NSAN ve TOPLUM

1.NTE
Toplumsal Grup :

yeleri arasnda etkileim olan, ortak ama ve karlara sahip, belirlenen deer ve normlar
paylaan insanlarn birlikteliini ifade eder
Bir topluluun grup olabilmesi iin gereken en temel koul, grup yeleri arasnda etkileimin
olmasdr
Hem sosyal psikolojinin hem sosyolojinin alma konusudur.

Toplumsal Gruplar Nedenalma Alan Olurlar :

Toplumsal Gruplar, toplumsal bir olgudur.Ayn zamanda toplumu yanstmaktadrlar.

Toplumsal Grup aratrmalar toplumsal uygulamalar iin nem tar.

Toplumsal Gruplarnzellikleri

Grubun tannmas : Toplumsal Grup hem yeleri hem de bakalar tarafndan tannmas
gerekir
Grup yelerinin rol ve stats : Gruba katlan her ye, dier yelerin konumlaryla ilikili
olarak belirli bir rol ya da statye sahip olmaldr.
Grup yelerinin Rol : Her ye kendi toplumsal roln oynar.
Grubun Sreklilii : Gruplarn sreklilii bakmndan karlkl ilikiler nemlidir.Birlikte ve
karlkl olmaldr.
Grup Normlar : Gruplar davran normlarna sahiptir. yeler neleri yapp neleri
yapmayacaklarn bilmelidir.
Ortak ilgiler ve deerler : Grup yeleri ortak ilgileri ve deerleri paylarlar
1

Grubun Toplumsal Hedefleri : Grup eyleminin yneldii, toplumsal hedeflerin yani ,

amalarn bulunmas gerekir.
Corafi / Mekansal Yaknlk : Grup yaamn srdrlebilmesinde temel unsur mekandr.

TOPLUMSAL GRUPALIMALARININ TARH :

Toplumsal Gruplar zerinde almalar 20.yy ilk yarsndan itibaren gelimeye balamtr.

Georg Simmel :

Bu konuda ilk almay, Blnme, otorite, saygnlk , ve itaat konular zerinde yapt.
Gruplar byklklerine gre inceleme yapt.
atma kuramna yer vermitir. ye saysnn grup srecini nasl etkileyebilecei
aratrmtr.

Charles H.Cooley

Toplumsal dzenin doasyla ilgilenmitir. Ayna Benlik kavramn gelitirmitir.

TOPLUMSAL GRUP ETLER

1- Birincil Grup :

Bu kavram ilk kez Charles Horton Cooley tarafndan kullanlmtr. Yakn, yz yze ilikiler
kuran ve dayanmann hakim olduu gruplar tanmlanmaktadr. Yani Aile, arkada ve
benzeri gruplar gibi belirli davran normlarna ve ortak toplumsal deerlere bal gruplar
olarak tanmlanmaktadr.
Birincil Gruplar, Aile, arkadalar, komular, akrabalar dr.
Kiilerin en erken deneyimlerinin olutuu birincil grup ailedir.

2- kincil Grup :

Bireyin gnll ve belli bir amaca ynelik olarak, genellikle bir anlama araclyla katld
gruplardr. Bu grup ilikileri yasa ve kanunlarla dzenlenmitir.
yeler arasndaki karlkl ykmllkler ve haklar yazl yasalarla ynetmeliklerle ve
kurallarla belirlenmitir.
Bu grup Dernekler, irketler, Siyasi Partiler , Bankalar, Sendikalar dr.

Grup ve D Grup :

Bu kavramlar ilk kullanan William Graham Simmel dir. nsanlarn kendi gruplar olarak
tanmlad Gruplar ve Kart ya da rekabet halinde olduklar D Gruplar arasndaki ayrm
zerinde durmutur

Referans Gruplar

Bireyin kendi durumunu ve davranlarn karlatrmak ve kyaslamak iin yapt gruptur.

Referans Grubu kavramn ilk kez Herbert Hyman tarafndan kullanlmtr.

nternet TopluluklarSanal Cemaatler

Howard Rheingold tarafndan Sanal Cemaatler isimli kitap yazlmtr.

Aznlk Gruplar :

Aznlk Gruplar, fiziksel kltrel veya dier zelliklerinden dolay baskya urayan, farkl ve
eitsiz davranlara maruz kalan toplumsal gruplardr.

TOPLUMSAL GRUP YAPISININGENEL NTELKLER

3

Grup yelii :
Liderlik : 3 tr vardr.

