Professional Documents
Culture Documents
VU JwVdUwH$XmamgmR>r
aniltakalikar@gmail.com
`m nwVH$mV H$m{eV Ho$cocr m{hVr hr w`Vm EgrEg Q>mH$ EgM|O Am{U E$Q>r kmZ ~YZ
H$nZr {c{Q>oS> (FTKMC) (www.ftkmc.com) `mZr JwVdUwH$Xma gajU d {ejU $S> (IPEF) `m
go~r`m AVJV `oUm`m gmJma g{Vrm mJXeZmImcr V`ma Ho$cr Amho.
(`mVrc {MU d wXU aMZm hr EgrEg - EgEg d E$Q>rHo$Egr `mMr Amho)
OmhraZm_m
go~r gWo H$Sy>Z Am{WH$ jomVrb {ejU, `m CnH$_mV \$$ gm_m` VamMr _m{hVr gdgm_m`
OZVog nwa{d`mg Ambr Amho. Oa amoIo H$m`Xm, {Z`_, _`mXm, _mJXeZ na Am{U {d{e> {Z`_ `mMr
_m{hVr OmUyZ `md`mMr Ag`mg H$n`m www.sebi.gov.in `m gHo$V Wimda ^oQ> m.
H$meH$
^maVr` amoIo Am{U {d{Z_` gWm (go~r)
AmJQ 2012
go~r ^dZ
bmQ> Z. gr-4-A, Or bmH$, ~mmHw$bm H$mbog,
~mm (nyd), _w~B-400051
\$moZ Z.- 91-22-26449000/40459000/9114
\$g - 91-22-26449027 / 40459027
B-_ob - feedback@sebi.gov.in
>
`m H$meZmV gd H$ma`m MwH$m Q>mi`mMm, VgoM `mo` _OHy$a H$m{eV H$a`mMm `Z Ho$`m
Jobobm Amho. Var gwXm gwk dmMH$mZm `mV H$mhr MwH$m AmT>i`mM AWdm Amjonmh _OHy$a Ag`mg
H$n`m Amhmbm darb n`mda H$i{d`mMr H$nm H$amdr. OoUo H$$Z nwT>rb AmdmrV `mV gwYmaUm
H$a`mV `oBb. `oWo H$n`m bjmV `mdo H$r H$m{eV H$Vm hm nwVH$mVrc m{hVrm AmYmamda hmoUmm
Hw$R>`mhr H$ma`m ZwH$gmZrg VgoM nwVH$mMr _m{hVr dmn$Z Ho$bo`m H$`mda AWdm {ZU`mgmR>r
Odm~Xma amhUma Zmhr.
`m nwVH$mMr Hw$R>`mhr AdY H$mao N>mnUr H$$ Z`o. Hw$R>`mhr H$ma`m dmVmn, grS>r, Q>on `mV `m
nwVH$mMr _m{hVr H$meH$m`m nydnadmZJr {dZm Cn`moJmV AmUw Z`o. Aem H$maMr H$`o H$m`Xoera
H$m`dmhrg nm R>aVrb.
aniltakalikar@gmail.com
AZwH${UH$m
aniltakalikar@gmail.com
1. VmdZm........................................ 4
2.
Am{WH$ {Z`moOZ................................ 4
3.
{dmmnyU co................................ 11
4.
Vwhr Vw_`m c`mZm H$go m H$amc ? ...... 11
5.
OmoIr_ {d naVmdo ......................... 12
6.
MH$dmT>VoMo gm_` ............................ 13
7.
_hmJmBMo JwVdUwH$sda hmoUmao n[aUm_ ........ 14
8.
~MV {d JwVdUwH$ ......................... 17
9.
H$O {d JwVdUwH$ .......................... 17
10.
~MV d JwVdUwH$sMo {dH$n / gmYZo.......... 18
11.
gwa{jVVo {dfrMr gmYZo / {dH$n........... 24
12.
H$O {dfH$ gmYZo............................ 27
13.
JwVdUwH$sMo V................................ 30
14.
H$emH$mao ngo J_dmdo ZmhrV?................ 31
15.
JwVdUwH$sg gwdmV H$er H$amdr ? ........... 32
16.
Am{WH$ {ejUmMo \$m`Xo....................... 33
17.
JwVdUwH$XmamMr gwajm d VH$ma {ZdmaU nV.. 34
18.
gma............................................. 35
19.
_hdnyU do~ gHo$V Wio ..................... 35
1 VmdZm
`oH$ `pVgmR>r Am{WH$ ~m~tMo {Z`moOZ ho Amd`H$ Amho. _J Vr `pV emioVrc {dmWu XeoVrc
Agmo AWdm godm {Zdm Pmcocr Oo> `pV Agmo. {OV`m cdH$a Vwhr ngm `mo` H$mao ~YZ H$am`cm cmJmc
{VVHo$ MmJco. Ago g_Om H$s Vwhr `moOZm ~Z{d`mMo R>a{dcoM Zmhr d Vwhmcm Ogo dmQ>oc Vgo Vwhr ngm IM
H$aV am{hco. ZVa EH$ {Xdg Vw_Mr Ka {dH$V Ko`mMr BN>m Pmcr naVw _J Vwhr Vo {dH$V KoD$ eH$Uma Zmhr.
H$maU H$s Vw_`mnmer Ka {dH$V Ko`mOmoJr aH$_M ~MVr_Yo Zmhr. Oa Vwhr `moOZm ~Z{dcr Zmhr d ZwgVo
IMM H$arV am{hcm, Va _J Ago hmoUmaM.
Amn`m JaOm Zo_`m H$m` AmhoV? ho Oohm C_JV Zmhr, Vohm ghgm Amn`mH$Sy>Z OmV IM hmoV
AgVmo. AmnU Amn`m gd BN>m ^mJ{d`mgmR>r IM H$arV amhVmo d AmnU Zo_H$m {H$Vr IM H$aVmo Amho ho
OmUyZ Ko`mH$S>o Xwcj H$aVmo. `m_wio Amn`m JaOm d BN>m `m`mVrc ^oX AmnU `mo`H$mao OmUcm nm{hOo.
Ogo H$s, amoOMo gH$mi-g`mH$miMo OodU Am{U KamMo ^mS>o B`mXr Jmo>r JaOm_Yo `oUma d `mnyU XoIrc
H$am`m cmJUma. naVw, Io`mMr Wi, {d{S>Amo Jog Am{U {MnQ> `mgma`m Jmo>r {dH$nm_Yo `oVmV d
`m{edm` AmnU OJw eH$Vmo. Oar H$mhr doiog AmnU Amn`m BN>mda IM Ho$cm Zmhr Am{U H$mhr aH$_
~MV Ho$cr Va Ho$co`m ~MVrVyZ AmnU dmhZ, Ka, CM{ejU B`mXtgma`m JaOm EH$m {ZpMV H$mcmdYrV
nyU H$$ eH$Vmo. `moOZm ~Z{dUo hUOo Ago AgVo. `mV `moOZm ~Zdm, ~MV H$am Am{U dVMr Am{WH$ c`o
mV H$a`mg dVM nwT>mH$ma `m.
Oohm Vwhr cdH$a `m H$mamg gw$dmV H$aVm hUOo Vwhr Vw_`m ^{d`mVrc Am{WH$ c`mH$arVm
`moOZm ~Zdy eH$Vm Am{U Vwhmcm Oohm dmQ>oc Vohm Vr mV H$$ eH$`mMm \$m`Xm `mVyZ Vwhmcm {_iy eH$Vmo.
ho H$m e` hmoV H$maU H$s, Vwhmcm Vw_`m JwVdUwH$s H$am`cm VgoM {d{dY H$ma`m O_mnwOrMo ~YZ H$am`cm
OmV doi/H$mi {_iVmo. `oH$ emiH$ar {dm`mg `m`m chmZnUmnmgyZ ngo _moO`mg Am{U ^{d`mgmR>r
ngo ~MV H$a`mg {eH${dco OmVo. `m_wio `mcm `mMr Am{WH$ c`o JmR>VmZm `m nemMm `mo` doir Cn`moJ
hmoD$ eHo$c. Am{WH$ {Z`moOZmdarc `m H$m`emioV _hm{dmc`rZ VUmgmR>r Am{WH$ {Z`moOZm`m {d{dY ncyZm
gm{JVcoco Amho. `oH$ `pVgmR>r Am{WH$ {Z`moOZ A`V Amd`H$ Amho. Oa `mMo _hd EImm `pVg
`m`m VUnUmV cdH$a H$ico Va ^{d`mVrc Am{WH$ c`o JmR>Uo A{Ve` gmono hmoVo. {edm` Vwhr Vw_`m
JaOm nyU H$a`mgmR>r {d{dY Am{WH$ {dH$nm_Yo JwVdUwH$ XoIrc H$$ eH$Vm.
2.Am{WH$ {Z`moOZ
Am{WH$ {Z`moOZ A{Ve` Amd`H$ Amho `m_wio AmnU Amncr ^{d`mVrc c`o nyU H$$ eH$Vmo. `oH$
`pVcm dV`m nemMo ~YZ `dpWV H$mao H$a`mMr JaO g_Ocr nm{hOo. Mcm Va _J ho g_OUo H$m
JaOoMo Amho ho CXmhaUmd$Z nmh `m.
`m CVm`mV {Xcocm gdmX hm eVZw (17) Omo H$s _hm{dmcr`Z {dmWu AgyZ Am{WH$ jomV dVMo ZmVH$
{ejUnyU H$aVmo Amho. Va Xygam {Z{Ic (35) `mMm _moR>m ^mD$ ZmVH$ AgyZ Am{WH$ gmJma hUyZ
H$m_ H$aVmo Amho. `m`mVrc gdmX AmnUmg `moOZm V`ma H$a`m~m~VMm {>H$moZ {deX H$aoc Am{U Am{WH$
{Z`moOZm_mJMr gH$nZm gmJoc.
eVZw AmR>dS>m^amZVa _m`m OrdcJ {_mMm dmT>{Xdg Amho. _mPr Aer BN>m Amho H$s, _r `m`mgmR>r
gamBO nmQ>u mdr. _m`m gd dJ-{_mZm `mV AnmonhmamgmR>r _cm ~mocdUo AmdS>oc. H$m` H$nm H$$Z _cm
Vy _mJXeZ H$aerc H$m?
{Z{Ic gdW_ Vwcm `mgmR>r EH$ `moOZm ~Z{dUo JaOoMo Amho Am{U `mZwgma _J Vwcm V`mar H$amdr cmJoc.
eVZw nU `m H$arVm `moOZm _r H$emcm ~Zdw?
aniltakalikar@gmail.com
{Z{Ic `moOZm ~Z{d`m_wio Vw`m JaOm, CncY ggmYZ Am{U Or c` Vwcm mV H$am`Mr AmhoV `mMo
n> {M V`ma hmoBc. Oa Vy `moOZm ~Z{dcr Zmhr, Va Vy hmVmV KoVcoco H$m_ nyU hmo`mMr emdVr amhUma
Zmhr Am{U CncY ggmYZmMm An`` XoIrc hmoUma. g_Om AmnU `moOZm ~Z{dcr Zmhr, Va _J Vw`m
gdM dJ{_mZm Am_U XoUo EImX doiog e` hmoUma Zmhr. hmoD$ eH$V {ZpMV doiocm Amn`mH$Sy>Z gdmZm
Anmonhma {X`m OmUma Zmhr Am{U `m_wio Vw`m BN>ogmaIr O_{XdgmMr nmQ>r Vy XoD$ eH$Uma Zmhrg. nU
Oa H$m AmnU `moOZm ~Z{dcr, Va AmnUmH$Sy>Z MyH$m hmoUma Zmhr `mMr Imr ~miJVm `oBc Am{U Hw$R>`mhr
AZmhV gJmcm AmnU Vm|S> Xo`mg gO amh eHy$.
eVZw hmo! `m gd Jmo>tMm _r n{hco {dMmaM Ho$cm Zmhr. Am_Mo JwVdUwH$sMo m`mnH$ XoIrc Am{WH$
{Z`moOZm`m n{h`m H$m`emioV `moOZm ~Z{dUo H$m Amd`H$ Amho `m~m~VrV gmJV hmoVo. Am{WH$ {Z`moOZ
hUOo H$m`?
{Z{Ic - Am{WH$ {Z`moOZ hUOo Vw_`m Am{WH$ ~m~tMr `moOZm ~Z{dUo. `mH$arVm `m `pVg dV`m
Am{WH$ JaOm qH$dm C{>o `dpWV g_OUo Amd`H$ Amho Am{U `mZVa hr C{>o qH$dm c`o `moOZm ~ZdyZ
JwVdUwH$s`m qH$dm H$OmD$ aH$_omam Vmo H$gm nyU H$$ eH$Vmo hohr g_OUo JaOoMo Amho.
eVZw - `m gd H$mamerM VwPm `dgm` g~{YV Amho H$m?
