Izbor

Godina I Broj 2
7 septemvri 2009 g. Izleguva vo ponedelnik

Гил Аниџар, филозоф -

Бог во повлекување Nastani na nedelata
(стр. 14)
Ekonomija

Komentari

Kolumni

Intervju

Feqton

Далај Лама Nadvor od zakonot

има политичка Nauka i novi

tehnologii
поддршка на
Тајван Kultura i obrazovanie
(стр. 5) @ivot, moda, estrada

Reporta`i

Patuvawa i patopisi
Woodstock Avtomobili
- симбол на Semejstvo
младешкиот бунт Sport
(стр. 31)
Slobodno vreme

Одисеја на плочници Zanimlivosti

(стр. 29) Убиството Zdravje i ubavina
на Ориент Horoskop
експрес
(стр. 34)

Станете претплатник на нашиот електронски неделник “Избор” со што стекнувате

право на:
- 52 броеви на неделникот “Избор”
- Две бесплатни мултимедијални книги на ЦД, со бројни аудио и видео прилози, кои
ќе Ви бидат доставени бесплатно по пошта на Ваша адреса
(Првата книга - ЦД за Че Гевара: “ОД ИСТОРИЈА ВО ЛЕГЕНДА - ЕРНЕСТО ЧЕ
ГЕВАРА” ќе биде дистрибуирана во периодот од 15 до 25 декември оваа година;
Втората книга - ЦД: “ЦАР САМУИЛ И НЕГОВАТА ДРЖАВА” ќе биде дистрибуирана
во периодот од 15 до 25 јуни 2010 година);
- 26 бесплатни книги од македонски и други автори кои ќе можете да ги “симнете”
“Друже Тито, преку страниците на нашиот неделник, почнувајќи од 28 септември оваа година и
понатаму на секои 15 дена;
уште ти се колнеме...” - Бесплатен ЦД со најпопуларниот музички албум за 2009 година на просторите на
(стр. 10) бивша СФРЈ, кој ќе Ви биде бесплатно доставен по пошта на Ваша адреса (кој ќе биде
дистрибуиран од 20 до 28 април следната година).
 2 Nastani na nedelata
Во Охрид потона бродот
„Илинден“, се удавија 15
бугарски туристи
На 5 септември во водите на Охридското
езеро се случи бродска несреќа, во која
животот го загубија 15 бугарски туристи.
Фото: Бета
Бродот „Илинден“ бил регистриран за
превоз на 45 патници, меѓутоа во момен-
тот на несреќата на него биле 57 бугарски
туристи. Несреќата се случила на 200-300
метри од брегот, кај автокампот „Еле-
шец“. Очевидци изјавија дека бродот се
преполовил и за една минута потонал. Пу-
кање на сајла со која се одржува балансот
на бродот е најверојатно причина за тра-
гедијата на Охридското езеро.
А. И. Димитријевиќ
Седум загинати во
експлозија во фабриката
„Први Партизан“ во Ужице
Во фабриката за оружје „Први партизан“
во Ужице, на 03. 09. дојде до експлозија
од која загинаа седум работници, шест
жени и еден маж, додека 14 работници
се полесно повредени.
Истрагата покажа дека причина за експло-
зијата е човечки фактор и поради тоа на
05.09. се уапсени 5 работници.
А. И. Димитријевиќ
Дорис Пак:
Не е реален нов Дејтон
САРАЕВО - Застапничката
Дорис Пак
во Европскиот парла-
мент Дорис Пак изјави
дека би било тешко да
се организира нова ме-
ѓународна конференци-
ја за БиХ по пример на
онаа во Дејтон пред 14
години. Пак тоа го рече
коментирајќи ја изјавата на американски-
от конгресмен Russ Carnahan кој за весни-
кот на Босанците во Северна Америка “Са-
бах” рече дека би требало да се организи-
ра “Дејтон 2” кој би требало да доведе до
подобро функционирање на државата БиХ.
“Босна и Херцеговина треба да направат
чекор напред, да го реформираат Уставот
или да го променат Дејтон, како и да го
нарекуваат тоа, но ваквата состојба е нео-
држлива, изјави Дорис Пак во разговорот
кој го пренесува сараевскиот “Дневен
аваз”. Но, таа смета дека тешко би можела
да се организира конференција од формат
каков што беше Дејтон: “Милошевиќ,
Туѓман и Изетбеговиќ веќе не се меѓу жи-
вите. Кои би биле новите лидери на тој
нов Дејтон? Немам ништо против добрите
идеи за решавање на ситуацијата во БиХ.
Најважно е да се дојде до договор за ре-
формите, но овој пат тоа мора да биде до-
говор однатре, а не однадвор. Домашните
политичари мораа да дојдат до согласност
и промени”, изјави Пак.
За сараевскиот лист, предлогот на Кар-
нахан го коментираше и американскиот
аналитичар од Центарот за политика на де-
мократизација Kurt Bassuener, кој смета де-
ка всушност нема политичка волја да се
придвижи “Дејтон 2”:
“Не сум ни сигурен дека би било добро пов-
торно да се враќаат Србија и Хрватска на ма-
са на која ќе се решаваат прашањата на БиХ.
Но, она што е добро и важно е дека конгрес-
мените се обидуваат да дојдат до нови
идеи за БиХ. Тоа е позитивно затоа што по-
кажува дека увиделе дека работите не
одат во вистинска насока”, смета Басуенер.
Да потсетиме, Карнахан, американски кон-
гресмен и член на владејачката Демократ-
ска странка се заложи за свикување на
нова конференција “Дејтон 2”:
“Администрацијата на САД
Рас Карахан
мора да има силно влија-
ние на политичките прили-
ки во БиХ. Расправавме за
свикување на нова меѓу-
народна конференција за-
тоа што, додека бев во БиХ,
еден од моите колеги кои
беше емисар беше Mike Turner од држа-
вата Охајо. Тој беше градоначалник на Деј-
тон во времето на потпишување на деј-
тонската спогодба. Негова и е идејата дека
би требало да се свика конференција која
би се викала “Дејтон 2”. Јасно им е на сите
дека “Дејтон 1” требаше да биде привреме-
но решение, т.е., во БиХ да се донесе мир.
Лично мислам дека е тоа добра идеја која
треба да се поддржи, па да се доведат
босанско-херцеговските лидери на една
маса со цел правење на нешто што би до-
вело до подобро функционирање на др-
жавата БиХ”, изјави Калахан.
Извор: “Вјесник”, Загреб, автор: Аленко Зорнија потпретседатели и мали овластувања.
Европска црна дупка: Дали претседател на БиХ и потпретседатели би
во Дејтон повторно ќе се во Претставничкиот дом на Парламентот
одредува ново уставно
уредување на БиХ?
Во домашните, но пред сè меѓународни- бор со заокружување на име и презиме
те кругови, сѐ повеќе се споменува мож- на кандидатот.
носта за организирање на “Дејтон 2” со
кој би се решила политичката криза во
БиХ, всушност би се воспоставило ново
внатрешно уредување на нашата земја.
И дефинитивно е јасно дека сегашното
уредување на БиХ води во сè подлабок
понор и кога на тоа ќе му се додаде не-
способната актуелна власт која грчевито
се бори против било какви промени, ус-
тавни првенствено, тогаш ваква БиХ нема
никакви шанси за иднина.
Izbor
Американскиот конгресмен Russ Carnahan
неодамна најави можност за организира-
ње на “Дејтон 2” и рече дека администра-
цијата на американскиот претседател Ba-
rack Obama во потполност ја поддржува
идејата на Mike Turner.
Идејата за “Дејтон 2” не е нова и таква
можност се споменува веќе неколку годи-
ни, навистина срамежливо.
Официјален Вашингтон најави свој поси-
лен интензитет во решавањето на про-
блемите на БиХ и помош во процесот на
донесување на уставни реформи. Меѓу-
тоа, странките на власт и нивните лидери
и понатаму затегнуваат и веќе порачуваат
дека веќе никакви поважни одлуки не
можат да се донесат “со оглед на тоа де-
ка од септември почнува предизборна
кампања за општите избори во октомври
2010 година”.
Тоа ја наежи меѓународната заедница за-
тоа што значи дека во БиХ сè ќе остане по
старо и сега САД инсистираат на расплету-
вање на бх јазолот.
Вашингтон инсистира заедно со ЕУ да ја
разрешат кризата во БиХ, меѓутоа во ЕУ
нема доволно согласност за иднината на
нашата земја. Наводно, Русија е најголем
противник на одржување на “Дејтон 2”
и сега американските и британските ди-
пломати настојуваат да ја убедат офици-
јална Москва дека тоа е единственото ре-
шение за БиХ која е веќе “црна дупка” на
Европа. Сепак, и на Москва ѝ е совршено
јасно дека БиХ со сегашното уставно уре-
дување не може ни чекор напред.
Во случај да се договори “Дејтон 2”, бо-
санско-херцеговските власти ништо не би
се прашале зошто сè би се одвивало под
покровителство на САД и ЕУ.
Според информациите до кои дојде “Сан”,
лидерите на СДА, СНСД и ХДЗ - Сулејман
Тихиќ, Милорад Додик и Драган Човиќ -
заинтересирани се само за мали промени
на Уставот. Тие се заговорници наместо
Претседателство на БиХ да се воспостави
функција на претседател на држава со два
Доколку би поминала таа нивна идеја,
се избирале од редовите на пратениците
на БиХ што ним тројцата, според нивните
пресметки, би им овозможило да заземат
најважни функции во државата и, што е
особено важно, да избегнат директен из-
Извор: “24 сата”, Мостар
Хрватска ќе учествува
на EXPO 2010 година во
Шангај
Поради финансиската криза учеството
на Хрватска на EXPO беше неизвесно, но
благодарение на разбирањето на дома-
ќинот тоа нема да биде ставено под
знак прашање
 Izbor
Лука Бебиќ
ЗАГРЕБ/ШАНГАЈ - Претседателот на хр-
ватскиот Сабор Лука Бебиќ ја заврши по-
веќедневната службена посета на Кина со
престојот во Шангај, финансиското среди-
ште на Кина и домаќин на идната светска
изложба EXPO 2010.
Во разговорот со тамошните политички
функционери и организатори на EXPO до-
говорено е Хрватска сепак да учествува на
изложбата на која ќе се претстават повеќе
од 190 земји на светот, се дознава од из-
вори блиски на хрватската делегација.
“Поради финансиската криза учеството
на Хрватска на EXPO беше неизвесно, но
благодарение на
разбирањето на
домаќинот, тоа не-
ма да биде ставе-
но под знак праша-
ње, рече изворот.
Во разговорот на
претседателот на
Саборот Бебиќ и
покраинските власти на Шангај, град со
повеќе од 20 милиони жители, потврде-
на е обостраната заинтересираност за јак-
нење на односите меѓу Кина и Хрватска,
особено стопанските.
“Бебиќ на домаќините им ги претстави
инфраструктурните проекти - каналот Ду-
нав-Сава, железничката пруга Загреб-Рие-
ка, модернизацијата на пристаништето
Плоче и коридосот VC за кој кинеските
домаќини покажаа голема заинтересира-
ност”, додава изворот.
Пред Шангај, хрватската делегација пре-
стојуваше во градот Кси’ан. “И тамошните
функционери отворени се за соработка со
хрватските власти и стопанственици”, рече
изворот. Бебиќ за време на шестдневната
посета на Кина се сретна со неколку ви-
соки функционери на централната власт
во Пекинг и покраинските власти кои
истакнале дека на Кина не ѝ пречи влегу-
вањето на Хрватска во НАТО и дека го под-
држува скорото влегување на Хрватска во
Европската унија.
Извор: “Хина”.
Николиќ: Избори
најверојатно во март
Претседателот на
Српската напредна
странка Томислав Ни-
колиќ оцени дека Вла-
дата на Србија не се
снаоѓа во тешката
економска ситуација и
дека тоа ќе предизвика
вонредни парламен-
Тома Николиќ
тарни избори најверо-
јатно во март идната година.
“Убеден сум дека тешката ситуација ќе
кулминира од септември и дека неснао-
ѓањето на Владата на Србија ќе предиз-
вика вонредни парламентарни избори.
Владата ќе ја доведе земјата до вжешту-
Nastani na nedelata
вање”, рече Николиќ во интервју за аген-
цијата Бета.
Николиќ оцени дека власта се отуѓила од
граѓаните кои живеат сè потешко и дека
би било подобро што побргу да се спро-
ведат вонредни избори “пред да дојде
до некое посериозно нарушување на без-
бедноста на улиците”.
Според неговите зборови, на граѓаните со
14.000 динари пензија или плата од 20.000
лесно може да им падне на памет да ор-
ганизираат големи протести на улици-
те, “затоа што е прашање што ќе прават
кога ќе треба да ги платат сметките, да
обезбедат храна, огрев, облека и да ги
спремат децата за училиште”.
“Победникот на наредните избори го че-
ка голема одговорност, а СНС е спремна
да ја преземе и да покажеме дека сме
подобри од другите, дека размислуваме
поинаку и за секој граѓанин поединечно”,
рече Николиќ и додаде дека би формирал
влада која ќе тргне напред, која ќе повле-
кува непопуларни потези и чија основна
цел нема да биде да остане на власт.
“Ние не можеме без избори затоа што
оваа влада нема да може да го истурка
мандатот до крај и тоа би значело дека
веќе во март ќе имаме предвремени из-
бори, оценува Николиќ.
Србија на два блока
Претседателот на СНС наведува дека е
важно Тадиќ да не дозволи на неговата
изборна листа во парламентот да влезат
мали странки на кои потоа ќе мора да им
дели министерски места, затоа што “нема
политички живот со уцени и условувања”.
Николиќ додава дека СНС самостојно ќе
излезе на наредните избори, како и дека
за евентуални сојузи ќе разговара по вле-
гувањето во парламентот.
Коментирајќи го сојузот со народната
коалиција која ја предводи Војислав Кош-
туница, Николиќ рече дека е за соработка,
но не гледа на кои проценки би го распре-
делиле мандатот пред изборите.
СНС спремна да соработува
“СНС може да соработува со сите странки
по изборите, но наш услов е да го преми-
нат цензусот. Ние во тоа нема да им пома-
гаме. Секој ќе мора да се избори сам,
па потоа лесно ќе се договориме”, вели
Николиќ и истакнува дека е спремен да со-
работува со сите странки, вклучувајќи ја и
ДС, а убеден е и дека сите други странки
би сакале соработка со напредниците.
“Исклучок би можело да биде екстремно-
то реагирање на Г17 Плус и Либерално
демократската партија”, рече Николиќ.
Токму можноста за соработка со овие
странки Николиќ ја наведе како основна
разлика со СРС, велејќи дека СНС денес
е “модерна европска странка која поеди-
нечно е најсилна во Србија”.
“Ние сме снагата која може да ги помири
и Русија и Европската унија и која сака да
соработува со сите земји во светот, па и
со Хрватска доколку пред тоа го реши про-
блемот на Србите кои таму живеат и кои
се раселени, и Албанија доколку престане
да ја финансира и на други начини да ја
помага независноста на Косово и Метохи-
ја”, истакнува претседателот на СНС.
“Ја презедовме комплетната десница во
Србија, но не ја забораваме борбата за со-
цијална правда, борбата против крими-
налот и корупцијата и за подобар живот на
3
секој поединец”, вели Николиќ и наведу-
ва дека за СНС повеќе не може да се рече
дека е екстремна десница, туку умерено
десна ориентација.
СНС, како наведува, своето место ќе го
бара во групата на европски народни пар-
тии, а веќе постојат покани за прием во
таа група на странки.
Николиќ рече дека времето покажало
дека бил принуден да ја формира оваа
странка, затоа што бил исклучен од СРС во
која било неможно повеќе да се работи.
Напредниците “победуваат”
“Жал ми е само што партијата СРС е уп-
ропастена и потполно уништена”, вели
Николиќ и додава дека е неможно од-
носот на силите на двете партии да се
промени во корист на радикалите во слу-
чај на враќање на Војислав Шешељ во Ср-
бија.
“Ние и сега политички се огледаме и на-
предниците победуваат, рече Николиќ и
додава дека би сакал Шешељ да се врати
и тие двајца да ги измерат политичките
сили на изборите.
Николиќ најави дека во септември, по
неодамнешната посета на Брисел, плани-
ра пат во Руската Федерација каде ќе ги
пренесе своите ставови во соработката со
Москва и ЕУ и ќе побара одговор на пла-
новите во надворешната политика и дали
има нови случувања врзано за Косово и
Метохија.
“Сакам да знам што нè чека по изборите и
каква е поддршката на Руската Федерација
за Србија. Сакам да разговарам со челни-
ците на Министерството за надворешни
работи на Русија и да ги убедам дека ние
нема да правиме ништо против што би
помогнало да се влоши соработката на
двете земји”, истакнува Николиќ.
Претседателот на СНС рече дека би било
добро Собранието на Србија повторно
да одржи седница посветена на Косово
и Метохија и на светот да му испрати по-
рака дека Србија е единствена и дека е
против независноста на Косово.
Извор: “РТС”, автор: З.Д.
Србите ги повикуваат
Хрватите на собирот на
Неврзаните
Србија заедно со бившите републики ќе ја
организира прославата на 50 годишни-
ната од Движењето на Неврзаните
2011 година во Белград
ЗАГРЕБ - Српскиот министер
за надворешни работи
Вук Јеремиќ му упати
на хрватскиот колега Гор-
дан Јандроковиќ пред-
лог Хрватска заедно
со Србија и останатите земји
од бивша Југославија да учествува во ор-
ганизирањето на собирот Движењето на
Неврзаните.
Собирот би се организирал по повод
50 годишнината од основањето на тоа
движење. Би се одржал 2011 година во
Белград каде била и првата конференција
на Движењето на Неврзаните 1961 годи-
на.
Јеремиќ во писмото наведува дека стану-
 4 Nastani na nedelata
ва збор за “посебно важен јубилеј за Дви-
жењето на Неврзаните чиј еден од осно-
вателите и најактивните членови била
токму бивша Југославија”.
“Србија, која моментно е набљудувач во
Движењето, би била почестена да биде
домаќин и заедно со другите држави
сукцесори на бивша Југославија да го ор-
ганизира собирот.
Тој би требало да обележи еден значаен
дел од нашата заедничка историја во
функција на понатамошна афирмација и
добивка на секој од нас”, стои во пред-
логот на министерот Вук Јеремиќ.
Во Белград очекуваат дека ќе добијат под-
дршка од Египет, како земја претседател
на Движењето, и дека претседателот
Хосни Мубарак ќе биде покровител на све-
ченоста.
Хосни Мубарак
Предлагаат поради подготовка на со-
станокот да се сретнат министрите за над-
ворешни работи на регионот на поче-
токот на 64-тото заседание на Општо-то
собрание на ОН кое почнува на 23 септем-
ври во Њујорк.
Во хрватското Министерство за надво-
решни работи велат дека уште ќе го ана-
лизираат предлогот на Јеремиќ и потоа
ќе ѝ одговорат на Србија. Од канцелари-
јата на претседателот Стјепан Месиќ
порачуваат, пак, дека предлогот треба
секако да се прифати затоа што би било
апсурдно Белград да се промовира како
единствен следбеник на бивша Југослави-
ја во така важно движење.
Извор: “Јутарњи”, Загреб, автор: В. Решковиќ
Генерал Томогами:
Време е за јапонска
атомска бомба!
Сменетиот шеф на јапонската војска
на радост на десничарите бара Јапонија
да се откаже од уставните параграфи
кои забрануваат нуклеарно оружје
Со приближувањето на 64 годишнината
на завршувањето на Втората светска
војна во Јапонија, националистичките
политичари сè почесто повикуваат да се
откаже мирниот Устав. А бившиот шеф на
јапонските воено-воздухопловни сили ду-
ри бара Јапонија да се снабди со нуклеар-
но оружје. Пропагандата на ултра-конзер-
вативците наидува на остра реакција во
Кина и другите земји кои ја почувствувале
јапонската агресија.
Генералот Тосио Тамогами, сменетиот
шеф на јапонските воено-воздухопловни
сили, напишал книга која е распродадена
во рекорден тираж, во која тој ја образ-
ложува потребата Јапонија да создаде
атомско оружје. Тој тоа барање го повто-
рува и на митинзите. Логиката на расудува-
њето на генералот е ваква: бидејќи Јапо-
нија беше два пати објект на нуклеарно
бомбардирање, таа и самата треба да се
снабди со нуклеарно оружје за на нас да
не фрлат и трета бомба.
Експертите во соседните земји не се скло-
ни Тамогами да го сметаат за вжештена
глава чие мислење во земјата никој не го
зема сериозно. Јапонија има плутониум,
технологија и научно-технички кадар, та-
ка што многу бргу би можела да создаде
бомба ако реши да се откаже од крусот на
ненуклеарна политика, која е фиксирана
во Уставот. “Кој знае колку такви како што
е Тамогами се кријат во јапонската вла-
да?”, прашува Ван Тао, коментатор на ки-
неската агенција Синхуа.
Тамогами стана херојска фигура во очите
на членовите на десните политички група-
ции минатата година откако напиша ста-
тија во која докажува дека Јапонија не
била агресор во Втората светска војна.
Владата поради тоа го испрати генералот
во пензија, но тоа него не го обесхрабри.
Тој својата филозофија ја изложи во книга
чии први сто илјади примероци плам-
наа. Во тоа свое прво дело (второто е по-
светено на бомбата) тој докажува дека го-
лемата војна во Источна Азија е водена
поради ослободување на Азијатите од
доминацијата на белата раса. А зачетни-
ци на крвавата касапница, според мисле-
њето на бившиот авијатичар, биле кому-
нистичките шпиони од еврејска нацио-
налност.
Генералот тврди дека нотата која САД ѝ
ја врачиле на Јапонија воочи нападот на
Перл Харбур 1941 година е напишана под
влијание на Хари Декстер Вајт, шпион на
Коминтерната, и Хенри Моргентау, уште
еден Евреин кој бил на важна функција
во американската влада. Таа нота која
истражувачите ја нарекуваат нота на др-
жавниот секретар на САД Кордел Хол,
според верзијата на бившиот шеф на ВВС
и другите јапонски политичари кои се
обидуваат да ја ревидираат историјата
на војната, претставувала ултиматум. И
Токио, наводно, немал друг избор туку
да започне војна. Во стварноста пак не-
ма потврда дека Моргентау и Вајт ја со-
ставиле нотата. Таа е разгледувана во
американскиот врв, а конечниот текст го
утврдил лично Хол. Во нотата која Хол му
ја врачил на јапонскиот амбасадор на 26
ноември 1941 година САД барале од Јапо-
нија да ја повлече сета војска од Кина и
француска Индокина. Јапонскиот преми-
ер таквите барања ги квалификувал како
ултиматум, но до тој момент тоа не било
ни од важност. Јапонската авијација веќе
тргнала да ги пушти бомбите на амери-
канската база Перл Харбур.
Говорот кој генералот го одржал на 6 август
оваа година на годишнината на нуклеар-
ното бомбардирање на Хирошима слу-
шателите го поздравиле со овации. Јапон-
ските коментароти истакнуваат дека мили-
таристичките изјави на Тамогами наишле
на многу поволен одек во редовите на
конзервативната групација Нипон Кајги,
која доследно ја води кампањата за отка-
жување од мирните параграфи во Уставот.
Izbor
Во таа група влегувал и бившиот премиер
Јасуо Фукуда, а со неа, според податоците
на лондонски Sunday Times, поврзан е и
актуелниот премиер.
Меѓутоа, идеите кои ги пропагираат пен-
зионираниот генерал и неговите приврза-
ници не наидуваат на поддршка кај по-
веќето Јапонци. Познатиот историчар
Икухико Хата ги карактеризирал тезите
на Тамогами како обид да се вдахне нов
живот на баналната теорија на завера. А
листот Japan Times предлогот да се створи
јапонска атомска бомба го нарекува сра-
мен од аспект на моралот и политиката.
“Ако Јапонија”, подвлекува листот, “тргне
по тој пат, тој не само што ќе поттикне ну-
клеарна трка во Североисточна Азија туку
и ќе ја претвори нашата земја во држава
- партија”.
Извор: „Независимаја газета“, Москва
Обама се откажал од
ракетниот штит
Американската влада ја испитува реакци-
јата на Конгресот на напуштање на пла-
новите за против-ракетен штит во Пол-
ска и Чешка”, пишува “Gazeta Wyborcza”,
пренесувајќи неколку извори во Вашингтон.
“Сигналите кои ги испраќаат генералите
од Пентагон апсолутно се јасни: владата
на САД бара, во врска со против-ракетната
заштита, други решенија покрај базите
во Полска и Чешка”, рекол лобистот во
корист на штитот Riki Ellison кого го цитира
весникот.
На тој начин би се оствариле и пора-
нешните неслужбени најави дека адми-
нистрацијата на Обама ќе се откаже од
намерата на бившиот жител на Белата ку-
ќа George Bush.
Ова прашање во голема мерка ги затегна
односите на Вашингтон и Москва, па веќе
наголемо се зборување за враќање во од-
носите од ладната војна.
На конференцијата на стручњаци за од-
брана пред неколку дена “генералите
ниеднаш не ги споменале плановите врза-
ни за Полска и Чешка”, истакнува Ellison.
“Наназад неколку недели владата ја ис-
питува реакцијата на Конгресот за напуш-
тање на плановите за инсталирање на
против-ракетен штит во Полска и Чешка”,
тврди “Gazeta Wyborcza”, цитирајќи неи-
менуван извор во Конгресот.
2008 година Варшава и Вашингтон по-
стигнаа спогодба за распоредување до
2013 година на десет пресретувачи на ба-
 Izbor
листички ракети со долг домет во Полска,
поврзани со моќен радар во Чешка, што е
глобален проект за одбрана на кој Русија
силно му се спротивставува.
Русија уште на почетокот на годината им
предложи на САД тростран против-раке-
тен штит кој би ја вклучувал и Европа и би
го заменил сегашниот американски план,
изјави тогаш рускиот министер за надво-
решни работи Сергеј Лавров.
Лавров нагласи дека со радарските
станици на руска територија и во Азербеј-
џан би можел да се создаде синџир на
радари што би овозможило “фаќање”
на сите ракети од југ, што на Пентагон му
е предложено пред една и пол година.
Лавров појасни дека се работи за “мос-
ковска алтернатива на вашингтонските
планови, додека уште не е предоцна и
додека сеуште зад преговарачка маса
може да се разгледа состојбата”. Првата
најава дека САД се подготвени да се от-
кажат од против-ракетниот штит пред ед-
на година објави Nicholas Burns. САД се
подготвени да го ревидираат својот план
за против-ракетна одбрана ако Русија по-
могне во елиминирање на заканите какви
што претставуваат Северна Кореја и Иран,
изјави тогаш државниот потсекретар за
политички работи William Burns.
Европските партнери во ЕУ никогаш пре-
терано не се загреаја за тој проект. Лук-
сембуршкиот министер за надворешни
работи Jean Asselborn уште 2007 година
изјави дека парите за изградба на амери-
канскиот против-ракетен одбранбен си-
стем би можеле подобро да се употребат
за борба против гладот и СИДА-та.
Извор: “Вјесник”, Загреб, автор: Бруно Лопандиќ
Далај Лама има политичка
поддршка на Тајван
Далај Лама, кој меѓу Тајванците ужива голем
углед, ќе го посети југот на земјата кој пред
некое време беше погоден со тајфунот Мо-
ракот кој однесе 650 жртви
Тибетанскиот духовен водач и добитник
на Нобеловата награда за мир Далај Ла-
ма, ќе го посети Тајван за да моли и да им
даде утеха на семејствата на жртвите на
разорниот тајфун.
Четиридневната посета ја одобри тајван-
скиот претседател Ма Јинг Џиу и покрај
противењето на Кина соопштува тајван-
ската влада, иако минатата година одби
да го прими во посета тибетанскиот духо-
Nastani na nedelata
вен водач токму поради страв дека ќе ја
разлути Кина.
Далај Лама, кој меѓу Тајванците ужива го-
лем углед, ќе го посети југот на земјата
кој пред некое време беше погоден со
тајфунот Моракот кој однесе 650 жртви.
Будистичкиот врховен водач стигнува
на повик на локалните функционери од
опозициските редови. Аналитичарите
сметаат дека повикот има политичка зад-
нина, односно дека опозицијата сака да го
осрамоти претседателот Ма Јинг Џиу кој
ја губи поддршката на јавноста поради за-
доцнетите реакции на разорниот тајфун.
“Ние одлучивме да му дозволиме посета
на Далај Лама, бидејќи тој доаѓа да моли за
страданите во тајфунот, за преживеаните
и нивните семејства”, изјави тајванскиот
претседател Ма Јинг Џиу.
Далај Лама ѝ се весели на оваа посета
чија главна цел е да им пружи утеха на
преживеаните и да се помоли за жртвите
на тајфунот”, рече советникот на тибетан-
скиот духовен водач Тензин Таклх.
Доаѓањето на Далај Лама е контроверзно
и дотолку повеќе што Кина го смета Тајван
за своја територија.
Многумина сметаат дека посетата ќе го
разгори огинот на и онака затегнатите
односи на Пекинг и Тајпеи. Меѓутоа, се
претпоставува дека Кинезите овој пат не-
ма премногу бурно да реагираат затоа
што тоа би значело сложување со опози-
цијата која се заложува за сувереност на
островот.
Исто така, пишува Ројтерс, кинеската вла-
да веројатно нема да презема никакви
чекори кои би можеле да ја загрозат рас-
течката билатерална трговија, вложувања
и туризам.
Пекинг го смета Далај Лама за сепаратист
и ја осудува секоја негова посета на некоја
земја, но сеуште службено не се огласил
околу посетата на Тајван. Портпаролот на
Канцеларијата на претседателот на Тајван
одби да каже дали Пекинг е известен за
одлуката, но сепак рече: “Согласноста за
посета на Далај Лама на Тајван нема не-
гативно да влијае на понатамошната со-
работка на нашите две влади”.
Кина Тајван го смета за своја територија
и во неколку наврати во знак на закана
пред бреговите на Тајван изведуваше вое-
ни маневри.
Далај Лама го посетил Тајван 1997 и 2001
година, што во обата случаи предизвика
5
огорченост на власта во Пекинг.
Извор: “Вјесник”, Загреб, автор: Сандра Станиќ
Меркел за еврејската и
палестинската држава
Израелскиот премиер Бенјамин Нетањаху
беше во прва службена посета на Германија.
Тој се состана со канцеларката Ангела Мер-
кел и министерот за надворешни работи,
Франк Валтер Штајнмаер.
Главна тема на разговорите било оживу-
вањето на блискоисточните преговори и
поострување на санкциите кон Иран пора-
ди атомското наоружување на земјата.
Прекинување на изградбата на еврејски
населби на палестинско подрачје на За-
падниот брег е предуслов и камен темел-
ник за продолжување на блискоисточните
мировни преговори, изјави германската
канцеларка Ангела Меркел.
Со новата израелска влада, новиот аме-
рикански претседател и соработката со
Европската унија, можностите за исполну-
вање на оваа цел се потполно реални, по-
рачува Меркел.
“Две држави: Еврејска држава и држава
за Палестинците - тоа од моите точки на
гледиште е единствениот пат кој гаранти-
ра мирна иднина. Како пријател и како
партнер на Израел ќе сториме сè да го
оствариме тој успех”.
Палестинците да ја признаат
еврејската држава
Израелскиот премиер Бенјамин Нетањаху
повторно го упати своето барање до Па-
лестинците да ја признаат еврејската др-
жава Израел. Тоа е, вели Нетањаху, пред-
услов за мирно решавање на конфликтот
на Блискиот исток. “Тоа е нашата визија за
мир. За конфликтот да може да биде преки-
нат, потребно е палестинските водачи да
ги признаат правата на еврејскиот народ
кој живее на тој простор”.
Меркел и Нетањаху се сложија околу за-
острувањето на санкциите кон Техеран
поради иранската атомска програма. До-
колку Иран не го промени својот став, пр-
вите санкции ќе уследат во септември.
Нетањаху ја посети и спомен-куќата на
берлинското езеро Вансе, каде национал-
социјалистите 1942 година донеле одлука
за потполно уништување на европските
Евреи.
Извор: “Дојче Веле”, автор: Селма Филиповиќ
6 Ekonomija
Спогодбата на Србија и
Кина го изненади светот
Потпишувањето на спогодбата со Кина,
каква што имаат само Русија, САД, Бра-
зил и Јужноафриканската Република, од
огромно значење е за Србија, сметаат ана-
литичарите. Западот изненаден со новото
“стратешко партнерство”
Црвен тепих... Претседателот Ху Џинтао го
пречека Тадиќ со сите почести
Србија со потпишувањето на изјавата за
стратешко партнерство со Кина стана пет-
та држава во светот која своите односи со
таа земја ги подигна на толку високо ниво.
Претходно Кина во стратешко партнер-
ство стапила само со САД, Русија, Бразил и
Јужноафриканската Република, па таквиот
аранжман и со Србија го изненади целиот
свет.
Реакции:
- Сузана Грубјешиќ (Г17 Плус): Посетата на
српската делегација на Кина е многу зна-
чајна. И тоа посебно од аспект на воспоста-
вување и унапредување на стопанската
соработка.
- Александар Вучиќ (СНС): Ние немаме
ништо против соработката со Кина, но
добивме помалку од очекуваното. Наме-
сто државен, добивме комерцијален кре-
дит. А не знаеме ни што конкретно се под-
разбира таа стратешка спогодба!
- Милош Алигрудиќ (ДСС): Воопшто гледа-
но, за државата ова е добро, но што се од-
несува до Борис Тадиќ, мислам дека е ова
негов маркетиншки трик!
- Зоран Красиќ (СРС): Тадиќ има своја за-
кономерност! Ја критикуваше претходна-
та влада што се врти кон Русија, Кина
и Индија, а сега тој, кој чекори кон ЕУ и
САД, се врти кон Пекинг! Не знам во што
да верувам!
- Александар Југовиќ (СПО): Спогодбата
става до знаење дека Кина е подготвена
да вложува во Србија. А печатењето марки
со ликот на Борис Тадиќ покажува огром-
ното значење кое Кина ѝ го посветува на
оваа посета, но и респектот кон претседа-
телот на Србија.
Престојот на српската делегација во Пе-
кинг предизвика големо внимание на За-
пад. Британскиот јавен сервис BBC напра-
ви тема за потпишувањето на спогодбата
на Србија и Кина, во која се обиде да
