TURIZAM

U BOSNI i HERCEGOVINI
UVOD

Turizam je danas jedna od najprofitabilnijih i najvećih industrija u svijetu . U 2007

godini ostvareno je 898 miliona inostranih turističkih dolazaka što je za 6.1 % više
nego predhodne godine.U Evropi je ostvareno 480.1 miliona dolazaka odnosno za
4.2 % više nego predhodne godine i 53.5 % učešća u svjetskom turizmu.Regija južne
Evrope i Mediterana je ostvarila 176.3 miliona turističkih dolazaka odnosno 7 %
više nego predhodne godine i učestvije sa 19.6 % u svjetskom turizmu.
Turistički promet je 800 biliona USA $ što za 11.7 više nego predhodne godine i
prema podacima Svjetske turističke organizacije (UNWTO),turizam čini 10.4 %
GDP, 11.2 % svjetskog izvoza i 7.6 % ukupne zaposlenosti odnosno preko 200
miliona zaposlenih u turizmu.

TURISTIČKI PROMET BiH

TURISTI DOLASCI TURISTA NOĆENJA TURISTA

Godina Ukupno Domaći Strani Ukupno Domaći Strani

1990 1.478.355 627.743 850.612 3.793.703 1.892.282 1.901.421
2000 391.138 221.719 169.419 951.808 551.232 400.576
2001 331.674 193.755 137.919 797.437 469.746 327.691
2002 375.050 214.186 160.864 902.307 502.531 399.776
2003 387.675 220.372 167.303 913.750 504.626 409.124
2004 417.694 223.269 194.425 999.158 533.180 465.978
2005 434.216 216.943 217.273 1.017.383 532.838 484.545
2006 499.244 243.480 255.764 1.177.452 582.082 594.380
2007 583.742 277.290 306.452 1.336.159 641.652 694.507

STRUKTURA TURISTA
Od ukupnog broja dolazaka u 2007 godini 47.4 % ostvaruju i domaći turisti a 52.5
% strani turisti.U odnosu na 2006 godinu broj dolazaka turista je veći za 17 %
odnosno stranih turisti za 20 % a 14 % više dolazaka domaćih turista. Prosječno
zadržavanje stranih turista je 2.27 dana a domaćih 2.31 dana. Najduže zadržavanje
su imali turisti iz Slovačke, Češke, i Poljske od 3.5 dana.U dolascima stranih turista
zemlje sa prostora bivše SFRJ učestvuju sa 50.2 %,evropske zemalje sa 42.4 % i
vanevropske zemlje 7.3 %.
SMJEŠTAJNI KAPACITETI

Bosna i Hercegovina raspolaže sa 22.444 registrovanih kreveta u hotelima,

motelima , pansionima i privatnom smještaju što je za 10 % više nego predhodne
godine. Registrovano je 294 hotela i motela koji učestvuju sa 70 % u ukupnim
smještajnim kapacitetima.Najveći broj hotela i motela je do tri zvjezdice i imaju
tendenciju porasta kvalitete a 4.5% hotela je sa 4 i 5 zvjezdica
Najveći broj smještajnih kapaciteta se nalazi u malim porodičnim hotelima,motelima
i pansionima dok se veliki hoteli nalaze u centrima kulturnog,planinskog,primorskog
i zdravstvenog turizma.

TURISTIČKE AGENCIJE

U Bosni i Hercegovini je registrovano 206 turističkih agencija kao kombinacija

organizatora putovanja i posrednika.Industrija putovanja je u 2007 godini
zapošljavala 950 osoba.Turistički aranžmani se većinom nude za destinacije izvan
Bosne i Hercegovine dok je veoma mali broj turističkih agencija koje se bave
receptivnim turizmom.Uvođenjem Zakona o PDV i pripremama za donošenje
jedinstvenog Zakona o turističkoj djelatnosti na nivou države za očekivati je da će to
biti jedan od najvažnijih kanala prodaje turističkih proizvoda Bosne i Hercegovine.