{Z{Ic - hmo`. Am{WH$ gmJma hUyZ JwVdUwH$Xmam`m Am{WH$ ~m~t`m `moOZm ~Z{dUo Am{U `m`m
JwVdUwH$sMo ~YZ H$aUo Aem godm _r nwa{dVmo. Amhr JwVdUwH$XmamZm `mMm ngm Hw$R>`m `mo` gnmr_Yo
JwVdmdm VgoM ho n`m` H$go {ZdS>mdo OoUoH$$Z Vo `m`m ^{d`mVrc Am{WH$ JaOm nyU H$$ eH$Vrc `m~m~V
_mJXeZ H$aVmo.
eVZw - Va _J AmVm dmT>{Xdgm`m nmQ>ugmR>r _r H$er `moOZm ~Zdy?
{Z{Ic - gdW_ Amn`mOdi CncY Agco`m Jmo>tMr `mXr ~Zd Am{U nmQ>ugmR>r cmJUm`m Jmo>tMr
XoIrc `mXr ~Zd. (Imcr {Xcocm VVm nhm. `mV eVZwZo ^mdm`m ZmZwgma Amd`H$ Jmo>tMr `mXr ~Z{dcr.)
{Z{Ic - gdW_ Vy gmJ H$s `m nmQ>uV Vy {H$Vr cmoH$mZm ~moc{dUma Amhog?
eVZw - _r _m`m gnyU 30 dJ{_mZm ~moc{d`mMr `moOZm AmIcr Amho.
{Z{Ic - hm Va _moR>m g_wh Pmcm. H$m` Vy Aem nmQ>ugmR>r H$mhr aH$_ O_m Ho$cr Amhog?
eVZw - _r _m`m dJ{_mH$Sy>Z ` 6090 O_m Ho$co AmhoV.
{Z{Ic - AmVm Amn`mcm H$nZm Amho H$s, {H$Vr {Z_{V `oUma AmhoV d CncY nemVyZ AmnUmg gnyU
nmQ>u H$emH$mao H$amd`mMr Amho. gdW_, AmnU AnmonhmamgmR>r H$mhr ngo gw{ZpMV H$$ Am{U dmT>{Xdgm`m
Ho$H$gmR>r XoIrc `m_wio CncY ngm `mo`H$mao Cn`moJmV `oBc. AnmonhmamgmR>r {H$Vr ngo cmJVmV ho Vwcm
_m{hVr Amho H$m?
eVZw - Odi`m \$mQ>\y$S> H$mZad$Z _r 30 `pV`m nmQ>ugmR>r cmJUm`m IMmMr _m{hVr KoVcr Amho. hm
IM Odinmg ` 3000 Amho.
nmQ>ugmR>r `moOZm
{Z{VmMr gm 30
CncY aH$
6,090
Anmonhma
3,000
^oQ>dVw
2,500
{eH$
590
{Z{Ic - `mMm AW O_m Ho$co`m aH$_o`m 50% AmnUmg `mMgmR>r IM `oBc. H$m` Vy Vw`m {_mgmR>r
^oQ>dVw KoUma Amhog Am{U {Z_{VmZm _{V{Mh Xo`mMr BN>m Amho H$m?
eVZw - hmo`, nU ho e` Amho H$m? _r _m`m gd dJ{_mV\}$ co Q>oeZ `m`mgmR>r {dH$V KoD$ BpN>Vmo.
aniltakalikar@gmail.com
{Z{Ic - ho {ZpMVM e` Pmc AgV, H$s Vw {ZdS>cocr ^oQ> Amn`m ~OoQ>_Yo ~gcr AgVr. Vgohr H$moUVrhr
`moOZm ~Z{d`mnydu `mMr Imr H$$Z `mdr H$s Amn`mnmer aH$_ {H$Vr CncY Amho. co Q>oeZ EoH$m`cm
N>mZ dmQ>V Amho naVw Ammm `mMm IM Amn`mcm OmV hmoBc. `mnojm AmnU nadS>oc Aer ^oQ>dVw {dH$V
KoD$ eH$Vmo. `mcm AmdS>Vrc Ago EImm M{cV H$nZrMo H$nS>o XoIrc ^oQ> XoD$ eH$Vmog.
eVZw - hr Va \$maM MmJcr H$nZm Amho. OdiM Agco`m ^oQ>dVw`m XwH$mZmVyZ A{Ve` AmH$fH$ {H$_VrV
gdM H$ma`m ^oQ> dVw CncY AmhoV. VoWyZ AmnU _{V{Mh XoIrc KoD$ eH$Vmo. `mMm IM AmnUmg OdiOdi ` 2500 `oBc.
{Z{Ic - Va _J Amn`m Odi ` 590 amhVrc. `m nemH$arVm Vw`mOdi A` H$mhr H$nZm AmhoV H$m?
eVZw - hmo {ZpMVM. Cacocr aH$_ AmnU `mgmR>r dmn$, `mVyZ _r Am_`m gdmgmR>r MmH$coQ> {dH$V KoD$
eH$Vmo.
{Z{Ic - Va _J AmVm _m`m _Vo AmnU nmQ>ugmR>r `moOZm ~Z{dcr Amho. AmVm Vwcm EH$ H$am`Mo Amho H$s
AnmonhmamgmR>r AmYrM gyMZm XoD$Z R>odmdr cmJoc Am{U ^oQ>dVw gwm EH$ {Xdg AJmoXaM AmUyZ R>odm`m
cmJVrc. OoUoH$$Z eodQ>`m jUr KmB hmoUma Zmhr.
eVZw - IamoIa VwPo Am^ma AmhoV. AmVm _r ImrnydH$ hm H$m`H$_ nma nmSy> eH$Vmo.
{Z{Ic - EH$ Jmo> Zoh_r cjmV R>od, Oohm Ho$hm Vwcm _hdmMr O~m~Xmar nmS>m`Mr Agoc Va `mgmR>r Vwcm
AJmoXaM `moOZm ~Zdm`cm hdr.
A`mg
eVZwZo Amn`m nmQ>ugmR>r `moOZm H$er ~Z{dcr `mMo {Z[ajU H$am. Oa `mZo nmQ>ugmR>r cmJUmar aH$_ Or H$s
`mZo O_{dcocr hmoVr Kmo{fV Ho$cr ZgVr Va _J H$m`H$_gmR>r `moOZm ~Z{dUo H$R>rU Joco AgVo. Oa {Z{IcZo
ho gd Am{YM eVZwcm {dMmaco ZgVo Va eVZwZo EImX doiog A{Ve` _hmJm`m ^oQ>dVw {dH$V KoV`m Ag`m
Am{U _J AnmonhmamgmR>r ngo dmMcoM ZgVo. AOyZ EH$ Jmo> Z_yX H$a`mgmaIr Amho, Vr hUOo {Z{IcZo
`mcm AmYrM `moOZm ~ZdyZ R>od`mg gm{JVco. `m_wio Vmo MyH$mZm Q>miy eHo$c Am{U eodQ>`m jUr KmB
hmoUma Zmhr.
Vwhr gwm Vw_`m nem`m ~m~VrV `moOZm ~Zdy eH$Vm. `mH$mao {Z{IcZo eVZwcm nmQ>uMr `moOZm
~Z{d`mg _XV Ho$cr. \$V EH$ cjmV R>odm H$s, nwOrMr OmVrV OmV JwVdUwH$sVyZ H$$Z KoVmZm Vr JwVdUwH$
AmnU H$moR>o H$aVmo AmhmoV `m~m~VrV H$miOr KoUo Amd`H$ Amho. Am{WH$ {Z`moOZmV {d{dY ncwMm {dMma
H$amdm cmJVmo. Ogo H$s c` {ZYmarV H$aUo, gnmrMo {d^mJrH$aU, nwOrMo ~YZ B`mXr. Oo H$s JwVdUwH$Xmamcm
`m`m nemg {eV~ar`m hmVmi`mg _XV H$aVmV. eVZw Am{U {Z{Ic `mMm gdmX Am{WH$ {Z`moOZmMm
Xya>rH$moZ H$gm AgVmo ho g_O`mg Vwhmcm _XV H$aoc.
H$Vr - 1 - Vw_`m _{h`mMm AWgH$n ~Zdm d `mV Vw_`m nmHo$Q>_Zr, _m{gH$ IM, Am{U _{h`mMr ~MV
Z_wX H$am. Vwhr CXmhaU nmh eH$Vm, `mV eVZwZo dV`m {_m`m dmT>{XdgmgmR>r `moOZm H$er ~Z{dcr.
`mMm AmYma KoD$Z Vw_`m _{h`mMm AWgH$n ~Zdm. Vwhr Imcr {Xco`m V`mVrc Jmo>t`m AmYmao
Vw_`m AWgH$nmMr `mXr V`ma H$$ eH$Vm.
Vw_Mm _{h`mMm AWgH$n
A) Cn
nmHo$Q> _Zr
Am{eH$ Vdmda H$m
~{jg
_mZYZ
amoI ^oQ>, Oa {_imcr Agoc Va
~) IM
_hm{dmc`mMo ewH$
nmQ>u
^oQ>dVw
_m{gH$ hVm Agoc Va
XwnmaMo ^moOZ
dmg IM
A`
6
aniltakalikar@gmail.com
d`pVH$ AWgH$n
Xa`mZ`m H$mimV eVZwZo {dmnrR> VamdVrc Am{WH$ jomVrc Amnco {ejU nyU Ho$co. Am{WH$
{Z`moOZmMo _hd {eH$`mZVa AmVm eVZw Amn`m Am{WH$ `dhmamMo ~YZ `mo`H$mao H$$ BpN>Vmo. OoUoH$$Z
Vmo dV`m H$OmMr naV\o$S> Am{U Amn`m ^{d`mVrc JaOmZm nyU H$a`mgmR>r ^anya ngm R>oD$ eHo$c. eVZw
{Z{IcH$S>o `mMm gm Ko`mgmR>r Jocm.
eVZw - hcmo {Z{Ic. `m doiog _mPm CnH$_ gdm}H$> Agmd`mg hdm. VwPm Xya>rH$moZ \$maM _mocmMm Amho.
_r Vwcm {dMm$ BpN>Vmo H$s, _m`m Am{WH$ `dhmamMr `moOZm H$emH$mao ~Zdmdr.
{Z{Ic - gdW_, dVMo _m{gH$ AWgH$n ~Z{d`mMr Vy dVcm gd` cmd.
eVZw - ho _r H$go H$m` H$$ eH$Vmo?
{Z{Ic - _m{gH$ AWgH$n hUOo Vw`m Cn, _m{gH$ IM, ^{d`mVrc IM Am{U {eH$ am{hcoco Cn
`m{df`rMr {dVV `moOZm. (nhm ~ao, Ogo Vy n{hco nmQ>ugmR>r AWgH$n `moOZm ~Z{dcr hmoVr Am{U `mV AmVm
ZdrZ Jmo>tMr ~oarO H$a Am{U ~Xc H$a. `m_wio H$s {Z{Ic`m _mJXeZmZwgma eVZwMr AWgH$nr` `moOZm
V`ma hmoBc.)
{Z{Ic - gd W_ AmnU VwPo Cn gdmV daVr {ch. Oa Vy g`m H$mhr H$_dV Zgerc Va _J Vwcm `oH$
_{h`mcm mV hmoUmao ^Vo `mVyZ VwPo IM ^mJVmV Vo nmHo$Q>_Zr hUyZ {ch. Aem dVwMr `mXr ~Zd `mda
Vwcm IM H$am`cm AmdS>Vo. dVw{Zhm` `oH$ _{h`mV Pmco`m IMmMr `mXr ~Zd. `m{edm`, _{h`m_Yo
hmoUm`m AZmd`H$ IMmMr `mXr ~Zd. Oa ^{d`mV VwPr EImXr gnmr {dH$V Ko`mMr qH$dm {dH$`mMr `moOZm
Agoc Va `mMr XoIrc Zm|X R>od. gJ`mV _hdmMo H$m` Amho H$s, `m gd Jmo>tMr Zm|X Vy gm^mim`cm hdr
Am{U `oH$ {XdgmMr Vnercdma Zm|X {chm`cm hdr. `m ~m~VrV `oH$mZoM A{Ve` _m{UH$ AgUo Amd`H$
Amho. Amnco {ZpMV Cn Kmo{fV H$aUo JaOoMo Amho Am{U hmoUmao IM. H$maU `mdaM Vw_`m ^{d`H$mcrZ
`moOZm Adc~yZ amhVrc.
eVZw - _cm AmmmM Ago dmQ>Vo Amho H$s _r ho gd H$$ eHo$Z. BVHo$M Amho Zm?
{Z{Ic -gnco Zmhr! _r AOyZ H$mhr Jmo>tZm ne H$$ BpN>Vmo. `m H$s, _r Vw`m narjonydu Vwcm gm{JV`m
hmo`m. Vwcm VwPr gnmr d XoUr _m{hVr Agm`cm hdrV. gnmr hUOo Agm moV Omo H$s, VwPm dVMm AgVmo
Am{U amoI d$nmV A{Ve` ghOar`m `mMo $nmVa H$aVm `oUo e` AgVo. YZ{nedr ~m~V AmR>d `m~c
_r Vw`mer n{hco ~moccmo hmoVmo. YZ{nedr hr VwPr gnmr Amho. hUOoM VwPo _m{gH$ Cn Am{U Or H$s
A{Ve` ghOar`m amoI d$nmV $nmVarV H$aVm `oVo. gnmr hUOo Ago moV, `mMm Cn`moJ H$$Z Vy VwPr
H$O \o$Sy> eH$Vmo. Va XoUr hUOo, ngo naV H$a`mMo ~YZ. VwPr _{h`mMr {~c Am{U A` IM hr gd VwPr
XoUrM Va AmhoV. Or H$s, Vy VwPr gnmr dmn$Z XoD$ eH$Vmog. Zoh_r dV`m AWgH$nr` `moOZoMo d$n
~Z{dVmZm Cn ho gnmr`m KamV {chmdo Am{U gd IM hr XoUr `m {d^mJmV {chmdr.
eVZw - _m`m CnH$_mV ghm nm``m AmhoV. n{h`m nm`arV, Amhmcm Am{WH$ {Z`moOZmMr VmdZm md`mMr
Amho. H$m` Vy _cm gmJw eH$Vmog Am{WH$ {Z`moOZ hUOo H$m`?