објасни како е можно Србија практично да
израснала во прв економски и политички
партнер на Кина во Европа.
Пекинг преку Србија влегува во ЕУ
Дописникот на словенечкото “Дело” од
Пекинг Зорана Баковиќ истакна за BBC де-
ка е многу важно што Србија географски
се наоѓа на стратешки важно место.
- Кина е многу заинтересирана дел од сво-
ите големи девизни резерви да вложи во
Европа, а бидејќи со вложувањата во ЕУ
има многу проблеми, Пекинг сега бара
мали партнери. Идејата е Кина со вложу-
вање во такви земји да се покаже како
сигурен партнер кој подоцна ќе може да
вложува и во ЕУ, и поради тоа земја како
Србија е драгоцена за Кина. Токму затоа
политичките односи на двете земји се
подигнати на високо ниво. Заедничката
изјава на Ху и Тадиќ, која односите на
Србија и Кина ги дефинира како стратеш-
ки, е од огромно значење - рече Баковиќ.
И надворешнополитичкиот аналитичар
Братислав Грубачиќ оценува дека стратеш-
кото партнерство со Кина е “многу важна
работа за Србија”.
- Особено поради фактот дека Кина така
значајна спогодба потпишала со мала
држава, како што е нашата. Тоа доволно
говори за тоа колку оваа посета е успешна
- рече Грубачиќ. На прашањето дали оваа
спогодба би можела да ги загрози одно-
сите на Србија и Западот, Грубачиќ вели
дека “би можела, но не мора”.
- Лично мислам дека Западот ќе следи
како ќе се развиваат односите на Србија и
Кина, пред сè во политичка смисла, одн-
осно дали тоа ќе значи оддалечување на
Белград од САД, ЕУ и НАТО - рече Грубачиќ.
Добри односи со Западот
Директорот на Форумот за етнички односи
Душан Јањиќ смета дека потпишување на
партнерството со Кина нема да ја оддале-
чи Србија од Запад.
- Што се однесува до економскиот аспект
и инвестициите кои Кина ги нуди, тие
се занемарливи во однос на она што го
даваат Запад и ММФ. Второ, Кина со оваа
спогодба не оди во конфронтација со За-
падот, така што не гледам дека таа би мо-
жела негативно да се одрази на положба-
та на Белград кога се во прашање ЕУ и
САД - вели Јањиќ.
Бившиот амбасадор на Србија во Кина
Слободан Унковиќ мисли дека потпишува-
њето на спогодбата “која носи елементи
на стратешко партнерство” покажува дека
не е во прашање краткорочен интерес за
соработка на Србија и Кина.
Претседателот отпатувал со економ-
ска класа
Прес-службата на претседателот на Србија
соопшти дека Борис Тадиќ “не ги плаќа
хотелите со пари од буџетот, туку борави
во државната резиденција како гостин на
Кина и претседателот Ху Џинтао”.
- Претседателот Тадиќ и српската држав-
на делегација отпатуваа со редовна ави-
онска линија од Лондон за Пекинг со
економска класа, плаќајќи ја најевтината
карта. Претседателот Тадиќ никогаш не из-
најмувал “Јатов” авион, ниту авион на било
која странска авиокомпанија, затоа што
тоа не е пракса ниту на Тадиќ ниту на оваа
влада, за разлика од претходните влади и
други шефови на држави чија пракса тоа
беше - се наведува во соопштението, по
повод неточните коментари на поедини
белградски медиуми за патот на Тадиќ во
Пекинг.
- Кина е трета економија во светот и еден
од најголемите светски инвеститори. Тие
годишно во други земји вложуваат повеќе
Izbor
од 35 милијарди долари. Соработката со
Кина може да даде добри резултати за
стопанството. Она што треба особено да
се нагласи, е дека оваа спогодба е потпи-
шана без никакви условувања кон нашата
земја - истакнува Унковиќ.
Кинезите градат мостови, тунел, при-
станиште, обиколница...
ПЕКИНГ - Србија ѝ предложи на Кина
финансиски да поддржи и да учествува
во реализацијата на неколку големи ин-
фраструктурни проекти во нашата земја,
од кои некои се веќе договорени, а чија
вкупна вредност се проценува на мили-
јарда евра.
Покрај изградбата на мостот преку Дунав
помеѓу Земун и Борча, кој со 200 милиони
долари ќе го финансира кинеската Ексим
банка, понудени се и изградба на слободна
економска зона и ново пристаниште на
Дунав, во кои кинески компании кои се за-
нимаваат со информатичка технологија
би работеле под привилегирани услови,
потоа изградба на обиколница околу Кра-
гуевац, тунел низ Фрушка гора, поврзува-
ње на Прокупље и Шабац со коридорот
10, софинансирање на работите на ав-
топатот Белград - Чачак и соработка во
петрохемиската и прехранбената инду-
стрија.
Коверти и марки со ликот на Тадиќ
На претседателот на Србија Борис Тадиќ
во Кина му се одадени бројни почести.
Свечено му е врачен филателистички ко-
верт со негов лик и потпис, кој во негова
чест е печатен во 50.000 примероци. Ки-
неската пошта, исто така, пуштила во оп-
тек и марки со знаме на Србија.
Инаку, Тадиќ заедно со амбасадорот на
Кина во Белград Веј Џинг Ху, го посети Ки-
нескиот ѕид.
- Кинескиот ѕид е инспирација за мене и
мојот народ, колку може да се допринесе
за заедничката историја и единствената
цел - запиша Тадиќ во книгата на впечато-
ци.
Членот на српската делегација во посетата
на Пекинг, министерот Млаѓан Динкиќ,
вели дека разговарал со претседателот на
Ексим банка Ли Жуогу за можностите за
кредитирање на инфраструктурни проек-
ти во Србија.
- Еден кредит е предвиден за изградба
на мостот Земун - Борча. Во Кина ќе биде
избрана најповолната понуда на некои од
нивните компании, која ќе биде главен
изведувач на работите, но ќе бидат анга-
жирани и српски фирми како подизведу-
вачи. Кинеското министерство за трговија
ќе го субвенционира тој кредит, па тој ќе
биде под мошне поволни услови - на 15
години, со почеток на отплата од пет годи-
ни и максимална камата до 3% - изјави
Динкиќ.
Тој додава дека со Кинезите разговарал и
за други проекти.
Поволни кредити...
- Наша амбиција е заедно да влеземе и
во други регионални проекти, како што
 Izbor
Министерот Динкиќ и претседателот на Ексим
банка Ли Жуогу
се обиколницата околу Крагуевац, туне-
лот низ Фрушка гора, да ги поврземе
Прокупље и Шабац со коридорот 10... Во
разговорот со претседателот на Ексим
банка дојдовме и до идеја дека би можеле
да го софинансираат и градењето на авто-
патот Белград - Чачак - вели Динкиќ.
Извор: “Пресс”, Белград, автор: С. Гавриќ
Владата со закон ќе
спречува дивеење на
цените во РС
Владата на РС наскоро со усвојување на
Законот за контрола на цената ќе застане
на патот на нереално зголемување на це-
ните, какво што е најновото неосновано
поскапување на нафтените деривати во
Српска, најавува Предраг Глухаковиќ, ми-
нистер за трговија и туризам на Република
Српска.
- Влада на РС, Министерството, односно
канцеларијата за заштита на потрошува-
чите, направија анализа за движењето
на цените на сировата нафта на светската
берза, која покажа дека најновото по-
скапување на нафтените деривати не е оп-
равдано. Особено кога се знае дека цената
на сировата нафта на некои берзи во Ев-
ропа е веќе помала за еден и пол долар
до два долари по барел - рече Глухаковиќ,
и додаде дека цената на барелот нафта се
движи од 66 до 69 долари, потсетувајќи
дека горивото чинеше две и пол марки
кога барелот бил 150 долари, додека сега
е две марки, со три пати помала цена за
барел.
Како што нагласи, Владата на РС може
да спречи неконтролирани поскапувања,
со усвојување на законот за контрола на
цената, кој во форма на предлог би треба-
ло деновиве да се најде на седница на
Народното собрание на РС.
- Владата на тој начин ќе има механизам
да му се спротивстави на монополот, за-
тоа што е очигледно дека настојува да
направи единствена цена на ниво на РС,
односно БиХ - наведува Глухаковиќ.
Министерот рече дека трошоците кои
сопствениците на бензинските пумпи ги
имаат за контрола на квалитетот на гори-
вото не можат да бидат причина за поска-
пување, додавајќи дека намалување на
бројот на контролни примероци не доаѓа
во предвид.
- Не можеме да дозволиме да се смали
бројот на контролирани примероци, како
што бараат дистрибутерите, затоа што тоа
не е оправдан аргумент. Граѓаните мораат
да имаат квалитетно гориво - категоричен
е Глухаковиќ.
Војин Митровиќ, претседател на Здруже-
Ekonomija
нието на сопственици на бензински пум-
пи во РС, рече дека не дошло до поскапу-
вање на горивото во цела РС.
- Само на поедини пумпи е поскапено го-
ривото, а ставот на Здружението не беше
дека се за зголемување на цената и тие не
се зголемени на повеќето пумпи во РС -
истакна Митровиќ.
Како што нагласи, нереално е да се споре-
дуваат цените на сировата нафта со цените
на нафтените деривати на пумпите.
- Цената на горивото на бензинските пумпи
ја диктираат цените на рафинериите. Не-
реално е да се говори зошто доаѓа до по-
скапување на горивото на пумпите кога се
намалува цената на сировата нафта, затоа
што ние не продаваме сирова нафта, ту-
ку нафтени деривати, а сировата нафта
да дојде во процес на производство по-
требно е половина година - се правда
Митровиќ.
Според неговите зборови, маржата на
нафтените деривати е дупло помала
во однос на било која друга маржа и во
просек изнесува околу 10%, додека мар-
жата за другите производи е околу 30%.
Секретарот на Покретот на потрошувачи
на РС, Драган Петровиќ, вели дека усвоју-
вањето на Законот за контрола на цената
значително ќе влијае на зголемена зашти-
та на потрошувачите.
- Со овој закон инспекцијата ќе има закон-
ска основа во контрола на цената. Мислам
дека тоа ќе биде чекор напред кон уре-
дување на пазарот, за да не дојде до ди-
веење на цените, односно монополско
однесување - вели Петровиќ, и додава
дека смета дека цените на рафинериите
треба да се прилагодат и кон цените на
сировата нафта на светскиот пазар.
Цените скокаат
Цените на производите и услугите кои се
користат за лична потрошувачка во БиХ,
мерени со индексот на потрошувачки це-
ни во јули оваа година, биле поголеми
за 0,7% отколку во јуни, рече Зденко
Милиновиќ, директор на Агенцијата за
статистика на БиХ.
Милиновиќ на конференцијата за нови-
нари истакна дека алкохолните пијалаци
и цигарите поскапеле за 16,8%, а прево-
зот за 3,2%, и дека зголемувањето на
цените е предизвикано првенствено со
воведување на акцизата за тутунските
производи и горивото, при што тутунските
производи поскапеле за 24,6%, а горивото
и мазивата за 6,7%.
Извор: “Фокус”, Бања Лука, автор: С. Гајиќ
Беспарицата го
испразни деловниот
простор
Цените во последните девет месеци падна-
ле 20 до 30%. - Белград има околу 500.000
квадратни метри канцелариски простор. -
Кнез Михаилова улица и понатаму топ-ло-
кација во која нема слободни локали
Идните закупци на деловен простор во
Белград имаат причина за славење. Рен-
тите паднале и до 30%. Економската кри-
за, падот на прометот но и поголемата
понуда на модерни канцеларии и локали
влијаела на намалување на наемот. Нис-
ките цени на закуп ги погодија сите дело-
7
ви на градот - Кнез Михаилова како не-
прикосновена трговска локација, Нов Бел-
град - новиот деловен центар, но и сите
останати делови на главниот град.
Драстичен пад на стопанската активност
влијае на развојот но и на проблемите на
сите категории на деловен простор, канце-
лариски, малопродажен и индустриски,
односно складишен.
Пазарот на канцелариски простор е нај-
развиен и најликвиден, вели Небојша Не-
шовановиќ, советник од “Кинг стрџ”.
Според истражувањето на неговата куќа
Белград има околу 500.000 квадратни
метри канцелариски простор кој може да
подели во зависност од локацијата, квали-
тетот на градбата, староста на објектот,
паркингот во три класи А, Б и Ц.
Примери на изградени современи канце-
лариски згради на Нов Белград се “Ерпорт
сити”, “Б2”, како и објектите во Кнез Миха-
илова улица. Иако сопствениците на овие
зданија пред октомври минатата година
можеа да добијат и неверојатни 24 евра
за квадратен метар, ситуацијата сега е по-
инаква.
- Цените во последните девет месеци пад-
наа 20% за А и Б класа, а 30 за Ц. Понудата
е поголема затоа што многу деловни об-
јекти се завршени или нивната градба ќе
биде окончана до крајот на годинава и
тогаш четвртина од канцелариите од А и
Б класа ќе остане празна. Проценките се
дека постарите згради кои се наоѓаат во
центарот и изгубија во трката со посупери-
орните на Нов Белград - ќе имаат повеќе
од 40% неиздаден простор - објаснува Не-
шовановиќ.
Ако е да ѝ се верува на статистиката која
вели дека во изминативе пет години повр-
шината под канцеларии се зголемувала
годишно меѓу 30.000 и 60.000 квадрати,
што е скромно во споредба со градовите
во регионот во кои никнувале и до 300.000
квадрати, тогаш може да се заклучи дека
ни недостасува деловен простор. Но ако
се земе предвид дека има сè повеќе ог-
ласи за издавање на канцеларии, нови
светкави градби украсени со постери со
натписи “фор рент”, празни локали во
старите но и во новите станбени згради,
пусти трговски центри - тогаш е јасно дека
го имаме сосема доволно.
- Кризата ќе ја запре новата понуда, а без
проектирано финансирање невозможно
е да се впуштаме во реализација на про-
екти вредни десетици милиони евра. Без
оглед што кризата осуетила многу ком-
пании да се шират или да влезат на до-
машниот пазар, рентите и понатаму се
поскапи отколку во регионот - вели Нешо-
вановиќ.
Цени на месечен закуп на
канцеларии од А класа (во евра)
2007 2008 2009
Центар 19-22 18-21 19-19
Нов 19-21 17-20 15-18
Белград
Останати 14-17 12-15 10-13
делови
Извор: “King Sturge”
8 Ekonomija Izbor
Празниот простор често е последица на Идилична економска постарите работници кои ја изгубиле ра-
амбициозните сопственици кои произ- ботата и на лицата со хронични здравстве-
волно ги зацртале цените на наем кои ситуација во Република ни проблеми. Заклучено е тоа на неодам-
тешко можат да ги добијат денес додека Српска: Власта се фали, нешната конференција на јавни служби
повеќето се водат по логиката дека е по- за вработување која под името “Институ-
добро да се спушти цената за некое евро граѓаните гладуваат! циите на пазарот на работа во кризни вре-
отколку да останат вез никакви приходи, миња - предизвици и искуства” одржана
смета Томислав Секулиќ, претседател на во Брисел на инцијатива на Европската
Здружението за прометот со недвижно- унија.
сти. Тој потсетува дека улицата Кнез На конференцијата се донесени заклучо-
Михаилова и понатаму е топ-локација во ци и препораки до јавните служби за вра-
која нема слободни локали. Месечниот ботување како да се пронајдат решенија
закуп на квадрат во локалите е далеку по- за полесно совладување на актуелната
скап од закупот на канцелариски простор. економска криза. При тоа проценка на Ев-
- Најголем интерес е за “екстра зоната” ропската унија е дека до 2020 година во
која се протега од Правниот факултет, во најголема мерка ќе се шири секторот на
улицата Милутин Миланковиќ и во Буле- услужни дејности.
варот Зоран Ѓинѓиќ на Нов Белград. Нај- Исто така, оценето е дека е потребно да
атрактивни се локалите во приземје со Додека Милорад Додик и останатите од се унапредат вештините на работниците и
голем излог на улица. Закуп по квадрат власта на Република Српска секојдневно тоа на сите нивоа, вклучувајќи ги “пренос-
во најпознатата белградска штрафта сега тврдат дека економската ситуација во тој ливите” или “генерички” вештини, како што
е околу 50 евра, а само пред една годи- ентитет е одлична, граѓаните едвај прежи- се комуникациите, способноста за реша-
на би пламнал и за него би била барана вуваат. Од почетокот на оваа година без вање на проблеми и аналитички вештини.
тројно поголема сума. Без оглед на криза- работа останале 18.000 работници, а во Меѓу заклучоците и препораките кои
та малку се оние кои оттаму се селат - ис- штрајк се вработените од 25 поголеми им се понудени на јавните служби за
такнува Секулиќ. претпријатија кои настојуваат да го вработување во целта за полесно совладу-
Сопствениците на трговскиот центар “Ива- привлечат вниманието на власта на проб- вање на економската криза е и онаа дека
ниум” на чекор од Теразија се одлучиле лемите кои ги имаат и бараат помош. е нужно да се искористи сета достапна
да се откажат од, се чини, астрономската Станува збор за претпријатијата Босна, Се- ефикасна работна сила, на пример, ра-
цена на закуп. Миле Бјелица, управник на вен, Јелшинград, Металка, Дрина, Алек- но пензионираните лица. Покрај тоа,
центарот, вели дека од сегашните 40 до 50 сандрија, Ослобоѓење, Енергоинвест - Рас- потребно е креирање на работни места
евра за квадрат цените во наредните шест клопна опрема, Новотекс, Индустрија низ долгорочна заштита на постоечките
месеци ќе бидат преполовени. “Не е чуд- на алати, Фагум, Младост, шумарските работи и сектори кои се во опаѓање и
но што од вкупно 100 локали издадени имоти во Шековиќи и Милиќи, АД Соко- поттикнување на целоживотното учење.
се само 20. Па во “Милениум” во Кнез лац, Левита... Сѐ на сè, ситуацијата е ис- Неизоставно е и советувањето, како на
Михаилова улица 40% од просторот е клучително драматична во шумарството, учениците и студентите, така и во прет-
празно. “Иваниум” е нов, а и кризата го преработката на дрво, текстилната и пре- пријатијата, едукација на невработените
зеде своето - одговарајќи на прашањето хранбената индустрија, трговијата... и работниците и советување на работо-
зошто трговскиот центар е празен вели “Во претпријатијата со мнозински држа- давците за начинот на едукација на работ-
Бјелица и додава дека од септември вен капитал само се гаснат пожарите ниците.
очекува поголема побарувачка. - работниците ќе се побунат, ќе им се Треба воедно, се вели во препораките, да
Извор: “Политика”, Белград исплатат една, две плати и со тоа се ку- се усвои нов начин на вмрежување на сите
пува социјалниот мир. Малку потоа, релевантни фактори и да се продолжи со
проблемите повторно излегуваат на ви- прилагодувањето на правата за време на
делина и така во круг. Работниците не се невработеноста за да се олеснат транзи-
Експертите: “Федерацијата одлучуваат лесно на штрајк, но тие ста- циите. Националната агенција при тоа
БиХ би банкротирала и без нале единствен начин работодавците треба да ги искористи услугите на приват-
да се натераат да ги исполнуваат своите ните агенции за вработување насочени
новонастанатата криза” обврски. Навистина, некои фирми кои на вработување на работникот од едно
се приватизирани воопшто не работат и работно место на друго без влегување во
“Најмногу последици од спогодбата меѓу купени се само поради недвижностите
невработеност помеѓу двете работни ме-
владата на БиХ и ММФ чувствуваат воени- и локациите. Сега сите бараат алиби во
ста. Нужно е и активно да се разменуваат
те ветерани и семејствата на загинатите светската економска криза и многу од ра-
информации за слободни работни места
борци, пишува австрискиот лист “Стан- ботодавците ја користат да се откачат од
и ускладување на вештините, а не занима-
дард”, додавајќи дека Федералната влада работниците кои ги отпуштаат без да им го
вање со барањето на работното место.
допрва треба да заштеди 207 милиони исплатат она што го заработиле”, изјавува
Треба максимално да се зголеми потен-
евра. Ранка Мишиќ, претседателка на Сојузот цијалот на приватните агенции за врабо-
“Предвидено е примањата на ветераните на синдикати на Република Српска.
тување ширејќи го нивниот опсег на де-
од ХВО да бидат намалени за 10%, доде- Извор: “24 сата”, Мостар лување и активности и да се основаат мо-
ка за еден дел од ветераните на босанска-
билни центри и тимови. Потребно е исто
та војска инвалидската пензија ќе биде
така да се разбуди и засили односот со
потполно укината. Ветераните предлагаат,
заедно со владата, да извршат проверка Идните 10 години ќе се работодавците врзано со советување и
работни места и да се овозможат потреб-
на лицата за кои сметаат дека примаат шират услужните дејности
ните поттици на локално ниво. Посебен
инвалиднина, а не се инвалиди. Такви се
акцент на конференцијата е ставен на
околу 20%, пишува “Стандард” и наспоме- Посебно внимание треба да им се посвети
образованието, дошколувањето и пре-
нува дека бх политичарите долго биле на помладите и постарите работници кои
квалификацијата на невработените ли-
уверени дека кризата ќе ја заобиколи ја изгубиле работата, речено е во Брисел на
ца и нивно што побрзо вклучување во
БиХ, и дека нема да биде потребно презе- конференцијата на јавните служби за вра-
пазарот на работа. Образованието и до-
мање на мерки за штедење. Кога конечно ботување
полнителните вештини се фактори на кои
спознаа дека кризата зачукала и на вра- Образованието и оспособувањето на не-
континуирано мора да се работи, затоа
тата на БиХ, единствена надеж беше спо- вработените лица за оние занимања кои
што човекот е тој кој ја носи кризата и кој
годбата со ММФ со која би се спасил бан- се барани на пазарот на работа и за
кризата може и да ја превладее, заклуче-
крот на државата. секторите кои набргу ќе станат многу дина-
но е.
“Експертите сметаат дека Федерацијата мични треба да биде една од главните за-
Економија темелена на одржив развој
БиХ би банкротирала и без новонастаната- дачи на јавните служби за вработување.
Целта на сите активности кои се препора-
та криза, пишува “Стандард”. Посебно внимание треба да се посвети на
чани на таа конференција, дознаваме од
ранливите групи, односно на помладите,
 Izbor
Хрватскиот завод за вработување, е еко-
номија која се темели на одржив раз-
вој. Најважни фактори за постигнување
на таква економија се квалификувана
работна сила со смисла за претприемли-
вост, работодавци свесни за моментните и
идните потреби за вештини, транспарент-
ност и на понудата и побарувачката и
висок ниво на искористување на човеко-
виот капитал.
Извор: “Вјесник”, Загреб, автор: Ивана Кнежевиќ
Евтини 20.000 станови
Белград - Во март идната година би тре-
бало да тргне изградбата на 20.000 непро-
фитни, евтини станови во главниот град,
најави Милутин Мркоњиќ, министер за
инфраструктура на состанокот со прет-
ставниците на Стопанската комора на Бел-
град и градежните претпријатија.
Програмата на Владата на Србија за масов-
но градење на станови, чија изработка
е во завршна фаза, градежниците ќе ја
поддржат низ цената на изведување на
работите. Спремни се становите да ги гра-
дат за 400 евра, а само грубите градежни
работи за 150 евра по квадрат. Кога на тоа
ќе се додадат надоместите за обезбеду-
вање и уредување на земјиштето и оста-
натите трошоци, квадрат од стан, на при-
мер, во белградската населба Борча за
купувачот не би требало да ја надмине
цената од 600 евра за квадрат, тврди Мр-
коњиќ.
Владата на инцијатива на министерот
Мркоњиќ за изградба на непрофитни ста-
нови за пазар формираше работна група.
- Комисијата која го подготвува целиот
материјал околу масовно градење на ста-
нови ќе излезе пред Владата на Србија на
почетокот на септември - најавува Мрко-
њиќ. - За становите ќе можат да конкури-
раат сите граѓани, но сепак мора да се
направат критериуми кој има предност,
затоа што цената ќе биде мошне прифат-
лива. План е 15 до 20% да биде учество,
а остатокот на трошоците купувачите ќе
го покријат благодарение на поволните
кредити за кои кај банките ќе гарантира
државата.
Тоа, всушност, ќе бидат субвенционирани
кредити, тврди министерот. Работата ќе
биде водена од еден центар - Градежната
дирекција на Србија. Рок за изградба
на становите е една година. Еден месец
подготовка, две месеци согласности и
дозволи и проектирање, а потоа се тргну-
ва со изградба во рок од шест месеци. Ма-
теријал има доволно, а на овој проект ќе
бидат ангажирани домашната оператива
и индустријата на материјали. Работата
вредна 600 милиони евра ќе вработи
околу 60.000 работници вклучувајќи и оп-
ремување на становите со мебел и бела
Ekonomija
техника.
На Србија ѝ требаат 150.000 станови, наве-
дува Мркоњиќ. Цената на квадрат стан од
програмата на Владата ќе биде спуштена
до платежната моќ на граѓаните, за намес-
то кирија да плаќаат рата за кредитот.
Една од идеите која ќе го поевтини квад-
ратот е и земјиштето кое ѝ припаѓа на
Војската, а кое не е во функција, да им се
стави на располагање на градежниците.
Градежниците и работата
Овој проект би ги вратил и градежниците
“во живот”. Тие на состанокот со мини-
стерот во петокот истакнаа дека само ба-
раат работа. Претседателот на Стопан-
ската комора на Белград Милан Јанковиќ
наведува дека во изградбата на стано-
вите голема помош би можеле да дадат
и локалните самоуправи со поажурно
издавање на дозволите. Затоа што, за
последните шест месеци, тврдат градеж-
ниците, во Белград не е издадена ниту
една дозвола.
Вредност
600 милиони евра, вклучувајќи го и оп-
ремувањето со мебел и бела техника, ќе
вреди целата работа за изградба на ста-
новите, а ќе бидат вработени околу 60.000
работници.
Извор: “Вечерње новости”, Белград, автор: Т.С.
Што менаџерите на петте
фондови направија со
околу 140 милиони евра
добиени од продажбата
на Електростопанство на
Црна Гора?
Подгорица - Најмногу пари добиени од
продажбата на 17,2% од акциите на
Електростопанство на Црна Гора на ита-
лијанската компанија А2А за вкупно 140
милиони евра, менаџерите на пет црно-
горски инвестициони фондови моментно
ги држат положени во домашните и стран-
ските банки. Само околу 14 милиони, или
вкупно 10% од парите се вложени во купу-
вање на хартии од вредност.
Според неофицијалните информации на
“Вијести”, триесеттина милиони добиени
по оваа основа, кои Централната банка и
Владата во официјалните извештаи ги во-
дат како овогодишна директна странска
инвестиција во Црна Гора се наоѓаат вон
земјата, додека дваесеттина милиони се
потрошени на враќање на кредити во до-
машните банки.
Директорот на компанијата Тренд која
управува со истоимениот фонд Михаило
Маџаровиќ потврди за “Вијести” дека
27,7 милиони евра ќе бидат насочени “на
преструктуирање на портфолиото, како и
за исполнување на стигнатите и тековни
обврски на фондот кон друштвото за уп-
равување и обврски за кредити”.
Собранието на акционери на Тренд,
имено, усвои план за употреба на тие
средства кој е во склад со годишниот план
и програмата за инвестициона политика
на фондот за периодот 2009-2011 година.
Тренд во јули отплати еден ануитет по ос-
нова на кредитно задолжување вреден
900.000 евра, а во јануари 2010 ќе мора
9
да отплати уште еден со иста вредност.
Фондот има 2,3 милиони евра обврски -
надомести за управување кон менаџмен-
тот на компанијата.
Дел од средствата од 1,6 милиони евра,
според планот, ќе биде насочен на поната-
мошно купување на профитабилно, но
ниско ризични хартии од вредност на цр-
ногорскиот пазар.
До сега за околу 580.000 евра купиле
акции на Електростопанство, Пренос,
Требјеса, Телеком, ХТП Корали и нешто
обврзници.
Најмногу пари 21,5 милиони евра опреде-
лени се за купување на недвижности во
земјата и странство, но во Тренд за сега не
сакаат да откриваат за кои недвижности
се работи.
Директорот на Монета Момо Газивода ре-
че за “Вијести” дека тој фонд заработил 23
милиони евра од продажбата на акциите
на ЕСЦГ.
- Имајќи во вид дека фондот Монета
беше ниско задолжен, сите пари се рас-
положливи за нови инвестиции и со са-
мото тоа многу повредни отколку да слу-
жат само за покривање на кредитните
обврски. Дел од парите веднаш е инве-
стиран на пазарот на капитал во Црна Го-
ра, а остатокот од парите е краткорочно
орочен и на располагање е за нови
инвестициски можности во склад со
пазарните движења и инвестиционата
политика на Фондот. Инаку во спомена-
тиот период инвестиравме во акциите
на Електростопанство, Пренос, Отрантко-
мерц, Телеком итн - наведува Газивода.
Монета успеа на берзата да купи повеќе
од 105.000 акции на Електростопанство
по цени значително пониски отколку што
беше продажната (околу 7,1 евра) на
Италијанците и веќе се врати меѓу 10 пое-
динечно најголеми акционери во ЕСЦГ.
Директорот на Атлас Монт фондот Ѓорѓе
Ѓурѓиќ вели дека најголем дел од вкупно
27,7 милиони евра заработени од продаж-
бата на акциите на ЕСЦГ моментно се на-
оѓа во “домашните банки во Црна Гора”.
Во рамките на Атлас Монт групата, инаку,
работат Атласмонт банка и Инвест банка
Монтенегро.
- Со еден пол дел од парите вратен е кре-
дит, така што сега фондот е потполно
раздолжен. Многу мал дел од парите се
вложени на пазарот. Засега сме многу
внимателни со вложувањата. Сите купу-
вања на хартии ќе бидат засновани на
внимателни анализи и ќе бидеме фокуси-
рани на хартии од кои може да се очекува
капитална добивка или враќање низ ди-
виденда - објаснува Ѓурѓиќ.
Фондот МИГ од продажбата на ЕСЦГ зара-
боти вкупно 17,49 милиони. Тие пари, спо-
ред зборовите на Драган Радусиновиќ,
директор на компанијата КД Монт која уп-
равува со МИГ моментно се вон земјата, и
“наскоро ќе бидат положени во една од
банките во Црна Гора”.
Радусиновиќ потврди дека имаат еден
помал кредит во Првата банка на Црна Го-
ра, но и дека не почнале со купување на
акции на домашниот пазар.
Од Еурофонд уште пред два месеци
најавија дека 44-те милиони евра зара-
ботени со продажбата на акциите на ита-
лијанската компанија А2А, ќе ги искори-
стат за враќање на долгови, инвестиции и
10 Ekonomija Izbor
резерви, но деновиве не беа расположени Чистиот приход на групата би требало до “Друже Тито,
за давање изјави. крајот на оваа година да порасне за 3% на
Еурофонд имаше кредити кон Хипо алпе 2,7 милијарди евра, што претставува 3,2% уште ти се колнеме...”
адриа банката, Првата и Хипотекарната од планот за оваа година. Добивката, како
банка. Со споредување на податоците се наведува, би требало во оваа година Најголем политичар на сите времиња
од портфолиото на Еурофонд достапни да достигне износ од 20,5 милиони евра или бескрупулозен диктатор? Време на
благосостојба или време на скриени проб-
на NEX берзата за април, мај и јуни може што претставува 50,3% од остварената
леми? Носталгија за некои убави спомени или
да се заклучи дека во тие три месеци минатогодишна чиста добивка и 32% по- бегство од лошата стварност? Сето тоа е
купувале акции на Електростопанство, малку од првобитниот план. содржано во едно име и лик - Тито.
Телеком, Пренос, Мимоза и нешто од Тре- Извор: “Бета”
бјеса.
На крајот на јуни на сметката на Еурофонд
имаше 16,3 милиони евра. Најзагадочната
ставка е вредна 11,1 милиони евра вложе-
БиХ прв извозен партнер
ни, како се наведува, во “останати хартии на Србија
од вредност”. Во однос на крајот на мај
оваа ставка во извештајот е зголемена за Бања Лука - Претседателот на Стопанската
дури 10 милиони евра, но од извештајот комора на Србија Милош Бугарин изјави
не се гледа дали станува збор за акции на во Бања Лука дека Босна и Херцеговина
странски или домашни компании или мо- е на прво место по извоз на стока од Ср-
жеби за купување на некои должнички бија, со скоро 2 милијарди долари извоз
хартии од вредност. во минатата година, и меѓу првите 10
Извор: “Вијести”, Подгорица, трговски партнери по обем на увоз во на-
автор: М. Милошевиќ шата земја.
Бугарин на средбата со претставникот на
Стопанската комора на Република Српска
На Меркатор преполовена Борко Ѓуриќ, рече дека, поради светската
економска криза, за шест месеци од оваа
добивката во 2009 година година надворешнотрговската размена
на Србија и РС е намалена за околу 36%,
Словенечкиот Меркатор во првото полуго-
диште од оваа година остварил 11,3 оценувајќи дека тоа е загрижувачко. Титова биста како држач за книги, Титов
милиони евра чиста добивка, што е за лик на маица, но и на ѕиден часовник, како
Милош Бугарин

