You are on page 1of 34

OBJEKTI I TE DREJTES SE PUNES

Objekt i te drejtes se punes jane


maredheniet e varura te punes.E drejta
e punespercaktohet si e drejte qe
rregullon,administron maredheniet qe
lindin nga kryerja e nje pune te
varur,kryerja e nje pune per llogari te
tjetrit.Ne Republiken e Shqiperise e
drejta e punes percaktohet si teresia e
normave juridike qe ne kushtet e
shoqerise sone demokratike,rregullon
maredheniet e varura te punes.

E DREJTA PER PUNE

-NENKUPTON TE DREJTEN NE LIRINE


DHE PAVARESINE E KRYERJES SE
PUNEVE TE CAKTUARA ,USHTRIMIN
E PROFESIONIT TE CAKTUAR.
-NE KUPTIMIN E GJERE KY PARIM
INKORPORON EDHE LIRIN E PUNES.
-ESHTE NJE NGA TE DREJTAT
THEMELORE SI TE PUNETORIT
ASHTU EDHE TE PUNEDHENESIT.

MBROJTJA NE PUNE

Mbrojtja ne pune perfaqeson


teresine e masave
teknike,shendetesore,organizative
dhe shoqerore qe synojne
sigurimin e kushteve sa me te
pershtatshme ne parandalimin e
aksidenteve ne pune,te
semundjeve profesionale dhe te
semundjeve te
pergjithshme.Mbrojtjen ne pune e

PERSONAT JASHT
MARRDHNIES S PUNS
Jan:- Deputetet e parlamentit dhe t
kuvendeve komunale,
- Personat q kryejn pun t rastit,
t herpashershme dhe
momentale, n mnyr vullnetare apo
obligative, me apo pa
kompenzim psh. pensionistt,
dshmitart etj, dhe
Personat q ushtrojn veprimtari t
pavarur: avokatet, zejtart,
artistt, taksistt etj.

KOHZGJATJA E KONTRATS S PUNS


- A. Koh t caktuar dhe
- B. Koh t pacaktuar.

KOHA E PUNES
-ME KOHEZGJATJE TE PUNES KUPTOHET KOHA GJATE SE CILES
PUNEMARRESI ESHTE NE DISPOZICION TE PUNEDHENESIT NE
PERMBUSHJE TE DETYRIMEVE QE BUROJNE NGA MARDHENIA
JURIDIKE E PUNES.LEGJISLACIONI YNE I PUNES NGA PIKEPAMJA
E KOHEZGJATJES DALLON 3 LLOJE KOHE PUNE :
1.KOHA NORMALE E PUNES
2.KOHA E SHKURTER E PUNES
3.KOHA E ZGJATUR E PUNES.
PUSHIMET.
-QDO PUNEMARRES KA TE DREJTEN E PUSHIMIT PAS PUNES .
LEGJISLACIONI JONE I PUNES GARANTON KOHEN E PUSHIMIT MIDIS
OREVE TE PUNES ,PUSHIMI MIDIS DY DITEVE PUNE, PUSHIMIN E
PERJAVSHEM DHE VJETOR PER TE GJITHE PUNEMARRESIT.
-LLOJET E PUSHIMIT
-ME PAGESE
-PA PAGESE.

INSPEKTORATI I PUNES
Inspektorati i Puns sht trup ekzekutive
n kuadr t MPMS detyr e s cilit sht
mbikqyrja e zbatimit t Rregullores pr
Ligjin Themelor t Puns dhe akteve tjera
primare ligjore e nnligjore t ksaj fushe.
-Inspektorati i Puns udhhiqet nga
Kryeinspektori i Puns.
Kryeinspektori pr punn e tij dhe t
institucionit t tij i raporton drejtprdrejt
ministrit t MPMS. Kryeinspektori ka edhe
tre zvends t tij t cilt jan prgjegjs
pr fusha t ndryshme.

INSPEKTORATI I PUNS DHE


MBROJTJA E T DREJTAVE T
PUNTORVE.
Inspektorati i puns, prmes
mbikqyrjes ligjore, mbron t drejtat
e puntorve nga marrdhniet e
puns.
Ai mbikqyr zbatimin e legjislacionit
t puns: ligjet e puns, kontratat
kolektive,aktet tjera t sfers s
puns dhe kontrats s puns.
Mbikqyrja sht edhe objekt i
normativs ndrkombtare dhe jo
vetm asaj kombtare.

PARIMET E SISTEMIT TE PUNES


DHE MARDHENIEVE TE PUNES ?