{Z{Ic - Am{WH$ {Z`moOZ hUOo dV`m Am{WH$ `dhmam`m~m~VrV `moOZm ~Z{dUo. `m_wio Vw_`m
Am{WH$ JaOm Am{U C{>o AmoiI`mg _XV hmoVo d `m`m AZwfJmZo Amn`m Amd`H$Vm nyU H$a`mgmR>r
JwVdUwH$ H$aUo gmo`rMo hmoVo. Mc _r Vwcm XmIdVmo H$s Am{WH$ {Z`moOZ H$go hmoVo Am{U `m {H$`oV {d{dY Va
H$go AgVmV.
Am{WH$ {Z`moOZ {H$`oVrc {d{dY nm``m.
Imcr {Xcocm V$m/`mXr nhm `mV {Z{IcZo eVZwgmR>r Am{WH$ {Z`moOZ {H$`m gwc^arVrZo g_Omd`mg _XV
Ho$cr Amho.
Am{WH$ {Z`moOZ {H$`oVrc nmM _hdm`m nm``m
yy Vw_`m Am{WH$ pWVrMr _m{hVr O_dm - Ogo H$s Vw_Mo Cn, H$O, XoUr B`mXr.
yy Vw_Mo c` AmoiIm.
yy Vw_Mr Am{WH$ {dH$cmJVm qH$dm _wo AmoiIm. Vwhr g`m Am{WH$~m~VrV Hw$R>`m Vamda AmhmV d
Vwhmcm H$moR>o amhm`Mo Amho.
yy Vw_Mo Am{WH$ {Z`moOZ V`ma H$am. - `m_wio gyM{dco`m JwVdUwH$s Vwhmcm g_OyZ `oVrc. {edm` Amncr
OmoIr_ Ko`mMr _mZ{gH$Vm XoIrc cjmV `oBc.
yy Am{WH$ {Z`moOZ A_cmV AmUm. Vw_`m `moOZoMo nyZdcmoH$Z d \o$anS>VmiUr H$am. OoUo H$$Z ~XcV
OmUm`m AW`dWoV d amhUr_mZmer `mMr `mo` gmJS> KmcVm `oBc.
nm`ar 1 - Vw_`m Am{WH$ pWVrMr _m{hVr O_dm.
{Z{Ic - Am{WH$ {Z`moOZmV `m _hdm`m nmM nm``mMm g_mdoe Amho. n{h`m nm`arV Vwhmcm Vw_`m
{d{dY CnZmMo moV emoYyZ `mMr `mXr ~Z{dUo. Oa Vwhr dVar`m H$_dV Agmc Va, _J Vw_`m _m{gH$
CnmMm moV hUOo Vw_Mm nJma Am{U Oa H$m Vwhr Am{eH$ Vdmda EImXm `dgm` H$aV Agmc, _J
Vw_`m `dgm`mVyZ mV hmoUmam ngm Vw_`m CnmV {_idmdm cmJoc. `oH$ `{$Zwgma CnmMo moV ~XcV
OmUma. Vw`mgmR>r, hm moV hUOo Vwcm {_iUmam nmHo$Q> _Zr, H$_mdUm`m `{$gmR>r hm moV hUOo `mMm
nJma, VgoM {Zdm cmoH$mgmR>r `mMr n|eZ qH$dm {Zdmr `moOZm. EH$Xm H$m Vwcm H$ico H$s, `oH$ _{h`mcm Vwcm
{H$Vr ngo mV hmoVmhoV, _J Vwcm cmJcrM H$ioc H$s Vy {H$Vr IM H$$ eH$Vmog Am{U {H$Vr JwVdy eH$Vmog.
hUOoM Xwg`m eXmV, Omo n`V Vwcm Vw`m {IemV {H$Vr ngo AmhoV ho _m{hVr AgUma Zmhr, Vmo n`V Vy
IaoXrgmR>r ~mhoa OmD$ eH$Uma Zmhrg.
aniltakalikar@gmail.com
eVZw - hUOo `mMm AW Agm H$s, _m`mgmR>r d Vw`mgmR>r Am{WH$ {Z`moOZ doJio am{hc?
{Z{Ic - hmo. ho Ago amh`mMo H$maU hoM Amho H$s, XmoZ `q$Mo Cn gmaIo am{hcM Ago Zmhr Am{U
`m`m d`{$H$ JaOmgwm doJ`m amhUma. Am{WH$ gmJmamcm `m gd Jmo>tMr Zm|X KoUo Am{U `m`mZwgma
JwVdUwH$XmamZm JwVdUwH$sMo {dH$n gyM{dUo Amd`H$ AgVo. Oa `mZo gd JwVdUwH$XmamZm EH$ gmaIoM g_Oco
Va _J JwVdUwH$Xma `m`m Am{WH$ JaOm qH$dm C{>o nyU H$$ eH$Uma ZmhrV. `m_wio Am{WH$ {Z`moOZmMo _yi
Co`M gm` hmoUma Zmhr. Oa Vy _m`mH$S>o dV`m Am{WH$ ~m~tMo ~YZ H$a`mg Amcm Va _cm gdW_
VwPo Cn hUOoM VwPm nmHo$Q>_Zr nhmdm cmJoc, VwPo Cn ho H$_mdUm`m `{$`m VwcZoV A{Ve` H$_r
Ag`mH$maUmZo _cm Vw`mgmR>r doJ`m JwVdUwH$$ {dH$nmMm gm mdm cmJoc. Vwcm ho g_OUo JaOoMo am{hc
H$s BVam`m VwcZoV Vw`m JwVdUwH$sMo Co` doJio Agoc d Vo Vw`m Am{WH$ H$Vrg gmOogo am{hc. ho nwH$i
JwVdUwH$XmamZm g_OV Zmhr. nwH$i cmoH$ OmV Z`m`m Ameoda amhZ Aem \$S>m_Yo JwVdUwH$ H$aVmV Oo H$s
OmV Z\$m Xo`mMo Omhra H$aVmV. naVw `mMm XOm Imc`m VamMm AgVmo. EImm `{$g `mVyZ Z\$m hmoBc
XoIrc ZmhrVa `mcm gnyU ngo J_md`mMr doi XoIrc `oVo. `oH$ `{$Mr OmoIr_ Ko`mMr j_Vm Am{U JaOm
`mMm {dMma n{hco H$$ZM `mcm `mo` {dH$nm_`o JwVdUwH$ H$amd`mg hdr.
eVZw - H$m` Vy _cm OmoIr_ j_Vo~m~V H$nm H$$Z gmJerc H$m?
{Z{Ic - MmJcm Z Amho. OmoIr_ j_Vm hUOo EImm JwVdUwH$XmamMr OmoIr_ Ko`mMr VmH$V. hr j_Vm
`{$nado {^ amhVo. Oa _r EImXm lr_V `{$ Amho Am{U _mPo _{h`mMo Cn ho H$mhr cmIm`m KamV
Amho, Va _J _m`mgmR>r H$mhr hOmamMo ZwH$gmZ \$ma H$mhr qMVoMr-~m~ amhUma Zmhr. H$maU _r OmV Z\$m {_idy
eH$Vmo. Oo cmoH$ lr_V AmhoV qH$dm `m`mnmer nwH$i nwOr Amho Ago cmoH$ BVam`m VwcZoV OmV ^mdrnUo
JwVdUyH$ H$aVmV. naVw Oa _r gm_m` VamMm H$m_Jma Amho, Va _J _cm Aem d$nmMo ZwH$gmZ ghZ hmoUma
Zmhr. lr_V hUyZ _r ZwH$gmZ ghZ H$$ eH$Vmo qH$dm _r OmV OmoIr_ KoD$ eH$Vmo. nU _`_dJu` H$m_Jma
hUyZ _r OmV OmoIr_ nocy eH$V Zmhr. H$mhr e^amMo ZwH$gmZM EImX doiog _cm nadSy> eHo$c. Oa _r
{Zdm `{$ Agoc, Va _J _mPr OmoIr_ Ko`mMr j_Vm doJir am{hc. H$maU H$s _cm _o{S>H$c {~c, Amamo`
JaOm B`mXtgmR>r VgoM d{$H$ JaOm ^mJ{d`mgmR>r {Z`{_V CnmMm AmYma cmJoc. hUOo _r OmoIr_
nH$a`mMr BN>m ~miJUma Zmhr. OmoIr_ j_Vm `q$Mo dJuH$aU H$aVo. H$_r H$Sy>Z A{YH$VoH$S>o. {Zdm
`q$Mr OmoIr_ j_Vm H$_r am{hc. Va `dgm` H$aUm`mMr OmV. naVw _`_dJu` H$m_JmamMr OmoIr_ j_Vm
gwm _`_ d$nmMrM amhUma. {d{dY H$maMo JwVdUwH$ {dH$n CncY AmhoV.Ogo H$s eoAa, F$Un, Amd{V
R>od `moOZm, Ym` `mnma, naH$s` McZ B`mXr. `m gdmZm gnmr {d^mJ hQ>co OmVo. Vwhr `mnH$s Hw$R>`mhr
gnmr H$mamV JwVdUwH$ H$$ eH$Vm. \$$ Vwhmcm `mMo gImoc kmZ hdo. VgoM `mVrc `oH$ H$mamV OmoIr_
d naVmdm mMo g_rH$aU doJio AgVo ho g_OUo JaOoMo Amho. Vw_Mr OmoIr_ j_Vm AmoiIyZM Vwhr JwVdUwH$
H$am`cm hdr.
nm`ar 5 - Vw_Mo Am{WH$ {Z`moOZ A_cmV AmUUo.
{Z{Ic - VwPo Am{WH$ {Z`moOZ V`ma Ho$`mZVa `mMo nyZdcmoH$Z d \o$a nS>VmiUr H$aUo Amd`H$ Amho. OoUo
H$$Z AW`dWoer d ~XcV OmUm`m amhUr_mZmer gmJS> KmcUo gm` hmoVo.
eVZw - H$m` `mcmM gnmr ~YZ hUmdo H$m?
{Z{Ic - hmo`. {d{dY H$mamV Ho$`m Joco`m JwVdUwH$s`m EH${V d$nmg gnmrJQ> hUVmV. Oa Vw`mnmer
` 1000 AmhoV Am{U `mVrc 50% Vy eoAa_Yo Am{U Cd[aV a$_ F$Uamo`m_Yo JwV{dcrg. Va Vw`m gnyU
JwVdUwH$sg gnmrJQ> hUy `m d `mMr g`mMr qH$_V ` 1000 Amho. hr qH$_V ~mOmamVrc MT>-CVmamZwgma
H$_r qH$dm OmV hmoBc. `m_wio Vw`mOdi Agco`m amo`m`m {H$_VrV ~Xcmd `oBc. g`m`m {Xdgm_`o
JwVdUwH$Xma {d{dY H$ma`m gnmrJQ> ~YZ godm nwa{dUm`mMr _XV `m`m JwVdUwH$sMo ~YZ H$a`mg
KoVmV. `oH$ gnmr H$ma hm OmoIr_ d naVmdm `m Vamda {^ AgVmo.
Am{WH$ {Z`moOZm_`o `oH$ nm`arcm gmaIoM _hd Amho. nwH$igo JwVdUwH$Xma `mMo Cn, OmoIr_ j_Vm
B`mXr AmoiIyZ JwVdUwH$ H$aVmV. naVw `m`m JwVdUwH$sH$S>o cj XoD$ eH$V ZmhrV. Oa Vwhr doimodoir
JwVdUwH$sH$S>o cj {Xco Zmhr Va _J `mVyZ \$m`Xm Oar mV hmoV Agoc Va `mMo eodQ>r n`dgZ ZwH$gmZrV hmoVo.
`m_wio EH$m {ZpMV H$mcmdYrZVa Amn`m gnmrJQ>mMo nyZdcmoH$Z H$aUo Am{U n[apWVrZwgma `mV Amd`H$
~Xc H$aUo JaOoMo AgVo. Oa eoAa _Yrc JwVdUwH$sZo eodQ>`m {_mhr gmV MmJcr JVr Ho$cr Zgoc Am{U
Vw_`m gnmrJQ>m_Yo 70% JwVdUwH$ hr Aem H$n`m`m eoAa_`o Amho. Va _J Vwhr `m eoAgcm Amn`m
H$nZr JQ>mV nwT>o WmZ XoD$ eH$V Zmhr. Vwhmcm Vw_Mr `mVrc JwVdUwH$ A` gnmrH$mamV H$amdr cmJUma Ogo
H$s ~mS> B`mXr. Oo H$s H$_r OmoI_rMo AgyZ ~mOma gmdaV n`V gwa{jV R>aVrc.