49,6% помалку отколку во истиот период симбол за минливоста на времето, но не

минатата. и на спомените. Иако, официјално, Тито
веќе одамна не е тема, освен кога ќе се
Чистиот приход од продажба таа групаци- поведе прашање за имотот или личните
ја во првото полугодиште го зголемила документи на неговата вдовица Јованка
за 3,4% на 1,3 милијарди евра, од што во Суфицитот во размената и понатаму е на Броз, постои нешто што многумина го
Словенија е забележан раст на приходот страната на Србија, но оваа година падна препознаваат како носталгија. Носталгија
од 1,1%, односно раст од вкупно 0,5% во увозот од РС и покриеноста на увозот со поради убавите спомени, но и носталгија
странство доколку се уважува колебањето извозот околу 10%, наведува тој. поради лошите сегашни прилики.
на курсевите, соопштува Меркатор. Говорејќи за проблемите кои се јавуваат
во постапката за царинење на стоката, Бу-
гарин изрази надеж дека тие проблеми ќе
бидат надминати и дека двете министер-
ства за земјоделство меѓусебно ќе ги ува-
жуваат фитосанитарните уверенија за
стоката.
Наспомнувајќи дека меѓу РС и Србија е
добра соработката во областа на енер-
гетиката, машиноградбата и трговијата, И додека не изненадува жалот за едно
тој изрази уверение дека ќе бидат иско- минато време, кога, според мислењето
ристени потенцијалите во инвестирањето на многумина, квалитетот на животот бил
Управата на компанијата таквиот резул- на фирмите од Србија во РС, особено во повисок, стапката на криминал пониска, а
тат го оценува како добар со оглед на приватизацијата на општествените фир- визната либерализација не постоела како
исклучително тешките економски прили- ми. тема, изненадувачки е големиот број на
ки на сите пазари со напомена дека во Ѓуриќ изрази надеж дека проблемите млади кои во Титовото време ја бараат
споменатиот период инвестирала 66 ми- во царинските процедури ќе бидат над- својата иднина. За Зорица Јуркиќ, дваесет-
лиони евра претежно во развој на мало- минати, нагласувајќи дека Законот за двегодишна студентка по медицина Тито е
продажната мрежа, што претставува заштита на домашното производство на синоним за вистинскиот пат:
41,6% од годишниот инвестиционен план. ниво на БиХ, кој во меѓувреме е ставен “Тито е слобода и единство. Тој не е
Непречено се одвивале и подготовките вон сила, создал проблеми во слобод- минато, ни сегашност ни иднина - тој е
за излегување на два нови пазари во Бу- ниот проток на стоки и услуги и бил во универзален. Тој е симбол на патот во по-
гарија и Албанија, каде до крајот на го- спротивност со CEFTA спогодбата. Про- светла сегашност”.
дината ќе бидат отворени трговии на блемите во царинските процедури со-
Меркатор. здаваат меѓусебно неуважување на серти- Галебовиот лет меѓу истокот и
фикатите, прекумерно проверување на западот
стоките за царинење, што ја компликува
целата постапка, додава тој, изразувајќи
уверение дека целата постапка наскоро
ќе биде поедноставена.
Во Стопанската комора на РС одржана е и
презентација на туристичките потенцијали
на Српска, на која присуствуваа и
претставници на белградското Дунав оси-
гурување - Бања Лука, како и новинари од Една од најголемите реликвии од времето
медиумите од Србија и РС. на Тито може и денес да се види на бродо-
Извор: “Танјуг”
 Izbor
градилиштето покрај Риека. Бродот “Галеб” “Босна е превара... Крајно
кој некогаш претставуваше спој помеѓу ис-
точниот и западниот свет, на кој најчести време е да се формира
гости беа високи државници и филмски
ѕвезди, денес се наоѓа во сопственоста на
градот Риека. Купен е за 150.000 евра и -
според идејата на градоначалникот на Рие-
ка, Војко Оберснел, би требало да стане
туристичка атракција:
“Тито е несомнено дел од нашата историја.
Дел од историјата од која не смееме да
се срамиме. Сигурно е дека тогаш опште-
ствениот стандард и сигурноста биле на по-
високо ниво од денес во време на пазарна
економија”. Рајко Васиќ
Од Вис до Голи Оток
Туристичка атракција претставува и остро-
вот Вис, на кој се наоѓаат цели комплекси
од некогашните воени бункери, вкупно 38,
вклучувајќи го и Титовиот бункер. Скриени
60 метри под површината на земјата,
овие некогашни складишта за муниција,
но и засолниште на Маршалот во текот
на Втората светска војна, денес се главно
руинирани и ограбени. Без оглед на тоа
можете да присуствувате на своевидна
лекција од историја, сè со помош на Јури-
ца Житко, посебен туристички водич, вљу-
беник во бункери, но и во една земја.
“Ја штитевме нашата земја, а сега сè изгу-
бивме. И тоа е најголемиот дел од носталги-
јата - некогаш ја имавме нашата земја, а
сега ја немаме. Од друга страна, нема но-
сталгија кон диктатура од било кој вид”.
Покрај Вис, постои уште еден остров кој се
поврзува со времето на Тито, но секако не и
со носталгијата. За оние кои не се сложува-
ле со политиката на Тито, Голи Оток, бил
олицетворение на бескомпромисноста на
една диктатура. Еден од затворениците од
Голи Оток, Владимир Бобинац, вели дека
сè до смртта на Тито живеел во страв.
“Модерно општество не може да се гради
на основите на сталинизмот и титоизмот.
Модерно општество се гради на основа на
слободата на луѓето”.
Бидете “Југоленѓанин”!
На самиот север на некогашна Југославија,
во близина на Суботица, можеби се отишло
најдалеку во обновувањето на спомените
на Тито. Во паркот “Југоленд” влегувате
покрај тробојка со петокрака, а од сите
страни сте окружени со Титови слики, на
кој тој лови, чита, свири клавир, се ракува
со познати државници. Југоленд издава и
документи за “југолендско” државјанство.
Така, ако ви здодее рецесијата, корупцијата,
визите, инфлацијата, и посакате штафети и
слет, пионерски марами, братство и един-
ство, Ден на републиката и најценетиот па-
сош на светот, ex Yu носталгијата е вистинско
место за вас.
Извор: “Дојче Веле”, автор: Марина Максимовиќ
Komentari 11
Глобален удар: Светот во
кибернетичка војна
Антидржавен Тим”
Америка и НАТО подготвуваат нова стра-
тегија за спротивставување на непослуш-
ните земји
Босна и Херцеговина е земја превара. И
Во јуни 2009 високо-поставен американски
самата Босна е превара. БиХ, на превара,
војник даде изјава која остана скоро незабе-
со анексија, е грабната од Турција. Да не е,
лежана, а која го упатува погледот на нова
можеби Сараево би се викало Цариград, а
стратешка концепција на единствената вое-
по Миљацка би пловеле бродови кон Сре-
на суперсила на светот - концепцијата на
доземјето.
глобален удар. Според неговите зборови,
На превара е изгласана Декларацијата за
најниската граница за потенцијал на гло-
отцепување. Да не е, денес стотици илјади
балниот удар “подразбира можност да се
луѓе би биле живи. На превара од БиХ се
досегне до секоја точка на Земјата во рок
создава Држава.
од еден час”, а горната граница се мери со
На превара е создадена сета сила на за-
големина “отприлика 300 милисекунди”.
еднички институции кои родољубите, па-
Тоа е кибернетика, појасни тој.
триотите и државољубците ги викаат Др-
Милисекунди Сево ова потпретседателот
жавни (предлагам во Државниот Правопис
на Здружениот комитет на началници на
да се запише правото единствена придавка
штабовите на војската на САД, генералот
која смее да носи голема буква да биде
на поморската пешадија Џемјс Картрајт
Државната придавка). На превара е соз-
го изнесе во текот на прегледот на воено-
дадена Граничната полиција. Почна, се
стратешките потенцијали, кој се прави ед-
сеќавате, со служба. На превара е созда-
наш во четири години, за тоа како треба да
ден РАК. Регулаторна агенција за комуника-
изгледа задржувањето во XXI век. Говорејќи
ции, еден од условите граѓаните на БиХ да
за ширењето на балистичките ракети,
можат во Европската унија да комуници-
Картрајт истакна дека новиот напад, нај-
раат со јавните нужници, ако имаат виза
веројатно нуклеарен, “може да заземе
за мала и голема нужда. Почна со некаква
само неколку минути, а тоа значи дека ни
безвезна комисија за медии, ИМЦ или
се неопходни средства за задржување кои
некако.
ќе овозможат да се спречи сличен кон-
На превара е создадена СИПА. Почна
фликт”, и додаде дека “не можеме да се
со агенција за информации и чување на
ограничуваме само на нуклеарната сила”.
ќошиња и лица. На превара е создаден
Според негово мислење, проблемот е де-
Советот на министри. Почна со трочлена
лумно скопчен со тоа што воените бази
осмомесечна министерска ротација.
на САД се инсталира “таму каде што ние
Сега некој, од силна сараевско - федерална
не сме војувале никогаш ни со Индијците,
досада, ФБиХ пропаѓа, училиштата нема
ни со Јапонците, ни со Германците”. Тој
да почнат, инвалиднините за јунаците се
смета дека во наше време ваквиот ра-
намалуваат, а на некои им се одземаат,
според на базите не им одговара на по-
приватизациите пропаѓаат, работниците
требите за задржување и реагирање на
штрајкуваат, Мујезиновиќ станува надреа-
новите опасности. Реакцијата на Соеди-
лист, Магумџија се состанал со Грегоријан,
нетите Држави на новите опасности по
можеби во проштална посета, но не се на-
безбедноста засега се сведува во префр-
слутува кој кому, во Сараево дошол Мики
лување на своите, како и до сега помали
Рурк со многу подобар изглед од БиХ... се
контингенти и преместување на воените
сетил на Државниот Антикорупциски Тим.
бази од Европа на исток и на југ, поблиску
И излажал дека се работи за услов на Ев-
до проблематичните точки на Блискиот
ропската унија за некои режими.
исток и Африканскиот рог. Годината 2004
Секако, во првата, лирска фаза, се викаше
САД решија да затворат скоро половина
Антикорупциски тим на БиХ. Убаво звучи.
од своите 589 воени бази во Европа. Во тој
Особено на федералната сиромаштија која
момент Америка беше повеќе заинтереси-
нема со што да го корумпира своето дете
рана не за класични воени бази, туку за
на големиот одмор да си купи кифла. А и
“пунктови за заедничка безбедност”, кои
што ќе им се кифли, кога училиштата нема
би требало да бидат разместени во прв
да почнат.
ред во земјите околу Црното море, пред
Во втората фаза тоа беше Државна Агенци-
сè во Романија и Бугарија.
ја, како што е, денес СИПА, РАК... значи,
Тајни операции Црноморскиот регион
министерство под наметка на независна
во плановите на САД (а според тоа и на
моќ вон извршната власт под контрола на
НАТО) сега игра посебна улога и тие наме-
парламентот. Зошто кој денес ги контроли-
руваат тој регион да го користат за спротив-
ра РАК, СИПА, УИО... никој.
ставување - покрај останатото и со методи
Мислам дека е крајно време да се формира
на кибернетичка војна и со неа во врска тај-
и Антидржавен Тим.
ни операции и собирање на разузнавач-
Да нè спаси од Државата.
ки информации - на постоечката или
Извор: “24 сата инфо”, Мостар, автор: Рајко Васиќ потенцијалната нуклеарна или ракетна
12 Komentari Izbor
опасност од страна на земјите на Блискиот Безвизен режим: политичарите, заплеткани во етничко-ро-
исток. Тоа исто така може да влијае и на вовската борба, премалку се грижеа, на то-
тоа како во иднина САД ќе ги формулира Дали баш ЕУ не ги сака вар на своите граѓани во земјата. Европска-
своите интереси соработувајќи со земјите муслиманите та комисија, под притисок на министерство-
во регионот - Русија, Украина, Грузија (Аб- то за внатрешни работи на земјите членки,
хазија), Романија, Бугарија и Турција. или пак е до нас? особено на Германија, не беше баш спрем-
Денес Кина, Русија, САД и некои земји од на на компромиси.
Европа редовно приредуваат “киберне- Уште во мај Европската комисија констати-
тички напади” едни на други, проверувајќи Се налутиja, пред сите, босанските мусли- раше дека БиХ во 50 точки, не ги исполнува
ја цврстината на инфраструктурната без- мани. Реисот Мустафа Цериќ испрати за или недоволно ги исполнува предусловите
бедност. Меѓутоа, како со време ќе биде време на една молитва порака во Брисел од бриселската листа, што е скоро половина
унапредувана технологијата, така побргу во која вели дека Европската унија ги на- од барањата. Додека Македонија и Србија
ќе се шири “мирниот атом”, па некои земји градила злосторниците и убијците а ги каз- издаваат биометриски пасоши, Босна не
како Кина и Русија ќе престанат да бидат нила Босанците. „Не ни давате можност да почнала ни со пробната фаза. Се чека и на
главни ривали на САД и Европа во кибер- ги прехраниме и образуваме нашите деца“, стратегија во борбата против перење пари
нетичката војна. Тие ќе станат значајни пар- се намршти Цериќ, познат како личност ко- и организираниот криминал, исто како и
тнери, а можеби да стана дури и активни ја држи најмногу лекции во земјата, пишува на задоволувачка соработка со органи на
сојузници. германскиот лист „Frankfurter Allgemaine странско правосудство.
Нова доктрина Денес станува збор само Zeitung“ и додава дека сѐ почна на 15 јули На климави нозе се и останатите барања,
за 10-годишна перспектива, а подоцна тоа кога е објавена препораката на Европската како сигурноста на документите. Недовол-
треба да се преточи во долгорочна тен- комисија Македонија, Србија и Црна Гора на е и соработката на полицијата и пра-
денција. Во односите со Русија еден значи- да добијат безвизен режим. Препораката восудните органи во борбата против кри-
телен преседан веќе е забележан. Како не е дадена за БиХ и Албанија. умчарење на наркотици, исто како и во
што забележи високо-поставениот сора- борбата против корупцијата.
ботник во одбранбениот ресор, на спојот „И Александра Штиглмајер
на вековите Русија и САД одлично сора- од Европската иницијатива
ботувале во рамките на Центарот за стра- за стабилност (ESI) смета дека
тешка стабилност и проблеми 2000-та БиХ била лошо подготвена,
во Колорадо Спрингс. Подоцна се пре- а дека тврдењето дека
земени обиди заедно со Русија да се со- БиХ е на исто рамниште
здаде глобален систем за тревожење со Србија е сешто. Токму
при лансирање на балистички ракети, но ESI во целата приказна со
визите одигра важна спо-
редна улога. Токму нејзините
соработници стигнаа до ин-
терните извештаи, кои во
мај, на радост на владите во
Скопје, Белград и Подгорица,
„На прв поглед одлуката навистина изгле- ги ставија на интернет. Некои босански
да неправедна. Токму БиХ, земја која нај- политичари во Сараево веднаш најдоа
многу патеше и која на почетокот на 90-тите изговор по кој Србите се за сѐ криви.
беше препуштена сама на себе, имајќи Тоа на почетокот звучеше убедливо, зошто
работа со делумно незаинтересирана, де- секој во Босна знае дека Милорад Додик
лумно цинична европска заедница, треба фрла каменчиња и песок во механизмите
да остане изолирана, додека бившиот аг- на себосанската држава. Србите навистина
ресор Србија се наградува. Изолацијата во државниот парламент блокираа донесу-
би можела да ја зголеми напнатоста во вање на четири закони, неопходни за уки-
Босна, затоа што со неа би можеле да би- нување на визите. Но, нивниот став се из-
дат погодени само муслиманите, порака мени откако ESI на интернет ги стави оцен-
е на босанските политичари. Хрватите од ките на ЕК за стекнување на безвизен ре-
неодамна се во посед на хрватски пасоши жим, така сите да ги видат. Ниеден бх по-
и можат да патуваат, а на босанските Срби литичар не смее себеси да си дозволи да
им останува само да поднесат молби и биде прикажан како некој кој спречува
да добијат пасоши од Србија. Само му- воспоставување на безвизен режим. Так-
слиманите би останале затворени како виот режим го поздравуваат сите три наро-
заложници во сопствената земја“, пишува ди во БиХ, дури и босанските Хрвати кои
тие беа донекаде ограничени по димен- германскиот лист. со својот хрватски пасош веќе со години
зиите и кратко траеја. Извештајот кој „Меѓутоа, ако малку поблиску се погледне, уживаат во слободните патувања во стран-
во мај оваа година го обелодени адми- ваквите толкувања се како димна бомба на ство. Така Србите престанаа со блокадата,
нистрацијата на Барак Обама за киберне- политичарите од Сараево и нивните заго- при што улога имаше и притисокот од Ср-
тичката безбедност ги повикува САД да ја ворници во странство. Властите во Сараево бија“, пишува германскиот лист и заклу-
“разработат стратегијата која ја формира со тоа сакаат да прикријат дека закажале. чува:
меѓународната клима” во сфера на кибер- Безвизниот режим за Македонија, Србија „Во Брисел знаат дека покажувањето со
нетичка безбедност. Тоа значи дека ни и Црна Гора не е подарок на ЕУ за добрите прст во Србите, како дежурни виновници
претстои склопување нови сојузи со тех- христијани на Балканот. Овој чекор се нао- за сѐ, овој пат нема да биде доволно да се
нолошки развиените земји (вклучувајќи ѓа на крајот на долга листа на технички и објасни закажувањето на босанските по-
ги Русија и Кина), за спротивставување на административни мерки и предуслови кои литичари на сите полиња. Во меѓувреме
идните опасности од страна на недржавни ги поставил Брисел. Секоја земја морала политичарите и бирократијата во Сараево
субјекти и непослушни земји. Треба да се да ги исполни и тоа со макотрпна работа. сериозно се трудат бргу да ги исполнат
очекува дека таа перспектива до одреден Станува збор за биометриски пасоши, барањата, уште повеќе што сѐ помалку
степен ќе се одрази и на новата доктрина контрола на границите, политика кон ази- граѓани веруваат дека злата Европа Босна
за безбедност на НАТО, која треба да биде лантите, систем за пријава на украдени до- и Херцеговина не ја земала во предвид за
обелоденета оваа година. кументи, соработка со Интерпол, борба безвизен режим, затоа што не ги сакаат
со организираниот криминал, илегалната муслиманите во своите граници“.
Извор: New Europe, Белгија миграција и слично. При тоа не се работи
толку за висока политика, колку за админи- Извор: „Монитор“, Мостар
стративни детали. Тоа е нешто за што бх
 Izbor
Зоран Шеќеров
- Без шеќер
Војводина шампион
Уште не почнале, но сè се знае. Нов
шампион на Србија во фудбал ќе биде Вој-
водина. И би било добро така да биде. И
Новосаѓаните први од Србија, уште след-
ната есен, да заиграат во Лигата на шам-
пиони. Новосаѓани тоа би можеле, ако...
Ако продолжат да ја следат идејата на
Драгослав Степановиќ. Ако на Степи, кога
ќе дојдат победите, не му се плеткаат во
знаењето (не)зналци и (сè)зналци. Ако
имаат трпение. Ако, со тим кој тоа допрва
треба да биде, имаат и публика... Во оваа
површно опсервација постои уште многу
далеку посериозни “ако”, но нека биде
тоа тема за некоја друга приказна.
Накратко, тоа е она што единствено и
исклучиво ги интересира Новосаѓани, со
претпоставка дека Војводина и навистина
денес, како што тоа го велат оние кои во
неа ведрат и облачат, е стабилен клуб. Тол-
ку стабилен да не мора, за да преживее,
секоја година да ги продава оние (нај)
добрите. Исто така и да е во позиција во
своите редови да ги доведе оние кои би
можеле со знаење и гладијаторство да ја
облагородат нејзината игра и комплет-
ниот впечаток од теренот...
Војводина ќе мора да се одбрани и од она
другото морање - првак на Србија да биде
некој од вечните ривали. Тоа ќе ѝ биде
најтешко.
Зошто, пак, првак на Србија не би можел
да биде Партизан? Затоа што е ова е ви-
стински момент некој во Србија, конечно,
да ја понизи толку видливата вообразеност
на црно-белите. Нивната препотентност
без покритие. Останувам при личното
убедување дека црно-белите во многу
нешто се поголеми од другите клубови
во Србија, дури и од многу во Европа, но
уште повеќе и при, пак личниот став, дека
со фудбалската филозофија на Јокановиќ
однапред се осудени на неуспех.
На “Маракана” е поинаква приказната.
Таму, што е добро, се полно оние кои се
собрале околу големиот болен. Владан
Лукиќ и неговите соработници, се чини,
во позиција се да не работат набрзина
за нивните дела да ја издржат критиката
на потомствата. Најтешко ќе му биде на
Пижон. Тој има најмалку од она што на
Звезда во овој час ѝ треба за да биде
голема Звезда. Моментно, само оној
малиот Савиќ. Тој и навистина е момче
кое ветува. И од трибините е јасно дека
е фудбалски кроен по мерка на оние кои
во минатото ја чинеа Звезда различна од
другите.
Кога никој во Србија (ФСС) не ја спречува
Војводина да биде шампион, кога во
Партизан и Звезда ќе сфатат дека не е под
задолжително некој од нив да биде шам-
пион, кога во ФСС ќе се занимаат само со
фудбал, тогаш и некое идно учество на
српските клубови на европската сцена
нема да биде само идентификација за по-
веќегодишните промашувања.
Како и да е, ако денешната реалност на
српскиот клупски фудбал е сведена на
траги од трагичност, зошто таква да биде
и иднината.
Извор: “Пресс”, Белград, автор: Зоран Шеќеров
Kolumni 13
За војна спремни дијаспората. Нивната примарна цел содр-
жана е во пеењата: Фато, Фато / Све ти је
Дали владејачката политика во РС од ден поклато / Само Мујо није / Рећи ћеш нам ди
је(....) Сребренице, ти си мени мила, што
на ден ја вжештува атмосферата за ради-
кална пресметка со БиХ, по рецептот кој се ниси двапут поновила... А четниците (од
доведе до малигно настанување на таа па- обете страни на Дрина), кои себе самите
така се нарекуваат, своите намери ги де-
радржавна творба
монстрираа во деновите на сеќавање на
геноцидот над Босанците на Сребреница.
Владејачките политичари во Бања Лука
Со повици Ова е Србија! и пароли Нож,
ја развиваат Република Српска во воена
жица, Сребреница, четниците дивееја,
формација. Вака тежок заклучок лесно се
завршно, со уринирање на знамето на
проверува и со следење на програмата на
БиХ. Сето тоа се одвиваше под заштита
РТРС, Дневникот особено.
на полицијата на РС, која многу одлучно
Малку, малку, некој од врвот на СНСД
делуваше кога три девојки повратнички
ќе извикне дека Босна и Херцеговина не
на четничките извици одговорија со Ова
може да опстои. Дневникот на РТРС се
е Босна! и пуштање на илахија (*побожна
темели на таа теза, дневно сугерирајќи за
муслиманска песна). Тие ќе мораат пред
силата и непобитноста на РС, за нерешли-
суд.
вите проблеми во Федерацијата БиХ, за
Српскиот четнички покрет на Република
лохотноста на БиХ.
Српска би сакал во Требиње да востанови
Како и на крајот на осумдесеттите и по-
школа за обука на 100.000 четници во
четокот на деведесеттите години од ми-
наредните десет години. Требиње е оми-
натиот век - кога на страв од исламски фун-
даментализам е создавана политичко-
психолошка основа за агресија на БиХ
- Дневникот на РТРС дневно ја наметнува
темата на муџахедините и вехабиите, со-
здавајќи впечаток дека е само прашање
на ден кога тие ќе се срушат на босанско-
херцеговските Срби и Република Српска.
Како и тогаш, другата страна на таа поли-
тичко - медиумска индоктринација е
“сведочењето” за трајното страдање на
Србите по косовско јасеновската мат-
рица. Кога станува збор за минатата
војна, тоа е следено со минимизирање на
леното Додиково одредиште, а седиште
злосторствата од српска страна, со не-
на власта на другиот човек на Р. Српска
гација не геноцидот, и нагласување на
владиката Григориј. Требинецот Синиша
злосторствата кои ги правеле Босанците и
Вучиниќ, кој е на чело на СЧПРС, му се
Хрватите.
закани со смрт на лидерот на српската
Намерата со укинување на босанската од-
СДУ Жарко Кораќ. Вучиниќ не го сака ни
редница да се заврши со преименување
пишувањето на Милош Васиќ, па најави
на населби во РС, се враќа на времето
пресметка со него испраќајќи “телеграми
на создавање на ткн. српски автономни
со сочувство” на белградско Време и
области. Тоа доведе до антиуставно про-
бањалучки Глас на Српска, поради “смрт-
гласување на Република на српскиот народ
та” на Васиќ. Некои велат дека се работи
на Босна и Херцеговина (10.11.1991), како
за естраден четник. Е, па најавата за агре-
предигра за воспоставувањето на па-
сија на БиХ до геноцид почна со таква “ес-
радржавата Српска Република Босна и
трада”.
Херцеговина (9.1.1992).
Молчењето на Додик дава право за
Тогаш почна и денес во траење (само)ис-
заклучок дека и овие фашистички ор-
коренување на б-х Србите. Овдешните
ганизации се дел од неговото пара-поли-
Срби, како автентичен б-х народ, по вели-
тичко, пара-известувачко и пара-воено
косрпскиот налог, гетоизирани се, свртени
окружување.
против својата татковина и држава, како
Новинарката на Слободна Европа од Ба-
бесмислена српска дијаспора. РС живее
ња Лука Наѓа Диклиќ доби овие денови
исклучиво на културните матрици увезени
ужасна закана поради пишувањето за ин-
од Србија, заборавајќи го изворното свое,
вестициите во зградата на Владата на РС.
па и јазикот.
Прво е украдено чевличето од нејзиното
Прекудринското сè-српско и панправо-
синче, па ѝ е демолиран автомобилот во
славно увезување се одвива и по најмрач-
кој чевличето е оставено. Диклиќ е под
ните специјални врски, и со развивање и
постојани телефонски закани, а тамош-
зацврстување на четништвото во РС, како
ната полиција веќе три години не ја зема
и пред неодамнешната војна. Геополитич-
во заштита, од моментот кога Додик ја ис-
ката намера на тој повампирен фа-
прати во “некоја работа”.
шистички покрет соопштена ѝ е на нови-
Дали тоа владејачката политика во РС од
нарката на Слободна Босна, која беше
ден на ден ја вжештува атмосферата за
меѓу следбениците на генералот Дража
радикална пресметка со БиХ, по рецептот
Михајловиќ на нивниот неодамнешен
кој доведе до малигно настанување на
собор во Ризвановиќи кај Приједор.
таа парадржавна творба?
Накратко - ако не можела да опстане
Југославија, не може ни БиХ. Тоа е и плат-
формата на која делува и водачот на
Извор: „Ослобођење“, Сараево,
СНСД, премиерот на РС Милорад Додик.
автор: Зија Диздаревиќ
Тие равногорци (бараат така да се викаат,
а не четници - бре разлика!) се простираат
на три држави (Србија, Црна Гора и БиХ) и
14 Intervju
Интервју со Муамер Зукорлиќ,
главен муфтија на исламската
заедница во Србија
Не сум за признавање на
независноста на Косово
БЕЛГРАД - Главниот муфтија на ислам-
ската заедница во Србија Муамер Зукор-
лиќ во разговорот за “Глас јавности”
тврди дека соопштението на Форумот
на Босанците нема никаква врска со
децидниот став БиХ да ја признае неза-
висноста на Косово.
- Во рамки на оваа тема беше третирано
исклучиво прашањето за слобода на дви-
жење. Проблем е што Босанците од Косо-
во не можат да патуваат во БиХ. Распра-
вавме за тоа што може да се стори тој
проблем да се реши.
• Зарем тоа не значи признавање на Ко-
сово?
- Грција не го призна Косово, но ги призна
документите и граѓаните на Косово сло-
бодно можат да патуваат. Препораката се
однесува токму на слободата на движење
и документите.
•Чекајте, сметате дека Косово треба да
биде независно или не?
- Апсолутно не! Таа тема не беше трети-
рана. Говоревме исклучиво за слободата
на движење.
•Многумина тоа го доведуваат во врска
со вашиот отворен судир со Адем Зликиќ,
првиот човек на Исламската заедница во
Србија?
- За нас Зликиќ не постои како проблем. Тој
претставува параверски производ на Су-
лејман Угљанин и неговите соработници
во Белград. Постои традиционална ис-
ламска заедница, која функционира со
децении, а оние кои пред малку ги спо-
менав пред две години се обидоа да ја
грабнат. Бидејќи тоа не им успеа, се дого-
ворија да оформат паралелен систем.
• Дали се можни сериозни судири во Сан-
џак?
- Сериозни проблеми веќе постојат. Но,
ние достоинствено ги поднесуваме про-
вокациите и не возвраќаме. Сепак, ќе ос-
танеме доследни во своите барања.
• Спремни сте да преземете дел од
одговорноста доколку настане крвопро-
литие?
- Нема да има крвопролитие затоа што ние
не одговараме на провокациите. Спрем-
ни сме за одговорност од своја страна, но
за безбедноста е задолжена државата.
• Каков однос имате со Исламската заед-
ница во БиХ. Се стекнува впечаток дека
сте подредени на реисот Мустафи Цериќ?
- Имаме духовно единство со Исламската
заедница во БиХ. На некој начин сме под-
редени, но тоа е нормално, бидејќи и вла-
диката дабробосански му е подреден на
патријархот.
• Која е причината за неодамнешното ос-
новање на Политички совет?
- Политичкиот совет е советодавно
тело. Бидејќи немаме политичко иску-
ство, неговите членови своите
знаење ќе го стават на распола-
гање. Но, нема да дозволиме
странчарење.
• Значи, нема говор за основање
на политичка партија?
- Апсолутно не! Исламската заед-
ница е надпартиска организа-
ција и таа им припаѓа на сите
муслимани.
Извор: “Глас јавности”, Белград
Караџиќ за Ројтерс:
Не жалам поради својата
улога во војната
“Не жалам поради својата улога”, наве-
дува бившиот челник на босанските Срби
Радован Караџиќ во пишуваното ексклу-
зивно интервју за Ројтерс од притворот во
Шевенинген каде го чека почетокот на су-
дењето за геноцид пред Меѓународниот
казнен суд за бивша Југославија.
“Не барав јавна функција, но кога ја обнај-
дов, ги вршев своите должности мислејќи
на интересите на својот народ”, додава
Караџиќ.
“Најмногу се гордеам со тоа што ја испол-
нив својата должност не барајќи лична
корист и не за сопствен интерес”, рече.
“Затоа ќе се чувствувам слободен каде и
да се наоѓам остатокот од животот”.
Бившиот сараевски психијатар обвинет
е во 11 точки за воени злочини против
човечноста вклучувајќи ги двете за гено-
цид поради 43-месечната опсада на Сара-
ево и колежот на 8.000 муслимани во Сре-
бреница 1995 година.
Тој ги отфрла обвиненијата, но во писмото
жали поради војната за која, како и порано,
ги обвинува босанските муслимани.
“Жалам поради она што се случи во текот
на војната во Босна, поради многуте изгу-
бени животи, поради патењето на луѓето
од сите националности и уништувањето
Izbor
на семејствата и имотите”, наведува Кара-
џиќ. “Длабоко жалам поради војната, но
тоа не беше наш избор”.
Српските власти го уапсија Караџиќ мина-
тото лето во Белград каде живеел криејќи
се зад густа брада и претставувајќи се ка-
ко исцелител.
“Не сонувам за независна Република Срп-
ска”, продолжува Караџиќ во писмото до
Ројтерс. “Нема причина зошто во БиХ не би
можеле да постојат два етнички ентитета.
Тоа не би бил прв случај во Европа. Треба
само да се сетиме на Белгија, Швајцарија
и Шпанија...”
Караџиќ не се смета за српски херој и не
сака да каже како историјата би требало
да го запамети.
“Еден голем српски писател рекол дека
времето најдобро суди”, вели тој. “Мојот
придонес кон историјата ќе може да се
процени само откако ќе помине многу
време”, заклучува.
Извор: “Монитор”, Загреб
Гил Аниџар, филозоф -
Бог во повлекување
Гил Аниџар (Gil Anidjar), професор на Colum-
bia University во Њујорк, предавач на отсе-
кот за религија, гостуваше неодамна на бел-
градскиот Факултет за медиуми и комуникаци-
ја каде одржа курс за Мишел Фуко. Последните
десетина години интензивно се занимава со
односите меѓу Израел и Палестинците. Како
ученик и пријател на францускиот филозоф
Жак Дерида, Аниџар во својот пристап кон
блискоисточното прашање внесува силна ли-
нија на деконструкција која, малку поедно-
ставно речено, ја комбинира политичката,
етничката, религиската и филозофската пер-
спектива. До сега ги објавил книгите Our Place
in al-Andalus: Kabbalah, Philosophy, Literature in
Arab Jewish Letters (Stanford UP, 2002); The Jew,
the Arab: A History of the Enemy (Stanford UP,
2003); Semites: Race, Religion, Literature (Stan-
ford UP, 2008). Книгата на Аниџар „Евреин, Ара-
пин: Историја на непријателството“ се поја-
ви во издание на Белградски круг 2006 год.
Фото: „Време“
“Време”: Иако се занимавате со односите
помеѓу Израел и Палестинците, вашиот при-
стап, се стекнува впечаток, никогаш не е не-
посреден.
Гил Аниџар: Она што се обидувам да го
изместам е смислата за непосредно. Про-
блемот меѓу Евреите и Арапите е ток-
му непосредноста. Прва работа која се
претпоставува за односот меѓу Евреите и
Арапите е дека Евреинот не е Арапин, а
Арапинот не е Евреин. Иако е лесно да се
покаже дека таа поделба не постои - по-
стои значителен дел од населението кој
не одговара на таа поделба - раздвојува-
њето е, сепак, експлицитно. Мене ме ин-
 Izbor
тересира како доаѓа до таквото раздвоју-
вање.
Во дефинирањето на проблемот се на-
оѓа и дел од неговото решение. Ако се
каже дека проблемот е израелски и палес-
тински, значи ако се употребат термини
кои, помалку или повеќе, се синоними
за Евреин и Арапин, но не сосема, тогаш
проблемот, поедноставно речено, е дове-
ден на ниво на политика: станува збор
за две национални заедници кои имаат
свои интереси. (Кога ќе се каже “Евреин”
тоа подразбира 3000 години историја.
Ако, пак, се каже “Израелец”, таа историја
почнува од 1948 година). Ако, од друга
страна, кажеме дека проблемот е помеѓу
Евреи и Муслимани, тогаш станува збор
за религиски проблем чија природа од те-
мел е поинаква. Тогаш може да се каже
дека проблемот е решлив или нерешлив,
дека може да се реши на друг начин, или
може да се разреши политички. Како и
да е, проблемот се поставува на темелно
поинаков начин. На француски јазик, да
речеме, кога се говори за Израел се говори
како за хебрејска држава. Тоа решение е
помеѓу претходните две. Но во англискиот
поделбата е јасна: Евреин и Арапин, Jew
and Arab. Евреин - религија јудаизам, му-
слиман - религија ислам. Арапин и Евре-
ин, меѓутоа, се етнички одредувања. Е
сега, ако се постави прашање како да ги
дефинираме Евреинот и Арапинот, тогаш
доаѓаме до проблемот со избор на зборо-
ви. Ако кажеме Евреин - Арапин, тогаш
проблемот на Евреинот и Арапинот е во
самото средиште и решението е веќе тука
во онаа мера во која дефиницијата на про-
блемот го одредува неговото решение.
Ме интересира како помеѓу трите начини
на мислење: политичкото (Израелец -
Палестинец), религиското (Евреин - Му-
слиман) и етничкото (Евреин - Арапин) да
го одбереме оној кој води до можно реше-
ние. Ако говориме за проблемот помеѓу
Евреи и Арапи тогаш имаме различни
заедници кои имаат различни интереси,
но постои потенцијал тие да се мислат во
некакво единство. Кога ќе се каже црнец и
белец тоа проблемот го дефинира на еден
начин, но кога ќе се каже Јужноафриканец
тоа подразбира идентитет кој може да се
препознае и признае. Значи, ме интере-
сираат термините меѓу кои нема да биде
поставен мост, туку кои веќе можат да об-
разуваат некакво Едно. Не хомогено Едно,
туку Едно кое подразбира и Арапи и Евреи
и христијани и Ерменци. Значи држава ко-
ја ги дозволува сите тие идентитети што
учествуваат во природата на државата.
Ако политиката, според едно ваше одреду-
вање, е “опис на разлики”, ако политиката
почнува таму каде има разлики, како функ-
ционираат разликите кои, на некој начин, се
веќе потврдени?
Ме фасцинира што некои разлики не са-
мо што се афирмирани туку станува не-
возможно да се надминат: Евреин - Ара-
пин, на пример. Постојат луѓе кои не ја
мислат таа разлика, кои не ја живеат. Ис-
ториски гледано, разликата меѓу Евреите
и Арапите - како што ми говореше еден
пријател - е како разликата меѓу Србите и
Албанците. Тоа уште не е толку голема раз-
лика, можеби е подобро да се каже дека
нема разлика воопшто, и таа, таа разлика,
како тема за судир не е важна. На дело,
меѓутоа, е умножување на разликите:
Intervju 15
прво јазикот, па религијата, па обичаите и фантазма. Не занимавањето со другиот
така натаму, што доведува до тоа, на крај- како за мене да нема место во друга за-
от, да треба да се одвоите. Историјата едница, меѓу други заедници, тоа е невоз-
на тие непомирливи разлики, тоа е она можно. Мора, значи, да се преговара. Пре-
што ме интересира. Што ја одржува таа говорите, додуша, и понатаму се случува-
разлика и зошто луѓето мислат дека е не- ат во хобсовска шема, нема меѓународна
помирлива? демократија. Шмит, значи, ни овозможува
Разликата која исто така се истакнува е ситуацијата да је препознаеме како ситуа-
разликата помеѓу религијата и политика- ција на спротивставени противници, не-
та. Разликувањето помеѓу религијата и по- пријателства, но таа ситуација ја претста-
литиката, теологијата и политиката, раз- вува како хуманитарна, космополитска.
лика е која не се однесува толку на Блис- Дали, во сферата на политичкото, има сми-
киот исток, туку е врзана за Западот, за сла да се говори за поделба на левица и дес-
христијанскиот запад, христијанската за- ница?
падна Европа. Таа разлика е поврзана со Не верувам. Дозволете да наведам еден
историјата на католичката и протестант- пример. Левицата и десницата во Израел
ската црква. И кога се гледа улогата на темелно се сложуваат околу еден прин-
Евреинот и Арапинот, Евреинот и Мусли- цип кој гласи: во Израел не треба да има
манот, во западниот имагинариум, и тоа Арапи затоа што Израел треба да биде и
веќе 1500 години, се забележува дека да остане еврејска држава. Разликата ме-
проблемот меѓу Израелците и Палестин- ѓу левицата и десницата е во тоа што ле-
ците има многу бизарно потекло: во вицата вели дека границата треба да се
христијанска Европа. И кога некој ќе помести така што Арапите ќе останат од
ми каже дека тоа не е конкретно, јас му другата страна, додека десницата ве-
одговарам сосема спротивно: не, тоа е ли дека Арапите треба да се поместат, а
сосема конкретно. Конкретното понеко- границата да се остави. Дали е тоа дис-
гаш умее да исчезне. Добро е позната ис- курс на левицата? Би рекол не. Иста е
торијата на колонијализмот на Израел и ситуацијата и со економијата. Нема леви-
Палестина. Но помалку се знае за улогата чарски говор, нема сериозен десничарски
на христијанската западна теологија, ка- говор. Тој постои, но не нуди алтернатива
толичка и протестантска, во Израел и Па- на либералниот капитализам.
лестина. Папата, да речеме, кој бил во Капиталистичкиот проект за финансијали-
посета на тој регион, добро знае дека е зација на светот во моментов е прекинат,
ангажиран во нешто што не е невидливо тој има свои граници, што отвора можност
во Ерусалим. Тој не е потполно неутрален. да се замисли поинаков свет. Постои во
Нашата слика е следнава: католичката црк- Кабалата, во тој мистичен спис, една фор-
ва е за мир, додека Евреите и Арапите се мула која вели: на Бога му е потребно да
борат. Ни во историјата ни денес тоа не е се повлече за да остави некој простор
сосема случај. во кој светот ќе може да се одржи. Затоа
Ако сакаме конкретно да говориме за про- што, во Бога не постои ништо друго освен
блемот Евреин - Арапин, мораме во об- Бог. Да се замисли еден политички чин на
ѕир да земеме дека постои и трет член, смалување, повлекување. Не треба да би-
среден член, кој е Европа или Америка, за- де сè. Тоа е идеја која вели дека не треба
падното христијанство. Но, помалку е зна- да биде секаде. Не треба нашите идеи
чајно колку членови има. Позначајно е тоа секаде да стигнуваат, нашите институции
што токму тој среден член ја прави раз- секаде да се шират, за разлика од нашиот
ликата. Тој од одредува кој е Арапин, а кој инхерентен прозелитизам кој вели дека
Евреин. сите треба да живеат на ист начин. Шмит
Дали, денес, може да се говори за политика бил во право кога говорел дека не смее да
која се разбира како начин на организација постои една заедница - кога човештвото
на заедницата (либерален модел), како на- би станало едно, проблем би бил кој би
чин на управување и администрирање, а не останал вон таа заедница. Не велам де-
како она што прави разлика пријател - не- ка треба да се поништи таа идеја, дека не
пријател? треба да се говори за човештвото, за це-
Ако би можеле да ја мислиме заедницата лиот свет како човештво, но не треба да се
без доведување во прашање на произве- говори во име на сите. Тоа е културна ме-
дувањата на нејзините граници - што, галоманија која вели дека пронашла сред-
секако, се чини како фантазма - се отво- ства да стигне до сите. Можеби би требало
ра ново прашање дали мислењето е ав- да постои некој вид колективна аскеза ко-
тономно, или не е. Заедница, секако, нико- ја вели дека грижата за себе е исто така
гаш не е само една. Постојат многу работи рестрикција на себе. Со други зборови, не
кај Карл Шмир со кого не се сложувам, но за да се игнорира другиот, туку да обрне
несложувањето не е дијагноза. Шмит дава внимание на другиот.
немилосрдна дијагноза на политиката и Каде вие го гледате сопственото место во
политичкото. Односите меѓу заедниците, современиот интелектуален спектар кој се
особено денес, не може да се апстрахи- дели, од една страна, на многу популарна-
раат од начинот на кој политиката се та лева сцена (со Жижек, Бадју, Негри...),
мисли во заедницата. Денес нема, ако не- додека, од друга страна, се “либералите”?
когаш и имало, автономни заедници. Но, Дали тоа, воопшто, е легитимно прашање?
во минатото, ги имало, таа автономија “Интелектуалец е категорија со која, по
секогаш била во однос, да речеме, со мое мислење, е завршено. Секој интелек-
околината. Прашањето на границите, зна- туалец има некоја институција зад себе.
чи, секогаш било порозно. Да се мисли се- Адорно го имаше радиото. Зола го имаше
беси а да не се мисли другиот ми се чини де- весникот. Печатот беше институција која
ка е најголемо можно насилство: другиот им ја овозможи улогата на некои интелек-
не постои. Јас не сакам непријатели. Други- туалци. Не сум убеден дека сеуште има
от е друг, нека другиот сака што му е вол- институции кои имаат такво место, однос-
ја, јас постоја во себе. Но тоа е најсилната но кои ја одржуваат интелектуалната
16 Feqton Izbor
функција. Има, секако, луѓе кои кружат, ШАРЛ ДИЛ разликата помеѓу грчкиот дух, занесен со
кои говорат. Но ако ги споредиме Славој префинетата метафизика, и западниот ла-
Жижек и Томас Фридман и ја примениме тински дух, вљубен во јасноста, спротивно-
функцијата интелектуалец, функција која ИСТОРИЈА НА ста помеѓу источните епископи, покорни
би одговарала на институционалното на волјата на владетелот, и одлучните и
ниво какво што постоело во минатото, ВИЗАНТИСКОТО надмени непомирливости на римските
Фридман е повеќе тој кој го задоволува тој папи.
критериум отколку Жижек, или Бадју. Мо- ЦАРСТВО Расправата која, во V век, започна-
жеби новите институции ќе произведат (продолжение II) ла околу спојот на двете природи - чо-
нова фигура на интелектуалец во иднина- вечката и божествената - во личноста на
та, можеби на таа фигура нема да ѝ биде по- Верска криза Христос уште повеќе ги поострила тие
требно да биде индивидуа. Во ситуација разлики и дотолку посериозно го разни-
во која имаме произведување на идеи и Втората криза била верска. Денес шало царството што и политиката се
имагинации, прашање е каде тие идеи се е многу тешко да се поими интегритетот вмешала во верските расправии. Навис-
произведуваат. Дали ги произведуваат лу- кој, во IV и V век, го имале големите ере- тина, како што папите, на Запад, за вре-
ѓе кои читаат и пишуваат? Ако Фридман си - ариевството, несториевството, моно- ме на Лав Велики (440-462 г.), ја осно-
не произведува идеи тоа е, напросто, за- физитството, кои многу се сериозно ја по- вале папската монархија, така и алексан-
тоа што ги нема. Тоа се општи места, кли- тресувале црквата и источното царство. Тие дриските патријарси, за време на Кирил
шеа кои одговараат на некој вид гласини, главно се сфаќаат како обични препирки (412-444) и Диоскор (444-451), се оби-
повторуваат секогаш исти работи кои на богословите кои страсно се залетале деле да установат александриско пап-
треба да се продаваат: потребна ни е трго- во замрсени расправи за тешко разбирли- ство. Освен тоа, благодарејќи им на тие
вија, мир, иднината е убава, треба да се ви и непотребни прашања. Всушност, тие немири, старите национални спротивно-
напредува, со други зборови - ништо. Каде имале сосема поинаква смисла и значење. сти и секогаш живите тежнеења за отце-
е имагинацијата? Печатот тука се појавува Зад нив, многу често, се криеле политички пување наоѓале, во борбата против право-
како четврто тело во државите кое нуди интереси и спротивности кои имале не- славието, згодна прилика да се покажат и
друга перспектива. Но, каде е сега таа пер- догледни последици по судбината на цар- на тој начин тесно го врзувале верскиот
спектива? Какви се можностите да се ми- ството. Освен тоа, тие ереси одиграле го- спор за политички интереси и цели.
сли поинаку? Не ја гледам. Постои некој лема улога во утврдувањето на односите 428 г., веќе дваесет години, со Ви-
вид на постојана атомизација, што, сека- помеѓу црквите и државите на Исток, ка- зантија владеел Теодосиј II (408-450) под
ко, не е нова идеја, но сега имаме нови ко и во одредување на врската помеѓу туторство на својата сестра Пулхерија.
облици на атомизација. Во САД, да ре- Византија и Западот; и поради сето тоа Како вечен мало-
чеме, сè помалку имал телевизија, а сè тие заслужуваат повнимателно да бидат
повеќе клипови. Не се гледа повеќе теле- проучени.
визија, туку клипови кои траат две, три На првиот вселенски собор во
минути, на YouTube. Наместо емисии - Никеја (325 г.) осудено е Ариевото учење
MTV на пример - имаме сегменти на тие
емисии. Сè се фрагментира. Секој поим
сега е поврзан со атомизација на сè. Ум-
ножување на политички покрети, невлади-
ни организации, музички покрети - секој
има своја музика - секој произведува соп- летник, тој го минувал времето во слика-
ствен простор со помош на Ipod, да рече- ње, боење или препишување на ракописи,
ме. Тука атомизацијата, ни овозможува поради што добива прекар Краснописец.
технологијата. Како сите да сакаат иста Ако неговото име се споменува во истори-
работа, но никој не ја сака истата работа јата, тоа е поради тоа што подигнал силен
како сите. Дотолку не сум убеден дека појас на тврдини, кои низ толку векови, го
постои фундаментална разлика помеѓу Фу- заштитиле Цариград и поради тоа што, во
којама, да речеме, и Бадју. Се надевам Теодосиевиот Законик, ги собрал царските
дека постои, но не сум во тоа убеден. закони обнародени по Константин. Но,
И јас самиот доаѓам од една институција, поради своите особини, тој морал да се по-
од Columbia University, која ми овозможува каже слаб и немоќен кон црковните ра-
да говорам, со минимални последици по справи.
неа. Сакам да кажам, можам да кажам Несториј, цариградски патријарх,
што и да сакам. Но повеќето универзитети учел дека во Христос се
повеќе не гарантираат сигурност на рабо- споени двете природи,
тата и никој повеќе не е сигурен. Денес се човечката и божестве-
сигурни, можеби, неколку функционери, и прогласено е дека Бог-татко и Бог-син се ната, и дека Исус бил
неколку студии и неколку професори на “едносуштни”. Но исклучувањето од црк- обичен човек кој станал
Универзитет. На универзитетот секој др- вата не ги поколебало приврзаниците на Бог, и тој, доследно на
жи свои курсеви, но сè повеќе е изоли- Ариј, и VI век бил исполнет со жестока тоа, на Дева Марија ѝ
ран. Што сега тука може да направи не- борба - во која и самите цареви земале го одрекувал името Тео-
кој интелектуалец? Како да развие разго- учество - помеѓу противниците и браните- токос (Богородица). Ки-
вор? Ти ме слушаш, јас имам некои идеи, рило Александариски
но ги имаш и ти, денес се вакви, ут-
ре поинакви. Секој има мислење и секој
има право на мислење. Не гледам инсти- веднаш ја зграбу-
туција која тоа би го обединила. Како ва оваа прилика
да се живее заедно? Секој е сè помалку да го понижи
вклучен во социјалната мрежа. Но, мож- престолниот епи-
но е дека сум јас старомоден. Постојат со- скоп и, поддржу-
цијални мрежи кои можеби овозможуваат ван од папството,
имагинација. Но не верувам дека се инте- изработува на
лектуалците тие кои ги создаваат, кои ги лите на православието. Ариевото учење третиот вселен-
овозможуваат, ниту тие ги одржуваат. извојувало победа за време на владата на ски собор во Ефес
Констанциј на црковниот собор во Рими- (431 г.) свечено
Извор: „Време“, Белград, ни (359 г.), но Теодосиј I го отфрлил на вто- да се осуди Не-
автор: Иван Миленковиќ
риот вселенски собор во Цариград (381 сториевото учење, по што, наметнувајќи
г.), и од тој момент била јасно обележена
 Izbor Feqton
римско царство добивало свој особен
израз. На Исток се одржувале големи со-
бори, таму се појавиле големи ереси; и
источната црква, најпосле, горда поради
славата на големите црковни отци, Свети
Василие, Григорие Ниски, Григорие Нази-
јански, Јован Златоуст, убедена во својата
духовна надмоќ над Западот, сè повеќе
навалувала кон одвојување од Рим.
му ја својата волја на царот, неограничено
владеел над источната црква. Кога Евти-
хиј, неколку години подоцна, отерувајќи го
во крајност Кириловото учење, пропове-
дал дека Исус има само една природа - бо-
жествената (тоа било монофизиството),
наишол исто така на поддршка од алексан-
дрискиот патријарх Диоскор, и на црков-
ниот собор во Ефес,
познат под име-
то ефеско разбој-
ништво (449 г.), из-
гледало дека побе-
дата на алексан-
дриската црква е
осигурана.
Против тие
Источното римско царство на
сè поголеми стре-
межи на царството
крајот на V и почетокот на VI век
и папството, подеднакво вознемирени, се
Така, во времето на царевите Зе-
здружуваат. Четвртиот вселенски собор во
нон (474-491) и Анастасие (491-518), се
Халкедон (451 г.) го утврдува, согласно на
17
поделени на две преторски префектури:
Ориент (диецези: Тракија, Азија, Понт, Ори-
ент, Мисир), и Илирик (диецеза Македо-
нија).
Иако управата на царството и по-
натаму била уредена по римски урнек и
основана на одвоеност на граѓанската и
воената власт, власта на царот станувала
сè понеограничена, како во источните мо-
нархии; а од 450 г. добила уште поголем
углед поради свечениот обред на миропо-
мазание кој на чинот на стапување на
престол му давал божествено обележје.
Разумната грижа на царот Анастасие му
осигурило на царството одлично бранети
граници, добри финансии, почесна адми-
нистрација. Политички смислата на вла-
детелот бил трудот да ѝ се поврати на мо-
нархијата моралното единство, обиду-
вајќи се, па и по цена на раскин со Рим, да
ги преобрати монофизитските еретици.
Тоа била целта на унионистичкиот указ
(Хенотикон) кој во 482 г. го обнародил
Зенон и чија прва последица било созда-
вање на расцеп помеѓу Византија и Рим:
преку триесет години (484-518), папите и
царевите, особено Анастасие, убеден и
страстен монофозист, се бореле огорчено
ни непомирливо; и во текот на тие разми-
рици довршено е образувањето на источ-
ното царство во засебно тело.
Најпосле, и цивилизацијата на
царството добивала сè повеќе источно
обележје. Дури и во времето на римското
владеење елинизмот, на целиот грчки
Исток, бил и останал длабоко вкоренет.
Големите и напредни градови, Алексан-
дрија, Антиохија, Ефес, биле средишта на

