Kitap Zamani Aralik 2015

06
Gemiin izindeki
romanc: Modiano
mer Ayhan
04
Glten Aknn
ardndan
V. B. Bayrl
10
Nabokovu
evirmeni anlatyor
Yiit Yavuz
Okurken ne grrz?
Yasemin ongar
Witold Gombrowiczin
gnlkleri Trkede
Fatih zgven
Z A M A N G A Z E T E S N N C R E T S Z AY L I K K TA P E K D R . Y I L : 1 0 S AY I : 1 1 9
7 A R A L I K 2 0 1 5 PA Z A R T E S
B U S AY I D A
V. B. BAYRIL Bilge kadn iiri 4
MER AYHAN Siste yrrken 6
YASEMN ONGAR Sizin Anna Kareninanz... 7
MUSA REK Reddedilmenin anatomisi 8
YT YAVUZ Edebiyatn kesien yollarnda Nabokov 10
FATH ZGVEN Bir esip-savurucunun gnlkleri 11
ERTURUL COKUN Okumann mevsimi yoktur 12
AL OLAK Gzleriniz o kadar gzellik dolu ki... 14
A. YAVUZ ALTUN Modernitenin gsteri toplumu 15
SREYYA SU Felsefe: lme hazrlanmak 15
ZEYNEP ELF YAMUR Yobazlama tuza! 16
MEHMET ZDEMR Darbe oyun deil, gerek 17
A. ESRA YALAZAN Tespih aacnn glgesinde... 18
NAN ETN ocukluk insann slasdr 19
SEZA COKUN Bir zamanlar saray ulemas 20
AHMET DORU Nefisleri arndrma reetesi 21
AYE BAAK Savan kirlettii ocuklar 22
YAVUZ AKENGN Dou ve Bat: En eski hikye 23
CEM MERT Ustalardan nkteler 24
BLGN GNGR Adm adm Tanpnar 25
EMRAH PELVANOLU air mi, filozof mu? 26
ERCAN YILMAZ Dnya rzgrl bir kitap 27
ZEKERYA BAKAL Sezai Karakoa hakszlk 27
SERDAR GVEN Hayatn kylarnda 28
YAMUR YAIZATLI nsan kalabilmek 28
AL PEKTA Mzikli ve gizemli bir yolculuk 29
ASLIHAN KEKOLU Geride yaanmaz bir hayat... 30
TEMEL KARATA Edebiyata Varlkta balayanlar 31
GNSEL IIK Filmler ve travmalar 32
AHMET AKIR Kitab da futbolu kadar baarl 33
RFAN KLYUTMAZ Bir yerlere iltic etmeye dair 34
RECA GLLAPDAN Tevrat renmek isteyen papaz... 34
Reddedilme ve srar
u ay kapak dosyas iin bir

edebiyat dlnden ilham
aldk. Man Booker dlnn
bu ylki sahibi Marlon Jamesin
hayatndan bir ayrnt geen
aylarda ok konuuldu: Romancnn ilk kitab 80 yaynevi
tarafndan reddedilmiti. Neredeyse umutsuzlua kaplp yazmay brakma
noktasna geldiini syleyen Jamesinkine
benzer bir tecrbeyi birok yazar yaam.
Musa rek edebiyat tarihinden reddedilme
rnekleri derledi. Yazarlarn birbirinden ilgin
reddedilme hikyelerine baknca, edebiyatta
baar iin yetenek ve alma kadar srarn da
nemli olduu grlyor.
2015 edebiyatmz iin kayplar yl: Geen
ay da iirimizin byk ustas Glten Akn
aramzdan ayrld. airi V. B. Bayrln yazsyla
anyoruz. evirmen Gzyle sayfamzda bu
ay Yiit Yavuz drt kitabn dilimize kazandrd Vladimir Nabokovu anlatyor. Trkede
nihayet arladmz Witold Gombrowiczin
gnlkleri zerine Fatih zgven yazd. Peter
Mendelsundun edebiyatla zihnin ileyii arasndaki ilikiyi kurcalayan Okurken Ne Grrz? adl kitabn Yasemin ongar tantyor.
Bu ay sayfalarmzda iki de sre kitab
var. Ekrem Dumanlnn Yobazlama ve Veysel
Ayhann Darbe Oyunu adl kitaplar 17 Aralk
2013ten bu yana lkede olup bitenleri anlamak iin iyi birer klavuz.
yi okumalar.
MTYAZ SAHB: FEZA GAZETECLK A. .

GENEL YAYIN MDR: ABDLHAMT BLC YayIn Mdr YardImcIsI: BLENT KORUCU Genel YayIn
Edtr: AL OLAK Edtr: CAN BAHADIR YCE Grsel Ynetmen: FEVZ YAZICI Sayfa TasarIm: YUNUS EMRE YILDIRIM
Sorumlu Mdr ve YayIn Sahbnn Temslcs: MEHMET ZDEMR Reklam Grup BakanI: MER KARAKA Reklam Grup
Bakan YARDIMCISI: ONUR KUTLU REKLAM SATI YnetcS: murat kula REKLAM SATI UZMANI: SERHAT DUTKUN YayIn Tr:
YAYGIN SREL adres: Zaman Gazetes 34194 Yenbosna-stanbul Tel: 0212 454 1 454 (pbx) Faks: 0212 454 14 96 Reklam Tel:
0212 454 82 47 BaskI: Feza Gazeteclk A. . Tessler
http://ktapzaman.zaman.com.tr E-POSTA: ktapzaman@ZAMAN.COM.TR
Her ayIn lk pazartes gn yayImlanIr
twitter.com/kitap_zamani
facebook.com/kitapzamanicom
GLTEN AKININ ARDINDAN
KTAPZAMANI
7 ARALIK 2015 PAZARTES
Bilge kadn iiri

4 Kasmda yitirdiimiz Glten Aknn Trke syleyi incelii, srad
yetenei, mutedil ustal, gzlem gc ve ayrntdaki iirsel dikkati her
airin tekrar tekrar bakmas gereken sanatsal zellikleri arasnda yer ald.
lten Akn altm yl

aan iir yaymlama
defterini kapatp gitti.
Fani bir varlk olan bedeni aradan
ekildi. Ho hibir zaman iiri ile
okuru arasna girmeyi dnmedi,
gzetmedi. Bunu biliyoruz. imdi
iiri konuacak onun adna. Dorusu da bu. Fakat Glten Akn
bunu zaten hep biliyordu. Aradan
ekilmeler, geride durmalar, iirinin
nne gememeye gsterdii byk
zen, bu bilginin, has airlere zel
bu bilginin som iareti deil miydi?
Gencecik, ilk iiri 18 yanda yaymlanan bir airdir Glten Akn. iir
ve 18 ya! Ne byk bir ltuf, ne ba
dndrc bir buluma... O dnemin
nemli iir dllerinden biri saylan
TDK iir dln aldndaysa henz
30lu yalarn bandadr. kitapla,
bugnn klie deyiiyle erkek egemen iir dnyasnda kabul edilmi,
sayg grmeye balamtr.
lk iirleri Dalarca, Klebi, Necatigil etkileri evresindedir. Sonrasnda
ikinci yeninin zellikle Cemal Sreya,
Edip Cansever kanalndan da etkilenerek iirini olgunlatrr. Etkilere her
zaman aktr, ama bunu dntrmeyi, kendi klmay baarr Glten Akn.
Gl sz gelenei
Anadolunun kadim gl sz
gelenei iinde kalmay gzetir hep.
Oradan el aldn da hi gizlemez.
Beslenme kaynan belirtmek,
aslnda bir ardr da, akyreklilikle sevdiklerini sofraya armak
gibi. Yine has airlere zel bir tutum. Glten Aknn air yaam, bu
tutumlardan oluan olduka geni bir
repertuara sahiptir dikkat edilirse.
Yetmili yllardaki etkilenileri de
dnemin toplumcu-gereki eilimine
uygundur. Fakat propagandist deildir,
hibir zaman olmamtr. iire dair incelikleri en sert iirlerinde bile korumay, gzetmeyi baarmtr ki, bilen bilir,
bu hi kolay bir ey deildir.
80li yllarn ortasnda itibaren
beliren Sonra te Yalandm, Sessiz
Arka Baheler, Uzak Bir Kyda kitaplar ise Glten Aknn artk hikmet
BEN
SORARSAN
Beni sorarsan,
K ite
Kalbin elem gnleri geldi
Dnya evlere ekildi, ilere
Sar yaseminle gl arasnda
Dalarn mor baharyla
Sis arasnda
Denizle gl arasnda
Yanmda kediler, kular
Fikrimden dolayorum
Hibir iktidar sevmesem de
Sobann iktidarnda
arpa arpa naslsa
Byyebilen kzlar
Uslu, sakin, lm bekliyorlar
Yallk
Dev mi oldular, bakalar
stne stne gelip korkusuz
Glerini deniyorlar
(Beni Sorarsan, 2013)
FOTORAF: ZAMAN, SELAHATTN SEV
V. B. BAYRIL
Glten Akn, ei Yaar Cankoak ile
Mutedil ustalk, iirsel dikkat
burcundan konutuu iir dnemini

perinler. Sessiz Arka Baheler mesela
gerek bir bayapttr.
ki binli yllarn bandan itibaren
Trke iirde ok farkl bir geliimin
emareleri ortaya kt. Kadn airler, benzeri grlmemi bir biimde,
Trke iir ortamna adeta aktlar.
Son on be yln en belirgin, bence en
kalc olacak gelimelerinden biridir bu
durum. Bu sosyolojik vaka adm adm
yeni edebi ve estetik almlara, Selim
leri gibi sylersek ieklenilere yol
at, ayor, daha da aacak...
Glten Akn iiri ite biraz da bu

dnem airleri zerinden dolaarak,
onlara ilham, destek, g vererek gelimesini srdrd. Trke syleyi
incelii, srad yetenei, mutedil
ustal, gzlem gc ve ayrntdaki
iirsel dikkati, ncelikle gen ama
her yata airin tekrar tekrar bakmas
gereken sanatsal zellikleri arasnda
yer ald Glten Aknn...
te yandan Yunustan Pir Sultan
Abdala uzayan bir iirsel hat iinde
deerlendirdiimizde, bu iirsel hat-
tn, zincirin en st mertebesine, eski

iirimizin anlam retme aralarndan
sehl-i mmteni diye tanmlanan etkili
yalnla ulamada gsterdii baar ok
az aire nasip olmutur. Glten Akn
btn modernlii iinde bu geleneksel
zincirin, hattn bir parasn diri tutmay hep ncelemi ve baarmtr.
Anadolu ve Akdeniz evresinde
ok eski, ok kadim Magna Mater
klt evrilerek Bilici/Bilge Kadna
dnmtr zamanla. Glten Akn
da gerek iiri, gerekse air tavryla
Trke iirin Magna Materidir.
ROMAN
KTAPZAMANI
Siste yrrken
Fransz yazar Patrick Modianonun 2014 Nobel Edebiyat dln
almadan nce Trkede yaymlanan roman Bir Sirk Geiyor yeni
basksyla okura sunuldu. Roman ortaya att dmlerle srekli
merak unsurunu kamlyor, heyecan verici bir okuma vaat ediyor.
BR SRK GEYOR, PATRICK MODIANO, EV.: FLZ NAYIR DENZTEKN, VARLIK YAYINLARI, 128 SAYFA, 14 TL
MER AYHAN
014 Nobel Edebiyat dl

Patrick Modianoya verildiinde aknln boyutu bu
ylki deerlendirmeyle yaracak dzeydeydi. Girift, labirentimsi romanlaryla
srekli ne karlan Murakaminin alamad dln, kendi lkesi dnda fazla tannmayan bir yazara verilmesi nasl
aklanabilirdi? Kendi payma, her trl
dl kurumuna ve jriye hep kukuyla
yaklammdr. dln Modianoya
verilmesi beni de artt; ne ki olumlu
manada. Modiano dl ncesinde ngilizceye bile birka kitabyla evrilmiken, Trkede alt kitabnn bulunmas
dikkate deer. Otuzu akn kitab var,
ne kan kitaplarnn nemli bir blmyse dilimizde yok. Dilerim yaynevleri bu deerli yazar ihmal etmez.
Bir Sirk Geiyor Modianoyu ilk defa
okuyacaklar iin ideal bir seim gibi grnyor. Modianonun btn yazarlk
hassalarn bir arada grebileceimiz
bir roman. Kitabn giriindeki ithaf ilk
elde dikkat ekmeyebilir, yazar kitab
annesiyle babasna ithaf etmi. Ama
burada esen rzgr bambaka, oraya
dneceiz. On sekiz yanda bir gencin,
birka gn iindeki zorunlu byme
hikyesi Bir Sirk Geiyor.
Camusnn miras
1960larn Parisinde bir polis soruturmasndan kan Jean, kendisinden sonra ieri alnan gen kadn bekler ve ilk
kez bir kafede balayan konumalar, iki
taraf da beklenmeyen olaylara srkler.
Bir film-noir havasyla balayan kitap,
ksa srede bir baka janra, suspensee
gz krpyor. Romana damgasn vuran
atmosfere gemeden Jeann zerinde
durmakta fayda var. Albert Camusnn
Yabancs Mersault, bir sre sonra okurunu artan bir roman karakteri zelliini aarak arketipe dnt. Camus,
samay anlatmak iin tm arlklar
gze almt. Sartren Roquentini de
ayn an bireyidir ama bunalty felsefeye de yaslanan metaforlarla anlatan bu
duyarl, tuhaf adam ciddiye alrz. Oysa
Mersault, iledii cinayetin arpclna
ramen kukuyla baklan bir karakterdir.
Tepkisizlii snr tanmadka, varolu
sorunsalnda bunaltya da yer kalmaz.
Patrick Modiano
Modiano gerei tersyz eden hamleleriyle otobiyografik zellikler tayan

eserlerinde kurmaca duygusundan dn
vermiyor. Anne ve babasyla sorunlar
yaayp ihmal edilmi ve yaknlar tarafndan bytlm yazarn, bu duygusal uurumu baka kitaplarnda olduunca Jean araclyla cisimletirdiini
sylememiz mmkn. Modianonun ilk
kitabn piyasadan toplayp ortadan kaldrmak isteyen babasn dnnce, bu
sarkastik ve kukusuz dramatik ithaf da
Jean araclyla Bir Sirk Geiyorun paras olarak grebiliriz.
Neden bu kadar geriye dndm?

nk Jean bu varoluu arketipin stnde ykseliyor. Elbette arlklardan arndrlm, iimizden biri gibi.
Mersaultnun aksine, duyarll ileri
noktada olan Jean, hayatna yn vermenin kritik eiinde yol yordam aramaktansa, tesadflerin sarmalnda
srklenmeyi tercih eder. Romann giriindeki soruturmada verdii cevaplar
hibir gereklie iaret etmez. Annesi
uzun sre nce spanyaya gitmi, babas ise karanlk iler eviren ve ksa sre
nce svireye kam biridir. Bu ilgisizlik Jean rahatsz etmez. Henz on sekiz yanda, hayatnn figranlarn gznn nne getirir; babasnn bir defa
rastgeldii metresi ve kirli ilerine yardm eden Grabley ile, yllarn geirdii
daire ve gar kalabalnda eski lacivert
bir pards olarak tanmlad baba ayn
karede birletirilir. Hakknda oyuncu
olduu dnda bilgi edinemediimiz
annesi ise figranlara bile dahil edilmez.
Srekli geriye bakmak
Jeann karsna kan gen kadn, en

hafif tabirle, gizem kayna. Kendisini
Gisele olarak tantr ama sonra baka
yollardan gerek adn reniriz. Birka
gn iinde olup bitenin asln ne Jean
anlayacaktr ne de okurlar. Kafeleri, rhtm boyu ve kenar mahalleleriyle Paris,
hikyenin belirsizliine g katar.
Kasm ayyd, ama belleimde, o

gnn gneli havas nedeniyle, mahalle bir yaz yla ykanyor. Bu ayn
zamanda yazarn edebi anlayn da
ak eden harikulde bir metafor. Sonbaharda birka gn sren pastrma yaz
gibi, Jeann Gisele araclyla tand
insanlar da kiiliklerini ele vermeyen
kuku uyandrc tavrlaryla geip giderler. Jean ile Gisele ne olduunu anlayamadmz bir girdaptan kamak
iin Romaya gitme hayali kurarlar. Bize
btn olup biteni anlatan, ellisine merdiven dayam bir Jeandr. Ama imdiki zamanda neler yaptna dair bir fikir edinemeyiz. Zihni harekete geiren
bellek, daima gemile meguldr. Modiano ana izlek olarak kulland geen
zamandan tr Prousta benzetildi.
Ve onun karakterleri gemii eelemekten hi vazgemedi. Yine de ok doru
gelmiyor bana bu benzetme. Dil anlaylarndaki derin fark bir yana, belirli
bir zaman dilimine odaklanmasyla,
daha kiisel kitaplara imza atyor Modiano. Yazarn, birok ynyle edebiyatmzn yz ak Demir zly anmsattn sylemeliyim. Varolu sknts,
tedirgin anti-kahramanlar yattran
kafeler, yaamda birdenbire belirip kaybolan kadnlar ve insann srtna daima
yk bindiren anmsaylar.
Bir Sirk Geiyor ortaya att dmlerle srekli merak unsurunu kamladndan, okurlarn bu ksa metni yarda brakmas kolay deil. Gelgelelim kitabn
sonunda btn bu soruturmalarn ierii, Giselein gerekte kim olduu ve neden
kat, Jeann akbeti, babasnn gerekte
ne i yapt gibi sorulara doyurucu cevaplar alamayacaksnz. Modianoyu benzersiz klan da bu. zenle seilmi szcklerle ina ettii gsterisiz, zarif
cmleleriyle, bizi allmadk olana aryor. Parmak izi brakmayan bir yazar
Modiano. Odalarn duvarna vurup kaybolan gn , hayaletimsi insanlar,
tm canllna ramen mesafesini hissettiren metropol Paris. Yazar bizi gitgide
younlaan bir sisin iine srklyor.
Pusun dalmasna bir an bile izin vermiyor. Siste yryn ve bu her eyi rtp
kendi kendini ne sren bynn, bilinmeyenin tadn karn, diyor. Gsterdikleri ve gizledikleriyle bir tr illzyonist, Modiano.
NCELEME
KTAPZAMANI
Sizin Anna Kareninanz kime benziyor?

Peter Mendelsund Okurken Ne Grrz? adl kitabnda
edebi metinlerden yola karak edebiyatn unutulmaz
karakter ve meknlarnn bizdeki karlklarn sorguluyor: Okurken ne grrz?.. Zihnimizde ne canlandrrz?
OKURKEN NE GRRZ?, PETER MENDELSUND, EV.: ZDE DUYGU GRKAN, METS YAYINLARI, 448 SAYFA, 20 TL
YASEMN ONGAR
oksan yana basan John

Berger, dnemi iin devrimci nitelikteki gzlemleriyle birka kuan sanata ve kendine
bakn etkileyen o kitab yazal krk
yl olmu. u anda Grme Biimleri elimin
altnda deil ama Bergern, metnin daha
banda, grmenin kelimelerden evvel gelmesinden yola karak, imgelerin edebiyattan daha keskin, daha zengin olduunu
savunduunu ok iyi hatrlyorum.
Hatrlyorum, nk imgelerin kelimeleri aan kudretine hibir zaman bsbtn
kni olmadm ben. Bergera en fazla hak
verdiim zamanlarda, mesela kzm ufack
bir bebekken ve kelimeler onun iin hemen
hibir ey, grmek ise hemen her eyken
bile mzmin bir acaba iimde kmldad
durdu. Hayatmzn balangcnda grdklerimizin hafzamzda yer etmemesinde
onlar kelimeler eliinde grmeyiimizin
pay olduunu dndm hep.
Sadece ifade etmeyi deil, anlamay
ve anlamlandrmay da daha ziyade kelimelerle becerebilen, bir eyin adn koymakla onu aslnda snrlarken ayn esnada
dildeki sonsuz armlarn rzgrna
brakarak zgrletirdiini de hissedenler
meramm bilecektir. nsann, karsndaki denizin her an deien rengini ancak
o rengi zihninde imdi gm, imdi
ocukluumun Caddebostanndaki gibi
camkr, imdi yosun yeili diye kelimeler marifetiyle dillendirerek alglayabilmesidir bu. Don DeLillonun baz
konularda ne dndm oturup onlar
hakknda yazncaya kadar bilmiyorum
diye zetledii haldir.
Peter Mendelsundun kitab belki biraz
da bu yzden kendimle epey tarttrd
beni, okuma ve grme alkanlklarm
yazarn kkrtc sorularyla test ettim;
Tolstoyun, Dickensn, Melvillein kelimeleriyle ilk kez karlatm gnlerdeki toy
halimi karma alp konumay denedim;
romanlardan zihnimde kalan imgelerin
yazarn kelimeleriyle mi yoksa kendi ad
konmam hayallerimle mi olutuu zerine kh yle karar verdim kh byle.
Grsel bir insanm... herkes kadar krm
Mendelsund iinin zirvesinde bir kitap tasarmcs; Stieg Larssondan Tom

McCarthyye nice yazarn kitaplarnn
2012 yapm Anna Karenina filminde Keira Knightley, Anna rolnde
Amerikan yayn piyasasnda dikkat eken

kapaklarnda imzas var. Grsellikten
geiniyor yani; Fred Schepisinin o sevimli
filmindeki mnazarac liselilerden biri olsayd, kelimelere kar resimlerin gcn
savunan tarafta yer alacan varsayabiliriz. Tabii, taraflarn birbirine galip gelebildii bir rekabet deil bu. Mendelsund
da Okurken Ne Grrz?n sonlarnda
kendi safn belirlerken, grme yetisinin
ne denli isel bir ey olduunu hatrlatarak bu saflamann imknszln ima
ediyor: Ben grsel bir insanm... Kitap
tasarmcsym ve ekmeimi kazanmam
sadece genel olarak gr keskinliime
deil, ayn zamanda metinlerdeki grsel
ipularn ve hatrlatmalar yakalamama
bal. Ama i karakterleri, nergisleri, deniz fenerlerini veya sisi hayal etmeye geldiinde herkes kadar krm.
Bu son cmleye, nergisler Wordsworthn ayn adl iirinden, deniz fenerleri
Woolfun romanndan, sis ise Dickensn
Kasvetli Evinden misafir. Mendelsund, bunlardan ve Moby Dick, Huckleberry Finn, Ulysses gibi okurlarn bilme ihtimali en yksek
olan metinlerden yola karak edebiyatn
unutulmaz karakter ve meknlarnn bizdeki karlklarn sorguluyor: Okurken ne
grrz?.. Zihnimizde ne canlandrrz?
Bu merakla ie koyulmu ve hemen her
sayfada izimlere, fotoraflara yer vererek,
daha ziyade sorularla, eitli, bazen de elikili cevaplarla ilerleyen helezon bir kitap
yazm. Dne dne okuyorsunuz.
Bu sarmalda, Mendelsundla bir buluup bir ayr dyorsunuz sanki, romanlardan onda kalanla sizde kalan her zaman
rtmyor. Bir kitap btn okurlarna
ayn kelimelerle ulasa bile, o kelimelerin
her okurun kendi hayat ve hayalleriyle arparak yaratt bin bir farkl lem
var. Sahi, Sizin Ishmaelinizin sa ne
renk? Kvrck m dz m? veya Emma
Bovarynin gz renginin mavi, kahverengi, simsiyah diye deiip durmasnn bir
nemi var m? Varm gibi grnmyor diyor Mendelsund; yok mu gerekten? Moby Dicki kez okuduu halde,
Melvillein Ishmaelin d grnmn
betimleyip betimlemediini hatrlamyor. Siz hatrlyor musunuz? Peki ya, sizin
Anna Kareninanz kaln kirpikli, biraz
kilolu, dudaklarnn zerinde ayva ty
byklar olan, yani tam da Tolstoyun anlatt gibi bir kadn m gerekten?
Mulakln, ketumluun,
eksikliin kymeti
Mendelsundun kitapta sunduu en arpc

resim, Tolstoyun betimlemelerine dayanlarak ve polislerin kulland robot-resim yazlmndan yararlanlarak izilmi
Anna Karenina ekli. Sylemeye gerek
yok, benim Annama hi benzemiyor. ki
yz sayfa kadar sonra bir ok izip te
Annanz. (Bu resim bir tr soygundur)
diyor Mendelsund. Okun iaret ettii yerde, Anna Karenina filmindeki apkas, krk ve kpeleriyle Keira Knightley bakyor
bize. Evet, soygun, ama bence o robot-resimden daha byk bir soygun deil!
eriklerini hayal ettiimizde kitaplarn bize sunduu deikenlii ve tahmin edilmezlii arzularz. Baz eylerin
bize gsterilmesini istemeyiz. Ne kadar
doru. Mendelsundun kitaptaki kk
oyunlarna katlmay sevdim ben; onunla
en ok hemfikir olduum yerlerden biri
ise eksikliin kymetine dikkat ektii
blmd: Hayal gcmze davetiye karan tam da metnin akla kavuturmad eylerdir... Hayal gcmzn en
ok alt ya da en canl hissettiimiz
ksmlar yazarn en mulak veya en ketum olduu yerler mi? Cevab, anlatlar
noksanlarla zenginleir diye veriyor.
Okurla yazarn gizli ortaklna,
metafizik birlemesine vg bu. Kitabn sonunda, edebiyatn tahayyllerinin
gerekliin kendisinden daha gerek olduu iddia edilebilir mi diye sorarken de
bu birlemeden sz ediyor Mendelsund.
Yazarlarla okurlar karlkl ayn ii yapyorlar ona gre, anlamlandrmak iin
indirgiyorlar dnyay.
Velhasl, yazarlar kadar okurlar da iziyor kelimelerin kaderini. Yazarn kelimeleri, eritikleri her bir okurun kendi kiisel
lgatindeki karlklarn bulmasa asla
canlanamayacak imgelerden sz ediyoruz
burada. Her okur, kendi hayat ve hayal bilgisiyle dntryor kelimeleri, onlardan
bazen berrak, bazen bulutumsu imgeler
yapyor. Ben, mesela, birok roman karakterini sadece onlara ait bir hissiyat halinde
saklyorum iimde, ehrelerini deil, duygularn tanyorum. Yzne glge dm,
vcut hatlar silgiyle silinmiesine belirsiz, sesini ise kendiminkiyle kartrdm
bir Annam var benim. Okurun kelimelerden szd imgelerin bu deikenliinde
Bergern tezinin teyidini grenler olabilir,
ben edebiyatn gcn gryorum.
Kelimelerin imgelere yetmedii anlar
da biliyorum oysa. imdi yazy bitirip bilgisayar sayfasn kapatacam. Birka gndr ekranmdaki fotoraf kacak karma.
Bir kadn ve biri dierinden yal iki adam,
en son gittikleri cenaze treninde, nn
de yznde lmlerle katmerlenmi hafifletilmesi zor, silinmesi imknsz bir acyla
bolua bakacaklar. Bu topraklarda eit olmamann resmini greceim. Resmi, krk
kelimelerle anlamlandrmay deneyeceim.
Kifayetsizliini bilerek, kahrolarak.
KAPAK
KTAPZAMANI
Reddedilmenin anatomisi
Bir yazar yaynevlerince neden reddedilir? Yaynclarn arad kstaslar neler? Herman
Melville, Paul Auster, Virginia Woolf, Ernest Hemingway, Umberto Eco ve J. K. Rowling
yaynevi kapsndan farkl gerekelerle geri evrilmi yazarlardan bazlar.
Bir yazar neden reddedilir?
Her yazar bir gn kefedilecei ve kitabnn ok ses getirecei hayaliyle yaar.

yi bir yazarn kefi, sadece pazarlama
stratejilerine odaklanan byk yaynevlerinin deil, kk yaynevlerinin de
hedefi. Baz yaynevleri ok para kazandrmayacak kitab basmaya pek yanamazken, kitabn edebi kalitesi ve ticari
getirisi arasnda kalabiliyor. Yaync peinde dolap dosyalarn kabul ettirme
telandaki gen yazarlar da hayal krkl yaayp, kaplar kapannca yazmay
brakabiliyor.
Bir yazar neden reddedilir? Yaynevlerinin arad kstaslar neler? Reddedilen yazar vazgemeli mi? Edebiyat
tarihine baktmzda, zayf grl
Ursula K. Le GuIn
BorIs Pasternak
ngilterenin en saygn edebiyat dl Man Bookera bu

yl A Brief History of Seven Killings (Yedi Cinayetin Ksa Tarihi) romanyla Jamaikal yazar
Marlon James deer grld. Yaklak
650 sayfalk kitap, Jamaikann toplumsal, siyasi ve ekonomik kargaalarna
odaklanyor. 44 yandaki Jamesi dikkat ekici klan bir baka zellii, ilk
kitabn yaymlamakta yaad glkler. John Crows Devil (John Crowun
eytan) adl kitab 80 yaynevi tarafndan reddedilen romanc, bu ylgnlktan sonra bir sre yazmaya ara vermi.
Booker dln kazanan ilk Jamaikal olan James reddedilmesinin
ardndan ilk romann yok ettiini,
hatta arkadanda bulunan bir kopyay
bile sildirdiini sylyor. John Crowun
eytann 2005te yaymlamay baaran James, yaynevlerinin pek ok yazar reddettiini ve bu kat yaynclk
anlaynn hl srdrdn dile
getiriyor. Marlon James kitabn yaymlama srecinde zorluklar yaayan
ilk yazar deil. Edebiyat tarihi benzer
reddedili ykleriyle dolu. J. D. Salinger, Hermann Hesse, Herman Melville, Paul Auster, Virginia Woolf, Ernest
Hemingway, George Orwell, Umberto
Eco, J. K. Rowling kitaplarn yaymlama srecinde pek ok yaynevinin kapsndan farkl gerekelerle geri evrilen yazarlardan bazlar.
editrlerden kitabn ieriinin uygun

olmamasna kadar farkl gerekelerle
baslamayan eserler ve artc rnekler karmza kyor.
Boris Pasternakn Doktor Jivago
(1954) adl roman 1917 devrimi srecinde Sovyetler Birliinin panoramasn
anlatrken, yazarn kitabn gnderdii
dergi, eseri resmi gre uygun yazlmad iin reddeder. El yazmas nshas
bir talyan gazeteci tarafndan yurtdna
karlan roman, 1957de talyada yaymlanr. Samuel Beckettn 26 yanda
kaleme ald ilk roman Sradan Kadnlar
D de uzun sre yaynclar tarafndan
reddedilir. Beckett nl olduktan sonra
bu kez kendisi kitab yaymlamay reddeder. Roman, yazarn lmnden yl
sonra baslr.
DAHA Y YAZMALISINIZ
Ursula K. Le Guinin Karanln Sol Eli

adl eseri ise iinde barndrd detaylarla okunmaz bir halde olduu gerekesiyle 1968de reddedilmi. Daha
sonra Nebula ve Hugo edebiyat dllerini kazanacak kitap hakknda Le Guin,
editrlerin daha iyi yazmalsnz diye
rapor tuttuklarn anlatyor: Bununla
ne demek istiyorlar bir trl anlam deilim, ne yazdmz anlamyorlar m
yoksa? Baka bir syleisinde ise yazar,
Senelerce mekik dokur gibi gnderdim
reddedildim, gnderdim reddedildim
Bu yzden biraz umutsuzlua kapldm.
Tavan arasna konulacak kitaplar m yazyorum diye merak ettim. diyor.
nl yazarlarn reddettii nl kitaplar da var. Andr Gide, Proustun
Swannlarn Taraf adl kitabn uykuya
dalamayan bir ocuun hikyesi diyerek
reddetmitir. F. Scott Fitzgeraldn Muhteem Gatsby roman New York sosyete
hayatn anlatan sama bir ak ve melodram olduu gerekesiyle baslmaz. James
Joyceun Dublinlileri ise 20 kez reddedilir
ve sonunda sadece bin adet baslmasna
karar verilir. Nabokovun Lolita adl eseri
de yaync kaplarnda gezer. Kitab reddeden bir yaync kitab bir tan altna
bin yl gmmeyi tavsiye eder. Amerikal
yaynclarn basmaktan ekindii kitap
daha sonra klasikler arasna girecektir.
Yazldktan alt yldan sonra yaymlanan Jack Kerouacn Yolda adl eserini
kimse yaymlamay gze alamaz, ret ge-
J. K. Rowlng
MUSA REK
rekeleri arasnda kt ynlendirilmi

bir yetenek ibaresi dikkati eker. Sylvia
Plathn yayncsna Victoria Lucas adyla gnderdii Sra Fanus kt yazlm
bir roman olduu gerekesiyle reddedilir ve Bu kitab yaymlayarak Amerikallara iyi bir ey yapm olmayz.
notuyla geri gnderilir. Paul Austern
New York lemesinin ilk kitab olan ve
38 yanda yazd Cam Kent ise 17 kez
reddedilmitir.
J. K. Rowlingin Harry Potter ve Felsefe
Ta adl roman uzunluu ve ocuk kitabnn para getirmeyecei gerekesiyle yaynevi tarafndan geri evrilir. On iki defa
eitli nedenlerle reddedilen kitap daha
sonra nl yaynevi Bloomsburydeki bir
editrn masasna gider. Metni kzna
okutan editr, kznn kitabn devamn
istemesi zerine Harry Potter ve Felsefe
Tan yaymlamaya karar verir. Pek ok
okura edebiyat sevdiren yazarlardan
William Goldinge gnderilen ret mektubunda ise romanlarnn skc ve ie yaramaz olduu sylenmitir. Yazarn 20
kez reddedilen Sineklerin Tanrs adl roman daha sonra milyonlarca satacaktr.
p kutusundan kurtarlan kitap
Stephen Kingin Carrie adl roman ise