ZNAČAJ TURIZMA BiH

Udio turizma kao privredne grane na BDP u 2006 godini je iznosio 1.3 % a uticaj
privrede generisane turizmom na BDP iznosio je 5.8 %.U sektoru izvoza usluga i
roba ,turizam je učestvovao sa 3.1 % .Učešće 38.494 zaposlenih u turizmu i
ugostiteljstvu iznosi 5.76 % odnosno zaposleni u privredi generisanoj turizmom
utiču 9.3 % na ukupnu zaposlenost u BiH.
U 2006 godini ostvaren je ukupan prihod od turizma 164,536,000 KM što je za 19
% više nego predhodne godine.
Veliki broj neprijavljenih turističkih dolazaka,noćenja i prometa u turizmu opravdava
izvještaj Centralne banke BiH prema kojem je u 2006 godini ostvareno 891
milionKM turističkog prometa od inostranog turizma a prema metodologiji MMF.
Uvođenjem PDV po jedinstvenoj stopi od 17 % ,stavljanje turizma u sektorski
prioritet od strane entiteskih vlada i ministarskog vijeća BiH,planiranje izgradnje
saobraćajnog koridora VC od Budimpešte do jadranske obale ,daju jasna
opredjeljenja o važnosti turističke industrije na privredu BiH.
Prema procjenama Svjetske turističke organizacije (UNWTO),očekuje se da
aktivnosti putovanja i turizma Bosne i Hercegovine za period 2006 – 2015 godina
imati realan godišnji rast od 5.2 %.

INSTITUCIONALNA ORGANIZOVANOST

U sastavu Ministarstva Vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH, formirano je

Odjeljenje za koordinaciju i upravljanje prirodnim resursima u čijem je sastavu
turizam.Na nivou Federacije BiH je formirano Ministarstvo za okoliš i turizma a u
Republici Srpskoj Ministarstvo trgovine i turizma.Za promotivnu aktivnost je
formirana turistička zajednica Federacije BiH sa kantonalnim turističkim
zajednicama i Turistička organizacija Republike Srpske sa gradskim turističkim
organizacijama.Vanjskotrgovinska komora BiH je formirala Grupaciju za turizam i
ugostiteljstvo koja objedinjava sve privredne subjekte u turizmu i ugostiteljstvu i ima
mrežu privrednih komora entiteta,kantona,regija i gradova.Formirano je Udruženje
turističkih agencija i Udruženje hotelijera i restoratera Bosne i Hercegovine.

STRATEŠKI CILJEVI

- konkurentnost na regionalnom i međunarodnom tržištu

- okončanje procesa privatizacije hotela i uređenje vlasničke
strukture
- izgradnja i organizacija saobračajne infrastrukture u službi
turizma
- izrada strategije razvoja turizma
- institucionalna i zakonska regulativa na nivou BiH
- poštivanje ekoloških standarda i dugoročna održiva valorizacija
turističkih potencijala
- edukacija menadžmenta i svih zaposlenih u turizmu
- podizanje nivoa kvaliteta svih smještajnih kapaciteta i
prilagođavanje kvalitete međunarodnim standardima.

KULTURNI TURIZAM

Na prostoru Bosne i Hercegovine,kao raskrsnice Istoka i Zapada,poprištu dinamičnih

istorijskih zbivanja,mješavini raznih uticaja koji čine kulturu i umjetnost jednim
pravim mozaikom,sa začuđujućom ravnotežom starog i novog.Obilazeći mnogobrojne
muzeje Sarajeva,Banja Luke,Mostara,Bihaća i Trebinja,možete pronaći rimske
mozaike,neolitsku grnčariju,orjentalnu arhitekturu,stare katoličke i pravoslavne
dekore,krstove i slike.Od tih dubokih korjena dolazi se do predivne poezije,Nobelove
nagrade za književnost,do svjetskih priznatih slika,romantične muzike pa sve to do
ostvarenja nove generacije – kultura jazz festivala,pozorišni festival MESS,svjetski
poznat Sarajevo film Festival.
Interesantan aspekt potencijala za razvoj kulturnog turizma je u tome što se
bogatstvo i raznovrsnost kulture ne nalazi izložena u muzejima već u «živim
muzejima» - kućama,mostovima,arhitekturi i tradicionalnom životu zastupljenom u
većem dijelu BiH.
Veći gradovi i lokacije u okolini kulturno – istorijskog nasljeđa u BiH nude više od
15.000 krevete u hotelima,motelima,pansionima i prenočištima koji su u 2006 godini
ostvarili preko 200.000 noćenja što prestavlja 25 % od ukupnih ostvarenih noćenja u
BiH.
PLANINSKI TURIZAM