10
aniltakalikar@gmail.com
3.
{dmmnyU co
Vwm Am{WH$ ~mOyMo ~YZ H$aVmZm gdmV hdmMr n{hcr nmar hUOo {dXVmnyU Am[WH$ C[>o {ZpMV
H$aUo. VwMr co Zohr {ZpMV, mnZH$amOmoJr dmV{dH$ Am{U doi{Zhm hdrV. nwH$i cmoH$ ghgm c
gw{ZpMV H$aVmZm m Jmo>tm ~m~VrV MwH$m H$aVmV.
C{>o
{d{e>
mnZ H$amOmoJo
mVH$amOmoJo
c
Vwhmcm ho m{hVr hdo H$s
Vwhm H$m hdo Amho Am{U
Ho$hm.
VwMo c Zohr mnZ
H$aVm mcm hdo.
OoUoH$Z Vwhmcm m{hVr
hmoBc H$s, Vo Vwhr Ho$hm
mV H$ eH$mc.
VwMr c AmdmmVrc
Agmdmg hdr. hUOoM
Vwhr mZm mV H$
eH$co nm{hOoV.
dmV{dH$
doioer ~m{Yc
Amo YmoaU
cm H$mcoOMr $s
^amgmR>r df^amV
nemMr JaO Amho.
r mm {mH$Sy>Z KoVcoco H$O o${S>Z.
mo YmoaU
r 50 hOma ` H$mcoOMr
$s ^amgmR>r ~MV
H$arZ.
nwT>m 6 {hmV r 3
hOma . mm 2 {mZm
naV H$arZ.
r ng ~MV H$arZ.
r oH$ {hmcm
Immdarc d nmQ>um
nemV H$nmV H$Z 2 hOma
` dmM{dZ.
Oa r ngo dmM{dco Va r Oa r {ZrV ng ~MV
lrV hmoBc.
Ho$co d H$OmD$ KoVco Zmhr.
Va nwT>m dfunV mPr
gd H$O gnVrc. Am{U
r H${dV nV mm
Odi nwH$i ngm Ooc.
r mm JmS>r gmR>r ngo r oH$ dfmV `10hOma
dmM{dZ.
mmUo nwT>Mr 2 df
JmS>rgmR>r ngo dmM{dZ.
aniltakalikar@gmail.com
11
Zmd
dVMo
dVMo
nmcH$mgmR>rMo
dVMo
dVMo
c` {XZmH$
2011
2014
2016
2018
2020
d` - 21 df
a$_ (cmImV)
05.00
00.50
1.00
10.00
70.00
EH$Xm H$m Vwhr ho Ho$co, H$s _J `mZwgma Vw_`m JwVdUwH$ H$am`cm gwdmV H$am.
c`
{ejU
XwMmH$s dmhZ
g\$a
{ddmh
Ka
5. OmoIr_ {d naVmdo
`oH$ `{$Mr OmoIr_ Ko`mMr EH$ j_Vm AgVo. Vw_`m OmoIr_-naVmdo `m`m ~m~VrVrc {ZU`mdaM
OmoIr_H$S>o Xwcj H$$ eH$`mMr j_Vm R>aV AgVo. Oa Vwhr EImm ZwH$`mM gw$ hmoUm`m H$nZrV A{Ve`
OmoIr_ KoD$Z JwVdUwH$ H$aV Agmc, Va Vw_Mr OmoIr_ Ko`mMr j_Vm OmV Amho. VrZ H$maMo OmoI_rZwgma
naVmdo m H$a`mMo d^md AgVmV, Vw_`mOdi CncY \$S> Am{U Vwhr H$moU`m H$maMr JwVdUwH$ {ZdS>Vm
`mda ho gd Adc~yZ AgVmV. Vo Ago.
1. gmdYnUm hUOo `mV Vw_Mr nwOr gwa{jV am{hc `mMr OmVrV OmV H$miOr KoD$Z Vwhr A{Ve` H$_r
OmoIr_ Agco`m {R>H$mUr JwVdUwH$ H$aVm. Ogo H$s S>mH$ {d^mJmVrc `moOZm, ~Ho$Vrc gmdYr `moOZm,
emgH$s` amoIo B`mXr.
2. _`_ dnmMr OmoIr_ hUOo Vwhr WmoS>r OmoIr_ Ko`mMr BN>m R>odVm d _J `w`wAc \$S> B`mXr
`moOZm_Yo JwVdUwH$ H$aVm.
3. CgmhnyU OmoIr_ hUOo Vwhr A{Ve` OmV OmoIr_ nH$Z eoAa, dm`Xm ~mOma AWdm OmVrV OmV
naVmdo m hmoUm`m {R>H$mUr JwVdUwH$ H$aVm.
JwVdUwH$sMo EH$ _wI Vd Amho H$s, Vwhmcm m hmoUmao naVmdo Zoh_r Vw_`m OmoI_r`m Vamda Adc~yZ
AgVmV. Oa Vwhr EImm OmV OmoI_r`m {R>H$mUr JwVdUwH$ H$Z R>odcr, Va _J Vwhmcm Vw_`m OmoI_rMo
~YZ H$a`mgmR>r Amd`H$ nmdco CMcmdr cmJVmV. EH$Xm H$m Vwhr Hw$R>`mhr H$ma`m gnmrV JwVdUwH$
Ho$cr H$s _J Vwhmcm `m JwVdUwH$sda gVV cj R>odmdo cmJVoM {edm` ~mOmamV KS>Um`m {d{dY KQ>Zmda gwm
ZOa R>odmdr cmJVo. OoUo H$Z AMmZH$ Hw$R>`m dmBQ> n[apWVrMm n[aUm_ JwVdUwH$sda Z hmdm. Oohm naVmdo
Iyn OmV Xe{dcoco AgVmV Vohm Zoh_r `m`m _mJMr OmoIr_ {H$Vr OmV Amho. ho nS>VmiyZ nmhmdo.
12
aniltakalikar@gmail.com
6. MH$dmT>VoMo gm_`
Oohm JwVdUwH$ H$amd`mMr AgVo, Vohm doi gdmV _moR>r ^y{_H$m {Z^dVmo. Vw_Mo naVmdo Zoh_rM Vwhr Hw$R>`m
doicm JwVdco d H$Yr ~mhoa nS>coV. `mda Adc~yZ AgVmV. MH$dmT>Vm hr Aer gH$nZm H$s, OrMm Oa Vwhr
`dpWV nmR>nwamdm Ho$cm Va Iyn OmV \$m`Xm m H$Z XoVo. Vw_Mr ~MV Oa Iyn XrKH$mcmdYrgmR>r MH$dmT>
nVrV Agoc Va `mMo naVmdo IynM MmJco AgVmV. WmoS>`mV `m H$mamV `mOmda `mO m hmoVo. AmnU
ho CXmhaUmZoM g_OyZ KoD$.
Oa g_Om Vwhr, ` 5000, d`m`m 25 `m dfmnmgyZ `oH$ _{h`mcm ~mOwcm H$mTy>Z R>odco d `mda
10% `mO XamZo naVmdm Vwhmcm {_imcm. Va d`m`m 60 `m dfmn`V Vw_Mr nwOr OdiOdi ` 1 H$moQ>r`m
KamV qH$dm `mhrnojm OmV OmBc. hoM Oa H$m Vwhr d`m`m 40 `m dfu gw$ Ho$co BVHo$M ngo d hmM `mO
Xa, Va _J Vw_`m {Zdmr n`V hr a$_ \$$ ` 33 cmI hmoUma.
Ago J{hV Yam H$s ` 100 Vwhr 5 dfmgmR>r JwV{dco.
df
1
2
3
4
5
a$_
(10% {ZpMV `mO Xa)
110
121
133.1
146.41
161.05
A{ZpMV `mO Xa
10%
9%
12%
10%
9%
a$_
110
119.9
133.50
146.8508
160.06
`oWo ho cjmV Ko`mgmaIo Amho H$s, Oo ` 100 Vwhr nmM dfmgmR>r {ZpMV `mO Xamda JwV{dco `mMo Vwhmcm
` 161.05 m hmoUma Am{U hrM a$_ Odinmg Vwhmcm A{ZpMV `mO Xam_Yo XoIrc {_iV Amho. hUOoM
5 dfm_Yo Vw_`m aH$_oda 60% naVmdo m H$a`mMr gYr Vwhmcm {_iVo Amho.
hUyZM MH$dmT> ho Ago EH$ _m`_ Amho H$s, `mV Vw_Mr JwVdUwH$ EH$m XrKH$mcmdYrV A{Ve`
AmM`H$maH$ar`m dmT>Vo. hUyZM {OVH$m doi OmV {VVH$m OmV ngm Vwhr ~Z{dUma Am{U hUyZM `oWo
Am{WH$ {Z`moOZ A`V Amd`H$ R>aVo.
Amd{V R>od `moOZm qH$dm nVera JwVdUwH$ `moOZm (SIP) `m Vwhmcm `mgmR>r Cn`moJr R>$ eH$VmV. `mV
Vwhr MoH$Zo AWdm gai Im`mVyZ ngo JwVdUwH$ `moOZoV Q>mHy$ eH$Vm d Amncr MH$dmT> `moOZm `dpWVar`m
H$m`mpdV R>ody eH$Vm.
aniltakalikar@gmail.com
13
qH$Vr (2001-02)
16.00
290.00
4474.00
7868.00
14.00
10.00
33.46
19.88
qH$Vr (2009-10)
40.00
500.00
17138.00
28345.00
35.00
30.00
48.83
36.74
% hmJmB dmT>
150.00%
72.41%
283.06%
260.26%
150.00%
200.00%
45.94%
84.81%
moV gmoZo Xa Ama. ~r. Am.Zwgma d A dVwm qH$Vr do~ gHo$VWimdZ KoVm AmhoV.
CXm. 2 Oa Vwhr 20 dfmZVa Ka {dH$V KoD$ BpN>Vm. Va _J `mgmR>r cmJUmar nwOr V`ma H$a`mgmR>r ~MV
Am{U JwVdUwH$ {d{dY `mOXamZwgma `oH$ _{h`mV {H$Vr am{hc Vo nmh`m.
14
aniltakalikar@gmail.com
AmdH$ nwOr/
mOXa
6%
8%
10%
12%
15%
50,00,000
10,973.44
8,731.18
6,906.20
5,435.63
3,767.69
60,00,000
70,00,000
80,00,000
90,00,000
10,00,000
13,168.12
10,477.42
8,287.44
6,522.75
4,521.23
15,362.81
12,223.66
9,668.69
7,609.88
5,274.76
17,557.50
13,969.89
11,049.93
8,697.00
6,028.30
19,752.19
15,716.13
12,431.17
9,784.13
6,781.84
21,946.87
17,462.37
13,812.41
10,871.25
7,535.38
CXmhaU 2 - g_Om Vw_Mo nmcH$ {Zdm hmoVmhoV Am{U Vwhmcm `m`mgmR>r {Zdmr nwOr V`ma H$a`mMr BN>m
Amho. Va _J `m`m _{h`m`m IMmgmR>r {H$Vr {Zdmr a$_ O_dmdr cmJoc, Oa 7% `mOXa Amho Am{U
_hmJmB Xa 5% Agoc Va ?
{hmMo IM
{Zdmrg cmJUmar
df
10,000
12,000
15,000
18,000
20,000
25,000
5,73,081.76
6,87,698.12
8,59,622.64
10,31,547.17
11,46,163.53
14,32,704.41
10
10,94,691.47
13,13,629
16,42,037.21
19,70,444.65
21,89,382.95
27,36,728.68
15
15,69,452.16
18,83,342.59
23,54,178.24
28,25,013.89
31,38,904.32
39,23,630.40
20
20,01,571.62
24,01,885.95
30,02,357.43
36,02,828.92
40,03,143.24
50,03,929.05
25
23,94,879.74
28,73,855.68
35,92,319.61
43,10,783.53
47,89,759.47
59,87,199.34
CXmhaU-3
Vw_Mr nwOr V`ma H$a`mgmR>r _{h`mMr JwVdUwH$ cmJoc.....
`oWo J{UVr` AmH$S>o_moS>rgmR>r Amhr ` 10,00,000 `m nwOrgmR>r {H$Vr JwVdUwH$
H$amdr cmJoc, ho XmI{dcoco Amho. Oa Vw_Mr JaO ` 20 cmI Agoc, Va `m aH$_og
XmoZ Zo JwUm.
mO Xa / df
gm
5
10
15
20
25
30
6%
14,321.72
6,125.04
3,468.51
2,194.69
1,471.50
1,021.18
8%
13,621.38
5,516.23
2,943.09
1,746.24
1,093.09
705.41
10%
12%
12,958.11
4,963.82
2,489.91
1,381.24
804.40
480.93
J{hVYam- H$s
Vwhr `mOXa
Vw_`m OmoIr_
j_VoZwgma KoUma
AmhmV.