Olumsuz topyalarla ilgili bilimkurguyla ilgilenmiyoruz. Bu tr kitaplar satmaz. notuyla geri evrilir. 30 kez reddedilen kitab King pe atar fakat kars
metni kurtarr. Kocasn roman yeniden
yazmas iin tevik eden einin yardmyla King nihayetinde bir yaync bulur
ve Carrie ilk ylnda 1 milyon satar. Yann
Martelin sinemaya da uyarlanan kitab
Pinin Yaam ise Londradaki be yaynevi tarafndan reddedilmitir. Yazarn
kap kap dolatran roman 2002de Man
Booker dln kazanacaktr..
Saul Bellow bu konuda bir anekdot
anlatyor: Yayncs yazara, Senin kitabn basamam, elimdeki katlar kendi
hatralarm yazdm kitap iin saklyorum. der. Reddedilmenin o kadar da
kt bir ey olmadn syleyen Bellow,
bu olumsuz yantn yazarn kendi i sesine gvenip yaynevlerine cannz cehenneme demeyi rettiini belirtiyor.
Trkiyeli okurlarn Hayalet Ac ve Tirza
adl romanlaryla tand, Hollandann
en sevilen yazarlarndan Arnon Grunberg de kendisiyle yaptmz syleide
KAPAK
Marlon James
Yaynevi postane deildir
Bir kitabn yaymlanmasna karar veren kurum yaynevidir. Her yaynevinin

kendine gre kurallar var. Bir dnem
yaynclk da yapan Enis Batur, yayncln eninde sonunda bir karar verme
meslei olduunu sylyor. Sonuta
yaync bir kitab kabul etmek ile reddetmek arasnda kalacaktr. Enis Batur anlatyor: Bir kitab iin ret karar
verdiim airimiz bana sormutu: Kim
oluyorsunuz da benim kitabm geri eviriyorsunuz? Ona, souk bir ifadeyle
verdiim yant geerlidir: Ben, kitabnz yaymlamam ya da yaymlamamam
iin bavurduunuz kiiyim. Batur bu
konuda ok net, yle devam ediyor:
Yaynevi postane deildir; dilediiniz
mektubu dilediiniz an, dilediiniz kiiye gndermek iin kurulmamtr. Reddedilmekten holanmyorsanz, kitabnz yaymlamak isteyenlerin kapnz
almalarn beklersiniz. Kabul ya da ret
hakkm ok sk kullandm yaynclk
yaammda, bedellerini bile gre. Bunun
dnda, hibir yazar karma oturtup
bana teslim ettii yapt yadrgamaya
kalkmadm.
Yaynevleri irket oldu
Ara ve stratejilerin deitii gnmzde yeniden tanmlanan bir yaynevi

ileyii var. Alberto Manguelin kk
arpmalar ve srarc stratejilerin kol
gezdii bir alan olarak tanmlad gnmz yayn dnyasnn yeni metotlarla okuru kendine ekmesi bu srecin
nemli ayaklarndan biri. Manguelin
tespitine bavurursak: Yaynevleri artk kitaplara ebelik etmek isteyen
heveskrlardan ok, irketler iinde irketlerin, ayn at altnda yer ve kr iin
yart bir hale gelmi durumda.
Yazarlarn reddedilme gerekeleri
arasnda pek ok madde saylabilir: Kitabn ok uzun olmas, kitaba yanl tr
etiketi koymak, klielerle dolu bir dilin
kullanlmas, metnin salam bir kurguya sahip olmamas, skc bir balang,
diyaloglarn ekicilikten yoksunluu,

karakterlerin birbirinden rol almas, kitabn mesaj kaygs tamas, metnin dilinin ok ssl olmas...
tarafnda reddedilen yazarlarn yardmna yazar ajanlar da kouyor. Kitabnz

yaymlamaya yardmc olalm sloganyla
yeni yazarlar kendine ekmeye alan
ajanlarn kimileri baarl oluyor.
Kiisel yaynclk ve onlIne mecralar
Reddedilme acsn geirmek iin
Herhangi bir yaynevince reddedilen

yazarlar gnmzde yeni mecralar
bekliyor. Yazar adaylarnn elinde artk gittike glenen bir silah var: Online yaynclk. Yaynevlerince kabul
edilmeyen kitaplarn e-kitap olarak
yaymlayan yazarlar bu alan olduka verimli kullanyor ve saylar her
geen gn artyor. Amazon gibi kitap
sat sitelerinde baar salayan yazarlar, daha sonra yaynclarn peinden
kotuu isimlere dnebiliyor. Amerikal yazar Amanda Hocking bunlardan biri. Pek ok yaynevinden ret
cevab alan Hocking, yaynevlerince
reddedildikten sonra zm metnini
e-kitap olarak yaymlamakta bulmu.
Amazonun sitesinde kitabn yaymlayan Hocking bir srprizle karlam,
zira kitab 150 bin adet satm.
Bireysel acy tattktan sonra yeni aclara hazrlkl olunur, dncesiyle yazar
adaylarna editr imzal ret e-postalar
gnderen bir proje var. www.stoneslidecorrective.com adl sitedeki, adaylarn kendilerine hazr reddedilme gerekelerinden
birini seerek e-posta gnderdii sistem
reddedilme acsn geirmeyi amalyor.
Suzanne Kelman adl yazarn Reddedilen Yazarlar Kulb (The Rejected Writers
Book Club) kitab, geri evrilenlerin halini anlatan bir metin. Yaynevlerinden
aldklar ret mektuplarn biriktiren kulbn yeleri reddedilmeyi frsat bilerek
bir araya gelip tecrbelerini paylamaya
balyor. Reddedilmi yazarlarn birleme
noktas olan eitli siteler de var. www.
litrejections.com adl site nl isimlerin
reddedilme gerekelerini yaymlarken,
ajans bulma konusunda da yazar adaylarna yardmc oluyor. Sosyal medyada
da olduka aktif olan site, gen yazarlarn
yaynevlerinden neden olumsuz cevap
aldklar, daha sonra ne yaplmas gerektii gibi bilgiler paylayor. Site, yazar
adaylarna vazgememeleri konusunda
destek veriyor.
danmanlk hizmeti ve ajanlar
Amazon bnyesinde yayn yapan

Kindle Direct Publishing (https://kdp.
amazon.com) yazarlara kitaplarn
okuma cihaz Kindlen maazasnda
yaymlama imkn veriyor. %70e kadar
kar pay veren bu cretsiz sistem sayesinde herhangi bir yazar, kitabn dnyann drt bir yanna ulatrabiliyor.
Metnini e-kitap olarak yaymlamak
isteyen yazarlara yol gsteren www.bookcountry.com sitesinde merakls yazmakta olduu metni paylaarak bakalarnn
yorumda bulunmasn bekliyor. Bunun
yan sra Penguin Yaynevi de cret karlnda kendi bnyesindeki editr kadrosunun metin zerine ne dndne
dair yorumlar paylaabiliyor. Yaynclar
Sosyal medyann gc
Byk yaynevlerinin yeni yazarlar kadrolarna katma konusunda risk almaya

pek yanamadklar bir gerek. Gen bir
yazarn byk yaynevlerinden kitabn
bastrmas bu yzden zorlu bir sre. Fakat yazar, online mecralar ve sosyal medyann itici kuvvetiyle kendi platformunu
oluturmay baarmsa bu sre biraz
daha kolay geebiliyor. Bireysel yaynclk
Saul Bellow
kitabn yaymlamakta zorlanan yazar adaylarna yle seslenmiti: Asla

vazgemeyin, kapdan kovulsanz da
yeniden deneyin. Eer vazgeiyorsanz
bu iin size gre olup olmadn bir kez
daha dnn.
Enis Batur
KTAPZAMANI
yaynevlerince reddedilmekten yorulan

yazarlar iin byk bir imkn. Kitabnn
dizgisinden kapana, redaksiyonundan
datmna, hatta pazarlamasna kadar
her alanda sz sahibi olan bamsz yazar
profili gittike artyor. Bireysel yaynclkta baarl yazarlarn bazlar kitaplarnn
yurtd yayn haklarn satarak pek ok
dile evrilmeyi baaryor.
Yazar adaylar kitaplarnn baslmamasnda hep editr sulu grme eilimindeyken, kendi kitabnn iyi bir metin
olmad gereini grmezden gelir.
Reddedilmek hemen her kalem erbabnn edebi kariyerinin bir paras. Nobel
dll yazar Doris Lessingin dedii
gibi: Bensiz edebiyat endstrisi var olamaz: Yaynclar, ajanlar, ajan vekilleri,
ajan vekillerinin vekilleri, muhasebeciler, hakaret davas avukatlar, edebiyat
blmleri, profesrler, tezler, eletiri kitaplar, eletiriler, kitap sayfalar, btn
bu muazzam ve oalan yap bu kk,
patronluk taslanan, kmsenen ve en
az cret verilen kii sayesinde.
KTAPZAMANI
Edebiyatn kesien yollarnda Nabokov

Yirminci yzyln (aslnda tm zamanlarn) en nemli yazarlarndan
Vladimir Vladimirovi Nabokov, beslendii dilsel, kltrel, edeb
kaynaklar ve bu kaynaklar bir araya getirip kullanma yntemleri
asndan bir kilometre ta, bir buluma noktasdr.
ilattan
nce
20
senesinde
Roma imparatoru Augustus, Miliarium Aureum
adnda altn kilometre ta diye evrilebilir bir ant ina ettirmi. O gnden
sonra imparatorluun tm yollarnn bu
antn dikildii noktada balad kabul
edilmi, yollarn mesafesi o nokta esas
alnarak hesaplanr olmu. Btn yollar
Romaya kar eklindeki mehur szn
buradan geldiini dnenler var.
Edebiyatn Miliarium Aureumu var
mdr? Bir tasavvur seviyesinde de olsa,
vardr gibime geliyor. Bence has, nitelikli
edebiyatn, bu edebiyata dhil rnlerin
yollar birbirine kar ve nihayetinde tm
yollar Miliarium Auerumda buluur. Edebiyat okurlarnn da byle altn kilometre
talar mevcuttur. Yirminci yzyln (aslnda tm zamanlarn) en nemli yazarlarndan Vladimir Vladimirovi Nabokov
beslendii dilsel, kltrel, edebi kaynaklar
ve bu kaynaklar bir araya getirip kullanma yntemleri asndan, bence bylesi bir
kilometre ta, bir buluma noktasdr.
Drt Nabokov evirisi
Nabokovun drt eserinde evirmen olarak imzam var: lk olarak otobiyografik

yapt Konu, Hafzay evirdim, onu Nikolay Gogol biyografisi takip etti. Rusa
yaptlara dair inceleme ve tahlillerden
mteekkil Rus Edebiyat Derslerinin bir
ksmn ve abidevi roman Solgun Atei
Trkeletirdim. Andrea Pitzerin yazd Vladimir Nabokov: Yazarn Gizli Tarihi
adl yaamyks de benim evirimle
kt. Birka yl iinde ok youn bir almayla tamamladm bu evirilerin
ardndan, www.nabokovblog.blogspot.com
adresinde Nabokov Gnl adnda bir
blog oluturdum. 2014n ortalarnda
yazmaya baladm bu blogda u gne
kadar 78 makale birikti. Makaleler arasnda hem byk yazarn eserlerine dair
aklamalarm,
deerlendirmelerim,
okumalarmdan edinip paylatm kimi
bilgiler, hem de Nabokov evirilerinin ve
Nabokovla balantl kimi metinlerin
eletirileri var. Nabokovun tercmanlar
arasna katldm tarihten bu yana aa yukar alt yl oluyor onun ngilizce
yazd ya da Rusa aslndan ngilizceye
evrilmi her metnini incelemeye gay-
Vladimir Nabokov (1899-1977)
ret ettim: Bu dorultuda, yazarn tm

romanlarn okudum. yklerinin, iirlerinin, tiyatro oyunlarnn, mektuplarnn, mlkatlarnn, edebiyat derslerinin
nemli blmn okudum, okumaya
devam ediyorum. Nabokov aratrmaclarnn yazd kitaplar, makaleleri de bu
okuma srecine dhil ettim elbette. Edindiim birikimi mmkn olduunca Nabokov Gnlnn sayfalarna aktardm.
Btn bu okumalar ve paylamlar beni
yazarn uzman deil, fakat rencisi ve
merakls yapt; ayn zamanda, edebiyatn kesien yollarnda ktm zevkli yolculuklarn vesilesi oldu. Yedi aylk eviri
sreci iinde beni bir yandan tketirken
br yandan besleyen Solgun Atee dtm 190 adet dipnotta, Nabokovun
edebi referanslarnn okluunu, zenginliini izleyebilirsiniz: skandinav mitolojisinden balayp Rusyann ve Bat
dnyasnn edebi kiiliklerine uzanan
perspektifte Shakespeare, Dostoyevski, Pukin, Turgenyev, Pope, Goethe, T.
S. Eliot, Joyce, Proust, Frost, Browning,
Conan Doyle, Samuel Johnson, Gold-
smith, Wordsworth, La Fontaine, Swift,

Poe, Hardy ve baka edebiyatlara gndermeler birbiri ardna boy gsterir.
Kelebekler ve ressamlar
Nabokov yaptlarnda edebiyatlarn

ardndan en fazla kelebeklere, sonra da
ressamlara gndermede bulunur. Grntlerle dnr, renklere byk nem atfeder. Adada, seslerin renkleri, renklerin
kokular vardr, diye yazar. Metinlerinde
gemi ve imdiki zaman renklerle doludur. Buna karn, mzie pek yer vermez;
zaten gariptir mzik dinlemeyi sevmez
ve genel olarak mzikli bir dille yazmaz.
O bir ressamdr: Kelimelerin ressam.
Buna karlk, mzie en yakn tr olarak
grlen iirin ustasdr ve roman metninin iine uzun bir iir yerletirmek gibi
son derece zor bir ii Solgun Atete mkemmelen baarmtr. dile hkimdir:
Anadili olan Rusa, ngilizce ve Franszca.
Sebastian Knightn Gerek Yaamna dek
hep Rusa, bu romandan sonra ise ngilizce olarak vermitir yaptlarn. Yazarlnn glgesinde kalan nemli bir vas-
10
f, evirmenliidir. Gen yanda Lewis

Carrolln Alice Harikalar Diyarnda kitabn, ileri yalarnda kendi sansasyonel eseri
Lolitay Rusaya evirmitir.
Nabokovun lisan bilgisi ve okdillilii metinlerini de biimlendirir: Setii birok kelimede diller aras oyunlar
sakldr, sradan okur bu tr oyunlar
hissetmeden geer. Nabokovun ustalk
dnemi metinleri, batan baa sz ve
kurgu oyunlaryla bezelidir zaten. Konu,
Hafzay evirdiim gnlerde bu oyunlar
derin bir kuku ve gvensizlik duygusuna sevk etmiti beni. Nabokova itimat
etmek gerektiini anlamam biraz zaman
ald. Yine de, bu slup ve kurgu sihirbaznn nme kard zorluklar kolaylkla, gvenle atm syleyemem. Nabokov kendi eviri anlay erevesinde,
anlama sadk aktarmlara byk nem
atfediyordu. Pukinin manzum eseri
Yevgeni Oneginden yapt, aklamalar bir kitap cildi tutan ngilizce eviriyi
anmamak olmaz: mrnn son dneminde iir evirisinin imknszlna kanaat getirerek Onegini uyaktan, lden
syrlm, sadece anlam vermeye odaklanm bir stratejiyle evirmiti. Peki
Solgun Atee 35 sayfalk uyakl, vezinli bir iir yerletirirken ve bu iirde yer
alan iki szck arasndaki ses benzerliini baka bir dilde yeniden kurmann
zorluundan bahisle, Shadein iirini
evirenler, bir tu vuruuyla mountain
(da) fountaina (fskiye) dntrme
sorununu yaayacaktr ister istemez,
derken, evirmenin aklndan neler geeceini dnerek byk altndan glm myd acaba? Nabokovun hibir
zaman by olmamt geri!
Vladimir Nabokovdan bahsettiimiz
bu yazda, bize ayrlan karakter saysnn
sonuna geldik. Bir hatrlatmayla bitirelim:
Henz Nabokovun Rusa yazd hibir
metin Trkeye evrilmedi (Maenka adl
romann evirisi, Mary balkl ngilizce
eviri zerinden yaplmt). ngilizce romanlarndan Bend Sinister ve Look At the
Harlequins! de Trkede yok. yklerinin bir blmn, iirlerini, tiyatro
oyunlarn, mektuplarn, mlkatlarndan derlenen kitaplar dilimizde okumak mmkn deil. Blk prk Nabokov algmzn onarlmas ve btnlenmesi
iin bu eserlerin evirisine eilmek art:
Bir, iki, , daha fazla Nabokov!
GNLK
KTAPZAMANI
Bir esip-savurucunun gnlkleri

Witold Gombrowiczin eseri gerek ve mecazi
cesetlerle, ceset-gibilerle doludur. Kavgacl, ba
hem karsnda durduunu varsayd okura hem de
kendi karnna saplay mthitir, cesurdur, gsterilidir.
GNLK 1953-1958, WITOLD GOMBROWICZ, EV.: NEE TALUY YCE, YAPI KRED YAYINLARI, 448 SAYFA, 22 TL
Gnlk boylu boyunca, bir sergi alndaki enesini tutamayan konuk gibi
esip savurmalarla, saa sola kuyruunu
arpmalarla, krp dkmelerle dolu bu sluptan payn alyor. Bugn bize tam da
Gombrowiczvari gelen, o gnse muhtemelen bir huysuzun huysuzlanmalar
eklinde karlanm hem komik hem ac
ama her halkrda enerjik bir itirazdan
Gombrowicz groteskinden.
FATH ZGVEN
enim yaz tekniimle ilgilenenler iin u reeteyi

neriyorum: D lemine
dal. Sonra aklna gelen ilk iyi yky yazmaya bala ve 20 sayfa yaz. Sonra oku. Bu
20 sayfada seni heyecanlandracak belki
bir sahne, birka tmce, bir metafor bulunabilir. O zaman, seni heyecanlandran bu
unsurlarn yapta olmasna zen gstererek tekrar yaz; yaz, geree aldrmadan,
yalnzca d gcn tatmin etmek iin
yaz. (Gombrowicz, Gnlk)
Gombrowiczvari bir Yaratc Yazarlk
Kursunun brornden alnt sanki. ok
basit grnyor, yle de, hem de doru.
Gombrowicz okurken onun bu dediklerini
yaptndan emin olmamak iin de hibir
sebep yok. Ama yazar, ounlukla, yazarken baka biridir, yaarken baka biri. Bu
byk yazarn Gnlk de, tam da yazmann srrn kefetmi ve bunu da hibir
eye aldrmadan srgne, yoksullua,
ge tannmaya, takdir edilmeye, anlayszla uygulayan yazarn deil, yaarn
nelerle savatn gzler nne seriyor.
Srgnde hem terk ettii lkesinin nyarglaryla, hem yeni yurt edindii yerin
kstlamalaryla didimek: Arjantin nedir?
Henz pimemi bir pasta, biimlenmemi
bir ey Arada, romann tartmak zere bir araya gelmi Los Angeles Tartma
Kulb yelerine uzunca bir mektupla laf
yetitirmek: Kendim iin trensel szler
isterim. Benim hakkmda skc ve aklc
konuanlar yle zalimce cezalandrrm:
Ben onlarn aznda lrm ve azlar
benim cesedimle dolar.
Gombrowiczin eseri gerek ve mecazi cesetlerle, ceset-gibilerle doludur. Bu
eser, btn bir Dou Avrupa hiciv edebiyatnn mkemmel biimde samaya
irca edilmi bir versiyonu, o edebiyata
kademe atlatan ve ondan dnya edebiyat yapan bir eididir. Kavgacl,
ba hem karsnda durduunu varsayd okura hem de kendi karnna saplay mthitir, cesurdur, gsterilidir.
Ama yaptn yazarken, hele de daha tam
zaman gelmemi bir eyse yazd, yalnzdr ve hnldr. Hele de srgndeyse. Hele bir de, yaad gnde Avrupa
edebiyat denen kanonun kysnda, ok
kysndaysa. Hele de kabullenilmek iin
yapmas gerekenleri yapmaya yanam-
Gombrowcz groteski
Witold Gombrowicz (1904-1969)
yorsa: Diyelim ki saf bir barbar, mutlak

biimde bir anarist, tmyle ilkel ve
ideal bir kyl veya klasik bir Polonyal
olarak kltre girseydim, buna hepiniz
hemen alk tutabilirdiniz!
Gombrowiczin gnlkleri bana Ahmet Hamdi Tanpnarn gnlklerini hatrlatt. Nasrnn armasndan evresini
saran byk anlayszln arsna kadar
her eyin arsn bir arada eken adamlar
gnlklerinde ayn yerinden kprdatlmaz
eyle savarlar aslnda. lkelerinin ve kltrlerinin kendi zerlerine lk gibi km
arlndan Trkiye evlatlarna kendinden baka bir eyle uramak imkn
vermiyor diye bouna dememi Tanpnar, bir yandan da ordan burdan kuru
be kuru gelmesini gzlerken ya da eten
dosttan himmet beklerken.
tam da budur. stelik Gombrowiczin Polonya, komnizm, Marx, Cocteau, Fransz

entelleri, aptal sanatseverler vb. gibilerinin snrllklar ve anlayszlklar yan
sra baka garip dertleri de vardr. Kendi aristokrat gemiiyle gizlemeye almad bir iliki mesela. (Babaannemin
spanyol burbonlarnn kuzeni oluunu
anlatyorum onlara.)
Gnlkn en iyi satrlar, aslnda cahil
ve basit bir zmre olan aristokrasinin tad isel deere, doutan gelen lakaytla hitap etmenin ve onu ayartmann ne
kadar nemli olduu zerinedir. Sanki
sinsi, sapkn ve zekice bir Gombrowicz
senaryosu: Evet, onlarla (prenslerle vb.)
elenmek benim giriimimin gizli
hedefiydi! Ne var ki, ancak kendimle, yani
onlara kar takndm cesaretsiz ve beceriksiz tutumumla elenmem kaydyla
elenebilirdim onlarla da. Sonra dner,
gene ayn saiklerle bu kez sanatlara
pskrtr, onlarn ayrcalkl olmalarn
yzlerine vurur: Toplumcu gerekilik
ha? Gerekstclk ha? Avangart ha?
Proleterya ha? iir ha? Sanat ha? Hayr.
Soyaalarndan olumu bir orman, bizse onun glgesindeyiz.
Munis deil kavgac
Ama ikisi arasnda u fark var: Tanpnarn

munis olduu yerde Gombrowicz deli ve
kavgac. Baarya giden reete budur demek istemiyorum. (Kafka da anlarnda
munistir.) Gombrowiczi daha renkli, daha
pes etmez, daha karmak, ksacas daha
ok Gombrowicz kahraman gibi yapan
11
Ara sra ya da durup dnldnde

mthi doru eyler syleyen, daha dorusu onlar paradokslar halinde tkren
bu huysuz adam sevenler de vardr elbette. Erkekler, kadnlar, koruyanlar
Ama onlar da, en saf, duru olanlar bile
hemen groteskden paylarn alrlar. Bir
gezintide grlen gen ve kusursuz gzellikte kzn bir an sonra burnunu kartrmaya baladn gzlemleyecek
ve not decektir. (Sanki byk eseri
Pornografiadan esintiler.)
Gnlk, bu 435 sayfalk esme savurma,
hikmet savurma-hikmetle alay etme, ulusun dikkatini ekmeye alma-ulusla alay
etme, ada entellerle alay-alay-alay etme
manzumesi sade okuru yoracak, Gombrowicz okuruna ise Gombrowiczistandan
canl yayn gibi gelecek. Yeni bir biim
vermek iin, biimi ykyor, oysa biimsiz
var olmak olanaksz Neden A diyor?
Belli deil. Ama A dediyse B de demeli. A
ile B arasnda binamaz, her ikisine de hem
talip hem de her ikisine birden itiraz olan
Gombrowicz. Belki yazsnn da z bu.
Bir de Gombrowicz erotikas var. Onu
tarif etmek, groteskle ve yerellikle i ie
gemi ekirdeini saptamak zor. Ama
esip savurmalar srasnda, biber gibi kurumu, kavrulmu bulduu toplumla ilgili
savlara, Marksizme tavsiyesinde sanki bir
eyler gizli: Sizi sizden karmak iin,
daha aa tabakalardan gelen genletirici
ve byl bir dalgaya gerek var. Daha aayla gerekten sevitiinizde onun houna gitmeye balayacaksnz. Hatta daha
aa kardelerinize duyduunuz ak daha
zor olsa bile artk k olunan, aka sevilen olacak, yalnz kalmayacaksnz. Sanki
bu uyumsuzun sevime-seviememe tarifinde toplumsal reetelerin anlayamad,
yalnzca d gcn tatmin etmek iin, hayal
kurarak yazan birinin bulup kard sahici bir uzlama teklifi var.
DENEME
KTAPZAMANI
Okumann mevsimi yoktur