-PARIMI I LIRISE SE PUNES


-PARIMI I TE DREJTES PER PUNE
-PARIMI I NDALIMIT TE PUNES SE
DHUNSHME
-PARIMI I NDALIMIT TE
DISKRIMINIMIT NE PUNESIM
-PARIMI I LIRISE SINDIKALE.

PARIMI I LIRISE SE
PUNES ?

-PARIMI I LIRISE SE PUNES ESHTE I


LIDHUR NGUSHTE ME TE DREJTAT
DHE LIRITE E TJERA TE NJERIUT
.LIRIA E PUNES ESHTE E
DETERMINUAR NGA RRETHANAT
EKONOMIKE SHOQERORE, POLITIKE
,KULTURORE,SI DHE NGA KUSHTET
NEN TE CILAT REALIZOHET
STANDARTI JETESOR I INDIVIDIT E
ME KETE LIRIA E PUNES.

Kontrata e Puns mund t lidhet pr:

1. nj periudh t
pacaktuar;
2. nj periudh t
caktuar;dhe
3. pr pun dhe detyra
specifike.

-LLOJET E GREVAVE -te ligjshme dhe te


kunderligjshme , paralajmruese
dhe grevat befasuese, qarkore, strukturale dhe
gjenerale, grevat politike,greva e solidaritetit.
Greva eshte forme e organizaur e nderprejes se
punes.Qellimi I organizmit te greves nga ana e
sindikates qendron ne realizimin e te drejtave
dhe interesave ekonomike dhe sociale per
punetoret ne rastet kur keto te drejta nuk mund
te realizohen me mjete paqesore.
-Koha e punes -koha e plote dhe jo e plote e
punes, koha apo orari I shkurtuar I punes, puna
me e gjate se koha e plote e punes (puna
jashteorarit), puna e nates.

THEMELIMI I MARDHENIES SE PUNES

- Si edhe ne vendet e tjera ,edhe te


ne per vendosjen e mardhenies se
punes eshte e domosdoshme qe te
ekzistojn se paku dy baza
vullnetare, ne lidhje juridikofunksionale ne raport me objektin e
punes juridike dhe duhet te ekzistoj
interesi objektiv-shoqrore i cili i lidhe
per ate pune juridike.Palet e
mardhenies se punes jane:
punedhenesi dhe punonjesi.

Kushtet per themelimin e mardhenies se punes

Kushte e pergjitheshme: zakonisht jane


minimale dhe keto duhet tiplotesoj cdo person
qe deshiron te themeloj mardhenien e punes.
Kushtet e pergjitheshme jane : mosha e
caktuar dhe aftesia
shendetesore;konsiderohet qe personat nen
moshen 15 vjet nuk mund te punesohen,
kushti I dyte I referohet aftesive shendetesore
dhe aftesive psikike te cilat personit te caktuar
ia mundesojn qe ne kushtet normale mundet
te punoje ne vendin e caktuar te punes.

SISTEMI IMARDHENIEVE TE PUNES NE KOSOVE

eshtja e punes dhe mardhenieve te punes


ne Kosove rregullohet me rregulloren per
ligjin themelor te punes ne Kosove
2001/27.Kjo rregullore nuk I permbush
kriteret elementare per rregullimi e
mardhenieve te punes, sepse ka shume
mangesi dhe nuk ofron ndonje perspektive
per punetoret.Ne kete rregullore nuk eshte
parapare mekanizmi I mbrojtjes se te
drejtve te punetoreve ne formen dhe
menyren sic parashihet ne legjislacionin e
vendeve tjera.

Elementet e mardhenies faktike


te punes
mardhenia faktike e punes nuk ka
baze juridike, te mardheia faktike e
punes nuk ka uzurpim, mashtrim,
apo lajthim, mardhenia faktike e
punes I ka te gjitha elementet e
mardhenies juridke te punes dhe
punen e kryen vet punetori.

Personat jashte mardhenies se punes


1. deputetet e parlamentit te Kosoves si dhe ata te
kuvendeve komunale,keta persona obligimet e tyre i
kryejn jo si profesion te tyre te rregullt, por
perkohesisht dhe keto obligime rrjedhin nga vota e
zgjedhesve te tyre.
-Inkorporimi(hyrja ne procesin e punes)-eshte
element I cili tregon se punetorin ne punen e
organizuar dhe te rregulluar te punedhenesi ose ne
ndermarrje eshte ne vendin e caktuar te punes.Ne
aspektin e hyrjes ne procesin e punes apo inkorporimit,
personi I pranuar duhet tI kryej punet dhe detyrat e
caktuara qe jane te lidhura per vendin e caktuar te
punes dhe ate ne pajtim me afarizmin e brendshem,
disiplinen e punes dhe obligimeve te tjera qe
parashihen me dispozita juridike.

