-. 9.?lt.

J-31

I. V. MESCERSKl

ZBIRKA ZADATAKA

IZ

TEORUSKE MEHANIKE

PREVEO I DOPUNIO MILAN VREtKO

JEDANAESTO IZDANJE

Naslov orlglnala:

1-1. B. MEIllEPCKHR

CBOPHHK 3AnAt.I no TEOPETI1t.IECKOti MEXAHI1KE

Ilon pellaKUHeA A. H. JJ Y P be 113llall'He nsanuars sropoe, crepeoranaoe

rOCYJlapqBeHHoe H3JlaTenbCTBO TeXHHKo-TeOpeTHQeCKOH nHTepaTypbI - Mocxsa 1956

SADRZAJ

Strana

Predgovor prvom izdaniu

Prtdgovor sesnaestom izdaniu Prtdgollordvadesetom tzaanja - Predgollor prevodioca prvom izdanju Prtdgovllr prevodioca ireiem izdanju -

V VI VI VII VIII

ODELJAK PRVl STATIKA KRUTOG TELA

I. Statika u ravnl

1. Slle ko]e dejstvuju duz jedne prave. Sile clje se napadne llnlje seku u

Jedn~ ~c~ 3

2. Paralelne slle 15

3. Komplanarne slle koje napadaju razne tacke krutog tela 23

4. Ravnoteza slla prl dejstvu otpora trenja 46

5. Grsficka stahka - 56

6. Napadnl moment. Transverzalna slla. Norrnalna sila - 65

II. Statlka u prostoru

7. SHe clJe se napadne linlje seku u [ednoj tackt - 74

8. Redukovanje sistema sila na jednostavnlji oblik 80

9. Ravnotda proizvoljnog sistema sila. Odredivanje otpora 83

]0. Tezl~te 97

11. Lancantce, Membrane 103

ODELJAK DRUGI KINEMATIKA

Stampa: Stampariia .Bakar" - Bor

J. Kretanje taeke

I. Putanja. Jednaclne kretanja tacke

2. Brzina tacke

3. Ubrzanje tacke

4. Mesoviti zadacl

II. Jednostavnija kretanja krutog tela

5. Obrtanje krutog tela oko neporntcne ose

6. Transforrnaclja jednostavnijth kretanja krutog tela

1.11. Sablranje I razlaganje kretanja ta~ke

7. Jednactne kretanja i putanja sloienog kretanja tacke

8. Sablran]e brzina tacaka

9. Sablran]e ubrzanja tacke prt prenosnorn translatornom kretanju

113 116 120 ]28

'La IRO }}GRADEVlNSKA KNJIGA« Milan VBnjic, glavni urednik

Milica Dodic, odgovomi urednik Olga Vasilievic, urednik

Jovo Karadzic, tehnieki urednik Tiraz: 3. 000 primeraka

]30 135

141 ]44 149

10. Sabiranje ubrzanja tacke pr! prenosnom obrtnortt kretanJu oko nepokrethe ose

IV. Komplano kretanje krutog tela

I L Jednaclne kretanja ravne figure I njenth tacaka

12. Brzlne tacaka krutog tela prl komplanom kretanju. Momentanl pol -

13. Nepokretnl I pokretn] centroidi

14. Ubrzan]a taeaka krutog tela prl komplanom kretanju. Momentanl pol ubrzanja

15. Sablranje komplanlh kretanja krutog tela V. Obrtanje krutog tela oko nepokretne taeke

16. ObrtanJe krutog tela oko nepokretne ta~ke

17. Sablranje obrtanja krutog tela oko osa koje se seku

ODELJAK TREe I DINAMIKA

I. Dlnamika materijalne taeke

1. Odredivanje slla po datom kretanju

2. Dllerencijalne [ednactne kretanja

a) Pravollnlsko kretanje

b) Krlvolinlsko kretanje

3. Teorema 0 promenl koliclne kretanja matcrljalne tscke. Teorerna 0 promenl momenta kollclne kretanja materljalne tacke. Kretan]e pod dejstvom centralnlh slla

4. Rad. Snags

5. Teorems 0 promenl klneticke energlje materljalne tacke

6. Mesovltl zadaci

7. Oscilatorno kretan]e B. Relatlvno kretanje

II. Dinamlka sistema materljalnlh taeaks

9. Osnove klnetostatlke -

10. Prlnclp vlrtualnih porneranja

11. Opste [ednacine dinamike

12. Teorema 0 kretanju sredlsta Inerclje sistema materljalnih tacaka

13. Teorema (} promeni kollclne kretanja sistema rnatertjalnlh tacaka

14. Momenti inercije I centrlfugalni moment] tela

15. Teorema 0 promenl glavnog momenta kollcina kretanja sistema mater!jalnlh tacaka. Diferencljalna jednaclna obrtanja krutog tela oko nepokretne ose. Elementarna teorlja giroskopa

16. Teorema 0 promeni kinetlcke energ!je sistema materijalnih tacaka -

17. Komplano kretanje krutog tela -

lB. Kinetieki prltisci krutog tela na osu obrtanja

19. Mesovitl zadacl

20. Sudar

21. Dinamika sistema materijalnih tacaka promenljive mase

22. Analltlcka statlka

23. Lagrange-ve jednaclne

III. Teorija osclIaclja

24. Male oscllaclje sistema sa jednlm stepenom slobode -

25. Male oscllaclje sistema sa nekollko stepena slobode -

26. Stablinost kretanja

Strana

153

160 162 173 176 IB2

188 192

I

PREDGOVOR PREVODIOCk; PRVOM IZDANJU

203 211 211 218

Medu zbirkama zadataka iz teoriske mehanike, zbirka I. V. Me see rs k 0 g odlikuje se izborom zadataka, koji su vecinorn uzeti iz prakse, i to tako da su matematicke teskoce, pri resavanju istih, svedene na minimum. S obzirorn na te odlike s jedne strane i na potrebe nastave 'na Tehnickorn Fakultetu Univerziteta u Bengradu s druge strane, a po savetu gosp. prof. J. HI i t e i j e v a, preveo sam Zbirku.

Raspored zadataka ostao je u prevodu isti kao u originalu, dodao sam dva nova zadatka a kod nekoliko od njih promenjeni su numericki rpodaci i dati oni koji odgovaraju nasirn prilikama. Resenja dobre vecine zadataka kontrolisao sam, te su na osnovu toga ispravljene greske koje su se nalazile U originalu.

Pukopis je pregledao i popravio gosp. prof. Dr. I. A r nov I j e vic, na cernu i ovom prilikom izjavljujem svoju blagodarnost.

223 228 232 237 245 25-l

259 265, 270 278 283 286

LJubljan~,1932 g ..

M. V.

289 306 318 323 327 332 339 342 347

367 384 400

PREDGOVOR 5ESNAESTOM IZDANJU

PREDGOVOR PRVOM IZOANJU

Sesnaesto izdanje ~Zbirke zadataka iz leoriske mehanike" I. V. Mescerskog prelsl~vlja bitnu preradu ranijih izdanja, Dodal je veci broj novih ~adala~a.' pn c~mu je, da se .Zbirka' ne bi prekomerno povecala, Irebalo fzosl~Vlh nekohko drugoslep:!1ih zadataka. Na laj nacin ovo izdanje .Zbirke" s~drll 1363 zadalaka, od kolih su 364 novi, dok je u prelhodnom izdanju bilo svega 1140 zadataka.

._ U ~ezi s .!!.m i.zmenjena j.: n.umeracija zadataka, ali, da bi se olaksalo koriscenje . starijih iz danja, kojih ima u vecem broju u bibliolekama Visih skola, ~al j~ u zag~adama .broj, ~oji. je zadatak irnao u celrnaestom i pelnaestom Iz.d~nJu: Novl zadaci oznaceru su, prirodno;: jednim brojern.

Najvise je ,Preradeno poglavlje .Dinamika_ lacke" i .Dinamika sisterna-.

Uvedeni su nO~1 paragrafi koji sadrze zadalke iz analiticke statike dinamike lela s promenlJ.lvom masom, kao i leorije slabilnostikrelanja. ' _______

Rad na pnpremi o.vog izdanja izvrsio je kao i ranije kolektiv nastavnika katedara mehanike Le.mngr~ds~og Politehnlckog Instiluta im. M. I. Kalinina. C. A. COPOKOB pnprermo je odeljak .SlatikB", H. H. HayroJlhna51 i A .. C: ~eJlh3o.~ - odeljak .Kinemalii<a", A. C. Kenh30H _ pogla rlje .Dlndmlka malenJalne tacke>, M. 11. 5 a T h - poglavlje • Dinamika sistemar. 10 . .ll.}j{ a He Jill ,n: 3 e - zadalke iz analiticke mehanike i pornenute nov~ paragrafe "Zblrke".

.. Glavnu pornoc tom. kolektivu pruzili su mnogobrojne kolege poslavs]

njihove nove zadatke, kao I znacajne primedbe i savete. U vezi s tim ~matramo pnjatnorn duznoscu izraziti iskrenu zahvalnost r . .ll.. A H a HOB Y B H 5 Y:

TeHIlHY ArB 6" , ..

, .. opo heBY,B.K. rOJlh,nM3HY, A.H. nOKY'IaeBY

~. ~ )f{ y tI K 0 B 0 ti, A. 11. 3 e H K Il H y, 51 JI. JI Y H,n Y, K. B. Me Jill K 0 By' .' . CaHTYP5lHY, H. M. WaXYH5IH,ny, H. $f. WTaepMaHY B c' Ill e n p o s y, A. A_ Hl y p a r a n p i JI. B. $fHKOBCKOti. ' ..

E Teme nekoliko novih zadataka uzete su iz radova nasih naucuika H

. )f{ Y K 0 B C K 0 r, C. A y: a n JI hi r II H a, 11. B. MellI, e p c K 0 r i E JI'

H Il K 0 JI a Il a. . .

~Zbirka zadataka iz teoriske mehanike" sadrz! zadatke iz mnozine onih, koji su dati studentima odeljenja Petrogradskog Politehniekog Instituta, na vezbanjirna iz teoriske mehanike,

Ideje nekih od tih zadatak~ uzete s~. iz. zbirki z~dataka: W a I t.o n a, Wit: ten b au era, Z e c h a i dr., koje su ramje izdate, ali mnogi zadaci otstampani su ovde prvi put.

Pri izboru zadataka pazilo se narocito na to, da imaju konkretnu~orm~.

Glavni cilj na vezbanjima iz teoriske mehanike na Petrogradskom Politehnickom Institutu tezi ka tome, da studentirna pruzi mogucnost da steknu neophodno im potrebno umenje u primenjivanju teorems. i,?etoda, koje su

jzlozene na predavanjima, za resavanje problema iz. rehnickih nauka.. .

Podela .Zbirke" na dva dela, a svakog od ovih na glave, kao I obim svake glave, odgovara predavanjima iz teor~sk~ meha_nik.e ka~o. se cHaju na drugom trecern i cetvrtom sernestru tehnickih odeljenja Instituta.

Svi z~daci popraceni su tacnirn iii pribllznim- odgovorima, a nekoji od

njih i kratkim uputstvima, koja olaksa~aju. resavani.¢.. '" .

Ovom izdanju .Zbirke" prethodilo je nek~hko h~ograItsam~ izdanja : prvog i drugog dela od 1907 do 1911 god., koja su bila narnenjena stu-

dentima Instituta, i 1911 god. jedno stampano ~zdanje prvog dela.. .

Pri sastavljanju j.Zbirke" sudelovala su osirn mene, sle~eca lica, ko]a su u svojstvu nastavnika vodila vezbanja iz teoriske rnehanike sa studentima: JI. B. Accyp, 5. A. Bax a e r e s, H. H. 5eHTKoBcKIil-t, A. A. r 0 p e B, K. M. n y 651 r a, B. <1>. MilT K e B II 'I, E. JI. H II K 0 JI a II, K. 3. Pep II x, n. JI. Tar e e B, B. B. T a K JI H H C K H tt, C. Il. T H M 0- weHKO, A. a. Ty,n:OPOBCKHtt, A. n. <1>aH-,n:ep-<pJlHT, A. K. <1> e n e p M a H i B. n.w a T po B .

• Zbirka" je redigovana i izdana od mene uz uzu saradnju H. H. 5 e H TKO B C K 0 r a i K. 3. Pep H X a.

1914 g.

Prof. I. V. Mescerski

PREDGOVOR OVADESETOM IZDANJU

U dvadesetom izdanju ispravljene su prirnecene greske i netacnosti.

PREDGOVOR PREVODIOCA TRECEM lZDANJU

Trece izdanje bitno se razlikuje od drugog izdanja, kako po podeJi tako i po obimu. Ono '[e - kao i rusko dvadesetdrugo izdanje. koje je uzeto za osnovu - podeljeno na tri odeljka: Statiku krutog tela, Kinematiku . i Dinamiku.

Odgovore na vecinu novih zadataka proverio sam, ispravio primecene stamparske greske i druge nedostatke, nekoliko zadataka nisam preveo, neke sam preciznije Iormulisao, dublete uklonio, neke sazeo, a zadrzao sve one iz drugog izdanja. Pored toga teiBo se tome da odnosna slika bude neposredno uz tekst zadatka. - U prvom odeljku dodao sam dva nova poglavlja .Napadni moment. Transverzalna sila. Normalna sila" i "Lan~anice. Membrane", tako da Zbirka sad odgovara nastavnim programima Tehnickih Iakulteta Univerziteta u Jugoslaviji. Osirn toga dodao sam u pojedinim poglavljima po nekoliko bitno novih zadataka. Ideje za neke dodate zadatkepozajmiosamizdela: 11. ApHOBJbeBHha, C. THMoweHKa, odnosno Zbirki: H. H. By x r o a s u a, 11. M. BOpoHKoBa Ii A. [1. MHHa· K 0 B a i K. Fed e rho fer a. Koristio sam M. Mil a n k 0 vic e v rad .0 membranama jednakog otpora", kao i ispitne zadatke sa Univerziteta u Cambridge-u i London-u, koji su otstarnpani u raznim udzbenicima na engleskom [eziku. Pored loga ima zadataka koji su ovde prvi put otstarnpani.

Numeracija zadataka u pojedinim odeljcima je nezavisna, iz tehnickih razloga. Prvi broj se odnosi na odeljak, drugi na redni broj zadatka. - Slike u zbirci su heterogene jer su reprudokovane sa raznih izdanja, osim onih zariove zadatke. Nije bilo mogucno da se u reJativno kratkom vremenskom razmaku izrade novi crteai radi izrade odgovarajucih kIi~eja.

ODELJAK PRVI

STATIKA KRUTOG TELA

U Pancevu krajem marta 1958. 1:.

M. Vrecko

PREDGOVOR PREVODlOCA CETVRTOM IZDANJU

Ovo cetvrto izdanje ne razlikuje se od prethodnog.

Beograd, aprila 1961.

M. Vrecko

I. ST ATIKA U RA VNI

1. Site koje dejstvuju duz jedne prave. SUe fije se napadne IInlje seku u jednoj ta~ki

1.1. Remorker vuce tri slepa razlicitih velicina. Slepovi su povezani medusoborn uzadirna tako da sleduju jedan za drugim. U datom trenutku je vucna sila propelera jednaka 1800 kg. Otpor vode kretanju rernorkera jednak je 600 kg, otpor kretanju prvog slepa jednak je 600 kg, drugog slepa 400 kg, a treceg 200 kg. Na raspolozenju stoji uze koje sa sigurnoscu moze da prenosi silu od 200 kg.

Sa koliko uzadi treba spojiti prvi slep sa remorkerom, drugi slep sa prvim i treci slep sa drugim?

Odg.: Sa sest uzadi, tri uzeta i jednim uietom.

].2. Na dnu okna nalazi se covek teiine 64 kg. Pornocu uzeta, pre-

bacenog preko nepokretnog kotura, on dize teret-od 48 kg. ,

a) Kolikorn siJom utice covek no dno okna? b) Koliki najveci teret on moze podici?

Odg.: a) 16 kg; b) 64 kg.

1.3. Teret Q = 30 kg odriava se u ravnotezi pornocu protivtega P koji je ucvrscen za kraj C uzeta. Uze, duzine 10 m, tezine 5 kg, prebaceno je preko nepokretnog kotura B.

Odrediti tezinu P protivtega, sile SA, SB j Sc na krajevima A i C uieta i silu na njegovoj sredini 8, za slucaj: 1) kada se tacke A i C nalaze na istom nivou; 2) kada tacka A zauzima najvisi i 3) kada ona zauzima najnizi poloza]. Oimenzije kotura

p i trenje zanemariti.

Q

Odg.: 1) P~30kg, SA=30kg, SB=32,5kg, Sc=30kg,

2) P - 25 kg, SA = 30 kg, S8 = 27,5 kg, Sc = 25 kg,

3) P=35kg, SA-30kg, SB=32,5kg, Sc= 35 kg.

1.4. Ova konja, koja se krecu dui obala kanala konstantnom brzinom, vuku pornocu dva uzeta carnac. Sile u uzadima [ednake su 80, odnosno 96 kg, a ugao koji one zatvaraju jednak je 60°.

Naci otpor W vode kretanju carnca i uglove a i i3 koje uzad treba da zatvara s obaJama kana la, da bi se carnac kretao paralelno obalarna.

Odg.: W= 16V91 kg:~152,6 kg; u",33°, p=27°.

4

Slatika krufog tela

1. Sile ko]e dcjstvuju duz jednc prave. Slle tIle se napadne UntIe seku u jednoj tacld

5

i.s, Karike

A,a i .C triju ?pruz~ih vaga ucvrscene su nepokretuo na .. horizontalno] ?~SCI. Za kuke vaga privezani su konci ~Ojl su zategnuh ! vezani u cvor. Vage pokazuju 8, 7 I 13 kg.

Odrediti uglove a i (3 koje pravci konaea zatvaraju sa pravom pokazanom na slid.

Odg.: a = 27,8°, (3 = 32,2°. V

111 Greda AB zglavkasto vezana u tacki A, oslanja se desnim kra-

. • , jem B na valjke. Sredinu grede n~pada pod

. ~P-2t uglom od 45° prema OSI grede slla P = 2 t.

C 'so Odrediti otpore lezi~ta za slucaj da

~2m ~m +a valjci natezu: 1) na horizontalnu ravan, 2) na

ravan ko]a je pod uglom od 45° nagnuta

prema horizontu.

Odg.: 1) A = 1,58 t; 2) A = 2,241;

B ~ 0,71 l. I B.b 1,00 1. .

,

r

1.6. Pomocu ko~ea odrzava se na glatkoj stnnoj ravni ku~la 0, le~in~ 20 kg. Konac je vezan za OpruZIIU vagu, koja pokazuje SIJU od 10 kg. Strrna ravan zatvara sa horizontom ugao od 30°.

Odrediti ugao a koji . konae zatvara sa vertikalom pritisak N kugle na strmu ravan.

Odg.: a = 60°; N = 10 V3kg ~ 17,3 kg.

1.7. 0 vertikalni glatki zid AB oslonjena je kugla 0, obesena 0 konae AC. Ugao koji konae zatvara sa zidom je a tezina

kugle je O. '

Odredili silu S u koncu i pritlsak N kugle na zid.

Odg.: 8= G/tos a; N=Glga .. J

c

1.13. Na dati okvir ABeD dejstvuje u cvoru B horizonlalna sila P.

Odredili otpore oslonaea AiD. Tezinu,

okvira zamemariti.

p P v--

Odg.: Ax=·-P,Ay =-"2iA="2 5.

P

Bx = 0, By = B = "2 .

1.9. Kolikorn horizonlalnom silom H treba vuci drraljti~:valjka da bi presao prag visine 8 em? Poluprecnik valjka R = 60 em, njegova tezina G = 2 t.

Odg.: H = 1,15 l. --=-

1.10 .. Ulicn~ s~etiljka obesena je u sredini B uzeta ABC. Uze je krajevirna ucvrsceno za kuke A i C koje se nalaze na istoj horizontali.

Odrediti sile r, i Tz u delovima AB i BC uzeta kada je tezina svetiljke jednaka 15 kg, duziua uzet~ ABC =20 m a njegov ugib DB =0,1 rn.

Odg.: Tl = T.z__=;.7.5.Q-kg.

-'

1.14. Svetiljka, tezine 30 kg, obese~a je z~ vertikalni stub preko horizontalne grede AC = ~ ,2 m. I kosmka. BC = I,? m.

Odrediti velicinu i karakter sila SI I S2 u stapovlma A C 1 BC. Pod sllom u Stapu podrazumevamo sllu koja dejstvuje u pravcu .nJegove ose zateZutl Hi pritlskujutl gao Sa znakom min u s lspred ozneke lit broj lie

vrednostl sue oznacavamo prllisne slte. '\> .. //

Odg.: 81 == 40 kg; S2 = - 50 kg.

·mw.~~~1f' . 1.15. Eleklricna svetiljka, le~ine 2. kg, obe~ena je 0

A . plaion pomocu kanapa AB, pa je zatirn kanapom BC

privutena zidu. .

Odrediti situ TA u kanapu AB I. Tc u kanapu FJC

kada su uglovi a; 600 i (3 = 135°.

Odg.: TA = 2(f3 - I) kg ~ 1,46 kg,

. Tc=1'2(V3-1)kg~1.04kg.

-v..

6

Yrllk~ ,I}rutog tela '

lA//" -------

C/ .

. 6.~rodska dizalica sasloji se od grede AB k '. ke ~l:~gIOba A i ~tela CB ucvrscona za kalar!(u.~J~

ralJ5uo gre e obesen je terct P = 200 I«T Ugao BA "-

= ,ugao ACB = 1350. o' L -

Odrediti silu T u uzetu CB i situ S u gredi

AB.

Odg.: T= 100 <V3" - I) V2kg~ 104 kg,

S = 200 <Va + ]) V2" - V3 kg ~ 200 V2 kg ~ 283 kg.

i).

\

. I.t7. Nar:nagacinskoj dizalici BAC dize se o~~ocl~ uzeta ler~1 P=2 I. Uglovi ko]e zatvaraju Slap~vj iza Ice: ugao /iBC = 60°, ugao BCA = 300 Ute" ~aceno .Pdreko kOilur~.A i kotura D. KOlur'D nal~eerl~~; je na z.t u tako, da Je ugao CAD = 30°.

Odrediti sile SI i S2 u stapovima Ali i ,AC.

Odg,: SI = 0; s"~ 2 V-f I ~ - 3,461.

lfit"---------.r.~~ Z, prltiskivanjc betonske kook, post,lvl,aJ.u se na njene .cetiri strane papuce koie SI1 spoJen~ zaglavkastirn mehanizmom. Slapo~i AB, BC I CD tog mehanlzrna poklapaju se sa slr?nnma I<va~rala.ABCp, a stapovi 1,2,3 i 4, kO]1 s~ po d_uzlnl.lednakl, poklapaju se sa ravcen:_.n jeg?vl.h d ijagonala, Dve sile P, je~lake

dve~lcll1~ I ISI~g pravca a suprotnog smera ejstvuju u fackama AiD. '

O~r~dili. sileNl, N2, Na i N, kojima paDI!)--------ir-~( puc~' pritlskuju K~)Cku i sile SI> S2 i Sa u stapovirna AB, BC I CD za sluca] da je P - 5 I.

Odg.: N1 =N2= Na~' N, = 5VY I ~ 7,071, SI = S~= S" = 5 I.

1.19. Homogena pravougaona pi c t -' 5

~e. moze obrtali oko horizontalne ose 0 ka~. ezine I \tg, ll~vrs~ena je tako da

ivrcorn. Velar koji ravnornerno d ' J,~ se .po c apa sa njenorn gornjom uglom od 18~ prema vertikalnoj r~~a~i.0drzava ]e II n~gnlltorn polozaju pod

Odrediti velicinu kompone I '1' k

n e pn IS a vetra upravnu na ravni ploce

Odg.: 5 sin 180 kg = 1,55 kg, •

1. Stlc ItOle deist""!,, dui !c(lne pra.e. SUe tl!e se napadne lin1lc sekll 1I je(1I10) tacki

l~O? Za tacke AiD vezani su luajevi apsolutno gipkog i nerastegljivog utelaauzine t. Dl1~ uzeta se moze pomerati l>eskrajno mali kotur, koji nosi Ieret Q, Prava AU zatvara sa horizontalom ugao a. A B = a.

I) Odrediti raslojanje x napadne linije tereta Q

od vertikale kroz tacku B, silu S u uzetu i kOllstruisati ravnotezni poloza] sislema. 2) Izracunati odgovarajuce podatke za sluca] da [e a = 3 m, 1=6 rn, 0: = 45° i

Q=100 kg.

a ' 1 a sin c

Odg.: 1) sin 'P = -t- cos a, CB == - + _._- ,

2 cos q>

a [ 0 sin c 1

X = _. 1 + - ~.-. cos Ct.

:.! I V (0 2

I - T cos Ct)

Q Q

S~--- -

2 cos a - V (0 )l'

2 1 - T cos a

\ \

G \

\

\ I

\ I

\~

\1 Graficka 1(Ollstrukcija ravnoteznog polozaja sistema:

'4;0 Dovedilllo krug poluprecnika I sa sredistem 11 tacki

A do preseka D sa verlikalom kroz lacku B. Prema reJaciji sin 0: = -f cos (( je onda nagib prave AD prema ve.rt.ik~li jednak <po Ka,ko trougao DCf) z a ravllotezni poloza] sistema mora blt~. Jednakokrak, to Ie tacka C odredena

_ presekom simetrale'duzi BD sa duzi AD.

2) X= 1,46 m; sin <p=O,354; y =3.86 rn, S ~ 54 kg.

LV-/'

Preko dva beskrajno mala kotura A i B, ](oji su Ilcvrscelli na

isloJ ontali, prebacen je kailap CAE B 0, qtslojanje AB ~ I: Za krajeve

, C i D kanapa obeseni su tegovi ]ednake te-

~~_ I ~:;:: zine q, a u tacki E - sredini duzine kanapa _ '1!0T·'------ ; % leg lezine Q.

1- 11 ~ Odre~it.i olstoi_al_lje.x tacke E od pr ave AU

6 c e 0 za ravuotezm poloza] sistema.

QI

, /

1.22. Teg, teziue 25 kg, odrzava se u rnvnotezi pomocu dva kanapa koji su prebaceni preko nepokrelnih koturova i zalegnllti tegovima. Jedan od fih legova tezi 20 kg; sinus ugla koji zatvara odnosni kanap sa vertikalom

jednak je 0,6. .

Odrediti velitinu q drugog tega i ugao a koji drugi kanap zatvara sa

vertikalom.

Odg.: q= 15 kg; sin a=0,8.

:1\\ ~

·1 :

r i ,/

oi:

Slallka krutog tela

1. SUe kole dels(vulu du! ledne pr8ve. Sile tlJe se napadnc "nile seku u JednoJ latkl 9

,~ .. .: .

/"",/:.-,"/', ~~viV{l{2l':;Za :~onac AB, ciji je )_edan kraj yezan u tacki A, _uc.vrscen je u z<tac.kl:"BAeg P> Za tacku B ucvrscen je drugi konac BCD, ko]i je prebacen . preko.inepokretnog kotura C i zategnut legom Q= 10 kg.

~,} _'IJi;;'; <;'1:;,11 ., z / Odrediti silu S u koncu AB i tezinu tega

ri ... · ",j?;~.~ t , P, kada je u ravnoteznom poloza]u sistema ugao

•• .. ., P,

!." .' :., , a = 45° a 13 = 600.

Odg.: S=5 Vs kg ~ 12,2 kg; P=>SV4+2V3kg=5 (1- 1'4) kg~13,7 kg,

1.24 .. Kug1i~a B, tezmc 0, obesena je pornocu konca A 8 za nepom~cnu tacku A a o.slanja se 0 povrsinu glatke kugle, p~Juprecmk~ r .. Tacka A lei.! na verlikali kroz srediste 0 kugle, Njeno otsloJ~nJ~ od povrsine kugle je d. Duzina konca je I.

. Odredif silu T u koncu i otpor N kugle. Poluprecnik kugltce zanemariti.

Za resenje zadatka moie se korlstltl slicnos( trougla sila I troug!a AOB.

'1.27. Da bi iz zemlje izvukao sip vezao je radnik u tacki A sipa jedan kra] uzeta. Drugi nlegov .. kr~j vez~o je za tacku B privremene skele. UzeAB SPOJIO je zatim u tacki C drugim uzetom, koje je vezao za tacku D. Posle toga obesio se rukama u tacki E za uze CD. Deo AC uzeta zauzeo je onda vertikalni poloza], a deo EC horizonlalni. Pri ·tome je dec CB uzeta zatvarao sa vertikalom ugao a-4°, a deo DE jednaki ugao sa horizontalom.

Odrediti silu S u delu A C uzeta, ako je tezlna. P radnika jednaka 80 kg (ctg 4° oc 14,3). Izduzenja uzadi zanemanti.

Odg.: S-16,4 t. (_/

@Kotur C, opterecen teretom P~ 18 kg, rnoze da klize po gipkom celicnom uzetu ACB, ciji su krajevi A i. B ucvrsceni za zidove. Razrnak izmedu zidova je 4 m, duzina . uzeta iznosi 5 m .

~ A 'm- .. 8 ~ Odrediti silu u uzetu. Tezinu uzeta zanemariti.

" F

SUe u delovlma AC I CB uzet8 po vrcdnostl :su [ednake, Njihova vrednost mole se odredltl Iz slllnostI trougla sUa I [ednakokrakog trou~la llJa [e jedna strana du! BeE,. a osnovlca mu lefl na vertika I BD. __ t,.·'

Od[{./15 kg, nezavisna od visine BF.\ ./.

- . f 0 ;

1.29. Na kruznom glatkom valjku sa borizontalnom osom ~eze d.ve:'

kuglice A i B, koje su spojene pornocu gipkog kon.ca .. Polupre~mk valjka OA = 0,1 rn. Tezina prve kuglice [ednaka je 0, I kg, druge 0,2 kg, duzina konca je 0,2 m.

Odredili I) uglove CPI i CP2' koje poluprecnicl OA i OB zatvaraju u ravnoteznom polozaju kuglica sa vertikalom oC; 2) pritiske N, i N2 kuglica na valjak.

sin 2 Odg.: 1) CPI == 2 - Cjl2; tg (P2=2+cos 2;

CPI=84°45';' (P2=29050.

2) NI = 0, I cos CPI kg = 0,0092 kg;

. N2=O,2 COS(P2 kg=O,173 kg.

1.30. Glatki prsten A moze da klize po glatko] ~ici, koja je savijena u krug a le~i u vertikalno] ravni. Za prsten, na kome visi teg P, vezan je konac ABC, koji je prebacen preko beskrajno malog kotura B, i zategnnt reg.om Q. Kotur B ucvrscen [e u najvlso] tacki o~i~a,zice.

Odrediti sredlsnji ugao/cp' luka AB ia . '. tezni poloza] prstena. TeZinu prstena'Z1fiIIIf:m,~

Odg.: Sin-~.!.=~!b=~

biti Q<~~. '.'

o« T--O-'_· g.:

d-i-r '

1.26. Dva tramvajska provodnika za elektricnu struju obeseni su za po-

~:. precne zice, koje su ucvrscene za dva stuba.

A ~ •• ~ •• _. _ 8 ~azmak izmedu stubova u pravcu koloseka jednak

'. je 40 rn. Kod svake poprecne zice je A K = KL = =LB=5 m; !(C=LD=0,5 m.

Naci sile T" T. i Ta u delovima AC, CD i DB pO'prec~e zice, kad je te~ina du~nog metra p_rovodmka J.e.dnaka 0,75 kg. Tezinu poprecne zlce zanemafltl.

N=O_r_. d+r

\

. 1.25. Homogenu kuglu, tezine 10 kg, odr~avaJu 1I ooravlloteinom P?loz.aju dva kanapa A8 ! CD, kOJ! se naJaze na IStO] vertikalnoj ravni a zaklapaju medu sobom ugao od 150°. Kanap AB zaklapa sa horizon tom ugao .od 450.

Odrediti sile u kanapima.

Odg.: So'" 19,3 kg; Sc = 14,1 kg.

Odg.: TI=T,=301,5kg; T.-300 kg.

/.

10 i)/;/ Stalika krutog tela

.' \./ .:.... (./';.~. Na ~_ici ABC, kOja. je savij.ena u krug poluprecnika R a lezi u vertika oj ra::_nr, moze da khze gla!k!. prsten B, te~ine p, Prslen je spojen pomocu elaslicnog konca AB sa najvisom, tackom obima zice.

. Odrediti ~gao <p, za ravnotezni poloza] prstena, ako je zatezna sila S u koncu proporcionalna njegovom specificnorn izduzenju, a koeficijent proporcionaluosu k, Obelezlmo 11 sa L f 1 dullnu konca u rastegnutorn i neraslegnutom stanju, bl~c S = k (L - 1)/1. .

1 kl 2 I

Odg k . k--"_ P

.: cos'P=Z kR-pl a 0 je "p 2R-l

u protivnom slucaju je <p=O.

. 1.32. Povrsina klipa neke parne masine jednaka je 0,1 m2, duzlna

klipne poluge A B = 2 m, duzina krivaje BC = 0,4 m, Pritisak pare u cilindru iza klipa Po = 6 at, ispred njega Pl = 1 at.

Za poloza] klipa pri kome je ugao ABC = 90u odredili silu P, koja obrce krivaju, kao i pritisak N ukrsne glave A na vodice.

1 at = kg/cmz, Trenje Izmedu ukrsne glave I vodlca zanemarttt.

Odg.: P=5,l t; N= 1,0 t.

.. ' .1.33. Sila Q == 10 kg napada zglob A zg)avkastog tetvorougaonil<a CABD, ella je strana: CD nepokretna. Napadna Itnija sile Q zatvara sa pravcem stapa AB ugao OAB = 45°, a sa pravcem stapa CA ugao CAQ = 90°. Sila

8 R napada zglob B. Njena napadna linija zatvara S1 pravcern stapa AB ugao ABR == 30°, a sa pravcem stapa BD ugao DBR = 60°.

Odrediu brojnu vrednost sile R da bi cetvorougaonik •. CABD pod dejstvom sila Q i R stajao u ravnotezr.

Odg.: R=20 V; kg ~ 16,3 kg.

c

o

'. ~.34 -. Cetiri Mapa .. jednak~ duzi~e, p.ov~zani su medusobom zglobovirua B, C J D u ravanski sistem, Njegov~ kralevl. A i E ucvrsceni su zgJavkasto za

o c h?ClZontalm pod. Zglobove B, C i D napadaju

sile 9. U ravnoteznom polozaju sistema zatvaraju ose stapova AB i ED sa horizontaJom ugao a = 60°. Odrediti nagib prema horizon tali.

~WWlW~1';'J?;~W~€ Odg.: ~=30o.

~ stapova BC i DC

J

I, Sllc kole dejslvul» du! ledue prave. SUe flje se' napadnc IInlJe seku u jednoj tackl 11

1.35. Na dati luk sa Iri zgloba dejstvuje u cvotu C horizontalna sila P.

Odrediti otpore A i B oslonaca. Tezinu okvira za~emariti.

P r V'2.

Odg.: Ax = -2" Ay "7 - 2' A""PT,

P P VT

e, = -2' By ~2; B=P'2-'

1.36. Na dati simetricni luk sa tri zgloba dejstvuju na polovini visine stubova AC i BD dve horizontalne sile P.

Odrediti otpore oslonaca A i B. Tezinu luka

zanernariti.

P P

Odg.: Ay =0, Ax = -2"; By =0, Bx =-2'

1.37. Prav slap AB i 'kriv stap BC sa proizvoljnom osorn spojeni su II tacki LJ POIllOCU zgloba. Lefista A i C, nepokretni zglobovi, Jete na isloj horizontali. Prave All i CB zaklapaju s pravorn AC ugJove a = 45°. Stap

AB opterecen je u tacki D, sredini duzi AB, teretorn P.

Af) 'c. Odrediti otpore oslonaca A i C usled tog tereta.

. _VlO. _VT P Odg .. RA -TP, Rc -T .

o

p

p Y' E G, F G, H G, L 1.38. Na dati sistem sa zglobovima

]a-):ata_!_ata...!.-aj u tackarna A, OL' O2 i D i osloncimn B A 1 8 C D i C sa valjcima na horiaontalnoj ravni, -- - ~ -'_'_'.-_ ._._.-. -r dejstvuje u cvoru E horizontalna sila P.

Odredili olpore oslonaca A, B, C i D. Tdinu sistema zanemariti ..

P P

Odg.:A,= -2" Ay= -2'

A = P '/_i-; By = P;

(

p P D=pV2.

C,» -Pi D,,= -2'; Dy=y; 2

1.39. Za tacke A i F, ko]e se nalaze na istoj visini, vezani su pornocu zglobova krajevi sistema pet zglavkasto medusobo_m vezanih stapova AB = = EF, BC = DE, CD = a. Cvorove napadaju tereti P. Projekci]a duzine svakog stapa na pravu AF [ednaka je a s . rastojan]e najnizeg - horizontalnog - stapa od prave A F [ednako je 3a/2.

p

12

Statlka krulog tela.

1. Sile kole dclslvuju dul ledue prave. SUe cIle se napadne lInlJe seku u jednol lackI 13

Odrediti ravpote~nu konfiguraciju sistema (uglove <p) odnosne sile S

u stapovlma. Tezinu stapova i trenje zanemariti.

- 0 -E'

Odg.: tg ifll = 1,

1.43. Zemljani nasip visine h = 5 m poduprt je vertikalnim zidom od kamena.

Odredlti potrebnu debljinu a zida, pretpostavljajuci da je potisak zemlje na svaki duz~i .metar z~d~ jed~lak 6 I, da dejstvuje horizonlalno, .na rasloJanJuJ/Bvlsme zida, rnereno od njegove donJe ivice. Speclficna tezina zida y = 2 t/ms.

Zld se mora proracunall protJv preturanja oko Ivice A. Odg.: a;> 1,42 "Itl.

1.~0. Kraj !{~~~Ia lanc.anog rnosta ukolvljen je u belonskl. ternel] kOJI llT~a ?bhk pravouglog paralelopipeda. Poprecni presek ternelja Je ABDC. lvica AB - AC _ 5 111. ~pecific~a tezina maleriJa!a od kojeg je izraden lemelj jednaka je 2,51I/ms. Kabel je ukotvljeri duz dijagonale BC.

. Izracunalt potrebnu duzinu 1 lrece ivice paralelo-

pipeda, kada je kabel zategnul silom T= 100 t.

Ternel) treba proraeunatl protiv preturanja oko (vice D. Prl proracunu zanernarltl otpor okolne zemlje na ternelJ.

Odg.: 1;>2,3 m.

1.42. Cilindricni rezervoar visme 6 In, precnika 4 rn, poslavJjen je na cetiri simetrlcno rasporedena sluba, koji su nagnuu prema horizontu. Dno rezervoara lezi 17 m nad horizontalnim terenorn. Tezina stubova, postot]a i praznog rezervoara jednaka je 8 l. Pritisak vetra na rezervoar uzeti da je jednak 125 kg/m2 na 110r. malnu projekciju povrsine izlozene dejstvu vetra. Odrediti potrebno olstojan]e AB izmedu lezista stubova,

Prt horlzontalnom dejstvu vetra rezervor ne srne da se prelur!.

1.41. Odrediti brojnu vrednosl, pravac i srner sile koju cvorni lim m n p q r predaje stapu MN, ako su pravci i smerovi sila koje dejstvuju duz napadnih linija OA, OB i OC dati, a njihove brojne vrednosti: PI = P« = 1,41 I, P2 = 1,00 t.

Odg.: 1,00 t. Sila dejslvuje duz napadne linije OB, u smeru koji je suprotan smeru sile P2•

1.44. Provodnik ACB za elektricnu struju zategnut je izmedu dva sluba tako, da obrazuje laucanicu, Strela hm~ani~e DC=/= 1 m. Raslojanje izrnedu stubova AB = 1 = 40 m. Tezina provodnika izmedu dva stuba Q ~ 40 kg.

--"::::"_'Om ------- Odrediti sile u provodniku i 10: Tc - u naj-

A·._._ .... ~. __ .. _ .. 8 nizo] tacki, TA, i.TB - na krajevima, "

1m Pri resavanju zadatka moze se pretpostavif da

c tezina svake polovine provodnika, dejslvuje na rastojanju 114 od susednog stuba,

QI . 2

Odg.: Tc = 8/=200 kg, TA = TB = 01 kg.

1.45. Za prebacivanje preko reke sluzi pok!etna skela L, koJa je pornocu kotura C obesena 0 gipki kabel ACB. Kabel je vezan .za krajev e slu~o~a A i lJ. Za pokretaaje kolura C ka levo] obali reke sluzi uze CAD, koje je

prebaceno preko nepokret-

~---- 100m nog kotura A a obavija se na vitae D. Isto takvo uze

------- postoji za pokretan]e ka desnoj obali reke. Tacke A i .B nalaze se na istoj visini, na rastojanju AB= 100 rn. Duzina kabela ACB <= 102 m, tezlna skele L = 5 t.

- - - - - Odrediti silu u uzetu

CAD i silu u kabelu AC8 u tr enulku kada] je duzina AC ~ 20 m. Tezinu kabela, uzadi kao i trenje zanemariu,

Tacks C oplsuje luk ellpse sa !Icarna u tackarna A I B. Normals eltpse ~ f.~kJ C

polovl ~;;. ;~:'D - 0,791; SUo - Sc. - 9~6 I. . "t;!li~~

1.46. Tacku M prlvlace tri nepomicne tacke M/(xlt Y1)' u; (x~: y.trt; M,(xs• Yl) silama koje su ptoporcionalne rastojsnju i~mec1u od.nosoih:ta~~gE;j

1-·->-·:· ... ..; ....... _ -~;" -;'.~ -,,0 ... r 1;\ ;.. ~ , ;-. "" '" l' ",..4 bo...i-, · ... <UMd',rl

.. ,,, ... _-- ,,-.,~, .. - ~ ... N • ~ -,,~.\~ 't. ... ··t 1: ' '.. ."'t.~ '" ~'" l\ ~~~;;.

:- e = MM2 1 ra ~ MM" a 1<1' 1:2 i ka SU koencijenti proporciona\noS\I.:.;':_::::j:~j!~t.4

·i!,li~t\'

14

Slalika krulog lel~

Odredili koordinate x, y ravnoteznog poloza]a tacke M.

1.47. Prozorski okvir AU, pokazan na slici u preseku, moze se otvarati obrtanjem oko horizontalne ose A. Olvaranje se -vrsi pomocu kanapa BCD koji je prebacen preko kotura C i D. Sredlste kotur; C i tacka A leze na isto] verlikall. Tezlna okvira a = 100 kg napada Iacku a. Aa = an. Pretpostaviti da je AB=AC.

, Odrediti: 1) sllu S u kanapu u zavisnos!i od ugla CP', koji ravan okvira

zatvara sa horizontom; 2) njene granlcne brojne vrednosti.

Odg.: 1) S = 100 sin ( 45° - ~) kg.

2) Smn==50V2"~71 kg, za cp-oo; S",IIl=O, za cP = 90°.

2. Paralelne sile

15

1.50. Homogenl prizmaticni stap AB vezan je krajem 11 zglavkasto za zid a kraj B pridrzava uze BC. Osa stapa zatvara sa vertikalom ugao od 60°. Ugao ABC == 30°. Tezina stapa G = 2 kg.

Odrediti brojnu vrednost, pravac smer otpora R

zgloba A.

Odg.: R == I kg; ugao (AC, R) = 60°.

1.51. Prozorski okvir AB, prikazan na slici u preseku, moze se obrtati

/' oko horizonlalne ose A a oslanja se slobodno duz

, ,A ivice B. Tezina okvira a = 89 kg napada tacku C.

Sirina okvira AB = 2a. AD = BD.

Odrediti olpore leiista A i B.

G v- GV-

Odg.:RA=-;r 10~70kg; R8=T 2~32kg.

2. Parale lne site

1.52. Odrediti oLpore oslonca proste grede, raspona I, kada je po celom rasponu opterecena jednoliko podeljenim teretom p na jedinicu duzine.

pI Odg.: A = B ~ "2 .

1.53. Odredili olporc oslonaca prosle grede, raspona I, kada je l1a rastojanju x ad levog oslonca opterecena vertikalnorn silom P .

P (/ - x) Px

Odg: A = / ; B = T .

1.48. Oornji kraj A homogenog prizmaticnog slapa AB ~ 1=2 m oslanja se 0 glatki vertikalni zid, a njegov donji kraj B pridrzava zica Be. Tezlna stapa a = 5 kg.

.. • ~drediti: 1) Ost?janje AC. tacke C u kojoj treba ucvrSllll. zrcu za zid, da bi stap slajao u ravnoteii, zatvarajuct sa zidom ugao DAB ~ 45°; 2) Silu S u koncu i otpor N zida',

Odg.: 1) AC ~ AD "" 1,41 m. 2) S = 2,51"5 kg-:~5,6 kg; N _ 2,5 kg.

1.49. 0 dve konzole obesen je tamae !ako, da se njegova tezina G = 960 kg pod. jednako deli na obe konzole. Konzole ABC osla~j~j~ se donjirn krajem 0 lezisla A, a na visim 1,8 m nad ovim prolaze slobodno kros lezista B. Prepust konzole jednak je 2,4 m.

Odrediti pritiske konzole na leziSta A i B. Tezinu konzole zanemarili.

Odg.: XA;; - 640 kg, YA = - 480 kg; Xs = +640 kg; Ys ==0.

A E 8

... p

1.54. Homogeni stap AB, duzine 1 m, tezine 2 kg, obesen je horizontalno 0 dva kanapa A~ i. BD. Za slap obesen je u tacki E tere! P = 12 kg. Otstojanje AE = 1/, m.

Odrediti sile SA i SB u kanapima.

Odg.: SA == 10 kg; SB = 4 kg.

'" P ...: .:.._ • ~;

16

SlaUka krutog lela

rastojanju 120, odnosno 180 em ,od zida leze na gredi tereti od 160, odnosno 240 kg.

Odrediti otpore oslonaea.

Odg.: RA = 70 kg - nanize; R8 = 790 kg - navise.

1.62. 0 homogenu prizrnaticnu gredu, duzlne 3 m, tezine 6 kg, obesena su na podjednakirn rastojanjima cetlri tereta. Prvi i poslednji dejstvuju na krajevima grede. Prvi teret teii 2 kg, svaki sledeci tezi je od prethodnog za 1 kg.

Na kornrastojanju x od levog kraja grede moramo podupreti gredu da bi ostala u horizontalnom polozaju u ravnotezi?

Odg.: x=1,75 m.

1.63. 0 hornogenu prizrnaticnu gredu AB, duzine 5 rn, tel-inl' 20 kg, obesenisu u tackarna C, D, E i F tereti od 5, 10, 15 i 20 kg. Rastojanje AC == CD = DE = EF = FB = 1 m. Za krajeve grede vezana su uzad, koja su prebacena preko nepokretnih koturova i zategnuta teretima od 10, odnosno 20 kg . Na kom mestu treba podupreti gredu da bi ostala u horizontalnom polozaju u ravnotezi?

Odg.: Na sredini.

1.64. Horizonlalna konzola koja nosi balkon, izlozena je dejstvti jednoliko raspodeljenog tereta intenziteta p = 200 kg/m. Na sloboduom kraju konzole dejstvuje teret od stuba: P = 200 kg. Rastojanje ose stuba od zida 1 = 1,50 m.

Odredili otpor oslouca i moment uklestenja ,

Odg.: R = 500 kg; M.= 525 mkg.

1.65. Nekoliko homogenih pravougaonih plocica jednake tezine i jed-

. , nake duzine 21, polozene su jedna na

>--21 ----: drugu tako, da je svaka od njih prepu-

~~#0f~ stena za izvesnu duzinu nad prethodnom.

_ ..... _, .... ~ _, Odrediti granicne duzine tih prepusta,

pri kojima ce plocice stajati u ravnotezi. Pri resavanju zadalka treba sabfrati postupno lezlne ploclca poclnjutl odozgo,

edg.: I,-}l,-}/~ i'l, fl itd. .' 1.66. Odrediti ugao rp za koji treba otvoriti sestar da' hi njegov krak i!!..;o:; kad se .. osloni na ostricu Dostao ,u· horlz:o~~w:ktalnom polofaju, Tefina . kraka AB;jt!dri~k#~-!i~ilm 16 g.a napada tal:ku'E,:tdinekrak:iYp!'i~r~ naka je 12 g a napada taclru F~ BD F8'Cm::(:

ED=l em. BF=10 em.: , .

. . 2 .

C"I,.{-r.: 'll:=~C c:~s-;;-=4:8qlG_

v-...,; , ,j

Ravnote!a §estara je labllna. Prl Istom uglu '" bite ona stabl1na, aka sestar okrenerno za 18QO tako da kral( Be bude tspod ostrtce D.

1.56. Transmisiono vratilo AB nosi lri kaisnika tezine PI =300 kg, P2=500 kg i Pa = 200 kg. Rastojanja su data na slici.

Na korn rastojanju x, merenom od leiiSta B treba postaviti na vratilo kaisni I( tezine P2, da bi otpor oslonea A bio jednak otporu oslonea B. Tezinu vratila zanemariti.

Jdg.: X= 139 ern.

\\

1.57.'ventil siguruosti A parnog kotla spojen je pornocu stapa AB sa

homogenom prizrnaticnorn polugom CD. Duzina poluge jednaka je 50 em, njena tezina 1 kg. Poluga se rnoze obrtati oko nepomicnog zgloba C. Precnik ventila d = 6 em, CB = 7 em.

. Koliki teg Q treba obesiti u tacki D poluge,

~ d~L ~o da bi se ventil sam otvorio, kad.u kotlu vlada prio tisak od 11 at (1 at = 1 kg/em2). Tezlnu ventila i

o stapa AB zane mariti.

Odg.: Q = 43 kg.

1.58. Homogeni prizrnaticni stap AB, tezine 100 g, mote se obrtati oko nepomicnog zgloba A. Za kraj B stapa vezan je konac koji je prebacen preko nepokretnog kotura i zategnut tegom P = 150 g. Na rastojanju 20 em od desnog kraja B stapa obesen je 0 stap teg Q = 500 g.

It Kolika je duzina x slapa AB kad pod dej-

fi ,'\"".' d,liI, sila zauzirna horizontalni '''"0\''";

• polozaj, .

~ Odg.: x = 25 em.

1 --<

1.59. Homogena prizmaticna gvozdena greda, cuzine 4 m, tezine 0,5 t, horizontal no. je uzidana u zid deblji.ne 0,50 m tako, da se opire 0 njega u

, ==I tackama A , B.

c A. Odrediti otpore u pomenutim tackarna, kada

~ 3.5 m ~ 8 na slobodnom kraju C grede visi teret P = 4 t.

r '0.5 A, Odg.: RA = 34 t - navise ; R8 = 29,5 t - nanize,

1.60. Hornogena :prizmaticna greda AB, duzine 10m; tefine 200 kg, oslonjena je u tackarna C i D. Rastojanje oslonea Cod kraja A grede jed'!}lw je 2 rn, rastojanje oslonea D od kraja B grede jednako je 3 m. Na rasto-

. janju 3 m od kraja A grede obesen je teret P - 800 kg.

',,," Za k.raj. A grede vezano je uze koje je prebaceno preko

~==!J~B' kotura I zategnuto teretom Q = 300 kg.

1]p 'If Odrediti otpore oslonea.

. Odg.: Rc = 300 kg; RD = 400 k~.

, I I

, ,

:..1

. ~.61. Homoger:a p~Zmati~ila greda, dufine [,00 em, tezine 320 kg, ucvrse~na Ie. zglavkasto ]edn~m krajern za zid (tack a A) a na rastojanju 1.60 em od zida (~c~a B) poduprla ]e osloncem tako, da zauzima horizontalni polozaj. Na

l~

, ,

:--aan--'

. '

2. Paralelne slle

17

Zblrka zadataka I~ tecrtske mehanlke

18

Statlka .krulog lela

2. Paralelne sile

19

1.72. Glavni dec Weston-ove difereneijalne koturace sastoji se od dve kruzne ploce A, koje su spojene u eelinu. ~~j~dnic~a oso: vina ucvrscena je za nepomicnu dv?kra~u vIIJ~sku. ~lebovi ua obema plocarna imaju zupce, kO]1 pridrzavaju kartk~ beskrajnog lanca, Lanac [e obavijen oko nepokretnog I pokretnog kotura kao sto je pokazano ~a ~lici. 0 pokreta.~ k?: tur obesen je teret Q, a na olabavljeni dec lanca, koji VISI sa vece ploce, dejstvuje sila P, kojao~riava ravnotezu

P teretu Q. Poluprecnicl ploca A su R i r, pn cernu Je R > r.

Odrediti zavisnost sile P od tereta Q iIzracunati njen intenzitet za slucaj da je Q ~ 500 kg, R == 25 em, r = 24 em. Trenje zanemariti.

Odg.: P - i Q (1 - ;) - 10 kg.

1.73. Difereneijalna poluga prikazana na sliei ~~s.toji se ~d poluge AB, S8 uepok retnim osloneem u tacki C, i stapa DE, kOJI je pomocu slapova ~D

i FE zglavkasto vezan za polugu AB. U lacl(IO

• C F H stapa DE obesen je pomocu ostrice teret Q = 1 t.

?~( 6; Rastojanje izmedu vertikala kroz tacke C i 0

~j_ ~ _ jednako je 1 rnrn. AC = CF = 25 em. DO = 24,9

Ul" em. GE=25,1 em.

Odr~diti tezinu lega P, sto ga treba obesili u lacki If p~luge AB, .n.a raslojanju CH = 1 m, da bi odrzavao ravnolezu teretu Q. Trenje zanernariti.

Odg.: P = 1 kg.

. 1.67. Dv~ homogena prizmatlcna stapa AB i DC, jednakih popre~nth preseka, od kojih je AB dva puta kraci od BC,_ spojeut su pod uglom od 600 'u jednu eelinu ABC. Kra] A stapa AB ucvrscen [e za konae AD.

.. Odredili ugao 0; kojr'duia ivica dela CB, pri ravnotezi vcellne, zatvara sa. horizontalom. Poprecne dimenzije

stapova zanernaritl. '.' ;

". : . ';. 1'- ' , . , ,

Odg.: a ~arc tg 5" V3 = 19°5'.

,;

1.68. Duzina poluge AB analiticke vage jednaka je 30,em a njena tezina 300 g.' Duzina kazaljke CD=30 em. Teg tezlne 0,01 g na jednom lasu vage skrece kraj D kazal ike iz njenog vertikalnog polozaja za rastojanje ED = 3 mm.

Odreditl rastojauje lezisla polugc od iviee prizme C.

Odg.: 0,05 em.

1.69. Da bismo odredili rastojanje x leiisla S heterogenog Mapa AB od 11jegova kraja A, obesimo ta] kra] zanepornicnu tacku. Zatim slap polozimo horizonlalno na tas, na koji se oslanja u tacki C.

Za sluca] da je rastojanje AC = 30 em, leiin2 stapa 1,5 kg, leiine tega na drugom tasu vage 1 kg; odrediti rastojanje x.

Odg.: x a 20 em.

,-- 0 ....... hr, A"'_~ _~~8-<i:CKjP

1.70. Ova stapa AB i CO vezani su u tacki ( pod pravim uglom u [ednu eelinu. Oni se mogu obrlati oko horizontalne ose O. AC = BC = a. CO=b. Za tacke A i B obeseni su lereli PI i P2, pri tome je P2> Pp Tezine stapova po jediniei duiine jednake su i iznose 2p.

Odrediti ugao a sto ga osa stapa AB u ravnoteznorn polozaju sistema zatvara sa horizontalom.

~ O' a P2-Pj

t; dg .. Ig a =t: -Ps+ P-;-;'_+~p~( 4~a-+~b~)

1.74. Na plaHormi vage Quintenz dejstvuje u lacki F teret P. A (3 = a, BC=b, CD=c, JK=d, HK-l, EG=L.

Odrediti: 1) odnose duzlna b, c, d i I pri kojim a teg p odrzava ravnotezu teretu Pane zavisi od polozaja ovoga na plalformi; 2) tezinu tega p.

"" . b + c I b

,'10;',';);';'~;'c;;";:~'" :w?~~~~%.~ Odg.: 1) -a- = b; 2) p = a P.

1 75. Za merenje ,veIikih tereta Q konstruisan je uredaj sa dye razno-

o krake poluge ABC i EDF, koje su medusobom

B C spojene uzetorn CD. Poluge se mogu obrtati oko

1I~t: nepornicnih zglobova B i E. Ouz poluge EDF

I (J -b -~ _ t: moze se/pomerali leg P= 12,5 kg. Teret Q, koji

Q £.jD;p. F dejstvuje u lacki A, stoji u ravnotezi sa tegom P,

4 C.. P, koji je porneren za duzlnu I od E.

Odredili dufinu x, za koju Ireba porneriti leg P, da bi se odrsala ravnoteza, kada se teret Q uveca za llQ= 1000 kg. Duzine: a=3,3 rnm, b=660 mrn, c=50 mrn.

llQ a

Odg.: X = P . b 0 c - 2 em.

1.71. Magnetna igla obesena je 0 tanku zieu i poslavljena horizontalno u '!Iagne.lui ~eridijari. Horiz?ntalne komponenle sile Zemljinog magnetnog polja de]st~uJu na polove igle paralelnim silama jeunakih inlenzileta 2 mg a suprotnih smerova. Rastojanje izmedu polova jednako [e 10 ern.

Za. koliki . ~~ao treba tordirati (uviLi) zicu da bi igla' zatvarala sa IT!agnetnlm rneridijanorn ugao od 300? Spreg sila momenta 5 mg/crn lordira ~ICU za ugao od 1 D.

Moment lorzl]e proporcicnalan [e uglu torzt]e. Odg.; ,32°.

20

SlatlkB krtllog lela

2. Parilelne 811e

21

~.~ ..., r \ 1 ': :

• "",' r ?

] .76. Zeleznicka . dizalica postavljena je na kolosek ~irine J,5 m. Teziste A kola lezi na pravoj KL, preseku ravnl simetrije kola sa ravni crteza, Tezina kola jednaka je 3 l. Tezina villa B dizalice jednaka je 1 I, njegovo lezisle C nalazi se na raslojanju 0,1 m od prave KL. Tezina protivtega jednaka je 2 l. Njegovo lezisle E lezi na rastojanju 1 m od prave KL. .Tezina kosnika FO [ednaka je 0,5 l. Njegovo lezi~le H lezi na rastojanju 1 m od prave KL. Dohvat dizalice LO = 2 m.

Pri kojoj ce se velicini tereta Q dizalica preturilii'

Odg.: (/:; 5,l8 t.

1.78. Datu prostu gredu sa jednim prepustom napada izrnedu oslonaca spreg sila momenta M = 6 mt a u tacki C

M-6mt .. /{ )P .. 2t vertikalna sila P = 2 l. '

tA, £sm~j, Odredili otpore oslonaca.