Doan Hzlann Kitap Hayat indir ve Deme K Yaz, Oku Yaz adl kitaplar,
zengin bir kltrel malzemeyi bir araya getiriyor. Her iki kitap da Hzlann son
be yllk okumalarnn rn. Eletiriden ok ksa deerlendirmeler denilebilecek bu metinler, okura geni bir kltr dnyasnn kaplarn aralyor.
KTAP HAYAT NDR, DOAN HIZLAN, DOAN KTAP, 336 SAYFA, 25 TL
DEME KI YAZ, OKU YAZ, DOAN HIZLAN, DOAN KTAP, 468 SAYFA, 29 TL
ERTURUL COKUN
oan Hzlan, altm yl

aan yazarlk hayatyla yakn dnem edebiyat
ve sanat tarihimizin ahitlerinden.
Hzlann metinlerini eletiriden ziyade
deini olarak ele almak daha isabetli
olur. Yazlarnn byk ksm, yeni yaynlarn okuyucuya sunulmasnda ilk
izlenimi verir ve bu ynyle yol gstericidir. Elbette Hzlann onlarca yldr
yazdklaryla bir edebiyat kanonu oluturduundan da bahsedebiliriz. Okuyucularna estetik bir ereve izerken
tercihleri, deerlendirmeleriyle bir kanonu da ina eder. Doan Hzlann
yakn dnem Trk edebiyatnda belirleyici bir yn de nde gelen birok
edebiyat dlnde jri olarak yer almas. Bu adan onu bir eletirmen olarak gremesek de estetik beenileri ve
bunlar okuyucuyla paylaarak yapt
ynlendiricilik nemlidir.
Be yllk okumalarn rn
Bir eski zaman stanbul beyefendisi kimlii, Doan Hzlan yakndan

tanyan dostlarnn ahsiyetine dair
vurguladklar yndr. Bu slup metinlerine de siner. Hzlann Kitap Hayat indir ve Deme K Yaz, Oku Yaz adl
yeni kitaplar, slubu ve zengin kltrel malzemesiyle ne kyor. Her iki
kitap da son be yllk okumalarn rn. Kitaplarda yer alan yazlar eletiriden ziyade tantm ve ksa deerlendirme olarak grmek gerek. Geni bir
kltr dnyasnn kaplarn aralayan
yazlar bunlar.
Yazar, Kitap Hayat indirin sunu
yazsnda Caalolu lgatinden kalma
eski bir deyimi hatrlatyor: Varaklamak Yaynclkta, kitap okumada,
deerlendirmede yllar sonra meleke
kesbetmi kiilerin, ksa srede bir
kitap hakknda fikir edinmesi bu tanmn iine girer. Hzlann ok sevdiini syledii bu deyim, onun okuma
eylemini de zetliyor.
Kitap Hayat indirde Radikal ve
Tempo kitap ekleri iin son iki ylda kaleme alnm kitap yazlar var.
Hzlan, Bir Bayram Asosyallii
balkl yazsnn bir blmnde Enis
Baturun yaz corafyasndan bahse-
derken, Enis Batur Yirmi drt saat

bir edebiyatdr. Yaz corafyas, tm
dnyay kapsar, konular ve trleri, kltrn rehber kitaplar gibidir.
tespitinde bulunuyor. Batur iin yaplan bu tespit, esas itibaryla Hzlan
iin de geerli. Nitekim yazlar okuduka kltr ve sanatn hemen her
koluna ilgi duyan, yirmi drt saatini
bir kltr adam olarak yaayan bir
yazar portresiyle karlayorsunuz.
Hzlann kalemi Dou-Bat, eski-yeni
ayrm yapmakszn deerli ve estetik
grd hemen her esere yneliyor.
Eskiyi Bilmeden Yeniyi Anlayamazsnz balkl yazsnda Hzlan,
Ustalar okumadan yenileri anlamak mmkn deil. diyerek divan
iirinin ve klasik Trk edebiyatnn,
bugnn okuryazar iin zaruri bir
estetik tecrbe olduunu belirtiyor.
Bir yandan gncel edebiyatn izini srerken bir yandan da klasik metinlere
yapt atflarla gelenein mevcudiyetini okura hatrlatyor.
Deme K Yaz, Oku Yaz kitab ise
Doan Hzlann Hrriyette son be
ylda yaymlanan yazlarndan bir
seki. ncelikle, kitabn isminin anlaml bir tavsiyeyi barndrd vurgulanmal. Hzlan bu sz, kendi hayat
felsefesinin cephelerinden biri olarak
zikrediyor: Kitabn ad Deme K Yaz,
Oku Yaz gndelik hayatmn zetidir.
Yakn dostlarm Naslsn? diye halimi hatrm sorduklarnda verdiim
yant ok iyi bilir: Deme k yaz, oku
yaz. Bu yllardr byle olagelmitir.
Hzlan, uzun yllardr Hrriyette
yazd kitap yazlarn Kitaplar Kitab st balyla yaymlyor. Bu
kitap da o serinin beinci cildi. Hem
bu kitapta hem Kitap Hayat indirde
stanbul zerine kaleme alnm eserlerin zel bir yer tuttuu sylenebilir.
Doan Hzlan Stanbul zerine
balkl yazsna, stanbul zerine ne
kadar kitap okursanz okuyun, ne kadar fotoraf albmne bakarsanz bakn, gene de bu kentin btn tarihini,
bysn, zelliini renemezsiniz.
Hatta okumay bir kenara brakn,
hakknda sylenenlerin de ard arkas kesilmez. cmleleriyle balyor.
Hzlann gerek sz konusu iki kitabna gerek dier kitaplarna bakt-
12
mzda byk bir yekn tutan stanbul

literatr ile karlarz.
1937 ylnda stanbulun eski bir
semti, Kocamustafapaada dnyaya gelen Doan Hzlann stanbul
kitaplarna yapt katklar ve kendi
hatralar, mstakil bir kitap olacak
zenginlikte. Benzer ekilde, basn
ve edebiyat tarihini veya ahsiyetleri
konu alan kitaplara yapt katklar
da ayr bir eser olarak deerlendirilmelidir. Her okuma tecrbesi bireysel
olduundan Hzlann estetik beenisine, kitap tavsiyelerine katlmasanz
dahi bu iki zenginlik asndan yazdklar mutlaka okunmaldr.
Yazdan emekli onunur mu?
Doan Hzlan
Kitap Hayat indirdeki Yazmay Brakmak, Yazmaktan Emekli Olmak

balkl yaz, yine edebi hatralarla
zenginleen, Hzlann yazyla kurduu ilikiyi gsteren nemli bir metin: Emeklilii itiraf edeyim, kabul
etmeyenlerdenim ehovun dedii
gibi Yazn, yazacak bir eyiniz yoksa
yazacak bir eyim yok diye yazn.
Doan Hzlan, okuruna nem veren,
okuruyla diyalog ierisinde olmaya
alan bir yazar. Her yazs ile yeni
bir kitap ve yeni bir ufuk gstermeye
abalyor. Kitab Semek, Okurken
Karar Vermek yazsnda, Benim
tercih ettiim okur tipi, szl ve yazl kaynaklardan yararlanan, dinleyip, okuyup karar verendir. diyor.
Bu tr okuru da etken okur olarak
tanmlyor. Yazlar, okuma uranda etken okura yol gsterici olma
amac gdyor.
Doan Hzlan okuyucusunu geni
bir kitap dnyas ve sanat muhitiyle ba
baa brakyor. Sinemadan tiyatroya,
mzie, resme, heykele, tarihe, edebiyata, romana; hasl estetik, sanat, edebiyat dallarnn hemen her ubesiyle
ilgili nitelikli kitaplara deiniyor. Gnmzn hayli politikleen sanat ortamnda bu snrlarn belli oranda krld ve nitelikli olan her metne yer aan
bir dnya sunuyor Hzlann kitaplar.
Her iki kitab bitirdiinizde, gznzden kaan, belki hi duymadnz,
okumaya vakit bulamadnz kitaplardan mteekkil bir alnacak/okunacak
kitaplar listesi oluuyor.
MEKTUP
KTAPZAMANI
Gzleriniz o kadar gzellik dolu ki...

Ahmet Arpad evirisiyle Ayrnt Yaynlarndan kan Mektuplamalar 1912-1942 Stefan Zweig
ile ei Friderike Zweign otuz yl boyunca birbirine yazdklar mektuplardan yaplm bir
seki. Kitapta kronolojik srayla yer alan mektuplar ikilinin tanma, dostluk ve evlilik yllaryla Zweign Brezilyada intiharna kadar geen hayatna ait pek ok ayrnty ortaya seriyor.
Mektuplamalar 1912-1942, Stefan ZweIg-FrIderIke ZweIg, ev.: Ahmet Arpad, Ayrnt Yaynlar, 480 sayfa, 30 tl
AL OLAK
riderike von Winternitz, 25

Temmuz 1912 sabah Viyanadan
kalkp yaz dinlencesi yapt kasabaya dnerken, yol boyunca Emile
Verhaerenin Yaama vglerini okumam
olsayd, belki de ne Stefan Zweig ile tanp uzun boylu bir ak yaadktan sonra
evlenecek ne de biz, imdi elimizdeki otuz
yln mektuplarndan oluan kitab okuma
imkn bulacaktk. Hayatn byle gzel tesadfleri vardr. Pek mutlu olmad anlalan bir evlilii yrten iki kk kz annesi
Friderike, nceki akam Viyanada Zweign
dostlaryla oturduu bir meknda, onu
uzaktan hayranlkla izlemi (bu Zweig
ikinci grdr), sabah yol boyunca yazarn evirdii Verhaeren iirlerini okurken
ltl heyecanlara kaplmt: telerde
tarlalar gnein altnda ne kadar neeliydi!
te o anda size selam dolu bu satrlar yazmamn ok doal olaca aklma geliverdi.
Bu ilk mektup, ilk temas, biraz ekingen, zarif ve muhatabn ziyadesiyle nemseyen bir sluba sahiptir. Niin Viyanadasnz? diye sorar Friderike: Bana kalsayd
mmkn olduu kadar az yaardm o byk kentte. Buralar o kadar gzel ki. nanyorum sizin de hounuza gider bu yre.
30 Temmuz tarihli ikinci mektuptan
anlyoruz ki, Zweig ilkine cevap vermi
ve Friderike bundan sonsuz memnuniyet
duymutur. Sizin iyi kiiliinizi hissediyorum. der mektubun bir yerinde. Satrlarn, Gzleriniz o kadar gzellik dolu ki
Siz her eyi dnce dolu bir parltyla izliyorsunuz. Karnzda diren gsterebileceimi sanmyorum. diye bitirir. Friderike,
Zweig iin her trl fedakrl yapmaya,
hayatn onun yoluna adamaya hazrdr;
ona sonsuz hayranlk duymaktadr.
Stefan Zweign o ilk yllara ait mektuplar kayp olduu iin onun neler dndn, Friderikeye nasl mukabele ettiini
renemiyoruz. (Kitapta Zweiga ait ilk
mektup 1917 ylna ait.) Fakat gnlklerindeki notlar, bu a biraz gideriyor. 23 Eyll
1912 gn yle yazm: leden sonra
bayan von Wi.yi ziyaret ettim ve gzelce
bir sohbet ettik. Gerekten olduka duygulu, o gne kadar rastlamadm kadar ince
ruhlu bir kadn... Hareketlerindeki mkemmel zariflik bana mzik gibi geliyor.
Mektuplamalar 1912-1942 / Stefan Zweig - Friderike Zweig, ikilinin otuz yl boyunca
Stefan Zweig (1881-1942)
birbirine yazdklar mektuplardan bir seki.

Tanma, dostluk ve evlilik yllar, ayrlk ve
sonra Zweign Brezilyada intiharna kadar
geen zaman kapsayan mektuplar, kronolojik srayla dizilmi. Friderike ile mektuplamalar, kiisel olan balamnda bir akn
ve evliliin hazrlann, gereklemesini
ve sonrasn birinci elden anlatyor. Yaklak 18 yl Salzburg yaknlarndaki Kapuziner villasnda geen en verimli, mutlu yllar ve Stefan Zweign lke lke, ehir ehir
srgnln Fakat mektuplamalar,
sadece bir akn ve evliliin haberlerini;
Zweign kayglarn, Friderikenin mutsuz
ilk evliliini ve iki kk kzn bytmeyi
nasl baardn sylemiyor bize. Otuz yln edebi ve siyasi atmosferini neredeyse yl
yl takip ediyoruz mektuplardan.
Kitabn Sonszn kaleme alan Ahmet Cemal hakl, Stefan Zweig ile mektup
arasnda bir iliki kurmak istediimizde ilk
yapmamz gereken u saptamada bulunmaktr: Stefan Zweig iin mektup, bal bana bir sanattr ya da daha doru bir deyile, bir edebiyat metni trnn addr. Dier
mektuplamalardan ve o benzersiz hikyesi
Bilinmeyen Bir Kadnn Mektubundan tanyoruz; Zweig, dnya edebiyatnn en iyi
mektup yazarlarndan biri.
Fakat Friderikeye hakszlk m edeceiz? Hayr! Friderike her ne kadar glgede
kalm olsa da kendini edebiyatta var etmek
iin mr tketmi bir yazar ve mektuplar Zweig ustaya mukabele etmekte hi de
baarsz deil. Ben, son yllardaki btn
mzmzlna, Zweig bezdirecek kertedeki takntlarna ramen ve ustamn ruhunu szlatma pahasna Friderikenin tarafn
tutuyor ve onun Zweig efkatle koruyup
kollama abasnn nnde saygyla eiliyorum. Friderike, zverili, ana ve mfik
bir kadndr ve mtemadiyen iyiletirici bir
14
gce sahiptir. Hangimiz onun gibi birinden

mektuplar almak istemez ve hangimiz byle mektuplarn sahibine teslim olmazdk!
Friderikenin hatas, galiba Zweign narin
ruhunun yorulduunu, zgr kalmak istediini fark edememesi; byk yazarn yaklatn hissettii lmden nce elindeki
yaptlar can havliyle tamamlamak arzusunu doru okuyamamasyd.
Zweig, hep bir eyleri yetitirmek ister
gibi aceleci yaad. Nazilerin Avrupay kasp kavurmasyla hayat sarsld. Evini basp
silah aradlar, eserleri yaync bulamad. Viyana ve Salzburg cenneti cehenneme dnd onun iin. Srgnlk zamanlar balad.
Paris, Mnih, Frankfurt, Hamburg, Londra, New York ve Brezilya... Bulumalar ve
ayrlklarla geen 18 yllk evlilik 1938de
bitti. Zweig 1939da Londrada sekreteri
Lotte ile evlendi. Fakat Friderike mektuplamalar her eye ramen devam etti.
Zweign dramn zetleyen cmle
uydu: Bitkiler gibi insanlar da uzun sre
kksz yaayamaz. Zamannn az kaldn biliyordu ve yazmak istedikleri oktu.
Son zamanlarnda Balzac biyografisini
tamamlamak iin rpnd. Yazmadan geirdii zaman yoktu neredeyse. Bu yzden Frederikenin szlanmalarna duyarsz
kalyordu ou zaman. Mektuplar da geitiriyordu. Genlii bolluk iinde geen
Zweig, son yllarnda hep maddi tedirginlik
yaad. Fakat Friderikenin gven altnda
olmasn istiyor. Aklnda srekli yeni kitaplar, yeni basmlar, eksik makaleler Ve
Avrupann her yanndan gelen kbus gibi
haberler. Mtemadiyen bunalan ruhu ve
ard arkas kesilmeyen ikyetler
Mektuplamalar, Zweign hayatnn
krlma noktalarn ve tutkulu bir akn servenini ortaya koyuyor. Kitap bir roman
olarak da okunabilir. Arka planda, birinci
ve ikinci byk savan, Avrupann yklnn, kltr bunalmnn ve 20. yzyl
edebiyatnn akp gittii bir ak roman.
Ahmet Cemalin demesiyle, muhtemelen edebiyata mektuplarla balayan Zweig,
dnyamzdaki bize kadar ulaabilen son
szlerini yine bir mektupta sylyordu.
Hayatna kendi eliyle sor vermezden bir
gn nce, 22 ubat 1942de Friderikeye
Brezilya Petropolisten yazd mektupta
yle diyordu: Btn dostlarma selamlar
yolluyorum. Uzun gecenin sonunda doacak afa grmelerini ok arzularm! Sabrsz ben, onlardan nce gidiyorum.
DNCE
KTAPZAMANI
Modernitenin gsteri toplumu
Felsefe: lme hazrlanmak
Jaeho Kang, Walter Benjamin ve Medya adl kitabnda Benjaminin bahsettii grsel lenin yani
modernitenin medyay, iletiimi, toplumu ve
dnceyi nasl etkilediini tartyor.
Michel Foucaultnun 1970-1984 arasnda Collge de Francetaki

Dnce Sistemleri Tarihi balkl krssnde verdii derslerden
oluan znenin Yorumbilgisi, Trke basks iin yazlan yeni nszlerle stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar tarafndan okura sunuldu.
WALTER BENJAMIN VE MEDYA, JAEHO KANG, EV: DENZ GEDZLOLU,

KAFKA KTAP, 248 SAYFA, 20 TL
ZNENN YORUMBLGS, MICHEL FOUCAULT, EV.: FERDA KESKN, STANBUL BLG NVERSTES YAYINLARI, 502 48 TL
A. YAVUZ ALTUN
alter Benjamin ve
Medya ismiyle Trkeye kazandrlan kitabn orijinal ngilizce
isminde bir de uzant var: The Spectacle of Modernity (Trke eviride
kapakta deil, ieride Modernitenin
Gsterisi olarak verilmi). Elbette
spectacle kelimesi, alelde gsteriyi
deil grsel olarak hayli etkileyici, nefes kesen bir seyri ifade eder. Kitabn
yazar, medya almalar hocas Dr.
Jaeho Kangn kitapta sklkla zerinde
durduu husus da Walter Benjaminin
bahsini ettii bu grsel lenin, yani
modernitenin medyay, iletiimi, toplumu ve dnceyi nasl etkilediidir.
Dr. Kangn metodolojisi ksaca
yle: Benjaminin eserlerindeki geni
anlamyla medyaya dair olabilecek
blmleri ve arkasndaki hikyeyi kurcalamak. Geni anlamyla medya,
moderniteyle birlikte gelen ehirleme
ve kitlesellemenin nce iletiim aralarn dntrmesi, ardndan da iletiimin kendisini dntrmesi ile ortaya
kan krizler ve zmler btn eklinde ele alnabilir. Haliyle kitap, Walter
Benjaminin hikye formundan romana gei, kitlesel iletiim anda entelektelin imknlar, radyo ve dinleyici sosyolojisi, teknoloji-sanat-siyaset,
mimari ve medya eletirmenlii gibi
konularda farkl mecralarda (gazete,
dergi, akademik metinler, mektuplar)
yazd eyleri u uca ekleyerek bir Dr.
Benjamin ve medya evreni iziyor.
Aydnlanma ve medya
Benjaminin gzn diktii nokta, iki

dnya sava arasnda hrpalanm
Aydnlanma dncesi, modernitenin
amazlar ve bu arada hz kesmeden
gelien medya (mecra) teknolojilerinin kesiimi. Marksist gelenei yeniden retmekle birlikte Frankfurt
Okulunun (zellikle kitle iletiimi ve
kltr endstrisi hususunda) etkisini
de zerinde tayan bir dnce sistematii retiyor Benjamin buradan. letiimin doasn deil ileyiini (aralarn) inceliyor haliyle. Bir eit g
dengesizliinin olumakta olduunu
haber veriyor. Bir yandan Fhrerin
sesi (radyo vastasyla) en mahrem
alanmzda, evimizde yanklanyor,
dier yandan fotorafn yaygnlamas
hafza biimlerimizi, grntye bak-
mz deitiriyor, bu arada ehirlerdeki

yeni mimari ehir sakini olma hviyetimizi farkllatryor. Btn bunlar,
modernitenin gsterisindeki ikin
kuvveti ve kabiliyeti artrrken, biz seyircileri alabildiine edilgen ve gsz
(anlamlandramayan) bir pozisyonda
brakyor. Burada siyaset de sanatlayor (Nazizm rnei), mutlaklayor ve
daha ok takipileri bylemekle ilgileniyor. Kanl canl kalabalklara hitap
eden siyaseti modeliyle, mikrofona
konuarak ok daha fazla insana ulaan siyaseti modeli arasnda bir fark
olduu aikr. Burada artk sansasyon
hakikatin yerine ikame ediliyor.
SREYYA SU
ichel Foucault,
1981-82 akademik
yllarnda
znenin Yorumbilgisi adl dersinde Antik Yunana gider ve orada bulduu baz kavramlarn
izini srerek etiin bir soybilimini yapar. Bu kavramlarn balcalar parrhesia
ve epimeleia heautoudur. Foucault kavramlarn Yunan toplumundaki anlamlarn ve deien uygulama biimlerini
inceler. Antik Yunanda parrhesia, yani
cesur sz, bedeli ne olursa olsun doru
bildiini sylemek ve sznden dnmemektir. Doruluk, syledii ve yapt
bir olmay, drstl, sze sadk olmay, szn saknmamay gerektiren
bir bilgelik ltyd. Erdemli ve kendine saygl bir yaam biimi olarak felsefe
parrhesia pratiinde hayata geiyordu.
Sokrates bunun en nemli rneklerinden birini sunmutur. O, hemerilerini rahatsz ettiini bilse de sorgulamaktan ve eletirmekten saknmayan,
ehrin iyilii iin hakikati dile getiren bir
bilge kiiydi. Nihayet Atinallar, genlerin
kafasn kartrd ve toplumda nifak
oluturduu gerekesiyle onu sulu ilan
ederek lm cezasna mahkm etmiti.
Cezasnn infazn beklerken Kriton onu
hcresinde ziyaret etmi ve geride brakaca ocuklarnn istikbalini dnerek
onu hapisten kamaya ve lm cezasndan kurtulmaya ikna etmeye almt.
Sokrates ise buna kar km, ister ou
insann benimsedii grler olsun ister
olmasn, yalnzca hakikati savunmann
nemli olduunu belirtmiti. Nasl ki,
bedenimiz iin kayglandmzda herkesin sylediine kulak asmayp yalnzca
hekimlerin ve beden eitimi uzmanlarnn tlerine dikkat ediyorsak, daha
nemli grnen doruluk, soyluluk ve
drstlk gibi konular iin de, ounluu
deil, uzmanlar dinlememiz gerektiini
vurgulamt, eer byle bir uzman varsa diye ekleyerek. Sokratese gre, eer
onlarn sylediklerini dinlemezsek dorulukla dzelen ve ktlkle bozulan
ksmmza, yani ruhumuza zarar verir,
onu bozarz. Ve herkesin hemfikir olduu
gibi, bozulan bir ruhla yaamak bozulan
bir bedenle yaamaktan daha deersizdir. Bu yzden, ocuklarn istikbali iin
kap kurtulmak yerine hakikat urunda
lmek daha iyidir.
Sokratesin bedenin ve ruhun hastal arasnda yapt karlatrma, ruhun
Benjamn bugn grseydi...
Dr. Kang, kitabn giriinde zihnimizi

provoke etmek iin Walter Benjaminin
bu fikirleri ortaya att srada internetin,
sosyal medyann, e-kitaplarn vs. olmadn hatrlatyor. Gerekten de zelde
Benjamin, daha geni lekte Frankfurt
Okulu (Adorno ve Horkheimer rneinde) bir eit kltr endstrisinden
bahsettiklerinde, kitlesel iletiim henz
ilk admlarn atyordu. Benjamin, Mekanik Yeniden retim anda Sanat
Eseri makalesini yazd srada, 3D yazclar yoktu henz. Hollywoodun (ve o
dnem iin Nazi ve Sovyet sinemasnn)
etkilerinden, Disney dnyasndan bahisler almt oktan ancak kimse metrolarda balk istifi dizilmi insanlarn,
akll telefonlarnda Candy Crush oynayacan tahmin etmemiti (Dr. Kanga
gre Benjamin ksmen etmi geri).
Benjamin, Paristeki dkkn pasajlarn,
buradaki insanlarn alverile ilikisini
ngrmt; bir de AVMleri grseydi
Tabi bir de beklenmedik gelimeler var. Szgelimi Walter Benjaminin
hikye kayboldu deyiinin aksine,
imdilerde yeni medya hikye formlarn yeniden kefetme derdine dt.
Sosyal medya (genel olarak internet)
Haussmannn Pariste ayaklanmalar ve komnleri engellemek iin ina
ettii bulvarlarn aksine, yalnzca
burjuva snfna egemenlik vermedi,
sesi duyulmayanlarn da seslerini
duyurmalarna bir faydas oldu. Grsellik hlen iletiim biimi olarak hegemonyasn koruyor, ancak hkim
kltrn olduu her yerde alternatifinin de ayn kolaylkla (Vine videosu
ekmek ya da Periscope yayn yapmak artk ocuk oyunca) ikame
edilebilmesi bir umut tayor.
15
hakikate baklarak sorgulanmayan ve

snanmayan fikirlere sahip olduu takdirde hasta olaca grn iermektedir. Tbbi ilemlerle tedavi edilebilecek bir
hastalk deildir asla. Ama yanl fikirler
yznden, herkesin veya herhangi birinin fikri yznden vuku buluyorsa, bu
durumda sz konusu bozulmay nleyebilecek ey hakikatle desteklenen fikirdir,
doru szdr, tam anlamyla phronesisi
(bilgelik) karakterize eden logostur (akl).
Sokratesin uzak durulmasn tavsiye ettii ey sadece yanl inan ve
kt fikirler deildir. Beden de insann ruhunu korumak iin uzak durmas gereken tehlikelerden biridir.
Sokrates bedenin, ruhu doru bilgi ve
erdemden nasl mahrum ettiini aklarken yle der: Doru felsefe yapanlar kendilerini lme hazrlarlar.
Felsefi yaamak kendini lme hazrlamak, lme yakn yaamak demektir.
Bilgeliin nndeki engel: Beden
Sokratesin sesine elik eden Platona

gre, iyi bir yaam bedenden ileci bir
kopuu gerektirir ve byle bir kopu erken bir lm biimidir. Bu bakmdan
Dounun mistik felsefelerinden slama
kadar hep yinelenmi bir t olan lmeden nce lnzn anlam, ruhun
mezar olan bedenden bamszlamak ve lme hazrlanmaktr. Bilgeliin
nndeki asl engel bedendir, yleyse bedenin snrlarndan ve kstlamalarndan
kurtulduumuz zaman ancak hakikati
grebilecek bir eie gelebiliriz. Platona
gre ruh, yanlgnn ve hatann kayna
olan bedenden ayrldnda, insan kanlmaz olarak sahip olduu yanl bilgi
ve inanlardan kurtulacaktr. Bu balamda, felsefe bir pratik olarak nefis terbiyesi
anlamna gelir. Yani felsefe, bir bakma,
ruhsal bir tedavi srecidir. Tedavinin sonunda sala kavumak iin kii ncelikle kendine zen gsterme ilkesine
gre bir hayat tarzn benimsemelidir.
Kendine zen gsterme (epimeleia
heatou) kiinin kendisi ve bakalaryla etik
bir iliki kurmasnn ve etik bir varolu ile
felsefe ya da sanat olarak bir hayat kurmann temel esidir. Sokrates, hemerilerini sorguya eken ve onlar, zenginlikten
ve hretten baka bir eyle uramadklar, erdemle ve ruhla ise hi ilgilenmedikleri iin eletiren biridir. Bunu da son
nefesine kadar srdrr. nk bu konu
ehrin selameti iin nemlidir.
znenin Yorumbilgisi entelektelin ahlki
sorumluluu hakknda dersler ieriyor.
GNCEL
KTAPZAMANI
Yobazlama tuza!
Ekrem Dumanl, yeni kitabnda kapmza dayanan tehlike olarak
grd yobazlamay sadece Trkiyeye bakarak deil, slam corafyasndan hareketle ele alyor. Dumanl ana tank bir aydn ve gazeteci olmann sorumluunu yerine getirirken tarihe de not dyor.
YOBAZLAMA: KAPIMIZA DAYANAN TEHLKE, EKREM DUMANLI, ZAMAN KTAP, 158 SAYFA, 10 TL
obaz szlkte Kaba

saba, hain, saldrgan;
dinde taassubu arla
vardran ve bakalarna
bask yapmaya ynelen,
msamahadan
yoksun,
dncelerinde arla kaan kimse.
diye tanmlyor. Ekrem Dumanl yeni
kitabna Yobazlama ismini verirken
Necip Fazln ham yobaz, kaba softa
tespitinden hareket ediyor. aire gre
yobazda eksik olan; vecd, ak, mehule
hrmet, nefsinden phe, nefsini muhasebe faziletidir. Yobaz, yolunda olduunu sand Kinatn Efendisinin Mjdeleyiniz, soutmaynz; sevindiriniz,
korkutmaynz eklinde zletirilebilecek fermanna ramen, yolu tersinden
takip etmi ve en byk felaket olarak
slam kendisinde zannettirmek gibi bir
hedef semitir.
Ekrem Dumanl, kitabnda kapmza dayanan tehlike olarak grd
yobazlamay sadece Trkiyeye bakarak deil, slam corafyasndan hareketle farkl ynleriyle ele alyor. Kitap,
Dumanlnn Zamanda son bir ylda
yaymlanm yazlarnn bir derlemesi.
Mslmanlarn hzla savrulduu fanatizm, hogrszlk, tahammlszlk
tarihsel bir perspektiften ele alnp yorumlanyor. Yazar, birka yldr dnyada yaanan terr olaylarnn, vahi
cinayetlerin, kanl saldrlarn arkasndaki nedenlere eilirken, insan ftratnn
boluk kabul etmeyen taraflarn bir sistem ierisinde deerlendiriyor. rad ve
teblide hilm ve rfk gibi, fertleri ve
toplumlar kucaklayc metotlar yerine,
sklacak yumruk metaforunu ne karan anlayn neden olduu atmalar
rnekleriyle dikkatimize sunuyor.
Yobazlama ve terr
Bugn Ortadou corafyas kanla, savala anlyorsa bunda yobazlamann

paynn olmadn sylemek mmkn deil. Suriyede Yemende, Irakta,
Filistinde daha birok corafyada bombalar din adna patlatlyor, ID, Boko
Haram gibi rgtler tyler rpertici cinayetler iliyor, Paris gibi ehirleri kana
bulayabiliyor. Bunu da global emper-
FOTORAF: ZAMAN, TURGUT ENGN
ZEYNEP ELF
YAMUR
Ekrem Dumanl
yalizme kar cihat ettiini syleyerek

savunuyor. Kendine desteki, alk da
bulabiliyor.
Ekrem Dumanl Trkiyenin bu
tuzaa ekildiini dnyor. nk
son yllarda lkede radikalizm derinden derine mevzi kazanyor. teden beri fanatik gruplar Trkiyeye
nfuz etmek istemi ama diledikleri
kadar baarl olamamt. Bunda pek
ok faktr rol oynad. Trkiyenin ta
Osmanldan balayan parlamenter
sistem tecrbeleri, Anadolu topraklarnda yaayagelen farkl kltrlerin
devam etmesi, ar eilimlerin ortalama vatanda indinde rabet grmemesi Ayrca kk yzyllar ncesine dayanan tasavvuf gelenei, tarikat
ocaklar ve cemaat dayanmas da
radikal slamn bu topraklar igal etmesine engel olmutu. imdi o tabii
mecralar ya devlet kontrolne alnarak
siyasi amaca alet ediliyor ya da tbi ol-
mad iin yok edilmek isteniyor. En

bandan beri terrn her trlsnn
karsnda olan Hizmet hareketinin ve
Fethullah Glenin hedef seilmesi, kitabn nemli balklarndan.
ana tank bir aydn
Kitap be blmden oluuyor: Radikalizm Kapmza Dayannca, Adaletten Ayrlnca, Dava Dncesinden
Kopunca, Hukuk Askya Alnnca ve
Medya Grevini Yapmaynca. Ekrem
Dumanl bugn yaanan yobazl geni
bir perspektifte ele alp Hakem Olay,
Hazreti Alinin ehit edilmesi ve Kerbela
Vakas gibi slam tarihinden rneklerin
gnmze izdmlerini sarih bir ekilde ortaya koyuyor. Her trl fanatizmin,
oulcu demokrasinin msamaha kltryle alabileceine olan umudunu
yineliyor. nk yobazlk ve radikalizm
toplumsal bar tehdit ediyor.
Kitapta yobazlama ile adalet duy-
16
gusu arasnda bir sebepsonu ilikisi

kurulduunu gryoruz. Taraftarlk
duygusuyla devlet kaynaklarnn israf
edilmesinin, emanetin ehlinden alnp
ehil olmayana verilmesinin adalet anlaynda nasl onarlmas g hasarlara
yol atna dair rnekler sralanyor.
Ekrem Dumanl, Trkiyenin birka
yldr yaamakta olduu derin krlmalar ile Cumhuriyet dnemi boyunca elde
edilen muhafazakr birikimin ald
ar hasarlar birlikte deerlendiriyor.
Kitabn son blmnde Dumanl bir
arda bulunuyor. Hkimlere, savclara, iktidara, medyaya, lkenin gzel
insanlarna sesleniyor: Zulm ancak
Firavunlarn, Nemrutlarn, Yezidlerin
yapaca itir. Ve inann ki zulme raz
olan, zalimden geri deildir.
Ekrem Dumanl, Yobazlama ile ana tank bir aydn ve gazeteci olmann
sorumluunu yerine getirirken tarihe de
not dyor.
NCELEME
KTAPZAMANI
Darbe oyun deil, gerek