Demokratik Lider : Kararlarn grup katlmyla alnmasn salayan lider tipidir en baarl
liderdir.
Otoriter Lider : Kararlar kendisi veren, iblmn kendisi belirleyen ve eletirilerinde
kiisel hedef alan liderdir. Acil durumlarda karar verilmesi bakmndan nemlidir.
lgisiz Lider : Grubu tamamen zgr brakan, ie hi karmayan lider tipidir

TOPLUMSAL GRUBA YNELKKURAMLAR

Ferdinand TnniesGemeinschaft ve Gessellcshaft :

Cemaat sosyolojisinin kurucular arasndadr. Cemaat / Topluluk ve toplum kavramlarn

sosyolojik analizin bir paras olarak kullanmtr.
Cemaat / Toplum ilikilerini Gemenischaft kavram ile tanmlamtr.

Gemenischaftkavram

Modern endstri ncesi toplumlarda grlen insanlar arasnda duygusal balarn kurulduu,
kiisel, yakn olan, sreklilik tayan ilikilerin bulunduu cemaat ya da topluluk anlamnda
kullanlmaktadr.

Georg Simmel : ToplumsalEtkileim :

Toplum, kendi yeleri zerinde hakimiyet kurduu nesnel bir sistem olarak tanmlar
Pozitivst bir yaklam reddeder. Bireyler arasndaki karmakark ilikiler ve etkileimler a
olarak tanmlar.
Toplum, belirli bir kltr ya da evrede yaayan gruplarn, gndelik yaamlarndan ve
toplumsal etkileimlerinden bamsz olmadn savunur.

Formel Sosyoloji kavramn kullanmtr. Yani, Toplumsal yaam geometrisi sunmay

amalayan bir sosyoloji daldr.
Birincil ve ikincil grup zellikleri benzer bir ekilde kk ve byk grup ayrm yapmaktadr.

Charles Horton Cooley :Birincil Gruplar

Toplum ve birey ile beden ve zihin ikiliklerinin ortadan kaldrmaya almtr. levsel ve
organik btnler olarak kavramsallatrmtr.
Sosyal bilimlerin temelinde yatan sorun, birey ile toplumsal dzen arasndaki karlkl iliki
olduunu savunur.
Birey ve toplum birbirinden ayrlmaz bir btndr
Ayna Benlik kavramn gelitirmitir. Yani, Bireyin kendi benliini , bakalarnn ona ynelik
davranlar, eylemleri ve tepkileri temelinde alglama srecini ifade etmektedir.
Bir dier gelitirdii kavram Birincil Gruptur. Aile arkada ve oyun gruplar gibi birincil
gruplarda yakn, samimi yz yze ve kiisel ilikiler yer alr.

nite Sonundaki Sorular veCevaplar :

Etkileim,Mekansal Yaknlk, Ortak Deerler, Sreklilik Toplumsal Grup
zellikleridir.Dlanma bu zelliklerin iinde yer almaz
BirincilGrup kavramn ilk kez kullanan C.H.Cooley dir
Bireyindavranlarn ve durumunu deerlendirmek amacyla karlatrma yapt
grubaReferans Grup denir
blmnn zgr braklmas Demokratik Liderin zelliklerindendir
Gemeinschaft( Cemaat / Topluluk ) ve Gessellschaft ( toplum ) kavram iftini
gelitirenteoriysen, F.Tnnies dir.
Bireylerinkendi gruplaryla rekabet halinde olan ya da kart olarak grdkleri gruplaraD
Grup denir
FormelSosyoloji olarak bilinen sosyolojik analiz yaklam G.Simmele aittir
ve d grup kavramlar, Etnosentrizm ile ile yakndan ilikilidir
Grupta bir kiinin, kendisinden gl baka birisinin emrini yerine getirmeye taatdenir .
5

 ReferansGrubu kavramn gelitiren teoriysen H.Hyman dr .

NSAN VE TOPLUM
2.NTE

MEDYA , KTLE LETM VETOPLUM

Kitle iletiim aralar ya da medya dediimizde kitaplar, gazeteler, dergiler, brorler,

billboardlar, telefon,, cep telefonu, VCD, DVD, radyo, sinema, televizyon, internet gibi
iletiim aralar sz konusudur.
Kitle iletiim aratrmalar 20.yy ilk eyreinde ortaya kmtr. lk knda bugne kadar 3
dnem sylenebilir.
1 Dnem , 20 yy. bandan 1940a kadar iki byk dnya sava yllar aras
2.Dnem , 1940 60l yllar kapsar.
3.Dnem , 1960lar sonunda gnmze kadar ki dnem .

Younlama :

Medya kurulularn belli kii ya da gruplarn elinde toplanmas durumudur.

Tekelleme :

Bir ya da birka kuruluun zaman zaman aralarnda gizli yada ak anlamalar yaparak
pazarda egemenlik kurmasdr.