ELEMENTET E MARDHENIEVE TE PUNES


Vullnetarizmi, lidhja perosnale-funksionale, inkorporimi
apo hyrja ne procesin e punes, paga.
Vullnetarizmi-mardhenia e punes lind nga vullneti
perkatesisht deshira e lire e subjekteve qe e vendosin
kete mardhenie ne pajtim me parimet e pergjitheshme
dhe universale.
-Nocioni i mardhenieve te punes ne teori-teoria
kontraktuese, institucionale (franceze), teoria gjermane
( e lojalitetit).
Nocioni i mardhenieve te punes-fillimisht mardheniet
e punes ishin te identifikuara me kontraten e punes,
ndersa eshte e njohur qe definicionet per mardheniet e
punes jane vullnetare te rregulluar me ligj, ne te cilat
punemarresi inkorporohet tek punedhenesi ne ndermarje
apo institucion, lidhet per vendin e caktuar te punes,
personalisht kryen punen e caktuar dhe per punen qe
kryen e merr shperblimin pagen.

MARDHENIET E PUNES

Paraqiten midis njerezve si pjesemarres


te procesit te punes ne te cilen individi
ne formen e caktuar ushtron nje
aktivitet personal.Te gjitha mardheniet e
punes i karakterizon lidhshmeria ne nje
sistem te perbashket
shoqerore.Paraqitja dhe zhvillimi i
mardhenieve te ndryshme shoqerore ne
nje shkall te caktuar te zhvillimit te tyre
kerkon rregullativen perkatese juridike
ose krijimin e dispozitave juridike, te
cilat i unifikojn mardheniet e caktuara
ne nje shoqeri.

E DREJTA KOLEKTIVE E PUNES


E drejta kolektive e punes paraqet pjesen me te pasur dhe me
origjinale te se drejtes se punes me te cilen ne menyre te
drejtperdrejte afirmohen spacifikat e saj, por njeherit ushtrohet
ndikimi ne te drejtat tjera juridike.Ne kete kontest e drejta e
punes ndahet ne te drejten individuale te punes dhe ne te
drejten kolektive te punes.
Llojet e kontratave kolektive-kontratat e pergjitheshme
kolektive, te vecanta,
kontratat kolektive te lidhura ne nivel te ndermarrjes.
Kontratat e pergjitheshme kolektive-jane ato kontrata te cilat
kane te bejne me
kushtet e punes dhe te punesimit.Dispozitat e kontrates se ketij
lloji vlejn per te
gjithe punonjesit dhe punedhenesit brenda nje shteti.Keto
kontrata lidhen midis sindikates me authoritative dhe
organizates se punedhenesve, me pjesemarrjen edhe te
perfaqesuesve te pushteti politik.
Kontrolli I zbatimit te konventave dhe rekomandimeve
behet nepermes te :

Byroja nderkombetare e punes-eshte organ ekzekutiv,


administraiv, teknik i ONP-se.
BNP ia siguron kushtet per pune Konferences se pergjitheshme,
keshillit administrtiv dhe organeve te tjera ndihmese te ONP-se.
Karakteristikat e ONP-se qe e dallojne nga organizatat
tjera:
-perhershmeria, universaliteti dhe tripariteti (ne kuader te
ONP-se jane te anetaresuara 174 shtete).
Struktura organizative e ONP-se-konferenca e pergjitheshme e
perfaqesuesve te shteteve anetare (organi me i larte), keshilli
administrative (56 anetar) dhe byroja nderkombetare e punes
(eshte organ administrative, ekzekutiv, teknik).
ORGANIZATA NDERKOMBETARE E PUNES (ONP)
Eshte themeluar ne vitin 1919 ne konferencen e Paqes ne Paris.
Bene pjese ne grupin e organizatave me te vjetra
nderkombetare.ONP-ja ka statusin e personit juridik dhe autonomi
te plote si ne aspektin financiar ashtu edhe ne ate
administrative.ONP-ja eshte unike dhe eshte themeluar me qellim
qe ne menyre permanente ti trajtoj problemet nga fusha e punes
dhe fusha sociale.