Veysel Ayhann Darbe Oyunu adl kitab, 17-25 Aralk rvet ve yolsuzluk operasyonlar
sonrasnda dengesini kaybeden bir yapnn bozuk temellerini ortaya koyuyor. Kitapta,
2004teki MGKda alnan kararlar, AKPnin Hizmeti bitirme plan, Dolmabahedeki srl
grmenin detaylar, Tahiye operasyonunun asl gibi konular var.
DARBE OYUNU, VEYSEL AYHAN, ALKIM YAYINEV, 400 SAYFA, 10 TL
lerine kar bir eylem plan hazrlanmasnn uygun grld Yani Hizmet
Hareketine ait okul, ev ve kurumlarn
takip edilip engellenmesi, yaplan yardmlarn MASAK tarafndan incelenmesi,
daha ak ifadeyle Cemaatin bitirilmesi
isteniyordu. Bu plann aynen uygulandn yllar sonra, 2 Aralk 2013te Tarafta
yaymlanan haberden reniyoruz. Ortaya kan belgelere gre MT, cemaatleri tek
tek fileyip Babakanlka gnderiyor, onlar
da bu fileri uygulamaya koyuyordu.
MEHMET ZDEMR
sikiyatrlarn
hastalk
tehisinde
bavurduu
yntemlerden biri hastann gemiine gitmek veya ocukluuna
inmektir. Sigmund Freudun psikanaliz
kuramna gre, btn hastalklarn temelinde ocukluk dneminde yaanan
bozukluklar vardr. Freudun bilimsel kuram bir bakma halk arasndaki nsan
yedisinde ne ise yetmiinde de odur deyiiyle de uyuuyor. Yani, temeli iyi olan
insan zaman zaman sapmalar yaasa bile
nihayetinde zne dner ki bu nermenin tersi de dorudur.
Veysel Ayhann Darbe Oyunu adl yeni
kitab bana bu dnceleri artrd. Kitap, bu ay iki yln dolduracak olan 17-25
Aralk sreciyle ilgili. Hatrlanaca zere,
emniyet ve yarg Aralk 2013te cumhuriyet tarihinin en byk rvet ve yolsuzluk
operasyonlarn gerekletirmiti. Ancak
drt bakann istifasna yol aan soruturmalar, dnemin AK Parti iktidarnn siyasi hamleleri sonucu yarda kald. Soruturmalar tersine eviren iktidar, emniyet
ve yargda byk bir cad avna giriti.
Paralel yap iddiasyla devletin alt stne getirildikten sonra Hizmet Hareketine
gnl vermi kii ve kurumlara nefret
operasyonlar balatld. Tek gayesi insanlk iin faydal nesiller yetitirmek olan
koca bir camiaya terr rgt denildi.
Hukuk ve yasalar hie saylarak yaplan
ve gnbegn artan zulmler gsterdi ki,
saln ve dengesini kaybetmi bir yap
veya sistemle kar karyayz.
Allah verdike veriyor
Ayhan, kitabnda bu srecin gemiine

giderek bir nevi siyasi psikanaliz yapyor,
hastalkl yapnn bozuk temellerini ortaya koyuyor. bretlik bir tablo kyor karmza. Mesela Cumhurbakan Tayyip
Erdoann daha AK Partiyi kurmadan
nce ciddi yolsuzluk ve rvet iddialaryla
kar karya kaldn, alan soruturmalarn bir ekilde akamete uradn gryoruz. ddiaya gre, bugn adna havuz
denilen ve ihale komisyonlaryla oluturulan para kayna, 90l yllarda Erdoann
stanbul Bykehir Belediye Bakanl
dneminde kuruluyor. O gnlerde medyada, belediyeye ait paralarn gelecein
babakan iin Albayraklar isimli irkete
Dolmabahede ne grld?
aktarld ileri srlyor. Mlkiye Bamfettii Candan Eren, hazrlad raporda

Erdoann siyasi ikbali iin ete oluturduunu ve 1 milyar dolarlk suiistimal yaptn yazyor. ileri Bakanl soruturma
izni veriyor fakat Dantay 2. Dairesi Bakan Hseyin Karakulluku bu izni iptal
ediyor. Karakullukunun AK Parti zihniyetine yakn bir isim olduunu 2011de
Dantay bakan seildii gn Blent
Arnn, Kurban olduum Allah verdike
veriyor. demesinden anlyoruz.
Dantayn iptali zerine devreye Yargtay giriyor ve Erdoan hakkndaki iddialar DGMde dava konusu oluyor. GDA,
AKBL, STA, SFALT, DO, KPTA ve
Halk Ekmek gibi belediye irketlerini ilgilendiren 18 ayr dosyay kapsayan davalarda Erdoan, zimmetine para geirmek
ve mal edinmekle sulanyor. Babakan
olduktan sonra karara balanan davalarda
Erdoan beraat ediyor. Beraat kararn ise
17 Aralk operasyonundan sonra Savc Ze-
keriya ze arac olarak gnderilen (buna

gzda da denilebilir) ve u an Yargtay
bakan olan smail Rt Cirit veriyor.
Dosyay temyize gndermeyen savc da
ok tandk bir isim: 17 Aralk srecinde
stanbul Basavclna getirilen Hadi Saliholu. Zaten o yllarda Erdoann byk paralar biriktirdii ynnde iddialar
dolayor, svire bankalarnda hesaplar
olduu yazlyordu. Ko Holding Bakan
Rahmi Ko, CNN Trkte Taha Akyola
Tayyip Erdoann 1 milyar dolar olduunu rendik. diyordu. Ayn iddialar
2010da internette yaynlanan Wikileaks
belgelerine de yansyacakt.
Akeli ilerle ilgili iddialar gibi
Erdoann Hizmet Hareketine dmanl da meer yeni deilmi. rnein 25
Aralk 2004 tarihindeki MGK toplantsnda Babakan Tayyip Erdoan ve Dileri
Bakan Abdullah Gln de altna imza
att u karar alnyor: Fethullah Glen
hareketinin yurtii ve yurtd faaliyet-
17
2005te, bir yl nceki MGK kararna uygun olarak nemli bir adm atlmak istendi. Hazrlanan Terrle Mcadele Yasa
Tasla cemaatleri kolayca terr rgt
kapsamna alacak tuzaklar ieriyordu.
Taslaktaki bireysel terr ve silahsz terr rgt ifadeleri bahane edilerek cebir
ve iddet iermeyen eylemler bile istendii
zaman terr faaliyeti saylacakt. Ancak
o gn medya ve toplumdan gelen itirazlar
zerine taslak rafa kaldrld. Daha sonraki gelimeler Erdoann Hizmetle ilgili
planlarnn deimediini gsterecekti. En
nemli iddialardan biri, 2007deki 27 Nisan
e-muhtrasndan bir hafta sonra Babakan Erdoan ile dnemin Genelkurmay
Bakan Yaar Bykantn Dolmabahe
bulumasna dair. erii sr gibi saklanan grmede Erdoan ve Bykantn
baz ahsi meseleleri unutma karlnda
Cemaati bitirme konusunda anlatklar
ileri srlyor. Nitekim Ktahya Milletvekili dris Bal, 23 Ocak 2015te Erdoana
u soruyu yneltiyor: Bykant grmede Bata Glen, tm cemaatleri bitireceksiniz. Bu cemaatleri terr rgt
kapsamna sokup yneticilerini hapse
atacak ve mal varlklarna el koyacaksnz diye tehditte bulundu mu? Bu soruya hl bir cevap verilmi deil.
Darbe Oyununda, Hizmet Hareketi
ve Fethullah Glen aleyhinde zellikle
son iki ylda, beddua, tesettr, istihbarat
projesi, telefon dinlemeleri, Tahiye operasyonu, Suriyeye giden TIRlar gibi konularda atlan iftiralara cevaplar bulacak, iktidarn nefret dilinin hangi
boyutlara ulatn greceksiniz. Ayrca
Erdoann kimlii ve psikolojisi hakknda ortaya atlan iddialarla Babakan Ahmet Davutolunun yaad ilgin dnme de kitapta yer veriliyor.
ROMAN
KTAPZAMANI
Tespih aacnn glgesinde byyen kz

1960ta yaymlandnda Pulitzerle dllendirilen ve eine az rastlanr bir
ilgiyle karlanan Blbl ldrmekin yazar Harper Lee, 55 yl sonra yeni bir
romanla kageldi: Tespih Aacnn Glgesinde. Harper Lee, yazd ilk ve
devamndaki son romanyla samimi ve effaf anlatmndan hi dn vermemi.
TESPH AACININ GLGESNDE, HARPER LEE, EV: PREN ZGREN, SEL YAYINCILIK, 240 SAYFA, 18 TL
A. ESRA YALAZAN
nu geni verandadaki
salncakta babasnn kucanda sallanrken izlediimde ilkgenlik yllarmn heyecanyla
adaleti, hakk, hukuku bana yle anlatan
biri olsun istemitim. Evet, ben de babamla konuuyordum ama onlarn ilikisi
farklyd. Okulda babasnn yapt ii savunmak iin erkeklerle kavga eden, dnyay tatmini imkansz bir merak ve hayret
drtsyle izleyen Scout ve babas Atticus
Amerikan tara hayatnn iinde parlayan
bir mcevher gibi grnmlerdi bana.
evrildii yllarda ald Oscar dlleriyle ses getiren bu film, o yllarda gen
olan pek ok kiinin hayatn etkilemiti.
Ben ok sonralar izledim. Aklmda daha
ziyade ocuklarn gznden anlatlan
gl bir hikyenin yan sra yarm yrtk
cmleler kald. Babas okuldaki retmeninden ikayet eden kk kzna, Bir
insan anlamann tek yolu derisinin altna girip onunla birlikte yaamay srdrmektir. diyordu. Bir avukat olarak zenci
Tom Robinsonu neden savunduunu
izah ederken, Eer bunu yapmasaydm
bu kasabada bam dik dolaamazdm.
diyordu kzna. O net bir hukukuydu.
Harper Leenin 1960ta yaymlandnda Pulitzerle dllendirilen roman
Blbl ldrmek adalet, zgrlk, rklk, ayrmclk gibi o yllarda hayati nemi
olan temalar etrafnda rlmt. Scout
kk bir Amerikan kasabasnda byrken, her an deiebilen iyilik ve ktlk
kavramlar zerinden snf ve rk atmasnn evrensel boyutlarn gsteren
kk-dev bir kahraman olmutu. Peki,
bir devam roman gibi alglanan Tespih
Aacnn Glgesinde yaymlandnda neden byk bir edebiyat olay olarak lanse
edildi? Sebeplerinden biri kukusuz Blbl ldrmekin Leenin ilk ve tek roman
olmasyd. Okurla bulutuu dnemde
eine az rastlanr youn bir ilgiyle karlanan ve ok satan bu ilk romandan sonra
55 yl sessizlie gmlen yazarn dirilii
oldu bir bakma Tespih Aacnn Glgesinde.
Yarm asr boyunca rportaj bile vermeyen, olduka mnzevi bir yaam srdren
Lee, bym kahraman Scoutla dnyaya geri dnd bu romanda.
Pek ok kiinin hayatn derinden
etkileyen romann en nemli zellii,
Harper Lee
gereklik algsnn ok gl olmasyd.

Harper Leenin tank olduu, gerek olaylardan yola karak yazd ilk dosya yaynevi tarafndan reddedilince hikyesini
tekrar kurgulam ve bir ocuun gznden anlatm. yi ki de yle yapm, zira
adalet bilinci gibi etrefilli bir meseleyi
bir ocuk kahramann gznden anlatabilmeye cesaret edebilen pek yazar yok.
Cesaret demem bouna deil. Adalet,
eitlik, zgrlk gibi meseleler hakknda
byk cmleler kurmak, modern edebiyatn gzdesi akll hikyelerle okura gz
krpmak, felsefi boyutu insani derinliine
ar basan kahramanlar yaratmak nispeten daha kolaydr. Zor olan sadelemek,
mmkn olan en basit ve yaln ifadeyle
meselenin duygusunu aktarmaktr bana
gre. Harper Lee yazd ilk ve devamndaki son romanyla samimi ve effaf anlatmndan hi dn vermemi. Onu bu
kadar az retmesine ramen baarl ve
benzersiz klan da bu yn sanrm.
Cartern abasyla gn na kt. Yani

89 yanda olan yazar bakmevinde kald yllar iinde yazmad ikinci romann.
Bizim bugn hikyenin yirmi yl sonrasn anlatan devamnda, Jean Louis
Finch yani kk Scout, New Yorktan ocukluunu geirdii taraya, Maycomba
geri dnyor. Artk ne oras bildii kasaba, ne de ocukluk kahraman babas Atticus, adalet duygusuna gvendii
adam. ocukluundan hatrladklar da
bakalam. Kendisiyle evlenmek isteyen ocukluk arkada Hank, giderek
muhafazakrlaan ve bir anlamda kasabann alegorisi olan huzursuz, snrlar
daima belli halas Alexandra, renkli bir
kiilik olan amcas Jack ve ocukluunda
onu artan siyahlar. Artk gen bir kadn
olan Jeann grdklerini, hissettiklerini
bir deiim olarak alglamak mmkn ve
ksmen doru ama ben bu alg farkllna
byme sancs demeyi tercih ederim.
ocukluunuzda sevdiiniz bir aac, bir
evi, arkadanz, zlemle hatrladnz,
kutsallatrdnz birini dnn ve sonra hayran olduunuz o kahramanla yirmi
yllk salam bir hayat tecrbesiyle tekrar
karlatnz. arpc bir uyan. Harper
Leenin sezgisel olarak yapt, gstermek
istedii ayn zamanda insann zamann
hoyratl karsndaki aknl.
Bu romann olay rgs ilk kitaptaki
Adaletle adalet arasndaki fark
Tespih Aacnn Glgesinde aslnda sanld gibi bir devam roman deil. Orijinal
ismiyle Go Set a Watchman yllar evvel
yazlm ve orijinal metne eklenmi. Deitirip Blbl ldrmek ismiyle yazd ilk romandan arta kalan hikyeler, yazarn avukatln da yapan arkada Tonja
18
kadar youn deil, daha ok diyaloglara

yaslanyor. Blbl ldrmekteki kz ocuunun masum arpcl da yok belki ama
dili daha ilk cmleleriyle okuru edebiyat
lezzetiyle kucaklyor: Atlantadan beri,
adeta fiziksel bir keyif alarak vagonun camndan dar bakmt. Sabah kahvesini
ierken Georgiann son tepelerinin de geri
ekilip uzaklamasn, krmz topran
beliriini izledi; o toprakla birlikte ortaya
kan, sprlm avlularn ortasndaki
teneke daml evleri, avlularda gvermi,
beyaz badanal lastiklerin evirdii, olmazsa olmaz mine ieklerini. Boyanmam bir zenci evinin tepesindeki ilk televizyon antenini grnce srtt; antenler
oaldka neesi de artt.
Her iki romann da adalet ve eitlik
zerinden tartt bir politik boyutu
var elbette. Blbl ldrmekin mehur
kahraman Atticus, bir zencinin beyaz
bir kza tecavz davasn stlenmiti,
mvekkilinin susuz olduunu biliyordu. Ve muhafazakr, rk kasabann tm
itirazlarna ramen tecavzle sulanan
siyah bir delikanlnn beraat etmesini
salamt. Atticus Finch sadece kk
kz Scoutn gznde deil okur nezdinde de benzersiz bir kahramand. Harper
Lee, kzn byyp yuvaya dnmesiyle
birlikte gerekleen deiimi sadece kasaba halk zerinden deil, ayn zamanda karakterler zerinden anlatyor. Btn
serveni edebi ve toplumsal adan farkl
klan ayn zamanda bu yn.
Romann sonuna doru babasyla siyahlarn haklar ve gncel siyaset zerine
tartan Jean-Louise, ocukluunda tanrlatrd babasnn adalete deil, bir
dava zetine, bir belgeye, madde madde
yazlm soyut adalete k olduunu fark
ediyor ve hayal krklna uruyor.
Atticusun vaktiyl e Klan rgtne gzetlemek iin katld ve siyahlarn haklarn
bir yere kadar almas gerektii gereine
arpnca bsbtn sarslyor. Daima hukukun kitabna bal kalan babasna
Bana neden ocukken adaletle adalet
arasndaki fark retmedin? sorusu
Leenin ve bugn okurun Amerika ve
dnyada hl tartt en nemli meselelerden biri. Bu edebi servenden her okur
kendi payna deni bulacaktr. Benim aklmda u kald: Her insann adas JeanLouise, her insann bekisi vicdandr. Kolektif bilin diye bir ey yoktur.
ANI
KTAPZAMANI
ocukluk insann slasdr

Murathan Mungan Parann Cinleriyle anlatmaya balad
hayat hikyesini yeni kitab Harita Metod Defteri ile srdryor.
Harita Metod Defterinde yorumlamaktan kanmayarak ocukluunun kaplarn tmyle aan bir yazar var karmzda.
HARTA METOD DEFTER, MURATHAN MUNGAN, METS YAYINCILIK, 424 SAYFA, 28 TL
NAN ETN
imi yazarlar zyaamyksn yazarken kendisi

olmaktan kar, yaadklarna dardan biri gibi bakar. Ben bu tr yazarlar khinlere benzetirim ama bir farkla,
geriye dnp yorum yapmaya ve gemii
yeniden ina etmeye alan khinlerdir
onlar. Geree baldrlar, nk yazdklarnn harc dorudan kendileridir.
Her insann zyaamyks bir yaratmdr aslnda, hayatn temel eserlerinden
bir paradr. Onu dikkatle ve yetenekle
retmek ise kiiyi sanat yapar. Yeri ve zaman geldiinde sanat tarafndan retilen
bu eser, iinde yorumlamay da barndrr
ve yaamyksnn stndeki perdeler
kaldrlr. Bir insann anlarn kaleme almasnn zor taraf da, geree ekilen perdeleri ap gemiiyle, hayat hikyesiyle,
daha dorusu iinde yaayan gereklerle
yzlemesi olsa gerek. Belki de bu yzden
baz yazarlar zyaamyklerini yazarken
bir yabancyla kar karya kaldklarn,
onu dinlediklerini, anlattklarndan neyin
gerek olduunu neyin olmadn, daha da
nemlisi, anlatan tanmaya altklarn
belirtmek zorunda kalrlar.
Bellek ve uurumlar
Murathan Mungan da bu yazarlar silsilesinden. Yllar nce ilk basksndan

okuduum Parann Cinleri adl kitabnda
bu gerei ortaya koymu ve bir yazarn
sadece hayat hikyesini kaleme alma
isteinin hibir deeri olmayacan
bana dndrmt. Mungan yeni kitab Harita Metod Defterinde de Parann
Cinlerini takip ediyor.
Uzun zaman nce okuduum bir
hikyeyi hep hatrlarm, belki de sadece
dinlemiimdir: Hafzalardan kentler kuran Mezopotamyal bir ressam, srekli
kendisini aldatan belleine bir tuzak kurar, ondan sonsuza kadar kurtulmak istemektedir. Yolun bir uurumda son bulduu yere bir tuval gerip resmiyle yol sanki
devam ediyormu izlenimi oluturur. Bellek resmin iine girip izilmi viraj dnerek zarife kaybolur.
nsanlar da kendi hikyeleri arasnda
zarife ve bile isteye kaybolurlar. Yaamlarn oluturan rntlerin iini grebilmelerini salayan belleklerinin derinlii,
hikyede sz edilen uurumdur. te bu
Murathan Mungan
unu hatrlatyor. unu hemen belirteyim,

Mungan elindeki yumurtay krmadan bir
uurumu trmanmaya alp bu heyecann, korkusunu, cokusunu, merakn tadna
varlan bir dille anlatyor ki, bu dil bizi bir
yanyla gerein plaklna, br yanyla
hazza gtryor.
uuruma dmemek bir yetenek iidir ki,

Harita Metod Defteri zaman dinleyip yaam tartmaktan, iini onarmaktan, eski
hesaplar kapatmay bilmek gibi nice zahmetli konaklamaktan geip ocukluun
dnyasnda soluk alyor.
Kukusuz insann en deerli ve acmasz gc belleidir. Gemiimizi anlamlandran, bizi kkszlkten kurtarp
hayat rzgrlarnda savrulmamz nleyen
bellek, bazen hayat karsnda, gemiin
ykyle tkenmemize de neden olabiliyor. Bundandr ki, hafzamzn muhafaza
ettiklerini yorumlamamzn binlerce, belki
sonsuz yolunu bulabiliyoruz.
te Murathan Mungan, Harita Metod
Defterinde yorumlamaktan kanmayarak
ocukluunun kaplarn ayor okuruna.
Kitap, yazl amacn anlatan Niyet blmyle alyor, ardndan Tren blmyle
karanlk ve uzun bir yolculua karlan bir
ocuun nsezisiyle bize tarihe ayna tuttu-
Bir toplumun haritas
Murathan Mungan bir yazar ve bir birey

olarak tek bana girdii bir hayatta yolculuk ederken bir ailenin, bir blgenin, bir lkenin, bir toplumun ve daha nice bilinen/
bilinmeyen yerlerin, olaylarn, durumlarn
haritasn karyor. Hayat tuhaftr gerekten, tek bana yaanr ama asla yalnz
deil. Bellek de yledir, muhafaza ettiklerinde neler yoktur ki... ocukluk elbette
baattr. Nitekim Mungan da bu garip, izi
bir mr boyu unutulmaz dnyaya adm
atyor. ocukluk onun anayurdu, iinde
beslenip biimlendii bu yurda yllar son-
19
ra dnmek olduka zor olmal. ocukluk

bal bana bir memlekettir, hatta slasdr insann. Bydke sla zlemimiz
artar, hayat giderek gurbetleir. diyor yazar. Bu adan bakldnda, bir d kabuk
gibi her yanndan ocuklukla evrelenmi
bir Murathan Mungan var Harita Metod
Defterinde. Bu d kabuun iinde bolca
hikye ve yazarn ikinci hayat da var.
Harita Metod Defterini okurken,
Mungann yaz yoluyla saaltmak istedii ilikileri, yaanmlklar zerinden
bir hesaplamaya giritiini greceksiniz.
Ama bu kitab her eyden nce, yazarnn
da belirttii gibi, u soruyu aklnzda tutarak okumanz gerekecek: Hayat nedir?
ok bilinen ama yant zor bir soru. Belki
anlarn yazmak, gemii yeniden yorumlamaktr ama iyi kitap dediimiz ey,
bir tohum gibidir ya da bir mzik. Yani bir
potansiyeldir ve okuruna istediini deilse
de beklediinden fazlasn verir. Ne beklediinize bal olarak, yaamn acmasz
gereklerinin stne ekilmi perdeleri
kaldran Harita Metod Defterinin doru
zamann gelmesini bekleyip yazldn da
belirteyim. ncelikle, anlarn yazmann
zorluunu aacak ve yaananlar doru
deerlendirebilme yetisini kazanabilecek
gc yazarn kendinde bulabilmesi gerekir
ki, Murathan Mungan uygun zamann bu
olduunu sylyor.
Herkesin hayat anlamlandrma, onu
tartma, gemii deerlendirme biimi,
yntemi farkldr elbette. Bir hayat edebi
bir rne evirmek zordur. Mungann
Parann Cinleriyle balad ve Harita Metod Defteri ile srdrd bellek ve hayat
yolculuu hem heyecan verici hem de retici. Hayatn geriye doru ileyen tek
dayana olan bellein en grnmez kelerine bakarak, oradan yaylan bir titreim, anmsama ve iaretle baka klara
yneliyor Mungan. Bazen bir eyi anmsamak da bir armaandr. Her zaman
orada, dipte bize ait olduunu bildiimiz
bir anmz vardr. Bu bakmdan, Harita
Metod Defteri bir gemi zaman pusulas
gibi. Murathan Mungan okuruna biraz
da hikyesini nasl bulup kardn anlatyor. Kk ayrntlarn zenginletirdii bir hayatn yansmalarndan doan
Harita Metod Defterinden bir alntyla
noktalayalm: Dnyaya, hayata, kainata
onca zahmetle ak tutmaya altm
gzlerim ben kken kr oldu.
TARH
KTAPZAMANI
Bir zamanlar saray ulemas

Ali Fuat Bilkann Ekber ah ve Din-i lh: Sultann Dini adl kitab Ekber
ahn portresini, corafyadan psikososyal arka plana dein geni bir
erevede ele alyor. ktidarn kutsal hangi srelerden geerek emdiini ve kendini kutsaln yerine ikame ettiini tartan ufuk ac bir kaynak.
EKBER AH VE DN- LH: SULTANIN DN, AL FUAT BLKAN, TMA YAYINLARI, 176 SAYFA, 15 TL
SEZA COKUN
ercimek Ahmed,
Kbusnmeyi tercme edip II. Murada
takdim eder ve padiah l dnyaya can
veren ruh olarak tanmlar. Ondan yaklak asr sonra, felsefe tarihinin saray filozofu olarak adlandrlan Hegel, dnyann ruhu (Weltgeist) kavramn Napolyon
iin kullanr. Kbusnmenin siyasal alandaki etkisi belli oranda kalsa da zellikle
Hegelin devleti idealize eden yaklam
birok faist eilimi beslemitir.
ktidara dnyann ruhu tanmn
uygun grmek, dnyay iktidardan ibaret
saymay ve onun dndaki her eyi asla
ait olmayan tali unsur olarak alglamay
netice veriyor. Ayrntl aratrdmzda
hemen her asrda karlaabileceimiz bu
tr kavramsallatrmalar aslnda kutsal
iktidarn emrine veren, hatta bir sre sonra kutsal iktidarda eriterek bizatihi iktidar kutsaln kendisi klan bir zihn sreci
barndryor. Ali Fuat Bilkann Ekber ah
ve Din-i lh: Sultann Dini adl kitab, iktidarn kutsal hangi srelerden geerek
emdiini ve kendini kutsaln yerine ikame
ettiini tartan ufuk ac bir kaynak.
Kitabn nsznde, siyasetin dini
nasl arasallatrd incelemenin
amac olarak vurgulanyor. Sayfalar
ilerledike bu arasallatrmann hem
mahiyeti hem erevesi birok rnekle
grnr hale geliyor.
Belirleyen deil, kullanlan din
1526-1858 yllar arasnda asr akn

bir sre Hindistanda hkm sren Babr
devletinin nc sultandr Ekber ah.
Dedesi Babr ve babas Hmayunun ardndan yarm asr srecek saltanat balar.
Babrlerin klasik dnemi ve en parlak yllar Ekber ah devrine tekabl eder. Bugn
modern devlet yapsnda grdmz
birok uygulama, devletin sekler bir karaktere brndrlmesi, bat lkelerinden
ok erken bir tarihte Ekber ah tarafndan
tesis edilir. Halka dnk uygulamalar ve
imar faaliyetleri onu tarihin farkl bir figr klar ama saltanatn temellendirirken
gelitirdii argmanlar, iktidarn gerekletirirken kutsalla kurduu iliki ve ardndan tevhd-i ilah, din-i ilah gibi adlarla
anlan inan sistemini tesis etme abas,
onu siyasal ve toplumsal tarihin kutsal
yapar. Bilkann u tespiti gemiin ulemasnn, bugnn entelektelinin sivil karakterini anlamak iin ok nemli: Ne gariptir ki saray evresindeki yzlerce limin
adn bugn kimse bilmedii halde, mam
Rabbani Hazretleri ismi ve eserleriyle yaamaya devam etmektedir.
otorite prototiplerinden biri haline getirir.

