.
De kleine aaltjes blijken dan zelfs in staat om
tegen watervallen op te klimmen en veranderen
daar uiteindelijk in de gele zoetwateraal. Ze zijn-
dan klaar om aan de volgende fase van hun leven
te beginnen: de lange trek naar de oceaan.
Vogels Meer dan de helft van alle vogelsoorten
die in Zuid-Afrika voorkomen, kun je in Kruger
zien. Tussen de 520 bekende soorten in het park
zit een enorme variatie: van de grootste vogel ter
wereld; de struisvogel, tot een van de kleinste;
het ekstertje, uit de familie van vinkachtigen. De
rivieren die door Kruger lopen vormen natuur-
lijke afscheidingen tussen de leefgebieden van
verschillende vogelsoorten. Veel van de vogels in
Kruger zijn migranten vanuit Azië of andere de-
len van Afrika. Toch zijn er nog 380 vogelsoorten
die permanent in Kruger resideren, waaronder
White Backed Vulture (foto Marijn Heuts)
Van Dam's Girdled lizard (foto Marijn Heuts)
 Wildparadijs Kruger

ontdek afrika 3 • 2009 99

de koritrap, reiger- en uilsoorten, de vechtarend
en de bateleur, eveneens een bijzondere arend-
soort.
Roofdieren De vleeseters zijn één van de, zoniet
dé, grootste attracties van het Krugerpark. De
belangrijkste jagers zijn leeuw, hyena, luipaard,
cheeta en de Afrikaanse wilde hond. De leeuw,
waarvan er naar schatting 2 000 in het park
leven, worden voornamelijk in centraal Kruger
gezien, alsmede rond Skukuza, Lower Sabie en
Crocodile Bridge. Ze jagen op gnoes, buffels,
giraffen, zebra’s en zwijnen. Van oudsher worden
leeuwen geassocieerd met koninklijke gratie en
leiderschap. Hun kracht straalt uit hun lichaams-
bouw op hun tegenstanders. Deze katachtigen
zijn de meest sociale van alle Afrikaanse katten
omdat ze in groepen samenleven.
De hyena komt in heel Kruger voor, maar
vooral in de centrale savanne en rond Skukuza.
Er zijn er naar schatting 2 000. Het dier jaagt op
impala’s, wildebeesten, waterbokken en koedoes.
De hyena hoort tot de familie van honden en
wordt verantwoordelijk gehouden voor het do-
den van meer dieren dan een luipaard of cheeta
samen doen. Hun sociale structuur is bijzonder:
ze leven in clans van 14 tot 40 dieren, geleid door
een dominant vrouwtje. De samenstelling van de
clan wisselt geregeld.
De ongeveer 1 000 luipaarden in Kruger leven
in de buurt van de Sabie rivier en op rotsen.
Een luipaard jaagt op impala’s, diverse bokken,
apen, jakhalzen, slangen en insecten. Luipaarden
zijn de minst sociale katachtigen in Kruger. Ze
leven alleen en jagen in de avond of nacht. Een
luipaard kan een dier dragen dat meer weegt
dan zichzelf. Hij zal zijn prooi meestal een boom
in slepen om het dan enkele meters boven de
grond, in de vork van de boom, te verorberen.
Onderzoekers berekenden dat elk luipaard
in Kruger verantwoordelijk is voor het doden
van gemiddeld 20 prooien. In Kruger heeft een
luipaard een territorium van 10 km2, maar in
andere streken kan dat wel enkele honderden
kilometers groot zijn.
100 ontdek afrika 3 • 2009
De cheeta, waarvan er nu nog zo’n 200 in Kruger
leven, leeft ook in centraal Kruger. Daarnaast zie
je hem rond de Lower Sabie en Crocodile rivier
in het zuiden. Een cheeta jaagt voornamelijk op
kleine antilopen, steenbokken en impala's. Zijn
taciek is die van de verassingsaanval, hoewel zijn
lichaam gebouwd is voor snelheden tot wel 110
kilometer per uur, wat hem het snelste landdier
maakt. Soms verovert hij die prooi van een an-
dere jager maar vaker wordt hij zelf aangevallen
door leeuwen, luipaarden, hyena's en Afrikaanse
wilde honden die de prooi van hem afnemen.
De wilde hond was bijna uitgestorven maar
er zijn tegenwoordig programma’s die naar het
behoud van de Afrikaanse wilde hond streven
zodat er inmiddels weer 400 in Kruger leven. De
wilde hond jaagt op impala’s, koedoes en kleine
bokken.
De kleinere jagers zijn voornamelijk vroeg in
de morgen of laat in de avond actief. Tot deze
kleinere carnivoren worden de zwartrugjakhals,
caracal, serval, Afrikaanse civetkat, genet en de
Afrikaanse wilde kat gerekend. Je ziet ze bij de
camps, omdat ze tamelijk vertrouwd zijn met
mensen.
Jager en gejaagde De relatie tussen mensen en
dieren wordt meestal geïdentificeerd met de
relatie tussen jager en gejaagde. Zo kunnen de
relaties in de natuur ook gekarakteriseerd wor-
den. Een indicator voor dat verschil is de stand
van de ogen van jager en gejaagde; soorten
die jagen hebben hun ogen voorin hun hoofd
met de blik naar voren, de prooien hebben hun
ogen aan de zijkanten van hun hoofd zodat ze
een zo wijd mogelijk gebied kunnen scannen
op dreigend gevaar. De verschillende plant- en
diersoorten kennen onderling conflicterende en
samenwerkende relaties. Bijna elke levensvorm
krijgt op een bepaald punt met een deel uit een
voedselketen te maken. Sommige diersoorten in
Kruger leven er al zolang dat ze de meeste van
hun vijanden overleven. De mens neemt echter
een aparte positie in, die heeft er door de eeu-
wen heen immers voor gezorgd dat steeds meer
dieren geen voedsel meer hadden om te kunnen
 Wildparadijs Kruger