~ Odg.: A =21 (nanize);B=4t (navise).

~

1.79. Na gredi AB, raspona

''''''. C·, i.'

l. ~'m _._, "

.: "0.1in-.

0:

].77. Dizalica za ubacivanje

Odg.: P'?6 t.

p

rnalerijala u Martin-ovu pee prikazana je .oa slid. Za donji deo kolica A, koja se mogu pornerati duz koloseka, koji je polozen na pokretnorn mo~lu B, ucvrscen ie stub D koji nosi lopalu C. Stub se moze obrtati oko vertikalne ose OA.

Odrediti tezinu kolica i stuba da ih teret od 1,5 I na lopati C ne . bi preturio. Rastojanje osa tockova kolica od ose OA jednako je 1 m. OC = 5 m. Tezinu kolica i stuba uzeti ja dejstvuje duz ose AG.

1.80, Dizalica prikazana na slid ucvrscena je 'za temel] od betona.

Njena tezina Q = 2,5 I l,Japada tacku A. AB = = 0,8 m. Dohvat dizaliee CD = 4 m. Osuova lemelja je kv~dralna; duzina strane E~= ¥ m. Specilicna lezma betona y = 2 t/mB. Dlzalicom

-treba dizali terete do 3 t. .

Odrediti najmauju visinu temelja, da se dizalica ne bi preturila. Ternel] proracunati protiv preturanja oko ivice F.

Odg.: 1,1 m.

1.81. Tezina pokretne dizalice, prikazane ~a. slici, bez proliv~ega, jednake je 50 I, a dejstvuje duz prave na rastojanju 1,5 m od verltkale kroz desnu sinu. Noslvost pokrelnih kolica [ednaka je 25 t. Dohvat dizalice, racunat od desne sine, jedoak [e 10 m.

Odrediti najmanju tezinu Q protivtega i njegovo najvece rastojanje x od vertikale kroz levu sinu, da bi dizalica, pri opterecenim iii neopterecenim kolicirna, pri rna kakvorn njihovom poloza]u, bila stabilna, Sopslvenu tezinu kolica zauernariti.

Odg.: I~OI; x=6,75m.

1.82. Homogena pr izrnaticna greda AB, dutine 4 rn, tezine 200 kg, VeZ31la je II t~cld A zglobaslo za zid, a krajem B oslan]a se na drugu 110- mogenu prizrnaticnu gredu CD, <.iu· zine 3 rrr, tezine 160 kg. Greda CD je

I... ~ poduprta u .tacki E, a u tacki 0 je

~ zglavkasto vezana za zid. U tackarna i_]N 0 ~ MiN dejstvuju tereti, svaki po 80 kg.

'" 0 Odrediti otpore oslonca,

I, I

~3",

(:!;:: '8 E

.A M C

. ,

._-- ... --..:

8

10 m, polozens su sine po kojima se moze pomerati dizaJica. Te zina dizalice [ednaka je 5 I, njeno LeziSle lezi na pravoj CD. Teiina tereta P = 1 t, Tezina grede AB jednaka je 3 t. Dohvat dizalice K L = 4 m. Rastojanje AC = 3m.

Odrediti otpore oslonaca A i B za sluca] da se dizalica nalazi sa gredom AB.'u istoj vertikalnoj ravni.

Odg .. : A=5,3t; B<=3,71.

Prl resavan]» zadstka poslavltl uslove za ravnotefu gredc AB. uZlmaJuci u obzlr I otpor R grede CD. zatlrn postavlf uslove za ravnotezu grcde CD, uzlmajuti u obzir prltlsak grede AU u tacki C, k?Jt [e po intenzttetu jednak otporu B, ali suprotnog smera.

Odg.: A=120 kg; B=160 kg; E=400 kg; D=O.

1.83. Pokretni most AB moze se podizali pomoca dve grede CD, koje su srnestene sa strane mosta a' mogu se obrtati oko zajednicke horizontalne

C ose E. Krajevi C greda spojeni su Iancirna sa tackarna A. Na krajevima 0 ucvrsceni su tegovi I', Grede CD su 8 m dugacke, svaka tezine 400 kg. AB = =CE=5 m. Duzlne lanaca: AC=BE. Tezina mosta jednaka je 3 ti moze se srnatrati da napada tacku

A na sredini duii AB.

Odrediti intenzilet protiv tegova P, koji. odrza-

~ ravnotezu mostu.

Odg.:· i 383 . kg.

22

Statlka kruloq tela

3. Kornplanarne sile koje napadalu rame Iacke krutog tela

23

: .1.~84.: Na s~i~~ 'prika~a.ni mosl sasto]l se od Iri dela:AC, CD j DF, od kojih se ,kra]pJcoslan]aJu nadva -oslonca. Dimenzije: AC = DF =070 rn, CD=:20 .rn, AB ==EF- 50 m. Opterecenje po duznom rnelru rnosta jedna-

ko je 61. t, .

]';'1, -, : I

3. Komplauarne sile koje napadaju razne tacke krutog tela

- /'~-' .' v/-

L-"[/ '

Homogena pravougaona ploca A iine Q, rnoze se 'obrtati u vertikalnoj ravni oko nepomicnog zgloba A. Ploca se odrzava u datom ravnoteznom polozaju pornocu uzadi koja su prebacena preko glatkih nepokretnih koturova E i F i zategnuti silama.

Odrediti intenzitet sile P i kornponente olpora zgloba A, kada je Q = 200 kg, a leva uie zalegnulo silom od 50 kg, cos a = 4/5,

20m' 20m 20m ---~.-c:.;._"::"''9-~50_ :..._ . , ,

Odredili pritiske na oslonce A i Busied log opterecenja,

Odg.: A = 102 I; B = 378 l. .

Odg:

1.85. t;)a slici _prikazan most .sa prepustima §aslavljen je od srednjeg nosaca AB I.dva boc~a nosaca CA I BD. Sopstvena tezina po duznorn metru nosaca AB jednaka je 1,5 I, a nosaca CA i BD I t. Dirnenzije: CA = ED ~ =20 m, AE=FB=15 m, EF=50 m.

Odrediti otpore oslonaca u trenutku kada se voz tezlne 3 I po duznorn metru nalazi nad rasponom FD.

, Odg.: C=IO I; D=40 I; E=54,25 t; F=I60,75 I.

1.86. Horizontalna greda ABC uklestena je na levorn kraju, a desnirn

Sm V se oslan_ia na. valjke .koji lez~ na hori-

I( ----,,_ - - - - - zonlalnoj ravm, U.ta~kl !3 nalazi se zglob.

Na ,gred! se nalazi dizalica koja nosi teret P =: 1 t. ~Je~ dohvat KL = 4 m Sopstvena tezina dizalice G = 4 t dejstvuje duz napa~ne .liniJe KF, ko]a se u datom polozaJu dlzalice poklapa sa vertikalorn kroz tacku B - osu zgloba B.

(; <?drediti olpore oslonaca A i C za

'" sluca] da terel P dejstvuje u verlikalnoj

ravm koja prolazi kroz poduznu osu grede, Tezinu grede zanernariti.

Odg.: A=3,75 I; C=1,25 t; MA=-I2,5 mt.

A" = 50o.~~' Ay = 100~.

(1.8"8)0 stap AB, k~ii se moze obrtati oko zglooa-k,' obesen je u tacki B, pomocu konca, teg C = 1 kg. Za kraj B stapa A B vezan je drugi konac koji je prebacen preko nepokretnog kotura D i zalegnut legom od 2 kg. Duziue i AB = AD. Tezina

stapa jednaka je 2 kg. .

Odrediti velicinu ugla DAB = a pri kojem ce slap AD stajati u ravnotezi. Trenje zanemariti.

Odg.: a = 120°.

1.89. Dizalica ABC moze se obrtati oko vertikalne ose MN. Njena tezina od 2 I napada tacku D, na rastojanju ED = 2 mod ose .obrtanja. Tezina tereta, ko]i je obesen u tack! C, jednaka je 3 !. Duzine:

MN=5 m; AC=5 JTI.

Odrediti komponente otpora lezisla MiN.

Odg.: M:r.= -3,8 t, My=Oj N:r.~3,8t, Ny=5 L

1.9(). Dizalica prlkazana na slid sastavljena je od grede AB i uzeta CB. Donji kraj grede vezan je pomocu -, zgloba A za zid, a gornji B pridrzava horizontaluc uze BC. Tezina grede jednaka je 100 kg, ugao CAb = = a = 45°, tezina lereta P = 200 kg.

Odrediti silu S u uzetu i vertikalnu komponenlu otpora lezisla A.

Odg.: S = 250 kg, Ay = 300 kg.

24

,..a-:

. ,

·~·I·

. ···~···I

SlaUka kru!og tela

3. Komplanal4fe slle koje napadsju r azne t3~ke krutog tela

25

1.94 •. Na slici prikaza~a resetkasta di~lI!ica sa zgIobom u lacki A mote se spustati pomocu zavrtnja BC. Zavrtanj je spojen sa resetkom pomocu zgIoba B a prolazi kroz navrtku D. Pri tome je AB=AD=8 m . Te.iina . resetke jednaka je 12 t i deJst\'uJe na rastojanju 5 m od vertikale kroz tacku A, kad je trougao ABD jednakostran. U tom polotaju diz~Iice, njen dohvat, meren od vertikale kroz tacku A iznosi. ! 5 m. Teret sto ga treb; podici jednak je 20 t.

Odrediti komponeote otpo-

1.91. Na slici je prikazan vitae sa ustavljacem i ustavljackirn palcemA. ·Oko,dobosa villa cbavijeno je uzekoje nosi leret Q.

Odrediti pritisa k R na osovinu Busta vljackog palca i izracunati njegov intenzitet za slucaj da je Q ~50 kg, d) = 420 mm, d2 = 240 nun, h = 50 mm, a = 120 mm. Tezinu ustavljackog palca

zanemariti. -

ra oslonca A, i silll S u zavrtnju.

Odg.: R= Q d2 • Ya"+1i2 =31 kg.

a, a

Odg.i A; ~ 15 V"3"t ~ 26 t; Ay= 77 t; S= 30 V3t~52 t.

1.92. Horizonialna greda, duzine I, V ez ana. je krajem A zglavkasto za zid, a drugi njen kr a] B pridrzava uze Be. U2e zatvara sa horizonta- 10m ugao a. Pogredi moze se pomerati vertikalni teret P, ciji je poloza] dat rastojanjern AP~·x.

Odrediti silu S u uzetu Be u Iunkciji polozaja tereta kao i komponente otpora oslonca A. Tezinu grede zanernariti.

Odg.: S=l~:a; Ax=p.yctga(nadesno); Ay=P(l-~)(naViSe).

1.95. N~. slici prikazana dizalica sasto]i se od neporrucnop resetkastog stuba AC i pokretn~g resetkastog nosaca BC, koji se mote obrtati oko zgloba C, a. pridrzava ga celicno uze AB. Teret Q = 40 t VISI na celicnom uzetu koje je prebacerio preko kotura u tack! B i zategnuto po pravoj BC ka vitlu. CA = CB = =15 m.

Odrediti silu S u celicnorn uzetu AB i silu P koja dejslvuje. duz p~ave BC u funkciji ugla. ACB = <po Tezlnu resetkastog nosaca i

tren Je na koturu zanemari Ii. .

Odg.: 5=80 sin; t, P=80t-sila ne zavisi od ugla <po

A

i;.. 1.93. Dizalica prikazana na slici, nosivosti 4 I, sa lezistem u tacki A oslanja se na tacku B 0 glatku cilindricnu povrsinu sa vertikalnom osom Q Y. Duzina

U dela koji se nalazi u oknu jednaka je 2 U1. Dohvat dizalice: DE= 5 m. Tezlna dizalice jednaka je 2 I i dejstvuje duz napadne linije koja se nalazina raslojanju 2 m od ose A Y.

Odrediti kornponenle otpora oslonaca A i B.

Odg.: Ax=I2ti Ay=6t;

Bx = - 121; B. = O.

1.96: Na slici prikazana kolenasta poluga A~C, tezm.e B kg, moze se obrtatl oko nepomicne horizontalne ose B. Duzine kra kova:

A B =.4 dm: BC = l.m. U datom polotaju poluge nalazi s~ njeno tez!ste na rastoJanjll 1,5 V2 dm od vertikale BD. Za tacke A I C vezani su kanapi, koji su prebacenl preko koturova E i F i zateglll:ti .. tegovima P, =31 kg i P2= 10 kg.

Koliki je u tavnotefnom polozaju poluge ugao BCF=: <p, ako Ie ugao BA£ - 1350. Trenje na koturovima zanemariti.

,,26

StaUka krutog tela

~, Komplanarne sUe kole napadalu razne tacke krutog tela

27

Odrediti sile u uzadi ako je

1.97. Pri rnontazi mosta lreba podici dec ABC rnostovske konstrukcije pornocu tri uzeta. Uzad su namestena kao sto je na slici pokazano. Tezina log dela konslrukeije jednaka je 4200 kg i napada tacku

D_ Olstojanja: AD=4 Ill, DB=2 rn, BF= 1,0 m.

prava ABC horizontalna.

'I ,.;t\.,;Y

li~ i ,

Oag.: SA ~ 1800 kg, Se = 1757 kg, Sc c 1243 kg.

Odg.: A = 9 I, B = 11 I.

1.98. Vucna sila dale dvoosovinske lokomotive jednaka je 2 I, a njena tezina p = 20 t, AB =2 X 1 = 2 m. Raslojanje napadne Iinije vucne sile od gornje ivice sine jednako je 1 m.

Odrediti . verlikalne priliske lokomotive na kolovoz. .'

1.99. Na horizonlalnom pulu bez poprecnog nagiba sloje prikoliee. Svakj tocak zadnje osovine de]stvuje lada na kolovoz silorn od 500 kg.

Za koliko se rnenja norrnalni pritisak donjeg totka na pulu sa poprecnim nagibom ex = 5°, ako se teziste prikoliea nalazi na visini Il:: 0,80 m iznad kolovoza a razmak tockova b = 1,40 m.

Odg.: Normalni pritisak donjeg tocka povecava se za 48 kg.

1.100. Na sliei prikazani uredaj upolrebljava se kod dizaliea pri dizanju kamenih blokova. Lanae 001 vezan je -pomocu zgloba 0 sa stapovirna

OC = OD = 60 em. Stapovt su vezani pornocu

0. zglobova za krajeve dveju jednakih kolenastih poluga CAE j DBF, koje se mogu obrtati oko tacaka A i B stapa Off. Papuce, koje su pornocu zglobova E i F vezane za donje krajeve poluga, prldrzavaju trenjern teret Q = 1 t. Rastojanje tacke E od ose stapa OH jednako 'je EL = 50 em, a njeno castojanje od ,pse Mapa OC jednako je EN = 1 m. Visina trougla COD jedriaka je OK = 10 em.

Odreditl intenzitel sile sto zateze stap OH. Tezinu saslavnih delova uredajazanemariti.

Sila u laneu OOI,otigledno, jednaka je 1 t.

Odg.: 6 t.

1.101. Slika prikazuje rucnu presu za sabijanje sena. Na polugu OA, koja se moie obrtati oko " nepornicne tacke 0, dejstvuje radnik silom P = 20 kg upravno na poduznu osu poluge. U datom polozaju prese je zatega BC upravna na OB i polovi ugao ECD. Pri tome je ugao CEO = arc tg 0,2 = 11020'; OA = 1,0 Ill; OB= 10 em.

Odrediti intenzitet sile kojom se sabija maleri jal izmed u papuca.

Odg.: 500 kg.

1.102. Poluprecnik dobosa neke dizaliee: f=5 em.

Poluprecnici zupcanika: fj = 10 em, f. = 20 em. Duzlna rucice OA = 40 em.

Odrediti intenzitet sile P kojom treba dejstvovati upravno na rucicu OA da bismo teret Q = 200 kg dizali konstanlnom brzinom. Trenje zanemaritl.

O£1g.: p ; 12,5 kg.

1.103. Na slici je prikazan kalsni prenosnik sa tockorn zatezacern. Zateznu silu u kaisu ostvarujemo pornocu kolenaste potuge A0201 i tocka zatezaca 01, Zatezna sila je 5 obe strane tocka zatezaca jednaka P.

Odrediti intenzitet tereta Q' za ravnotezni poloza] sistema, ako je ugao A0201 ~ 90°, D = 55 ern, £1=15 em, /1=35 em, /2~15 em, 13=45 em a P= 18 kg.

Odg.: Q= 12 kg.

1.104. .Za raznokraku polugu ABC, sa nepomicnim osloneem II tacki l~, obes~I,1 je pUllIo_eu zgloba C, sta~ CD. Za slap CD_ vezana je platforma Ei', Donji kraj 0 slapa CD vezan ]e zglavkasto sa stapomOD, koji se moze obrtati oko nepornicne tacke O.

Koliki leg p treba obesiti u tackl A, da bi odrzavao ravnotezu teretu P= 100 kg, koji lezi na platformi EF, kad je stap CD u vertikalnom polozaju? Duzine: BC e-e 0,1 x AB, 00 [ednako

o je i paralelno sa BC.

Odg.: p= 10 kg.

28

Slattka kruto~ tela

29

3. Komplanarne stle kole napadsju razne tatke krutog tela

'I r, 1.105. Prilisak vode na elementnrnu povrslnu'

I brane raste proporcionalno njenorn rastojanju od slobodne povrslne vode. Intenzltet tor pritiska [edr.ak je tei:.ini vodenog stuba cija je osnova jednaka posrnatrnuoj elementarnoj povrsini, a visina visini vodenog stuba.':

Odrediti debljinu a (odnosno b) brane u njenoui temelju za dva slucaja:

I) Kada je vertikalni poprecnl presek brane pravougaonik, i

L b .I 2) kada je taj poprecni presek trougao.

• I I Brana se mora proracunati na preturanje oko

ivice B. Koeficijenl slabilnosti treba pri tome da bude 2. Visiua brane je data, ona je jednaka dubini vode II = 5 m. Specificna tezina vode ¥v = = 1 kg/dm", specilicna tezina rnaterijala brane Y b = 2,2 kg/dms,

Koeflcijenlom stabllnosti zovemo odnos momenta tdlne zlda prerna momentu Aile kola j'A' zlva preluran]e. Prltlsak vode, speclllcne tezlne Yv , na povrslnu brane duztne b, a vlslne dy, [ednakje b Yv (h - y) dy, gde h oznacava dubinu vcde,}' _ rastojanje teZj~t9 povrslne od dna brane. Moment preturanja usled tog prftlska, II odnosu prema tacki B, jednak [e b Yv (h - y) Y dy.

h

Rezultantnl moment M = byv S (II - y)y dy = byv ~.

o li

Odrediti: I) ugao u ~lo ga osa grede u ravnoteznorn polo- 8 zaju zatvara sa horizontalnom.votpor NA zida DE kao i otpor Ne oslonea C. Trenje zanemariti. 2) Koliko su te vellcine kada je 2/=4BO ern, 0=30 em, Q=BO kg?

3

Odg.: 1) cos a= ,/q-_I' NA =Qtga, Ne =-Q-.

. V eoscr

2) (T. = 60°, NA-;::::' 139 kg, Nc = 160 kg.

1.109. Slika prikazuje jednovodni krov. On se sastoji od roga AB, koji

gornjim krajem B slobodno lezi na glatkom lezistu a

Y B nizim A se upire 0 zid, Nagib krova tg a = 0,5. Na

rog pada ter et od 900 ~g, koji dejstvuje u sredini roga. Odrediti otpore lezista A i B.

A Odg.: Ax = IBO kg, Ay =540 kg;

900

B=17'5" kg -;::::, 402 kg.

Odg.: a = 2,75 m, b = 3,37 111.

1.110. Simetrican krovni vez ac ACB

vezan je jednim krajem za nepokretaa zglob A, a drugim krajem se oslanja pomocu valjaka na glatku horizontalnu ravan . Tezina vezaca jednaka je lOt. Strana AC izlozena je jednoliko podeljenom pritisku vetra, ko]i dejstvuje upravno na nju. Rezultanta tog pritiska jednaka

.. ---........_,_

'''.~.106 •. JilomOgena greda Ali, tezine Q,oslanja se'.,,, _.9ye;;-&latke prave CD iDE, ko]e leze u vertikaJno··avni. Prva prava zatvara sa horizontalom ugao c, druga ugao 90° - Ct.

Odrediti ugao ~ sto ga greda u ravnoteznorn polozaju zatvara .sa horizontalom 1< ao i njene pritiske na lezislle pra ve.

Odg.: NA =Q COSCt NB =QsinCt; tg~=ctg2o:, otuda \) = 900 - 2a za cr < 45°.

je O,B L Duzina AC=6 m, ugao CAB =30°.

Odredili olpore oslonaca.

4 rs:

Odg.: Ax = -O,4t,.,Ay =5+151.3t-::::::5,tG l;

2 r~

By = 5 + 151 ,3 t-;::::, 5,23 t.

Bx =0,

1.107. Homogena priz maticna greda, tezine 60 JIg, duzine 4 m, oslanja se donjim krajem 0 glatki pod, a II tacki B na zid visine 3 rn, zatvarajuci sa vertikalom ugao od 30'Y'U tome polozaju greda se odrzava pornocu uzeta A C koje je zategnuto po podu.

Odrediti silu S u uzetu i otpore Re iRe. Tren]e zanemariti.

Odg.: S=15kg. RB =10V3I,g-;::::, 17,3 kg; /<e=60-5V3 kg-;::::,51,3 kg.

y,

,

prikazan. na slier; ima u tacki A nepokrelan lezisni zglob a u tacki B pokretno Idiste. Ravan lezista za-

21 tvara sa horfzontom ugao-od 300•

• I C Raspon nosaca BA ~ 20 m. Sop-

........:~~~ ,.. slvena tezina nosaca zajedno sa

__ lx snegom na njemu jednaka je 10 L Rezultanta pritiska vetra od 2 t dejstvuje paralelno pravoj AS, na .

rastojanju 4 m od nje. .

1.111. Lucni resetkasti nosac,

--1-------------"

" •. j3JY'

. t,lO~. Homogena prizrnaticna greda AB, duzine 2 I, tezine Q, oslanja se u tacki Co horizontalnu pravu, a donjim krajem A ona se upire 0 vertikalni zid DE. Duzine: DC = EF = c. Vertikalna ravan polozeua kroz poduznu OSlI grede upravna je 11a ravni zida DE.

Odredili otpore oslonaea.

Odg.: Ax = 2 -l,B \13' t -;::::, - 1,12 t, B = 3,6 V3 t -;::::, 6,24 t.

Ay = 4,6 t;

30

Slat!ka krutog lela

3. Komplana;ne siie koie' napaaaju razne .tatke kruiog lela 31

------:.....:.

1.112. Resetkasti nosac ABCD, prikazan na slici, oslanja se cvorom D na vaJjke, a cvorove A i B podupiru stapovi AE i BF, zglavkaslo vezani u tackarna E i F. Valjei leze na horizontalno] ravni. Ose dijagonaJa resetkastog

1) Odredlti otpor zgloba A i silu S u u~etu, kad je ugao CED = IX, ugao DAB -13. 2) Izracunaf velieine pod 1) za sluca] da je 2 / = 3 m, P = 100 kg, IX = 60°, 13 = 30°.

D X _ _ P cos IX . ·cos 13 •

~~~~~~~~ Odg.: 1) A 2 sin (a-(3) ,

[iii nIX' cos 13 ] cos (3

YA =p 1- 2sin(a-l3) , ·S~p 2 sin.:....:(:.!:o;--"""I3),-·

2) XA ~ - 25 va kg ~-43,5 kg.; Y,,';' 25 kg; S=50 V3 kg ~ 87"kg.

r,

,

j I ,

1.113. Vesaljka, koja je sastavljena od lri jednaka dela AC, BC i CD. kruto vezanih medusobom, svaki tezine p, obesena je 0 zglob A. a krajem B oslanja se 0 glatki vertikalni zid AB. Na kraju D vesaljke visi na koncu teret P ..

Odrediti otpore zida u tackarna A i B.

Odg.: -XA =Xn= 2(P+p)sino;+p+2P.

4 cos a '

YA~3p+P, Y1i=O,

nosaca i prava EF nagnuti su prerna horizontali pod uglorn od 45°. Stapovi AEiBFjednakesu duzine. EF=3V2 m'~ 4,24m.AH= 2,25 V2 m ~3.18 m. Rezultanta tezine resetkastog nosaca, stapova koji ga podupiru i opterecenja jednaka je 7,5 t, a dejslvuje duz napadne linije co.

Odrediti otpor D valjaka.

Pel resavanju zadalka uzett u obzlr da rezultanta olpora zgJobova A i 8 mora bill vertlkalna.

Odg.: D = 1,5 t.

c

~. Homogena prizrnalicna greda All = 3m, tezine 20 k~slanja se u tadkl B 0 horizontalni pod a poduprta je u osloncima C i D, zatvarajuci sa horizontalom ugao od 60°. Duzine: CB = 0,5 rn, BD = 1,0 rn,

Odrediti otpore oslonaca B, C i D.

Odg.: RB=20 kg, Rc=30 kg, RD=30 kg.

krajeve A i B homogene prizmaticne daske AB vezana su dva uzeta AC i BC [ednake dufine, Krajevi C uzad! vezani su u cvor i obeseni 0 trece u~e. Dufina daske AB .. 2 /. Njena tezina jednaka je p. Ute AC, odnosno Be zatvara sa pravom AB ugao 13. u lacki D, na rastojanju AD = m, stoji covek tezine P

Odrediti: 1) Ugao IX sto ga daska u ravnoteznom polozaju zatvara sa horizontom, 2) SHe SA i SB u uzadima AC i BC.

S __ (p P)cos(a:~I3)

A - + sin 2(3 ,

l= m P

Odg.:tga=-/-. p+pctg~,

S = ( +P) co~ (0;+13) .

8 P sin 2 {3

1.114. Na pokrelnim lestvicama AB, duzinef m, tezine 24~kg, koje se mogu obrtati oko horizontalne ose A i koje zatvaraju sa horizontaJom IIgao od 60°, sto]i u tacki D, udaljenoj 2 m od kraja B, covek tezine 80 kg. Kra] B lestvica pridrzava uze BC, nagnuto pod uglom ud 75° prema horizontaJi. .

Odrediti silu S u uzetu i otpor A osovine,

Odg.: S?335 kg;

Ax = 86,7 kg. Ay = - 3,44 kg.

1.115. Homogeni prizrnaticni stap AB, duzine 2 I, tezine P, vezan je .krajem A zglavkaslo za horizontalni pod AD. Drugi njegov kraj B vezan je pornocu uzeta BC za zid CD.

."

.

~ Na vertikalni zid naslonjene suo pod uglo~50 prema horizon tali lestvice AB, tezine 20 kg. U tacki D. koja je od donjeg kraja A lestvica udaljena za l/S njene dufine, stoji epve'k,

tezine 60 kg. .

Odrediti pritisak lestvica na It'zi~te A i zid.

Frenje zanernariti,

Odg.: Ax = 30 kg, Ay = - 80 kg; B", '" -30 kg, By ",0.

32

Stanka Iuulog lela

3. Komplanarne slle koje napadaju razne tacke krutog teta

33

1.123. Ova jednaka homogena prava kruzna cilindra, svaki poluprecnika r i tezine P, leze na horizontalnoj ravni. Njihova sredista spojena su nerastegljivim koncem dufine 2r. Cilindri nose treci cilindar, poluprecnlka osnove

a R, tezine Q.

Odrediti sllu u koncu, pritisak cilindara na ravan,

• kao i uzajarnnl pritisak cillndara, Trenje zanemariti.

Odg.: Pritisak svakog donjeg cilindra na ravan jednak je P+ (Q/2).:__Pritisal( medu gornjeg i svakog: donjeg cilindra· jednak je Q (R+r) /2VR~+2rR. ila u koncu jednaka je Qr/2VR2+ '2rR.

1.119. Homogena prizmaticna greda AB, tezlne 100 kg, oslanja se je dnim : krajem A na glatki horizontalni pod, a drugim na glatku strmu ravan, koja je nagnuta pod uglom od 30° prerna horizontu. Za kraj B grede vezano je uze,

koje .le prebaceno prek? ne~omicnog kotura C a nosi teg P. Oeo BC

uzeta paralelan je strrnoj ravm. .. . ..

Odrediti intenzitet tega P, prilisak NA grede na pod 1 pritisak N8 grede na strmu ravan. Trenje na koturu zanemariti.

Odg.: P ~ 25 kg, NA = 50 kg, N8 = 25 V3 kg ~ 43,3 kg.

1.120. Hornogeni prizrnaticni stap AB, koji se moze obrtati oko horizontalne ose A, oslanja se na omotac glatkog valjka, precnika 2r. Valjak leii na borizontalnoj ravni a vezan je pomocu kanapa AC za tacku A. Tezina stapa jednaka je 16 kg. Duzina AB = 3r, AC = 2r.

Odrediti silu S u koncu i pritisak stapa na zglob A.

Odg.: S=4 VSkg ~ 6,9 kg; Ax = -6 kg, Ay = -16+2VSkg~ -12,5 kg. 1.121. Dve homogene glatke kugle CI i C2, polu-

-: ~;.~~~~ precnika r, irs. tezine PI i P2, obesene su 0 tacku A

r" poniocu kanapa AB i AD. Duzine: AB", II, AD = 12,

. tc+ri=te+r« Ugao BAD = o: _

Odrediti : 1) ugao ./} sto ga konac AD zatvara sa

'. ---~. ,_ horizontalom A£ kada kugle stoje u ravnotezt, 2) sile

c. .. ~. ~ S1 i S2 u kanapima AB i AD, 3) uzajamni pritisak

) .. N kugli.

'il.J P P .

". ~:Y 2+ Ism a

-"-Odg.;·l)tg./}=< - P , ;

1 sin 0:

y

,

W 1.124. Tri jednake homogene cevi, svaka tezine r : = 120 kg, Ieze kao sto je to na crtezu prikazano.

• . Odredili pritisak svake donje cevi na horizonlalnu podlogu, '/'/';; ~"'///;;;;~. kao i prilisak na bocne pridrzavajuce zidove, Trenje zauernariti.

Odg.: Pritisak na podlogu: 180 kg. Pritisak na svaki bocni zid: 34,6 kg.

1/

1.125. Teret P = 480 kg odrzava se pornocu uzeta na slrmoj ravni. Strma ravan [e nagnuta pod uglom .od 60° prema horizontu, a uze - ko]e je paralelno strrnoj ravni - obavijeuo je oko dobosa vitia ABC. Tezina villa Q = 240 kg dejstvuje duz vertikale 0 Y. Vitao se oslanja u tackl A na glatki pod, a u tacki B vezan je za Dod pornocu zavrtnja.

Odrediti otpore oslouaca. Razmak izmedu uzeta i strme ra vni zanemariti.

Odg.: Ax = 0, Ay = 480 kg;

" B; = 120VSkg~208 kg, By = 120 kg,

,-C·1.126. ,Stap AB, duztne 2/, tezlne P, m\7}~e."....0brtati oko kraja A, 'gde je zglavkasto "'vezan za zid. On se oslanja na stap CD, duziue 2/, koji se mote obrtatioko svog sredista E. Tacke A i E leze na istoj vertikali, na rastojanju I. 0 kraj D sla pa CD obesen je pornocu konca teg Q = 2 P.

Odredili ugao cp sto ga osa stapa 'AB u C3\'notcznom .polozaju sistema rstvars sa '''er&~!-

10111. Tren_ie i pOr'retll~ di~~i;~ . .

~tapo\'a zanema.zili_

O ] "~r _ . .,..

dg.: ~l==erc cos g =~ ·,:J'.;''''<5;4J:~,~:;j~4:;)i~~

cos ,'t 0:

C05'2

\

a cos '2

1.122. Izmedu dveju glatkih strmih ravni OA i 01) nalazese dva hornogena valjka koji se dodiruju. Valjak sa sredislernCj , poluprecnika rl, tezi P = 10 kg, a valjak sa srediste:n C2, poluprecnlka r2, leii 30 kg.

Odredili ugao cp sto ga prava C1C2 zatvara \ sa horizontalom XOXlI pritiske N, i N. valja kn \. na ravni, kao i uzajamni pritisak N valjaka, za sluca] da je ugno AOXI '" liD".

----'II ug_ao BOX = 30°. ._

Odg.: <p=0, N,=20 Jig; Nz=20j13 kg~34,G kg;

N= 10 lis kg~17,3 kg.

\

···.<::·-· •.. ,,· ... ,.,:H:-~ .s-: ~.~~-.,~~-------

<,

.H

SI.lIks krulog lela

. /~. . Dva hornogena stapa AB i AC oslanjaju se u tac~i A na glat~i

/'~-7\ horizontalni pod i naslanjaju se [edan na drug! d~z glatkih

./ ~~ . verlikalnih ravni, U tackarna B,' odnosno C oru se osla-

/ njaju na glatke vertikalne zidove.. '

( A Odrediti razmak DE izmedu zidova, pri kojem ose

\ ~D stapova.. U' ravnole!nom pol~faju s~~tema, zaklapaju me~u-

\ .' sobom ugao od. 900• Dato je: dUZlO8 stapa AB = a, dufina

"', stnpa AC b. Tefina. stapa AB [ednaka je PI a stapa AC, P2'

"-- . a VP2+ bVP1

Odg.: DE= .-.---=--=--. ¥P1+PS

1.128. Dve teske o

tacke A i B, tezine P i Q, teze l1a. dverna slrmim .ra~-

nirna.: a vezane su za kraleve konca ko]i je prebacen . preko nepokretnog kotu.ra 0 zanemarljivih dimenzija. Kotur 0 nalazi .ze na vertikali kroz tacku C. Tacke A, 0 ! B leze u jednoj vertikalno] ravni. Uglovi slo ih strme ravni zatvaraju sa horiz ontorn su a, odnosno 13·

Odreditl ugtove ~ i cp za ravnolezni poloza] sistema, ako je dnzina konca AOB ,:,J a CO = fl. Trenje i tezinu konca zanernariti.

sina sin 13 I cosa:+cosl:l

Odg . P - Q . - - - _-

.. cos~ - cos cp' "h - sin ~ sin q> •

1.129. Na slici prikazani vezac dvovodnog krova sastoji se od dve grede AC i BC, dufine po ~. m. Grede su u tacki C vezane, a svojun .donjim krajevirna one se upiru 0 horizontalnu zategu AB. Nagib krova tg a.= 0,5. Teret sto ga prima svaka gred~ jedl~a~( je 900 I(g i dejstvuje II njcuoj srediui.

Odrediti uzajarnni pritisak greda u tacki C kao i pritisak na zategu u

tacki A. Pri tome prelposlaviti da su veze u Iackama A; B i C zglwkasle.

Odg.: Ax = - 900 kg, Ay = - 900 kg; C; - + 900 kg, C = O.

1.130. Na slid pri1i,~zani vezac krovne konstrukdje sastoji se od dve grede AC i BC, dufine po 4 m, koje su spojene horizonlalnom zalegom E F. Grede nalezu doujim krajevirna slobcdno na . zidove. Nagib krova 10' a = 0,5, AC = 3 • CEo Svaka gre-

- - - ,X dna prima vertikalni lerel od 800 kg, 'cija napadna linija prolazi sredinorn grede.

Odrediti pritiske ria zid u tacki A kao i silu .S u zatezi ~!". Pretpostaviti da su veze u tackama C, E i F zglavkaste. Tren]e zanernariti.

Odg : Ax. = 0, Ay = -800 kg: S-2400 kg.

:~

3. Komplanarnc slle koje napadaju razne ta~ke krutog tela

35

1.131. Na slid prikazani most saslavljen je od dva dela (plate) koji· su medusoborn vezani zglobom A, a za obalne stubove zglobovima B,' odnosno C. Tezlna svakog deb mosta jednaka je 4 I, njihova tezista su tacke D, odnosno E. Na mostu se nalazi teret P = 2 J.

Odredili pritisak u zglobu A kao i olpore zglobova B i C.

Za resavanje zadatka mogu se naplsstt po trl uslova za ravnotezu izdvojr.nih delova AB i AC; Pri tome treba imatl u vidu da je medusobnl utica] dciova po pravcu i Inlenzitetu [cdnak a snprotnog srners. Na ta] na~in doblvaju se sest [eduaclna za odredlvan]e sest nepoznatth.

Odg.i A; =±2t,Ay ==j=0,81; B; = <C; =2t;B, =5,21; C, = 4,81.

. 1.132. Na slici prikazani most sastavljen je od dva jednaka dela MiN, koji su medusoborn i sa nepokrelnim lezistirna spojeni pomocu sest stapova, Stapovi su naguuti pod uglom od 45° prerna horizontali, Veze na krajevirna su zglavkasle. U tacki G oe]stvuje vertikalui teret P.

Odrediti sile u stapovirna koje prouzrokuje teret P.

Odg.: RA = 0, RB = P- ~2, Rc = 0, RD = P V}, RIO = P Vi, RF = P 1'1.

L 133. Duz jedue radionicke hale, koju prekriva luk sa lri zgloba, moze da se pornera mostovski kran. Tezina popr ecnog nosaca, koji mote da se pcmera duz sina, a, = 1,2 I. Tezina neopterecenog krana 0= = 0,8!, ras!ojanje njene napadne linije od leve kranske sine jednako je 11. duziue po-

16_ precnog nosaca, Tefiua sva-

. .. . . . ke polovine luka 0= 6,0 t

! dejslvuje na rastojanju 2 m od vertikale kroz leztste A, odnosuo B_. Kranske sine. nalaze se_.~a rasl.ojanju 1.~ m od tih vertikala. Hala je 12 m visoka; razmak izrnedu lezlsla A I B iznosi 16 m. Rezultanta pritiska velra J.V= 1,21 dejstvu]e duz napadne linije koja je paralelna pravoj AB na

raslojanju 5 m od nje, '

Odredili otpore lefista A i B kao i pritisak u zglobu C.

Odg.: XA = 0,21, YA = 6,781; XB = - 1,41, YR = 7.221:

X{:,=±l,4t, Yq==t=O,42t, . .

r - --;---- - ---'

I

3

36

Sielika krutog lei!

3, Kornplanarne sile koje napadaju raznc tacke krulog tela

37

--'-----

. 1.134. Te.ret P=25 kg obesen je 0 kraj B honzontalnog stapa A~. Teiina stapa Q= 10 kg napada tacku E. Stap je ucvrscen za zid pornocu zgl_<:>b.a A. a u ~ac!d D je poduprt pornocu stapa CD, k.oJI ie f!.a krajevirna, kako za stap AB, take i, za zld ucvrscen POlnOCU zglobova. Dirneuzije su date na crteiu.

Odrediti otpore 7.globova A i C. Tezinu stapa CD zane mariti,

30 kg, YA = - 17 kg, Rc '" 60 kg.

1.138. Na horizontalnom podu stoje pokretne lestvice, :.a:>,#vljene od dva dela AC i BC. Dufina sva kog de.Ia jed riaka je 12 rn a tezina 18 kg. Delovi su medusobom vezani pomocu zgloba C i uzeta EF. U tack] D, na rastojanju CD ~ I m, stoji na lestvicama covek .tezine 72 kg.

Odrediti otpore poda, pritisak u zglobu C i silu S u uzetu EF, kad su uglovi: BAC = = A8C = 45°. Trenje zanemariti.

Odg.: RA 0= 51 kg, RB 0= 57 kg; C,,:= ±50,4 kg, Cy EO ±33 kg; S:= 50,4 kg.

r, .

:/?:~:;:~.:...:

1,"- (1.137. Dva slapa AB i CD, spojeni u tacld 0 pbnioGll~-z-globa, ucvrsceni su u lackarna A i C lakocle pornocu .zglobova, za horizontalnu tavanicu.' Tezina stapa AS jednaka je 60 kg i napada tacku E. Tezina stap.a CD jednaka je50 kg i napada tacku·F_ Tacku B, stapa AB, napada vertikalna sila P= 200 kg.

Odrediti otpore zglobova A i C. ako su dati sledeci podaci:.AB:=II11, CD=0,8m, AE=0,4m, CF=0,4m, a = 60° I f:l ~ 45°.

Odg.: _. XA = Xc = 135){g, YA = 150kg, Y c = 160 kg.

1.139. Horizontalna greda AB - duzine 2 m, vez ana u lackiA zglobasto za vertikalni stub AC i poduprta kosnikom DE - nosi na kraju B teret Q = 500 kg Stub AC poduprt je kosnikom Fa, AE = co = 1 m. Kosnici DE i Fa nagnuli su pod uglom od 45° prema horizon tali.

Odrediti silu S£ i 5F u kosnicama DE i Fa kao i otpor poda u tacki C. Pretpostaviti da su veze z glcbaste. Tezinu grede. stub a i kosuika zanemariti.

Odg.: S£=-141O kg, SF=-1410 lig, Cx = 1000 kg, Cy = - 500 kg.

1.140. Cvorovi C, DiE datog resetkastog nosaca optereceni su teretima P = lOt. Dijagonale zatvaraju sa horizontalom uglove od 45°.

. Odrediti racunorn intenzitet i karakter sila u stapovtrna 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 i 9 usled dejstva tog opterecen]a,

Odg.: 5,= -151 (pritisak), 5.=0, 5a=21,2 t (zatezanje), 54= - 15 I,

S6= -5t, Sa=15t, S7=7,1 t, S8- -20t, S6"'0. •

1.141. Dati resetkasti nosac opterecen je u cvor ovirna C i D teretirna p:= 10 t. Nagnuti stapovi zatvaraju S3

~~ horizon tom uglove od 45°.

~ 8 Odrediti racunorn inlenzitet i karak-

A. C 0 ter siJa u stapovima 1, 2, 3, 4, 5 i 6

, z , usled dejslva tog opterecen]a.

Odg.: SI - - 14,1 t (pritisak), 5: ~ 10 t (zatezan]e), S8 = 14,1 t, 5. = - 20 t, S, - 0, Sa ~ 20 t.

1.142. Data dva resetkasta nosaca, sa jednakirn poljima ispunom,

[It

1:.135. Ova homogena slapa jednake duziII~, ~~Jt ?u u tacki C spojeni pomocu zgloba, ucvrsceru su u tackama A i B takode pomocu zglobova za oslonce A i B. P je tezina svakog stapa. U tack! C visi teret Q, Rastojanje AB = d. Rastojanje tacke C od horizontalne prave AB jednako je b.

Odrediti otpore zglobova A i B.

-XA=Xft~~(P+Q); YA=YB=P+~.

1.136. Ova stapa AC i BD, jednake duzine, spojeni u tacki D pornocu '- zgioba, ucvrsceni .su u tackarna A i B takode pomocu zglobova za vertikalni zid. Osa stapa AC je horizontalna a osa stapa BD zaldapa sa vertikalnim zidon: ugao od. 60°. lStap AC opterecen je u tacki E vertikalnorn silom P, = 40 kg a u tacki ' C silorn Q = 100 kg, cija napadna linija zaklapa sa horizonta- 10m ugao od 45° . otap BD opterecen je u tacki F vertikalnorn silom Pe = 40 kg. Duiine: AE = EC, SF = FD.

Odredili otpore zglobova A i B.

Odg.: XA = - 287 kg, YA = 6 kg, XB = 216 kg, YB = 145 kg.

Odg.:

'I.

I~--~

4rn '

I.,A~,

:{f~ t.- --- -211m _.--

iinaju u tacki A nepokretno a u tacki B pokretuo leiiste.

I . I

Stallka krutog tela

3. Komplanarne slle koje napa<laju rame ta~ke krulog tela

39

Odredili inlenzitet i karakter sila u stapovlma 1, 2; 3, 4., 5 6 ovih nosaca, ako u cvoru C dejslvuje teret P = I t.

y!

I

61

1.145. Odrediti silu u verlikali Vz dalog resetkastog luka sa tri zgloba _ aim je opterecen datim silarna.

Odg.: Ax = 1,5 I, Ay - 4,5 I; B" = - 1,5 I, By - 1,5 I, v2= - 4,2 t.

Odg.: U prvom resetkastom nosacu: S1 ~ ''- 1750 kg (prltlsak), 8. = 825 kg (zatezanje), Sa -1166 kg, S. = -1000 kg, .)5 = 705 kg.

. U drugom resetkastom nosacu: Sl -1687 kg, S2 = - 675 kg, Sa = -1350 kg, 84 = 1156 kg, S5 = -1000 kg.

1.146. Za dati sislem ~Iapova koji je u cvoru 1 opterecen vertikalnorn silorn P odrediti sile u Siapovima: I) melodom preseka i iseka i 2) melodom zamene stapova

Rdcllje: 1) Preseclmo slstem stapova presekom kojl secc ~(apove 1, 2 I 3 u dvz dela i posmatrajmo ravnotezu desnog odvojenog dela, Iz uslova za ravnotezu log dela mogu se odredlti sile 1I presccenlm stapovlma. Sile u oslalim stapovlma sistema dobivaju se zatlm iz uslova za ravnotezu cvorova I, II I III. lnlenziteti I karakter slla u stapovima dall su u petom stupcu tabliee.

2) Slle S; u stapovlrna sistema usled sile P kada je ~tap 3 uklanjen t umelnut stap a {sl. a] dale su u drugom stupcu tablice. SHe s; u stapovirna tog istog sistema usled opterecenja [edlnicnim sllarna islog pravca a suprotnog smera, kojeu pravcu uklonjena ~tapa 3 napada]u cvoro\,e ststerna za koje [e on blo prtkllucen (51. b), dale su u trecern stupeu labllce. Ako slstern umeslo [edinlcnlh stla napadaju slle X, onda ce prl Islovremenam de]slvu datog opterecenja I slla X ur-torn stapu vladatl slia

1.143. Dati resetkasti nosac opterecen [e u cvoru 4 koncentrisanirn terelom P.

Odredili sile u stapovima: O2, V •.

p B DZd, D2K, V2d, V2g, i v;

..

1.144. Za montazu mosla izradena je prema slici privremena drvena dizalica. Ona se moze na 10-

fJJ~---:>r---tf..J'---9;;--~.-~'f-----9E ~ k ovi m a po m e ra Ii po sina rna A i B.

o srednji cvor C donjeg pojasa dizalice vezan je kotur za dizanje lerela pornocu lanca. Sa skele Ireba dicl teret P = 5 I. U Irenutku kad te rei napusti skelu zatvara pravac lanca sa vertikalorn ugao cr. = 200:0 = arc tg. 0,364. Da se teret ne bi kla-

~~~~~~~L~~l~~~~ tio, pridrzava ga horizontaluo.uze PH.

Odrediti silu 81 u horizonlalnom

z stapu CF dizalice u trenulku kada teret P napusli skelu, i uporedili je

sa on om silom S2 koja u njemu vlada kada je 0:=0. Prelposlavili da horizontalnu komponentu sile u lancu prima samo desna ~ina B.

-Odg.: SI",,10,46t, Ss=5t.

P Odg.: 0.= -4'

p

s; = S; + s;x.

(a)

U umetuutorn stapu a vladace, dakle; slla Sa = S ~ + s~X. Kako urnetnutl Slap a u stvarnostl ne postojl, to mora btll Sa = O. Dakle, ako si!u X Izaberemo taka da [e

S'

X __ _!f-I

sa

onda ce vrednostl slla Izracunatth Iz [a] a sa vrednoscu (b) pretstavllall stvarne slle u stapovtma sistema usled datog opterecenja.

U dalorn sillcajll je X = P12.

Sa tim podatkom izracnnate su vellclrie s; X (~elvrtl stubac), a zatlrn lz (a) sile S{ (petl stubac).

~p r:

(b)

(I) (2) (3) ~~)~--. (5) =
= (2) -r- (4)
S' , s;X' ----
i i Si S{
1 -- PV2 0 0 i· -p(2
I!
2 0 -2 2;'>' 'I 2P
,----
3 0 1 -P ! -p
4 0 -lf2 + pY'i PV2
5 0 - V'2 + PV2 r-;{2 -
6 -P I -p -2P
--
a P I -p 0 40

St~t,,'8 krutog tela

3. Kornplanarne slle ko]e napadaju razne tacke krutog lela

41

1.147. Za dati resetkasti nosac i dato opterecenje odrediti metodom zamene stapova sile J.l stapovima.

Reienje: Sile s; u ~Iapovlrna resetke usled datog opterecenja, kada su uklonjenl ~Iapovl 9 I 7/ 8 urnesto njih urnetnull stapovt a I b (51. a], dale su drugom slupeu 'Iabllee. Site s~ u stapovtrna te Isle resetke usled oprerecenta dverna jedinlcnlrn slla Islog pravca a suprolnog srnera, koje u pravcu ukionjena stapa 9 napada]u cvorove resetke za kO/e je on b10 prlkljuccn (51. b), dale su u trece m ·.Iupcu Iabllce, Slle s;' u §lapovlma te Iste resetke usled opterecenja

(I) (2) (3) (4) (5) (ti) (1)-
-(2l+(5)+(ij)
I , , " , $;' Y
Sj Sj Sj SiX SI'
7 0 0 1 V- 0 3 V- 3 V-
-2 3 "4 3 P -;; 3 P
8 3 1 0 I 0 1
TP "2 -TP 'iP
9 0 1 0 1 0 1
- -2- P -2P
10 1 0 1 0 3 I
TP 2 --;jP -2P
--
" 0 0 I 0 3 3
-2P -2P
-- '11
5 V" I V- 1 y'";:, V1
a -12 3P 6" 3 -3'v'3 --p TP 0
1<
-_
b ~}p -{V3 I V3 _,...v3 P
6v'3 TP 0
4 Nastavak tabtlce sa slrane 40.

C)

dvern a [edlnlcntrn sllama Istog pravca a suprolnog srnera koje u pravcu aklonjena stapa 71 napadaju cvorove resetke za kole je bio prikljucen (51. e). datc su 1I cetvrtorn slupcu tabtice. Ako resetku urnesto jedlnlcnlh slla napada]u sile X I Y tuda ce u i ·tOIlI stapu rcsetke vladatl sila

s, = S; + s;X+ 5;' y. (a)

U umetnutom !Hapll a vladace, dakle, sila Sa' = S~ + s~X + s~ Y," U umctnutorn stapu b sila Sb = S~ + s~X + s; Y. Kako umclnuti ~Iapovi II i b u stvarnosti ne posto]c, to mora bill Sa = 0, Sb = O. Dakle, ako slle X i Y budu jednake

s; S~ - s; S: s~ S~ - s~ S~

X= ," II , • Y=-'-"-"-" (b)

sa sb - sa sl! sa sb _. sa Sb

onda ce vrednost stta tzracunellh Iz (a) a sa vrednostirna (hJ prelstavljati sile II slapovtma resetke usled datog opterccen]a.

U datum slucaju je X ~~ - 1'/2, Y = - 3P/2. Sa tfin pudactma lzracuuate su vcllcine

s;X (peti stubac) i s;'Y (sesl: stubac), a zalim iz (a) slle St (sedmi stubac), .

(

P rim e d b a: Dati zadalak rnoze se reml 'neposredno prlrncnom metode preseka I lscka, Prcsecerno 11 resetkastl nOS8C presekom kojl sece ~tapove 3, 9, 70 I 7 u dva del a to cerno lz uslova za ravnotezu levog odvojenog del a rnocl odredlti sllu u stapu 7 (~tapoVI:' 9

i 10 su paralcinl). Sa 11m podatkom mogu se zatlm odredlti slle u ostallm stapovima. '

1.148. Za dati resetkasti nosac i dato opterecenje odrediti metodom zamene stapova sile u stapovirna.

(I) (2) P) (4) II (5) (0) (71-
,,(2) f 10,)+(1:)
1-' :1 ._._ --_ . ....:..
i , , " , "
S, $i s,. "1 X Sf Y SI
I 0 1 V- 0 I V- ~ I V.
-:-2" 3 "4 a P .~ 3 P
..1.i4:.___ _._--
2 3 1 o I I. 1 .
--;;P -2 ---1 -;rP o I -'iP
3 1 1 1
3 -4"P -- 0 ; 4"1> 0 -2P
2
4 -v:-pt-~r V3 V3- V3 V1
-3 TP TP TP
5 1 0 I 0 3
-'4' P -2 TP It-I)
6 1 0 I 0 3
-"41> -2 I -;rP P Odg.: , /
U 9', , ,/16
, ,/13
,
b) ,
, , 42

Slallka kcutog lela

~. Komplanarne sllc koje napadaju raznc lal:l(e krntog lela 43

----------~------~~----------------------

~-

(~~-11 udubljenje oblika polukugle, polua prech~~puslell je homogeni slap'AB, duzine 2a, teiine P.

Odredili ugao 'P, koji osa stapa zalvara sa horizonlalom kao i olpore u tackama A i C za

. ravnotezni poloza] stapa. Trenje zanernariti.

I

a + Va" + 32r" . . da i V2 ---- 2

Odg.: cos cp = --8-'---' Pri tome se pretpostavlja a je r "3 < a ~ r.

. a

·Ovaj poloza] stapa je stabilan ravnoteini poloza], Nc = P 2r j NA ~ P tg cp.

(5)_ (3) I (4) / (5)
(I) (2) (3) (4) =(2) + (4) (I) (2) =(2) +(4)
, , , s; , s;z I s,
I SI 51 5iZ SI I 5,
vf I I I 3. 10 V'I 0 0 V2
1 -TP -2"V2 --V2p -'-V2p -4""f' -4""['
4 ,4
V2 I V- I V- I V- 11 1 1 1 3
z -TP 2" 2 4" 2P -"4 2P "4P 2"P "4P
V2 I V- I I V- V2 V'I 3
3 TP -2" 2 -TV2p T 'IP 12 -4""P -Vf -TP -"4V2p
I, I I V- I V- I '
4 -P I 2"P -2"P 13 0 -2" 2 -"4' 'IP -TlffF
V2 V2 I 14 I I I
5 -rP -n -yP -TV2p 0 2"P 2"P
-
I I I 15 0 +V2 1 __ I (:-
6 -T I 2"P 4"P '4 V2 P T 2P
V2 Vi P 0 I I V-- I V-
7 4""P 0 0 16 -"2V2 -4" 2P -T 2P
4
I I Iv- I I I
8 0 -2"V2I-2"V2p -"42F 17 - 2"P "2P
--
9 I-~p I V- I V- 3 V- I '-I -__!_p 0
-2" 2 -T 2P -"4 2P a 2"P 'I, 1.152 •. Homogena kvadratna ploca ABCD,. tezine Q, obesena je pomocu konca DE za tacku E vertikalnog zida o koji se oslanja tackorn A.

Odrediti ravnotezni polozaj ploce (ugao ~), silu S u C koncu i otpor N zida, ako je AD = DE.

I Q ,--- Q

Odg.:tg,')=3' s ; -3-1'10, N=S'

lO .. _

, .153. Ova hornogeua prizmaticna stapa A B i BC, svaki duz ine 2a i teztne

'f] Q, spojeni medusoborn pornocu zloba B, oslanjaju

se na horizontalni cilindar poluprecnika r. Odrediti ugao ABC =2 ~- za ravnotemi poloiaj stapova, otpore i\'1 i N~ cilindra kao i otpor zgloba B. Trenje zanemariti.

Odg.: Ugao ~ je odreden [ednacinorn

asin3~-rcos~=0. NI=No=-.Q~. B=Qctg,'}

C - Slnv

- dejstvuje uorizuntaino.

1.154. I-lomogena kruzna cilindricna cev, unutarnjeg poluprecnika R, postavljena je na glatku horizontalnu ravan. U cev su spustene dve homogene kug\e, poluprecnika r i jednake tezrne P.

"'_ Odredili najrnanju teiinu Q cevi da je kugle ne bi

preturile.

Odg.: a = 2P(1 - ~).

1.155. Homogeni prizrnaticni stap A B, duzine 21, tezine Q, oslan]a se donjim krajern A na horizontalnu ravan a krajem B na vertikalni ztd CB. Ravan u kojoj leii stap upravna je na verlikalni zid CB.

Odrediti velicinu horizontalne sile H, koja u ovoj . ravni mora da napada kraj A da bi odrzavala stap u ravnotezi pod uglom q> prema horizon tali. Trenje zanernariti.

Q

Odg.: H="2ctg Ijl.

1.]49. Na slici je shernatski prikazan lancanl most. Ouzina mosta: A B'= 20 m. Strela dva kabela, 0 koje je pornocu vesaljki obesena kolovozna tabla mosta, KC = 2 m. Vesaljke su na podjednakom rastojanju.

Odrediti silu u srednjem preseku C kabela, ako je most opterecen ravnomerno podeljenirn teretom od 1,6 t po duznorn metru ~osta. Pri tome pretpostaviti da grorovi A, D, E, C, P, 0 i B lancanog poligona leze na paraboli. Tezinu kabela i vesaljki zane mariti.

Odg.: 20 t

1. 150. Homogena greda AB, dufine 21 = 6 m, tezlne Q = 30 kg, oslanja se krajern A, pod uglom 0:=30°, na horizon-

8 talni pod, a u tacki C na vertikalni zid DC, visine h = 2 m. Pri tome je sredina E grede vezana pomocu uzeta ED za tacku D, aravan koju obrazuju osa grede i osa uzeta je vertikalna i upravna na ravan CD.

Odrediti silu S u uzetu i otpore N A iNc oslonaca. Tezinu uzeta i trenje zanernariti.

Odg.: S = Nc = ~5V3 kg; NA = 30 kg.

A' K~

4'!frz;

~ , -

- - - _....:.._:;= = = :_ _""':.

;:\i --:_--_ .:_= _ =. _-:.::.-~-:

A

A'

Stalika krutog tela

:1. Komplanerne sile ko]e napadaje raznc tacke krutog lela

45

Ei

1.156. Ova prslena DiE, spojena nerastegljivim uzetorn, mogu da kliz e duz dva stapa AC i CB koji leze u istoj vertikalno] ravni a zatvaraju sa horizontalom ugao u, odnosno 900 - a. Za prstenove su obeseni, pornocu uzadi, tereti P i Q.

Odrediti: 1) ugao <p z a ravnotezni poloza] sistema, 2) otpore u tackarna D i 3) silu S u uzetu DE. Trenje, tezinu prstena i uzadi zanernariti.

Odg.: 1) tg <p - ~ clg n;

2) ND=(P+Q)cosa., Nl!=(P+Q)sina;

3) s= VP2sin2 n+Q2 cos-c.

r: .. ~nT)#:~ " ~ . .', i:J 5.

c

2P Odg.: 19 <p - Q~;

1.160. Dva homcgena prizrnaticna stapa AB i BC, duzme II i Iz, tezine QI i Q2' .v ez ani su krajevirna B zglavkasto. Gornji kraj A stapa AB vezan je zglavkasto za uepomicnu tacku A.

Odrediti ravnotezuu . koufrguraciju sistema (uglove <p i 'It) kada na donji kraj C stapa BC dejstvuje horizontalna sila P.

--=-.