Referans erevesi :

Mesajlarn dorudan anlattklar eyler deil,de kendilerini anlaml klan gizli varsaymlar
6

kastedilmektedir.

MEDYA TEORS : KISA BRTARHE

Modernizenin getirilerinden biri de kitle iletiimidir.

1890 ve 1920 yllar arasnda yksek tirajl gazeteler, sinema ve radyo yaygnlamtr.
Bilimsel aratrmann bir uzmanlk alan olarak kitle iletiim veya medya aratrmalar
yirminci yzyln ilk eyreinde ortaya kmtr.

Propaganda Analizi veHarold LAswell:

Laswell iletiim aralarnn halk ynlendirmedeki propaganda arac olarak kullandn

belirtir.

Snrl EtkilerYaklam :

Bu yaklam 1940-1960 yllarn kapsayan 2. Dneme damgasn vurmutur.

Bu dnemin kurucu ismi Paul Lazarsfeld dir.

MEDYA : FARKLI TEORKYAKLAIMLAR

levselcilik :

Kk Durkheim e kadar uzanr. Toplumu canllara ve toplumu oluturan birimleri de

canllarn organlarna benzetir .
Toplumum sal iin btn organlarnn dzgn ve uyumlu ekilde almas gerekmektedir.

Kullanmlar ve DoyumlarYaklam :

Bu yaklam Elihu Katz gelitirmitir .Medyann insanlara ne yapt deil, insanlarn medyay
ne amala kullandna baklmas gerektiini savunmutur.
Medyay baz izleyiciler ihtiyalarnn tatmin etmek amacyla kullanmaktadr.

oulcu Yaklam :

Bat toplumlarda g iktidar, hibiri tek bana hakim olamayan eitli gruplarn elindedir.
Gruplar arasnda rekabet vardr Devlet de bu ortamda hakem roln stlenir .
zleyiciler pasif alclar deil, medya ieriklerini aktif yorumlayabilen, tercihleri ile medya
kurumlar zerinde etkili olabilenler olarak grlr.
Liberal / oulcu iletiim paradigmas medya kurumlarnn temel felsefesini, profesyonel
meslek ilkelerini belirlemektedir.

Liberal- oulcu Yaklamve Haber Medyas :

Haber medya kurumlar toplumsal gerekliin aynasdr. Medya toplumda yasama yrtme
yarg dan sonra 4.gtr .
Medyann iki grevi vardr, Kamu yani halk adna gzetim yapma ve serbest dnce pazar
oluturmaktr.
Medya kurumlar zerinde devlet sansr olmamaldr. Medya yaynlar tarafsz ve nesnel
olmaldr.

Marksizm :

Kapitalist snf, her trl enformasyon ve bilginin retim ve datmn kontrol altna almtr
Toplumu kendi karlar dorultusunda ynlendirmitir.

ada Eletirel Yaklam:

Althusser :

Polis asker gibi dorudan ve iddet kullanarak mdahalede bulunabilecek silahl unsurlar
devletin Bask Aygtlardr.
Eitim din, ve medya gibi kurumlar da devletin deolojik Aygtlardr.

Roland Barthes :

retimde medyann oynad rol anlatmtr , Dil bilimci Saussure den etkilenmitir.
Dnme biimlerinin nasl mitler haline dnerek doallatn yazmtr.

Michael Foucault :

Sylem kavramn kullanmtr. Post yapsalc bir dnrdr. ktidar tek bir kesimin elinde
deil, herkesi kapsar grn savunur.

Antoino Gramsi :

Hegemonya teorisi bulunur.

Stuart Hall ya daBiritanya Kltrel almalar Okulu :

Bu okulun uzun zama direktrln yapan isim Stuart Hall dr. nac Dil / Temsil
Modeline dayanr.

Post Modern Yaklam :

Jean Baudrilland :

Medyann imge , gsterge ve gereklik arasndaki fark silikletirici bir rol oynadn vurgular.

Marshall Mcluhan :

Medya teknolojilerinin toplumlarn geliimlerinde nasl ve ne lde rol oynad sorusu ile
ilgilenmitir.

Feminist Yaklam :

Medya da kadnlarn eksik ve sorunlu temsil edilmesi temel eletiri alandr.