Tradicija skijanja,planinarenja i alpinizma na našim prostorima postoji preko sto

godina o čemu svjedoće brojni objekti i dokumenta ali ekspanzija planinskog turizma
je krenula nakon XIV Zimskih olimpijskih igara – Sarajevo 1984.Planinski centri se
nalaze na nadmorskoj visini od 800 do 1.800 metara i idealni su poligoni za razvoj
sportskog , rekreativnog ,lovnog i ribolovnog turizma.Tome treba dodati
tradicionalno gostoprimstvo lokalnog stanovništva i njihovu orjentiranost prema
branju i preradi šumskih plodova te proizvodnji zdrave hrane.
Olimpijske planine Jahorina,Bjelašnica,Igman,Trebević i Vlašić,sportsko -
rekreativni centri Risovac i Kupres te skijališta na Kozari ,Oštrelju ,Vlasenici,
Vranici,Borju i dr. raspolažu sa preko 60 kilometara skijaških staza koje su
povezane sa osam žičara i 26 ski lifta i mogu opslužiti preko 20.000 skijaša na sat.
Smještajni kapaciteti na planinama su raspoređeni po hotelima sa tri i više zvjezdica,
apartmanima, pansionima , planinarskim domovima i vikendicama koji raspolažu
preko 8.000 ležaja i u njima je u toku 2006. godine ostvareno preko 200.000
noćenja.Ski centri se nalaze u neposrednoj blizini gradova Sarajeva,Banja Luke i
Mostara koji raspolažu sa velikim brojem smještajnih kapaciteta i u njima su
smješteni aerodromi i nalaze se na glavnim putnim i željezničkim saobračajnicama.

ZDRAVSTVENI TURIZAM

Tradicija korištenja termo – mineralnih voda u našim krajevima seže u daleku

prošlost , još u vrijeme Grka i Rimljana , koji su već tada uvidjeli ljekovitost naših
geotermalnih izvora. Prve hemijske analize i preporuke za korištenje banjskih voda u
liječenju i tretmanu uradili su poznati stručnjaci iz evropskih banja ( Visbaden i
Baden – Baden ).Nedugo potom ,počela je izgradnja modernih banjskihb centara za
liječenje i rehabilitaciju , gdje odmor i rekreaciju upražnjavaju i psihofizički umorni ,
kao i potpuno zdravi.
Bosna i Hercegovina ima veoma mnogo prirodnih , termalnih i termomineralnih
izvora i peloida a među njima su veoma rijetki mineralni izvori koji su poznati u
stručnim krugovima i cijelom svijetu (Crni Guber , Kulaši , Gračanica ).Postoji
značajan broj sumpornih izvora i od njih su najpoznatiji Ilidžanski termalni sumporni
izvori.Termalna radioaktivna voda Fojnice ima dobre rezultate u tretmanu i
dopunskim lječenjima mišičnih oboljenja i u ovom prirodnom lječilištu postoje veoma
lijepi zdravstveni objekti a njihova najveća vrijednost su brojni kvalitetni medecinski
specijalisti. Ljekovita termalna voda Banje Vručice veoma uspješno djeluje na
kardialnovaskularna,reumatska i neurološka oboljenja.Sa velikim brojem smještajnih
kapaciteta i pratećih sadržaja jeda je od vodećih centara za razvoj zdravstvenog
turizma u BiH.
Brojni prirodni izvori su obrađeni u geološkom,hidrogeološkom i fizičko – hemijskom
pogledu i pored njih se nalaze stacionirani objekti za potrebe zdravstvenog turizma
(Kulaši, Dvorivi , Gata , Višegrad , Kladanj , Tuzla , Olovo i druge banje .) .
Prevencija , lječenje i rehabilitacija u bosanskohercegovačkim banjama provodi se
pijenjem , kupanjem , banjanjem , inhalacijom , isparenjem i oblozima , a
upotrebljavaju se savremene svjetske poznate metode kao što su : kinezoterapija ,
hidroterapija , masaža , akupunktura , terapija nisko i visokih frekventnih impulsa ,
talasoterapija i druge terapije , koje obavljaju zaposleni timovi stručnjaka
sastavljenih od kvalifikovanih specijalista , fizioterapeuta , psihijatara i drugih
specijalista.
Danas u Bosni i Hercegovini, registrovano je 15 banja kao zdravstvene institucije i
raspolažu sa 3.455 ležaja i u 2006 godini su ostvarili 200.000 noćenja što čini 23 %
ostvarenih ukupnih noćenja u BiH.