прописот на Лав Велики, православното

учење за спојот на двете природи и ги обе-
лежува во исто време пропаста на алек-
сандрискиот сон и победата на државата,
која како господар управувала со соборот
и ја зацврстила повеќе од било кога своја-
та власт над источната црква.
Но, осудените монофизисти не се
покориле: тие продолжуваат уште долго
време, во Мисир и Сирија, да основаат
цркви со отпаднички тежнеења, што прет-
ставувало сериозна опасност по един-
ството на монархијата. Рим, освен тоа,
покрај својата победа во догматски по-
глед, морал со извесно стравување да го значителна духовна и уметничка култура.
појавувало сфаќање за чисто источна мо- Под нивно влијание се развивале Мисир,
прими проширувањето на власта на цари-
нархија. По пропаста на западното цар- Сирија, Мала Азија, цивилизација прони-
градскиот патријарх кој стана, под заштита
ство (476 г.), источното царство останало жена со преданија и обичаи наследени
на црквата, вистински папа на Истокот. Во
единствено римско царство. И иако го од Грција. Цариград, кој неговиот основа-
тоа лежел никулецот на споровите во за-
сочувало, во тоа својство, големиот углед тел го обогатил со ремек-дела од грчки-
мав.
во очите на варварските владетели кои от свет и кој така станал најубав музеј,
Спротивно од папстовото, семож-
беа основале кралства во Галија, Шпани-
но на Западот и кое се стремело да се осло-
ја, Африка, Италија, иако постојано пола-
боди од царската власт, источната црква
гало на нив некакви неодредени сузе-
стануваше државна црква, подложна на
ренски права, всушност, со оглед на об-
волјата на владетелот, и која, се повеќе
ластите кои ги заземало, тоа царство би-
и повеќе, поради грчкиот јазик со кој се
ло првенствено источно. Тоа го опфаќало
служела, поради своите мистични скло-
целиот Балкански Полуостров освен се-
ности спротивни на римската теологија,
верозападниот дел, Мала Азија до ермен-
поради својата стара омраза кон Рим, на-
ските планини, Сирија до над Еуфрат, Ми-
стојувала да се образува како независно
сир и Киренаика. Тие земји ги сочинувале
тело. И уште и на тој начин источното
64 провинции или епархии, кои биле
18
го одгледувал исто така споменот на
елинската старина. Освен тоа, во допир
со Персија, источниот свет се беше раз-
будил и повторно дошол при свест за
своите древни преданија; во Мисир, Си-
рија, Месопотамија, Мала Азија, Ерме-
нија, старата традиционална наслага пов-
торно се појавила и источниот дух повтор-
но вршел влијание на земјите некогаш
елинизирани. Од омраза кон незна-
божната Грција христијанството ги под-
држувало тие национални тежнеења. А од
мешавините на тие спротивни преданија
се раѓала, во целиот источен свет, моќ-
на и плодна дејност. Во економски, ду-
ховен и уметнички поглед, во IV и V
век, Сирија, Мисир и Анадолија имале
особена важност во царството: тука хри-
стијанската уметност подготвувала, со
цел низ на обиди и учени истражувања,
величествена кулминација која ќе ги обе-
лежи ремек-делата на VI век; и од тој мо-
мент таа се појавува како чисто источна
уметност. Но додека, во провинциите, на
тој начин старите домашни преданија и
неизлечивата нарав за отцепување, Цари-
град исто така се подготвувал за својата
нова улога, примајќи ги и спојувајќи раз-
личните состојки кои биле нанесени од
различните цивилизации, доведувајќи ги
во склад духовните насоки и разноликите
уметнички постапки и методи, така од
сето тоа да се створи една изворна циви-
лизација.
На тој начин изгледало дека се довршува
потегот од кого Византија била влечена
кон Истокот; и можело да се верува де-
ка наскоро ќе се оствари сфаќањето на
едно чисто источно царство со кое де-
спотски ќе се владее, во кое управната
постапка ќе биде добра, кое ќе биде цвр-
сто брането, кое нема да се занимава
со Западот во политички поглед да се
грижи за себе, и кое нема да се двоуми,
поради воспоставување на свое верско
единство, да раскине со Рим и да створи,
под заштита на државата, црква скоро не-
зависна од Рим. На несреќа по успехот на
тој сон царството се наоѓало, на крајот на
V и почетокот на VI век, во страшна криза.
Од 502 г. Персијците продолжиле да во-
јуваат на Исток; во Европа Словените и
Аварите започнале со упади јужно од
Дунав. Во земјата раздорот кулминирал.
Престолнината била поколебана со кавги-
те на циркуските странки, Зелените и Си-
ните; провинциите, незадоволни, упропа-
стени со војни, уништени со порези, ја
користеле секоја прилика да бараат свои
национални права; владата била неоми-
лена кај народот; една моќна политичка
странка се борела против нејзината поли-
тика и им давала згоден изговор на побу-
ните на славољупците, од кои најсериозна
била буната Виталијанова 514 г.; најпосле,
непомирливото сеќавање на римското
време кое ја одржувало мислата за не-
опходност на единство на римскиот свет,
Романија, постојано ги привлекувало ду-
ховите кон Западот. За да се излезе од таа нувал монофизитите по цел Исток. По
непостојаност била потребна силна ра-
ка и јасна политика со одредени цврсти
погледи. Владата на Јустинијан тоа го до- нијан умеел, многу вешто, да преземе
нела.
ГЛАВА II
Владеењето на Јустинијан и
грчкото царство во VI век
(518-610 г.)
Стапување на престолот на
Јустиновата династија
518-та година, по смртта на Анастасие, планови кои ќе ги оствари кога, по смртта
една доста мрачна сплетка го издига на на Јустин 527 г., ќе ја добие сета власт во
престол Јустин, главниот заповедник на свои раце.
гардиските трупи. Тој бил селанец од Маке-
донија и дошол околу педесет години по-
рано во Цариград да побара среќа, добар
војник, но прилично необразован и без
никакво искуство во работите. Така на тој
скороевец, кој, во поодмината старост
од скоро 70 години, станал основател на
династија, прилично тешко би му паѓала
власта до која е воздигнат да не го имал
крај себе, како советник, својот внук од
сестра Јустинијан.
По потекло, како и
Јустин, од Македони-
ја, - романтичното пре-
дание кое од него на-
правило Словен на-
станало подоцна и не-
ма никаква истори-
ска вредност - Јусти-
нијан рано дошол во
Цариград, на повик на вујко му, и тука бил
воспитан потполно во римски и христи-
јански дух. Тој имал смисла за работа,
зрел дух, изграден карактер, сè што било
потребно да стане помошник на новиот
господар. И тој, всушност, владеел од 518
до 527 година наместо Јустин, очекувајќи
да владее сам во свое име од 527 до
565 година. Така, скоро половина век,
Јустинијан управувал со судбината на
источно-римското царство и му втиснал
на времето, над кое се издигна неговиот
моќен лик, толку длабоки печат што са-
мо неговата волја била доволна да се
прекине природниот развој кој го влечел
царството кон Истокот.
Под негово влијание, од самиот по-
четок на Јустиновата власт, се јавил нов
политички правец. Прва грижа на Цари-
град била да се смири со Рим и да стави
крај на шизмата, и Јустинијан, за да го
потврди сојузот и да му пружи на папата за-
Izbor
лог за својата верна ревност, полни три
години (518-521 г.) стравотно ги прого-
приближувањето кон Рим новата ди-
настијата била зајакната. Освен тоа, Јусти-
потребни мерки на владата да ѝ осигура
постојаност и трајност. Тој го тргнал од неа
Виталијан, својот најопасен противник;
особено ја направил омилена со помош
на подароци и сјај со кои ја окружил. Но,
од тој момент, Јустинијан мечтаел за не-
што многу поголемо: тој веќе ја увидел
големината на обновениот договор со
папството која можела да има важност за
неговите идни цели; поради тоа на папата
Јован - првиот папа кој го посетил Новиот
Рим - 525-та г. му приредил величествен
пречек во престолнината; тој чувствувал
колку таквото дружење ќе му се допадне
на Западот и каква неизбежна споредба
ќе наведе помеѓу побожните цареви кои
владеат во Цариград и варварските госпо-
дари ариевци кои владеат во Африка и
Италија. На тој начин подготвувал големи
Карактерот на Јустинијан,
неговата политика и неговата
околина
Јустинијан во ништо не личи на
владетелите од V век кои му претходеле.
Овој скороевец, качувајќи се на престолот
на Цезар, сакал да биде римски цар, и тој
бил, навистина, последен по ред од го-
лемите римски цареви. Сепак, и покрај
неоспорните негови особини, како што
се работливоста и трудољубивоста, - еден
дворјанин го нарекувал “царот кој нико-
гаш не спие” - и покрај реалната грижа
околу поредокот и искреното чување
на добрата администрација, Јустинијан,
покрај својот колеблив и љубоморен де-
спотизам, поради својата детска суета, по-
ради своето збунето делување, поради
својата често неодлучна и слаба волја, по-
сматран во целина, изгледал прилично
просечен и неурамнотежен владетел до-
колку духот во него не бил голем. Овој
селанец од Македонија бил истакнат прет-
ставник на две значајни идеи: царската и
христијанската; и бидејќи ги имал тие две
идеи неговото име останува бесмртно во
историјата.
Сиот пронижен со спомените за
римската големина, Јустинијан мечтаел да
го обнови римското царство онакво какво
било некогаш, да ја поврати валидноста
на незастарливите права кои Византија,
како наследничка на Рим, ги задржала
над западните варварски кралства, да во-
спостави единство на римскиот свет.
Наследникот на Цезар, тој сакал
да биде, како што и тие биле, жив закон,
 Izbor
најпотполно овоплотување на неограни-
чена власт, а така исто и непогрешен
законодавец и новатор кој се грижи за
добриот поредок во монархијата. Нај-
после, од гордоста која му ја влевала
неговата царска положба, тој сакал да
го разубави со сиот можен сјај и веле-
лепност; со величенственост на градбите,
со дворска раскош, со по малку детински
начин на кој ги нарекувал, по своето име,
Јустинијановите тврдини кои ги изградил,
градовите кои наново ги подигнал, судо-
вите кои ги востановил, тој сакал да ја ове-
ковечи славата на своето владеење и да
им покаже, како тој зборувал, на своите
поданици колку немерливо се среќни што
се родиле во негово време.
Тој мечтаел и повеќе. Божји из-
браник, негов земјен претставник и на-
следник, тој си ставил себеси за задача
да биде поборник на православието,
без разлика дали во воените дејствија
кои ги преземал и чие верско обележје
е неспорно, дали во големиот напор кој
го вложил да ја рашири по светот право-
славната вера, дали во начинот на кој уп-
равувал со црквата и го скротувал ересот.
Целиот свој живот тој работел на
остварување на тој славољубив и величе-
ствен сон, и имал среќа за помагачи во таа
работа да ги има вештите министри како
што биле правникот Трибонијан или пре-
торскиот префект Јован Кападочанин,
добрите војсководци како Велизар и
Нарзес, а особено извонредниот совет-
ник во “пречесната сопруга која Бог му ја
подарил”, во онаа која сакал да ја наре-
кува “своја најмила драж”, царицата Тео-
дора.
Теодора исто така била скороевка.
Ќерка на еден чувар на мечки во Хипо-
дром, таа, ако треба да им се верува на
Прокопиевите озборувања во неговата
Тајна историја, ги соблазнувала совреме-
19
ниците со својот живот на позната актерка борбите на Зелените и Сините го одразу-
и со своите срамни авантури, а уште по- вале опасното политичко време кое уште
веќе кога го освоила срцето на Јустинијан,повеќе го влошувале жалната подмит-
успеала тој да ја земе за жена и заедно соливост на државна администрација и
него се искачила на тронот. незадоволството кое оттука произлегло.
Извесно е дека таа сè до својата Јустинијан на прво место се трудел да ги
смрт - умрела 548 година - имала семоќно тргне овие потешкотии кои го успорувале
влијание на царот и дека управувала со извршувањето на неговите славољубиви
царството колку и тој, а можеби и пове- соништа во поглед на Западот. Не увиду-
ќе. Тоа доаѓало оттаму што оваа голема вајќи ја, или не сакајќи да ја увиди, го-
славољупка, покрај своите маани, - ги лемината на опасноста која му се зака-
сакала парите, власта, и, за да го зачува нувала од Истокот, тој потпишува со
престолот, била често вероломна, суро- персискиот крал, по цена на широки
ва, неумолива во својата омраза, - имала отстапки, мир 532 г., по што можел пот-
и извонредни особини, енергија, одлуч- полно да располага со својата воена си-
ност, јака и решителна волја, мудар и ла. Од друга страна, тој остро ги гуши
прониклив политички дух и можеби по- внатрешните немири кога, во јануари 532
правилен поглед на нештата отколку неј- г., страшна буна, која - според лозинката
зиниот царски сопруг. на побунениците - го сочувала името Ни-
Додека Јустинијан мечтаел повтор- ка (“победа”), го исполнил Цариград за
но да го освои Западот и да основа сојуз време од една недела со пламени и крв.
со од папството обновеното римско Во тие бурни денови, кога за малку не го
царство, дотогаш таа, како вистинска изгуби престолот, за свој спас Јустинијан
ориенталка, го насочувала погледот кон има да се заблагодари особено на храб-
Истокот со поточно чувство за стварноста роста на Теодора и енергијата на Вели-
и неопходноста. Таа сакала да ги смири зар. Но, во секој случај, суровоста со која
верските расправи кои биле штетни по е задушена буната (тлото на Хиподром
спокојството и моќта на царството, со било прекриено со 30 000 тела) имало
подесни отстапки и значителна трпели- за последица да врати редот во престол-
вост да ги придобие отпадничките народ- нината за долго време и да се направи
ности, како што биле оние во Сирија и царската власт понеограничена од било
Мисир, и, по цена на раскин со Рим, да кога. 532 г. Јустинијан имал одврзани ра-
го поврати силното единство на источната це.
монархија. Можеби царството какво таа
замислувала, позбиено, поеднородно,
помоќно, подобро би им одолеало на на-
падите на Персијците и Арабјанците. Во
секој случај нејзината рака се чувствувала
секаде, во управувањето на земјата, во
надворешните односи, во верската поли-
тика; и денес уште, во Св. Витале во Ра-
вена, на мозаиците кои го красат задниот
полукружен дел од црквата, нејзиниот
лик, во сиот сјај на владејачка величе-
ственост, достојно стои кон ликот Јустини-
јанов.
Обновување на царската моќ
на Запад
Состојбата на Западот била поволна
за неговите планови. Во Африка како и во
Италија населението над кое владееле
варварски и еретички господари, желно
го очекувало обновувањето на царската
власт; а угледот на царството бил толкав
што и самите вандалски и источноготски
Јустинијановата
кралеви ја признавале законитоста на
надворешна политика
византиските побарувања. Од тие причи-
Во времето во кое Јустинијан ста- ни наглото опаѓање на варварските крал-
пил на власт царството сè уште не било ства ги оставало немоќни пред нападите
опоравено од сериозните кризи во кои на Јустинијан, а нивните меѓусебни несо-
се наоѓало на крајот на V век. Во послед- гласици ги спречувале да се здружат про-
ните месеци од владеењето на Јустин тив заедничкиот непријател. Кога, во 531
Персијците, незадоволни со продирање- г., насилничките постапки на Гелимер ѝ
то на царската политика на Кавказ, во пружиле на византиската дипломатика
Ерменија, на границите со Сирија, на- прилика да посредува во Африка, Јусти-
ново започнале војна, и поради тоа нај- нијан, потпирајќи се на опасното воено
добриот дел од византиската војска не орудие кое го претставувала неговата
се помрднувал од Истокот. Во земјата одлична војска, ни малку не се двоумел,
посакувајќи истовремено да ги ослободи
20
африканските католици од “ариевското
ропство” и да го поврати вандалското
кралство под скутот на царското единство.
533 г., со војска од 10 000 пешаци и од 5
до 6 000 коњаници, Велизар се натовари
во Цариград: војната била исто толку
кратка колку и победоносна. Победен кај
Картагина (едната битка кај Децимум, а
другата кај Трикамар), Гелимер, опколен
при повлекувањето во планината Папу,
бил принуден да се предаде (534 г.). За не-
колку месеци неколку коњички полкови -
бидејќи тие одиграле пресудна улога - го
уништија, спротивно на сите очекувања,
Гензериховото кралство.
На победникот Велизар во Цари-
град му бил приреден триумфален пре-
чек. Меѓутоа, иако биле потребни уште пет-
наесет години (534-548) да се совладаат
востанијата на Берберите и побуните на
наемничките и разуздани царски трупи,
Јустинијан сепак можел да се гордее дека
го повратил најголемиот дел од Африка и
гордо да ги земе прекарите “Вандалски”
и “Африкански”.
Источните Готи од Италија мирно
го гледале уништувањето на вандалското
кралство. Наскоро дошол и нивниот ред.
Убиството на Амаласвинта, ќерката на Тео-
дорик, од страна на нејзиниот сопруг Тео-
дах (534 г.) му
пружило прилика
на Јустинијан да
се замеша; но овој
пат војната била
потешка и подолга.
Велизар успеал да
ја покори Сицилија
(535 г.), да го заземе Неапол, потоа Рим,
каде ја издржал против војската на но-
виот крал на Источните Готи, Витигес,
познатата опсада која траела цела една
година (од март 537 до март 538 г.); успеал
потоа да ја освои Равена (540 г.) и пред
Izbor
царските нозе да го доведе Витигес како Јустинијан можел да се пофали де-
заробеник. Готите се прибраа дури под ка воспоставил на Западот совршен мир,
водството на брзиот и одлучен Тотила. оној “совршен поредок”, кој му се чи-нел
Велизар, повторно испратен во како обележје на една во вистинска сми-
Италија со недоволни сили, претрпува бе- сла просветена земја.
ден неуспех (544-548 г.); била потребна
енергијата на Нарзес да се скрши кај Та-
гина (552 г.) отпорот на Источните Готи, да
се сотрат во Кампанија последните вар-
варски групи (533 г.), Полуостровот да се
исчисти од франачките орди на Леутарис
и Буталина (554 г.). морале да изминат
дваесет години додека Италија не била
повторно освоена. И овој пат Јустинијан
прерано поверувал дека освојувањето е
завршено; поради тоа можеби не го на- Војни на Исток
правил потребниот напор на време, со
еден удар да ги разбие силите на Источ- На несреќа, тие големи потфати го
ните Готи; превземено е со помош на мал беа исцрпеле царството и го одзеле вни-
број војска - едвај дваесет и пет или трие- манието од Истокот. Истокот се одмаздил
сет илјади војници - Италија повторно да на најстравотен начин.
се стави под царска власт, и војната спо- Првата персиска војна (527-532 г.)
ред тоа бедно се развлекувала. бил само навестување на опасноста која
И во Шпанија Јустинијан ги иско- се заканувала. Бидејќи ниеден од двајцата
ристил околностите да се замеша во бор- противници не сакал потполно да загази,
бите околу престолот на кралството на битката останала нерешена; победата на
Западните Готи (554 г.) и да го освои југо- Велизар кај Дара (530 г.) била израмнета
источниот дел. Благодарејќи им на тие со неговиот пораз кај Калиник (531 г.), и
среќни војни Јустинијан можел себеси да двете страни побрзале да заклучат еден
си ласка дека го остварил својот сон. несигурен мир (532 г.). Но новиот перси-
Поради неговото упорно славољу- ски крал Хозрој Ануширван (531-579 г.),
бие Далмација, Италија, цела источна решителен и славољубив, не бил човек
Африка, јужна Шпанија, островите во кој би се задоволил со таков исход.
западниот дел на Средоземното Море, Гледајќи ја
Сицилија, Корзика, Сардинија, Балеар- Византија зафатена
ските Острови, биле повторно влезени на Запад, вознеми-
во склоп на римското единство; про- рен особено со на-
странството на монархијата било скоро мерите за светско
удвоено. завојување кои Јус-
Со заземањето на Септем царевата тинијан не ги криел,
власт се простирала дури до Херкуловите тој, 540 г., упаѓа во
Столбови, и, ако се одземе делот на при- Сирија и ја ограбува Антиохија; 541 г. ја
морјето кој го држеле Западните Готи во освојува Лазика и ја зазема Петра; 542 г. ја
Шпанија и Септиманија и Франците во
Прованса, Средоземното Море повторно
станало римско езеро. Се разбира дека
ни Африка ни Италија не влегле со целото
свое некогашно пространство во склопот
на царството; покрај тоа, тие биле исцр-
пени и опустошени со долготрајните вој-
ни. Сепак, тие освојувања неоспорно
го зголемиле угледот и славата на цар-
ството, и Јустинијан сè правел да ги одр-
жи. Од освоените Африка и Италија обра-
зувани се, како некогаш, две преторски
префектури, а царот се трудел да му
пружи на населението точна слика за
царството онакво какво порано било. Со
средствата преземени за поправки на
состојбите во тие краеви делумно би-
ле ублажени неволјите создадени со
војните. Одбранбените мерки на претпаз-
ливост - основање на големи воени за-
поведништва, устројството на воени по-
гранични области (limites) кои ги поседнаа
особените граничарски трупи (limitanei),
подигнувањето на моќна мрежа на тврди-
ни, - ја осигуриле безбедноста на земјата.
 Izbor Nadvor od zakonot 21
поробува Комагина; 543 г. ги победува За бомба пред концертот Лажниот доктор ги
Грците во Ерменија; 544 г. ја опустошува
Месопотамија. Самиот Велизар бил немо- на Томпсон пет и пол ограбувал луѓето
ќен да го победи. 545 г. морал да скло- години затвор болни од рак
пи примирје, кое неколку пати било об-
новувано, а 562 г. потпишан е мир на пе- Уапсениот надрилекар Ненад Росо зарабо-
десет години, со кој Јустинијан се обврзал ПУЛА – На един- тил најмалку милион евра лажејќи тешко
да плаќа данок на персискиот крал и дека ствена пет и пол го- болни, на кои им го продавал својот апарат
нема да врши никаква верска пропаганда дишна затворска за “нулта терапија”
на персиско тло. Иако по таа цена ја зачу- казна на Жупански-
вал земјата на Лазите, старата Колхида, от суд во Пула не-
персиската опасност, по оваа долга и коб- правомоќно е осу-
на војна, не била ни малку намалена. ден Вилим Бон (60)
од Пазин поради
поставување на
експлозив на 11
декември 2008 во
пазинскиот боќар-
ски дом за да ги
спречи концертите
на Томпсон најавени за 19, 20 и 21 декем-
ври. Од бодибилдер до надрилекар... Доктор Ненад
Росо, односно Ненад Бркиќ
Образложувајќи ја пресудата судијата Да-
мир Крпан наведе дека Вилим Бон напра- Лажниот лекар Ненад Росо (56), кого срп-
вил тешко казнено дело против општа си- ската полиција го уапсила поради прева-
гурност на луѓето, имотот и сообраќајот, ра, заработил најмалку милион евра
предизвикувајќи материјална штета од “лечејќи” тешко болни граѓани, дознава
446.386 куни, поради што му одреди пет- Пресс од добро известени полициски
годишна затворска казна бидејќи казна за извори! Некогашниот шампион на СФРЈ
такво кривично дело е од една до 12 го- во бодибилдинг Росо уапсен е во своја-
дини. та “ординација” во Белград, а со него е
Поради стореното кривично дело недоз- приведен и електричарот Жељко Шеато-
волено поседување на оружје и експло- виќ, кој на лажниот доктор му правел апа-
За тоа време, во Европа, границата на зивни направи, судијата му одредил ед-
рати за “лечење” на рак и леукемија!
Дунав попуштала под налетите на Хуни- ногодишна казна бидејќи тоа дело се санк-
те кои, 540 г., пустошеле по Тракија, Или- ционира со затворска казна од една до
Бодибилдер
рика, Грција со коринтскиот теснец, и до- три години.
Нена Росо, кој некогаш имал презиме Бр-
пирале скоро до самиот Цариград; Сло- Според мислењето на судијата Дамир
киќ, роден е 1953 година во Загреб, а во
вените кои, 547 и 551 г., ограбувале по Крпан единствена казна од 5,5 години
младоста се занимавал со бодибилдинг
Илирика, а 552 г. го загрозиле Солун; пов- затвор примерна е во времето во кој
и дури бил и првак на СФРЈ во тој спорт.
торно Хуните кои, 559 г., се појавиле пред осуденикот може да размислува за зло-
Цариград кој го спаси со голема мака сторството кое го сторил, а со ваква пре-
храброста на стариот Велизар. суда исто така е испратена порака во јав-
Освен нив почнале да се појавува- носта дека не може да се пресметува со
ат и Аварите, дрски и опасни. Вистина е неистомислениците загрозувајќи човечки
дека ниеден од овие упади не се завршил животи и имоти.
со трајно населување на некој туѓ народ Според зборовите на судијата Крпан, во
во царството, но Балканскиот Полуостров затворската казна на Вилим Бон се пре-
поради нив многу пропатил. Царството сметува и времето поминато во притвор
скапо ги плаќало на Исток победите кои во кое осуденикот е од 11 де-кември 2008,
Јустинијан ги однесувал на Запад. а кое се продолжува до правомоќноста на
пресудата и упатување на издржување на
затворска казна. Во рок од 15 дена се под-
несува жалба на изречена пресуда.
Да потсетиме, обвинението го товари Ви-
лим Бон дека поради одбојност и омраза
кон Марко Петровиќ Томпсон поради
неговите песни и сценскиот настап по-
ставил експлозив за да спречи одржување Последните години се преориентирал на
на концертите во пазинскиот Боќарски “алтернативна медицина” и на луѓето кои
дом, намерно предизвикал опасност за боледувале од најтешките облици на рак
имотот од поголем опсег предизвикувајќи по пат на медиумите им нудел надеж во
имотна штета со големи размери со што излекување. Покрај ординацијата во Бел-
предизвикал вознемиреност кај граѓаните град, Росо пред неколку месеци работа-
на Пазин, Истра и цела Хрватска. та ја проширил и на територијата на Ре-
Од експлозијата на експлозивната направа публика Српска, а “базата” му била во Бје-
која сам ја изработил, од експлозив ТНТ и љина.
детонатор на рачна бомба предизвикал Изворот на Пресс наведува дека Росо, ина-
Крај на вториот дел. оштетување и голема материјална штета ку хрватски државјанин, се претставувал
Во следниот број продолжува на Боќарскиот дом во сопственост на фир- како доктор по алтернативна медицина и
мата Истракомерц д.д. Пазин во закуп “специјалист за ортомолекуларна дисци-
Глава II, од
на агенцијата В.И.Б д.о.о и Независната плина”, а најстрашно е што ги наговарал
„Одбранбени мерки истарска телевизија. луѓето кои боледуваат од рак да преки-
и дипломатија“. нат со хемотерапијата и да почнат да ги
Извор: „Јутарњи лист“, Загреб користат неговите методи, со што ди-
ректно им го загрозил животот. Како доз-
22
наваме, тој од луѓето земал износи од
неколку стотици до неколку илјади евра,
а меѓу неговите пациенти биле и некои
јавни личности.
Излажани илјадници луѓе
- Основано се сомневаме дека Росо и
Шеатовиќ извршиле кривично дело пре-
вара. Но тие, ако се докаже дека граѓа-
ните ги наговарале да прекинат со хемо-
терапијата, ќе одговараат и за многу по-
тешки дела од класична превара - вели
нашиот извор. Тој додава дека Росо при
апсењето не можел да приложи на увид
било каква диплома која потврдува дека
тој има медицинско образование.
Росо во емисиите на повеќе телевизиски
канали во Србија ја промовирал својата
метода на “лечење” наречена “нулта те-
рапија”, со помош на “рајф генератор”,
апарат кој по негова замисла го направил
Жељко Шеатовиќ од Грунцар кај Бараево.
Во тие емисии Росо објавувал свои броеви
на телефон, на кои пациентите можеле да
закажуваат прегледи. Пациентите во по-
следно време ги “примал” во “ординаци-
јата” во изнајмен стан во Хаџи Милентиева
улица во Белград. Третманите енормно
ги наплатувал, а на пациентите им давал
лажна надеж во излекување.
Инспекторот во Управата за криминали-
стичка полиција на Полициската управа
на град Белград Драган Милованчевиќ ве-
ли за Пресс дека на посебни телефонски
броеви веќе два дена без престан им се
јавуваат граѓани кои Росо ги излажал.
Позната пејачка платила “лечење”
50.000 евра
Ненад Росо, дознава Пресс, пред извесно
време од една позната фолк пејачка зел
50.000 евра “лечејќи” ја со специјални
третмани.
- Росо лечеше некои познати личности
за кои спремил посебно високи цени.
Неколку ѕвезди на српската естрада на-
враќале во неговата ординација, а тој се
досетил па за нив спремил специјален
“семожен” препарат кој им го продавал
по цена од 10.000 евра. - открива изворот
од српската полиција за Пресс.
- Во своите емисии Росо се рекламирал
прилично долго, така што претпоставуваме
дека успеал да излаже голем број на граѓа-
ни. Дури кога ќе се јават сите излажани ќе
можеме со сигурност да кажеме колкава е
навистина добивката која Росо ја остварил
- истакнува инспекторот Милованчевиќ.
На прашање на новинарите како е можно
некој кој се занимава со надрилекарство
со месеци да се рекламира во ударните
термини на поедини телевизии, Милован-
чевиќ објаснува:
- Ние веќе подолго време подготвувавме
терен за апсење на Росо и Шеатовиќ.
Знаејќи дека го кршат законот, затоа
што немаат дозвола за работа, тие често
ги менуваа локациите. Едно време “ор-
динираа” во мотелот “Шариќ”, па во Маг-
лајска улица и на уште неколку места во
Белград.
Бројот за граѓаните кои Росо ги
излажал
Полициската управа за град Белград ги
повика граѓаните кои оделе на третман
кај Ненад Росо и платиле да се јават на
телефон 011/279-7435 и случајот да му го
пријават на МВР.
Според податоците со кои располага по-
лицијата, надрилекарството во Србија е
многу распространето затоа што болните
се фаќаат за сламка, додека класичните
преваранти како Росо тоа го користат!
- Во текот на оваа година Одделението
за спречување на стопански криминал
поднесе неколку кривични пријави про-
тив луѓе кои лажно се претставуваат како
лекари, магови и исцелители, доведувај-
ќи ги во заблуда тешко болните и зарабо-
тувајќи пари на нивната мака - истакнува
Милованчевиќ.
Честа појава
Психијатарот др Лидија Ќук истакнува за
Пресс дека во нашиот народ одењето кај
таканаречени надрилекари е прилично
распространета појава.
- Луѓето изгубиле доверба во современата
медицина, пред сè поради тоа што не
наидуваат на пристапни и посветени ле-
кари. Повеќето луѓе сака лекарите да им
посветат максимално внимание, со нив
да разговараат, да им се приближат ка-
ко личности, а не само како “објект на по-
сматрање”. Од друга страна, наводните
надрилекари имаат исклучително агре-
сивна реклама, и тоа е она во што луѓето
веруваат - вели др Ќук.
Коментари од форумот
- “Господинот доктор, најблаго речено,
на телевизија лупаше за магнетизмот и
магнетите како од другата страна да не-
ма компетентни и стручни лица за таа
тема. Па не сме баш сите шарлатани! Ја
се згрозувам од ова, морав да реагирам
затоа што ова навистина нема смисла,
злоупотребата на јавноста на овој начин
е драстична”
- “Просто неверојатно какви сè шарлата-
ни се осмелуваат дури и јавно да се огла-
суваат и да прават сајтови... Не знам...
Ова е белки болест на поединец или бес-
крупулозен обид за заработка на слуде-
ниот, неинформираниот и неукиот народ,
и тоа на болен народ”
- “Лаик сум, ама ми беше доволно да ја
погледнам неговата веб страница, па да
заклучам дека во најмала рака со него не-
што не е во ред”
Извор: “Пресс”, Белград,
автори: В. Недељковиќ и С. Гавриќ
Од робијаш до бродар
Богатиот деловен човек Данко Кончар
(67), кој е заинтересира за купување на пет
хрватски бродоградилишта и кој повеќе
пати за тоа разговараше со претставници-
те на хрватската Влада, 1977 година Ок-
ружниот суд во Загреб го осудил на 12
години затвор поради стопански крими-
нал и “грабеж на општествен имот”. Три
години потоа Врховниот суд само во ма-
ла мерка ја преиначил првостепената
пресуда, но изречената казна затвор ја
потврдил. Од дебелиот, веќе пожолтен и
правлив спис, кој се чува во архивата на
Жупанскиот суд во Загреб, видливо е дека
Кончар издржал поголем дел од казната
и во затвори минал дури осум години. Во
Окружниот затвор во Загреб и казнениот
завод Лепоглава бил од ноември 1976 го-
дина до декември 1983 година, кога, по
вонредното намалување на казната на
девет години, е пуштен на условен отпуст.
Izbor
Тешката пресуда и осумте години затвор,
кои трајно ја обележале неговата судбина
во бившата држава, веројатно се една од
причините поради кои можниот купувач
на хрватските бродоградилишта се држи
подалеку од медиумите, свесен дека
медиумскиот интерес неизбежно со
себе носи и “чепкања” по биографијата
и извлекување на тела од орманот. На
редакцијата на Глобус ѝ се јави читател
кој, дознавајќи во новините за веста дека
Кончар е изгледен понудувач за купување
на хрватските бродоградилишта, во мож-
ниот купувач го препознал некогашниот
состанар од затворската ќелија на Окруж-
ниот затвор. Нашиот читател тогаш бил
осуден на нешто повеќе од една го-
дина затвор, поради “мајтапот” што
на јавно место го извел кон службено
лице, која покрај тоа била и жена, и тоа
многу привлечна, а бившата власт по-
ради шегување со службените лица,
симболи на моќта и авторитетот на соци-
јалистичката и самоуправна држава, ис-
праќала во затвор.
Млад инженер
Судскиот спис со големина на “Војна и
мир”, кој го сочинуваат стотици и стотици
страници одбрана на обвинетиот, искази
на сведоци од Хрватска и странство, суд-
ски вештаци, искази на службеници на
сојузниот уред за девизно работење, по-
лициски извештаи за претресот на станот и
канцеларијата на Кончар, густо испишани
со старински машини за куцање, сведочат
за мачното животно раздобје на младиот
инженер по електротехника кој во судска-
та неволја западнал во напонот на силата.
Сè додека на 5 ноември 1976 година по-
лицијата не го одвела во притвор, затоа
што се сомневала дека би можел да по-
бегне, да ги уништи трагите и да влијае
на сведоците, неговиот живот се чинел
успешен. Во триесетипеттата (роден е
1942 година во Загреб) веќе бил семеен
човек, татко на три деца со просторен
трособен стан во Загреб и директор на
Организација на здружен труд (ОЗТ)
Деловен инженеринг во составот на
претпријатието Југотурбина Комерц, која
имала работни единици во Загреб, Карло-
вац, Нови Сад и Сараево. Во списот стои
дека Кончар, таа 1976 година, пред судот
изјавил дека од странски јазици “говори
англиски, но не перфектно, и дека делумно
разбира француски”, и податокот дека
“положил испит и стекнал овластување за
извршување на надворешнотрговски ра-
ботења”.
Долг од 900 илјади динари
Пред заминувањето во затвор 1976 годи-
на, Данко Кончар живеел во трособен стан
во Загреб и во него се вратил 1983 г., кога
е пуштен од Лепоглава. Окружниот суд во
Загреб го обврзал на државата да ѝ ги вра-
ти парите кои противправно ги стекнал и
да ги плати трошоците на судењето, не-
што повеќе од 900.000 динари (околу то-
гашни 116.000 DM, т.е. две годишни плати
 Izbor
на хрватските гастарбајтери).
До 1 јули 1986 година Кончар во државни-
от буџет уплатил само мал дел од износот
- 149.041,85 динари. Во дописот со кој ед-
на година порано, во јули 1985 година,
од Окружниот суд во Загреб бара, иако
не го исплатил целиот досуден трошок,
да му се врати пасошот одземен на по-
четокот на судењето, Данко Кончар ја
опишува својата лоша материјална со-
стојба: “Мојата семејна ситуација (оже-
нет сум, имам три деца стари 19, 17 и
14 години) и финансиските можности
(...) ми оневозможуваат во целина да ја
исплатам својата обврска. Настојувам и
правам сè во временски интервали да
уплатувам износи кои ми ги овозможува
мојата материјална состојба.” На Кончар
Судот му овозможил досудениот износ да
го уплатува во месечни рати од 6.000 до
12.000 динари. Ако 1986 година Кончар
должел 759.045 динари од досудениот
износ, и со претпоставка дека од 1986 го-
дина месечно плаќал максимална рата
од 12.000 динари, му требале полни 5
пет години на бившата држава да ѝ ги
врати противправно стечените пари. По
таа оптимистична пресметка Кончар до-
судениот долг на бившата држава ѝ го
отплатил дури 1991, кога таа веќе беше
распадната во воениот кошмар.
Брзо издигнување и уште побрз пад
Од судскиот спис, кој ги содржи биограф-
ските податоци на Кончар, може да
се реконструира дека електротехника
дипломирал 1966 година на Електротех-
ничкиот факултет во Загреб, каде веднаш
потоа се вработил како хонорарен аси-
стент. Во текот на 1967 година до почето-
кот на 1968 работел во проектната орга-
низација АС Инженеринг, а 1968 година се
вработил на должност шеф на одржува-
ње на електротехника во Издавачкото
претпријатие Вјесник. Тука останал до сеп-
тември 1969 година, кога е упатен на
отслужување на воениот рок во Батајни-
ца, а по враќањето од војска бил една
година без постојано вработување. Во
септември 1971 добил работа во прет-
пријатието Југотурбина Комерц, и тоа
во комерцијалната служба, во која бил
задолжен за технички работи. Но, бргу
напредувал и веќе по две години доаѓа
не чело на Дирекцијата на Деловен ин-
женеринг во Југотурбина Комерц. Во но-
ември 1975 поставен е на чело на ОЗТ
Деловен инженеринг прво како вршител
на должност директор, а во март 1976 и
како директор. На таа должност заглавил
во затвор. По излегувањето од Лепоглава,
на почетокот на 1984 година, се вработил
во Југотурбина Карловац, но повеќе не
на раководни функции. Имено, со казна-
та затвор од 12 години Окружниот суд
во Загреб му изрекол и шестгодишна
забрана за извршување на раководни
дејности. Во септември 1984 година
во постојан работен однос го примило
претпријатието Техничар со седиште во
Загреб, извршувал работа електроничар
за поправки и развој на електронски ма-
шини и модули. Таа фирма во мај 1985
Данко Кончар решила да го прати во стран-
ство на специјализација. За да можел да
отпатува, Кончар го побарал од загреп-
скиот Окружен суд својот пасош, меѓутоа
во списите нема пишани траги кога пасо-
23
шот му е вратен. години затвор. Како единствена казна во
Незаконска провизија случај на обвинение за повеќе кривични
Само четири дена по притворањето про- дела никогаш не е механички збир на си-
тив Кончар е покрената истрага. Младиот те изречени затворски казни, туку нешто
директор инспекторите го товареле за помала, така и судијата Сучевиќ на Кончар
повеќе дела на стопански криминал при му изрекол единствена затворска казна
увозни и извозни работи. Имено, Југо- од 12 години.
турбина Комерц имала овластувања да
извезува и увезува разни производи за
потребите на југословенските претпри-
јатија. Увезувала стока од германски, ита-
лијански, холандски, англиски фирми,
продавала стока на домашни произведу-
вачи на тие држави. Истражителите би-
ле немилосрдни, истрагата е ширена
на нови и нови дела и на Кончар му е
ставан на грб сè потежок криминален
пакет. Пет месеци од покренувањето
на истрагата на 21 април 1977 година,
заменикот окружен јавен обвинител
Младен Пантлик подига обвинение во Потврдена пресудата
кое на седум густо куцани страници текст Врховниот суд пресудата, со ситни изме-
Кончар го обвинува за злоупотреба на ни, 1980 година ја потврдил. За сето вре-
положбата и овластувањата и грабеж на ме на судењето Кончар ги одрекувал каз-
општествен имот дури во четири случаи нените дела кои му се ставале на товар и
на увоз и извоз на стока за југословенски повеќе пати барал да се брани од слобо-
претпријатија. Поедноставено, Кончар во да. Судиите биле неумоливи. Штом казна-
сите случаи се товарел за наплатување на та станала правосилна, почнал да пи-
повеќе десетици илјади DM провизија ко- шува барања за помилување, или ба-
ја не смеела да заврши во неговиот џеб, и рем за ублажување на казната. При тоа,
тоа на штета на некое од југословенските мора да се признае, имал добри причи-
претпријатија за кои купувал или прода- ни за загриженост, не само поради соп-
вал, или она во кое бил директор. ствената долга затворска казна туку и
Било тоа едно од најсложените судења поради приликите дома. Сопругата, ди-
за стопански криминал било кога водено пломиран архитект, која боледувала од
пред тогашниот Окружен суд во Загреб. тешка хронична болест, со време сосема
Пред ревносното судско собрание од изгубила способност да се грижи за трите
април 1977 до октомври идната година малолетни деца, па грижата за нив додека
низ судницата продефилирале десетици Кончар бил во Лепоглава ја презеле бабата
сведоци, не само од Југославија туку и и дедото. Токму поради тие околности
претставници на британски, холандски, казната му е прво намалена од 12 на 10,
германски и италијански фирми во кои потоа од десет на девет, а Комисијата за
Кончар работел. условно отпуштање го пуштила на слобо-
Единаесет месеци по покренувањето на да и отпустот е спроведен во дело на 30
истрагата и шест месеци по подигањето на декември 1983 година. По осум години
обвинението судот го осудил Данко Кон- Кончар Новата 1984 година ја дочекал со
чар за две од вкупно четирите казнени семејството.
дела кои во обвинението му се ставени Деновите кои следеле не биле лесни.
на товар. Кончар судот го прогласил за Морал со етикетата на осуден стопански
виновен затоа што на Шумското сто- престапник да најде работа и да враќа
панство Делнице, кое своите дрвени државни пари добиени со казнено дело.
производи преку Југотурбина Комерц ги Во егзистенциска битка семејството на
извезувало на италијанската компанија Данко Кончар го дочекала распадот на ју-
Imexo, му наплатил 4% провизија од вред- гословенскиот режим, за кој неговото
носта на продадената стока, иако таа не поимање на претприемливост и снаодли-
смеела да се наплаќа. Судот докажал вост во меѓународното тргување било
дека Кончар добиената провизија ја уп- тежок кремен. Меѓутоа, склоностите кои
латил во корист на компанијата EIC De- во бившиот режим го одвеле зад решет-
velopment Contractors во Лондон и со ките на Лепоглава, по паѓањето на оние
нејзиниот директор Bertram Robertss ја другите, наречени “железна завеса”, ко-
поделил на половина. Утврдувајќи дека нечно му ги донеле посакуваните пари.
со незаконското наплаќање на провизија Што во текот на изминатите 19 години про-
Делнице ги оштетил за 383.363,20 динари, давал и купувал за да ги стекне, може-
судот му изрекол казна од осум години би никогаш нема да дознаеме. Во дозира-
затвор. ните и штури изјави кои изминативе де-
12 години затвор нови ги даде на хрватските медиуми
Во истиот процес Кончар е прогласен за Кончар за себе тврди дека е склон кон
виновен затоа што од холандската фир- деловен ризик. Со оглед на она што стои
ма Noneco наплатил 2% провизија од меѓу кориците на правливите судски
вредноста на стоката увезена за потреби списи, се чини дека на таа негова изјава
на претпријатието “Топола” од Бачка Топо- треба да ѝ веруваме. Како и на неговото
ла. Провизијата во овој случај Кончар тврдење дека семејството во таа нова
имал право да ја наплати од Noneco, но авантура наречена купување на хрват-
проблемот е во тоа што тоа биле пари на ските бродоградилишта не е склоно да го
Југотурбина Комерц, а не негови. За тоа поддржи.
дело, “грабеж на општествен имот”, суди- Извор: “Глобус”, Загреб,
јата Владимир Сучевиќ му “отсекол” десет автор: Славица Лукиќ, фото: CROPIX
24 Nauka i novi tehnologii
Банда во бурки ги “чисти”
британските дуќани
Група мажи облечени во традиционалната
облека на муслиманките, бурки, воору-
жена со ножеви и секири ограбува дуќа-
ни и туристички агенции по Велика Бри-
танија. “Бурка - банда”, како ги нарекува-
ат британските медиуми, досега ограби-
ла две туристички агенции и златара. По-
лицијата не е сигурна дали извршителите
на сите казнени дела се истите лица или
постојат неколку групи кои користат ис-
та облека. Првиот инцидент се случил
на 7 јули, на четвртата годишнина од те-
рористичкиот напад на Лондон, кога маж
облечен во бурка влегол во една ту-
ристичка агенција во Dunstable и закану-
вајќи им се на двете вработени отуѓил
непозната сума на пари. Еден месец по-