~·~tap 0.4 11I0ie se obrlati II vertikalnoj ravni

A ol\~ Njegov kraj A pridriava uze, koje je prebaceno preko nepokrelnog kotura B i zategnuto teretorn Q~. Osa kotura ualazi se na vertikali kroz tacku 0, n a rastojanju DB = OA = I.

Odretliti ugao <p z a ravnolezni poloiaj stapa, ako u tacki C dejstvuje teret QI' Duzina OC = a. Poprecne dirnenzije kotura, tezinu uzcta i trenje zanernariti ..

mosla nalazi se u lacki je dnaka je P.

Odrediti uslov koji mora biti zadovoljen da bi most u svakorn polozaju bio u ravnotezi k ao i potr ebnu tezinu Q protivlega.

Odg.: OlC, mora da bude paralelno sa 02C2'

1.157. Homogeni priznraticni stap AB, duzine a, tezine Q, rnofe se obrtati u vertikalnoj ravni oko zgloba A. Za kraj B stapa vezano je uie BC, duzine I. Kr aj C uzeta vezan [e za prsten, koji se rnoze pomerati duz nepornicne sipke. Osa sipke, koja prolazi kroz tacku A, zalvara sa hor iz ontalorn ugao c, i lezi sa osom stapa u istoj vertikalnoj ravni, U

pr,.avcu sipke dejstvuje na prsten sila P. .

Odrediti velicinu siJe P koja odrzava sistem u date] konfiguraciji.

Dimenzije prstena idebljinu sipke srnatrati beskrajno malirn velicin=ma. Tezinu uzeta 'i trenje zanemarili.

Od. . P'~9__. cos(a+<p)cos ~

g .. 2 sin(<p+~)

1.158. Data greda na pet oslonaca sa zglobovima G" G. G, nosi dalo opterecenje.

1.162. Pokrelni

Odrediti otpor oslonca D usled tog opterecenja.")

Odg.: p. - P,. ~~-

c

( 1.159 -. Homogeni prizrnatlcni stap, duzine 2a, oSTllrlja·-se krajem A na vertikalni gJatki zid. Drugi njegov kraj B pridrzava uze koje je vezano za tacku C.

Odrediti zavisnost izrnedu uglova q> i 'It za ravnotezni poloz aj stapa.

Odg.: tg <p = 2 tg 'It.

Odg.: 1) <p=r;;

2) . <p Q2 I

Slll-=·-· -. 2 Q1 2a

zeleznick: most preko Trollhatta-kanala u Svedsk o], she malicki prikazan na slici, mote se obrtati oko nepornicne ose 0,. U podignutom polozaju odrzava ga u ravnotez i prolivteg Q, kruto vezan za resetkastu dvokraku polugu, koja se moze obrtati oko horiz,ontalne ose 0 eKra] B resetkaste poJuge spojen je pornocu stapa AB Sa glavnim nosacem mosta. Veze su zglavkaste. Pri tome je AB # 0,02, Tezisf e C1 a teziste protivtega Q u tacki C2• Tezina mosta

*) Ova] zadatak i z adatke br. 159 do [65 re~lli i prlmenom prlnctpa virlualnlh pomeran]a.

1.163. Na slicl je shernalicki prikazana masina za ispitivanje epruvela na kidanje, sistema Mohr & Federhall.

46

Statlka krutg lela

1.164. Odrediti zavisnost izmec!u sib P i Q za. dati ravnotezni polozaj prese, shematicki prikazane na slici.

Odg.: Q = P ctg a . ctg~.

1.165. Cetiri slapa, jerlnake duzine a, spojeni su med.isohno zglobovima, Krajevi krajnjih stapova vez ani ~u zglavkasto za nepomicne tacke AlB, koje leze na istoj horizontali, ria rastojanju I. U cvorovima C E i D dejstvuju vertikalne sile P.' Odrcditi uglove <p i 'it za ravno-

f tezni poloza] sistema i izracuuati njihovu velicinu ako je 1= 2a. Te-

/) ~inu stapova i trenje zane mariti.

Odg.: Igcp",3tg~/, 2a(coscp+cost)=-J,

Bcos'cp--lS:-CosS cp -2 cos cp + 1 ==0, cp ~ 72°11'; '¥ ~ 46°.

4. Ravnoteza slla prl dejstvu otpora trenja

].166. Dati voz krece se po pravoliniskorn horizontalnom koloseku konstantnom brzinom. Tezina voza bez lokornotive jednaka je 180 t.

Odrediti vucnu silu lokomotive ako je otpor kretanju voza jednak 0005

od pritiska voza na sine. '

Odg.: 900 kg.

1.]?7. Hrapavo] . strmoj ravni dat je takav nagib a prerna horizontu, dase tesko telo stavljeno na tu ravan krece niz nju konstantnom brzinom koja mu je data u pccetku kretanja,

4

c

4. Ravootefa slla prl dejstvu otpora treols

Nacl zavisuost izmedu sile X koja zateze epruvetu A, rastojanja;( pokretnog tega P od njegovogriultog polozaja 0, datih rastojanja . II, 12 i e. Masina se uravnotduje tegorn Q. tako, da je u nultorn polozaju .tega P epruvela ncnapregnuta, a sve poluge zauzimaju pri tome horizontalni poloza],

Od X==P Ilx.

g.:

. I~e

Odrediti koeficijent trenja II- izmedu tela i strrne rayni.

Koeflcl]eotom trenja nazlvamo odnos vellclne otpora trenja prema velielnl normalnog prltlska.

Odg : p. == 19 rr.

1.t68. Dati vagon spusta se po koloseku liji je pad jednak O,OOB i postigavsi neku odredenu brzinu on se krece jednoliko.

Odredili otpor R koji pri toj brzini dejstvuje na vagon, ako je ojegova (ezina jednaka 10 t.

Pod padorn nekQg pula podrazumevamo I a n g ens ugla naglha pula prema horlzontaltPrl malo] vellcln! pads. mole se I an g ens zamenltl sin u so til Islog ugla.

Odg.: BOkg.

1.169. Dati voz penje se konstantnom brzinom po pravoliniskom koloseku ~iji je pad [ednak O,OOB. Tezina voza bez lokornotive [ednaka [e IBO t.

Odrediti vucnu sllu P lokomotive, ako je otpor kretanju jednak 0,005 od pritiska voza na sine.

Odg.: P = 2340 kg.

1.170~ Odrediti ugao prirodnog nagiba peska, ako je koelicijent trenja izrnedu zrnaca jednak O,B.

Pod uglorn prlrodnog naglba nekog malcrllala podrszumevamo najvetl ugao naglba prl korne delle malerljala ostaje na neglhu u ravnotez],

Odg.: 38°40'.

1.171. Klin A, l:iji je nagib tg a = 0,05, utiskuje se silom Q = 6l u udubljenje BBl'

Odrediti normalni pritisak N na bokove klina kao i silu P polrebnu za izvlacen]e klina, ako [e ko~ficijent trenja }J.=O,l.

Odg.: N == 20 t, P = 2 t.

1.172. Listovi papira, slozeni kao sto je na lici prikazano, preklapaju sc nalzmenicno slobodnirn krajevima, obrazujuci tako dve samostalne grupe A i B. Teiina svakog .lista jednaka je 6 g. Ukupno ima 200 listova. KoeIicijent trcnja papira 0 papirvkao i 0 sto na korne papir leh jednak je 0,2.

. Pod pretposta vkom da je [edna grupa nepo-

~1~1111~~~: kretna odrediti najmanju horizontalnu silu P

A 8 potrebnu za izvlacenje druge grupe. . . .

I ell) zadatka - .objasnltl idtju na kojoj bazlra konstruk-

~/d,»..v,0;",0h{!@;0?-;:Yd;7~:; elja ploi:.1slih frtkclonlf spojnlcs.

Odg.: Pri izvlacenju A iz B: P=24,12 kg.

B iz A: F ~ 23,88 kg.

48

Statlka krulag lela

1.173. Stubovi Kansas - City mosta na reci Missouri proracunati Sl1 na nadolazak leda. U proracunu je prelposlavljeno da sila koja smice S311lll leda sirine stuba sloji u ravnoleii sa silom trenja u poprecnom preseku stuba u nivou vode.

a Odredili ~oeiieij~nl sigurnosli k sluba proliv nadolas k a

leda, ako je debljina sante leda jednaka 0,30 m, sirina stubs 3,2510, a tezina sluba iznad nivoa vode sa tezinom

... ' . rnostovske konstrukci]e koju on preuosi 720 1. KoeIicijen! lrenja kamsnn po kamenu jednak je 0,61. Led smice sila od 30 kg po ern",

. Koelicljent slguruostl k [edrrak je oduosu najmauje sile potrebne za pomeranje del a stuba Iwad 0I\'a8 vode prerna slli koja smtcc sanlu lcda.

Odg.: k=1,5.

1.174. Dato vr atilo optereceuo je spregom sila momenta M = 100 m kg.

Na vralilu je pricvrsce n kOCllickl tocak, poluprecuika r = 25 em.

Odrediti inlenzilel sile Q, kojom treba pritisnuti koc~ick~ pa puce na tocak, da bi ovaj ostno \l stanju mirovau]a. Koelicijent lrenja mirovauja izmecu locka i papuce It=0,25.

M

Od!!.: Q = -2 = 800 kg.

IU

:__ 2r--:

1.175. U donjern zrebu trarnvajskih vrata dejstvuje pri otvarauju tren]e , Koelicijent trenja p. nije veci od 0,5.

Odredili najvecu visinu h na kojoj treba ucvrstif rucicu vrala, da vrata pri.olvaranju ne bi zapinjala. Sinna vrata b = 0,8 m. Teziste vrata lezi na njihovoj vertikalnoj osi sirnetri]e.

, , I _ b -'., . , , ,

b

Odg.: h = 2f1 = 0,8 m.

1.176. Terel P, obesen 0 ute, koje je obavijeno oko dalog cilindricnog vratila, dovodi vratilo u obrtanje oko horizontalne ose. R je poluprecnik vratila, Q - njegova lezhra. Poluprecnik rukavaca vralila r = RJ2. Koefieijenl trenja u lezistirna rukavaea }1 = 0,05.

Pri kojern ce se odnosu Q/P teret P spustati jednoliko?

4. Ravnoteza sUa pri dejslvu otpora Irenja

49

1.t78. Ekscentar M ucvrscen navralilu pokrece cekic AB, Iezine Q = 180 kg. Otslojanje b 'izrnedu vodiea C i D jednako je 1,5 m. Tacka u kojoj ekscentar dodiruje konzolu cekica udaljena je od ose ovog za a=0,15 m, Koelicijent lrenja u vodicama C i D \1- = 0,15.

Odrediti silu P polrebnu za dizanje cekica.

Odg.: P= 18b kg.

lieijent trenja drveta po Odg.: p= 20 kg.

1.180. Teslca homogena prizrnaticna greda AB oslanja se 0 dye tacke AiD i zalvara sa hortzontalorn ugao u. Duzine:CD = a AC ~ b. Koelieijenl trenja izmedu grede i oslonea jecf~

nak je \1-. .

Koji uslov mora da zadovol]i dufina 21 grede, da bi stajala u ravnotefi. Poprecne dimenzije grede zanemariti, a

Odg: 2/;>2b+a+ -tgu; I>a+b. f1

1.177. Data konzola, oplerecena vertikalnorn silom P = 600 kg, ucvrs-ceoa je za verlikalni zid pornocu dva kotveua zavrlnja.

., p Odredili zateznu silu u zavrlnjevirna, potrebnu

r· ~. za ucvrscenje konzole za zid. Koeficijent tren]a

~. izmedu konzole i zida 11 = 0,3. Poznato je da je

b ~ ~ }1 < b/a Radi pred?slroznosti, proracun i~.vrsiti PO?

.:% V f prelposlavkom da je zategnut sarno gornjl zavrtau],

I ~ da su zavrlnjevi postavljeni sa zazororn i da nisu

1 :% izlozelJi smieanju.

. '. Up u I s 1 v 0 . Pod zateznorn sllom It zavrlnlu pcdrazu-

mevama situ kaja delstvule duz ose zavrtnja. Slla u gornjern

zavrtnju sasloji se od dva deli!: prvl, anemogutuje preturanje konzolc aka danjeg zavrtn]a, drugl, obezbeduje ona] norma In; prJI\sak gornjeg dela konzole na ztd, kaj! Izazlva potrebnu sllu trenja.

Odg.: 2000 kg.

1.179. Za spustan]e lereta u okno upolrebljava se vitao sa kocnicom,

pr ikazan na slici. Za dobos, oko koga je obavijeno uze, vezano je koncentricnokolo, koje se koci kad se pritiskuje ' kra] A poluge AB, spojene pomocu uzeta CD s. krajern D poluge ED;Precnil< kola a = 50 em, precnik dobosa b =

. 20em, ED=120.ern, EP=60 ern, AB~ 1 ru, BC=10 em.

Odrediti siiu P koja odrzava u ravnotefi leret Q. = 800 kg, koji je obesen 0 pokretni kotur. Koegvozdu \1- = 0,4. Dirnenzije trupea P zanernariti,

Odg.:

r 1- -\1-'

Q R

P= --r- =39.

'R\1-

Zbirka zadataha it teorlske rnehanlke

4

] .181. Horlzonlalna

SI~lIka krutog lela

50

... Ravnoteza sUa prl deJslvu otpora Irf'nJ.

51

A~,~~a •. (,

J -_.

D' P .

konzola AB, sa kruznirn otvoroni na svome jednorn kraju, obuhvala vertikalnu cilindricnu ~ipktl CD. U (n~ki konzole na olsloianju a od ose sipke obesen je za konzoJu lerel P.

Odrediti olstojanje 0 tako, da konzola pod dejstvorn tereta P bude u ravnctezi. Koeficijent trenja izmedu sipke j konzoJe 11 = 0, I. b = 2 em. Tezinu konzole zanernariti.

1.]84. Izmedu dye ploce AO j BO, koje su spojene zglobom 0, nalazi se valjak 01, Osa 01 valjka paralelna je osi 0 zgloba. Obe ose su horizonlalne i leze II vertikalnoj ravni, -Na p'lo~e dejslvuju u tackama A i B dye ~lOrizol~talne sile P, jednake velicine a suprotnog smera. Tezina valjka jednaka je Q, njegov poluprecnik je r, koefieijent Irenja izmedu valjka i ploca je Jl'. Ugao AOB = 2a. Otstojan]e AB ~ a.

Koji uslov treba da zadovolje inlenziteti sila P da bi valjak stajao u ravnotezt>

Odg.: a>-10 em.

].182. Ureda] za valjanje gvoZda sastoji se od .dva valjka precnika d ~ 50 em, koji se mogu obrtati u suprotnirn smerovirna, kao sto je na slici strellcarna pokazano. Razmak izmedu valjaka: a = 0,5 em.

Odrediti debljinu b sipke koju mote da valja ovaj uredaj, ako je koeficijent trenja. izrnedu usijanog gvozda i valjaka od livenog gvozda p. = 0,1.

Da bl ureda] radlo, poLrcbno jc da valId zahvate sfpku, t], da rezultanta reakcija i sila Irenja koje dejslvnju na stpku u tackama A i B bude horizonla!na, usrnerena udesno.

Odg.: b =< 0,75 em.

SI. uz zadatak l.I82

Od I) t <, .L . _ _9 __ _.--' P _.-- _!_ Q .

g.: g u7'p.; """ """ . ~-~

a sin c ep cos « a sin a -p.eosa'

2) tg a < p.; P ~ !_. :. Q

~ 0 510 n+p. cos a

/""~"'" '

( /'

\._J.4" "._)

y ~

: "

:--- 2r --, ,

Q

C' __ .. j

SI. uz zadalak !.184

SI. IlZ zadatak 1.185

1.]85. Za ouredivanje koe!ieijenla trenja p. upotrebljava se ureda] prikazan 1111 slici, 011 se namesta na vratilo B koje se rnoze obrtati oko horizontalne ose, Leziste uredaja sastoji se od dva dela A i AI' Gornji deo A pritiskuje na vratilo uzengija C, a donji deo Al kraci kraei poluga D i DlI a = 30 mm, 11(1 kojima se nalaze pomerljivi tegovi P. Svaka poJuga rnoze se obrtati oko ose E. Tezina ureda]a, tj. lezista, uzengije, poluga i tegova [ednaka je Q. Njegovo teztste nalazi se na rastojanju h ispod ose vratila . .Tezlna p svake poJuge napada tacku F, na raslojanju b od ose E. Tezina donjeg dela A, leZiilta jednaka je q. Na datom uredaju je 0=30 rnrn, b=510 mrn, c=900 mrn, 11= 120 1TJ1Il, Q=40 kg, p;;7 kg, P=8 kg, q=6 kg. Pri obrlanju vratila skrene osa uredaja za ugao a = 5° od vertikale Y - Y.

Odrediti koefieijent trenja }1 izmedu vratila j lezista, ako je precnik vratila .2r= 100 mm.

Koelicijeut trenja p. nalazimo iz [ednacine:

[( 2 _P_!!_~!!_ - q) +[ 2 pb:~!_ -i (I) - Q)]}f1r'" Qh !g a.

Odg.; }1 ~ 0,0057.

51. uz aadatak 1.183

1.]83. Za kotur poluprecnika R ucvrscena su simetricno prerna njegovoj srednjoj ravni dva rukavca poluprecnika r. Rukavci' se oslanjaju na dve cllindricne povrsine AB sa horizontalnim izvodnieama. Preko kotura je prebacen konae za cije su kiijeve cbeseni tereti P i Pt, pri cernu je P> PI' Koeficijent !renja izmedu rukavaea i cillndricnih povrsina AB jednak jt' p., a tezina kotura sa rukavcirna Q.

Odrediti najrnanju velicinu tereta P pri kojoj ce kotur stajali u ravnotezl. Na sllc! pokazanl poloze] sistema ne rnozc bit! ravnoteznt polofa], njcga treba pretho-

dno odredlti. • /'

Odg.: U ravnoteznom polozaju sistema. zatvara r.a,,:an. koja prolazi kr?z '0511 cilindra AB i kotura sa vertikalnorn ravru ugao kOJI Je jednak uglu tren]a,

_P(RV1+p.2-p.r)-p.rQ.

P,- - .

R(l/1+p.2)+p.r

4*

52

Statika krlltog tcl;t

4. Ravnotcla sila pri delslvu otpors trcnja

53

-----_._--------------._----.

1.187,' Na vertikalni zid oslonjene su lestvice AB. koje se donjim: krajem oslanjaju na horizontalni pod. Koeficijent Irenja'-i'Z'mcc\ll lestvica i zida jednak je p',. a izrnedu Jestvica i poda p.o. Teziua Iestvica zajedno sa covekom ko]i na njima sloji jednaka jt' I' i dejslvuje u tacki C. Tacka C deli duzinu leslvica 1I cdnosu m: n,

Odrediti najveci ugao a koji lestvice u ravnoteznom poloz aju z atv araju sa zido m kao i odgovarajuce normalne otpore f\,'A zida i N« poda,

(m~· 1/\ p.. pv

Odg: tg cr. = __ ~_._7· NA '" .~

ill - np.,1"2 I + p., P.2

1.188. l.eslvice AB oslonjene su na hrapav vertikalni zid i hrapav horizontalni pod a zatvaraju sa podom ugao od 60°. Na lestvicarna rnoze se pomerati teret P. Ugao Irenja p lestvica 0 zid i pod jednak je 150•

I Gralickirn putern odr editi najvcce 01- •

. ~ slojanje BP terela P pri korne ce lestvice /. A f", ... \\ ... \1)'.'

! '0. ostati 1I .. stan]u mirovanja. Tezinu leslvica ~ ·<-:::-.!,~-m\\W'

\~ zanemanu. -: 1\ - .... ,

p T.111~ell' "Ria Irellj" [cduak je koeltcljcntu trcn]a, '" 1'\ ..'

(\ Od,!;.: "[raleni g ranicui polozaj lerela \~:p:

. j .;' /' cdredcn je tackom C. presekorn izvodnica r:;

1 60 --- 1 - ';.'8

4,/ / //;., konusa trenja II (acki B i A. BP -= -2 AB.

Lestvice Al3, tezine 1'. oslonjeue su na glalki vertikalni zid i hrapavi horizonlalni pod. Olpor trenja II tacki B uije veci od p. N, gde je sa p. ozuncen koeficijeul lren]a, sa N normalui olpor poda ..

Pod kojim uglom l( prerna podu treba oslouiti lestvice, da bi se po njima. do najvise tacke A,~mogao popeti covek teziue p?

<, P+2p

Odg.: 19 (j '""' ~i~W+-I;j'

1.190. Dvokrake lestvice ABC sto]e na slrmoj ravni koja sa horizontom zaLvara ugao 13. Krakovi AB i Be lestvica jednake su duzine i tezine a spojene su pornocu zgloba B. Koeficijenl tren]a izmedu lestvica i strme ravni jednak je f. pri lome je f>lg 13.

Odredili: 1) najveci i najmanji ugao raskla. panja 2a lestvica pri kome ce 'one slajali u ravnotezi, 2) uslove pri kojima ce otpor lrenja u tacki A u ravnoteznom polozaju leslvica biti jednak nuli. Trenje u zglobu B zanemariti.

Iz cinjenice da se za male vrednostl ugla II lestvlce mogu preturltl oko tacke C udesno nalaztrno: Ig Il~. D,S. tg IJ. Iz [ednacine 'rnomenala u odnosu prerna tackl A, odnosno C doblvsmo zallm [ednaclue:

R« = P (cos tl - 0,5 sin Il . ctg Ill; Re = P(cos (3 + D,S sin (3. ctg Ill.

gde [e $a P oznacena tellna kako jednog lako '1 drugo g kraka lestvlca .. lspltujuc! dalje ravnolclu krake odvojeno, dobivamo, Iz [ednacrna mome nata u odnosu prema tack I B lcdnaclne:

Fa = -P(sln Il- 0,5. cos B . tg nl; Fe = P(sirr ~ + D,S cos ~ tg Ill.

~cstvice mogu sial-II u ravnotell sarno za one vrednosti ugla II za ko]e je fRa> Fa > - JR~ t fRo> Fe> - fR_e . Pornocu lih uslova dobtvarno cetir! nejednacine, kole sadrie tg au drugom stepenu, obllka /IIX' + nx + f1 ~ O. gde je sa x ozneceno tg a. am> O.

Ako sa x, t" x. oznaclmo korcne jednacine mx'+ nx + f1 = O •. gde [e Xl > X" onda se gornJe, nejednactne rnogu naptsat] u obllku m(x-'-x;Jlx-x,1 ~ O. Gornji znak ileJel nakostt zadovolj~n [e kada jex > Xl i X < x.' a donji kada je Xl > x> x.. Na tal nacln dobivamo osam nelednab.na ko]e odredu]u granlcne vrednoslt za 19 a. Da bismo odredtll ove granlcne vre dnO~{1 slavimo ·tg.~. = I'f, gde je, u skladu sa uslovlma, 1> \l > O. Negalivne vrednostl nema]u srnisla u dat~m zadatku. Najvecl od pozitlvnlh donjlh granicnlh vrednosti odreduje tralenu vrcdnost Ig a min,.a najrnanja od gornjlh granicnih vrednosli odreduje lralenu vrednost tg ama x.

I

Odg.: I) 2" Igl3<tga<f-lg~+V(f-tgl3)2+flgl3;

2) ako je R, = 0

- 1 '1' 2 t

I (g a ="2 Ig 13, 1 I 19 cr. = g [3.

vrednosti odredene pod I) .

samo ako ova

vrednosl ne prelazi granicue --'"

Ii 1.191. Sarrduk, tezine Q, koji lezi oa hrapavoj horizontalno] ravni, (reba

'--.-/ pokrenuti silom P cija napadna linija zatvara sa hori~ zonfalom ugao cr. Koelicijent lrenja jednak je p ..

T 0' Odredili ugao a za najmanju velicinu 'sile P kaoi

.. ,~. /. . njenu velicinu? . •

Odg.: a = arc 19 p.. P . = -;-~Q- .

min I' 1 _1_ p.2

;1.192. Na slrmoj ravni lezi teret Ql = 100 kg. a na njemu drugl teret Q2 = 50 kg. Teret Q~ vezan je pomocu uzeta, koje je paralelno sa strrnom ravni, za nepornicnu tacku :A zida. .Koeficijenl trenja. izmedu svih dodirnih povrsinap, = 0.25 ... Odrediti granicnu velicinu ugla .:J pri kome teret Q, ne ce zapoceti krelanje niz slrmu ravan kao i velicinu

. sile u S.U uzetu,

1.189. Na slrauarna AB i BC' prizme leze dva [eduaka lela G 'i H, svako lezine P: Tela su spojeoa koncern, koji je prebacen preko kotura 1I tacki B. Koeficijenl trenja izrnedu tela i strana prizme jednak je !l-. Uglovi HAC= BCA = 45°.

Odredili ugao a sto ga strana AC prizme lreba da zatvara sa horizontom, da bi telo G zapocelo kretanje nanize, Tren]e na koluru zanemarili.

Odg.: tg a =)1.

Odg : .:J < 26040'; S = 33,5 kg.

Slalika krutog lela

4. Ravnote!a sua prl dejstvu otpora trenje

55

/'l-~ Homogeni glalki kruzni ciliudar, poluprecnika r, lezlne Q, oslanja

\;_ se na dva homogena glatka polucilindra jednakog

If poluprecnika r, svaki tezine Q/2, kao slo je l1a slici

C ' " " prikazano. Koeiicijenl tren]a izmedu polucilindara i horizonlalne ravni, na ko]o] oni leze, jednak je p..

Odredili najvece raslojanje 2/ sredista B i C poluce sistern slajati u ravnofezi.

~

kojern

4p.

Odg.: / 0= -~ r.

VI +4p.~

1.197. liomogeni prizrnaticni slap, nagnut pod uglom o: prema horizonlali, naleze donjim krajem na horizontalnu hrapavu ravan, .a pridrzava ga uze koje je vezano za

B njegov gornji kra] A. Koeficijenl trenja izrnedu stapa i ra vni jed na k je p..

77TT17i 77> Odrediti granicne vrednosti ugla cp, sto ih uze z a-

lvara sa vertikalom pri ravnotezi stapa.

I

Odg.: clg cp=-±2tg c.

»>: - -~t?! 1.198. Dali homogeni prizmaticni slap mote da klile

// svojirn krajevima A i B po unutrasnjosti hrapavog kruznog

I obruca, koji se nalazi u verlikalnoj ravni. Poluprecnik obruca

A jednak je r. Raslojanje letisla C slapa od sredista 0 obruca:

OC = b. Koeficijenl 1renja izrnedu stapa i obruca jednak [e 11.

..»: Odredili ugao cp koji prava OC, u ravnoteznorn polo

zaju -Stapa, zaklapa sa vertikalnim precnikorn obruca,

. <, b2(1 + 112)

Odg.. ctg <p p --2'-- - p.. a lfl.

1.194. Dubina Iundiranja recnih stubova gvozdenog rnosta izracuuala je pod pretposlavkom da tezina stuba sa odgovarajucirn teretom, koji on prenosi, sloji u .ravuotezi sa olporom zemljista na dno sluba i silom tren]a na njegovirn bokovima. Zemljiste, sitan pesak zasicen vodom, srnatrati kao tecnost.

lzracunati dubinu II fundiranja tih stubova, ako je teret koji prenosi jedan stub jednak 150 t. Tezina stuba po duzuorn metru njegove visine iznosi 8 I, visina stuba nad dnom reke jednaka je f): m, visina vode nad dnom 6 m, povrsina osnove sluba 3,5 rn", bocna povrsiua stuba po duznom melru njegove visine 7 m2, speclficna tezina peska zasicenog vodom YP = 1,8 I/m3 specilicna tezina vode y" = I lima, koeficijenl Irenja izrnedu gv'ozdenog ornotaca, u kojern se naJazi stub od kamena. i peska p. = 0, l~.

Prl odredlvan]u stle trcnta uzeti II obzlr da je srcdn]: hocnl pritlsak tzrazen u tonama

[ednak 6 + 0,9 h. .

Odg.: h = 11 m,

-., ....

1.199. Na dve strme ravni, nagnute pod uglom o: i {3 prema horiz ontu,

polozen vertikalnoj ravni, upravnoj na slrme ravnl homogeni priz-

malicni stap,

Odrediti granicne ravnotezne polozail' slapa (ugao ~), ako je koeficijenl Irenja iz medu stapa i ravnip.=lgcpa{3<a: -,

e Odg.: fl.>R;

e

P=Q R-

Od . I ~ = sin ({3 - 2a: - 2cp) .

oj g .. g\] 2sin(u+cp). sin ({3+<p) •

I J.,= .sin(~-'2a::2cr)' .

: .I g. '2 Sll1 (c - cp) . SIO (~ - ({l) \.j/

1.200. Dva prstena, koja su spojena pornocu kanapa duzme 2/, mogu se pomerali duz hrapavog horizontalnog stapa, Svaki prslen nosi lerel P. Dui kanapa se moze pomerati treci prsten, koji nosi teret 2P.

Odrediti najvece rastojanje izmedu prstenova za ravnotezni poloza] sislema. l\oeficijenl treuja izmedu stapa i prslenova jednak je p., Teiinu kanapa zanemariti. Debljinu stapa i prstenove smatrati beskrajno malim.

4p./

Odg.: < VI +4p.2·

-:) 1.201. Oko bitve obavijeno je cetiri pula celicno uie.

l3 Koelicijent Irenja izmedu uzeta i bilve p. ~ 0,02.

Odrediti veliciuu sife kojom Ireba dejstvovati na kra] 8 uzeta, da ono ne bi klizilo, kad [e kraj A uzeta zategnut silom u od I l.

Odg.: 6,51.

p T.195. Odrediti veiicinu sile P. kojorn preko

drzalje Ireba dejslvovali na cilindar, precuik.i 60 Clll, feline 300 -kg, da bi se kotrljao ravuomerno po horizontalnorn pUIU. Krak Irenja izmedu cilindra i puta e = 0,5 em, 'ugao koji napada finiju sile P zalvara sa horizonlalom (~= 30°.

e I

Odg.: P= Q -' t( l( I ) -:--]- '" 5,72 kg.

r CO$ + e r sin 0.

1.]96. Na horizontalnoj ravni leii kugla poluprecnika r a tezine QKoeficijenl trenja pri klizenju kugle po ravni jednak je fl., a krak trenja pri kolrljanju kugle po isloj ravni jednak je e.

Nacl uslove koje: treba zadovoljiti da bi se kugla kotrljala ravnomerno, kada je u sredistu napada horizontalna sila P.

!iG

Staiika knltol( tela

5. Graflcka statlka

57

5. Grallcka statika

1.202. Gr alickirn putem odrediti inteuzitet, pravac, srner i napad- Od . 8

nu liniju rezultaute sila F, i F2, ako go.

presecna tacka njihovih napadnih li- A

nija lezi van crteza, 1 .

Yl ~-2t =J.PP2t 1.2~7. Za datu p~ostu gredu, opterecenu

. 6(/' x dvema silarna, od kojih druga dejstvuje pod

A"'!2m 3m 3m __4fB- u.gl~l~ od .600 p~ema horizontali, odrediti gra-

r:~---' -- 8m -----I fickl I racunski otpore oslunaca.

1.2Q3. U odnosu prerna [rima tackarna A, B i ' C, koji leze u ravni kornplarnog sistema sila, poznati su rnomeuti MA. Mn i Me. Koordinate tacaka lzrazene 11 metrima: A (1,2), B (2,0), C (- 3,1). Momenli 11 odnosu prema tim. tackarna izrazeui u tm: MA = 14 tm, M» = 4 tm,

"'Ie "" 27 tm.

Odrediti koordinate X i Y rez ultante sistema sila kao i apscisu Xo tacke preseka njene napadne linije sa apscisnom osom. Resiti zadatak i graticki 001l10CII momentnih ravni (klin sile).

c: rl

\i. - - - - - - - -l-+.-----,- - - - - - - -- - _.

\ \ i £'. \A' - - - - -

\C~_ i _ _\~:. J;- - - :

\ _---I -"""- I R ,v

. .....-.- ~~',: : I

c I \"'''1'- ----+1

in ,t«:L..>-;8'- x--

- - - -- - f - -- B~ x

~, ,} r ,_ x

B__,I,1)~?6t E

.~ ,I ,} Jim

Otlg.: X·~3l, Y=4t; R,-5t; Xo = 3 m. - Tacke DiE cdr eduju uapadnu liniju rezultante I? sistema sila. Njenu velicinu i smer dobivamo, napr., iz MA =- rA R, gdeje sa rA oznacen krak sile Ru oduosu prerna tacki A. Za date podatke je R= 14/2,8 '" 5t.

Odg.: A. .. = 1 t; Ay =2,15t;

A = 2,37 t: tg (x, A) = 2,15, <X (x, A) = 650; [Jy = 1,58 t, B x = O.

----\

Odg.: A = 26,6 t, B = 18,6 t (nenize).

1.204. Za datu prostu gredu, raspoua 8 m, ~(1,5-4 .. 'l'S"'-~]'" :h~ optereceuu datim ter etirua, odrediti gr~\[icki i

~ ~ ~ racunski otpore oslonaca.

)f ... ZI 31 ~-jJ... Odg.: ;\ _, 3,25 t; [J ~~ 2,75 t.

A D

Graricko resenje vidi zadalak 1.231.

Br o] ~Iapa

I 2 I 3 1 415

i". _" _I ----'1_-_16_,41+ 11 ,51-14,31-6,21 + 19,0 i

1,205. Za datu gredu sa jednim prepustorn, opterecenu datim teretirna, odrediti graficki i racunski otpore oslonaca.

Odg.: A=0,73t; B~ 1,67 t.

Graficko resenje vidi zadatak 1.232.

5ila u I.

1 +5,31-7,51-7,21-1,31 +3.61 +2.8

1.208. Odrediti otpore oslonaca i sile u stapovirna dizalice date na slici, ako je opterecena teretom od 8 t.

1.209. Odrediti otpore oslonaca i sile u stapovirna dizalice prikazane na slici, ako je opter ecena teretom od 3 t.

oag.: A=2,8t, B=4,lt, cp=47°.

1.206. Za datu gredu sa. dva nejednaka prepusta, opterecenu datim teretima, odrediti graficki i racunski otpore oslonaca.

Odg.: A=2,2t; 8=2,81.

Graficko iesenje vidi zadatak 1.233.

Bro] srapa

1 2 I 3 I 4 1 5 1 6

Staltka krutog tela

5. 0 r alicka stattka

59

S8

1.210. Odrediti otpore oslonaca i sile II stapovima dizalice prlkazane na slici, ako je optereceua leretom od 2 t.

Odg.: A = 2,0 I; B - 2,8 I; cp = 45°.

"oJ "".1 ' I 2 I J I J I 5 I 6 I 7 I G I

SUa u I 1-3.31 +2,71-2.41 +2.41 +0.71--4.51 +2.0 1-1-2.0 I

1.214. Odrediti otpore oslonaca i sile u stapovima resetkastog nosaca prikazanog na slici, ako [e opterecen dalim teretirna.

U ovom kao I u dva sledeca zadatka je osa OX upravljeua po horlzontetno] pr avo] All nadcsno a osa 01' vcrllkalno navlse.