PRIMORSKI TURIZAM

Bosna i Hercegovina posjeduje 21.2 kilometra jadranske obale koja sa svojih 270
sunčanih dana , svake godine privlače sve više turista iz cijelog svijeta . Gradić
Neum predstavlja jadranska vrata BiH a njegovi smještajni kapaciteti od 5.000
kreveta, oko 2.000 u hotelima sa tri i četri zvjezdicei 3.000 u privatnom , ni izdaleka
ne mogu zadovoljiti potrebe u jeku turističke sezone . Izuzetno je razvijena kućna
radinost , a prijatni mali pansioni , restorani i konobe , nude posjetiocima
nazaboravan okus mediterana.Gostima su u ponudi veoma atraktivni izletnički
programi za Dubrovnik,Mostar,Međugorje,Hutovo Blato i pečinu Vjetrenicu.
U 2006 godini ostvareno je 200.000 noćenja zahvaljujući izuzetnoj klimi gdje sezona
traja od maja do septembra.

RELIGIJSKI TURIZAM

Na maloj teritoriji i pored malog broja stanovnika,slavenskog porjekla koji govore

isti jezik,srele su se tri mediteranske civilizacije zapadne Evrope u formi
katolizizma,vizantija u formi pravoslavlja i Otomansko Carstvo u formi islama.Kada
su Jevreji prognani iz Španije i Portugala krajem 15.v. Turci su im ponudili azil te
otada je i četvrta kulturna komponenta u Bosni i Hercegovini.
Uprkos svim ljudskim,međureligijskim i međuetničkim iskušenjima i
konfliktima,drugačiji kulturni sistemi nasljeđivani generacijama,upravo su bili ti koji
su stvorili ovakvu Bosnu i Hercegovinu u kojoj je narod održao urođenu svijest i
ponos,bez obzira na vjeru ili etničku pripadnost.
Nakon pojavljivanja Djevice Marije , Međugorje je u posljednjih dvadeset godina
postalo moderan centar vjerskog turizma i odredište brojnih vjernika iz čitavog
svijeta.
Međugorje je - pored Lourdesa i Fatime - postalo najpoznatije marijansko svetište u
svijetu.Hodočasničke skupine svakodnevno dolaze iz svih krajeva svijeta,a grube
statistike kazuju da Međugorje svake godine posjeti više od milion vjernika koji na
raspolaganju imaju oko 15.000 ležaja u porodičnim hotelima i pansionima
prilagođenim modernim zahtjevima vjerskog turizma.
Ajvatovica je najpoznatije dovište Bošnjaka u BiH i desetine hiljada muslimanskih
vjernika iz BiH i svijeta svake godine dolaze na Ajvatovicu kako bi proučili «kišnu
dovu» za Alahovu milost i rodnu i uspješnu godinu.
Bosna i Hercegovina, ukrašena je mnogim objektima religijskog i kulturnog značaja
vjernika pravoslavne vjeroispovjesti koji predstavljaju prave narodne
svetinje.Znamenitošću se izdvajaju manastiri koji datiraju iz XIII i XV vijeka kao što
su : Tvrdoš , Dobričevo , Ozren , Gomionica , Liplje , Moštanci , Dobrun i crkva u
Čajniću u kojoj je pohranjena čudotvorna ikona Presvete Bogorodice , koju je prema
predanju , iz Trojeručice , naslikao sam apostol Luka .