MEDYANIN SAHPLK YAPISIVE RETM SREC :

Yanl Bilin :

Hakikati gizleyen bylece bireyin kendi gereklii hakknda yanlma ya da yanltlmas

salayan dnme ve gereklii anlama biimidir

Herman ve Chomsky :

Propaganda Modeli olarak tanmlar, zel mlkiyet altndaki medya kurumlarnn snf
tahakkmnn aralar olarak nitelendirirler

Eletirel Ekonomi-PolitikYaklam ya da Medyann Ekonomi-Politii :

Ekonomi Politik Yaklam :

Medyann arkasndaki ekonomik karlar ve kapitalist dinamikler ihmal edilerek analiz

10

edilemeyeceini vurgular
Peter Golding ve Graham Murdock bu yaklamn temsilcileridir.

Dereglasyon : KurallarnKaldrlmas

1970lerden itibaren kamu yayncl tekelinin ortadan kalkmas zet radyo televizyon
yaynclnn yaknlamas ynnde kurallarn deitirilmesi sreci anlatmak iin
kullanlmaktadr

Infotainment Olgusu :

Bilgi yarmalar, talk Showlar , Hobi Programlar, spor magazin proramlar gibi proramlarn
yansr yakn zamanlarda elence elerini ne karan haber proramlarnn
tanmlanmasnda kullanlan bir szcktr.

Reklamcln / ReklamVerenlerin Gc, Parann Sansr :

Medyann en nemli gelir kayna reklamdr. Reklamclarn hedefi herkese ulamak deil
esas olarak satn alma gcne sahip olan orta snf ve st kitleye ulamaktadr.
Medya, artk tketicinin ilgisine gre deil reklamclarn gereksinimleri gre ekillenmektedir

Reklamcln reklamverenlerin gc, parann sansr

Medyann sahiplii konusundaki gibi buna da benzer tutum sz konusudur. Eletirel bakanlar
piyasann egemenliini liberal bakanlar ise eitliliin avantaj halini n plana
kartmaktadrlar.

Medya ve kreselleme

11

Kitle iletiim aralar kreselleme ideolojisinin yeniden retiminde belirleyici bir rol
oynamaktadr. 1980lerin balarndan itibaren yeni iletiim teknolojilerindeki radikal
deiimle birlikte bezersiz gelimeler yaanmaktadr. Uygun internet ve dijital iletiim
aralar gibi yeni iletiim teknolojileri zaman ve mekan algsn deitirmitir Yeni iletiim
teknolojileri sayesinde dnya fiziksel olarak olmasa da algsal olarak daha nce hi olmad
kadar kkm durumdadr.

Medya ve kreselleme

Kreselleme ve medya ilikilerinde olumlu ve olumsuz bakan farkl grler merbuttur

kltrel emperyalizmi dilendirenler medyann kltr ve medya devlilerinin kontrolnde
olduunu dile getiriler yerel kltrlerin yok edildiini belirtir.

nternet

nternet sadece bir iletiim arac deil ayn zamanda bir kltr siyaset ve ekonomik alan
olarak her geen gn yeni boyut ve anlam kazanmaktadr. Yeni kimlikleri yeni ilikileri ve
sanal cemaatleri ve yeni sosyalleme biimlerini gndeme getirmektedir.

nite Sonundaki Sorular veCevaplar :

Kitle letiim Aralarnn ortaya kt ilk dnemin isimlerinden Harold Laswell dir.
Kitle letiim Aratrmalarnn 2.dnemine damga vuran yaklam Snrl Etkiler Yaklam dr.
Robert Merton levselci Yaklamn nemli isimlerindendir
Medya kurumlarnn profesyonel meslek ilkelerini belirlemekte olan Yaklam Liberal /
oulcu Yaklamdr
Medyann bir ideolojiyi insanlara kabul ettirmede gstergelerin, simgelerin ve mitlerin
kullanmnn byk bir nemi olduunu belirten Roland Barthes dir
Eletirel Medya almalarnn kulland Gramsinin Teorisi Hegemonya dr
Marks a gre, hakikati gizleyerek bireyin kendi gereklii hakknda yanlma ya da
yanltlmasn salayan dnme ve gereklii anlama biimine Yanl Bilinlilik denir

12

Peter Golding Ekonomi Politik Yaklamn nemli isimlerindendir

Az Gelimi lkeler iin modern deerlerin ve yaplarn taycln yapma roln medyaya
vermi olan Teori Modernleme dir
nternet Yeni letiim ve Enformasyon Teknolojilerindendir

NSAN VE TOPLUM

3.NTE
KENTLEME :

Toplumsal adan bir rnek olmayan insanlarn greli olarak geni bir alanda, youn bir
biimde ve srekli olarak birlikte bir yere yerlemi bulunmas biimidir.
Kent saysnn ve kentlerde yaayanlarn artmasdr
Salt nfusun mekanda yer deitirmesini aan, ekonomik, toplumsal ve kltrel bir dizi
deiim srecine iaret etmekte ve bu sre ekonomik politik toplumsal ve kltrel
dzeylerde bir dizi arpc deiimle yaanmaktadr.

