TRKYE'DE KIYI ALANLARI KONUSUNDA

GEMTEN GNMZE ULUSAL MEVZUAT

Faik Ahmet SESL*
Nihat AKYOL**

1. GR

alanlar da imar dzenine dahil edilmitir. Sz konusu kanun ve ilgili

maddelerle sahil eridi u ekilde tanmlanmtr [1].
Sahil eridi genilii;
mar plannn kapsad yerler
de, plandakinden az olmamak zere
en az 10 m.,
mar plan olmayan ky ve kasa
balarn meskun alanlarnda en az 30
m.,
Dier yerlerde en az 100 m. ola
rak tanmlanmtr.

Kylar bugne kadar tm toplumlar iin ekici alanlar olmutur. Kylardaki doal kaynaklar, toplumun
ekonomik ve sosyal gelimesine imkan salam, ky blgelerinin ve
hatta lkenin kalknmasnda dier
alanlara nazaran daha nemli roller
stlenmitir.
Kylarla ilgili madde ieren ok
sayda kanun, ynetmelik ve tzk
mevcuttur. Bunlarn dnda eitli tarihlerde Ky Kanunlar da kartlmtr. Bu makalede ky kanununun
geliimi ve gemiten gnmze dier kanunlardaki kylarla ilgili maddeler incelenmitir.

* 1.12.1984 tarih, 18590 sayl

resmi gazetede yaymlanan 3086 sa
yl Ky Kanunu ve bu kanuna ilikin
18.5.1985 tarih, 18758 sayl resmi
gazetede yaymlanan Uygulama Y
netmelii'ne gre; deniz, tabii ve suni
gl ve akarsularda; imar planl alan
larda en az 10 m. dier yerlerde en az
30 m. geniliinde sahil eridi tanm
lanmtr.

2. KIYI KANUNUNUN
GELM
* Trkiye'de deniz, gl ve akarsu
kylar ile bu yerlerin etkisinde olan
ve devam niteliinde bulunan sahil
eritlerinde planlama ve yaplamaya
ilikin ilk yasal dzenleme, 11.7.1972
tarih ve 1605 sayl kanunla 6785 sayl mar Kanunu'na eklenen 7-8.
maddelerle olmu ve bu ekilde ky

* 15.7.1987 tarih ve 110 sayl

Genelge ile sahil eridinde yeni ta
nmlamalara gidilmitir. Buna gre;
deniz, tabii ve suni gl ve akarsular
da;

* Ar. Gr. (KT)

** Do. Dr. (KT)

101

ve suni gl ve akarsularda;
Uygulama imar plan yaplacak
alanlarda yatay olarak en az 20 m,
Uygulama imar plan bulunma
yan belediye ve mcavir alan snrlar
iinde ve dndaki yerleik alanlarda
evre dzeni veya nazm imar plan
bulunsun veya bulunmasn yatay ola
rak en az 50 m,
Belediye ve mcavir alan snrla
r iinde ve dndaki iskan d alan
larda evre dzeni veya nazm imar
plan bulunsun veya bulunmasn yatay
olarak en az 100 m.'lik sahil eridi ta
nmlanmtr.

Uygulama imar plan olan alan

larda en az 10 m,
Uygulama imar plan bulunma
yan belediyeler ile belediye ve mca
vir alan snrlar iinde ve dndaki
ky ve mezralarn yerleik alanlarn
da en az 30 m,
Belediye ve mcavir alan snrla
r iinde ve dnda plan bulunmayan
alanlarda uygulanacak imar ynetme
liinin 6. maddesine gre yap yapla
bilecek alanlarda en az 100 m'lik sa
hil eridi genilii belirlenmitir.
* 17.4.1990 tarih, 20495 sayl
resmi gazetede yaymlanan 3621 sayl Ky Kanunu ve bu kanunun uygulanmasna dair 3.8.1990 tarih
20594 sayl resmi gazetede yaymlanan Uygulama Ynetmeliinin amac; deniz,tabii ve suni gl ve akarsu
kylar ile bu yerlerin etkisinde olan
ve devam niteliinde bulunan sahil
eritlerinin doal ve kltrel zelliklerini gzeterek koruma ve toplum
yararlanmasna ak, kamu yararna
kullanma esaslarn tespit etmek olup
deniz, tabii ve suni gller ve akarsu
kylar ile deniz ve gllerin kylarm
evreleyen sahil eritlerine ait dzenlemeleri ve bu yerlerden kamu yararna yararlanma imkan ve artlarn ait
esaslar kapsamaktadr. Bu kanun, ky blgelerini ak ve kesin bir tanmn yapmak, bu blgelerin kullanmna ilikin yntemlerle korunmasna
ynelik aralar belirtmek, ky blgelerinde yaplabilecek fiziksel deiikliklere ilikin snrlar saptamak konusunda nemli bir admdr.
Bu kanuna gre deniz, tabii