RURALNI TURIZAM

Po mišljenju mnogih turističkih eksperata , BiH , iako mala zemlja, ima veliko
bogatstvo izuzetnih prirodnih ljepota koji posjetiocima pružaju mogućnost da dožive
nenarušenu prirodu a među kojima se izdvajaju :

- Nacionalni parkovi , Sutjeska (17.500 hektara ) u kome se nalazi posljednja,

hiljadugodišnja evropska prašuma Peručica i NP Kozara ( 3.375 hektara) ,
- dvije močvare – prirodna rezervata: na sjeveru močvara Bardača a na jugu
močvara Hutovo Blato , prirodni rezervat i stanište ptica koje je Ramserskom
Međunarodnom konvencijom o močvarama – proglašeno Ramser odredištem.
Jedne od najbolje očuvanih močvara u Evropi su omiljeno naselje ptica selica a
godinama su uključene u različite programe italijanskih,američkih,njemačkih
organizacija za očuvanje i prosperitetni razvoj graničnih područja.
- kanjoni Rakitnice i Kruščice,jezera Blidinje,Prokoško,Šatorsko,Boračko, vodopadi
Kravice , Skakavac ( 98 m.) , Kozice , rijeke Una sa svojim slapovima ,Trebižet,gornji
tok Neretve,izvor Bune ,Vrbas,pečine Vjetrenica ,Orlovača ,Bijambare i još mnoštvo
nenarušenog prirodnog ambijent ,stvaraju bitan proizvod sa prirodnom
komponentom.
Seoska naselja u planinskim predjelima,živopisne vodenice i katuni daju turistima na
raspolaganju ambijent opuštenosti a tome još treba dodati izvanredne mogućnosti za
lovni i ribolovni turizam te tradicionalnu gostoljubivost ruralnog stanovništva ,
domaći folklor i bogatu gastro ponudu od domačih proizvoda.

AVANTURISTIČKI TURIZAM

Svojom bujnom šumom,endemičnim vrstama drveća,mnoštvom kristalno čistih

planinskih rijeka i izvora,jezera,uzbudljivih pejsaža, a prije svega zdrav okoliš čine
prostor Bosne i Hercegovine vrlo perspektivanim i atraktivanim za razvoj za
avanturističkog turizma.
Avanturistički izleti i aranžmani sadrže različite oblike aktivnog odmaranja turista
ponuđene kroz:
-spuštanje gumenim čamcima , vožnja kajakom , šetnja kanjonima niz kristalno čiste
vode rijeka Tare , Une , Neretve ,Trebižeta , Vrbasa , i kanjona odmah do rijeke
Kolorado - kanjona Tare sa 1.300 metara dubine te kanjona Rakitnice.
-penjanje po stjenama , pješačenje , vožnja biciklom , vožnja brdskim biciklom,
letenje zmajom ,skakanje padobranom turno skijanje , organizovana vožnja jeepom ,
organizuju se u prekrasnim i čarobnim ambijentima Olimpijskih planina, planina
Treskavice, Romanije , Prenja , Čvrsnice , Zelengore , Veleža , Vranice , Ozrena i
tvore malu nišu sa tendencijom rasta.

GRUPACIJA ZA TURIZAM I UGOSTITELJSTVO BiH

U okviru Vanjskotrgovinske komore BiH djeluje Grupacija za turizam i ugostiteljstvo

s pripadajućim sekcijama za hotelijerstvo,turističke agencije,banjski turizam i
sportsko-rekreativni turizam.Strukovno povezivanje članica ima za cilj:

- zastupanje interesa članica pred pripadajućim resurnim ministarstvima i

institucijama BiH,
- harmonizacija zakonske legislative iz oblasti turizma prema EU standardima,
- učešće u izradi Strategije razvoja turizma BiH,
- promocija turizma na privrednim sajmovima u inostranstvu i promocija projekata
u turizmu,
- suradnja sa turističkim zajednicama i asocijacijama iz oblasti turizma BiH,
- suradnja sa komplementarnim privrednim granama,
- edukacija kadrova iz oblasti turizma i ugostiteljstva.
Filename: Turizam u BiH.doc
Directory: C:\Documents and Settings\Goran\My Documents
Template: C:\Documents and Settings\Goran\Application
Data\Microsoft\Templates\Normal.dot
Title: POTENCIJALI TURISTIČKOG SEKTORA
Subject:
Author: MICROSOFT
Keywords:
Comments:
Creation Date: 1/28/2005 15:11:00
Change Number: 56
Last Saved On: 3/3/2008 12:30:00
Last Saved By: VTKBiH
Total Editing Time: 793 Minutes
Last Printed On: 3/24/2008 12:34:00
As of Last Complete Printing
Number of Pages: 7
Number of Words: 2,532 (approx.)
Number of Characters: 14,439 (approx.)