Kentlileme :

Kent kltrne ait deer, davran ve tutumlarn benimsenmesi olarak tanmlanr

Kentlerin Kkeni :

Yeterli arkeolojik kaznn olmay, Antik kentler hakknda bilginin azl ,Eski kentlemelere
ait yazl kaynaklarn bulunmamas, nedeniyle kentlerin ne zaman ve nasl ortaya kt
konusunda kesin bilgi yoktur.
Begel e gre ilk kentler Maden anda ortaya kmtr.
lk kentlerin varlnn srdrmelerini salayan , Ekonomik Etkenler, Tekerlek, dingil, pulluk,
metalurji, Topran ilenmesi ve hayvanlarn evcilletirilmesidir.

13

SANAY NCES KENTLER

Ekolojik rgtlenme, Nfusu az, sokaklar dar, mahalle ve sokaklar etnik temelli toplumsal
farkllamay yanstmaktadr.
Bat ve Batl olmayan toplumlarda sanayi ncesi kentlerin ekolojik, ekonomik ve toplumsal
rgtlenme biimlerinin temel zelliklerini ilk defa Sjoberg tarafndan ele alnmtr.
Ekonomi de uzmanlama ve farkllama ok dktr. Arlk ve l birimi
yoktur.Muhasebe ve kredi sisteminin gelikin olmamas, alveriin pazarlk yoluyla
gerekletirilmesi ekonominin aklcla dayanmadn gsterir.
Toplumsal rgtlenme, Kat snfsal tabakalama sistemine sahiptir,Stat farkllklar bireysel
zellik konuulan dil, kyafet, etnik, bir gruba ve meslee dahil olma, ya cinsiyet ve
toplumsal snfa alt olma zellikleriyle belirginlemitir.
Tabakalama sisteminin en stnde yer alan sekinler kentin ynetim, din ve eitim ile ilgili
kurumlarnda yer alr.

SANAY KENT :

Kentlerin deiimi Sanayi Devrimiyle balar. Kentlerin sanayi endstri retimine

dayanmaktadr.
Sanayi ehrinin deiimi etkileyen iki temel faktr vardr Bunlardan ilki endstriyel
ekonominin refah seviyesinin ykselmesi zerine olumlu etki, ikincisi ise kentlerde oluan
reform hareketlerinin ykselmesidir
Gelimi lkelerin Sanayi Kentlerinde mekansal dzeyde grlen en nemli deiimlerden
biri de Banliyolemedir , Yani, Geimleri kent merkezine baml konforlu ve orta snf tarzn
ifade eden lks kk konutlardan olumu alanlardr.
Banliyleme ile zel konut sahipliinde art olmutur.

MODERN KENTLERN AIKLAYANYAKLAIMLAR

Chicago Okulu : SosyalEkolojik Yaklam

14

1- Robert Ezra Park (1864-1944 )

Sosyal Ekolojik Yaklamn ilk kurucusudur. Temel konusu Chicago nun kentsel byme ekli
ve ehrin farkl blgelerinde bulunan farkl alt kltrlerin geliimdir.
Kent Hayat Biyotik ve Kltrel olmak zere iki dzeyde rgtlenmitir. Biyotik Dzeyinde
Konut, mahalle, alveri merkezleri, i ve ticari gibi alanlar bulunur. Kltrel Dzeyde ise
biyotik dzey zerine kurulan deer, norm, rf ve adetler temelinde gelien yaplar bulunur.

2- Roderick D.Mckenzie :

Kentsel bymeyi ortak merkezli halkalar ile ifade ettiler. birey grup ya da firmalar kent
mekannda yer edinebilmek iin mcadele etmektedirler.

3- Ernest Burgess (1866-1966 )

Ortak merkezli blge modeli ile kentin byme modelini analiz etmitir . 5 Daireye
ayrmtr.
1.Daire de yaayanlar : ve ticaret merkezleri,
2.Daire de yaayanlar : nfus ve arazi kullanmnn ok yaygn olduu blgelerdir.
3.Daire de yaayanlar : ilerin oturduu yerler
4.Daire de yaayanlar : st snflarn oturduu yerler
5.,Daire de yaayanlar : Yre kentler diye bilinen Banliyolar dr.

4-Louis Wirth ( 1897-1952)

Kentin ne olduu zerinde durmutur. Aklamak istedii baml deikendir.

