CRITICAL
UNDERSTANDING
DR. GAURAV DESAI
OBJECTIVES
• To shed light on the often neglected topic.
• Charaka Samhita
– Su. 18. Trishothiya Adhyaya
• Sushruta Samhita
– Ni. 15. Kshudra Roganam Nidana.
– Chi. 20. Kshudra Roga Chikitsa.
– Chi. 25. Mishraka Chikitsa.
• Ashtang Hridaya
– U.T. 31. Kshudra roga Vigyaneeya.
• Ashtang Sangraha
– U.T 36. Kshudra roga Vigyaneeya.
– U.T. 37. Kshudra roga Pratishedhaneeya.
• ¤ÉÑSìzÉoSÈ xuÉsmÉÉkÉqÉ
¢ÔüUmÉrÉÉïrÉuÉcÉÏ II
• ¤ÉÑSìÈ xuÉsmÉåÅkÉqÉå¢ÔüUå CÌiÉ II
• Swalpa
• Adhama
• Krura
12/7/21 KSHUDRA ROGAS - CRITICAL REVIEW 7
Cont…
• Diseases having:
• Manda vega / Maha vega
• Alpa ruja / A ruja
• Mahan / Alpa
12/7/21 KSHUDRA ROGAS - CRITICAL REVIEW 9
CLASSIFICATION
• Sushruta : 44
• Vagbhata : 36
• Madhavakara : 43
• Vamana.
• Rakta mokshana.
• Lepa.
• Shastra karma.
• Kshara karma.
• Appears to fall in the Krura category.
12/7/21 KSHUDRA ROGAS - CRITICAL REVIEW 14
VISPOTAKA/ B.PHEMPHIGOID
• Involves pitta, rakta and • Chronic, autoimmune,
vata. sub epidermal,
• In Twacha blistering skin disease
• Agni dagdha Spota. that rarely involves
mucous membranes.
• Shodhana.
• Shastra karma.
• Kartana of Dushita mamsa.
• Rakta mokshana.
• Shodhana.
• Shastra karma.
• Kartana of Dushita mamsa.
• Rakta mokshana.
• Sira vedha.
• Swedana.
• Snigdha Lepa
• Shastra karma.
• Utkartana.
• Swedana.
• Murdha sira vedha.
• Avapeedana.
• Siro basti.
• Siro abhyanga.
12/7/21 KSHUDRA ROGAS - CRITICAL REVIEW 28
PARIVARTIKA / PARAPHIMOSIS
• Vyaan vayu. • Foreskin becomes
• Improper movements. trapped behind
• Granthi rupa charma. the glans penis.
• And cannot be reduced.
• Swedana.
• Upanaha.
• Abhyanga.
• Vatanashaka basti.
12/7/21 KSHUDRA ROGAS - CRITICAL REVIEW 30
GUDA BHRAMSHA / RECTAL PROLAPSE
• Ruksha, durbala. • Walls of
• Pravahana. the rectum protrude
• Atisara. through the anus.
• Weakening of the
ligaments and muscles.
• Straining during
defecation.
• Snehana.
• Swedana
• Spot diagnosis.
• No involvement of gambhira dhatus.
OR
12/7/21 KSHUDRA ROGAS - CRITICAL REVIEW 34
CHARAKA’S OPINION
In Sutra 18.
iÉ LuÉÉmÉËUxÉÇZrÉårÉÉ ÍpÉSrÉqÉÉlÉÉ
pÉuÉÎliÉ ÌW Iû
ÂeÉÉuÉhÉïxÉqÉÑijÉÉlÉxÉÇxjÉÉlÉlÉÉqÉÍpÉ: II
urÉuÉxjÉÉMüÉUhÉiÉåwÉÉÇ rÉjÉÉzjÉÔsÉåwÉÑ
xÉÇaÉëWûÈ I
iÉjÉÉ mÉë¢ÑüÌiÉxÉÉqÉÉlrÉÇ
ÌuÉMüÉUåwÉÔmÉÌSzrÉiÉå II
12/7/21 KSHUDRA ROGAS - CRITICAL REVIEW 35
KEY TO KSHUDRA ROGAS
ÌuÉMüÉUlÉÉqÉÉMÑüzÉsÉÉå lÉ ÎeɾûÏrÉÉiÉç MüSÉcÉlÉ I
lÉ ÌWû xÉuÉïÌuÉMüÉUhÉÉÇ
lÉÉqÉiÉÉåÅÎxiÉkÉëÑuÉÉÎxjÉÌiÉÈ II
xÉ LuÉ MÑüÌmÉiÉÉå SÉåwÉÈ xÉqÉÑijÉÉlÉÌuÉzÉåwÉiÉÈ I
xjÉÉlÉÉliÉUaÉiɶɿuÉ eÉlÉrÉirÉÉqÉrÉÉlÉç oÉWÕûlÉç II
iÉxqÉÉ̲MüÉUmÉë¢ÑüiÉÏUÍkɸÉlÉÉliÉUÉÍhÉ cÉ I
xÉqÉÑijÉÉlÉÌuÉzÉåwÉÉÇ¶É oÉÑSèkuÉÉ MüqÉï
xÉqÉcÉUåiÉç II
¤ÉÑSìUÉåaÉåwÉÑ xÉuÉåïwÉÑ
lÉÉlÉÉUÉåaÉÉlÉÑMüÉËUwÉÑ I
SÉåwÉÉlÉç SÒwrÉÉlÉuÉxjÉÉÇ cÉ ÌlÉUϤrÉ qÉÌiÉqÉÉlÉç
ÍpÉwÉMçü II
iÉxrÉ iÉxrÉ cÉ UÉåaÉxrÉmÉjrÉÉmÉjrÉÉÌlÉxÉuÉïzÉÈ I
rÉjÉÉSÉåwÉÇ rÉjÉÉSÕwrÉÇ rÉjÉÉuÉxjÉÇ cÉ
MüsmÉrÉåiÉç II