* 11.7.1992 tarih, 21281 sayl

Resmi Gazete'de yaymlanan 3830
sayl Ky Kanunu'nun en nemli
zellii, kynn toplum yararna kullanlmas iin yaplamaya kstlamalar getirilmesi ve ky kenar izgisinden itibaren ilk 50 m'lik blme yap
yaplmasna izin verilmemesidir. Ayrca yasann nc maddesinde istisnalar belirtilmitir. Buna gre: "askeri
yasak blgeler ve gvenlik blgelerinde veya lke gvenlii ile ilgili dorudan ilgili, Trk Silahl Kuvvetleri'ne
ait harekat ve savunma amal yerlerde zel kanun hkmlerine, dier zel
kanunlar uyarnca belirlenmi veya
belirlenecek yerlerde ise zel kanunlarn bu kanuna aykr olmayan hkmlerine uyulur".
Bu kanuna gre deniz, tabii ve suni gl ve akarsularda; sahil eridi, ky
kenar izgisinden itibaren kara ynnde yatay olarak en az 100 m. geniliindeki alandr ve bu alan iki ksmdan olumutur.

102

 Ky kenar izgisinden itibaren

kara ynnde yatay olarak en az 50 m.
geniliindeki sahil eridinin birinci
blm,
Sahil eridinin birinci blmn
den itibaren kara ynnde yatay ola
rak en az 50 m. geniliindeki ikinci
blm.
3830 sayl kanun, bu kanunun 13.10.1992 tarih, 21374 sayl
Resmi Gazete'de yaymlanm olan
Uygulama Ynetmelii ve sz konusu
kanun ve ynetmelie ilikin
30.3.1994 tarih 21890 sayl Resmi
Gazete'de yaymlanan deiiklie gre;
Ky izgisi, ky, ky kenar iz
gisi ve sahil eridine ilikin eitli ta
nmlamalar yaplmtr,
Sahil eridinin ilk 50 m'lik ks
mnda kyda yaplabilecek yaplarla
birlikte yaya yollar, gezinti ve dinlen
me alanlar, seyir teras alanlar ve rekreaktif alanlarn yer alabilecei belir
tilmitir,
Sahil eridinin ikinci 50 m'lik
blmnde; kyy doldurma ve kurut
ma yolu ile kazanlan arazilerde yap
lacak yaplarla birlikte toplumun ya
rarlanmasna ak olma art ile kam
ping ve konaklama nitelerini ierme
yen du, glgelik, soyunma kabini,
wc, kafe-bar, pastane, lokanta, ay
bahesi, ak spor alanlar, spor tesis
leri, ak gsteri ve elence alanlar,
lunapark, fuar alan, el sanatlar rn
lerinin satlabildii alan 20 m2'yi
gemeyen sergi ve sat nitelerinin
bulunduu gnbirlik turizm tesisleri
ve ky ve deniz gvenliini salamak
amac ile lojman, konaklama vb. tesis-

ler iermemek zere ina edilebilecek

karakol ve bu gibi gvenlik yaplarnn yer alabilecei belirtilmitir [1].
3. DER KANUNLARA
GRE KIYILAR
Deniz ve ky alanlar ile ilgili
mevzuat gzden geirildiinde konu
ile dorudan veya dolayl olarak ilgili
bir dizi kanun, ynetmelik, tzk bulunduu ve bu kanunlarn verdii yetkiler erevesinde eitli kurum ve kurulularn grev stlendikleri grlmektedir [2].
Bunlar kronolojik uasna gre;
Eskiden arazi ile ilgili kanun h
kmleri, deiik tarihlerde belli ka
nunlara gre karlan eklerle meyda
na gelmi ayr kanunlar halindeydi. Bu
kanunlara dayanlarak verilen fetvalar,
bilim adamlar tarafndan toplanarak
"Kanunname "ad altnda "tihad
Mecmualar" meydana getirilmitir.
1844 ylnda kartlan rade'ye daya
nlarak araziyle ilgili deiik tarihler
de kan iradeler bir kitapta toplanm,
buna "Ahkam- Mer'iyet" ismi veril
mitir [3].
zel kiilerin tam anlamyla
mlkiyet sahibi olmas bu fermann
ilanndan 19 yl sonra 1858 ylnda ka
bul edilen "Kanunname-i Arazi" ile
gerekletirilmitir. Bu kanunnamenin
123. maddesi ky mlkiyetiyle ilgili
dir. Buna gre "Kadim bir gln yada
nehrin suyu ekilip de ziraate sahip
arazi meydana ktka bil mzayede
talibine verilir ve hakknda Araziyi
Emiriyye (miri arazi) muamelesi rica
olunur" denilmektedir. Grld gibi