доцна, од лутонската туристичка агенција
е украден “значителен паричен износ”,
пренесува Daily Mail. Третата кражба во
низа се случила на 25 август кога тројца
мажи влегле во златара во Banbury и
однеле часовници од марките Rolex, Car-
tier и Breitling во вредност од 150.000
фунти. Провалниците им се заканувале
на вработените со ножеви и секири, а по
кражбата побегнале во автомобил кој по-
доцна е пронајден. Полицијата претпо-
ставува, според снимките од надзорните
камери, дека се работи за Азијати и дека
сите три кражби се дело на иста група.
Токму поради случаите како овие, во кои
поради бурката е невозможно да се
идентификува сторителот, во Велика Бри-
танија расте бројот на оние кои се проти-
ват на носењето на традиционалните му-
слимански одела кои го покриваат лицето.
Извор: “Монитор”, Мостар
Izbor
Истражување на “Бежаниска коса” Според зборовите на директорот на ин-
ститутот за онкологија и радиологија на
Србија проф. др. Ненад Боројевиќ, пуша-
Вакцината надеж за чите имаат 20 пати поголем ризик да за-
болните од рак на белите болат од рак на белите дробови отколку
што е тоа случај со непушачите затоа
дробови што во тутунскиот дим се наоѓаат дури
60 докажано канцерогени супстанци кои
Србија е првата земја во Европа во која
предизвикуваат рак. Доколку се престане
започна тестирањето на вакцината про-
тив рак на белите дробови “lukaniks”, а со пушењето ризикот за добивање на
во моментов во КБЦ “Бежаниска коса” на канцер се намалува во период од десет
четири пациенти се испитува нејзиното години. Престанувањето со пушење, ис-
дејство. На пациентите им дава откако е такнува др. Боројевиќ, е најзначајната ин-
спроведено лечењето и веќе примиле прва дивидуална одлука која пушачот може да
линија од хемотерапијата, која довела до ја донесе.
стабилизација на болеста или до нејзино - Ракот на белите дробови е еден од нај-
комплетно повлекување. подмолните малигни тумори, затоа што
многу долго може да постои и од себе
Др. Владимир Ковчин, субспецијалист он- практично да не дава никакви знаци и
колог во КБЦ “Бежаниска коса”, истакнува никакви значителни тешкотии. Неговото
во разговорот за “Блиц” дека ваквата вак- откривање е често поврзано со појава на
цина не е можно, за жал, да се примени симптоми како што се кашлица, искаш-
кај сите пациенти заболени од карцином лување на сукрвица и гушење. Задоцнетото
на белите дробови. Доаѓаат во предвид откривање е и основна причина што
оние кои се лечат од неситноќелискиот успехот на лечење кај карциномите на
карцином на белите дробови кои процен- белите дробови е мал, а со самото тоа
туално е почест, потоа да примиле само и смртноста е голема. Постојат повеќе
една комбинација на цитостатици и со таа видови карцином на белите дробови, а
комбинација да е постигнато комплетно од големината и положбата на туморот
повлекување на болеста или да е делумно зависи и дали пациентот е подобен со ле-
стабилизирана. Тоа значи дека оваа вак- чење да започне по хируршки пар или на
цина не може да се примени кај пациенти операцијата ќе ѝ претходат терапија со
кај кои хемотерапијата не довела до по- зрачење и хемотерапија - наведува др.
добрување или во моментот имаат вло- Боројевиќ.
шување на болеста. Ваквите клинички те- Факти за ракот на белите дробови
стирање опфаќаат две групи на луѓе. Во Преживување по пет години:
првата се оние кои навистина ќе ја примат Рак ограничен на белите дробови: 49%
вакцината, додека на втората група ѝ се Ако се проширил на градниот кош: 16%
дава плацебо без никаков тераписки Ако се проширил на други органи: 2%
ефект. Ни докторите ни пациентите не Симптоми: Упорна кашлица, искашлување
знаат кој ја прима вистинската вакцина, а крв, болка во градите, зачестени воспале-
кој лажната, што се открива на крајот на нија на белите дробови
испитувањето. Терапија: Хируршки зафат пред сè. Следат
Др. Ковчин нагласува дека никој од паци- радијација и хемотерапија, понекогаш и
ентите не е оштетен затоа што тие во таа пред операцијата за туморот да се намали
фаза на болеста секако не би примале ни- Смртност во целиот свет: 1,2 милиони го-
каква терапија. дишно
- Вакцината има цел да го обнови имуните- Да се забрани пушење во затворени
тот и треба да го продолжи периодот до простории
враќање на болеста. Теоретски е можно Србија е единствената земја во Европа
оваа вакцина да доведе до потполно из- каде бројот на заболени од рак на белите
лекување ако нечиј имун систем толку за- дробови се зголемува од година во година.
јакне, иако досега не се забележени такви Причина за тоа, смета др. Владимир Ков-
случаи. Ова не е класична вакцина која се чин, е затоа што Србија не ја почитува
дава во превентивни цели, туку се дава одредбата за забрана за пушење во зат-
откако болеста ќе се залечи и има цел так- ворени простории. Таа уредба, веднаш
вата состојба да ја задржи што подолго - по примената во сите европски земји, ре-
објаснува др. Ковчин. зултирала и со опаѓање на бројот на за-
И оваа вакцина се дава на класичен начин болени од рак на белите дробови.
поткожно и тоа на секои три недели. На Задоволни во Америка
пациентите пред давањето на вакцината Американските научници кои го водат
им се снимени белите дробови, а по проектот околу тестирањето на вакцината
два месеци снимањето се повторува и “lukaniks” задоволни се со нејзините досе-
се следи движењето на болеста. Ако и гашни позитивни ефекти на подобрената
покрај вакцината дојде до влошување состојба на пациентите. Половина од паци-
на болеста, пациентот се исклучува од ентите кои биле вклучени во студијата со
студијата и оди на понатамошно лечење. стабилна состојба на болеста живееле
Првиот пациент ја доби вакцината на подолго од 44 месеци, што е четири пати
почетокот на годината, а набргу потоа и повеќе отколку кај пациентите кои не
останатите тројца. ја примале вакцината. Подобрувања се
- Ако се покаже дека вакцината е дело- видливи и кај пациентите со болеста во
творна и дека навистина го продолжува поодмината фаза, чие преживување е
периодот до влошување на болеста, ќе продолжено за две години. Ќелиите на
влезе во рутинска употреба. Сепак, не ракот произведуваат протеин поради кој
треба да се очекува ништо уште две до имуниот систем на организмот не ги пре-
три години. Студијата чиј дел сме и ние ќе познава. Оваа вакцина функционира така
биде готова следната година и тогаш ќе се што ги открива тие ќелии, а тогаш имуниот
знае повеќе - додава др. Ковчин.
 Izbor
систем ги препознава и ги напаѓа.
Пушењето главен виновник
Најдобра превенција кај ракот на белите
дробови е да се остави пушењето затоа
што, според проценките на стручњаците,
90% на случаи на рак на белите дробови
се предизвикани со пушење. Ракот на
белите дробови не настанува на основа
на генетската предиспозиција, како што е
случајот со карциномот на дојката или
штитната жлезда. Пресудна улога во него-
вото настанување имаат надворешните
влијанија, а главно е димот од цигарите.
Извор: “Блиц”, Белград, автор: Иван Мишковиќ
Научна теорија: Животот
сепак има вонземјено
потекло?
Аминокиселината глицин, темелна состав-
на единица на протеинот, прв пат во ис-
торијата е пронајдена на една комета,
поддржувајќи ја теоријата дека животот
на Земјата стигнал од далечната вселена,
објавуваат научниците.
Вселенскиот брод на НАСА Stardust открил
во јануари 2004 година микроскопски тра-
ги на глицин во примероците на кометата
Wild2 длабоко во Сончевиот систем, око-
лу 390 милиони километри од Земјата.
Примероците на гас и прав донесени се на
Земјата две години подоцна во резервоар
кој се одвоил од бродот и со падобран се
спуштил во американската сојузна држава
Јута. Откритието на глицин, најчестата од
20-те аминокиселини во земјените проте-
ини, завршено е минатата година, но на
научниците им било потребно некое вре-
ме за потврда дека пронајдената супстан-
ца е со вонземјено потекло.
“Не бевме сигурни дали аминокиселината
е вештачки произведена или потекнува
од вселенскиот брод”, рекла астро-био-
лог Jamie Elsila од центарот на НАСА во
Greenbelt, Мериленд. “Познати ни се ами-
нокиселините во метеорите, но ова е прв
пат да е најдена на комета”, додава таа.
Откритието на американските научници
ја поддржува теоријата дека вонземјени
објекти, како метеори и комети, на Зем-
јата донеле елементи на живот кои наста-
нале на други места во вселената.
Извор: “24 сата инфо”, Мостар
На трага на изворот на
младост
Премногу луѓе коп-
неат медицината да
измисли магична
пилула која преку
ноќ ќе им ја врати
младоста и здра-
вјето. Дејвид Син-
клер, професор по
патологија од Харвард и научник кој се за-
нимава со истражување на процесот на
стареење, верува дека е на прагот на от-
критие токму на таквата магична пилула.
Синклер, кој веќе со години трага по леген-
дарниот “извор на младоста”, открил де-
Nauka i novi tehnologii
ка хемикалијата по име resveratrol (ко-
ја ја произведуваат билките кога ќе ги
нападнат бактерии или габички) им го
продолжува животниот век на глувците
и до 24%, а кај другите организми и за
59%. Синклер мисли дека состојките кои
го сочинуваат resveratrol можат да влијаат
на продолжување на човековиот живот.
“Системот кој функционира кај глувците
и другите организми еволуционо е многу
стар, така што верувам дека она што делу-
ва кај глувците ќе делува и кај луѓето.”
Синклер смета дека resveratrol делува
така што го активира SIRT1, ген за кој
многумина тврдат дека игра клучна улога
во контролата на животниот век. Биоло-
зите откриле дека зголемувањето на екс-
пресијата на SIRT1 генот го забавува ста-
реењето и го штити организмот од боле-
сти врзани за стареењето, меѓу кои се и
ракот и срцевите заболувања. Ако resve-
ratrol може да ги активира SIRT1, тогаш
голема е веројатноста дека Синклер на-
вистина ја открил тајната за долг, здрав
живот.
Тој е потполно сигурен во својот успех и
веќе привлекол многу приватни инвести-
тори спремни да ја финансираат неговата
работа. Сепак, некои негови колеги сме-
таат дека Синклер е импулсивен човек
кој не размислува баш секогаш пред да
ја отвори устата. “Дејвид е сјаен, но поне-
когаш е премногу страстен и нетрпелив
за научник”, вели еден негов колега. “До
сега имаше полно среќа што повеќето не-
гови тврдења навистина испаднаа точни”,
нагласува друг.
Синклер не зазира од контроверзни ис-
тражувања и не е премногу загрижен
околу тоа што другите мислат за него. За
својата неконвенционалност со полно
љубов ја обвинува својата баба Вера која
во муграта на пропадната револуција од
1956 година од Унгарија се преселила во
Австралија.
“Баба ми беше црна овца на семејството”,
вели Синклер. “Татко ми го родила 1939
година кога имала 15 години - замислете
само каков скандал бил тоа во она време,
а живеела и меѓу домородците на Нова
Гвинеја и со нив, меѓу останатото, јадела
дури и човечко месо. Како прва жена која
во бикини се појавила на плажа во Сиднеј,
имала прилично проблеми со полицијата.
Таа е боем од 60-тите, која ме научи како
да размислувам потполно различно и да
ги доведувам во прашање догмите.”
Синклер студирал на универзитет во Нов
Јужен Велс и ја проучувал регулацијата
на гените во квасецот, кога слушнал за
истражувањата за долговечност на Лео-
нард Гуаренте, молекуларен биолог од
МИТ кој во Австралија тогаш држел преда-
вања. Во тоа време (1993), повеќето луѓе
претпоставувале дека стареењето е сигу-
рен и комплексен процес кој не може да
се регулира само со неколку гени. Но таа
иста година Синтија Кенјон, биолог од ка-
лифорнискиот уни- Синтија Кенјон
верзитет во Сан
Франциско, ја об-
јавува студијата за
тоа како со мани-
пулација на еден
единствен ген по
име daf2, може да се удвои животниот
век на малиот цилиндричен црв.
25
Гуаренте и самиот почнал да експеримен-
тира со квасецот, што неколку години по-
доцна ќе доведе до откривањето на генот
против стареење наречен sir2.
Со оглед на тоа дека полето на истражува-
ње на стареењето било сосема ново и
недокажливо во тоа време, Гуаренте са-
мо информативно на предавањата го-
ворел на таа тема - а тоа било случај и
кога младиот австралиски научник му
се придружил на ручек. “Беше тоа неве-
ројатно среќна околност за мене”, вели
Синклер. Инспириран од визијата на
Гуаренте, Синклер го продал својот ав-
томобил и купил авионска карта за Бо-
стон, постдипломските студии да ги од-
работи во лабораторијата на Гуаренте,
под услов да го помине интервјуто. Во
текот на интервјуто со својот идол, тој на
Гуаренте му го изнел својот аргумент дека
научниците кои го проучуваат стареењето
треба првенствено да трагаат по гените
кои го продолжуваат животот, а не по ге-
ните и механизмите кои го завршуваат.
После таквиот аргумент, веднаш бил при-
мен.
Во текот на работата во лабораторијата
на Гуаренте на крајот на 90-тите, Синклер
открил дека генот sir2 го спречува ста-
реењето на квасецот забавувајќи ја акуму-
лацијата на количината на ERC, кружните
струкови на DNK кои се создаваат во орга-
низмите додека стареат и на крајот ги
убиваат.
Но сеуште постоела неразјаснетата мисте-
рија како да се модулираат гените каков
што е SIRT1, кој ја регулира должината на
животот. Постои ли некое друго соедине-
ние кое може да се зема во облик на пилу-
ла? Компаниите и лабораториите ширум
светот почнале да проверуваат илјадници
хемиски соединенија за да пронајдат ба-
рем едно кое може да функционира како
активатор на генот, но без успех.
А тогаш во февруари 2003 година, една
мала лабораторија од Харвард го про-
нашла вистинското упатство. Синклер
и самиот трагал по активаторот, кога
слушнал за истражувањето по кое SIRT1
може да се активира со помош на некои
полифеноли, меѓу кои е и resveratrol.
Синклер и Конрад Ховиц, директорот на
молекуларна билогија во Бимол, почнале
да соработуваат како би го изолирале re-
sveratrol и би го тестирале на квасецот
и овошните мушички. “Ни во најлудите
соништа не мислев дека токму ние ќе
26 Nauka i novi tehnologii
го пронајдеме активаторот за sir2”, вели
Синклер.
Нивното истражување, заедно со други
сродни истражувања, открило дека глув-
ците на кои им се дава resveratrol се
поздрави од контролната група. И нив-
ните ќелии старееле драстично побавно,
дури и кога глувците се хранети со мрсна
и нездрава храна. Се покажало дека
глувците хранети со големи количества на
таква храна, но и со големи дози на resve-
ratrol, се поздрави од глувците хранети со
вообичаената храна. Resveratrol ја подо-
брил и инсулинската чувствителност на
глувците и продукцијата на енергија. Ре-
зултат на тоа е дека глувците останале вит-
ки и силни и покрај лошата исхрана и дека
мускулите им зајакнале а отчукувањата на
срцето им забавиле. Бројот на митохон-
дриите во нивните ќелии исто така се
зголемил, што докажало сеопфатно про-
изводство на енергија во ќелиите.
Ваквиот успех во продолжувањето на
животот и подобрувањето на здравјето
и виталноста кај глувците делумно ги уб-
лажил нападите на критичарите кои се
сомневале дека resveratrol може да го
продолжи животниот век на цицачите.
Но критичарите бргу истакнале дека re-
sveratrol сеуште треба да се докаже во
тестирањето на луѓето.
“Официјално”, компанијата Сиртрис ис-
такнува дека нејзина цел не е да создаде
пилула за продолжување на животот
(со оглед на тоа дека американската ад-
министрација за храна и лекови не при-
знава таква цел), туку развила суперсилна
верзија на resveratrol наречена SRT501 за
третман на специфични болести поврзани
со стареењето. Исто така се откриени и
нови мали молекули кои не се во врска
со resveratrol, но наводно се илјада пати
повеќе потентни во активација на сиртои-
нот.
“На луѓето ова ќе им биде достапно за
неполна деценија”, истакнува Синклер.
“Поради тоа често верувам дека не по-
стои ништо поважно од потрагата по ма-
гична пилула на младоста. Поради тоа
ризикувам и спремен сум да ја издржам
секоја критика затоа што цврсто верувам
дека сум во право.”
Тој наспоменува дека неговите истражу-
вачи ги проверуваат различните сиртон-
ски движења и добиваат одлични резул-
тати. Исто така одбива да каже нешто по-
конкретно, сè додека не биде во можност
да ги изнесе официјалните резултати.
Компанијата Сиртрис веќе почна клинич-
ки испитувања на луѓето. Дали овие луѓе
ќе ги постигнат резултатите на кои им се
надеваат? Тоа само времето ќе го покаже,
а ако успеат, време секако ќе има и прем-
ногу.
Извор: “Треће око”, Белград, автор: Р. Т. О.
Nokia на Линукс
Компанијата Nokia лансира нов телефон од
висока класа базиран на GNU/Linux опера-
тивниот систем - N900
Финскиот произведувач има искуство
со овој оперативен систем на интернет
таблетот од пред три години. Сега го под-
готвил и наследникот во вид на N900
моделот, кој еволуирал од тие направи,
според зборовите на надлежните.
Тој располага со WVGA екран осетлив на
допир и лизгачка QWERTY тастатура. Се
користи со Maemo оперативен систем
базиран на Линукс, за кој порачуваат
дека на “корисниците им овозможува
покренување на десет апликации кои ра-
ботат симултано”.
N900 во хардверска смисла се базира на
ARM Cortex А8 чиповите, нуди 1GB мемо-
рија за апликациите и ја поддржува Open
GL ES 2.0 графичката апликација. Стигнува
со 32MB меморија, што може да биде про-
ширено преку microSD slot, како и со ка-
мера од 5 мегапиксели.
Овој нов модел на Nokia ќе биде достапен
од октомври, а според наводите од компа-
нијата цената ќе изнесува околу 500 евра.
Извор: „BenchIT“ автор: З. Д.
Izbor
Ученичката торба го
искривува рбетот
Секој трет ученик од основно училиште има
искривен рбет поради ранците кои се тешки
од пет до осум килограми, предупредуваат
стручњаците
Ученици, а не мазги...
Никој не обрнува внима-
ние на тоа што сè мораат
да влечат на училиште
Третина од школските де-
ца во Србија искривен
рбет, покажуваат резул-
татите на систематските
прегледи во школските
диспанзери! Директорот
на клиниката за ортопедска хирургија и
трауматологија на Клиничкиот центар на
Србија, проф. др. Марко Бумбашевиќ, ве-
ли за Пресс дека тешката и неквалитетна
ученичка торба е еден од главните винов-
ници децата да имаат искривен рбет.
Бумбашевиќ апелира на родителите при
спремањето на децата за тргнување на
училиште особено внимание да обрнат
при купувањето на ученичкиот ранец, кој
треба да биде квалитетен, со анатомски
обликувани и меки каиши, кои учениците
ќе ги носат на рамениците!
- Несоодветната ученичка торба создава
кај децата не само физички и физиолошки,
туку и психички промени. Интересно е
дека некои анкети спроведени меѓу на-
шите основци покажаа дека голем број
ученици не го сака училиштето ток-
му поради претешката торба. Во страв
нешто да не пропуштат, децата во торба-
та ставаат сè и сешто, а родителите и учи-
телите за тоа не водат сметка. Понекогаш
ученичката торба е тешка и по пет-шест
килограми, што е недозволиво! Толкав
товар не го оптоварува само скелетот на
детето, туку и неговиот срцев мускул -
вели др. Бумбашевиќ и истакнува дека
надлежните мораат да се потрудат секое
училиште да добие шкафчиња во кои де-
цата би ги оставале своите работи.
Тешка како лубеница
Нашиот соговорник предупредува дека
тежината на ученичката торба која ја но-
сат никако не би смеела да преминува
15% од нивната телесна тежина.
- Тоа значи за дете кое има 20 килограми
не би требало да носи ранец кој е потежок
од три килограми. Децата, исто така, тре-
ба да се едуцираат дека се денешниот
тренд ученичката торба да ја носат во
рака или на едно раме може подоцна во
животот да им направи голем проблем -
крив рбетен столб и да донесе хронична,
многу непријатна болка - нагласува др.
Бумбашевиќ
Доколку дете од 20 килограми
носи торба тешка пет килогра-
ми, тоа за него претставува
товар кој изнесува 25% по-
веќе од неговата вкупна
телесна тежина!
- Тоа е исто како возрасен
човек, тежок 80 килогра-
ми, секој ден на работа
да носи лубеница од 20 килограми - објас-
нува др. Бумбашевиќ.
Никој не внимава
Причини за неправилно држење кај школ-
ските деца се и повеќечасовното седење
 Izbor
пред компјутер, недоволна физичка ак-
тивност и нездрава исхрана.
- Апелирам на родителите, но и на учи-
телите, секојдневно да проверат по
торбата на најмладите ученици и да ги
предупредат од неа да ги извадат непо-
требните работи! За тоа е потребно да
се одвојат само неколку минути дневно.
Исто така, неопходно е да се ограничи
времето кое децата го минуваат пред
компјутерот и да се насочуваат на зани-
мавање со спорт и на здрави навики кога
е во прашање исхраната - вели др. Бумба-
шевиќ.
Педагогот и учител во белградското Ос-
новно училиште “Крал Петар I” Мирослав
Маринковиќ вели за Пресс дека заедно
со своите ученици неодамна ги мерел
ученичките торби и тогаш дошол до шо-
кантни резултати.
- Најтешката торба која ја измеривме беше
8,5 килограми, а на своите нејаки плеќи ја
влечеше ученик од второ одделение! За
такви работи да не се случуваат, училиш-
тата мораат да обезбедат простор во кој
децата би ги оставале своите работи, се-
како со поддршка на Министерството за
просвета. За претешките ученички торби
криви се и преобемните школски програ-
ми, кои се причина што учебниците за
основците имаат и по неколку стотини
страници. Од тие учебници би можело
да се исфрли барем 30% од содржината,
а тоа да не се одрази на квалитетот на
ученичкото знаење - предупредува Ма-
ринковиќ.
Дека ученичката торба е претешка, при-
знава и министерот за просвета Жарко
Обрадовиќ. Тој им ветува на првачињата
дека нивната торба ќе биде полесна од
онаа која ја имаа првачињата лани.
- Тежината на секој комплет за првачиња
е поинаква, во зависност од издавачот, од
3,2 килограми до 3,5 кг., што е далеку по-
малку од минатогодишните кои беа тешки
и до 6 килограми - рече Обрадовиќ.
Потсетник за основците
- За плаќање на најосновните ученички
потреби родителите треба да издвојат
околу 30.000 динари. Ученичките книги,
во зависност од возраста на детето, чинат
од 5.049 до 11.101 динари, а за тетратки и
школски прибор треба да се издвојат уш-
те најмалку неколку илјади динари
- За ученичка торба треба да се издвојат
од 1.500 динари па нагоре
- Во прво одделение оваа есен ќе појдат
околу 80.000 првачиња, од тоа во Белград
скоро 20.000, а во Војводина 16.000
- Книжарниците на Заводот за учебници
на почетокот на учебната година работат
продолжено - од 8 до 22 часот
- Книгите на Заводот за учебници можат
да се порачаат и преку “Пошта на Србија”,
по пат на кол-центарот “Пошта” 011/3609-
709, како и преку електронска пошта.
- Освен стандардните продажни места
учебници можат да се купат и во уште не-
колку малопродажни објекти, во неколку
книжарници на “Службен гласник”, “Стол-
бови на култура”, во општина Нов Белград,
салата “Пинки” и други книжарници на
територијата на општина Стар град, Вра-
чар, Раковица, Барајево, Обреновац.
Извор: “Пресс”, Белград, автор: В. Недељковиќ
Kultura i obrazovanie
Бесплатни учебници нема
да има доволно
САРАЕВО - Бесплатни учебници оваа учеб-
на година ќе добијат околу 4.000 основци
во Сараевската жупанија кои потекнуваат
од социјално загрозени родители, деца
од ромска националност, деца од семеј-
ства на загинати бранители и ученици кои
потекнуваат од семејства со три или по-
веќе деца. “Од Федералното министер-
ство за просвета ова година за бесплатни
учебници добивме 60.000 КМ, а од жупан-
скиот буџет 176.000 КМ, што е помалку од
минатата година. Поради тоа моравме да
го менуваме планот на сите деца да им
поделиме бесплатни учебници. Ќе биде
тешко да се осигурат книгите и за најза-
грозените” рече стручниот советник на
Министерството за просвета и наука на
Сараевската жупанија Сретко Жмукиќ.
Пари по жупаниите
Пари од жупанскиот буџет во износ од
38.000 КМ планирани се и за Зеничко -
добојската жупанија. Кога станува збор за
останатите жупании во Федерацијата, си-
туацијата е потешка затоа што повеќето
во буџетот не планирале одвојување па-
ри за учебници. Според информациите
од Федералното министерство за наука,
во тек е потпишување на договор со прет-
ставниците на жупанските министерства
за наука и образование кои имаат обвр-
ска до почетокот на учебната година да
набават учебници. Од буџетот на ФБиХ за
бесплатни учебници за Посавската и Бо-
санско - подринската жупанија планира се
6.700 КМ, на СБЖ ѝ припаднаа 33.000 КМ,
а за Херцегбосанската околу 8.000 КМ.
Овие средства нема да бидат доволни
доколку жупаниите од своите буџети не
осигурат пари за набавка на учебници за
социјалните категории.
Нови книги
“Иако жупаниите минатата година, кога
почна проектот за делење на бесплатни
учебници, се обврзаа да најдат начин
учебниците да ги одржат употребливи за
идните три години, тоа е невозможно”,
објаснува Жмукиќ. “Учебниците кои ос-
новците минатата година ги користеа,
особено за прво и второ одделение, не се
повеќе употребливи. Децата ги користеле
како вежбанки и поради тоа родителите на
децата кои оваа година ќе тргнат во прво
и второ одделение ќе мораат да купуваат
нови книги”, нагласува тој. Истакнува и
дека е во тек собирање на податоци по
училиштата со колкав број употребливи
книги располагаат и колку ќе им недо-
стасуваат, за преку министерството да се
осигури дополнителен сет на учебници за
најзагрозените категории.
Извор: “Дневни лист”, Мостар
27
Подароците под забот на
негрижата
Легат на Вељко Петровиќ
Масите странски туристи во Белград, со
кои се гордееме во време на Егзит и Гуча,
не ги затечуваме како се буткаат пред вле-
зовите на музеите и легатите или на стол-
чиња како чекаат со часови на свој ред.
Српската културна политика со децении
го држи под анестезија музејскиот жи-
вот, па ни генерации Белграѓани немаат
поим што сè би можеле да видат во
својот град и што се чмае и гние зад ка-
танците. Минатогодишната културна
хорор епизода во која дознавме дека
пропаднала куќата на Лубарда и во неа
неговите непроценливи слики, повторно
го оживеа прашањето за негрижа за ле-
гатите во Белград. Со тажна судбина е
и оставината на литератот Вељко Пе-
тровиќ (1884-1967) - неговата куќа во ули-
цата Теодор Драјзер број 32 и во неа
драгоцените културни добра. Овој легат
никогаш не бил отворен за јавност и денес
е во несфатливо запуштена состојба.
Мара Петровиќ, сопругата на еден од
најзначајните претставници на постре-
ализмот во српската книжевност, акаде-
мик, претседател на Матица српска и
Српската книжевна задруга, долгогоди-
шен управник на Народниот музеј во Бел-
град, му ја подари на градот, 1970 година,
неговата лична библиотека со околу 30.000
книги, ракописи, преписки, фотографии,
одликувања како и збирка од околу 390
дела на ликовна и применета уметност,
меѓу кои се сликите на Сава Шумановиќ,
Милош Коњовиќ, Зора Петровиќ...
- Куќата 37 години беше под грижа на
Музејот на градот. Каква била таа грижа
покажува фактот дека од сјаен, раскошен
дом, каде Вељко со сопругата живееше
по пензионирањето, дошла до состојба
на девастација: нема греење, оџакот не е
поправан десет години и од него излегува
дим, фасадата е отпадната, станарите се
во бочниот дел - вели Ана Поповиќ Бодро-
жа, директор на Куќи легати, установа ко-
ја од 2007 година ја презеде грижата за
овој легат.
Веднаш по примопредавањето на оваа
збирка, мораше да биде покрената и по-
стапка за враќање во посед. Оваа куќа,
инаку, не е единствениот белградски ле-
гат чии делови ги користат лица кои за
својот престој немаа правна основа. Ист
проблем е во случајот на легатот на Риста
Стијовиќ, односно Тома Росандиќ, за кој
се грижи Музејот на градот.
Ваквата ситуација создаде е најмногу во
текот на деведесеттите, кога една од бив-
шите управи на Музејот на градот дозволи
вработените работници во Музејот да се
сместат во легатите да живеат. Оправдува-
ње за оваа катастрофална одлука било де-
ка така ќе ги обезбедат објектите и дека
луѓето кои живеат во куќите на славните
уметници и писатели на некој начин ќе ја
сочуваат оставината. Меѓутоа, тогаш се
случило некаде тие луѓе да добијат и ста-
нарско право, така што во легатите на
Петровиќ и Стијовиќ живеат лица кои се
во постапка на иселување, но тие процеси
се долготрајни и ја нарушуваат работата
28 Kultura i obrazovanie
на легатот.
Иако легатите чинат околу 80% на секој
музејски фонд, па музеите всушност по-
чиваат на нив, не постојат официјални по-
датоци колку ги има во Белград, а камоли
во Србија.
Последниот обид да се направи именик
или регистер на легати пропадна 2004 го-
дина. Тогаш Собранието на град Белград
ја основа установата Куќи легати со се-
диште во Кнез Михаилова 46 со цел ова
установа да ја реши проблематиката на
легатите и подароците кои Белград ги до-
бил од 1955 година до денес. Почетната
идеја за основање на Куќи легати беше
обединување на грижата над сите легати
на Собранието на градот, бидејќи било
оценето дека грижата за белградските ле-
гати е лоша (за разлика од Нови Сад кој
има одличен систем на грижа за легатите).
Станува збор за оставини подарени на
градот, а кои градот ги дава на грижа на
музеите.
Директорката Ана Поповиќ Бодрожа вели
дека тогашниот обид да се истражи колку
легати има, помина неславно.
- Испративме прашалник на адресите на
сите музеи, архиви, библиотеки и сите
останати кои чуваат легати, но ни одгово-
ри само третина. Некои установи не ни
знаат кои легати ги имаат или нерадо за
тоа говорат поради нивната состојба. Не
успеавме да направиме регистар - вели
директорката на Куќи легати. Кога, според
нејзини зборови, би бил оформен тим кој
сега би тргнал по Белград и Србија со за-
дача да ги попише легатите, таа работа би
траела три-четири години, според неофи-
цијалните податоци во Белград има околу
200 легати!
Центар за книга
Замислено е овој легат да биде комбина-
ција на неколку зони: приземјето како ар-
хив-депо, првиот кат како зона за поставки
на уметнички дела, плус галериски про-
стор каде би се одржувале гостувачки
изложби; третата зона би била центар за
книга, во соработка со Пен центарот. Тука
би се преиспитувала не само оставината
на Вељко Петровиќ туку и други книжевни
оставини, а замислен е и резиденцијален
дел во кој би отседнувале писатели гости
на Белградскиот саем на книги или други
манифестации.
Извор: “Вечерње новости”, Белград,
автор: Б. Ѓорѓевиќ
Свирепост и бездушност со
ронка човечност
Проучувајќи ги дури од неодамна достапни-
те тајни архиви на КГБ за тајните и смрто-
носни игри во, но и вон ѕидините на Кремљ,
младиот британски историчар Симон Себаг
Монтефиоре во својата опширна книга
“Сталин - на дворот на црвениот цар” на
читателот му дава инсајдерски, скоро воа-
ерски приказ на советските живот и смрт.
Монтефиоре во книгата во издание на
загрепскиот “Профил” низ низа на инте-
рвјуа, лични записи и кореспонденција
со членовите на семејството на Сталин и
најблиските соработници нè воведува во
затворениот круг на трансформација на
“црвениот цар” од силен владетел до бру-
тален тиранин.
Izbor
рака на челичниот мустаклија”. За тоа го-
вори и заклучокот на некогашниот амери-
кански министер за надворешни работи
Хенри Кисинџер откако ја прочитал книга-
та на Монтефиоре. Тој дипломат, имено,
изјавил “мислев дека за Сталин не можам
да дознам повеќе ништо ново, но сум гре-
шел”.
Извор: “Вјесник”, Загреб, автор: Вања Мајетиќ
Најголемиот циник
на американската
книжевност
Делото на Монтефиоре своевидна е хро- “Ѓаволовиот речник” на Амброз
ника на свирепоста и бездушноста, но и Бирс во издание на “Шарен
приказ, колку и да е тоа чудно, и на ху- дуќан”.
маната и незамислива страна на комуни-
стичкиот Џингис-хан, кој на пример сакал
да гледа филмови со Спенсер Траси и
Клерк Гејбл.
Оттаму, проучувајќи го животот на Сталин
низ книгата на Монтефиоре, лесно може
да се повлече паралела со изразот “банал-
ност на злото” кој го патентираше Хана
Арент проучувајќи го Холокаустот и суде-
њето на нацистичкиот злосторник Адолф
Ајхман.
Во ова, како што веќе многумина крити-
чари оценија, ремек-дело, го запознаваме
развојниот пат на едно грузиско момче од
сиромашното предградие, ученик, прија-
тел и човек кој знае да сака, но на свој на-
чин.
Го запознаваме и Сталин како грижлив
татко, но и крут болшевик, раздразлив
манипулатор со човечки судбини, ладно- Бирс создаде речник за слободни духови, а
неговиот бунт против “луѓе со послание” и
крвен убиец и средновековен деспот, кој
“титула” ќе го величаат битниците и Хен-
со леснотија се пресметува со сите кои му
ри Милер
стојат на патот.
Целта на Монтефиоре била да го портрети-
Кога еден речник го дефинира животот ка-
ра Сталин, неговите 20 великаши и члено-
ко “најголема несреќа која му се случува
ви на неговото семејство и да покаже
на секој човек” - тогаш е јасно дека станува
како живееле во единствената култура
збор за генијална дефиниција - духовито
во текот на годините на неговата врховна
и искрено четиво на човек кој одамна го
власт. Како што и самиот Монтефиоре на-
сфатил сиот јад на човечкиот род.
споменува, книгата нема намера да би-
Со својот “Ѓаволов речник” полн со ху-
де историја на неговата внатрешна и над-
морно-горчливи дефиниции и отровни ци-
ворешна политика и воени походи, туку
низми Амброз Бирс (1842-1914?) создал
хроника на неговиот двор, од 1929 година,
културно дело на американската книжев-
кога едноставно е прогласен за “водач”,
ност кое веќе еден век се цитира, а сега, во
па сè до смртта 1953 година.
издание на копривничкиот издавач Кру-
Сталин е прикажан како крајно единствена
нослав Јајетиќ и неговиот “Шарен дуќан”
личност на светската сцена, но многу
(преполн со книжевни деликатеси), им
негови ставови и особини, како што се
е достапен и на хрватските читатели, и
зависноста од смртта како политичко
тоа во интуитивен превод и поговор на
орудие и паранојата, својствени се и за
неговите “другари”.
Иван Ото. Бирс со право ја понел титулата
“најголем американски литерарен ци-
Современа Русија уште не се соочила со
ник и мизантроп”. Влијателен новинар и
своето минато, немало искупувања, што
комунист, активен учесник на Американ-
веројатно уште повеќе фрла сенка на раз-
ската граѓанска војна, слава стекнал со
војот на руското граѓанско општество. Мно-
своите воени новели “Приказни за војни-
гумина Руси би можеле да му замерат
ците и цивилите”, а и со расказите на
на Монтефиоре на потполно отвореното
трагата на Едгар Алан По. “Ѓаволовиот
изнесување на историските факти кои
речник” е издаден во продолженија
многумина најрадо би ги заборавиле.
1881 година, во неделникот The Wasp, а
Книгата, секако, не ја намалува Сталинова-
издаден е 1906 година првобитно со на-
та неизмерна вина. Но, таа ја оспорува
слов “Циниковиот речник”, како дело на
замислата за неговата исклучива одговор-
“разочаран и остарен, тогаш веќе сла-
ност, откривајќи злосторства на целото
вен писател кој секогаш повеќе ги са-кал
водство, како и нивните патила, жртви,
цинизмот и иронијата од млакиот ху-мор
пороци и повластици.
и чистиот и учен англиски јазик од површ-
Се сметаше дека за Сталин и неговата свита
ниот американски говор”.
сè се знае, но оваа книга фрла ново светло
на раздобјето на владеење на “челичниот
 Izbor
Самиот Бирс објавил своја импресивна
програма која и денес го развеселува се-
кој вистински анархист, панкер или едно-
ставно секој човек кој критички мисли за
светот во кој живее. “Еве ја мојата про-
грама: ладно неодобрување на чове-
ковите институции општо земено, вклу-
чувајќи ги сите облици на власт, пове-
ќето закони и обичаи, како и севкупната
книжевност. Нетрпеливост кон нетрпели-
воста, војна против сите луѓе со некакво
послание, презирање на сите можни титу-
ли... Без исповед, без лутина, човековата
јад ќе ја посматрам со нечувствителна
љубопитност, со која се посматра мравјал-
ник”. Накратко, Бирс создал речник за
слободни духови, напишал книги за побу-
на на луѓето кои јасно увидуваат дека
ниедна идеја или систем на мислење на
овој свет не е совршена.
Неговиот бунт против “луѓето со послание”
и “титули” значително подоцна во аме-
риканската книжевност ќе го величаат не
само битниците туку и најголемиот со сите
Хенри Милер во “Раковиот напоредник”.
До својата смрт успеал да приреди и
објави дванаесет книги, меѓу кои “Ѓаволо-
виот речник” зазема посебно место, па и
денес многу често го објавуваат и цити-
раат иако многу записи изгубиле на акту-
елноста затоа што говорат за луѓе, особе-
но политичари, кои на денешниот, дури
и американскиот читател ништо не му
значат. Оттаму во хрватското издание се
нудат околу три четвртини од вкупниот
корпус на речникот со култни дефиниции.
Бирс во својата побуна против сè институци-
онализирано сакал да го истакнува свое-
то “партнерство со нечестивиот”: “Во стре-
меж да ги остварам своите намери,
мислам дека вака или онака, пукав по
многу луѓе, но читателот со пријатност ќе
забележи дека тоа баш и не биле луѓе кои
би заслужиле живо да живеат... Освен тоа,
морав да го земам во обѕир и интересот
на својот соработник. Во пишувањето,
баш како и во препишувањето, крепко ми
помагаше...”.
На Бирс му годело да го сметаат за голем
циник и “подлец”, дијаболична појава и
припадник на “ѓаволовата странка”, па ши-
рел приказни како жените, кога станува
збор за него, од далеку го чувствуваат
приближувањето на “демонска личност”
која само револвер може да ја спаси од
бесот на разјарените...
Имал многу трагичен живот - еден син му
се убил, другиот умрел од алкохол, а же-
ната го напуштила. Бирс по сето тоа, во 71-
та година - 1913, отишол во Мексико (на-
пишал дека “смртта во Мексико е вис-
тинска еутаназија спрема животот во Со-
Kultura i obrazovanie
единетите Држави”), каде наводно поги-
нал борејќи се со единиците на Панчо Ви-
ла.
Накратко, Бирс е зачетник на оние нај-
плодни струи на анархијата кои не дозво-
луваат ни една идеја да стане “света”
и кои знаат дека слободата почнува во
бунтот. Неговиот цинизам е величествен
- не е чудо дека го обожуваат насекаде и
кога човек ќе размисли малку подлабоко
за жалосниот свет околу себе, и самата на
трагата на Бирс би рекла: “знам дека има
полно добри луѓе, само јас не ги позна-
вам”.
Одломки од “Ѓаволовиот речник”
Апатија - шест недели во брак
Алкохол - (арап. Al kohl, боја за очи) - ос-
новна подлога на сите пијалаци од кои се
добива слива под окото
Архитект - човек кој го обработува планот
на вашата куќа и планира обработка на ва-
шите пари
Арогантен - горд и презрив како келнер
Бахус - згодно божество кое старите Грци
го смислиле како оправдание за опивање
Бесмислица - приговор изречен на сметка
на овој извонреден речник
Беднотија - безвредна работа како рели-
гија, филозофија, уметност и наука со кои
разни племиња ги загадуваат подрачјата
јужно од Северниот пол
Благдан (празник) - Верско славење кое
често се одликува со ждерење и пијанче-
ње, често во чест на некоја света личност
која се истакнувала со умереност...
Болка - непријатна состојба на свеста која
може да биде физичка поради некои
проблеми со телото или душевна предиз-
викана од туѓа среќа
Циркус - место каде на коњите, пониите и
слоновите им е дозволено да гледаат ма-
жи, жени и деца кои се однесуваат како
будали
Читање - фаќање на смислата на нешто
напишано, ако ја има. Обично ја нема.
Човек - животно толку изгубено во занесе-
ното размислување за тоа што мисли дека
е, што не забележува што недвосмислено
би требало да биде. Главно занимање му
е уништување на другите животни од соп-
ствена врста, која се размножува со таква
упорна брзина што го зафатило целиот
населен свет и Канада.
Љубомора - збрчкано наличје на љубовта
Извор: “Вијесник”, Загреб,
автор: Марина Тенжера
Одисеја на плочници
Од како се повлече од музиката и се пре-
сели во мало село кај холандскиот град
Утрехт, каде живее со сопругата Холан-
ѓанка, познатиот пејач, гитарист и компо-
зитор на култната група “Азра”, Бранимир
Џони Штулиќ потполно му се посвети на
преведувањето. За неполни две децении,
од како разочаран од распадот на СФРЈ ги
напушти овие простори, легендарниот ро-
кер припремил избрани дела во 12 книги
под наслов “Смејуријада”. Со години од-
биваше тоа да се објави, сметаше дека
тоа никого не го интересира.
Неодамна, меѓутоа, неочекувано попушти,
па белградски “Плато” најверојатно до
29
овогодишниот саем на книги, меѓу остана-
тото, ќе ги објави неговите препеви на
“Илијада”, “Одисеја”, “Махабхарата”, ки-
нески, египетски, сумерски и индиски
епови, живопис на Александар Македон-
ски и три книги посветени нему и на
“Азра”. Наместо 12, избраните дела ќе
излезат во 14 томови, затоа што тука ќе
се најде и “Смејуријада - автобиографија
и коментари”, “Азра - пеени песни” и
“Говореа за Џони - Новински текстови
1977-2004”. Идејата да печати избрани
дела се роди кај сопственикот на “Плато”
Бранислав Гојковиќ, кога го прочита ин-
тервјуто кое во април легендарниот Џо-
ни ексклузивно го даде за “Вечерње но-
вости”. Штулиќ тогаш, меѓу останатото
изјави:
- Тоа е како енциклопедија. Има повеќе
од 5.000 страници. Навистина се обемни
книги. Да речеме, Тукидид го споив. Од
почетокот фалеа последните 11 години
војна. Тоа се наоѓа кај Ксенофон. Се знае
дека Ксенофон прв го објавил Тукидид за
плата, па го зел последниот дел од него и
објавил своја книга. А јас сега сето тоа го
споив. Малку е незгодно, зашто многу од
тоа пишував во шеснаестерец. Сега тој Ту-
кидид има 900 страници, е.. ти. Ти треба ди-
галка да го држиш во рака. Де факто е тоа
рбет на историјата. Ми требаа 18 години
да го напишам. Човек е среќен кога ќе нај-
де нешто на што може да работи, а да е ин-
тересно. Поезијата е кратка. Она што би
застанало во книга од 200 страници, тоа
треба да го собере на една страна и дури
тогаш е поезија. Уште на тоа треба да му
додадеш и мерка, која му доаѓа како на
слика рамка. Според Аристотел, исто така,
мора да биде разбирливо за сите. Значи,
мораш вистински зборови да употребиш.
Пожелно е да ставаш запирки... Ако човек
се зае.. со запирките, целата смисла се ме-
нува.
Мака со
запирките
Главна причина
што одбрал да
преведува антич-
ки списи била што
никако не можел
на наш јазик да ги
чита ни “Илијада”,
ни “Одисеја”.
- Неволјата е што
тргнав од крајот. “Илијада” е “ролс ројс”,
а јас не знаев ни велосипед да склопам, а
камоли “ролс ројс”. Има уште нешто, нико-
гаш во оние песнички кои ги работев не
сум ставал интерпункции. Дури ни голема
буква. Можно е да сум се заеб.., затоа што
големите работи мораат да имаат запир-
ки. Така половина од овие книги има за-
пирки, а половина нема. Тоа е малку екс-
центрично, но најважно е дека зборот
има свој ритам. Јас сум антиталент за
јазици, што е парадокс, но парадоксите
често ги придвижуваат работите. Да рече-
ме, комичар кој живее од тоа, приватно
никогаш не се насмеал. Крваво се борам
каде е буква “ч”, каде “ќ”, а каде е запирка.
Особено таа запирка, таа и во соништата
ме прогонува.
Извор: “Вечерње новости”, Белград
30 @ivot, moda, estrada Izbor
Есенски модни хитови Чизмите преку колена се неизоставни Патенти и нитни незаобиколни
детали
Ако сакате да ги испратите актуелниот
тренд, задолжително набавете еден сти-
лизиран блејзер со пуфкасти ракави, чизми
над колено, крзнен елек или женствена
пелерина