Burimet e te drejtes se punes mund te ndahen


si vijon:
aktet (dispozitat) shteterore, aktet e pergjitheshme
te ndermarrjes, institucioneve organizatave te tjera
dhe punedhenesve, interpretimi i obliguar, e drejta
zakonore, politika gjyqesore, kontratat kolektive,
burimet nderkombetare te se drejtes se punes.
Zhvillimi i metejme I te drejtes se punes
ndryshoj edhe pikepamjet lidhur me vendin e te
drejtes se punes ne sistemin juridik.Keto ndryshime
ishin si rezultat I intervenimit te shtetit ne fushen e
mardhenieve te punes.Shtimi gjithnje e me I madh I
legjislacionit mbrojtes te punes nxori ne pah
elementet e karakterit juridiko-publik e nga ana
tjeter
mohimin e karakterit privat te se drejtes se punes.

Raporti I te drejtes se punes me te drejten


ekonomike e drejta e punes ka nje raport te
ngusht me te drejten ekonomike.E drejta e punes
eshte studiuar ne kuader te se drejtes ekonomike,
ende ne disa fakultete studiohet si lende e
perbashket, e drejta ekonomike dhe e drejta e
punes.
Raporti I se drejtes se punes me te drejten
administrative- e drejta e punes dhe e drejta
administrative jane dy dege te vecanta juridike
dhe dallojn si per nga objekti I trajtimit ashtu
edhe per nga menyra se si trajtohen. E drejta e
punes rregullon mardheniet nga fusha e
punes.Objekt I te drejtes se punes kryesisht jane
mardheniet juridike te punes te cilat paraqiten ne
mes te punetoreve dhe punedhenesve.

E drejta e punes ka raport posaqerisht me te


drejten kushtetuese, civile, administrative,
ekonomike etj.
Raporti I te drejtes se punes me te drejten
kushtetuese e drejta e punes eshte ne raport te
drejtperdrejte me te drejten kushtetutese. Me
kushtetute vehen parimet nga fusha e
mardhenieve te punes dhe ato zakonisht jane
baze per legjislacionin e punes, si dhe per
rregullativen nenligjore dhe ate autonome.Me
dispozitat kushtetuese zakonisht
institucionalizohen keto parime: e drejta per pune,
liria e punes, liria sindikale barazia e personave
ne mardhenie te punes, e drejta ne sigurim social
etj.

EMERTIMET PER LENDEN E TE DREJTES SE


PUNES
E drejta e fabrikes (legjislacionit industrial)
legjislacion I punetoreve, e drejta sociale, e
drejta sindikale dhe ne kohet me te reja e
drejta e punes.
Funksionet e inspektoratit te punes: a)
ben mbikeqyrjen e zbatimit te legjislacionit te
punes, kushtet e punes dhe mbrojtjen ne pune,
b) iu siguron infomacione teknike dhe keshilla
punedhenesve dhe punetoreve per heshtjet
me te efektshme te zbatimit te dispozitave
ligjore, njofton Ministrin e punes dhe Mirqenies
Sociale per ndonje mungese apo shperdorim te
ligjit te aplikueshem etj.

Te drejtat edhe detyrimet e inspektorit te


punes:-a) te hyje lirishte ne seline e
punedhenesit me qellim te inspektimit te punes
dhe ate pa paralajmrim , b) te bej ekzaminime,
inspektime dhe hulumtime te cilat
konsiderohen te domosdoshme
per tu siguruar zbatimi I ligjit, c)te beje
kontrollimin e te gjitha librave dhe
dokumenteve te cilat duhet tI mbaje
punedhenesi ne pajtim me dispozita ligjore etj.
Pushimet-sipas LTHP punetori ka te drejte
ne: pushim gjate dites se punes, pushim ditor,
pushim javor, pushim vjetor, pushim gjate
festave zyrtare dhe pushim mjekesor.

Aktet shteterore-kushtetuta,ligji,dispozitat
apo aktet nenligjore.
Aktet nenligjore-urdheresat, direktivat
dhe vendimet.
Burimet autonome e se drejtes se punesaktet e pergjithshme te ndermarrjes,
institucioneve, organizatave te tjera dhe
punedhenesve.
Burimet e se drejtes se punes me
origjine nderkombtare-burimet
universale, burime regjionale, marreveshjet
apo kontratat nderkombetare dhe
instrumentet apo aktet e miratuara nga
organizatat e specializuara ndekombetare.