15%
12,329.91
4,463.57
2,101.14
1,087.13
587.47
324.57
11,449.24
3,802.02
1,622.41
753.54
362.77
177.56
aniltakalikar@gmail.com
wwAc $S>
15
gnmr {d^mJrH$aU
$S>
JwVdUwH$-eoAa
amoIo~Y
gmoZo
` 10,000
` 3,500
` 3,500
` 3,000
{Z{Ic - Oa Vw`mnmer JwVdUwH$ H$a`mgmR>r ` 10,000 CncY AmhoV. Va _J Vy {d{dY gnmr H$mamV
JwVdUwH$ H$$ eH$Vmo. Vy ` 3,500 eoAa (`mg H$s H$n`mMo g_^mJ hUVmV) Am{U ` 3500 emgH$s`
amo`m_Yo JwVd. Cacocr a$_ gmoZo qH$dm MmXr `m_Yo JwVd. AmVm Oa g_Om Vy JwV{dco`m H$nZr`m eoAaMr
JVr MmJcr Zgoc qH$dm `mV JwV{dco`m _yi ^mS>dcm`m ~m~VrV gnyU VmoQ>m gwm Vwcm hmo`mMr e`Vm
am{hc. Var Vy A` {d{dY gnmr H$mamV JwVdUwH$ Ho$`m_wio EH$m gnmr H$mamV hmoUmao ZwH$gmZ ho Xwg`m gnmr
H$mamV hmoUm`m \$m`m_wio gVw{cV hmoBc. hm {d^mOrH$aUmMm \$m`Xm Amho. {d^mOrH$aU ho gnmrJQ>mVrc
OmoIr_ H$_r H$a`mg _XV H$aVo. Oa XmoZ gnmr {d^mJ EH$_oH$mda Adc~yZ AgVrc, Va _J Oa EImm _Yo
ZwH$gmZ hmoV Agoc Va `mM doir Xwg`m_Yo XoIrc ZwH$gmZ hmoUma d ho ZwH$gmZ Vo EH$_oH$mda {H$Vr Adc~yZ
AmhoV. `mda R>aoc. Xmohr gnmr {d^mJ \$m`m`m AZwnmVmV AgVrc Va \$aH$ nS>Uma Zmhr. nU `mMm
AZwnmV X{jUoH$S>o OmUmam Agoc Va _J _m ZwH$gmZ hmoUma ho Z$s. JwVdUwH$Xma {d{dY gnmr {d^mJm_Yo
EdT>m H$aVm JwV{dVmV, OoUo H$Z EH$m {d^mJmV Pmcoco ZwH$gmZ Xwg`m gnmr {d^mJmV ^Z `oD$Z g_Vmoc
gmY`m OmBc. eoAa_Yo JwVdUwH$ H$aVmZm Va `m H$nZr~c gImoc kmZ KoD$Z {dcofU H$aUo Amd`H$
AgVo. Oa EImm `{$g eoAa ~mOmamV ngm JwVdm`Mm AgocM, Va `mZo Vmo `w {Mn H$n`m_Yo JwVdmdm.
`mMo dn `m H$n`mnojm {ddmghm` AgVo `mMo `dgm` Vwhmcm ghOmghOr g_OV ZmhrV.
gnmr {d^mJrH$aU
`oH$ gnmr H$mamV OmoIr_ Am{U naVmdm hm AgVmo. eoAa ~mOmamV Ho$cocr JwVdUwH$ hr OmoIr_nyU
AgVo. {edm` `mV _yi ^mS>dc gw gnyUnUo OmD$ eH$Vo. `mCcQ> emgH$s` amo`m_Yo Ho$cocr JwVdUwH$ OmoIr_
a{hV AgVo d Vwhr {ZXmZ Aer Anojm H$$ eH$Vm H$s, emgZ `mOXa gwairVnUo XoBc. Oohm JwVdUwH$ {dH$n
{ZdS>m`Mr doi `oVo Vohm Vwhr dV`m d^mdmcm AZwn VgoM Vw_Mr Am{WH$ c`o OmoIr_ Am{U naVmdo
`mZm cjmV KoD$Z Hw$R>`m {dH$nmH$S>o `mo` H$mao nyU hmoVmhoV ho nS>VmiyZ nmhmdo. Vwhr Vw_Mr nwOr darc
{dcofUm`m AmYmamda {d^m{OV H$$ eH$Vm. `mg AmnU gnmr {d^mOZ hUy. Xwg`m eXmV AmVm Vw_Mo
Am{WH$ {Z`moOZ `jmV gw Pmco. gnmr {d^mOZ ho Ago V Amho `m_wio Vw_Mr nwOr {d{dY gnmr H$mamV
JwV{d`m OmVo. Vw_`m Cn d OmoIr_ Ko`m`m j_Vocm Oo AZwn Agoc AemM `moOZm d gnmr H$mamV
{d^mOZ H$Z JwVdUwH$ H$amd`mg hdr. Oa Vw_Mr OmoIr_ Ko`mMr j_Vm OmV Agoc, Va OmV OmoI_r`m
{dH$nmMm Vwhr {dMma H$$ eH$Vm, nU Oa OmoIr_ j_Vm H$_r Agoc Va H$_r OmoIr_ H$mam_Yo ngo Q>mH$Uo
`mo` Amho. Aem {d{dY gnmr H$mamV nwOrMo {d^mOZ H$aVmZm hohr nmhUo Amd`H$ Amho H$s, `m {d^mOZmVyZ
`mo` \$m`Xm hmoVmo Amho AWdm Zmhr.
16
aniltakalikar@gmail.com
8. ~MV {d JwVdUwH$
~MV hUOo Aer a$_ Or H$s, Vwhr A{Ve` gwa{jV _m`_m_Yo Ogo H$s ~H$ ~MV ImVo B`mXrV ~mOycm
R>odcr. Va JwVdUwH$ hUOo Vwhr Ago Am{WH$ {dH$n {dH$V KoVm, `mV ^{d`m_Yrc EH$m {ZpMV {V{Wda
`mVyZ Vwhmcm naVmdo m hmoVmV. ~MV Am{U JwVdUwH$ `mVrc _w` \$aH$ hUOo ~MVrV Agcocm ngm
dmT>V Zmhr. Va JwVdUwH$sV EH$m {ZpMV H$mimV Vw_`m ^mS>dcmV dmT> hmo`mg _XV hmoVo. ~MVrZo AmnU
Amn`m AnmdYr`m JaOm nyU H$$ eH$Vmo. naVw Amnco XrKmdYrVrc Am{WH$ c`o nyU H$a`mg JwVdUwH$
H$aUoM Amd`H$ Amho. ~MVr_wio AmnU Amnco ^mS>dc gwa{jV R>ody eH$Vmo. naVw JwVdUwH$s_wio AmnUmg _yi
^mS>dcmda naVmdo m H$a`mg _XV hmoVo.
9. H$O {d JwVdUwH$
gm_m`V Am{WH$ c` m H$a`mgmR>r H$O H$mT>mdo H$s JwVdUwH$ H$amdr `m~m~VrV cmoH$ Zoh_rM g^_mdWoV
AgVmV. ho Xmohr {dH$n doJio AmhoV. Am{U `mMm `mo` Cn`moJ XoIrc hmoD$ eH$Vmo. Imcr {Xcoco _wo cjmV
R>od`mOmoJo AmhoV.
1. ho gd m_w`mZo Vw_`m Am{WH$ gm_`mda Am{U A` KQ>H$mda Adc~yZ Amho.
2. Ho${S>Q> H$mS> Am{U d`{$H$ H$O A{Ve` _hmJ AmhoV.
3. Oa Vwhr H$_r `mOXamMo H$O KoVco Agmc Am{U H$a gdcV XoIrc Agoc Oer {H$ Jh H$OmV AgVo, Va
_J H$O KoUoM \$m`mMo Amho. Oa Vw_`mnmer MmJcr JwVdUwH$ `moOZm Agoc Am{U `mVyZ Vwhr MmJco
naVmdo m H$$ eH$V Agmc, Va _J Vwhr JwVdUwH$sMm _mJ {ZdS>m.
4. Vwhmcm JwVdUwH$ H$aVmZm `mMr Imr hdr H$s `mV OmoIr_ Zmhr Am{U `mMm n[aUm_ Vw_`m n[admamda
hmoUma Zmhr. Oa Vwhmcm nyUnUo ZwH$gmZ Pmco Va. CXm. Vwhr Iyn _moR>r a$_ eoAa ~mOmamV JwV{dcr d Vr
gwm Mmcy H$OmZm nyUnUo Z \o$S>Vm. _J hr Iyn _moR>r OmoIr_ Vw_`mgmR>r R>aoc.
Ho${S>Q> H$mS>m`m gm_m` ~m~r d YmoHo$
eVZw - _r Ho${S>Q> H$mS> Ko`m{df`r {dMma H$aVmo Amho ? _r `m`cm hdo ?
{Z{Ic - Vw`m d`m`m cmoH$m_Yo Ho${S>Q> H$mS>m{df`r A{Ve` AmH$fU AgVo. `m`m H$arVm Vr EH$ g_mZmMr
~m~M AgVo. H$maU `m_wio Vo Ho$hmhr A{Ve` ghOar`m {~c ^$ eH$VmV. nU Vo ho {dgaVmV H$s, `mM {~c
ZVa `mZmM \o$S>m`Mo Amho.
YmoHo$
1. Ho${S>Q> H$mS>mV OmVrMo ewH$ {d{dY H$mao cmJVmV Ogo H$s, `mOXa ewH$, godm ewH$ B`mXr. Ho${S>Q> H$mS>
naV H$aVo doir AWdm dmnaVmZm ho gd ewH$ ^amdo cmJVrc `mMr OmUrd amhmV Zmhr. VgoM cmoH$ {dH$V
KoVmZm `m gd Jmo>r H$miOrnUo dmMV ZmhrV.
2. Ho${S>Q> H$mS> cmoH$mZm OmVr IMmH$S>o mogm{hV H$aVmV. Oa `m`mnmer AmO ngm Zgoc Va Vmo AmnU ZVa
^$. `m dmrg MmcZm {_iVo.
3. Og Ogo cmoH$mMo Cn dmT>Vo, Vo OmV Ho${S>Q> H$mS> R>odm`cm cmJVmV Am{U `m gJ`mMm eodQ> _moR>m
H$OmMm S>m|Ja V`ma H$a`mV hmoVmo.
\$m`Xo
1. Ho${S>Q> H$mS>mda {d{dY H$ma`m ^oQ>r XoIrc {_iVmV. Ogo H$s ngo naV `moOZm, gwQ>Q>mMo Hw$nZ qH$dm A`
IaoXt_Yo H$mS> dmnZ gdcV mV hmoUo B`mXr.
2. Ho${S>Q> H$mS>m_wio AmnU ngm Z ~miJVm dmg H$ eH$Vmo.
3. Ho${S>Q> H$mS> AmYrM ngm nwa{dV Ag`mZo dmnamd`mg gmo`rMo hmoVo.
aniltakalikar@gmail.com
17
hm gm Va Zoh_rM AgVmo H$s, `oH$mZo ~MVrMo V {eH$md`mg hdo Am{U `mMr nwOr `mo`H$mao gm^mim`cm
nm{hOo. `oH$ doiocm dV`m IMmda {Z`U R>odm Am{U H$mhrhr {dH$V Ko`mnydu {dMmanydH$ {ZU` KoD$Z
Amd`H$ Jmo>rM IaoXr H$am. Vw`m d`mVrc cmoH$mZm BcoQ>m{ZH$ dVwMo Iyn AmH$fU AgVo Am{U Zd-ZdrZ
dVw Ko`mH$S>o `mMm H$c AgVmo. naVw `mZm ho H$iV Zmhr `m dVw`m {H$_Vr Vw_`m {I`mH$aVm ^mar
R>aVmV. VgoM Vw_`m ~H$ Im`mVrc aH$_ocm H$_r H$aVmV. doi Amcr Va _J Vwhr {ejUmMo ewH$ XoIrc
^$ eH$V Zmhr.
eVZw - _r ho cjmV R>odrZ H$s, _mPo {ejU nyU Pm`mda _cm _mPo ej{UH$ H$O XoIrc \o$S>md`mMo Amho. _r
`m~c gnyUnUo {dgacmoM hmoVmo.