Дизајнерите за сезоната есен/зима

2009/10 ги враќаат во мода блејзерите
кои се нагласена стилизација на машки
сакоа, но и романтични пелерини кои
добро ќе ви дојдат во текот на свежите
есенски денови. Сепак, она што сигурно
ќе биде хит и на нашите улици, секако се
чизмите над колена кои на жените им да-
ваат посебна доза на сексипилност.

Стилизирани машки сакоа за дами

Патентите и нитните кои беа актуелни ова

лето ќе бидат популарни и во претстојната
сезона. Интересно изгледаат на капутите,
јакните или аксесоарот, а особено на дам-
ските чантички.
Извор: “Блиц”, Белград, автор: Оливера Вучетиќ

Што подолго чизмите ги носите оваа го-

дина, тоа вашиот стајлинг ќе биде поат-
рактивен. Во чизми кои преминуваат
преку колената, било да се рамни или
со висока потпетица, нема да остане-
те незабележани, затоа водете сметка ос-
танатата гардероба со која ги комбинирате Откако неколку угледни дизајнерски куќи
да биде што повеќе сведена.
Набавете крзнен елек
За претстојната сезона модните дизајнери
предлагаат блејзери и кардигани кои
имитираат машки сакоа. Благо истакнатата
половина и ефектно нагласените рамена
ќе ѝ ја дадат на вашата комбинација од
облека потребната нота на женственост.
Пелерините се повторно актуелни
Многу дизајнери и оваа есен се држат
до animal print, само што кроевите, ко-га
станува збор за крзното, се далеку поле-
жерни. Ова сезона заборавете на долгите
бунди и подобро определете се за елеци
или кратки јакни кои делуваат младешки.
Кожа,
вештачка или
вистинска,
одлучете сами
Оваа есен во мода се враќаат женствените
Секогаш актуел-
пелерини во кои можете да се замотате
на кожата и оваа
како во наметка, но и оние пократките
сезона е апсо-
како болеро кои ефектно ја нагласуваат
лутен хит. Бајкер-
фигурата. Удобни и топли, ќе ви дадат до-
ски јакни, тесни
за на екстраваганција во комбинација со
кожни пантало-
ролка во контрастна боја.
ни, за што и да се
решите, важно е само да ги следат нитни.
Модниот свет во
проблеми: Escada
заминува во стечај?
јавно признаа дека имаа проблеми во ра-
ботата и најавија прогласување банкрот
или покренување стечај, се чини дека ќе
им се придружи и германската Escada.
Таа угледна дизајнерска куќа, позната по
женска облека, најави покренување стечај
доколку кредиторите не се согласат на ре-
програмирање на долговите и замена за
удел во сопственоста.
Escada, која вработува 2300 луѓе, во со-
општението за јавност напишала дека сте-
чајот ќе покрене поради заканувачката
неликвидност на вложувањата. Рок за ре-
програмирање на долгот истекува, а Es-
cada на кредиторите им понудила 400
евра готовина и десет акции на фирмата
за секои 1000 евра долг.
Во фирмата сметаат дека би можеле
да го избегнат стечајот доколку барем
80 кредитори се согласат на такво ре-
програмирање. Според последните ин-
формации таков договор не прифатиле
ни половина од кредиторите.
Извор: “Национал”, Загреб
Ригорозниот режим за
слабеење на Џенифер
Анистон
Актерката Џенифер Анистон грижливо
внимава на својата линија, па неретко по-
сегнува по разни диети за да се ослободи
од секој непотребен килограм кој тука и
 Izbor @ivot, moda, estrada 31
таму ќе ѝ се поткрадне. Остриот режим на Sharon Tate и уште шест луѓе ги уби сери-
исхрана и напорното вежбање се нејзино скиот убиец Charles Manson и, секако, се
секојдневие затоа што сака да изгледа случи Woodstock. Она што се случи на
како да има 35. старата фарма Maxa Yasgura во Bethel, и
Секој пат кога ќе почувствува потреба да се она што менхетенските промотори го на-
реши од некој непотребен килограм, Џе- рекоа тридневен фестивал за мир и му-
нифер се фрла на строг бескомпромисен зика, се претвори во многу повеќе. Ос-
режим на исхрана. “Секогаш кога сака да вен што Woodstock стана најголемиот
изгледа совршено, Џен тргнува со строга концерт во историјата, тој навистина не-
диета која ѝ овозможува во само пет дена надминливо веќе четири децении носи
да изгуби два и пол килограми”, открива титула на општествен и социолошки фе-
близок извор за магазинот Style Weekly. номен. Ниеден друг настан имено не е
“Таа тоа го прави секогаш, а го правеше и толку коментиран и анализиран како овој
во текот на снимањето на неколку послед- одржан од 15 до 17 август, 70 километри
ни филмови. Тоа неа не ѝ паѓа тешко. Сум од градот Woodstock во државата Њујорк.
ја видела да јаде тестенини само еднаш!”
Четириесетгодишната актерка која овие де-
нови е зафатена со снимање на филмот
“The Bounty” во Њујорк, изгледа подобро
од било кога, а како причина за нејзината
убаво обликувана фигура се наведува
строгиот режим на вежбање.
“Џен станува многу рано, бидејќи снимаме
од 6 наутро до 11 навечер, но без оглед на
тоа е полна со енергија и насмеана. А неј-
зиното тело изгледа неверојатно!”
Пред повеќе од 40 години околу 500.000
луѓе повеќето на возраст од 16 до 30 годи- Но не се само музиката, добрите вибра-
ни дошло на концерт не ни насетувајќи дека ции, љубовта и дружењето на децата на
ќе станат дел од историјата. Би дошле и по- цвеќето она поради што Woodstock ста-
веќе, сигурно уште толку, доколку поли- нал она што е денес. Бил тоа момент кога
цијата не ги блокирала патиштата и прио- хипи генерацијата ги отфрлила традицио-
дите до фармата. Но оние кои се пробиле налните вредности на Америка. Бил тоа
сведочеле на историски настан во текот глас на младите против режимот, војната
на кој три дена и ноќи на сцената се сме- во Виетнам и американската администра-
нувале The Who, Joe Cocker, Jefferson Air- ција воопшто.
plane, Janis Joplin, Creedence Clearwater Re-
До тогаш повеќе млади се доживувале се-
vival, Santana, Grateful Dead, Crosby, Stills,
беси како дел од изолирано малцинство,
Nash & Young, Jimi Hendrix... Концертот во а Woodstock го покажал нивното единство
музичка смисла го означил врвот на тоа и заедништво за кое се верувало дека не
време - собрал феноменални 32 изведува- постои. Иако полицијата стравувала од
Џенифер, наводно, станува веќе во три чи кои ја задолжиле музичката сцена. инциденти, во тоа мноштво циркулирале
часот за да има доволно време за да Еден од најдобрите настапи остварил Jimi само музика, љубов и облаци марихуана.
вежба и своето тело да го доведе во топ Hendrix. Го затворил фестивалот инсисти- И покрај неверојатната маса, не е пријавен
форма. “Бидејќи снимањата почнуваат ниту еден грабеж, силување или судир.
многу рано, таа станува во три за да вежба Тројца умреле од предозирање, еден од
два часа пред снимање. Во филмот глуми пукнување на слепо црево, а едно лице го
улога на 35-годишна затоа сака да биде згазил трактор. Но затоа во текот на тие
фит, но и да ги задржи своите облини. три дена на светот дошле три деца.
Тоа не е ни малку лесно, но успева. Нај- Музичарот Richie Havens, кој го отворил
често комбинира јога со остар режим на фестивалот непланирано пеејќи дури три
исхрана и фитнес. часа, бидејќи другите музичари се за-
Извор: “Тпортал”, Загреб главиле во сообраќајот и не можеле да
стигнат, со гордост се сеќава на тие три
дена. Тој на концертот дошол со хели-
рајќи да настапи последен и при тоа ја из- коптер и така имал чест од птичја пер-
Woodstock - симбол на вел легендарната верзија “The Star Span- спектива да го види мноштвото. “Сè во
младешкиот бунт gled Banner” која станала еден од најмо- мојот живот е поврзано со Woodstock,
ментите во историјата на рокот. За на- како и во животите на другите музичари
стапот добил двојно повеќе кои таму настапија. Тој фестивал, како и
пари од останатите, а оние спуштањето на Месечината, ги одреди
музичари кои слушнале за тоа настаните во подоцнежната иднина”, ис-
организаторите ги лажеле де- такнува Havens.
ка ќе настапи два пати.
Но, Jimi, со оглед на желбата
да настапи последен на Wood-
stock, го виделе многу помалку
луѓе отколку останатите изве-
дувачи. Кога тој дошол на ред
останале само 80.000 луѓе.
Иако многумина ѝ се восхиту-
вале на Janis Joplin, некои
тврдат дека нејзиниот настап
бил еден од најлошите, затоа
Во летото 1969 година се случиле многу што дрогата веќе потполно ја презела. За Организаторите на концертот биле на сто
убави, но и тажни моменти за паметење. разлика од неа, настапот на The Who се маки, бидејќи на почетокот не одело сè
Луѓето слетале на месечината, актерката смета за еден од најдобрите. по планот. Првобитно концертот требало
32 Reporta`i Izbor
да се одржи во местото Willkill, но градот Патување во кафе Сан логата која ги врамува тие лица црна е, тоа
тоа го забранил оправдувајќи се дека е мракот во која карневалот ги пали усни-
помошните тоалети не го задоволуваат Марко те и образите; свиткан, простачки нос ви-
постоечкиот градски правилник. Во при- си како кука што ги фаќа оние под и ги од-
казната се вклучил локалниот фармер Политика ексклузивно објавува одломка од влекува на таа мрачна забава. Не може со
Max Yasgur отстапувајќи го своето поле за книгата новели на Клаудио Макрис “Микро- сигурност да се каже кои се авторите на
космоси” која овие денови на српски јазик
тогашни 50.000 долари. Организаторите тие маски, и покрај вложеното трпение
ја објавува Издавачката куќа Архипелаг во
очекувале околу 200.000 луѓе, колку се превод на Снежана Милинковиќ. За книгата и трудот на научникот како Сан Марко
продадени и влезници, но реката луѓе Микрокосмоси, која говори за Трст и Меди- да е стар храм, но се чини дека тие лица,
која се слевала преку фармата никој не теранот, за ведрината и светлината на или барем некои од нив, му припаѓаат на
можел да ја запре ниту контролира. морето, за Италија и другата Југославија Пијетр Лукан, кој во црквата Сакро Куо-
Затоа организаторите Michael Lang, John и нејзината пропаст, Клаудио Магрис ја до- ре - недалеку од кафето, треба само да
Roberts, Joel Rosenman и Artie Kornfeld, бил наградата “Стрега”, најважното кни- се помине низ паркот или да се искачи по
откако мноштвото ја скинало оградата, жевно признание во Италија. блиската Улица Маркони - насликал два
одлучиле влезот на концертот да го про- ангела во апсидата; ангелите држат два
гласат за слободен. Останатото е историја. запалени кругови, а уметникот језуи-тите
го натерале на тие акробати на веч-носта
да им ги продолжи сукњичките сè до
глуждовите, за да не им се видат андроги-
ните нозе.
Некои тврдат дека извесен број маски му
припаѓаат на Тимел, можеби онаа маска
на дама во другата сала. Претпоставката
е многу лабава; несомнено дека во тоа
време, пред крајот на триесеттите го-
дини, самонаречениот “миленик на ули-
цата”, скитничкиот сликар, роден во
Професорот по новинарство на универзи- Виена, а стигнат во Трст да ја заврши
тетот Quinnipiac Rich Hanley, кој бил на својата автодеструкција, прибавувал во
концертот, Woodstock го нарекува после- кафињата по некоја поднослива вечер
ден грч на револуционерните шеесетти. која на неколку часови му ја ублажувала
И додека на многумина Woodstock им се Ребека Хорн, The Feathered Prison Fan, 1978. неможноста за живеење. Му подарувал
чини како ветување на една прекрасна некое мало ремек-дело на некаков богат
ера, се случило сосема спротивното. Сан Марко е Ноев кораб во кој, без прио- трговец од Трст, мецените за кои уметни-
“Набргу по концертот децата на цвеќето ритети и изземања, има место за сите, ците биле смотани, разиграни мечки, а за
се откажаа од тоа да го сменат светот, си за секој пар во потрага по засолниште возврат добивал обилно пијалак кој му
ги скратија косите и се вработија, а со ра- од дождот, а и за оние неспарените. На- овозможувал да ја помине вечерта и кој,
ботата ѝ дојде и крајот на забавата. Се вистина, никогаш не сум ја разбирал онаа малку по малку, го испраќал на дно. (...)
случи отрезнување и до 1971 година приказна за потопот, понекој уште се На шанкот сјаат садови со овошје и шиши-
сите идеалисти исчезнаа. Хипиците де- сеќава на зборовите на господинот Шен- ња шампањ, ребрестиот црвен абажур е
нес станаа републиканци. Наместо LSD хут, човекот за сè од блиската синагога, искричава медуза, во висината лустерите
земаат вијагра и полека ја губат косата”, изговорени додека дождот добувал по блескаат и се брануваат како месечини во
четириесет години по Woodstock комен- стаклото, а големите, модри дрвја во вода. Приказната вели дека Сан Марко
тира Hanley. паркот - при крајот на Улицата Батисти, е отворен на 3 јануари 1914 година - и
од левата страна кога ќе излезеш од ка- покрај опирањата на Конзорциумот на
фето - ги виткал под металното небо. меанџии на Трст кои залудно му се об-
Ако потопот бил казна за гревовите на ратиле на царко-кралскиот намесник
овој свет, тогаш приказната би требало за да го спречат отворањето. Се збору-
да заврши еднаш засекогаш, зошто да се ва и дека веднаш станал зборно ме-
уништува, а потоа да се почнува со гра- сто на иредентистичката младина, а и
дење од почеток? Како потоа да било по- работилница на лажни пасоши за анти-
добро; напротив, уште повеќе кланици и австриските патриоти кои сакале да по-
суровости, а никаде потоп, уште повеќе, бегнат во Италија. “Лесно ѝ било на таа
со ветување дека животот на Земјата не- младина”, мрморел господин Пихлер,
ма да се искорени. бивш оберлајтнант на галицискиот фронт
Со тоа се сложува и директорот на музејот Од каде толкава милост за подоцнежните во времето на кланицата 1916, “лудо се
Bethel Woodstock - Wade Lawrence кој ве- убијци, а никаква за нивните претходници забавувале со тој проток на исечени и
ли дека ситуацијата се променила веќе че- кои се подавија како глувци? Требало да залепени фотографии, како да земале
тири месеци по Woodstock, кога во де- знае дека со секое живо битие, животно една од овие маски и ги ставале на лице,
кември е одржан Altamont Speedway кон- или човек, во коработ влегувало и злото; не размислувајќи дека таа иста мас-ка
цертот во Калифорнија кој завршил во тие типови, над кои се сожалил, во себе може да повлече во мрак во кој се исчез-
крв. Децата на цвеќето се уморија и ги из- носеле зародиши на епидемии на омраза нува, како што во тоа време повлече
губија илузиите. и болка, епидемии на кои им се судено да многумина од нив, а и нас, ви Галиција или
Го покажува тоа неуспешниот случај на избиваат сè до крајот на овој свет. И го- на Крас... И да не претеруваме, како след-
Michael Lang, кој не успеал во својата наме- сподин Шенхут би го испивал своето пиво, ните жандарми и полицајци - во ред,,
ра да организира фестивал со кој би се сигурен дека работата се завршува тука, би било грдо, сè растурено и скршено,
одбележале 40 години од тој настан. Де- затоа што тој можел да каже било што за а така убав кафе... но Австрија, сè на сè,
сет милиони долари трошоци ниеден по- израелскиот бог, да фрла по него со дрвја и била цивилизирана земја, намесникот
тенцијален донатор не сакал да преземе камења, сè останува во семејството. Некој Де Фрискен, дури и во време на војната,
на себе покажувајќи дека Woodstock е друг, пак, би испаднал многу нетактичен им се извинувал на иредентистите каков
едноставно неповторлив. Но сепак сите а, понекогаш, и многу прост. што бил Силвио Бенко што го држи под
се сложуваат дека тој тридневен спој на Вие сте потполно разбушавени, одете до специјален надзор, затоа што тоа би-ла
љубов, мир и музика секогаш ќе остане тоалетот и средете се, му рекла тогаш, наредба одозгора. Да постои уште Цар-
симбол на младешкиот дух и вербата де- строго, старата госпоѓа. За да стигнеме до ството, сè би било исто, светот и натаму
ка музиката и љубовта можат да го сменат тоалетот, од салата каде се наоѓа шанкот, би бил еден кафе Сан Марко, а зарем е
светот. поминуваме под маски, под очите кои тоа малку ако погледнете таму, надвор?”
Извор: “Вјесник”, Загреб, откосо гледаат, желно и уплашено. Под- Во Сан Марко триумфира, витална и крва-
автор: Ана Лоњак Божичевиќ
 Izbor
ва, различност. Стари капетани на долга
пловидба, студенти кои спремаат испити
и проучуваат љубовни маневри, шахисти
нечувствителни за сè што околу нив се
случува, германски туристи привлечени
со ситните натписи посветени на малите
и големи книжевни величини на кои овие
маси се навикнале, молчеливи читачи
кои ги критикуваат злите времиња, мудри
бунтовници, несфатени гении, понекој
имбецилен јапи, тапи кои полетуваат во
воздух како почеста стрелба, особено
кога господин Брадаскја, кој повеќе па-
ти веќе лажно се претставувал - меѓу ос-
танатото, тврдел дека има диплома - и ко-
му се судело поради тоа, спокојно нуди
пијалак на секој кој ќе наиде или пројде
покрај него, наредувајќи му на келнерот,
со тон кој не дозволува одбивање, сè да
му стави на сметка.
Reporta`i 33
бодиме од нашето Јас како од кора. снимил затоа што Алан Паркер е многу
Светот е неистражена длабочина во ко- сложен режисер, како и Дарен Аронофски
ја пишувањето преплашено и упорно се кој го режираше филмот “Борач” и за кого
спушта. Пишување, прекинување, муабе- рече дека е “многу талентиран курвин
тење, играње карти; смеа од соседната син”.
маса, профил на жена, неодминлив како Неговиот следен голем проект е “Iron
судбината, вино во чашата, позлатена Man 2” кој повторно го режира Џон Фавро
боја на времето. Часови течат пријатни, и повторно го глуми Robert Downey, jr.
безгрижни, скоро среќни. “Во младоста не се заебавав со јунаци од
Внурнување во море, само миење на ра- стрипови, им се восхитував на спортските
цете во плитката и млака вода на лагуната,
јунаци”, рече Рурк кој вели дека му се
ставање на лицето под фонтаната во восхитувал само на еден актер, Ерол
блискиот парк, како тогаш после трчање Флин. Кога почна да се разговара за
по снегот така бел што изгледаше син, под
таблоидни теми како што се неговите ку-
мал извор на онаа лединка во шумата ка- чиња, Рурк рече дека има пет кучиња, но
де елените доаѓаа на поило, во светата откако пред неколку месеци умрело не-
вода на црквата Сакро Куоре, во Улицата говото најсакано куче Локи, престанал
Ронко, така свежа. Во суштина, сè е толку
да ги води со себе на патувања. А тогаш
близу, на два чекори. Кој сака да протегне
една девојка го праша што повеќе му се
нозе и да направи мал круг околу светот,допаѓа, да се појави на црвениот тепих
Сан Марко има одлична положба. со своите кучиња или со згодна девојка,
Извор: “Политика”, Белград Рурк рече: “Ова е најдоброто прашање
денеска” и ја замоли да се заврти да види
каков задник има, што новинарката и го
направи. Сепак, на прашањето за жената
Кафе со Рурк: Ја заебав на неговиот живот одговори “сеуште ја
својата кариера барам својата фатална жена”.
Извор: “Национал”, Загреб