Odg.: Ax =

2 I, Ay = 1,4 I; [J" =-0, By = 2;6 I.

1.211. Odredili otpore oslonaca i sile 1I stapovirna dizalice prikazaue ua slici, ako je opterecena datim teretirna.

I Bral ~Iap. 1 1 \ 2 1 3 I 4 1 .5 1 6 I 7 I 8 I 9 I

I Sila II I 1'1.4.51-4.51 +2.01'-2.41 +2.41 +2.0 I 0 1-2•61-),41

1.215. Odredili otpore oslonaca I sile u stapovima resctkastog nosaca prikazanog na slici, ako je izlozen dejslvu da lih sila, Stapovi 3 i 4 IaSII zgla\" kasto vezani II prosecno] tacki, nego se

~~~_~~_ 2t ukrstaju,

Od;:,: Ax = 0, Ay = 2,2 I;

B, = - 2 I; By = 2,6 t.

Odg.: A =-3 I; [J=9 t.

~roi slapa I 1 1 2 I 3 I 4 I 5 1 (; ! 7 I 8 \ 9\

Sila II I 1-6,0 , +5.1 1-3.21- 5.41-2,0 1 +2,0 ~- 0 1-3.0 i 1

31

1.212.0dredili otpor e oslonaca i sile u stapovima resetkastog krovnog nosaca prikazanog na slici, ako je opterecen dalirn teretirna.

/. I I I

L-J,., _:_ , __ __:_ 31ft _ . .J

Braj ~Iapal t I 2 / .; / ,f I 5

Stla II t 1-6,0 i -'6,8 I +4.91 +2.5/-5.7 i

.' .

L 3m ~2"_:_2"".!...-J.t" _j

Odg.: A =3,4 I; B=2.6 t.

1.216. Odredili olpore oslonaca i +----'----"------<--'--.~. 8 sile u siapovirna resetkastog nosaca

\~ z-> '///. prikazanog na slici, ako je oplerecen

datim silarna.

_'-J. -~

Braj ~tapa 7 I 2 \ 3 I ,f / 5 I 6 I 7 I 8 \ 9
Sil. u t -7.2\ +"5.71-2,41-4.6\-4.61 +:5.91-0.811-5,6\ +4,5 _, ... -

1.213. Odrediti otpore oslonaca i sile 1I stapovirna resetkastog nosaca prikazanog na slid, ako je opterecen datirn lerelima.

Odg.: A = 1,5 I; B=2,8 t; <p=68° ..

Odg~: Ax =0, Ay = 2,1 I; B, = -2 I, By = 2,9 t.

Braj stspa

I Braj stapa I 1 I 2 I 3 1 4 I 5 1 6 1 7 i

\ Slia u t \+2,01-2,9\+2,61-2.9\+3.51+1,571-4,01

Stla II t

1-3.01 +2.1 ; +2.11-2.1 1+1.51 +0.91 0

/-4.1 I 0.9

__.__- .... --(

1.217. Odrediti olpore osJonaca i sile u slapovima resetkastog nosaca prikazanog na slici, ako je opterecen datim silarna.

60

Stallka krutogtcla

5. Gra licka statlka 61

------------------------------------------

1.220. Na slici prikazani krovni resetk astl nosac opterecen je datim teretima.

Odrediti otpore oslonaca i konstruisati Cremonin plan sila.

~

1"

~

",.

1-l----__._~~

....... -- 4>«5; 10m -----""""1

1.218. Na slici prikazani krovni resetkasti nosac izlozen je dejslvu vetr a sieve strane. Odgovarajuce siIe sto napadaju cvorovs gorujeg pojasa izlozenog pritisku vetra: Pi = = P4 = 312,5 kg, P2 - Ps=625 kg dejslvuju upravno na krovnu r~van. Odrediti otpore oslonaca I sile u stapovirna resetkastog nosaca usle d dejslva velra.

()dg.: Ay = 997 kg; 6x = 1040 kg, By = 563 kg.

Odg.: A = 3,25 I, B = 2,75 t.

1,221. Za resetkasti stub, prikazan na slici, vezan je kajisuik transrnisije, Sile u kajisevima prouzrokuju u lezistu A horizontalnu silll P.

Graficki odrediti sile u 5ta'10- vi III a resetkastog stuba (konsr • :~Dli Cre:nonin plan sila). Dimenzije resetke uze.li Sa slike.

,

,

--~~

Brol starn 1 2 J 1 4 I 5 , (j /I,Q I /0

Slia \I kg 1-15251-19,101- t560 1-~J7() 1-~iO 1 -970 ! -+- 1100 1 +440 \-215\-2:10

Brei ~Iapn ,-,,-, 12 IJ -r---;-4 : 15 1.10 \ 17 1 18 I 19 I

Sliaultg /-2301 0 0 10 i-2GI+13101--·1130_I+HJ"Jol-750!_ .. 1

1.219. Na slici prikazani resetkast: 1~01l- r.~-_---=8=--_---:>l

zolni krovrii.uosac opter ecen je datim vertikal- It ~.

nirn ter etirna. '1'-

Odredili otpore oslonaca i konstruisaii

Cremonin plan stla. 21

I 1 I I \ .\ I

7:

I I

1.222. Na slici je prikazana resetkasta pontonska dizalica.

Odrediti graficki sile u njenim stapovirna kada je 0 pokretni kotur obesen teret, a uze prebaceno preko nepokretnih koturova A, B, (. i D i obavijeno -oko dobosa vitla, Cvor A napadaju sile PI' P2 i Pa, cvot B sila P4, cvor C sila PSI a cvor o -sila '-.1\. Dimenzije resetke, pravac i 'srner sib uzeti sa slike.

8

Odg.: Ax=5,4 t, A

Odg.:

62

Slatika krutog lela

5. Grallcka s(attka

63

1~23.' Odrediti grafi~ki sile u ~Ia- ········l

povima datog Polonceau-nosa~a, ako je '1 t

opterecen datim teretima.

Odg.:

Odg.:

1.226. Za dati reselkasti nosac i dato opterecenje konsfruisali odgovnrajuci plan sila.

1.224. Odrediti grafick] sile u stapovima Polonceau-nosaca sa lilternom. Dimenzije resetke, pravac smer i intenzitel sila uzeti sa slike.

L.._ -.---.,

- 11-_-

'--_-=--- 12 _ -_

f --IJ ----~ i

i i

; 21 ~

Odg.:

1.225. Za dati reselkasti nosac i dato opterecen]e konstruisati odgcvarajuci plan sila.

T--------J_,--- - -----

\ 9

\ I

\

VO' 11

\ \ I ,

,

" ,

. ,

\10

Odg.:

64

Slalka krufog lela

6. Napadnl moment. Transverzalna sila. Normalna sUa

65

o

p

razmere.

1.228. Zadatak 1.1J6 resiti metodom neodredcne

Resenjc: Pretposlavirno, napr .. da u stapu 2 vlada zalezna sila proizvoljne veltclne (napr. 2 Ii. Sa tim podatkom konslrulsimo od-

govarajuc! plan sila (razrnera za site 1 em!;, I f) smalraJucl prllorn veuctnu i smer sue P kao nepoznate (sl. a). U lorn ptanu sUa bice slla P pretstavijcna veklorom odredcne vellclne. Kako [e ana. mcdutlrn, po Inlenzilefu i srneru data, to sad mozcrno odredili stvarnu razrneru za slle. U datom sluca]u Ie sila P = I t prtkazana vektorom Istog smera kao I data slla a dutine I em. Dakfe. razrnera za sile

u planu sila [c I em!l! I.

a)

1.229. Dve horizcntolne grede All i AB" vezane rnedusobo m pornocu zgloba_A, vezane .Sll za pod pom?cu slapova 1,2, 3 i 4. Veze stapova su zglavkaste. Stapovi I 1 4 su vertikalni a slapovi 2 i 3 nagnuli su pod uglom

~ e §f

~-Z.5"'"- 3", - 2 ~ J

", Zt 3t. II ;;%.

A e

dijagrarn napadnog momenta dija-

gram transverzalue sile.

B.

IInljama datlh sila P, Q I R a clle slrane protaze kroz Irl dale tacke [zglobove - realne III trnagtname). Prtrnenttl leoremu Projekllvne geometrl]e:

Ako se temma promenlfivog pollgona sa n strana pomeraju po datim pravama koje se seku u [edno] tplki, a prl tome se (n;:_}) od njlh obrtu oko stalnih tataka, onder se nota strana tog poligona obrie oko stalne taike. - Povuclmo kroz tacku G protzvoljno pravu a I dovedlmo [e do preseka 1! sa napadnom Ilnljom slle Q kao I do preseka A sa na padnom linllom slle P. Spojirno tacku A pravorn b sa tackom G, I dovedlmoje do preseka B sa· napadnom llnljom slle R. Prava c kola spaja tacku B I C, nece uopste prolazftl krolireclI tacku Gs. Prave abc obrazuju malo pre pomenull poUgon sad Irougao CAB, ko]t zadovoljava pel uslova. Takvlh Irouglova Ima 00 I. Jedan od njlh je I prava d koja spaja taeke G1 I G. (trougao degenerlsan II pravu). Oko tacke D, preseka prave die obrce se treca slrana lrouglova, kojl zadovoljavaju 'pet uslova, dakle I ona strana kola zadovoljava ~esU uslov. Spojlmo sad tacku D sa tackom G. I konstrulslrno Iraienllrougao tile slrane prolaze kroz date Irl tacke (zglobove G" G. I GI) a lemena rnu lele na daflm Irlma pravarna (napadnim IInilam~ sila P, Q I R).

6. Napadnl moment. Transverzalna ':.sila. Normalna sila

1.231. Za datu gredu i dalo opterecenje, vidi zadatak 1.204, konslruisati

CJ. = 60° prema horizontali. Duzine :

AB= AS1 = 8 rn, AC=AC, =2 m. Na raslojanju a = 4 m od tacke B de]stvuje na sistern vertikalni teret p= 15 t.

Odredili sile u stapovirna uzajamni pritisak A greda.

U prcseku OS8 slapova 1 i 2, odnosno 3 i 4 nalaze se imaginarlli zglobov: E i F.

Oug, :

1.230. Tri ploce I, II i Ill, vezane medusobom pornocu zglobova 01 i O2 i stapova S, i S~ sto]e pod dalirn sistemom sila P, Q i R u ravnotezi. - Odrediti gralicki pritiske u zglobovirna i sile u stapovima.

Reienje: Zadatak se svodi na konstrukct]u verlznog trougla eija ternena Ide na napadnim iim-

Zblrka zadataka It tcortske mehantke

Odg.:

1.232. Za datu gredu i dato opterecen]e, vidi zadatak br. 1.205, konstruisati, dtjagram n\ padnog momenta i dijagram transverzalne sil

ft." l}o.81 'l-Q61

2m -]m 1m -1m

Odg.:

~~ . .)- .

Sf

• '21

5

60

Statika krutog tela

6. Nzpndnl moment. Transvcrzalna slla. Norrnalna slla

67

1.233. Za datu gredu .j dato opterecen]e, vidi zadatak broj 1.206,

konslruisati dijagram napadnog momenta i dijagram transverzalne sile.

Odg.:

1.234. Za datu konzolu i da to opterecen]e konstruisati dijagram

250kg

napadnog momenta i dijagram transverzalne sile.

Odg.:

1.235; Na presto]

~45~

1.236. Za datu gredu AB, koja je na kraju E konzole CDE optere cena leretom P, konstruisati dija-

gredi A B nalazi se pokrelni oslouac D proste grede CD. Greda CD opterecena je u tacki E teretorn p= 1 t. Duzine: AD= 3,0111, DB = 6,O, CE = 4,5 Ill.

ED= 1,5 m. .

Grafickim putern odrediti olpore oslouaca greda i napadne momente !vIr: i !vIn.

Odg.: C == 0,25 I; D =0,75 I; A = 0,50 t; B = 0,25 t; Mt == II . Yt = 1,12 tm; Mu = H· YD = 1,5 tm.

gram napadnog momenta, Veze u tackama C i D su krute.

Odg.:

Dijagram napadnog momenta prikazuje srafirana povrsina.

MA = -12,5111l, /vID - - 5 tm, Me'-=- +5 tm.

------;;J,

- 6,0 m ----"1 B

. __ -:>

»:

i.238. Za datu gredu, oplerecenu posredno datim teretirna, odrediti otpore oslouaca A i B i konstruisati dijagram A

2

A

napadnog momenta i dijagram transverzalne sile.

Odg.:

Odg.:

1.237. Za gredu iz zauatka br. 1.8~ konstruisati dijagram napadnog momenta 1 odrediti napadne mornente za preseke A, DiE.

68

. Statlka krittog tela

1.239. Na korn raslojanju a od krajeva homogene priz malidne grede, duzine I, mOr311l0 osloniti gredu da bi granicne vrednosti napadnog momenta bile po apsolulnoj vr ednosti jednake?

Odredili vrednost log momenta. Konstruisati dijagram napadnog rnomenta i dijagram transverzale sile za sluca] da [e I ~ 10,0 111 i g = 1 kg/Ill.

Odg.:

a 1 .rt;

a = i =2 (- I .. v 2) ::::; 0,207.

MA = Mli, = 0,0214 gf2~ .R12

=0,171 S.

1m

Ikg

.....

1.240. Greda, duzine I, poduprta u tackarna ~£7:: ... :II~~'~n-;iB A i B, opterecena je po celoj duzini ravnomerno

podeljeniru teretom p. Odrediti: 1) odnos u]! = 0. tako, da napadni moment nad osloncem ~ po apsolutno] vrednosti bude jednak najve cern napadnorn rnomentu u polju All, 2) vrednost tog momenta, 3) konstruisati dijagrarn napadnog momenta i transverzalne sile za 1= 10 m i p = 1 kg/m.

Odg.: Dva resenja.

a V2-

1) cr.~ i= 1-'2 ::::;0,293:

ill' I MA I = Mm., ~ 0,0433 p{l = 0,0·1 l - i:l .

B = 0,293 pl.

{'i :.~

2) lL - ~ = '2 ::::; 0,707 ;

I AI ,\ ! = 0,25 pl2 = 2 ~2 , B= -0,707 pl.

. (Najveci napadni moment u polju je [lad osloncem A. O!por oslonca B je n e· gativan).

IO~9

6. Napadnl moment. Transverzalna sua, Norrnalna slla

69

1.241. Greda A B opterecena je si rnetri-

, )(f a }R cno ravnomerno podeljenim teretima P i PI; P

T :J na delu b, PI na delovima a.

A L --- 4a Odrediti duzine a da bi greda slajala u

-'11::1 'ravnotefi ako [e PI = 2p. Za tu vrednost duzi1 lie a odrediti velicinu najveceg napadnog mo~enta. Konstruis~ti dijagram napadnog momenta i dijagram transverzalne sile za b = 4,0 m I p = 1,0 t/rn.

Odg.:

3 pb' M = -----r6.

P, 1.242. Dut proste greue AB, raspona I.

P, rfil ~rJ mogu se pomerati dva jednaka koucentrisana

A C TIl! IW~ B tereta P, koja se nalaze.' na s~alnom ra~m~ku a.

a -- b - a Pri kojem polozaju ov~h. lereta javice se

II gredi najveci napadui moment? Kolika je njegova velicina?

Odg.: X= ~ -f; M'D" =2i(+- ~r

1.243. Za datu proslu gredu i dato opterecenje izt acunati u tablici, prime-

(I) il. (2) (3) (4) (5)
II Qm Am Qm Am 111m
Presek II t m mt , mt
o Ii 0 - -. 0
1--- 4,8 ! -:;-:-8-
; ~tj:: 2
2 2,8 7,6
1- -- ,---1---
J -0,6 3 - 1,8 5,8
,----- --- -f----
4 -1,6 2 -3,2 I~
~
5 ! -2,6 1 - 2,6 0 ~r r -t l'

I 'I> - ;--3m III

A--·-- 10m -- __,8

nom lor mule Mm = Mill-I + Q m - Am, vrednosti napadnog momenta za preseke 0, I, 2, 3, 4, i 5.

Odg.:

1.244. Pr osta greda, raspona I, opterecella je podelienim teretom koji se menja po zakonu P" = P Sill (,-eXII).

popr ecni najveceg

Odrediti: I) lransverzalnu silu Qx i napadni moment A~:. za pr esek grede ko]i je na rastojanju x od levog oslouca, 2) velicinu napadnog momenta.

pi nx pl2 .;rx M pi" 081 pl2

Odg.: 1) Qx =-:;cos" Mx = ,,2 Sill,' 2) m=---::_;::::;, 'S'

70

Stalika krutog tela

6. Napadnl moment. Transver ralna sUa. Norrnalna stla

------- ---------------

71

1.245.\ Prosta greda optcrecena je na

Ecc.ccmr delu b ravnomerno podeljenim momentom m.

Ata b-rl -.l1a a) Odrediti napadni moment Mx za po-

precni presek na rastojanju x od icvog 0510nca. b)· koliki je taj napadni moment kad ravnomerno podeljeni moment dej stvuje du~ celog raspona grede?

1.~48. Gerber-ova greaa na cetiri oslonca i jednakih raspona, sa zgloborn 11 prvom i trecem polju nosi dato oplerecenje.

a) Odrediti: '1) rastojanje x zgloba 01 od oslonca B tako, da napadni momenti M8 i Mc nad osioncima B i C budu jednaki, 2) velicine tih momenala, 3) velicine najvecih napadnih mornenata u pojedinim poljima, b) koustruisati dijagraru napadnoz momenta.

bx

Odg : a)Mx = mT-1 m(x-a)+ I m(x-a-b).

x?: a x):: (a+bl

b) Mx <=0.

1.247. Za datil Gerber-ovu gredu, opterecenu po celoj duzini ravnomerno podeljenim teret6m p ~ I tim, konstruisati dijagram napadnog momenta i

p ~ I tIm dijagr~:n lransverzalne sile. RaclJ~slci

~1~1!l1111"1II6~*I"!1W~"""~ c ~r:~~~c~~ _O~~~~~o~flo~~~aad~O; ~~~

, 1-8.0 m a.2m 1;4.0m menta na delu ABD grede.

Odg.: 1) A = 3,25 t, B= 8,751, C =.2 t. U preseku na raslojanju x; = >= 3,25 m od levog oslonca je Mmax = 5,28 tm; MB,= - 6,~0 tm.

Odg.: Yl = ~.;

1.246. Rezervoar DABe prlzmaticnog oblika - sirine I, .visine 11,. sa rebrima na raslojanju b - moie se puniti tecnoscu specificne lezine y.

Odrediti: 1) visinu j-, punjeu]a pri kojoj ce napadni moment u sredini dela Ali .biti -najveci, 2) velicinu tog momenta i 3) visinu Y2 punjerija pri kojo] se u sredini deia AB nece pojav itl negativni napadni moment. Sopstvenu tezluu rezervoara zanerna riti.

Odg.:

a) 1) x=0,8 m

2) MD. = Mc"c -_ 2,01111;

3) MF. = 3,0 tm MF =2,0 trn, Mil = 2,0110.

biB 2) MIf:J = Y 24 ;

V3

3) y, < 2/~0,866/.

1.249. Prosia greda, raspona I, opterecena je koncenlrisanlm verlikalnim teretom P na rastojanju a od levog oslonca.

Dokazati da je napadni mom en I za popre cni presek na rastojanju x

. od levog oslonca prikazan trigonometriskim red om

At2l"---~+B

co

2 ~ I . nsta . nrrX

M=- -0' Sln- • Sln-.

rr2 n- I I

n= 1,2.3, ...

1.2;50. Presta greda, raspona I, opterecena je duz celog raspona ravnorneruo podeijcnim terelom p.

p Dokazati, neposredno i primenorn trigone-

lliIJlIIDIIIllIm!jJJI!!UJ!!~ metriskog reda datog II zadalku br. 1.249, da je

A~-)( I :Fa napadni moment za poprecni presek na rastojanju X

!------'-o- ' od levog oslonca prlkazan trigonometriskim redom

a:

111 4rr/2 'V 1. tie x: (olika ] d ., d

- -8 L.. :; Sin -1-. I 0 I a Je vre nost najveceg napa nog momenta rr n = 1.2.B .... n

ako se uzme u obzir sarno prvi clan gornjeg reda i koliko se ona razlikuje od tacue vrednosti?

Odg.: Mrou ~ 4p~2 ~ 0,1295pI2; A= +3,6%. rr

e, ,2, ,', ,6., ,81

L2._,IOtm

1.251. Za korizolu datog oblika, ko]a je u tacki D opterecena horizontalnom silorn P, konstruisati dijagram nap padnog momenta, dijagram transverzalne sile i dijagram norrnalne sile,

Odg.:

Momcnll kOJI prouzroku]u zalezan]e na stranama koje Sll oznacene potezasto tzvucenorn IIn!]om oznacenl su znakom plus.

o

M Pc

____ t_

72

Slattka krutog tela

6. Napadnl moment. Transverzalna slla. Normalna slle

73

. ,\

1.252, Parabollcni luk sa tri zgloba, raspona Ii strele t, ciji _SU oslonacki zglobovi na

G istoj visini a srednji na simetrali raspona, opte-

: f ~ recen je po celom rasponu ravnomerno pede-

: I Ijenim teretom p.

A t:x-;; -:~t-=-i-·-= a-X .1) O?rediti pri~iske u zglobovima. 2) Do-

I ,2 I~ kaz ali da je napadni moment u odnosu prema

proizvoljnoj tacki ose luka jedriak null. 3) Odrediti transverz alnu silu Qi normalnu situ N za poprecni presek cije jeteziste odredeno koordinatama x i y.

. 4fx Ii - xl

Jednaclna ose luka u dalorn koordlnatnom sisternu: y - --(Z--

IGI=IHI·

1.254. Za dati trozglobni okvir ADCEB koji je na kraju G konzole Fa opterecen vertikalnim tep retom P, odrediti: otpore . oslon.ac.a i napadne momente u karaklerisficnim tackarna okvira. KonstrUisa It . dijagram napadnog momenta za slu-

ca] da je 1=10m, h=4m,/=6m, a = 1 rn, P ~ lOt.

pi! pi

Odg.: I) IAxl-IB..I-IHI=W' Ay=BY=2'

pi V (I"

IAI<=IBI='2' 1+4i!

Odg.: Ay = - 1 I, A~ = 5 5

~ - "4 t; By = 11 t, Bx ="4 t.

10

MD ="3 mt,

20 M/;= - 3mt,

pI V-}1 (1)2

3) Qx=O; NX~"2 1-7+ 4/ .

25 5

MF, = -3mt, MF,= 3mt,

Mp,- - 10 mt.

1m ;tOtm 1

1.253. Za dati trozglobni okvir ACEDB, koji je tackarna C i D opterecen horizontalnim silama P, konstruisati dijagram napadnog momenta, dijagram transverzalne sile i dijagram nor maine sile.

Odg.; Ay = By = 0,

Me = MD = H h = P~hJ.; ME = O.

Deo AC i BC~ Q=H=P;l; N~O. Deo CE i DE: Q~ - pC -/l)sinq>;

(1 - hI)

N = - P -/- cos e.

7. Sile tlje 'se napadne IInlJe seku u jednoj tntkl

75

II. STATIKA U PROSTORU

7. Sile clje se napadne Ilnlje seku u jednoj tacki

1.258. Slap OA vezan je u tacki A zglavkastc za vertikalni zid a tacku 0 pridrzavaju dva horizoutalc zalegnuta uzeta BO i CO jednake duzine. Ugao C80 = = uglu BCO = 45°. Slap zalvara sa vertikalom ugao od 45°. Za cvor 0 obesen je terel Q = 100 leg.

Odredili velicinu sile S u stapu i velicine sila T II uzadima.

Odg.: S= - 141 kg; T=-71 kg.

1.255 •. Za . stub, sastavljen od dve po djednako lIa: gnute grede A8 i AC, koje su u tacki A spojene pornocu zglClba, ucvrscena SU dva horizontalna provodnika AD i AE. Provodnici zalvaraju medusoborn pray ugao. Sila u svakorn provo dniku [ednaka je 100 Kg.

Odredili sile u gredama. Pretpnslaviti da ravan BeA polovi ugao DAE. Te finu greda i provodnika z anemar iti.

. Ode.: Sa = - Sc = 100(1 + 1(3)l<g ~ 273 kg.

1.259. Slap AB, duzine 24 dm, vezan ie krajem A zgtavknsto za ver tikalni zid a tacku C stapa pridr zavnju dve simetricno rasporedene zicf! tako, da je sla p u horizonlalnom poloza]u. Poloza] tacaka C, D j E dal je na slici. U tacki B stapa dejslvuje vertikalna sila od 3 t.

Odr editi sile u zicama CD i C£ kao i komponenle otpora zgloba A . Tezinu stapa i zica zanernar iti.

Odg.:· SCD ~ SeE = 5,00 I (zatezauje) Ax = 4,80 I, Ay = 0, Az = - 3,00 t.

1.256. Horizonlalni provoduici telezralske linije =: zani su u tacki A za vertikalni stub CAB, koji se sastoji od vertikalne grede AB' i kosnika AC. Kosnik je nagllul prema horizontali pod uglom od 60°. Ugao UA£ izmedu provodnika AD i AE jednak ie 90°, a cdgovarajuce sile u njima jednake su 12, odnosno 16 kg.

Odredili: I) ugao a. izrnedu ravni HAC i BAr:. tako, da stub bude izlozen savijanju samo u njegovo] ravniJ 2) odgovarajucu silu S u kosniku, Tezinu sluba i k osuika zanemaritl.

Odg.: 1) a. = arc sin ~ = 36°50". 2) S = - 40 kg.

1.257. Na vazdusni halon, koji je pornocu dva uzeta vezan za horizonlalnu ravan, dejstvuje i prilisak velr<l:i..rRavan uzadi zatvara pri lome sa horizontalnorn ravni' ugao od 60°. Rezultanta pritiska velra dejslvuje horizontalno. Njen pravac je upravan na preseku ravni uzadi i horizonlalne ravni. Tezina batons sa gasom (pfinom) u njernu Q = 250 kg. Zapremina balona \f = = 215,4 m3• Tezina jednog kubnog metra vazduha jednaka [e J ,3 kg. .

Odrediti velicinu sila SI i S2 u uzadirna kao I velicinu W rezu\tante pritiska vetra, ako su uzad sirnetricno vezana za pod a zalvaraju rnedu sobom ugao 'ri'n:;I-n7'77'7.::>7'::'77./ od 900.

Odg.:. Sl = S2 = 24,5 kg, W = 17,3 kg.

1.260. Celiri sunetricno rasporedene zalege odrzuva]u stub AH u vertikalnorn polozaju, Ugao koji zatvaraju dve susedne zatege [ednak je GOo Tezina stuba Q = 200 kg.Svaka zatega zategnuta

E je silorn od 100 kg.

Odredili velicinu priliska stuba na horizonIalnu podlog~.

Odg.: 482 kg.

1.261. Cetiri ivrce AB, AC, AD i AE vertikalne pravilne pelougaone pirarnide pretstavljaju po velicini, pravcu i smeru eeliri sile, Visina pirarnide OA = 10 m. Poluprecnik opisanog kruga oko osnove piramide :

OC=4,5 m.

Odredili velicinu rezultante R datih sila i rastojanje x presecne tacke njeue napadrie linije sa ravni osnove rnereno od sredista 0 osnove, ako I III pret-. stavlja 1 kg.

Odg.: R~40,25 kg; X= 1,125 m.

76

Odg.: S = 2,3 t.

Statlka krulog lela

7. Sllc tlJe sc napsdne IInlJe seku u jedno] latkl

77

. 1.266. Resiti prethodni zadatak ako su noge staliva vczane koucima u njihovirn sredinama a ne na krajevima. Pri tome uzeti U obzir i tezinu p svake noge.

_Qdg.: R =; r s», s=2PI~3.p)'6

o

1.267. Cetiri homogene kugle A, B, C i 0, jednakih tezina, Q." 10 kg, i '[ednakihpoluprecnika, obrazuju piramidu. Tri kugle A, B iC leze IJa glatkoj horizonlalnoj ravni tako, da se uzajarnno dodiruju a obavijene su u ravni njihovih centara nersstegljivim koncern. Cetvrta polotena je na njih.

Odrediti velicinu sile T u koncu.

Vti

Odg.: T = Q nr ~ 1,36 kg.

1.269. Pravougle (Descartes-ove) koordinate nepomerljivih tacaka A, B i C su: (I, o! 0), (0, I, 0),(0, 0, I). Ove tacke spojene su pomocu kona: ca AD = BD = CD = L sa tackorn D, gde su konci .vezani u cvor. 0 cvor je obesen teg Q. Koordinate

tacke D su: x=y~z=(l- V3L2-2/2)/3.

Odrediti velicinu sila SA. Sa i s- u koncirna. pretpostavljajuci da je IV2/3 < i < I.

L 1- yw=- 2/2 L 1+ 2Y3Ls - 2[2

T' 3V3L2 _ 2/2; Sc = QT' 3V3L2 ~ 2/2

1-:.;;

1.262. 0 teme LJ tronosca ABCD obesen je pornocu konca leg E, tezine 10 kg. Noge tronosca [ednake duzine, zatvaraju medusobom jednake uglove. Douji krajevi nogu ucvrscenl su za horizontalni pod. Ugao koji noge zatvara]u sa utetom.BE jeduak [e 30°.

o ., Odredili velicine sila u nogama.

I~ .•..•. ~~ • 201(3 .

" t .{ Odg .. -9 kg ~ 3,85 kg.

C

r/ . \\ .

1.163. Odrediti sile S u nogama /I D, ED i CD tronosca, ako ose noga zakiapaju sa horizonlalnom ravni uglove od 600 j ako se teret_!' = 3 t podize jednoliko, Duzine: AB=BC=AC.

1.264. Pomocu troriosca ABCD i ce-

krka E treba iz okna poditi teret P = 3 t.

Trougao ABC je jednakostran. Ose noga tronosca kao i uie ED zaklapaju sa horizontalnom ravni uglove od 60°. Polozaj cekrka u odnosu prema tronoscu dat je na

Y slier.

Ocreditl sile S u nogama tronosca

v pri ravnomernom dizanju tereta .P.

Odg.: SA = S8 = 3,15 t; Sc = 0,155 1.

1.265. Na glatkom horlzontalnorn podu stoji tronozni stativ. Donji krajevi nogu vezarii su koncima tako, da noge stativa i konci obrazuju pravilan tetraedar. 0 najvisu tacku stativaobesen je teg P.

Odrediti velicinu R pritiska nogu na pod kao i velicine sila S u I:oncima

usled dejstva tega P. .

. 1.' V6.

Odg .. R= 3" P, S =Ti3-P,

Odg.: SA =SB =Q

1.268. 'Dizalicolll, prikazanom na slici, moze se pren ositi teret Q = 2 t. Duzlue: AB = AE = AF = 2 m. Ugao EAF=90o. Ravan ABC polovi pravougll dijedar EAFB.

Odrediti: 1) velicinu sile S, u stubu AB, 2) velicinu si1a 52. Sa i Sf, u uzadirna BC, BE i BF. Tezinu sastavnih delova dizalice pri tome zanernariti. ~

V- 5 y-

Odg.: I)SI =5 2-3 3t~4,19t;

10 V-

2)S2="3 3t~q,76t;

S~ =S4=5t.

78

Statlka krulog lela.

a

'X

7. Slle tije se napadne Ilnlje' seku u jednoj tackl

79·

1.270. Terel Q = 1 I obesen je pomocu uzeta za tacku D konslrukcije prikazane na slier. Veze slapova u tackarna A, B, C i D su zglavkasle.

Odredili otpore oslonaca A, B i C.

Odg.: RA = Ra = 2..64 I; Rc = 3,35 t.

1.271. Gasni rezervoar, oblika kugle, poluprecnika R = 10 rn, oslauja se na Iri oslonca A, B i C, koji Ieze u jedno] horizonlalnoj ravni a obrazuju jednakoslran trougao, cija je slrana a = 10 m. Oslonac A je nepokrelan [sferni zglob), oslonci B i C su pokretni (cilindricni valjci), koji mogu da pre nose site S~J1I0 u pravcu poluprecnika OB, odnosno Oc. Tezina rezervoara zajedno sa plinom u njemu Q =200 l.

Odrediu olpore oslonaca, ako na rezervoar - upravno na vertikalnu ravan, paralelnu pravoj Be - dejslvuje, u srneru od BC ka A, pritlsak velra silom p ~ 120 kg 11a svaki kvadratni rnetar povrsine projekcije povrsine kugle na porneuutu ravan.

Odg.: RA = 125 t, Re = Rc = 60 t. Napadne Hnije svih olpora oslonaca prolaze kroz srediste rezervoara,

1.272. Prostoma resetka, prikazana na slici, sastoji se od sest stapova. !::J.ABC =ADEF. Cvor B napada sila P, cija napadna linija leii u vertikalnoj ravni a' zatvara sa vertikalorn ugao od 45°,

Odrediti sile 1I stapovima kada je P = 1 t.

E

c

4

c *0. -': .. _., _.

, , 90

.~ .

Broj Mapa 1 2 I 3 4 5 I 6
oo."L.oo
Stla u t -0,50 -0.501-0,707 +0,50
1 Odg.:

1.273. Na slici je prikazan kran sa verlikalnim stubom i kosnicima, koji je opterecen teretom P.

Odrediti sile u vertlkalnorn stubu i kosnicarna u zavisnosti od ugla a. Dato [e: AB=BC=AO=AE. Veze u Iackarna A, B, DiE su zglavkaste.

Odg.: SaD = P (cos a - sin a); See = P (cos a + Sill U); SAn = - P!i'i cos a,

1.274. Ova uzeta AC i AD pridrzavaju ugaoni stub AB, koji nosi nadzemni provodnik, pri cemu je ugao Cbl) = 90°. Uglovi koji ose uzadi zaklapaju sa horizonlom jednaki su 50°,

Odredili sile u stubu i uiadi U zavisnosti od ugla <p, ko]i jedna grana provodnika' z~klapa s~ ravni CBA. Grane provodnika leze u horizontalno] ravni i zaklapaju medu sob om ugao od 90° Intenzitet zateznih sila u njima jednak je T

Odg.:SAC = 2T(sincp-coscp); S,s,D = 2T(sincp+coscp); SAa = - 2V3Tsin cp.

Oba uzeta bice istovrerneno z ategnuta ako je 1£/4 < cp < 3rr/'!. Ako . [e rp < 1t/4 iii cp> 31t/-1 onda se jedno uze mora zarneniti kosnikom.

80

Stattka krulog lela

8 Ikdukovalljc sislerna slla na [ednostavnl]i obllk

81

1.280. Pravilan tetraedar, cije su ivrce duzine a, napadaju sile. Sila FI dejslvuje dut ivice AB .• 'site F2 dllz ivice AC, a napadna.Tini]a sila F~ prolazi kroz tacku E, sredinu ivice BD. Velicine sila F, i F2 su proizvoljne. Projekdje sile Fa na dale koordinalne ose x,

. . 5V3 F2 V2"

y 12. su: F2-6-, - 2' - F23·

Da li se taj sislem sila redukuje na jednu silu?

Ako se redukuje, odrediti koordinate x i z presecene tacke . njene napadne lini]e sa ravni xOz.

Odg.: Sistem sila redukuje se na jednu silu jer su projekcije glavnog veklora i glavnog momenta na koordinatne ose:

Rs=P« V3/2j f?j=FI-O,5 F2j R.=Oj Mx = OJ My = 0; M. = - (a V3/6) (Fl +F2)· Koordinate presecne tacke su:

x='Yj '" _ aV3(Ft+F2) • z=O.

Ry 6F1- 3F2 '

1.281. Duz ivica kocke dejstvuju sest sila. Velicine sila jednake su, a njihove napadne linije i 'sm~r~lVi dati su na slid. Duzina iviea koeke a = 5 cm. Velicina sila P=2 kg.

Redukovati taj sistem sila na [ednostavniji.

Odg.: Sistem sila redukuje sc na spreg sila mornenta M = 20 V3kg cm; njegov veklor zatvara sa koordinatnim osama uglove koji su odredenl kosinusima smera:

cos a = - cos ~ = cos y = ¥3/3 ..

1.275. J'ri stapa vezana su gornjim krajevima u cvor 0 a njihovi donjl krajevi za horizonlalnu ravan. Veze su zglavkasle. Horizontalna ravan I.ezi na raslojanju h is pod tacke O. Tacku 0 napada data sila P. Njena napadna linija prodire horizontalnu ravan u tacki D.

Odrediti, grafii:ki. Culrnann-ovorn melodom, sile u stapovirna, ako su koor.dinate tacaka izrazene u metrirna: 0 (0; 0; 2). A (2,5j 1,0; 0), B(I.5; 1,5;0), C(3,O; 2,0; 0) D(I,O; 3,0; 0).

1.279. Cetir!

~

I <~

l_._ _

/c

8. Redukovanje sistema slla na jednostavniji oblik

1.276. Krulo telo napadaju celiri sile. Koordinale napadnih tacaka izrazene u centimetrlrna i koordinale sila izrazene II kilogramima .su:

Adl, I, I). Pd4, 4, 3), A2(-3,-2,4); Pd6,-2,8); A.(-2, 0, 0); Ps(6,4,-I); Ad2,-2,-4)j P4(4, 4, 4).

Odrediti glavni vektor R i glavni moment M ovog sis lema sila.

"'"#' '

Odg.: R=23,75 kg; c~sa=O,834, cos\:l=O,403, cosy=O,377.

M = 40,8 kg cm; cos cp = 0,172, cos ~f ~ 0,712, cos {) = Oi637.

1.277. Sile FI, F2, Fa. F" F6 i Fo napadaju te-

F. men a kocke. Njihove napadne linije i smerovi dati su na slid.

Koje uslove mora da zadovolje velicine sila da hi slajale U· ravnotezi P

Odg.: FI=F2-Fa=F,=F5=F6'

J .278. Out lri ivice pravouglog paraJelopipeda, koje se ne seku i koje nisu paraJelne, dejstvuju. sile jednake vellclne P, vidi sliku.

Odrediti 'zavisnost izmedu duzina a, b i c ivica paralelopipeda da bi se dati sistern redukovao na jednu silu,

Odg.: a .. b-c.

sile r; P2• P3 i P~. jednake velicine, napadaju temena A, H, BiD kocke. Sila PJ dejstvuje duz dijagonale AC. sila P2 duz dijagonale HF, sila P, duz dijagonale BE a sila Pl duz dijagonale DO.

Redukovati dati sistem sila na jednoslavniji.

Odg.: Sistem sila redukuje se na jednu silu, velicirie 2P, koja dejslvuje duz.,~ijagonale DO.

y

Zblrka zadalaka lz leorlske rnehanlke

6

82

Statlka krntog tela

9. Ruvnoteza prolzvotjnog sistema sila. Odre dlvanje otpora

H3

a= 900,

1.286. Duz ivica pravouglog paralelopipeda, cije su ouzine iviea jednake 10, 4 i fi rn, dejstvuju sile 1\ = 4 kg, P2 = 6 kg"Ps = 3 kg, P~ = 2 kg, Ps = 6 kg i PG = 8 kg. Smerovi sila dali su na slici.

Redukovati taj sistern sila na dinamu i r odrediti koordinate X i y prodorne tacke

• 5m eentraJne ose tog sistema sila s.a ravni xOy:

lv

,

;

,1. ,.em

x" :.___ 10 In _..}/

1.282. Sila PJ ~ 8 kg dejstvuje duz ose Oz a sila P~ = 12 kg para-

lelno osi 0)'- Rastojanie OA = 1,3 m. Smerovi sila dati Stl na slici. .

Dati sistem sila redukovali na kanouski oblik, tj., na dinamu i odrediti: I) uglove a, f3 i Y 510 ih centralna osa ovbg sistema zatvara sa- koordinatnim osarna, 2) koordinale x i y prodorne iacke centralne ose sa ravni xOy.

Od~.: I)R=14,42kg; M= 8,65 kg 111;

. 3

Y= are Ig2.

y=O~

1) ._::_+ _!I_ + _£_ =0. 2) PI _ P2 Ps

PI P2 r, bPs -cP; - aP2'

U prvoj jednacini su P" P2 i Po algebarske velicine sila.

1.285. Du2 ivica kocke dejstvuju dvanaest sila jednake velicine P.

Smerovi sila dati su ria slici. Duzina ivica kocke jednaka je (I.

r Redukovati ta] sislem sila na dinamu i odrediti

I koordinate x i y prodorne tacke centralne ose tog .sistema sila sa ravni x9y.

x

1.283. Tri sile koordinatnim. osama,

, /

A>' • P,

~'

Odg:

, 'C ,

~' .

Odg.: R=5,4kg; M=47,5kgm;

cos c s O, cos~=O,371,

eosy=_Q,928. x=>"+1I,9m;

r= -10,0 m.

2

~ =arctg3" ;

2) x=0,9 111;

PI> P2 i Pa dejstvuju u koordinatnim ravnirna paralelno Njihove napadne tarke A, B i C nalaze se na rastojanjima a, b i C od koordinatnog pocetka. Smer sila rnoze biti i suprotan onom koji je dat ua slici.

Koji uslov mora da zadovol]e velicine tih sila da bi se I) rukovale na jednu sill! i 2) da bi centralna osa tog sistema sila prolazila kroz koordinatni pocetak>

Aka poderno ad pocetnth elcrncnata ccntralne ose si· sterna' slla, on93 se na drngo pUanje rnozc odgovoril! ne lzvodecl [ednaclne ccntralnc ose sistema slla.

9. Ravnoteza prolzvoljnog sistema sila, Odredlvanje otpora

1.287. Nagnuta kruzna platlorrna nekog animalnog motora moze se obrtati oko ose ACD. Osa ACD zatvara sa vertikalorn uzao q. = 20°. Platformu dovodi II obrtanje kon], tezine 400 kg, koji stoji na platforrni u tacki B na kraju horizontalnog poluprecnlka Cb = 3 m.

Odrediti obrtni moment.

Obrlnim mamentoin nazlvamo zblr momenata sUa koje napada]u telo u odnosu prerna 051 abrtanja.

Odg.: 410 kg in.

1.288. Na svako od cetiri krila. mlinske vetrerijace, cije su ravni na« gnute pod uglom u = 150 prerua ravni upravnoj na osi obrtan]a, dejstvuje pritisak vetra 0<1 1001'g. Ove sile dejstvuju na krila upravno na njihove ravni, 11 tacki koja je udaljena 3 m od ose obrtan]a, Odrediti moment obrtanja.

Odg.: 311 kg m.

1.289. Na vratilo 0 trarnvajskog kolskog sloga montiran je elektrornolor. Elektrcrnotor teii da obrne vralilo u smeru .coji [e suprotan smeru obrtanja kazaljke na casov..a._ .niku. Momenl sprega sila Pi - P jednak je 600 kg m a poluprecnik tockova 60 em.

Odrediti velicinu Q vucne sile kolskog sloga ako se Kola nalaze na horizontalnun sinama ,

Prvo odredlmo iz momenlne [ednacine II odnosu prcma osi 0 zbir slla trenja izmedu tockova i stua. Zatim projecjrajrno ria horizontalu sve slle ko]c napadsju kolskl slog.

Odg.: Q ~ I t.

1.2~4. D_uz .iviea AB, i CD pravilnog tetraedra ABCD dejslvuju sile 1'1' odhosno 1'2. Smerovi sila dati su na sliei. Duzina ivica letraedra jednaka je a.

Odrediti kordinate x i y prodorne tacke cenIralne ose tog sistema sila sa ravni xOy_

Od . _ aV3 21'22 _1',2 . a I'J 1'2

g.X-T P12+F22, y~ -"2-. j'12+1'} ,

Odg.:· R=2PV6; M = ~ Pa!·6;

I I

eos a. = - cos (3 ="2 cos y ~ "(r V6 .

X = y ~ 2al3,

1.290. U ravni t.riju.kruznih~ ploca: Apoluprecnika 15. em, B - poluprecnika 10 em i e - poluprecnika 5 em, dejstvuju spregovi sila. Velicine cdgovarajucib sila spregova jednak e

/ak!) su 10, 20 i P kg. Ose OA, OB i OC Ide u jednoj ravni. Ugao AOB=90o.

Odrediti velicinu slle P i ugao Bue = a. lako, da sistern ploca kao slobodno telo stoji u ravnotezi.

Odg.: P", 50 kg, a = arc Ig (- 0,75) = 143°10'.

84

Stallka krutog tela

9. Ravnoteza proizvolJnog slstemn sll~. Odr.edlvanJc olpoca

------

1.291. Pokrelna dizaliea postavl jena je na tri locblA, B i C. Duzine: AD=DB= l m:

CD= 1,5 m; CM = I 01; KL·=,. m. Dizalica je uravnotezena protivtegorn F. Tezlna dizaliee i protivtega jednaka je 10 I i napada tacku O. Tacka a lezi u ravni LMNP, na raslojanju Off == 0,5 nrtid ose MN. Teztna tereta Q = 3 t.

Odrediti.pritiske tockova na sine, ako je ravan LMN dizaliee paralelua pravoj BA.

5 47 13

Odg.: Nil =6"t; No= 6"t; NC="3t.

z

,

8.5

Odrediti pritisak Ne na oslonae u tacki E, kao i koordinate te tacke.

. II 6 10

Odg.: NE=20P; x~'TIo; Y~TIb.

1.295. Na kraju vratlla diuamornasiue ucvrscen je kaisnik. Precnik kaisnika jednak Je 20 ,em. Dimenzije vratila date su na slici, SHa u vodecem delu kaisa [eduaka je 10 kg, a sila u vodeuorn delu 5 kg. Obe sile iruaju horizontalan pravac,

Odrediti obrtni moment M i otpore lezisla kada se rnasina obrce ravnomerno. Tez inu rnotora, vratila 'i kaisnika zanemarili.

Odg.: M ~ 50 kg em, Ax = -18 kg,

s, =31{g, Az =Bz =0.

1.296. Na horizontalno vralilo sa lezistima A i B dejslvuje leret Q = 25 kg . v' i teg P tezlne 100 kg. Terel Q visi .na

~ uzetu koje je vezano za tocak poluprecnika

,/,! 20 em. Teg P je ucvrscen za stap DE koji i I d [e kruto vezan za vralilo AB. Duzine: AC ==

. = 20 em, CD = 70 em. BD == 10 em. U ravnoteznom polozaju vratila zatvara osa stapa DE sa vertikalorn ugao od 30°.

Odrediti rastojanje I teiisla lega P od ose AB kao i otpore leiiSta A i E. Teiinu vratila, tocka i stapa zanemariti.

Odg.: [=10em; A.=30kg;

Bz=95 kg, Ax= Ex= O.

Na horizonlalno vratilo AB navucen je zupcanik C i k aisnik D. Poluprecnik zupcanika jed.~ak je 1 m, kais.n~,1' ka 10 em. Ostale dirnenzije dale su na slici. Na zupcanik dejstvuje u pravcu t~n!?;enle horizontalna sila P = 10 kg, a na kaisnik, takode u pravcu tangente, vertikalna sila Q.

Odredili silu Q za ravnotezu vralila L odgovarajuce otpore oslonaca A i B.

Odg.: Q = 100 kg; A.< = -1 kg.

Az = - 90 kg; Ex = - 9 kg, Hz = - 10 kg.

1.292. Na slici prikazaui kran irna oblik pirarnide s horizontalnom osnovorn. Osnova pirarnide je jednakostrani lrougao ABC, a njena vertikalna strana ABO je jednakokraki trougao. Konzola ODE, sa zglobnim vez arna u tackarna 0 i D moze se obrtati oko ver tikalne ose OD krana. Osnova ABC krana ucvrscena je za ternel] u tackarua A i B pomocu cilindricnih lezista, a u tacki C pomocu vertikalne kotve. Teiina tereta p~ 1200 kg. Te Zina krana 0=600 kg. !?asloj~nje Ii leiiiita S krana od ose OD [ednako je 1 m. Duzine: a=4 rn, b=4 m.

ako se konzola OED krana nalazi u ravni

Odredili otpore oslonaca, simetri]e DOC krana.

Odg.: ZA =Z[] = 1506 kg; Zc = - 1212 kg; XII =Xa;=O.

1.293. Pravougaoni poldopae IlJ da- 10m svetlosnom oknu odriava se u horizontalnorn poloza]u pomocu stapa FO. Slap FO, podupire plocu na rastojanju EF = 1,50 III od ose oko koje se poklopac rnoze obrtati. Tezina poklopca Q = 180 kg. Duzina poklopca CD = 2,30 rn, njegova siriua CE ~ 0,75 m, Rastojanje cilindricnih zglubova A i B od ivica poklopca: AE= =BC=0,15 Ill.

Odrediti pritisak N poklopca na stap Fa, kao i otpore zglobova A i B. ZA =- 94 kg; Zn = 136 kg; YA '" Yn =0.

Z

I I

OJg.: N= 138 kg;

1.297.

• " 1.294. Hornogena horizonlalna pravougaona ploca, cl[e su slrane 0,. odnosno b, tezine Q, oslanja se 0 tri tackasta oslonca, Ova oslonea poklapaju se Sa temenirua A i B pravougaonika, a treci sa nekorn tackorn 'E. Pritisak na oslonac u tacki A [ednak je Pl4, a pritisak na oslonac u tacki B jednak je PIS,

1.298. POIllOCU vitla, koji je shernatski prikazan na slici, rnoze radnik da dize leret Q = 80 kg. Poluprecnik dobosa R = Scm. Duzina poluge Itl( = 40 ern .

,y Duzine: AC= C8=50 ern. .

Odrediti velicinu pritiska P na polugu AK kao i pritiske vratila villa na oslonce. A i q, kada _iep?!uga AK u horlzontalnorn polozaju, Sila P dejstvuje 1I tom polozaju vitla veriikalno.

Odg.: P= 10 kg; 11" = -40 kg, !\z ~ ~ 10 kg; B; = 40 kg. B; = O.

86

Slatlka krufog lela

9. Raviloida rrn'zvoljnog sistema ~ila. Odredtvsn]c otpora

----------------

87

1.299. Oko dobosa vina obavijeno je uze na cijern kraju visi leret Q:

Poluprecnik kola C sest pula je vecl.od poluprecnika dobosa, Oslale dimenzije dale su na slicl. Oko kola obavijeno je uze koje je zategnuto teretom P." 6 kg. Uze se odvija sa kola. u praveu tangente ko]a sa horizontalom

zatvara ugao a:';" 300• .

Odrediti velicinu tereta Q za ravnotezu villa kaoi otpore lezista A i B. TeZinu vratila, kola

i u.tadi zanemarili. i .'

Odg.: Q "" 36 kg; A. = - 4V3kg ~ - 6,93 kg, Az = 16 kg; s, = Va kg~ 1,73 kg, s, .,,23 kg.

1.300. Pomocu cekrka, shematski prikazanog nil crtezu: podize se ravnomerno teret Q ~ 100kg. Poluprecnik dobosaR = 5 em, duzina rucice KD = 40 em.

Duzine: DA = 30 em; AC = 40 em; CB = 60 em. Ute se odvi]a sa dobosa

• -y u praveu tangente, nagnute pod uglom od 600 prema horizontali.

Odrediti pritisak P na rucicu DK kao i otpore oslonaca A i B za polozaj cekrka kad je rucica DK horizontalna.

o Odg.: P= 12,5 kg; XA = -30 kg, ZA ~ -35,7 kg;

XB = -20 kg, ZB = -38,4 kg.

1.301. Stap AB odrzavaju u nagnutom polozaju horizontalna uzad Ap CD. Stap se oslanja u tacki A na vertikalni zid a u tackl B na horizontalnt pod. Tacka D nalazi se na vertikalnorn zidu a Iacke A i C na istoj vertikali, Tezlna stapa jednaka je 8 kg.

Odrediti sile SA i SB u uzadlma kao i otpore RA i RB ravni, ako je <r ABC = <r BCE = 600 Trenje zanernariti.

Odg.: SA = ~ V3 kg~ 1,15 kg;

~

1.302. Pravougaona ploca ABEC nagnuta je prema horizontalnoj ravni pod uglom a; = 300• Duzine: AB = 4 m, AC = 3 m, Ploca je u tacki D oslonjena na klin au lacki A zglavkasto vezana. Tacku B napada horizontalna sila Q = 5 kg. Njena napadna Iinija zatvara sa stranom BE ploce ugao od 900 Tacku C napada sila P = 4 kg upravna na ravni ploce. RazdaIjina tacaka AiD jednaka je 3 m.

Odrediti rastojanje h tacke D od strane -1Cploce, kao i otpore u tackarna AiD. Tezinu ploce zanemariti.

Odg.: h = 2,34 m: R ... ~ 4,87 kg; Rn = 4.27 kg'

1.303. [(vadratni poklopac ABCD sanduka rnoze se obrt.rti oko horizontalne ose AB sa leiistima u lac?'~~---~c kama A i B. Horizoutalni konae CE, koji je paraJelan osi Ax, odrzava poklopac u nagnuton, polozaju pod uglom DAx = 300• Tezina poklopea Q = 2 kg.

Odrediti otpore lezista A i B.

Odg.: A" = 0, Az = 1kg; B; = V3kg ~ 1,73 kg; B. = 1 kg.

1.304.

Poklopac AHC D pravougnouog ~a~l?uka moze se ob~lali oko

c hotizontalne ose A U sa lezistiina u lackarna A I B ... Poklopac [e na jedno] slrani poduprl stapom ED, kO]1 ga odrzava u Illlgnutolll polczaju pod uglom EAD = 60g prema horizontalnoj ravni. Duzine: AB = 90 em; A r: = = AD = 60 cm. Teziua poklopca [ednaka je 12 kg.

Odredili olpore lezisla A i B kao i silu S II stapu, Tezinu slapa zanemariti.

1

Oag.: Ax = 1"3kg:::::: 1,73 kg; Az =3 kg; B; = 0; B. = 6 kg; s= 21'"3kg ~ 3,46 kg_

1.305. 'Pomocu uzeta EFO,. zategnutog silom P, odrzava se okvir

ABDC, lezine Q = 10 kg, u ravnoleinom polozaju. Pri 'tome ravan okvira zaklapa se verlikalnom ravni ugao a; = 600• Dalo je BD = BH; CE = ED. Deo EF uzela zalegnut

je paralelno pravoj DH. .

p Odrediti silu P koja odrzava okvir 1I datorn

ravnoteznom polozaju kao i otpore cilludricnih lezisla A i B.

Odg.: P=5 kg, XA =XB =2,17 kg, ZA =Z8 =3,75 kg.

4 V-

"SB ~3 3 kg~2,3 kg;

..,.

1.306. Pokretna tabla AlJCD, na rnestu gde se saobraca] na :teJezll~ckorn mostu moz e privremeno obuslaviti, tezine 1500 kg, moze se podi-

1 zati i spustati pornocu lanca CE, prebacenog preko kolura E i obavijenog oko dobosa cekrka K. Ravan kotura E lezi u vertikalnoj ravni CBy.

Za dati poloza] table odre--I' diti silu T u lancu CE, kao i otpore cilindricnih zglobova u tackama A i B. Tezlste table poklapa se sa

x sredistern pravougaonika ADCD.

Odg.: T - 375 kg, Y A = 0, ZA.= 750 kg; Y B == - 325 kg, ZB = 562,5 kg.

RA = 2 kg,

88 SI,ll1ka kfllJpg tela

~-.-------------------~--------------------

9. Ravnoteaa prolzvoljnog sistema slla. Odredlvan]e otpora

89

1.310. Pravougaona vrata ACEB mogu se obrtati oko vertikalne ose AB. Vrata su otvorena pod uglom DAC=.600: U tom poloza]u odrzavaju ih dva uzeta CD I EP. Ute CD prebaceno je preko nepomerljivog kolura koji se nalazi u tacki D i zategnuto je teretom P=.32 kg. Uze eF vezano [e za tacku F poda. Ugao BEF=60o. Tel-ina vrata jednaka je 64 kg. Duzlne: AD = A C ~ =18 dm; AB=24 drn,

Odrediti silu S u uzetu EF kao i otpore lem· ta A i B. Leziste A je radijalno a leziste B aksijatno. RadlJalno leZl~le prenosl si!e upravo na osovlnu, a aksljalno I u pravcu osovtne ,

Odg.: S=32kg; Ax =4V3' kg:=::::;6,9 kg, Ay = -28kg; B, ~ 12 V3 kg:=::::; 20,8 kg, By = 44 kg; B, = 64 kg.

. 1.307. Hornogeni pravougaoni okvir ABCD, tezlne Q = 20 kg, ucvrscen je za zid pornocu sfernog zgloba A i cllindricnogzgloba B, Uze CE - vezano u tacki C za okvir a.u tack] E za zid - odrzava okvir u horizontaJnom poloza]u, Tacke {; leze maverttkali kroz tacku A. <;T ECA ,= <t BAC=30o.

Odrediti silu T u uzetu kao i otpore lezisnilJ zglobova.

Odg,: T=20kg; XA=8,66kg, YA=J5kg, ZA~·10kg; Xn =Zll =0.

z

,

E'

/-;;:i~ .. ]0'

QL_ ... -e- . '. C

51. uz zadatak 1.307

SI. uz zadatak 1.3UR

1.308, Preklopna daska ABeD muzc se obrtaf oko horizontalue ose AB. Stap DE, ko]i je u tacki E zglavkasto vezan za .vertikalni zid /J;1E odrzava dasku u horizontalnom poloza]u. Teziua daskc 'sa teretorn I' na n]o] jedila~a je 80 kg. T~ret P .. napada tacku u kojo] se seku dijagonale pravougaonika ABCD. Dimenzije: AB=150 em: AU=60 cui: AI{=BI1=2fJeill. Duzina stapa ED = 75 ern,

Odrediti silu S u stapu DE kao i olpore cihndricni]: zglubuv~ I": i II Tezinu slapa zanemariti.

200 Odg.: S=3 kg;

lig, ZK ~ - 10 kg;

ZIJ = 50 kg.

p

o

1.311. Odrediti otpore radijalnog lemta B i aksijalnog (putpornog) Iezista A date dizalice, kao i silu S u pridrzavajucem uzetu, ako se dizalica odvlaci pornocu horizontalnog uzeta, koje je prebaceno preko kotura i zategnuto teretom Q = 100 kg. Pridrzavajuce uze zaklapa se horizontal nom ravni ugao od 60°. Tezina dizaliee G = 2,0 t. Tezina tereta P = 4,0 t. Dim euzi]e su date na slid. Trenje na koturu zanemariti.

Odg.:S=IOO kg; XA =2,4 kg,

YA =3395 kg, ZA =6887 kg; XB=47,6kg, YB=-3395kg.

1.309. Kvadralna homogena ploca ABC!), cija je strana a = 30 em, lezine P = 5' kg, ucvrsceua tr je y !~~ki . A pornocu slernog ~ u tacki B POIllO'

I cu cillndricnog zgloba za zid. Strana AB je

A' •••••••• v ~l.o.rizontaln~ .. U tacki £ ploca Je poduprta POtllOCU

O sIlJka. U tacki H napada ploeu, paralelno strani

D BA sila F.

~ Odrediti otpore u Iackarna A, B i e. aka

.• ' . je C£=ED;.BH=IOem, F=IOkg i ako ra-

x ~ van ploce zaklapa sa horizontalnont ravni ugao

C It ~ 300.

1.312. Homugeni kvadratni poklopae, tezine P = 40 kg, moze se obrtati oko horizontalne osovi~~ ~~ lezi~tima u _tackama A i B. Teret Q, . kOJI VIS I na uzetu, odrzava poklopae u ravnotemorn polo~aju pod uglom a=600 prema horizontalnoj ravm .. Kotur D, zanemarljivih dirnenzija, preko koga je prebaceno uze, ucvrscen je na vertikali kroz tacku A na rastojanju AD=AC iznad tacke A.

Odrediti velicinu tereta Q, kao i otpore leiista A i B. Tezlnu uzeta i trenje zanemari!i .

PV2. P

Q=~Vl-sma:=::::;lO,35 kg; Ax ='2eosa=10 kg, Ay =0,

z

z

Odg.: XA = 10 kg; YA = 2,35 kg, ZA = - 0,104 I(g;

YII~' 3,43 kg, 7./3 = 3,23 kg; N£ = 2,17 I<g.

A P. P

z ='2sm a:=::::; 17,3 kg; s, ~ 0, s,» 0, e; =-2=20 kg.

. 1.313 •. Hornogeni prizrnaticni stap A 8, duzine 2/, moze se obrtati u horizontalnoj ravni oko vertikalne tezisne ose, Za kraj It stapa vezano je uze,

90

StaUka krutog tela

0. li:l"'lolcia proizvoljnog sistema siln. Odrcdlvan]e otpora

91

1.316. Pornocu motora M i beskrajnog kaisa podize se ravnomerno teret Q. Odredili otpore oslonaea A i B kao i zalezne sile u kaisu, .ako krakovi kaisa aaklapaju s horizon lorn uglove od 30°. (OS3 O,X, paralelna [e osi Ox). Dato je: r:d.IO em; R= 20 em, Q = It. Zaiezna sila u vodecem (r adnorn) kraku kaiSa dva pula je veca od zatezue sile u vodenom (sloboduom) kraku kaisa (Tl = 2T2)·

Oilg.: Tl=I,OI, '1'2 0,51; X,,-~- 0,521, ZA=0,61; Xfl=-O,78I, Z8 0,15!.

Z

koje je .provucenokroz prsten D zanernarljivih dimenzija j zalegnuto terelom Q. Prslen D je ucvrscen na vertikali kroz tacku Ao na rastojanju h iznad tacke Ao'

. Odrediti vellcinu sile P·kojom treba dej-

stvovati na kraj B stapa, upravno na osu stapa a u horizontslnoj ravni, da bi slap stajao II ravnotefi zatvarajuci sa praveem CAo ugao ~. Tefinu uzeta i trenje zauernarili,

Odg.:P= QIsin,~ _

'V ~

112-412sin22

1.314. Mlinska vetrenjaca sa horizontalnim vralilomACima cetir i simetricno l postavljeua krila. Ravni krila zatvaraju sa verti-

I c .,/ kalnom ravni, upravnom na osi AC, jednake uglove od 300 Na rastojanju 2 mod ose cbrtanja dejstvuje na svako krilo, upravno na njegovu ravan rezultanla pritiska velra, velicine 120 Ilg. Verlilialn{ pritisak P na zubae zupcanika B odrzava vratilo

. . vetrenjace u stan]u mirovanja. Ova] pritisak pro-

___ /_.J izvodi drugi zupcauik koji na slici uije ucrlan.

. \)0 Leiisle u tacki A je radijalno, a lelisle u tacki C

l~ok9 \ 0 aksijalllo. Poluprecnik zupcanika [J jcdnak je 1,2 m; Duzine: BC=O,5m; AB"'lm; AI'=0,5111.

Odredili velicinu pritiska P kao i olpore lezista A i C: I) kada velar

dejstvuje na sva cetirl krila i 2) kada je krilo D uklonjeno a prava DL' vertikalna.

D . 400

dg.: I)P=400 kg; Ax =O,Az =-3~hg; C, =0,

Cy ~ -240 Vkg ~-416 kg: C. ::: 8~0Iig.

2) P=300 kg; Ax ==80 kg, Az =100-80 13\lg~ -38,13 kg; Cx = - 20 kg, Cy = - 180 Vs kg~ - :112 kg,

, C" =200+80V3kg ~339 kg.

1.315. Homogeni pravougaoni zastitui krov, Cija je strana A8 horlzoutalna, zaklapa sa horizontom ugao oi¥ 300• Krov je spojen POIIJOCU sfernog zgloba II sa slubom I, a pomocu cilindricnog zgloba B sa SIUOOlll II, osim log a krov se slobodno oslanja u lac IIi C na kosu ravan stuba III. Duzine: {/=3 m; d=6 m; b=2 in. Tezlna 1 m2 krova jednaka je 20 kg. Krov je izlozen ravnornerno raspodeljenom pritisku vetra od 50 Ilg na 1 m'' povrsme krova, Napadna linija r ezultante log p.riliska zaklapa sa horizon lorn ugao od 150 a lezi u vertlkalno] ravni koja s osom Ay zaldapaugao od 30·. Odredili olpore oslonaea.

Odg.: Rc = 445 kg; XA = 435 kg, YA = -- 208 kg, ZA = 222 kg, YB = - 323 kg, Z8 = - 14,8 kg.

, I
~ ----.
I

. " fl,
\,
\~\ 30J l
\ ......... '" '", '~/
\ ..... , ~ A po
\ )'r'" "~ , to
,\\D , ...... , , loA ~
i'·. ~ fa •
x , . . p
'" -r
~ $1. uz zadatak 1.316 $1. uz zadatak 1.317

1.317. Pornocu cekrka sa vertikalnim vratilorn moze da se podize malj tezine P= 300 kg. Polupr ecnik dobosa cekrka r = 20 em. Vratilo cekrka oslanja se donjim krajem na aksijalno (pot porno) leziste A, a na gornjem delu ga pridrzava radijalno leiisle B. Dva radnika, dejstvujuci na obrlne poluge, duiine 1 = 1,50, dovode dobos u obrlanje. Dalo je: II = I m, h, = 30 em, tezina obrlnih .delova cekrka P1 = 100 kg.

Odredili silu Q kojorn svaki radnik mora da dejslvuje na kraj obrtne poluge, da bi se mal] podizao ravnomerno, kao i olpore lezisla A i B.

Odg.: Q=20kg; X..I =0, YA = -2101Ig, ZA = 100kg; XB =0, YB = -90 kg.

?

I I

K

I

1.318. Pomocu ureda]a, prikaz anog na crtezu, podize se natovareni vagonel, tezine Q. ravnornerno po strrnoj ravni.

Odredili inlenzilel sila P, koje mora da dejstvuju na krajevima cetiri poluga, upravno na njih, kao i otpore lezisl.l A i B, ako je teziua dobosa q = 0, 1 I, njegov precnik d=24 em; Q=I,O I.Osa vtatila dobosa je verlikalna. Leziste A je aksijalno (polporno), a leziste B [e radijalno leziste.

Odg.: P= 15 kg;

YA = -125kg, ZA = 100

YB = -375kg, XA =XB'

9. R~vnolcza prolzvoljllog sistema slla. Odredlvan]e otpora

93

92

Statlka krulog tel,1

1.322. Pritisak P na krivaju parue rnasine kolenastog vratila A B. Velicina pritiska [ednaka

1.319 .. Dati rucni vitae, pornocu kojega se iz nagnutog otkopa rnofe transportovati kamen, sastoji se od drvenog vratila, precnika 0,25 rn, dufine 1,50 m, sa lefi~tima u A i B. Vi tao se dovodi u obrtanje pornocu rucice AC.

Odrediti intenzilet sile F, koja u tackl C dejslvuje upravno na osu rucice AC, kao i otpore letf~ta A i 8 za dati vertikalni polozaj rucice. Tezina vratila [ednaka [e 30 kg, a tezlna natovarenih sanki JOO kg. Koellcijent trenja izmedu salinaea i drvenih talpi p, = 0,5. Nagibni ugao otkopa prema horizontu iznosi 30°. Duzina rucice AC = 0,5 m. Mesto na kojern

{ se uze odvaja sa vralila udal]e-

f : no je - u dalom polozaju ru-

e I'e ~ cice AC - 50 em od lezista B. Raslojanje tacke Cod vertikale kroz sredlste lezista A zanernariti, Obrtanje vratila srnatrali ravnomernirn.

Odg.: F=23,3 kg;

XA = -3,61 kg, ZA = 30,6 kg; Xo = - 53,9 kg, Zn = 46,1 kg.

koneenlrisan je u tack! D je 2000 kg i dejstvuje pod uglom od 10° prema horizontali, U datom polozaju kolenastog vratila zatvara ra van ODOI sa vertikalnorn ravni ugao od 30°.

,0. Preko zamajea prenosi se pomocu uzadl snaga postrojen]u. Sila P stoji u ravnotezi sa silama Til u uzadi i otporima lezi· sla A i B. Tefina zamajea

. jednaka je 1300 kg, nje-

gOY precnik d = 2 m. Ukupna sila u uzadirna; T + 1 = 750 kg. Sile u uzadima su paralelne i zatvaraju sa horizonlalom ugao od 30°. Duzine: OD= r = =125 mm; 1=250mm; m=300mm; 11-450 mm.

Odrediti otpore Iezista A i B i zatezne sile Til u uzadirna.

Odg.: Ax = -571 kg, Az = -447 kg;

Ex = -2048 kg, B, =1025 kg; T=492 kg, 1=258 kg:

1.320. Horizonlalno vratilo jedne lransmisije, koje nosi dva kaisnika, moze da se obrce U' leziWma A i B. Poluprecnici kalsnika: rc = 20 em, 'D = 25 em. Rastojanje srednjih tavni kalsnika od ieiista: a = b = 50 em; raslojanje izmedu srednjih ravni kaisnika: c = 100 em. Zatezne sile u krakovirna kaisa, koji ide preko kaisnlka C, dejstvuju horizontalno. Njihov intenzitet iznosl TI, odnosno fll pri cernu je T; = 2fl = 500 kg. Napadne llnije zateznih sila u krakovima kaisa, koji ide preko kaisnika D, zaklapaju sa verlikalom

z . ugao a = 30°, njihov inten-

;- a b -; zitet iznosi T2, oduosno f2,

,A I pri cernu je T2 = 2f s-

¢:=~=~_ ... Y Odrediti brojne vred-

nosti sila T., odnosno 12, pri ravnotezi sistema, kao i otpore oslonaca usled zateznih sila u krakovima kalsa.

XB = -412,5kg, ZB =390 kg.

1.323. Za prenosenje obrtanja sa jednug vratila na drugo, paralelno vratilo, koristi se uredaj prikazan na ·slici. Ova pornocna kaisnika postavljena su na horizontalno vratilo KL, koje se rnoze obrlali u lezislu M, ucvrscenom na stupcu MN. Tro-

r,Om ugaona lemeljna ploca ovog

I stupca ucvrscena je za pod

pornocu dva ankerna zavrtnja

--'~~~----- L Y A i B, a u tacki C slobodno

A I B naleze na pod. Zavrtanj A pro.

. lazi kroz kruzni otvor.u ternel]-

..!5.. L •v noj ploci, a zavrlanj B kroz

prorez u temeljnoj ploci, ise-

A·L: jB cen u -pravcu AB. Verlikalna

Qsm-!

'1 osa stupca MN' prolazi kroz

1 srediste trougla ABC.

Odredili otpore u tackarna A, B i C. Rastojanje ose KL od poda jednako je 1 m Raslojanje srednjih ravnih kaisnika od vertikalne ose stupea MN jednako je 0,50 m. Zalezne site II svirn cetiri krakovima kaiseva po lntenzitetu su jednake. Inlenzilel svake sile jednak je 60 kg. Krakovi desnog kaisa su horizontalni, a krakovi levog kaisa zaklapaju sa horizontom ugao od 30°. Tezina eeiokupnog uredaja G = 300 kg napada tacku koja se nalazi na verti-' kalnoj osi stupca MN. Oimenzije: AB=BC=CA=50em.

Odg.: XA", 96 kg, }'A = 0; ZA = - 239 kg,

XB = 128 kg, ZB = -l1'9 kg; Zc = 579 kg.

I I I I

I C

.

r It,

Odg.: T2 '" 400 kg, 12 = 200 kg;

XA = - 637,5 kg, ZA = 130 kg;

~ ----·..tB==-

1.321. Spreg slla

5~

momenta 120 kg m, koji obrce vodnu tuiblnu T, stoji

~ II ravnotezi sa priliskom P na zubae B konusnug zupcanika 08 i otporlma lezista A i C. Prilisak P na zubac dejslvuje upravno na poluprecnik OB = 0,6 m i zatvara sa horizonlalom ugao a = 15° = arc tg 0,628. Tezina turbine sa vratilom i zupcanikom jednaka je 1,2 t i dejstvuje duz ose OC. Duzine:

AC=3 m; OA = 1 m,

Odrediti otpore iezistaA i C

800

Odg.: Ax=Tkg, Ay=-Cy= 10,7i<g;

200

Cx = - -3- kg; C, = 1254 I{g.

94

Stattka krulog tela

9. R~vlI()lda I'rolz~{)lin0i: ststerna sUa. Od\"edi~anle nlpor., U5

------~--~~~--------------------

C, kao i silu S u koncu, ako [e

Odg.: Ay = 140 kg,

Cy ~ - 260 kg,

1.325.

Odrediti olpore u tackarna 11, B OD = OE. Trenje zanernariti ..

Odg.: NA = Q;

'.- Q 20:-1

N[J = Nc = --- ---=~=.

3· V I + 2a - 2(1.2 '

gde je sa rt oznacen odnos Ila.

1.327. Slika u pravouglorn okviru ABCD obesena je pornocu kanapa EKF za kuku, koja je zabijena u ~ei"tikalni zid, a oslanja se tackaaa LIM na dva klina koji su zabijeni u zid tako, da je prava LM horizontalna. Pri lome je AL = BM. Kanap je vezan za sredine E i F strana AD i BC okvira.' Slika je nagnuta prema zid u pod uglom a = are tg 3/4. Duzine: AB = 60 em, AD = 75 em. Tezina sli ke zajedno sa okvlrorn jednaka je 20 kg i napada leziste pravougaonika ABCD. Du-

x- zina kanapa EKF = 85 em.

Odrediti silu S u kanapu, kao priti-

ske okvira naklinove LiM.

Odg.: S>=8,5 kg; Ly =My = - 4,5 kg, L; =Mz = -6,0 kg.

1.328. Prizrnaticni homogeni stap.~.4.4 J - koji je pornocu dva nerastegljiva konca jednake duzine, obesen za tacke BiB, - okrenut jeoko verti-

~ kalne tdislie osc za ugao 0:. Duzina stapa AA 1 - 2r,

njegova tezina jednaka je P. Duzine: A A, == BB" Odredlti: 1) moment M sprega sila koji treba da dejstvuje na slap da bi ga odrzavao u ravuotezi, 2) silu S u koneima.

Za rnerenje sile kojukaisnik A predaje kaisniku B sluzt White-ov dinamometar, shernatski prikazan na slici. Kasinlci A i B mogu se slobodno obrtati oko nepornerljive ose 00,. Kaisnik A obrazuje sa zupcanikom C jednu eelinu, a kaisnik B sa zupcanikorn D drugu. Zupcantci C. i D zahvaceni su zupcanicirna E i F, koji se mogu obrtati oko vertikalne ose LL,. Precnici zupcanika:C, D, E i F jednaki su, svaki duzine 20 em. Moment sile koja obrce kaisnik A - velicine 1200 kg em - jednak je momen tu sile koja koci kaisnik B. Obrtanje ose LLJ oko ose 001 spreceno je oprumomvagorn P, koja je svojim drugim krajem vezana za nepokretnu tacku K.

1.324. Konzola, za koju je ucvrseen kaisnil< D, vezana je u tackarna A i C za horizontalnu tavanicu MN i slobodno se oslanja 0 nju u tacld B. Tacke A, B i C padaju u temena jednakostranog· trougla,· -cije su strane a = 30 em, Polozaj sredista D kaisnlka odreden je vertikalorn E.F= 40 em, spustenorn lz tezlsta trougla ABC i, horizontalorn FD= 50 em, paralelnoin strani AC trougla ABC. Ravan kaisnika upravna je na pravoj FD. Sila P u svakorn delu kaisa jednaka je 120 kg i dejstvuje pod uglorn a = 300 prema vertikali,

Odrediti otpore u tackarna A, B i C. Tezinu sastavnih deJova zanemariti.

320 V-

A. =-3 3 kg~185kg; e, =115kg,

800 - .

C. = -TV3 kg~-508 kg.

Q Vf 2a - 1

S=-- ---

3 n + 2a. - 20:" '

, rr.

lz trougtova ABC j BOC nalazimo: sIn ~ = 2 T sin"2' lz

zblra vertikalnlh komponenata slla koje napadaju slap doblvarno:

S = P/2 cos ii. lz [ednacine mornenata sila u odnosu prema osl

. a

OD dobtvamo: M = 2 S, sIn il ' cos "2 .

Pr2 sin a Pi

Odg.: M= . s= _. .-- .

Vcr.' 2V 4 . 2 a

p - 4r2 sin2~ t" - ," SIl1 "2

Odrediti velicine pritisaka zupeanika E i F na osu LL" kao i velicinu sile P, koju ce pokazati opruzna vaga; ako je LE = 50 em. Prava LK stoji

upravno na ravni OLO,. .

Odg.: Ne = NF = 120 kg; P ~ 40 kg.

1.329. Na horizontalnoj platformi kolica sa tri tocka lezi u tac~i K teret od 100 kg. Duzine: OA = 2 m; DF = FE = 0,5 m; FO = 0,20 m. Koordinate tacke K: a=O,40 m, o=0,60m.

1.326. Hornogena tanka plcca ABC, oblika [ednakostranog Irougla, duzine strana a, tezine 0, oslanja se temenima A, B iC 0 Iri [uzajamno upravne ravni xOy, J'Oz i zOx, od kojih je prva horizontalna. Terne A trougla vezano je pornocu konea duzine [ za tacku O. Pravac OA polovi ugao xOy.

B

D~2r~r------------, 'b~ti /(~ I

1.. . _

[G A

f r

Odrediti pritiske tockova na pod. Tezinu koliea zanemariti. U kom podrucju na platformi mora lezati terelda se kolieane bi preturila?

Odg.: N.4 =20 kg; N8,,5.0kg; Nco30~g. - U trouglu cija temena lete na vertikalama kroz tacke A, B i C.

96

Stallka krutog tela

10, 'T etl~te

97

4,

1.330. Okrugli sto stoji na tri noge Al, A2 i A a u

sredistu 0 ploce nosi teret. 8'

.Kol~kj rnoraju bili c~ntralni ilglovi CPl, CPg i CPa da oi sc pritisci ~a noge AI' As I A8 stoIa odnosili kao 1 : 2 : 3 ?

Prl resavanlu zadataka posts viti [ednaclnu momenata sila u odnosu prema dva od polupre~nlka GA" OA, I GA,.

Odg.: CPl = 1500 j 'P2 = 90°, <P, = 120°,

1.334. Dati pravougli paraleloplped poduprt je sa sest Stapova kao sto .je na slid prikazano. Veze stapova su zglavkaste.

Odrediti sile u stapovima usled dejstva tezine paralelcpipeda.

I, 33!. Kruzna homogena ploca oslonjena u njenom sredistu na vrh 0 zauzirna horizontalni ravnotezni poloza], Na njenorn rubu razrnestenl su ne remetecl ravnotezu ploce tereti Pl=1,5Itg; P2=.l kg i r, =2 kg.

Odrediti uglove o; i ~. Tezinu ploce 'zanemarn],

Odg.: ct = 75"30'; ~ = 1510.

,

~ ~- :~.~

,~- ~---':-- I y: r:::::.- 7.

2" 0t - - - -v- - - -

""=-_ , •

B

Odg.:

Slap

s,

SJla

1.332. Krajevi A, B i C, triju nogu stoia nalaze se u ternenima jednakostranog trougla. Strane ·trougla jadnake su a. Tezina P sto~a dejstvuje duz vertikale Z001> koja proIa:: kroz ' t,~ZiSte 01 trougla ABC, Na stolu lezl u. tacki M. teret p. Ako je osa Oy paralelna pravoj AB onda SLI x i y koordinate tacke M.

Odrediti pritiske nogu na p od,

. P+p (VS x y)

Odg .. NA =-3- + 3D - a p;

No =!:_+.E.+(L+V3 ,,:)p.

3 a 3 a '

Nc == P+p _ 2!fS !_ p.

.3 3 a

1.333. Dati pravoug1i paralelopiped ABCDEFOH poduprl je sa sest stapova kao sto [e na slicl prikazano. Veze stapov~ su zglavkaste,

Odrediti sile u stapovima, ako paralelopipe? _napada sila P, c!ja napadna linija pada U IVICU HG paralelopipeda a ima srner od tacke H ka tacki O.

P Odg.: 5, = -52=---- 2 cos o; '

. Pc

58 = -56=--, a coss ,

5, = _ 56 = P (b + c tg ~) . a

1.335. Jednakostrana trouglasta ploca poduprta j e sa sest stapova, od kojih su Iri stapa vertikalna a h lri nagnuta, kao sto je na slid prikazano. Veze staS, pova su zgavkasle, a je duzina slrane ploce a h - duzina vertlkalnih stapova, U ravni ploce dejstvuje spreg sila momenta M.

Odrediti sile u stapovima usled dejslva tog s p rega sila.

Odg.: 51 =5.=S8= 2VM _ s.. 5.=55=5,= _ 2M 1/1 + h2 •

a 3 a aV3 V a2

10. Tefi§te

1.336. Odrediti poloza] tezista C date materijalne linije AFBD. Lini]a se sastoji od luka ADB - cetvrtine oblma kruga poluprecnika FD = R ~ i luka polukruga AFB, koji [e konstruiD san nad tetivom AB kao precnikom, Linearne gustine oba' dela

su jednake, -

Odg.: CF==~V2 -1)R+~(3-2V2)R~O,524R.

1(

8

1.337. Ocrediti polozaj tezis!a C povrsine kruznog' otsecka ADB, poluprecnlka OA ~ 30 em, ako je ugao AOB=~ .

30

Odg.: OC= If cm~27,7 em.

2n-3r 3

Zbtrka zadataka Iz teorlske mehanlke

7

98

Statika krntog tela

"I

-2""

1.338. Odrediti poloza] lezisla C povrsine ogranicene polukrugom AOB - poluprecnika R - i dverna pravama AB LBD jednake duzine. (OD = 3 R).

3~+ 16

Odg.: OC= 3rr f-12 R~I,19 I?

1.339. Odrediti poloz aj dale homogene povrsine, Odg.: OC::::: 0,321

U

1

A

8 -:(

1.340. Homogeni pravougaonik ABCD Ireba preseci duz prave DE tako, da strana DA ""a trapeza ABED ostane u horizonlalnom polozaju kad se on obesi za Ierne E.

Odrediti raslojanje BE.

v

,

a V-

.Odg.: BE = '2 ( 3 -I) :::::0,366 a.

-- -)(

1.341. Iz homogenog disk a, poluprecnika rl, isecen je kruzni otvor, poluprecnika r2• Srediste O. otvora nalazi se na rastojanju rd2 od sredista o diska.

Odrediti polozaj lezisla diska 5 tim kruznim otvororn.

Odg.: Xc= --'~J£_. 2(rl - r22)

1 a ._.....J

10 .. Te!I~te

99

1.344. Odrediti koordinale lezisla poprecnog preseka raznokrakog ugaonika. Duzine: OA = a; DB = b; AC=BD=d.

b'+ad - d' Y=2(a+b-d)'

1.345. Odredil·i koordinate lezista homogene ploce prikazane na sliei, ako je AH = 2 em; HG = 1,5 em; AB=3em; BC=10em; EF=4em i ED=2em.

75 . 23

Odg.: X= 13 em ~ 5,77 em; Y= 13 em ::::: 1,77 em.

1.346. Iz homogene kvadratne ploce ABCD, strane 2 m, iseceu je kvadralni otvor EFOH, strane 0,7m. Sirane olvora paralelne su sa odgovarajucim stranarna ploce. 0 i D. su lezisla kvadrata.

Odredili koordinate x i Y tezista preoslalog dela ploce, ako je OK = OIK = 0,5 m, a prave OJ( i O,K'paralelne sa odgovarajucim stranarna kvadrata.

Odg.: x=y= -0,07 m.

1.347. Iz 110m ogene kvadratne ploce ABCD treba iseci [ednakokraki trougao ABE tako, da tacka E bude teiiste preostale povrsine.

Odrediti koordinate tacke E.

1.348. Cetiri coveka pridrzavaju homogenu trouglastu plocu, Dvojica je pridrzavaju u dva temena a ostali u tackarna na stranarna koje se seku u tree em temenu.

Na korn raslojanju od treceg temena Ireba ova dvojiea da pridrzavaju plocu da bi svaki od cetvorice nosio jednu cetvrtinu njene tezine?

Odg.: Na rastojanju koje je jednako 113 duzine odgovarajuce strane, rnereno od temena.

tezisla C datog

1.343. Odrediti olstojanje tezlsta datog Tvprofila od njegove strane AC. Visina profila BD=h, slrina nozice AC=a. Debljina rebra [ednaka je b a debljina nozice je d.

acf2 + bh2 .- bd~

Odg.: 2(ad+bh-bd)'

1.349. Gustina u svakoj tacki krumog sektora, poluprecnika R, sredisnjeg ugla 2 a, srazmerna [e rastojanju tacke od sredista.

Odredili rastojanje lezisla sektora od sredista,

Odg.: Tezisle sektora lezi na simetrali sredlsnjeg ugla na rastojanju 3 R sin a

od sredista. '4--u-

100

Statlka krutog tela

1.350. Na brodu istisnuca (deplacemt-a) 2500 t premesten je za 20 m sa pramea ka krmi teret od 25 t. Za koliko se pornerilo tetiste broda i tereta?

Odg.: ~ 0,20 m.

V I

1.351. Na slid prikazanl ravanski resetkasu nosac sastoji se od sedam stapova datih duzina. Odrediti koordinate tezista ovog sistema sta. pova ako su tezine duznog metra svih stapova medusoborn jednake,

:r- ......... "-lo ........ :J..L_--'l:). ••• -.1 Odg.: x = 1,47 m, Y = 0,94 Hl,

z

1.352. Odrediti koordinate tezisra sistema tereta koji se nalaze u rogljevima pravo .. uglog paralelopipeda eije su iviee: AB = =20el11; AD=5em i AC=10em. Tezlne tereta u rogljevima jednake su:

ABC DE FO H

1 kg, 2kg, 3kg, 4kg, 5kg, 3kg, 4kg, 3kg.

Odg.: x=3,2 em; y=9,6 COl; z=6 em.

1.353. Odrediti koordlnate tezista sistema homogenlh stapova, jednake duzine Ii jednake tezine Q, koji su rasporedeni kao sto je prikazano na slici.

10. Te!l~te

101

1.356. Oornja osnova homogenog zarubljeuog tetraedra ABCDEF paralelna je sa. donjom osnovom a nalazi se na rastojanju h od nje. Povrsina donje osnove ABC = a, povrsina gomje osnove DEF = b.

Odrediti rastojanje z njegovog tezista od donje osnove.

h a+2VQb+3b

Odg.: z =- V

. 4 a+ abs b

1.357. Ankerna podvodna mina ima oblik cilindra sa lspupcenlra sfernim dancima. Poluprecnik cillndrlcnog pojasa r - 0,4 m, visina cillndricnog pojasa fI·= 2r, visina- sfemih segmenata:

II =' 0,5r, f% = 0,2 r.

Odrediti koordinate teiista povrsine mine.

Odg.: Xc = 0; Yc = 0; Zc ~ 1,267 r =0,507 m.

1.358. Dvepolovlne pravog homogenog kruznog cilindra odrzava zajedno konac prebacen preko eilindra. Na krajevima konca vise tereti svaki tezme P. Tezina cilindra jednaka je Q. Dodima ravan polovina eilindra je vertikalna.

Odrediti najmanju vrednost tereta P pri kojoj ce obe polovine cilindra stajati u ravnotezi na horizontalnoj ravni,

2 Q Oag.: P=3rr'

1.359. Na slici prikazano Ielo sastoji se od valjka i polukugle jednakih gustina i jednakih poluprecnika r.

Odrediti granicnu visinu h valjka pri kojoj telo gubi u ravnoleznorn poloza]u stabilnost, kad se polukuglom oslanja na horizontalnu glatku ravan.

Teil~te tela treba da bude II tellslu polukugle. RastoJanJe temta homogene polukugle od njene os nove Jednako )e 3r/8.

V2'

Odg.: h=Tr.

Z

I

. t>------0

Jr"

1.354. Odrediti koordinate tezista jednog drvenog cekica, koji se sastoji od pravouglog paralelopipeda i rucice kvadratnog poprecnog preseka, a ko je a = 10 em; b=8 em; c= 18 em; d=40 em; 1=3 em.

Odg.: x = 0; y=8,8 em;z = O.

1.355. Odrediti koordinate tezista sistema homogenih stapova koji se poklapaju sa ivicarna pravougJog paralelopipeda. Duzine iviea paralelopipeda su: OA = 8 dm; OC = 6 dm; OB <= = 4 dm; a tezine stapova; OA - 250 g, OB, OC i CD po 75 g, CO-200 g, AF-125 g, AG i OE po 50 g, BD, BF, DE i EF po 25 g.

Odg.: x;", 2,625 dm, y = 4,0 dm, z = 1,05 drn.

1.360. Na slici prikazano telo sastoji se od konusa i polukugle jednakih gustinai jednakih poluprecnika r .

Odreditigranlcnu visinun konusa pri kojoj telo gubi u ravnoteznorn poloiaju stabilnost, kad se polukuglorn oslanja na horizontalnu glatku ravan.

Odg.: h=rV"3.

]02

. Statlka krutog tela

II. Laneanlce. Membrane

103

1.361. t;Ja kruznom cilindru poluprecnika R isecen je upravno na njegovu poduznuosu zleb polukruznog poprecnog preseka poluprecnika r, .

Za koliko se smanjuje zapremina cilindra i kolika je po-

vrsina zleba. . '

Odg.: V=7tr2(1CR- : r); 'F=2rrr (1CR-2r)

Odg.: Po pravilu trapeza: F~0,la2. 5,19:::::::0,52a2; 8:::::::0,0Ia8 • 29,2:::::::0,29a3; xc~0,56a. ,

Po pravilu Simpsona: F~ ~ • 0,la2 • 7,92:::::::0,53a2; 2

8~3' 0,0Ia8• 449:::::::0,30a8;

Xc :::::::0,570.

-I

~--- 8.0111 -----1 {~ ~+----I I ....... --~

1

y
aj I I
I I
,~
V I 1\
50' VI
I I ;\
1\ I I \
1/ I

~i f'f..- r-1. + +0
alSa
, , , I
Ii\. ,
1/ i , I
- 0 1\ 1/
"" Y
! r-, II'
I I't-'-" I~
I (I) 1 (2) 11(3)1 I"l (5, I (6) 1 (7)
~ I 1.. I, I if -. k1.. I ik1..
a a II' a a
-_. __ -
0 0 0 o~ 0 I 0
--
U.I 0,190 I 0,190 2 0,380 0,380
0.2 0,358 2 -:: ~ . 0,358 0,716
-- f--
0,3 0,502 3 1.004 3,012
--
U,4 0,620 4 2,480 1 0,620 2,480
0.5 0,707 5 3,S35 2 1,414 7,070
U,6 0,759 6 ~' 0,759 4,554
0,7 0,767 7 2 1,534 10,738
O,I:! I 0,715_ I--- 0,715
8 I 5,720
'-----
0,9 0,569 9 5,121 . 2 1,138 10,242
--~--
1,0 I 0 10 I 0 1(2 0 0
I ~ I 5,19 II I 29,2 11 I 7,92 , 44,9
I 1.362. Na slici je prikazan poprecni presek zatvorenog obrtnog razervoara. U sre.dlijem delu smestene 5U zavojne stepenice, Rezervoar je izraden od celicnog .lima.

Odrediti zaprerninu rezervcara pri najviso] visinipunjenja kao i povrsinu lima potrebnu za njegovu izradu (5% netto-povrsine dodati na preklope na sastavcima).

Odg.: V=210m3; F~235m2.

Neposredno: 8

F= 15 a2::::::: 0,533a2;

32 8=105a9:::::::O,305a9;

4

Xc = 7' a::::::: 0,561a.

11. Lancanlce, Membrane '

1.363. Na slici [e prikazana kriva linija ay2=4x(a-x).

Prime_nom pravila trapeza i pravila Simpso~a kao 1. neposredno odrediti apscisu Xc teflsta povrsine ogranicene krivom linijom u prvom kvadrantu,

1.364. Apsolutno gipko uze, obeseno u tackarna A i B, koje se nalaze na istom nivou a na rastojanju I, optereceno je na delu a ravnomemo podeljenim teretom PH a na preostalom : delu raspona (1- a) ravnomerno podeljenim tere:y. tom P2 po jedinici horizontalne projekcije uzeta,

Odrediti: 1) oblik lancanice i 2) njenu ordinatu u tacki C.

Odg.: 1) Lancanica se sastoji od dye parabole sa vertikalnirn osama, koje u tacki C imaju zajednicku ordinatu i tangentu. U koordinatnim sistemima: levi sa koordinatnim pocetkorn u tacki A i pozitivnim Xl u smeru nadesno; desni sa koordinatnim pocetkom u tacki B i pozitivnim XI u smeru nalevo glasi:

JednaCina leve grane lancanice:

r,'

X, [p 2 ) (I )2] PIX,:

YI=2LH laC I-a +P. -a - 2H O<x,.<a;

[ednacina desne grane lancanice:

_ _!_._ [. (/" _ 2)] _ P2X22

Y~-2IH p,a +P2 a 2H

,

o<x~ < (I-a).

a (1- a)

2) Yc = 2lH [p,a + P2 (1- a)].

104

Lancantce. Membrane

11. Lancanice, Membrane

105

1.368. Izmedu dveju tacaka, koje se nalaze na istorn nivou i datom razmaku I, mogu se razapeti beskrajno mnogo lancanica jednakog poprecnog pre seka, ako nisu postavljeni uslovi za slobodan profil.

1) Kolika treba da bude strela t lancanice, pa da najveca sila u njoj bude minimalna? 2) Kolika je za taj sluca] duzina lancanice i najveca sila u njoj?

I 5 3

Odg.: I) t~3; 2) s~41 Smax""'4QI.

1.365. Apsolutno gipko uze, obeseno u tackarna A i B, koje se nalaze na .istorn nivou a na rastojanju I, optereceno je