Bilkan u tespiti yapyor: Dou devlet
geleneinde, din ile siyaset ilikisinde ritellerin hkmranlk kudretini belirleyici
zellii bulunmaktadr Toplumu din
otoriteyle istedii gibi yneten ve ekillendiren sultanlar, zaman zaman yeni ibadet
ekilleri, gelenek ve trenler dzenleyerek
kendi ynetimlerini merulatracak deerler oluturmaya kalkmlardr. Bu
tr bir uygulamann din esaslara dayal
devlet modeliyle kartrlmamas gerektii uyarsn ekliyor Bilkan. nk sz konusu uygulamada belirleyici olan din deil, iktidara sahip olann, gcn tahkim
ederken bir ara olarak dini kullanmasdr.
Din belirleyen deil, kullanlandr.
yi bir eitim alamayan Ekber ahn
mistik unsurlara ilgisinin de bulunmas, evresindeki idareci ve ulema tarafndan istismar edilmesinin artlarn
hazrlar. Babas ve ailesinden uzun
sre ayr yaam olmas ve henz yetkin bir idarecilik vasfna sahip olmadan
tahta kmas, onu bakalarnn ynlendirmesine kolayca kaplan bir karakter
sahibi yap(ar.) Saraynda Mslman,
Hindu, Budist, Zerdt gibi farkl din
ve inan mensubu ulemay barndran
Ekber ah, btn inanlar bir potada
eriterek yeni bir din tesis etmeyi planlar.
Ekberin ou i olan danmanlar, ona yeni bir inan sistemi olan Din-i
lhyi telkin etmilerdi[r.] Din-i lh,
Ekberi Allahn vekili tanmay esas alyor,
onu sadece halife olarak deil, ayn zamanda beklenen mehdi olarak da kabul
ediyordu. Din-i lh mensuplar mal, can,
rz ve imanlarn ona teslim etmeliydi.
Ekber ah bu eylemini gerekletirirken
en byk destekisi, hatta ynlendiricisi
Ebul-Fazl Allami ve kardei air Feyzidir.
yle ki Feyzi, yazd iirlerde Kbe yerine Ekber ahn sarayn kble olarak niteler. mm- dil, Halife, Mctehid,
Mazhar gibi sfatlar veren bu takm,
ulemann tamas gereken sivil karakterden tmyle uzaktr. i inancnn birok
yaklam, Ekber ahn istenen istikamete sevk edilmesi iin kullanlr. mam
Rabbani gibi sivil kalabilen kiilerin itiraz
ise saraya kar kkrtma olarak takdim
edilir ve Ekber ahn saray tmyle ranl ve Hindu brokrat ve limlerin tesirine
hapsolur. Mutay serbest brakr, cizyeyi
kaldrr, faize cevaz verir... slamn ilke-
stikametini kaybeden ynetici
Ekber ah
leriyle ters den uygulamalaryla tesis

edecei din-i ilhnin temellerini atar.
Sulh-u kll dncesiyle btn etnik ve
din kimlikleri bir arada yaatmay planlar. Bu dorultuda yeni bir takvim, yeni bir
dil, yeni bir ibadethane bile tesis edilir.
Ekber ah kendisine muhalefet eden
Snni ulemay Mekkeye srgn eder veya
hapse atar. Sarayn camiinde imam da olan
Bedynnin, devrindeki uygulamalar ve
ulemay tenkit ettii Mntebahatt-Tevrih
adl eseri ancak Ekber ahn lmnden
sonra yaymlanabilmitir. Ekbere en byk muhalefeti mam Rabbani Hazretleri
20
Ali Fuat Bilkann kitab Ekber ahn portresini, corafyadan devrindeki psikososyal
arka plana dein geni bir ereveden hareketle siyasetin dini meselesi etrafnda
ele alyor. Kitab okuduka bir yneticinin
evresindekiler tarafndan nasl saptrld, istikametini kaybetmi bir yneticinin
ise kendini Tanr yerine koyacak kadar
hakikat duygusunu nasl kaybedeceini
grebiliyoruz. Bir kere daha slam tarihinin ok ynl bir ekilde bilinmesinin,
kavranmasnn bugnn slam toplumunun meselelerini anlamak bakmndan
ne kadar nemli olduu grlyor. Bilkan,
Ekber ahn kontrolden kmasnda saray
ulemasnn roln zellikle vurguluyor:
Ekberi siyasetin din tasavvuruna zorlayan ve ona ilahlk taslamas iin her trl
psikolojik ortam hazrlayan devrin saray
ulemas onu, Allahn semi olduu kii
olduuna inandrmt. Bugn Mslman
dnyann entelektellerinin ve ulemasnn
byk oranda sivil karakterini kaybederek
iktidarn gcn pekitiren iilere dnmesi, Ekber ah dneminin, arada be asr
olsa da, pek eskimediini gsteriyor. Kitabn analitik boyutunun yannda vurgulanmas gereken bir dier yan, anlatm.
Bu tr incelemelerde kullanlan souk dil,
metni zor takip edilir bir hale brndrebilmekte. Ancak Bilkann dili ve anlatm
metni kolay okunur klyor.
Tanpnar, Mazi daima mevcuttur. diyor. Tarih, gelecee ilikin tasavvuru olan
insana bir anlam ifade edecektir.
Tanpnarn vurgulad mevcudiyetin anlaml bir evrene dnmesi, Sultann Dini
kitabnda grdmz gibi, tarihin analitik ve mukayeseli okunmasyla mmkn
olacaktr. Ali Fuat Bilkan gemii kaynaklarn gsterdii ereve ile ortaya koyarak
tartmaya ayor. Kitab bitirdiimizde
bugn yaadmz birok hadisenin, tarihin dehlizlerinde ok canl ekilde bulunduunu anlyoruz. Entelektel bamszln ne kadar nemli ama ne kadar zor
olduunu da kavryoruz.
TASAVVUF
KTAPZAMANI
Nefisleri arndrma reetesi

Anadolu ve Rumeli halknn asrlar boyu elinden brakmad
eserlerden Mzekkin-Nfus, Nefislerin Terbiyesi adyla, gnmz Trkesiyle yaymland. Erefolu Rm, kitapta insan nefsinin emmareden mutmainneye ulamas iin yol gsteriyor.
NEFSLERN TERBYES - MZEKKN NFUS, EREFOLU RM, HAZ.: NHAT DALI, SUF KTAP, 512 SAYFA, 32,50 TL
AHMET DORU
y Allahm beni senden ayrma/ Beni senin cemlinden

ayrma oumuzun
aina olduu bu ilahinin gftesi Erefzade Abdullah Rm Hazretlerine ait.
Nerede olursanz olun O sizinledir.
beyan zere ayrlk gayrlk mmkn
deil. Fakat bu hakikate agh olmak iin
tezkiye-i nefis, tasfiye-i dern etmek,
yani nefsini artp i lemi pir pak klmak gerek. Kmil bir Allah dostu olarak
nice gnlleri ihya eden Erefolu, nefsi
artmann reetesini satrlara da kaydetmi. Bu vadide kaleme ald kitaplardan
en mehuru Mzekkin-Nfus (Nefisleri
Artan). Anadolu ve Rumeli halknn
Muhammediyye gibi, Envrl-kn gibi
asrlar boyu elinden brakmad eserin,
eski ve yeni harflerle pek ok basks var.
Mzekkin-Nfus son olarak Suf Kitapn
Tasavvuf Klasikleri serisinden Nefislerin
Terbiyesi adyla yaymland.
Kitab yayna hazrlayan Nihat
Dal, Mzekkin-Nfusun bu nshas, aratrmac birinin almas deil,
anlamak peinde olan bir okuyucunun
gayretinin ifadesidir. diyor. Bu gayrete
koyulma hikyesini ise yle anlatyor:
Mzekkin-Nfusu okumam ama
okumak istiyordum. Gidip kendisine
varmak, onun aynasnda kendimi grmek Bylelikle yaralarma eilmek,
onlarn ifas adna Erefolu eczanesinden bir deva edinmek MzekkinNfusun on beinci yzyl Trkesiyle
yazlm olmas, imdilerde yaymda
olan nshalarnn da ksmen tekrar ve
zensiz olmalar, bir mani gibi duruyordu. Dal bu dnceler iindeyken
Mzekkin-Nfusun yeni bir Trkeyle
dzenlenmesi talebiyle karlam.
Sonuta, Dalnn Mzekkin-Nfusun
bu nshas, Erefolu Rm diye grnen dil ve tasavvuru hayata armak
manasna geliyor dedii Nefislerin Terbiyesi km ortaya.
Abdal Mehmedin kfteli orbas
Erefzade-i Rm, Kadiriyyenin Erefiyye kolunun pri. Yolu hep byklerle kesimi. Soyu Mekkeden geliyor.
Seyyid. Babas Msrl, ad Eref. Kendisi znikte dnyaya kadem basm.
Bursada, bizim Yeil adyla bildiimiz
LLSTRASYON: ZAMAN, CEM KIZILTU
manevi terbiye gren Erefzadeyi kzyla evlendirir. Erefolu Rm daha sonra

Hamaya gidip Abdlkadir-i Geyln Hazretleri neslinden Hseyin Hamevden
feyz alr, hilafete nail olur. Memleketi
znike dner. Bundan sonrasn Ydigr-
ems mellifi ve Bursa Msr Dergh
son eyhi emseddin Efendi yle anlatyor: Vaz u nasihat ve ird- slikn-
rh- hakkat ile megul iken (hicri) 874
tarihinde yz yirmi yanda olduklar
halde mntekl-i lem-i ceml ve cesed-i
mtahhareleri znikde ziyretgh- enm
olan trbe-i mbrekede vedia-i rahmet-i
mtel olmudur.
elebi Sultan Medresesinde zahir

ilimlerle megul olmu.
Hazreti Pr, gnlne mn leminin
rzgr dokununca Abdal Mehmedin
huzuruna varr. Abdal, Danimend bize
kfteli orba getir. buyurur. Erefolu
arda dner dolar, orba bulsa da kftelisini bulamaz. Eli mahkm mevcudu
arz eder. Hani bunun kftesi? sualine
muhatap olunca, vakay ve zrn beyan
eder. Abdal Mehmed, yerden biraz amur
alp kfte gibi yuvarlar, orbann iine
atar, Erefzadeye yemesini teklif eder.
tirazsz yemeye baladn grnce, Ya
sen olmayp da kim olacak! hitabyla onu
irad iin Emir Sultana gnderir. Hlen
Erefiler arasnda ikram det olan kfteli
orba buradan geliyor.
Hazreti Emir Efendimiz o zamanlar
pirlik gnlerini srmektedir. Bu kabiliyetli genci Hac Bayram- Veliye havale eder.
Hac Bayram on seneden ziyade yannda
Her kim bu kitab okursa
Kitap, nsz ve mnacaattan sonra

iki ana blmden oluuyor. Dnya
ve Dnya Sevgisi balkl ilk blm
cimrilik ve cmertlik, tevekkl, sabr,
gazaba kar sabr konularn ele al-
21
yor. Gnllerin Terbiyesi zerine

adn tayan ikinci blm ise alk, az
konumann faydas, ok konumann
zarar, uyku, cemiyetten kap uzaklama, Allah zikir, mrid-i kmilin
nemi ve lzumu, tevbe, telkin, varidat, halvet ve ile, teslimiyet hali ve
nasihat konularn iliyor.
Erefzade Hazretleri, insann terbiye
esnasnda nefs-i emmareden nefs-i mutmainneye mazhar olmas iin iki blm
halinde kaleme aldn belirttii
Mzekkin-Nfus hakknda unlar sylyor: Her kim bu kitab okur, okuyan
dinler ve iindeki nasihatlerle amel ederse, phesiz nefsi emmarelikten mutmainneye ular ve rci (Dn Rabbine)
hitabyla karlar. Sadk mrid ve k
muhibban, bu kitab doru bir ekilde ve
ihlasla okuduunda veya dinlediinde,
elbette gnlne bu tarikatn ulularndan
bir netice ve akndan bir nur yansr.
ROMAN
KTAPZAMANI
Savan kirlettii ocuklar

Andreas Okopenko, ocuk Nazi adl romannda acmasz bir ideolojinin hkimiyeti altnda ocuk olmann rpertici bir tasvirini
yapyor. Avusturyal yazar, Nazi Almanyasnda yaanan organize vahete ergenlik andaki bir ocuun gznden bakyor.
NAZ OCUK, ANDREAS OKOPENKO, EV.: BURAK ZYALIN, EDEB EYLER, 136 SAYFA, 15 TL
AYE BAAK
ndreas Okopenkonun
ocuk Nazi adl roman,
kinci Dnya Savanda
ergenlik ana giren bir ocuun hikyesi.
Avusturyal yazar, kendi gemiiyle de
benzerlikler gsteren roman bir gnce biiminde kurgulam ve milyonlarca insann paras olduu felaketten kahraman
Anatol Vitrovun payna deni anlatm.
Anatol Vitrov ya da kitapta zaman zaman sz edildii biimiyle Tilki veya Tolko, kinci Dnya Sava yllarnda nasyonel sosyalist ideolojiye uygun bir biimde
yetitirilen, savaa bulatrlm binlerce
ocuktan biri. Baskc propaganda aralarnn etkisi altnda, giderek vahileen bir
toplumsal cinnetin iinde byyor. O bir
Nazi yaananlara ona retilen pencereden bakan, sava kaybedildiinde bymesi ve erkek olmas beklenen bir ocuk
Nazi: Ama artk yeter, diye emrediyor babas: Anatol! Hitler sava kaybetti, anladn m? Artk almamz lazm. imdi akl
banda bir erkek ol. Farz edelim ki byk
bir yldzdn, bir ocuk yldz, imdiyse erkek oldun ve roln sona erdi. Tilki, artk
Nazi olman yasak, diyor annesi bitik bir
sesle. ocuk Nazi, diyor Anatol kzgnlkla
ve tekrar alamaya balyor.
Hazr msn Tolko?
Sen bir Alman genci olacaksn, Tolko. Her eyi

renip anlayacaksn. Ben anlamadan bakyorum. Hazr msn, Tolko?
Hazr m, bu da ne demek? Evet, hazrm, baba.
Bir ocuk savaa, bir ideolojinin savunuculuuna nasl hazr olabilir? Elbette
hibir ocuk hazr deildir ama ocuklar
buna hazrlanr. ocukluk pek ok ideoloji iin makbul yetikinliin tohumlarnn atld tarladr. Aa yaken eilir:
taatkr nesiller, akll, uslu, devlete
sadk vatandalar ancak ideolojik olarak
iyi eitilmi ocuklardan var edilir. Nazi
Almanyasnda ocuklar stn Alman
rkna ve Fhrere yrekten bal birer kk Nazi olarak yetitirenler, onlara lsz iddet ve intikam duygusu alarken
akllarnda ideolojilerini gelecee tayacak nesilleri hazrlamak vard. Kck
ocuklar iin dmanlk ve nefret dolu kitaplar yazd, onlara korkutucu roller biti,
okullara savan kirini bulatrdlar.
Okopenko, romanda acmasz bir ide-
olojinin hkimiyeti altnda ocuk olmann

ok canl, rpertici bir tasvirini yapyor.
Zaman tersine ileterek okuyucuyu ilerin vard noktadan balangca, ocuksu
masumiyete doru bir yolculua karyor.
ocukluun nasl adm adm yitirildiini
resmederken, her eyin farkl geliebilecei
ihtimalleri de hatrlatyor.
Tarihte ocuklarn yklerine ok sk
rastlamayz. Krallardan, kahramanlardan,
byk savalardan onlara pek sra gelmez.
Oysa yetikinlerin eseri olan vahetin kanl
yzyle nce ocuklar karlar. Savalarn,
atmalarn, terrn ortasnda kalan, katledilen, kullanlan, eline silah verilen ocuklar
toplumun en savunmasz halkasdr.
kinci Dnya Savanda 1 milyondan
fazla Yahudi, on binlerce ingene, igal edilen topraklarda yaayanlar, zihinsel/fiziksel engelli Alman ve Polonyal ocuklarla
birlikte yaklak 1,5 milyon ocuk Naziler
tarafndan katledildi. ou kk olduklar ve ie yaramaz grldkleri iin toplama kamplarna girer girmez ldrld.
Binlerce bebek ise henz doar domaz
lmle tant. Belirli bir yan zerindeki
ocuklar almaya zorland, bir ksm tbb
deneylerde kullanld, lmcl testlere tabi
tutuldu. ocuklar dnlmesi dahi katlanlmaz olan sonlara mahkm edildi. Kurtulanlarn ou ise ksz ve yetim kald.
mrlerinin ilk yllarn evlerinin, ailelerinin koruyuculuundan uzakta geirdi ve
bunun izlerini daima tadlar.
Bir de madalyonun dier yzndeki
ocuklar vard. nsanlk tarihinin bu en korkun dnemlerinden birini hikyenin teki
ucunda yaayanlar. Toplama kamplarnda
ldrlenlerin aksine Nazi okullarnda, eitim kamplarnda, hkim ideolojinin askeri
olarak bytlen ocuklar. Yeni sularn
failleri olmak zere yetitirilenler. Onlarn
yaad tecrbe de kolay deildi. Nasyonal
sosyalist maniplasyonun kurban olan bu
ocuklar kk yalarda sua bulatrldlar,
zihinleri ve ruhlar kirletildi. Yaralar fiziksel
deildi belki ama savan byk travmasndan onlar da ar yaral olarak ktlar.
Hitler, ocuk askerleri tebrik ederken...
baaryla kurgulamas da bu ocuun kendi gemiiyle byk benzerlikler tamasndan kaynaklanyor.

Okopenko, ocuk Nazide yaanan organize vahete ergenlik andaki bir ocuun perspektifinden bakyor. ocuun
yaad duygusal karmaann metinde
de karl var. Yazar, ocuun tecrbelerini dz bir dille aktaran hikyeyi gnlk
programlarla, mektuplarla, sava anlaryla, propaganda kokan takvim yapraklaryla, sloganlarla zenginletiriyor. Dnemin
acmasz gerekliini yer yer iirselletirerek metnin iine ustaca yerletiriyor. Bazen
yaananlara Anatolun bir arkadann gznden bakyoruz, bazen bir ev ya da aa
dile geliyor. Okopenko olan biteni deien
znelerle anlatyor. Bu zengin anlatm,
hkim dzenin ocuklar/genler zerinde
Yazarn tecrbesi
1930 ylnda doan Andreas Okopenko,

kinci Dnya Sava baladnda sekizdokuz yalarnda bir ocukmu. deolojinin, savan ve propagandann souk
yzyle o yata tanm. ocuk Nazinin
kahraman Anatol Vitrovun tecrbesini
22
kurduu otoriteyi, kulland sra d metotlar grnr klyor. ocuun ynelimleri ve hissettikleri kadar, iinde bulunduu ortamn ona nasl bir rota izdiine de
ahit oluyoruz.
Edebiyat bize her defasnda baka
hikyeler, baka gereklikler sunar. Bylece
insanln farkl yzlerini grr ve anlamaya yaklarz. Okopenkonun roman nasyonal sosyalist ideolojinin bir ocuk tarafndan iselletirilmi ve reddedilen
yanlarn yanstan bir metin. Fakat ocuk
Nazinin gerekliini, Hitler yenildiinde
yaad hayal krkln anlamak kimi
okur iin zor olabilir. nk felaketin asl
kurbanlar olan, Nazilerin ldrd ocuklarn gereklii hayal bile edilemez, dnlemez trden korkun bir gereklik olarak
sonsuza kadar nmzde olacak.
NCELEME
KTAPZAMANI
Dou ve Bat: En eski hikye

Jerry Toner, Homerosun Trkleri adl kitabnda tarih boyunca Batnn
Douya ve slama bakn ele alyor. nceleme Hindistandan Pers kltrne, Roma ve Bizanstan Osmanlya, Afrika halklarndan Asya topluluklarna kadar geni bir yelpazede Dou-Bat etkileimini irdeliyor.
HOMEROSUN TRKLER, JERRY TONER, EV: MEFKRE BAYATLI, TARH&KURAM YAYINLARI, 237 SAYFA, 20 TL
YAVUZ AKENGN
u kitap ngiliz tarihilerinin ve seyyahlarnn

slama ve Douya ait
alglar oluturmak iin bir dizi klasik
Yunan ve Romal yazardan nasl yararlandklar ile ilgilidir. Jerry Toner,
Homerosun Trkleri adyla yaymlanan
kitabnda ne anlattn bu szlerle
aklyor. Homerosun Trkleri tarih boyunca, bata ngiliz tarihilii olmak
zere, Batnn Douya ve slama
bakn ele alan, bu tutumun izlerini
klasik Yunan ve Roma eserlerinde arayan bir inceleme.
Klasik Yunan ve Roma eserlerinin
Batnn zihin dnyasn nasl ekillendirdii sorusunun peinden giden Toner,
bu eserlerdeki oryantal kalntlarn sonraki yzyllarda hem smrgeletirme
srecinde hem de Dounun tekiletirilmesinde nasl kullanldn ortaya
koyuyor. Yazar, yalnzca klasik eserlerin
Batnn algsn nasl ekillendirdiini
anlatmakla kalmyor, bugn de ayn algnn srdn rneklerle gsteriyor.
Ortaadan gnmze ok geni bir
zaman aralnda, nce Dou ardndan
da slam algsnn kklerine iniyor Toner.
Bulduu belgeler, bilgiler ve rneklerle
ayn algnn bugn de hz kesmeden devam ettiini ortaya koyuyor.
slam ve Dou nasl kodland?
Yazara gre ngiliz seyyahlar Douyu

kefe ktklarnda, kendilerinden nce
yazlm eserlerden yararlandlar ve
pusula niyetine bir harita kardlar.
Bu haritada Dou toplumlar vahi,
medeniyet grmemi, kadns, ilkel,
souk, duygusal, cinsel ynden a,
savamaya istekli, yabancya kar nyargl olarak kodlanyordu. Seyyahlar
Douyu kefe karken kafalarnda
byle bir ablon vard. Keiflerinin ardndan gelecek nesillere seyahat kitaplar, tantc metinler braktlar. Elbette daha nce klasiklerden edindikleri
algy ve sonradan yaayarak elde ettikleri bilgiyi harmanlayarak. Bylece
binlerce yllk bir Dou ve slam algs
gnmze kadar geldi. Yazar, eitimin
yaygnlamasnn, klasik eserlere ulamn kolaylamasnn da bu algda etkili olduunu vurguluyor.
Jerry Tonera gre klasikleri kullanmak kadim gemiin kalc deerleri

erevesinde yeni ideolojiler yaratmann
bir yoluydu ve ngiliz seyyahlarnn
nayak olmasyla ideolojiler icat edildi.
Bu ideolojiler sayesinde de Doulu halklar her zaman geri kalm, kurtarlmaya
muhta, el uzatlmas gereken topluluklar olarak grlmt. Bu arada Bat,
mutlak stnln kantlyordu.
ngilterede oluturulan Dou algs-
rekli bir alg ve nyargyla bezendiini

kaydeden yazar, slamn ortaya kyla bu tekiletirmenin zirve yapt
grnde. Hristiyanlarn Mslman
algsnn Hristiyanlarn anti-tezi olarak kodlandn anlatan Toner, Mslmanln kadim putperestliin yeniden ykselii olarak tarihyazmna
konu edildiini sylyor.
slama kar sorunlu bakn ngiliz seyyahlar bata olmak zere, Hal
alntsyla kuatc bir inceleme. Dili

sade, anlatm yaln, insan yormayan
ama dndren bir kitap. Homerosun
Trkleri, Dou toplumlarnn gemi
ve modern devletlerini, imparatorluklarn inceleyerek onlarn kendi dnemlerinde Batca nasl alglandn
ortaya koyuyor. Ynetim, mlkiyet
haklar ve ilikileri, sosyal hayat, ticaret, ekonomi, kltr ve sanat, bilimsel
alma gibi alanlarn Dou ve Batda
nn tm Batda kabul grdn kaydeden Toner, Edward Saidin Oryantalizmi

bata olmak zere pek ok nemli Dou-Bat eletirisi kitabna atfta bulunuyor. Batnn Douyu alglaynn
temeline inen yazar, slamn ortaya
kmasyla Batdaki algnn smrge
odakl karlarla birleerek bir nyargya sebep olduunu belirtiyor. Klasik
eserlerin etkisiyle smrgecilik faaliyetlerinin daha kolay yapldn anlatan
Toner, bu algnn sonraki dnemlerde
rkla evrildiini de sylyor.
Hem corafi keiflerin hem de ondan nce Hal Seferlerine katlan pek
ok yazarn, dnce adamnn veya
seyyahn ordularnn zaferlerini anlatmak iin yerel halklar aaladklarn hatrlatyor Jerry Toner. Seyyahlarn
tarihten, Roma ve Yunan klasiklerinden rneklerle bu aalama iini yaptn gsteriyor. Tarih, yazmnn s-
Seferleri ve smrgecilik faaliyetleriyle hz kazandn belgeleyen yazar,

tekiletirme politikalarnn klasik
eserlerden yaplan alntlarla, onlardan esinlenen oyun ve iirlerle desteklendiini, bu yolla tekiletirmeye
salam bir gereke oluturulduunu
belirtiyor. Osmanl zerinden Trklerin alglanna da uzunca deinen
Toner, stanbulun fethiyle ktleme
ve aalamalarn zirve yaptn anlatyor. Trklerin barbar olarak damgalandn belirten yazara gre lks,
atafat ve debdebe dkn Trk ve
Dou algs da bu dnemde balam.
nasl ilerlediini ya da gerilediini rnekleriyle gsteriyor. Kitabn srpriz

blmlerinden biri, sinema klasiklerinin ele alnd sayfalar. Bu blmde
Toner, sinema araclyla Dounun
nasl kmsendiini anlatyor.
Homerosun Trkleri Hindistandan
Pers kltrne, Roma ve Bizanstan
Osmanlya, Afrika halklarndan Asya
topluluklarna kadar geni bir yelpazede Dou-Bat eletirisinde dikkate alnmas gereken bir kitap. Oryantalizmin
kklerine inip bugn geldii noktaya
parmak basyor. Eski ve yeni dnyay
karlatrarak nyarglarmzn, tekiletirmelerimizin ve sulamalarmzn
sebebinin arpk tarih okumas ve yazm olduunu aktaryor. Gnmzde slamofobiye de deinen yazar, oluturulan algnn ve Dounun kabullendii
aalk duygusunun muhtemelen hi
bitmeyecei grnde.
Kuatc bir inceleme
On blmden oluan Homerosun Trkleri, klasik ve modern eserleri birlikte

inceleyen kapsaml bir alma. Takdire ayan bir ariv taramasnn rn
olan kitap, dipnotlar, atflar, saysz
23
MZAH
KTAPZAMANI
Ustalardan nkteler
Sleyman Bulutun derledii kitaplk Nktedan serisi
Can Yaynlarnca okura sunuldu. Kitaplarda Atatrk, Namk
Kemal, air Eref, Neyzen Tevfik, Yahya Kemal, Ahmet
Rasim ve Sleyman Nazifin nkteli hikyeleri yer alyor.
NKTEDAN: ATATRK, DER.: SLEYMAN BULUT, CAN YAYINLARI, 206 SAYFA, 17 TL
NKTEDAN: NAMIK KEMAL, AR EREF, NEYZEN TEVFK, DER.: SLEYMAN BULUT, CAN YAYINLARI, 213 SAYFA, 18,50 TL
NKTEDAN: YAHYA KEMAL, AHMET RASM, SLEYMAN NAZF, DER.: SLEYMAN BULUT, CAN YAYINLARI, 200 SAYFA, 19 TL
CEM MERT
ahkahann Zaferi isimli kitabn yazar Barry

Sandersa gre mizah,
insanlar can skntsndan, hastalktan ve
ruhlarnn smrgeletirilmesinden kurtaran doal bir savunma hattdr. Mizah,
olaylarn gln, allmadk ve elikili
ynlerini yanstarak insan dndrme,
elendirme ya da gldrme sanat olarak
tanmlanabilir. Platon ve Aristotelese gre
mizah katharsis yani arnmayd. Aristoteles mizah ve trajediyi sanatn iki farkl
ekli olarak gryor, ikisinin de ilevinin
ruhsal arnma olduunu dnyordu.
Bergson mizah duygusal kartlklarla
aklamaya alt. Freud ise mizahn insanlarn saldr drtsnden kaynaklandn savundu. Mizahn bir tr olan ironi ise sylenen veya yaplan eylemin tam
tersinin kastedildii bir iletiim yntemi
olarak tanmlanabilir. Edebiyattan tiyatroya, hitabetten gnlk konumalara kadar
birbirinden farkl alanlarda, eitli amalarla kullanlan ironinin temel zellii gerekle grn veya sylenenle sylenmek
istenen arasndaki ztla dayanmasdr.
roninin; gerek, mizah ve eletirinin hep
birlikte kurgulanmas ya da sylem kalplarnn yeniden farkl bir bak asyla
okunmas olduu dnlebilir. roni insanlk tarihi kadar eskidir. Diyalektiin
byk ustas Sokrates, ironik hitabetin
ncs ve en iyi uygulaycs olarak bilinir. Sokrates karsna birini alr belirli bir
sorun zerine tartmay balatr, onun tezindeki i kartlklar ve elikileri ortaya
kararak, rterek doruyu bulmasna
yardmc olurdu. Sokratesin, Ben bir ebeyim, insan ruhunda uyku durumunda bulunan genel dorular aa karyorum,
onlarn bilince kmasn salyorum, insann ruhunda nceden var olan bilgiyi
dourabilmesine yardmc oluyorum. dediini Platondan reniyoruz.
Sen byk air olacaksn
Sleyman Bulutun Can Yaynlarnca yeni

yaymlanan Nktedan serisini okurken
Sokratesin ironik hitabetini ve bilgece retme yntemini hatrladm. Serinin birinci
kitab Nktedan: Atatrk, ikincisi Nktedan:
Namk Kemal, air Eref, Neyzen Tevfik,
ncs ise Nktedan: Yahya Kemal, Ahmet Rasim, Sleyman Nazif. Kitaplarda, bu
Yahya Kemal
Ahmet Rasim
Neyzen Tevfik
Namk Kemal
vekili ve bykeli olarak devlet hizmetinde bulundu. 1958 yllarnda hayata gzlerini yumdu. Yahya Kemal aka, alay ve hazr
cevaplaryla nlyd. Kitaptan bir anekdot: Nzm Hikmetin ilk iirlerini gren
Yahya Kemalin zellikle bir iir dikkatini
eker. Kz kardeinin kedisi zerine yazd iir. Yahya Kemal zerine iir yazlan
kediyi grmek ister, bulup getirirler. Kediyi gren Yahya Kemal, Nzm Hikmete
Tamam der, Sen byk air olacaksn.
Nzm akn akn baknca nedenini
aklar: Bu pis, uyuz kediyi byle gzel
vebiliyorsun, byk air olursun sen.
air ve yazarlarn nkteli hikyelerini bulmak mmkn. Hem edebiyatseverler hem

de edebiyat aratrmaclar iin ilgi ekici
metinler km ortaya. Bazen Servet-i Fnun dergisinin yaz ileri toplantsnda, bazen de bir paa konanda sohbet halkas
iinde buluveriyorsunuz kendinizi. ok
sevdiiniz air/romancnn ok ilgin bir
srrna vakf oluyor, arp kalyorsunuz.
Ama oka hem o gnn meselelerine hem
de genel insanlk hallerine nkteli, hicivli
ve ironik yaklamlaryla o devrin edip ve
mnevverlerine hayran oluyorsunuz.
Nktedan: Yahya Kemal, Ahmet Rasim,
Sleyman Nazif blmden oluuyor. Her
blmn banda edebiyatlarn ksa yaamyklerine yer verilmi. Yahya Kemal,
Trkenin en byk airlerinden biri. Jn
Trklerin etkisiyle daha 20 yandayken
1903te Parise kat. Orada Prens Sabahattin, Abdullah Cevdet, Abdlhak inasi
Hisar gibi Jn Trklerle tant. Franszca
rendi, nl tarihi Albert Sorelin talebesi olup ondan etkilendi. Baudelaire,
Verlaine gibi Fransz airlerinin eserlerini
inceleyerek iirde ses, ekil ve l eitlilii konusunda yeni bir sentez gelitirdi.
1913te stanbula dnd. Darlfnunda
baz dersler okuttu, eitli dergilerde yazd, ok az iir yaymlad. Milli Mcadeleyi
destekledi, 1926dan 1949a kadar millet-
Sakn ge kalma erken gel
Ahmet Rasim 1864te stanbulda dodu.