Гуча како музика

“Во суштина, јас бев вљубен во неа, но
не ми се допаѓаше, додека јас неа ѝ се
допаѓав, но не беше вљубена во мене”,
вели господин Палич, роден во Лошињ,
резимирајќи го мачниот љубовен роман.
Кафето е бруење на гласови, неповрзан и
едноличен хор, освен по некој извик на
масата на шахистите или, навечер, клави-
рот на господин Плини - понекогаш рок,
почесто подводничка музика од времето
меѓу двете војни, во твоите црни очи се
пали желба, и приказната продолжува по
чекорите на мелодичниот кич. (...)
Гласови се подигаат, мешаат, гаснат,
зад грбот, кон дното на салата, се слуша
шум на бранови. Звучни бранови се
оддалечуваат како кругови од дим, но
понекаде и понатаму постојат. Секогаш
ги има, светот е преполн со гласови, некој
нов Маркони би можел да измисли апа-
рат кој сите би ги фатил, бескраен жагор
над кој смртта е немоќна; бесмртни и бес-
телесни се душите ултразвуци кои лутаат
по универзумот.
Во Сан Марко никој не негува илузија
дека источниот грев не е сторен и дека
животот е девствен и невин; затоа на не-
говите посетители е многу потешко да им
се поттури некој фалсификат, влезница
за Ветената земја. Да се пишува значи да
се биде свесен дека не се наоѓаме во Ве-
тената земја и дека во неа никогаш нема
да стигнеме; но да се пишува значи и
упорно да се чекори кон таа земја, низ
пустина. Седејќи во кафето, патуваме, и
како во воз, хотел или на улица, ги носи-
ме само неопходните работи, на ништо
не може да му се наметне фалбаџиски
индивидуален печат, не сме никој и ни-
што. Во таа фамилијарна анонимност,
можеме да се замаскираме, да се осло-
Micky Rourke (фото Т. Смољановиќ)
Со шешир на главата, неизбежните очила
за сонце и елек облечена на пола гради,
Мики Рурк се појави во Сараево на средба
со новинарите и гостите на фестивалот
наречена “Кафе со...”. Доцнеше 35 мину-
ти со објаснување дека го спречила со-
обраќајната гужва, иако хотелот му е од-
далечен сами 300 метри од местото на
средбата, разговорот траеше 25 минути,
пократко од кога се разговараше со други
актери, но сè му беше простено, особено
во моментите кога признаваше дека сам
си ја упропастил кариерата.
“Бев неодговорен што 13 или 14 години не
снимав, си ја заебав кариерата. Се вратив
со филмот “Sin City” на Роберт Родригез,
иако не верував дека ќе добијам прилика
да се вратам. Во Холивуд едвај добиваш
една шанса а јас добив дури две. Грозно
се чувствував, но спортот ме научи да се
борам до крај, дека не сум мртов”, објасну-
ва Рурк кој сепак снимал филмови во тие
13 или 14 години но тоа биле главно без-
вредни филмови. Како бивш боксер се од-
несувал спортски, односно бил упорен.
“Навистина сè заебав, пред 15 години на
сите им зборував да ми го бацат газот, и
тоа како се заебав”, се сеќава на деновите
кога беше славен.
Сеќавајќи се на осумдесеттите години
говореше за своите филмови кои го про-
славиле, па така за “Барска мушичка” рече
дека во тоа време не пиел, а писателот
Чарлс Буковски во тоа време пиел со не-
говиот брат додека него го сметале за
слабак, а за филмот “Ангелско срце” во
кој глумел со Роберт де Ниро рече дека
бил еден од најтешките кои некогаш ги
Кавалот, хармониката и
трубата. И Србите
Психолошката состојба: “Денес сме, утре
кој знае кај сме!” српската музика ја изразува
избегнувајќи ги ориенталните скалила, а ги
заменува со трилери и останати украси
достојни за француската барокна музика.
Од друга страна, “црни” оркестри изведу-
ваат едноставна визија на турските двор-
ски и воени оркестри, која е агресивна и де-
ликатна во таа мерка што на слушните ор-
гани на Европјаните им е несфатлива.
Овчарскиот кавал како да исчезнал од
музичката традиција на српските селани.
Селаните, со една нога во село, со другата
во град, засрамени и преплашени од својот
атавизам (кој тогашната “самоуправна
власт” го прогласи и за примитивизам),
се откажале од инструментот кој со својот
интимен и треперлив звук можел да ги
потсети на селото: родителите, овците,
брдата над потоците. И, не дај Боже, во-
деницата „поточара“.
На нивна среќа, звукот на кавалот на Сава
Јеремиќ се преметнал во звукот на “техно-
лошки понапредната” хармоника, кој го
воспоставија Радојка и Тине Живковиќ.
“Граѓаните од село” не мораа веќе да се сра-
мат од кавалот и своето потекло. Патем,
звукот на хармониката го поврза со себе
34 Reporta`i Izbor
и звукот на гајдите и направи момчињата дека “дерт” - чувството е можно да се тикнуваат размислувања и за можностите
од село да не се срамат од своите “шими” доживее само низ ориенталните скали- за зачувување на националниот иденти-
чевли и бели чорапи. Од друга страна, ла и непарните ритами. “Дерт” (или тет, кој под притисок на економската и
младите хармоникаши успеаја со вештите “севдах”) е чувство својствено на сите бал- културната глобализација, станува запра-
транскрипции на делата на европската кански народи и со корени е врзано за шан и во причините и во целта на своето
класична музика и делата оригинално на- поезијата и уметноста на Истокот. Овој постоење. Од друга страна, уверението
пишани за овој инструмент да востано- израз ја означува психолошката состојба: дека соборот во Гуча е - профан, а “Егзит” -
ват школа за класична хармоника која е “Денес сме, утре кој знае кај сме!”, или елитен, отвора прашање за разбирање на
една од најценетите во светот. Сепак, тра- будистички скратено: “Денес сум - утре поп и рок музиката. Како да се заборава
дицијата на кавалот исчезнала веќе во не сум”. Ова чувство српската музика го дека “Егзит” ја репрезентира “светската
предградијата на српските градови. Тивки- изразува избегнувајќи ги ориенталните народна музика”, и дека, во суштина,
от “дерт” потполно го заменила хармони- скалила, а ги заменува со трилери и оста- овие два фестивали не се “скарани”.
ката, дали затоа што Србите повеќе сакаат нати украси достојни за француската ба- Или, како што одамна рече еден дедо
полифонија од едногласието? Токму ка- рокна музика. Од друга страна, “црни” одговарајќи на новинарско прашање за
ко што, се смета, Мокрањац со своите оркестри изведуваат едноставна визија на музичките вкусови на неговите внуци:
полифони хорски дела ја изневерил визан- турските дворски и воени оркестри, која е “Едно сака народно, друго забавно!”
тиската музичка традиција и начелата на агресивна и деликатна во таа мерка што (Авторот е пијанист, книжевник и
ортодоксната грчко-православна музичка на слушните органи на Европјаните им професор на Музичката академија во
пракса. е несфатлива во своето психолошко ме- Белград)
Трубата во српската традиција ја вовел андрирање. Овие поделби измешани се Извор: “Политика”, Белград,
чешкиот Евреин Јосиф Шлезингер, ка- во естетскиот шпил на карти на слушате- автор: Милош Петровиќ
петан - капелник на кнезот Милош Обре- лите, а повеќе и го заборавиле одамна
новиќ. Шлезингер основал оркестар кој изреченото тврдење кое го изрекол леген-
изведувал војнички маршеви, во нив дарниот пејач Предраг Цуне Гојковиќ. Ре- Заминување во историјата:
спојувајќи го српскиот фолклор и за- кол дека српската изворна музика може
падната традиција. Со негова заслуга да се пронајде само во селата кои се нао- Убиството на Ориент
трубачите станале и дел од војничкиот ѓаат над 700 метри надморска висина. експрес
состав. Звукот на трубата, наменет за Во текот на изминатата деценија трубач-
поттикнување на војничките и патриот- ките ансамбли ангажирале за свои по- По 12 декември активна ќе остане само ли-
ските чувства, војниците трубачи го до- треби и поголем број на теми од фил- нијата од Кале преку Париз до Венеција со
неле во своите села и му го смениле ка- мови и телевизиски серии. Една од по- карта од 1.550 фунти
рактерот. Се случила уште една необична популарните обработки е и темата од
“српска инверзија” - повикот во бој заме- серијата “Отпишани” која ја компонирал
нет е со повик на оро. џез-саксофонистот Миливоје Миќа Мар-
Србите, кои мирни раздобја во последни- ковиќ. Аранжманите на поп и рок хито-
те два века доживувале само како одмор вите пленат со својата наивност, но често
меѓу војни, не се разделувале од војнич- и со луцидни и имагинативни идеи. Фено-
ката труба. Ја донеле во своите села како менот на дувачките оркестри станал и
дел од воените спомени, баш како што и заштитен знак на Србија, како и ракијата.
деловите од војничката униформа станале Интересни се и обидите на странски
и дел од нивната носија. Така трубата го ансамбли кои не учествуваат во натпрева-
заменила кавалот, токму на начин на кој рувачкиот дел од програмата на Гуча. Нив- По 126 години патешествија на големите
во западната музичка традиција моќниот ните настапи прецизно ги покажуваат поети, писатели, познати љубовници и
клавир го заменил звукот на крепкото карактеристиките, одликите и мааните романтични авантуристи, најпознатата
чембало. на српскиот менталитет. Иако понекогаш линија во историјата на европската желез-
Настанувањето на дувачки оркестри беспрекорно увежбани, иако е очигледна ница Ориент експрес ќе биде избришана
уследило како природна појава, која и нивната желба потполно да овладеат со од возните редови. Со оглед на тоа дека
морала да го проследи и означи секој по- компликуваната орнаментика и артикула- неговата траса на повеќето етапи ја заме-
важен друштвен настан. Сепак, српската ција, овие ансамбли не успеваат да ги ниле неколку пати побрзи, модерни возо-
кафеана, која сеуште претставува најва- пренесат чувствата на “дерт” и “чивијаш- ви, линијата од Виена до Стразбур ќе биде
жен дел од српскиот парламент, им ки”-от дух кои се и најкарактеристични во функција до 12 декември. Активна ќе
се приклонила на помалите ансамбли особини на српскиот менталитет. Верувам остане само трасата на луксузниот ве-
(виолина, хармоника, контрабас), чија дека нивните настапи српските трубачи нецијански Симплон Ориент експрес со
звучност не е толку агресивна како српска- ги оценуваат концизно и прецизно: “Уба- шински возила од 20-тите години на ми-
та дувачка “џез биг бенд” постава. во свират, ама не се - зезнати!” Со овој натиот век, во кој патниците за возење во
Американската поделба на “црн” и “бел” “зезнат” елемент Србите се гордеат, а еден правец од Кале преку Париз до Вене-
џез забележителна е и во српската на- и кога би сакале да се откажат од него, ција ќе мораат да платат 1.550 фунти.
родна музика. Повеќевековната турска не би успеале: музичката орнаментика, Почеток
окупација успеала и кај нас да направи “зезнатите” трилери и пасажи, се пре- Возот овековечен 1934 година во рома-
музичка поделба: југот на Србија се сликуваат и во српскиот парламент, пар- нот на Агата Кристи (Убиство во Ориент
приклонил кон турско-ориенталниот му- тиските судири, печатот, законите и “ра- експрес) некогаш поминувал низ Франци-
зички јазик. Пречесто се заборава дека досната” желба - “на комшијата да му ја, Германија, Австрија, бивша Југославија,
и турската музика своето потекло ѝ го цркне кравата!” Ова гесло, кое сликовито Романија, Бугарија и Турција, до чиј гла-
должи на долгата персиска традиција го објаснува српскиот менталитет, воед- вен град престанал да сообраќа уште
и дека не е никакво чудо што “техеран- но, но и парадоксално, крие во себе и 1977 година. Од моментот кога 1883 го-
скиот” звук преовладува во српската но- патриотски чувства, така што на стран- дина прокрстарил по европските пруги
вокомпонирана “народна” музика (која, ците оваа маса од дивергентни податоци бил собиралиште на аристократи, богати
патем речено, повеќето српски медиуми им е несфатлива во таа мерка што ком-
упорно ја нарекуваат “фолк” музика!). Ка- пјутерските стручњаци веројатно се
ко и поделбата на “црн” и “бел” џез и кај откажале од изработката на програма која
нас е забележителна поделбата на “црни” би можела да го објасни и прикаже психо-
и “бели” дувачки оркестри. Секако, “црни- лошкиот профил на српскиот народ.
те” се ромски, а “белите” - српски. Соборот во Гуча со своето постоење
“Белите” трубачки оркестри ја сочувале укажува и на односите на полето на от-
српската традиционална музика, иако секогаш магичните одредници: локално
понекогаш се присилени да му подлег- - глобално, национално - космополитско,
нат на притисокот на пазарот, кој смета елитно - профано. Овие одредници пот-
 Izbor Reporta`i 35
бизнисмени и уметници. маси поставени покрај прозорците за како плетенка со бел сос од путер, црвен
Првото возење привлекло големо внима- патниците да можат да уживаат во сли- кавијар или црвени рибизли растурени
ние. Во Париз стигнале не само угледни ковитите пејзажи. Во возот од самиот по- по чинијата - пишува Вагнер за гастро-
граѓани туку и мноштво љубопитници номските волшепства од Ориент експрес,
кои сакале да го испратат возот. Во то- споменувајќи ги неговите познати патни-
гаш најлуксузните видени вагони се на- ци и приказните зачинети со сладникав
товариле Французи, Германци, Турци, Ав- дим од извиените лулиња и вкусот на
стријци. Самиот израз Ориент експрес не коњак кој зашеметува, меѓу кои, вели, нај-
преставувал некоја одредена компанија, честа била онаа за животот и мистиката
туку вид на услуга втемелена во дамнешни на најинтригантната жена, во со војна ве-
времиња. ќе зафатената Европа, за Мата Хари.
При влегувањето патниците ги дочекувал
стјуард во ливреја, кој би ги испратил

четок немало место за тренерки, патики

или фармерки. Од гостите се очекувала
елеганција, особено во вечерните часо-
Утро во Трансилванија

На патувањето Париз - Истанбул се тргну-

вало од Париз од Gare de L’est, старата ста-

до купето и се грижел за нив во текот на

целото патување. Не жалел пари за пре-
красен кристал, избрана гастрономска
понуда и првокласни вина... Колите за
спиење имале кабини за дваесет патници
и два тоалета со простор за миење. Бил
обезбеден дури и сапун, што бил необи-
чен луксуз за она време. Во текот на возе- ница на овој воз. Вечерата е сервирана во
њето за патниците на многу станици бил текот на преминот покрај швајцарските и
организиран и свечен дочек, а официјални
дочеци биле приредувани на станиците
во Виена и Будимпешта.
Реставрација
Оригиналните вагони од 20-тите и 30-ти-
те години од минатиот век подоцна се ви, и вечерните одела и фустани се не-
реставрирани, така што возот сеуште го
што без што не се тргнувало на пат. На
красат мозаички подови, луксузни ма- повеќедневните линии на патниците им
теријали, богати интарзии, рустични биле обезбедени коли за спиење во кои
ламби и неизоставните детали од месинг.
секое купе во текот на денот се претворал
Поточно, триесеттина вагони од 1920 во интимен мал салон.
година собрани се ширум Европа, за Специјалитети
врвните мајстори на својот занает од старо
Велат дека немало поголемо уживање
железо да го создадат новиот венецијан-
од она кога стјуардот во рана зора ќе ви
ски луксузен приватен воз - Симплон донесе богат појадок во купето, па со ут-
Ориент експрес, кој од 1982 година па-
ринско кафе и кроасани ги набљудувате
волшебните пејзажи. Во вагон-барот и
дури неколку потполно различни вагон-
ресторани специјалитетите се избирале
во согласност со најголемите светски гот-
вачи. За тоа како најпознатите меѓу нив се
бореле своите специјалитети да ги овеко-
вечат во сеќавањата на светската елита
своевремено во Алманахот Гастро бисери австриските Алпи. Наредниот ден се ру-
пишувала публицистката Сандрина Ваг- чало во близина на Виена, а вечерата е ор-
нер. ганизирана во будимпештанскиот хотел
тува по Европа во уште поголем сјај. - Вечера во Симплон Ориент експрес Мариот. По еднодневно разгледување
Композицијата вагони за дневни линии посебно е доживување. Шефот на куј- на Будимпешта, навечер се тргнувало за
така се опремени со удобни фотелји и ната е обично еден од најпознатите фран- Романија. Во утринските часови возот
цуски готвачи, кој се труди да понуди нај- поминувал низ Трансилванија, доаѓал
вкусни и најразновидни специјалитети до планинското гратче Синај, а потоа
и виртуозни мајстории на легендарната го продолжувал патот до Букурешт. По
француска кујна. Обедот почнува со паш- разгледувањето на романската престол-
тета од гуска или мали залаци морски нина и одмор во хотел возот би се упатил
плодови, деликатно сервирани во оклоп во Бугарија, а оттаму во Турција и кон
од морски еж или јастог спремен во гли- крајното одредиште Истанбул.
нен сад со морски алги и најубави, свежи Извор: “Стандард”, Белград,
ракови. Следно јадење на менито би автор: Катарина Вуковиќ
можела да биде риба лист, сервирана
36 Patuvawa i patopisi
Грац, типична Австрија паркот околу замокот е прогласен за јавна
површина уште 1839 година. Во рамките
Градот во кој студирал Никола Тесла, ток- на замокот е и саат-кулата Uhrtrum, сим-
му благодарение на студентите има добар бол на Грац кој може да се најде на по-
ноќен живот, а најдобрите пабови се веќето разгледници. Во паркот околу за-
сконцентрирани во стариот град и околу мокот има неколку многу пријатни кафеа,
универзитетите. а она покрај кулата Uhrtrum има најдобар
поглед на стариот град.
До Шлосберг може да се стигне со воз-
душна железница или жичара (Schloßberg-
bahn) или лифт (Schloßberglift), или по
старите криви патекички.
Hauptplatz е плоштад со трапезоиден
облик, настанат во 17-иот век и од тогаш
претставува центар на градскиот живот.
Фото: Flickr
Izbor
Островот на реката Мур требало да биде
привремена градба само во текот на 2003
кога Грац бил престолнина на културата,
но останал како трајна туристичка атрак-
ција. Хипермодерната, 50 метри долга че-
лична конструкција всушност е покриен
остров на реката Мур кој плива, а од бре-
гот е поврзан со мостови и заврзан со син-
џири. Во внатрешноста на островот се на-
оѓаат кафе, ресторан, амфитеатар, како и
игралиште за деца.

Грац му го должи своето име на некогаш-

ното словенско население, кое му дало
име Градац по малата тврдина на густо
пошуменото брдо. Подоцна називот му
е променет во Грац. Името Грац се јавува
прв пат во 1128 година.
Градот се наоѓа во југоисточниот дел на
Австрија, блиску до словенската граница
(околу 30 км). Виена е оддалечена околу
200 км северно или 2 и пол часа возење.
Климата во градот е умерено континентал-
на со благо влијание на планинската кли-
ма од блиските Алпи. Просечната годишна
температурата е 9,4°C, а просечната коли-
чина на врнежи 818мм со 92 дождливи
денови во годината.
Вториот по големина град во Австрија,
Грац има околу 300.000 жители, од кои
40.000 се студенти, поради што ноќниот
живот е развиен и разновиден.
Пабовите, кои сè повеќе личат на оние
во Ирска и Англија, сконцентрирани се
околу историското јадро на градот, кој е
совршено сочуван. Друг дел на градот ка-
де исто така доминира забавата, сместен
е во околината на универзитетот Karl-
Franzens, западно од центарот. Во градот
има 6 универзитети.
Студентскиот живот денес му дава ритам
на Грац, а еден од овдешните студенти
бил и Никола Тесла од 1875 до 1877 го-
дина. Грац е и родно место на Арнолд
Шварценегер.
И покрај тоа што Сојузниците жестоко
го бомбардирале во текот на Втората
светска војна, квартовите од 19-иот век
источно од стариот град, останале скоро
недопрени, и прошетката по улиците на
центарот може лесно да исполни два до
три туристички денови.
Атракции
Grazer Schlossberg (Грацер Шлосберг) е ла на модерната уметност настанати во
замок на врвот на брдото во центарот, и текот на претходните четири децении.
е главна туристичка атракција на градот, а
Фото: Flickr
Од Hauptplatz поаѓаат сите главни шо-
пинг улици, како и трамвајски линии.
Плоштадот е начичкан и со киосци (Wür-
stelstände) каде мештаните често навра-
ќаат од нога да изедат франфуртска коба-
сица со сенф или рен, и парче сочен црн
леб. Во последно време со доаѓањето на
имиграцијата сè повеќе има и источњачки Landeszeughaus е музеј на оружје со ед-на
специјалитети како falafela и donera (giros). од најдобрите колекции на светот, распо-
На овој плоштад се наоѓа и импресивната редена на пет ката. Грац бил значајно во-
зграда на градското собрание Rathaus. ено упориште при обидот на Турците да
продрат во западне Европа, и секогаш
имал многу повеќе војска и оружје откол-
ку Виена. Импресивниот арсенал на пуш-
ки, оклопи и ладно оружје датира главно
од 16 и 17 век. Музејот е сместен во ори-
гинално складиште за оружје, зграда од
17-иот век.
Kunsthaus е музеј на современа уметност,
сместен во спектакуларна модерна град-
ба која потсетува на гигантски синкав
меур, како симбол на хармоничната коег-
зистенција на стариот и новиот Грац.
Зградата Kunsthaus е во директен кон-
траст кон старите традиционални куќи
и покриви покриени со керамиди кои ја
опкружуваат. Изградена е 2003 година, во
годината кога Грац бил културна престол-
нина на Европа, а во неа се изложени де-

Пазарот Kaiser-Josef-Platz е главен град-

ски пазар каде може да се најде најква-
литетната храна во градот. Пазарот има
огромен избор, а се отвора веќе во 6
наутро. Голем сектор од пазарот одре-ден
е за продажба на органски одгледа-ни
производи, а специјалитетот на покраи-
ната Штаерска чиј главен град е Грац е ма-
 Izbor Avtomobili 37
слото од семки од тиква. Dacia Sandero Stepway препознатлива сигурност.
Иако официјални слики на внатрешноста
стигна во Европа сеуште нема, од Рено тврдат дека ентерие-
рот ќе биде црн со истакнати бели шевови.
Dacia на салонот за автомобили во Зад воланот, благо подигнатото седиште
Барселона го прикажа новиот Sandero на возачот придонесува за удобноста, а
Stepway, мал SUV на база на Sandero незаобиколно е и уживањето во возењето.
hatchback со поголемо одвојување од
земја, но без погон на сите четири тркала.
Така Stepway, како и “обичниот” Sandero
ќе е со погон само на предните тркала.
Ако оваа Dacia ве потсетува на некој мо-
дел, знајте дека е во прашање потполно
Gemaltes Haus, во превод Насликана куќа, идентичен Reno Sandero Stepway кој се
е зграда во централната улица Herrenga- произведува јужноамериканскиот пазар.
sse на чија фасада сликарот Johann Mayer
насликал фрески со мотиви од грчката и
римската митологија.

Зависно од пазарот за кој е наменет,

Stepway ќе биде бензинец од 1,6л и 90
коњи или со дизел мотор dCi 70 од 1,5л
и 70 коњски сили. Со контролирана по-
Со своите затегнати линии, Dacia Sandero трошувачка од 7,6 л./100км односно
Stepway ќе го освои помладите купувачи, 5,3л/100км (во мешовито возење) Step-
во потрага по возило кое е финансиски way ја потврдува својата привлечност.
исплатливо, а го карактеризира силна по-
себност. Во сериската опрема се достапни
три металик бои: платинесто сива, сива
comete и огнено црвена.

Сместување

Jugendhotel & Jugendgästehaus Graz е

хостел каде може да спие за нешто преку

Dacia Sandero Stepway се произведува

Stepway има одвојување од земја за цели во фабриката со сертификат ISO 14 001
20 сантиметри во однос на Sandero, а од во Питести (Романија), а содржи повеќе
козметичките детали тука се црни маски од 5% рециклирани пластични делови
на светлата, хромиран раб на маската, додека е можно да се рециклираат до
алуминиумски фелни, 16’’ ретровизори, 95% возила на крајот на векот на траење.
кваки на вратите и ат хромирани прагови Понатаму, Dacia Sandero Stapway dCi 70
20 евра по лице. Слични се цените и во или хромирана цевка на ауспухот, наба- има емисија на CO2 ограничена на 140г/
хостелот Central Backpackers. брените браници кои треба да дадат км поради што ги задоволува условите за
Во близина на железничката станица робустен изглед, како и мноштво на потпис Dacia eco2.
има голем број мошне удобни хотели од хромирани детали кои треба да потсету-
средна категорија каде може да се најде ваат на некои поголеми џипови, му да-
двокреветна соба од 60 до 100 евра. ваат на Stepway спој на спортски каракте-
ристики и профинетост. Нови се и покрив-
ните носачи како и светлата за магла и
Како да стигнете штитениците околу лаковите на тркалата.
На локалниот аеродром Thalerhof (4км)
помеѓу останатите слетуваат и low cost
компаниите Ryanair и Interfly. Од аеро-
дромот до градот сообраќа воз на секој
час (околу 2 евра), а можно е да земете и
такси (околу 20 евра).
Возот е најудобната опција и од Виена соо- Почетокот на продажба во повеќето ев-
браќа преку целиот ден. Оваа железничка ропски земји се очекува во септември.
траса е под заштита на UNESCO поради (З. Д.)
Од претходникот Sandero задржани
единствената конструкција која ја сочину-
се предностите кои се покажале како
ваат 14 тунели и 16 вијадукти. Најдобар
успешни: неоспорен однос на цената
поглед ќе имате ако од насоката Виена до
и просторноста (5 возрасни патници
Грац седите на левата страна на вагонот.
со висок раст можат удобно да се
Директни возови сообраќаат и од остана-
сместат во возилото, багажник со обем
тите поголеми австриски градови, како и
320 дм3 VDA) како и беспрекорната и
од Загреб, Цирих и Минхен.
Со оглед на развиеноста и сигурноста на
железницата, автобускиот сообраќај не
е доминантен, така што јавните и при-
ватните оператери имаа сопствени, одвое-
ни терминали. Најголеми автобуски пре-
возници се: Postbus, Bahnbus и Eurolines.