~~~~~~~~~' na delu a ravnomerno podeljenim teretom p na

Ai;;: 8 jedinicu horizontalne projekcije uzeta.

, Odrediti: 1) oblik lancanice i 2) apscisu i

: ordinatu njene najnize tacke.

~I 1St Odg.: 1) Lancanica se sastoji od para bole sa vertikalnom osom i prave koje u tacki C. ima~u zajednicku ordir:at.u i n.agib. U koordinatnim sistemima: levi sa koordinatnim I?ocetkom u tacki ~ ~ po~ zitivnim Xl u smeru nadesno, desn} sa koordinatnirn pocetkorn u tacki B I pozitivnim x~ u smeru nalevo glasl:

Jednacina leve grane lancanice:

pa (2/- a) XI pxlZ

Yl = 2lH - 2H

1.369. Na kom rastojanju 21 treba da se nalaze tacke vesanja homogene teske nerastegljive zice, duzine 2L, koje leze na istom nivou, da bi sila u tim tackarna bila jednaka njenoj teiini? Odrediti i ugao a koji tangenta na lancanicu u tim tackama zatvara sa horizontalom.

Odg.: 1= V3 . In f3" . L ~0;95 L; a. = rr/6.

[ednacina desne grane laneanice:

pa2xZ Y2 = 21H

2) _ a (2/- a).

Xm- 21 '

1.370. Homogeni nerastegljivi. kabel, duzine 2L, tezine Q, obesen je krajevima za dye tacke koje se nalaze na istom nivou.

Odrediti silu S na krajevima kabela ako je poznata strela t lancanice,

L2+j2

Odg.: S = -zyt Q.

1.366. Apsolutno gipko uie - obeseno u la-

rml[[[IIIIIIII!lliljil~llilllllllllll~ eka.ma A. i B, cij~ Ie visinska razl.ika j~dnaka h ~

A,-_-=-.-:: - - ~ _ -s- _ _ -" hon.z~ntalno rastojarije I - opterecel~o Je po celoj

~.. . ••••• hi; _._ Ii; ;" duzlni raspona ravn.omerno pod~.IJnl~ teretom p

: .-.--.. na jedinicu horizontalne projek cije .uzeta.

: I. . B Odrediti: 1) oblik lancanice 2) njenu ordi-

i. natu na sredini raspona, mereno od horizontale

kroz tacku A i 3} vertikalne otpore u tackarna A i B.

Odg.: 1) Lancanica ima oblik parabole sa verti~al.nom. osorn. U k oordinatnom sistemu sa koo rdinatnimpocetkom u tack.1 A ~ hOflZOn(alnol~ apscisnom osom X sa pozitivnim smerom nadesno njena jednacina glasi:

px . hx h pl2 pi h _ pi h

Y=2H(/-x)-,; 2) YI/2='2+ 8H; 3) IAyl='2+H" 18yl-'2- HT·

1.371. Izmedu tacaka A i B visi hornogeni nerastegljivi konac duzine B 2L. Horizontalno rastojanje izmedu tacaka A

~ i B jednako je 2/, vertikalno 2h.

Dokazati: 1) da je parametar c lancanice odreden odnosno If a = cp, gde cp mora da zado-

.. .. V L2 - h2 sin h cp .

volji relaciju h = -tp--; 2) da osa X lezl

na vertikalnorn rastojanju L ctgh cp ispod sredine C duii ABi 3) da osa y lezi na horizontalnom rastojanju a-l} od tacke C, blize donjoj tacki vesanja lancanice, gde -I} mora da zadovolji relaciju hl]: = tgh -I}.

1.372. Dokazati eta za plitke lancanice vaze sledece priblizne formule:

1.367. Izrnedu dveju tacaka, koje se nalaze na istorn nivou a na rasto[anju 21 = 40 m, razapeto je homogeno uze, tezine Q = 2 kg/m, duzine 2L = =40,40 m.

Odrediti strelu t lancanice i najvecu silu S u uzetu,

I I L2-f L .

Resen]e: / + c = c cos h c; I. ~ c sin he' Otuda [e c = -·-2-/-' DakleT u =sm h u,

gde [e u =___'!j!___ Ova [ednacina se ne rnoze resltt ekspllcitno. Za date podatke blce 1,01 u =, L2,-/2'

= sin h u, Jednacinu zadovoljava u ~ 0,25. Prema tome [e /' + 2~ - L' = 0, odnosno.j = = 2,50 cm. Dakle •. c = 80,40 m i Smax = 2,0 . 82,50 = 166 kg.

(2/)3 2(L. - I) = 24c2 ;

8]2 2(L - I) = '3 21 .

Oznake: 21 - rastojanje tacaka vesanja lancanice, 2L - duzlna lancanice, c - parametar lancanice, f - strela lancanice, rastojanje njene najnize tacke od prave sto spaja tacke vesanja. \

1.373. Za .lancanicu iz zadatka br. 1.367 izracunati pornocu pribliznih formula (vidi zadatak broj 1.372) strelu t kao i Smax.

Odg.:f=2,45m, S=168 kg.

106

Lancanice. Membrane

11. Lancanlce. Membrane

107

1.374. Homogeni provodnik ~uzine 2L p.b~en Ie ~rajevima 0 dye t8~ke A i B, koje se nalaze na istom OIVOU. R.astoJ3nJe naJn1ze tacke provodnika od prave AB jednako je LIn.

Odrediti: 1) rastojanje 21 izmedu tacaka A i B,2) pribliznu vrednost razlike A izmedu duzine provodnika i rastojanja izmedu tacaka A i B kada

je n veliko. \

Odg.: 1) 2/=L(n- ~)ln(~~~); 2)£\==!~.

1.375. Homogeni teski konac obesen je krajevima 0 dve tacke. Po kom zakonu mora da se menja tezina jedinice duzine ko.n~a da bi u rav.n.o: teznom polozaju imao oblik kruznog luka datog poluprecnika r? OG.redllt I velicinu sile S u proizvoljnoj tacki konca. Po je tezina jedinice dt.:i:me konca u njegovoj najnizoj tacki.

Odg.: p = ____E2..___ . S = h!_ .

cos= <p , cos <p

1.376. Odrediti zakon po korne se mora menjati debljina 0 apsolutno gipkog nerastegljivog konca, specificne tezine y, koji je krajevima obesen

za dve nepomerljive tacke i izlozen dejstvu sile

Y. teze, da bi u svim njegovim poprecnirn presecirna vladao jednaki specificni norrnalni napon (j? Naci jednacinu ove lancanice jednake otpornosti u ortogonalnim (Descartes-ovim) (x, y) i prirodnirn (p, s) koordinatama.

Resenie: Na elernentu ds lancanice sto]e u ravnotezi sile y . 0 . ds, SiS + dS. Iz usJova za ravnotezu sila u pravcu tangente: oS- y . 0 • ds . sin 'P = ° sledi

1 + tg ~

ove [ednacine je ells = , pa je tg q>2 =

....... cp

\ 1- tg"2

1 +tg2.!_

Kako je _1_ = . 2 = ~ (eks + e-ks) = cos h(ks) to je s obzi-

cos <p cp 2 ' ,

1 - tg2y

jer je za q> = 0, s = O. Iz

rom da je _1_ =kp,

, cos 'P

k p = cos h(ks).

(3)

Izvedene jednacine odreduju takode promenu debljine luka i obJik njegove ose (potporne linije), ako jeluk izlozen dejstvu sopstvene tezine, i ako u svim njegovim poprecnim presecima vlada jednaki specificni pritisni napon a.

1.377. Teski homogeni konac duzme 2L obesen je krajevima pornocu dva beskrajno mala prstena za nepomerljiv cilindricni stap sa horizontalnom osom. Prstenovi se mogu pomerati duz stapa.

Odrediti razrnak 21 izmedu prstenova z a mogucne ravnotezne polozaje konca, ako je cp ugao trenja izmedu stapa i prstena.

Odg.: k;;;, L tg cp . In ctg ~ .

y -y

0= °0 e G ,

1.378. Neka rotaciona apsolutno gipka i veoma tanka a nerastegljiva membrana bude izlofena dejstvu sopstvene te~ine i neka u temenu irna horizontalnu tangentnu ravan, a debljinu 00, Specificna tezina rnaterijala membrane je y. Ako usvim meridijanskim i uporednickim presecima rriembrane vlada jednaki norrnalni napon c (membrana jednakog otpora), onda je

y -z 8 = 00 e"

zakon po kome se mora menjati njena debljina, a meridijan joj je odreden jednacinom

1 1 Y

- + - = - cos cpo

p n a

Ako je, medutim, rotaciona membrana izlozena dejstvu tecnosti sadrzane u prostoru koji ona obuhvata, onda je pri istirn uslovima za nerrnalne napone njena debljina konstantna a meridijan joj je odreden [ednacinorn

1 1 y

p+n=ao(h-z).

(1)

gde je °0 debljina konca u najnizo] tacki Iancanice.

. Iz uslova za ravnotezu sila u pravcu normale: Scp - Y . 0 . ds . cos <p = 0, sa S = os, ds = a . dcp i k = yls sledi IIp = k cos <p, odnosno d<plcos <p = = k . ds. Integralenjern dobivamo cp = kx, jer je za x = 0, 'P = 0. Kako je

dy 1

dx ~ tg <p, to je dy = k . tg (kx) . d (kx). Dakle, s obzirom da je za

x=O,y=O, je

1

y = - - In cos kx k

(2)

<p

. d . (rr) l+tgy

Integralenjern -' -cp- = k • ds dobivamozs == In tg -4 + CP2 = In ' ,

cos <p cp

" I-tgy

108

Lancanlce, Membrane

y oznacava sad speciiicnu tezinu tecnosti u mernbrani, ostale oznake date su na sliei, koja prikazuje jedan meridijanski presek membrane.

Dokazati tacnost gornjih formula.

Odg.: Oznacimo sa dm normalni napon u tacki E (y, z) (vidi sliku) (upravan na merdijanski presekl, sa rJ" normalni napon u istoj tacki (upravan 11a uporednicki presek), oba uzeta na jedinicu duzine preseka. Zbog sirnetrije membrane i opterecenja su na-

poni dm i (Jp u svim tackama uporednika EE' konstantni.

Neka E1 E'1 pretstavlja uporednik, koji je uporedniku

lEE' beskrajno blizak (rastojanje d z), a rJm + dG'm i dp -i- drJp neka oznacava normalne napone u tackama ovog uporednika.

Neka OL i OL' pretstavIjaju dva beskrajno bliska meridijana, koji zatvaraju beskrajno mali ugao id-].

Posmatrajmo beskrajno mali element ABeD membrane, .koji ogranicavaju pornenuti beskrajno. bliski upo!e.~nici i meridijani. Na njega dejstvuju pet sila, i to: 1) zatezna sila M meridijanskog preseka AD, 2) zatezna sila M meridijanskog pr eseka BC;:, 3)zatezna sila P uporednickog preseka AB, 4) zatezna sila P + dP uporednickog preseka De i 5) sopstvena tezina G membranina elementa ABeD.

.Sa slike se vidi da je AS = y d-Jr; tiC = (y + dy) d'Jr; AB = iiC = ds = =(dx2+dy2)," .. Prema tome je M=rJm' ds; P=rJp . y. d,V; P+dP=[o + + d «(Jp • y)] d'j! I G = Y ; 0 . y • d-Jr • ds, gde je sa 0 oznacena debljina m~mbrane u tacki E, a sa y specificna tezina materijala membrane.

Sile M daju horizontalnu rezultantu H = 2M sin ~q> ~ M d-Jr == dm • ds . d-Jr.

. . Sile. H; P; .(P + dP) i G leze sad sve u jednoj vertikalnoj ravni. Zan:l1s11mo I~. rotacijorn oko ose o, prenesene na meridijanski element EE'. Slla P pasce onda u prav~c .. tangent~ ~a meridijan u tacki E, a sila (P + dP) u pravac tangente na meridijan u tacki E'.

Ove . cetiri sile moraju stajati u ravnotezi na beskrajno malom elernentu EE' .. Uslovi za ravnotezu elementa u pravcu tangente, odnosno normale u

tacki E glase -

(P + dP) cos dq> - P - lJ cose - G sin q> = 0, (P - dP) sin dtp + H sin q> - G cos q> = 0,

. Sme!1imo u ove jednacine nadene vrednosti za sile P; (p + dP); H i G, stavlm? sin dtp = drp, cos d-p = 1, dy == ds cos q>, dz == ds • sin q> i zanernarimo beskrajno male velicine viseg reda. Dobicerno

I I

I

~ .1

1 I. Lancanice. Membrane

109

ydrJp +(dp - rJm)dy-y. o· y. dz=O,

sin q> drp

d";-- +dp -d -y. o· cos p e O,

Y' s

Prema postavljenom uslovu moraju naponi dm i dp u svakoj tacki membrane da budu jednaki i srazmerni debljini 0 membrane u toj tacki, tj., (Jm = dp == = c • 0, gde je d konstanta.

S obzirom na ovaj uslov glase prethodne [ednacine

do == _I dz (a)

o (J ,

drp sin q> y .-+--=-coscp.

QS y c

(b)

Kako je 00 debljina membrane u temenu, to integralenjem (a) dobivamo y

-z . (1)

0==00 e" .

U J. bzi d . sin rp 1 dcp d x d ".

zmemo I U 0 zrr a Je -y- = n ' CIS = P g e n ozna ... ava U"IllU

normale, a p poluprecnik krivine u tacki E meridijana, bice

1 1 Y

- + - = - cos rp. (2)

p n rJ

Gornje jednacine odreduju takode promenu debljine rotaeione kupole i oblik njenog meridijana ako je izlozena dejstvu sopstvene tezine i ako u svim njenim tackarna vlada jednaki specificni pritisni napon o,

Ako je membrana izlozena dejstvu tecnosti, onda na element ABeD membrane, umesto sopstvene tezine G dejstvuje pritisak tecnosti W == = Y (h - z) Y . dz . ds, gde h oznacava rastojanje izrnedu lemena membrane i ni voa tecnosti.

Islim postupkom kao i u gornjem slucaju dobivamo iz uslova za ravnotezu sila koje napadaju beskrajno mali element EE' [ednacine

(P + dP) cos drp - P - H cos q> "" 0,

H sin cp + (P + dP) sin dtp - W = 0,

odnosno

rJp • dy + y . drJp == rJm dy, dp + dm =y(h-z).

p n

(a') (b')

S obzirorn na poslavljeni uslov dm = rJp = d . 0, sledi iz (a') da je drJp = ~ iii (Jp == dm = d,o == const., Ij., normalni napon d i debljina 0 membrane konstantni su na celoj njenoj povrsini, Dakle, iz (b') dobivarno

1 1 Y

- + .-=-(h-z).

p n rJ·{)

Potaciona membrana jednakog olpora, izlozena dejstvu tecnosti, sadrzane 11 prostoru koji ona obuhvata, ima svugde istu debljinu a oblik njenog meridijana odreden je jednacinorn (3).

(3)

110

Lancanlce. Membrane

Kod rotacionih povrsina pretstavljaju velicine pin glavne poluprecnike krivine Pl i P2 rotacione povrsine u tacki E, stoga se (3) rnoze napisati i ovako

_!_ + _.!_ = _r_ (h - z),

Pl P2 «. 0

(3a)

Ova jednacina identicna [e sa jednacinom meridijana vodene kapi koja VISI na horizontalnoj povrsinl.

Po M. Milankoviiu. Vldl .Rad" Jugos!ovenske akademlje znanost! I umjetnostl, Knjiga

175. sir. 140. Zagreb 1908. .

1.379. Na slid prikazaniobeseni rotacioni rezer-

voar sastoji se od cilindra i po1usfere poluprecnika r, a ispunjen je tecnoscu specificne tezine y. Rastojanje nivoa tecnosti od najnize tacke rezervoara jednako je h, debljina zida rezervoara je o.

Za tackekoje leze na uporedniku na rastojanju 6j. Z od najnize tacke rezervoara odrediti normalni napon (Jm (upravan na meridijanski presek) i r:fp (paralelan sa tangentom na rneridijan),

Resenje: Izrnedu napona dm i r:fp U rotacionoj obesenoj membrani, koja je ispunjena tecnoscu, postoji zavisnost

ODELJAK DRUOI

KINEMATIKA

fJp = fJm = Y (h - z)

P n 8

vidi jednacinu (b') u prethodnom zadatku. Iz uslova za revnotezu :LZ =0 isecenog cilindra, poluprecnika y, dobivamo da je

= yr (h-!_. 3r-2z)

fJp 28 3 2r - z .

Smenimo li ovu vrednost za dp u gornju jednacinu, dobicerno, s obzirorn da je u datom slucaju P = n = r,

d m = y r ( h _.!... 9r - 4z ) .

28 3 2r-z

I. KRET ANJE TACKE

1. Putanja. Jednacine kretanja tacke

2.1. Teret, koji visi na uzetu, osciluje prema zakonu x = a sin (kt + 3;) , gde je Q izrazeno u centimetrima, k - u sec _1 •

Odrediti amplitudu i kruznu frekvenciju oscilatornog kretanja tereta,

ako je period osicilacije T= 0,4 ~ec, a u trenutku t = 0, Xo = - 4 cm.

Odg.: a= 4 cm; k= 5re sec+ '.

2.2. Date su jednacine kretanja tacke. Odrediti jednacine njene putanje. 1) x = 20t2 + 5, Odg.: Poluprava 3x - 4y = 3, sa pocetnorn

Y= 15t2+3.

2) x = 4t - 2t2, Y = 3t - 1,5t2:

3) x = 5 + 3 cos t, Y = 4 sin t.

4) x s at», y = bt.

5) x = 5 sin ; t, re

y = 4 cos 2 t.

6) x = 5 cos t,

y = 3 - 5sin t.

7) x = 3 + 4 cos t, y~2+5sint.

8) X=3COS(; +ret),

y = 4 sin (: + 'Ttt) .

Zbirka zadataka iz teorlske mehanike

Odg.:

tackorn x = 5, y =3.

Poluprava 3x - 4y ~ 0, pri (emu je - oo < X < 2, - oo < y < 1,5.

. (x - 5)2 y2

Ehpsa -9-+ 16 = 1.

Odg.:

Odg.: Parabola ay2 - b=x = O.

Odg.: Elipsa 16x2 + 25y2 - 400 = O.

Odg.: Krug x2 - (y - 3)2 = 25.

. (x - 3)2 (y - 2)2

Odg.: ElIpsa -1-5-+~= 1.

X2 y2 xy. rr ! 'Tt

Odg.: Elipsa '9 + 16 - lfsm 8-=cos S·

8

114

Kinernatika

I. Putanja, Jednactne kretanja tacke

115.

1) x~3t2, Y "" 4t2•

2) X = 3 sin t, .y -= 3 cos t.

3) x = a cos" t, y = a sin- t.

4) x = 5 cos 5t2, y=5sin 5t2.

,(

2.8. Odrediti putanju tacke ako je njena brzina konstantna i jednaka /

3 ern/sec, a ugao koji ona zaklapa sa osom Ox -;- t. U trenutku' t = 0 tacka

se nalazi u koordinalnom pocetku.

2.3. Date su jednacine kretanja tacke.

Odrediti jednacine njene putanje i zakone kretanja tacke po putanji, racunajuci otstojanje od polozaja koji odgovara trenutku t = o.

Odg.: Poluprava 4x-3y=0; s=5t2•

Odg.: Krug poluprecnika ~ cm; :n:

Odg.: Otsecak prave x + y = a, pri cern u je O~x<:;:a; s=aV2sin2t.

Odg.: Krug X2 + y2 = 25; s __, 25t2•

. 2.9. Kretanje tacke dato je jednacinarna:

x = 3 sin t, y = 2 cos 21 [t - u sec, x i y u cm]. "

Odrediti [ednacinu putanju tacke, konstruisati je i odrediti smer kretanja tacke u razlicitim trenucima vremena. Odrediti i trenutak vremena

tv najblizi trenutku kada je pocelo kretanje tacke _

u kojem putanja tacke sece osu Ox. '

Odg.: Deo parabole: 4x2-9y= 18, duz koje II!

je I x 1<:;:3cm, lyl<:;:2cm. tl~: sec. ~_--L.

2.4. Sabrati harmoniske oscilacije: XI = 4 sin (1tt + ; ), X2 = 4 sin (lTt + -i-) koje se zbivaju duz iste prave.

Ortg.: x = 8 cos ;2 sin (1rt+ ~~) = 7,73 sin (1tH ~;) .

.2.10. Kretanje tacke. da~o je-jednacinama: -,,~acos(a+(Vt), = b Sill ([3 + (d), gde su a, b, [3 1 (V konstantne velicine.

Odrediti jednacinu putanje tacke,

. X2 y2 2xy

Odg.: Elipsa a" + b2 - Gb sin ([3 - a) = cos- ([3 - a).

y~

2.5. Sabrati harmoniske oscilacije: Xl ~ 3 sin (1rt + ;). x2 = 4 sin (1rt -I- ~;) koje se zbivaju duz iste prave.

Odg.: x~5sin (rrt+I,975).

A, A, A, A, 2.6. Na slici je prikazan kom-
plani zglobni mehanizam, sastavljen
od stapova OAI' OBII A4C i B~C
-~ jednake duzine 1 i stapova AIB2,
BIA2, A2Ba, B2Aa, AaB4 i BaA4
jednake duzine 2/. Zglob 0 je ne-
pokretan.
8, 8, 8, 8, Odrediti putanje osa cilindri-
cnih zglobova A r- A2, As A4 pri kretanju zgIoba C duz ose Ox. _2.11. Kret~nje tacke dato je jednacina!lla: 1) x = a sin (2 kt); y = a sin (kt); 2) x - cos (2 kt), Y = a cos (kt), gde su a 1 k konstantne velicine,

Odrediti jednacinu putanje tacke.

Odg.: .Il a2x2:= 4y2 (a2 - y2), pri cernu je I x I <:;: a, I y I <: a; 2) 2y2 -' ax-

-a2=0, pn cemu je Ixl<:;:a Iyl<:;:a. """

2.12.

Krivaja OA obrce se konstantnom ugaonom brzinom co = 10 sec-1 oko horizontalne ose O. Duzine OA = AB = 80 cm.

. Odrediti: 1) zakone kretanja tacke M - sre-

dille spojne poluge AB; 2) putanju tacke M' 3)

zakon kretanja ukrsne glave B. '

U trenutku t = 0 nalazi se ukrsna glava B' u desnorn krajnjem polozaju, Koordinatni sistem dat je na slici.

v

Odg.: Lukovi elipsa (2nx: ;)~/2 + ~; = 1 u prvom kvadrantu, gde n oznacava indeks zgloba. Za n = 1 je to kruzni luk.

2.7. Mostovska dizalica krece se duz radionice po zakonu y = t. Duz dizalice krecu se kolica po zakonu y= I,5t [t-u sec, x i y urn]. Uze kojim se podize teret skracuje se brzinom v = 0,5 m/sec.

Odrediti putanju tezista tereta. U trenutku t = 0 nalazi se teret u hori.zontalnoj ravni Oxy. Osa Oz usmerena je vertikalno navise.

Odg.: Putanja je prava: y = I,5x, z=0,5 x.

Oag.: 1) x=I20 cos lOt, y=40sin lOt [t u sec; x i y u em];

. . X2 y2

2) Putanja tacke M je elipsa 1202 + 402 = 1;

3) x"" 160 cos (10 t) [t u sec, y u em].

B*

116

Klnernatlka

2. Brzina tacke

117

2.13. Jednacine krelanja tacke obima tocka, koji se kotrlja bez klizenja po pravoliniskom putu glase:

x = (kt - sin .kt), y = a (1 - cos kt),

gde je a izrazeno u ern, k u sec -I, t U sec.

Odrediti trenutke u kojima tacka zauzirna najnize, srednje najvise

polozaje naputanji. Pretpostaviti da je osa Oy usmerena navise.

2~ rr

Odg.: 1) Ii 1. sec; 2) 2k (1 +21.) sec;

3) ; (1+21.) sec, gde je 1.=0,1,2,3, ...

2.14. Odrediti jednacine kretanja i putanju tacke obi rna lokomotivskog tccka poluprecnlka R = 1,00 m. Lokornotiva se krece po horizontalnom koloseku konstantnorn brzinom v = 20 m/see. Pretpostaviti da se tocak kotrlja bez klizenja. Koordinatni sistem izabrati tako da se osa Ox poklapa sa gornjorn ivieom sine, a osa Oy da .prolazi kroz polozaj tacke koji ona na sini zauzirna u trenutku t = O.

Odg.: Cikloida: x=20f-sin(20t), y=1-eos(20t).

2.15. Bomba bacena iz aeroplana krece se saglasno jednacinarna x = = 40t, Y = 4,9t9 U je izrazeno u sec, x i y u em]. Koordinatni pocetak izabran je u tacki koja odgovara trenutku kad je bomba bace~a iz aeroplana .. OS3 Ox je horizontalna, osa Ov usmerena je vertikalno nanize. Aeroplan lef na v isini II = 3000 m.

Odrediti: 1) [ednacinu putanje bombe; 2) trajanje pada; 3) daljinu leta u horizontalnom praveu.

Odg.: 1) y=0,00306x!; 2) t=24,7see; 3) 989,6m.

2.16. Date su jednacine kretanja topovskog una:

x=250 t, y=430t- 4,9 t2,

[t izrazeno u sec, x i.y urn].

Odrediti trajanje leta, dornet i jednacinu putanje zrna. Odg.: t=87,8see; L~21,9I<m; y=1,72x-O,0000784x2•

2. Brzina tacke

2.17. Dati voz krece se saglasno [ednacini: s=O,l t2+t [t usee, sum]. Odrediti: 1) srednje brzine u uzastopnim prvim sest intervali~a vreI?ella, trajanja po 10 sec, racunajuci vrerne od trenutka t = 0; 2) srednju brzinu u prvom minutu.

Odg.: 1) 2, 4, 6, 8, 10 i 12 m/sec; 2) 7 m/sec.

2.18. Neki voz polazi iz staniee i krece se po pravoliniskom horizontal- 1

nom koloseku ubrzano ubrzanjem W= 9" m/sec-,

Na kom rastojanju od staniee bice njegova brzina jednaka 72 krn/h? Odg.: 1,8 km.

2.19. Kretanje tacke okvira okruglog ekseentra prese datoje jednaCinom: x = e (1 - cos w t) [OJ;- izrazeno usee, t - usee, e i x u em], e oznacuje ekseentricitet, OJ - ugaonu brzinu ekseentra (e i OJ su konstante).

Qdrediti: 1) prva.dva trenutka, posle trenutka t=O,.u kojima se menja smerkretanja, 2) prvi trenutak, posle t= 0, kada brzina irna maksirnalnu

vrednost; 3) period kretanja. . "

rr 2rr rr '. 2rr

Odg.:1)~see; -sec; 2) 2",see; 3) T=.-see.

OJ OJ ~ OJ

2.20. Neki teret obesen 0 oprugu izvodi pravolinisku harrnonisku oscilaci]u,

Postaviti \jednacinu kretanja tereta ako je: 1) u trenutku t = 0, xo = 0, "o = 20 ~ em/sec; 2) broj oseilaeija u minutu n = 120. Konstruisati dijagram put-vrerne, kao i dijagrarn brzina-vrerne.

Odg.: x = 5 sin 4 ~t (x mere no od srednjeg polozaja tereta).

2.21. Neka tacka izvodi harmonisku oseilaei.ju po zakonu x == a sin ki. Odrediti amplitudu a i kruznu frekveneiju k oseilaeije ako je pri x = XI'

V=Vp a pri x=x2, v=v2•

~ -V-'2-.-=-2--V-:2-X-=2 Vv 2 V 2

Ode.: = . 1 X2 - 2 I • k = 1 - 2

g.. a "." X 2 2 •

VI"-V2" 2 -Xl

2.22. Kretanja rukavca krivaje dato je jednacinarna:

X=15sin(:t), Y=1550S(~t)

[t-u sec, x i y-u ern].

Odrediti projekeije brzine rukavca, kada se on nalazi na koordinatnim osarna. Odrediti i jednacinu hodografa brzine.

Odg :

Za x =0,

Y= 15 em:

15

Vx = "4 rr em/sec,

Vy = O.

" x = 15 em,

y=O:

Vx = 0,

15

l'y = -"4 rr em/sec.

" x ~ 0,

y= - 15 em;

15

Vx = -"4 rr em/sec, Vy = 0,

x = - 15 ern, y = 0:

Vx =0,

15

Vy = 4"" rr em/sec.

H d f brzi . k . 2 2 225 2 o ogra rzine je rug. v x + Vy -= 16 rr .

2.23. Duzina len jira elipsografa AB = 40 ern; duzina krivaje AC=20 em, AC= CB. Krivaja se obrce ravnomerno oko ose 0 ugaonorn brzinom w ..

Odrediti jednacinu putanje i jednacinu hodograta brzine tacke M. Tacka M nalazi se na lenjiru AB na rastojanju AM = 10 em od kraja A.

118

Kinernatika

2. Brzina tacke

119

2.24. Tacka opisuje figuru Lissajous saglasno jednaCinama: x = 2 cos t, Y = 4 cos (2 t)

[t - u sec, x i x - u ern].

Odrediti intenzitet, pravac i srner brzine tacke kad se ona nalazi na osi Oy.

Odg.: 1) v=2 ern/sec; cos (x;v)= .-1. 2) v = 2 em/sec; cos (x, v) = 1.

2.~8 •. Odrediti jednacine .kretanja i putanju tacke. M lokomotivskog tocka, poluprecnika R = 1,00 m, koja se nalazi na rastojanju a= 0 50 m od ose obrtanja tocka. Pr~tpostaviti. da se tocak kotrlja bez -klizenja 'po horizontal-. ~~m koI~~eku. Brzina ose toc~a v = 10 m/sec. Osa Ox se poklapa sa gornjom ~VICO~ sine ,a osa Oy prolazi ~roz pocetni najnizi polozaj tacke. Odrediti I brzl~u te tacke u ornm trenuc.lma kada je precnik na kojem se ona nalazi u horizontalnom, odnosno vertikalnom polozaju.

Odg.: Skracena cikloida:

x = 10t.,- 0,5 sin (lOt), y = 1-0,5 cos (lOt).

Brzine: 1) 11,18 m/sec; 2) 5 m/sec; 3) 15 m/sec.

2.30. Odrediti jednacine kretanja i putanju tackeM Iokornotivskog tocka, poluprecnika R == 0,5 m, koja se nalazi na rastojanju a = 0,6 m od ose obrtanja tocka. Pretpostaviti da se tocak kotrlja bez klizenja po horizontalnom koloseku. Brzina ose tocka v = 10 m/sec. Osa Ox poklapa se s gornjom ivicom sine, a osa Oy prolazi kroz najnizi pocetni polozaj tacke M (10 em is pod gornje ivice sine). Odrediti i trenutke kada ta tacka prolazi kroz najnize, odnosno najvise polozaje na putanji, kao i projekcije njene brzine na ose Ox, odnosno Oy u tim trenucirna .

Odg.: Izduzena cikloida:

x = lOt - 0,6 sin (20 t), Y = 0,5 - 0,6 cos (20 t).

U trenucima t = .~~ sec - najnizi polozaji tacke: Vx = - 2 mjse«, Vy = O. U tre-

nucima t = 2~ (l +2)",) sec - najvisi polozaji tacke: Vx = 22 tniees; Vy = 0, gde je )",=0, 1,2,3, ....

2.25. Tacka opisuje figuru Lissajous saglasno [ednacinama:

x = 4 sin (; t), Y = 3 sin (; i),

[t - u sec; x i y - u cm].

Odrediti intenzitet, pravac i smer brzine tacke u trenucima t = 0; t ~ 1 sec t= 2 sec.

A

Odg.:

543

1) va = 2 1< em/sec; cos (x, vo) = 5' cos (y, vo) = 5' 2) V1 = O.

543

3) v2=2'1t ern/sec: cos (x, v2)= -5' cos (y,v2)= -5'

Odg.: 1)

2.26. Odreditibrzinu tacke M - sredine spojne poluge AB - klipnog mehanizma, kao i brzinu ukrsne glave B, ako je r = I = a i ~ - cot, gde je Ul = const.

v ~ ; 00 V8 sin" (wt) + 1 . 2) v = 2aw sin (wi).

2.27. Bomba, bacena sa aeroplana, krece se saglasno jednacinarna: gt2

x~vot, y=h-T·

Osa Ox je horizontalna, osa Oy je usrnerena vertikalno navise,

. Odrediti: 1) jednacinu putanje born be; 2) brzinu born be (intenzitet, pravac i smer) u trenutku kada sece osu Ox; 3) daljinu leta bombe; 4) jednacinu hodografa brzine bombe i brzinu v1 koja ga opisuje.

X2

Odg.: 1) y=h-g-2 2; Vo

v V2gh

2) v=Vvo2+2gh; cos (x, v)=_Q_, cos (y,v)= ---;

v v

V2h

3)x=vo g;

4) vertikalna prava, na rastojanju Va od pocetka koordinata; v1y = - g.

.2.29. Data lokomotiva krece se brzinom Vo = 72 krn/fr, Poluprecnik njenog tocka R= 1 m. Tocak se kotrlja po sini bez klizenja.

Obrediti: 1) intenzitet, pravac i smer brzine tacke M, koja se nalazi na obimu tocka, Pravac OM zaklapa sa

brzinom Vo ugao ( ; + a.), 2) j,ednacinu hodografa brsine tacke M i brzinu V1 tacke koja ga opisu]e.

Odg.: 1) Brzina tacke M: v = 2vo cos ~ = 40 cos ~ mises:

sa smerom MA; 2)P=2VoCos,<t(gde je s : ~) - krug

v 2

poluprecnika r = vo; V1 = -t = 400 m/secs.

2.31. Odrediti, u polarnim koordinatama (r, <p), jednacinu krive linije koju opisuje brod odrzavajuci dati stalni kursni ugao a ka nepokretnoj tacki. (Ugao koji zatvaravektor brzine broda sa pravcem prema tacki). Brod sma-

120

Klnematika

3. Ubrzanje tacke

121

trati materijalnom tackorn koja se krece u ravni. Za pol uzeti pr?iz~oljnu nepokretnu tacku u toj ravni. Poznato je da je za q> = 0, r = roo Ispitati osobene slucajeve kada je ugao ex jednak: 71/2, 0 i x.

. -'I' ctg a Z 1t k 1;<'

Odg.: Logaritamska spirals: r = roe .• a a: = 2 - rug po uprec-

nika r~ro. Za ex=O'ili1t-prava.

2.32. Tacka napusta u trenutk u t = 0 svoj poloza] odreden koordinatama: (1 m, 2 m, 4 m) i krece se po pravoj ravnomerno brzinorn 8 rn, sec. Prava zaklapa sa koordinatnim osama uglove: cosa:=1/3; cos~=2/3; cosy.

Odrediti: 1) jednacinu putanje tacke, 2) hodograf njene brzine.

Odg.: 1) 2a=y=z-2. 2) hodograf je tacka cije su koordinate: 8/3m; 16/3 m; 16/3 m.

2.38. Brzina ateriranja nekog aeroplana jednaka je 100 krn/h.

Odrediti usporenje aeroplana pri ateriranju na putu 1= 100 rn, srnatrajuci ga konstantnim.

Odg : w=3,86m/sec2•

2.39. Malj za pobijanje sipova pada sa visine 2,5 m. Da bismomalj podigli nil ,tu visinu potrebno je da istekne tri puta vise vremena nego za pad.

Koliko puta udari malj 0 sip u minutu, kada se pretpostavi da on slobodno pada ubrzanjem 9,81 m/sec-.

Odg.: 21 puta.

3. Ubrzanje ta~ke

2.33. Dati voz krece se ravnomerno brzinom v = 72 krn/h. Kocen jem

se ostvaruje usporenje W = 0,4 m/sec»,

Posle koga vremena ce voz stati i koliki je put presao?

Odg.: 50 sec; 500 m.

2.34. Malj za pobijanje sip ova krece se posle udara 0 sip z ajedno sa njim 0,02 sec pa stanu. Sip je pri tome prodro u zernljiste za 5 ern.

Odrediti pocetnu brzinu kretanja sipa. Kretanje sipa smatrati jednako usporenim.

Odg.: 6 m/sec.

2.40. Voz, koji se krece pocetnorn brzinom Vo = 54 krn/h, prede 600 m za prvih 30 sec.

Odrediti brzinu i totalno ubrzanje voza na kraju 30-tog sekunda. Pretposta viti da se voz krece jednako ubrzano u krivini poluprecnika R = 1 km.

Odg.: v = 25 m/sec: w = 0,708 m/sec=,

2.41. Data tacka krece se po pravoj liniji. Njeno rastojanje, mereno od nepokretne tacke, koja se nalazi na toj pravoj, dato je jednacinom: s=4t-2t2 [t - u sekundarna, s - u centimetrima].

Odrediti brzinu v i ubrzanje w u funkciji vremena t. Konstruisati dijagram put-vrerne i dijagram brzina-vrerne.

Odg.: v = 4 - 4t [ern/sec]: Ii> =_ ~ 41 ern/sees]

2.35. Vodene kapljice napustaju vertikalnu cev u vremenskom razmaku od 0,1 sec jedna za drugom i padaju ubrzanjem 981 ern/sec".

Odrediti rastojanje izrnedu prve i druge kapljice posle 1 sec, racunajuci vrerne od trenutka kad je prva napustila cev.

Odg.: 93,2 em,

2.36. Kretanje tramvaja po pravoliniskom koloseku okarakterisano je u periodu polaska time, sto je predeni put srazrneran trecern stepenuvremena. U prvom minutu tramvaj prede put duzine 90 m.

Odrediti brzinu i ubrzanje tramvaja u trenucima t = 0 : t = 5 sec. Konstruisati dijagram put-vrerne, dijagram brzina-vreme i dijagram ubrzanje-vrerne.

Odg.: Vo = 0, Wo ~ 0; Va = I; rn/rnin, Ws = 45 m/rnin".

2.42. Data ukrsna glava krece se po pravoliniskoj vodici ubrzanjem Wx = -n2sin(; t)m/sec2.

Odrediti jednacinu kretanja ukrsne glave, ako je njena pocetna brzina vox = 2rr m/sec, a njen pocetni polozaj se poklapa sa srednjim polozajern, izabran za koordinatni pocetak. Konstruisati dijagram puta-vrerne, dijagram brzina-vrerne, kao i dijagram ubrzanje-vreme.

Oag.: x=4 sin(; t) [m].

2.37. Data lokomotiva krece se brzinom v = 15 rn/sec. Na putu od 34 m daje se kontrapara, posle cega se brzina lokomotive smanji na 5 m/sec.

Odreditikoliko se vremena davala kotrapara i intenzitet prouzrokovanog usporenja, smatrajuci ga konstantnim.

Odg.: t~ 3,40 sec; w = 2,94 m/sec>,

2.43. Voz, koji se krece jednako usporeno u krivini poluprecnika R = 800 rn, prede put s = 800 m. Pocetna brzina voza 11o = 54 krn/h, a krajnja

v = 18 krn/h. .

Odrediti totalno ubrzanje voza na pocetku i kraju krivine, kao i vrerne koje protekne dok se krece na tom putu.

Odg.: wo=0,308m/sec2; w=0,I29m/sec2; T=80sec.

2.44. Krivina tr amvajskog koloseka sastoji se od dva kruzna luka poluprecnika Pi ~ 300 m, odnosno P2 = 400 m. Centralni uglovi: (Ii = 0:2 = 60°.

Konstruisati dijagram norrnalnog ubr zanja vagona kada se krece u krivini brzinom V= = 36 krn/h.

122

Kinernatika

3. Ubrzanje tacke

123

2.45. U intervalu vremena u kojern se masina pusta urad krece se tacka koja se nalazi na obimu zamajea po zakonu: s = 0,1 f3 [f - usee, S - urn]. Poluprecnik zamajea R = 2 m.

Odrediti intenzitet normalnog i tangentnog ubrzanja tacke u trenutku kada [e njena brzina v ~ 30 mlse«:

Odg.: Wn =450m/see2; WI = 6 m/sec".

2.46. Po luku kruga poiuprecnika R = 20 em krece se tacka, Zakon kretanja tacke po putanji: s ~ 20 sin (nr) [f - usee, S - u em].

Odrediti intenzitet i smer brzine, tangentno, normalno i totalno ubrzanje tacke u trenutku t ~ 5 sec. Konstruisati dijagram brzina-vreme, dijagram tangentno ubrzanje-vreme, kao i dijagram normalno ubrzanje-vreme.

Odg.: Intenzitet brzine jednak je 20 n: em/sec, njen smer je suprotan pozitivnom smeru u kojem merimo lukove s. Wt = 0; W ~ Wn = 20 ",2 em/sees.

2.47. Odrediti zakon kretanja tacke cije je ubrzanje jednako 12 t em/sec= i usmereno u smeru negativne ose Ox. Poznato je da je brzina tacke u trenutku t = 2 sec jednaka 6 em/sec i usrnerena u smeru pozitivne ose Ox, i da se u trenutku t ~ 13 sec tacka nalazi na rastojanju x = 50 em od koordinatnog pocetka,

Odg.: x=14+30 f-2f8 [f-u sec, x-u em].

2.51. Kretanje tacke dato je jednacinarna:

x = a (eH + e-kl), y = a (ekt - e-kl), gde su a i k date konstantne velicine.

Odrediti: 1) [ednacinu putanje tacke, 2)brzinu i ubrzanje tacke u funk-

ciji radius-vektora r = V X2 + y2. .

Odg.: 1) Hiperbola: x2- y2=4a2; 2) v+ kr; w=k2r.

2.52. Kretanje tacke dato je jednacinama:

x = 2 i, Y = f2

[f - u sec, x i y - urn].

Odrediti poluprecnik krivine putanje tacke u pocetku kretanja.

Odg.: po= 2 m.

2.48. Pravolinisko kretanje tacke dato je jednaCinom: s= g. (af+e-al), a~

gde $u a i g konstantne velicine,

Odrediti: 1) pocetnu brzinu tacke, 2) ubrzanje tacke u funkeiji njene brzine.

Odg.: vo =0; w=g-av.

2.49. Kretanje tacke dato je jednacinarna:

x = lOcos (2",+), y=10 sin(2n: ;) [t - u sec, x i y..'o. U em].

Odrediti putanju tacke, intenzitet, pravae i smer njene brzine, kao i intenzitet, pravae i smer njenog ubrzanja.

Odg.: Krug poluprecnika 10 em. Brzina v = 4", em/sec i ima pravae tangente na k~ug, a smer koji odgovara smeru kojim' se osa Ox obrtanjem za 900 prevodi u osu Oy. U brzanje W = 1,6 n:2 em/sees i usmereno je ka sredistu kruga.

2.50. Kretanje tacke odredeno je jednacinarna: x = 20 fJ + 5, y = 15 f2 - 3

, 2.53. Pravolinisko kretanje tacke dato je jednacinom: t = alog (b + s),

gde je sa s oznaceno rastojanje pokretne tacke od date nepokretne tacke, a i b sa konstantne velicine, osnova logaritama jednaka je J O.

Odrediti brzinu v i ubrzanje W tacke u zavisnosti od vremena.

I

Od V=lnl0l0a.

g.: a '

2.54. Kretanje tacke dato je [ednacinarna:

x = a cos- t, y = a sin" f.

[f - u sec, x i y - u em].

Odrediti brzinu i ubrzanje tacke, Konstruisati dijagram put-vreme, dijagram brzina-vreme, kao j dijagram ubrzanje-vrerne.

Odg.: v = aV2" sin (2f) em/sec; W = WI = 2aV2" cos (2f) em/see2•

2.55. Jednacine kretanja krivajinog rukavea date parne rnasine imaju u periodu pustanja masine urad oblik:

x = 75 cos (4f2), Y = 75 sin (4f2) [t-u sec, x i y-u em].

Odrediti brzinu, tangentno i normalno ubrzanje rukavea.

Odg.: v=. 600 fern/sec; W = 600 ern/sees: Wn = 4800 f2 em/sees.

[t - u sec, x i y - u em].

Odrediti intenzitet, pravae i smer brzine i ubrzanja tacke u trenucima t ~ 2 sec i t = 3 sec.

Odg.: U trenutku t = 2 sec: v = 100 em/sec.

U trenutku t = 3 sec: v = 150 em/sec.

W = eonst. = 50 ern/sees. cos (x, v) = cos (x, w) = 0,8;

cos (y, v)= cos (y, ~v) = 0,6.

2.56. Kretanje tacke, koja opisuje figuru Lissajous, dato je jednacinama:

X=4sin(~f), y=3sin(~t)

It - u sec, x i y-u em].

Odrediti ubrzanje i poluprecnik krivine putanje tacke u trenutku t - 1 sec.

Od~.: W= 1,25 n:2 em/see2, p= 00.

124

Kinematika

.3. Ubrzanje t@ck_e

125

2.57. Kretanje tacke dato je jednacinarna:

X=10COS(2" ~), Y=10sin(21t ~) t - u sec, xi y - u CII)].

Odrediti putanju tacke.. intenzitet, pravac smer brzine v, kao inten-

zltet, pravac i srner ubrzanja w.

Odg.: Krug 'poluprecnike 10 cm. v = 4" ern/sec.

Tacka se krece u direktnom smeru, w ~ 1,6,,2 em/sec- i upravljeno je ka centru kruga.

2.58. Kretanje tacke koja opisuje figuru Lissajous dato je jednacinarna:

x = - a sin (2 w t), y = - a sin (w t). .0

Odrediti poluprecnik krivine putanje tacke u tacki x = y = O. Odg.: p= 00.

2.63. Dva- jednaka projektila bacena su jednakom pocetnorn brzinom pod uglom ctl = : -~, odnosno ct2 = ~ + ~ prema horizontu.

Dokazati da su im dometi jednaki. Otpor vazduha zanemariti.

2.59. Tacka M obima tocka, koji se kotrlja bez klizenjapo horizontalnom putu, opisuje cikloidu saglasno jednacinarna:

x = 20 t - sin (20 t), Y = 1 -cos (20 t)

[t-u sec, x i y - urn] .

Odrediti: 1) intenzitet, pravac i smer ubrzanja tacke, 2) poluprecnik kri vine p putanje i nlegovu vrednost za t = O.

Odg.: 1) ubrzanje w ee 400 m/sec-: one Je usmereno od tackeM ka sredistu kruga koji se kotrlja; 2) P = 2 MA, Pt=o = O.

if

.

2.64. Kretanje tacke dato je jednacinarna:

. . 1 to

x = Vo t cos «, y = Vo t sm a - 2 g -.

Pri tome je osa Ox horizontalna, a osa Oy upravljena po vertikali navise. Va, g i ct < ,,/2 su konstantne velicine,

Odrediti kinernaticko znacenje velicina vo i ct i naci: 1) putanju tacke, 2) koordinate najvise tacke njene putanje, 3) projekcije brzine u trenutku kada se-tacka nalazi na osi Ox, 4) poluprecnik krivine putanje u najvisoj tacki putan]e, 5) poluprecnik krivine putanje u trenutku 1=0 kao i tren utku kada se tacka nalazi na osi Ox.

Odg.: 1) parabola: y=xtgct-2 2g ? X2; Vo cos- ct

V02 . V 2

2) x = 2g sm 2ct, y = 2~ sin- n;

3) Vx = Vo cos a; Vy = ±vo sin «, pri cernu se gornji znak odnosi

.. 2 Va sin a

na trenutak t = 0, a don]! na trenutak t ~ ---g

.

~--.

A

2.60. Odrediti: 1) Putanju tacke M spojne poluge klipnog mehanizma, ako je r=/=60 crn; MB=//3, cp=41tt [t u sec]; 2)

A brzinu, ubrzanje i poluprecnik krivine putanje tacke u trenutku kad je cp = O.

2 2

.. ~ L_.

. Odg .. 1) Elipsa 1002 +202 -1,

. ;,.'/''' ~, 2)v=801tcm/sec,w=1600"lcm/sec2;pq>=o=4cm.