103

Harita ve Kadastro Mhendislii

Osmanl dneminde kylar miri arazi

olarak kabul edilmi ve bu yerler zel
mlkiyete konu edilmemitir [3]. Arazi Kanunnamesi'nde dolgu alanlar ile
ilgili olarak;
"Bir kii sultann izniyle denizden
bir yeri doldurursa o yerin sahibi olur.
zni olup 3 yl iinde o yeri doldurmazsa o yer zerinde herhangi bir
hakk kalmaz. Yine devletin izniyle
ayn yer doldurma suretiyle baka birine verilebilir. ayet izinsiz doldurulursa o yer hazinenin olup devlet tarafndan normal rayi bedeliyle o kimseye veya baka birine ak arttrmayla satlr" maddesi gemektedir [4],
1876 tarihli Mecelle'nin 1234,
1237 ve 1264. maddelerinde, "deniz
ve gller herkesin ortak olduu kamu
mallardr, bakalarna zarar vermek
sizin bunlardan herkes yararlanabilir.
Bunlar, zel mlkiyete konu olmaz
lar" ifadesi yer almaktadr [5].
4 Ekim 1926'da kabul edilen 743
sayl Trk Medeni Kanunu'nun 641.
maddesinde kylarn kamuya ait yer
lerden olduu ve bu yerlerin tescil d
braklmas gerektii belirtilmitir
[2].
1930 tarih 1580 sayl Belediye
ler Kanununun 159. maddesinde, "
Belediye snr iinde sahipsiz arazi
mahiyetindeki seyrangah, harman ye
ri, ayr, mera, koruluk ve bataklkla
rn ve belediye marifetiyle deniz, ne
hir ve gllerden doldurulmu olan
yerlerin ve yklm kale ve kulelerin
metruk arsalar ve enkaznn tasarruf,
idare ve nezareti belediyelere devrolunur " denilmektedir [6].
1933 ylnda karlm olan

104

2290 sayl Belediyeler Yap ve Yollar

Yasasna gre, deniz ve gl kenarlarnda, ya da rhtm yaplabilecek noktalardan 10 m. geniliindeki yerin, kamu yararna ayrlm yer olarak serbest braklmas ngrlmektedir. Ky 10 m. geniliindeki bir bant olarak
korunmaktadr [7].
1956 tarih, 6785 sayl mar Ya
sas yaplarn, yol ve su kenarlarna
olan mesafelerini belirleme yetkisini
ynetmelik ve tzklere brakmtr.
mar Tz'ne gre imar plan bu
lunmayan su kenarlarnda 30 m'den
sonra yaplama izni verilebilmektedir
[8].
1956 tarih, 6831 sayl Orman
Kanunu, ormanlar devletin hkm ve
tasarrufu altna alm, ormanlara, bitki
rtsne, orman ve su kaynaklarna
zarar verici faaliyetleri yasaklam, or
manlk alanlarda baka amala arazi
kullanmn snrlamtr. Bu kanunun
25. maddesi Orman idaresine; orman
ve orman rejimine giren alanlardan
halkn dinlenmesini salama, doal
gzellii, bitki rts ve yaban hayat
koruma amac ile gerekli grlen yer
leri Milli Park olarak ayrma yetkisini
vermitir [9]. Ky blgesinde yer alan
ormanlk araziler de bu kanun hkm
lerine tabidir. Ancak ky blgesindeki
gelimeyi etkileyen Turizmi Tevik
Kanunu ile Orman Kanunu ihlal edil
mektedir. Bu yasayla ulusal park iin
de yer alan arazilerin bile dinlence ve
yaplama amalaryla devredilmesi
mmkn olmutur [2].
- 1966 ylnda hazrlanan Ulusal
Kylar Yasa nerisi meclise sunulmu, fakat kanunlamamtr. Bu ne-

r kylarn en az 10 m lk ksmnn
toplumun yararna ak, milli ky olarak belirlenmesini ngrmektedir
[10].
1970-1980'li yllar arasnda ky
lardaki yanl kullanmlara engel ol
mak amac ile 1710 sayl Eski Eserler
Yasas Hkmlerinden de yararlanl
mtr. Bu kanun ile eski eserler
"ant", "klliye" ve "sit" olarak tanm
lanm, sit trleri de "tarihi sit", "arke
olojik sit" ve "doal sit" olarak belir
lenmitir. Bu kanunun yrrle gir
mesi ile Eski Eserler ve Antlar Yk
sek Kurulu'nun ky alanlarnda belir
ledii birok alan sit alan olarak ko
rumaya alnmtr [11].
1971 tarih, 1380 sayl Su rn
leri Kanunu, su rnlerinin korunma
s, retimi ve kontrolne dair hususla
r kapsar. Kanunla i sular ve deniz
lerde su rnleri retim yerleri belir
lenerek sulara zararl maddeler dkl
mesi veya dklecek ekilde tesis ya
plmas yasaklanmtr [2].
Kylarn mlkiyeti ve bunlarla
ilgili hkmler 6785 sayl mar Ka
nunu'na 1605 sayl yasa ile
(11.7.1972) eklenen 7. ve 8. madde
lerden sonra ky mevzuat iersinde
mtaala edilmitir [12]. Sz konusu
maddelerle, kylara ilikin planlama,
koruma ve denetleme yetkisi ve so
rumluluklar mar ve skan Bakanl
'na verilmitir [13]. lgili ynetme
liklerle, yasalarda ilk defa "ky izgi
si", "ky kenar izgisi", "ky" ve "ku
ak" tanmlamalar yaplmtr [1]. Bu
ynetmelik kapsamna giren yerlerde
sadece kamu yararna ayrlan yaplar
yaplabilmekte, mar ve skan Bakan-

