NASTAVNI SISTEMI

Nastavni sistem:
Cjelovito oblikovanje ili strukturiranje nastavnog
procesa.
svojevrsna struktura veza i odnosa izmeu osnovnih
faktora nastave
odnos izmeu osnovnih faktora nastave moe biti
razliit pa se razvilo vie nastavnih sistema
Drugi nazivi: didaktiki sistem, sistem nastave, nastavne strategije

Heuristika nastava
Otkrivavjue voenje
Obrazovni znaaj imaju sadraji koje uenici u potpunosti razumiju.
Materijal za uenje se ne prezentuje u finalnoj formi nego se on mora
reorganizovati i transformisati u neke ranije oblike ukljuene u kognitivne
strukture learning by discovering
Misaono voenje uenika do shvaanja obraivanih nastavnih sadraja uz
pomo nastavnika (razvojna nastava, genetika nastava, induktivna
nastava).
Misaono voenje uenika do potpunog shvaanja sadraja.
Znanje postaje operativno, funkcionalno i primjenjivo.
Otkrivanje treba da obuhvati sve komponente nastavnog procesa
Veoma vana dobra pripremljenost nastavnika
Prednosti:
- potpunije shvatanje nastavnih sadraja
- nastavnik direktno komunicira s uenicima i s nastavnim
sadrajem
- komuniciranje nastavnika i uenika je dvosmjerno jer
uenici posredstvom natavnika upoznaju sadraje
Nedostaci:
- teko je aktivirati sve uenike za otkrivanje i shvatanje,
- nastavnikova uloga je dominantna u voenju i otkrivanju
- uenici nemaju direktan odnos prema nastavnim sadrajima
- manji stupanj samostalnosti uenika

nastavnik

uenik

sadraj

Programirana nastava
-

pokuaj da se ostvari povratna veza o postizanju ciljeva u nastavnom

procesu
zadravanje bitnih a ostranjivanje nebitnih sadraja
rastavljanje sadraja na manje (sitnije) dionice osnovne elemente
savladavanje dionica od lakeg ka teem
samostalno rjeavanje problema od strane uenika po unaprijed
dobivenom uputstvu
napredovanje uenika po individualnom tempu
stalna povratna informacija koja je vana za stalan uvid u tanost
rjeavanja zadataka i postizanja cilja
razraeni nastavni sadraji i proces usvajanja sadraja
Temeljni pojmovi:
o Program: precizno je izloen u kibernetikom smislu, sadraji su
podijeljeni u manje i logiki podijeljene dijelove koji se moraju
postepeno savladavati i usvajati jedan za drugim (bez preskakanja)
o Dijelovi programa:
Tema: sadrajno i logiki struktrirana zaokruena cjelina
programa (npr. planine, imenice, sisari).
Sekvenca: logiki strukturiran dio teme (npr. niske planine,
vlastite imenice, ovjek). Tema moe imati vie sekvenci.
lanak: najmanja jedinica u nastavnom programu, uenik radi
na lanku kad rjeava jedan zadatak. Sekvenca moe imati vie
lanaka a uenik mora rjeavati svaki lanak jedan za drugim
bez preskakanja.
lanak se sastoji od sljedeeg:
Informacija za uenike o rjeavanju zadatka
Zadatak
Uenika aktivnost (rjeavanja zadatka)
Povratna informacija
- programirana nastava podrazumijeva i posebno uraene programe:
o Skiner (1954) linearni programi
lanci odreeni pravolinijski (step by step)
1
2
3
4
Uenici sami formuliu odgovore i provjeravaju tanost
odgovora
Svi uenici istovremeno rade po istom programu
Napredak uenika je po vlastitom tempu (mogue je i preskakti
pitanja)
Ovi programi ne daju mogunost dodatnih pojanjenja i
informacija osim onih koje su ukljuene u zadatak tj. nije
mogue nigdje skrenuti sa odreenih pitanja. Uenici koji
imaju problem sa jednim zadatkom imaju zastoj u savladavanju
programa.

Linearnim programom individualizira s erritam rada a se ne

uvaavaju razlike u sposobnostima
o Krowder razgranati programi
Pokuaj otklanjanja slabosti pravoliniskog programa

5
4

6
a)

A
1

C
3

b)
lanci poredani pravolinijski ali i skokovito (a) i bono (b).
Uz svaki lanak dato vie odgovora a uenik bira onaj kojeg
smatra tanim.
Nakon izbora odgovora uenik se upuuje na mjesto u udbeniku
gdje je naveden taan odgovor
Bre napredovanje uenicima sa veim sposobnostima.
Omoguava se ueniku da onaj zadatak lanak kojeg zna
preskoi, a za onaj zadatak lanak kojeg ne zna date su
dopunske informacije u bonom lanku.
Omoguava se individualizacija tempa uenja ali i diferencijacija
nastavnih sadraja i postupaka.
o Kombinovani programi
Kombinacija lineranog i razgranatog programa
Iskoritavanje prednosti jednog i drugog i izbjegavanje slabosti
Dvije vrste:
Modificirani linearni program (omogueno preskakanje
lanaka)