Darafakada okurken nl besteci Zekai
Dededen mzik dersleri alyordu. Okulu
bitirince Posta ve Telgraf Nezaretinde
ktip oldu. Yazmay ok seviyor, memuriyetten ise hi hazzetmiyordu. Ahmet
Mithat Efendi ile ilk karlamas hayatnn dnm noktas oldu. Memurluu brakp kendini tmyle yazmaya verdi. ehir
Mektuplar kitab ona byk n kazandrd, zamann hemen btn gazete ve dergilerinde yazd. 1927de stanbul milletvekili
oldu, 1932de Heybeliadada ld. Ahmet
Rasim devrin kltrel ve sosyal ansiklopedisiydi. Orhan aik Gkyay onun iin Bir
24
tek Ahmet Rasimi ortaya karmak Trkenin yar szln yapmaktr. demiti.
Kitaptan bir nkte de ondan:
Ahmet Rasim bir dnem demlenmeler, sohbet meclisleri, masa fasllar derken
haftalarca eve uramad olurmu. Yine
byle haftalar sonra eve urad bir gn,
banyo yapp stn ban deitirdikten
sonra eine, Bir arkadam beni bekliyor,
kmam lazm. diyerek kapya yneldiinde einin hi ses etmemesi dikkatini eker.
Yaptndan biraz da mahcup, Bir diyecein var m? diye sorar. Susarak cevap veren
ei, Ahmet Rasim tam kapdan kacakken
ekingen bir sesle, Bu akam erken
diyecek olur ama sonra vazgeerek, Yok,
yok, bir diyeceim yok. der. Ahmet Rasim
evden kar ama einin yarm kalan Bu
akam erken cmlesi kafasna taklr.
Gn boyu gfteyi kafasnda yazan Rasim
o akam eve gerekten de erken dnmeyi
planlarken arkada nl kemani Tatyos
Efendiyle karlar. Birlikte bir meyhaneye
girerler. Rasim yaad olay anlatr, yazd gfteyi okur ve arky orada bestelemeye
ve mek etmeye balarlar: Bu akam gn batarken gel/ Sakn ge kalma erken gel/ Tahamml kalmad artk/ Sakn ge kalma erken gel.
Sleyman Nazif Servet-i Fnun dnemi
airi, anlay ve tarz olarak Namk Kemalin
devamdr. Edebi karakteri kadar hazrcevapl ve nkteleri ile de ne kavumutur.
Yazar 1870te Diyarbakrda dodu, renimini orada srdrd. Diyarbakrda bir
sre memurluk yaptktan sonra stanbula
geldi ve sonra Parise kat. stanbula dnnden sonra Basra, Musul, Badat gibi
illerde valilik yapt. 1915ten sonra devlet
hizmetini brakp sadece yazarlk yapmaya balad. stanbulun igalinde igalcileri
sert bir ekilde eletirince Maltaya srld,
iki yl orada kald. 1927de stanbulda vefat
etti. Kitaptan onunla ilgili bir anekdot:
Malta srgnleri arasnda Enver Paann
babas Ahmet Paa da vardr. Sleyman Nazif bir gn ona yle der: Paa, stanbulda
bir oul meydana getirdin, koskoca imparatorluu batrd. Gel, seni bir kere de Maltada
evlendirelim. Belki bir olun daha olur da
ngiliz mparatorluunu batrr.
Nktedan serisinin kitabn da bir solukta okudum. Edebiyat okurlar/aratrmaclar bu yaanm nkteli hikyelerde ok ilgin
detaylar bulacaktr. Benzeri mikro tarih anlatlarnn saylarnn artmas, gen okuyucularn
da ilgisini edebiyatmza ekecektir.
EDEBYAT
KTAPZAMANI
Adm adm Tanpnar

Mehmet Kaplann hocas Tanpnar hakknda kaleme ald, byk ksm eitli dergilerde ve kitaplarda yaymlanm yazlar Yava Yava Aydnlanan
Tanpnar kitabnda bir araya geldi. Kaplan, hocasn sadece Trk edebiyatnda deil Trk dncesinde de hak ettii yerde konumlandrma abas iinde.
YAVA YAVA AYDINLANAN TANPINAR, MEHMET KAPLAN, DERGH YAYINLARI, 320 SAYFA, 20 TL
Mehmet Kaplan
gre Tanpnar, hikyelerinde de byk bir

estet tavrn srdrm ve devrin realist
hikyelerindeki gereki duyarlln
aksine i duyarll ortaya koymutur.
BLGN GNGR
rof. Dr. Mehmet Kaplan,

Ahmet Hamdi Tanpnarn
yaklak yirmi be yl boyunca asistan, dostu ve ksmen de sadk
bir dzeltmeni olarak hep yanndayd.
Tanpnarn skt suikast ifadesiyle
adlandrd yalnzlndan aslnda o da
muzdaripti (bu arada, skt suikast
ifadesinin sanld gibi Tanpnara ait olmadn, onu ilk kez Marxn, Kapitalin
ilk basksnn sessizlikle karlanmas
sebebiyle kendisi iin kullandn hatrlatalm). Kaplana gre hocas, Trkiyede
en iyi iirleri kaleme alan, devrin realist
basksna boyun emeden estetizmi ne
karan ve her yaptyla kendisine zg
bir mimari kuran stn bir sanatkrd.
Fakat Bursada Zaman iiri dnda eserleri, brakn bilinmeyi, baslmyordu bile.
Aslnda balangta Kaplann kendisi de
Tanpnar anlamamt, hatta onun Abdullah Efendinin Ryalar hikyesini ilk
bata upuzun bir sama olarak adlandrmt ama hocasn tandka yanldn
anlamt. Yava Yava Aydnlanan Tanpnar Kaplann, Tanpnar hak ettii yere
konumlandrma arzusuyla kaleme ald
yazlarn bir derlemesi.
Prof. Dr. Zeynep Kermann yayna hazrlad eser drt ana blmden oluuyor:
iir, Hikye, Roman ncelemeleri ve Tantmalar, Denemeler, nszler ve Lise
Ders Kitaplar. Bu drt blm farkl ekillerde fakat ayn ynsemeler dorultusunda
Tanpnarn hayata bak, sanat anlay
zerine Kaplann grlerini ieriyor.
Zamana dmlenen iir
Hocas Yahya Kemlden mkemmeliyeti

bir duyarll veya Hisarn deyiiyle dil
kuyumculuu fikrini alan Tanpnarn
iiri, Kaplana gre Trk edebiyatnda herhangi bir akm veya hareket dhilinde dnlmesi zor olan zgn bir iirdir. Krk
yl, iiri hayatnn balca meselesi ve megalesi haline getiren Tanpnarn zgn
iir anlaynn en temel vasflarndan biri,
zaman meselesi etrafnda dmlenir.
Kaplana gre Tanpnar, nesrinde olduu
gibi iirinde de zaman ele alan nadir
ahsiyetlerdendir ve edebiyat tarihimizde, bu kelime zerinde, onun kadar srar
eden baka bir ahsiyete pek rastlanlmaz.
Onun iirlerinde zaman, hlihazrda
nc bir edebiyat tarihisi
Ahmet Hamdi Tanpnar
edersek, Yahya Kemal ve Orhan Velinin

iirleri kendinde-varlk (being-in-itself),
Tanpnarn iirleri ise kendisi-iin-varlk
(being-for-itself) nitelii gsterir.
Tanpnar her ne kadar kendisini evvela air olarak adlandrsa da, ayn zamanda gl bir romanc ve hikyecidir.
Kaplan, Zeynep Kermann da belirttii
gibi bir roman incelemesinin nasl olmas gerektii hususunda hl byk nem
arz eden Bir airin Roman: Huzur
balkl incelemesinde, Huzurun sanatsal
adan baarl olmasnn yan sra, pek
ok nc vasf da barndrdn gsterir.
Bunlardan belki de en nemlisi, temler orkestrasyonu halinde vcuda gelen
kompozisyon tarzdr. Kaplana gre Huzur roman ile Trk edebiyatnda ilk defa
byle bir kompozisyon tarzn denemi ve
(...) bunda byk bir baar kazanmtr.
Saatleri Ayarlama Enstits ise Kaplana
gre Tanpnarn sadece romanlar arasnda deil, btn eserleri arasnda farkl
bir yerdedir. Trk milletinin Tanzimattan
bu yana girmi olduu Garpllamann
(ya da Mnevver Ayalnn ifadesiyle
gariplemenin) ironik ve Kafkaesk bir
ekilde ele alnd sz konusu romanda, her eyden evvel zaman karikatrize
edilmi ve akp gitmek yerine donup kalmtr. Abdullah Efendinin Ryas balkl yazdan da anlald gibi, Kaplana
yaanan deil, evvelce yaanm bir ruh

hli, tam mnasyla hatradr. Bergsonun
gemi, hal ve gelecekten mrekkep yekpare zaman teorisinden yansmalarn
bulunduu Tanpnar iiri, ieriinde lirik
zamann belirdii Yahya Kemalin iirlerinden bu adan byk farkllk gsterir.
Bir baka ifadeyle, bozgunda fetih ryas
gren Yahya Kemalde zaman mefhumu,
Trk milletinin mazisinin estetik bir ifadesi olarak kolektif bir nitelik arz ederken, Tanpnarda zaman, yaanmlklar
ve ryalarla birlikte bireysel bir grnm
kazanr. Fakat Tanpnarn iirinde zaman
mefhumu, Bursada Zaman iirinde de
grlebilecei gibi, sosyal ve tarihsel bir
boyut da kazanr. Kaplana gre bu iir,
edebiyatmzda medeniyet ile tarih, sanat
ile insan arasndaki derin mnasebeti
anlatan en gzel iir olmakla birlikte, tarih
ve sanat derslerine bu iirin incelemesi ile
balamak renciler iin faydal olacaktr.
Tanpnarn iirinin bir dier nemli
vasf ise Kaplann Bir Gl Bu Karanlklarda balkl denemesinde de grld
gibi, dayanaklar hususunda aa kar.
Onun iirlerinin, Divan edebiyat geleneinden faydalanan Yahya Kemal veya
halk edebiyat slubundan hareket eden
Orhan Veli gibi gl bir dayanak noktas yoktur. Onun btn gc kendisindedir. Felsefi terminolojiye bavurarak ifade
25
iir, roman ve hikye dnda Tanpnarn

almas zor mhrn vurduu bir dier
alan ise edebiyat tarihiliidir. XIX. Asr
Trk Edebiyat Tarihi adl muazzam edebiyat tarihiyle Tanpnarn bu alandaki deerini ve nemini yine en zl bir ekilde
Kaplann yazdklarnda buluruz. Kitapla
ayn ad tayan makaleden de anlald
gibi, Kaplana gre lkemizde daha evvel biyografi veya bibliyografya erevesinde yrtlen edebi aratrma gayreti,
Tanpnarn sz konusu eseriyle yeni bir
ivme kazanr. Tanpnar, Tanzimattan sonra oluan yeni Trk edebiyatn bir yandan
sosyolojik, bir yandan tarihsel, bir yandan
da psikolojik veriler nda ele almakla
birlikte, ilk kez nesil fikrini ortaya atar.
Kitabn elbette kk apta da olsa kusurlar vardr, fakat Kaplann da belirttii gibi
kitab okuyanlar, gze batan kk dallar deil de btn bir kltr ormann tanzim eden zeky ve cehdi grrlerse, ona
hayran olacaklardr.
Kaplan, Tanpnarn edebi eserleri dnda kalan kitaplarna da ynelerek onun
hayata ynelik estet bakn, bakt her
eyi masallatran, ryalatran yann
ve yer yer mizahi tarafyla gze arpan
mektuplarn da irdeliyor ve bylelikle
yava yava aydnlanan Tanpnarn btn yanlarn ortaya koyuyor. Kaplann
kitabn deerli klan temel vasflardan biri
bu. kincisini ise yle aklayabiliriz: Yaznn banda da ifade ettiimiz gibi,
Tanpnarn urad skt suikastn
amak iin Kaplan mr boyunca byk
aba gstermiti. Bugn Tanpnar sz konusu suikasttan kurtulduysa, hatta onu
okumay artk bir ayrcalk olarak grebiliyorsak, Zeynep Kermann da iaret
ettii gibi, bu Kaplann abas sayesindedir phesiz. Yava Yava Aydnlanan Tanpnar kitabnn ikinci ve belki de en nemli vasf, Kaplann bu abasn bir btn
olarak grebilmeyi mmkn klmasdr.
Bu muazzam almay yayna hazrlayarak byk bir kltr faaliyetini daha gerekletiren Zeynep Kerman hocamza ve
sz konusu eseri titiz bir ekilde yaymlayan Dergh Yaynlarna minnettarz.
DNCE
KTAPZAMANI
air mi, filozof mu?

Eric A. Havelockun 1963 tarihli kitab Preface to Plato, Adem Beyazn evirisiyle Platon: Filozof aire Kar adyla yaymland. Havelock iirin ve onunla
zde iirsel performansn yani ritimli hafza tecrbesindeki yzlerce yllk
bilgi aktarma alkanlklarnn, gelenein temel kayna olduunu sylyor.
PLATON: FLOZOF ARE KARI, ERIC ALFRED HAVELOCK, EV.: ADEM BEYAZ, PNHAN YAYINCILIK, 336 SAYFA, 25 TL
EMRAH PELVANOLU
elsefe tarihinin standart anlatlar Antik Yunan ile balar

ve Sokrates ncesi ve sonras olarak kabaca ikiye ayrlr. Bir yanda
Parmenides ve Heraklitosun, dier yanda
ise Platon ve Aristotelesin yer ald bu
izginin iki yan bakmldr ve oluan
muazzam birikim, Roma mparatorluu
ile ekillenen Yunan tecrbesini, Batl
dncenin balangc ve Avrupa zerinden ABD tecrbesine doru ilerleyen
tarihin ezeli ve ebedi kayna haline getirir. Homeros ve Heisidosun, Catullus ve
Vergiliusa el verdii, olaanst yaratc
dehalarn zaman tanmayan dimalarndan beslenen Antik dnem, gzellik
ve belgat ideallerinin de yegane kayna
olarak terennm edilegelmitir. Ancak bu
genelgeer tavr, Eric A. Havelockun da
belirttii gibi, Sokrates ncesi dnrlerin en bandan beri metafizik sorunlarla
hemhal olduklarn ve soyut olan zaten
hkm-geer farz eden zmler gelitirdiklerini, aslnda kelimenin modern
anlamyla filozof olduklarn varsayar.
Homerosu da Bat edebiyatnn ilk byk
yazar olarak deerlendiren bu paradigma,
kendi yksek kltr ideallerini merkeze
alarak makbul olan (kitabi, rasyonel) ile
olmayan (mmi, fantastik) arasnda da
keskin bir kartlk kurar.
Homeros sorununu zen bulu
Byk oranda 19. yzyln filoloji ve tarih metodolojisinden kaynaklanan bu

standart anlatlarn geerliini yitirdiini
sylemek zor, ancak Milman Parrynin
Homeros sorununu zen buluundan
itibaren baka trl bir literatrn olutuunu da rahatlkla syleyebiliriz. Walter J.
Ongun da belirttii gibi, Parrynin almas, Homeros tr iirlerin belli bal hemen her zelliinin szl biletirme yntemlerinin zorunlu kld bir tutumlulua
dayandn ve asrlar sren okuryazarlk
alkanlklarmzn, heksametrik dize lsnn belirledii kelime ve kelime biimi seimini Homerosun dehasym gibi
grmemizi saladn ortaya koyar.
Farkl disiplinlerden gelen ve znde Parrynin buluunu takip eden Adam
Parry, Albert Lord, Jack Goody, Marshall
McLuhan, Eric Alfred Havelock, Walter J.
Ong gibi aratrmaclarn 20. yzyl bo-
yunca devam eden almalar, kkten

kltrel deiimin temel sebebi olarak
yaznn iselletirilmesini esas alan ve yazbilmez szl kltrlerin ok baka trl
bir dnya bilgisi ve motivasyonu ile hareket ettiini ortaya koyan filolojik/antropolojik bululara dayanr. Walter J. Ongun
bu alternatif literatre dair genel bir giri
nitelii tayan 1982 tarihli kitab Szl ve
Yazl Kltr: Szn Teknolojilemesinde de
belirttii gibi yaz, insan bilincini en ok
deitiren tekil bulutur ve iselletirilmi
yeni bir teknoloji olarak insann entelektel kanallarn dorudan ya da dolayl
olarak domine eder, hem fenomenler dnyasndan hem de dier insanlardan zerklemesinin yolunu aar.
Bu balamda Ong, Platonun Phaedrus ve Yedinci Mektup yaptlarnda yazya
getirdii eletirilerle 1980lerin banda
bilgisayara/hesap makinesine getirilen
gncel eletirileri kyaslayarak rahatsz
edici boyuttaki benzerlii ne karr.
Zira Platon, Sokratesin azndan yaznn
bellei rttn ve zihni zayflattn iddia eder ve ona gre doal konumada olduu gibi gerek insanlar arasnda
da bir sz alverii meydana getirmeyen
yaz edilgendir ve kendi gerekd, yapay
dnyasna kapaldr. Tpk bilgisayar gibi.
Yaz da bir teknolojidir ki Ong, ok yerin-
de bir ekilde her yeni teknoloji, aslnda o

gne dek var olmayan eletirinin kendisini
dourur der ve tam burada, Szl ve Yazl
Kltr boyunca en ok atf yapt almaya, Preface to Platoya dayanarak yle
devam eder: Platonun yazya getirdii
eletiri dahil tm zmlemeli felsefenin
douu, yaznn zihinsel sreleri etkilemeye balamasyla olmutur. [] Aslnda
Platon, btn epistemolojisinde eski szl
geleneklere bal hareketli, scak, insanlar
birletiren yaam eklini, farkna varmadan ama programl bir ekilde dlamtr.
Gelenein temel kayna
Bu cmleler, Adem Beyazn Platon: Filozof

aire Kar bal ile evirdii 1963 tarihli
Preface to Platonun (Platona nsz) temel
iki argmann nmze koymu oluyor
ki kitabn yaplanmas da bu ikili yapl
ile uyumlu. On alt balktan oluan birinci blm mge-Dnrleri (The Image-Thinkers), Devletin (Republic/Politeia)
allageldii zere bir topya ya da politik
teoriye dair bir temel bavuru kitab olarak
okunmasna itiraz ediyor ve kitabn zellikle nc ve onuncu blmlerindeki iir/
mimesis eletirisini odaklanarak, Devletin
aslnda Yunan paideiasn esas alan
bir eitim teorisi ierdiini ne sryor.
Havelockun asl tezi ise iirin ve onunla z-
26
de iirsel/dramatik performansn yani ritimli hafza tecrbesindeki yzlerce yllk

bilgi, birikim, aktarma alkanlklarnn,
yani mimesisin; Yunan paideiasnn,
yani Miken kaynakl grg, bilgi ve trenin,
yani yallarn genlere verdiinin, yani hayat dzenleyen gelenein temel kayna
olduudur. Havelocka gre bu balamda
Yunan iirinin tarihi ayn zamanda eski Yunan paideiasnn da tarihi olur ve Homeros bu tarihin ansiklopedisi, Karanlk a
(M. . 1100-800) boyunca korunan szn
kusursuz vastas olmutur.
Burada yaratc yaz anlamndaki edebiyat kavramnn ok tesinde, kltrn
tevars ettii kuatc bir sz varlndan
bahsedildii aktr. Bunun ne anlama
geldiini btn eitimi biriciklik, zgnlk, tikellik ve yenilik gibi deerler etrafnda gemi bir zihnin kavramas elbette
ki ok g. Platon ise insanlardan szl
kltrn psikodinamii ierisinde (cemaat, mzik, dans) sylenegelen bu ritimli
hafza tecrbesini sadece aktarmak yerine
bu tecrbeyi incelemelerini, onu yeniden
dzenlemelerini, zdelemek bir yana,
bu tecrbeden kendilerini tamamen ayr
tutmalarn, ksacas Havelockun zihnin poetik, Homerosa veya szl hali dedii durumdan uzaklaarak,
nesnelerine yabanclaabilen zneler
olmalarn talep eder ki ona gre polis, akademinin bu dstur zere eittii
filozof yneticilerin elinde payidar olacaktr. airleri kovmak, akln ktrm
braklmasna yol aan bu cezbedici tehlikenin uzaklatrlmas iin elzemdir.
Kitabn be alt balktan oluan ikinci
blm Platonculukta Havelock, Platonu
bu radikal tutumu almaya gtren kararllk ya da fkenin, hem bizim anlamakta
zorlanacamz zihnin Homerosa halini
tanmas ve dahas tanmlayabilmesinden
hem de Yunan felsefesinin zihni, bileni bilinenden ayran bir dnen ben yani
pskhe (pysche) olarak soyutlamayabilmesinden kaynaklandn ortaya koyar.
Havelock, Preface to Platodan sonraki almalarnda idrakin kefi dedii bu durumun kayna olarak, Yunan alfabesinin
analitik dnmeye uygun hale gelmesini
ne karr. Onun fkesi yazl souk dzenin (ngrlebilir), szl scak dinamizm (ngrlemez) karsnda duyduu
tekinsizlii yanstr Entelektel olmak
da biraz byle deil midir?
KTAPZAMANI
Dnya rzgrl bir kitap
Sezai Karakoa hakszlk
Aydn Afacann yeni kitab ten Beyaz, Akdenizin

iiri. Harflere snyor Aydn Afacan; mitten, ryadan,
anlamdan arndrlm dnyaya bir at yakyor. Lirik bir
at bu. air, kendine zg bir muhalefet gelitiriyor.
Sezai Karakoun eserleri hakknda yaplan birok deerli

alma var, ancak air farkl bak alaryla yaplm daha
fazla incelemeyi hak ediyor. Sabit Kemal Bayldrann Sezai
Karakoun Corafyas adl kitab bu alandaki son alma.
TEN BEYAZ, AYDIN AFACAN, EVEREST YAYINLARI, 88 SAYFA, 10 TL
SEZA KARAKOUN CORAFYASI, SABT KEMAL BAYILDIRAN, YASAKMEYVE YAYINLARI, 214 SAYFA, 17 TL
ERCAN YILMAZ
arlk bir harftir, sen onun

anlamsn der bn Arab. O
anlam, adeta iinde era
bulunan bir kandil suretinde sunulan
airdir ten Beyazda. Sanki Nur suresinin 35. ayetinde sylendii gibi, douya ve batya ait olmayan bir aatan,
zeytin aacndan kan yan nerdeyse
ate demese bile k verdii bir nurun
gzleri kamatrd bir lemi iaret ediyor Aydn Afacan. airi semendere dntren, ite bu ima.
Aydn Afacann yeni kitab ten
Beyaz, Akdenizin iiri. Kzl ile beyaz
arasndaki iliki ancak Akdenizde
bu denli kkrtcdr. afak vakti
ayr, le vakti ayr, ikindi vakti ayr,
gurb vakti ayr Gnbatmnn
Akdenizin ak kpklerine mzrak
gibi den klar olmasayd, ihtimal
ki yazlmayacakt bu iirler. Kadehim
gne dolu Alepudelis dizesi yazlmayacakt, gn yan dler kurulmayacak, kentin kalbini yakan imek
gkte bir yldzn bulduu yete dnmeyecekti. Deil mi ki iir denen
simyayla yaplmtr tm bunlar...
Atei kartrma sanat
Afacan te dolu bir piyle armaan

ediyor bize ten Beyazda. Okura hem
Haim gibi tutma yanarsn diyor hem
de Hilmi Yavuz gibi tut ve yan Gne Harfleri, Harf ve Siyah, Sem
Harfleri, Harf ve Beyaz, Ate Harfleri ve Yd blmlerinden oluan
kitapta Elitis gibi gnei doluyor diline
air. Rzgrl bir kitap olan dnyadan
sayfalar okuyor. Kh atele oynayan bir
zneyle karlayor okur, kh atei kartrma sanatnn stadyla; kh pervaneyle, kh semenderle
Harflere snyor Afacan. Mitten,
ryadan, anlamdan arndrlm dnyaya bir at yakyor. Lirik bir at bu.
Adornonun syledii balamda, kendine zg bir muhalefet gelitirerek
iirin hl mmkn olduunu dnen
air, adeta o kandildeki era olarak gryor iiri; oradan yaylacak nurun sahihliine inanyor. Hem Galib Dedenin
hem Haimin ateiyle tututuruyor mealesini. Hem a hem atee pervane
olan anlatyor Afacan; -airi
Demircinin arad ate ieini,
kendi ruhunun demircisi bir air, Aydn Afacan, bulur gibi oluyor. erif
Hulsinin Haim iin syledii, Ms-
ran mutlaka krmz renge boyamak

isterdi ve buna muvaffak da olurdu.
cmlesini neden Afacan iin de sylemeyelim? Kii atein eyleminde ya da
dinginliinde, alevinde ya da klnde
cenneti bulabilir. Hele bu kii Aydn
Afacan gibi bir gle bitien airse
Ate bir hly nesnesi adeta kitapta. Bachelard, o gzelim Mumun Alevi
kitabnda yle diyor: Alev, en azndan,
hayalperest biri iin, kendi oluuna gmlm bir varln semboldr! Alev
bir varlk-olutur, bir olu-varlktr. Kendini tek bana ve btnyle alev olarak hissetmek, bir varlk-oluun dram
iindeki alev aydnlanrken yok olmak,
byk bir airin imgelerinden doan
dnceler bunlardr. Afacan iin byle
de bir anlam var atein. Kllerinden yeniden domak gibi
ZEKERYA BAKAL
ezai Karako bir air

ve dnr olarak her
okuryazarn
mutlaka uramas gereken bir
vaha. iirinin zengin boyutlar, dayand dnsel arka plan, mstani, klardan uzak yaants bu
vahay daha da cazip ve saygdeer
hale getiriyor. Hlihazrda eserleri
hakknda yaplan almalarn deeri mahfuz. Ancak Karako daha
fazla eseri ve baka alanlarn verileriyle onu inceleyen bak alarn
hak ediyor.
Sabit Kemal Bayldrann Sezai Karakoun Corafyas adn
tayan kitab Karako hakkndaki son alma. Yazar Balarken baln tayan blmde
Karakoun byk bir air, ayn
zamanda dnr, parti bakan,
yaymc olduunu sylyor. Sezai
Karakoun sessizlik suikastna
uramas[nn] iir adna, kltr
adna utanlacak bir durum olduunu ifade ediyor. Yazar, elimizdeki almada Karakoun iirini
deil, baz dncelerini tartacan, kendi ifadesiyle terih masasna yatraca[n] belirtiyor. Drt
sayfay birazck aan Balarken
blmnde her ne kadar Nzm
Hikmetin Orkestra iirinden
bir blm alp Nzmn adn ilgili ilgisiz sekiz kez kullanm ya
da baka isimleri ayn ksa blmde anm olsa da kitapta Sezai
Karakoun corafyas adna bir
ey bulacamz mit ediyoruz.
Zaman ile ate arasnda
Kitapta Zamann, airin en ok vurgulad fenomen olarak karmza kmasna amamal. Dnya mahmur bir
yelkovan, falnda mazi km ky kahvesi/ gemi yazlar sayar, yolda hep mai
bir zaman Zaman ile ate arasndaki
o amansz iliki ateli, semboller yardmyla bir ry metnine ya da en azndan
modern zaman mitine dntryor
ten Beyaz; Glgam, Avesta, Orpheus, Nart, Aetna metinlerinde dolaarak ve Hafza, Petrarcaa, Nesimye,
Galib Dedeye, Baudelairee, Kleeye,
Pessoaya, Nzma, Elitise, Derridaya,
Hilmi Yavuza ve daha biroklarna selam gndererek
Kitaptan setiim yakc birka
dize: dnya mahmur bir yelkovan,
kadehim gne dolu Alepudelis, btn
sesler parampara lir, kar tutmu anlar
ufukta beyaz, demircinin arad ate
iei, zlr bedenin kkrtt libas,
tende tun bir ayine dnen gnei syle, nk szn kimyasdr har, tenha
gller brakp kaybolan k, uzaklarda
bir yangn rpertisidir kar Afacan,
kelimeleri tenha gller gibi brakp ruhumuza, dilin afanda kayboluyor,
szn fecrinde yeniden domak iin
Kitab okurken sk sk Galib
Dedenin Giydikleri aftb- temmuz/ tikleri ule-i cihn-sz beytini andm.
Aydn Afacan, temmuz gneini giyip
cihan yakan sular ien airlerin kavminden geliyor nk. Ve dahi ate denizlerini zevrk- dern ile geen
Dne-i erre ekip iir bien bir
air Afacan. Yapt sadece bu.
lgili ilgisiz konular
Ancak ilerleyen sayfalarda isimler

ve ilgili ilgisiz konularn, genellemelerin says artyor. Okur rnein deolojik Bak baln
tayan blmde bir ideoloji tanmndan sonra Nzmn Polonya
Mektubu baln tayan iirinden uzun bir alntyla karlayor.
Hemen ardndan da Hrriyet ve
Sabah gazetelerindeki 2013 tarihli
haberlerden alntlar var. Ksa alnty verelim: Pakistann Peaver
ehrinde bir kiliseye dzenlenen
intihar saldrsnda en az 60 kii
ld 120 kii de yaraland. Saldrganlarn iki kii olduu renildi. Kurbanlar arasnda kadnlar
27
ve ocuklar da olduu bildirildi.