{Z{Ic - _cm AmZX Amho H$s, Vy H$O Ko`mnyduM _cm gm{JVco Vw`m Ho${S>Q> H$mS>m`m `moOZo{df`r. Oa
Vw`mda AmVmM H$O Amho, Va _J Vy AOyZ H$O H$go \o$S>Uma ? _r Vw`m Am{WH$ pWVrV Vwcm _XV H$aUma Zmhr
Amho. `m nojm VwM Aer JwVdUwH$ H$a OoUo H$Z VwPo H$O VyM \o$Sy> eH$erc Am{U Vw`m ^{d`mVrc JaOmgmR>r
XoIrc VOdrO H$Z R>oderc.
aniltakalikar@gmail.com
emgH$s moOZm
(GOVERNMENT SCHEMES)
aniltakalikar@gmail.com
19
amoIo~Y (BONDS)
amoIo hUOo {dH$V KoUm`mZo Omar H$`mg {Xbobo H$O d `m ~X`mV OmarH$Vm `mO XoUma. amoIo~Y H$n`m
{d{m` gWm qH$dm gaH$maH$Sy>Z gwm Omar Ho$`m OmVmV. {dH$V KoUm`mbm {dH$Um`mH$Sy>Z `mO m hmoVo.
amoIo~YmMo H$ma
H$a ~MV amoIo~Y
EH$m {ZpMV JwVdUwH$s n`V H$a~MV amoIo~Y H$amV \$m`Xm XmZ H$aVmV. ho gd `m `moOZoV gaH$maZo `mH$mao
gyMZm {X`m AgVrb `mdaM AmYm[aV AgVo. CXmhaUmW yy H$a {Z`_ H$m`Xm 1961, A`m` 88 `m AVJV Ammo{JH$ {dH$mg amoIo~YmV H$agdbV.
yy H$a {Z`_ H$m`Xm 1961, A`m` 54 B H$ `m`m AVJV Zm~mS> / Zm` / Ama B gr amo`m_Yo H$agdbV.
yy [aPd ~Ho$Mo H$agdbV amoIo~Y.
{Z`{_V Cn amoIo~Y
{Z`{_V Cn ho pWa Cn {Z`{_VnUo AWdm R>am{dH$ H$mbIS>mZo X>oVmV. CXm.
yy ngo XnQ> H$aUmao amoIo~Y
yy `mO dmT>[dUmao amoIo~Y
yy amoI amoIo~Y
yy ej{UH$ amoIo~Y
yy ngm dpXJV H$aUmao amoIo~Y
yy A{V[a$ gdbV XmZ H$aUmao amoIo~Y
R>iH$ d{eQ>o
yy `m amoIo~YmMm XOm H$sgrb, BH$m, Ho$Aa, {\$M B`mXr gWmH$Sy>Z R>a{d`m OmVmo. `m amoIo~Ymda hmoUmao
Cn ho `m amoIo~Ym`m F$UXOm`m (gwa{jVVo`m) `V _mUmV AgVo.
yy {Z`{_V CnmgmR>r `mo` `mO ghm_mhr, {_mhr qH$dm {V_mhr _mUo amoIo~Ym`m H$mamZwgma m hmoVo.
yy ho amoIo~Y gm_m` ~mOmamV d eoAa ~mOmamV XoIrb CnbY AgVmV.
yy ~mOma_w` n[an$Vog {_iUm`m Cnmda, VgoM n{hbo {_imbo`m `mOXa Am{U XOm `mda Adb~yZ
AgVo.
yy amoIo~Ym`m ~X`mV ~H$mH$Sy>Z H$OXoIrb {_iy eH$Vo.
yy H$_rV H$_r JwVdUwH$ a$_ hr ` 5000 Vo ` 10,000 `m _Yo AgVo.
yy 5 Am{U 7 dfm`m Amgnmg H$mi Agy eH$Vmo.
yy S>r_Q> d$nmV XoIrb AmnU `mg R>ody eH$Vmo.
F$U~Y (DEBENTURES)
20
aniltakalikar@gmail.com
F$U~YmMo H$ma
yy {d{dY H$mamMo F$U~Y `oWo Imbr gm{JVbo AmhoV.
yy An[adVZr` F$U~Y - gnyU aH$_oMo {d_moMZ Omar H$`mH$Sy>Z Ho$`m OmVo.
yy Am{eH$ n[adVZr` F$U~Y - EH$ ^mJmMo {d_moMZ Am{U EH$ ^mJmMo n[adVZ eoAa _Yo `mV JwVdUwH$XmamZm
{dH$n Agy {H$dm Zgw eH$Vmo.
yy gnyU n[adV{Z` F$U~Y - gnyU qH$_V eoAa _Yo n[adVuV hmoVo. hr n[adVZr` qH$_V Omar H$aVmZmM
gm{JV`m OmVo.
R>iH$ d{eQ>o
yy H$n`mH$Sy>Z ~H$ R>odrgmaIrM {ZpMV _wXV R>odtMr `moOZm XmZ Ho$`m OmVo.
yy ghgm N>moQ>m JwVdUwH$XmamH$Sy>Z H$n`m ngo KoVmV.
yy JwVdUwH$ H$mi {H$Vr, ho nmhUo _hdmMo AgVo. H$maU H$s Aem _wXV R>odr n[an$Vonydu m hmoV ZmhrV.
yy ~Ho$`m _wXV R>odr BVm m H$n`m`m R>odr gwa{jV ZmhrV.
yy OmV OmoIr_ Ag`m_wio ~H$m`m _wXV R>odtnojm OmV `mOXa `mV {_iVmo.
yy gwa{jVVo`mZwgma `mMm XOm R>a{dbobm AgVmo.
wwAc $S>
(MUTUAL FUND)
wwAc $S> nwH$i JwVdUyH$XmamH$Sy>Z ngo Jmoim H$aVmV d Vmo ngm ZVa eoAa ~mOma, amoIo~Y, AnmdYrMo
~mOmamVrc {dH$n, A H$mam mcmm AWdm m gd JwVdUwH$ gmYZmm EH${V dnmV cmdVmV.
gwVarm wwAc $S>mH$Sy>Z Omo ngm gm^mim OmVmo mg ghgm ImVo (nmoQ>$mo{cAmo) Ago g~moYVmV.
oH$ w{ZQ>Yo JwVdUwH$XmamMr gmZ mcH$s AgVoM, {edm Oo Cn hr gnyU a$ Vma H$aVo mVhr AgVo.
wwAc $S>mMr R>iH$ d{eR>o
yy VkmH$Sy>Z dWmnZ - ngm hm Zohr m $S>mm ~YH$mH$Sy>Z JwV{dm OmVmo.
yy {dH|$rH$aU - {dH|$rH$aU hr EH$ JwVdUwH$sMr Aer wVr Amho. mwio gnyU ngm EH$mM Q>moncrV R>odm
OmV Zmhr. Vgohr hQ>coM Amho H$s, gd AS>r EH$mM Q>moncrV Agmcm ZH$moV.
yy wwAc $S>mm mmVyZ eoAaMr mcH$s KoVmwio dVMo eoAa qH$dm amoIon mmVrc Or
OmoIr AgVo Vr {d^mJm OmVo.
yy dV m - ho $S> EH$mM doiog Iyn eoAa {dH$V AWdm IaoXr H$aV Agmwio Or H$mhr dhma
qH$V AgVo, Vr EImm EH$Q>m VrZo Ho$com dhmamm VwcZoV A{Ve H$r oUma.
yy amoI CncYVm -Ogo eoAa, VgoM wwAc $S>mMo w{ZQ> {dHy$Z cmJcrM amoI a$ mV hmoD$ eH$Vo.
yy gmonrnUm - wwAc $S>mMo w{ZQ> KoUo gmono Amho. nwH$i ~H$m mMo dVMo wwAc $S> CncY
H$Z XoVmV d H$rV H$r ngm JwV{dmMr a$ XoIrc chmZ AgVo.
yy JwVdUwH$XmamZr ngm JwV{dmnydu m gd ~m~tMm ZrQ> Amg H$ZM ngo JwVdmcm hdoV.
wwAc $S>mMo H$ma
oH$ $S>mMo JwVdUwH$sMo EH$ nyd{ZpMV Ago C{> AgVo. mV m $S>mMo ngo, Hw$R>m H$mam H$mamV d
H$em moOZmZr JwV{dco OmUma ho R>aco AgVo. wwAc $S>mMo Vgo VrZ H$ma AmhoV.
yy amoIo / eoAa $S>
yy {ZpMV Cn $S>
yy [dmr ~mOma $S>
aniltakalikar@gmail.com
21
gJio wwAc $S,> ho m VrZ H$mam mcmm H$mamMrM dno AmhoV. CXm. Ogo amoIo $S> A{Ve
doJmZo dmT>V OmUmm H$nmYo JwVdUyH$ H$aVmV. hUOo dpXJV $S>, hoM $S> Oohm EH$mM jomVrc
H$nmYo JwV{dVmV, Vohm mg {d{e>> $S> Ago hUVmV.
wwAc $S> ho mm n[andVm VrWrZwgma Iyco AWdm ~X m XmoZ H$mamV {d^mJm OmVmV.
Iyco $S>
yy Aem $S>mMr Hw$R>crhr n[andVm VmarI ZgVo.
yy JwVdUwH$Xma Iym $S>mMo w{ZQ> IaoXr AWdm {dH$s gnmr ~YZ H$aUmm H$nmm H$mmcmVyZ
qH$dm mm JwVdUwH$ godm H|$mdZ qH$dm eoAa ~mOmamm mmmVyZ H$ eH$VmV.
yy IaoXr qH$dm {dH$s y ho Zohr wwAc $S>mm EHy$U mcmm qH$Vrda AYmarV AgVo.
R>mam{dH$ H$mimV ~X hmoUmam $S>
yy ho $S> {d{e> H$mcmdYrgmR>rM MmcVmV.
yy EH$m n[andVm {VWrcm gd w{ZQ>Mo ngo naV {iVmV d moOZm ~X hmoVo.
yy mMo w{ZQ> eoAa ~mOmamV Zm|XUr hmoVmV. OoUo H$Z amoI a$ nwa{dVm oUo gmono hmoVo.
yy JwVdUwH$Xma, mMo w{ZQ> eoAa ~mOmamVrc MT>md-CVmaZwgma {dH$V KoD$ eH$VmV qH$dm {dHy$ eH$VmV.
{dmr ~mOma $S>
yy AVre H$r H$mcmdYrV {ZpMV Cn XomV oUmm gmYZmYo JwVdUwH$ Ho$cr OmVo.
yy Oar $mXm Iyn OmV Zgcm, Var wc gwa{jV amhVo.
yy ho ~MV Immnojm MmJcm cm^ XoVmV. naVw wXV R>odrnojm hm cm^ H$r AgVmo.
amoIo~Y $S>
yy EH$ pWa CnZ XomMm Z m H$mamV hmoVmo.
yy JwVdUwH$ {h ghgm emgH$s d {dmr F$U nmV AgVo.
yy Oar $S>mMr qH$V dmT>cr Var, mMo w Co hUOo JwVdUwH$XmamZm pWa ngm nwa{dUo hoM Amho.
gVmoc $S>
yy gwajm, Cn d ^mS>dcmV dmT> Agm gVmoc m VrKmmhr gw$mZo mV gm^mimV oVmo.
yy moOZm hrM AgVo, H$s {ZpMV Cn XoUmao {dH$n d eoAa mV gw$nUo JwVdUwH$ H$aUo.
eoAa $S>
yy JwVdUwH$ hr eoAa d amomYo AgVo.
yy wwAc $S>mm moR>m ^mJmMo {V{Z{Yd H$aVmo.
yy JwVdUwH$sMo w Co XrKmdYrV ^mS>dcmMr dmT> d mM ~amo~a CnmV XoIrc dmT> H$aUo.
yy {d{dY H$maMo eoAa $S> AgVmV H$maU H$s, {d{dY H$maMo JwVdUwH$ {dH$n CncY AgVmV.
naam>r / AmVaam>r $S>
yy ho $S> ~mhoa XoemVrc H$nmm eoAaYo JwVdUwH$ H$aVmV
jor $S>
yy ho $S> AWH$maUmVrc Ho$di EImm jomcmM c ~ZdyZ mV JwVdUwH$ H$aVmV. Ogo H$s Am{WH$
jomer g~{YV, VkmZ jo, Amamo jo BmXr.
22
aniltakalikar@gmail.com
amoIo
H$nmm mcH$s hH$mV, hUOo gmYmaU d A{YmZ ^mJ nmMo YmaH$ hmomV ag XmI[dVmV. eoAa
~mOmamV H$nZrMo eoAa gdm {H$VrV IaoXr d {dH$s dhma H$amg nm AgVmV. Ago eoAa (g^mJ)
{d{Z gWoV Iyco AgVmV.
ho eoAa nOr~ Agmwio mMo dhma hUOo, IaoXr-{dH$s BmXr H$amMr w^m g^mJ {d{Z gWm
XoVo. ^maVmVrc hdmm g^mJ {d{Z gWmYo w~B (BSE) Am{U am>r g^mJ {d{Z gWm ^maV
{c{Q>oS> mcm (NSE) Ago AmnU OmUVmo. m gWmMm w Co hUOo g^mJmm IaoXr {dH$sgmR>r
~mOmaWmZ nwa{dUo. g^mJmYo JwVdUwH$ H$aUo. ho $maM OmoIrMo Amho d mda cj nwa{dmg A
JwVdUwH$snojm {ZpMVM OmV doi hdm.