2.61. Na .z ici koja je savijena u krug, poluprecnika r = 10 ern, nalazi se prsten kroz koji prolazi stap OA. Stap se okrece ra vnomerno oko tacke 0, kojase nalazi na istom krugu. Ugaona brzina stapa je takva da stap za 5 sec opise ugao od 90'.

Odrediti brzinu V i ubrzanje w prstena.

Odg.: v = 2" ern/sec: w = 0,4 ,,2 ern/sees.

2.65. Kretanje tacke dato je [ednacinama kao u prethodnom zadatku.

Pri tome je Vo = 20 m/sec2, ct = 600, g = 9,81 m/sec=. Iz koordinatnog pocetka pclazi u trenutku t = 0 druga tacka koja se krece ravnornerno po osi Ox .

Odrediti brzinu vl kojom treba da se krec e ova tacka da bi se strela sa prvom, kao i rastojanje Xl tacke u kojoj se one susrecu.

Odg : VI = 10 m] sec; XI = 35,3 m.

2.62. Topovsko zrno baceno je brzinom Vo = 1600 m/sec pod uglom ct = 550 prema horizontu.

Odrediti teoriski najveci domet i visinu penjanja zrna. Otpor vazduha zanemariti. Ubrzanje sile teze g = 9,81 m/secs.

Odg : L =245 km, h = 87,5 krn.

2.66. lz triju tacaka koje se nalaze na pravoJ vertikalnoj obali reke bacene su istovremeno tri kuglice horizontalnim brzinama: 50, 75 i 100 m/sec. Kugiice su istovremeno pale u vodu. Najkrace rastojanje tacke, rnereno od obaJe, u kojoj je kug\ica bacena brzinom 50 m/sec pala u vodu, jednako je 100 m.

Odrediti: 1) visine hi, h2 i ha triju tacaka nad povrsinorn vode; 2) trajanje T leta kugllca; 3) brzine VI' V2 i Va kuglica u trenutku kada padnu u vodu. Ubrzanje sile teze uneti u racun sa 9,80 m/sec-. Otpor vazduha z anemariti.

Odg.: 1) hI = h! = ha = 19,60 m; 2) T ~ 2 sec;

3) VI = 53,7 m/sec; V2 -77,5 m/sec; Va'" 102,0 m/sec.

126

Kinemattka

3. Ubrzanje tacke

127

2.67. Jz topa cija je osa nagnuta prema horizontu pod uglom od 30' baceno je tane pocetnorn brzinom Vo = 500 m/sec.

Odrediti hodograf brzine taneta i brzinu V1 tacke koja ga opisuje.

Pretpostaviti da na tane dejstvuje sarno sila teze. (g = 9,81 m/sec2).

Odg.: Hodograf je vertikalna prava na rastojanju 250 V3 m = 433 m od koordinatnog pocetka. I Vi 1=9,81 m/sec2•

2.72. Kretanje tacke dato je jednacinama:

gt2 x=a.t, y={3 t-2·

Odrediti tangentno i normalno u brzanje tacke,

Odg.: Wt = - g({3 - gt), Wn = g a., gde je sa V oznacena brzina tacke.

v v .

2.68. Iz topa, cija osa zatvara sa horizon tom ugao od 300, baceno je tane pocetnorn brzinom Vo = 500 m/sec. Ubrzanje sile teze g = 9,81 rn/sec".

Odrediti poluprecnik krivine p putanje taneta u njenoj najvisoj tacki, Otpor vazduha zane mariti.

Prl resavan]u zadatka korlstiti odnos Izmedu poluprecnika krivlne I normalnog ubrzanja,

Odg: p = 1,91 . 10· m.

2.73. Pri polasku iz stanice povecava se brzina datog voza ravnOmerno. 3 minuta po polasku voz se krece brzinom v = 72 krn/h. Kolosek se nalazi u krivini poluprecnika 800 m.

Odrediti intenzitet tangentnog, normalnog i totalnog ubrzavanja voza 2 min uta po polasku iz stanice.

. ".'.

1 2

Odg.: Wt = 9 m/sec-, Wn = 9 m/sec~,

2.69. Topovsko zrno krece se u vertikalnoj ravni saglasno jedna- 6nama:

1 V-

W = 9 5 m/sec" = 0,25 m/sec2•

x=300t, y=400t-5t2

2.74. Ravnomerno kretanje tacke po zavojnici dato je jednacinama: x=2cos(4t), y=4sin(4t), z=2t [t-u sec, x, y i z-u m].

Odrediti pokiprecnik krivine p putanje i hodograf brzine tacke,

Prl resavan]u zadataka koristltl obrasce za projekcije ubrzanja na ose ortogonalnlh koordlnata I projekclJe ubrzanja na tangentu i glavnu norrnalu putanje tacke,

Odg.: p = 1; m. Hodograi je horizontalan krug poluprecuika 8 m/sec, Srediste kruga lezi na osi Oz na rastojanju Vz = 2 m/sec od koordinatnog pocetka.

[t-usec, x i y urn].

Odrediti: 1) Brzinu i ubrzanje zrna u trenutku f=O; 2) domet i visinu penjanja zrna; 3) poluprecnik krivine putanje u pocetnoj i najvisoj njenoj tacki,

Odg.: 1) Vo = 500 m/sec, W = 10 m/sec-: 2) H c= 8 km, L = 24 km; 3) Po=41,7 km, p-9 km.

2.70. Odrediti jednacine kretanja, putanju, visinu penjanja kao i domet topovskog zrna, ako je poznato da je ubrzanje kretanja W = g = 9,81 m/sec" stalno usmereno vertikalno nanize, da je pocetna brzina zrna Vo = 1000 m/sec i da njen vektor zaklapa s horizontom ugao a. = 60°.

Odg.: x=500f, y=866t-4,905t2 [t-u sec, x i y-u m]; y=I,732x-1,962 ·10-5x2; [x i y-u m];

H = 38,2 krn- L = 88,3 km.

2.75. Kretanje tacke dato je u polarnim koordinatama [ednacinarna: x =: a ekt i <p = kt, gde su a i k date konstantne veliCine.

Odrediti jednacinu putanje tacke, brzinu i ubzanje Tacke kao i poluprecnik krivine putanje u funkciji radius-vektora r tacke.

Odg.: r - a e'r - logaritamska spirala. v=krV2; w=2k2r; p=rV2.

Odg.: 102 km.

2.76. Pravolinisko kretanje tacke dato je [ednacinom:

mv ( -.!!.!)

x=-t l-e m ,

gde su va' m, k i e konstantne velicine.

Odrediti karakter kretanja tacke, Odrediti ubrzanje W tacke i izraziti

ga u zavisnosti od brzine v tacke,

O T k . k bl .. mvo

dg.: ac a se asimptots i pri izuje tacki na rastojanju X = k'

kV -!!:.. k .

W = -____!!e m = - - v.

m m

2.71. Jz topa, postavijenog na visini h = 30m nad povrsinom mora, baceno je zrno pod uglom a = 45° ka horizontu pocetnorn brzinom Vo = = 1000 mlsec.

Na komhorizontalnom rastojanju, merenom od usta cevi topa, pogodice zrno metu koja se nalazi na povrsini mora. Otpor vazduha zanernariti.

128

Kinernatika

2.82. Dati metak napusta cev brzinom v = 500 tnlse«.

Odrediti vreme kretanja metka u cevi, duzine 1 m. Pretpostaviti da je kretanje jednako ubrzano.

Odg.: 0,004 sec.

2.83. Jedna tacka pocinje kretanje iz polozaja mirovanja i krece se po

.pravoj putanji konstantnim ubrzanjem W = 4 m/sec=, Druga tacka pocinje kretanje iz istog polozaja i istim ubrzanjem kao i prva tacka ali dve sekunde kasnije i to pocetnom brzinom V2,O =10 m/sec, a krece se po istoj prvoj i u istom smeru J(ao i prva tacka, Posle koliko sekundi strci ce druga tacka prvu?

Odg.; 4 sec.

2.84. Resiti prelhodni zadatak ako prva- tacka pocinje kretanje brzinom

VI,O = 0,8 m/sec.

Odg.: 8 sec.

2.85. Kretanje tacke dato je jednacinarna: x=3t. y=g~2.

Odrediti projekciju Vi brzine t~cke na pravu I koja. se obrc.e ravnomerno oko koordinatnog pocetka u direktnorn smeru a C101 1 obrtaj u 3 sec. U trenutku t = 0 nalazi se prava I na osi Oy.

Odg.: VI = gt cos (2; t) - 3 sin (2; t).

2.87. Tocak datog vagona kotrlja se bez klizenja po sinl, Brzina njegovog sredista V = 36 krn/h.

Odrediti projekciju v, brzine tacke A - koja se ria-Iazi na obimu locka - na pravac poluprecnika CA u zavisnosti od uglja BCA = q>, koji pravae CA zaklapa sa Wil~~~~~~ prafcem CB. Tocak dodiruje sinu u tacki B. Pretpostaviti %%,,0 da se vagon krece u desno.

Odg.: V, = -10 sin cp [mysec].

4. Mesoviti zadaci

Mt/J\

10 I .

I '

20 I,

I . A '(min)

o 1020301,()!lJ6()

2.77:. Na slici je dat dijagram brzina-vreme kretan ja neke tacke.

Odrediti ubrzanje tacke u vremenskim razrnaeima od 0 do 40 min, od 40 do 60 min, kao i puteve koje je tacka presla u tim vremenskim razmacima.

OUg:: Wi = 25 m/sec2, Si =20 km,

W2 = - 50 m/sec=; S2 = 10 km.

2.78. Dijagram put-vreme kretanja neke tacke dat je cetvrtinorn obima ABC kruga.

Konstruisati dijagram brzina-vrerne. Za jedi- 1 -

nicu brzine uzeti: AD == 4"' AC.

2.79. Linija OABC ideo ose Ot iza tacke C, pretstavljaju dijagram brzina-vreme kretanja voza, Jedinica duzine je kilometar, a vremena - minut.

Odrediti predeni put s u zavisnosti od vremena u vremenskim razmacima: 1) od t=Odo t=40min, 2) od 40 do 100 min, 3) od 100 do 110 min, 4) od 110 do 120 min.

e Za pocetak od kojeg treba meriti ~"-'-r--~"-+-/lm---';In,----r-u--'-t--ra-----,-.-t-+-nt rastojanja uzeti tacku u kojoj se voz

10 'H/ 100 nalazi u trenutku t = O.

A

.B

Odg.: 1) s=0,0125t2

2) s= t - 20

3) s= 11 t-0,05t2 - 520

4) s~ 85 km.

[t-u min, s-u km]; [t- u min, s- u km]; [t-u min, s-u km];

2.80. Neka tacka krece se po pravoj tako, da se njeno r astojanje s od nepokretne tacke, koja: lezi na toj pravoj, menja po zakonu: s = a sin (kt), gde je a=4 ern, k= 1/2 sec " '.

Konstruisati dijagram put-vrerne, dijagran brzina-vrerne, kao i dijagram ubrzanje-vrerne.

2.81. Pri spustanju datog broda na vodu on prede prvih 30 em za 10 sec. Za koje ce vreme on preci.put od 120 m, ako se krece jednako ubrzano?

Odg.: 3 min 20 sec.

4. Mesovttl zadacl

129

2.86. Zamajac je iz stanja rnirovanja doveden u jednako ubrzano obrtanje tako, da posle 22 sec cini 105 obrtaja u minutu.

Odrediti jednacinu hodografa brzine tacke A zamajca. Rastojanje tacke A od ose obrtanja jednako je 20 cm. Tacka se u trenutku t= 0 nalazi na vertikali Oy. Broj 1t zameniti sa 22/7.

Odg.: U polarnim koordinatama: p = 20 VT.

Zblrka zadataka Iz teorlske menanike

130

Kinematlka

5. Obrtanje krutog tela oko nepokretne ose

131

2.89. Po konusnorn preseku, koji [e dat jednaCinom r = 1 +:os qi' krece se tacka. r i q> su njene polarne koordinate. p je parametar a e nurnericki ekscentricitet konusnog preseka.

Odrediti [ednacinu hodograla brzine tacke pod pretpostavkorn da je

r2 ~t = k = const. (dvostruka povrsina opisana radius-vektorom tacke u jedinici vremena).

Prl re~avanju zadatka tzrazlt! u zavisnostl od ugla 'P projekciju brzlne tacke na radiusvektor tacke i na pravac koji je na ovaj upravan, zatirn odreditf projekclje brzine u Descartes-ovtrn koordlnatama.

Od Kruz: p"X12 + (PY1 _ €)2 = 1.

g.: g. k2 k

2.88. Oscilacije maternatickog klatna, oko nepokretne tacke O,zadovoljavaju priblizno jednacinu: q>= 1~0 cos (lOt), gde je sa q> oznacena elongacija, smatrana pozitivnom desno od vertikale povucene kroz tacku O.

Odrediti jednacinu hodograla brzine tacke M, ako je njeno rastojanje od tacke 0 jednako 10 cm.

Odg.: p2 + 10 000 -I}.2 = rr2.

rr

2) OJ = 1800 sec-1 = 0,001745 sec-1,

rr

3) OJ = 21 600 sec-I = 0,00 01 455 sec-I,

rr

4) OJ == 43 200 secl = 0,0000727 sec-I,

,

5) OJ = 400rr sec-1 = 1 ~56 sec=".

2.92. Zamajac, poluprecnika 0,5 m, obrce se ravnomerno oko njegove ose. Brzina tacaka na njegovom obimu jednaka je 2 m/sec.

Koliko obrtaja u minutu cini zamajac?

OJg.: 120 = 38,2 obrtaja.

rr .

2.93. Naci jednacinu obrtanja diska parne turbine pri pustanju urad.

Pozna to je da je ugao obrtanja diska proporcionalan trecem stepenu vremena i da u trenutku t == 3 sec ugaonoj brzini diska odgovara n = 810 obr/rnin.

Odg.: q>=rrtB radiana [t- u sec].

2.90. Data tacka krece se na povrsini Zemlje brzinom v tako, da vektor brzine tacke zaklapa sa tangentom u odnosnoj tacki meridijana konstantan

ugaoa: (tzv., kursni ugao). .'

'Odrediti putanju tacke, Zemlju smatrati loptorn.

Odg.: Jednacina putanje u siernim koordina-

tamaglasi:ln[tg(~ - ;)]= -q>ctga:+C; tojetzv. loksodroma. Zemljin severni pol N je asimptotna tacka loksodrome. Projekcija loksodrome na ravan Zernje spirala sa asimptotnom tackom u centru 0 Zernlje.

2.94. Klatno Watt-ova centrifugalnog regulatora obrce se oko vertikalne ose ugaonom brzinom kojoj odgovara 120 obr/rnin. U trenutku t = 0 je Ug30 obrtanja jednak 1t/6 radiana.

Odrediti ugao obrtanja i ugaono pomeranje klatna u trenutku t - 1/2 sec.

Od 13 d' A 2 di

g.: q> == '6 rr ra lana; L.lq> = 1t ra lana.

ljinog ekvadora

2.95. Telo koje je iz stanja mirovanja pocelo da se obrce jednako ubrzano ucinilo je u toku prva 2 minuta 3600 obrtaja.

Odrediti ugaono ubrzanja tela. .

Odg.: E = 1t sec..,2.

II. JEDNOSTAVNIJA KRETANJA KRUTOO TELA

2.96. Dato vratiJo pocmje da se obrce iz stanja rnirovanja jednako ubrzano. U toku prvih 5 sec ono ucini 12,5 obrtaja.

Odrediti njegovu ugaonu brzinu OJ u trenutku t = 5 sec.

Odg.: OJ=50br/sec=10rr sec r '.

5. Obrtanje krutog tela oko nepokretne ose

2.91. Odrediti ugaonu brzinu OJ: 1) sekun?ne ~azaljke casovnika,~) minutne kazaljke casovnika, 3) c~sovne. k~~a~jke casovntk~, 4) ?brl~nja Zemlje oko njene ose, 5) parne turbine koja cirn 12000 obrtaja u minutu.

Odg.: 1) OJ == 3~ sec -1 = 0,10 47 sec :",

2.97. Dato tela pocinje obrtanje iz stanja rnirovanja [ednako ubrzano.

U toku prva dva minuta ucini 3600 obrtaja.

Odrediti ugaono ubrzanje E tela.

1

Odg.: E = 2' obr/sec- = rr sec - 2,

132

Klnematika

5. Obrtanje krutog tela oko nepokretne ose

----------------

133

2.98. Dato telo obrce se ravnornerno oko nepokretne ose ugaonom

brzinom kojcj odgovara 30 obrtaja u minutu. .

Odrediti jednaclnu hodograia brzine tacke tela koja se nalazl na rastojanju 2 m od ose obrtanja, kao i brzinu VI tacke koja ga opisuje.

Oig.: X12 + Ylt = 4rc2• VI = 2rc2 m/sec2•

2.104. U vertikalnoj ravni osciluje klatno oko nepokretne horizontalne ose. Prosavsi, u trenutku t = 0, kroz ravnotezni poloza], one za 2/3, sec dospe u najudaljenijipolozaj, odreden uglom ex = rr/16 radiana.

1) Naci zakon oscilovanja klatna, smatrajuci kretanje harmoniskom oscilacijom. 2) Odrediti najveci intenzitet ugaone brzine klatna i odnosni poloza j klatna.

Odg.: 1) <p = t6 sin C: t) radiana. 2) co = ~~ sec - ',kad klatno prolazi kroz ravnotezni polozaj.

2.99. Dati zamajac pocinje obrtanje iz stanja mirovanja jednako ubrzano.

Deset minuta posle pocetka kretanjaon ima ugaonu brzinu kojoj odgovara 120 obr/min.

Koliko' obrtaja ucini zamajac u toku tih 10 minuta?

Odg.: 600 obrtaja,

2.160. Datom tocku sa nepokretnom osom data je ugaona brzina 2rc sec -I. Posto je ucinio 10 obrtaja tocak je usled dejstva sila trenja u lezistu stao.

Odrediti ugaono usporen]e B tocka, Pretpostaviti da je obrtanje tocka jednako usporeno.

Odg.: B = O,lrr sec -'.

2.105. Odrediti brzinu V i ubrzanje W tacke na povrsini Zemlje u Beogradu usled obrtanja Zemlje oko njene ose. Za geografsku sirinu Beograda uzeti 45° a Z1l poluprecnik Zemlje 6000 km.

5V2

Odg.: V = 72 rc krn/sec = 0,308 km/sec;

W = 62r~80 rc2 km/sec- = 0,023 m/secs.

2.101. U trenutku kad je iskljucen motor obrtala se elisa datog aeroplana ugaonom brzinomkojoj odgovara n = 1200 obr/min i, ucinila do trenutka kad je stala 80 obrtaja.

Koliko je vrernena proslo od trenutka kada je motor iskljucen do trenutka kada je elipsa stala? Obrtanje elipse smatrati jednako usporenim.

Odg.: 8 sec.

2.106. Odrediti projekciju v. brzine kraja minutne kazaljke dZepnog casovnika na sekundnu kazaljku, ako je duzina rninutne kazaljke jednaka 2 cm. Za pocetni trenutak usvojiti onaj polozaj kazaljki kada casovnik pokazuje 12 cascva.

11: • (591t )

Odg.: v, ~ 900 Sin 1800 I [ern/sec].

<p = 20° sin '0/,

2.107. Po obirnu kruga, poluprecnika r, krece se tacka ravnornerno brzinom res. Oko sredista tog kruga obrce se, u ravni kruga, u protivnom smeru od kretanja tacke prava I. Broj obrtaja u jedinici vremena prave 1 k puta je veci od broja obrtaja tacke. U pocetku kretanja tacka se nalazi na pravoj I.

Odrediti projekcije VI i WI brzine, odnosno ubrzanja tacke na pravu I. Odg.: VI = - ro: sin [(k+ 1) w/j;

WI = - rw2 cos [(k+ 1) wi].

2.102. Oko nepokretne ose osciluje dato telo; pri tome je ugao obrtanja dat jednacinorn:

gde je ugao '0/, izrazen u stepenima, dat relacijom <p = (2/)0, a t izrazeno u sekundima.

Odrediti ugaonu brzinu tela u trenutku 1 = 0, najblize trenutke vremena ii' odnosno i2 u kojima se menja smer obrtanja tela, kao i period T oscilacije.

1

Odg.: w=810 rr2sec-l; t1=45 sec, 12=135 sec; T=180 sec.

2.t08. Zamajac, poluprecnika R = 0,5 m, obrce se ravnomerno oko njegove ose. Brzina tacaka obirna zarnajca jednaka je 2 m/sec,

Koliko obrtaja u minutu cini zamajac?

Odg.: n ~ 38,2 obr/rnin.

2.103. Casovni balansir izv odi harrnonisku obrtnu oscilaciju perioda T = l/~ sec. Najveca ugaA ona elongacija tacke obima balansira, merena od ravnoteznog polozaja, a = rc/2 radiana.

Odrediti ugaonu brzinu (() i ugaono ubrzanje B balansira u trenutku 1=2 sec, kad prolazi kroz ravnotezni polozaj,

Odg.: w = 2rc2 sec -1; e ~ O.

,@:,

, 1

, I

I 1

: I

I d ---<

2.109. Tacka A datog tocxa krece se brzinom 50 ern/sec, a tacka B, koja leii na poluprecniku kroz tacku A, brziuom 10 cm/sec. Rastojanje AB = 20 cm.

Odrediti ugaonu brzinu w i precnik d tocka,

Odg.: w=2 sec r ': d=50 ern.

134

KJnematlka

6. Transiormaclja jednostavnijih kretanja krutog tela

135

. 2.116. Kuglica, obes~na 0 konac, duzine l = 32 em, osciluje u vertikalnoj ravrn oko nepokretne horizontalne ose. Kretarije kuglice dato je jednacinama:

<P "" ~ sin ( ; t) [t u s~c, cp - u radianima].

" . Odrediti: I! najblizi. tr~~utak vrernena kada ce normalno ubrzanje kuglice b~t~ jednako nUI.I; 2) najblizi trenutak vremena kada ce tangentno ubrzanje biti jednako nuli ; 3) totalno ubrzanje kuglice u .trenutku t = 1/2 sec.

1(9

Odg.: 1) t = 1 sec; 2) t"" 2 sec; 3) W - 16 V128 +:rr2 cm/sec2o=22,6 em/sees,

2.117. Dva klatna: matematicko I i opruzno II - od zamajca i tanke spiralne opruge - krecu se harmoniski obrcuci se oko nepokretnih osa 01 i Oil. Periodi r, i t; n jihovih oscilacija su jednaki i iznose 1/2 sec. Ugaona amplituda prvog klatna jednaka je 1t/100, a drugog 1C/2 • Tacka A2• koja se nalazi na obimu zamajca poluprecnika O2 Ai = 10 em, krece se po obirnu kruga koji lezi ispod horizontalnog precnika. Tacke Al i A2 krecu se tako da istovremeno stizu u svoje krajnje poloza]e.

Odrediti projekciju VI brzine tacke A na pravac 01 Al u zavisnosti od vremena t.

2.110. Zamajac, poluprecnika R= 2 m, pocinje da se. obrce jedn~ko ubrzano iz stanja mirovanja. Tacke koje se nalaze na nlegovom obirnu

imaju posle t = 10 sec linearnu brzinu V = 100 m/se~. .

Odrediti brzinu, normalno i tangentno ubrzanje tacaka obima zama jca

u trenutku t= 15 sec.

Odg.: V= 150 m/sec; Wn = 11250 m/sec'', WI = 10 m/sec2.

2.111. Koliku horizontalnu brzinu trebalo bi dati telu, koje se nalazi na Zemljinom ekvatoru, da bi se po narocitoj vodici kretalo ravnomerno oko Zemlje po njenom ekvatoru ubrzanjem slobodn?gpada? Posle kog vremena bi se lelo vratilo u pocetnl polozaj? Poluprecmk Zemlje R - 6,37 . 108 em. Ubrzanje Zemljine teze na njenom ekvaloru ge = 9,78 . 102 cm/secl.

Odg.: v=7,9 krn/sec; T= 1,4 casa.

2.112. Ugao koji veklor totalnog ubrzanja tacke obirna zamajca zaklapa sa poluprecnikorn jednak je 60°. Njeno tangentno ubrzanje u dalom Irenutku

WI = 10V3' m/sec2• Poluprecnik zarnajca R = 1 m. .

Odrediti uorrnalno ubrzanje tacke zamajca koja se nalazi na rastojanju

r -= 0,5 m od ose obrtanja.

Odg.: Wn = 5 rn/sec".

2.113. Teret P, obesen 0 uze, koje je obavijeno oko tocka dovodi u obrtanje vratilo na kojern je naglavljen toeak: Poluprecnik tocka R = 10 cm. Kretanje tezista tereta P dato je jednacinom: x = 100 t2 [t - u sec, x - u em], gde je sa x oznaceno rastojanje tezista tereta od nepokretne horizontalne ose 001,

Odrediti ugaonu brzinu co, ugaono ubrzanje E tocka

A, kao i lolalno ubrzanje W tacke na njegovom obimu u funkciji vremena t.

Odg.: OJ=20t sec-I; E=20sec-2; W = 200 VI + 400 til. cm/sec2•

I.

II

..

,l f

. .

". ,

..

! I

I '

:' I .._:___-+.

A,

Odg.: VI = - 20 1t2 sin (41t t) . sin [0,49 it cos (4:rr t)].

6. Transformaci.ja jednostavnijih kretanja krutog tela

2.114. Zarnajac, poluprecnika 2 m, obrce je [ednoliko usporeno. oct t~enutka t = 0 do t = 20 sec on ucini 600 obrtaja. U trenutku t"" 15 sec zarnajac

ima ugaonu brzinu OJ = 30 sec=' . .

Odrediti tangenlno ubrzanje tacke obirna zarnajca u trenutku t = 20 sec.

Odg.: 121t rn/sec" = 37,7 m/sec2•

2.115. Oko tocka, koji se moze obrtati oko horizontalne ose, narnotan je konac za ciji je slobodan kraj ucyrscen t~ret P .. U ~atom Irenul~u teret pocinje da pada konstantnim ubrzenjem Wo I dovodi t?~ak. ~ obrtanje ..

Naci tolalno ubrzanje tacaka obirna tocka u Iunkciji vIsI.ne h na kOJ~ se spustio teret P. Poluprecnik tocka jednak je R. Pocetna brzina tereta Jed-

naka nul],

Odg.: W",,~OVR2+4hj.

2.118. Zupcanik I, precnika DI = 360 mm, cin n] "" l Ou obrjrnin.

Koliki mora biti precnik D2 zupcanika II koji je sa zupcanikom I unutrasnje zahvacen i cini 300obr/min.

Olg.: D2 = 120 mm.

2.119. Radi smanjenja brzine obrtanja koju vratilo I predaje vratilu II koristi se takozvani reduktor brzine, saslav!jen od. cetiri zupcanika. Odgovarajuci broj zubaca [ednak Je: zl=IO, z2~60, z3=12, z4=70.

Odrediti prenosni faktor mehanizma.

Od k = ZI Zs _ 2_

g.: -

Z2 z, 35'

136

Klnematlka

6. Translorrnactja jednostavnljl"h kretanja k.rutog tela

137

It

2.120. Kod casovnlka prenosi se kretanje sekundne kazaljke A na minutnu B mehanizrnorn koji je shernatski prikazan na slici. Mehanizam je sastavljen od cetiri zupcanika. Odgovarajuci broj zubaea jednak je: ZI = 8, z, = 60, z4=64.

Odrediti broj zubaea treceg zupcanika.

Odg.: za=8.

2.t24. U datom mernom uredaju (indikatoru sa kazaljkom) predaje se kretanje zupcaste poluge meruog stapa zupcaniku 2, koji je koaksijalno kruto spojen sa zupcanikom 3. Zupcanik 3 zahvata zupcanik 4, koji nosi kazaljku.

Odrediti ugaonu brzinu W~ kazaljke, ako je kretanje mernog stapa dato jednacinom x = a sin (kt), gde su a i k konstantne velicine. Poluprecnici zupcaniku jednaki su r2, rs, odnosno r4·

Odg.: w, = .Is: a k eos (kt). r, r,

It

2.121. Pornocu beskrajnog kaisa dovodi parna masina sa kaisnikorn. B u kretanje iz stanja mirovanja dinamo rnasinu sa kaisnikom A. Poluprecnici kaisnika su: r1=75 em, r2 = 30 em. Posle pustarrja urad ugaono ubrzanje parne rnasine jednako je 0,4 :rr see- 2.

Posle koliko vremena cini dinamornasina 300 obr/rnin. Klizenje kaisa po kaisnicima zanemariti.

e

Z.122. Na slici je prikazan jedan mehanizarn s malteskim krstom,koji se primenjuje radi ostvarenja prekidnog kretanja, napr., filma u projektoru kinoaparata. Cep C, ucvrscen na disku pogonskog vratila A, dovodi u prekidno obrtanje radno vratilo B, zahvatajuci ureze na ploci,

C koja je za nj ucvrscena, Urezi su uzajamno upravni. Rastojanje osa paralelnihvratila: AB = AC . VZ.

Odrediti ugaonu brzinu Q ploce sa urezirna za vrerne kretanja, u zavisnosti od ugla CAB = cp, ako se vratilo A obrce konstantnom ugaonom brzinom co.

V2eos cp-1

Odg.: Q= V W

3 - 2 zcos cp •

2;123. Na slici prikazanim cekrkom ostvaruje se obrtanjem rucice a vertikalnopomeranje tereta P. Usled neispravnosti kocnice teret P pocinje na precac da se spusta. Pri tome se on krece po zakonu: x = 5t2 [t - u sec, x - u em]. Osa Ox usrnerena je duz uzeta nanize, Precnik dobosa cekrka d = 200 10m. Broj zubaca pojedinih zupcanika mehanizrna cekrka: ZI = 13, Z2 = 39, Z3 = 11 i z, = 77.

Odrediti brzinu, norrnalno i tangentno ubrzanje kraja rucice, duzine 400 mm, u trenutku t = 2 sec, racunato od pocetka kretanja 1ereta.

Odg.: v=; 16,80 m/sec: WII = 705,6 rn/sec", Wt = 8,40 m/secs.

Odg.: 10 sec.

2.125. Pri obrtanju rucice A mehanizma kolske dizalice obrcu se zupcanici 1, 2, 3, 4 i 5, cime se dovodi u kretanje zupcasta poluga B dizalice.

- Odrediti brzinu pol uge B, ako rucica Acini

30 obr/min. Broj zubaea zupcanika: ZI = 6, Z2 = 24, Za = 8, Z4 = 32. Poluprecnik petog zupcanika r, = 4 em.

Odg.: VB = 0,78 em/sec.

2.t26. Da bi se dobila periodicno promenljiva ugaona brzina zahvacena Sll dva jednaka elipticna zupcanika. Jedan se obrce ravnomerno oko ose 0 i cini 270 obrtaja u minutu, te dovodi drugi u obrtanje oko ose 01, Ose 0 i 01 su paralelne i prolaze kroz zice elipsi. Rastojanje 001 == 50 em. Poluose elipsi su jednake 25, odnosno 15 em. Odrediti hajmanju, odnosno najvecu ugaonu brzinu zupcanika 01,

Odg.: U'min=7tSee-J, wmax=81:rrsee-l.

2.127. Izvesti zakon prenosnog odnosa para elipticnih zupcanika koji se mogu obrtati oko paralelnih osa, ose 01, odnosno O2, koje prolaze kroz po jednu zipi odgovarajuce elipse. Poluose elipsi jedpake su a, odnosno b. Rastojanje izmedu' osa: 0102 = 2a. Ugaona brzina zupcanika I WI = eonst..cp je ugao koji prava 0102 zaklapa sa vehkom osom ellpticnog zupcanika 1.

a2 - c2

Odg.: WI = -a-C2C---=-2a-c'-e-o-s-cp-+-c-=-z WI'

gde je sa c = V-aii - b20znacen linearni ekseentrieitet ~lipsi.

138

Kinernatrka

2.128. Dva jednaka zahvacena ovalna zupcanika mogu da se dbrcu oko '» paral~lni~ osa, koje prolaze kroz s~ed~sta ovala. Rastojanje OlOZ izmedu osa obrtanja jednako je 50 em. Duzina poluosa ovala [ednaka je 40, odnosno 10 ern. Ovalni zupcan,ik 01 cini 240 obr/rnin. Odrediti najmanju, odnosno najvecu ugaonu

brzinu ovalnog zupcanika O2, '

Odg.: Wmin = 2 ~ sec-I, Wmax = 321t sec-1•

Odg.: x=r[cos (wot)+{-sin (2wot)] +1- ~ r; Vx = - rwo [sin (wot) + ~ sin (2 wot) J:

Wx = -rw02 [cos (Wot)+A cos (2wot)].

r, -

)(

2.129. Posle koliko ce se vremena konusni zupcanik fJlI polupr~cnika r1 = 1O:em, obrtati ugaonom brzinorn kojoj odgovara nl = 4320 obr/rnin ako ga iz stanja mirovanja dovodi u obrtanje dru: gi, s njime zahvaceni, zupcanik O2; poluprecnika r2 =,15 em, koji se obrce ugaonirn ubrzanjem 2 obr/sec-.

Odg.: t = 24 sec.

2.130. Vodece vratilo I frikeione transmisije cini 600 obr/min i pomera

A se za vreme rada u smeru koji [e dat na slici

:- tako, da se rastojanje d menja po zakonu d = ",10-0,51 [t-u sec, d-u em}.

Odrediti: 1) Ugaono ubrzanje vratila /I u funkciji rastojanja d, 2) totalnoubrzanje tacke obima tocka B u trenutku kada je d = r. Poluprecnici frikcionih tockova: r = 5 em, R = 15 em.

50~

Odg.: 1) c=(j2[sec-2j;

8

6. Trans!ormaclja [ednostavnljih kretanja krutog tela

139

2.133. Dati ekscentar, poluprecnika r, moze da se obrce oko ose 0, upravne na ravni diska. Obrtanjem diska dovodl se stap AB u pravolinisko translatorno kretanje. Tacka 0, srediste vratila, nalazi se na rastojanju OC", a od sredista C diska a na produzenju ose stapa AB. air = A. '

Odrediti zakonkretanjastapa AB. Koordinatni pocetak izabrati u tacki 0, osu Oy usmerti duz ose stapa AB navise, Precnik tockica A zanemariti.

Odg.: y",aeos q>+rVl-)__2sin2cp.

2.134. Odrediti zakon kretanja i duzinu hoda ukrsne glave A, koja je zglobno spojena s prstenom C, a ovaj obuhvata ekscentar B, koji se moze obrtati oko ose O. Srediste ekscentra pada u tacku 01' Duzine: 001 = 10 em; OlA =50 cm. Koo rdinatni: pocetak izabrati u tacki 0, osu Ox usmeriti duz putanje ukrsne glave u desno.

Odg.: x = 10 (eos cp + V25 - sin- q» [em]; s =20 ern,

2.131. Odrediti zakon kretanja, brzinu i ubrzanje ukrsne glave B klipnog mehanizma GAB, ako su krivaja OA i spojna poluga BA jednake duzine, OA =BA = r, i ako se krivaja OA obrce oko ose 0 konstantnom ugaonom brzinom W = WOo Koordinatni pocetak izabrati u sredistu 0 vratila, osu Ox usmeriti duz putanje ukrsne glave u desno,

Odg.: x = 2r cos (wot); Vx '" - 2 r Wo sin (wot); Wx = - W02x.

2.135. Posta viti jednacinu kretanja klipa necentralnog klipnog mehanizma.

Pastojan]e izrnedu ose 0 vratila, oko koje se obrce krivaja, i putanje tacke B ukrsne glave jednako je h. Duzina krivaje OA jednaka je r, duzina spojne poluge AB jednaka je I. Koordinatnl pocetak izabrati u krajnjem desnom polozaju tacke B ukrsne glave; osti 0IX usmeriti dui putanje tacke B ukrsne

I h

gtave u desno. - = A, - '" k, q> = 0.'0 t.

r r

2) w = 30 ~ V 10000 1t2 + 1 [ern/sees]

2.132. Odrediti zakon kretanja, brzinu i ubrzanje ukrsne glave B klipnog mehanizma, ako se krivaja OA obrce

~ konstantnom ugaonom brzinom WOo

. _:~ A Duzina krivaje OA= r, duzina spojne

" 0 poluge AB = I. Koordinatni pocetak iza-

1, -:-. .JC brati u sredistu 0 vratila, osu Ox usrne-

riti duz putanje ukrsne glave u desno. Odnos rlt = A smatrati veorna malom yelicinom (A < 1); a. = wot.

-J(

Odg.: X=f W(A+l)2 -te-. VA2-(sin cp+k)~-eos cpl·

2.136. Postaviti jednacinu konture bregastog tela koje, obrtanjern oko ose 0, ostvaruje ravnornerno translatorno kretanje stapa AB. Srediste 0 vratila leii na produzenju ose stapa AB. Kretanje stapa dato je jednaCinom: x = 30 + 5 t [t - u see, x - u ern], gde [e x rastojanje tacke A mereno od tacke O. Bregasto telo cini 7,5 obr/min. Precnik tockica A zanemariti.'

140

Klnernatika

7. Jednactne kretanja I putanja slozenog kretanja tacke

141

Odg.: r=30+ 20 q> [q>-u radianima, r-u em]-Arhimedova spirala. :n:

III. SABIRANJE I RAZLAGANJE KRETANJA TACKE

2.138. Posta viti jednacinu konture bregastog tela tako, da bi celoj duzini hoda stapa h = 20 em odgovarala 1/3 jednog obrtaja bregastog tela. Pri tome, u toku tog intervala vremena, pomeranje stapa mora biti srazmerno uglu obrtanja bregastog tela. U toku sledece trecine jednog obrtaja bregastog tela stap mora ostati nepokretan, i na kraju, u intervalu trece trecine jednog obrtaja bregastog tela, stap se mora kretati suprotno, pri istim uslovima kao u prvo] trecini jednog obrtaja. Najmanje rastojanje kraja stapa od ose oko koje se obrce bregasto telo jednako je 70 em. Bregasto telo cini 20 obr/rnin.

Odg.: Kontura bregastog tela koja se odnosi na prvu trecinu jednog

obrtaja bregastog tela je Arhimedova spirala: p = (70 + :0 q» [q> - urad, pu emJ. Kontura bregas~og tela koja se odnosi na drugu trecinu jednog obrtaja bregastog tela je deo kruga poluprecnika r = 90 em. Kontura bregastog tela koja se odnosi na trecu trecinu jednog njegovog obrtaja je takode

30

Arhimedova spirala: p = (90 - - q» [q> - urad, p - u em).

:n:

7. Jedna~ine kretanja I putanja slozenog kretanja: tacke

2.141. Traka na uredaju za registrovanje oseilatornih kretanja (ondograf) pomera se u smeru xO konstantnom brzinom v = 2 m/see. Tacka tela koje osciluje duz prave upravne na osi Ox opisuje na traci sinusoidu. Najveca ordinata sinusoide: A B = 2,5 em, J( a duzina 0lC= 8em.

Postaviti jednacinu oseilatornog kretanja tela. Pretpostaviti da tacka 01 sinusoide odgovara polozaju tela u trenutku t = O.

[t- usee, y- u emJ.

,.

, ,

2.137. Odrediti brzinu ravnomernog kretanja stapa ako je data jednacina

konture bregastog tela: p = (25 + 15 q» [q> - urad., p - u em] i ako one cini

:n: I

20 obr/rnin.

Odg.: V= 10 em/sec.

Odg.: y = 2,5 sin (50 Tet)

2.142. Kretanje prave cevi duz njene ose dato je jednacinorn: s= = 5 sin (2:n:t) [t - usee, S - u em], gde je sa s oznaceno rastojanje proizvoljne tacke eevi od njenog pocetnog polozaja. U cevi oseiluje kugliea. Rastojanje sredista kugliee od neke tacke ose eevi, koja se krece zajedno sa cevi, dato je jednacinorn d = 2 sin (67tt) [t - usee, d - u em].

Odrediti jednacinu apsolutnog rastojanja kuglice, period apsolutnog kretanja kao i najvece rastojanje kugliee od njenog pocetnog polozaja.

Odg.: x=5sin(2rrt)+2sin(6Tet) [t-u sec, x- u em]; T=lsee;

max x = 4,96 em.

~'fI

I

2.139. Stap, koji se moze translatorno pomerati

Ll vertikalnoj vodiei, .oslanja se donjim krajem na bregasto telo cija je: kontura kruzna linija poluprecnika " r=30em.

Odrediti visinu za koju se spusti stap za t = 3 sec, kad se bregasto tela krece translatorno povratno brzinom v = 5 em/sec. U trenutku t = 0 stap se oslanja na bregasto telo u njegovoi najvisoj tacki, Precnik tockica zanemariti.

2.143. Pored vertikalne ploce, koja se krece horizontalno konstantnom brzinom u, pada slobodno kuglica.

Postaviti jednacine relativnog kretanja kugliee i jednacine njene relativne putanje. Ose koordinatnog sistema leze u ravni ploce i usmerene su:

Os - horizontal no u smeru kretanja ploce, OIl -~ vertikalno nanize. U trenutku t = 0 kugJiea se nalazi u pocetku koordinata a njena brzina jednaka je nuli.

gS2

Il = 2u2 - parabola.

Odg.: h = 4,02 em,

2.140. Stap, koji se moze traslatorno pomerati u vertikalnoj vodici, oslanja se. donjim krajem na bregasto telo cija je kontura kndna linija poluprecnika r = 10 em.

Odrediti ubrzanje w translatornog ravnomerno ubrzanog kretanja bregastog tela, ako se stap iz najviseg polozaja na bregastom telu spusti u toku t = 4 sec za h = 4 em. Pretpostaviti da je pocetna brzina bregastog tela jednaka nuli. Precnik tockica zanemariti. (Vidi sliku uz zadatak 2.139).

Odg.: W= 1 ern/sees.

2.144. Po pravoliniskoj horizontalnoj deoniei koloseka krece se dati tramvaj ravnomerno brzinom v = 18 krn/h. Pri tome vagonski san duk izvodi harmoniske oscilacije, amplitude a = 0,8 em, perioda T = 0,5 sec.

Postaviti jednacinu putanje tezista vagonskog sanduka, aka [e njegovo srednje rastojanje od ravni koloseka h = 1,5 m. U trenutku t = 0 nalazi se teziste vagonskog sanduka u srednjem polozaju a brzina mu je usmerena navise. Osu Ox usmeriti horizontalno duz koloseka u smeru kretanja tramvaja, osu Oy - vertikalno navise, kroz polozaj tezista vagonskog sanduka u kojem se nalazi u trenutku t= O.

Odg.: y = 1,5 + ('),008 sin (0,8 xx)

[x i y-u m].

142

Klnematlka

7. Jednactne kretanja j putanja slozencg kretanla tacke

143

2.14!). Na nekirn uredajima za merenje i deljenje primenjuje se za pomeran]e kazaljke diferencijalni zavrtanj, koji se sastoji od vrete~~ AB, koje na delu A Ima zavojrucu sa hodom hi, a na delu B zavojnicu sa hodorn h2 < h1• Deo A moze da se obrce u nepokretnoj navrtci C, a elemerit D - koji sene moze obrtati, a spojen [e sa kazaljkom, koja se mo~e pomerati duz nepokretne skale - obuhvata deo B.

1) Za koliko se pomeri kazaljka kada se tocak koji je vezan za vratilo obrne za l/n-ti deo jednog celog obrtaja (odgovarajuca skala nalazi se na disku £Y ako [e n = 200; h1 = 0,5 mm, a h2 = 0,4 .mm. Obe zavojnice su desne iU leve.

2) Koliko je to pomeranje. ako je zavojnica na delu A leva, a na delu B desna.

11.

Odg.: 1) s = - (hl - h2) = 0,0005 mm. 2) s = -n (hl + h2) =0,00 45 rnm,

. n

2.145. Odrediti jednacinu putanje kraja dvo]nog klatna, koje istovremeno vrsi dye uzajamno upravne harmoniske oscilacije:

x=asin(wt+a), y:=b sin(wt+~),

jednakih kruznih frekvencija no raznih amplituda i faza.

x2 y' 2xy

Odg.:Elipsa a2+ b2-abCOS(ct-~):=sin2(a-~).

2.146. Kra] dvojnog klatna opisuje figuru Lissajous, dobivenu slaganjem dveju uzajamno upravnih harmoniskih oscilacija:

x := a sin (2wt), y:= a sin (wt).

Odrediti jednacinu putanje kraja dvojnog klatna. Odg.: a2x2 _ 4y2(a2 _ y2).

2.150. Kretanje tacke M po nepokretnoj pravoj OX dato je [ednacinom x =.a sin (k9·

Odrediti [ednacinu putanje relativnog kr~tanja tacke M u odnosu prerna koordinatnom sistemu 50'1, koji se sa plocom AB obrce konstantnom ugaonom brzinorn w oko ?se o. 'Koordinatnuosu Os uzeti tako da se on~ u trenutku t = ° poklapa sa nepokretnom osom Ox;

OJg.: sin? [ : (arc tg ~ - ;)] ~ ;2 (52 + In Ako je k = co, relativna putarija tacke M je krug, poluprecllika a/2.

2.147. Sa poslednjeg vagona voza, ko ji se .krece po pravoliniskom horizontalnom koloseku konstantnom brzinom v = 30 krn/h, spadne signalni fenjer.

Odrediti apsolutnu putanju fenjera i duzinu sputa koji prede voz za vreme pada fenjera. Fenjer se nalazio na visini 4,905 m iznad zemlje.

Koordinatni pocetak izabrati u pocetnorn polozaju fenjera, osu Ox usmeriti horizontalno u smeru kretanja voza, osu Oy - vertikalno nanize.

Odg.: Para bola sa vertikalnom os om : y = ~:: = 0,0706 x~ [x i y - u m J; 25

s= 3m.

2.148. Strugarski not M krece se translatorno prema zakonu x = a sin (w t).

Odrediti jednacinu putanje kraja noza u odnosu prerna disku, koji se obrce konstantnom ugaonom brzinom w oko ose 0 koja sece apsolutn u putanju noza,

Odg.: S2 + (fJ - ; t = ~2 - krug poluprecnika ~ sa sredistem u tacki C (vidi sliku).

2.151. Mehanizamza ubrzavanje nosaca. al~ta krat: kohodne rendisaljke sastoji se od vratila 0, knva)e ?A: I kulise 01B, koja se moze o~rta~i oko os.e C!i' Kraj krivaje OA zglobno je vezan .sa klt~a~em (kult~nt.m kamenol?), ko}i se moze pornerati u kulisi 01A. ~f1vala OA, d~zl~e r, obrce se konstantriom ug;aonom ~rztnom co, Ras!OlanJ~ izmedu paralelnih osa 0 I Oil koje leze u vertikalnoj

ravni, 001 - a.

Odrediti: 1) Jednacinu.relativnog ~reta~ja k~li~nog kamena u kulisi, 2) [ednacinu obrtanja kulise I njenu

ugaonu brzinu.

Odg.: 1)5 = V£i2+ r2 + 2ar cos (wt);

( sin (wt) . dq> (200 + (1(00 cos (oot)

2) q>=arc tga+rcos(wt)' dt = a2+r2+2arcos (wt)'

144

Klnematika

- -

y

I

2.152. U rotativnom motoru tipa Gnome, shematski prikazanom na slici, vezani su cilindri za karter, koji se zajedno s njime obrcu oko nepokretne ose vratila 0, a spojne poluge klipova obrcu se oko rukavca A krivaje OA. Duzine: OA = r, AB = I. Tacku 0, srediste - - - •• poprecnog preseka vratila, izabrati za koordi-

~A~!"9=~~·B nat ii pocetak sistema xOy.

Odrediti: I) Apsolutnu putanju tacaka B klipova; 2) pribliznu jednaCinu njihovog relativnog kretanja u odnosu prema cilinderima, ako se cilinderi obrcu ugaonom brzinom <0. Pretpostaviti da je odnos A = r]! mala velicina,

2) S = I [I - A cos(w/) - ~2 sin'' (wt)].

8. Sabiranje brzina 'tacke

2.153. Izmedu dva grada, koji leze pored reke, saobraca parobrod.

Voznja, izmedu gradova, uzvodno traje 6, a nizvodno 4 casa, Rastojanje izmedu gradova jednako je 72 krn,

Odrediti brzinu v recnog toka, kao i brzinu v, parobroda u odnosu prema recnorn toku. Pretpostaviti da su te brzine konstantne.

Odg.: v=5 krn/h ; v, = 13 krn/h,

2.154·. Kruzna platforma obrce se jednoliko oko vertikalne centralne ose. Po platformi se krece covek konstantnom brzinorn v, = 2 11'/10 [m/sec] po koncentricnorn krugu poluprecnika R = 180 m.

Odrediti apsolutnu brzinu coveka, ako se platforma obrne dva puta u casu.

Odg.: Va = O.

2.155. Dati brod plovi jugo-istocnim kursom brzinom v = a cvora.

Pri tome zastavica na jarbolu pokazuje vetar sa istoka. Kad brod smanji brzinu na a/2 cvora, zastavica pokazuje vetar sa severo-istoka.

Odrediti pravac, smer i intenzitet brzine vetra.

Nap 0 men a: Navestl kurs, znaci navesti kamu brod plovi, navesti velar, znact navestt odakle vetar duva.

a V-

Odg.: Vetar duva sa severe br zinorn 2 2 cvora.

2.156. Radi odredivanja sopstvene brzine aeroplana pri vetru na zemlji, obelezi se na zemlji a u pravcu vetra otsecak prave linije odredene duzine I. Krajnje tacke ovog otsecka rnoraju se tako izabrati da se sa aeroplana mogu lako videti. Nad tim otseckorn leti aeroplan najpre u smeru Yetta, a zatim u protivnom smeru,

/

8. Sablran]e brzlua tacke

145

Odrediti sopstvenu brzinu v aeroplane i brzirra V vetra, kada aeroplan preleti pomenuti otsecak u smeru vetra za 11 sec a u suprotnom smeru Z8 ts sec.

Sopstvencm brztnorn aeroplana nazlvamo brztnu aerol?'lana u odnosu prema vazduhu,

oae: '1)= 2((-t1 +-t1) [m/seC]=1,8l(__!_-I__!__) [km/h];

1 2 . fl f~

I ( 1 1 )

\1=- --- [rn/sec].

2 t, 12

~~c VI,

. 2.157. Radi odredivanja sopstvene brzine aeroplana pn vetru na zernlji obelezi se na zemJji trougao ABC, sa stranama Be "11' CA = I~, AB = 13, Za svaku stranu trougla odredi se odnosno trajan]e preletanja: t., 12 i t3,

Gr afick irn putern odrediti sopstvenu brzinu v aeroplana i brzinu V vetra. Pretpostaviti da su to konstantne velicine.

8

Sopstvenom brzinom aeroplane nazivamo brzinu aeroplana II odnosu prema vazduhu. Odg.: Povuci.mo iz proizvoljne. tacke M vektore ciji su intenziteti:

VI = 1,/f,; V2 = 1~/f2 I va = Is/t3 (paralelni stranama BC CA i AB trou~la ABC). Poluprecnik kruga opisan oko za~rsnih tacaka ovih vektora odreduje intenzitet sopstvene brzine

-~

v aero plana. Brzina V vetra odredena je vektorom MD.

Polozaji poduzrie ose aeroplana, prerna odnosnim pravcima leta, oznaceni su na levoj slici,

b

.2.158. Kapljice kis~, koja pada vertikalno, padaju u blizini povrsine zemlje konstantnorn brzinorn od 3 m/sec.

Odrediti. relativnu brzinu v, kapljica u odnosu prerna cov eku koji se krece po .~oflZontalnon: putu konstantnom brzinom od V 3 m/sec, kao i ugao a pod kojirn one padaju na njega.

Odg.: v, = 2 f"3 rn/sec ~ 3,46 rn/sec; a = 300•

. 2.159. l)i1pljice hie, koja pada vertikalno, ostavljaju na bocnirn staklenl~ prozonma voz~ tragove koji su nagnuti pod uglom (1. = 400 pre rna vertikali, Voz se krece konstantnom brzinom v = 72 krn/h.

Odrediti apsolutnu brzinu Va kapljica kise,

Odg.: Va = V ctg a = 23,8 rn/sec.

. 2.160. Rek.a, si~!~e 0,5 krn, tece konstantnom brzimorn izrnedn paralel-

I1Ih obala. Carnac ciji je pravac kretanja normalan na obale reke prede reku za 2 V3 min.

Zbirka zadataka iz teorlske mehanlke

10

146

Klnematlka

8, Sabiranje brzina tacke

Odrediti intenzitet, pravae i Siller brzine v, relativnog kretanja carnca .u odnosu pre rna recnorn toku. Usporen]e recnog toka pored obala zanernariti.

Odg.: v, = 10 km/h.Ugao koji vektor relativne brzine v, zaklapa sa obalom jednak je 60°.

2.161. Obale dale reke su paraJelne. Carnac, koji krene iz tacke A (vidi sliku) drzeci kurs upravno na obale, stigne na drugu obalu za 10 min. Pri tome ga recni 10k zanese u tacku C, koja se nalazi na rastojanju 120 m

nizvodno od tacke B.

Da bi se .iz tacke A stiglo u tacku B - koja se

nalazi na pravo] AB, upravnoj na obale reke - mora cadrfati kurs pod nekim uglorn prema AB a protiv recnog toka. U tom slustigne camac u tacku B za 12,5 minuta.

Odrediti sirinu I reke, relativnu brzinu v, carnca u odnosu prema rectoku, kao i brzinu v recncg toka,

120m

mac caju

nom

2.165. Kugle Watt-ova centriiugalnog regulatora, koji se obrce oko vertikalne oseugaonom brzinom co = 10 sec :", udaljuju se usled promene opterecenja masine od te ose obrcuci se pri tom u datom polozaju oko svojih osa ugaonom brzinom Wj = 1,2 sec=

Odrediti apsolutnu brzinu kugli regulalora, ako je duzina stapova 1= 50 em, rastojanje sredista osovina oko kojih se stapovl mogu obrtati 2e = 10 em, a uglovi koje ose stapova zaklapaju s osorn regulatora a = 300 Dimenzije kugli zanemariti.

Odg.: v = 306 em/sec.

2.166. U vodnoj turbini ulazi voda iz provodnog aparata u obrtno radno kolo cije su lopatice tako postavljene da se pravae relativne brzine Vr vodene cestice poklapa sa praveem tangente na lopaticu (u cilju da se pri ulazu vode u kolo izbegne udar).

Odredili relativnu brzinu vodene cestice na spoljasnjern obimu kola (u trenutku ulaza), ako je njena apsolutna brzina na ulazu v = 15 m/sec, ugao izmedu apsolutne brzine i poluprecnika a = 600. Poluprecnik kola na ulazu R = 2 m. Ugaonoj brzini kola odgovara n = 30 obr/rnin.

Odg.: v, =10,06m/see; .q:(RI,v,)=41OS0'.

Odg.: 1=200 m; v, = 20 m/rnin; v = 12 mjrnin.

M

2.162. Dati brod plovi kursorn ka jugu brzinom VI = 30 V2 krn/h. Drugi brod plovi kursom ka jugo-istoku brzinom V2 = 30km/h.

Odrediti intenzitet, pravae i smer brzine drugog breda u odnosu prerna posrnatracu koji stoji na pal ubi prvog breda.

Odg.: Brzina v, = 30 krn/h i usmerena je ka severo-istoku.

"

9

A C

I I I I X

~i~

I

2.]63. U mehanizrnu krivaje sa kuJisom - shematski prikazanorn na slici - vezan je kraj A krivaje zglobno sa kllzacern, koji se moze pomerati duz proreza u kulisi Be, cirne on dovodi kulisu u povratno translatorno kr etanje. Duzina krivaja OA = 1=200 mm. Ugaonoj brzini krivaje odgovara n "" 90 obr/min.

Odrediti brzinu v kulise u trenutku kad osa krivaje zaklapa sa 030m Ire ugao xOA.

Odg.: v = O,'~ tsec

2.167. Na datom tokarskom strugu obraduje se cilindar pr ecnika d = 80 mm. Radno vreteno cini n = 30 obr/rnin. Brzina pornocnog kretanja (posmaka) V= 0,2 rum/sec.

Odrediti brzinu v, strugarskog noza U odnosu prerna predrnetu koji se obraduje.

Odg.: v, = 125,7 rnrn/sec; tg 0:= 628, gde je sa a oznacen ugao izmedu vektora brzine Vr i poduzne ose radnag vretena.

2.168. Na

slici je prikazan kulisni mehanizam. Pri klacen]u krivaje ~C, c oko ose 0, upravne na ravni crteza, pomera

- se klizac A duz krivaje OC te dovodi u kretanje stap AB, koji se moze pomerati u vertlkalrioj vodici K. Rastojanje OK = I.

Odrediti brzinu v, klizaca A u odnosu prerna krivaji OC u zavisnosti od ugaone brzine (l' i ug!a obrtanja rp krivaje.

1m tg 4>

Odg.: Vr =-- "-.

cos cp

Odg.:

L_ , ---tie

2.]64. Bregasto tela - cija je kontur a polukruzna linija, poluprecnika r - krece se u praveu svog horizontalnog precnika AB konstanlnom brzinom YO'

Odrediti brzinu " stapa, koji se donjim krajem, preko tockica, poluprecnika p, oslanja na bregaslo telo. Stap se. rnoze slobodno pomerati duz vodiea upravnih na horizontalnom precniku AB bregastog te~mW~~m0:~~~ la. U trenutku t =0 slap se nalazi u najvisern polozaju.

10'

148

Klnematika

9. Sabiranje ubrzanja tacke prl prenosnom translatornom kretanju

149

2.173. U mehanizmu prikazanom na slici uz zadatak 2.171 je a=60 c

1=80 em, a ugaonoj brzini krivaje odgovara n ~ 30 obr/rnin. m,

. .Odredi.ti brojne vrednosti ugaone brzine kulise u cetiri trenutka kad

krivaja zauzirna dva vertikalna, odnosno dva horizontalna polozaja, '

4

Odg.: WI = 7' It sec-I; WII = WIV = 0,64 It sec="; WI11 = 4 11: sec-I.

2.169. Data lokomotiva krece se konstantnom brzinom Vo = 20m/sec. Odrediti apsolutnu brzinu proizvoljne tacke M spojne poluge AB u

~ cetiri trenutka: kada su krivaje OA i 01B u

- • vertikalnom, odnosno horizontalnom polozaju.

Poluprecnici R lokomotivskih tockova su jednaki i iznose 1 m. Duztnekrivaja: OA - OIB = = 50 cm. Tockovi se kotrljaju po horizontalnom koloseku b ez klizenja,

Odg.: vj=10m/sec; v2=30m/sec; va=v4=22.4m/sec.

2.170. Tockovi A i B vagona, koji se krece konstantnom brzinom v po horizontalnom pravorn koloseku, kotrljaju se po njemu bez klizenja.