Извор: „Б92“, Белград

38 Semejstvo
Анабела Басало:
Ми се исполни сонот да
добијам дете
Веќе се помирив со тоа дека нема да сретнам
маж каков посакувам и дека веројатно ќе
морам да постојам дете, а тогаш во еден ме-
сец ми се случи и љубов и бременост, токму
онака како опишав во една своја книга пред
многу години, раскажува најпопуларната
домашна писателка на љубовни романи.
Додека двомесечниот Сергеј мирно спие,
неговата мајка, писателката Анабела
Басало (37), задоволно раскажува како
животот нагло ѝ се променил пред една
година.
- Душан и јас бевме заедно кога имав 19
години. Бев многу вљубена во него, но
тој ме остави. Пред некои година дена го
пронашол мојот број на телефон и ме по-
вика. Не тврдев пазар, веднаш се видов-
ме и ја обновивме врската. Забременив
веќе по еден месец забавување. Можам
да кажам дека ми се исполнило сè за што
сум мечтаела - раскажува Анабела.
Дали е вистина дека Душан сте го опиша-
ле во една своја книга порано?
- Да, тоа е интересно. Во мојата втора
книга “Петта љубов” постои лик кој се вика
Дуле, а опишан е токму според личноста
на мојот сакан. Главната хероина забре-
менува со него. Таа книга е пишувана 10
години по нашата врска.
Не сте венчани, дали тоа значи дека не
сте приврзаник на формалниот брак?
- Сè се случи ужасно бргу, без план. Не
ја почитувавме процедурата прво да се
венчаме, па потоа сè по ред. Бракот ќе
дојде, но тоа не мора да биде сега. Мојот
однос со Дуле е посилен отколку да сме
венчани, поцврсто сме поврзани. Офици-
јален брак планираме најмногу заради
Сергеј, но дури кога малку ќе порасне, да
може и тој да присуствува на тој чин.
Како се снаоѓате во улогата на мајка?
- Одлично, Сергеј сега има нешто повеќе
од два месеци и е сјајно бебе. Ноќе мирно
спие, а дење е насмеан. Малку е разгален,
бидејќи ние двајца доцна добивме дете,
па сè му е подредено. Но, не се жалиме.
Вистината само на жените им го
уништува животот
Низ своите романи, но и јавни настапи,
Анабела сруши многу табуа врзани за
машко - женските односи, и не се либеше
отворено да говори за сексот и еротиката.
Атрактивната русокоса сега работи на
својата шеста книга во која, вели, ќе ос-
тане доследна на љубовно-еротската те-
матика.
- Ќе биде тоа приказна за жени од различ-
но потекло кои одлучиле цел еден ден да
говорат вистина, што нормално ќе им ги
уништи животите - открива. - Гледајќи ја
емисијата “Момент на вистина” сфатив
дека, кога жените ќе ја кажат вистината,
тоа неизбежно им го уништува животот,
додека кај мажите е сосема поинаку.
Нивните жени тогаш обично седат во сту-
диото, слушаат или плачат, но во нивните
животи ништо нема битно да се промени.
Извор: “Блиц”, Белград,
автор: Оливер Вучетиќ, фото: “Блиц”
Стравот од Другиот
произведува насилство
Насилството меѓу младите е сè пораспро-
странето и добива сè потешки облици. На-
силството е најчеста форма на кршење на
човековите права. Школското насилство,
семејното насилство, како и секое друго
насилство се спротивни на моралните
и правните норми (вклучувајќи ја и Кон-
венцијата на Обединетите нации за
детски права). Насилството над децата
почнува уште во најраната возраст, а по-
тоа се провлекува низ целиот процес на
социјализација која се одвива во училиш- Извор: “Борба”, Белград, автор: Михаило Ќурчиќ
тето и во широката општествена средина.
Различните облици на насилство се, всуш-
ност, производ на општествена криза.
Симптоми на кризата на училиштата
претставуваат облици на насилство
меѓу учениците, меѓу учениците и
наставниците, меѓу учениците и врабо-
тените во училиштето (помошни служ-
би), а сето тоа доведува до ерозија на
идентитетот на училиштето, сите заостре-
ни облици на насилство во училиштата
сепак се тесно поврзани со облиците и
причините за насилство во семејството,
во група на врсници, во околината на учи-
лиштето, во градот и во општеството во
целина.
Насилството во училиштата кое сè
повеќе го возбудува нашето јавно мне-
ние, всушност е израз на судирите и
насилството во самото семејство на
ученикот; насилство на работно место и
институциите во кои родителите се вра-
ботени, како и насилството на улица во
градот во кој живеат и во чија средина
се наоѓа училиштето. Сите видови на Опсесивното промовирање на доењето би
конфликти и облици на насилство се можело да доведе до загрозување на здрав-
поттикнуваат со намалување на животни- јето на бебињата со оглед на тоа дека
Izbor
от стандард, осиромашување на повеќето
од населението.
Во транзиција, која од 90-тите години
од минатиот век сеуште трае, применет
е модел на приватизација заснован на
“шок терапија”, кој доведе до голем број
отпуштања на вработените во индустриски-
от, градежниот и трговскиот сектор, што е
сега веќе голема социјална групација. На
тој начин се сруши социјалниот столб на
сигурност на повеќето од населението. Се
прекинуваат и сеуште се кинат социјал-
ните врски на пријателство. Во таква
социјална атмосфера, оној Другиот се
доживува како непријател, се создава
страв од Другиот. Тој страв од Другиот се
засилува си авторитативните облици на
политичкото владеење, владеење кое сè
повеќе прераснува во партократски ре-
жим кои го чинат партиските елити.
Во текот на сеуште незавршениот транзи-
ционен период се сруши и последниот
вредносен систем, додека нов сеуште
не се оформил. Во ваков вредносен
контекст не само што не се почитуваат
правните норми, кои се менуваат како
се менуваат политичко-партиските елити
на власт, туку и сè помалку се почитуваат
важечките принципи и норми. На тој на-
чин општеството сè повеќе се заглавува
во аномија. Ова луѓето и младината ги
доведува до депресија и безнадежност.
Со тоа се создава поволен амбиент да
се прошират и зацврстат сите облици
на девијантно однесување на децата,
учениците, младината и возрасните;
многумина се претвораат во насилници и
се однесуваат агресивно, а голем дел ста-
нува жртва, жртва на многубројни облици
на насилство.
Здравје на бебето:
Мајките повеќе не знаат
да ги хранат бебињата на
шишенце
мајките повеќе не учат како детето да го
хранат со шишенце, покажува најновото
истражување.
Во последните неколку години на идните
мајки јасно им е дадено до знаење дека
медицинскиот естаблишмент сака своите
бебиња да ги дојат. Пораката до мајките е
јасна, ништо не е поздраво од мајчиното
млеко, па шишенцата донекаде паднаа
во заборав.
 Izbor
Најновото истражување покажува дека мозокот;
мајките во родилиштата, ни на други - Мајчиното млеко не мора да се загрева; исклучок е онаа која ќе се развие во рок до
места, повеќе не учат како децата да ги - Доењето го забрзува согорувањето на дваесет и четири часа после првата вакци-
хранат на шишенце. Таквото третирање калориите и губењето на килограми до- на. Некои родители штом ќе забеле-жат
на доењето довело до тоа хранењето на биени во бременоста;
бебето на шишенце да се смета скоро за - Жените кои доеле поретко заболуваат нешто за симнување температура. Тоа е
табу. Меѓутоа, проблемите настануваат од рак на дојка.
кога детето ќе дојде на возраст кога мора
да се храни на шишенце.
“Многу е голем бројот на мајките кои поч-
нале да го дојат своето бебе, но потоа од
некои причини престанале. Тие тогаш се
наоѓаат во ситуација да не знаат како да
го хранат бебето на шишенце. Не знаат
како да го стерилизираат шишенцето и
правилно да го стават затоа што никој
не ги научил. Тогаш доаѓа до развој на
бактерии и ризици за заболување на бе-
бето”, истакнува Sue Battersby, авторка на
извештајот за истражувањето.
Истражувањето покажало дека некои мај-
ки кои своите деца ги хранеле на шишенце
тоа го правеле погрешно. Се појавила за-
тоа иницијатива идните мајки повторно
да се подучуваат како да ги хранат децата
на шишенце.
Извор: “24 сата инфо”, Мостар
Десет причини поради кои
би требало да го доите
своето бебе
- Доените деца се поздрави, поубави и
попаметни. Мајчиното млеко во првите
шест месеци ги задоволува сите енер-
гетски потреби на бебето, а од шестиот до
осмиот месец околу 70% - истакнуваат др.
Џоан Стоун и др. Кејт Еделман од клиниката
“Maunt Sinai” во Њујорк, авторки на кни-
гата “Бременост за неупатените”, која ја
издава “Микро книга”.
Тие наведуваат десет причини поради
кои би требало да го доите своето бебе:
- Колострумот, првото мајчино млеко, му
обезбедува на бебето имунитет веднаш
по раѓањето;
- Мајчиното млеко спречува појава на
алергии и астма, го намалува бројот на
респираторни инфекции;
- Мајчиното млеко содржи хранливи ма-
терии кои се прилагодени на неразвиените
органи за варење на бебето;
- Мајчиното млеко е органско - нема ади-
тиви, нема конзерванси;
- Доењето е неопходно поради воспоста-
вување на блискост меѓу мајката и бебето;
- Доените деца се поубави, лицето правил-
но им се развива и запчињата помалку им
се расипуваат;
- Доените деца се попаметни затоа што
во мајчиното млеко наоѓаат материи кои
го подобруваат растот и созревањето на
Semejstvo 39
тот на бебето е алармантна. Единствен
дека детето е топло, веднаш му дава-ат
голема грешка, затоа што во такви случаи
Извор: “Жена - Блиц”, Белград, задолжително треба прво да консултира-
автор: Гордана Голубовиќ те лекар.
Правилно поставете го седиштето
Каде се границите на за бебето
Родителите треба да знаат дека правилно-
родителската грижа то местење на седиштето за бебиња во
автомобилот не е баш така едноставно.
Важно е да ја изберете вистинската столи-
ца. Кога тоа ќе го сторите, прво прочитајте
го упатството да видите дали добро сте ја
наместиле столицата или едноставно за-
молете некој поискусен да ви помогне.
Животот на вашето бебе може да зависи
од тоа.
Младите родители најчесто претерано
реагираат на секој плач, повраќање, или бол-
ка во стомакот на своето дете, а бебето ја
чувствува таа загриженост. Опуштете се,
вашето дете е многу поотпорно отколку
што мислите.
Родителите буквално можат да ја изарчат Што пред да почнете да ги миете
целата прва година од животот на бебето забите на вашето бебе
живеејќи под постојан стрес поради рабо- Многу родители не размислуваат за зап-
ти кои се сосема нормални. Таквата грижа чињата на бебињата и оралната хигиена сè
ја пореметува спонатноста и уживањето додека не биде доцна. Вашето бебе нико-
во родителството. Бебињата се обично гаш не е премногу мало да почнете да во-
многу поотпорни отколку што мислиме. ведувате здрави орални навики. Многу
рано почнете да употребувате мокра га-
Дозволете му на бебето да се исплаче за за бришење на непцата на бебето, а
Родителите мислат дека нивна основна ра- четкичката почнете да ја користите кога
бота е да се погрижат бебето да не плаче. бебето ќе наполни една година.
Тоа е затоа што плачот го поврзуваат со тоа
дека прават нешто погрешно. Меѓутоа, во
повеќето случаи, плачењето е дел од она
што едно бебе го прави да биде бебе. Се-
пак, ако вашето дете не престанува да
плаче по еден час, тогаш тоа е многу често
предизвикано од температура, исфрлање
на кожата или упорно повраќање и во тој
случај треба да консултирате педијатар.
Немојте да го запуштите бракот
Кога ќе добиете бебе важно е да знаете
дека нема да го занемарите доколку во
текот на денот одвоите време и за партне-
рот. Додека сте фокусирани на бебето,
треба да работите и на одржување на за-
едницата со партнерот.
Премногу или премалку кавги пред
детето
Дури и бебе од три месеци може да по-
чувствува вибрации и расположенија. Раз-
Не го будете бебето поради доење мислете колку вашите кавги со партнерот
Кај нас е вкоренето погрешното сфаќање се застрашувачки или чести. Согледајте
дека тоа што бебето е подоено пред ја нивната жестина и фреквентност. “Пу-
спиење не е доволно да ја протурка ноќ- кања” тука и таму се нормален дел од
та. Меѓутоа, можно е, а и корисно за беби- живеењето со друга личност, но потисну-
њата кои цицаат, како и за нивните мајки, вањето и придушувањето на расправата
да ја преспијат ноќта без доење. или кавгата може да биде лошо како и
другата крајност.
Не ја соборувајте секоја температура Извор: „Блиц - Жена“, Белград,
Секоја температура преку триесет и осум автор: Горана Савчиќ
степени во првото тромесечје од живо-
40 Sport Izbor
Квалификациите пред Вистински јунак на натпреварот, што е На 3:1 зголеми Бербатов во 85-та минута
особен куриозитет на овој меч, беше гол- од пенал, кој над бугарскиот интернацио-
расплет манот Ведран Руње спасувајќи ја, со свои- налец го направи Иван Фатиќ. И пак во
продолженото време, во 91-та минута Бу-
гарите, со голот на Валериј Домовчиски,
Минатата сабота на постигнаа гол, за конечни 4:1.
терените ширум Европа Следниот натпревар репрезентацијата
се одиграа натпревари на
на Црна Гора го игра во Подгорица, на
квалификационите групи
за претстојното Свет-
9 септември против Кипар, со желба со
ско првенство во фудбал
евентуална своја прва победа во овие
квалификации барем чесно да се прости
Во квалификациите за Првенството на те феноменални одбрани, неколку пати од понатамошното натпреварување.
светот во фудбал, кое ќе се одржи идната победата на домаќинот. Особено треба Со натпреварите во среда, 09.09. ре-
година во Јужна Африка, минатата сабота да се истакнат двете негови одбрани при презентациите на нашиот регион го
беа одиграни 20 натпревари ширум Евро- крајот на натпреварот, кога Хрватска игра- продолжуваат своето учество во квалифи-
па. Репрезентациите на нашиот регион (во ше со играч помалку (Ќорлука доби два кациите за СП во Јужна Африка. Се соста-
ова коло на квалификационите турнири жолти картони па мораше да го напушти нуваат: БиХ со Турција, Црна Гора и Кипар,
слободни беа репрезентациите на Слове- теренот.). Норвешка и Македонија, Словенија со
нија и Србија), и покрај очекувањата на сво- Хрватска така со полно мака, сепак оства- Полска, Англија и Хрватска и Србија со
ите навивачи, постигнаа половичен успех. рувајќи го она што во ваквите дуели е и Франција. Според многумина натпрева-
најважно, запиша победа против Белору- рите на ова коло ќе донесат конечен рас-
Репрезентацијата на Босна и Херцегови- сија на домашен терен, со што ги задржа плет по групите, по што ќе се знаат сигурни-
на, на својот настап во Ерменија, на стади- сосема изгледните позиции во трката за те патници на Светското Првенство, но и
онот во Ереван пред околу 2.000 гле- Светското првенство во Јужна Африка. репрезентациите кои своето учество на
дачи, во дуелот во кој важеше за фаво- Причини за, според многумина лошата истото ќе го побараат низ следните нат-
рит, забележа важна победа од 2:0, што игра на хрватските фудбалери, можеби е превари од дополнителниот бараж.
ѝ овозможи мирно да ја дочека одлу- во фактот дека тие, во мислите, веќе беа
чувачката средба со Турција (во среда, 9 на Вембли каде, во среда, 9 септември ги
септември). Избраниците на Ќиро Блаже- дочекува репрезентацијата на Англија, во Почнува европско
виќ дојдоа во водство веќе во 6 минута, ко- меч кој се истакнува како пресуден фак- првенство во кошарка
га мрежата на Ерменија ја погоди Сењад тор за Хрватското учество на СП.
Ибричиќ. Својата добра игра гостите мо- “EUROBASKET 2009”
жеа, во првото Репрезентативците на Шкотска на својот Од 7 до 20 септем-
полувреме да ја стадион во Глазгов, со победа од 2:0 над
ври Полска ќе би-де
крунисаат со уште Македонија го зачуваа второто место во домаќин на 36-тото
еден погодок, групата. по ред Европско пр-
но Един Џеко не После убедливиот пораз од Норвешка во венство во кошарка
успеа, во 32-та претходниот натпревар од квалификации- за мажи. Покрај из-
минута, да реали- те, Шкотите беа под голем притисок пред
разениот фаворит
зира пенал. Ко- натпреварот со Македонија. според имињата најквалитетниот тим на
нечниот резултат По првото полувреме без голови, домаќи- Шпанија, уште барем 8 репрезентации ќе
на натпреварот, во 72-та минута, го поста- ните во 56-та минута поведоа со голот се борат за медали. Тоа се секогаш сјајните:
ви Златан Муслиновиќ. на Скот Браун, а победата ја потврди
Литванија, Франција и Грција, актуелниот
првак Русија, исклучително квалитетната
Словенија, како и Турција, но и Хрватска и
Србија кои по години без резултат бараат
враќање во европскиот кошаркарски врв.
Иако имаше доста откази, и ова првен-
ство ќе има свои супер ѕвезди: од практич-
но целата репрезентација на Шпанија, се-
Мекфаден, десет минути пред крајот.
когаш талентираните и атрактивни Литван-
Со натпреварот на 9 септември против
ци, преку Тони Паркер и Хидает Туркоглу,
Со голот на Ракитиќ во 24-та минута, ре- Норвешка во Осло, репрезентацијата на до евентуално некое ново големо име на
презентативците на Хрватска во дуелот Македонија ќе побара своја шанса за по- кошаркарската сцена на Стариот конти-
со Белорусија стигнаа до триумф. Иван добрување на пласманот и можност за нент.
освојување на второто место во својата
група.
Пораз претрпеа и репрезентативците на
Црна Гора на својот настап во Софија, изгу-
бувајќи го натпреварот од репрезентаци-
јата на Бугарија со 4:1. Мечот почна
подобро од што било кој во таборот на
Црна Гора можеше да очекува. Со голот на
Стеван Јоветиќ гостите поведоа со 1:0. Се-
пак, во дополнителното време од првото
Ракитиќ упати незгоден удар од скоро 35 полувреме, Бугарите изедначија на 1:1, со
метри оддалеченост од противничкиот голот на Радостин Кишишев.
гол. Топката закачи еден до одбранбените Водечкиот гол за Бугарија, веднаш по своето
играчи на гостинскиот тим и потоа, прела- влегување во игра, на почетокот на второто
жувајќи го голманот Жевнов, ја затресе полувреме, постигна Телкиски.
мрежата.
 Izbor Slobodno vreme 41
Како сами да го обоите следите упатствата на бојата која ја кори-
стите.
станот
Најмногу три бои
Доколку сте одлучиле сами да го обоите Со добар избор на бои и нивен правилен
станот, треба да знаете дека тоа не е распоред можете да го поправите изгледот
површна работа која поразбира само пар на домот и да го направите уште поудобен
пати да прејдете со боја преку ѕидовите.
простор за живот. Доколку вашиот стан е
Потребна е добра подготовка, доста време
со ниски ѕидови, обојте го плафонот во
и соодветен прибор
посветли нијанси од бојата на ѕидовите,
затоа што така ќе делуваат повисоки. Стан
Ослободете простор
со високи ѕидови може визуелно да се
Прво е потребно да ги изнесете сите ра-
снижи ако плафонот го обоите со потемна
боти од просторијата која сакате да ја
боја од бојата на ѕидовите. Тесниот про-
обоите, а доколку тоа е невозможно, ме-
стор ќе го проширите со боење на по-
Овогодишното Европско првенство ќе белот соберете го на средината на собата
долгите ѕидови во посветла, а пократките
биде одржано во седум полски градови: и прекријте го со најлон. Штекерите и
во потемна боја. Стручњаците советуваат
Бидгошч, Варшава, Вроцлав, Гдањск, По- прекинувачите облепете ги со заштитна
дека не треба да се користат повеќе од
знањ, Катовци и Лоѓ. На Полска ова ѝ е трака.
три нијанси во ентериерот, затоа што во
втор пат да биде домаќин на Европското Израмнете ги ѕидовите
спротивно просторот може да изгледа ха-
првенство. Првиот пат беше домаќин За боењето да успее, ѕидовите мораат
отично и да стане непријатен за престрој.
1963 година во Вроцлав. да бидат рамни, чисти и суви, затоа што
Со ждребот за ЕП, одредени се следниве во спротивно на нив по боењето ќе оста-
натпреварувачки групи, во кои репрезен- нат дамки од мрснотија, влага и други
тациите ќе се борат за првите две места нечистотии. Затоа пред да почнете со Вовед во соновник
кои овозможуваат продолжување на нат- боењето проверете во каква состојба се
преварите: ѕидовите. Ако има дупки и пукнатини, по- Сон е ментална активност за време на
полнете ги со маса за рамнење ѕидови. спиењето. Не подлегнува на критичност,
Група А (Познањ) Внимателно прегледајте дали во кујната и неволна е и ирационална. Сонот најпот-
бањата има траги од мрснотија или влага, полно помага во проучувањето на несвес-
па отстранете ги со специјално подгот- ното и спознавањето на себеси. Многу
вени средства. истражувачи на човековата душа им го
Измерете ја површината посветиле своето време на соништата, во
За да знаете колку боја ви е потребна, надеж дека ќе ја откријат смислата и зна-
Грција премерете ги површините на ѕидовите и чењето на сонот.
Хрватска таваните кои сакате да ги освежите. На Историја на соништата
Македонија основа на тоа трговците во продавниците Уште од најстарите времиња, сè до дотаму
Израел за продажба на бои и лакови ќе знаат да до каде допираат трагите на историјата,
Група Б (Гдањск) ви кажат колку боја треба да купите. Спо- човекот на своите соништа им придавал
ред груба пресметка, еден литар боја е некогаш поголемо, а некогаш помало
доволен за осум квадрати, а вкупната значење. На социо-културната мапа на
квадратура на површината која сакате да древните цивилизации соништата има-
ја боите се пресметува така што бројот ле повластен статус. Култот на сонот и
на квадратите на вашиот стан треба да го неговото толкување биле вградени во
помножете со три. Подгответе ја бојата сите важни форми на приватниот и јавни-
одеднаш, во спротивно може да се случи от живот. Толкувањето на соништата им
да добиете различни нијанси на боја. Или било наменето само на одбрани.
Русија
Германија во продавницата побарајте веднаш да ви Во текот на историјата на цивилизацијата,
Летонија ја направат саканата нијанса. во многу општества соништата ги користе-
Франција Прибор за работа ле врачевите за да постават дијагноза на
Освен боја, за боење ви е потребен и некоја болест или да влезат во спиритуал-
Група Ц (Варшава) следниов прибор: валјак, рачка за регула- ниот свет. Најзначајна мисија на сонот
ција на должината, сито за цедење, една била спознавањето на иднината, во
поширока и две помали и потесни четки човековиот стремеж да ја растолкува
со различни димензии за завршните ра- сопствената судбина и судбината на све-
боти, гипс или смеса за пополнување на тот во кој живее. Старите Египќани и ста-
дупки, лопатка (шпатла), леплива трака рите Грци верувале дека се тоа пораки
за заштита на столаријата и рабовите, од Боговите, старите Римјани им се об-
високи скали за да можете да стигнете раќале за од нив да добијат совет или
до потешко достапните места, пластична пророштво. За будистите, пак, соништата
Шпанија фолија, стара хартија и стари ќебиња за се знаци кои ги пресекуваат патиштата на
Словенија да го заштитите подот и мебелот и удобна мислите и пред сонувачот ги израмнуваат
Србија работна облека. И не заборавајте на капа магловито како одраз во огледало, доде-
Велика Британија
доколку го боите таванот! ка кинеските мудреци верувале дека со-
Група Д (Вроцлав) Почнете од плафонот ништата се настани тогаш кога душата,
Прво со четки преминете ги аглите, рабо- хун, привремено се одвојува од телото
вите и потешко достапните места. Потоа и тогаш може да разговара со духовите,
обојте го плафонот, и тоа од аглите кон душите на мртвите или со боговите.
средината. Дури кога тој ќе се исуши, Најстарите откриени списи посветени
преминете на ѕидовите. Кога ќе почнете, на соништата потекнуваат од древниот
немојте работата да ја оставате на поло- Египет, во кои соништата биле тесно по-
вина, обојте ја целата површина, па дури врзани со високата политика. Старите
тогаш оставете ја да се суши. Пред да поч- Египќани верувале дека човековата душа
Литванија нете со нанесување на еден слој, прет- во сонот станува ослободена од телесните
Турција ходниот слој мора да биде потполно сув. окови и заронува во небескиот праокеан,
Полска Времето за сушење и оптималниот однос за по будењето да изрони подмладена,
Бугарија на вода и боја се разликуваат кај различни освежена и исчистена. Праокеанот го
автор: Зоран Димитријевиќ
произведувачи, така што е најдобро да ги симболизирал царството на мртвите.
42 Slobodno vreme Izbor
Грчкиот човек бил убеден дека живее во латентна желба која го крие вистинското за секој елемент да го откриеме поинак-
свет пренаселен со знаци. Пророштвата значење на сликата од сонот. Таа алузија вото значење без оглед на тоа колку се
биле севкупен дел од духовниот и култур- треба да се одгатне и да се открие што оддалечува од елементот:
ниот амбиент, а најголемо значење им алузијата сокрива, а сонот порачува. Со- - да се почека додека сокриеното, бараното
е придавано на соништата. Во стара нот претежно мисли во визуелни слики, несвесно не се јави само од себе, затоа
Грција не биле сите соништа достојни за но сепак не исклучиво во нив. Работи исто што барајќи можеме да се оддалечиме од
толкување, туку само оние кои се тре- така со слушни слики и во помала мерка решението; понекогаш е потребна само
тирале како испратени од боговите, де- со впечатоците кои ги даваат останатите една помисла од елементот на сонот да
моните или хероите. Меѓутоа, Грците се сетила. Сонот плете мрежа од низа на нè одведе до несвесното во него, додека
разликувале по тоа што не го негувале случувања, мисли и слики, преклопени друг пат за тоа се потребни долги низи на
култот на пророците т.е. не го признавале меѓусебно и му се изложува на сонувачот асоцијации.
правото на толкување само на одредени како филм на платно. Сонувачот, како нај- Јунговско толкување на сонот
поединци. внимателен и единствен гледач најчесто
Сфаќања на сонот не го разбира и не го сфаќа своето ремек-
Сфаќање на сонот во исламот дело. Пронаоѓањето на латентната мисла
Куранот вели дека “Бог во сонот ги зема на сонот, која е од пресудно значење, е
душите; на оној кому ќе му го продолжи мошне отежнато поради посебните функ-
животот му ја враќа душата”, а во спротив- ции на психата т.е. цензурата која го извр-
но се случува смрт. Исто така се вели дека тува сликите на сонот, ги прави непре-
“Бог ги зема душите и во часот на смртта” познатливи и го штити сонот од ударите на
(Куран XXIX, 30). непријатните сеќавања. Изопачувањето
За Ибн Арабија, сонот е еден од патиштата на сонот е всушност дејство на цензурата
“од оностраното до овостраното”, покрај во сонот.
вдахновението (ilham), кое се смета за Работата на сонот
“разбудување на будноста” и објавата Работата на сонот ги обработува спротив-
(wahy), која е највисок облик на разбудува- ностите на скриениот сон и ги преобратува
ње на човештвото - по тој пат Мојсие ги скриениот сон во очигледен. Се состои од
добил Заповедите, Давид Псалмите, Исус четири фази:
Евангелието, а Мухамед Куранот. Сониш- - Збивањето го прави сонот непровиден.
тата во кои на сонувачот нешто му е Очигледниот сон има помалку содржина
речено (во кои тој нешто слушнал) во од скриениот кој е побогат по обем и Карл Густав Јунг, поран следбеник на Фројд,
исламската традиција се нарекуваат со- содржина. Еден очигледен елемент им тврдел дека функцијата на соништата е
ништа кои ја носат вистината и тие се зрн- одговара на поголем број на скриени еле- да ги компензираат оние делови на чо-
ца на едност (tawhida) кои ни се подару- менти. вековата психа кои не се развиле до-
ваат во блесоците. Збивањето настанува со тоа што: волно во текот на будната состојба. Јунг
Извесни скриени елементи се исфрлаат сонот го посматра како природен фе-
Фројдова теорија за соништата Од некои комплекси на скриениот сон номен и ненамерна појава, која не за-
преоѓа во очигледен сон само едена виси од волјата, желбата, намерата
одломка или поставените цели на свесниот дел
Скриените елементи кои имаат нешто на личноста. Несвесните содржини на
заедничко се стопуваат во единствена човекот му се потребни заради дополне-
слика за очигледен сон ние на свесните содржини, затоа што,
- Поместувањето е дел од цензурата на како Јунг истакнува, свеста може да се
сонот и има две искажувања: дресира, но несвесното никогаш. За
Со алузија се заменува латентниот еле- Јунг занимавањето со прашањата за не-
мент свесното, а со тоа и соништата кои се
Психичкиот акцент преоѓа од еден ва- специфични и спонтани изрази на несвес-
жен елемент на некој друг неважен, така ното, било од животно значење, затоа
што се чини дека сонот го поместил свое- што тука се работело за духовното да
Фројд открил дека сонот има смисла то тежиште се биде или да не се биде. Оттука Јунг
која е непозната за свеста на сонувачот, - Претворање на мислите во визуелни соништата ги сметал за прима материа
но луѓето, ситуациите и контекстите од слики е психолошки најинтересната фа- на своето животно дело. Животната
соништата се видени како симболи на за. Не е сè во мислите подложно на тоа филозофија на Јунг вели дела човекот ста-
подлабоки ментални конструкции. Спо- претворање, нешто го задржува својот нува целосен, потполн, смирен, плоден
ред Фројд сонот е изопачена замена за облик, па во очигледниот сон се појавува и среќен, единствено кога процесот на
несвесното. Скриеното, вистинско значе- како мисла или знаење. Некој елемент кој индивидуализација е довршен, кога свес-
ње на сонот може да се открие со анализа тешко сликовито се претставува, се иска- ното и несвесното научиле да живеат во
на сонот. Тоа е техника која се користи во жува симболично. мир и да се дополнуваат едно со друго.
психоанализата и во другите форми на - Секундарна обработка се однесува на Соништата немаат само функција на
психотерапија и советувања во кои струч- логичко поврзување на наизглед непо- лекување, туку и не подучуваат, допол-
њакот ги интерпретира соништата на кли- врзани сеќавања, забележувања и др. нуваат, насочуваат, инспирираат, ни
ентите. Фројд верувал дека со анализа За манифестниот сон да биде логичен и укажуваат каде грешиме и каде сме
на соништата е овозможен пристапот до разбирлив мора да помине низ секундар- неприлагодени и, конечно, ни даваат
потсвесното, односно дека сфаќањето на ната обработка. одговори на прашањата и решенија за
суштината на соништата е “царски пар во Работа на толкувањето е работа која проблемите со кои свесниот дел на нашата
несвесното”. Фројд ја споредува својата оди во спротивна насока од работата на личност не може да излезе на крај, бидејќи
метода за толкување на соништата со сонот и од очигледниот сон сака да стигне свеста, за разлика од несвесното, никогаш
работата на археолог на дешифрирање до скриениот сон. Толкувањето на сонот не ја гледа целината. Затоа во ерата на
на хиероглифи. За Фројд соништата се всушност значи на сонот да му се даде не- научното толкување на соништата се ко-
пораки од човековата потсвест, тајни говата смисла. ристи како известувач на несвесното.
шифри и знаци на она што се случува во Правила на Фројд во толкувањето на со- Јунг ги истакнува компензаторната,
длабочината на човековата душа. Фројдо- ништата: негативно копнезаторната т.е. редук-
вата изворна техника за толкување на - да не се води сметка за манифестното, за тивна и проспективна функција на сонот.
соништата била техника на слободни асо- она што се чини дека сонот ни го кажува,
цијации. Ја покажал разликата помеѓу со- затоа што тоа во никој случај не е она не- Во идниот број толкување на
држината доживеана во сонот, чиј исказ свесното кое го бараме;
соништата (соновник)
нема примарна вредност, и скриената, - да се ограничи работата на сонот на тоа
 Izbor
Јас сум Милан од
Флорида, викајте ме Џек
Николсон
Дали е тоа Џек Николсон или не е, и
ова лето се прашуваа бројни мештани и
туристи во Пореч здогледувајќи го по-
знатото лице на градската рива. Сепак
славниот холивудски актер не беше во
Истра, но беше неговиот двојник имита-
тор, американскиот Хрват Милан Узелац
од Мајами.
- Јас сум Милан, сите ме викаат Џек поради
мојата сличност со Николсон. Луѓето чес-
то навистина ме заменуваат со него, ба-
раат автограм или се фотографираат со
мене. Неретко камерманите на некои
приредби се “залепуваат” за мене и
најавуваат дека славниот Џек стигнал -
раскажува насмеаниот Милан Узелац од
Слатина, додавајќи дека воопшто не му
пречи затоа што тој едноставно ужива да
биде Џек.
- Џек поради своите филмови има харизма
на љубовник и бунтовник - вели Милан,
кој педесетина години живее во Америка.
Филмски продуцент е на Флорида и член
на американското здружение на двојници
на познати актерски ѕвезди. Двојниците,
вели Милан, се забавуваат одвлекувајќи
им го вниманието на папараците на
помалку важните приредби наместо
вистинските ѕвезди и така заработените
пари ги даваат во хуманитарни цели.
На Флорида, прв сосед му е Силвестер
Сталоне, пријателува со мега-ѕвездите,
а во текот на администрацијата на Клин-
тон бил чест гостин во Белата куќа. Хрват-
скиот Џек има 15-метарска јахта во Пунта
на Крк и ова лето со сопругата Кони ужи-
ваше по Истра и Кварнер “глумејќи” го
вистинскиот Џек.
Извор: “24 сата”, Загреб,
автор: Хајрудин Мердановиќ
Најголема плата на светот: по просторот што веќе предизвикало ште-
За шефот на Blackstone
годишно 702 милиони
долари
Најплатените светски менаџери најчесто продолжат посетите во еднаков број, пи-
доаѓаат од американски компании кои се за- рамидите за 150 до 500 години би можеле
нимаваат со енергетика и уредно зарабо- да пропаднат до непрепознатливост, пре-
туваат повеќе од 100 милиони долари го-
дишно
Stephen Schwarzman
Zanimlivosti 43
На просечниот граѓанин платата од 702 Океаните никогаш потопли
милиони долари годишно му звучни мно-
гу нестварно, но точно толку минатата го-
дина добил Stephen Schwarzman, првиот
човек на Blackstone Groupe.
Bloomberg пишува дека Шварцман на име
плата добил 2,3 милиони долари, а потоа
уште 699,8 милиони долари бонус на кој
има право и следните четири години.
Инаку, бонусот му е исплатен откако Просечната температура на водата во
јули оваа година изнесувала 17°C, најмногу
најголемиот светски private equity фонд
од 1880 година, откако постојат мерењата
излегол на берзата.
Интересно, на второ место се наоѓа извр-
Вашингтон - Температурата на водата во
шниот директор на Oracle, Larry Ellison, кој
светските океани оваа година е највисока
годишно заработува околу 557 милиони
откако постојат мерењата, објавува аме-
евра.
риканскиот Национален климатолошки
Најплатените светски менаџери најчесто
центар.
доаѓаат од американски компании кои се
Просечната температура на водата во
занимаваат со енергетика и уредно зара-
океаните во јули оваа година изнесувала
ботуваат повеќе од 100 милиони долари
17°C. Климатолозите за порастот на тем-
годишно.
пературата на океаните ја обвинуваат
Bloomberg потсетува дека поради еко-
комбинацијата на природниот феномен
номската криза пописот оваа година е
Ел Њино и глобалното затоплување за
нешто помал. Имено, фирмите кои се
кое е виновен човекот. Така, ова лето
нашле во проблеми, како најголемиот
можело без проблеми да се плива на се-
американски осигурувач AIG, морале да
вероисточните брегови на Атлантикот, за-
ги намалат платите на своите менаџери и
тоа што температурата на морето покрај
за новите износи да добијат благослов од
плажата во Мејн било пријатни 22°C. Во
администрацијата на Обама.
водите на Мексиканскиот залив, каде
Извор: “Национал”, Загреб
топлото море поттикнува создавање на
урагани, температурата на океанот се дви-
жи околу 32 степени. Повеќето водени по-
Голема посетеност: На вршини на северната хемисфера имаат
пирамидите поради повисока температура од нормалната.
туристите им се заканува Американскиот центар наведува дека
температурата на морињата на Медитер-
рушење!? нот е за степен и половина повисока од
вообичаената. Исто важи и за Тихиот и за
Индискиот океан. Но, најголемо зголему-
вање на температурата е забележено
околу Арктикот.
Температурните рекорди на морињата
и океаните се позлокобен знак на гло-
балното затоплување од порастот на тем-
пературата на воздухот затоа што морето
Ако останат отворени за масовен туризам, поспоро се загрева и не се лади така лес-
на египетските пирамиди им се заканува ру- но, велат климатолозите.
шење, предупредуваат стручњаците. Ло- Извор: “Хина”.
шата вентилација и многубројните турис-
ти веќе оставиле трага на илјадагодишни-
те египетски пирамиди
Има деведесет години а
“Влагата и габичките ги изедуваат ѕидови-
те на фараонските гробници”, појаснува
танцува со театарска група
главниот секретар на египетското Собра-
ние за антиквитети Zahi Hawass и про-
должува дека причина за тоа се ордите
посетители кои секојдневно поминуваат
та на дрворезите, релјефите и наслика-
ните декорации во внатрешноста на гроб-
ниците.
Hawass во своите предупредувања
одел толку далеку што констатирал, ако
несува “France 24”.
Египетското министерство за култура пре-
зело мерки за заштита на пирамидите. Тие
Воениот ветеран John Lowe (90) станал
вклучуваат воведување на нови системи
најстариот британски балетан по настапот
на климатизација и ограничување на
во Cambridgeshire. Танцува од својата 79-
бројот на посетителите. Исто така, некои
та година, но неговата кариера тргнала во
од гробниците од сега се затворени за
нагорна линија со главната улога во ба-
посетители, меѓу останатите оние на Ту-
летот “Штраус, животот на уметникот”.
танкамон и Нефертити.
Извор: “24 сата инфо”, Мостар Дедото кој има 11 внучиња, ќе настапува
со половина помлади членови на танчер-
44
ската група на Лантерн театарот. Џон вели
дека сака да настапува на сцената.
- Добра вежба е тоа. Се сеќавам на воено-
то јапонско заробеништво и тешката војна.
Мислев дека нема да се спасам, а поглед-
нете ме сега. Го обожувам танцот - вели
Џон кој кондицијата ја одржува и со скока-
ње на трамбулина.
Извор: “24 сата”, Загреб,
автор: Магдалена Муциќ
Во подземната пред
патниците снима голи
модели
Њујоршкиот снимател Zach Hyman се за-
фатил со необичен потфат - во вагоните
на подземната железница, пред очите на
вчудоневидените патници фотографира
голи модели и потоа, во страв од поли-
цијата, бргу го напушта местото на снима-
ње. За десетина снимки потребни му се
триесеттина секунди, а со себе носи и
кауција, во случај да го уапсат, да се извади
од затвор. Личниот адвокат секогаш му е
спремен на “црвена линија”.
Освен во подземната, брзински фото-се-
сии организира и на Times Squareu и на во
Кинеската четврт.
Во текот на едно снимање во вагонот една
жена почнала да вреска, а еден старец
почнал да се тресе. Меѓутоа, повеќето
патници се флегматични.
Изложба на негови дела отворена е во га-
леријата Chair and Maiden на Manhattan.
Фотографот тврди дека го инспирирале
маслените актови во музејот Metropolitan,
а инсистира дека неговите снимки не се
порнографија. Вели дека човековите при-
ватни делови се својство кое го соединува
човечкиот род.
Извор: “Јутарњи лист”, Загреб лифорнија, и тогаш ѝ се губи секоја трага.
Велика Британија: Без
високи потпетици на
работно место?
Од секогаш постојат некои вообичаени на само неколку метри од својот дом нува обвинение за силување и киднапи-
правила за облекување во деловниот 1991 година, кога покрај неа се запрел рање.
свет каде оделата и краватите се автомобил во кој, додека викала и се
Zanimlivosti
задолжителни за ма-
жите, а костумите
за жените. Но, прет-
ставниците на Бри-
танскиот сојуз на
синдикати смета де-
ка обувките со ви-
соки потпетици би
требало да бидат за-
бранети на работно-
то место.
Имено, во сојузот сметаат дека високите
штикли не се примерни за работно ме-
сто, а една од причините е и фактот што
долгорочни неповолно влијаат на здрав-
јето.
Како што тврдат во сојузот, жените би
требало да носат “чевли со пригодна пот-
петица” од најмногу 2,5 см затоа што во
такви не би чувствувале болка во нозете
и грбот.
“Во сојузот веруваат дека високите потпе-
тици делуваат гламурозно во Холивуд, но
се потполно непримерни во работна сре-
дина”, се наведува во предлогот кој во
име на Британскиот сојуз на синдикати го
поднело здружението на педикири.
Меѓутоа, неколку жени сметаат дека висо-
ките штикли им “помагаат” на жените на
работното место.
“Висока сум метар и шеесет и потребен
ми е секој сантиметар од потпетиците за
да можам машките колеги да ги гледам
во очи кога разговараме. Кога штиклите
би биле забранети во парламентот, веќе
никој не би можел да ме пронајде”, се по-
шегувала една од пратеничките.
За предлогот ќе се расправа на конферен-
ција во текот на септември.
Извор: “Национал”, Загреб
Пронајдено девојче
грабнато пред 18 години:
На грабнувачот му родила
две деца
Полицијата во Калифорнија тврди дека 29
годишната жена која се нашла во рацете на
властите осумнаесет години откако била
грабната, на својот наводен грабнувач му
родила две деца. Џејси Дугард како еди-
наесетгодишно девојче е грабната 1991
година, додека чекала автобус недалеку
од својот дом во местото Лејк Тахо во Ка-
Деновиве, меѓутоа, дошетала до полици-
ската станица. Полицијата поради кидна-
пирање уапсила маж веќе осудуван пора-
ди сексуално злоставување и силување,
Фото: ATP
како и неговата сопруга.
11 годишната Џејси Дугард чекала автобус На Филип и Ненси Гаридо сега им се зака-
Izbor
опирала, на сила е вовлечена. И покрај
опсежната потрага која е спроведена по-
сле киднапирањето неа, во текот на скоро
две децении, ѝ се губи секоја трага.
Меѓутоа, деновиве осудуваниот силувач
Филип Гаридо дошол на разговор со
службеникот кој е задолжен за следење
на неговото однесување на слобода. Во
негово друштво биле уште четири лица -
неговата сопруга Ненси, две мали деца и
29 годишна жена, за која испаднало дека
е грабнатата Џејси Дугард.
Кога полицајците упаднале во куќата на
Гаридо во една приградска улица, откри-
ле скриен двор; во тоа добро сокриено
засолниште, во мал комплекс од бараки и
шатори, Џејси ги поминала сите овие го-
дини, и тука на Филип Гаридо му родила
и две девојчиња. Првото дете го родила
кога имала само четиринаесет години.
Портпаролот на полицијата Фред Колар
рече на конференцијата за новинари дека
Џејси, и покрај сè што претурила преку
глава, прилично добро се чувствува:
“Таа се чувствува добро кога е здравјето
во прашање, но животот кој поминала
во дворот зад куќата оставил траги. Во
тој двор постои еден издвоен простор,
Фото: ATP
буквално заштитен од погледи и во кој
може да се влезе единствено низ тесно
развлечено шаторско крило. Таа и двете
деца живееле во неколку бараки. Една од
нив била потполно звучно изолирана, а
вратата може да се отвори само од над-
ворешната страна. Ниедно од децата ни-
когаш не одело на училиште ниту некогаш
видело лекар. Држени се во потполна
изолација”, рекол Колар.
На Џејси, како што е соопштено од кали-
форниската полиција, ѝ е овозможено да
се види со својата мајка.
Извор: „Daily News Montenegro“
 Izbor
Спремете се за есен и
новиот грип
Фото: Бета
Членот на Работната група на Министер-
ството за здравје на Србија за следење на
вирусот на новиот грип Бранислав Тиодо-
ровиќ вели дека бранот грип нема да би-
де посилен и дека се очекуваат главно по-
лесни клинички слики. “Работната група
секако ќе даде препораки за работа и
функционирање на различни сектори во
земјата”, наведува тој.
Тиодоровиќ додава дека таа група
уште пред три години, “кога беше ак-
туелен птичјиот грип, поопасен од мек-
сиканскиот”, направила предлози и пла-
нови за различни дејности - школство, тр-
говија, локални заедници, претшколски
установи, банки, јавни претпријатија и
дека тој во моментов се ускладува со по-
требите во сегашните околности.
Според зборовите на Тиодоровиќ, нема
причина за паника, но мерките треба да
се преземат навреме за да спремно се до-
чекаат два или три удари на бран вирус
H1N1, кои се очекуваат во текот на есента
и зимата.
“Најважно е да се обезбеди оние кои се
болни, имаат температура или некоја ре-
спираторна инфекција, да не доаѓаат на
работа и работодавецот да биде свесен
дека во спротивно тоа и за него е штета”,
предупредува Тиодоровиќ.
Тој оценува дека, доколку вакцината за
грипот се добие наскоро, прво треба да
се вакцинираат децата, младите и насе-
лението кое се занимава со дејности ка-
де постои опасност да дојде во контакт со
заболени, како што се здравствените ра-
ботници.
Без оглед на тоа што Србија веќе нарачала
три милиони дози од таа вакцина, која
според зборовите на Тиодоровиќ, би мо-
жела во најдобар случај да стигне кон
крајот на ноември, прашање е кога таа ќе
биде и испорачана, затоа што многу земји
“чекаат на ред”.
Доколку вакцината стигне во ноември,
ударниот бран кој се очекува кон крајот
на есента и почетокот на зимата “би бил
дочекан со што повеќе отпорни луѓе”, ве-
ли Тиодоровиќ.
Кон: Можни затворања на училиштата
Можно е затворање на училиштата пора-
ди новиот грип, но тоа нема да биде
централизирана мерка, туку локална по-
треба, вели шефот на Работната група на
Министерството за здравје Предраг Кон.
Враќањето на децата во школските клупи
Zdravje i ubavina
претставува значаен епидемиолошки на-
стан, затоа што кога ќе почнат гужвите во
јавниот превоз, кога ќе се наполнат клу-
пите, реално е да се очекува поголем број
заболени од новиот грип, изјавил тој за
“Политика”.
Кон наведува дека пред затворање на
училиштата по потреба, на локално ниво,
мора да се донесе одлука за прогласува-
ње на епидемија. За да се прогласи епиде-
мија мора да постојат пет меѓусебно
неповрзани случаи, кои не се во врска
со контактите со патникот или со некоја
културна и спортска манифестација. До
сега, потсетува Кон, тоа во Србија не беше
случај.
Тој потврдува дека Работната група оста-
вила можност, ако биде потребно, да
се воведе посебен режим на работа во
сообраќајот, енергетиката, јавниот и ко-
муналниот сектор.
“Тоа нема да биде неопходно доколку пан-
демијата биде блага. Но, ако стапката на
заболувања биде толку висока од работа
да отсуствуваат и до 40% од вработените,
тогаш би морале да размислуваме какви
мерки да се преземаат, но тоа не може да
го прави Работната група, туку надлеж-
ните ресори, нагласува Кон.
Извор: “Б92”, Белград ги штитат и негуваат трепките.
Пет најголеми митови за маскарата не треба да користите специ-
убавината
Постојат некои правила за убавина до кои ките.
секако би требало да се придржуваме, Целулит
но некои митови за тоа што треба да се
прави лесно можат да нè одведат на крив
пат. Затоа, пред да погрешите, прочитајте
кои се најголемите заблуди
Дека со бричење растат подебели и посилни
сте слушнале сигурно безброј пати. Исто
така во фризерските салони ве уверуваат со
години дека ако почесто ја стрижете коса-
та, таа ќе биде поквалитетна и погуста...
Време е да престанете да живеете во
заблуда и да дознаете некои од митовите
за убавина и нега на телото на кои им
посветуваме најмногу внимание!
Коса
Иако некои сметаат дека ко-
сата, доколку често ја крати-
ме ќе стане побујна и поква-
литетна, стручњаците тврдат
дека е тоа апсолутно неточ-
но. Квалитетот на косата исклу-
чиво зависи од коренот на кој
стрижењето не може да влијае.
45
Испуканите врвови кои навистина не му
се привлечни на окото, стрижете ги ре-
довно.
Шминката штити од сонце
Некои пудри содржат
заштитен фактор и сека-
ко е препорачливо нив-
но користење кога сонче-
вите зраци се најопасни,
но бидете сигурни дека
вашата кожа на лицето
нема во потполност да
ја заштитат. Значи, неиз-
бежен препарат кој мо-
рате да го имате во ко-
зметичката торбичка во летните месеци
секако е кремот за сончање со соодветен
заштитен фактор.
Трепки
Ако до сега сте живе-
еле во уверувањето
дека маскарата не
смеете да ја ста-
вате пречесто и во
абнормални коли-
чини, бидејќи треп-
ките ќе се скршат,
време е да престанете да живеете во не-
знаење. Маскарата содржи протеини кои
Ќе се кршат само ако маскарата не ја от-
страните пред спиење. За симнување на
јални скапоцени препарати, бидејќи бла-
гите отстранувачи на мејкапот нема да им
штетат ниту на вашите очи, ниту на треп-
Многумина се
уверени дека со
целулит имаат
проблеми само
оние кои се борат
со прекумерната
тежина, но тоа ис-
то така не е точ-
но. Делумно тврдењето е точно, меѓутоа,
за настанување на несаканата портока-
лова кора главен виновник е лабавото
поткожно ткиво, а тоа може да биде и на-
следно.
Депилација
Дека со бричење растат подебели и погу-
сти влакненца е најголемата лага која не-
когаш сте ја слушнале. Со депилација со
восок или некој друг апарат ќе се забави
растењето на влакненцата затоа што при
таквите начини на депилација се отстра-
нува и нивниот корен. Со бричење тие
побргу ќе продрат надвор, но тоа не зна-
чи дека се подебели туку со жилетот се
отсечени на нивниот најдебел дел.
Извор: “Национал”, Загреб
 Nedelen horoskop od 07.09. do 14.09.
ОВЕН (21. 03. - 20. 04.)
Љубов: Несогласици и кавги со партнерот,
не е време за кавги, попуштете, бидејќи
партнерот ќе делува по своја желба
и интуиција. Не е добар период за
решавање на љубовните проблеми и
почетоци на врски.
Работа: Кај новите работи бидете
внимателни, а старите решавајте ги со
полна концентрација.
Здравје: Умор и исцрпеност.
БИК (21. 04. - 20. 05.)
Љубов: Ситуацијата е и понатаму добро,
проблемите на партнерот со кои е окупи-
ран последниве месеци полека доаѓаат
кон крајот.
Работа: Добар период за размислување
како да се вложуваат парите и распрашува-
ње за акции и фондови и планирање на
долгорочни вложувања. Неочекуван стар
деловен непријател се појавува и кова за-
вера.
Здравје: Умор и исцрпеност.
БЛИЗНАЦИ (21. 05. - 21. 06.)
Љубов: Ќе бидете окупирани со децата и
домашните миленици и омилениот спорт
или хоби со кое ќе се занимавате цела не-
дела. Друштво на свои и туѓи деца.
Работа: Промени на плановите и приори-
тетите на работа, само трпеливо.
Здравје: Добро.
РАК (22. 06. - 21. 07.)
Љубов: Неразбирање на партнерот, но и
Вие замислете се - не е работата и карие-
рата сè во сè.
Работа: Среќата и понатаму не е со Вас,
но деловните планови се остваруваат.
Ситни поправки во домот, купување на
мали и поголеми ситници за уредување и
разубавување на домот.
Здравје: Нервоза.
Izbor
ЛАВ (22. 07. - 22. 08.)
Љубов: Добар период за разговори,
СТРЕЛЕЦ 22. 11. - 20. 12.)
романтични прошетки и вечери, за сло-
Љубов: Во ред, партнерот е со Вас, пробле-
бодните добар период.
ми со децата и нивната нерешителност.
Работа: Пократки деловни и приватни па-
Работа: Работата оди, имате нови идеи
тувања.
и планови, поддршка од колегите на ра-
Здравје: Внимавајте во сообраќајот.
бота.
Здравје: Замор.
ДЕВИЦА (23. 08. - 22. 09.)
Љубов: Поволниот период продолжува,
имате време и чувство за деца, но Ве
мачи домашниот миленик. Љубовни не-
согласици и кавги.
Работа: Добар период за краткорочни и
ЈАРЕЦ (21. 12. - 19. 01.)
Љубов: Поддршка од партнерот, роман-
долгорочни размислувања за вложување
тични разговори на пократко патување.
на финансиите и финансиски планови и
Работа: Во ред, решавате стари работи,
вложувања.
старите пари кои Ви ги должеа стигнуваат.
Здравје: Внимавајте на вратот и ладните
Здравје: Добро.
пијалаци, настинката Ве демне.
ВОДОЛИЈА (20. 01. - 18. 02.)
ВАГА (23. 09. - 22. 10.) Љубов: Добар однос со партнерот. Добар
Љубов: Ваша недела. Полни сте со
период за дружење со партнерот.
задоволство и елан.
Работа: Планирате деловен пат и усовршу-
Работа: На работа оди добро, со мали
вање во работата.
вознемирувања.
Здравје: Во ред, болест или влошување
Здравје: Во ред.
на болеста на некој роднина.
РИБИ (19. 02. - 20. 03.)
СКОРПИЈА (23. 10. - 21. 11.) Љубов: Партнерот Ви е полн со сила и
Љубов: Само работа и работа. Семејството иницијатива, дозволете му да Ве води.
не стигнува ни да Ве види. Работа: Само концентрација, труд и не
Работа: Само работа, полни сте со ентузи- влегувајте во кавги и расправии.
јазам и нови планови и идеи. Здравје: Внимавајте на исхраната.
Здравје: Оптимизам и концентрација.