Brown Hooded Kingfisher, Chacma baboon, nijlpaarden,

libelle, bee-eater, oxpecker op giraffe, impala’s, olifanten ontdek afrika 3 • 2009 101
overleven in Kruger. Tegenwoordig zijn er geluk- na een brand altijd sterk af en dat is niet vreemd
kig goede stappen gezet en wordt er juist aan gezien de plant- en diersoorten die in Kruger
plannen gewerkt om het landschap van Kruger als voedsel dienen. Zonder voedsel geen leven,
te onderhouden en de omstandigheden voor zonder leven geen voortplanting.
de dieren die er leven zo optimaal mogelijk te www.sanparks.org/parks/kruger/
maken en houden. Dat is geen makkelijke taak.
Het management moet inspelen op veranderde
omstandigheden zoals de groeiende wildpopu-
latie, de klimaatveranderingen en stropers die
gronden platbranden om er een tijdje later die-
ren te doden. Er worden nog steeds regelmatig
branden vastgesteld. Soms zijn ze gecontroleerd
gesticht maar soms hebben mensen het illegaal
aangestoken. Stropers hopen zo groot wild naar
de vers aangegroeide graslanden te lokken om
ze dan te kunnen doden. De bioproductie neemt

102 ontdek afrika 3 • 2009 Cheeta’s, Sadle Billed Storck, zebra, neushoorn
 The Experts.
To gether we make your safari dreams a lifetime experience

BMS-Travellers is de absolute expert in privé reizen op maat naar oost- en zuidelijk Afrika:
rondreis met gids, self drive of fly in.
Tanzania v Uganda v Kenia v Namibië v Botswana v Mozambique v Zambia v Zuid-Afrika
www.bms-travellers.nl & 0297 - 25 44 55
Sandveld Baobab, struiken tot 6 meter hoog en
bomen tot 10 meter met leeuw, wilde hond,
hyena, impala, koedoe, giraffe, zebra.
Mopane Veld Mopane, tamboti, struiken en
bomen tot 10 meter met leeuw, hyena, wilde
hond, koedoe, olifant, impala.
Mopane Scrubveld Baobab, mopane struiken
en bomen tot 20 meter met leeuw, cheeta,
steenbok, olifant, gnoe, zebra, struisvogel.
Mopane Bushwillow Woodlands Mopane,
acacia soorten en struiken en bomen tot 20
meter met leeuw, hyena, zebra, impala, gnoe,
koedoe, olifant.
Lebombo Mountain Bushveld Baobab,
olifantenboom, knopdoorn, bushwillow
soorten en struiken en bomen tot 10
meter met leeuw, koedoe, giraffe, zebra,
klipspringer, waterbok.
Olifants Rugged Veld Koorsboom, sycamore vijg,
witte sering, knopdoorn met leeuw, hyena,
koedoe, giraffe, olifant, zebra, waterbok.
Stunted Knob-Thorn Savannah Koorsboom,
sycamore vijg, jakhalsbes met leeuw, cheeta,
hyena, koedoe, giraffe, gnoe, zebra, buffel.
Knob-Thorn Marula Savannah Wilde dadelpalm,
hardekool, knopdoorn, waaierpalm met
leeuw, cheeta, hyena, koedoe, giraffe, impala,
gnoe, zebra, buffel.
Delagoa Thorn Veld Struiken en bomen tot 12
meter waaronder delagoa thorn met leeuw,
luipaard, cheeta, koedoe, giraffe, olifant,
waterbok, zebra, witte neushoorn.
Mixed Bushwillow Woodlands Acacia’s,
hardekool, olifantenboom, Jakhalsbes met
leeuw, jakhals, hyena, koedoe, giraffe, impala,
zebra, gnoe, witte neushoorn, sabelmarter.
Sabie / Crocodile Thorn Thicket Knopdoorn,
sausagetree, olifantenboom met leeuw,
luipaard, wilde hond, koedoe, giraffe, olifant,
nijlpaard, buffel, witte en zwarte neushoorn.
Melane Mountain Bushveld / Pretoriuskop
Zuurveld Wildedadelpalm en struiken
en bomen tot 15 meter met leeuw, wilde
hond, jakhals, koedoe, impala, giraffe, witte
neushoorn, hyena, waterbok, rietbok.

104 ontdek afrika 3 • 2009

 Land

ontdek afrika 3 • 2009 105