l'nn belirlemi olduu alanlarda

Turizm Bakanl'nn gr ile, turizm tesisleri ve tamamlayc nitelie
sahip yaplar oluturulabilmektedir
[14].
1977 tarih 2644 sayl Tapu Kanunu'nun 14/2 maddesine gre deniz,
gl ve nehir metrukat sahipsiz yerler
dendir [12].
2709 sayl 1982 TC. Anayasa
s 'nn 43. maddesinde kylarn, dev
letin hkm ve tasarrufu altnda oldu
u, deniz, gl ve akarsu kylarn ev
releyen sahil eritlerinden yararlan
mada ncelikle kamu yaran gzetildi
i belirtilmektedir [15].
1982 tarih, 2634 sayl Turizmi
Tevik Kanunu'nun amac; turizm
sektrn dzenleyecek, gelitirecek,
dinamik bir yap ve ileyie kavutu
racak tertip ve tedbirlerin alnmasn
salamaktr. Bu kanun ile Turizm Bakanl'na ky boyunca belli arazileri
turistik amalar iin ayrma ve ynet
me yetkisi verilmekte ve bu blgeler
de turistik tesis kuran zel yapmcla
ra mali tevikler verilmesi mmkn
olmaktadr. Bu yolla Turizm Bakanl
, ky boyunca yer alan geni bir bl
geyi turizm blgesi ve turizm merkezi
olarak ilan etmitir. Turistik blgeler
ilan etme yetkisinin kynn deiik
yerleri iin uygulanmas sonucunda
orman alanlar klmeye balamtr.
Daha ok turistik tesis anlay ile
plansz olarak yaplan turistik tesisler
evrenin olumsuz ynde etkilenmesi
ne sebep olmaktadr [2].
Turizmi Tevik Kanunu ile deniz,
gl ve akarsular ile kylar zelliklerini bozucu ve ypratc ekilde kullanl-

105

mayaca hkme balanmtr. Bu

yerlerden kum, akl ta alnmas gibi
eitli ekillerde yararlanmasna izin
verme yetkisi Deniz Kuvvetleri Komutanl 'nn gr de alnarak Turizm Bakanlna verilmitir. Ayrca,
kydan kum almlar ile ilgili olarak
Ta Ocaklar Nizamnamesi ile Ky
Kanunu kapsamnda Valiliklerce ruhsatlandrma ilemleri yaplmaktadr.
Ancak, bata turizm ve altyap taleplerinin ihtiya duyduu kum gereksiniminin karlanmas olmak zere,
kaak kum alm faaliyetleri artmakta
ve kumsal alanlar tahrip edilmektedir.
Mevzuatn uygun grd biimde
uygulama, izleme ve denetleme yaplamamaktadr. Turizmi Tevik Kanunu'nun 6. maddesinde "Turizm blgelerinde ve turizm merkezlerinde; devletin hkm ve tasarrufu altndaki
yerlerin kamu yararna korunmasna
veya kamu yararna kullanlmasna
katkda bulunacak yap ve tesisler, bu
kanunun 3. maddesindeki belgelere
sahip olmak kaydyla, tapu kayd
aranmakszn, 8. maddedeki koullara
uygun olarak, imar planlarna gre
yaplabilir ve iletilebilir,
Turizm blgelerinde ve turizm
merkezlerinde; devletin hkm ve tasarrufu altndaki yerlerde, blgenin
doal ve kltrel zelliklerini bozmamak, turizm iletmelerine zarar vermemek ve imar planlarna uygun olmak ve Bakanlktan izin almak kaydyla kamuya yararl dier yap ve tesisler yaplabilir ve iletilebilir,
Deniz, gl ve akarsu ile kylar,
zelliklerini bozucu ve ypratc ekil-

106

de kullanlamaz. Bu yerlerden kum,

akl ve ta alnmas gibi eitli ekillerde yararlanma 1738 sayl Seyir ve
Hidrografi Hizmetleri Kanunu'na gre Deniz Kuvvetleri Komutanl'nn
gr alnmak kaydyla bakanln
iznine baldr " denilmektedir [16].
Ayn kanunun 7. maddesine gre
"Turizm blgelerinde ve turizm merkezlerinde Bakanlka yaplan veya
yaptrlan ve mar ve skan Bakanlna sunulan planlar 6 ay, haritalar ve
ky kenar izgisi ise 2 ay iinde
onaylanr" denilmektedir [16].
1982 tarih, 2692 sayl Sahil G
venlik Komutanl Kanunu'nun
amac, btn sahillerimiz, karasular
mz ile i sularmz olan Marmara De
nizi, stanbul ve anakkale Boazla
r, liman ve krfezlerimizin korunma
s, gvenliinin salanmas, ulusal ve
uluslararas hukuk kurallar uyarnca
hkmranlk haklarna sahip olduu
muz denizlerde, bu hak ve yetkilerin
Deniz Kuvvetleri Komutanl'nn
genel sorumluluu dnda kalanlar
nn kullanlmas, deniz yolu ile yap
lan kaakln nlenmesi ve sulu
lar hakknda gerekli ilemlerin yapl
mas ile ilgili esas ve yntemleri d
zenlemektir [2].
1983 tarih, 2863 sayl Kltr ve
Tabiat Varlklarnn Korunmas Hak
knda Kanun; korunmas gerekli ta
nr ve tanmaz kltr ve tabiat varlk
lar ile ilgili tanmlar belirlemek, ya
placak ilem ve faaliyetleri dzenle
mek, bu konuda gerekli ilke ve uygu
lama kararlarn alacak tekilatn ku
rulu ve grevlerini tespit etmek ama
cyla karlmtr [2]. Kanunda, "il-