Sabahn internet sayfasndan alnan ikinci haberde AK47 tipi tfek
ayrnts da var. Evet, yanl okumuyorsunuz, Sezai Karakoun Corafyas baln tayan bir kitabn
35. sayfasnda 2013te bir terr rgtnn iledii cinayetlerin haberi var. Bunu yazar niin mi yapm?
Karakoun slam aksiyonu ()
yaratc-insan-evren
arasndaki
sulhu getirmek ve hayata ebedi
barn kanadn germek, anlamn
en yaanabilir sevincini alamaktr. eklindeki szlerini eletirmek
iin. Durun dahas var, ayn balk altnda Srr Sreyya nderi,
canl bombalar, Diyanet leri
Bakanln ve daha bir yn ismi
ve konuyu grebiliyorsunuz.
Maalesef bu savruk ve birbiriyle ilgisiz konular bir arada sunan
tutum kitabn tamamna hkim.
Yazarn ne dediini, niye dediini, neyi kastettiini anlamak son
derece zor. Mesela Usta: Necip
Fazl Ksakrek baln tayan blmn son paragraf aynen
yle: kinci Dnya Sava sonrasnda, deien dnyada CHP
kendisine ekidzen vermeye alm, 1947 kongresinde kitlelere taviz niteliinde dinsel alm
yapmtr! 1949da ilkokullarn
drdnc ve beinci snflarnda
semeli din dersi konmu, Ankara
niversitesinin bnyesinde lahiyat Fakltesi alm, mam Hatip
Okullar renci almna balamtr. Blm burada bitiyor, bal
tekrar hatrlayalm: Usta: Necip
Fazl Ksakrek. Bu satrlarn brakn Sezai Karakou ya da onun
corafyasn, Necip Fazlla ne ilgisi
var? stelik hemen her blm benzer bir manzara arz ediyor.
Kitab okuyunca dorusu ok
zldm ve tantp tantmama konusunda tereddt ettim. Dnmek ve yazmak saygn iki eylem
ama maalesef yazar, adeta kafasndaki karmakark bilgileri yazya
dkebilmek iin Sezai Karakou,
Nzm Hikmeti birer basamak,
birer bahane olarak kullanm. Sistem yok, aklk yok, dnce yok,
iddia yok, ispat yok.
Nzm da, Sezai Karako da
Trkenin nemli airleri ve daha
iyi almalar hak ediyorlar.
YK-ROMAN
KTAPZAMANI
nsan kalabilmek
Hayatn kylarnda
Neslihan nderolu yeni yk kitab Filler ve Balklarda,

zaman zaman eitli kimlik sorunlarna yaklasa da daha
ok bireyi esas alyor. Yazar ksa cmleler yardmyla bireyin
amazlarn, ukde ve pimanlklarn gstermeye alyor.
S Suyun Balklar, Vicdan Saatleri adl iki yk kitab ve Dada Duman Yeri Yok
romanyla tandmz Abdullah Ata, yeni bir kitapla okur karsnda: Brndar.
rgt tarafndan karlan Yzba Celalin dada, bir maarada gzlerini amasyla balayan romanda okur kendini gerilimli bir hikyenin iinde buluyor.
FLLER VE BALIKLAR, NESLHAN NDEROLU, NOTOS KTAP, 153 SAYFA, 14 TL
BIRNDAR, ABDULLAH ATAI, EVEREST YAYINLARI, 205 SAYFA, 14 TL
SERDAR GVEN
eri Girmez miydiniz? adl

kitabyla 2013 Haldun Taner yk dln kazanan
Neslihan nderolu, bu kitabn ardndan Mevsim Normallerini yaymlamt. Bu sre zarfnda bir genlik
roman ve de derleme hazrlad.
stelik sadece kendi metinleriyle ilikili bir yazar deil Neslihan nderolu. Editrln yapt yk kitaplar, yk dergicilii gibi zorlu uralar
da ekleyince hayatnn neredeyse tmn ykye adam bir yazarla kar
karya olduumuzu syleyebiliriz.
Neslihan nderolu bir yk kitabna gre hayli hacimli olan Filler
ve Balklarda, zaman zaman eitli
kimlik sorunlarna yaklasa da daha
ok bireyi esas alyor. Sklkla bavurduu ksa cmleler yardmyla bireyin
amazlarn, ukde ve pimanlklarn
gstermeye alyor. Eve, belirli bir
mekna sabitlenmi kahramanlarn yklerini yazmyor nderolu.
ou yk kahramann evin uzanda (yazlkta, kyde, klada, sokaktayken) resmediyor. Evden fazla
uzaa kaamam, geride brakt
szyla boumaktan yorgun dm,
bir tr araf haliyle ne eve sabilen ne
de uzaa gidebilen kahramanlara yer
veriyor yklerinde. stelik anlatt
bireyin ruh haliyle tastamam uyuan
bir dil tercihi yardmyla, bu i skntsnn daha da etkili olmasn salyor
yazar. Zaman zaman kulland meteforlar yardmyla daha da pekien
bu dil ykleri daha da etkili klyor.
vgy hak ediyor
Yln en nemli yk kitaplarndan biri olarak ne kan Filler ve

Balklarda, zellikle yknn farkl nedenlerle vgy hak ettiini dnyorum. Bir, ki, , Tp adl
yk lkemizde pek konuulmayan
bir cinsel kimlik meselesine etkili bir
tonda yaklat iin nemli kanmca.
Kitaptaki bir dier nemli yk olan
Ammoya Bir Tabut da tpk ilk yk
gibi bir kimlik meselesi etrafnda
rlm. Fakat bu ykdeki esas can
alc nokta, bir yandan Trkiyedeki
gayrimslimlerin hayatna odaklanrken, bir yandan da kaytlara genellikle eitim zayiat olarak geen
klalardaki asker lmlerine deinmi olmas. Sryani bir askerin l-
YAMUR YAIZATLI
ada Duman Yeri Yok romannda bu topraklar,

bu corafyann acl bir
blgesini, bir trene doldurup uzun
bir yolculua kard kahramanlarnn trajik hikyeleri zerinden
anlatmt Abdullah Ata. Yangn
yerine dnen kylerinden ge zorlanan insanlarn ileli yolculuu, birbirine deen ve oalan hikyelerle
dile gelmiti. Ata ayn yolculuu
yeni roman Brndarda farkl bir
dzlemde srdryor. Bu kez yolculuk dalarda, daha az kiiyle ama ok
daha youn biimde ve yaya olarak
sryor. Bir dadan dierine, bir maaradan tekine, grnrde imdiki
zamandan gelecek zamana ama aslnda bugnden geriye, kahramanlarn ruhlarnda ve gemilerinde
sren bir yolculuk bu. Hayal ettikleri
gelecee doru zorlu bir mcadele
verirken kendileriyle ve gemileriyle hesaplaan genler Gaddar,
ekilmez, ocuklarn severken ayrm yapan, karlarn srekli alatan,
evden giden ocuklarnn gidi nedeni olan, baklar ar ve sert, fazla
konumayan babalar Abilerinin
hayatlarn yaamak zorunda kalan,
onlarn hayatn kuanarak geride
braktklar boluu doldurmaya alan kardeler Gelecek gzel gnleri dnrken kendilerini gemiin
karanlnda bulan roman kiileri
Neslihan nderolu
mn hem kladan hem de askerin

kynden iki ayr sahneyle anlatan
bu yknn, Trkenin unutulmaz
ykleri arasna gireceine kuku
yok. Toplumsal meselelerden bu denli
iyi bir yk karlm olmas bile bal bana vgy hak ediyor. Filler ve
Balklardaki eyrekte Fg Gl
adl yk ise d ile gerein arasndaki o ince izgide ilerledii, yer yer
byl bir hal ald iin zellikle
kayda deer. Bir yandan pimanlk,
dier yandan giderek byl bir hal
alan yknn finali yardmyla unutulmaz bir metin kyor ortaya. Neslihan nderolu, taksici ve mterisi
arasnda geen bu ykdeki birinin
ak, dierinin rtk derdi vesilesiyle
benzersiz bir yk kaleme alyor.
Netameli meseleler
Kitabn en dikkat ekici yks olan

eyrekte Fg Glnde sahicilik
duygusu bir an iin bile ortadan kaybolmuyor. Yazarn okurunu tam da
byl bir sahneye ekerken gereklik duygusunu kaybettirmemesi bal
bana vgye deer. yle ki, yknn finalinde denize dklm inekler bile artmyor okuru. Tastamam
hayatn iinden ykler yazd iin
mi, yoksa okurunu en bandan buna
inandrd iin mi, karar veremedim,
ama her koulda, en byl anda
dahi, okurunu hayatn kylarnda
tutmak gibi bir baars var Neslihan
nderolunun. Kitaptaki birok ykde bunu grmek mmkn.
Filler ve Balklar, bir yandan hayatn kylarna arpan, bugnle gemi
arasnda gidip gelen insanlarn
hikyelerine odaklanrken, bir yandan
da Trkiyenin netameli meselelerine
eilen, dili ve kurgusuyla ne kan ve
vgy hak eden bir kitap.
Gerilimli bir hikye
Herhangi bir corafya ad verilmese de hepimizin aina olduu

yerler, olaylar ve kiiler anlatlyor
Brndarda. rgt tarafndan karlm bir subayn dada, bir maarada
gzlerini amasyla balyor roman.
Yzba Celalin kbuslarla dolu uykusu, karmak ve korkulu ryalar
kitap boyunca srp gidiyor.
Brndar son blm hari iki anlatcyla srdrlen bir roman. Karlan subay Celal ve onu karan
rgt eleman Ferhadn anlattklaryla gerilimli bir hikyenin iinde
buluyor okur kendini. Roman ilerledike dier kiileri de tek tek tanyor,
hikyelerine tanklk ediyor.
Abdullah Ata ikencelerin,
zorlu doa koullarnn ortasnda yaama sava veren insanlarn,
her trl insan dla kar yine
28
Abdullah Ata
de insan kalma abalarnn arpc

bir rneini veriyor Brndarda. Gerilimi her sayfada biraz daha artan
hikyesinin yannda, roman kahramanlarnn ruh durumlarn ustalkla dile getiriyor. Romandaki olaylar
bize anlatan Celal ve Ferhadn yannda Alaattin, evn, Hazal, Aygl,
birer masal kiisi gibi anlatlan iki
yal kadn, gzleri yal analar, kayp aabeyler, babalar ve komutanlar
da yerlerini alyor. yle canl iziliyor ki bu roman kiileri, sanki ok
uzakta deil hemen yan banzda,
bilmediiniz bir memlekette deil
hemen alt sokanzda ya da bir kitabn sayfalar arasnda deil dakika
dakika tkettiiniz hayatn iinde
yayorlar.
Herkes yaral
Abdullah Ata romannda olaylarn getii blgenin, taraflarn, srdrlen savan ayrntlarn verip
kolayc bir yaklam benimseyebilir,
bunun getirilerini hesaba katarak,
hatta rzgrndan yararlanarak edebiyat d birtakm ltlerin yedeinde kendine bir yol aabilirdi. Bylesi bir yaklamdan uzak durmas
onu ve Brndar okurun gznde bir
basamak daha ykseltiyor.
Hikyeleri anlatlan hemen herkesin yaral olduu Brndar, adyla
da ilgi ekecee benziyor. Yer yer masals unsurlara yaslanan akc, salam diliyle, arpc sonu ve gerilimli
atmosferiyle etkisinden uzun sre
kurtulamayacanz bir roman.
MZK
KTAPZAMANI
Mzikli ve gizemli bir yolculuk
Bir uzay maceras

ADALET, ANN LECKIE, EV.: YAPRAK ONUR,
THAK YAYINLARI, 408 SAYFA, 29 TL
Mzik dnyasnn sra d isimlerinden Patti Smith be yl

nce srpriz yaparak anlarnn ilk cildini yaymlamt. O
kitap sanatya ABD Ulusal Kitap dln kazandrd. Smith
hayatn anlatmaya M Treni adl yeni kitabyla devam ediyor.
FOTORAF: AP, ADAM IHSE
M TREN, PATTI SMITH, EV.: SEDA ERSAVCI, DOMNGO YAYINEV, 280 SAYFA, 22 TL
AL PEKTA
az srad insanlar
vardr,
haklarnda
yazlan
biyografiler
sadece buz dann bir ksmn gsterir
okura. Grnmeyen ksm ise ancak o
kiinin paylamasyla ortaya kar. Patti
Smith bu srad insanlar kafilesinin en
gizemlilerinden. 1975 ylnda kard
Horses albm ile punk rockn domasnda byk etkisi olan ve punkn
vaftiz annesi olarak anlan Smith, sadece mzisyen kimliiyle deil, airlii ve
yazarlyla da milyonlar etkiledi. Bruce
Springsteen ile birlikte yazd Because
the Night arksn sanrm lkemizde
de duymayan ok az insan vardr. Smith
krk yldr arklar, politik duruu ve aykr kiiliiyle bir ekilde hayatlarmza
dokundu. Elbette onun anlatacak ok
eyi vard. Gizemli dnyasnn kapsn
be yl nce srpriz yaparak aralamaya
balamt: Dilimize oluk ocuk olarak
evrilen Just Kids adl an kitabn yaymlad. Kendisine ABD Ulusal Kitap
dln kazandran bu kitap sayesinde
Smithin dnyasna ve 70li yllarn mzik, edebiyat ve sanat leminin bilinmeyenlerine vkf olduk. Patti Smith anlarn anlatmaya M Treni adl yeni kitabyla
devam ediyor. Bu, sradan bir an kitab
deil. Bir ozann ruh ve zihin dnyasnn kilitlerini aan bir anahtar adeta.
Verdii bir rportajda kitaptan, Bu kitap
ben neysem o diye bahsetmiti Smith.
Gerekten de M Treninde i dnyasnn
btn pencerelerini bize ayor.
Ryayla balayan bir yolculuk
Patti Smith M Treninde okuru heyecan

verici bir yolculua karyor. Yolculuk
mzisyenin bir ryasyla balyor. Ryasnda bir kovboyla konuuyor ve kovboy
ona, Hibir ey hakknda yazmak o
kadar da kolay deildir. diyor. Kitap boyunca birka yerde daha karlatmz
bu cmle aslnda Smithi kitab yazmaya
iten sebep. nk sanat bu cmlenin
tam aksinin aslnda mmkn olabileceini ispatlamaya giriiyor ve onun bu
inad bize gizemli bir dnyann kaplarn
ayor. Elbette hibir ey hakknda yazmyor Smith: Kendisi hakknda her eyi
byk bir samimiyetle kda dkyor.
Ei Fred Sonic Smithin, evlilik yldnmlerinde kendisine ocuk dourma sz
karlnda verdii, istedii bir lkeye
seyahat hediyesinden tutun da bir airin
kendisine ya gnnde hediye ettii eski
Ann Leckie imzal 2014

Hugo En yi Roman
dl sahibi Adalet,
dokuz dll bir roman.
Yazar olmadan nce
garsonluk, resepsiyonistlik gibi iler
yapan Leckie, ilk roman ile ald
Hugo, Locus ve Nebula gibi dllerle
dikkatleri zerine ekmeyi baard.
Radch mparatorluu serisinin ilk
kitabnda, bir zamanlar kendisine bal
binlerce galaksiye korku salan devasa
bir uzay gemisinin maceras anlatlyor. lemenin dier kitaplar da thaki
tarafndan yaymlanacak.
zpetekten ikinci roman

SEN BENM HAYATIMSIN, FERZAN ZPETEK, EV.:
EMSA GEZGN, CAN YAYINLARI, 240 SAYFA, 20 TL
lk roman stanbul
Krmzsn getiimiz yl
yaymlayan ynetmen
Ferzan zpetek, ikinci
romann da yaymlad:
Sen Benim Hayatmsn. emza Gezginin
talyancadan dilimize kazandrd romanda, hayatn tm renklerine tutkuyla bal, hepsi bir dierinin yksyle
beslenen ilgin karakterlerin hikyesini
anlatyor zpetek: Aktr olmak isteyen
bir santral operatr, narsist bir trans,
yldzlarn ihanetine uram bir kasiyer, kleptoman bir prens ve bu kahramanlarn sevgisiyle sarmalanm nl
bir ynetmen
paltoya kadar pek ok anekdot...
Patti Smith iin meknlar adeta kutsal bir deer tayor. Bunlarn banda da
her sabah kalkar kalkmaz adeta bir ibadet
nevesiyle gittii Greenwich Villagetaki
Cafe Ino geliyor. Mzisyen burada hep
ayn masaya oturuyor. Kitaptaki birok
hatraya yolculuk da bu mekndan balyor. Amerikada Fransz airlerin tannmasna sebep olan Patti Smith, sadece
kitaplara ve yazarlara deil eyalara da
tutkun ve neredeyse hayatna giren her
nesneye bir kimlik giydiriyor.
Mzisyenin anlarnda en fazla yer
tutan ise yapt yolculuklar. Londradan
Berline, Mexico Cityden Tokyoya kadar urad meknlarn onun hafzasnda silinmez izleri var. zellikle de
kafeler. Pariste Le Rouquet, Viyanada
Cafe Josephinum, Uppsalada Cafe Uroxen, Berlinde Cafe Zoo Asl dikkat
ekici olansa Smithin yllar sonra bu
yolculuklardaki en kk detay dahi
hatrlyor oluu. Bunda elbette yanndan ayrmad fotoraf makinesi ile ekilmi siyah beyaz fotoraflarn byk
pay var. Kitabn sayfalarn evirdike bu kareleri de gryoruz. Bir balon,
kahve makinesi, bir masa, Hermann
Hessein daktilosu, Virginia Woolfun
bastonu, 1972de Bobby Fischer ve Boris
Spassky arasndaki oyunda kullanlan
satran masas Her kare yazarn bize
anlatt hatrann ve ann zihnimizde
canlanmasna yardm ediyor. Seyahatlerinin vazgeilmez duraklar ise Bertolt
Brecht, Sylvia Plath, Arthur Rimbaud ve
Jean Genet gibi birok air ve yazarn
mezarlar. Edebiyata bu denli dkn

bir sanatnn o meknlarda nasl bir
ruh haline brndn sanrm uzun
boylu anlatmaya gerek yok.
Dnn airleri bugnn dedektifleridir
M Treninde Patti Smithin zihninde

bugnn ve gemiin, kazanmlarn
ve kayplarn, hayalle gerein nasl
i ie getiini gryoruz. Annesi, babas, ocuklar, erken yata kaybettii
kocas, mzisyen Fred Sonic Smith,
ondan sadece bir ay sonra len erkek
kardei Todd ve dierleri. Hayattaki
kazanmlar kadar kaybettikleri de
sanatnn zihnini srekli megul ediyor. Kitapta Haruki Murakami, W. G.
Sebald, Jean Genet, Roberto Bolao
gibi yazarlarla, Dnn airleri bugnn dedektifleridir. mrlerini yznc dizeyi aydnlatmaya adarlar.
diye anlan airlerle tanyoruz.
M Treni takntl, ayrntlara dkn,
meknlar kutsayan, edebiyata ve sanata
k, hayalle gerek arasnda gidip gelen,
eyay ete kemie brndren bir mzisyen-ozann seyir defteri. Kitap, onun her
arksnn arka plannda derin ve gizemli
bir dnya olduu gereini gsteriyor bize.
Yazd iirlerin, ark szlerinin ifreleri
bu anlarda gizli. Irak Savan protesto
edip George W. Bushu sulamak iin tura
kan, srail hava saldrlarna maruz kalan
Lbnann Qana ky ve Guantanamoda
hapis yatm Murat Kurnaz isimli Trk iin
ark yazan eylemci Patti Smithle, Bir
sevgilin yoksa herkes sevgilindir. diyen
Patti Smithle tanyoruz.
29
Matematikle gelen gzellik

AK VE MATEMATK, EDWARD FRENKEL, EV.: CEM
KESKN, PALOMA YAYINEV, 415 SAYFA, 35 TL
nl matematiki Edward
Frenkel, Ak ve Matematik
adl kitabnda matematiin daha nce hi grlmemi, bir sanat eserinin
gzellii ve zarafetiyle dolu ynn ortaya koyuyor. Frenkel, matematiin evrenin akna yn verdiini, ekillerinin ve
erilerinin arkasna saklandn, kk
atomlardan en byk yldzlara kadar
her eyin dizginlerini elinde tuttuunu
yazyor. Ak ve Matematik hayat zenginletirmek, dnyay ve iindeki yerimizi
daha iyi anlamak iin bir davet.
Yneticileri Google anlatyor

GOOGLE NASIL YNETLYOR?, E. SCHMIDT, J. ROSENBERG, EV.: CEM ZDEMR, TMA, 320 SAYFA, 35 TL
Dnya ekonomisinin
belkemii haline gelen,
internet trafiinin %82sini
yneten Google, 2013
ylnda 53 milyar dolar ciro
yapan bir irket. Ayn zamanda merkez
kampsn bahesini dzenlemek iin im
bime makinesi almak yerine 200 keiyi
ie alan bir irket Peki, dnyann en
hzl byyen, en ok beenilen, en ok
konuulan irketi Google nasl ynetiliyor? Sorunun cevabn Googlen iki tepe
yneticisi, cra Kurlu Bakan Eric Schmidt
ve rnlerden Sorumlu Kdemli Bakan
Yardmcs Jonathan Rosenberg veriyor.
DN
KTAPZAMANI
Geride yaanmaz bir hayat braktlar

Ali Demirel, slm Nasl Yaadlar adl kitabnda Peygamber
Efendimizin ve ashabnn hayatlarndan kesitler sunuyor.
Drt blmden oluan alma, aile ve kulluk hayatndan
sosyal yaantya kadar pek ok konuda rneklerle dolu.
ASLIHAN KEKOLU
nsaniyet, bir olma yolculuu. O yzden insan olmadan slam olunmuyor.

nsan olma cehdini gsteremeyenler, baka trl var
olularn iine giriyor. Cehennemdeki
Gayya kuyusu gibi, dlerinin sonu
yok. rade snrlandrmazsa ehvet, gazap ve akl kuvvelerinin ifrat ve tefrit
mertebeleri, yeni ve dehetli terkiplerle
beeriyetin karsna farkl zalim kimlikleri karyor. Emine Erolu, Var
Olma Yolculuunda Yokluu Seenler balkl yazsnda bu ifadelere yer
veriyor. Yaznn en can alc yan, slam
noktasndaki zaaflarmzdan kaynaklanan beeri, sosyal ve ahlki problemlere yapt vurgu. slam anlalabilecek ve rnek alnacak bir biimde
yaayan Efendimiz (sallallahu aleyhi ve
sellem) ve sahabe nesline baktmzda
bizdeki zaaflarn daha da grnr olduu aikr. yle ki, gnmzde din
ve Mslmanlk algmz maalesef farz
ve belki baz snnet ibadetlerle snrlanm durumda. Namaz klmak, oru
tutmak, hac vazifesini ifa etmek elbette
dinin olmazsa olmazlar. Ancak slam
ftrat zere bir hayat srmenin, daha
fazlasn gerektirdii de bir gerek.
Hsl, slam olmak noktasnda biraz
fazla kanaatkrz
Bu gerei daha iyi anlamlandrmak ve buna zm bulmak iin szden ok hal diline ihtiyacmz olduuna phe yok. Aile hayatndan sosyal
yaantsna kadar geni bir yelpazede
slamiyeti hakkyla yaayanlarn hayatlarna mesela Bata Efendimiz
Hazreti Muhammed Mustafa (sallallhu
aleyhi ve sellem) ve sahabe efendilerimizin hayatlarna k tutan slam Nasl
Yaadlar kitab bu anlamda her ruha
ifa bir alma. Ali Demirelin kaleme
ald kitap, Ik Yaynlar etiketiyle
okurla bulutu. Drt blmden oluan
kitapta Mslmann aile ve kulluk hayatndan sosyal yaantsna kadar pek
ok konu yer alyor. Birinci blmde
aile hayatna, ikinci blmde sosyal
hayata k tutan rnekler anlatlrken,
nc blmde kulluk, drdnc blmde ise ashab- kiramn Peygamber
Efendimize olan sevgisi ve ball
misallerle izah ediliyor.
Allah Resulnn (sallallhu aleyhi
ve sellem) setii diplomatlarda arad
zelliklerde dahi temsile verdii nem,
KAYI VII: KUTSAL TTFAKA KARI, AHMET MRGL, TMA YAYINLARI, 304 SAYFA, 18,50 TL
Prof. Dr. Ahmet

imirgil'in yediden
yetmie herkesin ilgi
ve beenisini kazanan
Osmanl Tarihi Kay
serisi, yedinci kitabyla devam ediyor.
Kay VII: Kutsal ttifaka Kar'da II.
Sleyman, II. Ahmed, II. Mustafa, III.
Ahmed ve I. Mahmud dnemleri yer
alyor. Kitapta Viyana bozgunundan
sonra, Karlofa Antlamas'na kadar sren bir lm kalm mcadelesi
ve ardndan toparlanma abalaryla
birlikte Osmanl'ya bu imkn tanmak
istemeyen Batl devletlerin amansz
saldrlarna ahit olacaksnz.
SLMI NASIL YAADILAR, AL DEMREL, IIK YAYINLARI, 216 SAYFA, 12 TL
Osmanl, Kutsal ttifak'a kar
mknsz bir diyalog

KONUMANIN MKNSIZLII ZERNE BR DYALOG,
OSMAN AKMAKI, BANKASI YAY., 76 SAYFA, 8 TL
Osman akmak,
Konumann mknszl
zerine Bir Diyalog adl
kitabnda farkl bir deneyim sunuyor okura. Kitap,
iki belirsiz kii arasnda geen trnak ii
diyaloglardan oluuyor. 76 sayfalk kitap
u ilgin soru ile balyor: ki insan arasnda konumann imknsz olduuna
inandn sanyordum. Ama baksana sen benimle sylemeyi istediini
sylyorsun. Bu bir eliki deil mi? Bir
sohbet eliinde bu elikiyi zmek de
okura kalyor.
100 bin yln ksa tarihi

KISA DNYA TARH, AL MEN, TMA YAYINLARI, 400 SAYFA, 19,50 TL
Ali Demirel
sahabenin mmin kardeine zarar gelmemesi iin yoldaki bir ta kaldrmada

gsterdii dierkmlk ve nice rnek kitapta gayet anlalr bir slupla aktarlyor. Yazar, Asr- Saadetten verdii bu
rnekleri gnmzde yaanan benzer
olaylar karsndaki tavrmza da deinerek ele alyor.
Allah bana Cennette gz versin
Kitapta anlatlan en ibretlik hadiselerden biri, Allah yolunda bir gzn feda
eden Ebu Sfyann bu olay karsnda
gsterdii teslimiyet ve memnuniyet.
yle ki, Ebu Sfyan Mslman olduktan sonra slam iin yaplan btn
savalara gnll olarak katlr. Taif
Savanda bir gzne ok isabet eder.
Duyduu mthi ac esnasnda dahi
Ebu Sfyann dudaklarndan u sevin
nidalar dklr: Bu benim gzm,
Allah yolunda feda ettiim gzm; bak
ehit oldu. Hatta Allah Resl, onu bu
halde grnce kendisine u teklifi yapar:

stersen dua edeyim, Allah bu gzn
eskisinden daha iyi bir ekilde sana iade
etsin. stersen sabret, Allah bu kan
gzn yerine, cennette daha hayrl bir
gz versin... Ebu Sfyann cevab bellidir: Allah bana cennette gz versin,
ben bu hale sabrederim. Ebu Sfyan
dier gzn de Hazreti mer zamannda Yermk Savanda kaybeder. Bu
halde iken bile, Bugn Allahn nemli
gnlerinden bir gndr. Bugn Allahn
dinine yardm edin. Allah da size yardm etsin. diyerek Mslmanlar savaa cesaretlendirir.
Byle ibretlik hikyelerle dolu kitabn nszndeki u cmleler kitaptan
istifade etmek iin en gzel gereke: O
ve Onun gzide ashab gzeldi, hep
gzellii temsil ettiler ve arkalarnda
bize rnek olacak, hayatmzn her karesini kuatacak, nmz aydnlatacak gzel bir hayat braktlar.
30
Ali imen Ksa Dnya

Tarihi'nde, avclk ve
toplayclkla balayan;
Mezopotamya'dan Roma
uygarlna, Rnesans'tan
Tanzimat'a, Hal Seferleri'nden kinci
Dnya Sava'na, Japonya'dan Amerika'ya
uzanan 100 bin yllk uzun bir yolculuun ksa tarihini anlatyor. Kitap, tarih
ncesinden bugne imparatorluklarn
ykselii ve k, dnya siyasetine yn
veren olaylar, kiiler, savalar ve fikirlerin yan sra Osmanl ve Trk tarihiyle
balantl hadiselerin ncesi ve sonrasna
da genel bir bak niteliinde.
Ya sen leceksin, ya ben!

ANNE BAK KM GELD, AYE ERBULAK, LABRENT YAYINLARI, 140 SAYFA, 14 TL
Trk polisiye edebiyatnn

kadn kalemlerinden Aye
Erbulak'n Anne Bak Kim
Geldi? adl beinci roman
okurlarla bulutu. Erbulak,
farkl bir polisiye kaleme aldn daha
romann banda katili okuyucuya sunarak
gsteriyor. 30 yl nce kaybolan bir anne,
annesini bulamad iin teselliyi yurtdna gitmekte bulan bir oul ve bir anneyi
ldrecek kadar gzn karartm baka
bir roman kahraman... Romann srr
kapaktaki u cmlede sakl: Bu dnya ikimize dar kzm... Ya sen leceksin, ya ben!
EDEBYAT
KTAPZAMANI
Edebiyata Varlkta balayanlar
Sevgili can anneciim

MEKTUPLAR 1, SMHA AYVERD-BELKIS DENGZ, KUBBEALTI NERYATI, 280 SAYFA, 20 TL
Varlk Yaynlarnn antoloji dizisinden yaymlanan Yaar Nabi

Nayr Genlik dlleri Antolojisinde 1991-2015 yllar arasnda dle deer grlen 56 isimden birer eser yer alyor.
Kendisine gelen her bir

mektuba, Mektuba
cevap vermemek, selm
verenin selmn almamaktr. sz gereince
cevap veren Smiha Ayverdinin okurla
buluan mektuplarna bir yenisi eklendi.
Mektuplar 1 adn tayan kitap, Smiha
Ayverdi ile kendisine emanet edilen ve
gen bir retmen olan Belks (Beeli)
Dengiznin uzun yllar devam eden
mektuplamalarndan meydana geliyor.
Kitapta, Ayverdinin Yavrum, z
Kzm Has Kzm dedii Dengizden
Benim Canm Anneciim, Sevgili
Can Anneciim gibi hitaplarla ald
pek ok mektup yer alyor.
YAAR NAB NAYIR GENLK DLLER ANTOLOJS (1991-2015), KOLEKTF,

VARLIK YAYINLARI, 256 SAYFA, 14 TL
TEMEL KARATA
rettikleriyle edebiyatta yol arayna

kan gen ykc ve
airleri, en doru jriyle tescilleyerek yazarlk onay verdiini dndm Yaar Nabi Nayr Genlik
dlleri, yayn hayatnn 82nci ylna varan Varlk dergisinin en nemli aralarndan. Bu deerli dln
en nemli nitelii, zellikle hikye
alannda dle deer grlenlerin
byk ksmnn Trkiye edebiyatnda zaman iinde bir yer bulmu olmalardr. Bu da, deerlendirmenin
elden geldiince izan ve vicdan
llerinde yapldn, dosyalarn
okunduunu gsteriyor. On binlerce
sayfay bulan bavuru dosyalarnn
bir ay gibi ksa sreler iinde deerlendirilerek sonucun akland; bir
akm, siyasal veya sosyal bir bak
simgeleyen yazarlarn adn tayan
dllerin, kriterler hie saylarak
kulvar d isimlere pay edildii lkemizde, edebiyat dllerindeki izan
ve vicdan meselesinin ayr bir yaznn, hatta incelemenin konusu olduunu belirterek bahsi kapatalm.
1933ten bu yana Trkiye edebiyatnda gndem belirleyen birka aratan biri oldu Varlk dergisi. iir ve hikyede edebiyatmza
birok yeni isim kazandran Yaar
Nabi Nayr Genlik dlleri ise 25
yldr aralksz veriliyor. Varlk Yaynlar 1991den bu yana sren bu
yolculua eyrek asr sonra bir gz
atmak, Yaar Nabi Nayr Genlik
dlne deer bulunanlarn bugn edebiyatn neresinde bulunduunu edebiyat okuru ve camiasyla paylamak ve belki de bir
kez daha hatrlatmak iin yararl
bir almaya imza atm. Kitab
yayna hazrlayan da yine bir Yaar Nabi Nayr Genlik dl sahibi, Mehmet Erte. Yaar Nabi Nayr Genlik dlleri Antolojisinde
toplam 56 air ve ykcden birer
esere yer veriliyor.
eyrek asrn edebiyata yansmas
Antoloji, 1991 ylnda Yaar Nabi

Nayr Genlik dllerinin ilk sahipleri olan Altay ktemin Krm-
Bir casus'un hatralar

BLGELN YED STUNU, T. E. LAWRENCE, EV.: B.
LGEEN, CHVYAZILARI, 704 SAYFA, 49,90 TL
Yaar Nabi Nayr
Arabistanl Lawrence
namyla bilinen T. E.
Lawrence'n kaleme
ald Bilgeliin Yedi Stunu, nc basks ile
okurla bulutu. Kitapta tarih bilgiler,
I. Dnya Sava srasnda Araplarn
Trklere kar balatt bakaldr
hareketinin bizzat mimar, ynlendiricisi olan bir ngilizin gznden
veriliyor. Efsanevi casus Osmanl'nn
blgedeki egemenliine son verirken,
blgeye grevlisi olarak geldii ngilizlerin de oyunlarn boa karyor.
Bir kar tarih manzumesi

BRNC OUL ARKI, ERDAL ALOVA,
BANKASI YAY., 296 SAYFA, 30 TL
Sema Kaygusuz
z Tyn D adl iiri ve Sibel

Trkmenolunun Talihsiz Muazzez yksyle balyor. Antolojide
yer alan isimlerin byk bir ksm
bugn de Trkiye edebiyatnda varlklarn srdryor: 1994 ylnda iir
dalnda dle deer grlen Tuna
Kiremiti, 1995te yk dln alan
Sema Kaygusuz, Mge pliki (1996,
yk), Karin Karakal (1998, yk),
Varlk dergisindeki emeiyle tannan
ve bu antolojiyi de yayna hazrlayan
Mehmet Erte (2003, iir) Antoloji,
bu isimlerin de aralarnda bulunduu
onlarca ykc ve airin bir ynyle edebiyat sahnesine k noktalarn imlerken, Trkiye edebiyatnn
Varlkn sayfalarnda dnden bugne kat ettii yola ilikin de genel bir
Karin Karakal
izlenim edinme olana sunuyor.