Nfusun bykl, nfusun younluu, Nfusun eitlilii bir yaam biimi olarak
15

kentlemeyi anlamak iin kulland bamsz deikenlerdir

Ekonomi Politik Yaklam :

1- Henry Lefebre (1901-1991 )

Kent analizinde Sermaye yatrm, kar, rant, cret, snf smrs ve eitsiz geliimi
kullanmtr.
Kentlemeyi 5 boyutta ele almtr.
Kapitalist toplumda kent mekan somut ve soyut olmak zere ikili bir ileve sahiptir

2- Manuel Castells ( 1942- ? )

Emein yeniden alabilmesi iin ihtiyalarnn karlanmas gerekmektedir. Bireyin

yaamas ve alabilmesi iin temel ihtiyalarnn giderilmesi gerekmektedir.
Devlet alanlar yani emekiler ile giriimiler yani sermaye sahipleri arasndaki elikileri
zmek iin araclk eder

3- David Harvey ( 1935 - ?)

Kapitalist sistemin adeletsizliinden ikayet eder. Modern kentlerin bymesi kapitalistlerin

karlarn azamiye karmak istemsinin tarihidir.

TRKYE NN KENTLEMEDENEYM :

3 Dnem de ele alnr.. 1923-1950 aras birinci dnem, 1950-1980 aras ikinci dnem , 1980
sonras ise nc dnem
1.Dnem ulus devlet olma srecidir. Yani Ankara nn bakent olmas, yurdun demiryollar ile
donatlmas, fabrikalarn kurulmas gibi.
16

2.Dnem ise kentleme hznn yksek olduu dnemdir. En nemli olay ise i glerdir.
Sanayilemenin artmas, traktr saysnn artmas, tarmsal verimliliin artmasna neden
olmutur. Gler nedeniyle g edenler kentlerden konut sorunu ve i bulamama gibi iki
temel sorunla karlamlardr.
3.Dnem de ise Kentlemenin doygunlua ulat dnemdir. Nfus hareketliliinin balca
nedenlerinden birisi zorunlu gtr. Krdan kente gn yan sra kentten kente g de
balamtr. Bunun sonucunda
Yatrm alanlar genilemi, Alt yap ve telekominikasyon yatrmlarna ncelik verildi, Turizm
yatrmlarnda tevik verildi. Dinlenme faaliyetleri gelitirildi. Seraclk yaygnlatrld. Toplu
konut yasalaryla konut sorunu zlmeye baland. Gecekondu nitelii deitirildi,1984
ylnda gecekondu aff ile kat kma izni verildi. Buda apartmanlamaya gecii hzlandrd.

DNYA KENT

Dnya kenti kavram 1980 sonras mal ve hizmet ve sermaye aknn uluslar aras lekte
hzland bir dnemdir

Friedman a gre DnyaKenti zellikleri :

Finansal hareketlerin younlat bir yerdir. ok uluslu irketlerin ynetim merkezlerinin

younlama oran yksektir
Uluslar aras kurumlarn younlat yerdir. nemli kabul edilen rnlerin younlama
dzeyinin fazla olduu yerdir.
Ulam a asndan nemli bir konuma sahiptir

nite Sonundaki Sorular veCevaplar :

lk kentler Maden anda olumutur.

Sanayi ncesi Kentlerin toplumsal rgtlenmesinde Sanayi ncesi Kentlerin kat snfsal
tabakalama sistemine sahiptir.

17

Kentin evresinde banliylerin olumas Sanayi Kentini ayran zelliklerdendir.

Robert Parkn Kentleme srecini anlatt Kavram, Biyotik ve Kltrel Dzey dir
Ekonomik Politik Yaklamn Kentleme srecine bak Sermaye Birikim Sreleri ile ifade
edilir.
Henry Lefebre nin Soyut Mekan Kavramn en iyi aklayan ifade Mekann bir mal gibi alnp
satlarak zerinden kar elde edilmesidir.
Manuel Castells in Kent Olgusunu aklarken kulland temel Kavram Ortak Tketim dir.
Krsal Alanlardan Kentlere Youn G olmas, Trkiyenin 1950-1980 aras kentleme
zelliklerindendir.
Trkiyenin 1923-1950 aras Kentleme Srecinin zellikleri, Fabrikalarn Anadolu Kentlerine
kurulmas, Ankarann Bakent olmas, lkeye demiryolu alarnn yaplmas , Ulus Devlet
olma sreci dir.
Dnya Kenti zellikleri, Finansal Hareketlerin younlat yerlerdir, Dnya Ekonomisinin
kontrol, denetim ve idare merkezleridir. ok uluslu irketlerin ynetim merkezlerinin
younlat yerlerdir, uluslar aras Kurumlarn younlat yerlerdir.