Zhvillimi I te drejtes se
punes
periudha e pare
periudha e dyte
periudha e trete
periudha e katert.

SINDIKATAT
Sindikatat dhe organizatat e
punedhenesve jane organizata
profesionale shoqerore te pavarura qe
krijohen si bashkime vullnetare te
punemarresve ose
punedhenesve.Qellimi i tyre eshte
perfaqesimi dhe mbrojtja e te drejtave
dhe interesave ekonomike ,profesionale
dhe shoqerore te antarve te tyre.

Organizata Nderkombetare e
Punes (ONP)
- Organizata Nderkombetare e punes eshte e
themeluare ne vitin 1919 ne Konferencen e Paqes
ne Paris, si e tille ONP-ja ekziston me shume se
tete decenie dhe bene pjese ne grupin e
organizatave me te vjetera nderkombetare.
- Pas luftes se dyte boterore ONP-ja me 14 dhjetore
1946 behet agjenci e pare e specializuare e OKBse me qellime dhe detyra te caktaura.
- ONP-ja ka statusin e personit juridik dhe
autonomi te plote si ne aspektin financiare ashtu
edhe ne ate administrativ.

Cilat jane Karakteristikat e ONP-se qe e dallojne nga organizatat e


tjera nderkombetare?
- Karakteristikat e ONP-se qe e dallojne nga organizatat e tjera
nderkombetare jane:
1.Prhershmria,
2.Universaliteti dhe
3.Tripartiteti
1.Prhershmria si karakteristike e kesaj organizate rrjedh nga vete
karakteri i saj si Organizate e perhershme nderkombetare e punes.Kjo
organizate edhe sot ushtron aktivitetin e saj dhe ka nje shtrirje mjaft te
gjere.
2.Universaliteti eshte karakteristike e dyte e ONP-se, eshte themeluare
me qellim qe te jete organizte universale.Universaliteti eshte si rrjedhoje e
vete misionit qe ka ONP-ja , ajo shprehimisht ka obligime sociale te cilat
nuk ka mundesi qe mos te jete universale.
- Tendenca per universitetin e ONP-se eshte paraqiture, sidomos pas luftes
se dyte boterore , ne kuader te ONP-se sot jane te anetaresuara 174 shtete.
3.Tripartiteti sipas Kushtetutes se ONP-se te vitit 1919, ONP-ja ne te
gjitha format e saj perveq perfaqesueseve te qeverise ne menyre te
barabarte i perfaqeson edhe perfaqesuesit e punedhenesve dhe te
punemarresve.

Struktuara organizative e ONP-s?


- Organizata Nderkombetare e Punes,
aktivitetin dhe veprimtarine e saj e
ushtron nepermjet 3 organeve kryesore:
1.Konferenca e pergjithshme e
perfaqesueseve te shteteve anetare (e
ashtuquajtuara Konferenca
Nderkombetare e punes),
2.Keshilli Administrativ dhe
3.Byroja nderkombetare e punes.

- Ne teorine e se drejtes se punes si


organizata te para sindikale permenden;
1.Ne Angli sindikata e punetoreve mekanik e
vitit 1851,
2.Ne Austri formimi i lidhjes se punetoreve
tripografik i vitit 1860,
3.Ne Gjermani sindikata e punetoreve per
perpunimin e duhanit e vititi 1866 etj.
Krijimi i sindikatave ne Kosove eshte me i
ngadalshem konsiderohet se organizatat e para
sindikale ne Kosove jane formuare ne vitin 1906.
Megjithate sindikatat me aktive ne Kosove jane
ato ne vitet 1936,1937,1938, dhe 1939.Keto
sindikata ishin te organizuara kryesishte ne nivel
te degeve (veprimtarive te caktuara).

Elementet e Marrdhenieve te
punes?
- Elementet e marrdhenieve te punes
jane:
1.Vullnetarizmi,
2.Lidhja personale funksionale,
3.Inkorporimi apo hyrja ne procesin e
punes dhe
4.Paga.

NATYRA JURIDIKE E S DREJTS S


PUNS
-Natyra juridike private dhe juridike
publike - marrdheniet juridike publike
jan raporte t rregulluara me norma
kogente, ndrkaq marrdhniet juridike
private rregullohen me norma dispozitive
gjegjsisht prmes vullnetit t palve.
E DREJTA E SIGURIMIT SOCIAL - E
DREJTA SOCIALE
E drejta e sigurimit social sht deg e
veant e s drejts dhe disciplin
shkencore e veant e cila n shum

You might also like