phesiz, antoloji yapmann
amalarndan biri geni bir kitleye
ulaabilecek eserleri okurla buluturmaktr. Antolojiyi hazrlayan Mehmet Erte, belli ki bu kstas fazlasyla
dikkate alarak ve kitaba ad veren
eserleri seme kolayclndan kaarak, 1991den bu yana dle deer
bulunan yazar ve airlerin iz brakan
ya da brakacan ngrd eserlerini semeye gayret etmi. Dikkatli
okur tarafndan fark edileceini umduum bu zen, antolojinin niteliini de artryor. Antolojide yer alan
birka ismi hatrlamakta zorlannca,
yazarlarn gncel zgemilerine de
yer verilebilir miydi, sorusunun aklmdan getiini belirtmeliyim.
31
Birinci oul ark'da

Erdal Alova, Kibele'den
Mithras'a Anadolu
Gizemleri'nin etkili
olduu bir corafyada
yaanan gizli tarihi, resmi tarih
karsnda iirle deifre ediyor. Bir
bakma zel adlarn ve tarihlerin yer
almad bir kar tarih yazyor.
Bylece tarihsel nyarglardan, verili
resmi bilgiden uzak bir dzlemde
Anadolu uygarlklarna yeni bir taraftan bakyor okur. Kitabn epigrafyla syleyecek olursak: Bkya, iir
deildir, bu bir akarsudur.
Gazetecinin el kitab
HABER ESTET: GAZETECNN EL KTABI,
KOLEKTF, KAYNAK YAY., 406 SAYFA, 22 TL
Gazeteciliin evrensel
ilkelerinin bilinmesi
iin bir el kitab mahiyetinde oluturulan
Haber Estetii: Gazetecinin El Kitab'nda temel yazm
kurallarndan fotoraf ve kamera
ekimindeki standartlara, gazetecilikle ilgili mevzuattan grntl
habercilie, rportaj tekniklerinden
kurguya, bir gazetecinin her an
ihtiya duyaca bilgiler yer alyor.
SNEMA
KTAPZAMANI
Filmler ve travmalar
On unutulmaz gn
O GN, CAN DNDAR, CAN YAYINLARI,
240 SAYFA, 19,50 TL
Sevcan Snmezin Filmlerle Hatrlamak adl kitab, toplumsal travmalarn beyazperdedeki temsillerini gsteren bir alma. Kitapta sinemamzdan Press, Nefes,
Eve Dn, Iklar Snmesin gibi pek ok rnek var.
FLMLERLE HATIRLAMAK, SEVCAN SNMEZ, METS YAYINCILIK, 168 SAYFA, 16 TL
Press (2010)
GNSEL IIK
een ay braktmz
yerden devam ediyor
hikye: Hukuku Sinemada Grmek kitabndan hareketle hukuk beyazperdede kalmasn temennisinde bulunmutuk. imdiyse elimizde
bu temenninin gerekleebilmesi iin
gerekeni gsteren bir alma var: Filmlerle Hatrlamak: Toplumsal Travmalarn
Sinemada Temsil Edilii.
Misak- Milli ahalisi olarak yaadmz topraklara yeni travmalar armaan
etme cmertliinden vazgemezsek,
hukukun glgesini ancak beyazperdede
kovalamaya devam edeceimiz aikr.
Tasada ve kvanta bir olmak yerine
atom alt paralara varasya paralanmak, ortak gemiten beslenip ortak
bir gelecek ina etmeyi engelliyor. Ortak gemi, insanlarn belli biimlerde
davranmasna neden olur. diyor Sevcan Snmez kitabnda. Eer gemilerimizi ortaklatrabilseydik aclarmz,
hakszlklara kar durma biimimiz
ortak olurdu. Krtlerin kendi gemii,
Alevilerin kendi gemii, dindarlarn
kendi gemii, ateistlerin kendi gemii olmazd. Bugn en iddetli travmay
yaatacak ekilde en vahi hamlelerle
hayat hakk elinden alnmaya allan
Hizmet Hareketinin, herkesi kendi konumunda kabul etme ve herkesin acsyla dertlenme felsefesi hayat bulsayd
travmatik bir lkede yayor olmazdk.
Oysa lineer zamandaki ilerleyie paralel bir mesafe kat edilebildi mi diye baktmzda manzara i ac deil. Kitaptaki filmlerden ilerleyelim: Press, 90lardaki
olaanst hal ve terr ortamnda gazetecilik yapmaya alan bir grup insann
hikyesini anlatyor. O gn iin zorlu,
bugnden baknca trajikomik grebileceimiz durumlard bunlar. Ta ki pek
Medya basknna kadar! O dnemde ve o
corafyada yaanmasna armadmz
(aln size travma!) ceberutluk, 2015 stanbulunda yaand. ki trl yorumlamak
mmkn: 90larda zgr Gndem gazetesinin bana gelenlere kar durulabilseydi, 2015te Bugn gazetesi zgr Dnce adyla kmak zorunda kalmazd!
Ya da yle diyebiliriz: 2015te pek Medya
zerinden yaatlan travmay kabullenirsek 10 yl sonra ne halde olacamz kestirmek mmkn deil.
Bu rnek sadece mlkiyet ya da hr
teebbs hakknn gasb deil, ayn
zamanda insanlarmzn nemini an-
Trkiye'nin tarihinde
yle kritik gnler, yle
dnm noktalar vardr
ki, o gnler baka trl
yaansa biz farkl bir
lkede yayor olurduk. Bazen bir
seim, bir suikast, bir kaza ya da felaket herkesin hafzasna kaznmtr.
Can Dndar, O Gn adl belgesel
kitabnda, tarihimizdeki on unutulmaz gnn 24 saatlik yklerini
anlatyor. Tan Baskn, Beyaz htill,
Menderes'in Uak Kazas, Krfez'de
Sava, Sivas Cehennemi, 17 Austos
Deprem Gecesi bunlardan birka
Sinema ile terapi

TERAP OLARAK SNEMA, J. IZOD, J.DOVALIS, STANBUL KLTR NV. YAYINLARI, 288 SAYFA, 28 TL
Kayp, hayatn kanlmaz

gereklerinden. nsanlar
olgunlamak ve hayatn
deerini anlayabilmek iin
acy ve yaadklar trl
kayplarn yasn tutmay renmek zorunda. Peki, sinema byle bir srete bize
yardmc olabilir mi? Terapi Olarak Sinema
adl kitapta Clint Eastwood'un Milyon
Dolarlk Bebek, Krzysztof Kieslowski'nin
Renk lemesi, Kim Ki-duk'un lkbahar,
Yaz, Sonbahar, K ve lkhabar ve Terrence Malick'in Hayat Aac gibi filmleri
mercek altna alnyor ve filmlerdeki
karakterlerin kederle birlikte nasl bir
dnm geirdii irdeleniyor.
Pamuk'tan resimli stanbul

Nefes (2009)
lamaktan srarla kand bir basn

hrriyetini engelleme giriimi. Basn
hrriyeti algs ounluk iin hl lks
ve neredeyse marka bir talep. Oysa
deindiimiz ortak gemi meselesi
tam da bunun zerinden ekilleniyor.
Douda yaanan insanlk sular uzun
zaman lkenin Batsnn gndeminde
olmad, nk bundan haberleri bile
yoktu! zgr Gndem zerindeki basklarn asl amac da buydu: Blgeden
haberler yaparak devletin yanllarnn grnr/ bilinir klnmasn engellemek. u an zift medyas dndaki
seslerin kesilme abas, eskisinden
ok daha vahice, btn toplumu kr,
sar ve muhakemesiz klma hedefine
doru adm adm ilerliyor.
Travmalar ve filmler
Travmalarmz muhtelif, mmbit

Filmlerle Hatrlamak kitabnda beyazperdeden trl rnekler var. Yazarn
anlama abas takdire ayan ancak kimi
deerlendirmelerinde eldeki malzemeden hareketle yorum yapmak yerine,
batan sahip olduu fikre malzeme
bulma abas gze batyor. Mesela Nefes
ve Eve Dn filmlerindeki iddet sahnelerini, ayn kuramdan hareketle ama
farkl yorumluyor. 12 Eyll ikencelerini
gsteren Eve Dn iin yorumu izle-
yiciyi oke ederek bilinlendirme iken,

Nefesteki benzer sahnelerin yok sayma ve kanma duygusu retebilecei
eletirisini getiriyor Snmez.
Keza yapld dnemin artlarna
gre deerlendirilmesi elzem olan Iklar
Snmesinde travmay temsil edecek bir
karakter bulamam yazar. Seyircinin,
asker Muratla zdeleeceini savunuyor, zira Murat kyllere saygl, terriste bile hukuk erevesinde davranyor,
insanca muamele ediyor, hepsinden te
nizam bir konumas var. Oysa tam da
bu sebeple, Muratn konumasnn tarih
kitaplarndan ve Genelkurmay bildirgelerinden fark olmad iin Murat karakterden te bir tip. Buna mukabil PKKl
Seydann da itici zellikleri mevcut ancak
zaten bakmamz gereken yer buras deil!
Filmde travmay temsil eden ne Murat
ne Seyda; ekmek paras uruna koruculuk yapmak zorunda kald iin Seyda
tarafndan ldrlen Aponun babas
Haydar Aa... Ky tamamen boaldktan
sonra bile Aposunun emaneti torunuyla
topran terk etmeyen ve birbirleriyle bouurken yakalad Muratla Seydann
ikisini de sulayan, sorumlu tutan ve her
eye ramen Iklar snmesin! diye feryat ederken vurulan Haydar Aa
Travmalarmzn temsilleriyle iyilemek nasip olsun.
32
Resimli stanbul: Hatralar ve ehir, Orhan Pamuk, Yap Kredi YAY., 532 sayfa, 60 TL
Orhan Pamuk, stanbul - Hatralar ve ehir

kitabnda anlattklarn,
arivlerden setii eski
fotoraflarla birlikte
foto albm olarak yaymlad. Kitapta, Ara Gler'den Cartier-Bresson'a,
stanbul'un eski fotoraflarndan
eski gazete koleksiyonlarna kimsenin grmedii 230 yeni resimle
bambaka bir stanbul var. Resimli
stanbul: Hatralar ve ehir resme
dayanan, ap her kesinden baklp
okunacak bir kitap.
Kurtulu Sava'nn kahramanlar

KSKN PAALAR, ZEKERYA YILDIZ, NESL
YAYINLARI, 272 SAYFA, 15 TL
Kurtulutan kurulua devrilen yllar... Memleketin

zor zamanlar... Yeni dnemin sanclar iinde matbuattan siyasete her tarafta
derin fay krklar ttihatlar, kinci
Grupular, Hilafetiler, Cumhuriyetiler...
Ve Kurtulu Sava'nn kahramanlar olan
paalar arasnda ba gsteren kurulu
kavgas... Menemen, Srgn Sultan ve
1930 Yalanc Bahar gibi kitaplaryla tannan Zekeriya Yldz yeni roman Kskn
Paalar'da yakn tarihin sayfalarnda bir
yolculua karyor okuru.
SPOR
KTAPZAMANI
Kitab da futbolu kadar baarl

Dnyann en byk futbol yldzlarndan Zlatan brahimoviin yazar David Lagercrantzn yardmyla kotard otobiyografisi her bakmdan etkileyici. Bosnal Mslman bir baba ile Hrvat
bir annenin olu olan brahimoviin hayat tam bir peri masal. 20 yl iinde, alktan ve bisiklet hrszlndan dnyann en zengin sporcularndan biri olmaya uzanan yolun yks...
AHMET AKIR
i uzatmaya gerek
yok, bu yln en iyileri
listesinde ilk sralarda
yer alabilecek bir kitap Ben Zlatan brahimovi. Yani brahimoviin kitab
da futbolu kadar baarl. Tabii bunda
yazar David Lagercrantzn payn da
unutmamak gerekiyor.
Dorusunu isterseniz, okumadan da
iinde neler olduunu tahmin edebileceim bir kitapt bu. brahimovi 15 yla yakn
sredir futbol dnyasnn en nemli figrlerinden biri. Belki Messi ve Ronaldonun
gerisinde kalm olmak gibi bir sorunundan
sz edebiliriz ama onun ne kt noktalar da grmezden gelemeyiz. Bunlar arasnda
gittii her takm ampiyon yapmas, ilk sraya yazlabilir. Att inanlmaz gzellikteki gollerin aylarca televizyonlarda gsterilmesine de alkn saylrz.
Evet, kitabn ieriini tahmin etmek
zor olmayabilir ama dndmden ok
daha zorlu bir ocukluk geirmi brahimovi. Bosnal baba efik brahimovile
Hrvat bir annenin ocuudur. Baba Mslman, anne Hristiyandr ama bu durum
pek sorun olmaz. nk sava ok daha
byk bir kbustur aile iin. Bu nedenle
svee g ederler. Orada da onlar mutlu
bir hayat beklemez. Anne baba ayrlr. Bu
sarsntlar iinde Zlatan kt bir ocukluk
geirir. lkgenlikte de bu durum pek dzelmez. yle ki, yiyecek ekmek bulmak
bile ciddi bir sorundur onun iin.
Zlatan kitapta duygusal eyler anlatmaya merakl deil ama alk durumunun bir mecazdan ok kavurucu
gerek oluunu yle aktaryor: Tek bir
makarna paras veya kfte iin btn
ekmeceleri, ke bucak her yeri didik
didik edebilirdim. Karnm tostla doyururdum. Bir somun ekmei hapr hupur
yerdim veya anneme giderdim. Beni pek
kucaklayarak karlamazd. Daha ok,
Bu ne byle, Zlatan da m geliyor? efik
onu beslemiyor mu? gibi bir ey derdi.
O bir bisiklet hrsz!
FOTORAF: REUTERS, BENOIT TESSIER
BEN ZLATAN BRAHMOV, DAVID LAGERCRANTZ, EV.: BOA ERKAN, PEGASUS YAYINLARI, 432 SAYFA, 29,90 TL
Zlatann bu yllarda yapt, sreklilik tayan tek i, bisiklet hrszldr. En iyi ya

da tek k yolunun futbol olaca aktr
ama o yol da pek dz deildir. Dikbal
Zlatan, kendisini o yoldan baarya gtrecek olan disiplinli almaya gelemez.
Zlatan brahimovi
dolnn efsanevi boksr Muhammed Ali

oluu, bu konuda bir fikir verebilir. Onun
gibi herkesi dverek hedefe ulaacaktr.
Futbolda baar, onun kaderidir. Her kadar
inili kl bir serven sz konusu olsa da
mutlaka istediini elde edecektir.
artc olan u: Salam bir ii olmayan ikici baba aslnda Zlatan iin
ayr bir dert saylr. Fakat gerek yle
deildir. Tam tersine, baba efik bu koullarda bile ocuklar iin dnyay yakmaya hazrdr. Geri ocukluk yllarnda
Zlatann atdan dmesi sonrasnda
onu bekleyen efkat dolu bir tedavi sreci deil, tam tersine ne iin vard orada!
sopasdr. Ancak babann kesintisiz sevgisi belki de Zlatann ayakta kalnn
en nemli dayanaklarndan biridir.
Malm altyapsnda oynamaya balad dnemde pek yrtm saylmaz, sadece alktan kurtulur. 18inden sonraki geliimi hzlanacaktr. Malm A takmnda
oynamaya balar ve artk paraszlk derdi
azalr. Sonrasnda Ajaxa geerken ok
byk para aldn dnr ama gerekte muhteem bir kazk yemitir. Bu, ok
pahal bir derstir. Bundan sonra hem ok
iyi bir menajer tutacak hem de kendisi bu
ile yakndan ilgilenecektir.
Ajaxn ardndan Juventus, Inter, Barcelona ve Milan servenleri, sve milli
takmnn kaptanl futbolla ilgilenen
hemen herkesin iyi kt bildii bir sre. Kitab sadece bir sezon oynayabildii
Barcelonada teknik direktr Pep Guardiola
ile balatmas, bence yazar Lagercrantzn
nerdii bilinen bir numara: En arpc yeri
buras, gibilerden Kukusuz, bonser-
visine ok byk para dendii halde ve

baars da akken gnderilmesi artc
bir olaydr. Ancak Messi, Iniesta, Xavinin
takmna David Villa da alnnca sen buraya uymuyorsun durumu ortaya kmtr.
zetle, dnya apndaki yldzlarn kolej
ortam brahimovie gre deildir. Ancak
asl sorun, Guardiolann bu ii ynetemeyiidir. Bu nedenle yok pahasna Milana
satlr. stelik Barcelonaya 50 milyon
Euroya mal olan berbat bir sattr bu.
Daha brahimovii kimsenin tanmad bir dnemde Arsenal tarafndan
denenmek isteyip de buna kar kn
yaktrma sanyordum ama gerekmi.
nanlmas zor bir zgven zirvesi alt teknik direktrlere ya hayran ya da onlarla sorun yayor, pek ortas yok. Giyimini ve tavrlarn mafya babasna benzettii
Leo Benhakkerden bunun dnda hep iyi
sz edecektir, ona minnettardr hatta. Ancak Louis van Gaalden kendini beenmi
eein teki diye sz etmekten kanmaz.
Akl BarceLonada m kald?
Dnyaca nl talyan teknik adam Fabio Capellonun sadece brahimovi deil

btn oyuncular zerindeki etkisini aktarmak iin ayr bir yaz yazmak gerekir.
Burada ufak bir aktarmayla yetinelim:
Capello kzdnda kimse gzlerinin iine
bakmaya cesaret edemezdi. Size bir frsat
verir ve siz bunu kullanamazsanz, resmen
stadyumun dnda sosisli sandvi satacak
konuma derdiniz. Sorunlarnz ona anlatamazdnz. Capello arkadanz deildir. Oyuncularla yle sohbet filan etmez.
Sergente di ferro, yani demir avutur ve sizi
33
ardnda asla iyiye iaret deildir. Ama

yine de emin olamazsnz. nsanlar paralara ayrr, sonra batan ina eder.
Futbolun dnda (ya da etrafnda demek daha doru olur) brahimoviin aile
ilikileri de epeyce elenceli. Business
Classta annesinin ayakkabsnn topuuyla kardeini dvmesi inanlr gibi deil.
stelik Zlatann nianls durumundaki
aristokrat Helena da uaktadr.
Barcelonada yaad sorunlar srasnda geri adm atmay ve kiiliinden
dnvermezlii de ayr bir yaz konusu olabilecek kadar uzun. O imdi Helena ile evli,
Maximillian ve Vincent adl iki ocuun
babas, mutlu bir adam. Paris Saint-Germain iin gollerini atmay da srdryor.
Bizim gazetelerde de Galatasaraya gelecei yolundaki palavralar yer alyor. Ya 35i
buldu ama hayal etmek bile gzel! Paris yllarn da ikinci kitapta anlataca belli, nk kitap devam edecek diye noktalanm.
Ksacas, neresinden bakarsanz bakn
Ben Zlatan brahimovi harika bir spor kitab. Boa Erkann ngilizceden evirisi de
olduka baarl. Sadece 400 sayfalk her
kitapta olabilecek, eviri hatas deil yazm
yanl var. Sonraki basklarda dzeltilmesi
iin yardmc olmak gerek: Villareal deil
Villarreal (s. 20), blokunda deil blounda olmal (s. 27), Bettegann hem
dorusu hem yanl birka yerde var (s.
211), Trkede vice president (yardmc
bakan) demeyiz bakan yardmcs deriz
(s. 360), Patonn ad sayfa 374te Patov yazlm, Abbate oyundan karld. (s. 384)
ifadesi kavram kargaas dourabilir, karld deil atld demek daha doru.
USTA GZYLE
KTAPZAMANI
mr-i muhayyele, bir yerlere iltic etmeye ve

Hilmi Bey kardamn asl tavrna dair
RFAN
KLYUTMAZ
Muazzez kaarilerim,
airler byledir, efendim. Heman bir mri muhayyel tahayyl
ederler, kamaya
alrlar. Hatt,
stdm Stephane
Mallarm bile, o
efendi, elebi adam,
Bu faidesiz isyan ile
nereye kamal?
deye sorar.
aanmdan muazzez kaarilerim,

evvela mahsus selam ederekden lakrdma balayorum.
Efendim, memleketin
vaziyyet-i ummyesi bendenizi
fevkalhd dilhn etmededir. Hele bu
son aylar ierisinde olub bitenler cmlenizin mlmu olmak iktiz edeyor. Evvela bir
Rus teyyaresini drdk, saniyen iki kazatac kardamzn mevkufen muhakemelerine karar verildi. Salisen, Diyarbekir barosu
reisi avukat Tahir Eli bir suikast netiycesinde hunharca katledildi!
Daha ne olsun? Hilmi Bey kardam
ikide birde, Nevmidye kaplmaynz rfan
Beyciim, elbet sabah olacakdr! deyerekden bendenizi teselli gayreti iinde olayorsa
da, vaziyyet-i ummye, nikbn olmaklmz intc eden bir manzara arz etmekden
ferde ferde uzakdr
Her ne ise, Hilmi Bey kardamn, Tevfik
Fikretin Elbet sabah olacaktr! msra ile
teselliye kalkmas, bendenize Fikretin istibdad devrinde stanbuldan tara, hatt evvelemirde Osmanl topraklarndan tara bir
mahale iltic etme hayallerini haatrlatd!
Malmunuzdur efendim, Fikret ve arkadalar, sabah felan beklemeden Yeni

Zelandaya gidip oraya yerleme hayalleri
kurmulardr. Fikretin Bir mr-i muhayyel,
hani glbnler iinde/ Bir kucazn mr-i
baharsi kadar ho deye balayan iirini
yazdran o bedbnne hissiyat! Yeni Zelanda
olmaynca, Hseyin Cahidi, zannedersem,
Ege veya Akdeniz mntkasnda, glbnler
iinde bir yer aramaya memur etmi idi!
Muazzez kaarilerim, airler byledir, efendim. Heman bir mr-i muhayyel tahayyl
ederler, kamaya alrlar. Hatt, stdm
Stephane Mallarm bile, o efendi, elebi
adam, Bu faidesiz isyan ile nereye kamal?
deye sorar. Baudelaire, o byk air de, Hey
trenler vapurlar, aln beni gtrn/ Bu kahrolas
ehrin simsiyah havasndan deye seslenmekdedir. O da bir iirinde, ruhunun, Byl,
mavi, derin ve l l yanan/ Bambaka ufuklara, bambaka semlara umasn tahayyl
eder Ama bu hep tahayylde kalyor! Bir
yere utuklar felan yok!
Muazzez kardam, can-berberim
Hilmi Bey de air ya, geenlerde bana orad, ona: Hani, Fikret gibi byle bir mr-i
muhayyel veyahut Baudelaire gibi, byl,

mavi, derin ve l l yanan, bambaka
ufuklara, bambaka semlara umay
tahayyl edeyor musunuz? deye sordum
idi;- hani, memleketin hli ortada ya! Bir de
air Ylmaz Odaba vakas var!
Mlmunuz, Ylmaz Odaba da, 1
Ternsn umm intihbn mteakip, Bu
memlekette yaanmaz! deyerek, zannedersem, Fransaya iltic etti idi
Hilmi Bey kardamn cevab, fevklhd
cesur ve asilne olmudur: Ben, dedi,
muazzez kardam, katiyyen ve katibeten
bir yere gitmem! Bir gn elbet sabah olacaktr veeeee ben, burada olacam!
Bu cesur, nikbin ve chivaleresque tavrndan dolay, halecanla ayaa kalkaraktan
Hilmi Bey kardam tzmle selmladm ve
tertemiz nsiyesinden bs ederek, kalb
arz- tebriktta bulundum
Muazzez kaarilerim bu ay da bu kadar!
Cenb- Rabbllemynin izinleriyle, gelecek ay tekrar mlky oluruz, inallah! O
vakte kadar Allaha emanet olunuz ve zatnza hoa baknz!
Au Revoir, canlarm benim
Tevrat renmek isteyen papazn hikyesidir
RECA
GLLAPDAN
Papazn biri, haham
ahbbna, Bana
Tevrat retir misin
Haham Efendi?
demi. Haham demi
ki: Papaz efendi, sen
Yahudi deilsin,
kafan da Yahudi gibi
almaz. Tevratn
kelamn anlaman
mmkn deil.
ziz kaarlerim size bir

fkra nakledeceim. Benim
pek houma gitti, bakalm
sizler dahi telezzz edebilecek
misiniz?
Papazn biri, haham ahbbna,
Bana Tevrat retir misin Haham
Efendi? demi. Haham demi ki: Papaz
efendi, sen Yahudi deilsin, kafan da
Yahudi gibi almaz. Tevratn kelamn
anlaman mmkn deil.
Papaz srar edince haham raz olmu
fakat bir artla:
-Sualime doru cevap verirsen ne l!
Papaz, Kabul diye atlam, Sor bakalm!
Sual yle: ki adam bir bacann iine
derler. Biri kirli, teki tertemiz kar.
Bunlardan hangisi ykanr?
Papaz, Bundan kolay ne var? diye
atlam hemen. Kirlenen ykanr, temiz
kalan ykanmaz!
Hamam iini ekmi, Sana Tevratn
kelmn asla anlamayacan sylemitim!
Dorusu tam tersi: Temiz kalan, dierinin
kirlendiini grnce, kendisinin de kirlendiini sanp ykanr. Kirlenen ise muhatabn
temiz grd iin kendisini de temiz zannederek ykanmaz.
Papazn kafas karm, demi ki: Bak
bu aklma gelmemiti. Haydi bir sual daha

sor, bunu mutlaka bilirim?
Haham ayn suali tekrarlam: ki adam
bir bacann iine derler. Biri kirli, teki
temiz kar. Hangisi ykanr?
Papazn yrei feraha km, iinden
Bu haham ne kadar saf diye dnerek
demi ki: Temiz kalan tekinin kirlendiini
grnce kendisinin de kirlendiini vehmederek ykanr, kirlenen ise tekini temiz
grdnden kendisini de temiz sanp
ykanmaz! Bildim mi?
Hamam ban sallam. Yine bilemedin
Papaz Efendi! Sylemitim, asla anlamayacan. Doru cevab u: Temiz kalan adam
aynaya bakar, temiz olduunu grnce
ykanmaz bittabii; kirlenen ise aynada kirlendiini grr ve gider ykanr.
Papaz itiraz etmi hemen: Ayna nereden kt? Bana ayna var dememitin!
Haham, bilgi bilgi parman sallam:
Seni iykaz ettim, bu kafayla Tevratn
kelmn kavrayamazsn dedimdi. Papaz
Efendi, Tevrat anlamak in her ihtimli
dnm olman lzm idi!
Peki, peki diye inlemi papaz.
Msaade et, bir kez daha ansm tecrbe
edeyim bari. Baka bir sual sorar msn!
Peki demi, haham, Bu son sualim
ama! ki adam, bir bacadan ieri derler.
34
Biri temiz, teki kirli kar. Hangisi gidip

ykanr?
Papaz iinden gevrek gevrek glm,
Artk her ihtimli biliyorum; Haham Efendi
ayn suali tekrar etmekle hat yapt. diye
dndkten sonra cevab bir solukta vermi:
-Eer ayna yoksa, temiz kalan tekini
kirli grp kendisinin de kirlendii zannyla
gider ykanr; kirlenen, temize bakp kirlenmediini zannedip ykanmaz. Bitmediii,
eer ki orada bir ayna var ise, temiz kalan
aynaya bakp temiz olduunu bilir ve dolaysyla ykanmaz; kirlenen aynaya bakp
kirini grd iin ykanr!
Haham glm, ban heyht makamnda sallayarak demi ki: Hayr Papaz
Efendi hayr, sana sylemitim, kafan
Yahudi kafas deil, bu aklla Tevrat anlayamazsn.
Papaz Efendi, Niyekne dercesine
hahama baknca haham ta gediine koymu,
-Sylesene azizim, ayn bacadan ieri
den iki adamdan birinin kirlenip tekinin
temiz kmas kabil midir?
Diyeceksiniz ki imdi, bu fkray nin

anlattn eey Recai Beyimiz?
-Lf ktlndan, desem inanr msnz idi?
sen benim hayatimsin ilan.pdf
CM
MY
CY
CMY
02/12/15
14:56

Kitap Zamani Aralik 2015

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kitap Zamani Aralik 2015

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

06

u ay kapak dosyas iin bir

MTYAZ SAHB: FEZA GAZETECLK A. .

GLTEN AKININ ARDINDAN

7 ARALIK 2015 PAZARTES

Bilge kadn iiri

lten Akn altm yl

FOTORAF: ZAMAN, SELAHATTN SEV

Glten Akn, ei Yaar Cankoak ile

Mutedil ustalk, iirsel dikkat

burcundan konutuu iir dnemini

Glten Akn iiri ite biraz da bu

tn, zincirin en st mertebesine, eski

7 ARALIK 2015 PAZARTES

014 Nobel Edebiyat dl

Modiano gerei tersyz eden hamleleriyle otobiyografik zellikler tayan

Neden bu kadar geriye dndm?

Srekli geriye bakmak

Jeann karsna kan gen kadn, en

Kasm ayyd, ama belleimde, o

7 ARALIK 2015 PAZARTES

Sizin Anna Kareninanz kime benziyor?

oksan yana basan John

Grsel bir insanm... herkes kadar krm

Mendelsund iinin zirvesinde bir kitap tasarmcs; Stieg Larssondan Tom

2012 yapm Anna Karenina filminde Keira Knightley, Anna rolnde

Amerikan yayn piyasasnda dikkat eken

Mendelsundun kitapta sunduu en arpc

7 ARALIK 2015 PAZARTES

Bir yazar neden reddedilir?

Her yazar bir gn kefedilecei ve kitabnn ok ses getirecei hayaliyle yaar.

ngilterenin en saygn edebiyat dl Man Bookera bu

editrlerden kitabn ieriinin uygun

Ursula K. Le Guinin Karanln Sol Eli

rekeleri arasnda kt ynlendirilmi

p kutusundan kurtarlan kitap

Stephen Kingin Carrie adl roman ise

Yaynevi postane deildir

Bir kitabn yaymlanmasna karar veren kurum yaynevidir. Her yaynevinin

Yaynevleri irket oldu

Ara ve stratejilerin deitii gnmzde yeniden tanmlanan bir yaynevi

diyaloglarn ekicilikten yoksunluu,

tarafnda reddedilen yazarlarn yardmna yazar ajanlar da kouyor. Kitabnz

Kiisel yaynclk ve onlIne mecralar

Reddedilme acsn geirmek iin

Herhangi bir yaynevince reddedilen

danmanlk hizmeti ve ajanlar

Amazon bnyesinde yayn yapan

Byk yaynevlerinin yeni yazarlar kadrolarna katma konusunda risk almaya

kitabn yaymlamakta zorlanan yazar adaylarna yle seslenmiti: Asla

7 ARALIK 2015 PAZARTES

yaynevlerince reddedilmekten yorulan

7 ARALIK 2015 PAZARTES

Edebiyatn kesien yollarnda Nabokov

Drt Nabokov evirisi

Nabokovun drt eserinde evirmen olarak imzam var: lk olarak otobiyografik

Vladimir Nabokov (1899-1977)

ret ettim: Bu dorultuda, yazarn tm

smith, Wordsworth, La Fontaine, Swift,

Nabokov yaptlarnda edebiyatlarn

f, evirmenliidir. Gen yanda Lewis

7 ARALIK 2015 PAZARTES

Bir esip-savurucunun gnlkleri