NSAN VE TOPLUM

4.NTE
EVRE ve TOPLUM
KRESEL EVRE SORUNLARI

Asit Yamurlar : Su ve toprak kirlenir, bcek ve deniz canllarn ldrr, binalara zarar verir.
Ana karnnda bebek

lmlerine vekanser tr hastalklara yol aar.

Hava Kirlilii : Hastalk ve lme yol aar

Su Kirlilii :

18

Toprak Kayb ve Toprak Kalitesinde Azalma :

klim Deiiklikleri : ortalama hava scaklklarnda olan deiikliklerdir. Buzullarn erimesi gibi,
Kresel Isnma : Yeryznde ve okyanuslarda hava scaklnn artmasdr. Balca nedeni
insan aktivitelerinden

kaynaklanan gazlarn oluturduu sera etkisidir.

Sera Etkisi : Balca gazlar ,Karbondioksit, metan, kloroflorakarbonlar ve su buharnn

radyasyonu emerek sera etkisi

oluturmasdr. Bu gazlar volkanikpatlamalarda oluur. nsan etkisiyle gazlarn miktarndaki

art kresel
snmann balca nedenidir.

*Ozon Tabakasnn Delinmesi : ozon tabakas, kutuplarda bulunan ve gneten gelen ve

canllar iin zararl olan ultroviole nlarn tutan bir tabakadr. nsanlar tarafndan kartlan
kloroflorakarbonlar ozon tabakasn incelterek canllar iin zararl nlarn yeryzne
ulamasn kolaylatryor.

NSAN- DOA LKSN VEEVRE SORUNLARININ NEDENLERN AIKLAYAN YAKLAIMLAR

Temel Kavramlar .

evrecilik Radikal Ekoloji :

kisinin arasndaki temel fark, evrecilik evre sorunlarnn zm iin doaya odaklanr.
Radikal Ekolojistlere gre insan doa ile uyum iinde yaamaldr. evreciler sosyal,
ekonomik, politik, ve hukuki yapda reform ve teknolojik zm nerirken , radikal
ekolojistler bu yaplarda kkten deiim taraftadr.
Herhangi bir kii yada canln gelitii artlarla evre organizmalarla evrelerin arasndaki
ilikileri inceleyen doa bilimine de ekoloji evre bilim denilmektedir

19

Antroposentrik Etik / Ekosentrik Etik :

Antroprosentik Etie gre insanlar kendtilerin doada yaayan dier canllardan stn
klacak esiz zelliklere sahiptir.
Ekonsentrik Etik ise , evreni de iine alan btncl bir yaklam savunur. ster canl olsun,
ister olmasn tm varlklarn doutan gelen bir z deeri vardr.

Habitat : Bir organizmann yaad ve gelitii yerdir.

A- evrecilik Yaklamlar:

evresel ykmn etkilerinin azaltacak ekonomik ve siyasal tedbirlerin hem kresel dzeyde
ykm nleyecei hem de kalknmann devam edebileceini savunur.

1- Yeni- Mahthusculuk :

Yeryzndeki nfus art ile yiyecek retimindeki art arasnda orantsz bir iliki vardr.
Nfusun beslenmesi kirliliin emilebilmesi iin ortak bask tedbirlerinin alnmas gerektiini
vurgular.

2- Eko- Kalknma :

Bu kavram Maurice Strong tarafndan ortaya atlmtr. Deneysel aratrma yazlarndan

oluur.
Mevcut kalknma modelleriyle varoluu srdrmenin imkanszl zerinde gr birlii,
mevcut problemlerine alternatif ekonomik, toplumsal ve siyasi yaklamlarn ortaya
kmasna yol at.
ki temel insan grubu vardr. Eko-Sistem nsanlar (var olabilmek iin zerinde yaadklar
doal kaynaklara bal insanlardr.) ve Biyosfer nsanlar (gelimi lkeler ve elit tabaka bu
snf iindedir. Uzaktan kaynaklar getirtebilecek gce sahiptirler.)

20

3-Srdrlebilir Kalknma:

Mevcut ekonomik kalknma stratejileri srdrlemez olarak tanmlanr, ve gelecek kuaklara

ihtiyalarnn da gz nnde bulundurularak oluturulan zm nerileri bu balk altnda ele
alnr.
Ana fikri mevcut kalknma modellerinin stratejilerinin gelimekte olan lkelerde yoksullua
gelimi lkelerde de evre kirliliine neden olduu ynndedir sadece ekonomik deil siyasi
e sosyal salk vb kalknma da gereklidir
1987 ylnda dnya evre ve kalknma komisyonun yaynlad rapora dayanmaktadr ve eko
kalknma yaklamn eletirmektedir.