 Linerani program sa potpravcima (dodatni sadraji i zadaci

za uenike koji ele da naue vie)
- Odlike programa za programiranu nastavu:
o Razumljivost
o Odreenost
o Rezultativnost
- Sastavljanje programa za programiranu nastavu:
o Razlaganje opihciljeva na konkretne ciljeve nastave
o Sastavljanje tematskog plana nastave
o Neprogramirani izlaganje ukupnog nastavnog gradiva
koje treba predvidjeti za programiranu nastavu
o Ralanjivanje pojedinih sadraja na teme, a tema na
sekvence a sekvence na sitne lanke (korake, doze)
o Izdvojeni lanci (koraci, konkretni zadaci) se unose u
matricu koja je osnova budueg programa za
programiranu nastavu (najtei dio posla)
o Razrada operativnog provoenja svakog lanka
(koraka, zadatka) sa formiranjem povratne
informacije i kontrole rada uenika
o Razrada uvodnih i zakljunih izlaganja za svaku
grupu tema i izrada uputstava za nastavnika o
koritenju programa
o Provjeravanje programa u nastavnom radu sa
manjom grupom uenika (isprobavanje da se
pobolja)
- sadraji svih predmeta mogu se koristiti za programiranje u
programiranoj nastavi
- programirana nastava je najpogodnija kod obrade sadraja i usvajanja
vjetina i navika i transformacije znanja
- neracionalna je kod ponavljanja ili proirivanja ranije usvojenih znanja
- Prednosti
(Primjeri: vidjeti u Vilotijevi od 250 do 269 stranice)

nastavnik

uenik

sadraj

Egzemplarna nastava
exsemplar primjer
1952. godina
- Osnovno polazite da se znatno poveava koliina novih saznanja koja
ulaze u nastavne programe i koje uenici treba da savladaju
- Preovladavanje opirnosti sadraja
- Izdvajanje tipinih sadraja iz nastavnog programa koji mogu biti
reprezentativni primjeri za jednu nastavnu cjelinu
- Izdvojeni nastavni sadraji se obrauju detaljno kao uzor tj. primjer
- Nakon toga uenici analogno uzorno obraenim sadrajima samostalno
obrade sline sadraje iz nastavnog programa
Nastavni program predmeta
Nastavna cjelina
Nastavna cjelina
Nastavna cjelina
Nastavna cjelina
Egzemp. Analogni Egzemp. Analogni Egzemp. Analogni Egzemp. Analogni
sadraj sadraj sadraj sadraj sadraj sadraj sadraj
sadraj

- Faze:
I selekcija sadraja
II obrada egzemplarnog sadraja
III samosatalan rad uenika nqa analognim sadrajima
IV utvrivanje i sistematizacija svih sadraja
- Zadaci:
o Obrada sadraja na visokom didaktiko metodikom nivou
o Osposobljavanje uenika za samostalan rad
- Prednosti:
o uspjenija obrada opirnijih nastavnih cjelina
o osamostaljivanje uenika i samouenje
o stvaralaki pristup nastavnika obradi egzemplarnih sadraja
o osposobljavanje uenika za uoavanje bitnih elemenata, slinosti i
razlika unutar srodnih nastavnih sadraja
- Nedostaci:
o Uenici ue po modelu, po obrascu nastavnika
o Potekoa u utvrivanju tipinih (egzemplarnih) sadraja
o Potrebno dobro poznavanje nastavnog programa i didaktikometodikih zakonitosti nastave
o Mogunost da se izjednae razlike izmeu egzemplarnih i analognih
sadraja
- pogodna kod obrade novih nastavnih sadraja i to kod opirnih nastavnih
cjelina

nastavnik

uenik

nastavnik

sadraj

uenik

sadraj

Problemska nastava
Uenje putem rjeavanja problema, problem nastava, problemsko uenje,
nastava putem problema i sl.
- nastava se odvija uz rjeavanje problema radi razvijanja stvaralakog
miljenja
- uenej putem rjeavanja problema u nastavi mentalna aktivnost u
kojoj dominira rjeavanje spornih i sloenih saznajno praktinih
problema u nastavnim sadrajima, a koje je praeno intenzivnom
misaonom aktivnou, stvaralakim i samostalnim radom uenika i iji
je produkt stalno progresivno mijenjanje linosti i postizanje boljih
rezultata u nastavi
- uenici se susreu sa posebnim zahtjevima koji trae pronalaenje novih
rjeenja a ne gotova znanja
- zadatak je iri od pojma problem
- problem je onaj zadatak koji ima: neto nepoznato, razliit broj
mogunosti za rjeavanje, kompleksnost, rjeenje ne pomou nekog
algoritma ve uz stvaralaki misaoni pristup, mogunost poveavanja
znanja i razvijanja mentalnih sposobnosti
- izmeu cilja (rjeenja) i onog to je zadato postoji nesklad
- Etape u rjeavanju problema u nastavi:
o Upoznavanje problema
o Suavanje reformulacija problema
o Postavljanje hipoteza analizom datog i zadatog
o Provjeravanje hipoteze
- Etape nastavnog sata:
o Stvaranje problemske situacije (Uvodni dio)
o Rjeavanje problema
o Vjebanje i utvrivanje
o Domai zadatak (samosatalan rad)
- Faktori koji utiu na primjenu problemske nastave:
o Uzrast uenika
o Priroda nastavnih sadraja
- Problem povratne informacije u samostalnom rjeavanju problema
- Nastavnikovo vrednovanje nastavnog sata problemske nastave
nastavnik

uenik

sadraj

nastavnik

uenik
sadraj
uenik
nastavnik

sadraj