_ Poluprecnici r tockova su jednaki. Rastojanje izmedu osa osovina tockova jednakoje d.

Odrediti relativnu brzinu v, sredista tocka A u odnosu prema koordinatnom sistemu nepomerljivo spojenim sa tockom B.

Odg.: Relativna brzma v, = v!!.. upravna je r

na pravu AB i usmerena nanize.

2.171. Meha.nizam za ubrzavanje struga sastoji se od vratila 0, krivaje OA i kulise OIB, koja se moze obrtati oko ose 01" Kraj A krivaje vezan je zglobno za klizac koji se moze pomerati u kulisi 01B. Osa vratiia o i osa 01 su paralelne i nalaze se u vertikalnoj ravni na rastojanju a. Duzina OA = I, pri tome je I> a. Vratilo 0 obrce se konstantnom ugaonom brzinom w.

Odrediti: 1) Ugaonu brzinu WI kulise 018 i brzinu tacke A u odnosu prema kulisi 01B u Iunkciji promenljivog rastojanja 01A = s; 2) najvecu, odnosno najmanju vrednost tih velicina; 3) polozajkrivaje kad je WI = w.

Odg.: 1) WI = ~ (1 + [2~a} v, = 2: V(/+s+a)(/+s-a)(a+l-s) (a-I+s);

2) I I . '0

WI max. ~ W 1- a; Wlmin = W 1+ a:' Vrmax = at», lV'min.= ;

3) WI = W kad je 0IB:.L010.

2~172. Na slici je shematski prikazarr kulisni mehanizam rendisaljke. -

Na zupcaniku E, koji je zahvacen sa zupcanikom D, nalazi se rukavac A, koji se moze obrtati u klizacu, a klizac se rnoze pomerati u kulisi BA. Poluprecnici zupcanka: R = = 100 mm, Rl = 350 mm. Rastojanje OIA = 300 mm. Ose 01 i B su paralelne i leze u vertikalnoj ravni na rastojanju OIB ~ 700 mm. Zupcanik D obrce se ugaonom brzinom w=7 sec-I,

Odrediti ugaonu brzinu kulise u trenucima kad je poluprecnik OIA u vertikalnom gornjem, odnosno donjem polozaju, i kada j e on upravan na osi kulise BA (levi, odnosno desni polozaj),

Odg.: WI = 0,6 sec-I; WI1 - WIV C 0; WII! = 1,5 sec-1•

-

y

.2.174. Odrediti apsolutnu brzinu klipa rota.hvnog motora u cetiri poloza]a: kad spojna poluga AB zauzima dva vertikalna, odnosno dva horizontalna polozaja. Duzina vratila OA = r = 80 ~~; du~ina spojne poluge AB = I = 240 mm. Cilinderi s karterom Cine n = 1200 obr/rnin.

Odg.: VI = 20,1 m/sec;

VII = VIV = 33,5 m/sec; VIII = 40,2 tnlse«,

9. Sabiranje ubrzanja ta~ke prt prenosnom translatornom kretanju

~ 0,

2.175. Kulisu mehanizma prikazanog na slici dovodi u trans.latorno. p~vratno kretanje klizac A, zglobno spojen sa krajern krivaje OA. koja se obrce oko ose O. Duzi~a ~rivaje OA = r = 40 em; konstantnoj ugaonoj brzini krivaje odgovara n = 120 obr/rnin.

Odrediti ubrzanje kulise. U trenutku t = 0 kulisa se nalazi u najnizern polozaju.

Odg.: lV = 6320 cos (411:t) [t - u sec, W - u em/sees].

2.176. Prava cev krece se upravno na njenu geometrisku osn brzinom v = 10 c.m/se.c. U eevi se krece .oscilat~rn? kuglica. Rastojan]e sredista kuglice od proizvoljne tacke ose cevi dato je jednacinom: d = 2 sin (211:1) [t - u sec, d- u cm].

Odrediti jednacinu putanje, apso!utnu brzinu kao i ubrzanje sredista kuglice.

Odg.: Y=2sin(ix) [x i y-u ern];

v - 2V25 + 4lt2 cos" (2ltt) [em/sec]:

W ~ 811:2 sin (211:t) [em/sees].

150

Kinemaltka

9. Sabiranje ubrzanja. tacke pri prenosnom translatornom kretan]u

151

II

B

A C

I I I ,

)(

V

I

" A

2.181. Odredlti brzine i ubrzanja tacaka :'11' M2, •• Ma i M4 !raktorske guse-

s· : ! E :~ nice, kOJI se krece bez kliZenja

M,. . p.o. pravoliniskom delu puta br-

14 ,_. ' , , , ,'~ w. ~ ztnorn .. ~o i ubrzanjem woo Polu-

R '. . • . . .&- -, pre~nlci trakt~~sk.l.h Jockov_a jed-

. na~1 su R. Klizen]e 'gusentcs po

. ! M •. ! obirnu tockova zanernariti.

Odg.: V; = Va = voV2; v2 = 2vo; v4 = O.

w1= W02+(WO+~)2; W2=2wo;

wa= W02'+(WO- t: w4==0.

2.182. Zupcanik, poluprecnlka R - 0,5 m, zahvacen je izmedu dve

7 8 ozubljens paralelne vodice, koje se krecu trans-

C==:;;:~~;=:=j latorno u istorn smeru ubrzanjern b1 == 1,5 m/secll,

odnosno b2 ~ 2,5 m/secs, .

Odrediti ubrzanje bo sredista 0 zupcanika u ugaono ubrzanje e zupcanika, Translatorno kret~nje koordinatnogsistema sOl} iajedno sa sredistem 0 zupcanika usvojiti za prenosno.

Odg.: bo=='2m/sec2; e= 1 sec-2.

. 2.183. Zupcani.k, poluprecnika R == 1 m, zahvacen je izmedu dve ozubljene p'aralelne vodice, koje se vkrecu translatorno u suprotnim smerovima

ubrzanjirna w1 ~ 1 m/sec= odnosno W2 - 2 tatsec». .

Odrediti ubtzanje wosredista zupcaniks i ugaono ubrzanje e zupcanika. Odg.: Wo == 0,5 m/seell; .' e = 1,5 see-s.

2.178. Strrna ravan AB, nagnuta pod uglom od 450 pre rna horizontu, krece se pravoliniski paralelno osi Ox konstantnim ubrzanjern 1 drn/sec". Po toj ravni spustase telo P konstantnim relativnim ubrzanjem

V 2 dm/sec". Pocetne brzine ravni i teJa jednake su nuli. Pocetni poloza] tezista tela P odreden je koordinatarna: x = 0, y = h.

Odrediti putanju, brzinu i ubrzanje apsolutnog kretanja tezista tela P.

A

c

2.177. Krivaja OA ~ r = 0,50 m, koja dovodi u trans-Iatorno povratno kretanje horizontalnu ku~isu Be, ima u trenutku kad je ugao xOA == 600 ugaonu brzinu co = 1 sec-1 i ugaono ubrzanje e == ± Isec-2.

Odrediti ubrzanje kulise u tom trenutku za dva slucaja: 1) kad je c> 0 i 2) kad jec <0.

Odg.: WI == 0,683 m/sec"; W2 = 0,183 m/sec=.

Odg.: y = h - ~; Va = V5 t Idrn/sec]; Wa = V5 [em/sec"].

telo, oblika. prizme trougaone osnove, krece se transJatornOkonstantnim ubrzanjem WOo Vodeca strana bregastog tela zaklapa se osom x, orijentisanom u srneru kretanja, ugao a.

Odreditiubrzanje W stapa koji se oslanja na bregasto telo, a moze slobodno da se po~Wt§:~====~==1It<t.:1§>-,\ mera u vodicarna, Cija je osa upravna na osi X.

r.m.I _ ~

Odg.: W= Wo tga.

telo, cija ~onlura. i~a oblik polukruzne linije poluprecnika r, krece se translatorno u prav cu rijegovog precnika AB konstantnom brzinom vO'

Odrediti ubrzanje stapa, koji se oslanja na bre~asto te~~. 2 .moze slobodno da se p omera u .vodicarna, cIJa je osa upravna na precniku AB. Poluprecrrik tockica na donjem kraju stapa jedoak Je p. U trenutku t = 0 stap se nalaz i na naj-

" visern polozaju.

v 2 (r+ p)2

W- 0

- (r(r ... () \2 _ 11.2 f21'/.

2.179. Jedan bicikl krece se na nekoj pravoliniskoj deonici horizontalnog puta po zakonu: s == 0,1/2 [t - u sec, s - urn]. Dato je:

R - 350 mm, 1= 180 mm, Zl = 18 zubaca, Z2 = 48 zubaca.

. Odrediti apsolutno ubrzanje osa MiN

pedala u trenutku t == 10 sec, ako se u tom trenutku prava MN nalazi u vertikalnom polozaju, Pretpostaviti da se tockovi bicikla kotrljaju bez klizenja.

2.184. Bregasto

Odg.: WM = 0,860-m/sec2; WN = 0,841~m/sec2.

2.185. Bregasto

~I~

I

2.180. Odrediti apsolutno ubrzanje proizvoljne tacke M spojne poluge AB lokomotive, kojase krece po pravoliniskom delu kolose~~ konstantnom brzinom V = 36 krn/h. Poluprecnici tockova 0 i 0' dugi su 50 ern. OA = O'B = 25 cm.

Odg.: W== 100 m/sec2.

Odg.:

152

Klnematika

10. Sablranje ubrzanja tacke prl prenosnom obrtnom kretanju oko nepokretne ose 153

2.186. Za platformu kolica, koja se krecu po horizontali udesno ubrzanjem W = 49,2 ern/sees, pricVrscen je elektricni motor. Rotor motora, pri pustanju urad, obrce se prema zakonu <p = i2 [i - u sec, <p - u radianima]. Poluprecnikrotora T= 20 cm.

Odrediti apsolutno ubrzanje tacke A, koja le~i na obimu rotora, ako se ona, u trenutku t = 1 sec, nalazi u polozaju-datorn na slid.

Odg.: Ubrzan je tacke A w = 74,6' ctnlsec» i us mereno je po vertikali navise.

2.187. Uprethodnom zadatku obrce se rotor konstantnom ugaonom brzinom co, a 'kolica ·se krecu konstantnim ubrzanje m W = 49,2 cm/sec2 udesno ..

Odrediti brojnu vrednost ugaone brzine w rotora, ako je apsolutno ubrzanje tacke A; kad se ona nalazi u polozaju B, jednako O.

Odg.: co =: 1,57 sec-1•

I

2.]89. Neki automobil krece se po pravoliniskom horizontalnom putu ubrzanjem Wo = 2 m/sec2; Na poduznom horizontalnom vratilu automobila naglavljen je zamajac, poluprecnika R = 0,25 m. Zarnajac se u datom trenutku obrce ugaonom brzino m co = 4 sec-1 i ugaonim ubrzanjem s = 4 sec=".

Odrediti brojnu vre dnost apsolutnog ubrzanja Wa tacaka obima zarnajca u tom trenutku.

Odg.: Wa = 4,58 m/sec2•

rI--~-li

I ' ' I

I J I

I 'ZOm . c I

L. _ .- _ _ _ _ _J

2.188. Za vratilo elektrornotora, koje se obrce po zakonu <p = t»t (w = const.), .ucvrscen je pod pra-

A virri uglom stap OA, duzine l. Elektromotor, koji nije ucvrscen pomocu zavrtnjeva za temelj, vrsi, pri tome, na temelju harmonisku oscilaciju po zakonu x = csin (wi).

Odrediti apsolutno ubrzanje tacke A stapa u trenutku t = 'It/2w [sec].

Odg.: WA =w2 Va2+12•

10. Sabiranje ubrzanja tacke pri prenosnom obrtnom kretanju

oko nepokretne ose .

2.191. U regulatoru sistema Hartung, ucvrscena su dva tega A za krajeve '

. ' opruga. Regulator se obrce oko vertikalne ose konstantnom .ugaon.om brzinom kojoj odgovara n = 180 obr/min, Pri tome tegovi vrse harmonisku oscilaciju u vodici MN tako, da se rastojanja njihovih tezista od ose obrtanja rnenjaju po zakonu: x=10+5sin(8'lti) [t-u sec, x-u cm].

Odrediti: 1) Ubrzanje teZiSta tegova u trenutku kada Coriolis-ovo ubrzanje ima .svoju najvecu brojnu vrednost;2) brojne vrednostiCoriolis-ova ubrzana kadase iegovi nalaze na najvecern rastojanju od ose regulatora,

Odg.: wa =60011:2 ern/sec"; we =0.

r 2.192. lz horizontalne cevi OA -;- koja se obrce oko' vertikalne ose konstantnom ugaonom brzinom, kojoj odgovara n ~ 60 obr/min

#< - struji rnlaz vode.

Odrediti intenzitet Coriolis-ova ubrzanja We vodenog delica

mlaza u tacki gde je njegova relativna brzina v, = ~~ m/sec (11: = 22/7). Odg.: We = 24 m/sec2•

2.1 93. Cev savijena u krug, poluprecnika R = 1 m, obrce seu smeru kazaljke na cascvniku oko horizontalne sredisnje ose 0 konstantnom ugaonorrr brzinorn 'W = 1 sec -1. U cevi osciluje oko jedne njene tacke A kuglica M tako, da je

<>--.--t--CA ugao <p=sin ('Itt) [i-u sec, <p-u radianima].

Odrediti kornponente' apsolutnog ubrzanja kuglice:

M tangentnu Wat i normalnu Wan U trenutku t = 13/6 sec.

Odg.: Wat= -4,93 m/sec2; Wan = 13,84 m/sec2•

2.194. Neka tacka krece se konstantnom brzinom v po obimu kruzne ploce, poluprecnika a. Ploca se obrce oko centralne ose, upravne na ravni ploce, konstantnom ugaonom brzinom co u protivnom smeru.

Odrediti apsolutno ubrzanje W tacke,

Odg.: W = a (w -- ~ r i upravljeno je ka sredistu ploce,

2.195. Kruzna ploca, poluprecnika r, obr ce se oko centralne ose, upravne na ravni ploce, konstantnim ugaonim ubrzanjem e. Po obimu ploce krece se u protivnom smeru tacka konstantnom brzinom v. Ugaona brzina ploce u trenutku f = 0 jednaka je nuli,

Odrediti apsolutnu brzinu Va i apsolulno ubrzanje Wa tacke.

Odg.: Va = re t=v ; Wa = Vr2s2+ :2 (rl'i-v)4.

1.190. Neki aeroplan krece se pravoliniski konstantnim ubrzanjem W{) ~ 4 m/sec.2 •• Elisa,precnika d = 1,80 m, obrce se konstantnom ugaonom brzinorn, kojo] odgovara n = 1800 obr/rnin,

.. U odnosu prema koordinatnorn sistemu, nepokretnom prerna zemlji,

ci]a se osa Ox poklapa s osom elise, postaviti jednacine kretanja, odrediti brzin u. i ubrzanje tacke elise koja se nalazi na najvecern rastojanju od ose obrtanja. U trenutku i=O je put i brzina aeroplana jednaka nuli.

Oag.ix» 2i2, Y = 0,09 cos (6011: i), Z = 0,9 sin (60 'It i) [i - u sec, x, y i z - urn]; v= V16i2+29161l2 [t-usec, v = u rn/sec]

W == 31,9 . loa m/sec2•

154

Klnernatlka

10. Sablranje ubrzBnja tacke prl prenosnom obrtnom kretanju oko nepo>kretne ose ;155

~.200. Kompresor sa pravoliniskim krilcima obrce se konstantnom ugaonom brzinorn ill oko ose 0, upravne na ravni crteza, Vazduh struji u

7, kanalima konstantnom relativnom brzinom v,.

, Odrediti projekcijenakoordinatne ose S, 1'] apsolutrre

brzine u ubrzanja delica wazduha, koji se u datom trenutku nalazi u tacki C kanala AB. Pozna to je da osa kanala AB zaklapa sa poluprecnikorn OC ugaood 450. RastojanjeOC=0,5 m, w=47t sec+', v, = 2 rn/sec.

Odg.: Vs = 7,7 m/sec, III) = 1,41 m/sec.

Ws = 35,54 m/sece, wI) = - 114,5 m/sec2•

2.196.

Kruzna ploca, poluprecnika 1 drn, obrce se oko njen~ sredis~je ose upravne na ravni ploce, u smeru kazaljke na ca-

, . 1 2

sovniku, konstantnim ugaonim urbrzanjem 8 = sec- .:

,x U trenutku t = ° ugaona brzina ploce jednaka je nuli.

Duz jednog precnika ploce krece se tacka M tako, da je njena koordinata j, = sin (nt) [t - u sec,S -.u dm j ..

Odrediti projekcije apsolutnog ubrzanja Ws I WI] tacke M u tren utku t = 5/ S sec.

Odg.: Ws = 1O,95dm/sec2; WI) = - 4,37 drn/sec",

Q-

,'1

2.197. Data tacka krece se konstautnom relativnom brzinom v, duz tetive kruzne ploce, koja se obrce okonjene centralne ose, upravne na ravni ploce,

konstantnom ugaonorn brzinom w. .

Odreditiapsolutnu brzinu v i apsolutno ubrzanje W !~Cke u trenut~~ kada se ona nalazi nanajkracern rastojanju h od ose obrtanja. Pretpostaviti da se relativno kretanje tacke vrsi u smeru obrtanja ploce.

Odg.: v=v, +hw; w=hm2+2wv,.

2.198.

Halowey-eva spojnica, pomocu koje se pr~daj.e <;Jbrtanje j~dn?g vratila drugom paralelnornvratilu, je invertirani elipsograf sa kruto vezanom krivajom 001, Krivaja A~ obrce se ugaonom brzinom to!> oko ose 01> i dovodi u obrtanje ukrst oko ose 0, koji je ucvrscen. na drugom vratilu.

Odrediti ugaonubrzinu co ukrsta, prenosnu brzinu ve, relativnu brzinu v, (u odnosu prerna .ukrstu), prenosno ubrzanje We, relativno ubrzanje w, i Coriolis-ovo ubrzanje We tacke A klizaca, za sluca] da je COl = const. i 001 = OIA = 01B = a.

W= ~l; ve = a COl sin (wdt);

v, =aw1cos (tl~t); We = W, = a(~12 sin (w/);

We = a w/cos (COl).

Oag.:

2.203.

2.199. Na kruznoj horizontalnoj platformi, koja se obrce oko vertikalne ose konstantnom ugaonom brzinom co = 0,5 sec -I, kr ece se po obimu koncentricnog kruga, poluprecnika r = 4 m, -tacka relativnom brzinom Vr = 4 m/sec. Smer relativne brzine tacke suprotan je smeru brzine koincidentne tacke na platformi.

Odrediti: I) Apsolutno ubr zanje tacke ; 2) kojom brzinom mora tacks da se krece po platformi da bi apsolutno ubrzanje tacke bilo [ednako nuli.

Odg.: 1)' wei rn/sec" i usmereno ka sredistu platiorme. 2) 1', = 2m/sec.

- . E.

v,

2.201. Pesiti prethodnizadatak za sluca] da.je kanal AB krivoliniski, ako je p poluprecnik krivine ose kanala u tacki C, a cp ugao koji normala na osu kanala u tacki C zaklapa sa poluprecnikom Oc. Poluprecnik OC = r,

Odg.: Vs = v, cos cp+rw, v = v, sin cp;

I]

(2 V,2) .

Ws = wVr-p Sin cp;

wI) = - [rw2 + ( 2cov, _ ;2) cos cp] •

2.202. Odrediti, u Iunkciji vremena, uga~)llo ubrzanje 8 .kultse 01B kratkohodne rendisaljke, ako se krivaja OA, duzine r, obrce konstantnom ugaonom brzinom co. Rastojanje izrnedu krivajine ose 0 i kulisne ose 01 a> r.

Od . _ arco2(r2-a2) sin (wt) g .. 8 - [a2 +r2 + 2(a r cos {wt)]2'

Klizac A kulisnogmenanizma krece se zajedno sa kulisorn, koja se obrce ugaonom brzinom COli ugaonim ubrzanjem 8, oko ose 01 upravne na ravni cneza, Pri tome je Vr , odnosno w, brzina i ubrzanje njegovog kretanja u odnosu prema kulisi.

Odrediti projekcije apsolutnog ubrzanja tacke A klizaca na ose pokretnog koordinatriog sistema SOl1'], vezanog sa kulisom, u zavisnosti od promenljivog rastojanja OIA = s. Osa 01S orijentisana [e u pravcti ose proreza kulise, osa 011'] upravno na nju.

Odg.: Ws = W, - S C012,

156

Klnernatika

10. Sablranje ubrzanla tacke prl prenasnam abrtnam kretanju aka nepakretne ase 157

.. Odrediti:. 1) Brzinu Vr i ubrzanje Wr noza u odnosu prema predmetu kOJ.l se ?braduje; 2) prenosno w. i Coriolis-ovo ubrzanje We noza; 3) dokazati da je apsolutno ubrzanje noza jednako nuli.

Odg.: 1) Vr = 125,7 mrn/sec, Wr = 394,8 mrn/secs;

2) w. = 394,8 mrn/secs, We = 789,5 rum/sees.

2.209. Duz poluprecnika kruzne ploce, koja se obrce oko horizontalne ose 01011 ugaonorn brzinom {U = 21 sec=', krece se u smeru ka obimu tacka M po zakonu: OM = ~~~~ = 4tl [/- u sec, OM - u em]. Poluprecnik ~ OM zaklapa sa osom 0102 ugao od 600. o. Odrediti brojnu vrednost apsolutnog ubrzanja tacke M u trenutku 1- 1 sec. Odg.: WM ~ 35,6 ern/sees,

2.204. Odrediti ugaono ubrzanje kulise OIB kulisnog mehanizma u cetiri polozaja: kad krivaja OA zauzima vertikalne, odnosno horizontalne polozaje. Duzina krivaje OA = 1=40 em. Rastojanje izmedu ose krivaje i kulise a = 30 em. Konstantna ugaona brzina krivaje w = 3 sec -I. (Vidi sliku uz prethodni zadatak).

Odg.: fjl={) i q>=1800:"B=0; tp=900; e = 1,21 see-2;

q> = 270°; B= -1,21 see-2 (obrtanje [e usporeno).

2.205. Odrediti ubrzanje relativnog kretanja klizaca A u prorezu kulise mehanizma iz prethodnog zadatka u cetiri naznacena polozaja krivaje.

Odg.: q>:= 0: Wr = 154,3 ern/sees:

q> = 90° i q> - 270° : Wr = 103,7 em/see2;

q> = 180° : Wr ~ - 1080 em/see2•

2.210. Pravougaona ploca ABCD obrce se oko strane CD konstantnom ugaonom brzinom w = 1(/2 see-1• Duz strane

AB krece se tacka M po zakonu: 5 = a sin (; I) em. Dato je: duzina DA = CB = a em.

Odrediti brujnu vrednost apsolutnog ubrzanja tacke M

o I~_.....JA u trenutku 1= 1 sec.

ii~

Ii· C

" ~

q"<f.

/ . ,

A 0

20

/.

2.206. Odrediti jednacinu kretanja, brzinu i ubrzanje suporta M rendisafjke, koji se dovodi u kretanje pornocu krivajno-kulisnog mebanizma, shematski prikazanog na slid. Kulisa 01B spojena je sa suportom pornocu klizaca B, koji se moze pomeriti u odnosu prema suportu duz vodiee koja je upravna na praveu kretanja suporta. Dato [e: 01B = I, 010 = a, OA = r; r < a. Krivaja OA obrce se konstantnom ugaonom brzinom w. Ugao obrtanjao krivaje OA i rastojanje x suporta M meriti od vertikalne ose na lrojoj leze tacke 0 i 01,

. _ I r sin (wi) .

Odg .. x- V '

a2 + r2 + 2ar cos (wi)

I [a+rcos(w/)] [a eos(w/)+r].

v - r w [a2 + r2 + 2 ar cos (W/)]"'2 '

a(r! - a2) [a + r cos (wi)] - r2 [a cos (wi) + r]2

W "" I rw2 [a2 + r~ + 2 ar cos (wi)]''"

2.207. Odrediti ubrzanje nota rendisaljke.--:- Ciji je .mehaniz~m s~e~atski prikazan na slid uz prethodni zadatak - u cet1r~'polozaJ3: ~ada je ~nvaJ~ O~ u vertikalnim, odnosno horizontalnim polozajima. Dato je: duzina knv~Je OA : r = 10 em; rastojanje izmedu osa krivaje i kulise: 001 = a "" 30 em; duzina kulise 01B: 1=60 em; ugaona brzina krivaje OA: w = 4 see-1 = const.

Odg.: Ako jeq>= 0 i q>=1800; WX ~O;

" "q> = 90 i q> = 270°; w~~= + 276 em/sec2•

• 208. Na tokarskom strugu obraduje se okrugao predmet na precnik d - 80 mm. Radno vreteno obrce se ugaonom brzinom kojoj odgovara n = 30 obr/rnin. Brzina pornocnog kretanja (posmaka) jednaka je 0,2 mrn/sec.

2.211. Kvadratna ploca ABCD, cije su strane 2a em dugacke, obrce se oko strane AB konstantnom ugaonom brzinom w = llV2sec-t• Duz dijagonale AC osciluje tacka M

po zakonu: 5 = a cos (; I) em.

Odrediti brojnu vrednost apsolutnog ubrzanja tacke M u trenucima 1=1 sec, odnosno 1=2see.

Odg.: Wal = an! V5 ern/sees: Wa2 = 0,44 alt2 em/sees.

2.212. Cev savijena u krug, srednjeg poluprecnika r, kruto je spojena sa vratiJom AB tako, da osa vratila lezi u ravni ose cevi. Rastojanje najnize tacke eevi od ose AB jednako je r. Cev je ispunjena tecnoscu, koja se u njoj krece u smeru streliee konstantnom relativnom brzinom Vr• Posmatrano u smeru AB, vratilo se obrce u srneru kazaljke na casovniku. Ugaona brzina w vratila je konstantna .

Odrediti apsolutna ubrzanja cestica tecnosti koje se nalaze u tackama I, 2, 3 i 4. Popreene dimenzije cevi i otpore zanemariti.

158

Kin;rnatika

10. Sab!ranje ubrzanja tac!ke pr! prenosnom obrtnom kretanju. oko nepokretne ()se 159

V 2 V 2 4 V, 4· 2 2. V, 2

Odg.: wl=rw2-7' W2=W4= 4r co +----,;;:+4w V, , wa=3rw2+-r-·

2.217. Reka, sirine 1 km, tece s juga ka severu brzinom v, = 5 krn/h, Odrediti Coriolis-ovo ubrzanje We vodenog delica, ko]i se nalazi na 60° severne geografske sirine.

Odrediti, zatim, na kojoj je obali reke ogledalo vode vise od onog na drugoj, i za koliko, ako je ogledalo vode upravno na pravac vektora koji rezultuje iz vektora ubrzanja sile teze i vektora koji je po intenzitetu i pravcu jednak Coriolis-ovom ubrzanju ali suprotnog smera.

Odg.: Coriolis-ovo ubrzanje Wc = 0,0175 cm/sec2 i usmereno ka zapadu, Ogledalo vode je vise na desnoj (istocnoj) obali za 1,78 ern od onog na levoj.

2.218. Duz koloseka koji je polozen u pravcu meridijana krece se prema severu lokomotiva brzinom v, = 72 krn/h.

Odrediti Coriolis-ovo ubrzanje lokovotive u trenutku kad se nalazi na 45° severne geografske sirine,

Odg.: We =0,205 ern/sec",

2.219. Po koloseku koji je polozen duz paralele na severnoj hemi-

sferi krece se lokomotiva brzinom v, = 20 m/sec sa zapada na istok.

Odrediti Coriolis-ovo ubrzanje Wc lokomotive. Odg.: We = 0,29 ern/sec".

2.220. Reka Neva tece s istoka na zapad duz paralele 60° severne slrine brzinom v, = 4 krn/h,

Odrediti zbir projekcija na tangentu Be, u odgovarajucern meridijanu, komponenata ubrzanja vodenog delica, koje zavise sarno od brzine recnog toka. Poluprecnik Zemlje R = 64,0 - 105 m .

Odg.: WBC= 1,396· IQ-2cm/sec2•

2.221. Reka Neva tece s istoka na zap ad duz paralele 60° severne sirine brzinom v, =4km/h.

Odrediti komponente apsolulnog ubrzanja vodenog deli ca. Poluprecnik

Zemlje R = 64,0 105 m. .

Odg.: We = 1,7cm/sec2; w, =3,86. I 0-5 ern/sec"; Wc = 1,62. 1O-2cm/sec2•

2.222. Odrediti apsolutno ubrzanje kugli Watt-ova centrifugalnog regulatora, koji se obrce oko njegove vertikalne ose. U datom trenutku je. njegova ugaona

brzina w = ; sec=' a ugaono ubrzanje 8 = 1 sec-2• Kugle koje se usled promene opterecen]a rnasine razilaze

irnaju u tom trenutku ugaonu brzinu WI = ; sec- 1 i ugaono ubrzanje 81 = 0,4 sec-2• Duztna stapovavna cijim se krajevima nalaze kugle: 1= 50 ern. Rastojanje sre-

~ dista osovina oko kojih se stapovl obrcu: 2e = 10 em.

• 7- Ugao koji stapovi u datom trenutku zaklapaju sa ver-

tikalorn: a = 45°, Kugle smatrati materijalnim tackama,

Odg.: w=294cm/sec2•

2.213. Cev savijena u krug, srednjeg poluprecnika r, k ruto je spojena sa vratilom A B tako, da je ravan ose cevi upravna na osi 0 vratila. Rastojanje najnize tacke cevi od ose 0 jednako je r. Cev je ispunjena tecnoscu koja se u njoj krece konstantnom relativnom brzinom v,.

Odrediti apsolutna ubrzan ja cestica tecnosti koje se nalaze u tackarna I, 2, 3 i 4 u dva slucaja: 1) kad se vratilo i tecnost u cevi krecu u istom smeru, 2) kad se oni krecu u protivnim smerovima. Ugaona brzina w vratila je konstantna. Poprecne dimenzije cevi i otpore zanemariti.

2 V,2

wa=3rw + -+2oov,; r

2 V,2 •

Odg.: 1) WI = roo - - -2wv" r

V, 2 2 V, 2

2) WI ~= rw2 - - + 2 w v,; Wa = 3 n» + - - 2 oov, .j

r r

Wi! =~ w, = ~ (rw2 + V~2 - 2 oov, r + 4r2w4•

f

,.

. \ I·

__IT"

E±V

---

2.214. Tacka M krece se jednoliko duz izvodnice vertikalnog konusa od ternena ka osnovi relativnom brzinom v,. Osa konusa je ~A. Ugao MOA = (1. U trenutku t = 0 je rastojanje OMo· =G. Konus se obrce oko ose OA konstantnom uganom brzinom 00.

Odrediti apsolutno ubrzanje tacke M.

Odg.: Ubrzanje lezi u ravni upravno] na osi obrtanja, njegova brojna vrednost odredena je dufinom hipotenuze trougla cije su katete: Wen = 002 (a + v, t) sin a i We = = 2oov, sin a.

2.215. U prethodnom zadalku odrediti brojnu vrednost apsolutnog ubrzanja W tacke M u trenutku t= 1- sec, za slucaj da se ona krece duz izvodnice konusa konstantnirn relativnim ubrzanjern w, , koje ima smer od temena ka osnovi konusa. Dato je: a=300; a= 15 cm; w, = 10 em/sees: 00 = 1 sec-I; u trenutku t = 0 je relativna brzina v, jednaka nuli,

Odg.: W= 10 V2 ern/sec",

2.216. U zadatku 2;214 pretpostaviti da se konus obrce oko ose OA jednoliko ubrzano, ugaonim ubrzanjem 8, pa odrediti brojnu vrednost apsolutnog ubrzan]a W tacke M u trenutku t=2sec; ako je: a=300; 0= 18 em; v, = 3 cm/sec; 8 - 0,5 sec=? i ako je u trenutku t = 0 ugaona brzina konusa jednaka nuli.

Odg.: W= 15 cm/sec2•

160

Kinernatika

11. Jednaclne kretanja rayne figure I nJenih tacaka

161

2.223. Odrediti apsolutno ubrzanje kugli Watt-ova centrifugalnog regulatera koji se posle promene opterecenja masine u datom trenutku obrce oko svoje vertikalne ose ugaonom brzinorn vu = :re sec -1, pri tome se kugle pocinju spustati brzinom v, ~ 100 cm/sec i ubrzanjem W,t = 10 ern/sec", Ugao koji stapovi u datom trenutku zaklapaju sa vertikalom a = 300• Duzina stapova na cijim se krajevima nalaze kugle 1= 50 cm. Rastojanje sredista osovina oko kojih se stapovi obrcu zanemariti. Kugle smatrati materijalnim tackam~. (Vidi sliku uz predhodni zadatak).

Odg.: W = 671 ern/sees.

2.224. Girnnasticki vazdusni trapez ABCD osci-

luje oko horizontalne ose 0201 po zakonu cP = . ~o.=CPo sin (wf).Gimnas!icar, koji na njemu vezba, obrce =. se pri tome oko precke AB konstantnom ugaonom

~ brzinom w. Duzine: BC = AD = I.

Odrediti apsolutno ubrzanje tacke M na pe-r-

dzetu cipele girnnasticara u trenutku I ~ ~ [sec], ako w

se ona u tom trenutku nalazi na rastojanju a od precke AB. U trenutku t = 0 gimnasticar je u vers glavom gore, a trapez ABCD u vertikalnom najnizern

2.227. Krivaja OA, koja se obrce konstantnom ugaonom brzinom Wo oko ose. 0 nepo~retnog. zupeanika, poluprecnika R, dovodi u kr etanje drugi zupcanik, poluprecnika r, koji se kotrlja po unutrasnjern

__ -Jt obimu nepokretnog zupcanika,

Odrediti jednacine kretanja pokretnog zupcanika, Za pol usvojiti njegovo srediste A. U trenutku t = 0 je CPo = o. .

Odg.: xo=(R-r) cos (wot); Yo=(R-r)sin(wot);

cP = - ( ; - 1) wot, gde je sa cp oznacen ugao obrtanja pokretnog zupcanika: znak minus ukazuje da se zupcanik obrce u protivnom smeru od krivaje.

l4 Mkalnom polozaju polozaju.

2.228. Odrediti [ednacine kretanja spojne poluge AB parne masine, ako se krivaja OA obrce konstantnorn

~E~~I~::::[] ugaonom brzinom woo Za pol spojne

)( poluge usvojiti tacku A na osi. kr.i-

vajinog rukavca. Duzina krivaje OA = r, duzina spojne poluge AB = I, U trenutku I t = 0 nalazi se tacka A na osi Ox (a = 0).

.; x=rcos(wot), y=rsin(wo/), cp~ -arcsin[--Tsin(Wot)}.

Odg.: WM ~ w2 [CPoz (1- a) - a (2cpo + I)] i usmereno vertikalno navise ako je izraz u srednjoj zagradi pozitivan.

IV. KOMPLANO KRETANJE KRUTOG TEL.A

It. Jednai!ine kretanja rayne figure i njenih tacaka

2.225. Krivaja OC obrcuci se oko ose 0 konstantnom ugaonom brzinom Wo dovodi u kretanje lenjir AB elipsografa.

Odrediti jednacme ravanskog kretanja lenjira elipsografa, ako je OC = BC = A C ~ r. Za pol usvojiti tacku B.

'*':::........----'-'--'--~D--x Odg.: Xo = 2r cos (wot), Yo = 0, cP = wot.

f 2.226. Krivaja OA, koja se obrce jednako ubrzano

r ugaonim ubrzanjern Eo oko ose 0 nepokretnog zupcanika,

poluprecnika R, dovodi u kretanje drugi zupcanik, poluN precnika r, koji se kotrlja po nepokretnorn zupcaniku.

. Odr.~~iti Jednacine kr~vtanja P?kretnog zu~c.allika: Za

- -x pol usvojiti njegovo srediste A I pretpostaviti d.a Je u trenutku 1=0 ugaona brzina krivajeco, = 0 a pocetni ugao obrtanja cpo = O.

Odg.: x = (R + r) cos ( E~2 ), y = (R + r) sin ( E~2), CP1 == ( ; + 1 ) E~2 , gde je sa CP1 oznacen ugao obrtanja pokretnog zupcanika.

v

~ 2.229. Krivaja OP2' koja cini n=270 obr/rnin,

dovodi u kretanje (kotrljanje bez klizenja) zupcanik II, poluprecnika r2 = 12 cm, koji je unutrasnje zahvacen sa nepokretnim zupcanikorn I, poluprecnika r1 = 20 cm.

Odrediti jednacine kretanja tacke M obima

---x zupcanika Il u odnosu prema uzajamno upravnirn osa rna 01X i 01Y' koje prolaze kroz srediste 01 nepokretnog zupcanika. U trenutku t = 0, kad je q.> = 0, tacka M nalazi se na osi 01Y; to je tacka u kojoj se u tom trenutku dodiruju zupcanici I i Il.

Odg.: XM = 8 sin (9 7tt) - 12 sin (6 :ret); YM = 8 cos (9 7tt) + 12 cos (6 7tt).

2.230. Krivaja OP2' koja cini n = 240 obr/rnin, dovodi u kretanje (kotrljanje bez klizenja) zupcanik II, poluprecnika r2 = 16 ern, koji je spoljasnje zahvacen sa nepokretnim zupcanikorn I, poluprecnika r1=12 cm.

Odrediti jednacine kretanja tacke M obi rna zupcanika Il u odnosu prema uzajamno upravnim osama 0IX i OlY, koje prolaze kroz srediste 01 nepokretnog zupcanika.' U trenutku t = 0, kada je cP = 0, tacka M nalazi se na osi 0IY; to je tacka u kojoj se u tom trenutku dodiruju zupcanici I i Il.

Odg.: XM = 28 sin (8 rei) - 16 sin (14 7t/); YM = 28 cos (87t I) - 16 cos (14 ret).

II

Zbirka zadataka iz teortske rnehanike

11

162

Klnematika

12. Brzine tacaka krutog tela pr] komplanom kretanju, Momentani pol

163

V

, ,

;..,,' '------"C"" - - - .... ,

~C- D r ,

56 em 1I2cm

r

2.231. Na slici je shematski .prikazan Peaueellie - JIHnKHH-ov inverzor. To je zglobni mehanizam, koji se sasto]i od romba A ABCD, cije su strane duzine a, a cija se temena C i D, pomocu stapova OCi OD, duzine I, mogu kretati po obimu istog kruga, a terne B, pornocu stapa OIB, duzine r = 001, po obimu drugog lrruga.

Odrediti putanju temena A.

Odg.: Prava, upravna na pravoj 001, na rastojanju x = IZ ;,a2 od tacke O.

· · •

~~. __ ...cA"--,,---,,,-.L....L Cl_ --J(

r

2.232. Homogeni prizrnaticni stap A B, duzine 2/, pada bez pocetne brzine pod dejstvom sile teze i obrce se istovremeno oko horizontalne tezisne ose stapa, upravne na njegovoj poduzrioj osi, ugaonom brzmorn w=eonst.

Odrediti jednacine kretanja tacke B stapa, ako je u trenutku t = ° stap u horiz ontalnorn polozaju, a tacka B, kraj stapa, desno. Ubrzanje sile teze jednako je g. Pocetni poloza] tezista stapa usvojiti za koordinatni pocetak, osu Ox usmeriti horizontalno udesno, osu Oy vertikalno nanize,

gt2

Odg.: XB = leos (wt), YB =T+/sin (wt).

a Odg.: X= 4'

2.233. Konhoidograf sastoji se od lenjira AB, koji je u tacki A zglobno vezan za klizac, Klizac moze da se pomera duz pravoliniskog proreza DE. a lenjir prolazi kroz eev koja se moze obrtati oko nepokretne ose N, upravne na ravni crteza. Rastojanje ose N od ose Ox jednako je a.

Posta viti jednacine krivih linija koje opisuju tacke Ml i Ma lenjira AB, ako je rastojanje

AMl = a, a AM2 = ~ . Koordinatne ose date su na slici.

Odg.: 1) x2y2=(a_y)2(a2_y2). 2) 4x2y2=(a-y)2(a2-4y2).

, , ,

I

- =-<

0,1

I

2.235. Pravougaona astalska preklopna tabla moze se obrtati oko nepokretnog cepa O. lz sklopJjenog poloza]a ABCD ona se obrtanjem oko ose cepa 0 dove de u polozaj A1B1CID1, pri tome je ABI = BCI• Kad se tabla u tom polozaju rasklopi dobije se kvadrat B1EFC1•

Odrediti polozaj ose cepa u odnosu prema stranama AB i AD, ako su duzine strana: AB = =56 em, AD= 112 em.

Odg.: ;(= 14 em, y=42 em.

2.236. Pravougaona astalska preklopna tabla, cije su strane AB =a, BC = b, moze se obrtati oko nepokretnog cepa O. Iz sklopljenog polozaja ABCD ona se obrtanjem oko ose cepa 0 dovede u polozaj AIBIC1D1, i kada se tamo rasklopi dobije se pravougaonik BlC]EF, sa stranama BlCI = b i ClF = 2 a, koji je simetricno polozen prema pravougaoniku ABCD.

Odrediti polozaj ose cepa 0 u odnosu prema stranarna AB i AD.

2.237. Odrediti koordinate mornentanog pola C del ova I i II luka sa tri zgloba, ako se oslonae A usled deformacije beskrajno malo pomerio: 1) u horizontalnom, i 2) u vertikalnom praveu. Dimenzije luka i ose koordinatnog sistema date

su na slici, I •

Odg.: 1) XCI=O, YCl=O; xCII=2a, YCII=2b; 2) XCI = 0, YCI = 0; YCII = 0, YCII = 0.

2.238. Na slici je prikazan

most koji se sastoji od cetiri dela, spojenih po mocu zglobova K, L i M. Lezista AiD su nepokretna, a lezista B i C su pokretna.

Odrediti poloza] momenlanih polova svih delova mosta, ako se

p-----lt leziste D usled deformacije pomeri beskrajno malo u horizontalnom pravcu,

Dimenzije konslrukeije i ose koordinatnog sistema date su na slici.

Odg.: xCl=YCl=O; xCII=2a, YCII=2b;

XCIII=4a; YCIII=O; xClv=6a, YClv=2b.

] 2. Brzine tacaka krutog tela pri komplanom kretanju.

Momentani pol

2.234. Slap AB, duzine 1 m, krece se tako, da mu se krajevi A i B stalno oslanjaju na dve uzajamno upravne prave Ox i Oy.

Odrediti koordinale x i Y momentanog pola u Irenutkukad je ugao OAB =' 60°.

Odg.: x = 0,866 m, Y = 0,5 m.

y I

I.~ .

A~'

: 60 ~

o~- ---- -- - .-------JC

8

11*

164

Kinematlka

12. Brzine tacaka krutog tela prl komplanom kretanju. Momentani pol

165

2.239. Prava AB krece se u ravni crteza. U nekom trenutku zaklapa vektor brzine tacke A sa pravom AB ugao od 30°, a vektor brzine tacke B ima u tom trenutku smer AB.

, ~. Odrediti intenzitet brzine tacke B, ako je inten-

.B zitet brzine tacke A jednak 180 em/sec.

2.244. Izmedu dveju paralelnih leta va, koje se krecu u istom srneru konstantnim brzinama v, ~ 6 m/see, odnosno V2 = 2 m/see, zahvacena je kruzna . ploca poluprecnika a = 0,5 m. Ploca se po letvama kotrja bez klizenja.

Odrediti ugaonu brzinu ploce i brzinu njenog sredista O.

Odg.: OJ = 4 sec="; Vo = 4 m/see.

2.245. Kruzna ploca I, poluprecnika I, kotrlja se bez klizenja po unutrasnjosti obima nepokretnog eilindra 11, poluprecnika R = 2r, u smeru koji je na slici dat strelieom. Osa OJ ploce 1 ucini jedan puni obrtaj za 1/2 sec. U trenutku t = 0 nalazi se tacka 01 na pravoj OA.

Odrediti putanju proizvoijne tacke M obima ploce 1, i projekeiju na pravae poluprecnika 001 brzine Vr one tacke N obima ploce I koja se u trenutku t naiazi na pravoj OA.

Odg.: Precnik ploce II kojiprolazi kroz tacku M. Vr = - 4T7t sio (87tt).

1.246. Brzine sredista zadnjih tockova datog automobiJa - koji prolazi kroz krivinu na horizontalnoj deoniei puta - jednake su VI = 180 em/sec; odnosno V2 = 240 em/sec. Pastojanje izmedu tockova 1= 2,00 m.

Odrediti poluprecnik krivine putanje tacke koja se nalazi na osi vratila zadnjih tockova na sredini rastojanja izmedu tockova,

OJg.: p=7 m.

Odg.: VB = 156 em/sec.

B

Odg.: vc = 2,83

,

I ---'7Dcm

2.240. Prava AB krece se u ravni crteza tako, da se njen kraj A pomera duz obi rna polukruga DAC. a sarna prava prolazi stalno kroz nepokretnu tacku C, koja lezi na precniku CD.

Odrediti brzinu vc tacke prave koja se poklapa sa tackorn C u trenutku kada se tacka A nalazi vertikalno ispod sredista O. Brzina tacke A u tom trenutku jednaka [e 4 mlse«.

m/sec~

2.241. Kalern, poluprecnika R, oko cijeg je srednjeg cilindricnog koaksijalnog dela, poluprecnika r, obavijen konac, kotrlja se bez klizenja po horizontalnoj ravni HH kada se kraj B konea pomera horizontalnom brzinom u.

Odrediti brzinu V kojom se pomera osa kalema.

R Odg.:v=uR-· -r

2.242. Lancana transmisija na bieiklu sastoji se od lanea koji zahvata zupcanik A, koji ima 26 zubaea, i zupcanika B, koji ima 9 zubaca. Zupcanik B kruto je vezan sa zadnjim tockom C, precnika 70 em.

Odrediti brzinu bieikla kad tocak Acini 1 obrtaj u sekundu, kotrljajuci se bez klizenja po pravoliniskom putu.

Odg.: 22,87 krn/h.

2.247. Krivaja OA, koja se obrce ugaonom brzinom OJ = 2,5 sec-I oko ose 0 nepokretnog zupcanika, poluprecnika r2 = 15 em, dovodi u kretanje drugi zupcanik, poluprecnika r, = 5 em, koji je sa nepokretnim zupcanikorn spoljnje zahvacen, a moze da se obrce oko ose rukavca A na kraju krivaje. Odrediti brzinu tacaka A, B, C, DiE pokretnog zupcanika ako je CE _L BD.

Odg.: VA =50 em/sec; VB=O; vc=vE=70,7em/see; vD=100em/see.

,." 2.243. Po pravoliniskom putu kotrlja se bez klizenja

tocak poluprecnika R = 0,5 m. Brzina njegovog sredista je

o konstantna i [ednaka Vo = 10 m/see.

"". N,

Odrediti: 1) Ugaon u brzin u tocka, 2) brzine tocka

M" M2, Ma i M, koje se nalaze na krajevima vertikalnog, . odnosno horizontalnog precnika.

Odg.: 1) OJ = 20 sec=' 2) V1- 0, V2 = 14,14 m/sec:

Va = 20 m/see, v, = 14,14 m/see.

2.248. Kruzna ploca, poluprecnika r2 = =9 em, kotrlja se bez kliz enja po unutrasnjosti nepokretne kruzne ploce polu precnika r, = 18 em. S pokretnom plocorn zglobno je spojen stap AB, koji se moze kretati u speeijalnoj vodici,

Odrediti brzinu stapa AB u trenutku kad je ugao BOP2 = 'P = 45°, ako krivaja 0102 cini n = 180 obr/rnin.

Odg.: VB =240,0 em/sec.

166

Klnematlka

12. Brzine tacaka krutog tela pri komplanom kretan]u. Mornentant pol

167

2.249. Lenjir AB elipsografa, duzine I, krece se krajem A duz ose Ox, a krajern B duz ose Oy. Kretan]e tacke A dato je jednacinorn x = a sin (w f), gde je a < t.

Odrediti brzinu v tacke C, kad je pozna to da je AC=m, CB=n a w=const.

tu» V 2 2 m~t2

Odg.: v=[cos(wt). n -m +/2-a2sin"(wf)

o 2.253. Krivaja OB, koja se moze obrtati

oko ose 0, dovodi u kretanje stap AD, cije se tacke A, odnosno C rnogu kretati duz datih vodica; tacka A duz horizontalne ose Ox, tacka C duz vertikalne ose O». Pri tome se stap AD obrce oko ose krivajinog rukavea B. Duzine: AB = =- OB = BC = CD = 12 em. Ugaona brzina krivaje w = 2 see-1 ~ const,

Odrediti: I) Jednacinu putanje tacke D stapa, 2) brzinu tacke D u trenutku kad je q> = 45°_

Odg.: 1) (;2r + (:6f= 1; 2) v = 53,7 em/sec.

2.250. U klipnom mehanizrnu je duzina krivaje OA=r= 10 em, a spojne poluge AB=I = 20 em. Krivaja se obrce jednoliko ugaonom brzinom kojoj odgovaraju dva obrtaja u sekundu,

B mehanizma u trenutku kad je ugao

r

I A -- z

l ~t1 ---:8

~~----l(

Odrediti brzinu ukrsne glave BOA =30°.

Odg.: 4rr (5 + V5) em/sec = 91 em/sec.

11.

,--r'-,,,,

1- ~ <~._~:-_:_ __ tof_" __ , __ ~

su. ,I

• , t,' "

'-_ ~ ..

IV

o

.

l'

.

to

,

2.254. Homogeni prizmaticni stap AB, duzine 2t = 66 em, pada u vertikalnoj ravni poddejstvom sile teze (g = 980 ern/sees) obrcuci se konstantnorn ugaonom brzinom Q1 = 2,75 see-1 oko teZi.sne ose C upravne na ravni u kojoj se on krece komplano, U trenutku t= 0 brzina tezista C stapa jednaka je nuli, a stap je u vertikalnorn polozaju, tacka B iznad tacke A.

Odrediti brzinu tacke A, odnosno tacke B u trenutku kad se stap obrnuo za ugao q> = rr/4 radiana.

P rim e d b a: Tezlste C ~tapa krece se vertikalno nantze ubrzanjem g = 980 em/sees.

A

Odg : VA = 225 em/sec, VB = 351 em/sec.

2.255. Na slici je prikazan zglobni cetvorougaonik OAB01 sa nepokretnim staporn 001, Du-

1

zine stapova: OA=0IB=2' AB. Stap OA o brce

se ugaonom brzinom U) = 3 sec>'.

Odrediti ugaonu brzinu stapa A B i ugaonu brzinu stapa 01B u trenutku kad je ugao q> == 900 i kad osa stapa OlB pada u prod uzenje ose stapa 001'

jJ.

Odg.: 6 1 v = 377 em/sec,
I) w = - 5" rr sec ,
II) w=O, v == 754 em/sec,
6 . I V = 377 em/sec,
w = 5" rr sec- ,
IV) co =0, V = 754 em/sec.
Znak minus ukazuje da se spojna poluga obrce u protivnom smeru
od krivaje. 2.251. U nekom klipnom mehanizmu je duzina krivaje OA ~ == 40 em, a spojne poluge AB = 2 m. Kriva]a se obrce jednoliko ugaon~m brzinom kojoj odgovara 180 obr/rnin . Odrediti ugaonu brzinu co spojne poluge i brzinu njene srednje tacke M u cetiri polozaja krivaje, odredene uglom BOA = 0; rr/2; 1t; 3rr/2.

Odg.: WAB = 3 sec+"; U'O,B = 5,2 sec-I.

2.252. Odrediti brzinu ukrsne glave B ekscentricnog klipnog mehanizrna u trenueima kad krivaja OA zauzirna cetiri. polozaja: dva horizontalna, odnosno dva vertikalna. Ugaona

8 brzina krivaje co = 1 5 sec-1, Duzine: OA = r =

i7. fl '0

:___,_j_,_._. __ ._~ __ ==40cm, AB=I=200cm, OC=h=2 em,

c lWP-dW)l Odg.: VI = va = 6,03 em/sec; V2 = V4 = 60 em/sec.

2.256. Stapovi 01A i 02R; spojeni potnoc~ zglobova A i B sa staporn AB, mogu se obrtati oko nepokretnih osa 0" odnosno O2, ostajuci u jednoj ravni (tzv. zglcbni cetvorougaonik).St~p OIA, duzine a, obrce se oko ose 01 ugaonom

M M 0, brzinom ru,

Odrediti: 1) Konstruktivnirn putem onu t~cku M stapa AB ciji .vektor brzine pada u pravae stapa AB, 2) brzinu v te tacke u trenutku kad je ugao OIAB = ct.

Odg.: v = aw sin a.

A

168

Ktnernattka

12, Brzlne tacaka krutog tela prj komplanom kretanju, Momentani pol

169

Odg.: Momentani pol diska C poklapa se s tackorn u kojoj se seku prave povucene kroz sredista 01 i O2 na osama vratila I i II, upravno na ose rebara a" i b'. Kretanje diska C svodi se na kretanje pravog ugla a'Ob ciji kraei a'O, odnosno b'O stalno prolaze kroz nepokretna sredista 01 i O2 (0 je srediste diska C).

2.257. Stap OlA zglobnog cetvorougaonika obrce se oko ose 0, ugaonom brzinorn WI'

-,,£ Izraziti ugaonu brzinu W2 stapa 028 u funk-

ciji ugaone brzine WI i najkracih rastojanja OlD i 02E. duzina normala spustenih iz tacaka 011 odnosno O2 na osu stapa AB.

Odg.:

2.261. Kliz aci B i E dvojnog klipnog mehanizma spojeni su pornocu stapa BE. Vodeca krivaja OA i vodena krivaja OD mogu se obrtati oko zajednicke ose O. upravne na ravni crteza. Duzine: OA = 10 em, OD = 12 em,

AB= 26 em, EB= 12 em, DE= 12V'3 em. Vodeca krivaja OA obrce se kon-

stantnom brzinom W = 12 sec-I.

Odrediti momentanu ugaonu brzinu vodene krivaje OD, kao i spojne poluge DE u trenutku kad je osa vodece krivaje OA upravna na osi vodice duz koje se pome- 8 raju klizaci A i E,

J

10V-

Odg.: WaD = 10 V'3 sec-t; WDE - '3 3 sec-I.

2.259. U rnasini-koja se primenjuje za sortiranje rude obrce se kriv~ja OIA ravnomerno oko ose 01 ugaonom b.rzinom k~joj o.dgovara n = 6.0 obr/ml!1' Pornocu spojne poluge AB ona: dovodi u kretanje krivaju o".B koja se moze obrtati oko ose O2, Duzine: O,A = 02B = AB = 10 em;

0102=4 em. "

Odrediti brzinu tacke B u tri polozaja mehanizrna: 1) Kad se tacka A naJazi levo od tacke 01 a na produz enju prave 0102; 2) kad je osa spojn~ poluge A~ paralelna sa praveem 0102; 3) kad se taeka B nalazi desno od tacke O2 a na produzenju prave 0102,

Oag.: 1) vl=44,9 em/sec; v2=62,8 em/sec, va=88 em/sec,

2.262. Na slozenoj koturaci, koja se sastoji od dye viljuske sa po dva kotura, vise tereti Ml i M2•

Odrediti brzinu najnizih tacaka koturova I i II pokretne viljuske, ugaonu brzinu koturova, kao i brzinu V2 tereta ~2' ako se teret M, spusta brzinom VI = 12 em/sec. Poluprecnik koturova: (I = 6 em, (11=9 em',

Odg.: VI= 4,24 em/sec; v u= 9,49 em/sec;

(01 = 0,5 sec-I; tlJlI = 1 sec-I; V2 = 3 cOl/see.

A~'-- <,

, ,

, , , ,

, I \,

, "

~ .. 0. 0,: :

\ ~ I I

, ... , ,

...... --~.,.,~- ... '"

2.260. Za prenosenje obrtanja sa jednog vratila na drugo ~aral~l~o vratilo, cija poduzna osa malo otstupa od poduzne ose pryog, prtmenJ?J~ se Oldham-ova spojniea, pnkazana na slici. SA vratilom I, odnosno II kruto su spojeni diskovi A, odnosno B, na kojima su u praveu njihovih precnika izlebljeni zlebovi a - a, odnosno b - b. Izrnedu diskova A i B postavljen jedisk C na cijim se stranama nalaze rebra a', odnosno b', koja tacno odgovara ju zlebovima a -a, odnosno b - b, tako da popostavljeni u odgovarajuci zleb mogu ,duz njega slobodno da klize.Oba rebra na disku C uzajamno su upravni.

Dokazati da su ugaone brzine vratila jednake i odrediti momentani pol diska C.

II:,@=,b,l."a

, I ,I' -

I, 'I

,

b

+

11

-

-

2.263. Duz ina krivaje OA neke parne rnasine ciji cilinder osciluje oko nepokretne ose 0, jednaka je 12 em. Rastojanje izmedu ose 0 vratila i ose 0, rukavaca cilindra 001

= 60 em. Duzina spojne poluge AB = 60 em.

Odrediti: 1) Brzinu klipa u cetiri na .slici obelezena polozaja krivaje, ako se ona obrce konstantnorn ugaonom brzinom 0:0 = 5 sec-I; 2) brzinu klipa i ugaonu brzinu eilindera u trenutku kad osa krivaje zaklapa sa osom spojne poluge ug ao od 900•

Odg.: 1) VI = 15 em/sec; VIIJ= 10 em/sec; VII == VIV= 58,9 em/sec.

2) V = 60 em/sec; W = O.

170

Kinematlka

12. Brzlne tacaka krutog tela pri komplanom kretan]u. Mornentanl pol

171

2.264. Za sredinu C spojne poluge AB datog klipnog mehanizma zglobno je vezan kraj C stapa CD. Drugi kraj D stapa DC vezan je zglobno sa stapom DE, koji se rnoze obrtati oko ose E. Duzina krivaje OA = 25 em, duzina stapa DE;' 100 em. Ugaona brzina krivaje OA jednaka je w"" 8 sec=".

Odrediti ugaonu brzinu stapa DE u datom polozaju rnehanizrna, kad tacke 0, Ai B leze na horizontalnoj, a tacke B i E na vertikalnoj pravoj, pri .. cernu je ugao CDE ~ 90° a ugao

BED = 30°. .

Odg.: WOE = 0,5 sec+'.

Odg.: v F = 39.94 em/sec.

2.268. Na vratilo 0 narnesten je zupcanik K, precnika 20 em, i krivaja OA, duzine 20 em, koji rnedu sobom nisu spojeni, Sa spojnom polugom AB kruto je spojen zupcanik L, precnika 20 em. Duzina spojne po luge AB= 1 m. Zupcanik K obrce se jednoliko, ugaonom brzinom co, kojuj odgovara n = 60 obr/min, i zahvatajuci zupeanik' L dovodi u kretanje spojnu polugu AB i OA. Ceo mehanizam nalazi se u vertikalnoj ravni.