B- Radikal EkolojiYaklamlar :

Sorunlar ancak radikal bir toplumsal, siyasal, ekonomik ve ideolojik yaplanma neren
zmlerle ortadan kaldrlabileceini savunur.

1-Derin Ekoloji Yaklam:

Temeli Avrupa ve Amerika da endstrileme kart olarak ortaya kan romantizm ve

aknclk akmlarna dayanr
Toplumdaki maddi deiimlere tepki gsterir.
Romantizm, aydnlanman aklcla kar sezgisel bilgiyi ve duygusall en nemli insan
deeri olarak grr.
nsan-doa ilikisinde ekosentrik Etiin ilklerini benimseyen derin ekolojilere gre ykmn
nedeni insan eylemledir.
Derin ekolojinin 8 Temel ilkesi vardr. Bunlardan 3 tanesi insan- doa ilikisini ele alr.
nsan ve evresiyle ilgili ilikisel, btncl bir imaj yaratmak
Herkesin eit olduunu anlatan biyosferik eitlii kabul etmek
Ortak yaam ve ortak varoluu gerekletirmek
Snfsz bir toplum yaratmak
21

evre kirlilii ve kaynaklarnn tkenmesiyle mcadele etmek

blmn gerekletirmek
Siyasi ynetimde yerel otoriteyi artrmak , merkezsizletirme ve Ekonomik adan kendine
yeterlilii salamak
Bilimsel deil, sezgisel bilgiye dayal ekolojik bilgiyi gelitirmek

2-Sosyal Ekoloji

Derin Ekolojiden fark, Antroposentrik etiin ilkelerini benimser. Rasyonel ve Bilimsel

dnceyi savunur.
Kapitalizmin doann insan tarafndan smrlmesi merulatrr

3-Ekofeminizm :

Tm farkl grlere en gl muhalefet evre sorunlarna feminist bak as getirir. Kendi

iinde 3 farkl yaklamlar vardr .
Kadn doa ilikisinin kklerinin kadnn biyolojik ve psikolojik zelliklerinde yattn
savunur
Kadn doa ilikisini ve evre sorunlarn daha ok sosyal ekoloji erevesinde deerlendirir.
Dier yaklamlar beyaz ortasnf kentli bat kadnn doa ile olan konumuyla ilgilendiini
syleyerek eletirir.

TRKYE DE EVRE SORUNLARI:

Ekonomik Gelime Kentleme ve evre Sorunlarnn Ortaya k :

Trkiye de balca evre sorunlarnn gzlenen balca nedenleri, Hzl Kentleme, ve

22

Endstrileme abalar, Nfusu besleyebilmek iin uygulanan Tarm Politikalardr.

Kresel dzeyde meydana gelen iklim deiiklikleri de Trkiye de yaanan evre sorunlarn
artrmaktadr.
Trkiyede 1983te evre kanunu km, 1987de yeiller partisi kurulmutur.

nite Sonundaki Sorular veCevaplar :

Binalarda tahribat yaratmas, ilebilir su kaynaklarnn ve topran kirlenmesi, Deniz

canllarnn lm, Bceklerin ve bitkilerin lm Asit Yamurlarn verdii zararlardr. ( ozon
tabakasnn delinmesi bu zararlar iinde yoktur .)
Toprak yzeyindeki kaya ve toprak gibi kat maddelerin rzgar ve suyla tanmasna Erozyon
denir
evre sorunlarnn zm iin sosyal, ekonomik ve politik yaplarda kkl deiimler
nermesi, Ekoloji bilimine normatif bir anlam katmas, nsann kar iin doay
smrmesine kar karmas, nsann doa ile uyum iinde yaamas taraftar olmas Radikal
Ekolojinin zellikleridir.
Tm yaam formlarn insanlarla eit derecede yaam ve kendini gerekletirme hakknn
olduunu kabul etmesi Ekosentrik Etiin Temel lkesidir.
Yeni Malthuscular evrecilik Yaklamlardandr.
Nfus artnn sfrlanmas Yeni Malthuscularn evre sorunlarna zm nerisidir
Eko Sistem nsanlarnn zellikleri unlardr, Krsal kesimde yaarlar, Doal afetler ve
evresel ykmdan ok fazla etkilenir, Ekonomik eylemleri yerel ticaretle snrldr, Var
olabilmek iin dorudan doal kaynaklara bamldrlar
Derin Ekolojinin lkeleri, Biyosferik Eitliin kabul, Dier canl trleriyle ortak yaam
anlayna dayal iliki kurma, i blmne arlk verme, Sezgisel bilgiye deer vermedir.
1983 Ylnda evre Kanunu kartlmtr, 1987 Ylnda da Yeil Parti kurulmutur.

23