XmoZ H$mao g^mJmYo /amo`m`o JwVdUwH$ H$aVm `oUo e` Amho yy EH$Va mW{H$ dnm`m ~mOma m`mVyZ (OZVogmR>r Oohm g^mJ Iyco H$a`mV `oVmV VohmM
AmdoXZ H$aUo)
yy ZmhrVa Xw ~mOma mmVyZ (hUOoM g^mJ {d{Z gWoV nOr~ PmmZVa)
gdW ~mOmamg gOyZ `m. H$nZr H$em H$mao AmoiImdr qH$dm [VMm eoAa `mo` qH$VrV Amho ho OmUUo
Amd`H$ Amho. $V WmoS>m A`mg, WmoSo {dH|${XH$aU d `mo` cj XoUo. `m H$mao JwVdUwH$XmamZm MmJcm
$m`Xm hmoD$ eH$Vmo.
aniltakalikar@gmail.com
23
^m{VH$ arm eoAaMr IaoXr {dH$s H$amgmR>r N>moQ> m JwVdUwH$XmamgmR>r (OmVrV OmV 500 eoAa mMr
qH$_V bjmV KoD$Z) EH$ doJir {IS>H$s eoAa gWm nwa{dVo. mV Ago ^m{VH$ eoAa {dH$mMr EH$XmM
gYr m gWo H$Sy>Z {Xbr OmVo d eoAa S>r_Q> AgUo AmdH$ Amho. {dH$V KoUmmbm XoIrb nwhm
{dH$mnydu ho eoAa S>r_Q> H$$Z KoUo AmdH$ Amho.
O_m gWoMo \$mXo
yy g_^mJ gm^mimgmR>r.A{Ve gwa{jV d ghO nV Amho.
yy VmH$mi g_^mJmMo hVmVa e.
yy hVmVa Z hmoUo, ImoQ>o g_^mJ, Cera, Mmoar, BmXr Jmo>tMr OmoIr_ Zmhrer hmoVo.
yy H$mJXmonr dhmamMo H$m_H$mO H$_r hmoVo.
yy dhmamgmR>r bmJUmm {H$_Vr H$_r hmoVmV.
yy EH$m eoAaMm XoIrb dhma H$aUo e hmoVo.
yy dmagXma {ZdS>mMr _w^m {_iVo.
yy nmm ~Xbbm Var \$$ O_m gWog gy{MV Ho$bo Var, BVa gd {R>H$mUr nmm ~Xbbm Amho ho gy{MV
H$amMr JaO amhmV Zmhr.
yy O_m gWmM g_^mJmMo AWdm amomMo hVmVa H$arV Agm_wio nj m H$nmer H$mhrM g~Y
oV Zmhr.
yy S>r_Q> ImmV eoAa O_m hmoUo, bm^me, {dJh / {dbr{ZH$aU BmXr Jmo>r dMbrV hmoV Agm_wio
bj KmbUo AmdH$ Zmhr.
yy eoAa d emgH$s amoIo~Y ho EH$mM ImmV R>ody eH$Vm.
bjmV R>odmMo _wo
yy H$moR>ohr Agbobo N>moQ>o JwVdUwH$Xma qH$dm _moR>m \$S>mMo dhma H$aUmao XoIrb EH$mM doir gh^mJ KoD$
eH$VmV.
yy H$nmZm ngm C^mamgmR>r EH$ _hdmMm moV.
yy OZVoer gai dhma H$amMr _w^m {_iVo qH$dm ~mOmamV OmD$Z OZVog H$nZrMo ^mS>db {dHy$Z ZdrZ
OmVrMo ^mS>db C^o H$aVm oVo.
yy eoAa ~mOmamg ghgm EH$ _hdmMm gyMH$mH$ Xoemm AWdWom g~brH$aUmV d {dH$mgmgmR>r
_mZbo OmVo.
yy ~H$ R>odr qH$dm amoIo~Y mm VwbZoV eoAam {H$_Vr OmV MT>-CVma Xe{dVmV.
yy g_^mJm_Yo Agbobr JwVdUwH$ hr H$mbmVamZo VnmgUo JaOoMo Amho. OoUo H$$Z Vo ~mOmamV {dH$mg dY
AmhoV H$s Zmhr ho g_OyZ oVo.
yy H$Yr H$Yr AWdWm d {dmr ~mVm_wio ~mOma A{ddgZr dhma H$aVmo. Oohm H$s, m
~mV_rMm eoAa qH$_Vtda j H$mhrM n[aUm_ hmoUma ZgVmo.
yy EH$m H$_r H$mbmdYrV eoAa, amoIo mV ~mOmamV KS>Umm A{Ve ObX KQ>Zm_wio H$gmhr MT>-CVma
oD$ eH$Vmo. m_wio ~mOmamMo dVZ g_OUo A{Ve H$R>rU hmoD$Z ~gVo.
JwVdUwH$sMo VdkmZ.
yy
yy
yy
yy
yy
yy
yy
yy
yy
yy
24
aniltakalikar@gmail.com
hm eXM ^{dmV hmoUmm ZwH$gmZrMo ajU hmoUma ho gwM{dVmo. VarnU OrdZajH$ {d_m gd bmoH${
Amho. AOwZhr {d{dY H$mamm moOZm AmhoV. m H$s gmVnyU Cn XoVmV qH$dm AH$mam
ZwH$gmZrMr O~m~Xmar XoIrb KoVmV.
OrdZ[d_m
OrdZ[d_m hUOo EH$ Aem H$maMm AZw~Y, mV H$mhr ngo XoD$Z m {$Mo OrdZ gwa{jV H$amV oVo.
qH$dm H$mhr AZw{MV gJ KS>bmM, Va mm dmagXmamZm Vr a$_ XomV oVo. Oa H$m Vw_Mm _w KS>bmM
Va Hw$Qw>~mbm Am{WH$ XQ>m gwajm XmZ H$amMr hr A{Ve MmJbr nV Amho. H$maU H$s m_wio Vw_m
ZVa Vw_m CnmMo ZwH$gmZ Hw$Qw>~mH$[aVm ^$Z {ZKVo.
_wXV OrdZ[d_m
yy hm H$ma ^maVmV bmoH${ hmoVmo Amho.
yy _w ZVa EH$ _moR>r a$_ dmagXmamZm EH$X_ XomV oVo.
yy m moOZm 5, 10 ,15, 20, qH$dm 30 dfmgmR>r AgVmV.
yy BVa moOZonojm hmMr a$_ XoIrb H$_r AgVo.
yy moOZog amoI qH$_V ZgVo.
gmdYr {d_m moOZm
yy mV R>am{dH$ H$mbmVamZo hmMo ngo ^amdo bmJVmV Am{U eodQ>r hm O_m Pmbobm EH${V ngm _wZVa
dmagXmamZm AWdm moOZom n[an$Vm {VWrZVa m $rg m hmoVmo. Oo nU n{hbo KS>ob, Vgo ngo
{_iUma.
dfmgZ /{ZdmrmoOZm / \$S>
yy mV OrdZ gwa{jV Zmhr hmoV. naVw R>abom H$mimgmR>r {ZpMV Cn OrdZmgmR>r XomV oVo.
yy {ZdmrZVam CnmgmR>r ghgm H$mT>m OmVo.
yy hmMr a$_ EH$X_ AWdm R>am{dH$ dfm_Yo hm-hmZo ^abr OmVo.
yy moOZm KoVbom {$g, EH$ {ZpMV a$_ H$mbmVamZo R>am {V{WnmgyZ {_img ma^ hmoVmo.
({V_m{gH$, ghm_mhr qH$dm dm{fH$ BmXr H$mao )
yy _wm ZVa dmagXmamZm XoIrb A{Ve MmJbm bm^ m moOZm H$$Z XoVmV.
w{ZQ> qbH$ OrdZdr_m moOZm
yy m H$mam moOZoV OmoIr_ d JwVdUwH$ mMo {_lU nhmdmg {_iVo. hr moOZm OrdZ[d_m XmZ H$aVo.
yy eoAa ~mOmamV oUmao MT>-CVmamMm n[aUm_ gai m moOZoda hmoV AgVmo.
yy JwVdUwH$sm OmoI_rMm ^ma nyUnUo JwVdUwH$XmamdaM AgVmo.
yy mV nwH$i gmm H$nm JwVdUwH$Xmamm JaOmZwgma moOZm CnbY H$$Z XoVmV. mV OmoIr_ d H$mi
mMm XoIrb {dMma Ho$bobm AgVmo. {d{dY \$S>mm OmoIr_ XoIrb {d{dY H$mam AgVmV.
yy ^{d {Zdmh {ZYr ImmgmaIo mV {_iUmam naVmdm {ZpMV ZgVmo. Vwhr ~ZdV Agbobm ngm, hm
Vwhr {H$Vr MmJbm \$S> ~YZ H$aUmam {$ {ZdS>Vm mda Adb~yZ AgVmo.
ZdrZ {Zdmr moOZm, 2009.
yy hr moOZm 18 Vo 55 dfm dmoJQ>mVrb ^maVm_Ycr H$moUVrhr {$ CKSy> eH$Vo.
yy mV EImXm {$ {Zdmr KoV nV R>am{dH$ ngo Q>mHy$ eH$Vmo.
yy {Zdmrm doiog, O_m Pmbobr gnyU a$_ H$mT>Vm oVo qH$dm OrdZdr_m H$nZr H$Sy>Z dfmgZ KoD$
eH$Vmo. OoUo H$$Z mg {Z{_V Cn m hmoV am{hb. qH$dm Xmohr H$$ eH$Vmo. 40% a$_oMo dfmgZ
bmJbrM KoD$ eH$Vmo d OmVrV OmV 60% O_m ^$Z a$_ moOZoVyZ AmharV H$$Z KoD$ eH$Vmo.
aniltakalikar@gmail.com
25
yy bmJbrM dfmgZ KoVbo AgVm, OrdZdr_m H$nZr H$Sy>Z {Z{_V Cn m hmoVo. ho Cn _m{gH$,
gh_m{gH$, _m{gH$, qH$dm dfmVyZ EH$XmM m hmoUmao AgVo.
yy H$_rV H$_r ` 500 JwVdUo AmdH$ AgVo. VgoM oH$ dfu {H$_mZ Mma hVo ^aUo AmdH$ AgVo.
m{edm oH$ dfu H$_rV H$_r ` 6000 JwVdUo AmdH$ Amho.
yy OmVrV OmV a$_ JwVd{dmMr _mXm Zmhr. VgoM OmVrV OmV {H$Vrhr ho ^aVm oD$ eH$VmV.
yy mV JwV{dbobm ngm Vk ~YZ A{YH$mmH$Sy>Z gm^mibm OmVmo.
yy Vwhr Vw_Mm Vk ~YZ A{YH$mar ~Xbdy gwX>Ym eH$Vm, Oa Vwhr mm H$mnVrZo g_mYmZr Zgmb
Va.
yy m ImmVyZ Vwhr ngm H$mTy> eH$V Zmhr Am{U hr JwVdUwH$ dmm 60 m dfmnV dmT>VM OmVo.
_w nMmVM ngm H$mT>Vm oUo e Amho. AWdm Vwhr IynM AmOmar qH$dm Oa Vwhr dVMo Ka ~mYV
/ {dH$V KoV Agmb Vohm, mVyZ ngo H$mTy> eH$Vm.
yy OmVrV OmV 1 bmImnV mVrb JwVdUwH$sg AmH$a {Z_mm 80 CCD m AVJV gyQ> m hmoVo.
EH$ bjmV R>odm EH$ bmImMr _mXm nma hmbm ZH$mo Am{U EH$ bmImm daVr {Z_ 80 C m
AVJV gyQ> m hmoBb.
Amamo [d_m
Amamo [d_m Vwhmcm EImm qH$dm AZoH$ AmOmamnmgyZ gwa{jV H$aVmV Am{U Aem AmOmamV bmJUmm
Am{WH$ ~mOyMr gnyUnUo h_r KoVmV. Ago [d_m Vw_m gd qMVm Xya H$aVmV. IMmMr H$miOr KoVmV, m_wio
WmoS>o emV amhmg _XV hmoD$Z {$ A _hdmm Jmo>tda bj Ho${V H$$ eH$Vmo.
^maVmV {d{dY H$maMo Amamo qH$dm dH$s [d_m moOZm CnbY AmhoV. m moOZm m H$m XoVmV mZwgma
Imbr dJuH$V Ho$m AmhoV.
n[anyU Amamo [d_m h_r moOZm - m moOZo AVJV Vwhmcm Amamo{dfr BpnVimm _m_mVyZ
gnyU gwajm XmZ Ho$br OmVo. VgoM EH$ doJim Amamo{dfH$ \$S> Vma H$Z A Amamomer {ZJ{S>V
IMmMr H$miOr KoVm OmVo.
BpnVi moOZm -m moOZoV Oa Vwhmbm BpnVimV ^aVr H$amdo bmJbo Va, gd IMmMr ^anmB H$$Z
{_iVo. m H$mamV, oH$ {dH$nm_Yo ngm XomMm H$ma doJdoJim Agy eH$Vmo. VgoM H$mhr IMmda _mXm
XoIrb AgVo. BpnVi moOZm H$mamV, moOZm nwZmr AWdm R>am{dH$ \$mXm Aem H$mamV gwm Agw
eH$Vo. m gd {d{dY {dH$nmMm Coe hmM AgVmo H$s, Vo dmadma hmoUmm AmfYr IMmMm ^ma CMbVmV.
J^ra AmOma moOZm - m moOZm Vwhmbm J^ra AmOmamMm _mo~Xbm XoVmV. Ogo H$s X{dH$ma, Add
~XbUo, {H$S>Zr {ZH$m_r hmoUo BmXr. m dr_m moOZmMo _w b hUOo A{Ve _hmJ BpnVi IMmMm
^ma ghZ H$aUo.