gin zellik ve gzelliklere sahip olan

ve ender bulunan korunmas gereken
alanlar" ve "tanmaz tabiat varlklarn" kapsayan alanlar "tabii sit" olarak tanmlanm, bu grev de Kltr
ve Tabiat Varlklarn Koruma Genel
Mdrl'ne verilmitir [17].
1983 tarih, 2873 sayl Milli
Parklar Kanunu, lkemizdeki milli ve
milletleraras dzeyde deere sahip
milli park, tabiat park, tabiat ant ve
tabiat koruma alanlarnn seilip be
lirlenmesine, zellik ve karakterleri
bozulmadan korunmasna, gelitiril
mesine ve ynetilmesine ilikin esas
lar dzenlemek amacyla karlm
tr [18]. Kanun "Bilim ve eitim bak
mndan nem tayan nadir, tehlikeye
maruz ve kaybolmaya yz tutmu
ekosistemler, trler ve tabii olaylarn
meydana getirdii sekin rnekleri ih
tiva eden ve mutlak korunmas gerek
li olup, sadece bilim ve eitim ama
laryla kullanlmak zere ayrlm ta
biat paralar" olarak tanmlad
alanlar "Tabiat Koruma Alan" olarak
ilan etmi ve bu grevi de Orman Ba
kanl Milli Parklar Genel Mdrl
ne vermitir [2].
1983 tarih 2960 sayl Boazii
Yasas'nda Sahil eridi kavram; de
niz ile sahil yolu arasn tanmlarken
[19], ky yasasmda ky kenar izgi
sinden itibaren en az 100 m. genili
indeki bir alan kapsamaktadr. Bo
azii sahil eridinde korunmas ge
rekli tarihsel yaplar bulunabilecein
den, imar planna uygun olmak kay
dyla toplumun yaralanaca yaplar
ve turizm tesisleri yaplabilir. Ky ya
sasna gre ise sadece 50 m'lik kesim-

de toplum yararlanmasna ak gnbirlik tesisler yaplabilir [20].

1983 tarih, 2805 sayl mar Aff
Yasas'nda ky eridi; deniz, gl ve
akarsu kenarlarnda kara ynnde ky
kenar izgisinden itibaren, imar plan
olan yerlerde yatay olarak en az 10 m,
plan olmayan ky, kasabalarda ve
toplu yerleim alanlarnda en az 30 m.
ve dier yerlerde en az 100 m. genili
inde alan olarak tanmlanmaktadr
[21].
1983 ylnda karlan 2872 say
l evre Kanunu'nun amac; btn va
tandalarn ortak varl olan evrenin
korunmas, iyiletirilmesi, krsal ve
kentsel alanda arazinin ve doal kay
naklarn en uygun ekilde kullanlma
sdr. Su, toprak ve hava kirlenmesinin
nlenmesi, lkenin bitki ve hayvan
varl ile doal ve tarihsel zenginlik
lerinin korunarak, bugnk ve gelecek
kuaklarn salk, uygarlk ve yaam
dzeyinin gelitirilmesi, ekonomik ve
sosyal kalknma hedefiyle uyumlu
olarak belirli hukuki ve teknik esasla
ra gre dzenlenmesi dier amalar
dr [2]. Bu kanunun 9. maddesi ile l
ke ve dnya leinde ekolojik nemi
olan evre kirlenmeleri ve bozulmala
rna duyarl alanlarn ve doal gzel
liklerin gelecek kuaklara ulamasn
salamak amac ile "zel evre Ko
ruma Blgesi" belirleme yetkisi Ba
kanlar Kurulu'na verilmitir [22].
1985 tarih, 3194 sayl mar Kanunu, belediye snrlan iinde ve dnda kalan yerlerle ilgili yaplacak
planlarla, ina edilecek resmi ve zel
btn yaplar hakknda dzenlemeler
getirmitir. Kanun, belediye ve mca-