Odrediti ugaonu brzinu wt cetiri njena poloza ja: dva horizontalna, i dva vertikalna.

Da blsmo odredili ugaonu brzlnu krlvaje treba odredili brzlnu tacke A u cetirl naznacena poloza]a.

2.265. Odrediti brzinu stapa DE mehanizma za razvodenje pare u cetrri poioza]a krivaje OA: dva vertikalna i dva horizontalna. Duzine: OA = 40 em, A C = CB = 20V 37 em. Ugaona brzina krivaje W = eonst. = 20 see-t.

Odg.: Za a =.0: Vj = 400 em/sec.

Za a=90o: V2= O.

Za Cl = 180°: Vs = - 400 em/sec. Za a = 270°: \I, = O.

_ 10 -1-

I. WI - n 7t sec ,

III 10 -1- • WI = "'9 7t sec ,

Ode.:

8

•

2.269. U jednorn Watt-ovom planetnom mehanizmu rnoze krivaja OA slobodno da se obrce oko ose 0 vratila sa kojim je kruto spojen zupcanik, poluprecnika R = = 25 em. Drugi zupcanik, poluprecnika (= 10 em, sa kojim je kruto spojena spojna poluga AB = = 150 em, moze da se obrce oko ose krivajinog rukavca A. Prvi zupcanik obrce se oko ose 0, i zahvatajucl drugi zupcanik, dovodi u kretanje spojnu

polugu AB i krivaju ~A. .

. Odrediti ugaonu brzinu krivaje OA u trenucirna kad zauzima dva vertikalna, odnosno dva horizentalna polozaja, ako se prvi zupcanik obrce konstantnom ugaonom brzinom Wo= 10 see-t.

Odg.: Wt = 17,8 sec="; W2 = (e4 = 16,7 sec+"; Wa = 15,6 sec-I ..

2.266. Za prenosenje kretanja parne masine na kompresor primenjuje se mehanizam koji je shernatski prikazan na slici. Ugao CDE = 90°. Duzine: OA = 10 em, BD = = 24,4 em, AB = 40, DE = 20 em.

Odrediti brzinu tacke P u trenutku kada je ugao <p = 300, ugao DEP = 90° a ugao EDP = 30°. Tacke B, D i F leze u tom trenutku na istoj vertikalnoj pravoj. Ugaona brzina W krivaje OA jednaka je 4 sec-to

A

2.267. Na slici je shematski prikazan mehanizam jedne drobilice. Krivaja OE, koja se rnoze ----1 obrtati oko ose 0, dovodi preko spojne poluge EC, poluga DC i CB u kretanje obraz AB, koji se rnoze obrtati oko ose O. Duzina krivaje OE = 10 em, njenoj ugao.noj brzini odgbvara

60cm n = 100 obr/rnin. Duzina poluga: DC= CB=40 em.

Duzina ohraza: AB~60em.

Odrediti ugaonu brzinu obraza BA u trenutku kad se mehanizam nalazi u konfiguraciji datoj na slici.

Odg.: W= 1,852 sec-t,

2.270. U mehanizrnu prikazanom na slici dovodi krmilo OIA, koje se moze obrtati oko ose 0, preko spojne poluge AB u kretanje krivaju OB,. koja se- rnoze slobodno obrtati oko ose vratila O. Na to vratilo postavljen je tocak I. Sa spojnom polugom AB kruto je spojen tocak II, koji je zahvacen s tockorn I.

Odrediti ugaonu brzinu krivaje OB i tocka 1 u trenutku kada je a = 60°, ~ = 90°, ako je (t = r-

=r2=30 ~3em, 0tA=75em,AB=150em, a uga-

ona brzina krmila Wo = 6 see~l.

Odg.: wOB=3,75see--t; WI =6see-t.

172

Klnematika

J 3. Nepokretni I pokretni centroidl

173

2.271. Na slici je prikazan planetni mehanizarn u kojem krivaja alA dovodi u kretanje spojnu polugu AS, krmilo OB i zupcanik I, poluprecnika r1 = 25 em. Sa spo]nom polugom kruto je spojen zupcanik II, poluprecnika r2 = 10 em, koji je zahvacen sa zupcanikorn l,

Odrediti ugaonu brzinu WI krivaje OtA i ugaonu brzinu Wo tocka I u trenutku kad je ,. = 450, ~ = 900, ako

je 0IA.,; 30 V2em, AB = 150 em, a ugaona brziria krmila 08=8 sec-I.

Odg.: WI = 5,12 sec+"; Wo = 4 sec-I.

y ,

I A ...__ ...

n:~~

----x

cija se krivaja OA obrce jednoliko ugaonorn brzinom w. Pretpostaviti da je duzina r krivaje mala u odnosu prerna duzini I spojne poluge. Polozaj tacke M odreden je rastojanjem od ose osovinice ukrsne glave BM - z.

Prlmedba. U tacnorn obrascu [avlja se izrazVI-(-T-Slnq>)" gde [e sa q>=(J)t oznacen ugao BOA; taj koren razvlt! u nlz I zadrzatt prva dva clans.

Odg.: v x = -w[rsinq>+(1-2:~r2Sin2({ll

w", ~ - (lJ2 [r COS q> + (l- ~) r2 cos 2 q> J Wy = _ ~z w2 sin q>.

rz

Vy = I W cos q>;

2.272. Na slici je prikazan mehanizam u kojem se kriU va]a OA moze obrtati oko ose O. Time ona dovodi u kretanje zupcanik 1/ i s njime zglobno spojenu spojnu polugu BC = = 20V26 em. Pri tome se zupcanik 1/, poluprecnika r2 = 20 em, kotrlja bez klizenja po nepokretnom zupcaniku 1" poluprecnika r1 = 10 em

Odrediti ugaonu brzinu spojne poluge Be i brzinu tacaka B .i C u trenutku kad poluprecnik AB zaklapa sa poduznorn osom krivaje OA ugao od 900• Krivaja OA obrce se oko ose O· ugaonom brzinom (00 = 0,5 see-'.

Odg : WBC = 0,15 sec!; VB = 21,2 em/sec: Vc = 18 em/sec.

13. Nepokretni i pokretni centroidi

"

, 2.275. Odrediti putanje momentanih polova

A '~'""-.' (centroide) za kretanje stapa ciji se krajevi osla-

, njaju na dye uzajamno upravne prave.

: 60 ....... '" Odg.: Pokretna putanja momentanih polova

or::-:-------- "------JI - krug poluprecnika 0,5m, sa sredistern u sre-

e dini stapa A8; nepokretna putanja momentanih

polova - krug poluprecnika 1 m sa sredistern u tacki O.

2.276. Kretanje rayne figure u njenoj ravni odredeno je sledecirn pocacima: Tacka 01 figure krece se brzinom 10 em/sec paralelno osi Ox u njenorn pozilivnom smeru, a na rastojanju 30 cm od nje. Figura se obrce oko tacke 01 u smeru kazaljke casovnlka ugaonom brzinom W = 1/3 [sec='].

Odrediti: 1) Jednacinu nepokretne i pokretne putanje momentanih polova tog kornplanog kretanja figure; 2) jednacinu krive linije koju na tqj iiguri opisuje nepokretna tacka N, cije su koordinate: x = 0, y = 30 cm.

Odg.: 1) Nepokretna putanja momentanihpolova: prava: Yc = O. Pokretna putan]a momentanih polova: krug sa sredistern u tacki 01: s~ + I]~ = 900; 2) Relativna putanja tacke N - Arhimedova spirala: p = 30,'Y.

;1 2.273. Na jednoj parnoj rnasini sa

,"~T- A ~ cilinderom koji osciluje oko nepokretne ose

-L- _ I. __ . '-', 01 je duzina krivaje OA=r, a rastojanje

11t,· if '--' 00, = a. Krivaia OA obrce se konstantnorn

\ z ~ .I. .

"- ;.' ugaonom brzinom wo'

IV Odrediti:l) Ugaonu brainu w! sp ojne

poluge AB u zavisnosti od ugla O,GA = q>; 2) najvece i najmanje vrednosti CUI; 3) vrednosti ugla 'P za koji je w, =0; 4) ugaono ubrzanje 6) spojne poluge AB u zavisuosti od ugla q>; 5) uslove kada ce se spojna poluga obrtati ravnomerno.

Odg.: 1)

wor (cos q> - r)

u; - •

1 - a2 + r2 - 2ar cos q> ,

2.277. Odrediti pokretnu nepokretnu putanju momentanih polova (centroide) kotura A i B slozene koturace. Pretpostaviti da se viljuska C krece translatorno. Poluprecnici odgovarajucih kotu rova jednaki su r A i rB'

Odg.: Pokretne putanje momentanih polova: kotura Akrug poluprecnika r A; kotura B - krug polupr ecnika te / 3. Nepokretne putanje momentanih polova: vertikalne tangente pokretnih putanja momentanih polova sa njihove desne strane.

2) (Onr k d' 0 W1max = -- a a Je q> ~ ;

a - r

wor k .

W,mon = --._ ada Je q>=n; a+r

r

3) ((:1 = 0 za q> = arc cos a;

4) e __ .wo~or(r2-a2)sincp. 1 - (a2 + r~ _ Zar cos q»2 '

5) kada je a = r.

2.274. Izvesti priblizne obrasce za projekcije brzine i ubrzanja na koordinatne ose proizvoljne tacke M spojne poluge AS klipnog rnehanizrna,

174

Klnernatlka

13. Nepokretnl i pokretni centroidi

175

2.278. Odredili, geometriski, nepokretnu i pokretnu putanju momentanih polova spojne poluge AB mehanizma datog na xlici, kada je duzina krivaje OA jednaka duzini spojne poJuge AB: OA ~AB=r~

Odg: Nepokretna putanja momentanih polova - krug poluprecnika 2r sa sredistern u tacki O. Pokretna putanja momentanih polova - krug poluprecnika r sa sredistern u tacki A.

2.279. Gratickim putem odrediti pokretnu i nepokretnu putanju mornentanih polova za kretanje spojne poluge klipnog mehanizma, ako je njena duzina l dva puta veca od duzine krivaje r(l=2r).

2.280. Stap AB krece se tako da jedna od njegovih tacaka A opisuje krug poluprecnika r sa sredistern u tacki 0, a sarna osa stapa prolazi staIno kroz datu tacku N,' koja Iezi na istom krugu.

Odrediti putanju momentanlh polova.

B Odg: Nepokretna putanja momentanih polova

- krug poluprecnika r sa sredistern u tacki O. Pokretna putanja momentanih polova - krug poluprecnika 2r sa sredistern u tacki A.

2.284. Po unutrasnjoj strani nepokretnog kruga, poluprecnika 20 em, kotrlja se bez klizenja drugi krug, dva puta manjeg

poluprecnika, .

Odrediti: 1) Pokretnu i nepokretnu putanju momentanih polova; 3) brzine temena A, B i C kvadrata A BCD! upisanog u manji krug, u trenutku kadse teme A nalazi na vecern krugu, Pretpostaviti da se srediste 0 manjeg kruga krece. jednoliko ida za 1 see opise krug.

Odg.: VA = 0; VB = 88,8 em/sec; Vc = 125,7 em/sec.

2.285. Dve kulise AB iDE, koje su u tacki F kruto spojene pod pravim uglom, krecu se tako, da osa kulise AB stalno prolazi kroz nepokretnu tacku K, a osa kulise DE kroz nepokretnu tacku N. Rastojanje KN = 2a.

Odrediti jednacine putanja mornentanih polova ovog kretanja. U trenutku t = 0 poklapa se prava AB sa pravom KN. Koordinatne ose date su na sliei.

Od 2 2 _. 2. ~2 2 _ 4 2 . g.: Xc + y c - a, ~c + Ilc _ a.

,

.Y....- 2.286. Dve paralelne letve AB i DE krecu se

u protivnim smerovima konstantnim brzinama VlJ odnosno V2' Izmedu letava nalazi se kruzna ploca,

poluprecnika a, koja se usled xretanja letava i tre~ja

X kotrlja po njima bez klizenja tako, da su brzine dodirnih tacaka jednake VI' odnosno V2'

Odrediti: I) Jednacine putanja momentanih polova kruzne ploce, 2) brzinu Vo sredista 0' kruzn~

E ploce, 3) ugaonu brzinu OJ kruzue ploce. Koordi-

-v.- natne ose date su na slici.

V1 _ V2 2 2 2 (' VI _ V2 )2.

1)Yc=a--; Sc+llc =a V +v-· ,

VI + V2 \ I 2

2) Brzina Vo sredista 0' kruzne ploce ima smer vece od datih

. (VI-V2) 3) ,_VI+V2

brzina, vo= 2' w- 2a-'

2.287. Stap AB osIanja se na nepokretan krug poluprecnika a a njegov kraj A pomera se duz prave Ox, koja prolazi kroz

srediste 0 tog kruga. .

• E. Odredill jednacine putanja momenta nth

polova za opisano kretanje stapa, Poprecne dimenzije stapa zanemariti. Koordinatne ose -t~~~----J( date su na slici,

Odg : x~(x~ - a2) _ a2y~ = 0;

fl~ = asC'

2.281. Odrediti nepokretnu i pokretnu putanju momentanih polova clana CD zglobnog antiparalelograma \ ukrstenog zglobnog paraleJograma) ABCD ciji je duz] clan AB nepokretan, ako j.e AB = CD = b; AD = HC = a i a < b.

Odg.: Nepokretna putanja momentanih polo va - hiperboJa sa fokusima u tackarna A i B. Pokretna putanja mornentanih polova ista takva hiperbola sa Iokusirna u tackarna C i D.

Poluose hiperbola jednake su ;.

2.282. Odrediti nepokretnu i pokretnuputanju momentanih polova clana BC zgJobnog antiparalelograma (ukrste nog zglobnog paralelograrna) ABCD ciji je kraci clan AD nepokretan, ako je AB=CD=b; AD=CB=a i a<b.

Odg.: Nepokretna putanja momentanih polova - eJipsa sa

A fokusima u tackarna AiD i poluosama ~ ,odnosno ~ V b2 _ a2 • Pokretna putanja momentanih polova - isla takva elipsa sa fokusima u tackarna B i C.

Odg.:

2.283. Grafickim putern odrediti putanje momentanih polova spojne poluge AB mehanizrna prikazanog na slici.

176

Kinematlka

2.288. U prethodnom zadatku je a = 15 em, A B = 30 em.

Odrediti brzinu tacke B kada je OA = 25 em i kada je brzina tacke A u tom polozaju stapa AB jednaka 10 em/sec a ima srner pozitivne ose Ox.

Odg.: VB = 8,54 em/sec.

x

2.289. Dva stapa, kruto spo[ena u 'tacki B pod pravim uglom, krecu se tako da tackaA ose sta-' pa AB klize duz ose Ox, a osa stapa Be prolazi kroz nepokretnu tacku D na osi Oy.

Odrediti [ednacine vputanja momentanih polova, ako je AB = =CD=a.

Odg.: x~ = a (2yc - a); S~ = a (2!jc - a).

2.290. Odrediti pribliznejednacine nepokretne i pokretne pu- • tanje momentanih polova spojne poluge AB klipnog mehanizrna. Pretpostaviti da je duzina spojne poluge AB = l toliko velika u poredenju sa duzinorn krivaje OA = r. da se za ugao OBA = a. moze uzeti 4:1a je sin a; = CI i cos.a; = 1. Koordinatne ose date su na slici.

Odg.: (xc -/)2(x~ + y~)=r2x~; {2 s~(l2+!j~) =r2!j~.

)'

I

I I

'I

14. Ubrzanja ta~aka krutog tela pri komplanom kretanju.

Momentanl pol ubrzanja

2.291. Dokazati da su, u trenutku kad je (J) = 0, projekeije ubrzanja dveju tacaka rayne ploce na pravu koja spaja te tacke jednake nuli.

2.292. Neki tramvajski vagon krece se po deoniei pravoliniskog horizontalnog koloseka usporenjem Wo ~ 2 min/sec". U datom trenutku je njegova brzina Vo = l m/sec, Tockovi se kotrljaju pusinama bez klizenja,

Odrediti ubrzanja krajnjih tacaka dveju precnika rotora koji s vertikalom zaklapaju uglove od po 45°. Poluprecnik tockova R = 0,50 m a poluprecnik rotora r = 0,25 m.

Odg.: WI = 2,449 m/secs: W2 = 3,414 rn/sec":

Ws = 2,449 m/sec"; w4 = 0,586 m/see2•

H. Ubrzanl3 lacke kruio;i '(ela prl komp'anM'I kre·t3I1jU. Momentaol pol ubrzanJa 177

2.293. Po strrno] ravni kotrlja se bez klizenja tocak poluprecnika R ~ 0.50 m. U datom trenutku je brzina sredista 0 tocka Vo = 1 m/sec, a ubrzanje Wo = 3 m/see!.

Odreditiubrzanja krajnjih tacaka dvaju uzajamno upravnih precnika, od kojih je jedan paralelan strmoj ravni.

. Odg.: WI = 2,00 m/sec"; w2=3,16 m/sec>; Wg = 6,32 m/sec"; w4 = 5,83 m/see2•

2.294. Tocak, poluprecnika R = 0,5 m; kotrlja se bez kli~enja po pravoliniskorn koloseku. U datom trenutku je brzina sredista a toeka Vo = 0,5 mtsec, II usporen]e Wo = 0,5 m/see2•

Odrediti: 1) Momentani pol ubrzanja tocka; 2) ubrzanje w.c tac_ke tock~ koja se poklapa sa momentanim polom o?rtanJa C; 3) ubrzanje taeke M l poluprecnik krivine p njene putanje, ako Je OM = Me = 0,5 R.

Odg.: 1) r z= 0,3536 m, e = -1t/4; 2) We = 0,5 m/sec";

:3) wM=0,3536 m/sec=: p=0,25m.

" ,

u

2.295. Krivaja OA, koja se obrce oko ose 0 nepokretnog zupcanika I, poluprecnika R = 12 em, N dovodi u kretanje drugi, s njime spoljasnje zahvaceni, zupcanik II, jednakog poluprecnika. Krivaja se obrce ugaonim ubrzanjem "0 = 8 see-2• Njena ugaona brzina u datom trenutku Wo = = 2 set-i.

Odrediti: 1) Ubrzanje one tacke pokretnog zupcanika koja se u datom trenutku poklapa sa momentanim polom obrtanja, 2) ubrzanje tacke N i 3) polozaj momentanog pola ubrzanja K.

Odg.: 1) WM = 96 em/sec>: 2) WN = 480 em/sec"; 3) MK = 4,24 em; -.QAMK"" 45°.

2.296. Krivaja 001' koja se obrce konstantnom ugaonom brzinom ill oko ose a nepokretnog zupcanika II, dovodi u kretanje zupcanik J, koji je sa nepokretnim zupcanikorn unutrasnje zahvacen. Poluprecnik R nepokretnog zupcanika je dva puta veci od poluprecnika

'r pokretnog zupcanika.

Odrediti: 1) Polozaj momentanog pola ubrzanja K i brzinu VK tacke pokretnog zupcanika koja se s njim u datom trenutku poklapa, 2) ubrzanje Wc tacke pokretno~ zupcanika koja se u datom trenutku poklapa £11 momentanim polom obrtanja.

Odg.: 1) Momentani pol ubrzanja poklapa se sa sredistern Onepokretnog zupcanika; VK = 2rwo; 2) We = 2rw02.

Zbir ka zadataka Iz teoriske mehanlke

12

178

Klnemattka

2.297. Odrediti poluprecnike krivine putanje tacke N pokretnog zupcanika iz prethodnog zadatka u trenutku kada se ona naIazi u najudaljenijern, odnosno najblizern polozaju od sredista 0, Rastojanje OIM = a.

(r-a)2 (r+a)2

Odg.: Pl=--; P2=--'

. r+a r-a

c. 2.298. Krivaja OA, koja se obrce konstantnom ugaonom

'-~~>A L brzinom WA = 3 see-1 oko ose 0 nepokretnog zupcanika, poIu'E precnika ri = 15 em, dovodi u kretanje zupcanik, poluprecnika "a 8 r1 = 5 em, ko]l je s nepokretnim zupcanikorn spoljasn]e zaJ~ hvacen.

qjI .... Odrediti ubrzanja krajnjih tacaka B, C, DiE dvaju uza-

jamno upravnih precnika pokretnog zupcanika u trenutku kada se precnik BD poklapa sa poduznom osom krivaje OA.

Odg.: W B = 540 ern/sees: We ~ WE - 742 em /sec"; W D = 900 em/sec',

2.299. Odrediti momentani pol ubrzan]a, ugaonu brzinu kao i- ugaono ubrzanje rayne ploce, ako je u datom trenutku poznato: ubrzanje tacke A: W,t= = 15 em/sect, ubrzanje tacke B: WB = 10 cm/sec=, pri cernu su pravei ubrzanja W,t i WB upravni na duz AB i istog smera, a duz AB = 10em.

Odg.: Momentani pol ubrzanja lezi na pravoj AB na rastojanju AK = =30em; w=O; 8=0,5 see--2•

2.300. Neka W oznacava konstantnu ugaonu brt~D zinu krivaje OA klipnog mehanizma OAB.

A K Dokazati da se ubrzanje ukrsne glave B u proizvolj-

. nom polozaju mehanizrna, odreden uglom BOA, moze

o odrediti sledecom konstrukeijorn. Produsimo AB do

preseka C sa norma lorn u 0 na OB. Povueirno CD paralelno sa OB do preseka D sa produzenjern OA. Povueirno DK piralelno sa OC do preseka K sa AB. Puvucimo iz K normaIu na AB do preseka N

sa AB. Ubrzanje ukrsne glave B klipnog mehanizma jednako w2 • NO.

2.301. Neka W oznacav a konstantnu ugaonu br-

",I< zinu krivaje OA klipnog rnehanizrna DAB. Konstruisirno

e E otsecak KN onako kako je to opisano u prethodnom

. zadatku. Spojirno pravorn A sa N Povueimo iz pro-

N Cj izvoljne tacke E spojene puluge AB pravu paralelno

sa AS do preseka e sa AN. Spojimo tacku e pravorn sa tackorn O.

. ---+

Dokazati da OJ~ • (eO) po intenzitetu, praveu i srneru odreduje ubrzanje

tacke E spojne poluge AB.

2.302. Neka W i 8 oznacavaju ug;aonu brzinu, odnosno ugaono ubrzanje krivaje OA kIipnog rnehanizrna OAB. Konstruisirno otsecak KN onako kako ie to opisano u zadatku 2.300. Ako je 8 = 0 tada w2 • (NO) odreduje ubrza-

A I<." nje ukrsne gIave B klipnog rnehaniz~a. Poyucimo

~. kroz tacku K pravu upravno na OA I nanestrno na

~ - - 8' (OA)

o N"N N'B njoj ,KK1 = KK2 = w2 . Povucimo kroz tacke

Kt i K, prave paralelne sa pravom KN do preseka Nt> odnosno N, sa pravom OB.

14. Ubrzan]a tacke krutog tela pri komplanom kretanju. Momentanl pol ubrzanja 179

Dokazati da u}. (NIO) odreduje ubrzanje ukrsne grave B klipnog mehanizma ako je '8 pozitivno, a w2 • (N20j njeno ubzanje ako je 8 negativno.

. I

2.303. Homogeni prizrnaticni stap AB, bacen .. --~... koso u vis, krece se u vertikalnoj ravni pod dejstvom sile tete. Njegovo teziste 0 opisuje paraboluva stap 8 se obrce oko tezlsne ose, upravne na ravni u kojoj

.' A A • se stap krece komplano, konstantnom ugaonom brzi-

". 9', nom Wo = to see-t. Duzina stapa AB = 3.',24 em. Ubr-

'%)/Y/'/$/7/l1/!//I$/,//M zanje siIe teze g = 9,81 m/see2•

Odrediti: 1) Ubrzanja krajnih tacaka A i B poduzne ose stapa u trenutku kad ona sa vertikalorn zaklapa ugao od 60', 2) polozaj momentanog poJa ubrzanja K u tom trenutku.

Odg.: 1) WA = 17 m/sec"; WB = 25,96 m/sec";

2) OK = 0,0981 rn.

2.304. Krivaja 0:::, koja se obrce konstantnom ugaonorn brzinom Wo = 2 sec-I, dovodi u kretanje lenjir A B elipsografa. Duzina lenjira AB = 21 = =20ern. AC=CB=I,

Odrediti: Momentani pol ubrzanja lenjira, ubrzanja krajnjih tacaka A i B poduzne ose lenjira, kao i ubrzanje rnornentanog pol a obrtanja lenjira u trenutku kad je ugao ABO=300,

Odg.: Momentani pol ubrzanja len jira poklapa se sa koordinatnim pocetkom. WA =40em/see2; Ws =69,3 em/see2; We =80 ern/sees.

v

2.305. Lenjir AB elipsografa klize krajern B duz ose Ox, a krajern A duz ose Oy. Duzina lenjira AB=20 ern, (Vidisliku uz prethodni zadatak).

O~rediti brzinu i ubrzanje tacke A u trenutku kad je ugao q> koji osa lenjira zaklapa sa osom Ox jednak 300, a projekeije brzine i ubrzanja tacke B na osu Ox: VSx = - 20 ern/sec, WSx = - 10 em/see2,

Odg.: VAy = 34,64 ern/sec; WAy = - 142.7 em/see2•

2.306. Odrediti ubrzanje ukrsne glave B i rnornentani pol ubrzanja K spojne poluge klipnog rnehanizrna u trenueirna kad krivaja OA zauzina tri poloza]a: dva horizontalna i jedan vertikalan, Kriva]a OA, duzine 40 em, obrce se 01(0 ose 0 'konstantnom ugaonom brzinom Wo = 15 sec=". Duzina 'spojne poluge AB [ednaka je 200 em.

Odg.: Mcmentani pol ubrzanja K lezi, kad je a=O i 0:=1800 na osi

vodica duz kojih se pornera ukrsna glava.

1) a=O: Ws = 108 em/sees; BK= 12 m.

2) a = 90: Ws = 18,37 ern/sees: BK = 40 em; AI( = 196 ern;

3) a = 180°: Ws = 72,0 tn] sec''; BK = 8 m.

180

Ktnematlka

14. Ubrzan]a tacke krutog tela pri komplanum kretan]u, Momentani pOI ubrzanja 181

c

2.310. Zglobni antiparalelogram (ukrsteni zglobni

paralelogram) sastoji se od dve krivaje AB i CD, jednake 8 duzine 40 em, i stapa BC, duzine 20 em, koji je s njima zglobno spojen. Rastojanje izmedu nepokretnih osa AiD jednako je 20 em. Krivaja AB obrce se oko ose A konstantnom ugaonom brzinorn 0'0'

Odrediti . ugaonu brzinu i ugaono ubrzanje stapa BC u trenutku kad Je ugao ADC ~ 90°.

OJ 8 20 0 b t . .

g.:OOBC = 3" 000; EBC = 9 wo-; 0 r anje Je usporeno.

2.307. Krivaja OA, duzine 20 em, koja se obrce oko ,'os.e 0 konstantnom ugaonom brzinom Wo = 10 sec+', dovodi u kretanje spojnu polugu AB, duzine 100 em. Pri tome se klizac B pomera u vertikalnoj vodici.

Odrediti: ugaonU brzinu OJ, ugaono ubrzanje E spojne poluge AB,kao i ubrzanje WB klizaca B u t~enutku kad su ose krivaje i spojne poluge uzajarnno upravnei zaklapaju sa horizontal nom osom uglove a = 45° i (3 = 45°.

Odg.: OJ ~ 2 sec="; 8 = 16 sec="; WB = 566 em/see2•

A

2.311. U zadatku 2.261 zadrzati iste uslove, pa odrediti ubrzanje ose rukavea D vodene krivaje OD u trenutku kad mehanizam zauzima poloza] naznacen u zadatku 2.261.

Odg.: WD ee 5240 ern/sec".

poluprecnika r - u kretanje zupcanik K, slobodno obrtati na vratilu O.

. .odredi~i ugaonu.brzi~u w i ugaono ubrzanje 8 zupcanika K u trenutku kad krivaja zauzrma desni honzontalni polozaj, odnosno vertikalni gornji polozaj,

Odg.: 1) OJ=2 (1 + ~ ) <l'o; 8=01

2.309."Odrediti ugaonu

:J ---r

~ h B

:...._i __ ._._._._. ,_ c ~

w = ·rooo •

V/~ _ h2 '

hrwo

v~ --===

V/2 _ h2'

2) w=O;

Odg.: 1)

2.312. Odrediti ubrzanje sredine stapa AB, ako su ubrzanja krajeva A i B data po intenzitetu, praveu i smeru:

WA = 10 ern/sec"; WB ~ 20 em/see2, a = 10° i (3 =70°.

I V ~ 2

Odg.: w=2 wA +WB _ 2WAWB eos«(3 _ a) ~

= 8,66 ern/sees.

2.313. Odrediti brzinu i ubrzanje (normalno ~ i tangentno) tacke B mehanizma, shernatski prika;:::::..:;;:_.=-----ED zanog na slici, u trenutku kad se clanovi OA i ~ OIB nalaze u vertikalnom polozaju, Krivaja OA obrce se konstantnim ugaonim ubrzanjem Eo ~ = 5 see-2, a njena ugaona brzina u pomenutom trenutku wo~IOsee-1. Dufine : OA=r=20em; AB = 1= 120 em, 018= R= 100 em.

2.308. Krivaja OA, koja se obrce oko ose 0 konstantnom ugaonom brzinom wo, dovodi - posredstvom spojne poluge AB = = I, koja lezi u paralelnoj ravni, a na cijern se kraju A nalazi s njom kruto spojen zupcanik L,

poluprecnika r1 = r, koji se moze

B

•

2r wo~

6 = V 12 _ 4r2 ' obrtanje je usporeno.

brzinu co i ugaono ubrzanje 6 spojne poluge

- ekscentricnog klipnog mehanizma, kao i brzinu VB i ubrzanje WB klizaca B u trenutku:

I) kada krivaja OA zauzima desni horizontalni polozaj, i 2) kad ona zauzima vertikalni gornji polozaj. A 0 = r, AB = I, rastojanje

ose 0 krivaje od prave duz koje se krece klizac B: OC = h. Krivaja se obrce oko ose

o konstantnom ugaonom brzinorn Wo'

h r2 co 2

8 = (J2 _ h~)./2 ;

'WB = rw> [1+ (/2 :~2)1/2 ] .

rw ~

8= VI2~(;+h)2' obrtanje je

r(r+ h)w02

W B = ;-;V 1:::=2 =_"7( r=+=h~)2

Odg.: VB = 200 em/see; WBII=400em/see2; wBt=370em/see!.

2.314. Kvadrat ABCD, cija je strana dugacka 10 em, krece se u ravni

A 113' er!eza. U datorn t.renut~u po~nato je: da su ubrzanja temen:

'01 A 18 kv.adrata po intenzitetu jednaka: WA. = Wa = 10 crn/sec=,

~ da se pravae ubizanja temena A poklapa sa stranom AD

kvadrata i da ima smer od temena A ka temenu D, da se pravae ubrzanja temena B poklapa sa stranom BA kvadrata i da ima smer od temena B ka ternenu A.

o C Odrediti polozaj momentanog pola ubrzanja, kao i

ubrzanja temena C i D kvadrata.

Odg.: Momentani pol ubrzanja nalazi se u tacki u ko]oj se seku dijagonale kvadrata. Wc = WD = 10 ern/sec". Pravac ubrzanja temena C poklapa se sa stranorn CB kvadrata i irna smer od temena C ka temenu B; pravae ubrzanja ternena D poklapa se sa stranom DC kvadrata i ima smer od ternena D ka temenu C.

usporeno

182

Kinemattka

2.315. Jednakostrani trougao ABC krece se u ravni crteza. U datom trenutku su , intenziteti ubnzanja temena Ai B trougla jednaki lfi.cm/secs, Pravae ubrzanja temena A poklapa Sf sa stranom AC trougla i ima smer od temena A ka temenu C. Pravae ubrzanja temena B poklapa . se sa stranom BA trougla i ima smer od ternena B ka temenu A.

Odrediti ubrzanje treceg temena C trougla.

Odg.: We = If: em/sec"; njegov pravac se poklapa sa stranom CB trougla ima smer od temena C ka iemenu B. !

A

D

c s

,

, , ,

, ,

15. Sablran]e komplanlh kretanja krutog tela

183

Odg.: Spoljasnje zahvatanje: W2 = w. () + (2.

• (2 '

Unutrasnje zahvatanje: W2= -Wa (1-~(2; ill = -Wg.0..

':c. '2

Znak minus ukazuje, da se odnosna tela obrcu u protivnim smerovima.

2.319. Ova cilindricna zupcanika I i /I zahvacena su medu sobom.

Njihovi poluprecnici jednaki Sll (1) odnosno J2 a ose su im nepokretne.

Odrediti odnos ugaonih brzina WI i W2 zupcanika, kao i relativnu ugaonu brainu w2,l zupcanika II u odnosu prema zupcaniku / pri spoljasnjern, odnosno unutrasnjern zahvatanju.

Od P· I'" h t . W2 (I (2 + (I

g.: n spoijasnjern za vaanju:-=--;W2,I=W2-W1=-w1--.

WI (2 (2

P . tras h . W2 (I

n unu rasnjem za vatanju: -=-;

WI (2

n 2.317. Duzina krivaje OA neke parne

,'~~T' A masine, 'ciji eilinder osciluje oko nepokretne

J-- -~--.-.~ ose. OJ rukavaca eilindera, jednaka je 12 em.

\ ~,'r ~ Duzina spoljne poluge AB = 60 em. Rasto-

"- i;' jane izrnedu ose 0 vratila i ose o, rukavaea

eilindera: 001 = 60 em. Krivaja OA obrce se konstantnom ugaonom brzinom Wo = 5 sec=".

Odrediti ubrzanje klipa B i poluprecnik krivine njegove putanje za va polozaja rr.ehaniz rr.a: 1) k ada su ose krivaje i spoljne po luge uzajamno pravne , 2) kada jt k r ivaja u levcm horizontalnom polozaju.

Odg.: 1) w=206emjsee2; p=I,09m; 2) w=6,24 ern/sec"; p=576em.

A.I)-- __ -.-~8 2.316.-Kvadrat ABCD, cija je strana duga 2 em, kre-

ce se u ravni crteza. U datom trenutku je ubrzanje temena A kvadrata: WA =2 ern/sees, a ubrzanje temena B: WB = = 4 V2 emjsee2; njihov pravaei smer dat je na crtezu.

Odrediti: I) Momenlanu ugaonu .brzinu kvadrata, 2) momentano ugaono ubrzanje kvadrata i 3) ubrzanje fiI-------lt: temena C kvadrata.

Odg.: 1) W = V~ sec+": 2) E = 1 see-2; 3) We = 6 ern/sees, n jegov pravac se poklapa sa stranom CD kvadrata i ima smer od temena C ka temenu D kvadrata.

2.321. Mehanizarn koji dovodi u brzo obrtanje .karm n za glacanje konstruisan je na sledeci nacin: stap IV dovodi se pomccu narocite rucice u obrtanje oko ose Ot. Obrtanje se vrsi ugaonom brzinom W4. Na kraju sta pa I V, u tacki 0", nalazi se rukavae, na koji je slobodno postavljen tocak 11, polupre cnika '2' Pri obnanju rucice prinuden je tocak 1/ da se kotrlja bez kli zenja po spoljasnjern nepokretnorn krug u III, poluprecnika (3' Pri lome, zbog Irenja, tccak II dovodi u obrtanje bez k lize nja tocak I, poluprecnika ()' koji je slobodno postavjen na vratilo 01 i kruto spojen sa kamenom za glacanje.

Pri datom poluprecniku (a spoljasnjeg nepokretnog kruga 11/, odrediti poluprecnik (1 tocka I tako, da bi odnos w)/w4 bio jednak 12, Ij., da bi se .karnen za glacanje obrtao 12 puta brze od rucice koja ga dovodi u kr etanje

Brzlna dodlrne tacke tocka 1/ sa nepokrelnim krugom III Jednaka Je null; stoga] [e "w'-""'2.4=O. Brzina dodlrne tacke tockova II i I [e (2"'2,4+'1"'4='1"'1'

1 Odg.: (1 = II (a'

15. Sablranje komplanih kretanja krutog tela

2.318. Krivaja III spaja vratila 01 i O2 dvaju zupcanika I i II, poluprecnika (I> odnosno (2' Zahvatanje zupcanika moze biti iii spoljasnje iii unutrasnje, kao sto je na slici pokazano. Zupcanik I ostaje nepokretan a krivaja [11 se obr'ce oko ose OJ ugaonom brzinom Q'a'

Odrediti apsolutnu uganjegovu ugaonu brzinu w23 U odnosu

onu brzinu Wz zupcanika II, kao pre rna krivaji /11.

2.320. Krivaja 11/, obrcuci se oko nepokretne ose 0, dovcdi u kretanje zupcanik /I, koji se kotrlja po nepokretnorn zupcaniku /. Poluprecnici zupcanika I i /I su jednaki,

. Odrediti relativnu i apsolutnu ug aonu brzinu zupca-

nika II, ako se krivaja 11/ obrce oko ose 0 ugaonom brzinom 0:0, Kr etanje krivaje 11/ usvojiti za prenosnokretanje.

Odg.: OJ 2.3 = Q'o; W2 = 2wo'

184

Klnematlka

sni

2.322. Odrediti broj obrtaja u minutu zupcanika 1II (sa Za = 25 zubaca) koji je slobodno postavljen na krivaji ~A. Krivaja OA obrce. se oko ose 0 nepokretnog zupcanika / (sa Zo = 60. zubaca) ugaonom brzinom kojoj odgovara no = 30. obr/rnin a nosi osovinu dvojnog zupcanika II (sa ZI = 40., odnosno 22 = 50. zubaca).

Odg.: ns,)"no (1- ZOZ2) = - 60. obr/min (znak minus ukazujeda se odno-

. ZIZS

zupcarrici obrcu u protivnim smerovima).

2.323. Okvir I-I rnoze da se obrce ugaonom brzinorn WI oko nepokretne ose AB. Tockovi II i 11/, koji su medu sobom kruto spojeni, slobodno su postavljeni na vratilo, cija je poduzna osa paralelna osi AB. Tocak II zahvata nepokretan tocak IV, a tocak III zahvata tocak V, koji se moze slobodno obrtati oko ose AB. Poluprecnici tockova jednaki su:

rJ, 'a, '. i 's'

Odrediti ugaonu brzinu ~5 tocka V.

2.324. Na slid je shematski prikazan epicikloidni rnehani-

J zam, koji se primenjuje na vrsali-

~.~~~~~=:::====:;:::;~AJJ- cam a s konjskim pogonom. Vo-

dilo OA i zupcanik I. poluprecnika 'I' postavljeni su slobodno na

t.J. vratilo O. Osovina 01 zupcanika

II ucvrscena je na vodilu. Zupcanik 11/, poluprecnika 'a, moze slobodno da se obrce oko ose O.

Odrediti ugaonu brzinu WI zupcanika I, ako se vodilo OA obrce ugaonom brzinom wo, a zupcanik III ugaonom brzinom Wa prolivnog srnera,

Odg.: CL't = wo(l +~) + ~ 1 Ws I·

. 'I 'I

2.325. Na slici shematski prikazani reduktor brzine sastoji se od tri zupcanika. Prvi zupcanik (sa Zt = 20. zubac~) naglavljen je na vodece vratilo _I, koje cini nl = 450.0. obr/rnin. Drugi zupcanik (saz3 ~ 25 zu~aca) slobo~no je postavljen na okvir, koji je kruto s~oj.~n sa voden!m vr.ahlom II. Treel zupcanik (sa Za = 70. zubaca) sa unutrasnjim zahvatanjern je nepokretan.

Odrediti broj obrtaja u minutu vodenog vratila kao i pokretnog zupcanika.

Odg.: nlJ = 100.0. obr/min; n2 = - 180.0. obr/rnin.

15. Sabiran]e komplanih kretanja krutog tela

185

./

2.326. Vodece vratilo / reduktora, shematski prikazanog na slici, cini nl = = 120.0. obr/min.

Odrediti broj obrtaja u minutu vodenog vratila /I, ako nepokretan zupcanik sa unutarnjim zahvatanjem ima Zt = 180. zubaca, pokretni zupcanici na zajednickom vratilu z; = 60., odnosno Za = 40. zubaca a zupcanik koji je kruto spojen sa vodenim vratilorn Z4, = 80. zubaca.

Odg.: nu = 30.0.0. obr/rnin.

51. uz zadatak 2.325 51. uz zadatak 2.326

2.327. Na slici shematski prikazani reduktor brzine sastoji se od nepokretnog zupcanika, poluprecnika 't = 40. ern, dva pokretna zupcanika, poluprecnika '2 = 20. ern, od~osno 's = 30. ycn:, na zaje dnickorn vra~ilu i zupcanika sa unularnjim zahvatanjern, .polupre~OI~a '4':" 90. ern, na~lavlJenog .na vo~enom vratilu II. Vodece vratilo / I krivaja, kOJ3 nosi vratila pokretnih zupcanika cini III = 180.0. obr/rnin.

Odrediti broj obrtaja u rninutu vodenog vratila II.

Odg.: nlJ = 30.0.0. obr/min.

'.

,

51. uz zadatak 2.327

;: 51. uz zadatak 2.328

2.328. Odredili ugaonu brzinu WlJ vodenog v~a~ila /I reduktor~ sa diferencijalnim prenosnikorn, shematski prikazanog na shc~, ako se ~odece vratl~o l, sa krivajorn, koja nosi pokretne medusoborn sP.oJene zupcanike, ~brce ugaonom brzinom WI = 120. sec-to Zup,can~k J .?br.c~ .se _ugaonom brzinom WJ = 180. sect i ima ZI = 80. zubaca. Pokretni zupcaruci l!l1aJ_U Z2 = 20., odnosno Za = 40. zubaca, a zupcanik naglavljen na vodenom vratilu ima Z" = 60. zubaca. Zupcanik / i vodece vratilo obrcu se u istom smeru.

Odg : CL'1/ ~ 280. sec-I.

186

Kinematika

2.329. Reduklor brzine sa diferencijalnim prenosnikom, shemalski prikazan na slici, sasto Ji se od celiri zupcanika. Prvi, sa unutrasnjim zahvatanjern, cini 160obr/min i ima ZI = 70 zubaca. Drugi i treci zupcanik, koji su medusoborn spojeni na zajednickorn vratilu, narnesteni su na okviru, krulo spojenim sa vodecirn vratil om, koje cini nI = 1200 obr/rnin., Ovi zupcanici imaju Z2 = 20, odnosno Za = 30 zubaca, Cetvrti zupcanik - sa unutrasnjirn zahvatanjern - irna Z4 - 80 zubaca i naglavljenje na vodeno vralilo II.

Odredili broj obrtaja u minutu vodenog vratila II, ako se vratilo I i zupcanik J obrcu u protivnirn smerovima.

Odg.: nn =585 obr/rnin.

2.330. Redul<tor brzine, shematski prikazan na slici , sasloji se od nepokretnog zupcanika J, na zajednickom vratilu medusoborn spojenih pokrelnih zupcanika 2 i 3 sa unutrasnjim zahvatanjern, i zupcanika 4 naglavljenog na vodenom vratilu 1/.

Odrediti broj obrtaja u minutu vodenog vratila, ako je broj zubaca odgovarajutih zupcanika: z, = 30, Z2 = 80, Za = 70 i Z4 = 20. Vodece vratilo obrce se ugaonom brzinom kojoj odgovara nI = 1200 obr/rnin.

Odg.: nIl = - 375 obr/rnin.

2.331. Na koturaci sistema "Triplex" naglavljen je na vralilo a-a lancanik A. Na tom istorn vratilu slobodno je postavljeno suplje vratilo b, koji nosi lanac sa leretom na njemu. Ovo suplje vratilo krulo je spojeno s rucicorn B. Nil svaki rukavac dela B slobodno su postavljena dva na zajednickorn vratilu rnedusobno spojena zupcanika II i III. Zupcanik II zahvata zupcanik /, koji je naglavljen na vralilo a-a. Zupcanik III zahvata nepokrelan zupcanik IV.

Odrediti odnos ugaonih brzina vratila a - a i supljeg vratila b, ako je broj zubaca zupcanika 1, 11, 1/1 i I V redom jedna k: ZI = 12, Z2 = 28, Z8 = 14 i Z~''= 5 j .

Odg.: 'Wa = 10. (tb

15. Sabtran]e komplanth kretanja krutog tela

187

~ IS
~
.j:}.
.1.
1-'
I R I
"
r
•
i 2.332. U diferencijalnom prenosniku, shematski prikazanom na slici, poslavljen je zupcanik, poluprecnika R,slobodno na vratilo I-I inosi na zajednickom vralilu medusoborn spojene zupcanike, poluprecnika '2' odnosno 'a· Zupcanik poluprecnika v, dovodi u obrtanje zupcanik poluprecnika R. Zupcanik poluprecnika '2 zahvata zupcanik poluprecnika '1> koji je naglavJjen na vratilu I-I; zupcanik poluprecnika 'a zahvala zupcanik poluprecnika '4' koji je naglavljen. na osovini II, izgradenoj u vidu suplje osovine.

Cdrediti broj obrlaja osovine II, ako je poznat broj obrtaja nl vralila I-I i no vralila 0-0. Oba vratila obrcu se u istom smeru.

o

o

'.

,

2.333. U planetnorn pogonu poljoprivredne masine za vadenje krompira, shematski prikazanom na slici, krete se centralni zupcanik a translatorno pravoliniski ravnomerno sa njegovorn osovinom. Zupcanik a spojen je pornocu parazitnih zupcanika b Sa pokretnim zupcanicirna c; za: suplje osovine na njima ucvrscena su krila d. Lezista osovina zupcanika b i c nalaze na vodilu S, koje se obrce oko ose cenfralnog zupcanika ugaonom brzinorn woo

Odrediti apsolulnu ugaonu brzinu zupcanika,

a kao i karakler kretanja krila, ako su poluprecnici svih zupcanika jednaki.

Odg.: w = O. Krilad i srediste zupcanika c krecu se translatorno cikloidalno.

2.334. Krivaja OA obrce se ugaonorn brzinom w oko nepokrelne ose O. Pedal Be obrce se oko paralelne ose, koja prolazi kroz tacku A poduzne ose krivaje, jednakorn ugaonom brzinom w ali u prolivnom smeru.

Odredili apsolutno kretanje pedala.

Odg.: Pedal se krece Iranslalorno. Sve tacke pedala opisuju krugove poluprecnika ~A.

2.335. Krivaja OA, sa prolivtegom B, obrce se ugaonom brzinom Wo = const. ,oko ose a nepokretnog zupcanika i nosi na kraju A rukavac oko kojeg se rnoze obrtati drugi zupcanik jednakih dimenzija. Zupcanici su spojeni beskrajnirn lancem. Duzina OA = I.

Odrediti: 1) Ugaonu brzinu ill i ugaono ubrzanje 8 pokrelnog zupcanikavZ) brzinu i ubrzanje proizvoljne tacke M pokretnog: zupcanika.

Odg.: 1) ill = 0, 8 = O. Srediste A zupcanika opisuje krug poluprecnika I,sa sredistern u tacki O. Prava AM ostaje pri tom kretanju sebi paralelna.2) vM=vA=lwo; WM=WA =/u'o2.

188

Klnernatlka

2.336. U epiciklicnorn prenosniku obrce se vodeci zupcanik, poluprecnika R, u smeru koji je protivan smeru obrtanja kazaljke casovnika ugaonorn brzinom (00 i ugaonirn ubrzanJem Eo' Krivaja GA, duzine 3R, obrce se oko ose tog zupcanika u smeru kazaljke casovnika jednakorn ugaonom brzinom i jed-

M nakim ugaonim ubrzanjem.

Odrediti brzinu i ubrzanje tacke M obima vodenog zupcanika, poluprecnika R, u trenutku kad je poluprecnik AM upravan na poduznoj osi krivaje OA.

Odg.: v=RwoVI0; w=RVIO (Eo:l+w04)-12wo"Eo'

V. OBRTANJE KRUTOG TELA OKO NEPOKRETNE TACKE ]6. Obrtanje krutog tela oko nepokretne tacke

2.337. Pravi kruzni konus, cija je visina h - 4 em a poluprecnik osnove r = 3 em, kotrlja se po horizontalnoj ravni bez klizenja. Vrh konusa ostaje pri tome u tacki O. Brzina sredista C os nove konusa Vc = 48 em/sec = = const.

Odrediti: 1) Ugaonu brzinu konusa, 2) koordinate tacke koja opisuje hodograf ugaone brzine, i 3) ugaono ubrzanje konusa.

Odg.: 1) (I) = 20 sec="; 3) E = 300 sec=".

2.338. Ugaona brzina kojom se obrce dato tela W = 6 sec-I. Odgovarajuca momentana osa zaklapa u datom trenutku s koordinatnirn osama

. 1 Q 2 900

uglove a, ~ I y, eosa=3' eosp=3' r > .

Odrediti polozaj one tacke tela koja se nalazi u ravrii z = 0 a ima brzinu cije su projekeije na koordinatne ose Ox, odnosno Oy: Vx = Vy = 2 m/see.

1 1

Odg.: Koordinate trazene tacke su: x = - 2 m; Y = 2 m, Z = o.

2) XI = 20 cos (15t), YI = 20 sin (l5i); z, = 0;

2.339. Pravi kruzni konus, ciji je vrh 0 nepokretan, kotrlja se po ravni bez klizen]a. Visina konusa CO = 18 em, a ugao pri vrhu A OB = 90°. Srediste C osnove konusa krece se ravnomerno i vraca se u pocetni poloza] posle 1 sec,

Odrediti brzine krajnjih tacaka A i B precnika AB, ugaono ubrzanje konusa, kao i ubrzanje tacaka A i B.

16. Obrtanje krutog tela okonepokretne tacke

189

Odg.: VA = 0; V = 361tfT em/sec = 160 em/sec;

e = 39,5 see-z i upravno na OA i OB; WA == 1000em/seez i paralelnosa OB;

WB ~ 1000 V2 ern/sec", lezi u ravni OAB i zaklapa ugao od 45° sa OB.

i'

2.340. Pokretni kruzni konus Ai Ciji ugao pri vrhu iznosi 60°, obide 120 puta u, minutu nepokretni kruzni konus B. Visina pokretnog konusa: 001 = 10 em.

Odrediti: 1) Prenosnu ugaonu brzinu We konusa oko ose z; 2) relativnu ugaonu brzinu Q', konusa oko ose 001; 3) apsolutnu ug aonu brzinu Q'a i apsolutno ugaono ubrzanje Ea konusa ; 4) brzinu i ubrzanje tacaka C i D.

Odg.: I) We ==41t sec-I;_, 2) w, = 4V31tsee-I=6,921t sec-I;

3) (JJa =81t see-r i usmereno duz OC; Ea = 27,65 1t2 see-2 paralelno osi Ox;

4) Ve = 0, VD = 80 rr em/sec i paralelno osi Ox;

We = 320 Tt2 ern/sec- i upravno na OC u ravni yOz. Projekeije ubrzanja tacke D: WDy = - 4801[" em/sec"; WDz = - 160 r~f rr" em/sec".

-y

:; 2.341. Pokretni nravi kruzni konus II. ciji je ugao

pri vrhu CIz = 45°, kotrlja se bez klizenja po unutrasnjoj .':". strani ornotaca pravog kruzriog nepokretnog konusa !, ciji je ugao pri vrhu CI1 = 90°. Visina pokretnog konusa:

OOf = 100 em. Srediste 01 osnove pokretnog konusa

opise krug u toku od 0,5 sec. .

Odrediti: I) Prenosnu ugaonu brzinu (oko oseOz) konusa II; 2) relativnu ugaonu povrsinu (oko ose 001) konusa II; 3) apsolutnu ugaonu brzinu konusa II; 4) apsolutno ugaono ubrzanje konusa II; i 5) brzine i ubrzanje tacaka 01, MI i /VIe konusa !I.

Odg«: 1)1 We = 41t sec-I i usrnerena duz ose Oz; 2} w, = 7,391t see-1 i usmerena duz ose 010;

3) Wa = 41t sec -I i usmerena duz ose MeO;

4) Ea = 8 1t2 V2 sec=" = 11,3 1t" see-' i usrriereno duz ose Ox;

5) VOl = 153,2 rr em/sec i usrnerena u protivnom smeru ose Ox; VMI = 306,4 1t em/sec i usrnerena u protivnorn smeru ose Ox; VM2=0;

W01 = 612,81t2 em/sec" i usrnereno od tacke 01 upravno na O« Projekeije ubrzanja tacke MI:

WMly = - 362 rr" em/see2, WMlz = - 8651t2 ern/sec":

U'M2 = 12251t2 em/see2, leli u ravni 001M2 i upravno j~ na OM:

16, Obrtanje krutog tela oko nepokretne t~cke

191

190

Kinernatika

2.342. Disk OA, poluprecnika OA = R = 4 V3cm, obrcuci se oko nepokretne tacke 0, kotrlja se po nepokretnorn kruznorn pravom konusu, ciji je ugao pri DA vrhu jednak 60°,

Odrediti ugaonu brzinu 0 diska oko njegove ose simetrije, ako je ubrzanje tacke A diska WA po intenzitetu konstantno i jednako 48 em/sees,

Odg : w = 2 sec-I,

8

, 2.347. Odrediti brzinu i ubrzanje tacaka C i B ~onicnog ,valJka, koji se kotrlja bez klizenja po horizontalnoj prstenastoj konicnoj podlozi, ako je

pO,luprecnik osnove valjka AB: R= IOV2cm, ugao pn vrhu 20: = 90°, a brzina sredista A ose valjka

po njegovoj putanji I'A = 20 ern/sec, .

Odg.: Ve =0; We =40 em/sees;

VB = 40 ern/sec: WB = 40 15 cm/sec2•

2.343. Neko telo obrce se oko nepoluetne tacke. U datom trenulku su projekcije vektora ugaone brzine na koordinatne ose jednake: f3, Vs

i V 7 sec-I. .

Odrediti momentanu brzinu V tacke telacije su koordinate: VI2, VW i V28 ern.

Odg: v=O.

2.344. Kretanje krutog tela oko nepokretne tacke dato je Euler-ovirn uglovima: q> ~ 4 t, 'It = ; - 2 t, e = ;.

Odrediti: 1) Koordinate tacke koja opisuje hodograf ugaone brzine tela; 2) ugaonu brzinu w i ugaono tibrzanje e tela u odnosu prema nepokretnirn osama Ox, Oy i Oz.

Odg.: 1) X=Wx = 2Y-3cos(2t); y=Wy = -2f3sin(2t); Z=Wz =0;

2) w=2V3sec-l; e=4V3sec-2.

z 2.345. Odrediti pokretni i ne-

: pokretni aksoid spoljasnjeg vagonet-

, :0 skog tccka koji se kotrlja po hori-

. ;-- Sm -~-- ----;- zontalnom.koloseku u krivini. Srednji mm:;;"":;;;;:m"",",.,.,.".,,~'T7'?i~,""""'''''''''''''''''''''''''''''''';'''.a?'~ poluprecnlk krivine .koloseka jednak

I . . je 5 m, poluprecnik vagonetskog

ins. . 5mtocka jednak je 0,25 m 8 sirina ko-

~rqJ loseka iznosi 0,80 m.

, P rim e d b a. Tocak se obrce Yajedno sa vagonetom oko vertikalne ose oz, koja

prolazi kroz sredlste krivtne koloseka, a relativno prerna vagonetu oko ose AB, tj., obrce se

oko nepokrelne tacke O. '

Odg.: Nepokretni aksoid je kruzni konus cija se osa poklapa s osom Oz i ciji je ugao pri vrhu 0: = 2 arc tg21 ,6 = 174°42'. Pokretni aksoid je kruzni konus, cija je osa AB, a ugao pri vrhu ~ = 2 arc tg 0,0463 = 5°18'.

2.348. Ugaona brzina nekog tela w = 7 sec-I. Momentana osa zaklapa u datom trenutku sa nepokretnim koordinatnim osama ostre uglove, ciji su

.. 2 6

cosmusi: cos a =7' cosY=7-

Od~editi: 1) Brojnu vrednost ~rzine v i njene projekcije vx, Vy i V. na koordmatne o.se one tacke tela, clje su koordinate, izrazene u metrima, u datom trenutku jednakerO, 2, 0; 2) rastojanje d te tacke od momentane ose,

Odg.: 1) Vx = - 12 m/sec, Vy = 0, Vz = 4 m/sec; v = 12,65 m/sec;

2) d = 1,82 m.

2.349. Duz. pravoliniskog ko 0 seka krece se bez klizenja vagonet ko~stant~om brzm?m od 3 m/sec. Na platformi vagoneta nalazi se cigra koja elnl 30 obrtaja u sekundu, Osa cigre je vertikalna i nepokretna u odnosu prema vagonetu.

Odrediti aksoide apsolutnog kretanja clgre,

Odg.: Nepokretni aksoid - vertikalna ravan, paralelna sinama, na rastojanju 1,59 ern od ose cigre. Pokretni aksoid - vertikalni cilindar poluprec-

nika 1,59 cm. '

2.350. Neko telo se obrce oko nepokretne tacke. U datom trenutku su projekcije brzine tacke M] (0, 0, 2) na koordinatne ose veianes teJom:

IIjX = 1 m/sec, vlY = 2 m/sec, Vv = 0, a cosinusi smera brzine tacke M2(0, 1,2) su: - 2/3, 2/3, - 1/3. Koordinate tacaka izrazene su u metrima.

q~lrediti jednacine momentane ose i intenzitet ugaone brzine w tela.

. 1 lfA1

Odg.: x+2y=0; 3x+z=0; w=2r41 sec-I=3,20sec-1•

2.346. Konicnitocak sa zupcima, cija osa sece geometrisku osu ravnog zupcanika u njegovom sredistu, obide 5 pula u minutu ravan lezisni zupcanik.

> Odrediti ugaonu brzinu OJr tocka oko njegove

~Whi~~~~WJ.i~~~ ose, kao i njegovu ugaonu brzinu Wa oko momentane ose, ak o je poluprecnik lezisnog zupcanika dva puta yeti od poluprecnika tocka. R = 2r.

Odg.: Wr = 7t3 sec -1 = 1,047 sec="; 7t V3 1 0907

Wa = -6- sec- =, sec=".

2.351. Obrtanje datog tela oko nepokretne tacke odredeno je Euler-ovirn uglovima: q> = nt, 'It = ~. + ant, e = ; , gde su a j n konstantne veliciue, Odrediti: 1) Projekcije <Ux, <uyi <u" ugaone brzine <U tela na nepokretne koordinatne ose, 2) projekcije ex, ey i s, ugaonog ubrzanja El tela na iste ose: 3) brojnu vrednost parametra atako, da bi nepokretni aksoidbila ravan xOy.

,

"--,., _I