{d{e> n[apWVr _mo~Xbm - m H$mam Amamodr_m moOZoV \$$ _Yw_oh qH$dm H$H$amoJ BmXrnmgyZ
CdUmm Amamo {dfH$ n[apWVtMmM {dMma Ho$bm OmVmo. mV Vo, AmOma {ZU moOZm gwm OmVrMr
Q>mHy$ eH$VmV. Or H$s {d{e> H$mimgmR>r AQ>tg{hV _mo~Xbm XoUmar Agw eH$Vo.
oWo {Xcom m{hVrV ~Xc Agy eH$Vmo. mwio ZdrZ H$m{eV Pmcocr m{hVr dmMm.
26
aniltakalikar@gmail.com
d{$H$ H$O
d{$H$ H$O ghgm VohmM KoVm OmVo, Oohm _Zw EImXr AZno{jV JaO nyU H$amg Am{WH$ XQ>m
g~b ZgVmo. nwH$i doim Ho$di OmVrMm ngm {_i{dmm ZmXmV d{$H$ H$O H$mTy>Z Am{WH$ AS>MUrV
oVmV. qH$dm EImXr Iyn _moR>r dVw KoUo hohr H$maU AgVo. naVw ZVa mZm H$iVo H$s, Vo mMo _m{gH$ ho
\o$Sy> eH$V ZmhrV.
R>iH$ d{eQ>o
yy 14-18% mOXamgmR>r Vma ahm qH$dm OmV \$s Am{U _m{gH$ ho XoIrb _moR>m aH$_oMoM AgUma.
yy AmdoXZ {dYr doi ImUmar VgoM H$YrH$Yr nwH$i AmR>dS>o \$$ _Owa H$amgmR>rM KoUmar Amho. doioda
ngo Z m hmom_wio AZno{jV JaOmnyU H$aUo e hmoV ZmhrV.
yy Xa Am{U eVu Aem H$mamV gVV ~XbV AgVmV. m_wio m XmoKmMrhr gmdYarVrZo VwbZm H$aUo
AmdH$ Amho. ZmhrVa Aem VmH$mi JaOm ^mJ{dVmZm JmhH$mZm nwH$i OmV ngo _moOmdo bmJVmV.
yy Hw$R>mhr H$mamMo d{$H$ H$O KomAJmoXa doi H$mTy>Z dpWV Amg H$am.
yy A{Ve AmdH$ JaO Agm{edm ho H$O H$mT>mMm gm H$moUrhr XoUma Zmhr.
JhH$O
JhH$O hUOo EH$ AOyZ H$O, Oo H$s Vw_m Kamm VmaUmV {Xbo OmVo. Oa Vwhr Vw_Mo n{hboM Ka {dH$V
KoUma Agmb, Va JhH$Omm ~m~mVrVrb gd ImM-IiJo OmUyZ KoUo mo R>aob. AWdWm d ~mOma
mmVrb ~Xbmd Vw_m JhH$Ombm bmJy hmoVmV.
R>iH$ d{eQ>o
yy 75 Vo 80 % nV Jhmm {H$_Vrda ~H$m H$O XoVmV.
yy ~H$mZr AmVm EH$ doJioM Xa Mmby Ho$bo AmhoV. Oo H$s H$_r AdYr nV ImbVr AgVmV. mZVa _m
Vo dmT>VmV d doJdoJio gwm R>$ eH$VmV. m_wio AmdoXZ n A{Ve H$miOrnydH$ dmMUo JaOoMo Amho.
yy nwH$i JhH$OmMm H$mbmdYr H$_rV H$_r 3 df qH$dm mnojm OmV Agw eH$Vmo.
yy n{hboM ngo ^amg nwH$i OmV XS> ^amdm bmJVmo.
yy Aem H$Om_Yo Nw>m \$s qH$dm A H$mamMo IM AgVmV.
yy Oa Vwhmbm Ka {dH$mMo Amho. Va _J H$O bmJbrM ^amdo bmJVo.
{VVmaU
{VVmaU hUOo gm_m VmaU {H$om AJXr CbQ> nV. m_Yo VmaU gnmr H$arVm ~H$M ngo XoVo. hr
nV npM_r Xoem_Yo bmoH${ Amho.
aniltakalikar@gmail.com
27
R>iH$ d{eQ>o
yy EImXr {$ Orm Odi _mb_mm hUOo Ka BmXr Amho. naVw {Z{_V CnZmMm moV Zmhr. Aem
doiog Amnbo Ka ~Ho$nmer qH$dm JhH$O XoUmm H$nmnmer JhmU R>odVo. m ~XmV Vr ~H$ qH$dm
H$nZr m {$g {Z{_V Cn XoVo.
yy EH$ Jmo> A{Ve MmJbr Amho H$s, Omo {$ AemH$mao Amnbr gnmr (Ka) {VVmaU R>odVmo. Vmo m
KamV gnyU OrdZ^a amh Va eH$VmoM, {edm Vo KaM mmgmR>r {Z{_V Cn XomMo gmYZ ~ZVo.
hUOo m H$mamV KaM _mbH$mg {Z{_V Cn nwadVo.
yy naVw m H$mamV EH$Xm H$m m Ka_mbH$mMm _w Pmbm AWdm Vmo Ka gmoSy>Z Jobm, H$s _J gnmr
{dH$mMm A{YH$ma ~Ho$nmer AgVmo. OoUo H$$Z {Xbobo H$O Vo naV m H$$ eH$Vrb. Oa qH$_V
H$Omnojm OmV Ambr. Va ngo dmagXmamZm {Xbo OmVmV.
{VVmaUmMo nona ~Z{dmgmR>r ^maVmV [aPd ~Ho$Zo H$mhr {ZX}e Omar Ho$bo AmhoV.
R>iH$ d{eQ>o
yy Hw$R>bmhr Ka_mbH$ Omo 60 dfmnojm OmV Amho Vmo ho H$O m H$$ eH$Vmo.
yy {Zdmgr gnmrMr Or qH$_V Agob, mm \$$ 60% nVM H$O mr hmoD$ eH$Vo.
yy OmVrV OmV H$mbmdYr hm 15 dfmMm Amho.
yy H$O KoUmar {$ mm BN>oZwgma EH$X_, {V_m{gH$, _m{gH$, dm{fH$ H$emhr H$mao a$_ m
H$$ eH$Vo.
yy ~Ho$H$Sy>Z Xa nmM dfmZr EH$Xm gnmrMr \o$aqH$_V R>a{dbr OmVo.
yy {VVmaUmVyZ Or a$_ m hmoV AgVo. Vo H$O hQ>m OmVo. mg Cn hUVm oV Zmhr.
yy {VVmaUmMo Xa {ZpMV qH$dm A{ZpMV H$mamMo AgVmV. hUyZM ho mOXa ~mOmamm n[apWVrda
{dg~yZ ~XbV AgVmV. mH$S>o H$O KoUmmZo bj R>odUo JaOoMo Amho.
H$O{dfH$ {Z nhm
aniltakalikar@gmail.com
Ho${S>Q> H$mS> H$OmnmgyZ Xa ahm - nwH$i bmoH$mZm Ho${S>Q> H$mS> H$OmnmgyZ AS>MUr Cn hmoD$ eH$VmV. \$$
H$_rV H$_r ngo XoUo _hmJmV nSy> eH$Vo d mZVa Vwhmbm XrKH$minV H$O\o$S> H$amdr bmJy eH$Vo. gVV
Vw_Mo H$O \o$S>mMm Zoh_r gmVnyU Z H$am. OoUo H$$Z VwhmbmM ZVa H$iob H$s, Amnbm {ZU {H$Vr
mo Amho.
R>iH$ d{eQ>o
yy Ho${S>Q> H$mS>mda AmH$mabm OmUmam mOXa hm gd H$mam H$O H$mamV OmV AgVmo. hm mOXa
18%-36% dm{fH$ Agy eH$Vmo.
yy H$O ho gVV mOXa qH$dm XS> m _m_mVyZ dgyb hmoVM AgVo. Oa H$m Vwhr Vw_Mr XoUr mO_w$
H$mbmdYrm gnm nydu Zmhr ^abr, Va _J _m Vwhmbm IynM OmV mOXa ^amdm bmJUma. ho
Vw_m Ho${S>Q> H$mS> H$Omg H$_r H$ambm IynM mgXmH$ R>aob.
yy nwH$i Ho${S>Q> H$mS>mm _mXm A{Ve H$_r AgVmV. m_wio H$O dmnaUmam {$ dmV{dH$VoH$S>o
S>moioPmH$ H$aVmo H$s, _{hmm _{hmbm ~gUmam mOXa H$_r Amho d hoM _J ZVa AmJmer oVo. hr
a$_ eodQ>r Vw_m _yi H$Omnojm OmV hmoVo.
yy EH$Va Ho${S>Q> H$mS> EH$mnojm OmV KoVmZm A{Ve gmdY amhm. VgoM ho {dH$Umao bmoH$ Vw_Mr H$O _mXm
dmT>dyZ XomMm Zoh_r Z H$arV AgVmV. Oar hm Ho${S>Q> H$mS> MmamMm ^mJ Agbm, Var mnmgyZ
gmdY Agm.
aniltakalikar@gmail.com
29
13. JwVdUwH$sMo V
nVera JwVdUwH$ `moOZm
Am{WH$ {Z`moOZmMr cdH$a gwdmV H$aUo hrM Iar Jw{H$r Amho. AmOH$mc lr_V hmo`mgmR>r
Vwhmcm Vw_`m n[admamH$Sy>ZM gnmr {_imcr nm{hOo Ago H$mhr Amd`H$ Zmhr. nVera JwVdUwH$ `moOZm
ho EH$ Ago Cm_ _m`_ Amho. `m`mmao Vwhr N>moQ>m JwVdUwH$sg gwdmV H$$ eH$Vm, EImXr {ZpMV
a$_ `oH$ _{h`mV AWdm R>am{dH$ AVamZo JwV{dUo `mmao e` Amho. nwH$i`m `mVrc `moOZm Va Ho$di
` 500 _{hZm JwVdUwH$ H$Z gw$ H$aVm `oVrc, Oo H$s Vw`mgma`m `q$Zm ghO gwdmVrcm e` Amho.
nadS>mOmoJo
nVera d
ghO dmnaVm
omOmoJr
gmonr d
{eV~[am
ImmVyZ ng diVo
H$aVm oVmV.
cm^me dqJV
{dH$n
OmZodmar
500
8
62.50
o$~wdmar
500
10
50
mM
500
12
38.46
E{c
500
12
41.67
OmZodmar _{h`mV JwV{dco`m ` 500 V 62.50 `w{ZQ> Vwcm m hmoVmV. Oohm H$s E{c _{h`mV \$$ 41
`w{ZQ>. `mMmM AW hm Amho H$s, `oH$ _{h`mV ` 500 JwVdUwH$ Oa Vy H$aV Agerc, Va ~mOma Oohm
Imc`m Vamda Agoc, Vohm Vwcm OmV `w{ZQ> {_iUma Am{U Oohm Vmo da`m Vamda Agoc Vohm Vwcm
H$_r `w{ZQ> {_iUma. `m_wio Vw`m {V `w{ZQ>Mo gamgar ~mOma _w` ImcVr AmU`mgmR>r nVera JwVdUwH$
`moOZm ho CH$> _m`_ Amho. `m_wio Vy doi Va dmMdyM eH$Vmo {edm` ~mOmam`m hmcMmctda ZOa R>odm`Mo
H$> XoIrc dmMVrc.
Vwcm _m{hVr Amho H$m ?
nVera JwVdUwH$sV Ho$cocr JwVdUwH$ hr EH$mM doiog Ho$co`m JwVdUwH$snojm H$_r OmoI_rMr AgVo.
30
aniltakalikar@gmail.com
31
gnmr
eoAa / amoIo
Ammo{JH$ H$O
3
4
5
~mOma
naH$s McZ
{dm
6
7
8
wwAc $S>
EZ ~r E$ gr
nOr~/AnOr/hVmVaU/
nwZ IaoXr
{dcrZrH$aU
emgH$s H$Omm g~YmV
9
10
32
aniltakalikar@gmail.com
go~r
^maVr amoIo Am{U {d{Z gWm
E gr E
{{ZQ>r Am$ H$mnmoaoQ> Ao$Ag
Ama ~r Am [aOd ~H$ Am$ B{S>m
E Amo E$ {{ZQ>r Am$ $mZmg
E$ E gr $madS> mH}$Q> H${eZ
Am Ama S>r E OrdZ {dm {ZZ d {dH$mg m{YH$aU
aniltakalikar@gmail.com
33
34
aniltakalikar@gmail.com
18. gma
yy
yy
yy
yy
yy
yy
yy
yy
yy
aniltakalikar@gmail.com
www.sebi.gov.in/
www.rbi.org.in/
www.amfiindia.com/
www.mcx-sx.com
www.investor.sebi.gov.in
www.nseindia.com
www.federalreserve.gov
www.bseindia.com
35
{Q>nm
36
aniltakalikar@gmail.com
{Q>nm
aniltakalikar@gmail.com
37
{Q>nm
38
aniltakalikar@gmail.com
aniltakalikar@gmail.com
39
aniltakalikar@gmail.com