107

vir alanlar iinde imar planlama yetkisini belediyelere vermi, ayrca yaplarn denetimi, ruhsata balanmas,
ruhsatsz yaplara ceza uygulanmas
konularnda da belediyelere ve ilgili
kurululara geni yetkiler vermitir.
Ancak imar mevzuatna uygun olarak
veya ruhsat d yaplan inaatlarn
kontrolnde yerel idareler kadro, tehizat ve olanaklar asndan zayf kalmtr. Kydaki youn yaplama talepleri ile birlikte altyap hizmetlerine
olan ar yk karsnda, zaten teknik
ve ekonomik gleri ile yetersiz durumda bulunan ky belediyeleri sorunlarn zmnde zor durumda kalmlardr [2].
10 Ekim 1987' de kabul edilen
3402 sayl Kadastro Kanunu'nun
16/c maddesine gre, "kayalar, tepe
ler, dalar, tarma elverili olmayan
sahipsiz yerler ile deniz, gl ve nehir
kylar devletin hkm ve tasarrufu
altndadr." Bu yerler tescil ve snr
landrmaya konu olmazlar. Yalnz, ay
n kanunun 18. maddesine gre bu
yerlerin tarm alanna dntrlmesi
veya ekonomik yarar salamas mm
kn olursa hazine adna tespit ve tes
cil edilirler [12].
1987 tarih, 3348 sayl Ulatrma
Bakanl Tekilat ve Grevleri Hak
knda Kanun ile; devlete yaptrlacak
"Limanlar, barnaklar ve bunlarla ilgi
li tehizat ve tesislerin ky koruma
yaplarnn ky yap ve tesislerinin"
ilgili kurulularla ibirlii yaparak
plan ve programlarn hazrlamak,
gerekletirilmesi iin gerekli tedbir
leri almak ve imkanlar salamak,
aratrma, etd, proje, keif, artname

108

ve inaatlar ile bakm ve onarmlann

yapmak veya yaptrmak, yapm tanmlananlar ilgili kurululara devretmek, yaplm olanlarn bakm ve
onarmnn organizasyonu iin esaslar
hazrlamak, bu tesislerden her trl
kamu kurum ve kurulular, belediyeler, il zel idareleri, tzel ve gerek kiilerce yaptrlacak olanlarn proje ve
artnamelerini inceleyip tasdik etmek
yetkisi Ulatrma Bakanl'na verilmitir [2].
evre Kanunu'na dayanlarak
1988 tarihinde karlan Su Kirlilii
Kontrol Ynetmelii'nin amac; lkenin su kaynaklar potansiyelinin korunmas, en iyi biimde kullanmnn
salanmas, su kirliliinin nlenmesinin ekonomik ve sosyal kalknma hedefiyle uyumlu bir ekilde gerekletirilmesi iin gerekli olan hukuki ve
teknik esaslar ortaya koymaktr. Bu
ynetmelik, lkemizde su kalite kontrolne ynelik yasal ve teknik esaslar
bir ana ynetmelik ve bu ynetmelie
bal tebliler eklinde dzenlemektedir.
Ynetmelikte, su ortamlarnn kullanm esaslarna ve kalitelerine gre
snflandrlmas, her bir snftaki sularn korunmas esaslar ve zel koruma
alanlar tahsisine ynelik dzenlemeler getirilmektedir. Deniz ve ky sularndaki kalite snflamas ve bu snflarn ngrd kalite zelliklerine
uyum salamas esnasnda, su rnleri
retim alanlarnda 1971 tarih 1380
sayl Su rnleri Yasas'mn ve eklerinin ngrd esaslar dikkate alnmaktadr. Bunun dnda plaj ve dier
rekreasyon amal kullanmlar, deniz

trafii ve liman hizmetleri, estetik ve

turistik kullanmlarla, deniz yatandan maden petrol karlmas gibi
amalar iin deniz suyunun zelliklerinin neler olaca esasa balanmaktadr.
Yaptrmc bir Bakanlk olmayan
evre Bakanl ynetmelii valilikler ve yerel ynetimler araclyla uygulamaya almakta ancak baarl
olamamaktadr [2].
1986 tarihli Akdeniz'de zel Ko
ruma Alanlarna likin Uluslararas
Protokol 'le; Akdeniz doal kaynakla
rnn ve sit alanlarnn deniz alanlar
ve evreleri de dahil olmak zere ko
runmaya allmas, taraf lkelerin s
k ibirliine girmesi hedeflenmitir
[23].
1989 tarih, 383 sayl Kanun
Hkmnde Kararname ile Babakan
lk zel evre Koruma Kurumu Ba
kanl kurulmu olup, 2872 sayl
evre Kanunu'nun 9. maddesine gre
" zel evre Koruma Blgesi" olarak
ilan edilen ve edilecek alanlarn sahip
olduu evre deerlerini korumak ve
mevcut evre sorunlarn gidermek
iin tm tedbirleri almak, bu alanlarn
koruma ve kullanma esaslarn belirle
mek, imar planlarm yapmak, mevcut
her lekteki plan ve plan kararlarn
revize etmek ve re'sen onamak, sz
konusu mevzuatla bu kuruma veril
mitir [2].
1993 ylnda evre Kanunu'nun
10. maddesi erevesinde karlan
evresel Etki Deerlendirmesi Ynet
melii; gerekletirmeyi planladklar
faaliyetleri sonucu evre sorunlarna
yol aabilecek kamu veya zel sekt-

re ait kurum, kurulu ve iletmelerin,

yatrm kararlarnn evre zerinde
yapabilecekleri olumsuz etkilerin deerlendirilmesi, tespit edilen bu etkilerin nlenmesi ya da evreye en az
zarar verecek lde indirilmesi ve alternatiflerin deerlendirilmesi amacyla gerekletirilecek evresel Etki
Deerlendirmesi sresince uyulacak
idari ve teknik esaslar iermektedir
[2].
o 1993 tarih, 491 sayl Denizcilik
Mstearlnn Kurulu ve Grevleri
Hakknda Kanun Hkmnde Kararname'nin amac; denizcilik sistem ve
hizmetlerinin lkenin deniz ilgi ve karlarna uygun olarak tahsisi ve gelitirilmesi iin Babakanla bal
Denizcilik Mstearl'nn kurulmas,
tekilat ve grevlerine ilikin esaslar
dzenlemektir. Bu kanunla, deniz
ekolojisini bozacak ve deniz kirlenmesine neden olacak her trl faaliyetin izlenmesini ve denetlenmesini salama, bu konuda dier kurulularla ibirlii yapma, gemi, ina, onarm, skm ve yan sanayiini tevik edici tedbirleri alma, lke kylar leinde
tersane ve gemi skm yerleri belirleme, planlama, tahsis etme ve izin verme, gerektiinde iptal etme, denetleme, kamu ve zel sektr tersanelerinin
ve gemi skm yerlerinin kapasitesini
ve verimini arttrmak iin modernizasyonuna izin verme, modern retim,
ynetim ve pazarlama metodlarnn
hakim klnmasn salayacak tedbirleri alma, uygulanmasn takip etme
ve ilgili kurulularla koordinasyonu
salama ve ticaretin yaplm nitelik
ve gvenlik bakmndan denetleme

109

grevleri Denizcilik Mstearlna

verilmitir [2].
1738 sayl Seyir ve Hidrografi
Hizmetleri Kanunu ve bu Kanunun
uygulanmasna ilikin Ynetmelikle,
lke denizleri ve sularm sahil hatlar,
derinlikler ve oinografisinde deiiklie neden olabilecek her trl almada Seyir ve Hidrografi Daire Bakanl'mn grlerinin alnmas zorunlu klnmtr [2].
4. SONU
Tm bu kanun, ynetmelik ve tzkler erevesinde konu incelendiinde eitli yetki ve sorumluluklara
sahip kamu kurum ve kurulular unlardr;
Bayndrlk ve skan Bakanl,
Denizcilik Mstearl, Ulatrma
Bakanl, evre Bakanl, Tarm ve
Ky leri Bakanl, Orman Bakanl, Milli Savunma Bakanl, Kltr
Bakanl, Belediyeler, Turizm Bakanl, Orman Genel Mdrl,
Milli Parklar - Av ve Yaban Hayat
Genel Mdrl, Salk Bakanl,
Devlet Planlama Tekilat, Valilikler,
l zel dareleri, Muhtarlklar, Devlet
Limanlar ve Hava Meydanlar letmesi, Sanayii ve Ticaret Bakanl,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl,
Genel Kurmay Bakanl, Karayollar
Genel Mdrl, Devlet Su leri
Genel Mdrl.
Bu kurum ve kurulular arasndaki koordinasyon eksiklikleri amalarnn ayn olmasna ramen sonuta karklklarn kmasna neden olmaktadr. Planlama ve imar konularndaki
yetkilerin eitli bakanlk ve merkezi

110

hkmet kurulular ile il ve ile belediye dzeyindeki kurulular arasnda

dalm olmas ky alanlarnn ynetimi iin byk bir engel tekil etmektedir [24].
Bu nedenle lkemiz kylar; kanunlar arasndaki elikilerden, imar
planlarnn kamu yararm koruyamamasndan, siyasi ve maddi etkenlerden, ou belediyelerin oy kaygs yznden, valiliklerin bu alanlara yeterince sahip kamamasmdan ve daha
pek ok nedenden tr kaybedilmekte ve anayasaya aykr olarak kamu
yarar dnda kullanlmaktadr.
5. NERLER
Kylarn salkl bir yapya kavuturulabilmesi, anayasa ve dier
yasalarda da belirtildii gibi kamu yararna kullanlabilmesi iin;
Kylarn sahiplenilmesi; beledi
ye, valilik ikileminin ortadan kaldrl
mas,
Hazrlanan planlarn merkezi y
netim tarafndan gerekli yasa ve y
netmeliklerle desteklenmesi,
Kanun ve ynetmeliklerle ilgili
elikilerin ortadan kaldrlmas,
Kylardaki uygulamalar kolay
latrmak iin bir mevzuat dzenle
mesi yaplarak yetki ve grevler ak
ve net olarak belirlenmeli buna bal
olarak da plan, program, denetim gibi
hususlar iine alan ayn zamanda ku
rumlar aras ibirlii ve koordinasyo
nu salayan bir idari yap oluturul
mas,
Ky kullanm ile ilgili snrla
malara ynelik denetim arttrlmal,

yalnz kylarla ilgili konularda yetkili

bir idari yap oluturulmal ve merkezi hkmete tam desteklenerek
yaptrm uygulamas salanmal,
Ky, sahil eridi ve ky kullanm
alanlar kylarn tabiat ile alakaldr.
Sahil eridi derinliinin ayrm yaplmakszn hem dar kylarda hem de
geni kylarda ayn derinlikte tanmlanmas yanltr. Fransa rneinde
olduu gibi kylarla ilgili mevzuatn
blgesel olmas gerekir.

12. Tde, T., Byk, C, Uzun, B., Ak,

Y., Sel ve Taknlar Karsnda Dere Yataklannn Mlkiyet, Kadastro ve mar Faaliyet
leri Asndan ncelenmesi, Trabzon ve
Yresi 20 Haziran 1990 Sel Felaketi Sempoz
yumu, 22-24 Kasm 1990, Trabzon, Bildiriler
Kitab, 272-283.
13. T.C. Resmi Gazete, 1605 Sayl mar
Kanununda Baz Deiiklikler Yaplmas
Hakknda Kanun, (14251), 20.07.1972.
14. T.C. Resm Gazete, mar Kanununun
Ek 7. ve Ek 8. maddelerine likin Ynetme
lik, (15122), 18.01.1975.
15. Yaln, A., T.C. 1982 Anayasas, nk
lap Kanunlar, Bayrak Kanunu, Geit Kitabe
vi, stanbul, 1982.
16. T.C. Resmi Gazete, 2634 Sayl Turiz
mi Tevik Kanunu, (17635), 16.03.1982.
17. T.C. Resmi Gazete, 2863 Sayl Kltr
ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu,
(18113), 23.07.1983.
18. T.C. Resmi Gazete, 2873 Sayl Milli
Parklar Kanunu, (17943), 29.01.1983.
19. T.C. Resmi Gazete, 2960 Sayl Boa
zii Kanunu, (18229), 23.11.1983.
20. Akdeniz, H., Boazii' nin Planlama
Boyutu ve Yaplama Sorunu, Harita Genel
Komutanl Harita Dergisi, 119 (1998) 58-70.
21. T.C. Resmi Gazete, 2805 Sayl mar
ve Gecekondu Mevzuatna Aykr Olarak
Yaplan Yaplara Uygulanacak lemler ve
6785 Sayl mar Kanununun Bir Maddesinin
Deitirilmesi Hakknda Kanun, (17994),
21.03.1983.
22. T.C. Resmi Gazete, 2872 Sayl evre
Kanunu, (18132), 11.08.1983.
23. T.C. Resmi Gazete, Akdeniz'de zel
Koruma Alanlarna likin Protokol, Millet
leraras Szleme, Karar says: 88/13151,
(19968), 23.10.1988.
24. nal, ., Nuray, A., Trkiye' de Ky
Alanlar Ynetimi ve Sorunlan, Trkiye' nin
Ky ve Deniz Alanlan 1. Ulusal Konferans,
24-27 Haziran 1997, Ankara, Trkiye Kylan
97 Konferans Bildiriler Kitab, 15-20.

KAYNAKLAR
1. Eke, F., Ky Mevzuatnn Geliimi ve
Planlama, T.C. Bayndrlk ve skan Bakanl
Teknik Aratrma ve Uygulama Genel Mdr
l, Yayn no:77, Ankara, 1995.
2. Durukan, M., Ky Alanlar Konusunda
Ulusal Mevzuat ve dari Yap, Trkiye' nin
Ky ve Deniz Alanlar 1. Ulusal Konferans,
24-27 Haziran 1997, Ankara, Trkiye Kylar
97 Konferans Bildiriler Kitab, 59-68.
3. zmen, ., orbal, H., 3402 Sayl Ka
dastro Kanununun erhi, Geniletilmi 2. Bas
k, Adalet Matbaaclk, Ankara, 1991.
4. eker, O., Arazi Kanunnamesi, Ebru
Yaynlan, Yayn no:4, stanbul, 1985.
5. Kele, R., Kentleme Politikas, mge
Kitabevi Yaynlar, Yayn no: 13, zkan Mat
baaclk Sanayii, Ankara, Mays 1990.
6. Sodan, R., Belediye Kanunu ve Akla
mas, Yldz Matbaas, Ankara, 1995.
7. Kele, R., Kylar ve Toplum Yaran,
Trkiye 7. Dnya ehircilik Gn Kylar
Kolokyumu, 6-8 Aralk 1983, Trabzon, Bildi
riler Kitab, 14-26.
8. T.C. Resmi Gazete, 6785 Sayl mar
Kanunu, (9359), 16.07.1956.
9. Gttlez, S., Doa Koruma ve Turizm:
Uzlamas Gereken ki Zt Olgu, Turizm Yl
l, 1986, 81-91.
10. Geray, C, Kylarn Toplum Yararna
Kullanlmasna likin Sorunlara Genel Ba
k, Mimarlk Dergisi, 147 (1976/2), 64-70.
11. T.C. Resmi Gazete, 1710 Sayl Eski
Eserler Kanunu, (14527), 06.05.1973.

111